MERH VDEO - M. Rt Korkmaz (Yn. Kurulu Bakan - Elektronik Yk. Mh.

)
FRMA/RN TANITIMI

LED NEDR?
LED ( Light Emiting Diode) , aslnda diode olarak
bilinen yariletken malzemenin farkl bir uygulamasdr.
P ve N tipi yariletken malzemeler birlikte
kullanldklarnda, kendi zellikleri dnda farkl bir
yap olutururlar.

LEDlerin yaydklar n tamamn insan gz

gremez. Grnen n dalga boyu 380-740 nm
(nanometre) arasndadr ve bu aralk elektromagnetik
tayfta kzltesi ve mortesi aralna denk gelmektedir.
Alt ve st snrlara doru grme giderek azalr, en iyi
grme 555 nm dalga boyu civarndadr.
IIK AKISI NEDR?
Bir k kaynann toplam k aksn lmek iin o
kayna bir kre iine alp kre duvarndan geen
ak toplamn bulmak gerekir. Krenin yar ap r ise,
yzey alan 4r2 olduundan yzey alannn 4pye
blm r2 geniliinde bir alan gsterir. Bu alan
oluturan kat aya da steradyan denmektedir.

A ve B kutuplarna,doru ynde bir batarya

balandnda( A kutbu +), P blgesinden N blgesine
doru bir akm akar. A kutubuna (-) ve B kutubuna (+)
gerilim uygulanrsa akm akmaz (ters yn). Akmn
bir ynde akmas ve dier ynde akmamas tipik bir
diod zelliidir ve zaten diod, tanmn da buradan
almaktadr.
LED( k yayan diod), normal diod gibi alr ancak
iinden akm getiinde ortama k verir.
LED diod, iinden geen akmn iddetine bal olarak
k verir, akm artarsa k da artar.
LED diodun verdii k deiik renklerde olabilir.
Burada nemli bir nokta, doru ynde polarma
uygulandnda , diod seri bir direnle (koruma
direnci) korunmal, akmn belli bir deerin zerine
kmasna izin verilmemelidir.
LED i direnci, LEDin iinden geen akma bal olarak
deiir. Eer koruma direnci konmaz ise LED hasar
grebilir.
Akm arttka diren klr, klen diren sayesinde
akm daha ok artar ve LED arakesiti fazla snaca iin
harab olur.
Bu nedenle LEDi sren besleme, akm kayna (akm
sabit) olarak tasarlanmaldr.
P ve N silikon malzemelerinin birleim yeri (arakesit)
aktif bir blge olup, bu blgenin alan ve hacmi,
diodun gc ve akacak akmn kapasitesi ile yakndan
ilgilidir. P ve N blgelerinin oluumunda deiik
yariletken malzemeler kullanlmaktadr. Yar iletken
malzeme iine nitrit, alminyum, gallium/arsenit ve/
veya GaAsP gibi malzemelerin katklanmasyla deiik
renklerde k yayan diodlar yaplabilmektedir.

I : Ik iddeti,
: Toplam k aks
A : Steradyan cinsinden alan ise;

Burada I ile k iddeti, ile toplam k aks ve A ile

de steradyan cinsinden alan gsterilmitir.
Her yne eit nm yapan bir kaynak iin,

Ik kayna noktasal deilse, alan duruma gre

hesaplanr ve yerine konur. rnein alan yarm kre
olursa, k iddeti;

olur.
AYDINLANMA NEDR (E)
Aydnlanma (k ak younluu) kaynakla deil,
aydnlanan yzeyle ilgili bir byklktr ve birim
alan zerine dik olarak den k aks anlamna gelir.
Birimi lkstr (lx)

Burada S n aydnlatt alandr; ayet bu alan k

geli ynne dik deil ise

LED Diodlarn renklerine bal olarak farkl gerilimlerde

altklarn syleyebiliriz.
Krmz /sar 2 Volt ve beyaz / mavi 3 Volt gerilim ister.
LED, diod olduuna gre genel olarak diodlar iin var
olan kurallar LEDler iin de geerlidir.
LED , doru ynde polarma verildiinde hzl bir
ekilde k yayar, LED bu zelliinden dolay yksek
hzda anahtarlama yapan devrelerde k vericisi olarak
da kullanlabilir.

Burada n geldii yn ile alan arasndaki adr.

Noktasal kaynakta ve r yarapl bir kre yzeyinde
alan 4 x x r2 olduundan;

102
Nisan 2014

win.indd 1

14.05.2014 15:45

Ik iddetiyle aydnlanma arasndaki iliki ise;

Grld gibi; aydnlanma, k kaynana olan

uzakln karesi ile ters orantldr.
LUMEN NEDR?
(Ik aks birimi)
1 kandela (MUM) iddetindeki bir k kaynann 1
metre uzaklkta ve 1 m yzeye dik olarak gnderdii
k miktarna (aks) LUMEN denir. Lumen ve ona
bal olarak LUX ( 1 mlik yzeyde 1 LUX aydnlatma
meydana getirecek k aks miktar) aydnlatma
tekniinde nemli parametreler saylmaktadr.
G NEDR?
Genel olarak, saniyede yaplan i miktarna g
denmektedir ve birimlendirilmesi cgs/ MKS sistemine
gre yaplmaktadr.
Ik kaynann , elektrik ebekesinden ektii veya
harcad g W ile ifade edilirse , bu gcn k
olarak bize yansmas( k olarak bize dnmesi) ok
nemlidir.
Tm k kaynaklar iin (k rengi, mr, CRI, salk,
pratiklik gibi kavramlar hari) LUMEN /W deeri
ncelikle dikkate alnan bir l olmaktadr.
rnek: Ik kayna 100 W ve kaynan verdii k
5000 Lmen olarak llm ise; LUMEN/W= 50 olur
ki bu deer zellikle LEDler iin ok azdr. LEDler iin
Lm/W deeri enaz 60 ve yukarsnda olmaldr.
Gnmz teknolojik olanaklarna gre
Lm/W= 85-95 uygun saylabilecek deerlerdir. Aslnda
Lm/W deerinin 150-170 olduunu savunan reticiler
de vardr.
CRI NEDR?
CRI (Color Rendering Index) harfleri u anlama
gelmektedir.
Gne nn referans alnmas durumunda, k
kaynann verdii k, ne lde gne nn
zelliklerini tamaktadr.
Gne iin CRI = 100 alnrsa ve k kaynann
CRI deeri 69 ise, kaynamz ancak yzde 69
orannda gne nn deerlerini koruyabilmektedir.
Bu deerin 75 ve daha yukarda olmas arzu
edilmektedir.
Ancak CRI deeri zellikle 5000 K altndaki k renleri
iin iyi bir deerlendirme faktr saylmamaktadr.

IIK RENG
Ik rengi Kelvin derecesi ile anlmaktadr.Kelvin
derecesi K harfi ile belirtilmektedir.
Metallerin stlmas sonucu k yaymaya balarlar.
Istlan metallerden, 2000 K ile 10000 K arasnda ok
farkl k renkleri elde edilebilmektedir. Metal nce
kzarr, ss arttka renk giderek beyaza doru ve
6500 Kden sonra da mavilemeye balar.
6500K ve yukardaki renkler souk (cold) ve daha
aadaki renkler ise scak (warm) k rengi olarak
kabul edilmektedir.
5500 K-6000 K bu aralktaki k renkleri gn ,
5500 K renk ise saf beyaz olarak anlmaktadr.
Ik rengi llebilmektedir.
LED TPLER?
A- Verdikleri k cinsi bakmndan, iki ayr LED tipinden
sz edilebilir.
-I insan gz ile grnebilen LEDler.
-nsan gz ile gnemeyen LEDler (kzl tesi
k veren ledler).
Dalga boyunun istenen deerde olmasn salamak
iin, yariletken malzeme iine konan katmanlarla
oynanarak (cins ve miktar) istenen k blgesi ve
rengi yakalanr.
B- Plastik veya metal klfl LEDler.
LED kullanm amacna ve gcne gre farkl klflarda
retilmektedir.
C- DIP Dual in-line package LED
D- Ayn klf iinde farkl rekte LEDler ( 3IN1).
E- COB LED( Chip on board)
F- MCOB LED ( oklu COB, multiple Chip on board)
Ayrca d grnmne gre de farkl isimlerde LED
saymak mmkndr. (SMD, mantar, yuvarlak, oval,
power LED gibi)
LED NASIL BESLENMEL?
LEDin tipine ve zellikle gcne (akmna) gre
uygun akmla srlmesi gerekir.
ncelikle LEDler DC (direct current) ile alrlar.
LEDlerden yksek verim alabilmek iin doru darbeli
akmla srlmeleri nerilmektedir. Diyodun delinme
gerilimi ve tm dier elektriksek karakteristii dikkate
alnarak hareket edilmelidir.
Uygulanacak puls eklindeki akm veya gerilimin;
genlii, skl ve sresi nemlidir. Puls skl insan
gzn etkilemeyecek ekilde yksek tutulmal
ama puls genlii ve sresi veya hizmet evrimi-duty
cycle-diyodun karakteristiinin izin verdii deerleri
amamaldr.
LED diyodlar seri balanarak bir dizin oluturulabilir ve
ortaya kan yapya uygun gerilim uygulanr.
LEDler paralel de balanabilir (paralel kollara koruma
direnci koymak gerekir, zira LEDler eit yapda olamaz
ve diren konmaz ise kol zarar grebilir).
Genel olarak LEDler akm veya gerilim kayna ile
srlebilirler. Ancak akm kayna ile srmek daha
uygundur. Zira LED, iinden geen akma bal olarak
snr, akm sabit ve maximum LED akmnn altnda
tutulursa LED hasar grmez.

103
Nisan 2014

win.indd 2

14.05.2014 15:45

Burada dikkat edilmesi gereken; sadece LED zerinden

geen akmn sabit tutulmas deil, LEDin zerinde s
birikmesine de izin vermemek gerekir.
LED zerindeki s uygun soutucu ile alnmaz ise, LED
mr ksa olur, hatta bozulma riski de vardr.

RENK: LED lambalarda renk eitlilii fazladr, istenen

renk ve tonda renk elde etmek mmkndr.

NEDEN LED?
Ik alannda LED byk bir olaydr, byk bir
sramadr ve k endstrisinde LED, n a
atlamasna neden olmutur.

BAKIM: LED bakm istemez.

oklara kar dayankldr.

LED her yerde kullanlyor.

Otellerde, salk sektrnde, d mekanlarda, d
cephe aydnlatmasnda, otoban aydnlatmasnda,
park ve bahelerde, dekorasyonda, ofislerde , evlerde,
elence yerlerinde, endstride, atlyelerde, toplant
salonlarnda, cep telefonlarnda, sinyalizasyonda,
aydnlatma sektrnde tm uygulamalarda
kullanlabilir.
MR: LED mr 50 bin - 100 bin saat olabilmektedir.
VERM: Aydnlatma elemannn harcad elektrik
gc ile verdii k deerlendirilir. LED verimi uzak ara
byktr. Watt bana LED ortalama 100 Lmen k
verebiliyor (150 lmene kadar kabilmekte). Halbuki
klasik lambalar watt bana 20-30 lmen k retebilmektedir.
LED, veriminin yksek olmas sayesinde nemli lde
enerji tasarrufu salar.
Watt bana ortalama 100 lmen k veren bir
LED lamba, klasik lambalara gre 3-4 defa ( klasik
lambann watt bana verdii k 20-30 lmen) daha
fazla k vermektedir , bunun anlam udur:
LED lambann verdii alabilmek iin, klasik lamba
kullanlrsa 3-4 kat elektrik harcamak gerekecektir.
Veya LED lamba ile, elektrie denecek aydnlatma
gideri 100 TL yerine 20 TL olacaktr.

DOAL IIK: LED ler gne na yakn zenginlikte

k yayarlar.

KULLANIM ALANI: LED hemen her yerde kullanlabilecek yapda ve zelliktedir.

zellikle elektronik devre eleman olarak yaygn
kullanlmaktadr.
Enerjilendikten sonra hzl cevab ( quick response)
nedeniyle LEDler, digital teknolojide de kullanm alan
bulmulardr.
KARILATIRIM:
-Akkor flamanl lamba ile:
Genel olarak akkor flamanl ampuller, ilk kullanlan k
kaynaklardr.
Bu lambalar Watt bana 20-30 lumen k
verebildikleri iin verimleri dktr.
LED lambalar 75-150 lumen/w k verdiklerine gre,
LED lambalarn verdii akkor flamanl lambadan
alabilmek iin, en az 3 kez daha ok enerji harcamamz
gerekecektir.
Dier bir deyile LED lambalarn aydnlatmada
kullanlmasyla, rnein 100 TL yerine 20-25 TL gibi
bir miktar elektrik paras denecektir.
-Dier aydnlatma elemanlar ile:
Dier aydnlatma elemanlar , akkor flamanl lambalara
gre daha avantajl olmakla birlikte, LED lambalarla
elde edilen verime gre geride kalyorlar. rnein
LEDler, floresan lambalardan bile %40-50 daha
verimlidir.
Sadece cva buharl lambalarda verim yksektir ancak,
bunlarn kullanlma alanlarnn snrl olmas yannda
baka negatiflikleri de vardr.

AIR METALLER: LED lambalar ar metaller iermedikleri iin evre dostudur.

UV/EMD: LED lambalar ultraviyole ve elektromagnetik dalga yaymazlar.
ISI ENERJS: LED daha az snr. Ortamdaki s farkllklar, LED k miktarn (k verimlilii sabit kalyor)
etkilemez. rnein floresan lambalarda ortam souk
olduunda, k verimi dmektedir.
LEDlerde s enerjisi kayb ok azdr. Kapal alanlarda
ortamdaki snn ykselmesine sebep olmaz. zellikle
vitrin aydnlatmalarnda LED ok kullanlr (vitrindeki
malzemenin sdan etkilenmesine neden olmaz)
KULLANIM HIZI: LED, enerji verildiinde hemen k
yaymaya balar (start srasnda s kayb olmaz ve hzl
cevap verir,
200 ns iinde).

104
Nisan 2014

win.indd 3

14.05.2014 15:45