Professional Documents
Culture Documents
Adam Bodnar - Wytrzymałość Materiałów
Adam Bodnar - Wytrzymałość Materiałów
obcienia statyczne, tj. takie, ktrych wielko i pooenie nie zmienia si w czasie lub
zmienia si tak powoli, e nie wywouje drga konstrukcji i w obliczeniach nie
uwzgldniamy si bezwadnoci,
obcienia dynamiczne, tj. takie ktrych wielko lub pooenie zmienia si w czasie w
sposb tak gwatowny, e powoduje drgania konstrukcji i w obliczeniach musimy
uwzgldnia siy bezwadnoci.
Klasyfikacja materiaw
W naszych rozwaaniach decydujcym kryterium podziau materiaw bdzie ich sposb
reagowania na przyoone obcienia jak i kierunkowo tego reagowania. I tak materiay
bdziemy dzieli na:
spryste, tj. takie w ktrych deformacje powstae w wyniku przyoonych obcie
znikaj po odcieniu (np. guma),
plastyczne tj. takie w ktrych deformacje powstae w wyniku przyoonych obcie nie
znikaj po odcieniu (np. plastelina),
sprysto-plastyczne, tj. takie ktre do pewnego poziomu obcie s spryste a powyej
s plastyczne (np. stal).
Bdziemy te dzieli materiay na:
izotropowe, tj. takie ktrych wasnoci w danym punkcie we wszystkich kierunkach s
takie same (np. stal),
anizotropowe tj. takie ktrych wasnoci w danym punkcie nie s we wszystkich
kierunkach takie same (np. drewno, kompozyty).
Mona te materiay podzieli na:
izonomiczne, tj. takie ktrych wasnoci w danym kierunku nie zale od wyrnienia na
nim zwrotu (np. stal),
anizonomiczne, tj. takie ktrych wasnoci w danym kierunku zale od wyrnienia na
nim zwrotu (np. beton czy drewno maj rne wasnoci przy rozciganiu i ciskaniu).
Oraz na materiay:
jednorodne, tj. takie ktrych wasnoci we wszystkich punktach pewnej objtoci s takie
same (np. stal),
niejednorodne, tj. takie ktrych wasnoci zale od wyboru punktu (np. beton, drewno
czy kompozyty).
1.3. Podstawowe zaoenia
Wstpnie przyjmiemy, e w naszych rozwaaniach bdziemy si opiera na nastpujcych
zaoeniach:
materia rozwaanych konstrukcji wypenia ich objto w sposb cigy czyli stanowi
tzw. continuum materialne. Oznacza to, e traktujemy konstrukcje jako zbir gsto
upakowanych punktw materialnych, tj. punktw geometrycznych ktrym przypisano
mas,
materia rozwaanych konstrukcji jest sprysty, izotropowy, jednorodny i izonomiczny,
przemieszczenia poszczeglnych punktw obcionego ciaa s tak mae w porwnaniu z
jego wymiarami, e moemy pomin wpyw przemieszcze punktw przyoenia
obcie na efekty wywoane tymi obcieniami. Jest to tzw. zasada zesztywnienia i
pozwala ona m. in. na obliczanie reakcji w ciele odksztacalnym w konfiguracji
pocztkowej (tzn. przed deformacj konstrukcji spowodowan obcieniem), i tym
samym umoliwia stosowanie twierdze i zasad mechaniki teoretycznej czyli mechaniki
ciaa sztywnego w mechanice cia odksztacalnych,
midzy obcieniami i przemieszczeniami istnieje liniowa wzajemnie jednoznaczna
zaleno,
9
rozwaane przez nas ciaa znajduj si w rwnowadze trwaej czyli statecznej. Istot tego
zaoenia mona zilustrowa zachowaniem si cikiej kulki znajdujcej si w polu
grawitacyjnym na rnych powierzchniach podparcia,
rwnowaga
trwaa
rwnowaga
obojtna
rwnowaga
nietrwaa
Rys. 1.1
10
Y1
dA
x
x1
y1
X1
b
Rys. 2.1
Polem powierzchni tej figury nazywamy:
A = dA
[m2 ]
( > 0).
S x = y dA
[m3 ]
S y = x dA
[m3 ]
Obliczamy momenty statyczne tej figury wzgldem nowych osi (X1, Y1) przesunitych o a i b
wzgldem osi (X, Y). Poniewa:
y1 = y b
x1 = x a ,
to:
11
y1 dA = ( y b )dA = S x b A ,
A
S y1 =
x1 dA = (x a )dA = S y a A .
A
(2.1)
S x1 = S x b A , S y1 = S y a A
Sy
A
yc =
Sx
A
(2.2)
h
S z = hA
x1
dA
y1
O
b
X1
Rys. 2.2
Momentem bezwadnoci figury paskiej o polu A (rys.2.2) wzgldem osi X nazywamy:
J x = y 2 dA
[m4 ]
( > 0).
J y = x 2 dA
[m4 ]
( > 0).
12
J xy = xy dA
J 0 = 2 dA
[m4 ]
( > 0).
x1 = x + a , to:
y1 dA = ( y + b)
J y1 =
x12
dA =
J x1 y1 =
dA =
(y
+ 2by + b 2 dA = J x + 2 b S x + b 2 A ,
+ 2ax + a 2 dA = J y + 2 a S y + a 2 A ,
(x + a )
A
dA =
(x
x1 y1 dA = (x + a )( y + b) dA = J xy + aS x + bS y + abA .
A
(2.3)
J x1 y1 = J xcyc + ab A
A
dA
Rys. 2.3
13
sin , cos
gdzie:
dA =
( x sin + y cos )
J =
dA =
( x cos + y sin )
sin 2 = (1 cos 2 ) 2 ,
mamy ostatecznie:
J =
J =
Jx + Jy
2
Jx + Jy
J =
Jx Jy
2
Jx Jy
2
Jx Jy
2
cos 2 J xy sin 2 ,
cos 2 + J xy sin 2 ,
(2.4)
sin 2 + J xy cos 2 .
Warto zapamita te zalenoci. Wzory o identycznej strukturze jeszcze nie raz pojawi si w
wytrzymaoci materiaw.
Bez trudu mona stwierdzi, e:
J + J = J x + J y ,
czyli, e suma momentw bezwadnoci figury paskiej wzgldem dwch dowolnych ale
prostopadych do siebie osi o wsplnym pocztku jest wielkoci sta i co moemy doda
rwna si jej biegunowemu momentowi bezwadnoci wzgldem punktu pocztkowego.
14
= 2
= 2
Jx Jy
Jx Jy
sin 2 2 J xy cos 2 = 0,
sin 2 + 2 J xy cos 2 = 0 ,
sin 2 + J xy cos 2 = 0 .
Z powyszego rwnania, ktrego lewa strona to moment dewiacji J wzgldem nowych osi
otrzymujemy:
tg 2 =
2 J xy
Jy Jx
2 J xy
1
arc tg
+n
Jy Jx
2
2
(2.5)
tg 2
1 + tg 2 2
; cos 2 =
1
1 + tg 2 2
15
J=
Jx + Jy
Jx Jy
1 + tg 2 2
tg 2
J xy
1 + tg 2 2
Jx + Jy
(J y J x )2
(J y J x )2
2 J xy
J xy
= ,
2
2
2
2
2
J
J
y
x
(J y J x ) + 4 J xy
(J y J x ) + 4 J xy
2
2
J x + J y 1 (J x J y )2 + 4 J xy
Jx + Jy
Jx Jy
2
+ J xy
=
2
2
2
2
2
2
(J y J x ) + 4 J xy
Jx J y
J max = J 1 =
Jx + Jy
J min = J 2 =
Jx + Jy
2
Jx Jy
Jx Jy
2
+ J xy
(2.6)
2
+ J xy
Wzr (2.5) podaje jedynie kt transformacji ukadu wyjciowego do ukadu gwnych osi
bezwadnoci nie okrelajc jednak, ktrej osi odpowiada Jmax a ktrej Jmin . Mona
wyprowadzi zalenoci podajce pooenie tych osi; przedstawiaj si one nastpujco:
tg max = tg 1 =
J xy
J y J max
tg min = tg 2 =
J xy
(2.7)
J y J min
umowa znakw
>0
b/3
b/2
Y
Jx =
Jy =
4r/3
r4
Jy =
r4
8
J xy = 0
J x 0.0549 r 4
X
r
J x 0.11 r 4
4
J xy = 0
4 r 3
2b/3
J y 0.0549 r 4
J xy 0.0165 r 4
Jz
A
[m] .
2.3. Przykady
Przykad 2.3.1. Wyznaczy gwne centralne osie i momenty bezwadnoci danej figury
Y0
YC
paskiej.
2
min
3
6
2
wymiary w [cm]
min = 33 11
3
XC
C
3
2.648
X0
0.997
17
1
max
max = 56 49
Rozwizanie
Podzielimy figur na trzy czci: trjkt, prostokt i pkole.
Pooenie rodka cikoci:
2
S y0
A
33.183
= 0.997 cm,
33.283
yc =
S x 0 88.133
=
= 2.648 cm .
A
33.283
* 22 4 * 2
4
+
*
+ 2.003 = 169.753 cm ,
2
3*
J xcyc =
6 2 * 32 1
+ * 3 * 6 * ( 1.648)( 2.997 ) + 3 * 6 * 0.352 * 0.503 +
72
2
* 22
2
4* 2
* 1 . 352 *
+ 2 . 003 = 76 . 364
3*
cm4.
J max =
J xc + J yc
2
J xc J yc
102.942 + 169.753
2
+ J xcyc
=
+
2
2
102.942 169.753
4
2
J min =
J xc + J yc
2
J xc J yc
102.942 + 169.753
2
+ J xcyc
=
2
2
tg max =
tg min =
102.942 169.753
4
2
J xcyc
J yc J max
J xcyc
J yc J min
76.364
= 1.529 max = 56 o 49' ,
169.753 219.698
76.364
= 0.654 min = 33o11' .
169.753 52.996
18
wymiary w [cm]
4.173
6.817
2,90
2,90
3.058
2 = 12 30
2,03
1.872
1 = 77 30
XC
X1
6.97
1
10.01
4.99
6.00
6.00
Rozwizanie
wymiary w [cm]
A = 14.2 cm2
Jx = 328 cm4
Jy = 215 cm4
10.01
4.99
5.8
2.03
19
6.97
A = 23.2 cm2
Jx = 532 cm4
Jy = 145 cm4
J = 88 cm4
tg = 0.366
X2
Obliczenie momentu dewiacji ktownika wzgldem osi wasnych w oparciu o dane z tablic:
J xy
tg max =
J y J max
J xy = tg max J y J max ,
osie (, ) to gwne centralne osie ktownika, przy czym J = J max a J = J min , zatem:
J x + J y = J max + J min
tg max =
J xy
J y J max
J max = J x + J y J min ,
)]
xc =
S y1
A
156.058
= 4.173 cm,
37.4
yc =
S x1 70.006
=
= 1.872 cm.
A
37.4
574.091 + 1923.898
574.091 1923.898
2
J 1 = J max =
+
+ 314.750 =
2
2
4
= 1248.994 + 744.689 = 1993.683 cm ,
J 2 = J min
574.091 1923.898
2
+ 314.750 =
2
574.091 + 1923.898
=
2
4
tg 1 = tg max =
314.750
= 4.510 1 = 77 o 30' ,
1923.898 1993.683
tg 2 = tg min =
314.750
= 0.222 2 = 12 o 30' .
1923.898 504.305
Sprawdzenia:
4
20
1 + 2 = 77 o 30 ' + 12 o 30 ' = 90 o .
Przykad 2.3.3. atwo mona sprawdzi, e moment bezwadnoci wzgldem dowolnej osi
przechodzcej przez rodek cikoci kwadratu o boku a wynosi a 4 12 .
To spostrzeenie bardzo uatwi wyznaczenie gwnych centralnych momentw bezwadnoci
niej pokazanych figur paskich o dwch osiach symetrii.
2
2
C
1
C
a
J1 =
(2 a )4 2 a 4
12
12
14 a 4
12
J1 =
J2 =
(2a )4 a 4
12
12
2a
12
J2 =
(a 2 )
12
15a 4
12
a 4 5a 4
=
12 12
wymiary w [cm]
2
4
Rozwizanie
21
Jx =
4 * 63
6 * 43
4
4
= 216 cm , J y =
= 32 cm .
4
12
42 * 62 1
4
4
+ * 4 * 6 * * ( 4) = 72 cm .
72
2
3
J2 =
Jx + Jy
2
Jx + Jy
tg 1 =
tg 2 =
Jx Jy
216 + 32
2
+ J xy
=
+
2
2
Jx Jy
216 + 32
2
+ J xy
=
2
2
216 32
2
4
+ ( 72) = 240.825 cm ,
2
J xy
J y J1
J xy
J y J2
216 32
2
4
+ ( 72) = 7.175 cm ,
2
72
= 0.345 1 = 19 o 02' ,
32 240.825
72
= 2.900 2 = 70 o 58' .
32 7.175
Bardzo wane przypomnienie. W kadym punkcie paszczyzny w ktrej dana jest figura
mona wyznaczy dwie wzajemnie do siebie prostopade osie wzgldem ktrych moment
dewiacji bdzie rwny zero a momenty bezwadnoci bd ekstremalne. Osie te nazywaj si
osiami gwnymi i tylko gwnymi.
Osie gwne wyznaczone w rodku cikoci figury s osiami gwnymi centralnymi. Ich
wasnoci jest zerowanie si momentw statycznych (bo to osie centralne) oraz zerowanie
si momentu dewiacji i osiganie ekstremalnych wartoci momentw bezwadnoci (bo to
osie gwne).
Przykad 2.3.5. Wyznaczy momenty bezwadnoci J i J oraz moment dewiacji J
wzgldem osi przechodzcych przez punkt K dla danej niej figury paskiej.
wymiary w [cm]
60
30
22
Rozwizanie
6 * 9 3 2 * 33
4
= 346.500 cm ,
12
3
Jy =
9 * 6 3 3 * 2 3
4
+ 2 * 3 * ( 5)2 = 334.000 cm ,
4
12
62 * 92 1
4
J xy =
+ * 6 * 9 * ( 4 ) * 3 [0 + 2 * 3 * ( 5) * 1.5] = 319.500 cm .
72
2
Jx +Jy
Jx Jy
cos 60 o J xy sin 60 o =
=
J =
Jx + Jy
Jx Jy
( )
( )
J =
Jx Jy
sin 60 o + J xy cos 60 o =
346.5 334.0
4
* ( 0.866 ) 319.5 * 0.5 = 165.162 cm .
2
Sprawdzenie:
J x + J y = 346.500 + 334.000 = 680.500 cm
J + J = 66.680 + 613.820 = 680.500 cm
23
P ( r ,v )
C
I
II
Z
r
Y
X
Rys. 3.1
24
{WI}
{ZI}
{ZII}
{WII}
II
Rys. 3.2
Oznaczmy przez:
{ZI} ukad si zewntrznych przyoonych do czci I mylowo rozcitej bryy,
{ZII} ukad si zewntrznych przyoonych do czci II mylowo rozcitej bryy,
{WI} ukad si wewntrznych przyoonych do czci I pochodzcy od dziaania czci II,
{WII} ukad si wewntrznych przyoonych do czci II pochodzcy od dziaania czci I.
Z warunkw rwnowagi ciaa jako caoci jak i poszczeglnych jego czci wynikaj
zalenoci:
{ Z I} + { Z II} { 0 },
(3.1)
{ Z I} + { W I} { 0 },
(3.2)
{ Z II} + { W II} { 0 }.
(3.3)
Z (3.2) wynika, e { W I} -{ Z I} , a z (3.1), e { Z II} - { Z I} zatem
{ W I} { Z II}.
(3.4)
Z (3.3) wynika, e { W II} -{ Z II} , a z (3.1), e { Z I} - { Z II} std
{ W II} { Z I}.
(3.5)
Ponadto z zasady akcji i reakcji wnosimy:
{ W I} - { W II}.
(3.6)
Zalenoci (3.4) i (3.5) moemy przedstawi w formie twierdzenia o rwnowanoci
odpowiednich ukadw si wewntrznych i zewntrznych:
25
{ WII } { Z I }
I
I
II
Rys. 3.3
26
v
N
v
Q
v
M
MS
27
v
P
A
C
Z
r
Y
Rys. 4.1
Przyjmiemy definicj:
napreniem w punkcie o wektorze wodzcym r na powierzchni przekroju o normalnej v
nazywamy wektor
p = lim
A 0
P
.
A
(4.1)
Fizycznie naprenie jest gstoci si wewntrznych i jak wida ze wzoru (4.1) w oglnoci,
podobnie jak sia wewntrzna, w bryle (konstrukcji) jest funkcj wektorow dwch wektorw
, wektora wodzcego punktu r i wersora normalnego paszczyzny przekroju v .
p
p = +
Rys. 4.2
28
xy
x
vz
yz
yx
C xy
z
Y
zx
pz
C zy
vy
Z
vx
Rys. 4.3
Kady z tych wektorw napre moemy rozoy na trzy skadowe rwnolege do osi
ukadu. Jak atwo zauway, zawsze jedna z tych skadowych bdzie normalna do
paszczyzny przecicia a dwie pozostae bd do niej styczne. Zgodnie z rys. 4.3 moemy
zapisa:
p x = x + xy + xz
(4.2)
p y = yx + y + yz
p z = zx + zy + z
29
T = yx y yz .
zx zy z
(4.3)
30
zy
zx
Y
yx
xz
Y
x
Y zy
Z
X
xz
yz
x
Y
xy
xy
dz
yz
y
yx
zx
dx
z
Y
dy
Rys. 4.4
Ten punkt materialny moemy wyjc z rozwaanej bryy pod warunkiem, e przyoymy do
niego wszystkie siy z jakimi pozostae punkty ciaa dziaaj na niego. Wielkoci tych si
otrzymamy mnoc elementy macierzy napre pokazane na rys. 4.4 przez powierzchnie
odpowiednich cianek szecianu. Tak wic pokazany na rys. 4.4 szecian pokazuje graficzny
obraz macierzy napre (wszystkie narysowane na nim skadowe macierzy napre s
dodatnie) i rwnoczenie siy z jakimi wszystkie punkty bryy dziaaj na punkt C.
Z zaoenia o rwnowadze rozwanej bryy wynika rwnowaga si wewntrznych
dziaajcych na punkt C.
Rozpisujc warunki rwnowagi tych si otrzymamy zalenoci:
xz = zx
=
zy
yz
(4.4)
y
z
x
yx y yz
+
+
+ Py = 0
y
z
x
zx zy z
x + y + z + Pz = 0
(4.5)
31
~yx
y
~xz
Y
~zx
~yz
C
Z
~xy
~ x
Y
v (l , m , n )
~zy
~ z
Y
Y
Rys. 4.5
X = 0 ~p vx A = ~x Ax + ~yx Ay + ~zx Az
~
p vx = ~ x l + ~yx m + ~zx n
Y = 0 ~p vy A =~xy Ax + ~ y Ay + ~zy Az
p vy = ~xy l + ~ y m + ~zy n
~
Z = 0 ~p vz A =~xz Ax + ~yz Ay + ~z A z
~
p vz =~xz l + ~yx m + ~ z n
32
(4.6)
p vy = yx l + y m + yz n
p vz = zx l + zy m + z n
p vx x xy
p vy = yx y
p
vz zx zy
xz l
yz m
z n
(4.7)
Y
X
Rys. 4.6
To wyej powiedziane stanowi dowd na to, e macierz napre jest tensorem drugiego
rzdu co oznacza, e jej elementy transformuj si przy zmianie ukadu odniesienia w pewien
cile okrelony sposb zwany prawem transformacji tensora.
Majc wsprzdne wektora naprenia, na
dowolnej paszczynie,
p v ( p vx , p vy , p vz )
okrelone w
wyjciowym ukadzie
wsprzdnych, atwo moemy wyznaczy
jego wsprzdne odniesione do ukadu
zwizanego z t paszczyzn, wyznaczonego
przez
ortonormaln
trjk
wersorw
v (l , m , n ) ,
(l1 , m1 , n1 ) , (l 2 , m2 , n2 ) .
Pierwszy z tych wersorw jest normalny do
paszczyzny a dwa pozostae s do niej
styczne (rys.4.7).
pv
v
v
Rys.4.7
33
(4.8)
v = v p v .
(4.9)
v = (l , m , n ) yx y
zx zy
xz l
yz m ,
z n
x xy
= (l1 , m1 , n1 ) yx y
zx zy
x xy
= (l 2 , m2 , n 2 ) yx y
zx zy
(4.10)
xz l
yz m ,
z n
(4.11)
xz l
yz m
z n
(4.12)
34
~yx
y
~xy
~xz
Y
~zx
~yz
~ x
Y
v (l , m , n )
~zy
~ z
Y
Y
Rys. 4.8
(4.13)
q vy = yx l + y m + yz n
q vz = zx l + zy m + z n
Rozwizanie
4
2
1 5 3
T = 5
6 2 MPa
3 2 4
5
5
Z
1
Y
35
4
4
2
2
3 0 2
T = 0 0 0 MPa
2 0 4
2
3
X
4
5 0 0
T = 0 0 0 MPa
0 0 0
200 20 MPa
T = 50
60
20 100
wyznaczy:
a/ wsprzdne wektora naprenia na paszczynie o wersorze normalnym v 1 2 , 1 2 , 1 2 ,
b/ dugo wektora naprenia normalnego v i stycznego v na tej paszczynie,
c/ wsprzdne wektora naprenia normalnego stycznego na tej paszczynie.
Rozwizanie
Wsprzdne wektora naprenia wyznaczamy z zalenoci:
p vx x xy xz l
p v = T v
p vy = yx y yz m
p
vz zx zy z n
p vx = x l + xy m + xz n = 100 *
1
1
1
+ 50 * + 60 *
= 17.426 MPa
2
2
2
36
1
2
1
2
= 110.858 MPa
= 90.711 MPa
Naprenie normalne
v = p v v = p vx l + p vy m + p vz n = 17.426 *
1
1
1
+ 110.858 * + 90.711*
= 128.284 MPa
2
2
2
v =
p v2 v2
rwne: vx = v l =
vz
Przykad 4.6.3. Brzeg tarczy koowej o promieniu R obciony jest na caym swym
obwodzie obcieniem normalnym o staej gstoci q. Napisa statyczne warunki brzegowe
dla tej tarczy.
Y
q
v (l , m )
Rwnanie
brzegu
2
tarczy:
2
f (x, y ) = 0 x + y R = 0
Rozwizanie
Wsprzdne wersora normalnego do brzegu:
f x
2
2
l=
l = 2 x (2 x ) + (2 y ) = x R
2
2
(f x ) + (f y )
37
f y
m=
(f
x )2 + (f y )2
m= 2y
(2 x )2 + (2 y )2
=y R
q vx = x l + xy m q l = x l + xy m
q vy = yx l + y m q m = yx l + y m
i ostatecznie
q x = x x + xy y
q y = yx x + y y
Y
2
12 x y , 12
T =
12 , 6 x
3m
1
0
4m
Rozwizanie
Obcienie tarczy stanowi siy masowe i siy przyoone na jej brzegach.
Siy masowe wyznaczymy z rwna Naviera (s to rwnania rwnowagi wewntrznej ale i
warunki konieczne na to aby podane funkcje napre byy wsprzdnymi tensora napre).
x xy
+
+ Px = 0
12 y + Px = 0
Px = 12 y
y
x
.
Py = 0
Py = 0
yx + y + P = 0
y
x
y
q vy = yx l + y m
38
Brzeg 0-2;
Rwnanie brzegu : x = 0
l = 0, m = 1
q vx = 12 * (1) = 12
l = 1, m = 0
q vx = 12 x y * (1) = 0
q vy = 6 x * (1) = 6 x
q vy = 12 * (1) = 12
x
0
1
2
3
4
Brzeg 1-2;
Rwnanie brzegu : y = 0.75 x + 3
l = cos( v , X ) = 0.6 , m = cos( v ,Y ) = 0.8
q vx = 12 x y * 0.6 12 * 0.8 = 7.2 x y 9.6 =
q vx q vy
-9.6 -7.2
6.6 -2.4
12.0 2.4
6.6 7.2
-9.6 12.0
7.2
9.6
q vy
q vx
6.6
12.0
6.6
12.0
9.6
12.0
24.0
12.0
Sprawdzenie rwnowagi obliczonych si dziaajcych na tarcz.
X = 0 ; qvx ds + Px dA = 0
(K )
2
12 d x + ( 5.4 x + 21.6 x 9.6) ds + ( 12 y ) dx dy = 0
0
(1 2 )
Y = 0 ; qvy ds + Py dA = 0
(K )
4
6 x d x + 12 d y + (4.8 x 7.2) ds = 0
(1 2 )
39
pv
v
C
v (l , m )
s ( m, l )
)
X
Rys. 5.1
Wybierzmy dowolny punkt C w pokazanej na rys. 5.1 paskiej tarczy i przyjmijmy, e znamy
w nim wsprzdne macierzy napre. Poniewa panuje w nim paski stan naprenia, to
macierz napre bdzie miaa, w oglnym przypadku, cztery rne od zera elementy:
x , xy
.
T =
yx
y
normalnym v (l , m ) s rwne:
p vx = x l + xy m ,
p vy = yx l + y m ,
a naprenia normalne i styczne na tej paszczynie wynosz:
_ _
v = pv v = ( x l + xy m ) l + ( yx l + y m ) m = x l 2 + y m2 + 2 xy l m ,
_ _
v = pv s = ( x l + xy m ) ( m ) + ( yx l + y m ) l = x l m + y l m + xy l 2 m2 ,
gdzie: s ( m, l ) wersor styczny do paszczyzny (patrz rys. 5.1) i prostopady do wersora
_
v (l , m ) .
40
1 + 2 cos
1 2 cos 2
,
sin 2 =
,
2
2
po przeksztaceniach otrzymujemy wzory :
cos 2 =
v =
x + y
v =
x y
2
x y
2
cos 2 + xy sin 2 ,
(5.1)
sin 2 + xy cos 2 ,
(5.2)
41
kt pod jakim nachylony jest do osi X, wersor normalny paszczyzny lub paszczyzn na
ktrych wystpuj ekstremalne naprenia normalne.
Zalenoci (5.3) pokazuj, e ekstremalne naprenia normalne wystpuj na dwch
wzajemnie do siebie prostopadych paszczyznach. Paszczyzny te nazywamy paszczyznami
gwnymi a naprenia normalne na nich napreniami gwnymi. Kierunki wersorw
normalnych do paszczyzn gwnych czyli kierunki napre gwnych nazywamy
kierunkami gwnymi. Zatem:
naprenia gwne w danym punkcie to ekstremalne wartoci napre normalnych,
ktre w nim wystpuj. Dziaaj one na dwch do siebie prostopadych paszczyznach
(paszczyznach gwnych) na ktrych naprenia styczne s rwne zeru.
W celu wyznaczenia wartoci napre gwnych w paskim stanie naprenia korzystamy z
poniszych wzorw trygonometrycznych:
tg 2
sin 2 =
1 + tg 2 2
cos 2 =
1
1 + tg 2 2
min = 2 =
x + y
2
x + y
2
x y
1 + tg 2 2
x y
2
+ xy
tg 2 2
1 + tg 2 2
2
+ tg 2
xy
2
1 + tg 2 2
1 + tg 2
max = 1 =
x + y
2
x y
2
+ xy
(5.4)
min = 2 =
x + y
2
x y
2
+ xy
42
tg max = tg 1 =
xy
y max
, tg min = tg 2 =
xy
(5.5)
y min
umowa znakw
>0
+ n
(5.6)
2
2 xy
tg 2 =
max =
min =
y x
x y
y x
1
arc tg
2 xy
2
min
2
+ xy
= max
x y
(5.7)
min .
2
+ xy
= max
2 = 2 +
= +
2
4
co dowodzi twierdzenia, e paszczyzny ekstremalnych napre stycznych poowi kty
midzy paszczyznami napre gwnych (ekstremalnych napre normalnych).
Na koniec powiemy, e w przypadku przestrzennych stanw naprenia s trzy wzajemnie
prostopade paszczyzny gwne na ktrych naprenia styczne si zeruj a naprenia
normalne s ekstremalne (naprenia gwne). Paszczyzny ekstremalnych napre
stycznych i w tym przypadku poowi kty midzy paszczyznami napre gwnych.
43
x + y
2
x y
2
cos 2 + xy sin 2 ,
x y
sin 2 + xy cos 2 ,
2
a nastpnie podniesiemy kade z nich do kwadratu i dodamy stronami otrzymujc w wyniku
kocowym zaleno:
v =
2
2
x y
2
2
+ v =
+ xy
(5.8)
.
+ y
v x
R=
x y
2
+ xy
,
x + y
Koo to nazywamy koem Mohra , jest ono graficzn reprezentacj stanu naprenia w danym
punkcie i moemy z niego wyznaczy wiele interesujcych wielkoci zwizanych ze stanem
naprenia.
Na rys. 5.2 pokazane jest koo Mohra w punkcie w ktrym wsprzdne macierzy napre
speniaj zalenoci x > y > 0 oraz xy > 0 . Punkt K pokazany na tym rysunku, nazywany
OO1 =
x + y
2
, a R=
x y
2
+ xy
, wic:
44
x y
2
+ xy
OB =
+
= max = 1 .
2
2
x + y
max
max
O1
min
min
xy
K
D
min
max
Rys. 5.2
W przestrzennym stanie naprenia w miejsce jednego mamy trzy koa Mohra, ktre pokazuje
rys. 5.3 na ktrym zacieniony obszar to obszar wszystkich moliwych wartoci napre
normalnych i stycznych w punkcie (graficzna reprezentacja wystpujcego w nim stanu
naprenia) w ktrym naprenia gwne maj wartoci 1 , 2 , 3 .
v
O1
1
Rys. 5.3
45
max = 1 =
min = 2 =
x + y
2
x + y
2
x y
200 + 50
2
+ xy
=
+
x y
200 + 50
2
+ xy
=
200 50
200 50
Sprawdzenie :
200 + 50 = 85.078 235.078 150 = 150
x + y = 1 + 2
tg min = tg 2 =
xy
y max
xy
y min
100
= 2.8508 max = 70 o 40'
50 85.078
100
= 0.3508 min = 19 o 20'
50 + 235.078
Sprawdzenie :
max + min = 70 o 40' + 19 o 20' = 90 o
50
100
100
1 = 85.078
Y
2 =19 o 20'
200
200
100
2 = 235.078
100
1 = 70 o 40'
50
1
46
0
85.078
MPa
T =
235.078
0
cos 19 20'
=
sin 19 o 20' 0.9436 0.3311
Koo Mohra
min
K
skala napre
o1
x
xy
min
1 cm = 50 MPa
max
max
1
min
max
Przykad 5.4.2. Wyznaczy analitycznie naprenia gwne i ich kierunki w punkcie gdzie
dana jest macierz napre w ukadzie (X,Y)
0 100
MPa
T =
100 0
max = 1 = +
47
tg max = tg 1 =
tg min = tg 2 =
xy
y max
xy
y min
100
= 1.0 max = 45 o
100
100
= 1.0 min = 45 o
100
Y
2
100
100
100
100
X
100
00
100
100
00
48
100
l 0+ l
C
O
A
l0
Z
konfiguracja
aktualna
Rys. 6.2
D
C
49
COD =
lim
C O i D O
(COD C O D ).
'
'
'
(6.2)
xy
xz
x
2
2
1
1
y
yz
T = yx
(6.3)
2
2
1
1
zy
z
zx
2
2
Tak wic:
macierz odksztace w punkcie to uporzdkowany zbir odksztace liniowych i
ktowych trzech wkien przechodzcych przez ten punkt i rwnolegych do osi ukadu
odniesienia.
Macierz uporzdkowana jest w ten sposb, e na przektnej wystpuj odksztacenia liniowe
a poza przektn powki odksztace ktowych. Czytelna jest te wymowa indeksw przy
odksztaceniach.
I tak np. z to odksztacenie liniowe wkna rwnolegego do osi Z , a xy to odksztacenie
ktowe wkien rwnolegych do osi X i Y.
Z definicji elementw macierzy odksztace wynika jej symetria:
50
xy = yx , xz = zx , yz = zy
(6.4)
dz
Y
dx
dx
1
yx
2
B
Z
1
zx
2
dx
C C
1
xy
2
dy
x dx
dz
y dy
dy
z dz
dz
dy
Z
D
1
zy
2
1
xz
B
2
X
B
X
1
yz
2
Rys. 6.3
6.4. Tensor odksztace. Odksztacenia liniowe i ktowe dowolnie zorientowanych
wkien
Mona dowie, e macierz odksztace jest tensorem drugiego rzdu (patrz np. S.Piechnik:
Wytrzymao Materiaw. PWN 1978) co oznacza, e jej elementy transformuj si przy
zmianie ukadu odniesienia w pewien cile okrelony sposb zwany prawem transformacji
tensora, oraz , e w wyniku mnoenia jej przez jednostkowy wersor v (l , m , n ) otrzymamy
pewien wektor e v (evx , evy , evz ), ktry moemy nazwa wektorem odksztacenia1 okrelony
zalenociami:
e v = T v
x
e
vx
1
e vy = yx
e 2
1
vz
zx
2
1
xy
2
y
1
zy
2
xz
2
l
1
yz m
2
n
z
51
(6.5)
1
v = (l , m , n ) yx
2
1
zx
2
1
v
2
1
v
2
1
xy
2
y
1
zy
2
1
= (l1 , m1 , n1 ) yx
2
1
zx
2
1
= (l 2 , m2 , n 2 ) yx
2
1
zx
2
D
v
B
O
Rys. 6.4
xz
2
l
1
yz m ,
2
n
1
z
2
1
xy
2
y
1
zy
2
1
xy
2
y
1
zy
2
(6.6)
xz
2
l
1
yz m ,
2
n
1
z
2
(6.7)
xz
2
l
1
yz m
2
n
1
z
2
(6.8)
xy
x
2
T =
1
yx
y
2
C
A
A
A
Rys. 6.5
xy l
x
1
1
1
2
= x l + xy m l + yx l + y m m = x l 2 + y m2 + 2 xy lm ,
= (l , m)
1
2
2
m
2
yx y
2
xy l
x
1
1
1
2
= x l + xy m ( m) + yx l + y m l =
= ( m, l )
1
2
2
m
yx y
2
1
= y x lm + xy l 2 m2 .
2
Jeli w powyszych zwizkach uwzgldnimy, e l = cos , m = sin oraz zalenoci
trygonometryczne:
sin 2 = (1 cos 2 ) 2 ,
Pozostaniemy przy analizie stanu odksztacenia paskiej tarczy. Zalenoci (6.10) i (6.11)
pokazuj, e znajomo macierzy odksztace w dowolnym jej punkcie pozwala wyznaczy
wartoci odksztace liniowych i ktowych dowolnie zorientowanych wkien przeze
przechodzcych. W tej sytuacji naturalne jest postawienie dwch wanych zagadnie:
53
max = 1 =
x + y
x y
1
+ xy
(6.12)
min = 2 =
x + y
tg max = tg 1 =
x y
xy
2 y max
+ xy
, tg min = tg 2 =
xy
2 y min
(6.13)
x y
1
+ xy = max min
2
2
x y
(6.14)
+ xy = max min ,
2
2
a kierunki wkien ktre ich doznaj poowi kty midzy kierunkami odksztace gwnych.
Wkna ktrych odksztacenia ktowe s ekstremalne poowi kty midzy wknami
odksztace gwnych.
Koa Mohra dla stanu odksztacenia s analogiczne jak dla stanu naprenia (rys. 6.6).
1
C
2
max
O
A
O1
min
min
12 xy
min D
max
max
54
Rys. 6.6
xy
v+
dy
2
y
B
dz D dy A
dx A C
Z
C
dy
A
X
v+
v
dx
v
dx
x
u+
u
dx
x
Rys. 6.7
Rozwaymy wpierw deformacje wkien lecych w paszczynie (X, Y). Jeli przyjmiemy,
e wsprzdne wektora przemieszczenia punktu A s u i v , to - jak pokazano na rys. 6.7wsprzdne wektorw dowolnie bliskich mu punktw bd powiekszone o czony
zawierajce jedynie pierwsze ich pochodne jeli pominite bd czony zawierajce wielkoci
dowolnie mae wyszych rzdw.
Zatem odksztacenia liniowe wkien rwnolegych do osi ukadu, zgodnie z ich definicj,
przyjm posta:
u
u +
dx u
lim dx
lim
x
u
=
=
x =
dx 0 dx dx 0
dx
x
v
v +
dy v
lim dy
lim y
v
=
=
y =
dy 0 dy dy 0
dy
y
55
v
u
dx v u +
dy u
v +
x
y
( + ) = lim
lim
+
xy =
dx O i dy O
dxO i dy O
dx
dy
= u + v
y x
u
u v
, xy =
+
x
y x
v
v w
, yz =
+
y =
y
z y
w
w u
z =
, zx =
+
z
x z
x =
(6.15)
Widzimy wic, e znajomo pola przemieszcze konstrukcji, tj. znajomo funkcji u (x, y, z ) ,
v ( x, y, z ), w ( x, y, z ) pozwala poprzez proste rniczkownie wyznaczy macierz odksztace w
dowolnym jej punkcie. I odwrotnie - znajomo odksztace, poprzez cakowanie, pozwala
wyznaczy pole przemieszcze, przy czym w tym przypadku musz by jeszcze okrelone
kinematyczne warunki brzegowe naoone na analizowan konstrukcj.
Rwnania geometryczne (6.9) nazywamy rwnie rwnaniami Cauchyego. S one suszne
przy zaoeniu, e przemieszczenia punktw analizowanych konstrukcji s mae (co ju
zaoylimy przyjmujc zasad zesztywnienia) i mae s rwnie ich pierwsze pochodne.
To drugie ograniczenie w oglnie wystpujcych konstrukcjach inynierskich jest
powszechnie spenione co pokazuje poniszy przykad belki. Polska Norma Budowlana
PN-90/B-03200 ogranicza maksymalne ugicie gwnej belki stropowej do wielkoci l/350.
Std najwiksza warto pochodnej linii ugicia wyniesie w przyblieniu:
wmax = l 350
w l 350
= 0.0057
x
l 2
l 2
Rys. 6.8
x =
u
v
u v
, y =
, xy =
+
x
y
y x
56
2 y
x2
2 xy
(6.16)
x y
Rys. 6.9
Mona wic powiedzie, e rwnania nierozdzielnoci stanowi warunki konieczne, ktre
musz spenia funkcje aby mogy by wsprzednymi przemieszcze.
W przestrzennym stanie odksztacenia jest sze rwna nierozdzielnoci odksztace.
6.6. Wzgldna zmiana objtoci w punkcie
T = 0 2
0 0
0 ,
3
3 (1 + 3 )
2
Vo = 1 2 3 .
1 (1 + 1 )
1
2 (1 + 2 )
V = 1 (1 + 1 ) 2 (1 + 2 ) 3 (1 + 3 )
57
D=
lim V Vo
= (1 + 1 )(1 + 2 )(1 + 3 ) 1 = 1 + 2 + 3 + 1 2 + 2 3 + 3 1 + 1 2 3
Vo 0 Vo
D = 1 + 2 + 3
a poniewa suma odksztace liniowych jest niezmiennikiem to wzgldna zmiana objtoci w
punkcie wynosi:
(6.19)
D = x +y +z
45o
Rozwizanie
Aby zastosowa wzory (6.12) i (6.13) potrzebujemy zna xy . Wyznaczymy to odksztacenie
ktowe, wykorzystujc znane odksztacenie liniowe wokna pod ktem 45
x +y x y
1
= 45o = =
+
cos 2 * 45o + xy sin 2 * 45o
2
2
2
x +y 1
=
+ xy xy = 2 x + y
2
2
max =
min =
tg
x +y
2
x + y
2
max =
x y
2
+y
+ x
2
2 y
max
),
+y
+ x
2
x y
+
2
2 x + y
tg min =
2 x + y
2 y
min
).
x = k ( x 2 + y 2 ) ; y = k y 2 ; xy = 2k x y
58
Rozwizanie
Sprawdzamy rwnanie nierozdzielnoci, ktre stanowi warunki konieczne na to aby dane
funkcje mogy okrela odksztacenia.
2 x
y2
2 y
x2
2 xy
x y
2k + 0 = 2k
x = ( x 2 + y ) ; y = y 2 ; xy = 2 x y
Rozwizanie
Rwnanie nierozdzielnoci odksztace w tym przypadku daje:
2
2
2 x y xy
+
=
0+0 2
x y
y2
x2
co dowodzi, e powysze funkcje nie mog by funkcjami odksztace.
59
7. RWNANIA FIZYCZNE
7.1. Zwizki midzy stanem odksztacenia i naprenia. I i II posta rwna Hookea
Zaleno deformacji bryy od obcie zewntrznych narzuca istnienie zalenoci midzy
odksztaceniami i napreniami. Bdziemy si starali ustali te zalenoci dla przestrzennych
stanw odksztacenia i naprenia. Jest rzecz powszechnie znan, e konstrukcje o tej samej
geometrii, obcieniach i wizach, wykonane z rnych materiaw, doznaj rnych
deformacji wic jest oczywiste, e poszukiwane zalenoci musz by oparte na
dowiadczeniach.
z
Z
x
Wyobramy sobie dowolnie may
szecian o ciankach rwnolegych do
paszczyzn ukadu wsprzdnych i
poddajmy go dziaaniu naprenia
y
y
x,
rwnomiernie
normalnego
rozoonego na dwch przeciwlegych
ciankach. Dowiadczenia pokazuj, e
Y
w przypadku materiau sprystego i
izotropowego naprenia te nie
wywoaj
adnych
odksztace
x
z
ktowych szecianu, a odksztacenia
X
liniowe bd miay wartoci:
Rys. 7.1
x =
x
E
, y = z = x =
x
E
gdzie: E oraz stae materiaowe noszce odpowiednio nazwy modu sprystoci (modu
Younga) i liczba Poissona.
Jeeli nasz szecian poddamy dziaaniu jedynie naprenia normalnego y , rwnomiernie
rozoonego na dwch przeciwlegych ciankach to wywoa ono jedynie odksztacenia
liniowe:
y =
y
E
, x = z = y =
y
E
z =
z
E
, x = y = z =
z
E
Nasuwa si teraz pytanie, czy w przypadku jednoczesnego dziaania tych trzech napre
liniowe odksztacenia w danym kierunku bdzie mona przedstawi jako sum algebraiczn
odksztace przy oddzielnym dziaaniu tych napre (tzn. jako dodanie do siebie efektw
trzech jednoosiowych stanw naprenia). Odpowied na to pytanie jest pozytywna,
potwierdzaj j dowiadczenia i formuuje zasada superpozycji:
skutek w okrelonym kierunku, wywoany przez zesp przyczyn dziaajcych
rwnoczenie jest rwny algebraicznej sumie skutkw wywoanych w tym kierunku
przez kad z przyczyn dziaajcych oddzielnie.
Naley w tym miejscu podkreli, e stosowalno zasady superpozycji ograniczona jest
dwoma warunkami:
60
1
x y + z
E
1
y =
y ( x + z )
E
1
z =
z x + y
E
[
[
[
x =
)]
]
)]
(7.1)
0 0
T = 0
0 0
0 .
Jest to paski stan naprenia w paszczynie (Y, Z) i - jak pokazano na rys. 7.2 - na
paszczyznach nachylonych pod ktem 45 do osi (Y, Z) wystpuj jedynie naprenia styczne
= (por. przykad 5.4.2).
Z
z 2
=
90 o
E
,
1 +
z =
E
a ktowe jest rowne zeru.
osi
Odksztacenie
ktowe
obrconych o kt 45 wynosz:
y z
1 +
=
sin 90 o =
,
2
2
E
ale = std:
2 (1 + )
=
.
E
Oznaczajc przez
E
G=
, ostatecznie moemy
2 (1 + )
z 2
y
2
y
2
Rys. 7.2
61
(7.2)
gdzie staa materiaowa G nazywana jest moduem cinania lub Kirchhoffa albo moduem
sprystoi poprzecznej.
Powracajc do rozwaanego na pocztku
szecianu poddajmy go teraz kolejno dziaaniu
rwnomiernie rozoonych napre stycznych
pokazanych na rys. 7.3. W przypadku sprystego
ciaa izotropowego nie wywoaj one odksztace
liniowych a ktowe bd rwne:
zy
zx
yz
xz
yx
xy
xy =
Y
yz =
X
xz =
Rys. 7.3
xy
yz
xz
G
(7.3)
Ex = x y + z ,
E y = y ( x + z ) ,
Ez = z x + y .
( x + y + z ) = 1 E2 ( x + y + z ).
(7.4)
E x = x y + z x + x
E x = (1 + ) x x + y + z
62
1 +
1 2
x =
x + 1 2 x + y + z
x =
E
1 +
y=
x + y + z
y +
1 +
1 2
z =
E
1 +
(7.5)
z + 1 2 x + y + z
xy = G xy , yz = G yz , zx = G zx
7.2. III posta rwna Hookea - prawo zmiany objtoci i prawo zmiany postaci
x +y +z
, m def
x + y + z
(7.6)
3
3
=
jako odksztacenie rednie i naprenie rednie. Przy tych oznaczeniach wzr (7.4) moemy
zapisa w formie:
m def
=
m = 3K m
(7.7)
E
jest sta materiaow i nazywana jest moduem objtociowej
3 (1 2 )
ciliwoci sprystej lub moduem Helmholtza.
Dokonajmy rozkadu macierzy napre na dwie czci
gdzie: K =
yx
zx
xy
y
zy
x m
0
xz m 0
xy
xz
yz = 0 m 0 + yx
y m
yz
z 0
0 m
zy
z m
zx
gdzie:
63
12 yx
1
2 zx
2 xy
y
1
2 zy
2 xz
1
2 yz
m
= 0
0
m
0
1
1
0
x m
2 xy
2 xz
1
1
0 + 2 yx y m
2 yz
1
1
z m
m 2 zx
2 zy
gdzie:
= 3K ,
(7.8)
D = 2 G D ,
(7.9)
ktre stanowi III posta rwna Hookea i nosz nazwy prawa zmiany objtoci i prawa
zmiany postaci.
Uzasadnienie tych nazw nie jest trudne. Dziaanie aksjatora napre wywouje jedynie
zmian objtoci, a odksztacenia postaciowe s rwne zeru. Natomiast pod dziaaniem
dewiatora napre powstaj odksztacenia postaciowe, a suma odksztace liniowych na
przektnej dewiatora odksztace jest rwna zeru, co dowodzi, e nie ma zmiany objtoci.
Wrmy jeszcze do rwnania (7.7). Wykorzystujc, e zmiana objtoci jest rwna:
D = x + y + z = 3 m ,
moemy zapisa:
D =3
1 2
m.
E
1
.
2
Maksymalna zmiana objtoci bdzie zachodzi dla materiau ktrego = 0 , materia
1
ktrego = jest nieciliwy. Guma ma liczb Poissona blisk 0.5, a korek blisk 0.
2
Jeli m > 0 , to oczywicie D>0, a wic musi zachodzi: 1-2 > 0, czyli
7.3. Przykady
Przykad 7.3.1. Jakie obcienie szecianu o boku a wykonanego z materiau speniajcego
rwnania Hookea, powoduje przemieszczenia dowolnego jego punktu okrelone funkcjami:
Z
u = C x,
v= C y,
w= C z,
Y
a
a
X
64
= C
xy = xz = zy = 0
Odpowiadajce im wsprzdne tensora napre s rwne
x = y = z = BC
xy = xz = zy = 0
gdzie : B =
(1 2 )
w = x 2 z 2 * 10 4 m,
x =
65
xy =
u v
+
= (0.1x 0.1 y ) * 10 4 = 0.3 * 10 4 ,
y x
xz =
u w
v w
+
= 2 x * 10 4 = 2.0 * 10 4 , yz =
+
= 0.
w x
z y
T = 12 yx
1
2 zx
2 xy
y
1
2 zy
2 xz
1
2 yz
0 .2
0.15 1.0
1 .1
0 * 10 4 .
= 0.15
0
2.0
1 .0
x =
x + y + z =
x +
1 +
1 2
205 *10 9
0.3
(0.2 + 1.1 2.0) *10 4 = 5.125 MPa,
=
0.2 +
1 + 0.3
1 2 * 0.3
y=
y + 1 2 x + y + z =
E
1 +
205 *10 9
0.3
(0.2 + 1.1 2.0) *10 4 = 9.067 MPa,
=
1.1 +
1 + 0.3
1 2 * 0.3
z =
E
1 +
x + 1 2 x + y + z =
205 *10 9
0.3
(0.2 + 1.1 2.0) *10 4 = 39.817 MPa,
=
2.0 +
1 + 0.3
1 2 * 0.3
xy = G xy
205 *10 9
=
( 0.3) *10 4 = 2.365 MPa,
2(1 + 0.3)
xz = G xz =
205 *10 9
( 2.0) *10 4 = 15.769 MPa, yz = G yz = 0 .
2(1 + 0.3)
0
T = yx y yz = 2.365 9.067
MPa.
0
39.817
zx zy z 15.769
66
8. ENERGIA SPRYSTA
8.1. Podstawowe pojcia
Kade ciao rzeczywiste pod dziaaniem si zewntrznych doznaje deformacji, na ktrych siy
obciajce wykonuj pewn prac L. Praca ta w przypadku adiabatycznego procesu
termodynamicznego jest niezalena od sposobu jej wykonania i rwna si energii
wewntrznej ukadu W, tj. funkcji, ktrej przyrost w czasie t jest rwny pracy
dostarczonej ukadowi w tym czasie:
L =W .
Powysza rwno wynika z I prawa termodynamiki dla procesw adiabatycznych, tzn.
takich przy ktrych nie ma wymiany ciepa z otoczeniem albo, inaczej, takich, e nie zachodzi
dyssypacja energii ukadu, co jest charakterystyczn cech ukadu sprystego.
Mona dowie, e w przypadku ciaa sprystego i obcie statycznych energia
wewntrzna ukadu jest rwna energii potencjalnej Wp, ktra rwna si pracy si
wewntrznych na odksztaceniach przez nie wywoanych i nazywana jest energi spryst
ukadu U:
L = W = Wp = U .
Zatem:
energia sprysta U to praca si wewntrznych na odksztaceniach przez nie
wywoanych.
Energia ta jest odwracalna, co znaczy, e po usuniciu si obciajcych zuywa si na
odzyskanie pocztkowej konfiguracji ciaa i w nie napronym i nie odksztaconym stanie
ukadu jest rwna zeru .
Gstoci energii sprystej lub, inaczej, energi spryst waciw nazywamy ilo
energii sprystej na jednostk objtoci ciaa. Std:
U = dV ,
(8.1)
11 12
T = 21 22
31 32
x xy xz
T = yx y yz ,
zx zy z
T = 12 yx
1
2 zx
2 xy
y
1
2 zy
2 xz
1
2 yz
11 12
T = 21 22
31 32
67
13
23 ,
33
13
23 .
33
d = 11 d 11 + 12 d 12 + ... + 33 d 33 = ij d ij .
ai bi = a1b1 +a 2 b2 +a3b3 ;
ii = 11 + 22 + 33 ,
i = 1, 2, 3.
d = T dT
(8.3)
= T dT
(8.4)
T = D T
(8.5)
= D T dT =
0
1
1
D T2 = T T
2
2
(8.6)
Wzr (8.6) zapiszemy w innej postaci po dokonaniu rozkadu macierzy (tensorw) napre i
odksztace na sum odpowiednich aksjatorw i dewiatorw.
T = A + D
i T = A + D
(8.7)
A = 3K A oraz
D = 2GD
(8.8)
68
gdzie: 3K =
E
E
oraz 2G =
to stae materiaowe.
1 2
1 +
1
( A + D ) ( A + D ) = 1 A A + 1 D D
2
2
2
(8.9)
A D = 0 oraz
D A = 0 .
= V + f ,
(8.10)
gdzie:
1
A A - gsto energii sprystej zwizanej ze zmian objtoci,
2
V =
(8.11)
1
D D - gsto energii sprystej zwizanej ze zmian postaci.
2
I analogicznie, energia sprysta ukadu stanowi sum:
f =
(8.12)
U = UV + U f ,
(8.13)
gdzie:
U V = V dV ,
(8.14)
(8.15)
1 2
x + y + z
6E
f =
1 +
x y
6E
[(
)2
(8.16)
(8.17)
1
2
2
2
x2 + y2 + z2 2 x y + y z + z x + 2 (1 + ) xy
+ yz
+ zx
.
2E
)]
(8.18)
1
1
=
2 x 2 y z = x y z = x ,
x 2E
E
)]
)]
xy
2 (1 + )
1
=
4(1 + ) xy =
xy =
= xy .
x 2E
E
G
Jest rzecz oczywist, e korzystajc ze zwizkw fizycznych Hookea, moemy wyrazi
gstoci energii sprystej tylko poprzez elementy macierzy odksztace. Wwczas pochodne
po elementach macierzy odksztace s rwne odpowiednim elementom macierzy
napre.
70
Z
Y
Z
Y
xz
xy
X
N
N
I
N
I
II
Rys. 9.1
M 0 x { WI } = M 0 x { Z II }, M 0 y { W I } = M 0 y { Z II }, M 0 z { WI } = M 0 z { Z II },
(9.1)
71
A
A
A
xy z + xz y dA = 0, x z dA = 0, x y dA = 0.
A
A
A
(9.2)
konfiguracja
pocztkowa
konfiguracja
aktualna
b1
A
D A
h1
l
l1
Rys. 9.2
Analizujc ten obraz deformacji prta po przyoeniu obcie przyjmiemy, e:
pole przemieszcze jest w nim jednorodne,
odksztacenia ktowe wkien rwnolegych do osi ukadu odniesienia s rwne zero,
odksztacenia liniowe zwizane s zalenoci: y = z = x .
Powysze obserwacje pozwalaj napisa nastpujce zalenoci:
x =
l
l
l1 l
b b
h h
b
h
, y =
, z =
,
= 1
= 1
l
b
b
h
h
xy = 0, yz = 0, zx = 0 .
Nazwiemy je rwnaniami geometrycznymi gdy s wynikiem analizy geometrii prta po
deformacji.
Majc odksztacenia moemy, korzystajc z rwna fizycznych Hookea,
elementy macierzy napre:
72
wyznaczy
x + 1 2 x + y + z
x + y +z
y=
y +
1 +
1 2
x =
z =
E
1 +
E
1 +
x =Ex ,
y =0 ,
z + 1 2 x + y + z z = 0 ,
xy = G xy
xy = 0 ; yz = G yz
yz = 0 ; zx = G zx
zx = 0 .
Naley teraz wrci do rwna rwnowagi (9.2) w celu sprawdzenia czy otrzymane w
oparciu o przypuszczone pole przemieszcze naprenia speniaj te obiektywne zalenoci i
aby wyrazi siy wewntrzne poprzez siy zewntrzne.
Zerowanie si napre stycznych powoduje, e rwnania drugie, trzecie i czwarte s
spenione. Z rwnania pierwszego otrzymamy
x dA = N
E x dA = N ,
x =
(9.3)
x =
N
.
A
(9.4)
x z dA = 0
N
z dA = 0
A
A
N
y dA = 0
A
A
x y dA = 0
A
T = 0
0 0 ,
0
0 0
0
0
N EA
T = 0
N EA
0
.
0
0
N EA
(9.5)
x =
l
l
N
EA
l =
Nl
.
EA
(9.6)
73
b =
=x 2
X
X
x = max
x = max
=x 2
45
z = min = 0
= x 2
Rys. 9.3
Ekstremalne naprenia styczne wystpuj w przekrojach nachylonych pod ktem 45 do osi
prta (rys. 9.3) i rwnaj si poowie napre normalnych w przekroju poprzecznym. Koo
Mohra dla rozwaanego przypadku pokazane jest na rys. 9.4.
v =x 2
v
v = max = x 2
v = min = z = 0
v = max = x
O
O1
v = x 2
v =x 2
74
Rys. 9.4
N
X
x =N A
Rys. 9.5
Wartoci napre normalnych w tym przypadku nie zale o wsprzdnych y oraz z wic
mona ich rozkad, nie tracc czytelnoci, rysowa pasko, jak to zostao pokazane na rys.
9.6.
Z
x = N A
x = N A
lub
Rys. 9.6
Stan odksztacenia jest te jednorodny ale trjosiowy. Odksztacenia liniowe w kierunku
rwnolegym do osi prta s maksymalne w przypadku rozcigania i minimalne w przypadku
ciskania. Pozostae dwa odksztacenia gwne s sobie rwne, a ich kierunki to jakiekolwiek
dwa prostopade do siebie i rwnoczenie prostopade do osi prta.
9.3. Energia sprysta prta rozciganego lub ciskanego osiowo
1 N
=
, i std energia sprysta prta o dugoci l i polu przekroju poprzecznego A
2E A
rozciganego (ciskanego) osiowo sta si o wartoci N wynosi:
2
U = dV =
V
N2
N2l
1 N
1 N
.
dx =
dV = dx
dA =
2E A
2E A
2 EA
2 EA
0
A
0
75
U =
i =1
li
N i2
2 EAi dx ,
0
(9.7)
N/A
N/A
N/A
N
N/A
Rys. 9.8
max
max
n
Rys. 9.10
Rys. 9.9
77
=
, gdzie: N - sia rozcigajca prbk,
A0
O
rejestrowan podczas badania, A0 - pole
Rys. 9.11
pierwotnego przekroju poprzecznego prbki..
Poniewa podczas wykonywania prby pole przekroju poprzecznego prbki maleje, to te
naprenia s wielkociami umownymi.
Omwimy krtko poszczeglne charakterystyczne czci wykresu rozcigania. Na
prostoliniowym odcinku OA odksztacenia s liniowo zalene od napre i znikaj po
zdjciu obcienia. Tak wic wasnoci materiau s liniowo spryste i najwiksze
naprenie, przy ktrym te wasnoci jeszcze wystpuj
RH , nazywamy granic
proporcjonalnoci albo granic stosowania prawa Hookea. Na krzywoliniowym odcinku AB,
koczcym si napreniem RS , materia jest jeszcze sprysty ale zaleno midzy
napreniami i odksztaceniami jest nieliniowa. RS nazywamy granic sprystoci, po jej
przekroczeniu w materiale zaczynaj wystpowa trwae (plastyczne) odksztacenia. W
punkcie C wykresu, ktremu odpowiadaj naprenia Re , w prbce narastaj znaczne
odksztacenia: 10 do 15 razy wiksze ni przy granicy sprystoci, przy staych a nawet
malejcych napreniach. Zjawisko to nazywamy pyniciem materiau (cz CD okrelana
jest jako platforma pynicia), a naprenie Re - wyran granic plastycznoci. Pynicie
materiau koczy si w punkcie D, w ktrym zmienia si charakter wykresu. Przyrost
odksztace wymaga przyrostu napre, materia si wzmocni i sytuacja taka trwa a do
punktu F, ktremu odpowiada najwiksza sia uzyskana w czasie prby. Naprenia
odpowiadajce temu punktowi Rm , nazywamy wytrzymaoci na rozciganie. W momencie
badania, ktremu odpowiada na wykresie rozcigania punkt F, w prbce tworzy si
przewenie, tzw. szyjka i prawie natychmiast prbka w tym miejscu ulega zerwaniu.
Podczas prby rozcigania prcz wyznaczenia wyej opisanych granicznych wartoci
napre moemy wyznaczy modu Younga i liczb Poissona. Modu Younga to nic innego
jak tangens kta nachylenia liniowej czci wykresu rozcigania:
E=
= tg .
78
pop =
pop
79
stal twarda
800
stal mikka
400
mied
30
Rys. 9.12
MPa
800
Rm
Re
400
200
400
Rys. 9.13
Dugotrwaa prba rozcigania stali w podwyszonej temperaturze tj. prba pezania (warunki
i sposb jej wykonania podany jest w normie PN-57/H-04330) pokae przebieg zmian
odksztace w czasie przy staym napreniu, ktrych wykres, tzw. krzyw pezania
przedstawia rys. 9.14.
Wynikiem prby relaksacji byaby krzywa relaksacji pokazujca zmian napre w czasie
przy staych odksztacenia naszkicowana na rys. 9.15.
zniszczenie
krzywa pezania
= const
krzywa relaksacji
= const
Rys .9.14
Rys .9.15
Materia
Stal
konstrukcyjna
St3SX,St3SY
Aluminium
Mied
eliwo szare
Ow
Brz
Dural
Beton B350
Szko
Drewno- sosna
(wzdu
wkien)
Granica
plastycznoci
Wytrzymao
obliczeniowa
Modu
Younga
Re
Rr
MPa
MPa
MPa
GPa
375
225
205
205
0.30
7850
100
210-240
200-400
15
300
270
2.31 (36)
40-100
50
70
70
110
95-110
18
113
67-74
38.6
56
0.32-0.36
0.30-0.34
0.23-0.27
0.42
0.32-0.35
0.32-0.35
1/6
0.25
2070
8960
7100
11340
8860
2640
2500
2400-2600
Wytrzymao na
rozciganie Rm
14-26
150
1.54 (27.7)
65-12.5
Liczba
Poissona
Gsto masy
kg/m3
400-500
81
N
Rr
A
max l = max
Nl
l dop .
EA
82
200 kN
N AB
R
A AB
150 kN
u
x
d1
d12
d2
1.0 m
0.5m
0.5m
150
350
d 22
4
u(x)
mm
N BD
R
ABD
ABD
350 * 10 3
165 * 10
max N BD
R
d 2 5.20 * 10 2 m
1.35
1.18
165 * 10
d1 5.89 * 10 2 m
0.78
450 * 10 3
N AB
R
N(x)
kN
450
AAB
x (x ) =
d u (x )
d u (x ) = x ( x ) dx u ( x ) = x (x ) dx u (x ) =
dx
N (x )
dx
EA
N
gdy N(x) jest stae to u (x ) =
x i wyduenie jest liniow funkcj wsprzdnej x.
EA
u(x ) =
450 *10 3
x = 0.78 *10 3 x
9
2
4
205 *10 6 4 *10
83
350 *10 3
(x 1) = l AB + 0.80 *10 3 (x 1)
9
2
4
205 *10 5.2 4 *10
150 *10 3
(x 1.5) = l AC + 0.34 *10 3 (x 1.5)
9
2
4
205 *10 5.2 4 *10
d1 =
N AB
450 *10 3
d1 = 0.3
6 * 10 2 = 0.014 *10 3 m = -0.014 mm .
9
2
4
E AAB
205 *10 6 4 *10
Warto zwrci uwag jak mae s wielkoci przemieszcze i zmiany wymiarw w stosunku
do pocztkowych wymiarw konstrukcji. Potwierdza to zasadno przyjcia zaoenia zasady
zesztywnienia jak i pniejsze zaoenia o maych odksztaceniach.
Przykad 9.8.2. Prt pryzmatyczny, jak na
rysunku, obciony jest tylko ciarem
wasnym. Wyznaczy N ( x ) , x (x ) i u (x )
jeli znane s jego: pole przekroju A, ciar
objtociowy , dugo l oraz modu
sprystoci podunej E. Obliczy dugo
zerwania jeli wytrzymao na rozciganie
wynosi Rm.
l
N (x)
Rozwizanie
max N ( x ) = N (0 ) = A l
Siy podune zmieniaj liniowo wzdu osi prta i osigaj maksymaln warto w
utwierdzeniu.
N (x )
= (l x ) ;
max x = x (0 ) = l
A
Wartoci napre te zmieniaj si liniowo wzdu osi prta, osigaj maksymaln warto
w utwierdzeniu i ta maksymalna warto nie zaley od pola przekroju poprzecznego prta.
Przemieszczenia wzdu osi prta (wyduenia) u (x ) :
Naprenia normalne: x ( x ) =
x (x ) =
x
u (x ) =
d u (x )
d u ( x ) = x ( x ) dx
dx
x (x )
E
dx =
u ( x ) = x ( x ) dx
0
E (l x) dx = 2E [(l x )
l2 =
84
(2lx x )
2E
2
max u = u (l ) = l =
l2
2E
x
l
l2
2E
Dugo zerwania l R to dugo prta, obcionego jedynie ciarem wasnym, przy ktrej
najwiksze w nim naprenia normalne bd rwne wytrzymaoci na rozciganie (mona
powiedzie: dugo przy ktrej zerwie si pod ciarem wasnym).
Zatem:
max x = Rm = l R
lR =
Rm
Jak wida dugo zerwania l R jest sta materiaow. Przykadowe wielkoci dugoci
zerwania: drewno sosnowe 13.5 km, stal niskowglowa 4.8 km, stal wysokowglowa 9.1 km,
duraluminium 16.9 km .
Przykad 9.8.3. Na 1 m dugoci awy fundamentowej o
przekroju prostoktnym bxh wykonanej z betonu o
ciarze objtociowym = 22 kN/m3 przekazuje si
rwnomiernie rozoone obcienie ze ciany q = 250
kN/m. Wyznaczy potrzebn szeroko fundamentu b
jeli jej wysoko h = 1.5 m, a wytrzymao
obliczeniowa gruntu na ciskanie, na ktrym jest on
posadowiony wynosi Rc,g = 0.2 MPa
q =250 kN/m
h
1.0 m
Rozwizanie
q* 1 + * h* b* 1
R c ,g
b* 1
250 * 10 3 + 22 * 10 3 * 1.5 * b
0.2 * 10 6
b
b 1.5 m.
Przykad 9.8.4. Nadproe wykonane z belki dwuteowej 200 przekazuje na mur obcienie
w postaci siy P = 60 kN. Obliczy potrzebn dugo oparcia belki przyjmujc, e
naprenie obliczeniowe muru na ciskanie Rc,m = 2.0 MPa.
85
Rozwizanie
W dwch ostatnich powyszych przykadach warto zauway jak schemat obliczeniowy (prt
pryzmatyczny osiowo obciony) daleko odbiega od rzeczywistej konstrukcji.
Przykad 9.8.5. Wyznaczy nacisk N na 1 m dugoci przyczka mostu jaki wywiera pyta
elbetowa o gruboci h = 42 cm przy wzrocie temperatury T = 25 C jeli modu
sprystoci podunej betonu E = 38.6 GPa a wspczynnik rozszerzalnoci liniowej
T T l =
Nl
N = T T E h = 10 5 * 25 * 38.6 * 10 9 * 0.42 = 4.053 * 10 3 kN.
E * h* 1
Wida z powyszego, e ta sia (a jest ona bardzo dua) nie zaley od rozpitoci pyty
mostowej. Oczywicie szeroko potrzebnej szczeliny dylatacyjnej bdzie od niej zaleaa.
Przykad 9.8.6. Dobra potrzebny przekrj prta AB w pasie dolnym podanej stalowej
kratownicy, jeli wytrzymao obliczeniowa stali R = 215 MPa. Przekrj prta ma by
zoony z dwch ktownikw rwnoramiennych. Po wyznaczeniu przekroju obliczy nono
tego prta.
Rozwizanie
50 kN
C
2m
Si w prcie AB wyznaczymy
metod
Rittera.
Warunek
rwnowagi odcitej lewej czci
kratownicy daje:
M CL = 0
2m
300 * 4 50 * 4 100 * 2 N AB * 4 = 0
N AB
6*2 m
300 kN
300 kN
86
N AB
R
A
N
A AB
R
200 * 10 3
215 * 10
45 mm
Przez nono prta rozumiemy najwiksz si podun ktr moe przenie bez utraty
cigoci.
Z warunku nonoci otrzymujemy nono prta AB:
max N AB
R max N AB A R max N AB 10.2 * 215 * 10 2 = 219.3 * 10 3 N.
A
stal
C
Przykad 9.8.7. Wyznaczy potrzebne wymiary
przekrojw poprzecznych prtw danego ukadu
d
przegubowo-prtowego
jeli:
wytrzymao
obliczeniowa stali R = 165 MPa i wytrzymao
obliczeniowa drewna przy ciskaniu Rc,d = 10 MPa. 3.0 m
drewno
Po wyznaczeniu wymiarw okreli pooenie
a
punktu B po deformacji, jeli moduy sprystoci
A
podunej stali i drewna wynosz :
Es = 205 GPa i Ed = 9 GPa.
4.0 m
P = 24 kN
NBC
Rozwizanie
Siy w prtach wyznaczymy z warunkw
rwnowagi si dziaajcych na wze B.
X = 0 ; N BC cos N AB = 0
Y = 0;
NAB
N BC sin P = 0
Y
X
P = 24 kN
ABC
Rs
4
165 * 10 6
a 5.66 * 10 2 m
Przyjto do wykonania a = 6.0 cm.
d 1.76 * 10 2 m
Przyjto do wykonania d = 1.8 cm.
Skrcenie prta AB
Wyduenie prta BC
87
l AB =
N AB l AB
E d AAB
32 * 10 3 * 4
9 * 10 9 * 36 * 10 4
l BC
= 0.395 * 10 2 m.
N BC l BC
40 *10 3 * 5
=
=
=
E s ABC 205 *10 9 * 1.8 2 4 * 10 4
= 0.383 * 10 2 m.
uB
l AB
l BC
vB
v
Przykad 9.8.8.
e2
u
e1
'
A A e2 = 2
A
v
u A cos + v A sin = 1
,
u A ( cos ) + v A sin = 2
88
uA =
1 sin 2 sin
;
sin cos + sin cos
vA =
1 cos + 2 cos
.
sin cos + sin cos
4P
a
A
C
a
D
a
N2
4P
N2
a
P
HD
VD
N1
C
a
M D = 0 N 2 * 2a 4 P * a = 0
HC
VC
M C = 0 N1 * a N 2 * 2a + P * a = 0
N1 = 3P
N 2 = 2P
Znajomo si w prtach 1 oraz 2 pozwala wyznaczy ich wyduenia:
1 =
3P a
4P a
oraz 2 =
.
E1 A1
E 2 A2
89
21 +2
21
a
1
C
a
D
a
2a
2m
P=12 kN
2m
D
q=10 kN/m
4m
A
2m
4m
NB1
P=12 kN
D
q=10 kN/m
N B1 * 4 2 + 12 * 4 2 10 * 4 * 2 = 0 ,
N B1 = 2.142 kN.
4m
HA
A
VA
90
4m
a 0.915 * 10 2 m,
2
6
4
a 4
215 * 10
prt drewniany:
N B1
2.142 * 10 3
2
Rd 4 a
a 0.818 * 10 2 m.
2
6
4a
8 * 10
Wyznaczenie wymiaru a przekroju prta z
warunku uytkowania.
Pionowe przemieszczenie punktu D, ktre
wynosi (patrz rys. obok)
v D = DD ' cos
potrzebujemy wyrazi poprzez wyduenie
prta BC.
Z planu przemieszcze pokazanego obok
odczytujemy,
2
D
C
vD
B
4m
4 2 + 6 2 = 0.832 ,
cos = 6
'
4m
2m
DD = 4 + 6 tg = 7.211 tg
tg = 4 2 CC '
Wyduenie prta BC :
l BC = CC ' = l B1 + l1C =
N l
N B1l B1
2.142 * 2 2
14.142 * 2 2
+ 1C 1C =
+
=
9
2
E d * AB1 E s * A1C 9 * 10 * 4a
205 * 10 9 * a 2 4
= 0.417 * 10 9 a 2
14.152 * 10 9 a 2 1* 10 2
a 1.189 * 10 2 m.
Jak widc z oblicze o wielkoci a decyduje w tym przypadku stan graniczny uytkowania i
ostatecznie przyjto do wykonania a = 1.20 cm.
Przykad 9.8.11. Wyznaczy siy w prtach ukadu pokazanego na rysunku, obcionego si
P = 48 kN jeli przekroje wszystkich prtw s jednakowe o polu A = 2 cm2 . Okreli
pooenie punktu przyoenia siy po deformacji jeli modu Younga materiau prtw E =
205 GPa.
91
1.8 m
2.4 m
sin = 0.8
cos = 0.6
K
P
Rozwizanie
N1
N2
N3
Rwnania rwnowagi:
X = 0;
,
N1 sin + N 3 cos = 0
Y = 0;
.
N1 cos + N 2 + N 3 sin = P
K
e3
e1
e2
v
92
e3 ( cos , sin ) .
Ukad rwna, z ktrego dla dowolnej geometrii ukadu atwo moemy wyznaczy rwnanie
nierozdzielnoci przemieszcze ma posta:
K K ' e =
1
1
'
K K e2 = 2
K K ' e =
3
3
v K = 2
u cos + v sin =
K
3
K
2 = 1 cos + 3 sin .
Ostatecznie komplet rwna do wyznaczenia si przekrojowych przedstawia si nastpujco:
N1 sin + N 3 cos = 0
N1 cos + N 2 + N 3 sin = P .
N 2 l 2 N1 l1
N l
cos + 3 3 sin
=
EA
EA
EA
W wyniku jego rozwizania otrzymujemy: N1 = 12.0 kN, N 2 = 28.0 kN, N 3 = 16.0 kN.
Wyduenia prtw wynosz:
1 =
3 =
12 * 10 3 * 4
9
205 * 10 * 2 * 10
16 * 10 3 * 3
= 1.171 * 10 3 m,
= 1.171 * 10 3 m.
205 * 10 * 2 * 10
2 =
28 * 10 3 * 2.4
9
205 * 10 * 2 * 10
= 1.639 * 10 3 m,
v K = 2
93
1.8 m
3
2.4 m
sin = 0.8
cos = 0.6
Rozwizanie
Konstrukcja jest statycznie niewyznaczalna. wic zmiana warunkw jej pracy w postaci
zmiany temperatury czy przemieszczania si podpr skutkuje powstawaniem w niej si
przekrojowych, w tym przypadku bd to siy podune.
W rwnaniach rwnowagi nie wystpi zewntrzne siy obciajce, we wzorach na
wyduenia prtw dojd czony zwizane ze wzrostem temperatury.
Rwnania rwnowagi:
N1
N3
N2
X =0
N1 sin + N 3 cos = 0
Y =0
N1 cos + N 2 + N 3 sin = 0
Warunek geometryczny jest taki sam jak w przykadzie 9.8.11 bo geometria ukadu jest
identyczna.
2 = 1 cos + 3 sin ,
ale zmieni si wzory okrelajce zmian dugoci prtw, gdy pojawi si czony zwizane
ze zmian temperatury:
N l
N1 l1
N l
+ T T l1 , 2 = 2 2 + T T l 2 , 3 = 3 3 + T T l 3 ,
EA
EA
EA
i komplet rwna do wyznaczenia si osiowych w prtach ma posta:
1 =
N 1 sin + N 3 cos = 0
N 1 cos + N 2 + N 3 sin = 0
N 2 l2
N l
N l
+ T T l 2 = 1 1 + T T l1 cos + 3 3 + T T l3 sin
E A
EA
EA
W wyniku jego rozwizania otrzymujemy: N1 = 7.38 kN, N 2 = 12.30 kN, N 3 = 9.84 kN.
94
1
4m
3m
3
2
3m
4m
Rozwizanie
N1
X = 0;
,
N1 cos 1 N 2 cos 2 + N 3 cos 3 = 0
1
2
3
P
N2
Y = 0;
.
N1 sin 1 N 2 sin 2 N 3 sin 3 = P
N3
1
2
3
e3
e2
e1
2
1
v
e3 (cos 3 , sin 3 ) .
'
K K e 2 = 2
'
K K e 3 = 3
cos 1 * u K + sin 1 * v K = 1
cos 2 * u K + sin 2 * v K = 2
cos * u + sin * v =
3
K
3
K
3
0.600 * u K + 0.800 * v K = 1
0.707 * u K + 0.707 * v K = 2
0.800 * u + 0.600 * v =
K
K
3
95
Ukad jest jednokrotnie statycznie niewyznaczalny. Aby wyznaczy siy przekrojowe oprcz
jednego rwnania rwnowagi potrzebujemy dodatkowo jednego rwnania geometrycznego.
N1 *1 + N 2 *
2
2
N2
N1
Rwnanie rwnowagi:
M A =0
HA
q * 3 * 1 .5 = 0
96
q
B
A
VA
B 1
N l
N1 l1
oraz 2 = 2 2 wraz z zalenociami midzy dugociami
E A1
E A2
prtw ich przekrojami i moduami Younga do rwnania geometrycznego otrzymujemy:
Podstawiajc za 1 =
N1 = 2 N 2 .
N 2 = 4 .5 q
N1 +
a jego rozwizanie daje: N1 = 131.80 kN, N 2 = 65.90 kN.
N1 = 2 N 2
d1 3.189 * 10 2 m.
6
A1
Prt 2:
165 * 10
d 22
N2
65.90 * 10 3
R
A2
4
165 * 10 6
d 2 2.255 * 10 2 m.
0.5P
2
A
1.0 m
1
1.0 m
Rozwizanie
Ukad jest jednokrotnie statycznie niewyznaczalny.
1.0 m
Rwnanie rwnowagi:
MB =0
N1 * 1 N 2 * 2 P *1 +
0.5P
HB
N2
VB
P
*1 = 0
2
N1
2 1 = 2
Zmiany dugoci prtw wynosz:
97
1 =
N1 l1
;
E1 A1
2 =
N 2 l2
.
E 2 A2
N1 2 N 2 = 50 * 10 3
4 N1
N2
205 * 10 9 * 4 * 10 4 = 205 * 10 9 * 2 * 10 4
1 =
N1 10 * 10 3
=
= 25.0 * 10 6 Pa = 25.0 MPa
4
A1 4 * 10
N1 l1
10 * 10 3 * 2
=
= 0.244 * 10 3 m = 0.244 mm .
E1 A1 205 * 10 9 * 4 * 10 4
w prcie 2- ciskanym; =
N2
20 * 10 3
=
= 100.0 * 10 6 Pa = -100.0 MPa
4
A2
2 * 10
N 2 l2
20 * 10 3 * 1
2 =
=
= 0.488 * 10 3 m = - 0.488 mm .
9
4
E 2 A2 205 * 10 * 2 * 10
Przykad
9.8.16.
Wyznaczy
siy
w
odksztacalnych prtach ukadu jak na rysunku,
spowodowane wzrostem temperatury T = 45 C,
jeli wspczynnik rozszerzalnoci cieplnej
liniowej T = 12 * 10 6 o C , pola przekrojw
poprzecznych prtw A1 = A2 = 2 cm2, modu
sprystoci podunej E1 = E2 = 205 GPa.
2
A
1.0 m
1
2.0 m
Rozwizanie
Konstrukcja jest jednokrotnie statycznie niewyznaczalna.
W rwnaniach rwnowagi nie wystpi zewntrzne siy obciajce, we wzorach
okrelajcych zmian dugoci prtw dojd czony zwizane ze wzrostem temperatury.
B
Rwnanie rwnowagi:
M B =0
N1 * 1 N 2 * 2 = 0
N2
HB
VB
N1
98
1 = 2 tg ,
2 = 2 1
Zmiany dugoci prtw wynosz:
1 =
N 1 l1
+ T T l1 ,
E1 A1
2 =
N 2 l2
+ T T l 2 .
E 2 A2
N2
2 N1
+ 12 * 10 6 * 45 * 1 = 2
+ 12 * 10 6 * 45 * 2
9
4
9
4
205 * 10 * 2 * 10
205 * 10 * 2 * 10
N1 l1
24600 * 2
+ T T l1 =
+ 12 * 10 6 * 45 * 2 =
9
4
E A1
205 * 10 * 2 * 10
1
2 =
0.24*10-3 m
1 =
N 2 l2
12300 * 1
+ T T l 2 =
+ 12 * 10 6 * 45 * 1 =
9
4
E A2
205 * 10 * 2 * 10
0.12*10-3 m
1.0 m
1.0 m
B
1.0 m
99
C
1.0 m
1.0 m
N2
N1
HA
A
VA
1.0 m
C
1.0 m
Ukad
jest
jednokrotnie
niewyznaczalny.
Rwnanie rwnowagi:
M A =0
N1 *1 + N 2 * 2 = 0
1.0 m
Rwnanie geometryczne:
C
1.0 m
1.0 m
statycznie
std
zatem: 2 = 2 ( 1 ) .
1.0 m
N1 + 2 N 2 = 0
N 2 l 2 = 2 N1 l1
E A2
E A1
N1 + 2 N 2 = 0
N2
2 N1
2 * 10 3
2
=
205 * 10 9 ( 2 2 4) * 10 4
205 * 10 9 ( 12 4) * 10 4
1.0 m
1.0 m
C
A
1.0 m
N2
N1
B
VA
1.0 m
C
1.0 m
1.0 m
1.0 m
Rozwizanie
A
HA
1.0 m
N1 *1 + N 2 * 2 = 0
100
2
C
1.0 m
1 < 0 , a 2 > 0
std
zatem
1.0 m
ale
1
2
1 = 1 i 2 = 2
1.0 m
2 = 2 ( + 1 ) .
N1 + 2 N 2 = 0
N 2 l 2 = 2 + N1 l1
E A2
E A1
N1 + 2 N 2 = 0
.
N2
2 N1
2 * 10 3 +
=
2
9
2
4
205 * 10 9 ( 2 2 4 )* 10 4
205
*
10
(
1
4
)
*
10
2
C
1
Warunek geometryczny mia posta
2 = 2 ( + 1 ) i jak atwo sprawdzi
wyznaczone przemieszczenia go speniaj:
0.1212 * 10
= 2 (2 1.9394 )* 10
0,0606
B
2,0000
1,9394
m.
0,1212
Przykad 9.8.19. Wyznaczy siy w odksztacalnych prtach 1 i 2 ukadu przegubowoprtowego jak na rys. Pola ich przekrojw poprzecznych A1 = A2 = A , moduw sprystoci
podunej E1 = E 2 = E .
30 kNm
B
20 kN/m
4m
2m
C
3m
A
3m
4m
101
30 kNm
N2
Rozwizanie
20 kN/m
4m
3m
N1
M A = 0,
HA
N1 * 3 + N 2 * 4 20 * 5 * 2 + 30 = 0 .
A
4m
3m
VA
2
3m
pooenie punktu B po deformacji i tym 4 m
N1 l1
N l
= 0.75 2 2 N1 = 0.375 N 2 .
E1 A1
E 2 A2
Ukad rwna do wyznaczenia si w prtach przedstawia si nastpujco:
3N1 + 4 N 2 = 170
.
N1 = 0.375 N 2
1 3= 2 4
Siy w prtach podanego ukadu prtowego wynosz: N1 = 12.439 kN, N 2 = 33.170 kN.
102
C
1.5 m
D
1
1.5 m
Rozwizanie
N1DF N 2
30 kNm
G
B
4m
1.5 m
40 kN
N2
C
N1DF
20 kN/m
15 kN
1.5 m
40 kN
1.5 m
20 kN/m
30 kNm
F G
3m
15 kN
2 15 + 20 * 3 = 0 .
A
VA
4m
VB
45
1
C
G
B
1= 2 2 .
Prt pierwszy jest obciony si osiow 15 kN w poowie swej dugoci i dodatkowo ma
zmienny przekrj wic jego wyduenie jest rwne:
1=
103
N1DF + N 2 2 = 45
.
Siy w prtach podanego ukadu prtowego maj wartoci: N1DF = 23.571 kN, N 2 = 30.305
kN, N1FG = 38.571 kN.
Naprenia normalne wynosz:
w prcie 1
23.571* 10 3
na odcinku DF =
= 117.855 MPa,
2 * 10 4
na odcinku FG
38.571* 10 3
= 96.428 MPa,
4 * 10 4
w prcie 2
30.305 * 10 3
=
= 151.525 MPa.
2 * 10 4
Przykad 9.8.21. Wyznaczy wykresy N ( x ) , u ( x ) i x ( x ) w prcie obcionym osiowo i
zamocowanym midzy nieodksztacalnymi cianami jak na rysunku.
P
HA
A
HG
2a
1.5 m
1.5 m
1.5 m
Dane:
P = 100 kN, a = 2 cm ,
E = 205 GPa
1.5 m
Rozwizanie
l AG = 0 l AB + l BC + lCD + l DG = 0
N AB l AB N BC l BC N CD lCD N DG l DG
+
+
+
=0
E AAB
E ABC
E ACD
E ADG
H A * 1.5 ( H A + P )* 1.5 ( H A + P )* 1.5 ( H A + P P )* 1.5
+
+
+
=0
E a2
E a2
E (2a )2
E (2a )2
W wyniku rozwizania tego ukadu rwna otrzymujemy: H A = 50.0 kN i H G = 50.0 kN.
Wartoci si podunych s rwne:
104
l AB =
l BC
N AB l AB
50 * 10 3 * 1.5
=
= 0.229 * 10 3 m = -0.229 mm
9
4
E AAB
205 * 10 * 16 * 10
N BC l BC
50 * 10 3 * 1.5
=
=
= 0.229 * 10 3 m = 0.229 mm
9
4
E ABC
205 * 10 * 16 * 10
lCD =
N CD lCD
50 * 10 3 * 1.5
=
= 0.915 * 10 3 m = 0.915 mm
E ACD
205 * 10 9 * 4 * 10 4
l DG =
N DG l DG
50 * 10 3 * 1.5
=
= 0.915 * 10 3 m = -0.915 mm
9
4
E ADG
205 * 10 * 4 * 10
u
x
B
1.5 m
1.5 m
C
1.5 m
1.5 m
N(x)
kN
x (x)
u(x)
mm
50
50
N(x)
MPa
125.0
31.25
31.25
125.0
x (x)
0.915
0.229
u(x)
105
As = 30.41 *10 4 m4
l
Rozwizanie
0.4 m
Nb + N s = P
Warunek geometryczny, ktry wynika z zaoonej przyczepnoci mwi o rwnoci
przemieszcze w obu elementach skadowych konstrukcji:
lb = l s .
Std komplet rwna do wyznaczenia si osiowych jest nastpujcy:
Nb + N s = P
N l
b = Ns l
Eb Ab E s As
N b + N s = 3000 * 10 3
Nb
Ns
.
=
32.5 * 10 9 * 1600 * 10 4 205 * 10 9 * 30.41 * 10 4
N b 2678.84 * 10 3
=
= 16.74 MPa,
Ab
1600 * 10 4
s =
obie siy s
N s 321.16 * 10 3
=
= 105.61 MPa.
As 30.41 * 10 4
x =
N
;
A
V =
1 2 2
x;
6E
f =
1 + 2
x.
3E
106
x , 0, 0
T = 0, 0, 0 .
0, 0, 0
x2
1 2 2
1 + 2
U V = V dV =
V.
x V ; U f = f dV =
x V ; U = UV + U f =
6E
3E
2E
V
V
kf , kV
1.0
kV =
Uf
kf
UV 1
2
= (1 2 ) , k f =
= (1 + )
U
3
U
3
2/3
1/3
kV
0.25
0.50
Przykad pokazuje, e w analizowanym przypadku:
ilo energii, ktra zuywana jest na zmian postaci zawsze jest wiksza od tej, ktra
zuywana jest na zmian objtoci,
w materiaach nieciliwych ( = 0.5 ), caa praca si zewntrznych zuywa si na zmian
postaci.
Przykad 9.8.24. Obliczy zmian objtoci V rozciganego osiowo si N prta o dugoci
l i polu przekroju poprzecznego A wykonanego z materiau o staych sprystych E oraz .
Rozwizanie
Aby otrzyma cakowit zmian objtoci ciaa naley wykona cakowanie po jego objtoci
V = D dV = ( x + y + z )dV .
V
V = ( x + y + z ) dV = (1 2 )
V
N
Nl
.
V = (1 2 )
EA
E
107
v (1, 0 , 0 )
xz
xy
My
x
X
My
II
My
I
x
Rys. 10.1
A
A
A
xy z + xz y dA = 0 , x z dA = M y ,
A
A
x y dA = 0.
(9.1)
108
konfiguracja
pocztkowa
konfiguracja
aktualna
X
X
warstwa obojtna
dx
Rys. 10.2
Analizujc przypuszczony obraz deformacji prta po przyoeniu obcie przyjmiemy, e:
przekroje paskie i prostopade do osi prta przed przyoeniem obcienia pozostay
paskie i prostopade do osi prta po deformacji,
odksztacenia ktowe wkien rwnolegych do osi ukadu odniesienia s rwne zero,
odksztacenia liniowe zwizane s zalenoci: y = z = x ,
grne wkna ulegy wydueniu, a dolne skrceniu, istnieje warstwa wkien - warstwa
obojtna, ktrych dugo nie ulega zmianie, cho przyjy form krzywoliniow o
staym promieniu krzywizny , i w konfiguracji pocztkowej wkna te leay na
paszczynie (X, Y).
dx+ dx
C
z
warstwa
obojtna
dx
d
x =
lim
dx
dx 0 dx
Rys. 9.3
Tak wic rwnania geometryczne maj posta:
x =
y = y = x =
xy = 0, yz = 0, zx = 0 .
Naprenia wyznaczymy korzystajc z rwna Hookea.
109
lim
=
d 0
( + z ) d d
d
x + 1 2 x + y + z
x + y +z
y=
y +
1 +
1 2
x =
z =
E
1 +
E
1 +
x =Ex
y =0
z + 1 2 x + y + z z = 0
xy = 0 ; yz = G yz
xy = G xy
yz = 0 ; zx = G zx
zx = 0
x dA = 0
E x dA = 0
z dA = 0
A
jest ono spenione bo caka przedstawia moment statyczny wzgldem osi Y przekroju
poprzecznego, a o ta jest jego osi centraln.
Rwnanie szste:
x y dA = 0
y z dA = 0
A
jest spenione bo osie (Y, Z) s gwnymi osiami bezwadnoci przekroju poprzecznego, wic
caka w powyszym rwnaniu, przedstawiajca moment dewiacji przekroju wzgldem tych
osi jest rwna zero.
Sprawdzenie rwnania pitego:
x z dA = M y
A
z
A
dA = M y
dA = M y
My
E Jy
(10.2)
x =
My
EJy
(10.3)
110
x =
My
Jy
(10.4)
z 0
Jy
T = 0
0
0
0
My
z
0
0
E Jy
My
T = 0
z
0
EJy
My
0
0
EJy
(10.5)
max x =
gdzie: W y =
My
Jy
max z =
Jy
max z
My
Wy
(10.6)
111
x =
My
Jy
hg
o obojtna
Y
My
hg
X
hd
My
x =
Jy
hd
Rys. 10.4
Poniewa wartoci napre normalnych w tym przypadku nie zale od wsprzdnej y to
ich rozkad mona rysowa w paszczynie y = 0, jak to zostao pokazane na rys. 10.5.
Z
x =
My
Jy
hg
x =
My
Jy
hg
hg
Y
My
hd
x =
My
Jy
hd
x =
My
Jy
hd
Rys. 9.5
z ,
112
1
2E
My
Jy
1 M y
z dV = dx
2 E J y
0
A
M y2
M y2 l
z dA =
dx =
.
2 EJ y
2 EJ y
0
(10.7)
max x r =
Jy
gdzie:
max x r i
max z
max x c
Rr i max x c =
My
Jy
max z
Rc ,
poprzecznym,
max z r i
max z c - odlegoci od osi obojtnej skrajnych punktw przekroju
poprzecznego, odpowiednio, rozciganych i ciskanych.
W przypadku materiau o tej samej wytrzymaoci obliczeniowej przy rozciganiu i ciskaniu
rwnej R (materia izonomiczny) , warunek wymiarowania bdzie jeden:
max x =
My
Wy
gdzie: W y =
R,
Jy
max z
Z
Y
Mz
X
Mz
Rys. 10.6
Postpujc analogicznie jak w przypadku prostego zginania w paszczynie (X, Z) otrzymamy
nastpujce macierze napre i odksztace:
113
Mz
y 0
Jz
T = 0
0
0
0
Mz
y
0
0
E Jz
Mz
T = 0
y
0
.
E
J
z
Mz
0
0
E J z
(10.8)
Mz
.
E Jz
(10.9)
max x =
Mz
M
max y = z
Jz
Wz
gdzie: W z =
Jz
- wskanik wytrzymaoci przy zginaniu wzgldem osi Z.
max y
(10.10)
Mz
X
Rys. 10.7
10.6. Przykady
Przykad 10.6.1. Wyznaczy rozkad napre normalnych x w przekroju i
belki prostoktnej o wymiarach przekroju bxh = 0.12x0.24 m obcionej momentami jak na
rysunku.
114
Z
Z
Momenty
dziaaj
w
paszczy
nie
(
X,
Z
),
mo
na
wi
0.24 m
powiedzie,
e
wystpuje
X
M1 = 30 kNm
M3 = 20 kNm
Wyznaczenie jej pooenia jest
atwe,
przechodzi przez rodek
0.12 m
cikoci prostokta i jest
prostopada do osi Z. Wykonanie
wykresu momentw zginajcych
My
pozwala
na
wyznaczenie
kNm
wartoci momentw zginajcych
w zadanych przekrojach i
.
Rzdne wykresu momentw umieszczone s po stronie wkien rozciganych.
Wartoci charakterystyk geometrycznych przekroju poprzecznego belki s rwne:
bh 3 12 * 24 3
bh 2 12 * 24 2
3
Jy =
=
= 13824 cm4, W y =
=
= 1152 cm
6
6
12
12
Rozkad napre normalnych x w przekroju
Wykres momentw pokazuje, e w tym przekroju rozcigane s wkna dolne i moment
zginajcy w rozwaanym przekroju ma zwrot pokazany na poniszym rysunku.
M2 = 50 kNm
20
30
26.04
30
Y
My
x
MPa
= 30 kNm
My
26.04
Przy takim momencie zginajcym i przyjtych zwrotach ukadu wsprzdnych w punktach
przekroju poprzecznego o dodatnich wsprzdnych z (wkna grne) wystpuj naprenia
ciskajce i std rozkad napre normalnych w tym przekroju okrela wzr:
x =
M y
Jy
z.
xg
30 * 10 3
=
0.12 = 26.04 MPa,
13824 * 10 8
xd
30 * 103
( 0.12) = 26.04 MPa.
=
13824 * 10 8
M y
Wy
30 * 10 3
1152 * 10 6
= 26.04 MPa, xd =
115
M y
Wy
30 * 10 3
1152 * 10 6
= 26.04 MPa.
17.36
30
20
Y
My
x
MPa
= 20 kNm
17.36
My
x =
M y
Jy
z.
20 * 10 3
13824 * 10 8
xd =
20 * 10 3
13824 * 10 8
lub
xg =
M y
Wy
20 * 10 3
1152 * 10 6
= 17.36 MPa, xd =
M y
Wy
20 * 10 3
1152 * 10 6
= 17.36 MPa.
2a
Z
Y
M = 120 kNm
4a
Yo
1.5a
1.5a
Rozwizanie
Wystpuje przypadek prostego zginania w paszczynie (X, Z). Naley zacz od
wyznaczenia pooenia osi zginania i zarazem osi obojtnej; bdzie to gwna centralna o
bezwadnoci przekroju poprzecznego do ktrej rwnolegy jest wektor momentu
zginajcego. W rozwaanym przypadku bdzie to o Y.
Wyznaczenie osi obojtnej:
pole przekroju: A = 12a2 ,
116
S yo
A
48 a 3
12 a 2
= 4a .
3
My
ciskanie
Jy
4a Rc
4a * (2a ) a * (4a )
+
= 32 a 4
3
3
a r 5.0 * 10 2 m
120 * 10 3
4a 180 * 10 6
4
32 a
ac 4.4 * 10 2 m
J y = 32 * 5 4 = 2 * 10 4 cm4
Wartoci napre normalnych wynosz:
120 * 10 3
120 * 10 3
( 0.20) = 120.0 MPa,
x =
z xg =
0.10 = 60.0 MPa, xd =
Jy
2 * 10 4
2 * 10 4
ich rozkad pokazano niej.
My
60
10
My = 120 kNm
20
MPa
My = 120 kNm
120
7.5
7.5
wymiary w cm
Przykad 10.6.3. Zmierzone tensometrem elektrooporowym odksztacenia liniowe dolnych
wkien belki zginanej jak na rysunku wynosz: xd = 0.0004 . Wyznaczy warto momentu
zginajcego M oraz rozkad napre normalnych w przekroju poprzecznym belki jeli modu
Younga jej materiau E = 205 GPa.
Z
Z
12
Y
wymiary w cm
xd
9
3
3
Rozwizanie
117
11.239
12
Y
9
12.761
Yo
3
3
xd =
M
12.761* 10 2 ,
8
15454.933* 10
M
12.761* 10 2 = 82.00 * 10 6
8
15454.933* 10
M = 99.311 kNm.
xg
99.311* 10 3
=
11.239 * 10 2 = 72.220 MPa.
8
15454.933* 10
72.22
11.239
x
MPa
12.761
82.00
wymiary w cm
118
10
2
M
20
15
Y1
wymiary
w cm
12
Rozwizanie
Zadanie jest jednokrotnie statycznie niewyznaczalne, bo do wyznaczenia momentw M1 oraz
M2 dziaajcych na poszczeglne belki dysponujemy tylko jednym rwnaniem momentw.
Brakujce rwnanie, rwnanie geometryczne wynika z rwnoci krzywizn obu belek.
Tak wic komplet rwna przybiera posta:
M 1 + M 2 = 40 * 10 3
M1
M2
=
3
0.12 * 0.20 12
0.12 * 0.10 3 12
M1 + M 2 = M
M
1 = M2
E J y1 E J y 2
) (
M 1 = 35.56 kNm,
M 2 = 4.44 kNm
x1 = m
x2 = m
M1
35.56 * 10 3
=m
= m 44.45 MPa
W y1
0.12 * 0.20 2 6
M2
4.44 * 10 3
=m
= m 22.20 MPa
Wy2
0.12 * 0.10 2 6
x =m
x
22.20
MPa
M2
22.22
M1
44.45
22.22
belki
niepoczone
belki
poczone
119
Cakowit zmian objtoci V prta zginanego otrzymamy cakujc po jego objtoci sum
odksztace liniowych na przektnej gwnej macierzy odksztace:
V = ( x + y + z ) dV =
V
(1 2 ) M y
E
Jy
dx z dA = 0 .
0
z dA = 0 , w powyszym wyraeniu bo to
A
120
q(x)
dx
My(x)
My(x)
Qz(x)
Qz(x)
Rys. 11.1
W tak obcionym prcie poszukiwa bdziemy macierzy napre, odksztace oraz wektora
przemieszczenia w dowolnym jego punkcie. Postawione zadanie, w tym przypadku, nie daje
si rozwiza w sposb cisy nie tylko metodami wytrzymaoci materiaw ale i metodami
teorii sprystoci. Aby uzyska zalenoci okrelajce poszukiwane wielkoci, konieczne
bdzie przyjcie dodatkowych zaoe upraszczajcych. Mona jednak pokaza poprzez
eksperymenty dowiadczalne i numeryczne, e otrzymane w ten sposb wyniki nie odbiegaj
w sposb istotny od cisych rozwiza dla szczeglnych przypadkw poprzecznego zginania,
a ich niewtpliw zalet jest prostota formy.
Jednake zanim przejdziemy do ich wyznaczenia, przeanalizujmy deformacj zginanego
poprzecznie wspornika o przekroju prostoktnym pokazanego na rys. 11.2.
121
Z
X
konfiguracja
pocztkowa
konfiguracja
aktualna
Rys. 11.2
Wspornik pokazany w lewej czci rysunku skada si z kilku pooonych na sobie
elementw , a w czci prawej wspornik wykonany jest z jednego elementu. Obraz deformacji
na rys. 11.2 pokazuje, e w przypadku poprzecznego zginania przekrj paski i prostopady do
osi prta w konfiguracji pocztkowej nie pozostaje paski po przyoeniu obcienia, jak to
byo w przypadku zginania prostego. Dowodzi to wystpienia odksztace ktowych (w
pokazanym przykadzie bdzie to xz ) wkien rwnolegych do osi ukadu odniesienia i, co
za tym idzie napre stycznych w przekroju poprzecznym. Mimo tego, przy wyprowadzaniu
zalenoci okrelajcych odksztacenie liniowe przyjmiemy spenienie hipotezy Bernoulliego
goszcej, e przekrj paski i prostopady do osi prta przed przyoeniem obcienia
pozostaje paski i prostopady do ugitej osi po przyoeniu obcienia. Mona pokaza, e
takie zaoenie upraszczajce bdzie skutkowao w wartociach napre normalnych bdem
rzdu h/l gdzie: h jest wysokoci przekroju prta, a l jego dugoci. Std te naley
pamita, e wyprowadzone zalenoci mog by stosowane w przypadku zginania
poprzecznego prtw dugich.
Po tych wstpnych uwagach rozwamy pokazany na rys. 11.1 prt pryzmatyczny o polu
przekroju poprzecznego A, okrelony w ukadzie wsprzdnych (X, Y, Z) w ktrym osie (Y,
Z) s gwnymi centralnymi osiami bezwadnoci przekroju poprzecznego, a paszczyzna (X,
Z) jest paszczyzn symetrii prta i zarazem paszczyzn obcienia. Materia prta jest
izotropowy, liniowo sprysty o staych materiaowych E oraz .
Dalej postpowa bdziemy wedug schematu, ktry poprzednio by ju dwukrotnie
zastosowany. Po dokonaniu mylowego przekroju prta na dwie czci w miejscu o odcitej
x, odrzuceniu czci II i przyoeniu do czci I ukadu si wewntrznych (rys.11.3)
rozwaymy trzy komplety rwna tzn. rwnania rwnowagi, geometryczne i fizyczne.
xz
xy
My(x)
Qz (x)
I
A
x
Rys.11.3
122
A
A
A
(11.1)
xy z + xz y dA = 0 , x z dA = M y ( x ), x y dA = 0.
A
A
A
Rwnania geometryczne napiszemy przyjmujc, e:
przekroje paskie i prostopade do osi prta przed przyoeniem obcie pozostaj
paskie i prostopade do ugitej osi prta po przyoeniu obcie,
odksztacenia ktowe wkien rwnolegych do osi ukadu odniesienia s rwne zero,
odksztacenia liniowe zwizane s zalenoci: y = z = x ,
grne wkna ulegy wydueniu, a dolne skrceniu, istnieje warstwa wkien - warstwa
obojtna, ktrych dugo nie ulega zmianie, cho przyjy form krzywoliniow o
zmiennym promieniu krzywizny ( x ) , i w konfiguracji pocztkowej wkna te leay na
paszczynie (X, Y).
Odksztacenia liniowe x wyznaczymy analizujc
dx+ dx
x =
(x )
, y = z = x =
(x )
xy = 0, yz = 0 .
Podstawienie tych odksztace do rwna fizycznych daje ponisze zalenoci i wartoci
napre:
x =
E
1 +
x + 1 2 x + y + z x = E x ,
y=
E
1 +
y + 1 2 x + y + z y = 0 ,
123
z =
E
1 +
z + 1 2 x + y + z z = 0 ,
xy = G xy
xy = 0 ,
yz = 0 .
yz = G yz
x dA = 0
E x dA = 0
A
x y dA = 0
x z dA = M y (x )
E
z dA = 0
( x )
A
E
yz dA = 0
(x )
A
E
(x )
A
z 2 dA = M y ( x )
(x )
M y (x )
EJy
(11.2)
x =
x =
M y ( x)
E Jy
M y ( x)
Jy
z,
(11.3)
z.
(11.4)
Aby wyznaczy, ostatni, nieznany element macierzy napre xz , wytnijmy z dugoci prta
dwoma paszczyznami prostopadymi do jego osi odcinek o dowolnie maej dugoci dx i
rozwamy rwnowag grnej jego czci odcitej paszczyzn z = const (rys. 11.5).
b (z)
Z
D
x (x )
B
A1
zx
dx
Rys. 11.5
124
x (x + dx )
X
X = 0;
x ( x) dA + ~zx b( z ) dx + x ( x + dx) dA = 0
A1
A1
M y ( x)
A1
Jy
dM y ( x + dx) z
z dA + ~zx b( z ) dx + M y ( x) +
dx
dA = 0
dx
Jy
A1
gdzie: 0 1 .
Podstawiajc do rwnania zwizek rniczkowy midzy momentem zginajcym i si
poprzeczn moemy otrzyma:
~zx =
Q z ( x + dx)
z dA .
J y b( z )
A
1
zx = xz =
Qz ( x ) S y ( z)
J y b( z )
(11.5)
T = 0
zx
0
0
0
xz
0 ,
0
0
x
T = 0
x
2
0
zx
xz 2
x
0
(11.6)
125
x
2
tg max =
x
2
,
+ xz
2
xz
,
max
tg min =
min =
x
2
x
2
,
+ xz
2
xz
.
min
max M y
gdzie: W y =
Jy
Jy
max z
max z =
max M y
(11.7)
Wy
126
2
h h
z b h2 z
1
S y (z ) = b * b z * =
2 4
2
8 h 2
Y
2
2
b h z 3Q z
Q
=
zx =
1
1
b h 3 12* b 8 h 2 2 bh h 2
2
max xz = 3Q/2bh
= 3Q/2A
h/2
max xz = 3Q/2A
h/2
Q
X
h/2
h/2
b
xz
Y
127
xz
1
x2 + 2(1 + ) xz2 dV =
2E
1
= dx
2E
0
A
l
l
l
M y (x )
M y2 ( x )
Q 2 (x) ,
1 Q z (x ) S y (z )
z dA + dx
dx + z
dx
dA =
2G J y b(z )
2E Jy
2G A
J y
0
A
0
0
S y2 ( x )
A
gdzie: = 2
Jy
b 2 (z ) dA
M y2 ( x )
i =1 0
2E Jy
U =
Q z2 (x ) .
dx
G
A
2
0
dx +
i =1
(11.8)
gdzie:
max x r i
max M y
Jy
max z
max x c
R r i max x c =
max M y
Jy
max z
Rc ,
poprzecznym konstrukcji,
max z r i
max z c
- odlegoci od osi obojtnej skrajnych punktw przekroju
poprzecznego, odpowiednio, rozciganych i ciskanych.
materia prta ma jednakow wytrzymao obliczeniow na rozciganie i ciskanie
(materia izonomiczny) R
128
max x =
max M y
Wy
Q z S y (z )
J y b( z )
Rt ,
max x =
l/2
l/2
max M P l 6
=
.
Wy
4 b h2
3Q 3 P
.
=
2 A 2 2b h
3P l
Zatem:
max x 2 b h 2
2l
=
= .
3P
max xz
h
4b h
Rozpito belki jest w wikszoci przypadkw kilkanacie razy wiksza od jej wysokoci i
podobnie dominuj wartoci napre normalnych nad stycznymi, a naprenia obliczeniowe
przy rozciganiu nie s tak duo mniejsze od tych przy cinaniu, gdy np.:
stal St3S
R = 215 MPa,
R t = 0.58 R
beton B20
Rr = 0.71 MPa, R t = 0.75 R
drewno sosnowe
Rr =12.5 MPa,
R t = 1.4 MPa.
Dla penego sprawdzenia stanu granicznego nonoci naleaoby obliczy naprenia gwne
(tzn. ekstremalne naprenia normalne) i ekstremalne naprenia styczne i porwna je z
wartociami odpowiednich wytrzymaoci obliczeniowych. Z reguy jest to jednak zbyteczne
gdy dla belek zginanych o powszechnie stosowanych ( nie udziwnionych) ksztatach
przekroju, najwiksze naprenia normalne wystpuj we wknach skrajnych (w
paszczynie przekroju poprzecznego) i tam te wystpuj ekstremalne naprenia styczne ,
ktrych warto jest rwna poowie tych napre normalnych.
11.5. Trajektorie napre gwnych w prtach zginanych poprzecznie
129
max I
I
min I
II
max =
min
III
2
x + xz
,
2
2
(a)
max III
min III
tg max =
min
xz
.
max
(b)
min
Rys.11.6
Wybierzmy w niej dowolny punkt I (rys. 11.6) i wyznaczmy w nim naprenie gwne max,I
i jego kierunek okrelony tg max,I , a nastpnie przesumy si po tym kierunku do bliskiego
punktu II. W punkcie II wyznaczmy naprenie gwne max,II i jego kierunek okrelony
tg max,I i znowu przesumy si po tym kierunku do bliskiego punktu III, itd. Dziaania takie
moemy kontynuowa startujc od dowolnego punktu na brzegu tarczy i koczc na innym
punkcie brzegowym a ich wynikiem bdzie krzywa amana, ktra w przypadku gdy z
odlegociami midzy punktami bdziemy zmierza do zera bdzie krzyw cig o tej
wasnoci, e w kadym jej punkcie kierunek maksymalnego naprenia gwnego max jest
do niej styczny. Krzyw o takiej wasnoci nazywa bdziemy trajektori maksymalnego
naprenia gwnego. Podobnie definiujemy trajektori minimalnego naprenia gwnego.
W paskiej tarczy trajektorie maksymalnych i minimalnych napre gwnych tworz dwie
rodziny krzywych prostopadych do siebie w kadym punkcie.
Odniemy teraz to co zostao wyej powiedziane do przykadu belki wolnopodpartej
obcionej rwnomiernie ktrej prostoktny przekrj ma wymiary b * h ( rys. 11.7)
Z
q
4
X
2
l
Rys. 11.7
130
, x (x , z ) =
z,
2
2
Jy
(c)
(d)
b h2 b z 2
bh 3
, S y (z ) =
, b( z ) = b .
12
8
2
Trajektorie maksymalnych i minimalnych napre gwnych to krzywe cakowe niej
podanych rwna rniczkowych:
w ktrych J y =
dz
dz xz
= xz , tg min =
=
,
(e)
dx max
dx min
do ktrych trzeba wstawi zalenoci (a), (c) i (d).
Rozwizanie rwna (e) daje dwie rodziny krzywych, ktrych przebieg jest naszkicowany na
rys. 11.7. Lini cig naszkicowana jest trajektoria maksymalnego naprenia gwnego
(rozcigajcego), a linia przerywana pokazuje trajektori minimalnego naprenia gwnego
(ciskajcego). Kada z tych trajektorii przecina o X pod ktem 45 , bo tam panuje czyste
cinanie, i podchodzi do odpowiednich krawdzi (rozciganych lub ciskanych) belki pod
ktem prostym.
Zagadnienie trajektorii napre gwnych jest szczeglnie wane przy ksztatowaniu
zginanych poprzecznie belek elbetowych. Poniewa wytrzymao betonu przy rozciganiu
jest kilkanacie razy mniejsza ni przy ciskaniu, a stal posiada dua wytrzymao przy
rozciganiu, wic w obszarach belki gdzie wystpuj naprenia rozcigajce przenosz je
stalowe prty powszechnie nazywane - zbrojeniem. Przebieg zbrojenia w elbetowej belce
winien w przyblieniu odpowiada ksztatowi maksymalnych napre gwnych, i std
zbrojenie pracujce na rozciganie, w belce wyej analizowanej, bdzie miao ksztat
naszkicowany na rys. 11.8.
tg max =
Rys.11.8
11.6. Przykady
Przykad
11.6.1.
Wyznaczy
potrzebny przekrj stalowej belki
dwuteowej ze wzgldu na stan
graniczny
nonoci
jeli
wytrzymao obliczeniowa stali
wynosi R = 175 MPa. Po przyjciu
dwuteownika
wyznaczy
jego
q = 13 kN/ m
Y
X
131
l = 6.0 m
q l 2 13 * 6 2
=
= 58.50 kNm.
8
8
grne
x
xdo ln e =
My
Wy
My
58.5 * 10 3
354 * 10 6
58.5 * 10 3
= 165.25 MPa
165.25
Y
24 cm
My = 58.5 kNm
x
MPa
165.25
= 165.25 MPa
354 * 10 6
a ich rozkad pokazuje rysunek obok.
Przez nono przekroju na zginanie rozumie bdziemy najwikszy moment zginajcy, ktry
przyoony do przekroju nie wywouje w adnym jego punkcie napre normalnych
wikszych od wytrzymaoci obliczeniowej jego materiau .
Nono na zginanie, przyjtego dwuteownika, wyznaczymy z warunku stanu granicznego
nonoci:
max M y
R max M y W y R max M y 354 *175 = 61950 Nm.
Wy
Wy
Z
Przykad 11.6.2. Jak dodatkow
P
Z
si P mona obciy pokazan
q=1.0 kN/ m
Y
drewnian belk aby naprenia
20 cm
normalne
nie
przekroczyy
X 2.0 m
wytrzymaoci obliczeniowej R = 10
2.0 m
MPa.
l = 4.0 m
Rozwizanie
6 cm
Wskanik wytrzymaoci przekroju poprzecznego belki wynosi:
b h 2 6 * 20 2
Wy =
=
= 400 cm3.
6
6
Maksymalny moment zginajcy w belce (wystpi on w rodku jej rozpitoci) wynosi:
ql2 Pl
max M y =
+
.
8
4
Warunek stanu granicznego nonoci daje:
132
ql2 Pl
10 3 4 2 P 4
+
Wy R
+
400 * 10 6 * 10 * 10 6 P 2000 N.
8
4
8
4
20 kN
20 kN/ m
4m
4m
11a
K
2
a
1.5a
Z
2a
1.5a
Rozwizanie
Y
20 kN
20 kN/ m
X
4m
4m
40
40
40
50
My
kNm
3m
Nastpnie
przejdziemy
do
wyznaczenia
potrzebnych charakterystyk geometrycznych
przekroju poprzecznego belki.
Potrzebujemy wyznaczy gwne centralne osie
bezwadnoci. O Z, jako o symetrii jest jedn z
nich, druga o Y jest do niej prostopada i
przechodzi przez rodek cikoci przekroju.
Musimy go wyznaczy.
20
40
20
60
Qz
kN
6a
0.611 a
6.611 a
Y0
5.389 a
2a
1.5 a
1.5 a
dowolnie
5a
Pole przekroju:
A = 12a * 2a + 2 * 1.5a * a = 27 a 2
Moment statyczny wzgldem
przyjtej osi Y0:
133
Wskanik wytrzymaoci
Jy
368.917 a 4
Wy =
=
= 55.804 a 3
max z
6.611 a
Potrzebny wymiar ze wzgldu na naprenia normalne.
Najwiksze (co do bezwzgldnej wartoci) naprenia normalne wystpi w przekroju
maksymalnego momentu zginajcego we wknach grnych.
50 * 10 3
a 0.0172 m = 1.72 cm.
Wy
R
175 * 10 6
Potrzebny wymiar ze wzgldu na naprenia styczne.
Najwiksze (co do bezwzgldnej wartoci) naprenia styczne wystpi w przekroju
maksymalnej siy poprzecznej (na prawo od lewej podpory) we wknach na osi Y.
Moment statyczny czci przekroju powyej wkien w ktrych wyznaczamy naprenia:
S y (0) = 6.611 a * 2 a * 6.611 a 2 = 43.705 a 3
max M y
R Wy
max Q z S y (0)
J y b (0)
Rt
max M y
55.804 a 3
60 * 10 3 * 43.705 a 3
4
368.917 a * 2a
xz
MPa
MPa
122.910
11.9
My
19.8
Y
10.970
Qz
9.7
1.8
81.596
100.187
K
2.7 3.6 2.7
134
6.135
2.454
x =
40 *10 3
M
z=
z
Jy
3872.743 *10 8
grne
x
xdo ln e =
xK =
40 * 10 3
3872.743 * 10
40 * 10 3
3872.743 * 10
40 *10 3
3872.743 * 10 8
xz = 0
wkna na osi obojtnej: z = 0
S y (0 ) = 11.9 * 3.6 * 11.9 2 = 254.898 cm3
xz =
Q S y (0)
J y b (0)
60 * 10 3 * 254.898 * 10 6
3872.743 * 10 8 * 3.6 * 10 2
= 10.970 MPa
wkna: z = - 7.90 cm
Moment statyczny, wzgldem osi obojtnej, wchodzcy do licznika wzoru na naprenia
styczne mona policzy od czci przekroju znajdujcej si poniej wkien (tak jest
prociej) biorc jednak do dalszych oblicze jego bezwzgldn warto gdy zwrot napre
stycznych generuje zwrot siy poprzecznej i przy przyjtym ukadzie wsprzdnych jest on
ujemny, co zostao ju uwzgldnione w znaku we wzorze na naprenia.
S y ( 7.9 ) = 9.0 * 1.8 * 8.8 = 142.56 cm3
Dla tej wsprzdnej z wystpuje skokowa zmiana szerokoci przekroju dlatego te wystpi
dwie wartoci napre stycznych.
xz =
60 * 10 3 * 142.56 * 10 6
3872.743 * 10 8 * 3.6 * 10 2
= 6.135 MPa,
135
xz =
3872.743 * 10 8 * 9.0 * 10 2
= 2.454 MPa.
K
max
min
xK
xK
MPa
+ xzK
( )
81.596
2
+ ( 6.135)
2
81.596
=
K
K
max
= 0.459 MPa, min
= 82.055 MPa.
xzK
6.135
tg max = K =
= 13.3660 max = 85o 43'
0.459
max
xzK
6.135
tg min = K =
= 0.0748 min = 4 o17 '
min 82.055
Z
max = 0.459
6.135
6.135
min = 4 o 17'
81.596
6.135
81.596
min = 82.055
min = 82.055
6.135
max = 0.459
Z
q = 10 kN/ m
X
l = 6.0
m
10 cm
10 cm
9 cm
Rozwizanie
136
Belka nie moe przenie zadanego obcienia, jej przekrj wymaga wzmocnienia.
Przyjto do wzmocnienia dwa paskowniki o wymiarach 7.0*0.8 cm przyspawane do pek
dwuteownika.
Moment bezwadnoci wzmocnionego przekroju wzgldem osi obojtnej:
7 * 0 .8 3
J y = 2140 + 2
+ 7 * 0.8 * 10.4 2 = 2140 + 1211.39 + 0.60 = 3351.99 cm4
12
10 kN/ m
0.8
10 cm
3.20 m
6.00 m
1.4
1.4
10 cm
32.10
45.00
9 cm
My
kNm
46.56
32.10
32.10
0.8
1.35
3.30 m
1.35
137
grubo spoin
a= 0.4 cm
30 cm
3.0 m
3.0 m
6 cm
20 cm
Z
P
Y
Rozwizanie
3.0 m
Pl / 4
3.0 m
P/2
My
P/2
Qz
5 cm
23 cm
30 cm
Y
13 cm
6 cm
33120
= 1443.913 cm3.
max z
23
20 cm
Nono belki ze wzgldu na naprenia normalne:
max M y
P6
R max M y W y R
1443.913 * 10 6 * 175 * 10 6 P 252.685 kN
Wy
4
Wy =
xz
zx
zx
X
b
138
2 * J y R t s Asp
Przykad. 11.6.6. Dla belki o schemacie i przekroju jak na rys. wyznaczy w przekrojach
, i :
rozkad napre normalnych i stycznych w przekroju poprzecznym,
naprenia gwne i ich kierunki oraz maksymalne naprenia styczne max w
zaznaczonych piciu punktach po wysokoci przekroju,
1
X
1m
q =20 kN/m
1m
2
3
4
5
4*3 cm
2m
6 cm
Rozwizanie
139
My
kNm
40
30
40
20
Qz
kN
xz ,1 = xz ,5 = 0 ,
xz ,2 = xz ,4 =
40 * 10 3 * 81* 10 6
= 6.25 MPa,
864 * 10 8 * 6 * 10 2
40 * 10 3 * 108 * 10 6
= 8.33 MPa.
864 * 10 8 * 6 * 10 2
Naprenia gwne i ich kierunki
W przekroju wystpuje czyste cinanie i naprenia gwne w kadym punkcie s rwne
wystpujcym w nim napreniom cinajcym a ich kierunki nachylone s pod ktem 45 do
osi Y (patrz rys. niej na ktrym opisane s tylko wartoci max ).
Maksymalne naprenia styczne s w tym przypadku rwne napreniom stycznym w
przekroju poprzecznym.
xz ,3 =
xz
max
min
max
1
6.25
6.25
6.25
6.25
6.25
8.33
8.33
6.25
45
8.33
8.33
8.33
8.33
45
6.25
6.25
6.25
45
6.25
140
MPa
6.25
6.25
30 * 10 3
30 * 10 3
2
6
*
10
=
208
.
33
MPa,
3* 10 2 = 104.17 MPa,
x ,2
8
8
864 * 10
864 * 10
3
30 * 10
= 0 , x ,4 =
3* 10 2 = 104.17 MPa
8
864 * 10
3
30 * 10
=
6 * 10 2 = 208.33 MPa
8
864 * 10
x ,1 =
x ,3
x ,5
xz ,1 = xz ,5 = 0 ,
xz ,3
xz ,2 = xz ,4 =
20 * 10 3 * 81* 10 6
= 3.12 MPa,
864 * 10 8 * 6 * 10 2
20 * 10 3 * 108 * 10 6
=
= 4.16 MPa.
864 * 10 8 * 6 * 10 2
max =
min
x
2
x + xz
,
2
2
tg max =
min
xz
max
min
Punkt 1
max,1 = 0 ,
tg max,1 = , max,1 = 90 o ,
tg min,1 = 0 , min,1 = 0 o .
Punkt 2
2
max,2 =
min,2
104.17
104.17
2
+ ( 3.12) , max,2 = 0.09 MPa, min,2 = 104.26 MPa,
2
2
3.12
= 34.67 max,2 = 8950' ,
0.09
3.12
=
= 5.27 * 10 3 min,2 = 010' .
104.26
tg max,2 =
tg min,2
Punkt 3
141
4.16
4.16
= 1 max,3 = 45 , tg min,3 =
= 1 min,3 = 45 .
4.16
4.16
tg max,3 =
Punkt 4
2
max,2 =
min,2
104.17
104.17
2
+ ( 3.12) , max,2 = 104.26 MPa, min,2 = 0.09 MPa,
2
2
3.12
= 5.27 * 10 3 max,2 = 010' ,
104.26
3.12
= 34.67 min,2 = 8950' .
=
0.09
tg max,2 =
tg min,2
Punkt 5
max,5 = 208.33 MPa,
min,5 = 0 ,
tg max,5 = 0 , max,5 = 0 o ,
tg min,5 = , min,5 = 90 o .
min
max = max
2
Punkt 1 i 5
max,1 = max,5 = 104.16 MPa
Punkt 3
max,3 = 4.16 MPa
Punkt 2 i 4
max,2 = max,4 = 52.18 MPa
Z
208.33
208.33
max
208.33
1
3.12
xz
min
max
208.33
0.09
3.12
104.17
2
104.17
0.09 104.26
52.18
8950
4.16
4.16
4.16 4.16
3
3.12
45
104.26
104.17
3.12
104.26
4.16
0.09
4.16
52.18
010
104.17
5
208.33
208.33
208.33
208.33
MPa
142
104.16
.
=
6
10
277
78
MPa,
3* 10 2 = 138.89 MPa,
x ,2
864 * 10 8
864 * 10 8
40 * 10 3
= 0 , x ,4 =
3* 10 2 = 138.89 MPa,
8
864 * 10
3
40 * 10
=
6 * 10 2 = 277.78 MPa.
8
864 * 10
x ,1 =
x ,3
x ,5
277.78
xz
min
max
277.78
277.78
138.89
138.89
138.89
max
138.89
69.44
X
3
138.89
4
5
138.89
138.89
277.78
277.78
277.78
69.44
138.89
MPa
143
1
Y
h
1
b
2 2 2
Prostokt
bh 3
bh 2 bz 2 bh 2
z2
Jy =
; b ( z) = b ; S y ( z) =
=
1 4 2 ,
12
8
2
8
h
A = bh ;
h
2
S y2 ( z )
A
= 2
Jy
b2h4
64
z2
1 4 2
h
b2
bh
9
b dz =
A b 2 ( z ) dA = b 2 h 6 h
4h
2
144
1
1
2
9
9
6
= 1 u 2 du = 1 2 u 2 + u 4 du =
= 1 .2
8 1
8 1
5
h
2
1 (2 z h )
h
2
dz =
atwo i warto zauway, e energetyczny wspczynnik cinania dla kwadratu 1*1 bdzie te
mia wartoci 1.2 bo jak wida z powyszych oblicze jego wielko nie zaley od b oraz h.
Liczenie powyszej caki po obszarze 1*1 jest znacznie prostsze.
Przekrj skrzynkowy i dwuteowy
Wartoci energetycznego wspczynnika cinania dla obu przekrojw bd takie same.
Obliczenia przeprowadzimy dla przekroju skrzynkowego.
A = 6 * 12 4 * 10 = 32 ,
Jy =
6 *12 3 4 *10 3
= 530.667 ,
12
12
2 ; 0 < z < 5
b ( z) =
6 ; 5 < z < 6
6 *1 * 5.5 + 2 * 5 * 2.5 z 2 = 58 z 2 ;
S y ( z) =
2
2
6 * 6 * 3 3z = 108 3 z ;
144
0< z <5
5< z <6
6
5 (58 z 2 ) 2
32
(108 3 z 2 ) 2
dA
=
2
2
dz
+
6 dz =
2
2
2
A b 2 ( z )
530.667
2
6
5
0
S y2 ( z )
= 113.633 *10
6
5
2 2
2 2
(58 z ) dz + 3 (36 z ) dz =
5
0
6
5
6
= 113.633 *10 ( 12611.667 +126.600 ) =1.433 + 0.014 =1.447
P = 1.0 kN , l = 0.20 m,
X
b = 0.01 m, h = 0.02 m,
h
b
Rozwizanie
Policzymy cakowit energi spryst tej belki wykorzystujc wzr wyraajcy energi
spryst poprzez siy przekrojowe:
U=
M y2 ( x )
2 EJ y
dx +
Q z2 ( x )
dx .
2GA
U =
0
P 2 (x l )
P2
P 2l 3
P 2l
dx + 1.2
dx =
+ 1.2
2 EJ y
2GA
6 EJ y
2GA
0
0.01* 0.02 3
A = 0.01* 0.02 = 2.00 * 10 m , J y =
= 0.667 * 10 8 m4,
12
9
E
205 * 10
G=
=
= 78.846 * 10 9 N/m2.
2(1 + ) 2(1 + 0.3)
4
145
Rys. 11.9
Wyznaczymy zalenoci podajce rozkad napre normalnych w belkach zespolonych
zginanych poprzecznie.
Przy ich wyprowadzaniu przyjmiemy, e:
speniona jest zasada paskich przekrojw Bernouliego
materiay skadowe belki s liniowo spryste i rni si jedynie staymi materiaowymi
obcienie i przekrj poprzeczny belki spenia warunki poprzecznego zginania.
Rozwamy przekrj belki zespolonej pokazany na rys. 11.10, w ktrym moment zginajcy
jest rwny M y ( x ) . O Z jest osi symetrii przekroju, a wkna lece na paszczynie (X, Y)
nie zmieniaj swej dugoci po przyoeniu obcienia wic o Y jest osi obojtn. Jej
pooenie, na razie nie znane, wzgldem wkien dolnych okrela wsprzdna z0 .
Z
i-ty materia
xi
Y
X
My(x)
Y0
z0
A
x
Rys. 11.10
Zaoenie paskich przekrojw pozwala zapisa rwnanie geometryczne okrelajce
odksztacenia liniowe dowolnych wkien w postaci:
146
x = a(x ) z
gdzie: z - wsprzdna wkien mierzona od osi obojtnej Y (osi zginania),
a( x ) - krzywizna osi belki.
Liniowo spryste fizyczne wasnoci i-tego materiau powoduj, e naprenia normalne
w nim wynosz:
x i = Ei x = Ei a ( x ) z .
(11.9)
x dA = 0 ,
A
x z dA = M y (x ) .
A
x i dAi = 0
i =1 Ai
Ei a(x ) z dAi = 0
i =1
i =1
Ai
Ei
E0
z dAi
= 0,
Ai
ni S y i (z0 ) = 0 ,
(11.10)
i =1
x i z dAi = M y (x )
i =1 Ai
i =1
i =1
Ai
Ei
E0
dAi = M y ( x ) ,
Ai
M y (x )
(11.11)
E0 J yw
k
gdzie: J yw = ni
i =1
(11.12)
Ai
147
x i = ni
M y (x )
J yw
z .
(11.13)
11.7.2. Przykady
Przykad 11.7.2.1. Wyznaczy rozkad napre normalnych na podporze B zespolonej belki
drewniano-betonowej, pokazanej na rysunku, przyjmujc, e modu Younga betonu Eb jest
czterokrotnie wikszy od moduu Younga drewna Ed.
10 cm
1 kN
20 cm
B
4m
Eb = 4*Ed
6 cm
2m
4 10 4
Rozwizanie
Z
10
17.4
Y
20
z0 = 18.6
Y0
ni S y i ( z 0 ) = 0;
i =1
wymiary w
cm
4 10
+4
+ 18 * 36 * 0.6 2
+ 10 * 20 * 2.6 2 = 274813 cm4.
12
12
Wartoci napre normalnych obliczamy ze wzoru:
My
xi = n i
z
J yw
i wynosz one w betonie:
2 * 10 3
0.174 = 0.507 MPa,
274813* 10 8
2 * 10 3
( 0.186) = 0.541 MPa.
=4
274813* 10 8
xgrne
=4
b
xdobln e
148
w drewnie:
2 * 10 3
0.074 = 0.054 MPa,
274813* 10 8
2 * 10 3
( 0.126) = 0.092 MPa.
=
274813* 10 8
xgrne
=
d
xdodln e
Z
0.507
Y
0.054
x
MPa
0.092
0.541
Rozwizanie
20.0
wymiary w
cm
5.0
2.5
Y
20.0
ni S yi ( z 0 ) = 0;
Y0
2.5
i =1
10.0
1.0
1.0
149
Y
My
wymiary w
40
cm
3
20
Rozwizanie
Przy rozwizaniu zadania przyjmiemy, e speniona jest zasada paskich przekrojw, oba
materiay skadowe tj. beton i stal pracuj w zakresie liniowo sprystym oraz e rozkad
napre normalnych w stali ze wzgldu na ma rednic prtw jest stay.
xb
xb
Nb
z0 3
z0
h h1
Z
X
h1 z 0 3
Ab
My
As
3 cm
Ns
xs
Ab
As
1
xb z 0 b = xs As
2
1
x z dA = M y N b h1 3 z 0 = M y
A
rwnanie geometryczne:
xb
z0
xs
h1 z 0
(a)
1
1
xb z 0 b h1 z 0 = M y ,
2
3
(b)
(c)
xb = Eb xb , xs = E s xs ,
ktre wstawione do rwnania (c) daj zaleno:
h1 z 0
xb
z0
gdzie: n = E s Eb .
(d)
xs = n
z 02 +
2 n As
2 n As
z0
h1 = 0 ,
b
b
2nAs
2b h1
1 ,
1+
b
n As
(e)
co z kolei dziki rwnaniom (b) i (a), pozwala wyznaczy wyraenia okrelajce wielko
napre normalne w betonie i stali :
xb =
2M y
b z 0 ( h1 z 0 3 )
xs =
My
As ( h1 z 0 3 )
(f)
2 * 6.833* 4.52 * 10 4
2nAs
2b h1
2 * 0.20 * 0.37
z0 =
1 =
1
1+
= 0.185 m,
1+
b
n As
0.20
6.833* 4.52 * 10 4
xb
2 * 30 * 10 3
=
=
= 5.259 MPa,
b z 0 ( h1 z 0 3 ) 0.20 * 0.185 ( 0.37 0.185 3 )
xs =
2M y
My
As ( h1 z 0 3 )
30 * 10 3
= 215.260 MPa.
4.52 * 10 4 (0.37 0.185 3)
151
X
w(x)
w
(12.1)
(12.2)
(12.3)
(12.4)
Znaki bezwzgldnych wartoci w rwnaniu (12.4) bdziemy mogli opuci jeli bdziemy
znali znaki wystpujcych w nim wielkoci, a to zwizane jest z ukadami wsprzdnych, w
ktrych te wielkoci bd wyznaczane.
w < 0
X
w
My > 0
My
152
Rys. 12.2
Jeli przyjmiemy ukady pokazane na rys.12.2, to dziaaniu dodatniego momentu zginajcego
M y ( x ) (spody na dole belki) odpowiadaj ugicia w( x ) , ktrych druga pochodna jest ujemna
i w tych ukadach rwnanie (12.4) przyjmie form:
w'' ( x ) =
M y (x )
EJ y
(12.5)
M (x )
dx + C ,
EJ
(12.6)
w ( x ) =
dx dx + Cx + D ,
EJ
(12.7)
X
w
w' = 0
w=0
w' = 0
w=0
w l =0
w
=0
w 'l = w '
153
wl = w
Rys. 12.3
lub sposobu jej obcienia (rys. 12.4).
EJ l
EJ p
w l =w
w 'l = w ' p
Rys. 12.4
Indeksy przy ugiciach i ich pochodnych w kinematycznych warunkach brzegowych na
rys. 12.3 oraz 12.4 informuj o przedziaach z lewej i prawej strony rozpatrywanego punktu.
Kinematyczne warunki brzegowe pokazane na rys. 12.4 nazywane te bywaj warunkami
zszycia i w sensie fizyczny oznaczaj, e w punkcie wsplnym dla obu przedziaw ugicie
i kt ugicia musz by cige. Warto w tym miejscu zwrci uwag, e przy rozwaaniu
zagadnienia ugi, punktami charakterystycznymi staj si dodatkowo (w stosunku do
zagadnienia wyznaczania si przekrojowych tj. momentw zginajcych, si poprzecznych i
podunych) punkty, w ktrych nastpuje skokowo zmiana sztywnoci na zginanie oraz
przeguby wewntrzne w belce.
Tok postpowania przy wyznaczaniu ugicia i ktw ugicia pokaemy na kilku prostych
zadaniach. Zaczniemy od belki wspornikowej, pokazanej na rys. 12.5 o staej sztywnoci na
zginanie EJ. W belce tej chcemy wyznaczy ugicie i kt ugicia jej koca K.
q
P
EJ
X
EJ
Rys. 12.5
Rys.12.6
Funkcj momentw (przy spodach na dole belki) okrela rwnanie: M(x) = -P (l-x).
Rwnanie rniczkowe linii ugicia ma posta: EJ w(x) = P (l-x).
Cakujc dwukrotnie otrzymujemy kolejno:
EJ w(x) = -P (l-x) 2/2 + C,
EJ w(x) = P (l-x) 3/6 + Cx + D.
Kinematyczne warunki brzegowe:
1 / w ' (0 ) = 0
2 / w (0 ) = 0
Pl2 2+C = 0
C = Pl2 2
3
D= Pl3 6
Pl 6+ D=0
154
] EJ .
K = w ' (l ) = P l 2 2 EJ , wK = w (l ) = P l 3 3 EJ .
W wolnopodpartej belce pokazanej na rys. 12.6, wyznaczymy maksymalne ugicie i kty
ugicia na podporach.
Funkcja momentw (przy spodach na dole belki): M(x) = ql x/2 q x2/2.
Rwnanie rniczkowe linii ugicia ma posta: EJ w(x) = q x2/2 ql x/2 .
Cakujc dwukrotnie otrzymujemy kolejno:
EJ w(x) = q x3/6 - ql x2/4 + C,
EJ w(x) = = q x4/24 - ql x3/12 + Cx + D.
Kinematyczne warunki brzegowe:
1 / w (0) = 0
2 / w (l ) = 0
D =0
D=0
4
C = q l 3 24
q l 24 q l 12 + C l = 0
24 EJ .
24 = 0
x =l 2,
max w = w (l 2 ) = 5 q l 4 384 EJ .
Tok postpowania w przypadku wikszej ni jeden iloci przedziaw cakowania nie
zmienia si zasadniczo. Zwiksza si liczba staych cakowania oraz liczba kinematycznych
warunkw brzegowych.
Wyznaczmy ugicie i kt w rodku rozpitoci belki wolnopodpartej pokazanej na rys. 12.7.
P
P
EJ
X1
l/2
w1
2EJ
X2
EJ
K
X
l/2
w1 , w2
l/2
w2
155
l/2
Rys.12.8
0 < x1 < l 2
0 < x2 < l 2
M 1 (x1 ) = P x1 2
M 2 (x2 ) = P x2 2
EJ w1'' ( x1 ) = P x1 2
EJ w2'' ( x 2 ) = P x 2 2
EJ w1' ( x1 ) = P x12 4 + C1
EJ w2' (x 2 ) = P x 22 4 + C 2
EJ w1 ( x1 ) = P x13 12 + C1 x1 + D1
EJ w2 ( x 2 ) = P x 23 12 + C 2 x 2 + D2
P l 3 96 + C l 2 + D = P l 3 96 + C l 2 + D
D1 = D2 = 0
1
1
2
2
'
'
3 / w1 (l 2) = w2 (l 2)
P l 2 16 + C1 = P l 2 16 C 2
C1 = C 2 = Pl 2 16
4 / w2 (0) = 0
D2 = 0
1 / w1 (0) = 0
2 / w1 (l 2) = w2 (l 2)
K = w ' (l 2) = 0 .
l 2< x<l
M 1 ( x ) = P (l x )
M 2 ( x ) = P (l x )
2 EJ w1'' ( x ) = P (l x )
EJ w2'' (x ) = P (l x )
2 EJ w1' ( x ) = P (l x )2 2 + C1
EJ w2' ( x ) = P (l x )2 2 + C 2
2 EJ w1 ( x ) = P (l x )3 6 + C1 x + D1
EJ w2 ( x ) = P (l x )3 6 + C 2 x + D2
156
Pl 2 2 + C1 = 0
P l 3 6 + D1 = 0
Pl 2 8 + C1 2 EJ = Pl 2 8 + C 2 EJ
Pl 3 48 + C l 2 + D 2 EJ = Pl 3 48 + C l 2 + D EJ
1
1
2
2
)
)
(
(
C1 = P l 2 2 , D1 = P l 3 6 , C 2 = 5 P l 2 16 , D2 = P l 3 8 .
2 kN
X
2m
EJ
2m
7 kN
4 kN/m
4 kN
2m
2m
15 kN
157
Rozwizanie
Zadanie rozwiemy korzystajc ze sposobu Clebscha, dziki czemu liczba staych
cakowania zredukuje si do dwch, niezalenie od iloci przedziaw charakterystycznych,
ktrych w danym przykadzie mamy cztery.
Zaczynamy od rwna momentw zginajcych. W przedziale AB, przy spodach na dole belki,
rwnanie ma posta:
M(x) =
-2x
AB
BC
Pionowe kreski na kocach rwna informuj, w jakim przedziale dane rwnanie jest
obowizujce.
Rwnanie w przedziale CD ma posta:
M(x) =
+ 8(x-4)0
CD
+ 8(x-4)0
+ 15(x-6) +4(x-6)2/2
DK
Ostatni czon tego rwnania to fikcyjnie dodane obcienie cige na odcinku DK. Jego
pojawienie si wynika z zasad podejcia, e rwnanie momentw w przedziale nastpnym
musi zawiera wszystkie czony rwnania z przedziau poprzedniego. Skoro tak to musia
pozosta trzeci czon rwnania tj. 4(x-2)2/2, a to oznacza przyjcie, e obcienie cige
dziaa do koca belki. Poniewa w rzeczywistoci nie dziaa ono na odcinku DK, to naleao
je wyzerowa poprzez dodanie fikcyjnego obcienia. To fikcyjne obcienie jak i
przeduone do koca belki obcienie cige z przedziau BD, zaznaczone zostao na rysunku
belki lini przerywan.
Te cztery rwnania mog by formalnie zapisane w jednej linijce, nie tracc nic ze swej
oglnoci i dajc pen informacje o postaci rwnania momentw w danym przedziale:
M(x) =
+ 7(x-2) 4(x-2)2/2
-2x
DK
2x
AB
+ 7(x-2) 4(x-2)2/2
158
BC
+ 8(x-4)0
CD
+ 15(x-6) +4(x-6)2/2
DK
EJw(x) =
C+ 2x /2
EJw(x) =
D+ Cx +2x3/6
AB
- 7(x-2)2/2 + 4(x-2)3/6
- 7(x-2)3/6 + 4(x-2)4/24
BC
- 8(x-4)
- 8(x-4)2/2
CD
- 15(x-6)2/2 -4(x-6)3/6
DK
- 15(x-6)3/6 -4(x-6)4/24
Stae cakowania C oraz D musz si znale zaraz za znakiem rwnoci gdy s one
obowizujce dla wszystkich przedziaw charakterystycznych.
Kinematyczne warunki brzegowe, z ktrych moemy wyznaczy stae cakowania s
nastpujce:
D + 2C + 2 * 2 3 6 = 0
,
3
4
2
3
D + 6C + 2 * 6 6 - 7 (6 - 2 ) 6 + 4(6 2 ) 24 8(6 4 ) 2 = 0
1 / w (2 ) = 0
2 / w (6 ) = 0
K = w(8) = 16 3 + 2 * 82 2 7 * 62 2 + 4 * 63 6 8 * 4 15 * 22 2 4 * 23 6 EJ
K =
wK = w(8) = 8 8 * 16 3 + 2 * 8 3 6 7 * 6 3 6 + 4 * 6 4 24 8 * 4 2 / 2 15 * 2 3 6 4 * 2 4 24 EJ
wK =
Przykad 12.2.1.2. Wyznaczy lini ugicia podanej belki oraz wymiar a jej przekroju
poprzecznego z warunku stanu granicznego uytkowania jeli wdop = l / 250 oraz E=205 GPa.
20 kN/ m
20 kN
6.611a
X
2m
4m
4m
11a
D
E
2m
Y
5.389a
40 kN
100 kN
Jy=368.917a4
a
2a
1.5a
1.5a
Rozwizanie
Lini ugicia belki wyznaczymy korzystajc ze sposobu Clebscha, dziki czemu liczba
staych cakowania zredukuje si do dwch.
M(x) =
-20 x2/2
EJw(x) =
+20x2/2
EJw(x) =
C+20x3/6
EJw(x) =
AB
+ 100 (x-2)
BC
+ 20 (x-6)/2
CD
+ 40 (x-10)
- 100 (x-2)
-20 (x-6)2/2
-100 (x-2)2/2
-20 (x-6)3/6
- 40 (x-10)2/2
-20 (x-6)4/24
- 40 (x-10)3/6
159
- 40 (x-10)
DE
D + 2C + 20 * 2 4 24 = 0
3
4
4
D + 10C + 20 * 10 24 100(10 2 ) 6 20(10 6 ) 24 = 0
1 / w (2 ) = 0
2 / w (10 ) = 0
53.33+20x3/6
EJ w(x) =
-119.99+53.33x+20x4/24
AB
-100 (x-2)2/2
-100 (x-2)3/6
BC
CD
-20 (x-6)3/6
-20 (x-6)4/24
- 40 (x-10)2/2
- 40 (x-10)3/6
X
2.0 m
20 kN
C
4.0 m
4.0 m
D
2.0 m
w(x)/EJ
26.67/EJ
80.00/EJ
10.29/EJ
119.99/EJ
53.33/EJ
213.32/EJ
221.51/EJ
26.67/EJ
3.404 m
160
0.845 m
13.33/EJ
DE
368.917 a 4
221.51* 10 3
0.032 * 205 * 10 9
a 0.0174 m.
Przyjto do wykonania a = 2.0 cm.
Przy przyjtym wymiarze a maksymalne ugicie belki wynosi:
max w =
221.52
221.51* 10 3
=
= 0.018 m.
EJ
205 * 10 9 * 368.917 * 0.02 4
4 kNm
A
2EJ
2m
2 kN/m
B
X2
w2
C
w1
X1
2m
EJ
4m
4 kN
2m
Rozwizanie
CD
4 x1 - 2x12 /2
EJ w1 (x1 ) =
-4 x1 + 2x12 /2
EJ w1 (x1 ) =
C1 -4 x12/2 + 2x13 /6
EJ w1 (x1 ) =
DK
- 6 x2
CB
+ 4(x2 2)0
2EJ w2 (x2 ) =
+ 6 x2
- 4(x2 2)0
2EJ w2 (x2 ) =
C2 + 6 x22/2
- 4(x2 2)
2EJ w2 (x2 ) =
D2 + C2 x2 + 6 x23/6
- 4 (x2 2)2/2
BA
C 2 + 6 * 4 2 2 4 * (4 2 ) = 0
2
3
D2 + 4C 2 + 6 * 4 6 4 * (4 2 ) 2 = 0
1 / w'2 (4 ) = 0
2 / w2 (4 ) = 0
3 / w1 (0 ) = w2 (0 )
4 / w1 (4 ) = 0
D1 D2
EJ 2 EJ
D1 + 4C1 4 * 4 3 6 + 2 * 4 4 24 = 0
36.69 kNm 3
.
EJ
Belka rzeczywista
EJ
X
M
Belka fikcyjna
Mf
w'' ( x ) =
qf
M (x )
.
EJ
qf
Rys. 12.9
M ''f ( x ) = q f ( x ) .
Jeli pooymy:
162
w' ( x ) + C1 = M 'f ( x ) + C 2 ,
(12.10)
w( x ) + C1 x + D1 = M f ( x ) + C 2 x + D2 .
Jeli zapewnimy rwno staych cakowania w rwnaniach (12.10) i uwzgldnimy, e
pochodn linii ugicia jest kt ugicia a pochodn momentw zginajcych jest sia
poprzeczna otrzymujemy ostatecznie:
(x ) = Q f ( x ) ;
w( x ) = M f ( x ) .
(12.11)
Wzory (12.11) bdce podstaw metody Mohra ( Mohr pierwszy w roku 1868 zauway i
wykorzysta do wyznaczania ugi formaln analogi rwna rniczkowych wicych
ugicia z momentami zginajcymi oraz momentami zginajcymi i obcieniem) obliczania
ugi osi belek zginanych stanowi, e kt ugicia i ugicie w dowolnym punkcie belki
rzeczywistej s rwne sile poprzecznej i momentowi zginajcemu w tym samym punkcie
belki fikcyjnej.
Wrmy do okrelenia, dotd nie zdefiniowanych, podpr belki fikcyjnej. Sposb jej
podparcia wynika ze wzorw (12.11), otrzymanych przy zaoeniu rwnoci staych
cakowania we wzorach (12.10).
Rozwamy sztywne zamocowanie w belce rzeczywistej. Jest to punkt, w ktrym kt ugicia i
ugicie jest rwne zeru, zgodnie wic ze wzorami (12.11) w tym punkcie belki fikcyjnej sia
poprzeczna i moment zginajcy musz si zerowa. Jedynym takim skrajnym punktem w
belce jest wolny koniec. W przypadku skrajnej podpory przegubowej w belce rzeczywistej
kinematyczne warunki brzegowe to zerowanie si ugicia i rny od zera kt ugicia. Musi
temu w belce fikcyjnej odpowiada punkt, w ktrym statyczne warunki brzegowe daj
zerowanie si momentu zginajcego i rn od zera si poprzeczn i takim punktem bdzie
podpora przegubowa. W tabeli poniej zestawione s podpory w belce rzeczywistej i
odpowiadajce im podpory w belce fikcyjnej.
Belka rzeczywista
Belka fikcyjna
=0; w=0
Qf =0 ; M f =0
0 ; w=0
Qf 0 ; M f =0
0; w 0
Qf 0 ; M f 0
=0; w 0
Qf =0 ; M f 0
l = p ; wl = 0 ; w p = 0
Q fl = Q fp ; M fl = 0 ; M fp = 0
l 0 ; p 0 ; w l = w
Q fl 0 ; Q fp 0 ; M fl = M fp
163
P
EJ
K
l
Rozwizanie
P
EJ
w
l
M
Pl
Q fK = K =
Pl2
1 Pl
,
l=
2 EJ
2 EJ
M fK = wK =
Pl3
1 Pl
2
l* l =
.
2 EJ
3 3 EJ
Pl/EJ
Belka fikcyjna
K
l
164
2EJ
EJ
K
l/2
l/2
P
2EJ
EJ
l/2
Rozwizanie
l/2
Pl
M
Q fK = K =
1 Pl l
Pl l 1 Pl l 5 Pl 2
+
+
=
,
2 2 EJ 2 4 EJ 2 2 4 EJ 2 16 EJ
M fK = wK =
Pl/2EJ
Pl/2EJ
Pl/4EJ
Belka fikcyjna
P l l 3l
1 Pl l 2 l
*
+
* +
2 2 EJ 2 3 2 4 EJ 2 4
1 Pl l l
2l 3Pl 3
* +
=
2 4 EJ 2 2 3 * 2 16 EJ
l/2
l/2
6.0 kN/m
2EJ K EJ
4.0 m
4.0 m
Rozwizanie
6.0 kN/m
Belka fikcyjna
6/EJ
24
24/EJ
12/EJ
M
kNm
24
X 2EJ K EJ
4.0 m
4.0 m
K
4.0 m
4.0 m
V fB
6*42/8 = 12
165
M fA = 0
V fB =
8V fB +
1 24
4* 4 +
2 EJ
4 1 12
2
2 6
4* 4 +
4* 2 = 0 ,
+
3 2 EJ
3
3 EJ
44.0 kNm 2
.
EJ
K = Q fK =
4.0 kNm 2
112.0 kNm 3
44 1 24
44
1 24
1
+
4=
, wK = M fK =
4
4* 4 =
.
EJ 2 EJ
EJ
EJ
2 EJ
3
EJ
Niej podane s pola powierzchni A i pooenie rodkw cikoci S dla figur ograniczonych
parabolami drugiego stopnia, stanowicych czci wykresw momentw zginajcych
pochodzcych od rwnomiernie rozoonych obcie cigych w belkach rzeczywistych.
styczna
pozioma
f
S
l/2
l/2
S
5l/8
3l/8
l/4
3l/4
l
2
A= f l
3
A=
2
fl
3
A=
styczna
pozioma
1
fl
3
6.0 kN
B
A
EJ/2
EJ
3.0 m
3.0 m
6.0 kN
A
X
EJ
3.0 m
3.0 m
9.0
Belka fikcyjna
B
EJ/2
9.0/EJ
18.0/EJ
Rozwizanie
A
M
kNm
3.0 m
3.0 m
V fB
166
18.0 kNm 2
=
EJ
M Af
= 0 6 V fB
18.0 kNm 2
1 9
3 1 18
2
+
3* 3 + +
3* 3 = 0 V fB =
2 EJ
3 2 EJ
3
EJ
18.0 kNm 2
=
.
EJ
B = Q fB = V fB
EJ
B
6.0 m
2.0 m
Rozwizanie
20.0 kN/m
A
EJ
Belka fikcyjna
K
2.0 m
6.0 m
40.0
90/EJ
M
kNm
40/EJ
A
B
2.0 m
90.0
6.0 m
40/EJ
40/EJ
A
B
6.0 m
V fB = 100 EJ
167
100 EJ
K
2.0 m
M fA = 0 6 V fB
100.0 kNm 2
1 40
2
2 90
6* 6 +
6 * 3 = 0 V fB =
.
2 EJ
3
3 EJ
EJ
K = Q fK =
73.33 kNm 2
100 1 40
+
2=
,
EJ 3 EJ
EJ
wK = M fK =
160.00 kNm 3
100
1 40
3
2+
2* 2 =
.
EJ
3 EJ
4
EJ
Czsto dla uproszczenia zapisw obliczenia prowadzimy bez pisania sztywnoci na zginanie
w mianowniku obcienia fikcyjnego i wstawiamy j dopiero w kocowych rezultach tj.
fikcyjnej sile poprzecznej i fikcyjnym momencie zginajcym.
168
v (1, 0, 0 )
M
Mz
X
My
II
paszczyzna
obcienia
lad paszczyzny
obcienia
Rys. 13.1
Przy rozwizywaniu postawionego zadania wykorzystamy wyniki uzyskane dla przypadku
zginania prostego.
Ot zgodnie z zasad de Saint-Venanta statycznie rwnowane obcienia wywouj
jednakowe stany naprenia i odksztacenia, a jeli tak to moment M moemy zastpi
dwoma rwnowanymi mu momentami M y = M cos i M z = M sin , ktrych kierunki
s rwnolege do odpowiednich osi ukadu odniesienia (rys. 13.1). W ten nieskomplikowany
sposb otrzymalimy dwa proste zginania wzgldem osi Y i Z, dla ktrych macierze napre
s ju nam znane. W obu przypadkach jedynym niezerowym elementem macierzy napre
jest naprenie normalne x . Proste sumowanie, zgodnie z zasad superpozycji, daje wzr
okrelajcy te naprenia, dla rozwaanego prta, w postaci:
x =
My
Jy
Mz
y
Jz
(13.1)
Jy
cos
sin
z
y .
x =M
Jz
(13.2)
169
My
oraz
EJy
My
E Jy
(13.3)
Z, w
Y, v
Mz
My
X
My
Mz
Rys.13.2
My
d 2w
d 2v M z
=
oraz
=
E Jy
dx 2
dx 2 E J z
(13.4)
Cakowite ugicie osi belki jest geometryczna sum ugi od skadowych momentw
zginajcych.
Macierz odksztace odpowiadajc temu stanowi naprenia atwo wyznaczymy z rwna
Hookea, i bdzie ona zawieraa jedynie trzy odksztacenia liniowe, z ktrych dwa s sobie
rwne.
13.2. Analiza stanu naprenia i odksztacenia
x = 0
Podstawiajc do niego wyraenie (13.2) dostajemy rwnanie osi obojtnej dla rozwaanego
przypadku:
z=
Jy
Jz
tg y
(13.5)
Zatrzymajmy si chwil przy rwnaniu tej prostej. Jego prosta analiza pokazuje, e przy
ukonym zginaniu:
o obojtna przechodzi przez pocztek ukadu wsprzdnych ale jej pooenie
(nachylenie) nie zaley od wartoci momentu zginajcego,
170
momentu dewiacji J yz , kada o centralna jest osi gwn centraln i w takim przypadku
zawsze wystpowa bdzie proste zginanie.
Powysze spostrzeenia s bardzo istotne z punktu widzenia wymiarowania, bo pozwalaj
atwo wyznaczy punkty przekroju poprzecznego, w ktrych naprenia normalne
x osigaj wartoci ekstremalne. Punkty te pooone s najdalej od osi obojtnej co wynika
to z liniowoci wzoru okrelajcego wartoci napre normalnych.
Rozkad napre normalnych x w przekroju poprzecznym prta pokazuje rys.13.3.
Z
o obojtna
Y
X
Rys. 13.3
Rozkad ten jest wynikiem dodania do siebie rozkadw z dwch prostych zgina, tj. zginania
w paszczynie (X, Z) i w paszczynie (X, Y) (rys.13.4).
Z
Z
Mz
My
Rys.13.4
Jak ju zostao powiedziane, najwiksze co do bezwzgldnej wartoci naprenia wystpi w
punktach najodleglejszych od osi obojtnej. Wyznaczenie pooenia tych punktw przy
znajomoci pooenia osi obojtnej nie powinno sprawia trudnoci.
Kolejny raz naley podkreli, e wyprowadzone wzory obowizuj przy przyjtych
zwrotach osi ukadu odniesienia i wektora momentu zginajcego. W przypadku innych
zwrotw naley we wzorach uwzgldni korekt znakw.
171
max x c Rc
poprzecznym.
W przypadku materiau o tej samej wytrzymaoci obliczeniowej na rozciganie i ciskanie
(materia izonomiczny) warunek wymiarowania bdzie jeden:
max x R .
Gdy przekrj poprzeczny prta ma dwie osie symetrii i obrys zewntrzny jego ksztatu jest
prostoktny np. dwuteownik, prostokt z wycitymi otworami itp. to maksymalne naprenia
normalne wystpi w naroach i maj warto:
My Mz
max x r = max x c =
+
.
W y Wz
13.4. Przykady
paszczyzna obcienia
h
X
l
b
Rozwizanie
P = 4.0 kN
Z
Z
1
Mz
X
l = 1.0 m
My
4.0
M
kNm
172
lad paszczyzny
obcienia
x =
My
Jy
Mz
3.759 * 10 3
1.368 * 10 3
z
y =
z
y = 2.72 * 10 7 z 3.96 * 10 7 y
8
8
Jz
13824 * 10
3456 * 10
x = 0
5.64
5.64
MPa
0.88
0.88
O obojtna tworzy z osi Y kt 5531, wida jak wyranie odchyla si ona od wektora
momentu gncego, ktry tworzy z osi Y kt 20, w stron gwnej centralnej osi o
mniejszym momencie bezwadnoci.
Rysunki poniej pokazuj rozkad napre normalnych w przekroju utwierdzenia. Rysunek
po lewej, czsto nazywany jest bry napre, rysunek po prawej pokazuje rozkady
napre na krawdziach przekroju, ale daje peny obraz tego co si dzieje wewntrz.
5.64
o obojtna
o obojtna
Z
0.88
Y
Y
5531
5.64
173
5.64
5.64
0.88
0.88
0.88
q
Przykad 13.4.2. Wyznaczy rozkad
napre normalnych w przekroju
utwierdzenia belki wspornikowej o
obcieniu i przekroju poprzecznym
jak na rysunku.
= 30
P = 1.0 kN
q=0.5 kN/ m
Y
24 cm
l = 3.0 m
12 cm
Rozwizanie
= 30
qy = 0.250
qz = 0.433
q = 0.500
Wykresy momentw w paszczyznach ukadu odniesienia
obcienie w paszczynie (X, Z)
P = 1.0 kN
Z
qz =0.433 kN/ m
Y
X
qy =0.250 kN/ m
l = 3.0 m
4.949
l = 3.0 m
My
kNm
Mz
kNm
1.125
174
1
Y
Mz = 1.125
My = 4.949
3
x1 =
Wy
Mz
4.949 * 10 3 1.125 *10 3
=
Mz
4.949 * 10 3 1.125 * 10 3
=
x3 =
Wy
My
Wy
Mz
4.949 * 10 3 1.125 * 10 3
=
+
= 2.343 *10 6 Pa = -2.343 MPa,
6
6
Wz
1152 *10
576 *10
Mz
4.949 * 10 3 1.125 * 10 3
=
+
= 6.249 * 10 6 Pa = 6.249 MPa
6
6
Wz
1152 * 10
576 * 10
6.249
x4 =
My
2.343
x2
My
Z 2.343
6.249
o obojtna
Y
6.249
2.343
2.343
MPa
Z0
6.249
Y0
q =11 kN/ m
q
Z0
Y0
175
l = 3.0 m
Y0
q =11 kN/m
l = 3.0 m
M
max M = q l2/8
A
Z0
Z
1.5
45
10
o obojtna
max M
Mz
Y0
My
wymiary w
cm
max M
2
12.375
2
= 8.750 kNm.
10
x =
My
Jy
Mz
y,
Jz
std
A
x
My
Jy
Mz
8.75 * 10 3
8.75 * 10 3
2
zA
yA =
5.02 * 10
8.84 * 10 2 = 214.66 MPa
8
8
Jz
298 * 10
1150 * 10
, a poniewa : xA = max x = 214.66 < R = 215 , wic przekrj zosta przyjty prawidowo.
176
M = 24 kNm
Z
q = 20 kN/m
Y
36 cm
X
l = 6.0 m
17 cm
Rozwizanie
M = 24 kNm
Z
q = 20 kN/m
RAY = 4 kN
RAZ =60 kN
Z
M z (x ) = 4 x
Mz(x)
My
36 cm
x (x ) =
My
Jy
z+
Mz
y
Jz
Mz
K
17 cm
10 6
=
60 x 20 x 2 2 + 26.48 x
893
Warunek konieczny ekstremum funkcji jednej zmiennej daje rwnanie, z ktrego
wyznaczymy pooenie przekroju w ktrym naprenie normalne jest maksymalne:
177
xK (4.324 ) =
72.470 * 10 3
8
( 18 * 10 ) + 17.296 * 10 ( 8.5* 10 ) =
2
16084 * 10
1147 * 10
2
6
= (81.103 + 128.174 )* 10 N/m = 209.277 MPa.
Mz
X
Mz
My
oraz
=
.
E Jy
E Jz
dx 2
dx 2
D1 = 0
D1 = 0
4
3
2 .
5
*
6
6
10
*
6
+
6
C
=
0
C
=
180
kNm
1
1
1
EJ y
5x 4
10
x
+
180
x
6
178
Mz ( x )
E Jz
EJ z v'' ( x ) = 4 x
EJ z v' ( x ) = 2 x 2 + C 2
EJ z v ( x ) = 2 x 3 3 + C 2 x + D2
.
3
C 2 = 24 kNm 2
2 * 6 3 + 6 C 2 = 0
1 / v (0) = 0
2 / v (6) = 0
1
EJ z
2x3
.
+
24
x
3
24 x 2 x 3 3 5 x 4 6 10 x 3 + 180 x
=
+
f ( x ) =
EJ
EJ
z
y
) (
)(
)(
) (
196.635 24 x 2 x 3 3 + 5 x 4 6 10 x 3 + 180 x
179
)=0
v (1, 0 , 0 )
(yN, zN)
N
N
Mz
Y
My
II
A
x
Rys. 14.1
Przy rozwizywaniu postawionego zadanie wykorzystamy wyniki uzyskane dla przypadku
osiowego rozcigania i prostego zginania.
Zgodnie z zasad de Saint-Venanta statycznie rwnowane obcienia wywouj jednakowe
stany naprenia i odksztacenia, a to pozwala zastpi wypadkow N ,zaczepion w punkcie
(yN, zN) rwnowanym ukadem zoonym z siy podunej N , zaczepionej w rodku
cikoci prta i dwoma momentami M y = N z N i M z = N y N , ktrych wektory s
rwnolege do odpowiednich osi ukadu odniesienia (rys. 14.1). W ten sposb otrzymalimy
osiowe rozciganie i dwa proste zginania wzgldem osi Y i Z, dla ktrych macierze napre
s ju nam znane. We wszystkich tych trzech przypadkach jedynym niezerowym elementem
macierzy napre jest naprenie normalne x . Sumowanie, zgodnie z zasad superpozycji,
daje wzr okrelajce te naprenia, dla analizowanego przypadku, w postaci:
x =
M
N My
+
z+ z y
A Jy
Jz
(14.1)
x =
N yN
N N zN
+
z+
y.
A
Jy
Jz
(14.2)
x = 0.
Podstawiajc do niego wyraenie (14.2), a nastpnie dokonujc kolejnych przeksztace
dostajemy rwnanie osi obojtnej dla rozwaanego przypadku:
z * z yN * y
N yN
N N zN
+
z+
y =0 1 + N
+
=0
A
Jy
Jz
Jy A
Jz A
zN * z
i y2
yN * y
i z2
= 1
y
z
+
=1 ,
a y az
i2
gdzie: a y = z ,
yN
(14.3)
az =
i y2
zN
( yN, zN )
Jy
oraz i z2 =
(14.4)
Jz
A
- kwadraty gwnych
A
centralnych promieni bezwadnoci przekroju
poprzecznego.
ay
o obojtna
az
Rys. 14.2
181
o obojtna nie przechodzi przez rodek cikoci przekroju poprzecznego, a odcinki jakie
odcina na osiach ukadu wsprzdnych znajduj si w jego wiartce po przeciwnej
stronie punktu przyoenia siy,
o obojtna
Rys.14.3
14.3. Wymiarowanie prtw mimorodowo rozciganych lub ciskanych
max x c Rc
poprzecznym.
W przypadku materiau o tej samej wytrzymaoci obliczeniowej na rozciganie i ciskanie
(materia izonomiczny) warunek wymiarowania bdzie jeden:
max x R .
W przypadku materiau o tej samej wytrzymaoci obliczeniowej na rozciganie i ciskanie
(materia izonomiczny) warunek wymiarowania bdzie jeden:
max x R .
Gdy przekrj poprzeczny prta ma dwie osie symetrii i obrys zewntrzny jego ksztatu jest
prostoktny np. dwuteownik, prostokt z wycitymi otworami itp., to maksymalne naprenia
normalne wystpi w narou po przeciwnej stronie osi obojtnej i bdzie miao warto:
max x =
N
A
My
Wy
Mz
.
Wz
y
z
+
=1 .
a y az
Dowiedziemy dwch prostych twierdze o osi obojtnej wynikajcych z tego rwnania.
Twierdzenie 1: oddalaniu si punktu przyoenia siy od rodka cikoci przekroju
poprzecznego towarzyszy przyblianie si osi obojtnej do rodka cikoci i odwrotnie.
Niech punkt 1 (rys.14.4) o wsprzdnych ( y N 1 , z N 1 ) okrela
pocztkowe przyoenie siy, a
i y2
i z2
a y1 =
oraz a z1 =
pooenie odpowiadajcej mu
y N1
z N1
osi obojtnej l1. Niech punkt 2 o wsprzdnych ( y N 2 , z N 2 )
okrela nowe przyoenie siy, a
Z
2
ay1
i y2
i z2
oraz a z 2 =
pooenie odpowiadajcej mu
yN2
zN2
osi obojtnej l2.
z N 2 > z N1
to
a y 2 < a y1
az2
a y2 =
ay2
l1
az1 l2
Rys. 14.4
prawdziwoci twierdzenia 1.
( i
2
z
yN
zA
) ( i
2
y
zN
=1 .
yN
i z2
yA
zN
) (
i y2
zA
=1
y N1
i y2
i z2
=
, z N1 =
.
a y1
a z1
184
P
h
A = b h = 20 * 36 = 720 cm ,
Z
3
h
2
J y = b h 3 12 = 20 * 36 3 12 = 77760 cm4,
i y2
J z = h b 3 12 = 36 * 20 3 12 = 24000 cm4,
b
2
x =
N yN
N N zN
z+
y,
+
A
Jy
Jz
185
b
2
h
2
6.945
1.389
1.389
az
x
MPa
ay
9.723
Z
9.723
1.389
1.389
o obojtna
q = 1300 kN/m2
70.0
50.0
Y
50
Y
25.0
Z
40.0
18
Z
25.0
2.36
Y
18.0
26
9
wymiary w cm
186
25.0
Z
202.22
x
MPa
Stan po wzmocnieniu
9
2
25
25
Z0
Mz
2
28.21
5.79
N
30.79
1
1
226.03
98.43
x
MPa
4
4
228.3 * 10
97564 * 10 8
x22 =
3.64
0.211
( 0.2821) = 98.43 MPa.
4
228.3 * 10
97564 * 10 8
187
P
Y
P1
l
X
b
Rozwizanie
Obcienie cige q
qy = 1.00
= 30
Y
qz = 1.73
q= 2.00
Z
Qz = 3.46
Qy = 2.00
Mz = 2.00
Y
My = 3.46
Z
My = 2.40
Y
Mz = 1.20
Sia skupiona P1
Sia skupiona P1 dziaajca w paszczynie (X, Y),
prostopada do osi prta daje moment zginajcy:
M z = P1 * 2 = 2.00 kNm,
oraz si poprzeczn Q y = 1.00 kN.
188
N = 20.00
Z
Qy = 1.00
Mz = 2.00
Y
x =
M
N My
+
z+ z y
A Jy
Jz
Qy S z (y)
J z h( y )
oraz xz =
Qy = 1.00
My = 5.86
Y
xy =
Qz S y (z )
J y b( y )
Mz = 1.20
3
N = 20.00
2
Qz = 3.46
J y = b h 3 12 = 12 * 24 3 12 =13824 cm4,
W y = b h 2 6 =12 * 24 2 6 =1152 cm3,
J z = h b 3 12 = 24 * 12 3 12 = 3456 cm4,
W z = h b 2 6 = 24 * 12 2 6 = 576 cm3
x1 =
20* 103
5.86 * 10 3 1.20 * 10 3
N My Mz
+
+
=
+
+
= 7.865* 10 6 Pa,
4
6
6
A W y Wz
288* 10
1152 * 10
576 * 10
x2 =
20 * 10 3
5.86 * 10 3 1.20 * 103
N My Mz
+
=
+
= 2.309 * 10 6 Pa,
4
6
6
A W y Wz
288* 10
1152 * 10
576 * 10
x3
N My Mz
20 * 10 3
5.86 * 10 3 1.20 * 10 3
=
= 6.476 * 10 6 Pa,
4
6
6
A W y Wz
288 * 10
1152 * 10
576 * 10
x4 =
N My Mz
20 * 10 3
5.86 * 10 3 1.20 * 10 3
+
=
+
= 3.698 * 10 6 Pa.
4
6
6
A W y Wz
288 * 10
1152 * 10
576 * 10
x =
M
N My
+
z+ z y=0
A Jy
Jz
20 * 10 3
288 * 10 4
5.86 * 10 3
13824 * 10 8
z+
1.20 * 10 3
3456 * 10 8
y = 0,
z = 0.0164 0.818 y .
189
3Qz 3* 3.46 * 10 3
=
= 0.180 * 10 6 Pa.
4
2 A 2 * 288* 10
Rozkady napre normalnych i stycznych pokazuj ponisze rysunki:
3.698
0.0521
7.865
3.698
max xz =
7.865
xy
MPa
Z
0.180
MPa
xz
MPa
2.309
2.309
Rozwizanie
Obliczenia wykonujemy na 1m dugoci ciany.
Wpierw zredukujemy obcienia dziaajce na
cian do rodka cikoci jej przekroju u
podstawy.
q=50 kN/m
a
2
a
2
8m
6m
6.476
6.476
W
2m
a
6m
Y
Z
2
1m
2
1
Y
Mz
N
P = q * 1 + a * 1* hs * b = 50 + a * 8 * 22 = 176 a + 50
Obcienie poziome wynikajce z parcia wody zaczepione jest w rodku cikoci trjkta
parcia i wynosi:
W=
1* hw2
62
w = 10 =180 kN.
2
2
190
x =
N Mz
y,
A Jz
gdzie: A = a * 1 oraz J z = 1* a 3 12 .
Po stronie 1-1 na pewno wystpi naprenia ciskajce, po stronie 2-2 mog wystpi
naprenia rozcigajce (na skutek dziaania momentu M z ). Aby je wyzerowa naley
wykona cian o gruboci a speniajcej relacj:
22
x
1x1
Z
e
8.0
X
2
x22
wymiary w cm
1.5
Rozwizanie
1x1 =
N M y P Pe
N M y P Pe
+
= +
, x22 =
=
.
A W y A Wy
A Wy A Wy
1.5 * 8 2 * 10 6
Podstawiajc do nich A = 8 * 1.5 * 10 = 12 * 10 m i W y =
= 16 * 10 6 m3,
6
otrzymujemy ukad rwna z ktrego moemy wyznaczy poszukiwane wartoci P oraz e :
4
Pe
P
6
164 * 10 = 12 * 10 4 + 16 * 10 6
Pe
P
20.5 * 10 6 =
12 * 10
16 * 10 6
P = 110.70 * 10 3 N, e = 1.04 * 10 2 m.
Rozwizanie
i y2 =
Jy
A
i z2 =
h2
b h 3 12 h 2
=
,
bh
12
1
Y
h3
J z h b 12 b
=
= .
A
bh
12
h2
b3
1
b2
y N1
i z2
b 2 12
=
=
=0;
a y1
b2
a z1
h
= ,
2
z N1 =
i y2
a z1
h 2 12 h
=
= .
h 2 6
o obojtna 2-2
a y2
b
= ,
2
yN 2
i2
b 2 12
b
= z =
= ;
a y2
b2
6
az2 = ,
zN2 =
i y2
az2
h 2 12
=0 .
2h 3
1
J z h b 3 48 b 2
=
=
=
.
A
bh 2
24
h3
2
1
b2
o obojtna 1-1
192
b2
a y1 = ,
y N1
i2
b 2 24
= z =
=0 ;
a y1
a z1
i y2
h 2 18 h
h
= , z N1 =
=
= .
3
a z1
h 3 6
o obojtna 2-2
b
a y2 = ,
3
yN2 =
i z2
b 2 24
b
=
= ;
a y2
b3
8
az2 =
2h
,
3
zN2 =
i y2
az2
h 2 18
h
= .
2h 3
12
60 cm
60 cm
Z
1
2
60 cm
Jy
1512 * 10
= 2100 cm2,
2
A
72 * 10
J
216 * 10 4
i z2 = z =
= 300 cm2.
2
A
72 * 10
i y2 =
1
2
i z2
300
=
= 3.54 cm,
a y1
84.85
y N1 =
a z1 = 60 2 = 84.85 cm,
z N1 =
i y2
a z1
2100
= 24.75 cm.
84.85
o obojtna 2-2
a y 2 = 60 2 2 = 42.43 cm, y N 2 =
az2 = ,
zN2 =
i z2
300
=
= 7.07 cm,
a y2
42.43
i y2
az2
2100
=0.
193
Rozwizanie
i y2
i z2
Jy
A
0.11 r 4
r2
0.11* 30 4
=
= 63.03 cm2,
2
2 30 2
J z r 4 8 30 4 8
=
=
=
= 225.00 cm2. 1
2
2
A r 2 30 2
17.27 cm
Y
4r/3 = 12.73 cm
1
2
3
r = 30 cm
r = 30 cm
2
o obojtna 1-1
a y1 = ,
y N1 =
i z2
225.00
=
= 0,
a y1
a z1 = 4 r 3 = 4 * 30 3 = 12.73 cm, z N 1 =
i y2
a z1
63.03
= 4.95 cm.
12.73
o obojtna 2-2
a y 2 = r = 30.00 cm,
az2 = ,
zN2 =
yN 2
i y2
az2
i z2
225.00
=
=
= 7.50 cm,
a y2
30.00
63.03
=0.
o obojtna 3-3
a y2 = ,
az2
yN2
i z2
225.00
=
=
=0
a y2
4r
4 * 30
=r
= 30
= 17.27 cm,
3
3
zN2 =
i y2
az2
63.03
= 3.65 cm.
17.27
Krzywa rdzeniowa midzy punktami 2 i 3 nie jest prost (jest poow elipsy) gdy od osi
obojtnej 2-2 do osi 3-3 przechodzimy ze stycznymi do brzegu w punktach stycznoci
zmieniajcymi zmieniajcymi na nim swe pooenie.
Przykad 14.5.10. Wyznaczy rdze dla podanego przekroju.
wymiary w m
0.120
0.060
0.120
194
0.065
4
wymiary w m
Zc
0.06
ez
0.06
e y 29.23
Z0
1
Yc
0.050
2
Y0
0.03
0.03
0.04
0.08
J yc + J zc
2
J yc J zc
1584* 10 8 + 2556* 10 8
2
+ J yczc
=
2
2
1584* 10 8 2556 * 10 8
2
+ 792* 10 8
J1 = Jz = 2999.23*10-8 m4 ;
i z2 = J z =20.828* 10 4 m2,
A
J
J2 = Jy = 1140.77 *10-8 m4 ;
i y2 = y =7.922 * 10 4 m2,
A
195
tg 1 =
tg 2 =
J yczc
J zc J 1
J yczc
J zc J 2
Sprawdzenia:
792
= 1.7869 1 = 60.77 o ,
2556 2999.23
792
= 0.5596 2 = 29.23o .
2556 1140.77
(2556 + 1584)*10-8 = (1140.77 + 2999.23)*10-8 m4,
Jyc + Jzc = Jy + Jz ;
,
sin
60
.
77
0
.
4884
,
0
.
8726
c
zc
Wyznaczone w ten sposb wsprzdne punktw konturu przekroju podane s w tabelce
poniej:
Wsprzdne
[10-2m]
yc
zc
y
z
Punkty
1
-6.500
-5.000
-3.230
-7.538
2
11.500
-5.000
12.477
1.254
3
-0.500
7.000
-3.855
5.864
4
-6.500
7.000
-9.091
2.934
z 2 z1
( y y1 )
y 2 y1
o obojtna 1-2
z + 7.538 * 10 2 =
1.254 +7.538
y + 3.230 * 10 2
12.477 + 3.230
a y =10.232* 10 2 m,
y N 1,2 =
z = 0.560 y 5.730 * 10 2
a z = 5.730 * 10 2 m,
20.828 x * 10 4
= 2.035* 10 2 m,
2
10.232 * 10
z N 1,2 =
o obojtna 2-3
196
7.922 * 10 4
=1.383* 10 2 m.
2
5.730 * 10
z 1.254 * 10 2 =
5.864 1.254
y 12.477 * 10 2
3.855 12.477
a y = 16.920 * 10 2 m,
z = 0.282 y + 4.776 * 10 2
a z =4.776* 10 2 m,
7.922 * 10 4
20.828 x * 10 4
2
z N 2 ,3 =
= 1.659 * 10 2 m.
y N 2 ,3 =
= 1.231* 10 m,
2
2
16.920 * 10
4.776 * 10
o obojtna 3-4
2.934 5.864
z 5.864 * 10 2 =
y + 3.855 * 10 2
z = 0.560 y + 8.021* 10 2
9.091 + 3.855
a y = 14.334* 10 2 m,
y N 3,4
a z = 8.021* 10 2 m,
20.828 x * 10 4
=
= 1.453* 10 2 m,
2
14.334 * 10
z N 3,4
7.922 * 10 4
=
= 0.988* 10 2 m.
2
8.021* 10
o obojtna 1-4
z 2.934 * 10 2 =
7.538 2.934
y + 9.091* 10 2
3.230 + 9.091
a y = 7.448* 10 2 m,
y N 4 ,1 =
z = 1.787 y 13.309 * 10 2
a z = 13.309 * 10 2 m,
20.828 x * 10 4
= 2.796 * 10 2 m,
2
7.448* 10
z N 4 ,1 =
7.922 * 10 4
= 0.595* 10 2 m.
2
13.309 * 10
wymiary w m
(1,2)
0.12
(1,4)
(2,3)
(3,4)
Y
2
1
0.06
0.12
197
v (1, 0 , 0 )
xz
xy
Ms
Ms
Ms
II
I
A
x
Rys. 15.1
A
A
xy z + xz y dA = M s ( x ),
A
xz dA = 0,
A
x z dA = 0,
A
x y dA = 0.
(15.1)
198
(x )
X
x
l
B
B
(l )
dx
d ( x )
Ms(x)
r
dx
Rys. 15.2
przyoeniu momentu skrcajcego deformuje si tak, e linie rwnolege do osi prta
przechodz w linie rubowe a linie prostopade do osi prta pozostaj do niego prostopade.
Mona wic opisa mechanizm deformacji jako obroty wok osi prta paskich koowych.
nie deformujcych si przekrojw przy nie zmieniajcych si midzy nimi odlegociach,
zatem odksztacenia liniowe wkien rwnolegych do osi ukadu odniesienia s rwne zeru:
x = y = z = 0 ,
oraz yz = 0 .
Kt o jaki obracaj si poszczeglne przekroje nazywa bdziemy ktem skrcenia i
oznaczymy go ( x ) .
Dla dalszej analizy deformacji prta wytnijmy z niego element o dowolnie maej dugoci dx
(patrz rys. 15.2). Przyrost kta skrcenia na tym odcinku oznaczmy przez d ( x ) .
Z rys.15.2 odczytujemy, e na pobocznicy zachodz zalenoci:
d ( x )
BB ' = dx r i BB ' = d ( x ) r zatem r = r
,
dx
gdzie: r - odksztacenie ktowe na pobocznicy prta.
Jeli dalej przyjmiemy, e zalenoci zauwaone na pobocznicy spenione s rwnie
wewntrz prta to moemy napisa:
d ( x )
dx
(15.2)
199
= (x ) .
(15.4)
x + 1 2 x + y + z
x + y +z
y=
y +
1 +
1 2
x =
z =
E
1 +
E
1 +
x =0
y =0
z + 1 2 x + y + z z = 0
yz = G yz
yz = 0 oraz
= G = G ( x )
(15.5)
Z
xz
xy
Rys.15.3
xy = sin i xz = cos
a po podstawieniu (15.4) przyjmuj posta:
(15.6)
xy = G ( x )z i xz = G ( x ) y .
(15.7)
xy dA = G (x )z dA = G (x ) z dA = 0 ,
A
xz dA = G (x )y dA = G (x ) y dA = 0 .
A
( xy z + xz y )dA
= M s (x )
200
[G (x ) z
+ G ( x ) y 2 dA = M s ( x )
G (x ) z 2 + y 2 dA = M s (x )
(x ) =
M s (x )
G J0
gdzie:
(15.8)
M s (x )
.
J0
(15.9)
max =
M s (x )
M (x )
r= s
J0
W0
J0
r
wytrzymaoci)
gdzie: W0 =
(15.10)
max
max
Rys. 15.4
Pokazuje to wyraniej rys. 14.5, ktry moe rwnie uatwi zrozumienie, e w omawianym
przypadku w kadym punkcie prta mamy do czynienia z paskim stanem naprenia
(dokadniej z czystym cinaniem) i e paszczyzn tego stanu jest paszczyzna prostopada do
przekroju poprzecznego i prostopada do wektora wodzcego punktu. Naprenia gwne, z
ktrych jedno jest rozcigajce a drugie ciskajce o wartociach rwnych napreniom
stycznym, nachylone s pod ktem 45 do osi prta (rys.15.5).
201
1=
2=
45
45
max
2=
1=
Rys.14.5
Macierz odksztace odpowiadajc wyznaczonym napreniom obliczamy korzystajc ze
zwizkw fizycznych Hookea.
Z zalenoci (15.3) i (18.8) wynika, e kt skrcenia dwch przekrojw odlegych o x jest
rwny:
x
( x ) = ( x ) dx =
M s (x )
dx .
G J0
(15.11)
Ms l
.
G J0
(15.12)
W tym miejscu warto zwrci uwag na zaleno (15.11), pokazuje ona, e funkcja
momentw skrcajcych podzielona przez sztywno na skrcanie GJ0 jest pochodn kta
skrcenia.
15.3. Energia sprysta skrcanego prta o koowo symetrycznym przekroju
2
1 + 2
1 M s (x )
=
xy + xz2 =
=
,
E
2G 2G J o
U = dV =
V
l
l
M s2 ( x )
1 M s (x )
1 M s (x )
dV
=
dx
dA
=
2 G J o
2 G J o dx .
2G Jo
0
A
0
202
U =
i =1
li
M si2 ( x )
2GJ oi dx ,
0
(15.13)
Stan graniczny nonoci wymaga aby najwiksze naprenia styczne w konstrukcji byy
mniejsze od napre obliczeniowych przy cinaniu Rt :
max Rt
W przypadku prta o staym przekroju poprzecznym na caej jego dugoci najwiksze
naprenia styczne wystpi w przekroju maksymalnego momentu skrcajcego we
wszystkich punktach na obwodzie i warunek stanu granicznego nonoci przyjmie form:
max =
max M s
Rt
W0
(15.14)
Stan graniczny uytkowania nie dopuszcza zbyt duego kta skrcenia w konstrukcji i
zwizany z nim warunek stawia wymg, by najwikszy jednostkowy kt skrcenia by
mniejszy od dopuszczalnego:
max dop .
(15.15)
15.5. Przykady
Przykad 15.5.1. Wyznaczy biegunowy moment bezwadnoci i biegunowy wskanik
wytrzymaoci dla przekroju koowego i rurowego.
Z
Z
Y
rw
rz
d
J0 = J y + J z =
W0 =
r4
2
d4
J0 =
32
J0 r3 d 3
=
=
r
2
16
rz4
2
rw4
2
rz4
r
1 w
2 rz
4
J 0 rz3 rw
1
W0 =
=
rz
2 rz
203
dop = 0.3o /m. Po przyjciu rednicy wyznaczy wykres ktw skrcenia poszczeglnych
przekrojw wzgldem przekroju A.
3 kNm
13 kNm
6 kNm
MSA
1.5 m
1.0 m
1.0 m
Rozwizanie
Wykres momentw skrcajcych pozwoli okreli maksymalny moment skrcajcy w
konstrukcji. Aby go wyznaczy wpierw wyliczymy moment skrcajcy w utwierdzeniu. Po
przyjciu jego zwrotu jak na rysunku warunek rwnowagi si dziaajcych na prt ma posta:
Mx = 0
Ms = 0,
lub inaczej
M SA + 6 13 + 3 = 0 M SA = 4.0 kNm.
Aby sporzdzi wykres momentw skrcajcych wygodnie jest przyj lokaln umow
znakowania tych si przekrojowych, ktra uwalniaaby nas od ukadu globalnego i informacji
po ktrej stronie przekroju dokonywana jest redukcja. Z podobnymi umowami mielimy ju
do czynienia - by to ukad wasny przekroju poprzecznego prta przy znakowaniu si
poprzecznych i podunych czy te spody przy momentach zginajcych.
Umow znakowania momentw skrcajcych pokazuje poniszy rysunek
ujemne momenty
skrcajce
dodatnie momenty
skrcajce
Przy tej umowie wykres momentw skrcajcych w rozwaanym prcie pokazuje rysunek
poniej:
13 kNm
6 kNm
1.0 m
1.5 m
1.0 m
10.0
Ms(x)
Nm
3.0
4.0
3 kNm
D
Ax
204
0.475
0.120
0.567
4 kNm
max M s
W0
Rt
d3
10 * 10 3
16
130 * 10 6
d 7.23* 10 2 m.
max M s
max M s
d 4 10 * 10 3 * 180 o
dop J 0
d 12.49 * 10 2 m.
9
GJ 0
G dop
32
80 * 10 * * 0.3
* 12.5 4
32
= 2396.84 cm4.
Ms l
.
G J0
Zatem:
AB =
BC
0
.
0021
rd
=
0
.
0021
*
= 0.120 o ,
9
8
80 * 10 * 2396.84 * 10
80 * 10 * 2396.84 * 10
CD =
180 o
3.0 * 10 3 * 1.0
=
0
.
0016
rd
=
0
.
0016
*
= 0.092 o ,
9
8
80 * 10 * 2396.84 * 10
205
1.045 M
2.955 M
0.045 M
2.955 M
4
(2d ) 32d
= 1.88
M
d3
206
d
20 kNm
A
2m
3m
3 kNm/m
C D
1m
E
4m
Rozwizanie
d
20 kNm
MsA
A
2m
C D
1m
MsE
E
4m
14.012
6.012
5.988
3m
3 kNm/m
Ms
kNm
3.3768
7.996 m
AX
3.3346
9.2893
10 -3 rd
207
AE = 0 AB + BC + CD + DE = 0
M sA * 2 ( M sA + 20 )* 3 ( M sA + 20)* 3 ( M sA + 20 3* 4)* 2
+
+
+
=0
GJ 0 AC
GJ 0 AC
GJ 0CE
GJ 0CE
d4
(0.8 d )4
13.4688M sA + 188.7263 = 0
M sE = 6.012 kNm.
2 .0 < x < 6 .0 m
M s ( x ) = M sA = 14.012 kNm,
M s ( x ) = M sA + 20 = 5.988 kNm
max M s
dop
GJ 0
J0
max M s
G dop
d3
16
d4
32
14.012 * 10 3
110 * 10 6
odcinek CE
max Ms =6.012 kNm
208
d 0.087 m,
14.012 * 10 3 * 180 o
d 0.136 m.
80 * 10 9 * 0.3*
d4
32
(0.8 d )4
32
= 0.5904
d4
32
= 0.0580 d 4 ,
J0
= 0.1159 d 3 .
d 2
stan graniczny nonoci
W0 =
max M s
max M s
6.012 * 10 3
3
Rt W0
0.1159 d
d 0.078 m,
W0
Rt
110 * 10 6
stan graniczny uytkowania
max M s
max M s
6.012 * 10 3 * 180 o
dop J 0
0.0580 d 4
d 0.125 m.
GJ 0
G dop
80 * 10 9 * 0.3*
Ax =
0
x
M s (x )
14.012 * 10 3
dx =
dx = 4.6447 * 10 3 x;
9
8
GJ 0
0 80 * 10 * 3771* 10
AB = 9.2893 * 10 3 rd
.
2 .0 < x < 5 .0 m
x
Ax = AB +
2
x
M s (x )
5.988 * 10 3
dx = AB +
dx =
9
8
GJ 0
80
*
10
*
3771
*
10
2
AC = 3.3346 * 10 3 rd
5 .0 < x < 6 .0 m
x
Ax = AC
x
M s (x )
5.988 * 10 3
dx = AC +
dx =
+
9
8
GJ 0
5 80 * 10 * 2227 * 10
5
AD = 0.0269 * 10 3 rd
Ax = AD +
6
x
M s (x )
[5.988 3(x 6)]* 10 3 dx =
dx = AD +
9
8
GJ 0
6 80 * 10 * 2227 * 10
209
AE = 0.5421* 10 6 rd 0
5 kNm/m
X
10 kNm/m
B
2m
C
2m
Rozwizanie
5 kNm/m
4 kNm
A
10 kNm/m
B
2m
Ms
kNm
9.00
5.25
4.00
11.00
2m
2.9 m
AX
5.815
9.584
7.061
2.232
10-3 rd
M s ( x ) = 9 + 10( x 2) = 10 x 29
M s (2) = 9.00 kNm, M s (4) = 11.00 kNm, M s (2.9) = 0.00 kNm.
210
* 12 4
= 2035.75 cm4.
32
Ax =
0
x
M s (x )
4 + 1.25 x 2 * 10 3
dx =
dx = 2.492 x + 0.2596 x 3 * 10 3 rd
6
GJ 0
1.6051* 10
0
Ax = AB
x
M s (x )
(10 x 29)* 103 dx = 16.613 + 3.115 x 2 18.067 x * 10 3 rd
+
dx = AB +
6
GJ 0
2
2 1.6051* 10
xz = zx
M
11.0 * 10 3
= s =
= 32.420 MP.
Wo
* 0.12 3 16
zx
Y
K
X
xz
W wybranym punkcie wystpuje paski stan naprenia (czyste cinanie) , ktry w
paszczynie stanu naprenia (tzn. paszczynie (X, Z)) jest reprezentowany przez macierz :
32.42
0
T =
MPa.
0
32.42
max =
min =
x +z
2
x +z
2
x z
2
+ xz
2
x y
= 32.42 MPa,
2
+ xz
= 32.42 MPa.
211
xz
= 1.0
z max
xz
= 1.0 min = 45 o
z min
Z
32.42
Z
32.42
min
max = 32.42
X
min = 45 o
32.42
X
min = 32.42
32.42
max = 45 o
max
min =
6
1
( min max ) = 32.42 (1 + 0.39)* 10 = 0.206 * 10 3 .
E
205 * 10
212
max
max =
Ms
hb2
(15.16)
(15.17)
=
b
Ms
G h b3
Rys. 15.6
1.0
1.5
1.75
2.0
2.5
3.0
4.0
6.0
8.0
10.0
0.208 0.231 0.239 0.246 0.258 0.267 0.282 0.299 0.307 0.313 0.333
0.141 0.196 0.214 0.229 0.249 0.263 0.281 0.299 0.307 0.313 0.333
Ten przybliony sposb stosujemy najczciej przy skrcaniu prtw cienkociennych. Prty
takie charakteryzuj si niewielk gruboci cianki w stosunku do pozostaych wymiarw.
Ze wzgldu na ksztat przekroju moemy je podzieli na profile otwarte i profile zamknite
(rys.15.7). Zajmiemy si kadym z tych rodzajw prtw oddzielnie a gwnym naszym
celem bdzie wyznaczenie najwikszych napre stycznych w przekroju.
profile otwarte
profile zamknite
Rys. 15.7
Zaczniemy od profili otwartych. Pierwszym krokiem, ktry musimy dokona w tym podejciu
jest podzia i aproksymacja cakowitego przekroju na czci skadowe, kada o przekroju
prostoktnym (rys. 15.8). Dalej ten aproksymowany przekrj traktowany jest jako zbir
prostoktw, kady obciony jakim swoim momentem skrcajcym. Dla takiego
przyblionego przekroju przyjmiemy nastpnie zaoenia upraszczajce:
suma momentw skrcajcych poszczeglne prostoktne czci skadowe jest rwna
momentowi skrcajcemu przyoonemu do caego profilu
jednakowy jest jednostkowy kt skrcania wszystkich poszczeglnych elementw
skadowych.
213
h3
b3
Ms
b1
h1
Rys. 15.8
Dla kadego skadowego i-tego elementu obowizuj zalenoci i rozkad napre
stycznych jak w prostokcie:
max i
max i =
M si
i hi bi2
, i =
bi
M si
G i hi bi3
hi
M s = M si ,
(15.18)
i =1
i = .
(15.19)
i =1
i =1
M s = M s i = G i hi bi3 ,
Ms
GJ s
(15.20)
3
gdzie: J s = i hi bi3
(15.21)
i =1
Ms
M
G i hi bi3 = s i hi bi3
G Js
Js
214
h(s)
1
ds
dA
Ms
dx
dx
Rys. 15.9
W tym przypadku zaoeniem upraszczajcym bdzie przyjcie, e naprenia styczne
rozkadaj si rwnomiernie na gruboci cianki. Poniewa naprenia styczne na dwch do
siebie prostopadych paszczyznach s sobie rwne, to warunek rwnowagi wycitego
dowolnie maego elementu prta dowodzi:
X =0
1 1 dx 2 2 dx = 0 1 1 = 2 2 ,
e iloczyn gruboci cianki i panujcych w tym miejscu napre stycznych jest stay
= const
Z kolei z twierdzenia o rwnowanoci ukadw si zewntrznych i wewntrznych wynika:
M s = (s ) (s ) ds h(s ) = h(s ) ds .
gdzie: A 0 - pole obszaru ograniczonego lini rodkow cianki. Moemy wic napisa
zaleno:
Ms
2 A 0
(15.23)
215
1
2
M s =
dV .
2
2
G
V
Podstawiajc do powyszej zalenoci wzr (15.23) i uwzgldniajc geometri przekroju
poprzecznego prta, otrzymujemy:
M s2
1
Ms =
dA ,
2
8 G 2 A 20
68
13
9
40
40
13
135
71
24
wymiary
w mm
17
3
114
114
Rozwizanie
J s = i hi bi3 = 0.210 * 6.8 * 4.0 3 + 0.295 * 7.1* 1.33 + 0.302 * 11.4 * 1.7 3 = 112.91 cm4.
i =1
216
M s 1
1* 10 3
0.210
b1 =
4 * 10 2 = 31.39 * 10 6 N/m2 = 31.39 MPa.
8
J s 1
0
.
237
112.91* 10
a
4a
5a
5a
a
a
a
4a
Rozwizanie
Pierwszy przekrj.
i =1
max =
Ms
Ms
M
0.141
b=
a = 1.6026 3s
4
Js
0.423 a 0.208
a
a
1
max 1 =
M s 1
Ms
M
0.229
b1 =
a = 1.5541 3s
4
J s 1
0.599 a 0.246
a
max 2 =
M s 2
Ms
M
0.141
b2 =
a = 1.1317 3s
4
Js 2
0.599 a 0.208
a
217
2 = 3 = 0.281
2
5a
4a
5a
a
a
1
3
+ 2 * 0.281* 4a * a = 6.016 a 4
4a
max 1 =
M s 1
Ms
Ms
0.314
b1 =
a
=
0
.
1662
J s 1
6.016 a 4 0.314
a3
max 2 =
M s 2
Ms
M
0.281
b2 =
a = 0.1656 3s
4
Js 2
6.016 a 0.282
a
Wspczynniki
4a
5a
a
a
czterech prostoktw
4
4a
Ms
M s 0.290
M
b=
a = 0.1724 3s
4
Js
5.80 a 0.290
a
MS
0.8 dz
dz
Rozwizanie
218
max =
Ms
.
GJ 0
d z4
(1 0.8 ) = 0.05796 d
32
, W0 =
J0
d z4 1 0.8 4 32
= 0.1159 d z3 .
dz 2
dz 2
W przypadku rozcitej rury zastosujemy przyblione rozwizanie aproksymujc przekrj
prostoktem o wymiarach b = 0.1 d z oraz h = * 0.9 d z = 2.827 d z
b
h
0.8 dz
dz
Ms
b2h
Ms
.
G b 3 h
= 12.312 razy,
= 61.568 razy.
219
R r
MS
Rozwizanie
R4
2
(1 ).
4
R3
2
(1 ).
4
R
R+r
(1 + )2 .
Pole obszaru ograniczonego lini rodkow cianki: A 0 =
=
4
2
ds R (1 + ) (1 + )
Caka po linii rodkowej cianki: =
=
.
R (1 )
(1 )
Maksymalne naprenia styczne obliczone wedug wzorw otrzymanych z rozwizania
zagadnienia skrcania prtw koowo symetrycznych wynosz:
M
max s = s ,
W0
Maksymalne naprenia styczne obliczone wedug przyblionych wzorw dla
cienkociennych profili zamknitych s rwne:
Ms
max B =
,
2 A 0 min
Stosunek napre wyznaczonych wedug wzorw przyblionych i cisych wynosi:
(
(
)(
)
) (
max B
1 2 1+ 2
1 4
1+ 2
=
=
=
(1 + )
max S (1 )(1 + )2
1 2 (1 + )
0,25
0,5
r/R
0,75
220
d
2
1+2
=
= 0 2 + 2 1 = 0 = 0.4142 .
2
d 1 + (1 + )
Std minimalna warto wynosi:
1 + 0.4142 2
min =
= 0.8284
(1 + 0.4142)
Maksymalne naprenia styczne obliczone przyblionym wzorem Bredta w skrcanej rurze,
s nisze od cisych a najwikszy procentowy bd wynosi:
(1-0.8284)*100% = 17.14%.
Jednostkowy kt skrcenia wedug wzorw otrzymanych z rozwizania zagadnienia skrcania
prtw koowo symetrycznych jest rwny:
M
S = s .
G J0
Jednostkowy kt skrcenia wedug przyblionego wzoru Bredta wynosi:
Ms
ds
.
B =
2
4G A 0
Stosunek jednostkowych ktw skrcenia wyznaczonych wedug wzorw przyblionych i
cisych jest rwny:
) (
B
2 1 4
2 (1 )(1 + ) 1 + 2
2 1+2
1 =
=
=
=
.
S (1 )(1 + )3
(1 )(1 + )3
(1 + )2
Zalenoci wspczynnika 1 od pokazuje poniszy wykres.
2
1,5
1
0,5
0
0
0,25
0,5
0,75
r/R
Zatem obliczenia jednostkowego kta skrcenia, przyblionym wzorem Bredta, daj wyniki
wiksze od dokadnych.
221
W ( 1 ) = ; W N( 1 ) = RK ,
a warunek bezpiecznego stanu ma posta:
RK ,
jeli przyjmiemy, e wartoci granic niebezpiecznych przy rozciganiu i ciskaniu s takie
same R K ,r = RK ,c = RK .
Graficzn reprezentacje bezpiecznych stanw
na osi napre , stanowi wwczas bd
punkty wewntrz odcinka < RK , RK > .
Rk
Rk
222
W ( 3 ) = W ( 2 ) = W ( 1 ) W N( 1 ) ,
(16.1)
w ktrej wskaniki w nawiasach symbolicznie okrelaj wymiarowo stanu naprenia.
Powysza relacja pokazuje zasadniczy cel hipotez wyteniowych jest nim odniesienie
przestrzennego stanu naprenia do stanu jednoosiowego, w ktrym zarwno miara wytenia
jak jej warto w stanie niebezpiecznym jest jasno zdefiniowana i atwa do dowiadczalnego
wyznaczenia.
W zalenoci od tego co przyjmiemy za miar wytenia W , otrzymamy wzr na tzw.
naprenie zredukowane (lub zastpcze) 0 , charakteryzujce dowolny stan naprenia pod
wzgldem wytenia.
Z pord wielu dotychczas postawionych hipotez wyteniowych, ktre ze wzgldu na
postulowan miar wytenia bardzo oglnie mona podzieli na: napreniowe,
odksztaceniowe i energetyczne omwimy tylko cztery.
16.2. Hipoteza Galileusza hipoteza maksymalnych dodatnich napre normalnych
Postawiona w 1632 roku przez tego genialnego uczonego, cytowana obecnie tylko ze
wzgldw historycznych. Daje, w wielu przypadkach, wyniki sprzeczne z dowiadczeniami.
W myl tej hipotezy:
o wyteniu materiau w danym punkcie ciaa decyduje warto maksymalnego,
dodatniego naprenia gwnego, niezalenie od rodzaju stanu naprenia:
WG = max ( 1 , 2 , 3
),
(16.2)
a ; dla a > 0
a =
0 ; dla a 0
Zatem warunek bezpiecznego stanu ma posta:
max ( 1 , 2 , 3
)=
R K ,r .
(16.3)
1 RK ,r ,
2 RK ,r ,
3 RK ,r ,
2
Rk,r
2
Rk,r
Rys.16.1
223
Zaproponowana przez Rankina (1856 r.) i Clebscha (1862 r.). Nie zostaa dostatecznie dobrze
potwierdzona dowiadczeniami. Wedug tej hipotezy:
o wyteniu materiau w danym punkcie ciaa decyduje maksymalna bezwzgldna
warto naprenia gwnego, niezalenie od rodzaju stanu naprenia:
WR C = max ( 1 , 2 , 3
(16.4)
)=
RK ,
(16.5)
1 RK
R K 1 RK ,
2 RK
R K 2 RK ,
3 RK
RK 3 RK ,
3
2
Rk
2
Rk
Rk
Rk
2Rk
1
Rys. 16.2
16.4.
Przedstawiona przez Coulomba (1776 r.), Tresc (1872 r.) i Guesta (1900 r.), znajduje
zastosowanie w przypadku materiaw sprysto-plastycznych.
Ta hipoteza postuluje, e:
o wyteniu materiau w danym punkcie ciaa decyduje maksymalna bezwzgldna
warto ekstremalnych napre stycznych, niezalenie od rodzaju stanu naprenia:
224
WC T G = max
,
,
2
2
2
=
2
(16.6)
RK
,
2
(16.7)
1 2
2
1 3
2
2 3
2
RK
2
RK 1 2 RK ,
RK
2
R K 1 3 RK ,
RK
2
RK 2 3 RK .
Rk
Rk
Rk
1
Rys. 16.3
16.5. Hipoteza Hubera Misesa Henckyego hipoteza energii odksztacenia
postaciowego
Hipoteza ta zostaa sformuowana niezalenie przez trzech autorw: Hubera (1904 r.), Misesa
(1913 r.) i Henckyego (1924 r.). Pierwszy z nich Maksymilian Tytus Huber by Polakiem i
jego wybitne osignicia na trwale zapisay si w historii mechaniki orodkw cigych.
Hipoteza bardzo dobrze pokrywa si z danymi dowiadczalnymi w przypadku materiaw
sprysto-plastycznych i wedug niej:
o wyteniu materiau w danym punkcie ciaa decyduje gsto energii odksztacenia
postaciowego, niezalenie od rodzaju stanu naprenia:
225
WH M H =
1 +
6E
[ (
2 ) + ( 2 3 ) + ( 3 1 )
].
(16.8)
1
2
[ (
2 ) + ( 2 3 ) + ( 3 1 )
] = 13+E
1 + 2
RK ,
3E
( 1 2 ) 2 + ( 2 3 )2 + ( 3 1 )2 RK ,
(16.9)
lub
1
2
2
2
2
( x y )2 + ( y z )2 + ( z x ) 2 + 6( xy
+ xz
+ yz
) RK .
(16.10)
1=2=3
2
Rk
Rk
1
Rk
Rk
1
Rys. 16.4
16.6. Porwnanie hipotez
226
2
Rk
Rk
Rk
Rk
Rys.16.5
1 = - 2
czyste cinanie
1 RK
wg hipotezy Rankinea Clebscha
max ( 1 , 3
RK ,
1 3 = RK ,
wg hipotezy Hubera Misesa Henckygo
1
2
2
2
2
( x y )2 + ( y z )2 + ( z x ) 2 + 6( xy
+ xz
+ yz
) RK
0G = 1 ,
0R C = max 1 , 3 ,
0C T G = 1 3 ,
1
0H M H =
2
1
2
2
2
( x y )2 + ( y z )2 + ( z x ) 2 + 6( xy
+ xz
+ yz
)=
( 1 2 ) 2 + ( 2 3 )2 + ( 3 1 )2 .
W przypadku paskiego stanu naprenia, w ktrym macierz napre zawiera jedynie dwa
elementy x oraz xz , wzory na naprenia zredukowane przyjmuj form:
0G =
x
2
0R C =
1
x2 + 4 xz2 ,
2
x
2
1
x2 + 4 xz2 ,
2
0C T G = x2 + 4 xz2 ,
227
0H M H = x2 + 3 xz2 .
16.8. Przykady
Przykad 16.8.1. Porwna naprenia zastpcze dla przypadku czystego cinania ( 1 = 2 )
okrelonego napreniem .
Rozwizanie
0G = 0R C = , 0C T G = 2 , 0H M H = 3 .
Jeli przyj, e hipoteza H-M-H daje wyniki najlepiej odpowiadajce rzeczywistemu
zachowaniu si materiaw, a tak pokazuj dowiadczenia dla materiaw sprystoplastycznych, to:
dwie pierwsze hipotezy zaniaj warto wytenia o:
3 = 42.26 % ,
3 1
(2 3 )
3 = 15.47 % .
Z
Y
6
Y
4m
10 kN
6
18
K
wymiary w
cm
5 kN/m
2m
6
Rozwizanie
6
Z
Qz = 10 kN
228
My = 40 kNm
N = 10 kN
MS = 20 kNm
X
Y
Mz = 10 kNm
x =
M
N My
+
z + z y,
A
Jy
Jz
xK =
10 * 10 3
40 * 10 3
10 * 10 3
(
)
( 0.03) =
+
0
.
06
+
216 * 10 - 4 11016 * 10 - 8
3240 * 10 - 8
Naprenia styczne
od cinania si poprzeczn Qz
xzK =
Qz S y ( z K )
J y b( z K )
10 * 10 3 * ( 9 * 6 * 10.5 )* 10 6
8
11016 * 10 * 0.06
od momentu skrcajcego Ms
Skorzystamy tutaj z przyblionego sposobu obliczenia maksymalnej wartoci naprenia
stycznego w przekroju skrcanym aproksymowanym zbiorem prostoktw.
MS2
MS1
K
1
30.582 0 56.940
=
0
0
0 MPa.
56.940 0
0
Jak wida w punkcie K panuje paski stan naprenia, ktrego paszczyzn naprenia jest
paszczyzna (X ,Z).
Naprenia zredukowane maj wartoci:
0G =
x
2
0R C =
1
30.582 1
x2 + 4 xz2 =
+
2
2
2
x
2
( 30.582)2 + 4 * 56.940 2
30.582
1
1
x2 + 4 xz2 =
+
2
2
2
0C T G = x2 + 4 xz2 =
( 30.582)2
( 30.582)2 + 4 * 56.940 2
229
= 43.666 MPa,
= 74.248 MPa,
0H M H = x2 + 3 xz2 =
Prosz zwrci uwag jak due s rozbienoci wynikw otrzymanych z hipotezy Galileusza
i Coulomba-Tresci-Guesta.
230
lA
Rc
Rc
215 * 10 6
3
= 2.739 * 10 3 m .
78.5 * 10
Jest rzecz oczywist, e nie ma moliwoci realizacji konstrukcji o tych wymiarach z
zachowaniem jej prostoliniowego ksztatu (jak to jest zaoone w wykonanych obliczeniach) i
w jzyku inynierskim powiemy, e konstrukcja taka musi utraci swoj stateczno.
Zajmiemy si teraz podaniem analitycznych warunkw zapewnienia rwnowagi statecznej dla
bardzo prostej konstrukcji, jak jest osiowo ciskany prt pryzmatyczny, wykonany z
materiau o wasnociach fizycznych okrelonych prawem Hookea.
Zaczniemy od prostego ideowego objanienia trzech postaci rwnowagi w jakich
konstrukcja moe si znajdowa.
Jeeli po dowolnie maym wychyleniu z pierwotnego pooenia rwnowagi ruch ciaa jest
taki, e wychylenia jego punktw nie s wiksze tych pocztkowych to tak rwnowag
nazywamy stateczn (trwa).
II
III
Rys. 17.1
Przykad wzity z ksiki S.Piechnik. Wytrzymao Materiaw dla Wydziaw Budowlanych. PWN 1972.
231
w(x)
Pkr
Pkr
Jy = Jmin
l
Rys. 17.2
(17.1)
M (x )
,
EJ min
(17.2)
Pkr
w( x ) = 0 .
EJ min
(17.3)
Przyjmujc oznaczenie:
k2 =
Pkr
,
EJ min
(17.4)
zapiszemy je w postaci:
d 2 w( x )
+ k 2 w( x ) = 0 ,
2
dx
(17.5)
w( x ) = A sin kx + B cos kx .
(17.6)
232
(17.7)
Pierwszy warunek daje B = 0 , natomiast drugi zaleno 0 = Asin kl , z ktrej przy zaoeniu
e A 0 (rozwaamy prt zakrzywiony, wic rwnoczenie nie moe by B = 0 i A = 0 ),
dostajemy:
sin kl = 0 k =
n
,
l
n = 1, 2, 3,....
Pkr ,1 =
n = 2,
2 EJ min
Pkr , 2 =
n = 3,
Pkr ,1 =
4 2 EJ min
l
9 2 EJ min
l
w( x ) = A sin
w( x ) = A sin
w( x ) = A sin
x ,
l
2
x,
l
3
x,
l
l/2
l/3
l/2
l/3
l/3
.............,
co dowodzi, e kadej wartoci siy krytycznej odpowiada inna forma deformacji prta, albo inaczej - inna posta wyboczonego prta, ale wszystkie s sinusoidami.
Jest rzecz oczywist, e za si krytyczn uznamy t najmniejsz, odpowiadajc n = 1 . W
tym miejscu warto zwrci uwag, e impuls poprzeczny wywoujcy to wstpne
zakrzywienie potrzebny jest tylko w rozwaaniach teoretycznych. W rzeczywistoci
odstpstwa od idealnych zaoe, np. idealnej prostoliniowoci prta, osiowoci przyoenia
siy czy jednorodnoci materiau, same zawsze spowoduj wyboczenie prta.
Wyniki analizy prtw o innych warunkach podparcia pozwalaj napisa jednolity wzr na
si krytyczn, nazywan si krytyczn Eulera, w postaci:
PkrE =
2 EJ min
l w2
(17.8)
gdzie: l w = l ,
(17.9)
=1
=2
=0.7
Rys. 17.3
233
= 0.5
=1
=2
kr =
Pkr
,
A
(17.10)
i smukoci prta:
lw
imin
(17.11)
krE =
promieniem
bezwadnoci
2E
2
przekroju
(17.12)
w ktrej:
krE =
PkrE
oznacza naprenie krytyczne Eulera.
A
Na wykresie zalenoci kr od (rys. 17.4), wykresem funkcji krE ( ) jest hiperbola, ktrej
zakres wanoci jest ograniczony od gry, na osi rzdnych, wartoci RH . Odpowiadajc
tej wartoci napre krytycznych kr , smuko nazwiemy smukoci graniczn i
wyznaczymy z warunku:
RH =
2E
2gr
gr =
E
.
RH
(17.13)
kr
prosta Tetmajera-Jasiskiego
Re
hiperbola Eulera
RH
gr
234
krT J = a b ,
(17.14)
krJ O = A B 2 .
(17.15)
krT J = Re dla = 0 a = Re ,
krT J = RH dla = gr
RH = a b gr
b=
Re R H
gr
Re RH
RH
,
E
krT J = Re
Re R H
RH
.
E
(17.16)
P kr ( ) A .
(17.17)
235
kr ( ) = ( ) Rc
by po wstawieniu do nierwnoci (17.17) dosta:
P
( ) A
(17.18)
Rc
gdzie :
( ) =
kr ( )
Rc
wspczynnik wyboczeniowy.
(17.19)
2E
( ) =
Rc 2
( ) = 1
Rc RH
Rc
RH
.
E
p =
(17.20)
Pkr
l
Pkr
l
Pkr
l
Rozwizanie
236
6 * 33
=
= 13.50 cm4 ,
12
J min
13.5
=
= 0.866 cm.
A
18.0
Smuko graniczna: gr =
205 * 10 9
= 100.6
200 * 10 6
Przypadek a
Smuko prta:
lw
i min
2 * 100.0
= 230.946 > gr
0.866
PkrE =
2 EJ min
l w2
= 68.285 kN.
Przypadek b
Smuko prta
lw
i min
100.0
= 115.473 > gr
0.866
PkrE
2 EJ min
l w2
= 273.141 kN.
Przypadek c
Smuko prta
lw
i min
0.5 * 100.0
= 57.737 < gr
0.866
Utrata statecznoci wystpi w zakresie poza liniowo sprystym i nie obowizuje wzr
Eulera.
Przyjmujc aproksymacj prost Tetmajera-Jasiskiego otrzymamy:
krT J = Re
Re R H
RH
215 200 200 * 10 6
57.737 = 206.389 MPa
= 215
E
205 * 10 9
T J
PkrT J = A * kr
=18 *10 4 * 206.389 *10 6 = 371.500 kN.
Pkr
X
Y
h
b
l
237
W paszczynie (X, Z) prt jest jednym kocem zamocowany, a drugi koniec ma wolny,
natomiast w paszczynie (X, Y) oba koce prta s zamocowane.
Jy
3 * 63
54.0
A = 3 * 6 = 18.0 cm , J y =
= 54.00 cm4, i y =
=
= 1.73 cm,
12
A
18.0
2
Jz =
Jz
13.5
6 * 33
= 13.50 cm4, i z =
=
= 0.866 cm.
12
A
18.0
205 * 10 9
E
=
RH
Smuko graniczna: gr =
200 * 10 6
= 100.6 .
l w 2 * 100.0
=
= 115.607 > gr
iy
1.73
PkrE
2 EJ y
l w2
= 273.141 kN.
l w 0.5 * 100.0
=
= 57.737 < gr
iz
0.866
krT J = Re
RH
215 200 200 * 10 6
57.737 = 206.389 MPa,
= 215
E
205 * 10 9
Re R H
T J
PkrT J = A * kr
=18 *10 4 * 206.389 *10 6 = 371.500 kN.
P
l
2
l
2
238
Jy = Jmin
w1(x1)
Pkr
VA
Pkr
w2
B
w2(x2)
X1 l
l
2
HB
X2
VB
M A =0
VB =
Pkr
,
l
MB =0
VA =
Pkr
.
l
0 x1
l
2
0 x2
l
2
M 1 ( x1 ) = Pkr w1 ( x1 ) + Pkr x1 ,
M 2 ( x 2 ) = 2 Pkr w2 (x 2 ) V B x 2
d 2 w1 (x1 )
d 2 w2 ( x 2 )
dx12
d 2 w1 (x1 )
dx12
P w ( x ) + V A x1
M 1 (x1 )
= kr 1
,
EJ min
EJ min
+ k12 w1 ( x1 ) =
VA
x1
EJ min
VA
x1
Pkr
gdzie: k12 =
dx 22
d 2 w2 ( x 2 )
dx 22
2 P w (x ) V B x2
M 2 (x2 )
= kr 2 2
,
EJ min
EJ min
+ k 2 w2 ( x 2 ) =
VB
x2
EJ min
w2 (x 2 ) = w2 s ( x 2 ) + A2 sin kx 2 + B2 cos kx 2
w2 s ( x 2 ) =
VB
x2
2 Pkr
Pkr
2 Pkr
, k 22 =
, w1s (x1 ) i w2 s (x 2 ) , caki szczeglne rwna niejednorodnych
EJ min
EJ min
a A1, B1, A2, i B2 to stae cakowania , ktre naley wyznaczy z kinematycznych warunkw
brzegowych.
Kinematyczne warunki brzegowe w tym zadaniu opisuj zalenoci:
1 / w1 (0 ) = 0
2 / w2 (0 ) = 0
B1 = 0
B2 = 0
239
x1 + A1 sin k1 x1 ,
w2 ( x 2 ) =
2l
x 2 + A2 sin kx 2 .
3
3
1
1
,
, A2 =
2 sin (k1l 2 )
4 sin (k 2 l 2 )
(a)
a czwarty rwnanie:
+ k1 A1 cos(k1l 2) = + k 2 A2 cos(k 2 l 2) ,
l
2l
=0
2 tg 2 tg ( ) 2
(b)
2 =
Pkr =
4 2 EJ min
l
6.5362 EJ min
l2
(1.229 l )
Jy = Jmin
Rozwizanie
Moment zginajcy w wyboczonym prcie wynosi:
w(x)
Pkr
A
MB
w(x)
B
X
l
Pkr
VB
VA
240
w( x ) =
Pkr w ( x ) V A
,
EJ min
w IV ( x ) =
Pkr w ( x )
.
EJ min
(a)
4.4934 2 EJ min
l2
= 20.1906
EJ min
l2
lub inaczej:
Pkr =
2 EJ min
(0.6992 * l )2
2 EJ min
(0.7 l )2
Jy = Jmin
Rozwizanie
w(x)
MA
Pkr
A
Pkr
w(x)
B
X
l
M ( x ) = Pkr w( x ) M A .
Std rwnanie rniczkowe osi wyboczonego prta ma posta:
w(x ) =
M A Pkr w ( x )
EJ min
Pkr w ( x )
,
EJ min
w IV ( x ) =
Pkr w ( x )
,
EJ min
w IV ( x ) + k 2 w( x ) = 0 ,
P
gdzie: k 2 = kr .
EJ min
(a)
242
n
,
l
n = 1, 2, 3,....
2 EJ min
l2
= 1.
Przykad 17.5.6. O jak warto T musi wzrosn temperatura otoczenia obustronnie
zamocowanego prta stalowego, o dugoci l = 12 m i przekroju zoonego z dwch
ktownikw rwnoramiennych 150*150*12, aby utraci on swoj stateczno. Stae
materiaowe prta wynosz: modu Younga E = 205 GPa, granica proporcjonalnoci RH = 200
MPa, wspczynnik rozszerzalnoci cieplnej liniowej T = 12 * 10 6 / o C .
Z0
Z0
Y0
X
l = 12 m
2 EJ min
l w2
, gdzie: l w = 0.5 l
l EA
l
P=
T T l EA
l
243
T T l EA
l
gdzie: =
2 EJ min
lw
i min
l w2
T =
2
,
T 2
10.85
45
wymiary w cm
4.15
10.85
4.15
[ (
) ]=
= 2 [305 + 34.9 (4.15 * 2 ) ] = 3014.261 cm .
J z = 2 J + A 4.15 * 2
2372
= 5.829 cm.
69.8
Smuko:
lw
imin
0.5 *1200
102.934 .
5.829
Poniewa do oblicze przyjto si krytyczn Eulera, naley sprawdzi czy smuko prta
jest wiksza od smukoci granicznej.
gr
205 * 10 3
E
=
=
= 100.58 , zatem > gr .
RH
200
2
2
=
= 77.62 C.
T =
T 2 12 *10 6 *102.934 2
244
lw
imin
1 *1200
= 205.867 ,
5.829
T =
2
2
=
= 19.41 C.
T 2 12 * 10 6 * 205.867 2
= Lw L z ,
(17.21)
w (x ) = C m f m ( x ) ,
(17.22)
m =1
= 0.
(17.23)
Cm
Otrzymany w ten sposb ukad rwna (17.23) jest ukadem rwna liniowych jednorodnych
ze wzgldu na wspczynniki C m . Z przyrwnania do zera wyznacznika tego ukadu
wyznaczamy przyblion warto siy krytycznej.
Uzyskana t metod sia krytyczna ma warto zawsze wiksza od dokadnej, i tym blisz
dokadnej im blisz rzeczywistej jest zaoona posta ugitej osi prta w stanie
krzywoliniowej rwnowagi.
Jeeli w miejsce skoczonego szeregu funkcji (17.22) przyjmiemy, e zdeformowan o
opisuje jedna funkcja:
w(x ) = C f ( x ) ,
245
du
w(x)
dx
Z
P
X
Y
Jy = Jmin
Praca si wewntrznych, ktra rwna si energii sprystej ukadu, przy pominiciu wpywu
si podunych wynosi:
l
Lw = U =
0
M y2 (x )
2 EJ y
dx .
Lw = U =
M y2 (x )
2EJ y
dx =
EJ y
2
[w (x)] dx = C
''
EJ y
''
2
[ f (x )] dx .
1
C2
u = (1 cos ) dx = w ' ( x ) 2 dx =
20
2
0
[ f (x )]
'
dx , i
2 0
Cakowita energia potencjalna analizowanego prta jest rwna:
C2
= Lw L z = U = C
f ( x ) dx P
f ' ( x ) 2 dx ,
2 0
2 0
i przyrwnanie do zera jej pochodnej wzgldem staego wspczynnika C daje rwnanie
2
EJ y
''
246
d
= C EJ y f '' ( x ) 2 dx PC f ' ( x ) 2 dx = 0 ,
dC
0
0
EJ min
2
''
[ f (x )] dx
0
Pkr =
[ f ' (x )]
(17.24)
dx
17.6.1. Przykady
Przykad 17.6.1.1. Wyznaczy si krytyczn i wspczynnik dugoci wyboczeniowej, prta
przegubowo podpartego obcionego osiowo dwoma siami ciskajcymi jak na rysunku.
Z
P
X
l
2
l
2
Jy = Jmin
x
l
(a)
l
2
l
2
Lw = U =
M y2 (x )
2EJ y
dx =
EJ y
2
[w (x)] dx =
''
EJ y
2
4
l4
sin 2
x
l
dx =
EJ y 4 2
C
4 l3
[w (x )]
'
dx = C
2
2l 2
cos 2
x
l
dx = C 2
2
4l
247
Lz = P u + P
u 3 2 2
= P
C .
2 8
l
1
8 l
4l3
wspczynnika C daje rwnanie:
= Lw L z = EJ y
E Jy 4
d
3 2
=
C P
C=0 ,
dC
2 l3
4 l
z ktrego wyznaczamy poszukiwane wartoci siy krytycznej i wspczynnika dugoci
wyboczeniowej
Pkr =
2
2
2 E J min E J min
=
.
3
l2
(1.225 l )2
Sia krytyczna dla tego prta otrzymana metod cakowania rwnania rniczkowego (patrz
przykad 17.5.3) wyniosa
Pkr =
6.5362 EJ min
l2
2 EJ min
(1.229 l )2
C
l2
x(l x ) ,
(b)
ktre spenia kinematyczne warunki brzegowe ale nie daje zerowania si momentw
zginajcych na podporach bo:
C
(l 2 x ) , w '' (x ) = 2C2 , i druga pochodna jest rna od zera. Zatem rwnanie (b)
2
l
l
jest gorsze od rwnania (a) i zobaczymy jaki to bdzie miao wpyw na warto siy
krytycznej.
Kolejno obliczamy:
w ' (x ) =
prac si wewntrznych: Lw = U =
0
M y2 ( x )
2 EJ y
1
2
2C
l2
dx =
2 EJ y
l4
[w (x )]
'
dx =
248
C2
2l
dx =
2 EJ y
l3
C2,
(l 2 x ) 2 dx = C ,
4
0
6l
3
2
prac si zewntrznych: L z = P u + P = Pu =
C2
P,
4l
2 EJ y
l3
C2
C2
P,
4l
8 E J min
l2
2 E J min
(1.111l )2
Jy
X
2Jy
l
2
l
2
Jy = Jmin
x
l
M y = EJ y w'' (x ) = C EJ y
sin
x
l
EJ y
4
l4
l 2
sin
x
l
dx +
2 EJ y
2
4
l4
sin 2
l 2
x
l
dx =
EJ y
C2
4 l
l4 4
2 EJ y
2
C2
4 l
l4 4
3 EJ y 2
C
8 l3
u 3 2 2
= P
C .
2 8
l
249
Pkr =
2 E J min
l2
.
X
Przykad 17.6.1.3.
Jy = Jmin
Y
( )
w(x)
M y ( x ) = q[ ( ) w( x )]d , gdzie: q = A .
x
d 2 w( x )
dx
l
x
l
= q[ ( ) w(x )] d .
x
2 EJ min
(1.122 l ) 2
(c)
x
w(x ) = C 1 cos , ktra spenia kinematyczne warunki brzegowe (zerowanie si ugicia i
2l
250
l
2l
d q w( x ) d = q C
x
M y (x ) = q[ ( ) w( x )] d = q C 1 cos
sin
2l
2 l
x
x
x
q w( x )
l
x
x
x
2l
=
q C (l x ) 1 cos
= q C (l x ) 1 sin
l
l
2
2
x 2l
x
= q C (l x ) cos
1 sin
2l
2 l
Lw = U =
M y2 (x )
2EJ y
dx = C 2
q 2l 3 1
9
32
+ 2 3.
2 EJ y 6
Praca wykonana przez cigle rozoone obcienie osiowe wynosi (patrz wyraenie na
pionowe przemieszczenie punktw osi prta wywoane zaoon jej deformacj podane w
przykadzie 17.6.1.1.):
l
L z = q (l x )
0
x
1 '
q 2
q 2 2 1
1
w ( x ) 2 dx = 2 C 2 (l x ) sin 2
dx =
C 2 .
2
2l
8
8l
4
0
q 2l 3 1 9
32 q 2 1 1
=
C + 2 3
C 2 = 0 .
C
EJ y 6
4
4
Std krytyczna warto ciaru prta wynosi:
(q l )kr
7.869 EJ min
l2
2 EJ min
(1.120 l ) 2
(d)
(q l )kr =
7.837 EJ min
l2
3
l kr
7.837 EJ min
=
q
3
l kr
7.837 EJ min
=
A
3
l kr
251
2
7.837 E imin
l kr3 =
7.837 * 205 * 10 9 * 10 4
78.50 * 10 3 * 12
l kr = 5.546 m.
252
w(x)
w
Rys. 18.1
obciajcych jest przyczyn jej ugicia i atwo zauway, e w konfiguracji aktualnej (po
przyoeniu obcie) rwnanie momentw zginajcych mona zapisa, uwzgldniajc
wpyw przemieszcze osi belki na ich wartoci, w postaci:
M y ( x ) = M y0 ( x ) + P w( x )
(18.1)
.
EJ y
dx 2
Podstawienie do niego funkcji momentw (18.1) daje rwnanie:
M y0 ( x )
d 2 w( x )
2
+
k
w
(
x
)
=
EJ y
dx 2
gdzie: k 2 =
(18.2)
P
.
EJ y
(18.3)
w( x ) = ws ( x ) + A sin kx + B cos kx
(18.4)
M y ( x ) = EJ y
d 2 w( x )
d x2
206
d 3 w( x )
Q z ( x ) = EJ y
.
d x3
Wartoci napre normalnych dla tego przypadku w przyjtych ukadach odniesienia
wynosz:
x =
P M y (x )
z.
A
Jy
(18.5)
Q/2
Q/2
l/2
w(x)
l/2
Rys. 18.2
Ze wzgldu na symetri belki rozpatrywa bdziemy tylko jeden przedzia 0 x l 2
Poniewa M y0 ( x ) =
Qx
wic atwo zgadn i sprawdzi przez podstawienie, e:
2
Qx
jest cak szczegln rwnania niejednorodnego (18.2), w zwizku z czym
2P
jego caka oglna ma posta:
ws ( x ) =
w( x ) =
Qx
+ A sin kx + B cos kx .
2P
(18.6)
B= 0
kl
2 P + k A cos 2 = 0
B=0
Q
1
,
A=
2kP cos kl / 2
Q sin kx
Qx
.
2 k P cos kl 2 2 P
(18.7)
=
2 2 k P cos kl 2 4 P 2 EJ y
l
tg kl 2
2
3
2k
k
207
Ql3
1 (u ) ,
48EJ y
gdzie: u =
(18.8)
kl
tg u u
, 1 (u ) = 3
2
u3
Q sin kx
2 k cos kl 2
(18.9)
gdzie: 2 (u ) =
(18.10)
tg u
u
kl
2
u=
l
2
=
EJ y
2
P
PkrE
to dla
Ql3
P = 0, 1 (u ) =1 i max w =
,
48 EJ y
a dla
P PkrE , 1 (u ) = i max w .
Otrzymany wynik pokazuje, e w przypadku przyoenia siy krytycznej przemieszczenia
belki bd wzrasta do nieskoczonoci przy dowolnie maym obcieniu poprzecznym.
Analogiczne wnioski daje analiza wzoru na maksymalny moment zginajcy. Niej pokazane
s wartoci funkcji 1 (u ) i 2 (u ) w zalenoci od stosunku P PkrE .
208
P PkrE
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.5
0.7
0.8
0.9
1.0
1 (u )
1.110
1.248
1.423
1.658
1.983
2.479
3.301
4.943
9.871
2 (u )
1.091
1.205
1.351
1.545
1.817
2.223
2.900
4.253
8.307
Wyniki pokazane w tabelce mog dowodzi, e przy sile ciskajcej o wartoci 0.1 PkrE
uwzgldnienie zasady zesztywnienia moe dawa 10% rnice w wartociach momentw
zginajcych.
18.3. Belka wolnopodparta mimorodowo ciskana
Teraz przedmiotem rozwaa bdzie belka wolnopodparta pokazana na rys. 18.3 obciona
siami ciskajcymi P rwnolegymi do jej osi zaczepionymi na mimorodzie e. Zasada de
Saint Venanta pozwala na zastpienie tej belki rwnowan jej belk obcion momentami
zginajcymi M = Pe na podporach i ciskajc osiowo si P.
Z
P
e
e
X
M = Pe
M = Pe
w(x)
w(x)
Rys. 18.3
(18.11)
B= e
e + A sin kl + e cos kl = 0
B=e
e e cos kl .
A=
sin kl
sin kl
sin kx + sin k (l x )
= e
1
sin kl
sin kl
(18.12)
209
l 1
max w = w = e
1 = e(sec kl / 2 1) ,
2 cos kl 2
(18.13)
(18.14)
Poniewa :
kl
=
2 2
P
PkrE
to przy P PkrE , zarwno maksymalne ugicie jak i maksymalny moment zginajcy w belce
zmierzaj do nieskoczonoci przy dowolnie maym mimorodzie e.
Inaczej mwic przyoenie do belki siy krytycznej powoduje jej zniszczenie, gdy
praktycznie nie jest moliwe idealnie osiowe obcienie prta.
210
RH
Re
Re
materia sztywno
plastyczny
materia
liniowo sprysty
materia sprystoplastyczny
Rys. 19.1
Model materiau liniowo sprystego (ciao Hookea) stosowany jest w zagadnieniach, w
ktrych nie dopuszczamy wystpienia odksztace plastycznych. Takie ciao byo
przedmiotem naszych dotychczasowych rozwaa.
Model materiau idealnie sztywno plastycznego (ciao de Saint-Venanta) uywany jest w
zagadnieniach technologicznej plastycznoci, jak np. walcowanie lub przeciganie, czyli w
procesach w ktrych odksztacenia plastyczne s dominujce i spryste mog by
pominite.
Model ciaa idealnie sprysto-plastycznego (ciao Prandtla) stosowany jest do opisu
zachowania si materiau, w ktrym wystpuje wyrana platforma pynicia i w
zagadnieniach, w ktrych dopuszczamy umiarkowane odksztacenia plastyczne.
Stosowane te bywaj bardziej skomplikowane modele materiau uwzgldniajce np.
wzmocnienie plastyczne czy nieliniowe odksztacenia spryste.
19.2. Zginanie prtw z materiau sprysto-plastycznego.
Rozwaa bdziemy zginanie poprzeczne prtw pryzmatycznych wykonanych z materiau o
jednakowych wasnociach na rozciganie i ciskanie (materia izonomiczny), opisanych
modelem ciaa idealnie sprysto-plastycznego, ktrego wykres zalenoci wraz z
rwnaniami dla jednoosiowego stanu naprenia pokazany jest na rys. 19.2.
Re
pl
pl
= E
dla
pl < < pl
= Re
dla
pl
= Re
dla
Re
Rys. 19.2
253
pl
1
Z
x < Re
x = Re x = Re x = Re
x = Re
Y
Ypl
x < Re
x < Re
x = Re
x = Re
Rys. 19.3
Przy niewielkiej wartoci momentu zginajcego w przekroju wystpuje stan sprysty,
rozkad napre normalnych jest liniowy, zeruj si one na osi Y (osi obojtnej), a ich
najwiksza warto jest mniejsza od granicy plastycznoci Re .
Zwikszaniu wartoci momentu zginajcego odpowiada bdzie wzrost odksztace
liniowych (zarwno tych dodatnich, jak i ujemnych) i stowarzyszony z tym wzrost napre
normalnych. Przy pewnej wartoci M nazywanej granicznym momentem sprystym
punkty najbardziej oddalone od osi obojtnej zostan uplastycznione, wystpi w nich
naprenia o wartoci rwnej Re , i stan ten nazywamy granicznym stanem sprystym.
Dalsze zwikszaniu momentu zginajcego powoduje dalszy wzrost odksztace i napre,
ale naprenia mog si zwiksza tylko w tych punktach, gdzie byy one mniejsze od granicy
plastycznoci Re . W tym stanie nazywanym stanem sprysto-plastycznym w przekroju
poprzecznym wystpi obszary spryste, jak i uplastycznione.
Stan kocowy, w ktrym we wszystkich punktach przekroju naprenia s rwne granicy
plastycznoci, nazywamy granicznym stanem plastycznym, a moment zginajcy M , przy
ktrym ten stan si realizuje nazywamy - granicznym momentem plastycznym. Przekrj jest
wwczas w peni uplastyczniony i zgodnie z przyjtym modelem fizycznym materiau
odksztacenia liniowe mog wzrasta w nim nieograniczenie.
Zajmiemy si wpierw granicznym stanem sprystym.
254
Jy
max z
zginania.
Przejdmy teraz do granicznego stanu plastycznego.
Oznaczmy przez A1 uplastycznion rozcigan cz przekroju, a przez A2 uplastycznion
ciskan cz przekroju (rys. 19.4). Rozdziela je o obojtna zginania plastycznego, ktrej
pooenie nie jest, na razie, znane.
Z
x = Re
A1
M
Ypl
A2
x = Re
Rys. 19.4
Chcemy wyznaczy pooenie osi obojtnej tego zginania i warto granicznego momentu
plastycznego M , tj. momentu zginajcego, ktry powoduje cakowite uplastycznienie
przekroju poprzecznego.
Do dyspozycji mamy dwa rwnania rwnowanoci ukadw si wewntrznych i
zewntrznych.
x dA = 0 ,
A
x z dA = M .
A
Re dA1 + ( Re ) dA2 = 0
A1
A1 = A2 ,
A2
255
(19.2)
Re z dA1 + ( Re ) z dA2 = M
A1
M = Re W pl
(19.3)
A2
gdzie :
W pl = S ypl1 + S ypl 2 - plastyczny wskanik wytrzymaoci
(19.4)
A2
256
2P
X
A
B
2l
h = 0.12 m
b = 0.06 m
l = 1.0 m
l
b
Rys. 19.5
Wpierw obliczymy graniczne momenty sprysty i plastyczny. Poniewa przekrj jest
bisymetryczny wic o Y jest osi obojtn zginania zarwno sprystego jak i plastycznego.
Wskanik wytrzymaoci sprystego zginania wynosi: Wspr = bh 2 / 6 = 144 cm3, natomiast
wskanik wytrzymaoci plastycznego zginania jest rwny:
W pl = 2 * bh 2 / 8 = bh 2 / 4 = 216 cm3.
Std graniczny moment sprysty: M = Re Wspr = 225 * 10 6 * 144 * 10 6 = 32400 Nm, a
graniczny moment plastyczny wynosi: M = Re W pl = 225 * 10 6 * 216 * 10 6 = 48600 Nm.
Pierwsza metoda okrelenia nonoci granicznej wymaga wyznaczenia momentw w tej
jednokrotnie statycznie niewyznaczalnej belce. Aby to uczyni musimy zna reakcje, ktrych
wyznaczenie z samych rwna rwnowagi nie jest moliwe. Gdybymy jednak znali jedn z
nich to pozostae atwo wyznaczymy z rwna rwnowagi. Wyznaczmy wic warto
momentu w utwierdzeniu M A . W tym celu zastpimy dan belk statycznie niewyznaczaln
rwnowan jej wolnopodpart belk statycznie wyznaczaln obcion prcz si skupionych,
momentem M A . Warto M A wyliczymy z warunku zerowania si kta ugicia na podporze
A w belce wolnopodpartej. Moemy to uczyni korzystajc np. z metody Mohra obliczania
ugi.
257
belka rzeczywista
B
2l
C
l
MA /EJy
2P
MA
1.5Pl
Pl
1.5Pl/EJy
MA
Pl/EJy
A
D
B
2l
M fD = 0
V fA =
V fA * 4l +
C
l
1 MA
2 * 4l 1 Pl
1 1.5 Pl
1 Pl
2l
4l
4l * 2l
3l * 2l
l* =0
2 EJ y
3
2 EJ y
2 EJ y
2 EJ y
3
27 Pl 2 16M A
,
12 EJ y
V fA = A =
27 Pl 2 16M A
27
=0 MA =
P l = 1.6875 Pl .
12 EJ y
16
M = 1.6875 P l P = 28800 N.
258
1.57812 Pl
1.15625 Pl
1.6875 Pl
2P
P
A
B
2l
C
l
M
M
2P M 2
2P M 4
259
L z = 2 P 1 + P .
2P
Lw = 3 M .
Poniewa: = 2l * , 1 = l * ,
to zasady prac wirtualnych
L z = Lw
2 P * l + P * 2l = 3 M
P1 = 3 M 4 l
Schemat drugi.
Tym razem zakadamy, e pene uplastycznienie przekroju wystpi w utwierdzeniu i punkcie
C (tzn. powstanie przegubw plastycznych). Z odpowiadajcego temu schematowi
zniszczenia planu przemieszcze przygotowanych wynikaj wyraenia na prac wirtualn si
zewntrznych i wewntrznych.
M
A
Lz = P + 2 P1 ,
2P
Lw = 2 M + M 1 ,
= 2 l * , 1 = l *1 , 3 l * = l *1
L z = Lw ,
P * 2l + 2 P * l * 3 = 2 M + 3M ,
P2 = 5 M 8 l
Schemat pierwszy.
Zakadamy, e obcienie spowoduje pene uplastycznienie przekroju w utwierdzeniu i
punkcie B (tzn. powstanie przegubw plastycznych), bo tam s lokalne ekstrema funkcji
momentw w stanie sprystym (zaamania wykresu momentw).
260
M
A
2P
M BL = 0
VA * 2 l 2 * M = 0 VA = M l ,
VD
M BP = 0
VD * 2 l 2 P * l M = 0
2l
VA
VD = P + M 2 l ,
M
5M 4
Y = 0
V A + VD 3 * P = 0 P1 = 3 M 4 l ,
V D = 5M 4 l .
Wykres momentw pokazuje, e zaoone pole nie jest statycznie dopuszczalne gdy w
punkcie C moment zginajcy 5 M 4 > M i nie speniony jest warunek plastycznoci.
Schemat drugi.
Zakadamy, e obcienie spowoduje pene uplastycznienie przekroju w utwierdzeniu i
punkcie C.
M
A
B
2l
C
l
l
VD
VA
3M 4
M
2P
M CL = 0
VA * 3l 2 * M l * P = 0
VA = 2 M + P l 3l ,
M CP = 0
VD * l M = 0 VD = M l ,
Y = 0
V A + VD 3 * P = 0 P2 = 5 M 8 l
VA = 7M 8 l .
261
Z
q
Y pl
l=4m
Rozwizanie
ql2
Maksymalny moment zginajcy w belce max M =
8
b h2
6
h h b h2
= 2* b
=
24
4
2 * 6 2 * 10 6
* 300 * 10 6 = 3600 Nm.
6
2 * 6 2 * 10 6
* 300 * 10 6 = 5400 Nm.
Graniczny moment plastyczny: M = W pl Re =
4
ql2
= M
8
q=
8M
l
8 * 5400
= 2700 N/m.
42
q* = q = 2700 N/m.
q q* W pl
W belce statycznie wyznaczalnej o przekroju prostoktnym
=
=
= 1.5 i to
q
q Wspr
dowodzi, e obcienie powodujce zniszczenie belki jest o 50 % wiksze od obcienia
ktre powoduje uplastycznienie wkien skrajnych w przekroju maksymalnego momentu
zginajcego. atwo mona stwierdzi, e to zwikszenie nonoci w przypadku belek
statycznie wyznaczalnych zalee bdzie jedynie od stosunku wskanikw wytrzymaoci
plastycznego i sprystego, czyli od ksztatu przekroju. W przypadku belek statycznie
niewyznaczalnych zwikszenie nonoci belki zalee jeszcze bdzie od stopnia jej statycznej
niewyznaczalnoci.
262
M=4q
q
wymiary w
cm
14
P=7q
4m
6m
4
Rozwizanie
4 2 4
P = 7q
6m
M
4q
12 q
4.5 q
4m
S yo
A
768
= 8.73 cm.
88
wymiary w
cm
Z
2
14
11.27
14
cm
Y
8.73 Ypl
4
4 2 4
Y0
10 * 18 3 8 * 14 3
10 * 2 3
+ 68 * 2.27 2 +
J y =
12
12
12
Wskanik wytrzymaoci sprystego zginania
Wspr = W y =
Jy
max z
4582.78
= 406.63 cm3.
11.27
263
12q = M
q=
M 195.96
=
= 16.33 kN/m.
12
12
3l
C
2l
l
P
Podejcie statyczne.
Belka jest dwukrotnie statycznie niewyznaczalna. Trzy przeguby czyni j kinematycznie
zmienn. Zakadamy, e pene uplastycznienie przekroju wystpi w utwierdzeniu oraz
punktach B i D.
Obliczamy wartoci wszystkich si dziaajcych na
konstrukcj, ktre musz spenia warunki
2P
M
rwnowagi.
M
M
M M
E Z warunkw rwnowagi otrzymujemy wartoci si
dziaajcych na belk, ktre s w rwnowadze:
A
2l
3l
VC
VA
M BL = 0
V A * l 2 M = 0 V A =2 M l ,
M DP = 0
VD * l M = 0 V D = M l ,
M BP = 0
M
M
M
l
VD
VD * 6 l VC * 3 l P * 5 l + M = 0
VC = 7 M 3 l 5 P 3 ,
0.5 M
Y = 0
VC = M 4 l
264
V A + VC P V D = 0 P = 5 M 4 l ,
5M
.
4l
Podejcie kinematyczne.
Kinematycznie dopuszczalne schematy zniszczenia.
Schemat 1.
L z = 2 P , Lw = 2 M + 2 M1 ,
2P
L z = Lw
2 P * l = 2 M + 2M 3
M
2l
3l
= l , * l =1 * 3l
P1 = 4M 3 l
Schemat 2.
2P
A
B
1 E
P * 2 l = 2 M + 2M
P
2l
3l
L z = P , Lw = 2 M + M1 ,
= * 2 l , * 2l = 1 * l
L z = Lw
P2 = 2M l
Schemat 3.
L z = 2 P + P1 ,
2P
2 E
M
l
3l
2l
= * l , 1 = 1 * 2l , * l =1 * 3l ,
1 * 2l = 2 * l
L z = Lw
2 P * l + P * 2 l 3 =
Lw = 2 M + 2 M 1 + M 2 ,
= 2 M + 2 M 3 + 2 M 3
P3 = 5M 4 l
265
24 cm
P
4m
4m
4m
2m
4m
12 cm
Rozwizanie
schemat 1
L z = Lw
2 P1 + P1 1 = 2 M + M 1
= 4 ; 1 = 4 1 ; = 4 1
9 P1 = 2.25 M
P1 = 0.25M
L z = Lw
2P
schemat 2
2 P2 = 3 M
= 4
8 P2 = 3 M
P2 = 0.375M
L z = Lw
schemat 3
2P
P3 = M + M 1
= 41 ; = 4 1
4 P3 = 5M
P3 = 1.25M
schemat 4
2P
L z = Lw
P4 = 3 M
= 4
P4 = 0.75M
P* = min ( Pi ) = P1 = 0.25 M
Pooenie osi plastycznego zginania
Jest to o rwnolega do wektora momentu zginajcego dzielca przekrj poprzeczny na dwie
czci o rwnych polach.
=16.97 cm
24 cm
266
Ypl
1 16.97 2 1
7.03 2 1
7.03 2
= 674.83 cm3.
W pl = *
* 16.97 + 12 *
* 3.515 *
2
2
3
2
2
3
2P
2m
2m
2m
2m
Rozwizanie
Kinematycznie dopuszczalne schematy zniszczenia:
schemat 1
M 2P
L z = 2 P ; Lw = 2M
2P = 2 M
= 2
P1 = 0.5M
L z = 2 P ; Lw = 2M
schemat 2
M 2P
P2 = 0.5M
schemat 3
L z = P ; Lw = 2M
P =2M
= 2
2P
P3 = M
P
schemat 4
M 2P
2P = 2 M
= 2
267
L z = 2 P P ; Lw = 2 M
l
q
l a
Lw = 2 M + M1 , L z = q xdx +
q1 x1dx1 ,
* a = 1 * (l a ) ,
2M 2 l a
.
al l a
Poniewa podejcie kinematyczne daje oszacowanie od gry, poszukujemy najmniejszego
obcienia q. Warunek konieczny jego istnienia daje rwnanie:
a
l-a
L z = Lw
q=
q
= 0 a 2 4la + 2l 2 = 0 a = l 2 2 = 0.586 l .
a
B
l
B
C
268
l-a
M
l-a
a-b
q1 = 11.657
Schemat 2.
M
(l a ) / 2
q xdx ,
Lw = 4 M , L z = 2
(la)/2
(la)/2
L z = Lw
q2 =
16 M
(l a )2
M
M
= 16.00
4.343 a 2 + 23.314al 11.657l 2 = 0
2
2
a
(l a )
a = 0.4605 l .
(0.4605 l )2
= 54.970
M
l2
269
(19.5)
3.2 m
1.8 m
l1 = 4.0 m
2
2.4 m
l 2 = 3.0 m
sin = 0.6
cos = 0.8
K
P
Rozwizanie
Obliczenie si w prtach ukadu.
Rwnania rwnowagi:
N1
N2
X =0
N1 cos + N 2 sin = 0
Y =0
N1 sin + N 2 cos = P
270
0 .8 P * = R e A
P* =
225 * 10 6 * 2 * 10 4
= 56250 N.
0 .8
2.0 m
2.0 m
Rozwizanie
Obliczenie si podunych w prtach.
N1
N2
N2
K
P
2
N1 = 2 P (2 + 2 ) = 17.574 kN,
1
K
N 2 = P (2 + 2 ) = 8.787 kN.
2+ 2
2+ 2
A Re =
0.817 * 235 * 10 2 = 32.776 * 10 3 N.
2
2
Przy tej sile konstrukcja moe jeszcze przenosi obcienie bo naprenia w prtach 2 s
nadal mniejsze od granicy plastycznoci Re.
P=
N 1 = N 1 = A Re
N2
N2
Y = 0 N 1 + 2 N 2 cos = P
N1 + 2 N2 = P
N2 =
P N1
P* N 1
2
= A Re P * = 2 A Re + N 1 = (1 + 2 ) A Re = 46.352 *10 3 N.
Iloraz
P * 46.352
=
= 1.545
P 30.000
pokazuje wielko rezerwy (54.5 %), ktra tkwi w analizowanej konstrukcji jeli dopucimy
pene jej uplastycznienie. Ale zwikszenie obcie jest zwizane ze zwikszeniem
przemieszcze i pokazuje to wykres zalenoci - pionowego przemieszczenia wza K od
wielkoci siy obciajcej P.
P = 30.000 kN - stan sprysty
= 2 * 2 = 2
= 2
N 2 l2
P
; N2 =
EA
2+ 2
30.000 *10 3 * 2 2
= 2.098 *10 3 m.
= 2 * 2 = 2
N 2 l2
P
; N2 =
EA
2+ 2
272
= 2
32.776 *10 3 * 2 2
(2 + 2 ) * 205 * 0.817 *10
= 2.293 *10 3 m.
= 2 * 2 = 2
N 2 = N 2 = A Re
4.585
4
2.293
2
P * = 46.352
60
40
P [kN]
20
= 2
N 2 l2
;
EA
273
LITERATURA
[1] R.Bk, T.Burczyski: Wytrzymao materiaw z elementami ujcia komputerowego.
WNT, Warszawa 2001.
[2] Z.Brzoska: Wytrzymao materiaw. PWN, Warszawa 1979.
[3] E. Cegielski: Wytrzymao materiaw. Teoria, przykady, zadania. IMiPKM,
Politechnika Krakowska 2000.
[4] W. Derski: Podstawy teorii sprystoci. PWN, Warszawa-d 1965.
[5] Z.Dylg, A.Jakubowicz, Z.Oro: Wytrzymao materiaw. WNT, Warszawa 1996.
[6] K.Krzy, M.yczkowski: Sprysto i plastyczno. Wybr zada i przykadw. PWN,
Warszawa 1962.
[7] W.Orowski, L.Sowaski: Wytrzymao materiaw. Przykady oblicze. Arkady,
Warszawa 1978.
[8] S. Piechnik: Wytrzymao materiaw dla Wydziaw Budowlanych. PWN, WarszawaKrakw 1978.
[9] S.P. Timoshenko, J.M. Gere: Teoria statecznoci sprystej. Arkady, Warszawa 1963.
[10] J.Wickowski: Wytrzymao materiaw. Wydawnictwa Politechniki Gdaskiej,
Gdask 1975.
274