NoviMagazin.

rs - Ikona danas i iskustva slikarstva moderne umetnosti

1 of 3

http://www.novimagazin.rs/opusteno/ikona-danas-i-iskustva-slikarstv...

17.07.2015 Beograd

Ikona danas i iskustva slikarstva moderne umetnosti

Paralelno sa razvojem slikarskih pravaca s kraja XIX i poetka XX veka, u vreme kada pojedini od novozaetih likovnih pristupa bivaju podstaknuti umetnostima Dalekog istoka i afrikog kontinenta, dolazi do ponovnog
upoznavanja Zapadne Evrope, ali i tradicionalno pravoslavnih sredina sa srednjovekovnom, ruskom i vizantijskom pravoslavnom ikonom
Pie: Goran Jovi
Savremena vizuelna kultura, kao estetski ambijent dananjice, ne predstavlja jedinstvenu stilsku ili kontekstualnu celinu, ve je skup tekovina iju grau ine iskustva umetnosti koja su obeleila njenu istoriju poslednjih
skoro vek i po.
Korene njenog razvoja mogli bismo da pratimo poev od sedamdesetih godina XIX veka i pojave impresionizma. Ovaj izraz vizuelnog promiljanja pravi korenitu razliku sa do tada prihvaenom i utvrenom vizuelnom
perspektivom u zapadnoj civilizaciji, i predstavlja prvi korak u odustajanju od renesansnog prostora slike. Poavi iz istog impresionistikog povoja postimpresionisti Sezan, Gogen i Van Gog, svojim delom i miljenjem o slici jo su jae odredili njenu
raznorodnost i autonomiju. Naslanjajui se na njihove ideje slikarstvo moderne razvilo se u najrazliitijim pravcima. Van Gogova stvaralaka linost snano je uticala na ekspresionizam, a bez Gogena ne bi bilo fovizma. Sezanovo svoenje formi na osnovne
oblike, loptu, kupu i valjak, i tenja konstruktivnosti i vrstini predmeta na slici, postavili su temelje na kojima se mogao razviti kubizam, ali i Maljeviev supermatizam. Potpuna autonomnost slike bila je potvrena prvom apstraktnom slikom Vasilija
Kandinskog. Mogli bismo rei da sve to se nakon toga desilo u slikarstvu moderne umetnosti predstavlja osnove za mnogostrukost vizuelnih izraza u eri savremenog postmodernog artificijelnog diskursa.

SV MAKSIM ISPOVEDNIK / Jajana tempera na dasci 2012.

Paralelno sa razvojem slikarskih pravaca s kraja XIX i poetka XX veka, u vreme kada pojedini od novozaetih likovnih pristupa bivaju podstaknuti umetnostima Dalekog istoka i afrikog kontinenta, dolazi do ponovnog upoznavanja Zapadne Evrope, ali i
tradicionalno pravoslavnih sredina sa srednjovekovnom, ruskom i vizantijskom pravoslavnom ikonom. Ponovno interesovanje i otkrivanje pravoslavne vizantijske ikone odigrava se tada u epohi globalnog trenda koji je imao nameru da otvori nove perspektive
vienja sveta, razliite od one koju je nudila iluzija trodimenzionalne euklidovske upljine klasine slike. Moderna umetnost kao temelj i konstituent savremene vizuelne kulture, ukupno posmatrano, izraavala je volju da razori klasino utvrenu sliku i do kraja
porui i razbije iluziju i svet predmeta u njoj. Otvorila je dimenzije preispitivakog odnosa prema strukturi i sadraju slike i njenim unutranjim zakonitostima. U svojoj osnovi, avangarda je teila cilju koji je imao nameru da prevazie fikciju i umetnost prevede u
ivot. Uticaj filozofije i naunih dostignua na slikarstvo, pomerio je granice rasuivanja o boji, formi, simbolu, unutranjem biu stvaraoca, kontekstu umetnosti, i zauvek promenio percepciju konzumenta, ali i manje zainteresovanog posmatraa umetnosti.
Tretman bojenih slojeva i taktilnost kojim se gradi tkivo slike postaju otvoreni i shodno tenjama i senzibilitetu autora njihova tekstura se moe oblikovati poevi od transparentnih slojeva do gustih i snanih nanosa etkom.
Prostor ikone i njena specifina likovna struktura, i slikarstvo moderne umetnosti, iako po namerama i semiotici razliiti, ipak prema unutranjim opredeljenjima koja odreuju karakter stvaralatva imaju mnogo vie zajednikog nego to bilo koji od ova dva
korpusa umetnikog delovanja ima sa umetnou koja neguje trodimenzionalni prostor. Kada Lazar Trifunovi u Slikarskim pravcima XX veka govori o ritmovima i smenama civilizacijskih ciklusa u umetnosti, iznosi zanimljivo zapaanje o slinostima izmeu
egipatske freske, vizantijske ikone i moderne slike. On ovde nalazi da su navedene estetske tvorevine meusobno vie sline nego razliite, pre svega po percepciji u kojoj se znak konstruie na srodan nain, a slikar sa spoljanje statine pozicije prelazi u
unutranji prostor slike u kojem i on sam postaje prostor. Potreba za isticanjem ove paralele, razmatrajui temu o ikoni i savremenoj vizuelnoj kulturi, sledi iz tenje da se ukae na aktuelnost i savremenost likovnog jezika koji postoji u okvirima tradicionalne
sakralne ikonografije. Viedimenzionalnost prostora i vremena u okviru jedne kompozicije, svedenost i stilizacija oblika i razvijena simbolika boja, ukazuju na to da vizuelni jezik koji je razvila bogoslovska misao ima veoma sloen likovni i kontekstualni sistem.
Propovedni karakter kontekst kojim se obraa subjektu i njegovoj zajednici, u cilju razvoja svesti prema sopstvenoj odgovornosti, a zatim i drugom i drugaijem, ikonu definie kao drutveno aktivno umetniko delo koje izlazi iz sfere pasivne i iskljuivo
estetske ravni slike.

NOJEVA BARKA / Jajana tempera na platnu 32x70 cm 2014.

Meutim, iako je, poput moderne umetnosti, jasno odreena u odnosu na elemente i likovnu egzistenciju klasine slike, ikonografija danas ili bar njen najvei deo ipak ostavlja utisak arhaine umetnosti izdvojene iz savremenog ivotnog i estetskog prisustva.
Razlozi za ovakvo uee likovne umetnosti Crkve moda se nalaze u nekoherentnom odnosu njenog trenutnog stvaralatva sa vizuelnim iskustvom savremenog oveka u eri posle pojave moderne umetnosti.
Naime, proces obnove crkvene umetnosti zapoet je najee ponavljanjem nekadanjih ikonografskih obrazaca kako u vidu kopistike, tako i u formi reminiscencije pojedinih dela iz, najee, srednjovekovne prolosti. Opti utisak koji se stie sagledavanjem
ovakvog kreativnog opredeljenja, pa ak i njegovih najreprezentativnijih primera nastalih u duhu neovizantije, jeste simulacija nekadanjih estetsko-religioznih vrednosti, to predstavlja posledicu nedostatka istinskog dijaloga izmeu tekovina umetnosti nastale u
prolosti i vizuelne kulture dananjice.
Kopistiki pristup ima znaajnu ulogu u muzeologiji i kao metod u izuavanju tradicionalnih stilova i tehnologije slikarstva. Meutim, kod pseudokopija ili radova izvedenih po uzoru na originale, slikar imitator pokuava da improvizuje kako bi na prvi pogled
stvorio asocijaciju izvedenog rada sa originalom. Takav pristup ostavlja utisak obmane jer stvaralatvu oduzima istinu i snagu. Ovde postoji elja za estetskim profitiranjem u odnosu na uzor, ali i afirmisanjem nedostatka kreativnosti.

9/6/2016 12:31 PM

NoviMagazin.rs - Ikona danas i iskustva slikarstva moderne umetnosti

2 of 3

http://www.novimagazin.rs/opusteno/ikona-danas-i-iskustva-slikarstv...

SV JOVAN BOGOSLOV / Jajana tempera na dasci 2014.

Sa druge strane, deo savremenog crkvenog stvaralatva kojem bi se mogao dodati epitet neovizantije, pravi izvesnu sintezu sadrajnih ikonografskih obrazaca i tradicionalnog slikarstva, najee XIV veka, od kojeg pozajmljuje stilske karakteristike. Ovim
namera uspostavljanja veze sa najviim dometima vizantijske vizuelne kulture postaje jasno uoljiva. Meutim, kod najveeg broja primera slikarstva ovog trenda d se zapaziti da su zanemarene izvorne kvalitativne likovne vrednosti i da njihovo mesto zauzimaju
surogati. Pribliavanje utisku koji ostavlja predloak ili umetniko delo iz prolosti za mnoge ikonografe predstavlja merilo uspenosti. Ovakav vid estetskog delovanja predstavlja oblik umetnosti koji Crkva trenutno razume, prihvata, i koji odgovara njenom
ukusu.
Pored ova dva najea i najuoljivija tipa ikonopisa, primetan je i razvoj jednog drugaijeg pristupa likovnog izraza u ikonografiji danas. Ovakav senzibilitet jednim delom ide u smeru preispitivakog u odnosu na prethodne epohe sa namerom da se u bogatom
iskustvu sakralnog slikarstva od ranohrianske umetnosti do danas prepozna bitno, lepo, i da se ono iskoristi kao inspiracija u sopstvenom stvaralatvu. Ovde slikar prepoznaje citate iz prolosti i inspirisan njima, sintetie provokaciju i modernom umetnou
osloboen likovni izraz. Ovim se eli, u cilju traganja za autentinim, ostvariti komunikacija na relaciji tradicionalnomodernosavremeno. Primeri ovakvog stvaralatva usmereni su na analizu mogunosti izraavanja kroz lini kreativni in i subjektivni likovni
rukopis u okviru ukupnog kolektiviteta sakralne umetnosti i njene ikonografije. Sintezom koja nastaje, ova pojava predstavlja istinski dijalog izmeu naslea i aktivnog stvaralatva. Meutim, veoma se retko ovakva umetnost pojavljuje na ikonostasima i zidovima
nekog hrama i uzima uea u javnim bogoslubenim prostorima.

TAJNA VEERA / Jajana tempera na dasci 32x70cm 2015.

Na kraju, mogli bismo rei da postmoderni tok u umetnosti sa pluralizmom kao svojom verovatno najvanijom karakteristikom pogoduje ikoni u vreme njenog novog ponovnog ireg drutvenog prisustva. Pravoslavna ikonografija, poput Crkve iji je integralni
deo, tei da se ivo obraa savremenom oveku, sa kojim pokuava da ostvari komunikaciju. U kontekstu te namere njen stvaralaki proces, pored tradicije na koju je svakako upuen, moda ne bi trebalo da zanemari vizuelno i estetsko iskustvo savremenog
oveka. Ovim bi na relaciji izmeu linog i kolektivnog, a zatim i tradicionalnog i savremenog, moda mogao biti osveen put ka istinskoj obnovi savremene crkvene umetnosti.

SV GRIGORIJE PALAMA / Jajana tempera na dasci 2014.

autor: Goran Jovi
izvor: Novi magazin

9/6/2016 12:31 PM

NoviMagazin.rs - Ikona danas i iskustva slikarstva moderne umetnosti

3 of 3

http://www.novimagazin.rs/opusteno/ikona-danas-i-iskustva-slikarstv...

9/6/2016 12:31 PM