1.

BOYA TESTLER
Boya testleri; reticinin her seferinde ayn fiziksel ve kimyasal zelliklere sahip
boyay retebilmesi, tketicinin ise kullanaca boyann fiziksel ve kimyasal
zelliklerini bilmesi ve semesi amacyla gereklidir. Bu testlerin bir ksmnn
yaplabilmesi iin zel cihazlar ve/veya uzun sre gerekebilir. Bunun iin testlerin
tamam rn onay raporlarnda yer almayabilir.
Test paneli cinsi, yzey hazrlama ekli, boya (kat) kalnlklar, panelin bulunduu
ve testin yapld ortam koullar, kuruma artlar en nemli etkenler olarak
saylabilir ve test sonucunu byk lde etkiler.
Bu nedenle tekrar edilebilir ve gvenilebilir sonular almak iin bu etkenlerin
sabit tutulmas gerekir. Ayr merkezlerde yaplan test sonularnn karlatrlabilir
olmas iin ASTM, DIN, ISO, TSEde test koullaryla ilgili olarak ok ak tanmlar
yaplmtr.
KANAT BOYA A..de testler ile ilgili ulusal ve uluslararas standartlarn referans
alnd boya testleri ve yntemleri ekte sunulmutur.
Boya zerinde yaplan testler grupta toplanr:
Ya boya testleri
Kuru boya filmi zerinde yaplan testler
Performans testleri (Diren zellikleri)
1.1 YA BOYA ZERNDE YAPILAN TEST VE KONTROLLER
Ya boyada aadaki test ve kontroller yaplr.
Gzle inceleme
Viskozite
Younluk
Kat madde miktar
rtme gc
Ezilme incelii
Akma Sarkma limitinin belirlenmesi
Kuruma hz
1.1.1. GZLE NCELEME
1.1.1.1. Kaymaklama
Ambalaj iinde bulunan boyann yzeyinde kaymak tabakas olup olmad,
varsa bu tabakann kalnl, sertlii veya yumuakl tespit edilmelidir. Eer
kaymaklama varsa ve ok kaln deilse kaymak tabakas bozulmadan
alnmal ve boya szldkten sonra kullanlmaldr.
1.1.1.2. Jel Oluumu
Boyann kvam kontrol edilerek jel olup olmad kontrol edilmelidir. Kontrol
srasnda jelleme ile akkan olmayan ayrt etmek gerekir. Jelleme
ynnde olan bir boyay kartrarak akc hale getirmek mmkn deildir.
te yandan jelimsi grnm olan tiksotropik boyalar kartrma ile akc bir
zellik kazanrlar.

1.1.1.3. Faz Ayrmas

Boya iinde nitelikleri ok farkl maddelerin bulunduu bilinir. Bunlarn fazlar
halinde birbirlerinden ayrlp ayrlmad kontrol edilir.
1.1.1.4. kme
Boyada kme olup olmad bir spatula ile kontrol edilir. kme varsa
kmenin nitelii sert veya yumuak kme olarak belirtilir. kme
yapan bir boyann, ken ksm iyice kartrlp homojenize edilmeden
kullanlmamaldr. Bu ilem srasnda yine kmenin nitelii kolay
kartrlabilir, zor kartrlabilir veya kartrlamaz olarak belirtilmelidir.
1.1.1.5.

Yabanc Maddeler

Aplikatr ya da tabanca vb. gibi uygulama aparat ile yaplan uygulama

sonucunda yzeyde gzlenen harici taneciklere gre boya iinde yabanc
madde olup olmad ve szme yaplp yaplmayaca tespit edilir.
1.1.2. VSKOZTE
Boyann ilk akla gelen nemli bir zellii olup, her zaman spesifikasyonlarda
belirtilen bir deerdir. Satn almada karlatrma bakmndan gerekli bir zellik
olduu gibi boyann kullanlabilme niteliklerini de belirler.
Boya koruma ve/veya dekorasyon amacyla belirli bir yzeye belirli bir arala
uygulanacaktr. Bu nedenle boyann bu zellii (viskozite, akclk, kvam) boyann
amaca uygun ekilde kullanlmasn salamak gerekir. Ayrca boyann viskozitesi,
zellikle uygulama srasnda fonksiyonel olan yaylma, sarkma, akma, fra veya
tabanca ile uygulanabilirlii gibi zelliklerini de etkilediinden nemlidir.
Gelien boya teknolojisi ile birlikte viskozite ve viskoziteye bal bulunan dier
boya zelliklerini lmek iin birok ara gelitirilmitir.
Bunlar arasnda boya ve astar sz konusu olduunda akkan rnler iin
DINCUP (DIN4), FORD CUP (FORD4), viskozimetreleri, akkan olmayan rnler
iin BROOKFIELD vizkometreleri yaygn olarak kullanlrlar. Ancak hangi yntem
veya ara kullanlrsa kullanlsn viskozite lm srasnda scakln kontrol son
derece nemlidir.
1.1.2.1. Test Yntemi (DIN CUP 4 veya FORD CUP 4 ile viskozite
lm)
Viskozite lme cihaz temiz olmal, arka arkaya lmler yaplyorsa
temizlenmeli ve zellikle deliin temizliine dikkat edilmelidir. Su
banyosunda boyann scakl 20 0.50C ye (veya retici ile alcnn anlat
baka bir scaklk deerine) getirilir. yice kartrlan ve iinde hava kabarc
olmayan boya tam yatay olarak sehpas zerinde duran DIN CUP iine delii
parmakla kapatlarak tamamen doluncaya kadar doldurulur. Kap iine hava
kabarc girmemeli, girmise bunlarn k iin bir sre beklenmelidir.
Parmak delikten ekildii anda kronometre altrlr ve devaml, kesintisiz
boya ak bitip boya damlamaya balad anda kronometre durdurulur.

Mmknse ak srasnda veya lmden hemen sonra boya scakl tekrar

kontrol edilir. Bu ekilde, kabn boalmas iin geen sre saniye olarak
tespit edilir ve en az iki lm yaplr.
1.1.2.2. Sonu
lmden elde edilen deer, lmn yapld scaklk ve vizkozimetrenin
tipi belirtilerek verilir.
rnek, 63// /DIN CUP 4/20oC,
96/// FORD CUP 4/20oC
1.1.3.

YOUNLUK

Arlk ve hacim arasndaki ilikiyi gsteren bu deer, boyann fonksiyonel

zellikleri arasna girmemekle birlikte boya tketiminin hesaplanabilmesi iin
gerekli olabilir. Ancak boyann formlasyonu ve ambalajlanmas (ambalaj
bykl ve tipinin seimi) srasnda gerek hammaddelerin, gerekse bitmi
boyann younluklar nemlidir.
1.1.3.1. Test Yntemi
Younluk genellikle 100 ml hacminde zel olarak yaplm younluk kabnda
(piknometre) llr. Younluk kab daras alndktan sonra, ok az taacak
ekilde boya ile doldurulur ve kapa kapatlarak taan boya temizlenir.
Tekrar tartlr ve iki tartm arasndaki fark, 100 ml boyann arl olup,
hesaplanan deer kabn i hacmine(100 ml) blnerek younluk bulunur.
lmler yaplrken boya scakl yine 20oC olmal ve kullanlan terazi en az
0.01 gr hassasiyetinde olmaldr.
1.1.3.2. Sonu
Boya younluu gr/cm3 veya gr/ml olarak lmn yapld scaklk
belirtilerek verilir. 1.16 gr/cm3 20oCde gibi.
1.1.4. KATI MADDE MKTARI

Bilindii gibi boyay oluturan maddeler 4 grupta toplanr;

Balayclar
Pigmentler ve dolgu maddeleri
zcler
Katk maddeleri
Bunlardan ilk grupta bulunan maddeler boyann yaklak % 95-99nu
oluturur. Bu nedenle katk maddelerini dikkate almazsak boyann kat madde
miktar boya iindeki balayc, pigment ve dolgu maddeleri miktarnn toplam
boya miktarna orandr. Kontrol son derece basit olmakla birlikte iki alternatif
rnn zellikle fiyat asndan karlatrlabilmesi iin mutlak gerekli olan bu
deer maalesef birok artnamede yer almaz. Yer almad gibi, iki rakip rnn
fiyat karlatrmas boyalarn kat madde miktarlar dikkate alnmadan teklif
fiyatlar zerinden yaplr. Son derece yanl olan bu deerlendirme sonucunda
ucuz gibi grnen bir boyay daha pahalya satn almak her zaman mmkndr.

Kat madde miktarlar farkl iki boya zerinden bir karlatrma yaparsak;
Teklif fiyatlar 1,1YTL/kg ve 1,0 YTL/kg olan iki boyann hacimsel kat madde
miktarlar % 55 ve % 40 olduunu dnelim.
Bu durumda 1 Kg ya boyadan yzeyde kalan kuru boya miktar birincide 550
gr, ikincide 400 gr dr. nk geriye kalan uucu ksm zcler oluturmakta
ve boya uygulandktan sonra buharlaarak atmosfere karmaktadr.
Her ne kadar gerek boyann retimi srasnda, gerekse boyann
uygulanmas srasnda belirli miktar zcnn kullanlmas kanlmaz
ise de kullanlacak zc miktar zclerin tipini ve karmn ok iyi
seerek gerekli olan en az miktarda tutulmaldr.
Birinci boya balangta ya durumda 0,1 YTL/kg pahal olmasna ramen,
boyanan yzeyde kalan boya miktar gz nne alndnda fiyatlar,
Hacimsel kats %55 olan boya iin, 1,1/0.550 = 2 YTL/kg
Hacimsel kats %40 olan boya iin 1,0/0.400 =2,5 YTL/kg olacandan
hacimsel kats %55 , 1,1 YTL/kg fiyat olan daha ucuza gelecektir.
Boyada fazla zc kullanlmasnn olumsuz etkileri gerekte sadece fiyatla
belirtilecek kadar basit deildir. Fazla ve uygun olmayan zclerin
kullanlmasnn evre kirlilii, insan sal, dk performans ve fazla iilik gibi
olumsuz etkileri vardr.
Genel olarak, ok tiner kaldran boya sadece boya miktarn artrd dncesi ile
tercih edilir. Gerekte ise boyaya fazladan ilave edilen tinerin her gram kayptr,
nk tiner her durumda buharlaarak boyadan uzaklaacak ve geriye boyann
kat maddesi kalacaktr. Fazla tiner ilave etmekle, havaya atacamz bir maddeyi
gereksiz yere kullanp harcama yaptmz gibi, ayn zamanda zclerin fazla
olmasnn yarataca olumsuz etkileri daha ok artrrz. rnein; % 50 kat
maddesi olan bir boyay
%25 orannda tinerle incelterek kullanmak
mmknken, % 100 tiner ilavesiyle kullanrsak ortaya kan durum aadaki gibi
ifade edilebilir.
Kat madde
zc

50

50

50
50
-------------------Toplam
100
100
nceltme iin tiner
25
100
---------------------nceltilmi boya
125
200
Her ne kadar ikinci durumda boya miktar iki kat artm gibi grnyorsa da her
iki karmn kat madde miktar ayndr. Ayrca kullanlmaya hazr inceltilmi
boyalarda kat madde miktarlar,
%25 orannda tiner ile inceltilen boya iin, (50/125)X100 = % 40
%100 orannda tiner ile inceltilen boya iin, (50/200)X100 = % 25 olup
uygulama srasnda ikinci karm sorunlar yaratacaktr.

Boya iini yapan kiiler daha hzl alma ve ii abuk bitirme bakmndan fazla
tiner kullanmay ve bunu kaldran boyalar tercih ederler. Bu durum, yzeydeki
boya filminin kalnl ince olmasna ve boyann yeterli koruyuculuk zelliini
gsterememesine neden olacaktr. Boyanan yerin bir fabrika olduu dnlrse,
sadece bu nedenle tesisin bir kat daha boyanmas veya korozyon nedeniyle
tesisin boya ii iin devreden kmasnn getirecei ekonomik kayplar boya,
boyama ve tiner iin yaplan harcamalarn yannda ok byk olacaktr.
1.1.4.1. Test Yntemi
ap 50 mm, kenar ykseklii 5 mm olan alminyum kapaklar temizlenerek
daras alnr. Bu kapaklara 1-2 gr kadar boya numunesi tartlr, gerekirse spatula
ile yzeye iyice yaylr. Boya tartlan kapak hava sirklasyonlu bir frnda,
1050Cde 3 saat bekletilir. Sre sonunda desikatrde soutulduktan sonra tekrar
tartlr.
Kapak daras
: a gr.
Kapak + ya boya : b gr. (frna koymadan nce )
Kapak + kuru boya : c gr. (frndan ktktan sonra )
ba
ca

: Kapaa alnan ya boya miktar

: Kapakta kalan kat kuru boya miktar
ca
% kat madde
= ------------ x 100
ba

1.1.4.2. Sonu
Her boya iin en az ayr kapakta kat madde miktar bulunur ve ortalama
deer hesaplanarak kat madde miktar arlka % olarak verilir. Bulunan kat
madde miktarlar arasndaki fark % 5ten fazla ise deney tekrar edilir.
1.1.4.3. Boyanabilen Alan Hesaplanmas
Birim miktar (1litre veya 1 kg ) boya ile boyanabilen alan hesaplanmas veya
birim alann boyanmas iin tketilmesi gereken boya miktarnn (litre veya kg)
hesaplanmas iin kullanacamz boyann hacimsel kat ve zgl arlk gibi temel
iki deeri ile, uygulamada ulalmak istenen boya kuru film kalnlnn bilinmesi
gerekir.
Yukarda belirtilen yntem ile, arlka kat madde miktar retici firma
tarafndan elde edilir. Boyann younluu da dikkate alnarak hacimsel kat % si
bulunur.
KANAT BOYA A.. rn katalounda ve rn onay raporlarnda bu deerler
mutlaka verilir. Gereken durumlarda mteri tarafndan aada rnei verilen
yntem ile hesaplama yaplabilir.

Hacimsel Kats,
0,46
zgl Arl,
1,45 g/ml
stenilen kuru film kalnl,
40 mikron
Kullanmdaki Boya Zayiat, %30
olan boya iin Boya Tketim Analizlerinin Yaplmas,
40 mikron
=87 Mikron (ya film kalnl)
Hacimsel Kat (0,46)
87 = 0,087 lt (1m2 iin sarf edilen boya miktar)
1000
1000 = 11,49 m2 (1 lt boya ile boyanabilen alan)
87
11,49 =7,92 m2 (1 kg boya ile boyanabilen alan)
1,45
1000 =126,26 g/m2 (1 m2 iin gerekli boya miktar ) Teorik Tketim Deeri
7,92
Boya Uygulamas Srasndaki Kayplar aadaki faktrlere baldr;
-

Uygulama yntemine,
Uygulama ekipman seimine,
Saha artlarna (ak veya kapal alanda uygulama),
klim artlarna (rzgar, souk),
Uygulamay yapan personelin alma hassasiyetine

Bu kayplar, teorik olarak hesaplanan birim tketim deerinin ykselmesine

sebep olur. Ortalama artlar iin pratikte %30 boya kullanm zayiat kabul edilir.
Ancak yukarda saydmz uygulama deikenlerinden bir veya birkann kt
ynde deimesi ( ak alanda ve ok rzgarl bir havada uygulama yaplmas
gibi) %30 kullanm zayiatn %45 50 gibi rakamlara ykseltebilecektir.
Pratik Tketim Miktar

: Teorik Tketim Deeri

1 Dnlen Boya Zayiat (0,30)

%30 zayiatl pratik tketim miktar = 126,26 = 180 g/m2

0,70
1.1.5. RTME GC
Boyalarn rtme gc (rtcl), srld yzeyi tamamen kapatma
gc olarak tanmlanabilir. Genellikle bir litre boya ile kapatlabilen alan miktar
m2 olarak ( m2/lt ) ifade edilir. Bilindii gibi boyalarn rtclk zellii, iinde
bulunan pigmentten ileri gelir.

1.1.5.1. Test Yntemi (ZEBRA KAIDI ile)

Byk bir test plakasna (225 x 365 mm) ortaya gelecek ekilde 6 cm
geniliinde Zebra Kad kenarlarndan effaf yapkan bant ile yaptrlr.
Panelin tamamna bir kat boya uygulandktan sonra her seferinde ekilde
grld gibi 3-4 cm aadan balamak zere 2., 3.,4.,... katlar uygulanr.
Bylece panel boyunca artan kalnlklarda bir boya filmi elde edilir. Boya filmi
tamamen kuruduktan sonra (frn kurumal boyalarda frnlandktan sonra ) panel
incelenerek zebra kadnn siyah ve beyaz eritlerinin fark edilmedii nokta
iaretlenir ve bu noktann her iki yanndaki film kalnl llr. llen deerin
ortalamas mikron cinsinden kuru film rtcl olarak verilir.
Zebra Kad

1.kat

1.kat
2.kat
3.kat
4.kat

1.1.6. EZLME NCEL

Boya retim sreci gzden geirildiinde, en nemli aamann ezilme
(dispersiyon ) aamas olduu grlr. Boyaya renk ve rtclk bata olmak
zere, birok zellii kazandran veya katkda bulunan pigmentler 0.01 25
mikron byklkte temin edilebilirler. Boya reticileri, bu pigmentleri ezme
ileminden geirerek olmas gereken mikron byklne gelmesini ve boyann
temel hammaddesi olan reineye balanmasn salarlar.
Ezilmesi yeterli derecede olmayan bir boya;

nceden bilinen performansn gsteremez,

rtcl dk olur,

Pigmentin renk verme iddeti ok der,

Boyann parlakl azalr,

Zamanla iyi ezilmemi iri taneler paralanacandan boya ambalaj iinde renk
deitirir,

Atmosferik etkilerden ( nem, SO2,gne ) ok etkilenir,

Kimyasal direnci ok der,

Boyann dier zellikleri de deiiklik gsterebilir.

1.1.6.1. Test Yntemi
Ezilme inceliinin tespiti iin kullanlan gerelerin birok deiik tipleri olmakla
birlikte en yaygn kullanlan HEGMAN GRNDOMETRE olup, gerekte hepsinin
alma prensibi ayndr. Esas olarak bu cihaz, 20 x 5 cm boyutlarnda elik bir
bloktur. zerinde dikdrtgen eklinde bir oyuk almtr ve oyuun derinlii blok
uzunluunca 0 dan 100 mikrona veya 50 mikrona kadar deiir.
HEGMAN
0
1-

MCRON
100
- 90
- 80

23-

- 70
- 60
- 50

45-

- 40
- 30
- 20

67-

- 10
-0

GRINDO
METRE
Yatay bir masa zerine kaymayacak ekilde yerletirilen elik bloun zerindeki
oyuun derin kenarna 1-2 ml boya konur ve ekme ba dik veya dikeye yakn
bir durumda tutularak sabit hzla ekilerek boya oyuk zerine yaylr.
Beklemeden, blok ele alnarak gz hizasna getirilir ve deiik alardan incelenir.
Ayrca, ezilme incelii saysal bir deer gerektirmiyorsa rutin kontrol daha kolay
yaplabilir. Yeni rnek boya, kabul edilmi bir standartla yan yana cam panel
zerine aplikatr ile ekilir. Yeni rnein ezilme incelii, boya filmi ya halde iken
ve kuruduktan sonra incelenerek standarda gre iyi, kt veya ayn olarak
belirtilir.

1.1.6.2. Sonu
Bloktaki pigment taneciklerinin grld nokta ezilme derecesi olarak tespit
edilir. O noktada okunan tane irilii ezilme derecesi olarak saptanr. rn. 15-25
mikron gibi.

MCRON
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0-

EZLME 15 micron
micron

25 micron

10

1.1.7. AKMA SARKMA LMTNN BELRLENMES

Bu yntem uygulamas yaplan her tr boyann akma sarkma limitini
belirlemek iin kullanlr.
Gerekli Aralar:
- Test Plakas (350mmx450mm)
- Yapkan Bant

6.1.7.1

Test Yntemi:

Byk test plakasna yapkan bant yaptrlr. Test plakasnn tamamna 1

kat boya uygulanr. (Dikey olarak) Her seferinde 3-4 cm sadan balamak koulu
ile test plakas zerine 2,3,4,5....katlar uygulanr. Uygulama yaplrken katlar
arasnda 1 2 dk. Beklenir. Uygulama bittikten 1 dakika sonra yapkan bant
kartlr. Test plakas yine dikey olarak kurumaya braklr. (Hava - Frn) Boya
kuruduktan sonra test plakas zerindeki kademeli film kalnlklar ince filmden
kaln filme doru llr. Boyann akmaya sarkmaya balad nokta mikron
olarak tespit edilir. Sarkmann tespit edildii ilk noktadaki kuru film kalnl,
boyann sarkma limiti olarak belirlenir.
6.1.7.2
Sonu:
Ya boya filminin sarkt kuru film kalnl llerek verilir.

8 kat

7 kat

6 kat

5 kat

4 kat

3 kat

2 kat

: 90 mikron kuru film sarkma limiti.

1 kat

rnek

2/3

mic.

140

130
mic.

116
mic.

mic.

100

90 mic.

80 mic.

72 mic.

60 mic.

48 mic.

32 mic.

20 mic.

1/3

1.2KURU BOYA FLM ZERNDE YAPILAN TESTLER VE KONTROLLER

Kuru boya filmi zerinde aadaki testler yaplr,

Kuruma sresi
Renk kontrol
Parlaklk
Sertlik
Yapma
Elastikiyet
Darbe direnci
Boyalar panellere uygulandktan sonra bir dizi kimyasal ve fiziksel deiiklikler
geirerek kururlar. Boyann tam olarak krlenebilmesi, yani kendinden beklenilen
fiziksel ve kimyasal zelliklerini tam olarak kazanabilmesi iin kuruma sresinin
ve bu sre iinde boya filminin iinde bulunduu ortam ve koullarn (nem,
scaklk) etkisi ok byktr. Aksi belirtilmedii taktirde, hava kurumal boyalar
uygulamadan 3-7 gn sonra, frn kurumal boyalar ise frn kndan 24 saat
sonra test edilmeli, boyal paneller testten nce son 24 saati scakl ve nemi
sabit tutulan bir klima odasnda (200C / nem % 55 5 ) muhafaza edilmelidir.
Test panelleri zerindeki kuru boya film kalnl 35 3 mikron olmal ve
testlerde aada belirtilen yntem ile hazrlanm paneller kullanlmaldr.

1.2.1.

TEST PANELLERNN HAZIRLANMASI (TS 4320, ASTM-D609)

Boyalarn performansn belirlemek zere says ok fazla olan ve objektif olarak

deerlendirilmesi zor olan deikenlerin kontrol edilebilmesi iin boya testlerinde
kullanlan panellerin ok itinal seilmesi ve hazrlanmas gerekir. Testler iin;
- elik paneller,
- Teneke paneller,
- Alminyum paneller,
- Cam paneller,
- Galvaniz, Hafif metaller veya Kat paneller
kullanlabilir.
1.2.1.1.

elik Paneller

Boya testleri iin kullanlacak paneller passz, yzeyi dzgn souk ekilmi
elikten hazrlanmaldr. Panel boyutlar testte taraf olan kiilerce karlkl olarak
herhangi bir lde belirlenebilirse de bir ok standartta belirtilmi olmas
bakmndan;
75 x 150 x 0.8 mm
100 x 365 x 0.8 mm
225 x 365 x 0.8 mm
boyutlarndaki paneller boya testleri iin uygundur. Bilindii gibi elik atmosferik
evreden etkilendiinden hazrlanan paneller kullanma kadar geen
depolama/bekleme sresince pasa kar koruyucu bir madde ile korunmaldr.
Mineral yalar veya hibir kat iermeyen hidrokarbon zcleri bu amala
kullanlabilir. Test yapmak zere boya uygulamadan nce paneller, ya
trikloretilen buharnda ya da % 50 nafta ve % 50 xylene karm solventle bir

fra veya bezle yzeydeki her trl ya, kir ve tozdan arnncaya kadar
temizlenmelidir. zc ile temizlenmeyen kirler zmpara kad ile alnmaldr.
Havada veya frnda kurutulan paneller daha sonra lif brakmayan bir bezle
kurulanp silinmelidir. Bu ekilde hazrlanan panellere test yapmak zere boya
uygulanabilir. Temizlik ileminden sonra boya uygulanncaya kadar uzun bir sre
geecekse paneller su geirmez katlara sarlarak saklanmaldr. Boya
uygulamas srasnda temizlenmi panel yzeylerine parmakla dokunulmamal,
paneller kenarndan tutularak tanmaldr. Baz durumlarda ise panellere
boyadan nce Conversion Coating denilen fosfatlama ilemi yaplr.
Fosfatlamadan nce, panel yzey temizlii genellikle yukarda belirtildii gibidir.
Fosfatlama yapldktan sonra fosfat filminin tahrip olmamas iin gerekli nlemler
alnmaldr.
1.2.1.2.

Teneke Paneller

Teneke panellerde de elik paneller iin sylenenler geerlidir. Ancak andrma

yapmak gerekirse daha ince bir zmpara kullanlmaldr.
1.2.1.3.

Alminyum PANELLER

Boya uygulanacak alminyum yzeyler daima zel bir ilem gerektirdiinden

karlkl kabul edilen bir yntemle temizlenmelidir. Genellikle bu ilem belirli bir
deriimdeki slfirik, fosforik veya kromik asit banyosundan sonra souk ve scak
suyla iyice durulamaktr.
1.2.1.4.

Cam Paneller

Temiz bir zc ile ykayp silmek yeterlidir.

1.2.1.5.

Galvaniz, Hafif Metal veya Kat Paneller

Temizlenmeleri ve boyaya hazrlanmalar ok deiik yntemlerle yaplabilir.

Ancak bu konu da karlkl olarak belirlenmeli ve paneller amaca uygun olmaldr.
1.2.2.

KURUMA SRES ( TS 4317 , ASTM D-1640)

Frn kurumal boyalarda kuruma sresi zaten belirlidir. Boyanan para belirli
scaklkta, belirli bir sre bekletilmelidir. Hava kurumal boyalarn kurumas ise,
olduka uzun bir sre olup, bu srecin eitli aamalar ayn anlamda olan veya
anlamlar birbirine ok yakn olan farkl terimlerle ifade edilebilir. Bu terimlerden
yaygn olarak kullanlan bazlar aada aklanmtr;
Toz kurumas : Uygulanm ya boya filmi zerine belirli periyotlarla pamuk
lifleri drlr ve hafife flenir. Lifler iz brakmadan hafif fleme ile boya
yzeyinden uzaklatrld ana kadar geen sre toz kuruma sresidir. Toz
dklerek (150 mesh CaCO3) veya iaret parman boya yzeyine ok hafif
srterek de tespit edilebilir.
Dokunma kurumas : Boya filmine parmakla hafife bastrldnda boya
filminin bozulmad, parmaa boya bulamad ana kadar geen sredir.
Montaj kurumas : Boya filmine kuvvet uygulandnda film bozulmuyorsa veya
kalan iz yumuak bir bezle silindiinde kayboluyorsa boya montaj kurumasn
yapmtr.

Tam kuruma : Boya filmine ba parmakla baslr ve en fazla kuvvet uygulanarak

ba parmak 900 evrilir. Film bozulmuyorsa tam kuruma olmu demektir.
Rtu edilebilirlik : Baz boyalarn zerine tamir amac ile ikinci bir kat
uygulamak gerekirse, ikinci katn uygulanabilmesi iin gemesi gereken sre en
az ve en ok olarak belirtilir.Bu kritik sreler, ikinci kat uygulandnda boyada
kabarma, krma ve yapma zayflamas gibi film bozukluklar grlerek tespit
edilir.
Zmparalanma sresi : Astarlar iin nemlidir. Ne kadar zaman sonra zmpara
yaplabileceini belirtir.
1.2.3.

RENK KONTROL

Boya kullancs boyad malzemenin cinsine gre belirli bir renk ister. Bu
durumda boya reticisi istedii rengi ok net bir ekilde tarif etmelidir. Ancak bu
tarif kesinlikle szle yaplmaz. Rengi tarif etmek iin, standart olacak bir renk
plakas veya kolaylkla ulalabilecek standartlatrlm bir renk katalogu ve renk
numarasn bildirmelidir. ( RAL 1015 gibi)
Szl tarif, byle bir standarda dayansa dahi rengin tanm tam deildir. rnein
RAL 1015 renginin biraz veya bir ton koyusu veya a gibi tanm yapldnda bu
tanma uyan, yani RAL 1015 renginin bir ton koyusu olarak sonsuz sayda renk
yaplabilir. Sonu olarak renk grnr bir ekilde tanmlanmadka mutlaka sorun
kacaktr. Ayrca standart kabul edilen renk plakas mmkn olduu kadar
gerek kullanm yerindeki koullara uygun olarak hazrlanmaldr. (film kalnl,
uygulanan yzey, astar gibi)
Renk; gzle kontrol edilerek, spektrofotometre ile renk farklar llerek
deerlendirilir.
1.2.4.

PARLAKLIK

Parlaklk bir yzeyin zerine den nlar yanstmas demek olup, parlaklk
derecesi bir kaynaktan gelen nlarla yzeyde oluan grntnn netlik derecesi
ile ifade edilir. Parlakln lsnn ifadesi, birka ekilde yaplabilirse de yaygn
olarak yzeyden yanstlan n iddetinin belirli bir adan yzeye den k
iddetine oran olarak ifade edilir.
1.2.4.1.

Test Yntemi

Parlaklk ls foto-elektrik cihazlarla yaplr ve esas olarak bu cihazlar bir k

kayna ile yansyan nn iddetini len bir detektrden ibarettir. Cihaz, n
kaynandan kan nlar parlakl llecek yzeye deiik alardan
drebilecek niteliktedir. Boya ve astar sz konusu olduunda 20o, 60o, 85olik
alarla k plaka zerine drlebilir. Son kat boyalarn parlakl genellikle 200
ve 600 de llr. llen deer, as ve kuru film kalnl ile kaydedilir.
Parlaklk boyann pigment/balayc oranna, iindeki dolgu maddelerinin
miktarna, boya retiminde ezilme aamasnn yeterli derecede yaplp
yaplmadna baldr ve bunlarn toplam etkilerinin sonucu ortaya kan bir

zelliktir. zellikle dekoratif amala kullanlan boyalarda parlaklk son derece

nemlidir. Bu nedenle mutlaka kontrol edilmesi gereken zelliklerden biridir.
1.2.4.2.

Sonu

Sonu; In test plakasna d as/Test plakasnn cinsi/Film kalnl/llen

parlaklk deeri olarak verilir.
rnek: 600 de 98 ( gloss ) 35-40 kuru film, plak sa panel
1.2.5.

SERTLK

Kuru boya filminin sertlii, boya film kalnlnn dardan gelen fiziksel ve
atmosferik artlara kar gsterdii direntir.
Boyann sertlii yaygn olarak Pendulum (sarka) veya kalem sertlii olarak llr.
Sarka sistemi ile yaplan sertlik testleri genellikle Kohing-Albert Pendulum veya
Persz Pendulum sarkac ile yaplr.
1.2.5.1.

Test Yntemi

Boya filmi zerine kresel iki ayakla oturan sarka, belirli bir mesafeden salnma
braklr. Salnmn ksmen snmesi iin geen sre veya salnm says tespit edilir.
Salnmn snmesi srtnmeye, plakann cinsine ve kresel ayaklarn boya filminde
yapt kmeye baldr. Dier deikenler eit olduunda kresel ayaklarn yapt
deformasyon (kme) sertlik ls olarak alnabilir. Yumuak bir boya filminde
daha fazla deformasyon olacandan salnmlar daha abuk snecektir.
1.2.5.2.

Sonu

Sonularda tespit edilen deerlerle birlikte film kalnl, yzeyin cinsi ve lmde
kullanlan aracn tr belirtilir.
98 5 Kohing
35 mic. Kuru film sac plakada
//
336 15 Persz salnm 60 mic. Kuru film cam plakada
1.2.6.

YAPIMA (TS 4313 , ASTM 3359 , DIN 53151)

Boyann uyguland yzeyle bir arada tutulduu durumdur. Yzeylerin bir arada
tutulmasn kimyasal ve/veya fiziksel kuvvetler salar.
Boyalarda yapmann llmesi iin, yapmay salayan btn glerin
toplamnn llmesi esasna dayanan yntemler kullanlr ve lleri boya filmini
kaldrmak iin gerekli olan kuvvettir. Kuru boya filminin yzeyden kalkmas farkl
ekillerde olduundan, yapmann llmesinde boyann kaldrlmas iin farkl
yntemler uygulanr.

1.2.6.1.

Test Yntemi

Yapma testi iki ekilde yaplr:

a) apraz izgi Yntemi: Yapma zellii ksmen zayf (sellozik boya,
astarlar, endstriyel boyalar gibi) olan boya filmleri iin kullanlr. Boya filmi
zerinde 1.5 2 cm uzunluunda 450 al iki apraz izgi izilir. izgi zerine yan
kenarlar 1350 lik alarn karsna gelecek ekilde yapkan bant yaptrlr.
Bantla panel arasnda kalan hava kabarcklar parmakla ovularak giderilir.
Yapkan bandn bir ucu serbest braklarak bu ucundan tutulan bant ani bir
hareketle yzeye dik olarak ekilir.

b) Tarama Yntemi (Kareleme) : Genellikle bu yntem kullanlr. Boya filmi

zerinde kuru film kalnl 60 mikrondan kk ise 1 mm, 60-120 mikron ise 2
mm ve 120 mikrondan byk ise 3 mm ara ile birbirini dik olarak kesen 11 yatay,
11 dey izgi izilir. Bylece 1 cm2 lik alan 100 eit paraya blnr. Yapkan
bant yukarda tarif edildii gibi uygulanarak deerlendirme yaplr.

1.2.6.2.
Sonu
Sonular banda yaparak boalan karelerin toplam alana oran (%) olarak ifade
edilir. Ancak bunu lmek pratik olmadndan, pratik deerlendirme u ifadelerle
yaplr:
a) Mkemmel veya 0 (Gt-0); iziklerin kenarlar tamamen muntazam, tarama
ile meydana getirilen karelerin hibiri dklmemi boyalar iin,
b) ok iyi veya 1 (Gt-1); sadece iziklerin kesim noktalarnda ok az miktarda
boya dklm. Boyas dklm alan, toplam alann % 5ni gemeyen
boyalar iin,
c) yi veya 2 (Gt-2); yatay ve dey izikler boyunca ve kesim yerlerinde boya
filmi dklm, birka kare ksmen boalm, boyasz kalan alan toplam alann
% 15ni gemeyen boyalar iin,.
d) Orta veya 3 (Gt-3); izikler boyunca ve kesim yerlerinde boya filmi
dklm, birka kare ksmen veya tamamen boalm, boyasz alan toplam
alann % 35ni gemeyen boyalar iin,
e) Kt veya 4 (Gt-4); izikler boyunca geni bantlar halinde boya filmi
dklm, birok kare ksmen veya tamamen boalm, boyasz alan toplam
alann % 65ni gemeyen boyalar iin

kullanlan ifadelerdir.
Sonular verilirken boyann tatbik edildii yzeyin cinsi, astar olup olmad, film
kalnl ve kuruma artlar verilmelidir.
1.2.7.

ELASTKYET

Boya tr malzemeler iin elastikiyet, boya filminin herhangi bir arza

gstermeden bklebilmesi ve uzayalabilmesi olarak tanmlanr. Boyann kuru
film elastikiyet zellii ar testlerle incelenir. Bylece boyann daha sonradan
urayaca deformasyonlara kar direnci nceden test edilmi olur. Elastikiyet
lm iin Konik Bkme, Silindirik Bkme ve Derin ekme cihazlarndan biri
veya hepsi kullanlabilir.
1.2.7.1.

Test Yntemi

Konik bkme testi, sanayi boyalar iin uygulanan en yaygn elastikiyet testidir.
Konik bkme testinde; panel konik bir mandrel etrafnda 15 saniye iinde 1800
bklr ve boya filminde atlamalarn uzad mesafe koninin kk tabanndan
itibaren llerek mm olarak verilir veya hesapla filmin uzama yzdesi bulunur.
Ayrca mterilerin istei dorultusunda silindirik bkme ve derin ekme testleri
de yaplabilir.
1.2.7.2.
Sonu
llen mesafe milimetre cinsinden konik bkmenin ifadesidir ve x mmye kadar
klcal atlama veya y mmye kadar yzeyden kopma veya komple ayrlma/ Kuru
Film Kalnl: / Test plakasnn cinsi olarak belirtilir.
0 mm atlama yok /konik mandrel / 35 mikron kuru film / plak sac panelde
1.2.8.
DARBE DRENC (ASTM-D 2794 , AWWA C 210/78)
Boya kuru filminin zerine uygulanan ani kuvvetlere kar gsterdii dirence darbe
direnci denir. Bu test, boyalar iin yaplm zel darbe cihazlar ile yaplr.
1.2.8.1.
Test Yntemi
Boya filminin zerine srld yzeyle birlikte ani darbelere kar direncinin
lld bu testte ucu yar kresel ekilde olan belirli bir arlk, yatay durumdaki
boyal panel zerine dik olarak belirli bir mesafeden drlr. Bu ileme, boya
filminde bir bozulma (atlama, kabarma, pullanma gibi) meydana gelinceye kadar,
her seferinde kresel arln ykseklii biraz daha artrlarak devam edilir. Boya
filminin herhangi bir bozulma gstermeden diren gsterdii en fazla ykseklik
darbe direnci olarak alnr.
1.2.8.2.
Sonu
Kuru boya filminin diren gsterdii en fazla ykseklik inch-pound veya
kilogram/santimetre olarak ifade edilir ve panel cinsi film kalnl ile birlikte
verilir.
25 kg cm, 35 mikron kuru film, plak sata
36 in-lb, 35 mikron kuru film, plak sata

1.3PERFORMANS TESTLER (DREN ZELLKLER)

Boyalarn gerek ve en son testi gerek kullanm koullarndaki performansnn

belirlenmesidir. Fakat bu testler son derce pahal ve ok uzun zaman isteyen
testlerdir. Bu nedenle bu testlerin daha kk boyutta ve iinde bulunaca
ortamn koullar daha da arlatrlarak daha ksa srede sonulandrlabilmesi
iin bir ok yntemler gelitirilmitir. Bu yntemler;
Nem odas,
Tuzlu su sisi,
Yalandrma,
Kimyasal maddelere kar diren
testleridir.
Ancak hzlandrlm testlerle alnan sonular gerek kullanm koullarnda alnan
sonularla her zaman ayn paralelde deildir. Ancak bu testler ou zaman en
azndan iki alternatif boya sisteminin hangisinin daha dayankl olduunu
gstermesi bakmndan yararldr.
Bu testler iin kullanlacak paneller de 6.2.1 maddesinde anlatld gibi
hazrlanrlar.

1.3.1.

NEM ODASI TEST (NEM DRENC) (ASTM D-1653)

Bilindii gibi su, az veya ok btn yap malzemelerini tahrip eder. Koruyucu
boyalarla suyun bu malzemeler zerindeki etkisi kontrol edilmeye, azaltlmaya
allr. Boya filminin su veya su buharna kar direnci nem odasnda test edilir.
Test ASTM D 16532 e gre yaplr. ASTM D 7142 ye gre raporlanr.
1.3.1.1.
Test Yntemi
Bu testte sadece boya filminin direncinin grlebilmesi iin test plakalarnn yan
kenarlar ve plak arka yzleri dayankl bir boya ile kaplanarak iinde yapay
olarak % 90 nem ve 380C scaklk yaratlm bir kabine yerletirilir. 48 saat de bir
paneller kontrol edilir. Arge laboratuarnca belirlenmi red/kabul snr gzetilerek
kaplamalarn performans kaydedilir.
Boya filminin yzeyinde younlaan su buharnn film iinde yol alarak boya
filmini tahrip etmesi ounlukla boya filminde kabarck olumasna neden olur.
Bu kabarcklarn skl ASTM D-714e gre tespit edilerek sonu nem direnci
olarak verilir.
1.3.1.2.
Sonu
ASTM D 714 standardnn belirttii kabarck says ve byklne gre sonu
verilir (Az, orta, youn gibi).
1.3.2.

TUZLU SU SS TEST (Salt Sprey) (ASTM B 117)

Bu test zellikle paslanmay nleyecek boya sistemlerinin performansn lmek

zere gelitirilmi bir testtir. Test ASTM B 117 ye gre yaplr ve ASTM D 714,
ASTM D 610, ASTM D 1654 e gre raporlanr.

1.3.2.1.

Test Yntemi

zel olarak yaplm bir kabin iine yerletirilen test plakalarna, % 5 deriimde
sodyum klorr eriyii sis eklinde pskrtlr. Kabin scakl 350C dir. Test
panellerinin nem odas testinde tanmland gibi kenar ve arkalar boya ile
kaplanmaldr. Kegenler dorultusunda panel V ekilde izilmelidir. 48 saatte
bir paneller kontrol edilir.
1.3.2.2.
Sonu
Bu zellikler genellikle, izikten itibaren pasn ilerlemesi (ASTM D 1654), panel
yzeyinde paslanma (ASTM D 610), boya filminde kabarcklanma (ASTM D 714),
atlama, pullanma, matlama, parlaklk kayb gzlemleri not edilerek mukayese
veya deerlendirme eklinde yaplr.
1.3.3.

YALANDIRMA TEST (ASTM D 822, ASTM D 2244)

Yalandrma testi, yalandrma cihaz ile yaplr. eitli atmosferik koullar

simule eder. Hzlandrlm zellii ile yllara varan sonular iin ksa srelerde
fikir verir. Elde edilen sonular, ngrlen yllarn sonularn tam olarak vermez.
Sadece kantlanm rnlerle karlatrmak ve bir rn grubu iindeki dayanm
farkllklarn tespit edebilmek iin rn performansn ortaya koyar.
1.3.3.1.

Test Yntemi

Bir ultraviole k kayna ile gne nlar ve zellikle boyalar en ok tahrip eden
ultraviole nlar kabin iinde panel zerine drlr. Ayn zamanda muhtelif
memelerden su pskrtlerek yamurlama yaplr. Gelitirilmi bir ok modelde
ayn zamanda deiik uygulamalar (asit pskrtmeleri gibi) yaplabilmektedir.
1.3.3.2.

Sonu

Belirlenen saatler, 100 saat , 500 saat , 1000 saat, 2000 saat sonunda paneller
deerlendirmeye alnr. Renk deiimi ASTM D 2244 e gre raporlanr. Blister
oluumu ve yapma kayb ASTM D 822 ye gre raporlanr.
1.3.4.

KMYASAL MADDELERE KARI DREN TS 4314

Boyalarn kimyasal maddelere kar direnci genellikle ok basit ve kolaydr.

Boyalar bir ok kimyasal madde ile temastadr. Temas srekli kimyasal maddenin
kendisiyle veya kimyasal maddenin buharyla olabilir. Zaman zaman srama
eklinde olabilir. Bu tr temas ekillerine gre boyalar temasta bulunaca
kimyasal maddelere direnci ynnden test edilmelidir.
Ortam scakl 2320C dir.
1.3.4.1.

Test Yntemi

Kimyasallara kar direnci lmek iin genel yntem vardr.

1. Daldrma yntemi:
Panellerin arkas ve yanlar dayankl bir kaplama ile korunur.
Boyal panelin yars sv iinde kalacak ve aralarnda 30 mm olacak ekilde
daldrlr.

2. Damla yntemi:
Boyal yzeyin zerine 0,1 ml hacimde, yeterli rnekleme yapacak sayda,
20 mm aralkta damlalar braklr. Belirlenen srede panel hareket ettirilmeksizin,
hava akmsz bir yerde bekletilir.
3. Emdirilmi yzeylerin temas metodu:
25 mm apnda 1,25 mm kalnlnda
mukavvaya sv emdirilir. Aralkl
yerletirilen mukavvalarn st saat cam ile rtlr.
1.3.4.2.

Sonu

Daldrma yntemi iin sonu:

Yzeyde oluan kabarcklanma ASTM D714 e gre raporlanr. Yzeyde oluan
renk deiimi, krma, kalkma, yumuama test yaplmam yzeyle
karlatrlarak raporlanr.
Damla yntemi iin sonu:
Yzeyde oluan renk deiimi, krma, kalkma, yumuama test yaplmam
yzeyle karlatrlarak raporlanr.
Emdirilmi yzeylerin temas iin sonu:
Yzeyde oluan kabarcklanma ASTM D714 e gre raporlanr Yzeyde oluan
renk deiimi, krma, kalkma, yumuama test yaplmam yzeyle
karlatrlarak raporlanr.
1.3.5.

QUV testi ASTM G53

1.3.5.1.

Test Yntemi

Boyal yzeylerin UV nlar altnda renk deitirme lsn belirlemek iin

kullanlr. Cihaza yerletirilen boyal paneller gn ar kontrol edilir. Kontrol iin
test yaplmayan orijinal yzey ile karlatrma yaplr. Gzle kontrol ve
colorimetre ile lm yaplr. E>1 olduu durumda test sonlandrlr. zel
testlerde E snr belirlenmelidir.
1.3.5.2.

Sonu

Cihazda kullanlan lambann gcne gre test saatine karlk gelen dayand
sre(yl) diyagram olarak oluturulur.
Burada elde edilen sonular rnn normal yalanma performansn %100
dorulukta vermez. Ancak kan sonular dayankll kantlanm rnlerle
karlatrma imkan verir ve bir rn grubu iinde rnn performansn belirler.