BTN YNLERYLE SUSURLUK

Uluslararas Susurluk Konferans'na Sunulan

Bildiriler

Bu kitabn yayn haklar Analiz Basm Yayn Tasarm Uygulama Ltd. ti.nindir.
Birinci Basm: Haziran 1998
Teknik Hazrlk: Analiz Basm Yayn
Bask: Sistem Ofset
ISBN: 975-343-230-5

KAYNAK YAYINLARI: 251

ANALZ BASIM YAYIN TASARIM UYGULAMA LTD. T. istiklal Caddesi 184/4 80070 Beyolustanbul Tel: (0212) 252 21 56-252 21 99 Faks: 249 28 92

NDEKLER
SUNU 9
Uluslararas Susurluk Konferans A Konumas
Dou Perinek 13
Yeni Dnya Dzeni ve Mafya Gladyo Devletleri
Alpaslan Ikl 19
Dnya Ekonomisinde Mafyalama
Prof. Dr. zzettin nder 21
Siyasetin Mafyalamas ve Hanedanlar
Uur Dndar 28
Yeni Kriminal Burjuvazi: Rus Mafyas rnei
Jrgen Roth 36
Trkiye Ekonomisinde Uyuturucu ve Kara Parann Yeri
Do. Dr. Veysi Sevi 41
Ergenekon'u ABD Gzetiminde Trke ve Sunalp Kurdu
Erol Mtercimler 48
Trk Gladyosu: Kontrgerilla
Ferit lsever 57
ABD Yardm Programlar ve zel Sava
Erol Bilbilik 66
Papa Suikast ve Gizli Servisler
Jean-Marie Stoerkel 78
P-2 talyan Gladyosu ve lkcler
Paolo Di Giannontonio : 87
lkclerin Avrupa Eylemleri ve Gerekler
Tuncay zkan : 90
Komnizmle Mcadele Derneklerinden MHP'ye
Hasan Fehmi Gne : 94
CIA, Dnya Antikomnistler Birlii (Wacl) ve MHP
Jrgen Roth : 100

Hizbullah ve Gladyo
Mehmet G : 102
Gladyo'nun Son Aya: Provokatif Sol
Arslan Kl : 109
1 Mays 1977 Provokasyonu ve Amerikanc Darbe in stikrarszlatrma Harekt
Hasan Yaln : 113
Siyasal Suikastlar: Abdi peki'den Uur Mumcu'ya
Tuncay zkan : 124
Hukuk Devleti, Gladyo ve Susurluk Yarglamalar
Emcet Olcaytu : 133
rangate ve Trkiye
Prof. Dr. etin Yetkin : 141
Yeralt Ekonomisi ve eteler
Enis Berberolu : 156
Trk Siyasetindeki Uyuturucu Glgesi
Nezih Tavla : 161
Nkleer Madde Kaakl ve Trkiye
Metin Dalman : 170
Kontrol Edilemeyen Bir G Devletin ine Girmi
Fikri Salar : 173
Kk Amerika Srecinin Sonu: CIA Grevlisi Babakan
Adnan Akfirat : 179
Eref Bitlis Suikast, CIA Pemergeleri ve NGO'lar
Hikmet iek : 190
Azerbaycan Darbe Giriimi ve Trkiye
Hasan Uysal : 200
Sincian-Uygur Provokasyonu ve iller
Adnan Akfirat : 211
eriat Terrde ABD Balants
zcan Bze : 228

Ek

Fikri Salar : 241

Sezen z : 244

SUNU
Aydnlk dergisinin dzenledii konferans, iller'in ileri Bakan Meral Akener'in
engellemelerine ramen, 14-15 Haziran'da i Partisi stanbul il merkezinde yapld.
Konferansa, Trkiye'den ve yurtdndan, her biri konusunda uzman 28 akademisyen,
aratrmac ve gazeteci katld.
Uluslararas Susurluk Konferans, Susurluk etesi'nin katlmyla yapld! Evet katlmyla!
ete, konferanstan bir gn nce srece dahil oldu. Bu ii kendine yakr biimde yapt.
Konferans, 14 Haziran Cumartesi gn balayacakt. Tebligat Cuma gn geldi. "Toplantya
izin verilmedii" yazlyd. Ne gereke, ne yasal bir dayanak. Dayanak olamazd zaten.
Yasalar, toplantlar iin izin alnmasn ngrmyordu. Valilik, olmayan yetkiyi kullanyordu.
Toplantlarda sadece bildirim yaplmas yeterliydi. Ancak sorumluluk stanbul Valilii'ne ait
deildi. Emir yukardan, iileri Bakanl'ndan gelmiti. iller Ailesi'nin ileri Bakan Meral
Akener'den. Akener, tebligat kartmakla yetinmemi, konferansn yaplaca salonun
sahibi durumundaki Petrol- Sendikas'na da salonu hibir ekilde amamas ynnde bask
yapmt.
zel rgt, Susurluk'un konferansna bile tahamml edemiyordu. Tebligat Cuma gn saat
18.00'de yaptrmasnn nedeni de, Aydnlk'a itiraz olana brakmamakt. rgt, mesai iin,
resmi dairelerin kapal olduu saatleri tercih ediyordu. Sulularn tela iindeydiler.
Ancak tutmad.
iler zel rgt'nn marifeti konferans adeta gzelletirdi. Daha etkili hale getirdi.
Konuklar, dinleyiciler ve Trkiye, iller zel rgt'nn sululuunu bir kere daha grd.
rgt, toplantnn i Partisi'nde yaplmasn engelleme yetkisine sahip deildi.

14 Haziran Cumartesi sabah Petrol-'in stanbul/Altunizade'deki binas nnde toplanld.

Tebli sunacak retim yesi, uzman, yazar ve gazetecilerle konuklar oradaydlar, i Partisi
Genel Bakan ve Aydnlk Dergisi Bayazar Dou Perinek, burada bir basn aklamas
yapt. Perinek, "Susurluk etesi kendisini bir kez daha ele vermitir, bir kez daha sust
yakalanmtr. Bu hkmet sular rtmek iin kurulmutu ve bugn de bu aba iindedir"
dedi. Daha sonra konferansn yaplaca P stanbul il Merkezi'ne gidildi.
Konferans Dou Perinek'in al konumasyla balad. lk oturumu Prof. Alpaslan Ikl
ynetti, ilk konumac ise, Kanal D Haber Genel Ynetmeni Gazeteci Uur Dndar'd.
ki gn sren Uluslararas Susurluk Konferans 300 dolaynda konuk tarafndan byk bir
dikkatle izlendi. Baar, tebli sunacak uzmanlarn katlm oranndan balyordu. arl 30
teblici ve oturum yneticisinden 28'i konferansa katlmt. Bu tr toplantlar iin bu bir
rekordu. CHP el Milletvekili Fikri Salar, yalnzca bu toplantya katlp dnmek zere
Mersin'den geldi. Gazeteci Hasan Uysal, freni patlayan otomobiliyle kaza tehlikeleri
geirdikten sonra toplantya yetiebildi. Uysal, tebliinin giriinde, macerasn kendine zg
ho bir slupla anlatt.
Konferansn byk deeri, elbet teblilerin ieriindeydi. Susurluk, iki hafta nce
Parlamento'da tartlmt. Bo sralar nnde muhalefet szclerinin anlatmaya altklar
gerekler yitip gitmiti. Meclis'in kafas Susurluk'la, iller zel rgtyle, Trkiye'nin
kaderiyle ilgili deildi. Daha dorusu, ortaya karmak, gereini yapmak iin deil; rtmek,
kapatmak, sulular kurtarmak iin ilgileniyordu bu ile. Gerekler, sular, sadece pazarlk iin
deer tayordu. zel rgt nemli sinir merkezlerini hl elinde tutuyordu, Parlamento
teslim olmutu. Uluslararas Susurluk Konferans ise aratrd. Yeni gerekler ortaya koydu,
ipular sergiledi. Tarihi deerlendirdi. Sonular kard.

10

zetle u grld: Trkiye'nin gerek entelektel birikimini ne Parlamento temsil ediyor, ne

niversite, ne de medya. Oralara bakanlar, kanlmaz olarak karamsarla kaplyor. Ama
Susurluk Konferans'n izleyen herkes, Trkiye'nin aydn ve aratrmac birikimine hayran
kald. Bu birikimin medyadaki, niversitedeki ve Parlamento'daki paralarnn bir baka
odakta buluturulmas zorunluydu. Bu konuda, katlan herkes gr birlii iindeydi.
Konferans boyunca tebli sunan aydnlar arasnda hem gr alverii yapld, hem de
tartmalar yaand.
Yerli ve yabanc katlmclar, 14 Haziran Cumartesi akam Kumkap'nn kendine has
atmosferi iinde verilen yemekte de birlikteydiler. Ge saatlere kadar sren sohbetlerin
konusu gene Susurluk eksenindeki gereklerdi. Askeri darbeler, rejimin iinde bulunduu
kmazlar, hepsi ele alnd. Yeni dostluklar gelitirildi.
Kaynak Yaynlar

11-12

ULUSLARARASI SUSURLUK KONFERANSI

AI KONUMASI
Dou Perinek

Aydnlk Dergisi Bayazar,

i Partisi Genel Bakan

"Kk Amerika" Sreci Cumhuriyet Kamyonuna arpt

Trkiye, 50 yldr "Kk Amerika" srecini yayor.
te "Kk Amerika" olduk.
Trkiye, bugn bir mafya-gladyo-tarikat diktatrl altndadr. Babakan, Nakibendi mridi.
Mafya prensesi ve CIA grevlisi ynetici var.
Ekonomi, eroin bamls. Trkiye, emperyalist-kapitalist sisteme bir de uyuturucu zerinden
balanm. lke, IMF ve Dnya Bankas reeteleriyle ynetiliyor.
50 yldr yaadmz, bir kardevrimdir; Cumhuriyet'i ykma giriimidir.
Ne var ki, Kk Amerika sreci, Susurluk'ta Cumhuriyet Devrimi kamyonuna arpmtr.

13

Mersedes'in iinden Trkiye'nin bamszlk ve gvenlik sorunu haline gelen iller zel
rgt kmtr. Bu zel rgt, ayn zamanda siyasal sistemin fotorafn sunmaktadr.
nfaz efi olduu uluslararas ve ulusal dzeyde resm belgelerle saptanan Abdullah atl,
yanna DYP milletvekilini ve polis efini alarak tarihe son kez poz vermitir. Abdullah atl'nn
reisi Muhsin Yazcolu ise, Meclis'te hkmet kombinezonlarnda boy gstermektedir.
Btn dnya biliyor; eroin ve nkleer madde kaakl, ancak devletin yksek iktidar
organlarnn korumas altnda yaplabilir. Mafya-iktidar balants, olayn doas gereidir. ABD
emperyalizminin hkimiyeti altnda eroine baml hale getirilen bir ekonomide, mafyann
iktidar kanlmazdr. ktidar ise gene kanlmaz olarak mafyalar.
Bugn Trkiye'nin iktidar yapsna baktmzda gryoruz; byk sanayiciler, byk
iadamlar iktidar aygtnn kenarlarna itilmektedir. ktidarn kilit mevkileri, uyuturucu, silah ve
nkleer madde kaaklarnn, kara para bankerlerinin ellerine gemitir.
Bizzat Babakan ve yardmcs, koalisyonlarn yeraltnda da kurmu bulunuyorlar, ortaklaa
kara paray aklama ii yapyorlar.

NATO'nun Ac Meyvesi
Bu srete 1950'ler, balang noktas. ABD nfuzunun arlamas ve eriatln
glenmesi el ele oldu. amzn tun yasasdr bu.
Susurluk'ta ortaya kan kurum ve ilikilerin temelini NATO att. Bilindii gibi Gladyo modeli,
btn NATO lkelerinde uyguland.
Toplum, bu rgtn varlndan yaygn olarak ilk kez 12 Mart 1971 rejimi srasnda haberdar
oldu.
Kontrgerilla, 1980'e doru CIA ile ibirlii halinde yeralt eylemlerini younlatrd. Sirkeci ve
Yeilky sabotajlarndan Marmara yolcu gemisinin batrlmasna kadar bir dizi byk tertip, 12
Eyll 1980 darbesinin ortamn hazrlad.
Kontrgerilla, 1980 sonrasnda, faaliyetini olaanst boyutlara ulatrd. Bugnk ad, zel
Kuvvetler Komutanl'dr.
Devlet, ABD ve NATO reetelerine gre yeralt rgtleri kurmutur. Bu rgtler, cinayet,
uyuturucu kaakl, hara, gasp, tehdit dahil her tr terr eylemine girimitir.

14

Devletin yeralt kurulular, daha 1960'l yllarda, Komnizmle Mcadele Dernekleri'nden

balayarak eitli yan rgtleri kullandlar. MHP ve lk Ocaklar, denebilir ki, NATO
modeline uygun olarak, devletin yeralt terrnn yan kurulular ilevini yerine getirdiler.
Trk ntikam Tugay (TT), Esir Trkler Kurtulu Ordusu (ETKO), slam Hareket, slam
Yumruk, Hizbullah (lim grubu), slam Byk Dou Aknclar Cephesi (BDA/C) gibi rgtler,
yine ayn grevi stlendiler.
CIA'nn uyuturucu ana yakalanm baz "sol" maskeli rgtler de, ABD balantl terrn
taeronluunu yaptlar.

CIA'nn ocuklar
Susurluk olayndan sonra btn arpclyla ortaya kan nemli gerek, "CIA'nn
ocuklar"dr.
Bilindii gibi, 12 Eyll askeri darbesinden sonra CIA efleri, "Bizim ocuklar baard" dediler.
MT'in CIA balantl Hiram Abas-Eymr-Eken klii ise, bu ocuklar 12 Eyll ncesi ve
sonrasnda kullandklarn itiraf ettiler.
Nerede? CIA'nn Trkiye'yi istikrarszlatrma operasyonunda. Muhsin Yazcolu'lar,
Abdullah atl'lar, Mehmet Ali Aca'lar ve dierleri bu operasyonda kullanldlar. CIA-MTlk Ocaklar balants apak ortaya kmtr.
Operasyon, 1 Mays 1977 katliamyla balad. Abdi peki'lerimizi, Doan z'lerimizi,
Ttengil'lerimizi ve dier aydnlarmz bu operasyona kurban verdik. Kahramanmara,
orum, Erzincan, Sivas krmlar, bu operasyonun birer parasyd.
CIA, marifetli ocuklarn daha sonra uluslararas arenaya kard. Papa suikast, eroin ileri
vb.

zel rgt'n Babas zal

Arkasndan CIA'nn "MT'in sivilletirilmesi" adn verdii giriim geldi. Zamann babakan
Turgut zal ile MT'teki adamlar Hiram Abas ve Mehmet Eymr barolde. Bir "zel Bro"
kuruyorlar. iller zel rgt byle douyor.

15

zel Bro'nun tarihi, ekonominin mafyalamas tarihiyle rtyor.

zal'n "liberalleme" ad altnda uygulad program, serbest piyasa ve rekabeti deil; eroine
bamll getirdi. Uyuturucu, silah, nkleer madde ve altn kaakln yasallatrd. Kara
paray aklayacak mekanizma ve kurumlar yaratt: Hayali ihracatlar, kumarhaneler, yeralt
bankacl vb.
Mafyalamann babas zal, devlet kurum ve grevlilerini bu ilere sokarak, Eroin Devrimi'ni
gerekletirdi. Irak'a ambargonun yaratt yllk 10 milyar dolar ak, eroin geliriyle kapatld.
zal hanedan da nasiplendi elbette bu "devrim"den.

Ankara'da iller'in Himayesinde CIA stasyonu

te iller, 1993 ylnda babakan olurken, byle bir mirasa konuyor. iller Babakan olur
olmaz, Babakanlk Bamaviri Kamil Yceoral' "D Trkler Koordinatrl"ne getirerek,
Dileri Bakanl'n devred brakyor. CIA ile kaynpederi zerinden ve dorudan
balantlar olan Kamil Yceoral, Ankara'daki bamavirlii bir CIA istasyonuna eviriyor.
iller'in genelgesiyle btn devlet kurumlan Kamil Yceoral'a istihbarat aktaryor.
Babakanlk rtl denei, Bamavir Yceoral tarafndan CIA ile ortak Kafkaslar ve Orta
Asya operasyonlarnda kullanlyor. CIA'nn denetimindeki Binba Kaif Kozinolu ve
Abdullah atl ekibi, bu merkezden ynlendiriliyor.
Eref Bitlis, Uur Mumcu, Sabanc suikastlarn aydnlatacak gereklerdir bunlar.

"Kriz Blgelerinde" ABD Taeronluu Dayatmas

iller zel rgt, medya tarafndan bir mafya etesi gibi gsterildi. Uluslararas alana kadar
uzanan rol rtbas edildi.

16

ABD, Trkiye'ye, "kriz blgelerine mdahale gc" roln kabul ettirmek iin, birtakm tertip
ve kkrtmalara bavurmak zorunda kalm ve bu tertiplerde iller zel rgt'n
kullanmtr.
Azerbaycan'da darbe giriimi, eenistan'a silah ve adam yollamak, ran ile sava
kkrtmalar, Kuzey Irak'taki tertipler, in Halk Cumhuriyeti'nin Sincian-Uygur blgesine
sabotaj timlerinin yollanmas, hep bu rgtn CIA gdmndeki marifetleridir. Ama,
Trkiye'yi Rusya, Azerbaycan, ran, Irak, Suriye, Arap dnyas ve in Halk Cumhuriyeti ile
derinleen atmalarn iine itmektir. Bu dmanlklarn iine srklenen Trkiye ile ABD
arasnda kader ba kurulacak ve Trkiye, ABD taeronluunu stlenmek zorunda kalacaktr.
Uluslararas tertiplere hizmetin kukusuz bir fiyat vardr. Bu fiyat, zel rgt'e ve zellikle
iller ailesine uyuturucu ve nkleer madde ihaleleri verilerek denmektedir. Eroin ve
nkleer madde kaakln zelletirenler, bu faaliyeti terr rgtyle yrtmek
zorundadrlar.

ABD'nin "Ilml slam" Modeli

Btn olgular gsteriyor: Tpk bu yzyln banda olduu gibi, dnya sistemiyle cephe
cepheye gelmi bulunuyoruz. Sistemin merkezindekiler, kozmopolittir; baka deyile
vatansz. Ancak sistemin merkezindeki bu kltr, geni halk kitlelerine yabancdr. Halk hangi
kltrle sisteme balanacaktr? Onu da ABD reeteleri belirlemitir: "Ilml slam".
Bilindii gibi, CIA Bakan Yardmclna kadar ykselmi olan Graham Fuller, "Kemalist
Devrim'in modas geti, Trkiye'ye Ilml slam kimlii lazm" diye buyurmutu! Daha ilginci, bu
kimlik dayatmas, yalnz Trkiye'ye deil, Orta Asya Trk cumhuriyetlerine kadar uzanyor.
Fethullah Glen gibi baz tarikat liderleri, bu ABD faaliyetinin misyonerliini stlenmi
bulunuyor. Orta Asya cumhuriyetleri, ABD parasyla kurulan dinci okullarla donatlyor.

17

Hem Trkiye'de hem de Trk cumhuriyetlerinde tarikatlar canlandrlmakta, halk ideolojik

dzlemde, bu tarikatlar ayla denetim altna alnmaktadr. Dksndan kokain kan bir eroin
kaaksnn cenazesini arkasndan tekbir getirerek yryen kalabalklar, byle retilmitir.
Sistemin merkezindeki kokain ile sistemin kenarndaki kltr byle birletirilmitir.

Devrim Paklar
Trkiye'nin sorunlar, en bata devletin mafyalamas ve insann manevi ykma uramas
sorunu, gelmi kkl deiikliklere, byk bir devrimci dnme dayanmtr.
Trkiye'nin emperyalizme bamlln sorgulamadan demokrasi ve bar ynnde hibir ciddi
adm atlamaz. Meselenin z buradadr. iller zel rgt, bu nedenle bir "ete" deildir;
dnya kapitalist sisteminin bir aletidir. Trkiye'nin bamszlk ve gvenlik sorunudur.
Bugnk neoliberal sistem iinde, eroine bamlla bir zm yok. Bu sistemin hangi
iktidar, ylda 8-10 milyar dolardan vazgeecektir?
2020 ylnda, bu sistem baknz neler vaat ediyor: 10 milyon ocuk sokakta yatacak; milyonlar
eroine baml hale gelecek; milyonlarca kadn vcudunu satacak; tarmn kertildii
koullarda, 40-50 milyon nfus, aln kylarnda yaayacak. Byle bir lkeyi, emperyalizm
ve iktidar sahipleri, ancak Trk-Krt, Snni-Alevi boazlamalar kkrtarak ynetebilirler.
Ne acdr ki, Cumhuriyet Devrimi Trkiyesini yitirmi bulunuyoruz. ABD'ye baml mafyagladyo-tarikat diktatrlnn bizi gtrd yerde, u elimizdeki Trkiye bile
bulunmayacaktr. 2020 ylnn 120 milyon nfuslu Trkiye'si, bu sistem devam ederse, artk
Trkiye deildir.
rtica ve mafya arasndaki ortaklk apak karmzdadr. Onlarn arkasndaki gc, ABD
emperyalizmini, bizler gryoruz. Zamanla herkes grecektir.
Devrimci Cumhuriyet, bir tek eroinden kurtulmak iin bile, Trkiye'ye gereklidir, zorunludur.
Trkiye, bu ihtiyala yeni bir srece girmitir. 1920'leri hatrlatan devrimci bir atlmn
eiindeyiz.

18

YEN DNYA DZEN VE

MAFYA-GLADYO DEVLETLER
Prof. Dr. Alpaslan Ikl
Oturum Bakam

Deerli dostlar, bu oturumun konusu "Yeni Dnya Dzeni, Mafya, Gladyo" olarak belirlenmi
bulunuyor. Mafya ve Gladyo ile Yeni Dnya Dzeni arasnda bir iliki kuran bu bala
katldm ncelikle belirtmek isterim. Bildiiniz gibi Yeni Dnya Dzeni, kreselleme olarak
tanmlanan srele btnleniyor, tanmlanyor. Dorusu kreselleme, ustaca bulunmu bir
sylem oluturuyor. Herkes etkisi altnda olduu bak asnn, dnya grnn
dorultusunda, bu kreselleme szcnde, kendisine scak gelebilecek armlar
bulabilir. Uluslarn, insanlarn arasndaki duvarlarn kalkmas, dnya milletlerinin, insanlarn
sorunlarnn bir btn olarak ele alnmas dorultusunda bir arm, ok deiik ideolojilerin,
dnya grlerinin etkisi altndaki insanlara ayn zamanda scak gelebilir.
Ama gerek bu deildir. Sorulmas gereken ok nemli bir soru var: Kreselleiyoruz ama
gerekten kreselleiyor muyuz? Sermayenin k hzyla dolat bu dnyada, emein
nnde Berlin Duvar'ndan daha byk duvarlar rlmesi gereini elbetteki yadsyamayz.

19

Bu arpk kresellemenin ne anlama geldii konusunda sorulmas gereken bir soru var:
Kimin iktidar altnda kreselleiyoruz?
Kresellemenin rtkanlar, dnyada artk emperyalizm a sona erdi, karlkl bamllk
sreci balad, ulusal devletin tarihin karanlna gmlmesi zaman geldi, Kemalizme dair
birok deer dinazor ilan edilmelidir ynnde bir propaganday ustaca yrtyorlar.
Kresselleiyoruz diyenlerin, artk ezen-ezilen, smren-smrlen ann geride kaldn
iddia edenlerin tavr, ksaca ifade etmek gerekirse bana, ncil'de olduunu hatrladm bir
sz anmsatyor: "eytann en byk kurnazl, kendisinin olmadna bizi inandrmasdr."
Bugn emperyalizm yoktur, emperyalizm a kapanmtr diyenlerin sylemi de bu.
Kreselleiyoruz ama hangi kurallara gre kreselleiyoruz? Kreselleme ideologlar bunu
anlatmak iin uygun bir kavram daha icat etmi bulunuyorlar. Dereglasyon, yani
kuralszlatrma, yani devletin yol gstericilii, dzenleyicilii bitiyor. Onun iin ulusal devlet
a sona eriyor. Hal byle olunca, gerekte bir kural var, bu sermayenin kr ncelii
kuralnn kaytsz artsz olmas. Kr nceliinin tek, mutlak bir ncelik kazanmas, bir arlk
kazanmas, dnyadaki ilikilerde sosyal adaleti unutmak aamasna bizi oktan getirdii gibi,
tm ahlaki deerlerin de unutulmas dorultusunda insanl koar admla ilerlemek zorunda
brakyor. Bu sretir ki, mafya olgusunu, hibir ahlaki deer tanmayan bir iktidarlama
olgusunu, Yeni Dnya Dzeni'yle birlikte gndeme getirmitir.

20

DNYA EKONOMSNDE MAFYALAMA

Prof. Dr. zzettin nder

stanbul niversitesi
ktisat Fakltesi retim yesi

Kapitalist Sistem Dinamii ve Yeralt Ekonomisi

Susurluk olay, aa ktktan beri gerek medyada gerek dier alanlarda ok tartld, ok
konuuldu. Tm bu tartma ve konumalara bakarak, Susurluk olaynn zerinde yeteri kadar
durulduu ya da bu olayn gerek tahlilinin yapld sonucuna ulaanlayz. Zira Susurluk
olayn, olayn taraflar ya da bundan kar zedelenenler veya ilgi ekip pazar payn
ykseltmeye alan medya mensuplar da, ok eitli alardan tartmaya aabilirler. Bu tr
tartmalar olay amak yerine, tam tersine, dikkatleri olaya ve olayla dorudan ilgili kiilere
toplayarak, ana konuyu, bilerek veya bilmeyerek, perdeleyebilirler. Marx'n gzel bir sz
vardr. Bir yerde Marx der ki, "Burjuva iktisat ve dnrleri belirli olay incelediklerini

zannederek, o olayda younlatklarnda ana noktay gzden karrlar. Bu karmaadan

yararlanan sistem, kendi yolunda, bir engelle karlamadan ilerler."

21

te bana yle geliyor ki, Trkiye'nin gndemine dm olan Susurluk olay da biraz byle
bir hava iinde ele alnm bulunmaktadr. Bunun sonucunda sistemi sulu bulup sorumlu
tutmak yerine, belirli kiilere su yklarak, sistem aklanabilmektedir. rnein, polis efinin ya
da bir milletvekilinin veya baka bir st dzey yneticinin sulanmas ve cezalandrlmas ile
tm sorunun zlm olaca dncesi yaygnlaabilmektedir. Bu nedenle, salt olaylar
zerinde durmak yerine, bu olayn oluum nedenleri ve ortamn aratrmak daha anlaml ve
aklayc olur.
Susurluk olay gibi sistemin oluum ve ileyii ile birebir iliki iinde olduundan phe
bulunmayan olaylar, sosyal-genetik balamda ve byle bir bak as ile ele alnabilir. Ancak
byle bir yntemle yaklaldnda olayn tm iliki ve ayrntlar grlebilir.
Sosyal genetik asndan olaya yaklam yapabilmek iin, sistemin bileenleri zerindeki
sistemsel drtlerin ileyi ve sonularn incelemek gerekmektedir. Trkiye, kapitalist bir
dnya iinde, kalknmaya alan kapitalist bir lkedir. Periferik konumda olan Trkiye'ye,
merkez tarafndan bir rol ve grev biilmi bulunmaktadr. Trkiye ise, byle belirlenmi olan
alan amadan, sistemsel drt ve kodlarla alan ajanlar marifeti ile hem ekonomik
yaamn srdrmeye hem de kalknmasn gerekletirmeye almaktadr.
Aralarnda i atma olmakla beraber, merkez tarafndan Trkiye'ye biilmi olan rol, youn
teknolojiye girmeden, sanayilemeyi srdrmek, byk ve gl bir pazar ve baz alanlardaki
retimler iin de retim merkezi oluturmaktr. Hem Trkiye'nin kalknmas ve glenmesinin
baltalanmas hem de silah sanayiinin finansman asndan Trkiye'nin devaml olarak siyasal
huzursuzluk ve hatta scak atma ortam iinde tutulmas da kanlmaz gibi grlmektedir.
te yandan, Trkiye'ye baktmzda muazzam blgesel farkllklar yannda ok byk boyutta
isizlik ve gelir dalm bozukluunun hkm srdn grmekteyiz. Kalc bir bar
salayamayan Trkiye, devaml politik srtme, baz durumlarda da scak atma iine
girmektedir. Bu arada ok byk boyutta d borcu olan Trkiye, yabanc sermaye ve ondan
da nce speklatif para giriine muhta durumdadr.

22

Trkiye'nin iinde yzd havuz ise, Yeni Dnya Dzeni ad verilen, finans kapital
aamasndaki gelimeler dnyasdr. Byle bir dnyada merkez, know-how ve youn teknoloji
kullanan retim yannda, speklatif finansal operasyonlarla kendine kaynak aktarmaya
almaktadr. Merkezdeki g, evresinde halkalanm olan topluluklar, kaynak aktarma
potansiyeline gre yrngeye oturtmaktadr. yle gzkyor ki, alk snrnda ve onun da
altnda yaayan lkeler d halkada yer almaktadr. Merkeze kaynak aktarm potansiyeli
bulunmayan bu lkeler ve insanlar, ancak ara sra ve biraz da gstermelik olarak merkezin
ilgisini ekebilmektedir. Buna karn, aralarnda Trkiye'nin de bulunduu merkeze yakn
lkeler, kaynak aktarma ilevi asndan canl grlmektedir. Bu gibi ekonomiler,
borlandrma, ticaret, scak atma vb. gibi yollarla merkeze kaynak aktarabilir olarak
alglanmaktadr.
te kapitalist ileyi dinamii, byle bir iliki balamnda, evre lke politika ve
uygulamalarn hem ilgili lke hem de merkez glerine balamaktadr. evre lkeleri
merkeze kaynak aktarabilmek iin yeralt ve yerst varlklarn hzla tketmekte, yeralt
ekonomik faaliyetlere girmekte ve tm bu abalarn srdrlmesinde resmi glerle ibirlii
yaplmaktadr. Sz konusu ibirlii, bir yandan maliyet tasarrufu amacna ynelik olarak,
yeralt faaliyetini yrtenler tarafndan istenmekte, dier taraftan da ar ekonomik koullarn
hafifletilmesi amacyla bizzat resmi gler tarafndan itirazsz ve hatta sempatiyle
karlanmaktadr.
Resmi makamlarn yeralt faaliyetine anlayl yaklam, sadece borlu periferik lkelerde
deil, fakat merkezdeki ileri glerde de gzlemlenen bir durumdadr. rnein, son olaylarn
irdelenmesinde ortaya kt ki, yeralt dnyasnn baz isimleri yurtdnda serbeste dolap,
oralarda aylarca kalabilmiler. Bu durumu, msamaha ve gz yumma dnda hibir bahane
ile aklamak olas deildir. Sz konusu msamahada hem merkez hem de periferik
konumdaki lkenin yaran bulunmaktadr. Zira, arborlu konumdaki bir lkenin iinde
bulunduu zor koullar, bumerang gibi, merkezdeki gl ekonomileri de vurmaktadr.
deme temerrdne den bu lkeler, uluslararas fnansal akmlar kestii zaman dnya
finans evresi ok zarar greceinden, bu sistemi alr vaziyette tutabilmek amacyla
gelimi merkezler, kendi lkelerindeki baz yolsuzluk ya da usulszlklere gz yumabilir.

23

Bunun da tesinde, merkez lke ya da lkeler, evrede bir siyasal operasyon yapmak
istediinde, bu operasyonun mali kaynaklarn gizli tutmak kanlmaz olur. ite byle
durumlarda silah ve uyuturucu ticaret faaliyeti yan yana gelebilir. rnein, bir evre
lkesinde scak atma ortam yaratlacak ise, gerekli askeri malzeme hibir zaman evrak
zerinde gsterilemez. Bu durumda balatlan ve geniletilen yeralt ekonomik faaliyeti ile
ilgili elemanlarn, hatta bunlarn gvenlik iinde ilgili faaliyetleri yrtebilmelerini salamak
amacyla, merkez lkelerde dolamalarna gz yumulur. Byle durumlarda, merkez lkeler
kendi halkn dahi feda edebilir. rnein, bir merkez lkenin bir evre lkeden ykl alaca
var ise ya da yine bir merkez lke bir evre lkede, kendi amacna uygun olarak, scak
atma ortam yaratmak istiyor ise, yeralt ekonomik faaliyetleri destekler, bunlarn
elebalann gzetir ve yeralt ekonomisinin rnlerinin bizzat kendi lke halklarna
pazarlanmasna gz yumabilir. Zira bylece merkez lkelerdeki finans vb. ekonomik ajanlar
tatmin edilmi veya merkez siyaseti evreye dayatlm olmaktadr.
Grlyor ki, yeralt ekonomisi de, bir tr ekonomik faaliyet olarak, uluslararas bir boyuta
sahiptir. Burada da tm uluslarn yetkilileri ve ajanlar iin iinde olarak, birer aktr gibi
rollerini oynamaktalar. Uluslararas platformda aka savunulamayacak politikalarn
finansman yeralt ekonomisi ile yrtmekte ve doal olarak bundan sorumlu olan gl
merkez ekonomileri de, baz kanunsuzluklara gz yummakta, hatta bunlar desteklemektedir.
Dnya Bankas, 1974 ylndan beri her yl bor verdii gelimekte olan lkelerden, bor
verdiinden daha fazlasn geri alyor. evresel konumdaki lkeler asndan baktmzda ise,
bu durum sz konusu lkelerin fakirlie itildiini ifade etmektedir. Trkiye'de enflasyon,
yatrmszlk ve yksek enflasyon, aslnda hep kaynak aktarma sreci sonunda oluan
fakirlemenin ekonomik gstergeleridir. Bu bozukluklarn ayn anda isizlik ve gelir
dengesizlii anlamna geldii de aktr. te byle bir durumda yeralt ekonomisi oluumunun
tm maddi koullar olumu demektir. Trkiye ksmen retici, ksmen iletici yere sahip
olabilir. Byle bir ekonomik iliki ortaya ktnda bu ii yapanlar, maliyet tasarrufu salamak
amac ile kanlmaz olarak resmi makamlarla iliki kurma yoluna giderler.

24

Ekonomik adan zor durumda bulunan lke yneticileri de bu duruma msamahakr

bakarken, baz yetkililer de sulu konumuna debilir.
Yeralt ekonomisi, risk ok yksek olduundan dolay, yksek kr haddi ile alr. Bu koul,
retim maliyetinin bastrlmasn ve sat fiyatnn yksek tutulmasn gerektirir. evresel
ekonomilerdeki isizlik ve fakirlik, retim maliyetleri asndan byk bir avantaj oluturur.
Buna karlk, rnn zengin blgelerde sata sunulmas da sat haslatn ykselten bir
edir. Sat haslat asndan ileri lkeler nemli pazardr. Bu pazar, alternatifi oluuncaya
kadar bizzat kendi hkmetinin siyasal amalar ya da finans ve sanayi kurulularnn kr
amac iin hi tereddt edilmeden kullanlr. Ancak, evresel ekonomilerde de gelirin
ykselmesi ve daha da nemli olarak, gelir dalmnn bozulmas, tketim pazarlarna bu
lkelerin de katlmasn gndeme getirmitir. Gnmzde Trkiye'de zellikle byk kentlerde
ve zengin evrelerde grlen uyuturucu bamll byle bir gelimenin ak bir kantdr.
Bu krl alan ynetenler, geleneksel ad ile "mafya" olarak anlmaktadr. Kukusuz mafya
szc talya'da ortaya km olan rgtler iin kullanlan bir ifadedir. Szlk tanmna gre
mafya, "gizli haydut etesi" ya da "kendi karlar iin her areye bavuran gizli grup"tur. Bu
eteler 1820-1848 tarihleri arasnda, byk toprak sahiplerinin giriimiyle kuruldu. Bunlar eski
asker, polis ve yerel idarelerde yuvalanm olan haydutlardan olumakta idi. Bu eteler,
Sicilya'daki topraklarn ynetimini ele geirmeye ve kyller zerinde egemenlik kurarak
hkimiyetlerini perinlemeye baladlar. Sz konusu eteler yerleik dzene saygl olup,
dzeni, olas bir kyl hareketine kar koruma gayreti iindeydi. Bylece oluan krsal mafya,
zamanla yerini kentsel mafyaya brakt. Grld gibi, talya'da 19. yzyln ortalarnda
grlen ete hareketinin oluum, ileyi ve felsefesi gnmz etelerine olduka
benzemektedir.
talya rneinde de grld gibi, mafya, sistemden yararland iin sistemi muhafaza
yanlsdr, fakat mevcut sermaye ile atmaya girdiinde, toplumun huzurunu karmaktadr.
TSAD'n son demokrasi raporu, iindekileri sakl tutarak, kurumun ama ve felsefesi
asndan yerleik ve mafya sermayesi arasndaki atmann bir tr yansmas olarak
yorumlanabilir.

25

Kurumun amac asndan hedeflenen politika ak ve bellidir. Emekiler ya da geni halk

ynlar iin istenmemektedir demokrasi. Buradaki tek ama, yeralt sermayesini rekabet
alan dnda tutmaktr.
Yeralt ticaretinin ska ilem grd hatlar, rgtler tarafndan satn alnyor ve o hatlarda
yaplan her trl ticaret, belirli bir bedel karlnda serbeste yrtlyor. Bu hatlarda
gmen iiler, karayolu tamaclnda alan ofrler ve turistler faaliyet gstermektedir.
Yeralt dnyasndan kazanlan paralar belirli merkezlerde yzde 15 dolaynda komisyon
karlnda aklanmaktadr. Bunun yannda, kara paralar zelletirme faaliyetine, siyasal parti
propagandalar ve bankerlik kurulularna gitmektedir.
te genel hatlaryla ortaya koyulmaya allan bu doku, gnmzde, tam kapitalist lemi ve
doal olarak iddetli bir biimde Trkiye'yi kaplam bulunmaktadr. Olaan ekonomik
faaliyetlerde kr hadleri sknca, bu alanda faaliyet gsteren ajanlar da, yava yava yeralt
alanna girebilir. Aksi durumda sermayeyi korumak olas olamayabilir. Bu sre, sermayenin
olaan retimden uzaklap yeralt alanna kaymas anlamn ifade etmektedir. Arkadaki derin
anlam da, sermayenin, sosyal retimden uzaklap daha hzl birikim yapabilecei yeralt
ekonomisi alanna kaymasdr.
1959'dan beri Trkiye, nceleri belli belirsiz ve ok yava bir biimde, sonralar giderek
younlaan bir biimde, merkez drtl karar sreleri iine itilmitir. Trk siyaset tarihinde,
1950'de verilmi olan karar byledir. Osmanl mparatorluu'ndan sonra, grece daha ufak bir
devlet olarak istiklalini ilan etmi olan Trkiye, yorgun kt savalarn zerinden henz 2030 yl getikten, bu arada Osmanl'dan devrolan borlar dedikten, fakat henz tam olarak
sanayilemeden acaba hangi akla hizmetle liberal iktisat politikalara itilmitir! Bu
uygulamann sonucu, politikann isabet derecesini aka ortaya koymakladr. Trkiye, 1950
liberal politikalar sonucunda, 8 yl iinde nl 1958 Austos kararlarn aklad. Bu kararlar
ekonominin iflas ettiini gsteriyordu. Nasl oldu da ekonomi bu duruma geldi? Nedeni ak;
1950 kararlar Trk siyasetine zg bir karar olmayp Bat'nn dayatmasyd.

26

nk Bat, o dnemde pazar aryordu ve Trkiye, iflasyla sonulanan politikalar ile Bat'ya
bu hizmeti sundu.
Aradaki tm politikalarda benzer bamllk izleri grlr. Ancak bunlarn en belirgini, 1980
kararlardr. 1980 kararlar ile Trkiye, gl Bat'nn finansal yrngesine oturtulmutur.
Bunun sonucunda da, yksek enflasyon yksek faiz haddi, youn d bor, lkeyi d leme
kapatmaktadr.
Grlyor ki, bir lke ekonomisini incelerken, hem o lkenin koullarn hem de o lkenin
iinde bulunduu dnya koullarn bir btnlk iinde ele alp incelemek gereklidir. Aksi
durumda bir olaya taklp kalrsak, ne olay zebiliriz ne de gerekli nlemleri ngrebiliriz.
rnein gnmzde, ok youn bir biimde "demokrasi" sylemi dile getiriliyor. Demokrasi
bir styap kuramdr. Niin demokrat olamadmz ise irdelenmiyor. Bunun nedeni
ekonomiktir. Trkiye'nin demokrat olamamasnn bir dizi tarihsel ve sosyal nedenleri yannda,
baat nedeni kaynak ktldr. u halde, demokrasi sorunu anlaml bir biimde tartlacak ise,
kesinlikle ekonomik yap ve ileyile, yani sistem sorunu ile bir arada ele alnmaldr. Aksi
durumda, anlaml ve zme ulac tartma yerine beyinleri bulandrc fikir karmaas
yaanr.

27

SYASETN MAFYALAMASI VE HANEDANLAR

Uur Dndar
Kanal D Genel Yayn Ynetmeni

zal'dan Beri Para ve G, Karanlk Odaklarn Eline Geti

Sayn konuklar, deerli konumaclar hepinizi saygyla selamlyorum.
Efendim, ben u anda bir televizyon kanalnn haber genel yayn ynetmeni ve hazrladm
bir programn sorumlusu olarak, topluma aratrmac gazetecilik rneklerini sergileyen bir
iletiimciyim. Ama belimde silahm, yanmda tane koruma, ki birisinde otomatik tfek,
dierlerinde ifter ifter tabancalar var, ayrca zrhl bir arala ve iimizde bir yn korku ve
kuku ile buraya ulaabildik. Byle bir gazeteci modeli, ancak Marcos'lann Filipinler'inde ya
da Gney Amerika'daki muz cumhuriyetlerinin diktatrlklerinde gzlenir. Gerek
demokrasinin yaand ada hukuk devletlerinde gazeteci, hibir zaman imdi bizim
iinde bulunduumuz korkulan, kukular ve "Acaba lm tuzaklar bizi nerede bekliyor?"
sorularn zihninde tamaz, enerjisini bunlar dnmeye harcamaz.

28

Biraz nce Sayn Dou Perinek'in de belirttikleri gibi, toplumumuza bir yn tuzaklar
kurup bunlarn karlnda karlar salayan siyasetin odaklarndaki baz insanlar, "Acaba

bizim marifetlerimizi, bizim yaptmz vurgunlar bu gazeteciler rendiler mi? Acaba bizim
sakladmz baz gereklere ulatlar m?" korkusunu srekli yaadklar iin, bize szn
ettiim kayglar yaatyorlar.

Susurluk kazasndan ksa bir sre nceydi. Bizim Arena istihbaratna bir telefon geldi.
zel Harekt'tan iki kiinin beni yok etmek zere grevlendirildiklerini ifade etti muhbir,
hatta adn da verdi. Adn saklyoruz. Bir sre sonra Aydnlk gazetesi ve Sayn Dou
Perinek, Susurluk etesinin kazadan nce aklanmas, kamuoyuna duyurulmas anlamnda
bir basn toplants yaptlar. Orada, malum kazadan sonra ortaya kan etenin ana hatlar
aa yukar sergileniyordu. Bir sre sonra kaza gerekleti ve ete apak ortaya kt. Bu
eteyi iyi yorumlayabilmek ve deerlendirebilmek ve etenin niin kurulduunu grebilmek
iin biraz daha gerilere, zal dnemine gitmemiz gerekir. zal dneminde, yanlmyorsam
1986 ylnda, svire'nin Zrih kentinde Grand Dolder Oteli'nde bir toplant yapld. Bu
toplantya, Trkiye'nin dnda yaayan fakat Trkiye ile balants srekli olarak bulunan
baz Trk vatandalar ve Ortadou kkenli olup svire'de faaliyette bulunan baz dviz
tacirleri katldlar. Grand Dolder Otel toplantsnda zal, kurmaylar ve kara para ticaretini
ynlendiren bu kiiler, uyuturucu ticareti yoluyla orada biriken ya da dnyann baka
lkelerinde biriken narko-dolarlarn nasl indirileceini .grp karar aldlar.
Dikkat ederseniz ondan sonra Trkiye'de mthi bir ihracat patlamas gerekleti. Bu ihracatn
byk ounluunun hayali olduunu ortaya kardk ve Trkiye Byk Millet Meclisi'nde
kurulan komisyon da belgeleriyle bunu dorulad. O yllarda Trkiye, mthi bir ihracat
hamlesi yapm ve bunun karlnda ihracat dvizleri yamaya balam gibi
gzkyordu. Oysa gelen dolarlarn byk ounluu kara parayd. Bu kara para, zal'n
liberalleme ad altnda ald kararlardan nce Trkiye'den giden eroinlerin parasyd. Trafik
ise svire'den Trkiye'ye, Bulgaristan zerinden otobslerin zula tabii edilen yerlerinde
Kapalar'ya gelen altnlar eklinde gerekleiyordu.

29

Yani uyuturucu gidiyor, onun karlnda 12 Eyll ncesinde byk lde silah ve altn,
daha sonra da yine byk lde altn olarak Trkiye'ye dnyordu. Bu trafii ortaya
kardktan sonra, Merkez Bankas altn ithalatna balad ve altn kaakl yolu nemli lde
kapanm oldu. Ancak daha sonra uyuturucu trafii ylesine byk boyutlarda yaanmaya
balad ki, Trkiye ihracatnn belli bir orann, Trkiye'den giden uyuturucunun karl olan
dvizler oluturdu.

Hotan-Topal likisi
Konumann burasnda somut rnek vermek iin... Susurluk kazasndan sonra kamuoyuna
fotorafn yansttmz Sami Hotan adl kiiden bahsetmek istiyorum. Sami Hotan, 1974
ylnda Almanya'da uyuturucu madde kaakl yaparken yakalanm, yaklak drt yl
hapse hkm giydikten ve cezasn bir mddet Alman hapishanelerinde ektikten sonra
Trkiye'ye gnderilmi ve Trkiye'de de ksa bir sre cezaevinde kalm bir uyuturucu
sabkals... Sami Hotan, daha devletten milyarlarca lira vergi iadesi alan bir ihracat
grnmndedir. Geenlerde Medsan adl firmasyla yapt ihracatn karl olarak
Trkiye'ye, zellikle karayollarn tutan hudut kaplarndan, deklare yoluyla 7 milyon dolar
soktuunu belgeleriyle ortaya kardk.
Oysa bu, kt zerinde gzken, ama gerekte olmayan bir parayd. Bunun niin
yapldn anlamak iin Sami Hotan'n kim olduuna, ilikilerine dikkatle bakmamz
gerekiyor. Evet, kimdir bu Sami Hotan? Sami Hotan, Susurluk kazas olduktan hemen
sonra oraya gidip Abdullah atl ve sevgilisi Gonca Us'un cesetlerini alarak morga gtren ve
kimseye gstermeden atl'nn cenaze trenini organize eden kiidir. Onunla birlikte Haluk
Krc'nn da orada olduu syleniyor; ancak biz bunu henz belgelemi deiliz. Sami
Hotan ayn zamanda, kumarhaneler kral olarak bilinen ve Susurluk kazasndan nce
ldrlen mer Ltf Topal'n da ortadr. Peki, mer Ltf Topal kimdir? mer Ltf
Topal, tpk Sami Hotan gibi, uyuturucu madde kaaklndan hkm giymi, rveti ve
kokaini Trkiye'de en rahat veren kiidir.

30

Topal, lmnden bir sre nce, uyuturucu madde kaakl asndan nemli bir
platform olma zelliini tayan HAVA'n zelletirilmesinde bu kurumu almak zereydi.
Ancak, hakknda kan Amerika kaynakl 'Bu adam uyuturucu madde kaakl
yapmaktadr ve HAVA'a talip olmutur" eklindeki yaynla bu imkndan mahrum kalmtr.
Ancak biz ok iyi biliyoruz ve yaknda belgeleriyle ortaya kacaktr ki, bu ihaleden nce
Topal' arayan ok st dzey bir siyasetinin ei, kendisinin Topal'a yardmc olacan
ifade etmitir. Nasl yardmc olacakt? Kukusuz daha nce sylediim gibi Topal'n rveti
kolayca datma zelliinden yararlanarak yardmc olacakt... te bu nedenle mer Ltf
Topal-Sami Hotan ilikisi fevkalade nemlidir. Sami Hotan, bir sre nce uyuturucu
parasn Trkiye'ye getirirken yakalanan kurye Dilek rnek olayyla da balantldr. Sami
Hotan'n devletten milyarlarca liralk vergi iadesi aldn belirleyen ekibimiz, onun
ihracatn aratrd. Makedonya'ya kadar giden ARENA muhabirleri, ihracat yaplm gibi
gsterilen firmalar bu lkede bulamadlar. simler ve adresler hayaliydi. Gelen paralara
baktk... Onlar da Makedonya yerine Polonya ve dier Dou Avrupa lkelerinden gelmi
gibi gsterilmiti. Para tayclar -ki bunlarn ou ofrd-byle bir mebla
getirmediklerini sylyorlard. O halde 7 milyon dolar, ihracattan deil, uyuturucudan
gelmiti ve bu rakam, resmi belgelerde gzkmedii iin, bir ihracat tezgh dzenlenmiti.
Biz bu kiilerin birbiriyle ok yakn ilikide olduunu, Susurluk kazasndan hemen sonra,
Abdullah atl'nn Mehmet zbay adyla birlikte irket kurduu Baysa firmasnn sahibi olan
Ahmet Baydar isimli ahsla yaptmz rportajdan sonra belgelemeye baladk. Ben
tesadfen Ahmet Baydar'la konutuktan sonra, ki o zellikle Abdullah atl'y Abdullah atl
olarak deil, Mehmet zbay olarak tandn sylyordu. te bu Ahmet Baydar'dan
kendisinde bulunan telefon numaralarn istedim. Bana bir cep telefonu numaras verdi. O cep
telefonundan kimlerin arandn aratrmaya baladk. Ve.adm adm ilerleyerek hem zel
Harekt'ta Bakanvekillii yapan brahim ahin'e, halen tutuklu bulunan zel Harekt
polislerine, Ali Fevzi Bir adl kiiye, Sami Hotan adna ve onlarn evresindeki ilikiler
yumana ulatk.

31

Bylece, Susurluk kazasndan sonra, eteyle ilgili soruturma yapan Devlet Gvenlik
Mahkemesi savclarnn da ifade ettikleri gibi, ete ilikisi medyada ilk kez bylesine somut
bir ekilde belgelenmi oldu. Nitekim Susurluk soruturmasn yrten savclar, "Eer siz bu
telefon numaralarndan yola karak bu ilikiler an sergilememi olsaydnz bizim iimiz
biraz daha zorlard!" eklinde aklama yaptlar.

Uyuturucu, Dviz ya da Silah Olarak Geri Geliyor

imdi ARENA ve Kanal D Haber Merkezi
aratrmalardan ortaya kardm tablo u:

olarak,

Susurluk

etesiyle ilgili

Trkiye eroin yolu zerinde ok nemli bir kpr. Bu trafikte ok nemli bir fonksiyonu var
Trkiye'nin. Uyuturucu gidiyor ve dviz ya da silah olarak tekrar geri geliyor. u anda
uyuturucu parasyla silah kim salyor? Tabii ki byk lde PKK salyor. Peki,
zel Harekt'n grevi neydi? Kurulu amac neydi? zel Harekt timleri, zellikle PKK'ya
kar mcadelede grev alan devletin gvenlik gleriydi. Tahmin ediyoruz ki, bunlar
balangta uyuturucu yolunu, dolaysyla PKK'nn finans olanaklarn kesmek amacyla
baz faili mehul
cinayetlere
kadar
uzanan
operasyonlar
yaptlar.
Bunlarn
balangtaki grnm, devlet adna yaplan operasyonlard. Tabii ki hukuk devletinde
hibir zaman ne adna yaplrsa yaplsn, kendini yasann yerine koyarak faili mehul
cinayetler gerekletiren glerin yannda olmak ve bu eylemleri onaylamak asla ve asla
mmkn deildir. Ama bunlar bir sre sonra uyuturucu ticareti yoluyla byk paralarn
salandn ve uyuturucunun byk bir gce dntn grdler. Yukardaki
siyasetilerin kendilerine atklar kaplardan girerek, verilen siyasi destei kullanarak,
uyuturucu ticaretini kendileri yapmaya baladlar. te Susurluk etesinin oluma nedeni,
sergilediim bu tablodur. Yani uyuturucu trafiinin zerine oturabilmek, uyuturucu
parasyla gce ulamak ve bu gle her eyi hatta siyaseti yapabilmek.

32

zal'dan beri Trkiye'de para ve dolaysyla g, karanlk insanlarn; karanlk odaklarn

eline geti. Dnn bir kere, Turan evik isimli bir kii, bir zamanlar Trkiye'nin en fazla
nakit para ile oynayan isimlerinden biriydi. Turan evik o gne kadar ad san duyulmam,
iadam zellii tamayan ve hatta bir ufak galeride kk apta otomobil ticareti yapan
portreydi. Ancak Turan evik, daha sonra Trkiye'de hayali ihracat dvizlerini en fazla indiren
ve en fazla datan kii olarak kamuoyunun nnde sergilendi. Medyada, bakanlarla ve
nemli brokratlarla boy boy fotoraflar yer ald.
Dolaysyla para kimin eline geiyorsa, g de onun eline geiyor ve o g, daha sonra eitli
konumlarda karmza kyor.
Bugn ben inanyorum ki, bu Susurluk etesi haberlerinden tandmz polislerin
konumalar halinde, bizim belgeleyemediimiz bir yn gerek daha ortaya kacak ve Trkiye
sarslacak. Bunun yakn olduuna inanyorum; nk u anda Saryer Cumhuriyet Savcs'nn
mer Ltf Topal cinayetini zme konusunda ok nemli admlar attn ve bu cinayetin
nasl ilendiine dair kantlara, tanklara ulatn zannediyorum. Zaten pei peine
gerekleen tutuklamalar da bunu gsteriyor.

Program Yaptm Her Televizyon Kanalna Bask

Efendim, konumamn balangcnda da ifade ettim. Biz belgeleyebildiimiz gerekleri
sergiliyoruz ve iddialarla, speklasyonlarla gazetecilik yapmyoruz. Bugne kadar iller ailesi ile
ilgili olarak ok yayn yaptk. iller ailesinin Kilyos'taki kooperatif serveninden, stanbul
Bankas'nn batna; Antalya'daki hazine arazisinin zerine kondurduklar o nl pansiyonun
yksnden, Amerika'daki muhteem mal varlklarna varncaya kadar, iller ailesi ile ilgili
olarak belgeli birok haber yaptk.
Ancak ben zannediyorum ki onlar, henz bize ulamam, ancak ulat takdirde fevkalade
byk yank yapacak ve kendilerinin siyasetten silinmelerine neden olabilecek baz gerekleri
elde elliimizi dnyorlar ve bu nedenle stmze amanszca geliyorlar. Ben yllardr
televizyonculuumun yan sra, Hrriyet gazetesinde de yazyorum. Hrriyet
gazetesindeki yazlarmn engellenmesine alld.

33

Show TV'de alrken, TV sahibine ve ynetimine ok ar basklar yapld, hatta oradaki

iimizin sona erdirilmesine alld, o da baarlamad. nk bizim televizyon
programlarmz ok seyirci ekiyor ve bulunduumuz kurulua da byk yararlar salyor.
Basklar bitmedi. Daha sonra yine Kanal D'deki grevimiz srasnda da ayn giriimler
srdrld. Ancak bu da baarl olmad. Sayn Aydn Doan, bunlar geri evirdi. Sonuta,
konumamn banda ifade ettiim gibi, hayatmza dnk eylemlerin dnlmesine
varncaya kadar bir yn planla kar karya geldik.

zal' Aratt...
Hanedan szc, siyasete Cumhuriyet dneminde zal'la bulat. Ve zal dnemi, bir
hanedanlama sreci olarak algland. Ancak onun devam olan iller devri, hanedanlamakta
zal dnemini kat kat geride brakt. Dorusu iller'lerin yaptklarn grdke zal'la ilgili olarak eletirilerimizde acaba bazen insafsz m davrandk diye dnyorum.
Benim zetle syleyeceim, Trkiye, uyuturucu trafiini kesmez, uyuturucu yoluyla gelen
kara paralarn bir serseri mayn gibi toplumda, ekonomide ve siyaset odaklarnda
dolamasna engel olmaz ise, lkemizin bana srekli bela aacaktr. Trkiye bir an nce
silkinip ok radikal nlemlerle uyuturucu trafiini kesmek ve sona erdirmek zorundadr.
Dnebiliyor musunuz, bir Alman mahkemesinin ald kararlarda, Trkiye Cumhuriyeti
Babakan'nn ad uyuturucu madde kaaklaryla birlikte anlyor. Kanada'nn Toronto
kentinde yakalanan bir uyuturucu madde kaaksnn cebinden kan telefon
numaralarndan birisi, iller dneminin Babakanlk zel Kalem'ine ait oluyor. Sorgulanan
uyuturucu madde kaaks, bu telefondan Michel isimli bir kiiyle konutuunu ve bann
derde girmesi halinde kendisine Micheli aramas talimatnn verildiini syleyebiliyor.

34

Bunlar, gerekten zerinde nemle durulmas gereken dndrc rnekler. Uyuturucu

trafiinin nne gemek, Trkiye iin en nemli meseledir. Ayrca, uyuturucu kara parasnn
siyasete getirdii g ve siyasetteki mafyalama, Trkiye'de demokrasiyi, hukuk devletini tehlikeye drecek oluumlara meydan verme eilimindedir. Bunlar duyurmak da bizim
grevimizdir.

Prof. IIKLI: Sayn meslektamz nder'i dinlerken aklma bir benzetme geldi. Boa greileri,
biliyorsunuz, boann karsnda pelerin kullanrlar, krmz pelerin; zavall boa pelerine saldrr ve
matador dimdik ayakta kalmay bu sayede baarr. Mesajn herhalde syle alglarsam yanl
alglam olmuyorum: Bu pelerin ilevi gren zal'lara, iller'lere fazla taklmayalm. Yani layk
olduklar nemden daha fazlasn onlara atfetmeyelim. Sorunun asl kaynann genetik -tbbi bir
tabir kulland arkadamz- yapda olduunu unutmayalm, yani bir sistem sorunuyla kar karya
olduumuzu unutmayalm dedi. Teekkr ederiz. Yalnz bir yanlsamaya biz de dmeyelim. Bir
ayrnt tabii konuma ierisinde. TSAD raporu diye bir rapor kmad aslnda. nk TSAD
sahip kmad o rapora. Yani demokrat grnmek gsteriini bile yapamadlar. Bir demokrasi
raporunda ittifak kuramadlar. TSAD raporu diye bir demokrasi raporu yok nk desteini
bulamad o rapor.
imdi sz sras Sayn Jrgen Roth'ta. Buyursunlar. Rus mafyas rneini bizlere anlatacak.

35

YEN KRMNAL BURJUVAZ: RUS MAFYASI

RNE

Jrgen Roth
Gazeteci- Yazar/Almanya
Hanmefendiler, beyefendiler, hepinize hogeldiniz diyorum.
Mafya terimi talya'da ortaya km ve onunla snrl kalmtr. Dolaysyla benim burada
szn ettiim, rgtl sutur. Ve zerinde durmak istediim de, bugn Dou Avrupa'dan
gelmekte olan yeni bir rgtl su dnemine girmekte olduumuz olgusudur. Burada sadece
Avrupa'daki su evreleriyle ilgili nomenklatura dediimiz isimleri ierecek ekilde meseleyi
ele almak ok zor. nk bu, siyasi snf dlayan bir tutum oluyor. Nitekim Rusya'da da
bu ii ortaya karmann zorluu ikisi arasnda adeta grnmez bir izgi olmasndan
kaynaklanyor. Yani rgtl su ile iktidar arasnda adeta grnmez bir snr var ve hangisi ne
zaman hangi ii yapyor, bunu anlamak ok zor. Bu Rusya'da da byle, Sovyetler Birlii
ykldktan sonra ortaya kan dier cumhuriyetlerde de, zbekistan gibi yerlerde de byle.
Aslnda Rusya'da tank olduumuz olgu, siyasi snf ile sulular arasnda, su ileyenler
arasnda bir ittifak kurulmas ve bu ittifakn her ikisine de yarayacak ekilde bir dzeni
oluturmasdr.

36

te yandan yle bir ayrma da gitmek zorundayz. Rusya'da bugn rgtl su olarak
karmza kan olguyu dnya apnda dier benzeri olgularla karlatrdmz zaman, mesela
talya'daki mafya gibi, Kolombiya'daki eroin ticareti gibi, Amerika'da grdmz mafya
faaliyetleri gibi ve hatta Trkiye'de grlen faaliyetleri, belli lde Rusya'da ortaya kan
olgudan nasl ayrt edeceiz. rgtl su tarihine baktmzda, hibir zaman bu tr rgtl su
kurulularnn bir siyasi parti ya da iktidar tarafndan desteklendiini grmezsiniz. Bunlar,
Rusya'da olduu gibi KGB tarz, son derece grift gizli rgtlenmeler vastasyla desteklenen
kurululardr. Ve bunlarn nfuz alan, dnyann eski, en byk sper devletlerinden biri olan
iktidann kademelerinde kendini gsterebilmektedir. Ve unu bir belge olarak biliyoruz ki,
bugn Rusya'daki bankalarn yzde 80'i rgtl su kurulularnn sermayesiyle olumaktadr.
Ve bu, ou bankann sahibinin de, bu rgtl su kurulular olduu anlamna geliyor. Bu
nedenle, kara paray aklamak iin ok grift ve karmak yollara bavurmak da gerekmiyor. Ve
bugn, Rusya'daki bankaclk sisteminin kendisi, en byk para aklayc mekanizmalardan biridir.
imdi zerinde durmak istediim; bugn mevcut su kurulularyla daha eski dzende
nomenklaturaya bal olarak belli grupuklar halinde ileyen ve kendileri de su gruplar
oluturan kurulular karlatrmak olacak. Size gsterdiim resimde, Bakan Clinton'un
yannda Luanski adnda bir ahsiyet grnyor. Bu Luanski Norde(?) irketinin kurucusudur.
Ye Nordek irketi bugnk Rusya Federasyonu'nun yurtdnda faaliyet gsteren en nemli
ticaret kuruluudur. Bizim bilebildiimiz kadaryla Rusya Federasyonu'nun en byk
kuruluudur bu. Avrupa'da pek ok lkeyle ve Trkiye'yle de balantlar vardr. Burada
Senato'da yaplan bir oturumdan bir alnt var elimde: Bir senatr, FBI'n yneticisine, Vi-yana'da
merkezi bulunan Nordek irketinin ne gibi su ilikileri iinde olduunu soruyor. Gelen cevap
yle: "Byle bir akoturumda faaliyetleri hakknda size dorudan doruya bilgi veremem.
Ancak bu, belgelenmi bir Rus su rgtdr. Belgelenen faaliyetleri; Rusya'nn dna taan,
Rusya'nn dnda srdrlen su faaliyetleridir. u anda da Viyana'y merkez semitir."

37

Ve nihayet unu sylyor konuan kii: " Bugn Rus mafyas dnya iin en byk
tehlikedir."
te bugn karmzda yeni tr bir rgtlenmi sula kar karyayz. Ve bu, dorudan
doruya devletin kendi iinde rgtlenen bir su kuruluudur. Bunlar milyarlarca dolarlk
yatrm yapmaktadrlar. Nitekim Avrupa'daki polis yetkilileri de, bu para nereden geliyor
sorusunu sormaktadr. Esasnda para esrar ticaretinden gelmiyor. Bu para eski Komnist
Partisi'nden ve KGB'den geliyor. Ve bu, kendileri tarafndan Bat Avrupa'da yatrm olarak
kullanlm paralardan kaynaklanyor. Bugn grdmz olgu, eski nomenklatura
dediimiz siyasi snfn ierisindeki bir grubun Bat Avrupa'da kurmu olduu irketler
vardr. Nitekim bu irketler de bugn bizim normal anlamda bildiimiz su kurulularyla bir
ibirlii halindedirler. Burada bir FBI plan.gryorsunuz. Bu emada grlen isimler de,
eski Sovyetler Birlii'nde yksek kademede ynetici olanlarn isimleri, burada yetkili olarak
gemektedir. Burada grdnz, Rusa olarak yazl kelime, en yksek kademeli ynetici
demek. Buradaki yaplanmaya baktmz zaman bunun klasik tipte bir talyan mafyas
grnmnde olduunu gryoruz. Bugnk Rusya Federasyonu'nda 500-600'n zerinde
bu tarzda yksek kademeli ynetim ad altnda mafya rgtlenmesine tank oluyoruz. Ama
iin ilgin taraf u ki, bu insanlarn ou Bat Avrupa'da yayor. Bunlardan 15'inin
Almanya'da, 20'sinin Avusturya'da, 10 ile 12'sinin de svire'de yaadn biliyoruz. Neden
burada oturuyorlar? nk bu tr lkeler, yasal ve yasal olmayan faaliyetler arasnda
kesin bir snr ekerek, kara parann aklanmas iin en olumlu ortam salamaktadrlar.
Nitekim bu milyarlarca dolarlk yatrm Avrupa'da yaptnz zaman, polis iin normal iini
yapan bir iadam ile su rgtnn, bir kuruluun paras olan bir insan ayrt etmek son
derece zor bir itir. Ve Avrupa ekonomisine nfuz etmek asndan da son derece baarl bir
yntemdir bu. Ancak bunlar Avrupa ekonomisini etkilemeye kalkmakla yetinmiyorlar, ayn
zamanda Avrupa siyasetini de etkilemeye alyorlar. Belika'da Anvers kentinden bir
polis belgesi var elimde. lgin bir konu. Burada gsterdiim haritada Anvers ehrinin en iyi
mahallerini gryoruz. Ve buradaki caddelerin tamam, rgtl su kurulularnn
yneticilerine aittir. Bu bir polis belgesidir.

38

Ama hibir ey olmad. Niye hibir ey olmad? nk burada, Amerikan HU kuruluuyla

Rusya'da kendilerine yksek kademeli ynetici denilen kurulular arasnda gizli br anlama
var. Neden yle bir anlama olduu da bana anlalr geliyor. nk Amerikallarn, bu tr
rgtlenmi su kurulularyla ilgili bilgi edinmeye ihtiyac var. Dolaysyla onlardan bir
tanesini kullanarak ve savunarak bunu salyorlar. Bu ekilde ilerini de yapabiliyorlar. Ama
bir sre sonra kontrol ellerinden kmaya balyor. Nitekim Belika'da grdmz olay da
bu.
imdi de Trkiye'ye nfuz etmi olan bir kurulutan sz edelim. Rus rgtl su
urulularnn iinde en byklerinden bir tanesi. Szmona Sovyetkaya (?) ismini tayor.
Bu, hem Rusya iinde hem de Rusya'nn dnda en byk rgtl su kurulularndan
bir tanesi. lgin bir olguyu temsil ediyor. Rus ileri Bakanl'nn belgelerini
okuduunuz zaman Rusya'da 5 ile 6 bin arasnda su ileyen eteden sz ediliyor. Yani
verilen rakam 6 500 olduu halde, aslnda lkenin tamamn kendi aralarnda blm
olan drt belli bal grup sz konusudur burada. Bern Federal Polis Brosu'nun bir
raporu var elimde. Bu grubun Avrupa'da bulunan btn irketlerinin listesini sralamlar.
Aklnzda kalmas iin sylyorum, baz isimler zikredeceim: vankof adnda biri var. Bu,
iki yl nce ABD'de tutuklanm bir ahstr. Rahimov adnda bir bakas da
zbekistanldr ve zbekistan'da yksek kademeli yneticilerden biridir. Ve Enver
Altayl adnda bir iadamyla i yapmaktadr. Enver Altayl kimdir? Ben kendisini 70'li
yllarn sonu ve 80'li yllarn bandan, Almanya'dan tanyorum. MHP'yi Avrupa'da ina
eden kiilerin bandayd. O srada Frans Joseph Straus ile ok yakn ilikideydi. Ayn
srada baka bir balants daha var Altayl'nn, ki bundan utandn sanmyorum. CIA
ile balants var. Bunu izleyen yllarda Enver Altayl'y, bir iadam kimliiyle gryoruz.
Eski SB'nin yeni kurulan devletleriyle sk sk i yaptn gryoruz. Birlikte i yapt
insanlar, u anda kara para aklamakla sulanyorlar. Bunu syleyen de ben deilim,
isvire polisi. Franszca olarak okuyorum: (Bir kara para aklama ebekesinin iinde
olduu anlalmtr ve bu ebekenin de birtakm branlar vardr.) Bu kuruluun
banda bulunan Sergei Mihailof da, u anda Cenevre'de tutuklu bulunmaktadr.

39

svire'de tutuklanmadan nce, iki yl boyunca srekli olarak Antalya'ya geldi. Kendisinin
buraya geldiini hem Alman, hem Avusturya hem de svire polisi belgeledi. nk hem Mihailof u
hem de bu Sovyetkaya (?) denilen kuruluun ne yaptn yakndan izliyorlard. Tabii ki tatile de
kyorlard. Ancak bu, sadece ve sadece yatrm yapmak iindi. Antalya blgesindeki gazinolara
yatrm yapyorlard ve otel satn alyorlard. Alman ve Avusturya polisi, Trk polisine, "Ne oluyor"
diye soruyordu. Dne kadar hatta bugn bile bir cevap alabilmi deiller. Tabii bu parann nereden
geldiini, hangi gzerghtan geerek buraya geldiini bulmak ok zor, bunu anlyorum. Ancak
bugn, Bat Avrupa lkelerinin pek ounda kara para aklanmasna kar bir mevzuat
oluturulmutur. Eer 20 bin Alman markndan fazla paranz varsa bankaya yatrn siz de
grrsnz, byle bir para" yatrld zaman bankann bunu polise haber verme zorunluluu vardr.
Ve nitekim bu paray yatran kiilerin de kimliklerini belgelemeleri gerekir. yle sanyorum ki
Trkiye'de byle bir mevzuata gerek var. nk su rgtlerinin can-damar esasnda bu paralarn
kaynadr. Eer bu kaynak kesilirse can-damarlar da kesilmi olur. Ancak Dou Avrupa su
rgtleri gibi bir rgtle kar karya kalndnda, ki bunlar gelirlerinin yzde 50'sini brokratik
anlamda deiik devlet kademelerine rvet olarak veriyorlar. Dolaysyla ayn parayla
Almanya'da, Avusturya'da ve Trkiye'de neler yaptklarn tahmin edebilirsiniz.

40

TRKYE EKONOMSNDE
UYUTURUCU VE KARA PARANIN YER

Do. Dr. Veysi Sevi

Marmara niversitesi ktisadi ve dari

Bilimler Fakltesi retim yesi

Uyuturucunun Getirdii Para,

Sanayi Kesiminin zerine Yrmeye Balamtr
Btn olumsuzluklara ramen, bylesine bir konuyu gndemde scak tutmak iin bu toplanty
dzenleyen i Partisi'ne teekkr ederim.
Deerli konuklar, ben sadece olay sktrarak aktarmaya alacam. Sktrmam, son bir yl
olacak. imdi gndemde son derece canl bir olay var. Trkiye'de bavul ticaretinden elde edilen
parann miktarn iktisatlarmz tartyor. Kimine gre 20 milyar dolar oldu, kimine gre 10 milyar
dolar, kimine gre de 4 milyar dolar. Bavul ticaretinden gelen bu dvizin bylesine tartlr olmas
nereden kaynaklanyor?
Merkez Bankas, hkmetin direktifiyle, konuyu aklamak zorunluluu duydu. Merkez Bankas,
uzun sredir Trkiye'de bir dviz dengesizliinin yaandnn farknda. Bu dengesizlik
udur: Trkiye'nin ihracat bellidir. Trkiye'ye giren ve kan dviz miktar bellidir. te yandan
bir dviz fazlas var lkemizde. Bunun kayna nereden gelmektedir?

41

Bu olay uluslararas arenadaki rakamlara skt iin, Merkez Bankas, ok safiyane bir ekilde,
herkesi uyutabileceim zannederek yle izah etti: "Trkiye'de bavul ticareti vardr. Buradan
giren dvizler kaytlarda pek gzkmez."
Bu, ocuun bile kanmayaca, bilimsel olarak irdelendiinde aka ortaya kacak bir
olaydr.
Trkiye'de, rnein bir ay iinde Trkiye'ye giren, kmas muhtemel dvizden fazla dviz
bulunmaktadr. Bu bir yerden gelmektedir. Buna baktmzda, Trkiye iinde grlmeyen
muhtemel dvizin, bu olaya neden olmayacan anlayabiliyoruz. Bir rnek olayla devreye
gireyim; bir ay iinde, diyelim ki Trkiye'ye giren dviz farkll, hesapd 1-1,5 milyar dolar
olsun. Bu 1,5 milyar dolarn nereden geldiini bankalar araclyla tespit etmek mmkndr. Bir
de bakyoruz ki, rnein 1997 ubat aynda, bir kii tarafndan bankamza yaklak 700 milyon
dolarlk bir hesap alm. Bu, Trkiye'de ufak tasarruflarn hesab deildir. Bu, bavul
ticaretinin tasarrufu da deildir. Bu hesab aan, isimsiz, ya 28 olan bir kiidir. Sonra da bu
para ekilmitir. Nereden ekilmitir, nereye gitmitir; parann akibeti belli deildir.
imdi bunu daha teknik olarak deerlendirebilirim. Bu olay, 1993 ylndan itibaren her geen
gn artmaktadr. 1994 krizi dendii vakit, Trkiye'den yurtdna 10 milyar dolar ktn, bir
uluslararas kurulu ifade etmitir. Trkiye'den 10 milyar dolar kaytd kmtr. Bunu da
hemen bir eye balamlardr. Trk halknn tasarruflar, altn tasarruflar, uluslararas alanda
satlarak nakte evrilmitir. Trkiye, 1994'teki krizi bununla atlatmtr biiminde bir aklama
yaplmtr.

Merkez Bankas'nn "Bavul Ticareti" Dedii, Uyuturucu

Parasdr
imdi deerli konuklar, Trkiye'ye bir yerlerden dviz girii vardr ve devlet, bu dvizin
kaynan aklarken, masumane bir ekilde bavul ticareti demitir. Bu, bavul ticareti
deildir. Bu, uyuturucu ticaretinin Trkiye'ye getirdii ve belli kesimleri besledii bir paradr.
Bu parann boyutlarn, bir Dnya Bankas iktisat danman, yapm olduu hesaplamada,
ok geni bir aralk iinde deerlendirmektedir. Demek ki, 500 milyar dolar ile bir trilyon dolar
arasnda olduu biliniyor. Hangi lkelere ne kadar girdii konusunda ise kesin bilgiye sahip
deiliz diye, aratrmasn balyor.

42

Yaplan hesaplamalara gre, bu parann nemli bir miktar Trkiye zerinden dolamaktadr.
Bunun yaklak 50 milyar dolar olduunu bugn iin hesaplamak mmkndr. Netice itibariyle
en fazla 10 milyar dolarlk bir azalmay ifade etmektedir. nk bu parann bu miktarn
oluturan ksm: tamaclk, muhafaza, gelitirme ve ileme ksmdr. Yani iilik ksmdr. Bu
iilik ksmnn Trkiye zerinde kald, artk kesinlemitir.
Bu miktar banka hesaplarnda grebiliyor muyuz? Bu konuda resmi belgelere
bavuruyoruz. Bu bir aratrmadr. Bugn bankalardaki dviz giri ve klarna baktmzda,
bankalarda byk dviz miktarlarnn bir gn girdiini, ertesi gn ktn gryoruz. Yani
tasarruf olarak duran mevduat, giren kann yaklak yzde 14'dr. Tabii, Merkez
Bankas'na intikal ettii zaman bu fazlalk kmakta. Yoksa bu fazlalk, esasnda bu da deildir.
Bavul ticareti olarak ifade edilen para, bu deildir. Bu, bir ksmdr.
Acaba bu paralar ne oluyor? Bakyoruz Trkiye, hayali ihracat kadar hayali ithalatn da
tutkusundadr. Basit bir rakam veriyorum; 1996 ylnn ilk aynda yaplan ithalatn bir
blmnn, nerede kullanld, ne iin getirildii belli deildir. nk, uzaya monte edilen
baz aralarn kimi paralarnn ithal edildiini gryoruz. Bu lkenin, uzaya monte edilen hangi
uzay arac vardr ve nereye monte edilmitir?
ncelendiinde, ithalat kaytlarnn gereki olmad rahatlkla anlalr. Trkiye'de dviz
klarnn banka vadelerine dayandn ve bu havalelerin birtakm lkelerde
younlatn gryoruz. Alman gazeteci arkadam burada ok gzel bir ey syledi.
Trkiye'de, Almanya'ya giden parann kayna sorulmuyor ki! Veya svire'ye giden paralar...
Niin gidiyor, nasl gidiyor sorulmuyor.
imdi bakyoruz, basnda deerli bir meslektamz unu yazyor: Amerika'nn ve Gney
Amerika'nn baz yerlerinde Trk iadamlarna villalar satlmakta. Bir hayli satlyor ve bir hayli
de reklam var. Bu paralan kimler gnderiyor? Bakyoruz, bu paralarn sahipleri olarak
grnen kiilerin, Trkiye'de hibir ticari faaliyetin nde gelen isimleri olmadn tespit
ediyoruz. Bu paralar, muhtemelen, bu trafiin ierisinde grev alanlarn deildir.

43

Trkiye'de yasal boluktan yararlanma vardr. O da udur: Trkiye'de bugn lks

gayrimenkullerin sahibi, ounlukla bilinmeyen ve duyulmayan kiilerdir. Trkiye'de bu lks
gayrimenkuller, Amsterdam'da olduu gibi kapatlmaya allmaktadr. Bugn sadece
stanbul'da bulunan lks otellerin bazlarnn sahiplerinin, kriminal olaylarn iinde bilfiil
bulunduunu, hatta kulp bakanlarnn bu ilerde ortak olduunu biliyoruz. Bugn Trkiye'de
spor ve gayrimenkul alm, futbolcu transferi, bir anlamda bunlarn egemenlii ve kontrol altna
gemitir ve Trkiye'yi toprak olarak ele geirmeye balamtr. Trkiye, bunun ileri bir
aamasna gelmek zeredir. Trkiye sanayiinin bir kesimini alacaktr. nk bugn
Trkiye'de, yine bakyoruz, bir yllk ihracat miktar 8 milyon dolar olan bir irket, 170 milyon
dolarlk bir bankay satn almtr. Ve bunu senede deyecektir.
Bu olaylar bize unu gsteriyor: Trkiye'de son yllarda, hesaplanmas kolay, kimlere ait
olduu bilinebilir bir para akm balamtr. Bu para akmnn, bildiimiz anlamda bir ticari
faaliyetten kaynaklanmadn, bunun daha ok illegal, zellikle uyuturucu, zehir, silah
kaaklndan kaynaklanan bir para akm olduunu ve bunlarn da, Trkiye'den ynetip,
Trkiye'den stoklamak veya transit geiini salamak suretiyle elde edildii, artk kesin olarak
ortaya kmtr.

Yasa, Tefecilii Kara Paray Aklama Suu Saymamtr

Bu konunun gn na kmasn zorlatran baz olaylar vardr. Ve yine bu konunun,
Trkiye'de kara paray nleme yasasyla nlenmesini imknsz klacak olaylar vardr. Yani
deerli konuklar, Trkiye'de kara parann nlenmesiyle ilgili yasada, bu konular nemli
ekilde gndeme getirilmi ama maddeletirilmemitir. Trkiye'de kara para yasas, rnein
tefecilik olayn, kara paray aklama suu saymamtr.

44

Halbuki Trkiye'nin yapsndan kaynaklanan en nemli sorunlardan bir tanesi, tefecilik olaynn
ok yaygn olmasdr. Trkiye'de tefecilik kara para yasasnn dndadr. Trkiye'de
gayrimenkul satlarnn nakit olarak yaplmasn nleyen hkmler, bu yasann iine konmamtr.
Trkiye'de birok gayrimenkul, ounluu nakit deme esasna gre tapuda tescil
edilmektedir. Daha akas, sadece stanbul'da, tapuda yaplan beyanlarn incelenmesinde,
1996 ylnn son aynda, btn demelerin nakit olarak kayda geirildii grlmtr.
Yani bugn Trkiye'de btn gayrimenkuller nakit olarak satn alnmaktadr. Oysa
bunun banka taraf, senet taraf var; fakat bu, kaytlarda grlmemektedir. Bu, kara paray
aklama yasas ierisine kasten konulmayan, bilerek hkm altna alnmayan bir olaydr.
Bugn Trkiye'de, bir kiinin harcad parann boyutlarnn aklanmas iin yasa maddesi
olmasna ramen, Maliye Bakanl, resen yapmas gerekirken, bir yldr bu dzenlemeyi
yapmad iin, bu yasa maddesi almamaktadr. Ve bu yasa maddesi, kasten altrlmad.
28 Mart 1997 tarihinde plan bte komisyonuna sunulan ve Plan ve Bte Komisyonu'nun
onayndan da geen bir tasaryla, Trkiye'de repo gelirlerinin beyan edilmesi ve bu konuda
kimlere ait olduunun bilinmesi konusundaki hkm, bir senedir ertelenmektedir. unu
syleyeyim, Trkiye'de repo gelirlerinin boyutu l katrilyon 800 trilyon liradr.

Uyuturucu Parasnn Sahipleri Devleti Ele Geirmitir

Deerli konuklar, Trkiye'de uyuturucunun getirdii para, sadece ve sadece gayrimenkul
ticareti deil, biraz nce vurgulamaya altm gibi, sanayi kesiminin zerine yrmeye
balamtr. Bugn zor durumda bulunan irketlerin veya yeni kurulan irketlerin sahiplerinin,
zor durumda bulunan irketlere ortak olmak isteyen kimselerin, Trkiye'de ismi cismi
duyulmayan, ya ortalamas yaklak 42 civarnda dolaan kiiler olduu, yllk gelir vergisi
veya beyanlarna bakld zaman bunlarn grlmedii, vergi dairelerinde izine
rastlanmad tespit edilmektedir.

45

Yine bu kiilerin incelenmesinden anlald kadaryla, rakamsal olarak sylyoruz, bugn

Trkiye'de gndeme gelen ve parasal yk olarak ortaya kan isimlerin yzde 24', kamuda
grevli olan kiilerle ya akrabadr ya da ciddi ailevi ilikiler iindedir. Bu sermaye evresine
girmeye alanlarn bir blm, artk kamu kesimiyle i ie olmutur. Yani bir baka anlatmla,
bu para sahipleri, devleti ele geirmilerdir. Devleti ele geirmilerdir, imdi artk hedefleri tektir:
Trkiye'de ticari ve sanayi kesimini ele geirip btnlemektir.
Deerli konuklar, hal byle olunca, Trkiye'de bu iin nne geilmesi ya da bu iin
boyutlarnn yzde yz hesap edilmesi mmkn deildir. nk, iin banda anlattm
gibi, ortaya ktnda, kamuoyunu yanltmak iin rakamlar zerinde oynanmakta, safiyane
ii bir yere getirip oturtmaya allmaktadr. Bu i bavul ticaretidir, Trkiye ekonomisine katkda
bulunmaktadr, mmkn olduunca bu ie gz yumalm, bavul ticaretini kayt iine almayalm
diyerek, esasnda, hedefin gerisindeki byk ekonomik gc serbest brakmak ve bundan bir
sre daha, belki siyasal iktidarn dncesi, hem kendileri hem de yurtdnda bu ii tevik
edenleri korumak veya ortakl srdrmektir.
Deerli konuklar, iin bir baka boyutuna biraz daha girmek istiyorum. O da u; Trkiye'de bu
olay, kendi bana, durduu yerde gelien bir olay deildir. Bu uyuturucu veya zehir
kaaklnn talebini yaratan bir kesim vardr, bir de arzn yaratan kesim vardr. Talebini
yaratan kesim arasnda, kapitalist dnyann nde gelen kurum ve kurulularn gzler nne
sergilemek isterim. Her ne kadar uyuturucuya kar tedbir alnyorsa veya bu tr zehir
kaaklarna kar yasal tedbirler alnyorsa da, bunun alternatifleri kartlmakta ve adeta
kiiler, bir tercih hakkn kullanmak durumunda kalmaktadr. Dolaysyla bu tercih hakkn
kullanrken, kapitalist dnyada, yeni yeni gelimeler ortaya kmaktadr. Uyuturucuyla
mcadelede ila retilerek yeni pazarlar yaratlyor. Ama bunun mptelas, uyuturucu mu
iyidir yoksa ilac m iyidir diye tercih hakkn kullanrken, pazar kendiliinden gibi
bymektedir. Amerika'nn gbeinde, aka uyuturucu satna msaade eden bir sistem
varsa, byle bir sistemde, Trkiye, niin tereddt etsin?

46

Dolaysyla, bu iin bir krklenen taraf, bir de grnrde perdelenen taraf vardr. Ama
krklenen tarafnda, perdelen tarafa gre ok daha byk para vardr. Japonya dahi bunun
etkisindedir. Japonya'ya kadar uzanan bu kol, bir gtr, kuvvettir. Artk dnya kapitalistleri de
korkmaya, rkmeye balamtr. O yzden yedi tane savc Zrih'te toplanp, bu para dnyay
sarsacak diye dnmektedir. Yoksa bu para, kendiliinden Trkiye'de olumamaktadr.
Tabii ki yle bir olay daha syleyeceiz; Rusya'daki deiimden sonra, bu tr organizasyonlarn
Trkiye'ye doru szmas mmkndr. Ama unu ifade edeyim, bugn Trkiye'deki serbestlik
Rusya'da yok. Trkiye, daha msait ki, Rus mafyas kalkp stanbul'a gelmitir.
Dolaysyla olay deerlendirdiimizde, birincisi, Trkiye'nin serbestisi; ikincisi, ynetimdekilerle
olan iliki; ncs de, dnya lkelerine kar kendini sorumsuz hissetmesi, bu olay daha da
geniletmi ve boyutlarn bytmtr.
En son, 1996'nn Nisan ay itibariyle yaptmz rakamsal incelemenin sonucu udur: Trkiye'deki
mevduatn dviz girdisi giderek artmaktadr. Bir bankamzn mevduatnn yzde 85'i, yedi kiiye
aittir. Yine Trkiye'de 1997'nin ilk aynda giren dviz mevduatnn yzde 45'inin kayna
aklanamamaktadr.

47

ERGENEKON'U ABD GZETMNDE

TRKE VE SUNALP KURDU

Erol Mtercimler
Emekli Deniz Binba,
Aratrmac-Yazar

Kamuoyu, Trkiye'deki gizli rgtlerin faaliyetine bakt zaman; hem CIA-Pentagon kl,
hem MT iinde, hem askeri istihbaratn iinde birtakm balantlardan sz ederdi. Biz de
bunu byle bilirdik. 1982 ylndan itibaren askeri darbeler ve ihtilaller zerine almaya
baladm. Bu almam yaklak 12 yl srd. Tamamland; bakalm kitap olarak ne zaman
yaymlayacaz. Bu almay yaparken, ilk kez bu Ergenekon olayyla karlatm. Benim bu
adla karlamam, 26 Nisan 1988'de Ankara'da oldu. Sayn Bilbilik, tekilat yapsna ynelik
teorik bir ereve izecek size. Ben teorik bir ereve izmeyeceim Daha ok tarihe bir katk
olmas amacyla, 26 Nisan 1988 tarihinde emekli Tmgeneral Memduh nltrk ile yaptm
konumay, zerinde hi deiiklik yapmadan aktaracam. Trkiye'de ilk kez bu toplantda
aklyorum ve kitabm yaymlanrsa orada da okunacak.

48

lk bu konumay yaptmzda, Memduh nltrk, Ergenekon adndan sz ettii zaman, beni

balayn, nltrk'n yall nedeniyle stnde durmadm. Dedim ki, "Yaland. Kenara
da itilmi bir adamd". Karlama pozisyonumuz yleydi. zerinde ok fazla durmadm.
Ancak konumay, kendisinin de izniyle, karsnda not ettim. ki gn srd konumamz.
Aradan 4-5 yl geti; askeri darbeler zerindeki almalarm derinleti. Sonra bir oramiralle
konuyu konuurken, kendisine Ergenekon adndan sz ettim. "Amiralim, ben byle byle bir
isim rendim. Ama ok fazla ciddiye almyorum" deyince, bana, "Ciddiye almamakla salaklk
yaparsn" dedi. "Niye" diye sordum. "in z orda da ondan" karln verdi. Bu
konutuum kii, emekli Oramiral Kemal Kayacan'd.
Ondan sonraki srete baka emekli general ve amirallere sorduum zaman herkes bu rgt
teyit etti. Ancak teyit edilmeyen nokta u (Ben de onu bilmiyorum, bulma ansm da olmad):
Ergenekon, kontrgerilla diye yanl biimde tanmlanan rgtn tamamna verilen bir ad m?
Yoksa, yalnzca 12 Mart srecini tezghlayp o sreteki btn irkin, kirli ileri yapan birimin
ad m? Bu konuda ok net deilim. Ancak, baz emekli generallerin, amirallerin sylediine
gre, batan beri, Amerikallar tarafndan Kbrs'ta kurdurulduundan beri, rgte Ergenekon
deniyor. Ancak bunun belgeyle ortaya konmu bir yan yok.
Ergenekon denilen bu rgt Kbrs'ta ilk olarak Alparslan Trke ve Turgut Sunalp kuruyor.
Sunalp o tarihte albay. Ve Amerikallarn sevgili ocuu. Bunun kurulu amac, btn o
konumalardan kardm analizi aktaryorum, Kbrs zerinde ok uzun sre altm, ordan
kardm analiz u: Amerikallarn, Ergenekon'u Kbrs'ta kurdurmalarnn tek amac, hedefi ve
dncesi, SSCB'ye kar yaplacak olan mcadelede ieride bir yerel kurulu, rgt
kurdurmak. Temel dnce bu. Bu dnce daha sonra somut admlara dndrlp lokalize
ediliyor. Kbrs'ta baarl olduu grldkten sonra, Trkiye'ye tatlyor. Trkiye'ye
tanmasnda iki nemli isim var: Alparslan Trke ve Turgut Sunalp.

49

Ergenekon'da Kimler ye?

Btn bu almalarm sonucunda ortaya yle bir fotoraf kt: Herkes Ergenekon'un
iinde deil. rnein, her genelkurmay bakan Ergenekon'un iinde yer almyor. Burada, bu
topraklarda bir eylem gelitirilecekse eer, o zaman buna uygun kiiler bunun iine alnyor.
Faik Trn 1. Ordu'da skynetim komutan; o dnemde bu olay yar. Kendisine en yakn kii
Memduh nltrk'le konumam size aktaracam. Orada bu, plak bir ekilde anlatlyor.
Koullar gerektiriyorsa o gnn genelkurmay bakan da dahil ediliyor. Konsept yle
gelimi. Herkesi bunun iine dahil etmiyorlar. Ama dahil ettikleri de, daha sonra iflah
olmuyor.
Bunun iinde valiler var, iadamlar var, gazeteciler var, u anda ke yazarln igal eden
kiiler var. Sz verdiim iin isimlerini kullanmyorum. stelik bunlar, televizyonlarda
karmza ok temiz adamlar olarak kyorlar. Birtakm gazete patronlar var. Daha da
nemlisi, ok ok nemli iki iadam var. ok byk sermayeli iki iadam var ve uzun yllar
Ergenekon'u bu anlamda destekleyen kiiler. Genel erevesi bu. nltrk'le yaptm bu
konumay, ki tarihi bir konuma, okuyacam.

[SUPH KARAMAN (Emekli Albay-27 Mays Milli Birlik Komitesi yesi): smi geen kiiler
hakknda bir iki ey sylemek istiyorum. Ben eski bir askerim. imdi i Partisi'nin saflarnda
bulunmakla gurur duyuyorum. Verilen isimleri ok yakndan tanyorum. Birer kelimeyle
syleyeyim, ondan sonra dinleyin. Memduh nltrk, geri zekl bir generaldi. Kayacan, akll
bir insan ama kaderi vurulmakt. "Ciddiye almazsanz, salaklk edersiniz" diyen insan vuruldu.
Sunay' da hepiniz bilirsiniz. ivitba hikyelerine girmeyeyim. Sunalp'i tanyorsunuz.
Megaloman bir adam. Kbrs'a gitmesinden nce tanyorum. 4-5 kii Kbrs iin alyorduk,
ordan biliyorum. Alparslan Trkes'i tanyorsunuz.]

nltrk 12 Mart' Anlatyor

Bundan sonraki blm Sayn Erol Bilbilik'i ok yakndan ilgilendiriyor. nltrk'le
konumamn burada aktaracam blm u:

"lkenin iinde bulunduu anarik ortamdan kurtulabilmesi, huzur ve sknetin

salanabilmesi amacyla hkmete verilmek zere bir muhtra hazrlanmasna karar verildi.

50

O tarihte Harekt Dairesi bakanydm. Bu muhtrann hazrlanmas bana verildi. Ben de sekiz
maddelik bir muhtra hazrladm ve kuvvet komutanlarna takdim ettim. Onlar incelemi ve
muhtray uzun bulmular. Hazrladm taslak, ok yumuakt ve uyan amacyla kaleme
alnmt. zellikle snr kaplarndaki birtakm dzenlemeleri kapsyordu. Hava Kuvvetleri
Komutan Muhsin Batur, hazrladm tasla deitirerek maddeye indirmi ve sertletirmi.
Daha sonra yeni hazrlanan muhtra eitli yerlere gnderildi. Ben de Senato Bakan Tekin
Arburnu'ya gtrdm, iinde ne var?' dedi, zarf gstererek. Ben de, 'Bilgim yok' dedim.
Bunun zerine zarf almad, suratma att. Geri dndmde Genelkurmay Bakam ve kuvvet
komutanlarnn toplant halinde olduklar odaya arldm. Bakana durum rapor ediliyordu.
'Senato Bakan imzalayp zarf almad' dedim. Genelkurmay Bakan, 'imdi ne olacak' diye
telala odadakilere sordu. Soruyu bana da yneltti. ok zor durumda kalmtm. Odada kuvvet
komutanlar dururken nasl cevap verebilirdim. Bunun zerine Muhsin Batur araya girdi,
'Birliklere alarm verelim, uaklar kaldrp her yeri bombalataym' dedi. teki komutanlar da
bunu onayladlar. Batur, 'Senden rica ediyorum, kurmay bakanna syle, alarm versin' dedi.
teki komutanlar da ayn eyi yapmam istediler ama bombalama fikrinden son anda
vazgetiler. Bak imdi, hepsi kuvvet komutan. Kurmay bakanlarna emir vermiyorlar da,
benden iletmemi istiyorlar. Kurmay bakan, 'Sen kimsin' derse ne cevap veririm? 'Hangi tr
alarm' diye sorarsa ne derim?
O tarihlerde byle hmbl deildim. Cesaret vard. Buna iddetle kar ktm. Alarmn yanl
anlamlara nasl yol aacan syledim. Alarma geen birliklerin bir daha geri
evrilemeyeceini anlattm. Hepsi orgeneraldi ve beni koyabilirlerdi. Ama yapmadlar. Tam
tersine, nerime uyarak alarmdan vazgetiler. 12 Mart gn muhtra verildi. Sol rgtler hzla
harekete geti, lke hzla anariye srklendi."

Celil Grkan Sol Cuntann Ba

"Ben daha Genelkurmay'dan stanbul'a gelmemitim. Ksa srede grdm ki, bu muhtray
hazrlayanlar bir ihtilal hazrl iindeler ve vatana ihanet iin sz birlii etmiler. Bu ok
nemli. Genelkurmay Bakann da devre d brakmlar. 12 Mart'n tek sorumlusu Muhsin
Batur'dur.

51

tekiler onun zoruyla bu iin iine itilmilerdir. Kemal Kayacan' yakndan tanrm. Aabey
ruhlu birisidir. Batur'un zorlamasyla muhtrann yannda yer almtr. Daha sonra da sol
cuntann iinde bulunmutur. Bunlarn amac, Marksist bir idare kurmakt. Doan Avcolu,
lhami Soysal, lhan Seluk gibi sivillerle ibirlii yaparak Trkiye'ye komnizmi
getireceklerdi. Aslna bakacak olursak, siviller onlar kullanmlardr. Bunlar, bir devrim
anayasas bile hazrlamlard ve Sovyet Rusya'dan kopya edilmiti. Ynetim deiiklii
gerekletirildikten sonra alt kadroda bulunan subaylar, bu orgeneralleri tasfiye edeceklerdi.
Celil Grkan, ok takdir ettiim, deerli bir generaldi. Orgeneralleri devre d brakacak kii,
kendisiydi. Olaylar baladktan sonra gelimeler istedikleri gibi olmad. Olmaynca da,
orgeneraller gen subaylar harcadlar. Grkan, gelecein Genelkurmay bakanyd. Yazk
oldu."

Aydnlar Bir Gecede ldrlecekti

Bundan sonraki blm daha uzunca. Ben unu sordum: "Bu kadar bilgi o gn masalara geldi
mi?" nltrk'n cevab yle oldu: "O gnden ok nce masaya geldi. nk Amerikallar

hepsini bizim masamza braktlar. Nerede ne konuulduunu, ne edildiini, biz tek tek
biliyorduk." Ve hatta unu syledi nltrk Paa: "Yalnzca CIA deil, zaman zaman KGB de
bize zarf gnderdi." yle devam etti: "Bana, Trn Paa'ya, zellikle tavsiye zerine, anariyi
durdurma grevi verildi. Ben de onun kararghnda alyorum. Asker kii, ald emri yerine
getirir. Hele bu ordu komutanysa, verilen grev mutlaka baarlmak zorundadr. Yoksa ceketini
brakp gitmelidir. Biz bu artlar altnda greve baladk. MT'in daha nce tespit ettii hedefler
dorultusunda ve Amerikallarn da verdikleri bilgiler dorultusunda tm sivilleri ve askerleri tek
tek topladk. Aslnda toplamasaydk bile herhangi bir ey yapacak gleri yoktu. nk
toplanamayacak aamaya gelinseydi, ayn gece hepsi ldrlecekti."

52

Ziverbey Kk'n sordum. Bunu da yle cevaplad: "Ziverbey Kk'nde ikence yapld
tamamen yalandr. kence yaplmad. Ancak herkesin elleri kelepelendi. Bu yasada bile
vardr. Kimilerini de ellerinden ve ayaklarndan zincirle irtibatlandrmtk, ama bunlar ok
tehlikeli olanlard. Bunun dnda ikence edildii yalandr. rnein, Grkan bir hafta sonra
serbest brakld."
Uur Mumcu'yla ilgili anlatt blmler var, onlar anlatmyorum. Faik Trn'le ilgili
anlatt blmde son derece enteresan bir saptamas var. Faik Trn iin syledii udur:

"Son derece korkaktr. rkektir. Tek bana hareket etme gc yoktur. Eer arkasnda Turgut
Sunalp olmasayd, o hibir ey yapamazd. Amerikallar bu nedenle en uygun
kullanabilecekleri adam setiler."
Benim merak ettiim bir soru vard. Bu ii dzenleyen kuvvet komutanlar, 12 Mart'tan sonra da
i banda kaldlar. Madem siz bu kadar glydnz, niye onlar saf d etmediniz? Neden
tutuklamadnz? nltrk'e bunlar sordum. Yant u:

"Onlar saf d edecek, tutuklayacak gcnz var myd diye sormalsn nce. Belki
tutuklayabilirdik ama dnyaya kar bu olmazd. Eer onlar tutuklasaydk, dnya ne derdi
sonra? Baktk ki, bu iin sonu gelmiyor. Tutuklamalar yavalattk. Biz de sinir buhranlar
geirmeye balamtk. Hatta birka kez istifa etmek bile istedik. Bir kere de Trn istifa
etmek istedi. Ancak olay engellendi."
12 Mart, 27 Mays'n bir devam mdr, yoksa orada tamamlanmayan ilerin, alnamayan
intikamlarn karl mdr? diye bir soru ynelttim. nltrk'n yant aynen uydu: "Evet.
Kesinlikle byle. zellikle Numan Esin bu iin iinde. Talat Turhan, Numan Esin, Doktor Mahir,
bir de jeolog var" diyerek o bilinen olay anlatyor. Nerde ne sakland belirtiyor.

Mahir ayan'larn Kamasna zin Yerildi

imdi bu konumann devamn anlatmyorum. Uzun nk. Benim iin bu konumada en
ilgin blm, Mahir ayan'larn hapishaneden kama blmyd. nltrk aynen unlar
anlatt:

53

"Biz Mahir ayan'larn hapishaneden kaacann enformasyonunu aldk. Bu enformasyonu

aldktan sonra Faik Trn, ben, sonra Turgut Sunalp geldi. Toplant yapp yeniden bir durum
deerlendirmesi yaptk. Sonra Faik Trn Ankara'yla konutu. Bir gn sonra drt tane
Amerikal subay geldi. Bu toplantda ben vardm, Amerikal subaylar vard; durum
deerlendirmesi yapld. Hapishaneden kama hazrl yapld istihbarat kendilerine
aktarld. Onlar unu sylediler: Brakn kasnlar. Ve bunlarn hapishaneden kaabilmeleri
iin de ne gerekirse yapn. rnein, hi arama yaptrmayn. Kazlan topraklarn saklanmasna
gz yumun gibi bize 26 maddelik bir neri dizisi verdiler. Ondan sonraki srete u planland:
Bunlar hapishaneden kaacak. Kalar dakika dakika izlenecek. Ondan sonra hibirisi
hayatta braklmayacak. Ben Amerikal subaylarla iki toplantya katldm. nc toplant
yapldnda beni odaya almadlar ve bundan sonra benim bu grupla herhangi bir ilikim
olmad. Arada ne oldu bilmiyorum. Faik Trn'le de ilikim koptu."
Bu ne kadar doru, ne kadar yanl bilmiyorum. Ben size yaptm bu konumay aktardm.
kinci nemli bir anlats var, o da u. Beni 12 Mart ok fazla ilgilendirdii iin bir yanyla, unu
sordum: Mademki, bu tr bir planlama vard, Muhsin Batur cuntann ban ekiyorsa,
sonradan onunla nasl bir araya gelindi?

Muhsin Batur-Faik Trn ekimesi

nltrk'n yant:

"Bakn, 12 Mart'ta plan, program, Amerikallarla yapld, edildi. Batan itibaren Amerikallar bu
iin iinde var. 9 Mart grubu subaylarnn tasfiye edilmesi ok daha nceden kararlatnlmsa
da, ancak bir gerek var; o da u: 12 Mart'n en temel nemi, Faik Trn-Muhsin Batur
ekimesidir. Hangisinin devlet bakan olaca kavgasdr. Hatta bu iki orgeneralin arasnda
yle bir konuma geiyor: Devlet bakanl konusunda anlaamyorlar, yle bir karara
varyorlar. Muhsin Batur'a bal birlikler de, Faik Trn'e bal birlikler de Bolu'ya gelecek. Burda
savaacaklar. Hangi taraf kazanrsa devlete o sahip kacak."

54

te, Emekli Tmgeneral Memduh nltrk'n 1988'de bana aktardklar zetle byle.
Ondan sonraki srete Ergenekon adn ska duymaya devam ettim..

Kayacan ve Ersz Susturuldu

imdi de, eski Deniz Kuvvetleri Komutan Oramiral Kemal Kayacan'la yaptm grmeleri
aktarp konumama son vermek istiyorum. Kayacan Paa'nn evinde ok bulundum. Onun
manevi ocuu saylrm. ok nedenle pek ok srrn biliyorum. ki ey ok nemli ve bunun
da bilinmesi gerektiini dnyorum. Birincisi, niin ldrldnn bilinmesini istiyorum.
kincisi de, Ergenekon hakkndaki dncesinin bilinmesini istiyorum.
Ben Kayacan'a unu sordum: Siz oramiraldiniz, stelik de ta yzbalnzdan itibaren

birliin en gl subaylarndan biriydiniz. Yani sonuta, iyi bir Laz ve iyi bir icrac subay.
Deniz subaylarnn yapc olmas ok nemli. nk, sonuta bilei kuvvetli oluyor. Bunlara
ramen, neden zellikle deniz subaylarnn tasfiyesini engelleyemediniz? Bana syledii'tek
bir ey oldu, o da u:

"Sen, bizim gl olduumuzu mu dnyorsun? Bizim dmzda yle bir rgt vard ki, bizim
rtbemizin 'Or' olmas hibir anlam ifade etmiyordu."
Ergenekon diye bir rgt duyup duymadn sordum. Kendimin duyduunu, fakat fazla
ciddiye almadm ekledim. Kayacan, "O rgt ciddiye alacaksn. nk her eyi
tezghlayan rgtn ad odur" dedi. Ancak konumalardan Kemal Kayacan amiralden
edindiim izlenim, Ergenekon'un temel rgtlenme emasn o da iyi bilmiyordu. nk
iinde yer almam.

55

Kemal Kayacan'n ldrlme nedeni bana gre u: Kemal Kayacan amiral, Ergenekon
konusundaki bilgilerini yava yava kamuoyuna karmaya balyor. Yalnzca o deil,
onunla birlikte o dnemde ldrlen st dzey subaylara, orgenerallere bakn. Hepsi de bu
rgtn iinde yer almam ama Trkiye'nin kritik dnemlerinde grev yapm ve bu rgt
ok iyi bilen, Adnan Ersz gibi, artk konuabilecek duruma gelmi olanlard. Neden
konuacak duruma gelmi olanlard diyorum? undan. Orgeneral rtbesine gelip o aaa
bittikten, kenize ekilip aradan yllar getikten sonra, bir eyler anlatmanz iin insanlarn
kapnz almasn bekliyorsunuz. Ben yaadm iin ok iyi biliyorum, ite o tr kap almalar
ve bilgi aktarmalar balamt. O aamada tek tek ldrldler. ldrlrken de, taeron
firmalar kullanld. unu da altn izerek sylyorum: Ergenekon dediimiz bu rgt, taeron
olarak lk Ocaklar'n da, Dev-Sol'u da kullanmtr.

56

TRK GLADYOSU: KONTRGERLLA

Ferit lsever

Gazeteci-Yazar, Aydnlk

Deerli arkadalar, kontrgerillay sadece kitaplardan okuyarak tanmak mmkn deildir.

Aratrma ve incelemeyle bu rgtn ancak yzde 20'si tannabilir. Bu gerek, yllardr halka
dayatlan kontrgerilla savann doasndan kaynaklanmaktadr. Kontrgerilla, ancak, hayatn
her alanna yapt mdahaleler gslendii lde tannabilir ve ona kar mcadele
taktikleri gelitirilebilir.

"Nefes Allarn Bile Dinliyoruz"

1960'larn ortasnda ileri Bakan Faruk Skan, "Solcularn nefes allarn bile dinliyoruz"
demiti. ahsen benim, 25-30 yllk devrimci mcadele hayatmda karlatm en anlaml
szlerden biri budur. Bir ift kulak ve gzn takibi ve denetimi altnda mcadele ettiinizi
yaamn her annda hissedersiniz. Aslnda, bu mdahale salt siyasal alanla ilgili deildir.

57

Kontrgerillayla mcadele, grevlerde, her toplumsal mcadelede, zgrln kullanmak

isteyen herkes iin kanlmaz bir zorunluluk olmaktadr. Bunun da tesine geelim.
Kontrgerilla, Faruk Skan'n dedii gibi, halkn nclerinin zel hayatna bile giren bir sava
tarzn nmze koymutur.
Ben ahsen, bunlarla urarken, kendi ailemden ok daha fazla tanmak zorunda kaldm bu
rgt ve bu insanlar. Her yerde o kadar yz yzesiniz. Bunu yapmaya mecbursunuz.
Altnz, normal bir siyasi mcadele deildir onunla mcadeleniz.
Benim bu rgtle tanmam 1972 ylnda Ziberbey Kk'nde oldu. Az nce Erol
Mtercimler, Tmgeneral Memduh nltrk'le grmesini aktard. nltrk, Ziverbey
Kk'ndeki ikencelere "yalandr" diyor. Ben kontrgerillayla Ziverbey'deki ikencelerde
tantm. Gzm rten siyah bantn arasndan bir ara bu generalle yz yze geldik.
"Buras Genelkurmay'a dorudan bal Kontrgerilla ssdr" szleriyle balayan ve "burada
Anayasa, baba yasa yoktur" tehditleriyle sren bir tanmayd bu. Daha sonra, askerlerin
"scak temas"na benzer biimde, neredeyse bir mr boyu bunlarla kar karya
gelmiizdir.
Evet, nefes almz bile dinlediler. Ama biz de 20 yldr gcmz yettii kadar, onlarn
nefes aln bile dinliyoruz.
nce bir kavram karklna deinmek istiyorum. Kontrgerilla terimi ok yanl kullanlyor.
Askeri adan tanmlandnda bir sava biimidir, kontrgerilla. Trkiye'de bir rgt ad gibi
sunuldu. Yetkililer de demagoji yaparak, srekli, "Hayr, byle bir rgt yoktur,
kurulmamtr" dediler. Gerekte, kontrgerilla, hkim snflarn en gerici kesimlerinin halka
kar bir sava biimidir. Doaldr ki, bu sava yrten bir kontrgerilla rgtlenmesi de var.
Kontrgerilla, kontrgerillac iin bir sava ve yaam biimidir. Bu nasl doruysa, onunla
mcadele de, bizim iin bir yaam biimidir. Olmazsa olmaz. Kenarndan geilecek bir olgu
deildir bu. Kontrgerillaya kar mcadelede elde ettiimiz btn baarlarn temelinde bu
anlay bulunur. Bugn birey olarak zgr olmak iin de bu arttr. Ayrca, fikirlerimizi
savunmak, siyaset yapmak ve halkn zgrlemesi asndan da hepimize byle bir
mcadele dayatlmtr. Bu yzden 25 yldr gzmz ve dikkatimiz bu rgtn zerinde.

58

 Kez Dzenlerini Bozduk

Bu, o kadar dorudur ki, Hiram Abas, 1990 ylnda birinci MT raporunu 2000'e Doru
dergisinde yaymladmzda, bizim iin, "kinci kez dzenimizi bozuyorlar" demiti. imdi
u hatrlatmay yapmak istiyorum: Abas'n szn ettii "dzeni bozma" olgusunun birincisi,
1978 ylnda Aydnlk'n yapt kontrgerilla yayndr. zel Harp Dairesi'nden, MT'e kadar
nerede adamlar varsa alt st olmulardr. O zaman kendileri de u gerei belirtmilerdi: O
byk altst olu gereklemeseydi, dzenlerini bozmasaydk, belki de 12 Eyll bir yl nce
yaplacakt.
kincisi, Turgut zal'n, MT'te "sivilleme" adn verdii, MT', CIA'nn kontrolnde bir rgt
haline getirme plann bozmamzdr. 2000'e Doru dergisinde birinci MT raporunun tehir
edilmesiyle bu plan bozulmu ve CIA'c glere esasl bir darbe vurulmutur. Hiram Abas'n,
bugn hayatta olmad iin gremedii nc darbeyi ise iller zel rgt'nn
perianlnda yaatyoruz.
Burdan varacam nokta u: CIA'ya bal bu gler varln, etkinliini koruduu srece,
Trkiye'nin zgrlk ve bamszlk sorunu srecek. Kkleri kaznana kadar, drdnc, belki
de beinci kez darbeler indirmek arttr.
Geenlerde katldm bir televizyon programnda, 12 Mart'ta bize ikence yapan ekibin
bandaki MT'i Necdet Kktakner ile bir tartma yaptk. Tartma deil, adeta bir
sava. MT'i, "lnceye kadar sizinle savaacam" diyor. Benim de ona cevabm, "Biz

imdi de Susurluk'la size esasl bir darbe indirdik. Kknz kazyana kadar sizinle
savaacaz" oldu. Bu, byle bir olay. Kontrgerillayla ilikinizde baka bir yol kalmyor.

Hiram Abas'n dedii, "dzeni bozma" olgusu nasl gerekleti? Bunun forml ne? Bunun
srr, halka dayanmaktr. kincisi, bir nc inisiyatifi gstermektir. Kontrgerillann en korktuu
ey budur: nisiyatifine dokunmayacaksnz, onu elmelemeyeceksiniz. Ona kar bir inisiyatif
gstermeyeceksiniz. ncs, doru eylem izgisidir. Hayatmz bunlarn provokasyonlarn
alt ederek gemitir. Zayf nnz grdnde, bir boluunuzu yakaladnda hemen
istedii noktalara srkler ve kitlelerden koparr. Her trl baskya da ak hale getirir.
Ak vermemek, kkrtmalara alet olmamak mcadelenin birinci artdr.

59

Kontrgerillann Douu
Kontrgerilla teorisinin temel noktas udur:

1- nsan beynine ulamak. Yalanla, iftirayla insan beynini bulandrmak ve aldatmak.

2- nisiyatif gstermek. Planlamada, operasyonda hep nc ve giriimci rol oynama
eilimindedir.
3- Para, silah ve mevkiden kaynaklanan g kullanmak.
Kontrgerillayla mcadele; gl bir boksrle, iyi teknie sahip, deneyimli, ama daha zayf bir
boksr arasndaki savatr. Bizim 30 yldr yaptmz mcadele budur.
Kontrgerilla, kinci Dnya Sava'ndan sonra dnyaya geldi. Faist cephe dalm, ABD,
Hitler'in izmelerini giymi, dnyann efendisi olmak iin yola kmt. "Demokrasi" palavralaryla ve ibirlikileriyle, Avrupa'da bir cephe yaratmaya alyordu. Ezilen dnya
zerinde bask kurmak hedefiyle saldrlar balatt.
ABD'nin ncelikli hedefi, Avrupa'da Sovyetler Birlii'nin de desteiyle gelien sosyalist
devrimleri durdurmakt. Daha sonra kurtulu savalaryla, halk hareketlerini bastrmaya
soyundular. Avrupa'da proleter devrimlerini nasl bastracaklarn dnrken, Gladyo
rgtlenmesini kefettiler. Dnyann eitli yerlerinde kurtulu savalar ve halk hareketleri
patladktan sonra Gladyo, bugnk teorisine ve rgtlenmesine ulamtr. Gladyo,
1950'lerden sonra sistemli ve istikrarl bir rgtlenmeye ve sava tarzna sahip oldu. Diyorlard ki, "imdi eskisi gibi cephe cepheye savalar yok. Nkleer savalar dneminde,
souk sava dnemindeyiz. Kurtulu savalarn ve halk hareketlerini bildiimiz sava
yntemleriyle nleyemeyiz. Aslnda bu halk hareketleri, Sovyetler Birlii'nin 'Demokrasi'
cephesine dolayl saldrdr". Teorik gerekeleri buydu. Bu gelimeyi gayri nizami sava
tekniiyle durdurabileceklerini dndler.

60

ABD emperyalizmi ve ibirlikilerinin hegemonyasn temsil eden parlamenter sistemle,

halkla aralarna kaln bir snr ektiler.
1950'lerde NATO'nun kurulmasndan sonra, kontrgerilla giriimleri Brksel'deki NATO
kararghnda bir koordinasyon merkezine kavutu. Dnyann eitli blgelerindeki Gladyo
rgtlenmeleri dorudan bu koordinasyon merkezine baldr. Gladyo, talimatlar,
ynlendirmeleri buradan alr. Trkiye'deki kontrgerilla da buraya baldr.
Trkiye'de kontrgerillay kurma gerekeleri, "Sovyetler Birlii'ne kar savunma grevini yerine
getirmek"ti. Sovyetler Birlii byk bir g, Trkiye nasl savunulacak? "Toroslar' snr
yapalm" dediler. "Toroslar'dan itibaren bir savunma stratejisi izleyelim". Ve yle bir strateji
gelitirdiler: Trkiye, Toroslar'a kadar igal edilecek. Orada bir savunma hatt kurulacak.
gal edilmi blgelerde gerilla sava yaplacak. Dier blgelerde de kontrgerilla sava...
Gerilla ve kontrgerilla harbini birlikte teoriletirdiler.

Merkez ve Yeminliler rgt

Arkadalar, bu szler tamamen palavrayd. "Sovyetler Birlii saldracak, ona kar nlem
alyoruz" gerekeleri gerei yanstmyordu. Daha sonra u teoriyi gelitirdiler: "Trkiye" dediler,
"Birok lke gibi Sovyetler Birlii'nden kaynaklanan dolayl saldr tehdidi altndadr. Bu dolayl
saldr, halk hareketidir, sol harekettir. Bunu bastrmak iin kontrgerilla sava arttr."
1952'de zel Harp Dairesi'nin (HD) ve Seferberlik Tetkik Kurullar'nn kurulu gerekeleri
budur. Bu rgtler Nazi ibirlikilerinin katlmyla kuruldular.
HD, 50 yla yakn sredir kontrgerillann beynidir. Kontrgerilla operasyonlarnn planlama,
koordinasyon ve eitimi burada yaplr. Bir yanl var. Sanlyor ki, surda bir bomba atld, HD
yapt. Byle bir ey olmas art deil. Byk istikrarszlatrma operasyonlarnn planland ve
organize edildii merkezdir HD. Kontrgerillaclar kendilerine "vatansever" derler. Bu bir
ifredir aslnda. Abdullah atl da vatansever olarak tantlyor. Bu rgte lnceye kadar
savamak iin, yemin ederek girmilerdir.

61

lk ciddi eylemleri, 1955'te Selanik'te, Atatrk'n evinin bombalanmas provokasyonudur.

Ertesi gn stanbul'da yaanan 6-7 Eyll olaylar da, daha sonra "muhteem" diye aklanan bir
HD provokasyonudur.
Kontrgerillaclar tanmak iin, 30-40 yllk servenlerine bakmak lazm. rnein, Necdet
Kktakner... Bu adam 1972'de TKP davasnda sorgucu ve ikencecilerin banda.
Ziverbey'de ve stanbul Emniyet Mdrl'nde grevli. 1973'te MT'ten ayrlyor. 1977'de
emekli oluyor. 1977'de, arkasnda HD'nin bulunduu l Mays provokasyonunda barollerde,
l Mays'tan bir hafta nce MT'ten ald ykl paray eteye datmakla da grevli. 1989'da
Tuzla cinayetinin failleri olan polislerin avukat. 1990'larda, uyuturucu kaaklnda
Hseyin Baybain'in su orta. Anlatlanlara gre, MT'teki hizmetlerinden dolay,
uyuturucu kaaklna sokularak "dllendirilmi". 1997'de ise, Metin Gktepe'yi ldren
polislerin avukat.
Roller byle... MT'e girmi km, bunun bir kymeti yok. nk bulunduu rgt, HD timi,
yani kontrgerilla, her eyin nnde geliyor. Her dnemde, nerde olursa olsun, buraya yeminle
bal.
Kontrgerillann askeri yn, toplam faaliyetinin yzde 10-15'idir. Faaliyetinin esas, insan
beynine ulamaktr. Askeri taktikler, cinayetler, sabotajlar vb. dahi gelir, insan beynine
ulamay hedefler. Yani, itaat edecek, teslim alnm bir kitle yaratmak. Esas hedef budur.

12 Eyll, Sivilleme ve zel rgt

Galula, bu rgtn teorisyeni. Terrizmde kullanlacak silahlar ikiye ayrr: Seilmi terrizm,
uursuz terrizm! Galula, uursuz terrizme fazla nem vermez. Yani, halkta ylgnlk ve
teslimiyet yaratacak, belirsiz hedeflere ynelmi iddet olay ok nemli deildir. Terrizmin
arlk noktas seilmi terrizmdir. Her iki terrizmin de hedefi, kan dklmesini ve dehet
ortamn trmandrarak, halkta, bir kurtarc (ordu) gelsin ve kurtarsn talebini yaratmaktr.
Trkiye'de, kontrgerilla eylemlerini icra eden esas g, zel Harp Dairesi'ne bal olan yeralt
rgtdr. Bu rgt, asker ve sivillerden oluur.

62

Bu yeralt rgt niversitede vardr; basnda, parlamentoda, sendikada, her yerde

mensuplar vardr. Salt askeri bir rgtlenme deil. Bunun yan sra, legal planda,
kontrgerillann denetledii birtakm sivil rgtlenmeler de vardr. Bu rgtlenmeler sada da,
solda da bulunur. rnein, BBP ve lkc rgtler bata olmak zere byk bir rgtlenme.
12 Eyll 1980 Bayrak Harekt, zel Harp Dairesi'nde planlanmtr. Mimar Haydar
Saltk'tr. Darbe, 1982'ye kadar byk lde zel Harp Dairesi'nin kontrolndeydi. Daha
sonra zel Harp Dairesi'nin etkinliinde bir gerileme yaand. Bu arada greli ulusalc gler
hamle yaparak, bir denge durumu oluturmulardr.
1984'ten sonra Turgut zal'n babakan olmasyla, onun "Sivilleme" adn verdii ABD
senaryosu yeniden g kazanmaya balad. Poliste, MT'te bu senaryo etkili olmaya balad.
MT'te sivillemede son hamleye geilecei aamada, 2. MT raporuyla ve Hiram Abas,
Mehmet Eymr'lerin tasfiyesiyle bu plan da suya dmtr. O dnemden sonra zel Harp
Dairesi'nin etkisinde bir kesinti yaand. Gladyo, en son iller zel rgt'yle yeniden etkinlik
kazand, palazland. iller-Gre ikilisinin, bu noktada tarihi sorumluluu vardr. ABD'nin
dorudan kontrolndeki ve CIA'nn emrindeki zel Harp rgt, artk iller zel rgt
olmutur. Bu rgt, politikaya, ekonomiye vb. dorudan mdahale ederek, uyuturucu, silah
ve kara para trafiinin iplerini eline geirerek mafyalam ve bugnk mafya-gladyo-tarikat
diktatrlnn srkleyicisi olmutur.

Aptal ve Yabanc
Kontrgerillayla ilgili son szlerim udur: Birincisi, bu rgt aptal bir rgttr. Bunlarn
Avrupa'da olsun, Trkiye'de olsun, 50 yldr karlatmz btn eylemlerinde bir tek
ablon vardr. Ayrca, kardklar -be tane kitaplar vardr. Her yerde bunlar okutur,
ezberletirler. Bunun dnda bir marifetleri, yaratclklar yoktur. Dolaysyla, bunlarla
mcadelede sabrl, dirayetli, iradeli olunursa, baar kesindir. Bunlar iinse, baarszlk ve
yenilgi kanlmazdr.

63

Tek avantajlar para ve mevki sahibi olmalardr. Glerini uygun yerde kullandklar zaman
baar elde ediyorlar. Uygun frsat brakmadnz takdirde, siz uygun yer ve zamanda kendi
gcnz kabul ettirebilirsiniz ve onun tertiplerini boa karabilirsiniz.
kincisi, Trkiye'ye yabanc bir rgttr. HD, Ecevit'in, babakanl srasnda aklad
gibi, parasn bile ABD'den almtr. Bugn hl almaya devam etmektedir. Bugn iller zel
rgt yabanc istihbarat rgtleriyle ili dldr. Tamamen yabanc bir gtr. O bakmdan bu
rgt yasaddr. Faist karakterli bir rgtlenmedir. Halka kar gizli rgtlenmitir. Her adan
gayri merudur. Kontrgerilla, halka kar cinayetlerle, kanla bugne kadar varln srdrm
bir su rgtdr. Trkiye'nin bununla yaamas mmkn deildir.
iller zel rgt, artk bir bamszlk ve demokrasi sorunu olmann tesinde, Trkiye iin
bir yaam ve gvenlik sorunu haline gelmitir. nmzdeki bamsz, demokratik, laik
Trkiye iin, bunlarn yakasna yapmaya devam edeceiz.

Hasan Fehmi Gne: Sayn lsever'in konumasna Sayn Mtercimler bir iki katk yapmak
istiyor. Sz Sayn Mtercimler'e veriyorum.
Erol Mtercimler: Trkiye'de zel Harp Dairesi ya da kontrgerilla denilen, altn izdiim
tanmda yanllk yapyoruz. O nedenle, hedefe gidite hep hata yaplyor. Sayn lsever de
ayn hatay srdrd. Tanm yanl. Baknz, zel Harp Dairesi, Silahl Kuvvetler ierisinde
yasayla kurulmu, btesi belli, ne yapaca belli olan bir kurumdur. Bu kurumda grev alan
kiiler, bu yasann dnda hareket edemezler. Ancak bizim szn ettiimiz Ergenekon gibi,
adna ne derseniz deyin, o adla anlan rgtler bu kollardan birisidir. Eylemleri yapan rgtler,
ite bu kollardr. Bu nedenle merkezle merkez dn birbirine kartrmayalm. Merkezle
merkez dn kartrrsak, merkezin altndaki asl mcadele edilmesi gereken kollar
yaamlarn srdrr. nk herkes merkezle urayor. Merkez yasal bir kurumdur. Yasal
olduu srece hibir ey yapma ansnz yok. Btesi belli, yasas belli, ne yapaca belli,
kadrolar belli. Ama kadronun iinde yer alan baz kiiler teki rgtlere girip kyorlar. Onun
iin Trkiye'de kontrgerilla, gladyo, ne ad verirsek verelim, merkez d uygulamalar
aratrmalyz.

64

Bu rgtlerin ilk eylemi 1951 TKP tutuklamas deildir. ok yanl.

lk eylem, Selanik'te Atatrk'n evine atlan bombadr. Neden ilk eylem? nk bu kurum ve
kurulular, nce yurtdnda bir eylemde snanrlar. TKP tutuklamas ise ierdedir ve henz
daha bu gc kendinde bulup toplu bir tutuklamaya giriecek konsept gelitirilmemitir. Bunu
ne zaman gerekletirdiler? 12 Mart'ta. Selanik'te bomba atld. Toplumun nasl reaksiyon
gsterdiini grdler. Ardndan 6-7 Eyll olay tezghland. lk eylemler bunlardr.
Sayn lsever'in altn izdii, fakat netletirmedii bir ey var. 1990'larda ekil deiikliine
gittiler. Ergenekon rgt datld. Haydar Saltklarn tasfiyesinden sonra bu rgt gcn
yitirdi, bu da bir gerek. Ancak ok nemli yeni bir yaplanma ortaya kt: Gazi olaylar. Gazi
olaylarnda u denendi: Ordunun yerine polis ordusunu koyabilir miyiz? Ancak grld ki,
Trk polis tekilat, henz bu anlamda rgtl eylemleri yrtecek ve srdrecek gce
sahip deil. O nedenle Gazi tr olaylara devam edilmedi.
Hasan Fehmi Gne: Ben de mdahale etmek istiyorum. zel Harp Dairesi, kontrgerilla ya
da Ergenekon ok tartmamz gereken yaplardr. Nerelerde ayryorlar, zlyorlar, ne
kadar i ieler? Daha yakn bakmamz gerektiren konulardr. Sanrm Bilbilik, yardm
programlaryla zel Harp arasndaki ilikileri anlatacak. Belki sizin anlattnza da
gelecektir. Btesi var m, yok mu ?

65

ABD YARDIM PROGRAMLARI

VE ZEL SAVA

Erol Bilbilik

Emekli Deniz Binba

Amerikan Yardm Programlar ile lgili Ana Anlamalar

Amerika Birleik Devletleri ile Trkiye arasnda imzalanm be anlama vardr. Bu
anlamalara kaynaklk eden bir temel belge mevcuttur. Bunlar:

1. 23 ubat 1945 tarihli, ABD'nin dn Verme ve Kiralama Yasas uyarnca Trkiye'ye

yaplacak yardm ile ilgili anlama.
2. 22 Mays 1947 tarihli, Yunanistan ve Trkiye'ye salanacak yardm hakknda ABD Kamu
Kanunu (75-80 Kongre).
3. 5 Haziran 1947 tarihli, Marshall Plan'na temel olan belge ABD Dileri Bakan George
Marshall'n 5 Haziran 1947 gn Harward niversitesi'nde yapt konuma.
4. 4 Temmuz 1948 tarihli, Trkiye ile ABD arasnda imzalanan "ktisadi birlii Anlamas"
Trkiye'nin Marshall Plan'na dahil edilmesini konu alan Ekim 1949 tarihli, "Karlkl Savunma
Yardm" Kanunu.
5. 12 Temmuz 1947 tarihli, Trkiye ile ABD hkmetleri arasnda (Truman doktrini
erevesinde) imzalanan, "Trkiye'ye yaplacak yardm hakknda anlama.

66

5 Haziran 1947 tarihli Marshal Plan'na temel olan belge dnda be ana anlama ABD ile
yaplmtr.
Anlamalarn tamamnda "yardmlarn", Trkiye'nin yararndan ok daha fazla ABD'nin gvenlii
urunda yaplm yardmlar olarak dnld aka belirtilmektedir.
23 ubat 1945 tarihli ABD'nin dn Verme ve Kiralama Yasas gereince "Trkiye'ye Yaplacak
Yardm" ile ilgili anlama (1945 Trkiye- ABD Askersel Yardm Anlamas):
Sava sonras iin ngrlen bu anlama 25.5.1945 tarihinde yrrle girmi, H. Dnya

Savandan sonra yrrlkten kalkmtr. 1947 Truman Doktrini anlamas ile yardmlar yeniden
balam ve 1952 ylnda NATO'ya girilmesiyle artarak devam etmitir.

22 Mays 1947 tarihli, "Yunanistan ve Trkiye'ye yardm salamak iin kabul edilen ABD
Kamu Kanunu (75-80 Kongresi).

Marshall Plan'na Temel Olan Belge (5 Haziran 1947)

ABD Dileri Bakan George Marshall, 5 Haziran 1947 tarihinde Harward niversitesi'nde bir
konuma yapm ve tarihe "Marshall Plan" olarak geecek olan Avrupa'nn ekonomik
kalknmas iin yardmn gerekliliini savunan bir plan gndeme getirmitir. Bu belge, "Marshall
Plan"na temel oluturduu gibi, "Truman doktrini"ne de kaynaklk etmitir.
12 Temmuz 1947 tarihli, "Trkiye'ye Yaplacak Yardm Hakknda Anlama" (Truman doktrini
erevesinde):
Bu yardmlar konusundaki "En temel anlamadr".
4 Temmuz 1948 tarihli, "Trkiye-ABD ktisadi birlii Anlamas."

"Trkiye ile Amerika Arasnda Trkiye'nin Marshall Plan'na Dahil Edilmesi Konusunda
Anlama."
ABD, yardm ettii lkelerle, "Truman doktrini"ne gre verilen yardmn uygulanmasna ynelik
ekonomik ibirlii anlamalar imzalamtr.

67

te bu anlama onlardan biridir. Ekim 1949 tarihli Karlkl Savunma Yardm Kanunu:
"Truman doktrini" olarak anlan bu kanunun gerekesinde yabanc hkmetlere yaplacak
yardmlarn, onlarn siyasi ve ekonomik gvenliklerini salamakla beraber, aslnda
"ABD'nin gvenlii urunda yaplm yardmlar" olarak dnld vurgulanmtr.

Amerikan Yardm Programlar

Amerikan yardm programlar ile ilgili temel anlamalar:
1. 12 Temmuz 1947 tarihli "Trkiye'ye ABD Tarafndan Yaplacak Yardm Hakkndaki
Anlama."
2. AID (International Development Agency) Uluslar aras Kalknma Ajans ile ilgili anlamadr.
Yardm Anlamas ile ilgili olarak:
Amerikan Yardm Kurulu grev ve almalar ile ABD organizasyonundaki yerleri
aklanacaktr.
FMAP- Foreign Military Assistance Program
FMGP- Foreign Military Grand Program
MAAG -Military Assistance Advisory Group
JUSMMAT -Joint United States Military Mission for Aid Turkey.
FMAP'ye bal olarak alan IMET-International Military Education And Training
(Uluslararas Askeri Eitim ve Talim) program hakknda bilgi verilecektir.
AID konusuna ise bu aklamalardan sonra gelinecektir.

Amerikan Yardm Programlarnn Ynetimi

1950 ylna kadar ABD Savunma Bakanl organizasyonunda askeri yardm programyla ilgili
bir birim mevcut deildi. 1953 ylnda Bakan Yardmcsna bal bir yardmc, Karlkl
Savunma Yardm Program-Mutual Defence Assistance Program ile sorumlu tutuldu.

68

1972 ylnda ise, "Politikadan Sorumlu Bakan Yardmcsna" bal Uluslararas Gvenlik
Politikalardan Sorumlu Yardmc, askeri yardmlarn idaresinden ve yabanc hkmetlerle bu
politikalarn uygulanmas konusundaki mzakereleri yrtmekten sorumlu tutuldu.

Askeri Yardm Programlar Nelerdir?

Savunma Bakan Yardmcs'nn yardmcsna bal olarak "Military Assistance Advisory
Groups"a (Askeri Yardm Danman Grubu) bal olarak iki program oluturuldu. Bunlar:
1. Foreign Military Assistance Program (FMAP). Dier adyla Foreign Military Grand Aid
Program (FMAP)-Yabanc Askeri Hide Programdr.
2. Foreign Military Sales Program (FMSP) -Yabanc Askeri Satlar Program.
Bu program iki yolla uygulanmaktadr.
Credit sales (kredili satlar),
Cash sales (pein demeli satlar).

Amerikan Askeri Yadm Programlar ve zel Sava

ABD Savunma Bakanlnda Askeri Yardm Programlarndan Sorumlu Bakan Yardmcs ayn
zamanda zel operasyonlardan da (zel sava dahil) sorumludur.

69

Ulusal Savunma niversiteleri (National Defence Universites-NDU) ve ABD Genelkurmay

Bakanl organizasyonundaki yeri:

ABD Genelkurmay Bakanl.

Ulusal Savunma niversitesi (NDU)
Silahl Kuvvetler Kurmay Koleji (The Armed Forces Staff College)
Ulusal Sava Koleji (National War College)
Silahl Kuvvetler Endstriyel ilikiler Koleji (Industral College of the Armed Forces)
70

 NATO Avrupa Komutanlnda NATO Defence College

Resmi ABD organizasyonunda yer almamakla beraber biz;

US Navy Post Graduate School of Monterey,

Intelligence School of Washington D.C'nin birer National Defence niversitesi olduunu
dnyoruz.
Ayrca:

The Georgetown Center For Strategic And International Studies,

Harward Center For Strategic And International Studies'in de Pentagon'a zel almalar
yaptn dnyoruz.

Ulusal Savunma niversiteleri'nde IMET program erevesinde her yl 100 Trk subay
eitilmektedir.
12 Temmuz 1947 tarihli yardm anlamas ile:
Ankara'da 1948 ylnda Amerikan Yardm Kurulu faaliyete geti.
Bu kurula bal olarak tmen komutanlklarna kadar her byk karargha bir askeri ekip (Field
Team) verildi.
Askeri Yardm Kurulu: nceleri JAMMAT (Joint Military Mission For Aid To Turkey), daha
sonra JUSMMAT (Joint Military Mission For Aid To Turkey) ad ile rgtlendi.
Amerikan silah ve malzemesinin kullanlmasn retmek iin Genelkurmay'n eitli
okullarnda Amerikallar gzetiminde kurslar ald ve birok subay ve astsubay bu maksatla
ABD ve Bat Almanya'ya kurslara gnderildi. Ksa zamanda, ordunun kurulular ABD
kurulularna benzetildi, personel ve malzeme kadrolar aynen alnd. Kurulu ve kadrolar
deiince eitim, taktik ve ikmal kurallar da deitirildi.
Bu abalarn, ABD'nin kendi ideolojisini benimsemi subaylarn yetitirilmesine ynelik
olduu ok daha sonralar anlald.
Harp Akademileri, askeri okullar, yn, program, strateji ve konsept deitirdi.
Amerikan Yardm Kurulu Bakan'na yardmn yrtlmesi, kontrol, basn ve radyo ile
amacna uygun olarak halka duyurulmas konusunda grev ve yetki verildi.
Yardmlarn kredi, sat ve hibe eklinde yaplmasna baland.
Anlama'nn en nemli 4. maddesi ile verilen yardmn "ama" dnda kullanlmas
yasakland.

71

Nitekim, 1964 ylnda dnemin babakan smet nn'ye gnderilen ve Amerikan silahlarnn
Kbrs'ta kullanlamayacan hatrlatan nl "Johnson mektubu"nun dayana bu oldu. Yardm
kurullar yardmla ilgili kararlarn ABD Dileri Bakanl'nn onayndan geiriyor.
1985 ylnda dnyada 71 adet Amerikan Yardm Kurulu mevcuttu.

IMET Program
International Military Education And Training Program-MET: MAP'nca yrtlen bu program
hakkndaki bilgileri, ABD Genelkurmay Bakan Oramiral William Crowe'un, savunma
btesinde yapt konumalardan (Nisan 1989) aktaryoruz.

Oramiral Crowe, IMET denilen bu yardmlarn dorudan siyasi amalar gttn sylemitir.
Crowe, IMET programn, "yatrm" olarak niteleyerek, "bize gre dost ve mttefik lkelere
yaptmz yatrmlar iinde en etkili ve ok fazla karlk aldmz bu programdr" demitir.
Pentagon tarafndan ABD kongresine sunulan raporun, "IMET" burslarnn anlatld
blmnde, bu programn "ABD asndan dk maliyetli, ancak etkili bir d politika arac
olduu" belirtilerek bu programn amacnn yabanc hkmet ve ordularla gerekli dostluklar,
iletiim kanallar tesis etmektir deniliyor. Pentagon raporuna gre IMET, dier lkelerin askeri
ve sivil liderlerine gelecekte yaklaabilmek bakmndan da nemli imknlar salamaktadr.
ABD'de eitim grmeleri iin seilen rencilerin ou, zaten st kademe askeri lider olma
zelliine sahip subaylardr. Bu programda, ABD'de eitim gren askeri liderler, gemite
olduu gibi gelecekte de lkelerinde nemli grevler stleneceklerdir. Bugn dnyada bakan,
bykeli, kuvvet komutan ve askeri okul komutan pozisyonlarnda MET eitimi grm
7500 kii vardr. IMET uzun vadeli bir yatrm olarak ok deerli bir "Gvenlik Yardm" aracdr
ve ABD'ye saysz yararlar salamaktadr.
ABD'nin Pentagon szcs, bugne kadar IMET programyla eitim gren Trk subaylarn
saysnn 4.461 olduunu aklamtr. 1988 ylnda 180 Trk subay, MET burslar ile eitim
grmtr.

72

AID (Uluslararas Kalknma Ajans) ve zel Sava

AID rgt, 1961 yl iinde Dileri Bakanl'nda ayaklanmalara kar mcadelede, "askeri
kurumlarn da gerekli olduu" dncesi ile kuruldu. AID, ekonomik bir kurul olarak
adlandrlmasna karn, ezilen uluslara kar yrtlen zel savan en nemli aralarndan
biri olarak ilev grd ve halen de grmektedir. nc Dnya lkeleri'ndeki "polis" ve "zel
kuvvetlerin" eitilmesi iin yaplan yardm ve kurslarn byk ounluu AID kanalyla
gerekleti.
Askeri ve siyasi yaamn etkili kiilerinin elde edilmesi, eitilmesi ve sendikalar ve genlik
rgtlerine ynelik faaliyetler AID kanalyla yrtld.
AID, ayn zamanda "psikolojik sava"n en nemli kurumu oldu. AID'in kurulmasndan sonra,
Amerikan Yardm Programlan arlkl olarak bu rgt kanalyla yrtld.
AID'in ynlendirmesiyle, Trkiye Sanai Kalknma Bankas kuruldu. Emniyet Genel Mdrl
yeniden rgtlendi. AID, Trkiye Odalar Birlii ile projeler yrtt.
AID, dnyann her tarafndaki polis eflerini kurs ve eitimden geirdii gibi, sivillere de
Amerikanc grlerin benimsetilmesi iin eitimler ve projeler gerekletiriyor.
1961-1963 yllarnda AID, Trkiye'de ok nemli projeler yrtmtr. Bu yllarda AID Kamu
Ynetimi danmanl yapan ve devlet Personel Dairesi'nde almalar yrten Dr. Richard
Podol'a gre, Amerikan deerlerini benimsemi Trk ynetici yetitirme ii baarya ulamtr.
Podol, "on yldan fazla bir zaman srecinde Trkiye'de faaliyette bulunan Amerikan Yardm
Program imdi meyvelerini vermeye balamtr. nemli mevkilerde Amerikan eitimi grm
bir Trk'n bulunmad bir bakanlk ya da bir iktisadi kamu kurulusu hemen hemen
kalmamtr" demitir.

73

zel Harp
(Dolayl saldr ve esnek mukabele stratejisine gre): Genelkurmay Birleik Askeri Terimler
Szl'ne gre zel harp;

Gayrinizami harp,

Ayaklanmalara kar koyma harekt (istikrar harekt)

Psikolojik harp
olmak zere "askeri" ve "askeri olmayan" faaliyetlerin btndr.
Gayrinizami harp barta, eitilmi, rgtlenmi ve donatlm silahl gerilla gruplar tarafndan
yrtlr. Ama, halk yldrmak, devlet otoritesini sarsp zayflatmak, ulusun devlete gvenini
sarsp onu baka kuvvetlere balamaktr.
Silahl kuvvetleri sava grevlerinden gvenlik grevlerine ekip ok ynl biimde ypratmak,
devlet ve milleti erozyona maruz brakarak ykma gtrmektir. (Devlet'in Kavram ve Kapsam,
s.85.)

zel Sava
(Dk younluklu sava konseptine gre):
Bugnn zel sava teorisi olan "dk younluklu sava" erevesindeki operasyon trleri,
temel askeri metinlerde alt ana balkta sralanmaktadr.
Yabanc i savunma: ABD'nin ynetime el koymas (Foreign Internal Defence),
Kardevrimci ayaklanma (Proinsurgency),
Kontr-terrizm operasyonlar,
Uyuturucu operasyonlar,
Bar koruyucu operasyonlar,
Bar zaman snrl operasyonlar.
"zel sava", 1980 yllarnda "dk younluklu sava" adn ald.

Dolayl Saldr Konseptine Gre zel Harp

(Tanksz Topsuz Harekt, Fatih Gllapolu. Ayrca, Emekli Orgeneral Yirmibeolu)
zel Harp Dairesi'nin grevleri balk altnda toplanr.
Gerilla Harekt
Yeralt Harekt
Psikolojik Harekt

74

Eer zel Harp Dairesi olmasayd, 1974'deki Kbrs Bar Harekt o kadar baarl olabilir
miydi? Harekt balamadan nce HD devredeydi. Kbrs'a bankac, gazeteci, memur
grnts altnda HD elemanlar gnderildi ve bunlar adadaki sivil direnii rgtlediler, halk
bilinlendirdiler. Silahlan 10 tonluk kk teknelerle Kbrs'a soktular.
6-7 Eyll 1955 olaylar da bir HD iiydi ve nemli bir rgtlenmeydi.

ran-gate Skandal Sorgulamasnda Yarbay Oliver North (1987)

rtl operasyonlar byk lde hileye ve yanltc pro-pogandaya dayanr. Bunlarn z ise
yalandr.
ABD Hava Kuvvetleri Genel Sekreteri J. Mihell Kelly, "En kritik zel sava grevinin, Amerikan
halkn, komnistlerin bizi kapmak iin kapda beklediine inandrmak olduunu dnyorum"
demitir (1987).
NED-National Endowment For Democrasy-ABD Ulusal Demokrasi Vakf.

zel Sava Kurulu-Seferberlik Tetkik Kurulu

Trkiye, Mart 1952 tarihinde NATO'ya ye oldu. 27 Eyll 1952 tarihinde "Gladyo rgt"
Seferberlik Tetkik Kurulu oluturuldu; Kurulun her trl gideri Amerika tarafndan karland.
Kurul personelinin eitimi ABD'li uzmanlar tarafndan gerekletirildi. Bir ksm subay ABD'de
eitimden geirildi.
Daha sonra zel Harp Dairesi olarak anlan bu kurulu, 1991 tarihinde tmen dzeyine
karld ve "zel Kuvvetler Komutanl" adn ald.

zel Sava ve Bakanlklarn Grevleri

imdi de zel sava ve Seferberlik Tetkik Kurulu'na ksaca deindikten sonra, Amerikan
Yardm Programlan ve AID'le zel sava balantsna geeceiz ve takiben zel savata ABD
bakanlklarnn durumuna gz atacaz.

75

zel Savata Amerika'da Bakanlklarn Durumu

United States Overseas International Defence Policy (OIDP)-ABD Denizar Gvenlik
Politikas'n resmi politika haline getiren "Ulusal Gvenlik Konseyi"nin eylem notasnda ABD
devlet organlarnn grevleri aadaki gibi belirlenmitir:

Dileri Bakanl
Komnistlerin dolayl saldrs altndaki lkelere diplomatik, siyasi, ekonomik, psikolojik
yardmla grevli.

Uluslararas Kalknma Ajans (AD)-lntenatonal Development Agency

Ksa vadede: nc Dnya lkeleri'nin gvenlik ve polis glerinin zel sava yrtme
yetenei kazanmasnn salanmas.
Uzun vadede: Ayaklanmalara temel olan ekonomik ve toplumsal sorunlarn kaldrlmas iin
planlar hazrlanmas, projeler uygulanmas.

Savunma Bakanl
Dorudan bakanlk ve ABD'nin Askeri Danmanlk ve Yardm Grubu aracl ile nc
Dnya lkeleri'nin askeri ve paramiliter glerinin ayaklanmalar bastrma konusunda eitimi,
tehizatn salanmas ve bu glere sivil hayat ynetmenin retilmesi.

ABD Enformasyon Ajans (USIA)

Hedef lkede psikolojik operasyonlarn apn bytmek ve kitle iletiim tekniklerini
gelitirmek

Merkezi stihbarat rgt (CIA)

Btn rtl eylemleri kontrol ve organize etmek.
ODP (ABD Denizar Gvenlik Politikas), her bir ayaklanmay bastrma plan iin "zel
grubun" onayn istiyor. Ayrca, ABD'nin o lkedeki elilik grevlilerinin yerel hkmetle birlikte
hazrlad i gvenlik plann zorunlu gryor.

76

Amerikan Yardm Programlar ve zel Sava Balants

ABD Genelkurmay Bakanl 1962 ylnda zel sava doktrinini hazrlad. Bu doktrine gre,
Genelkurmay Bakan'na bal olarak "zel Sava Birimi" kuruldu. Bu birimin bakan, Beyaz
Saray'n oluturduu zel grupta Savunma Bakanl'nn temsilcisi olarak yer ald. Bu birimin
oluturulmasndan sonra, Askeri Yardm Program yeniden dzenlendi. Daha nce bu
lkelerin "d gvenlik" ihtiyacna arlk veren askeri yardm kurulularna nc dnya
lkelerinin "i gvenliini" de dzenleme grevi verildi. Bu anlaya gre, Pentagon szcleri
askeri yardmlarn amacn yle aklamaya baladlar:

"Askeri yardmlarmzn asl amac, az gelimi lke askerlerini, ABD ideolojisine gre
yetitirmek ve onlardan gelecekte gerektiinde o lke ynetiminde yararlanmaktr. Latin
Amerika'ya yaptmz yardmlarda temel ama, gerekli olduu yerlerde, polis ve gvenlik
kuvvetleriyle birlikte gereksinilen i gvenlii salayacak askeri ve paramiliter glerin
yetitirilmesine yardmc olmaktr."
Reagan'n ikinci bakanl dneminde yeni bir dzenlemeye gidildi. nce zel Sava
Komutanl kuruldu. Savunma Bakanl'nda zel savatan sorumlu Bakan Yardmcl,
Beyaz Saray'da ABD Bakan'na zel sava konusunda danmanlk yapacak bir mstearlk
kuruldu. Ulusal Gvenlik Konseyi'nde de zel Sava kurulu oluturuldu.
Daha sonralar zel sava birliklerinden sorumlu Bakan yardmcl yapm olan Noel Kohl,
"ABD'nin nc Dnya lkeleri'nde grev yapan askeri yardm kurulularnn yzde 35'inin
kontrgerilla eitimi veren zel sava personeli olduunu" aklad.
1972 ylnda dnyada 71 Amerikan Yardm Kurulu mevcutken, Reagan dneminde, "Askeri
Yardm Kurullar"nn says be kat artt. Burada alan askeri personelin says; 1980'de 1161
iken, 1984'te 5 800 oldu.
Trkiye'de de asker ve polis zel sava glerinin eitim ve ynlendirilmesi ABD zel sava
timlerince yaplyor.

77

PAPA SUKASTI VE GZL SERVSLER

Jean-Marie Stoerkel
Gazeteci- Yazar/ Fransa

II. Jean-PauI'e Suikast ve Gizli Servislerin Rol

Mehmet Ali Aca, 13 Mays 1981'de, Roma'nn Saint-Pierre Meydan'nda, Papa II. JeanPaul'e iki el ate etti. Ama dini lider, kurun yaras almt. Suikast mahallinde
bulunanlardan Lowelle Newton adndaki Amerikal hac, silah elinde kamakta olan ikinci
tetikinin fotorafn ekmiti. Bu kiinin Oral elik olduundan kesinlikle eminim. Newton ve
onun yanndakiler de, fotoraftaki kiinin elik olduunu tehis ettiler. Ayrca, elik ve
Aca'nn, saldrdan iki gn nce, Banca Commerciale taliana'nn Roma'daki Largo Suzanna
ubesinde 1000'er svire Frang bozdurduklar da, Yarg Martella'nn hazrlad dosyada yer
almaktadr.

78

elik, kinci Tetiki Olduunu Bana Dorulad

14 Nisan gn, elik bana telefon etti ve ikinci tetikinin kendisi olduunu dorulad. Ve suikastn
ortaklar hakknda tm bildiklerini anlatmak iin daha nce istemi olduu 500 milyon dolar, 50
milyon dolara indirdiini syledi.
80'li ve 90'l yllarda, Fransa'nn Mulhouse kentinde yaymlanan gnlk Alsace gazetesinin
muhabiri olarak, bozkurtlarn ve zellikle Abdullah atl ile Oral elik'in davalaryla ilgilendim.
Sylemleri hep aynyd: "Bizler ne terristiz, ne de uyuturucu kaaksyz. bozkurtlar diye bir rgt
yoktur, bu bir Trk efsanesidir. Bizler demokratik yollardan komnizme kar mcadele ediyoruz.
Ancak birok gizli servis bizi kullanmak istedi, biz de bunu her zaman reddettik."
Papa suikastyla hibir ilgileri olmadn, Batl gizli servislerin, Fransz, svire ve Alman
polisinin, talyan adli makamlarnn, bu saldryla ilgili olarak Bulgarlar ve KGB'yi sulamalar iin
onlar zorladn hep tekrarladlar.
Bu arada unu da belirtelim ki, elik gibi atl da, Bulgarlarn bu olayla bir ilgisi olmadn her
zaman belirtti.

elenk'in, Bat Mafyasnn

Dikkat ekici Bir Paras Olduunda Israrlym
16 yl nce, II. Jean-Paul'n ldrlmesine kimin karar verdiini bugne kadar hi kimse
syleyemedi. Bunu, Saint-Pierre Meydan'nda ate edenlerin, yani Aca ve elik'in bile bilip
bilmediinden emin deilim. Onlar da, yalnzca, 30 Mart 1981'de, Zrih'teki Shareton Oteli'nde
bu ii kendilerine veren ve darbeyi indirmelerini syleyen kiiyi tanyorlard; Londra'dan uakla
gelen Trk mafya yesi Bekir elenk ile Frankfurt'tan uakla gelen Avrupa'daki bozkurtlann lideri
Musa Serdar elebi'yi. Bu durum, uaklarn yolcu listeleriyle de dorulanmtr.
Aca, elenk'in kendilerine milyon mark verdiini sylemitir. elenk'in bu ite sadece bir arac
olduu kesindir.

79

Gizli servislerin kirli ileri her zaman blmlere ayrlmtr. Onu kim grevlendiriyordu? Bu
hibir zaman bilinemeyecek: elenk ld ve srlarn mezara gtrd.
Ancak, ncelikle mafya, Bat dnyasnn silah ve uyuturucu kaaks elenk, yerini, gizli
servislerle ibirlii yapmasna borluydu. svire saatlerinin kaaklndan bir servet
yapmt; talyan-Amerikan mafyasyla alyordu; ABD zel servisleri tarafndan korunan
ve Milano'da oturan, marko-dolar szcnn mucidi Suriyeli Henry Arsanla alyordu.
elenk ve Trkiye'deki orta Abuzer Uurlu'nun, Bulgar devlet irketi olan ve arkasnda
Bulgar gizli servisleri ile KGB'nin bulunduu Kintex ile altklar da bir gerektir. Ama
elinize haritay alp bir bakn: Trkiye'den Avrupa'ya karayolundan gitmek iin
Bulgaristan'dan gemekten baka are yoktur. Bulgaristan, silah ve uyuturucu
kaaklndan transit gei payn almaktadr. Bulgaristan'n, Papa cinayeti ile suland
zaman kendini yeterince savunamamasnn nedeni de, bu gereklii inkr edememesidir.
Ben, elenk'in, Bat mafyasnn dikkat ekici bir paras olduunda srarlym. svire'de,
Almanya'da, ngiltere'de, ABD'de brolar vard. Binlerce kilo eroin ile modern askeri aragere (Leopard tanklar, fzeler, toplar, firkateynler, sava helikopterleri) deiimine
dayanan dev boyutlarda bir takas ii yapyordu. 80'li yllarn banda, Trente'deki talyan
yarg Carlo Palermo tarafndan soruturulan bu i, ok anlamldr. Bu iin iinde, elenk ve
Arsan dnda talyan gizli servislerinin ve P2 locasnn yeleri de bulunmaktadr. Vatikan
Bankasyla balantl olan Banco Ambrosiano da bunlar tarafndan ynetilmektedir.
Ambrosiano, mafya ve Vatikan'n samal ineidir. Vatikan'n Dinsel Eserler Enstits
Bakan Monsenyr Marcinkus, Eyll 1981'de, Ambrosiano nezdinde l milyar dolardan fazla
borcu olduunu yazl olarak kabul etti. 20 milyon dolarn zerinde ok byk miktarda bir
para, Vatikan'n talebi zerine, Ambrosiano tarafndan Polonya'daki Lech Walesa'nn
Solidarno sendikasna gnderildi. P2'nin patronu Licio Gelli, Falkland Adalar sava
srasnda yz milyonlarca dolarlk Fransz excocet fzelerini Arjantin'e gndermek iin ayn
yolu kulland.

80

Papa Suikastn bozkurtlarn lediine Dair Yeterli Kant Var

II. Jean-Paul suikastndan sonra Vatikan'da neyin deitii konusunda tek tespitim var:
Katolik Kilisesi'nin en karc ve en tutucu kesiminin temsilcisi olan Opus Dei'nin karlar
uruna Cizvitler, ilericiler bertaraf edildiler. Opus Dei'nin, Vatikan'a bylesine gl bir
biimde girmesini salayan Truva A, Vatikan'n sahip olduu Ambrosiano hisse
senetlerinden yzde 16'sn satn almasyd. Gelli'nin, Fracesco Pazienza'y Ambrosiano'ya
Bakanlk Danman olarak yerletirmesi de, bir raslant deildir. Pazienza, hem
uluslararas bir kara parac, hem P2 sorumlusu, hem de Avrupa ve ABD gizli servislerinin
ajandr. Gelli tarafndan talyan gizli servisi iinde kurulan ve gizli bir yap olan Sper
Sismi'nin, mafyann ve CIA'nn bir parasdr. Bu yap, terrizmin eylemleri ve geli
gidilerini, gerilim stratejisini kontrol ediyordu.
Sain-Pierre Alan suikastna, gizli glerin bu mozayii iinde karar verildiine inanmak iin
geerli nedenlerim var. Ayrca, Franz Joseph Strauss'un, Mays 1980'de, Albay Trke'e
yazd mektubu da anmsyorum:

"Sevgili dostum, siz ve ben, bar ve silahszlanma eklindeki Sovyet propogandasna kar
mcadele etmeliyiz... Partilerimiz tm olanaklaryla Moskova'nn bu hedeflerine muhalefet
edeceklerdir. Papa II. Jean-Paul'n, SSCB'nin demagojik bar ve silahszlanma
propagandasn desteklemesi znt vericidir. Papa da, Sovyetler Birlii gibi Bakan
Carter'n Amerikan savunmas kayglarn dnya bar iin tehlikeli saymaktadr. Federal
Almanya Cumhuriyeti'nin Washington'daki politik dostlar, bu tutuma kar derin endie duymaktadrlar. Papa'nn Orta Amerika'da, sizin lkenizde ve son olarak Afrika'da yapt
aklamalar, hi de dnyay komnizme kar ynlendirecek nitelikte bulunmamaktadr."
Bu trden sylemler ve Kasm 1979'da Trk an sa basnnda yer alan benzeri yazlar,
suikast gerekletirenlerin neden bozkurtlar olduunu aklayabilmektedir. te yandan,
Aca'nn, Trkiye'de Abdi peki cinayetinden tutuklanm olduunu ve Kartal
Maltepe'den kann, elik, mafya ve MT tarafndan organize edildiini de unutmamak
gerekir. stelik bu ka, Mekke'de yzlerce hatta binlerce Mslmann entegristler
tarafndan ldrlmesiyle, Papa'nn Trkiye'yi ziyareti olaylar arasnda meydana gelmitir.

81

20 Nisan 1981'de, Fransz gizli servisinin iki st dzey sorumlusu, hazrlanmakta olan bir
suikast konusunda Papa'y uyarmak zere Roma'ya geldiler. Bunlardan biri General
Fouillan, teki, daha sonra len Dr. Beccuau idi. Aralarnda Mekke operasyonunun yneticisi
Yzba Paul Barryl'in de bulunduu yakn dostlar, Papa'nn doal bir lmle lmeyecei
kansndaydlar. Papa'ya kar bir komplo konusunda Fransz gizli servisini, Pazienza'nn
uyard sanlyordu. Ama Yarg Martella, Fransz casuslarnn bu bilgiyi nereden
aldklarn renmek istedii Fransz DGSE rgtnn efi Marenches, yant vermeyi
reddetti. Bizzat Cumhurbakan Franois Mit-terand'n, devlet srr gerekesi gsterdiini ileri
srmt.

Amerikan Basn Harekete Geti

13 Mays 1981 suikastn izleyen gnlerde, bata Amerikan basn olmak zere, basna
yaplan rgtl szdrmalarla, komplo gr safd braklmak istendi. New York Times
yle yazyordu: "eitli ve hkmetlere yakn kaynaklardan alnan haberlere gre polis, Bay
Aca'nn tek bana hareket ettiine ikna olmu bulunmaktadr".
Aca'nn, Bulgar balants masal konusunda adalete yardm iin kullanlmas, daha sonra,
hapisteyken oldu. Maniplasyonu yapanlar, tutuklu mafya yelerini ve Camorra yesi bir
papaz kullanan talyan gizli servisleriydi. Zaten srf Aca iin talya'da bir pimanlk yasas
hazrlanmt. Ona, "bizimle ibirlii yaparsan, on yl iinde zgrlne kavuursun" sz
verildi.
Roma davasnn 1985-86'daki sreci, Aca'nn szm ona su orta olan Bulgar
hakkndaki tm bilgilerin, polis arivlerinden karldn ve bu bilgilerdeki yanllarn,
Aca'nn aklamalarnda da ortaya ktn gsterdi. Ayn bilgiler, dnya basnna, bata
Claire Sterling ve CIA'nn Trkiye eski istasyon efi ve Trke'in dostu Paul Henze
tarafndan bytlerek verildi.

82

Sigara ve Silah, Eroin Olarak Dnd

1982'de Alsace gazetesinde, Avrupa ile Trkiye arasnda kaak sigara ve silah trafii ile
bunlarn kamyonlarda kilolarca eroin olarak geri dnd hakknda bir aratrmam yaymladm.
Alsace blgesinden bir ofr, bana, 1980 yl yaznda Sofya'da, Mehmet Ali Aca, Bekir
elenk, Abuzer Uurlu ve mer Mersan'a rastladn anlatmt.
Suikasttan ksa bir sre sonra, Aca, sahte pasaportu ve Roma'daki silah kendisine, Sofya'da
Mersan'n verdiini sylemiti polise. Aratrmam gazetemde yaymladmda, Aca'nn bu
aklamasndan haberim yoktu. Ama Claire Sterling, Katillerin Zaman kitabnda, benim
aratrmama deinerek, Sofya'daki Mersan-Aca ilikisini ortaya karmakla eksik halkay
tamamladm yazmt. Bunun zerine Mersan ile Mnih'te uzun bir sylei yaptm. Bana,
Aca'nn, Sofya'daki Vitoa Oteli'nde kendisini grmeye geldiini, Uurlu tarafndan
gnderilmi olduunu ve Avrupa'ya gemesi iin 2000 mark verdiini anlatt.
Aca, Saint-Pierre Meydan'ndaki ikinci tetikinin Oral elik olduunu, 1982'de, Yarg
Martella'ya itiraf etti. Bulgar balants fikrini destekleme arzusuyla, elik'in, suikasttan sonra
ayn akam, talya'daki Bulgar eliliine ait bir kamyonla Roma'dan katn ve kamyonun
onu Bulgaristan'a gtrdn dorulad.
1984'te Fransa ve svire'de elik ve atl'nn izlerini buldum. Onlar, Mulhouse'da
bozkurtlarn ortasnda grdm. elebi'den sonra bozkurtlarn Avrupa federasyonunun bana
gemi olan Ali Batman'n, Nisan 1985'te, Mulhouse'da dzenledii mitinge de katldlar. Basel
uyuturucuyla mcadele blmnn efi Jorg Schild, bozkurtlar svire'de, drt kilo eroin
kaakl yaparken tutukladn anlatt. Sz konusu kiiler; Mehmet ener, Fuat Kocal, eref
Benli ve Nevzat Bilecen'di. Schild, emir verenler olarak atl ve elik aleyhinde uluslararas
tutuklama karan kartt. Bu arada onlarn nce Poitiers'te, sonra Paris'te oturduklarn buldum.

83

Pasaportlar atl'nn Memleketinden

Alsace gazetesinde 15 Aralk 1984'te, elik'in papa suikastndaki ikinci tetiki olduunu

yazdmda, hibir medya organ benden alnt yapmad. Tam bir Bulgar balants histerisine
kaplmlard. Ama tm gizli servisler ve Trk yetkilileri bunu biliyorlard: elik, bir zaman
sonra talyan makamlarna bir Trk savcsnn, Paris'te kendisini grmeye geldiini ve
parmak izinin alndn syleyecekti.
Evet, gizli servisler bunun byle olduunu birok sebepten biliyorlard. Suikasttan on iki gn
sonra, SSM'nin efi Santovito, Roma Savclna Aca ve su ortaklaryla ilgili ok
ayrntl bir rapor gnderdi. Bu raporda, Aca'nn Almanya'da, Ankara'nn ykc eylemler
nedeniyle arad bozkurtlarla iliki iinde olduu, beyaz zerine siyahla yazlmt.
Aralarnda elik ve atl'nn da bulunduu on bozkurtun ad, raporda yer alyordu.
Bu isimler tesadfen bir arada deildi. Bu bozkurtlardan on birine, atl'nn memleketi olan
Nevehir'den, 11 Austos 1980 tarihinde, yar sahte Trk pasaportu verilmiti. Bu on bir
pasaportun kaytl olduu Nevehir polis kaytlar, l ubat 1983'te, yani Aca'nn, Bulgarlar
sahte bir biimde sulad tarihte yanmt. atl'nn kendisi de, Roma'da verdii tank
ifadesinde, Aca'nn 1980 yaznda Bulgaristan'da kalmasnn tek nedeninin, Faruk zgn
adna dzenlenmi sahte pasaportu beklemek olduunu sylemiti. General Santovito ayn
raporda, Aca'nn, yine 1980 yaznda Almanya'da, onu ok geveze ve gvenilmez bulan ayn
hareketten Trklerin bombal bir suikastna hedef olduunu da yazmt. talyan gizli
servisinin efi, Aca'nn, 19 Nisan gecesi Genova'da, adn da verdii bir otelde, gen bir
kadnla kaldn da belirtmiti. Rapor o denli kesindi ki, Aca'nn suikasttan nce takibe
alndna inanlabilirdi.
Daha sonra ne oluyor? elik, henz Aca tarafndan ihbar edilmeden, 1981 sonu 1982
banda, Zrih'te tutuklanyor. O da, 1994'te Yarg Priore'ye, svire ve talyan gizli
servislerinin, ondan, Bulgarlar suikastla sulamasn istediklerini syleyecektir.

84

elik, svirelilerin ona, sahte pasaport ve 50 bin svire frang verdiklerini ve Fransa
snrndan geirdiklerini belirtmitir. elik, Philippe Laval adnda bir Fransz polisinin 1984'te,
Poitiers'te, kendisini grmeye geldiini ve 15 gn iinde de PKK militan Bedri Ate adna
dzenlenmi, Fransa'da politik mlteci kart verdiini de aklamtr. elik, Kasm 1986'da,
Fransz-Belika snrnda uyuturucu kaaklndan tutuklandnda, zerinde bu yar sahte
kimliin bulunduu kukusuzdur. Fransa'da Bedri Ate adyla tutuklu kalm ve ubat
1993'te, birdenbire Oral elik olduunu kabul etmitir.
Baka bir olgu da Roma durumas srasnda ortaya km ve daha sonra atl ve elik
tarafndan dorulanmtr. Alman polisi, 1984 babnda Bochum'da, kaaklktan tutuklad
bzkurt Yaln zbey'i, atl ve elik ile Paris'te kontak kurmak ve elik'i, Bulgar
sorumluluu tezine raz etmek amacyla kulland. Yarg Martella da, zbey'le anlamak iin
28 ubat-19 Mart 1984 arasnda Bochum'a gitti. elik'e, ibirlii yapmas karlnda, 500
bin dolar, sahte kimlik ve koruma teklif edildi.

Yant Bekleyen Sorular

Bugn u sorulara hl yant aryorum.
1. svire, suikasttan birka ay sonra neden elik'i serbest brakt ve para verdi? svire, 22
ubat 1982'de Zrih'te tutuklad Abdullah atl'y neden 48 saat iinde serbest brakt?
Bahelievler katliam ve Trkiye'deki baka sular nedeniyle Interpol tarafndan aranan bu
kiiye, niin kendi adyla tantma belgesi verdi? atl, 24 Ekim 1984'te, 400 gram eroinle
Paris'te tutuklandnda, stnden bu tantma belgesi kt. 1986'da, Paris'teki yarglanmas
srasnda, avukat neden solun nde gelen bir kiisi olan Charles Libman'd?
2. Fransa'daki sol politik rejim, neden faist terrist elik'e yar sahte kimlikler verdi? Franois
Mitterand, Fransz gizli servisine, neden talyan adliyesini yantlamama talimat verdi?
3. Francesco Pazienza'ya gre, atl, Eyll 1982'de Amerikan gmrklerinin bilgisi
dahilinde, yannda talyan terrist Stefano delle Chiae olduu halde, Gney Amerika'ya gitmek
zere Miami'den ABD'ye giri yaptnda, neden CIA tarafndan korundu?

85

4. Vatikan'n kardinallerini suikastn iinde olmakla sulayan elik, neden 22 Eyll 1994'te,
birdenbire Yarg Priore'ye Emanuela Orlandi ile ilgili yeni eyler anlatt?
Bir Vatikan mbairinin kz olan Emanuela Orlandi, 22 Haziran 1983'te, Roma'da karlmt.
Karmadan bir ay sonra, bir Trke Cephesi, olay stlenmi ve Aca ve elebi ile deiim
nermiti. elik, Emanuela Orlandi'nin, Roma'da bir manastrda saklandm ve o zamandan
beri, suikasta karm birisiyle Kolombiya'da yaadm syledi. Bir ay nce ise, Yarg
mposinato kendisiyle yaplan bir rportajda, svire'deki bozkurtlara gre, Emanuela
Orlandi'nin Paris'e gtrldn ve bir slam topluluunun iinde olduunu aklad.
5. Aca, bir komplo olmadn neden imdi doruluyor? Geen Nisan aynda RA l'den Paolo
di Giannantonio ve Paris Match'dan Jacques Marie Bourget ile birlikte kendisiyle
grtmzde de bize, Almanya'ya hibir zaman gitmediini syledi.
6. Nihayet, CIA'nn btn bu ilerin iinde ne rol var? 5 yl nce, CIA'nn Sovyet blm eski
efi Goodman, mdr William Casey ile yardmcs Gates'in, II. Jean-Paul suikastnda Bulgar
ve Sovyet parma olduuna herkesi inandrmak iin emir verdiini, aka sylemiti.

86

P-2 TALYAN GLADYOSU VE LKCLER

Paolo Di Giannontonio
Gazeteci/ talya

Gladyo erefi Bize Ait!

yi akamlar. lk nce bu toplanty dzenleyen Sayn Perinek'e teekkr etmek istiyorum. Bu
arada unu da bildireyim; ok anslsnz, ben nk be alt dakikadan fazla vaktinizi
almayacam.
Ben imdi size talya'daki gladyo hakknda bilgi vermek istiyorum. Benim lkemde gladyo,
biliyorsunuz bu tr rgtlerin ilki. Bu eref de bize ait oluyor dolaysyla. Eski
Cumhurbakanmz Andriotti, gladyoyu basna ilk kez, Franesko Cosini, yani daha nceki
cumhurbakan hakknda kt bir ey sylemek iin, onu biraz sulamak iin verdi diye
dnyoruz.

Komnist Parti'ye Kar Kuruldu

Gladio hakknda ilk haberler ortaya kt zaman, Franszlarn ve ngilizlerin tepkisinin ne
olacan herhalde tahmin edebilirsiniz. Hatta belki Trkler bile, bundan ok etkilenmi
olabilirler.

87

Bu bilgiler, Avrupa'nn ikiye blnm olduunu gsteriyordu. Bir blmnde Sovyetler

hkim, br blmnde Amerikallar hkimdi. Geriye ok kk bir blge kalyor, ite bu
blge iinde de biz, mmkn olduunca rahat hareket etmeye alyoruz. Askeri gler,
toplum hayatna herhangi bir anda mdahale etmek istedikleri zaman -ki sanyorum siz de bu
konuya fazla yabanc saylmazsnz-, kardklar baz sesler vardr. Uyarc sesler
karrlar. Bizim lkemizde ordu, burada olduu gibi gl deil. Ama italya'da, bildiiniz
gibi Sovyet Komnist Partisi'nden sonra, Avrupa'nn ikinci en gl komnist partisi var. Zaten
NATO, gladyo rgtn talya'da Komnist Parti'ye kar kurmutu.

yeleri Normal nsanlar

Gladyo'nun yeleri kimlerdi diye soracak olursanz, ilk nce askerlerdi diyebilirim. Ama bunun
yan sra toplum iinden de insanlar vard. Sokakta karlatnz ve hibir zaman tahmin
edemeyeceiniz insanlar da, Gladyo rgtnn iindeydi. Gladyo rgtnn yeleri uyuturucu
kaaklar, silah kaaklar deildi, Mafya babalar deildi, normal insanlard. Sardunya
Adas'nda zel kamplarda eitilirlerdi. Hatta gazetecilerden biri Sardunya Adas'nda yapt bir
aratrma srasnda, Sardunya ve Venedik'te silahlarn gizlendii ve gml olduu yerleri de
saptamt. Olay son derece ilgi ekici. Yasad bir ereve iinde oluturulmu yar resmi bir
kuruluta, normal insanlarn rol aldn kefetmek bizi ok artt. Normal bir demokraside,
Gladyo gibi bir rgtn yasal olmasna zaten imkn yoktur.

Kimse Gladyodan Mahkm Olmad

Gladyo olaynn soruturulduunu biliyoruz. Ama u ana kadar hi kimse bu olay nedeniyle
sulanm ya da mahkemeye verilmi deil.
u anda talya'da, hkmette eski Komnist Parti liderinin bakanlnda bir koalisyon var.

88

talya'da Komnist Parti vard ve glyd diyorum ama Komnist Parti de o ekilde
ynetiliyordu ki, her ey Bat'nn istedii ekilde hazrlanmt. u andaki koalisyonun
durumundan da bunu aka grebiliyoruz.
Bildiiniz gibi mafyay da, biz talyanlar kefettik. Mafya gibi baka gizli kurulularmz da
var. Hatta P2 ad verilen gizli bir Mason rgt de, talyanlar tarafndan kefedildi. Biz bu
ynden olduka yetenekliyiz. Elimizdeki bilgilere gre, mafya ile gladyo arasnda ya da P2
ile mafya arasnda bir balant yok. Ama bu, birlikte yemek yemedikleri anlamna gelmez.
Eminim yemilerdir.
lkemizde bir devrim yapmak istedik, baarl olamadk. Solu iktidara getirmek istedik, bunda
da baarl olamadk. Sol, ancak Sovyetler Birlii'nin kmesinden sonra g kazanabildi.
Trk gladyosuyla talyan gladyosu arasndaki tek ba, Abdullah atl'yla Stefano della
Chiaie'nin birka yl nce Amerika'ya yapm olduklar seyahat. Ben gazeteci olarak Chiaie ile
tantm. Kendisi an sac diye tanmlayabileceim bir kiilie sahip. Birok olaydan dolay
sulanmasna ramen kendisi u anda zgr. Ben onunla bir gazeteci olarak yaptm
grme srasnda, btn bu olaylar hakknda kendisine sorular sordum. "Abdullah atl'y
tanyor musun?" diye sordum. Bana ok basit bir yant verdi: Hayr!
Aslnda, bu aamada bize yeni bilgiler verecek tek kii, Jean Marie Patienta. Ben onunla
ilikiye gemeye altm. Kendisi hl hapiste. Mektup yazdm, grmek istediimi
syledim. Benimle ya da baka gazetecilerle grmek istemediini syledi ve btn taleplerimi geri evirdi. ok uzun bir zaman hapiste kalmas gerekiyor. Ama gazetecilere bir
ey sylemeyerek daha ksa srede, belki 10 yl iinde hapisten kmay umuyor. Tabii kendi
geleceini tehlikeye atacak bir eyi sylemesini de bekleyemeyiz. Eer talyan gladyosu
hakknda bir ey renmek istiyorsanz, bize bavurmaynz. Size ne yazk ki yardmc
olamayacaz. Biz sizden yardm bekliyoruz hatta.

89

LKCLERN AVRUPA EYLEMLER

VE GEREKLER

Tuncay zkan

Gazeteci-Yazar, Kanal D Haber Mdr

Konumama balarken byk bir zlemle yokluunu hissettiim, aziz hatras nnde
saygyla eildiim Uur Mumcu'yu anmak istiyorum. nk, bugn yaadmz "devlet, ete,
mafya" ilikileri konusunda bize braktklar, onun ne kadar byk bir aratrmac olduunun
kantdr.
Avrupa'daki lkc faaliyetler konusunda da onun nmze koyduu byk ipular var.
lkclerin Avrupa'daki eylemleri konusunda bugn yaratlan "kahramanlk destanlarnn"
altnda aslnda gizli servislerin rd bir byk a vardr. Bu a besleyen ey, terr ve
cinayet amacyla kullanlmlktr. Evet lkclerin pek ok eylemi vardr Avrupa'da. Ama
bunlarn tamamnn arkasnda MT veya oka da Batl gizli servisler bulunmaktadr. Peki,
ama lkcler neden dmlerdir bu aa? Bana sorarsanz Anadolu'nun eitli yerlerinden
kimlik bunalmlar ve pek ok nedenle byk kentlerde, zellikle de Ankara ve stanbul'da
toplanan yoksul genler, terr reten ve bunu komnizm kartl maskesiyle rten faist
glerin eline dmlerdir.

90

Bu insanlar, 12 Eyll ncesinde Trkiye'de terrn trmandrlmas amacyla birer cinayet

makinesi gibi kullanlmlardr. 12 Eyll'n hemen ncesinde veya sonrasnda yurtdna kan
bu kiiler darda da ancak bildikleri tek i olan adam ldrmede kullanlmaya devam
etmilerdir. Onlar besleyecek ey, yine terr olmutur. Bununla birlikte Avrupa'da terr kadar
tehlikeli olan bir de uyuturucu tacirlii ii yapmlardr. Yani, bunlarn kurun atarken veya
yerken takndklar "byk adam" tavrlar, gizli servislerin maas olarak btn pis ilerde
kullanlmlklarndan gelmektedir. imdi, MT Ermenilere kar operasyon yapacak maa
aryor. Bakmlar ki, kendi ilerinde bu ileri yapacak adam yok. Byle bir eitim mekanizmas
yok. Trkiye'de cinayetten sank olmu aranmakta olan Abdullah atl ve lkc arkadalarn
bulmular. O zaman bu ilere yol veren ankaya Kk. Bunlar 15-16 ite kullanlmlar.
Heykellere, brolara, arabalara bomba yerletirmiler. Bunlarn bir ksm patlam, bir ksm
patlamam. Oral elik de var bu ilerin iinde. Hani peki suikastnn sanklarndan.
Trkiye'de bir tank kp, ben Oral elik'i peki'nin arabasnn banda Mehmet Ali Aca ate
ederken, onu da komut verirken grdm diyor. Adam tehditle daha sonra ifadesini
deitiriyor. Kimse tnmyor. nk, ta o zamanlar Abdullah atl ve arkadalaryla yaplan
anlamalar var. Bu anlamalara gre, bir kere yaplan her eylem iin bu "kahramanlar" tkr tkr
para almlar. Sonra da Trkiye'de "yakalama, duyma, grme" diye zetlenebilecek bir
muameleye tabi tutulmular. O zaman Alparslan Trke dahil, tutuklu bulunan pek ok
arkada iin de salverilme koullan olmu. Bugnk ete oluumlarnn arkasnda bu
katillerin devlet iindeki patronlar ve onlara yol veren anlamalar yatmaktadr. Ama hl bu
patronlar ortaya karlamamtr. Bu eteyi koruyup kollayp besleyenler kimlerdir? MT'isi,
emniyetisi, subay kimlerdir?
Ama bunlann arasnda o gnk eylemlerinden pimanlk duyup, Trkiye'ye dndkten sonra
da hi sesini soluunu karmadan marangoz olarak alp ekmek parasn kazananlar da
var. Ama byk ksm bu korunmuluk sayesinde gelip ek-senet tahsildar olmulardr.

91

Avrupa'daki eylemler srasnda lkcler en byk desteklerini yine Almanya ve dier lkelerde
kurulu bulunan lkc sendika ve derneklerden almlardr. Yani, yurtdna kan hemen btn
lkcler bu rgtlerin kanatlan altna girmi ve korunmulardr. Ben iddia ediyorum, yarn ortaya
kacaktr bu kiiler. Avrupa'da geinebilmek iin yzlerce de soygun yapmlardr. Yani,
yurtdnda da Trkiyedeki gibi yaamlardr. Yurtdndaki lkc operasyonlarda sivrilen ad
olan Abdullah atl'nn yan sra pek ok ad var. Sonralar Alparslan Trke ile kavga eden Ali
Batman gibi. Bunlar kendi aralarndaki liderlik mcadelesi srasnda birbirlerini ldrmeye kadar
varan ekimeler de yayorlar. Bunun da arkasnda lkc organizasyonlarn topladklar
paralarn ve oluturduklar gcn rant var. Papa olayna kadar, Almanya'da byk kabul
grm ve nleri almtr lkclerin. Alman Gizli Servisi'nin korumasnda olmulardr. O
sayededir ki, Abdullah atl ile Mehmet ener Almanya'da yakalandktan halde Trkiye'ye
iadeleri yaplmamtr ve serbest braklmlardr. Her ikisi de cinayet sandrlar ve aranmaktadrlar krmz bltenle. Ama Almanlar onlar korur. nk, bu radikal sac terrist genler
NATO korumas altndadrlar da ayn zamanda. Bunlar grmek iin de, kullanldklar glere
bakmakta byk yarar vardr. Ne demitik, bu lkcleri kullananlar hep gizli servislerdir. ster
MT olsun, ister dierleri. Bunlar yurtdna karken Abuzer Uurlu gibi kaaklardan yardm
grmlerdir. Yurtdna klar o kadar planl deildir. Planl olsayd, yurtdnda ok tarafl
ajan olarak almaz, para iin soygunlar yapmazlard.
MT, bu ekipleri ASALA'ya kar kullanmtr. Ama unutulmamas gereken bir gerek vardr.
Hibir zaman, bir terr faaliyetinin, bir baka terr faaliyetiyle bitirildii grlmemitir. Terr,
terrle bitmez. ASALA'y bitiren de lkclerin terr faaliyetleri olmamtr.

92

Bugn btn Avrupa gizli servislerinin polislerin elinde o dnemde kullanlan lkclerin
itiraflar bulunmaktadr. Bu itiraflarda her ey vardr. Trkiye'nin ASALA operasyonunu nasl
gerekletirdii, nerelere bombalarn konulduu Batl gizli servislerde bulunmaktadr. Bunlar
Oral elik, Abdullah atl ve Mehmet Ali Aca bata olmak zere ieriye kim girdiyse
anlatmtr. Bugn o dnemdeki kullanlmlardan yola karak bunlar kahraman gibi
gren veya gstermeye alanlar, Trkiye iinde etelerden medet umanlardr. Bu eski
terristleri Trkiye'nin karanlk sokaklarnda yeniden cinayet amacyla kullanmak
isteyenlerdir. Adaletini yitiren Trkiye, bunlar yarglayamamakta, sorgulayamamaktadr.
Karmza bu terristlerin Avrupa eylemleri karlmakta, devlet srr denilmekte ve bu kiilere
yapay korumalar getirilmektedir. Bu kiilerin yaktklar ate, crmleri kadardr. Onlar kanl
eylemleri korumaya yetmez. Bugn onlardan medet umanlar bilmelidirler ki, kurtulular
yoktur. Biz demokrasimize sahip ktka, hesap sorduka, aratrdka onlarn kurtuluu
yoktur. Alman Gizli Servisi, Fransz Gizli Servisi ve MT ile yasad iler yapacaksnz;
eroinden soyguna, cinayetten adam karmaya, kaakla kadar her ie bulaacaksnz,
sonra da kahraman olacaksnz. Bu olmaz.
Eer byle olursa, Uur Mumcu'nun dedii gibi dzenin ad, "Katiller demokrasisi, hrszlar
dzeni" olur. Bunu engellemenin yolu, bunlar kimlerin kullandnn iyi bilinmesi,
yaptklarnn hesaplarnn sorulmasndan geer.
Bunu salamalyz. Hesap sorulmaldr. Bunu demokrasi iin yapmak lazmdr. zetleyecek
olursam, lkclerin Avrupa'daki eylemleri Batl gizli servisler ile MT arasnda gidip gelen
bir seyir gsterir. Trkiye'deki cinayetlerin zerini de ancak gizli servislerin karanlk ilerinin
maas olarak rtebilmilerdir. Fransa, svire, ngiltere, Almanya, Hollanda, Belika gizli
servisleri bu faaliyetlerden haberdardr. Bu lkelerin dosyalarnda bu kiilerin karanlkta kalan
yzleri yer almaktadr. Trkiye Avrupa'da veya Anadolu'da bu adamlarn iledii cinayetlerin
zerine gitmez, devlet de bunlara yol ve yn verenlerin yarglanmasn salayamazsa,
etelerin nn alamaz.
Sayglar sunarm.

93

KOMNZMLE MCADELE DERNEKLERNDEN

MHP'YE

Hasan Fehmi Gne

Eski ileri Bakan,
CHP Parti Meclisi yesi

Toplumun Zaman Am Yoktur!

Sayn Bakan,
Sayn Katlmclar,
Bu baarl ve yararl programn akn biraz zorlayarak, konumam bu blmde yapmak
zorunda kaldm iin zr dilerim.
Ancak unu syleyebilirim; benim konumamn ierii, bu blmn genel erevesine aykr
ve yabanc kalmayacaktr.
Susurluk'taki trafik kazas, devlet dzeni iindeki rtl yapnn rtsn, perdesini yrtt.
Kazaen yrtt... Bu yrtktan, rtl yapnn bir blm dar dkld; bir blm de bir an iin
grld.
Da dklenlere yakndan bakldnda bunun; "ete", "mafya" gibi benzetmelerle
tanmlanmaya allan "su rgtleri" olduu grld.

94

Anlan rgtlerin ete, mafya gibi tanmlamalar aan; onlardan daha vahim, daha olumsuzluk
ykl, daha rktc, kayg verici yaplar olduu; daha deiik nitelikler tad, daha farkl
amalar iin oluturulduu saptand.
Bu zellikleri nedeniyle ben bu rgtleri "siyasal amal su rgtleri" olarak tanmlamay
tercih ediyorum.

Su rgtleri Resmi Kararla Kurulmutur

Benden nceki konumaclarn teblilerinde ayrntl olarak akladklar gibi, mafya
yaplanmalarnda siyasal ama arl daha belirsizdir. ete szcnn szlk karl da,
Susurluk'ta aydnla den yapnn boyutlarn karlayamamaktadr.
Susurluk yrtndan yola den yapnn ayrtrc zelliklerini ne kardmzda, bu farkllk da
somutlamaktadr.
Susurluk'ta aa kan yapnn ayrc zelliklerinden birincisi, "kurucu" gten
kaynaklanmaktadr. Anlan su rgtn "kamu erkini kullanan g odaklan" oluturmutur. Bir
baka deyile "resmi karar" ile oluturulmutur.
arpc zelliklerin ikincisi, rgt militanlarnn gemii ve mene-i ile ilgilidir. Szn ettiimiz su
rgtleri, "mnhasran" ve zellikle 1980 ncesinin sa iddet eylemlerinin sorumlusu, san, katili
ya da kanun kaa olan lkc eylemcilerden oluturulmutur. Sadece bu nitelikteki militanlar
seilerek grevlendirilmilerdir. Bu tr kiiler, verilecek devler asndan yeterli, yetenekli,
deneyimli, eitimli ve elverililii kantlanm elemanlar olarak kabul edilmitir.
Bu yntemle oluturulan su rgtlerinin resmi aralarla donatlmas; eylem alanlarnn ve hedef
kiilerin resmi ynlendirme ile belirlenmesi; ve kanun kaa eylemcilerinin nfus hviyet czdan,
pasaport, grev belgesi, silah tama yetkisi ile "resmen" glendirilmesi de, dier zellikleri olarak
ne kmaktadr.

95

Buraya kadar sunmaya altklarmdan kan sonu udur:

Devlet erkini kullanan kimi g odaklar, 1980 ncesi dnemin sa terr eylemlerinin sanklar,
sulular, cezaevi kaaklar konumundaki rk, kafatas, lkc militanlarn toplayarak, "siyasal
amal su rgtleri" oluturmular, onlar donatmlar, onlar resmiletirmiler, silah, belge,
kimlik, ara ve para vermiler, yurt iinde ve dnda hedef ve kii gstererek grev vermiler ve
eylem yaptrmlardr.
Bu tr bir oluuma "hukuk devleti"nde rastlanamaz. Bu, ancak ve sadece "faist devlet zleminin"
rn ve uygulamas olabilir.
Byk devlet, gl devlet, saygn devlet "hukuk devleti"dir. Hukuka saygl devlettir. Hukuk
devletinin, demokratik devletin hukuk iinde zemeyecei sorunu olamaz. Hukuk dnda zm
aramaz. Hukuk d zmlere tenezzl etmez.
Susurluk olaynn karmza kard ilk sorun, hukuk devleti sorunudur. kincisi ise rtl yap
iindeki faist rgtlenmenin toplumu tehdit eden dzeyde boyutlanmasndan kaynaklanan, "ak
toplum" sorunudur.
Bilmeliyiz ki, bu sorun, Susurluk'ta aa dklen yapdan ibaret deildir. Susurluk, faist srecin
bir anlk fotorafdr. atl ve balantl olduklar da, bu yapnn sadece birer piyonudur.
Konuya Susurluk'ta grlenleri aarak yaklaamazsak rtl yapy doru okuyamaz, doru
olarak ve tam alglayamayz. rtl yapnn oluum srecinin tm aamalarn irdeleyerek
sorgulamal ve "yapsal btnlk'" gzden karmayarak gelmi gemi iliki ve eylemleriyle
tartmalyz.

Komnizmle
Kamplarna

Mcadele

Dernekleri'nden

Sz konusu srecin nemli aamalarndan

Dernekleri"nin zerinde durmalyz.

biri

Komando
olarak,

"Komnizmle Mcadele

Bu yapnn daha sonra bir siyasi partinin, yani MHP'nin genlik kolu'na dntrldn, bir
sre sonra da lkc rgtlenmenin kaynana oturtulduunu gryoruz. Ayn dnemde alan
ve ksa srede oaltlan ve younlatrlan "komando kamplar", bu srecin eylem aamasna
gemesinin en somut etkinlii olmutur.

96

Komando kamplarnn oluumunda "zel Harp Dairesi"nin ilgisi, bilgisi ve etkisi kamuoyuna
henz yeteri aklkla sunulmam gereklerden biri olarak vurgulanmal ve ilgi alanmz
iinde tutulmaldr. Komando kamplarnda rk, kafatas faist ideolojinin yan sra; yakn
dv, silah kullanma, bomba imal etme, boma, ldrme, provokasyon dzenleme, toplant
basma ve datma gibi eylem tekniklerinin de eitimi yaplyordu.
Komando kamplarnn ciddi boyutlardaki parasal desteinin "hayrsever vatandalarn balar
ile karland" yalan, o siyasi partinin lideri tarafndan sk sk tekrarlanyordu.
1980 ncesi dnemdeki Bahelievler katliam, Balgat kahve taramas, Tepecik otobs
kurunlanmas, Piyangotepe kahve baskn, renci topluluklarnn bombalanmas, renci
kraathanelerinin kundaklanmas, Sivas, K. Mara, Divrii, orum toplum atmalar tertipleri,
solcu yazar, sendikac, savc ve bilim adamlarnn ldrlmesi olaylar gibi, pek ok lkc terr
eyleminin yakalanabilen sanklarnn komando kamplarnda eitim grm olmalar, bu srecin
bilinli bir ynlendirme ile ynetildiinin ve oluturulan yapnn btnlnn somut kantdr.
Susurluk'ta aa kan su rgt yelerinin de, ayn yapsal izginin ve komando kamplarnn
rn kiilerinden olumu olmas, katiyen bir rastlant deil, faist lkc srecin yapsal
btnlnn ve rtl dnya ile ilikisinin tartlmaz gstergesidir.
Bu sre ve sonular, 1980 ncesinden beri ileri sregeldiim bir iddiam da dorulamaktadr.
ddia udur; "MHP bir siyasi parti rgt olmaktan ok, faist nitelikli bir su rgt"dr.
MHP'nin 1980 sonrasnda benzer iddianame ile yarglanm ve mahkm edilmi olmas,
yneticilerinin 11 yl hapis cezasna varan cezalarla cezalandrlm ve hkm giymi olmalar da,
ayn iddiann bir dier dorulanmasdr.
dama mahkm olan lkc militan Pehlivanolu'nun, cezas infaz edilmeden yazp savcya verdii
uzun ve ayrntl itirafname niteliindeki mektubunda, bu eylemci, yetitirilme srecini ve su
rgtlenmesini aklayarak ve kendisinin nasl sua yneltildiini anlatarak, bu iddiay destekleyip
dorulamt.
Bu dorultudaki bir kant da, MHP'nin mal varl ile ilgili olarak toplanmtr.
1980 ncesinde MHP, zellikle tanmaz mallarn Alparslan Trke adna tapulamtr.

97

Bunun anlam, iledii sularn ortaya kmas halinde mallarnn msadere edilmesine kar
nlem almaktr. Yani su rgt olduunun yarg deyimi ile "tevilli ikrar"dr. Dolayl itirafdr.

MHP Beraat Etmedi, Mahkm Oldu

Burada bir yanl dzeltmek istiyorum. MHP davas mahkmiyetle bitmitir. Bazlarnn bilerek
syledikleri "beraat ettiler" yalan, her frsatta yzlerine vurulmaldr. Kar klmaldr.
Dava mahkmiyetle sonulanm, ancak "zaman am" nedeniyle infaz edilememitir.
Zaman am rezaletinin de zerinde durulmaldr. Dosya, Yargtay ile mahkeme arasndaki 3,5
km'lik yolda gidip gelirken 10 yllk zaman almtr!..
Bu durum da, MHP'nin ve eylemcilerinin c dnemde korunduunun, resmen korunduunun
aa kmas, sergilenmesidir.
MHP'nin ve lkc eylemcilerin siyasal iktidarlarca desteklendiini ve korunduunu kantlayan
baka olaylar da yaand. Birka rnek sunmak istiyorum:

1-) 12 Eyll darbesini o gnk babakan dahil hibir parti bakan nceden haber
alamamtr.
Sadece Trke'e, resmi grevli yandalar, 11 Eyll gn akam saatlerinde haber vererek,
evinden kap saklanmasn salamlardr;
2-) Abdi peki'nin katili Mehmet Ali Aca ile ilgili polis aratrmas, henz
tamamlanamamt, yeni sreye ihtiya vard. Bu sre, verilmedi. Aca polisten alnd.
Sonra? Sonra, o noksanlarn tamamlanmad bir yana, Aca, Maltepe Askeri Garnizonu
iindeki cezaevinden asker kiilerin yardm ile karld.
O Garnizon'a ziyareti olarak gitseniz, kendi banza yolu dorultup, kapy bulup dar
kamazsnz.
3-) MHP davasna Ankara Skynetim Mahkemesi'nde bakld. Dava ile ilgili olarak
eylemcilerin kulland silahlar toplanmt. Silahlarn bir ksm eylemcilerin gsterdii gml
olduu yerlerden karlarak elde edildi ve skynetim mahkemesinin adli emanetine konuldu.
Bu silahlardan 27 tanesi, Mamak askeri emanetinden alnd.

98

Orada ok silah vard. alnan 27 silahn ise henz balistik muayenesi yaplmamt. Hangi
sularda kullanld saptanmamt. te onlar seilerek alnd.
Mamak garnizonundan deil silah almak, bir postal ban izinsiz dar karmak mmkn
deildir. Orada grevli ve yetkili birilerinin katks ve yardm olmadan bu hrszl ve delilleri
yok etme eyleminin baarlmas dnlemez.
O 27 silah hl bulunamamtr.
4-) Trke, tutukluluunun bir blmn Askeri Glhane Has-tahanesi'nde geirmitir.
O dnemde Trke'in askeri ara ve helikopter ile yurtdna karlmasn planlayan giriim
ve rgt aa kmtr.
Bu rnekler oaltlabilir. Ancak bu konumann erevesini amak ve konunun "z"nden
uzaklamak istemiyorum.
Btn bunlar Susurluk olay ile toplumun gndemine giren su rgtlerini, sre ve yap
btnl iinde gerek yerine oturtmak, gerek kimliini belirlemek, gemiteki oluumlarla
ilikisini sergilemek iin sundum.
Bitirirken, sorunun "hukuk devleti" sorunu olduunu, "ak toplum" sorunu olduunu,
"demokrasi" sorunu olduunu vurgulamak ve yinelemek istiyorum.
rtl yapnn gemiini, oluumunu, eylemlerini, ilikilerini irdelemek, sorgulamak ve
yarglamak zorundayz.
Ynetim dzeniniz iinde toplum iin bilinmeyen, karanlk hibir dnem, eylem ve yap
kalmamal, rtl yapnn rts mutlaka kaldrlmaldr.
TBMM Susurluk komisyonu, bunu baaramad, grevini tamamlayamad. Tamamlanmam
bir raporla olaydan el ekti.
Ancak umudumuzu yitirmemeliyiz. Toplumun bu konudaki duyarll ve kararll
srmektedir. Bu konudaki toplumsal duyarll beslemeli, ykseltmeli ve rgtlemeliyiz.
Davalar zaman amna urar ya da uratlabilir; ancak toplumsal talep ve duyarlln
zaman am yoktur.
Bu konferansn bu ynde ok deerli katklar yapacana inanyorum. Bu inanla
konferans dzenleyen ve engellemelere ramen gerekletirenleri, emek verenleri kutluyorum.

99

CIA, DNYA ANTKOMNSTLER BRL

(WACL) VE MHP

Jrgen Roth
Gazeteci- Yazar/ Almanya
Baylar, bayanlar.
Dnya Antikomnistler Birlii, CIA, Avrupa'da ve Trkiye'de ar sa rgtler arasndaki
ilikiye deineceim.
Dnya Antikomnistler Birlii, in'de Tayvan'da kurulmutur. Ve Amerikan gizli servisi CIA
tarafndan finanse edilmitir. Dnya Antikomnistler Birlii, 1950'li yllardan, 1965'lere, hatta
70'lere kadar uyuturucu ticareti yaparak, gizli operasyonlar yrtyordu. 1970'li yllarda,
Avrupa'daki sac ve ar sac rgtlerle temas kurdu. Almanya'da Hristiyan Sosyalistler
Birlii, Fransa'da an sa kurulular, Opus Dei ile balantlar ve Viyole denilen evrelerle
ilikiler.
Bu Viyole, bir rgtn ad deil, provokatif kimlii olan insanlarn bir araya geldii toplantlara
verilen isim. Bu toplantlarda politikaclar, askerler, sa grl kiiler bir araya geliyordu.
Avrupa'da, komnist olduuna inandklar rgtlere ve hareketlere kar harekete geebilecek
trde bir oluum yaratmlard.

100

Belika'da rnein Vlaamse Militanten Orde (VMO) diye bir rgt vard; Belika'daki ar
saclar, militan saclar bu rgtn yesidir, boz-kurtlar (Avrupa Trk lkc Federasyonu),
1980 ylnda Belika'da Anvers ehrinde, kongrelerini yaptlar. Bu toplantda, bu an sa militan
rgt VMO'nun bir temsilcisi konuma yapt. Ve bu noktadan itibaren, Dnya
Antikomnistler Birlii ile bozkurtlar (lkcler) arasnda iliki kurulmaya balad.
Dnya Antikomnistler Birlii iindeki mali iliki hakknda bir ey bilmiyorum. Ancak bir kant
var. Dnya Antikomnistler Birlii yneticisi emekli General Siglavas, zel fnans kanallaryla,
1983-84 yllarnda, Latin Amerika'daki tm antikomnist hareketleri maddi adan destekliyordu.
Finanse ediyordu, bunu biliyorum. Dnya Antikomnistler Birlii'nin sadece Latin Amerika'da
deil, Avrupa'da da ayn ekilde destek olduunu biliyoruz.
Maddi yardmn yan sra, lojistik destek de veriliyordu. Birliin basndaki ve istihbarat
ebekelerindeki uzantlar, tek bir organ gibi hareket ediyordu. rnein, herhangi bir lkede,
ingiltere'de, Fransa'da, Almanya'da, Amerika'da bir politikac souk sava yanls konuma
yaparsa, Dnya Antikomnistler Birlii hemen onunla temasa geiyordu. Bu gerek. Biz bunu
nceden saptadk. Bu kurulua destek veren insanlar; glerini, ilikilerini, an sa rgtleri
desteklemek iin kullanyorlar.
Dnya Antikomnistler Birlii, sadece CIA tarafndan destekleniyordu demiyorum. Avrupa'daki
btn gizli servisler de bu kuruluu desteklemitir.
Almanya'da, Hristiyan Sosyalistler Birlii'ne ye olan politikaclar da, bu Dnya
Antikomnistler Birlii'yle yakn iliki iindeydiler, ibirlii yapyorlard. Almanya'da bu ar sa
fanatik grl politikaclar, Dnya Antikomnistler Birlii ile ibirlii yapyorsa, Alparslan
Trke'in bozkurtlar niin yapmasn!.

101

HZBULLAH VE GLADYO

Mehmet G
Gazeteci, ATV
Gladio'nun, kontrgerillann bir gizli rgt olarak varl tartlmyor artk.
imdi kontrgerillann hangi baka rgtlerle iliki kurduu, hangi baka rgtleri kurup
ynlendirdii, ad bilinen baz rgtlerle ilikisi olup olmad aratrlyor.
Mesela Hizbullah gibi.
Ben Hizbullah' anlatrken kontrgerilla ilikisini adlandrmayacam. Hizbullah rgtn,
militanlarn, eylemlerini anlatacam. Olaylar, olgular zerinde duracam. Btn bunlar; hem
sreci, hem sreteki Hizbullah', hem de muhtemel ilikiler an ve bunlarn anlamn ortaya
koyacak.
Bizim Hizbullah, asl ran Hizbullah'ndan olduka farkl bir izgide balyor siyasi
mcadelesine. Arada, fikri ba dnda hibir organik ba yok. En azndan balangta...
(Bizim Hizbullah militanlarnn rgtn ilk kurulduu yllara ilikin anlatmlar bunu doruluyor.)

102

Bizim Hizbullah'n kurulu tarihi 1981. rgt, Kasmpaa'da bir evde, 70'li yllarn aknc genleri
tarafndan kuruluyor.
Aknc genlerin kkenleri de, 60'l yllara, Milli Trk Talebe Birlii tabanna kadar uzanyor.
60'l yllar, gelien byyen sola kar, devlet iinde savunma mekanizmalarnn oluturulmaya,
gelitirilmeye balad yllar. Fikrin sahibi ABD-NATO araclyla tm ye lkelere
kurdurulmaya allyor.
Sovyetlere, komnizme ve onlarn NATO lkelerindeki uzants olan (ABD mantna gre) sol
glere kar savunma mekanizmalar oluturulmaya balanyor. Yani her NATO lkesi gibi
Trkiye'de de, sol partiler ve gruplar, devletin i dman olarak alglanyordu. Parti ve gruplara,
sre iinde, Trkiye Cumhuriyeti'nin kuruluunda yer alan CHP ya da CHP'liler de eklendi...
nk o da merkezin solunda duruyordu.
60'l yllar ve sonrasnda, bu dman tanmlamas iine giren kesime kar her trden durdurma,
engelleme faaliyeti yrtld. Bu dnemdeki provokatif giriimlerden bazlarnda yer alan ok sayda
ismi, daha sonra "Aknclar" derneklerinin kuruluunda gryoruz. (Pendik Mitingi... T igali... Kanl
Pazar... ve baka rnekler.) Aknclarn 70'li yllardaki serveni de, en az 60'l yllardaki kkleri kadar
ilgin.
12 Eyll sonras skynetim mahkemelerince, dernekle ilgili alan davann dosyasndan bu
notlar...
Aknclarn Yalova, Kayseri, Nevehir, Afyon, Malatya blgesinde kurduklar kamplar
anlatlyor bu dosyada. Silahl askeri eitim yaplan kamplar bunlar. Kamplardan biri de
Nevehir'de. Mehur kahramanmz Abdullah atl'nn memleketi ve Mehmet Ali Aca dahil tm
kaak lkc genlerimizin sahte pasaport, kimlik, silah, alet edevat ihtiyacnn karland
Nevehir'de. Aknclar, Nevehir, Kayseri ve Afyon'da kamp amilar. Kamp yneticileri, ayn
zamanda Aknclar derneklerinin de yneticileri. Kamplarn amacn dosyada, "salkl yaamak"
olarak zetliyorlar.
Ancak dava dosyasndaki zabt ve tutanaklara gre, dv sanatlar eitimi, silahl eitim
yaplyor bu kamplarda. Yani komando eitimi.

103

Dosyada, bu kamplarla ilgili savcnn ilgin bir yorumu da var. Savc, Nevehir'deki kampn
kurulu ve faaliyetlerine en azndan gz yumulduunu anlatyor. Bu kamplarda sk sk silah at
yaplrken, silah seslerinin evre halk gibi polis ve jandarma kuvvetleri tarafndan da duyulduu,
ama bir ey yaplmad da yazl. Savcnn bu yorumu dosya ieriine dayanyor. Soruturmaya
yani. Dosyada kamplarla ilgili ikyetlerin, ihbarlarn dikkate alnmad, ancak zorunlu hallerde
arama yapld, ama hibir aramada da silah ele geirilemedii yazl. Bir de sanklardan birinin
polis ifadesinde, kamp ziyaret eden iki sivil grevliden sz ediliyor. Bunlarn kim olduklarn ne
polis, ne savc, ne de hakim sormu soruturmu. ylece kalm bu bilgi.
12 Eyll ncesinde, bu kamplarda, ikyet zerine yaplan birok aramada ok sayda silah ele
geirilmi. Tabancalar, tfekler, mermiler. MHP kaynakl ldrme olaylarnda kullanlm bir
tabanca da bu silahlar arasnda.
Bu ilikinin izi srlmemi dava dosyasnda. Peki, alan davada kamp yneticileri ne olmu? 6
ay ile 2 yl arasnda tutuklu kalmlar. Aldklar ceza da, bu sreler kadar olunca braklmlar.
Sonra, bu kkenden gelen Aknclar, Hizbullah rgtlenmesini balatmlar. Yl 1981.
Kasmpaa'da bir evde rgtn ekirdei oluturulmu.
Kurucular ilgin isimlerden oluuyor. MHP kkenli ilgin bir isim var, iki de sabkal. Sabkallardan
biri uyuturucu sat ve kullanclndan sabkal, biri de hrszlktan. Yani sabkalandklar
sularn tr nedeniyle srekli takip altnda olmas muhtemel iki isim. Takip altnda olmas ok
muhtemel; nk bu tr sulardan sabkas olanlar, uzmanlk brolarndan takibe alnr ve her
benzer olayda ifade bilgilerine bavurulur. Uygulama byle.
Bu MHP kkenli, sabkal Aknclar, rgt kurduklarnda, ilk i olarak eylem yaplmas gerektiini
savunuyorlar.
Yani, rgtn uyuturucu ve hrszlktan sabkal iki yesi, her toplantda, rgtn bymesi iin
eylem ihtiyacndan bahsediyor. Sonunda rgt ynetimi, eylemlere balanlmas karar alyor.
Silah ihtiyac douyor. Silahlarn temini iini stlenen ise sabkallardan biri. Uyuturucu
sabkals.

104

Bu rgt yneticisi, silahlar buluyor ve eylemler balyor. Bakkal, market, tekel bayii soygunlar
yapyor rgt yeleri. 1984 ylna kadar yakalanmadan da sryor, bu kk apl soygunlar.
1984 ylnda Mecidiyeky'de ilk byk soygunda rgtn drt yesi yakalanyor.
Yakalananlardan ikisi, bizim sabkal rgt kurucular. Biri de Rdvan arc.
Soygun srasnda silahlar ateleniyor, yaralananlar oluyor. Dava aldnda bir kii hari -ki o da
Rdvan arc'yd- tm dier yakalananlar, iki ile drt yl arasnda hapis cezasna arptrlyorlar.
Silahl soygun, gasp, silahla ate ederek adam ldrmeye teebbs, adam yaralama filerine
ramen iki ile drt yl.
Bir kii ceza alyor, o da Rdvan arc. rgt, o eylem ve sonrasnda dalyor.
rgtn tamam deifre edilmi nk. sim isim aranyorlar. Osman Torun, Abdullah Bilici,
rfan arc vb... Dalarak kayorlar. Sonra bir ksm Almanya'ya, bir ksm Gneydou'ya
gidiyor Hizbullahlarn.
Gen arc ise 1991 ylna kadar cezaevinde yatyor. Ya o iki sabkal rgt yneticisi? Onlar
ikier yl hapis yattktan sonra ortadan kayboldular. Bir daha onlar gren olmad. Sadece biri,
zaman zaman slami kesim iinde grnyor. Ancak, btn eski balantlarndan arnm olarak.
Kuyumcu soygunundaki yakalanma da ilginti; nk soygun esnasnda iki polis ekibiyle
karlat Hizbullahlar. Kimbilir belki de tesadft, yakalandlar.
rgtn kurucular arasndaki rfan arc da, ortadan kaybolan dier rgt kurucusu gibi hep
arand. Hem de 1993 ylna kadar. Gazeteci yazar Uur Mumcu'nun ldrlmesinin ardndan,
slami Hareket adl bir rgt kt kamuoyunun karsna. Silahlar, bombalarla yakalandlar.
rgtn beyin takm ise kod adlan verilerek aranyordu. Gerek isimler bir trl tespit
edilemiyordu. rgtn beyni de yneticileri de biliniyor ama isimleri tespit edilemiyordu. Mesut
Kayacan kimdi, Mustafa Aksoy kim? Yoksa ayn kiiler miydi? Nezih Beyret hangisiydi. Muzaffer
mi, Arif mi, Kemal miydi? ki yl boyunca anlalamad.

105

Sonra yine teker teker yakalandlar, rfan arc'nn da, dierlerinin de nce isimleri
renildi, sonra da yakalandlar. Ancak 1984'ten 1993'e kadar yaklak 10 yl boyunca
srekli aranan, polis ve mahkeme dosyalarnda boy ve kilolarna varncaya kadar tarif edilen
bu kiilerin, bu yeni dosyada nasl tespit edilemediini kimse sormad. Hem de bunlardan
birinin; rfan arc'nn kardei Rdvan'n, 1991'e kadar cezaevinde olmasna karn adnn
bile tespit edilememesi, kimseyi artmad.
Sorular oalmak iin ayrntlara devam edelim. 10 yl boyunca aranmasna ramen isminin
tespit edilemedii aklanan rfan arc ve kardei Rdvan arc'nn yeni dava
dosyasndaki izini srelim. Rdvan arc, dosyadaki ifadesinde anlatyor:
"Ben cezaevinden ktktan sonra aabeyim rfan beni ard ve rgt evine yerletirdi. Bask

ve matbaa tekniklerini anlatan birka kitap verdi ve bunlar okumam istedi. Sonra da, bu
kitaplardan rendiim teknikleri kullanarak; sahte kimlikler, sahte evraklar ve mhrler
hazrlamaya baladm. Aabeyim rfan, bo retmen kimlikleri, MT ve polis kimlikleri
getiriyordu, ben de onlar doldurup mhr basyordum." Rdvan, polis ifadesinde aynen byle

sylyor. imdi bir dnelim. Bo MT ve polis kimliini, yani, o belirli zamanlarda sahtesi
yaplmasn diye ekli ve emali deitirilerek yeniden baslan zel kimlikleri, aranan bir sabkal
terr rgt yesi bulabilmi. Vahim bir durum. Ama daha da vahimi, bu ayrntnn hem polis,
hem savc, hem hakim tarafndan es geilmesi. Yani ne Rdvan'a soruyorlar "Aabeyin bunlar
nasl buluyordu" diye; ne de rfan'a "Sen nasl buldun" diye.
Diyelim ki; Rdvan bilmez, rfan da sylemez. Ama polis, savc, hakim de merak edip sormaz
m? Merak bir yana, grevleri bunu ortaya karmak deil mi? Anlalan deilmi. Geelim.
Ya peki o slami Hareket rgt'nn ortaya kmasna yol aan operasyonun komik
balangc.
Operasyon iin yazlan gerekedeki komik yalanlar... Polis tutanaklarndaki inanlmaz
elikiler... Yok yok, tarih tahrifatlarndan sz etmiyorum. Bunlar da nemli ama dosyada
bunlardan ok daha vahim elikiler var. Bir ev operasyonunda yok edilen ve ifadelere
gre var, tutanaa gre yok olan rgt lideri... Ya ikinci slami Hareket rgt... Daha
dorusu polis aklamasna gre, slami Hareket Sreci rgt... Jak Kamhi suikast
sanklarnn rgt yani...

106

nsan boyu zerinde ate ettikten sonra adam ldrmek iin ate ettiklerini syleyen tuhaf
suikastlar. Suikast giriiminde kullanlan silahlar iin, "seri numaras kaznm
okuyamyoruz" yalannn arkasna saklanan polis mdrleri...
Lav silahn, "patlayabilir diye yok ettik" deyip tm kantlar yok edenler... Ve asl bu silahlarn
geldii yer... Getiren rgt yesi ve ilikileri... Aslnda anlatacak ey ok, ama burada
kesmek zorundaym. Daha uzun bir konuma imkn doarsa anlatacak ok ey var
kukusuz. Daha olaylar da, deliller de, tanklar da anlatlmad aslnda. Ankara'da ran
istihbaratlaryla da iliki kuran Hizbullah'y anlatma frsat bulamadm. Ama ran
stihbarat Servisi ile ilgili ayrntlar nemli.
Ksaca, Amerika'da halen devam eden bir davaya da deinerek, szlerimi noktalamak
istiyorum. Dava, bir bilgisayar sisteminin alnmas, satlmasyla ilgili. Davac, eski
istihbarat. Bilgisayar program ve sistemleri pazarlyor. Daval ise CIA ve Adalet Bakanl
bata olmak zere baz kurum ve kiiler. Dava dosyasna gre, Promise adl sistemi gelitiren
eski istihbarat, bunu, devletine satmaya alrken, eski iyeri CIA olaya el koyar. Bu sistemi
gelitirir ve dnyann birok lkesine satar.
Ancak bu yasad ii yaparken CIA'nn amac parasal anlamda krl bir i yapmak deil.
Krl, ama siyasal anlamda krl bir i bu. CIA, bu sistemin bir arka kapsnn bulunduunu,
bu sistemin kurulduu herhangi bir yerde iine yklenen bilgilerin, bu arka kap araclyla
alnabileceini fark etmitir nk.
Bu sistemin satld lkeler arasnda; Arjantin, Peru, talya, Meksika, Avustralya, Uruguay ve
ran var. Bir iddiaya gre Trkiye de. Sat yapanlar da, hep CIA kontrolndeki iadamlar,
irketler... imdi ite bu sistemin ran'a sat ok ilgin. Tabii ki Trkiye'ye de, eer
doruysa.
Blge lkelerindeki Hizbullah militanlarn, ranl istihbarat elemanlarnn kontrol ettiini
biliyoruz. Bizim Trkiye'dekileri de.

107

te bu yazlm sistemi ile ran-ABD balantsn, Hizbullah militanlarnn dava dosyalarnda

gzden kaan ifadelerine de bavurarak, net olmasa da ipular dzeyinde ortaya koymak
mmkn. Hatta buradan yola karak Trkiye'deki baz suikastlarla ilgili yorum yapmak da.
Bunlar anlatmak iin zaman yok artk. Sadece unu bilmelisiniz ki, bunlar resmi kaytlarda,
dosyalarda var. ncelenmeyi, yazlmay bekliyor. Yani zetle, Hizbullah'n garip ilikileri
sadece Trkiye iine ynelik deil. in iinde bakalar da var kukusuz. ran da, ABD de,
zaman zaman srail ve bakalar da. Son sz olarak diyebilirim ki, yeraltnda yaayanlarn
birbirleriyle karlamamas mmkn deil. Bu, ister terr rgtleri, ister mafya, isterse
devletlerin istihbarat rgtleri olsun, birbirleriyle karlarlar. Bu zorunlu karlamalar,
zaman zaman zorunlu bilgi alverilerine de dnr. Buraya kadar olabilecekler, iin ve
ortamn doasna uygun bulunabilir. Ama ilikilerin denetlenemez boyutlara tanmas, akla
gelmeyecek sonular dourur. Ve bu sonular, baka bir lke iin ok nemli ve belki de o
lkenin geleceini etkileyecek seri suikastlar anlamna gelir. Ne nleyebilir ne de
zebilirsiniz.

108

GLADYO'NUN SOL AYAI:

PROVOKATF SOL

Arslan Kl

Yn Yaynlar Yneticisi

Hatrlayalm, 12 Eyll dneminde, devletin vermi olduu resmi rakamlara gre 650 bin
kiinin zerindeki insan gzaltndan geirildi. Yaayan arkadalarn ou bilir, ayrca yazld
izildi de. Bu 650 bin kiinin yzde 90'nn zerindeki kesimine, ayrca polislik, ajanlk ve
polisle alma teklif edildi. Bunun yzde birinin ya da binde birinin kabul bile, ok byk
rakamlar oluturmaktadr. Trkiye'nin sol potansiyeli, sol rgt potansiyeli bakmndan
dnldnde, kmsenmeyecek rakamlardr. Fakat demin belirttiim gibi, bu yntem
ksa mrldr, btn sol rgtlerin tarihinde ok kullanlm bir yntemdir, abuk aa kar.
En nlleri Dostoyevski'nin Ecinniler romannda olan Rus nihilistlerin iindeki en byk
baarlar, polis szmasdr. Fakat bugn kontrgerillann sol rgtlere szma, sol rgtleri
denetleme, onlarn denetimlerini ele geirme bakmndan bavurduu esas yntem, rgtn,
silah ve gelir kaynaklarn denetim altna alma yntemidir.

109

Baka bir zel biimiyle, uyuturucu ve mafya ilikileri yntemiyle rgt denetim altna
almaktr. Esas yol bugn budur. Bir nc yntem var; kontrgerillann bizzat kendisinin
uyduruk sol rgtler kurmasdr. Fakat en baarsz, en ksa zamanda aa kan ve en az
sken yol budur. Peki gerek klasik, eski tarihi polis yntemi ile olsun, gerek bugn
patronajn, teorisyenliini, teknolojisini, taktiklerini CIA'nn gelitirdii modern yntemlerle,
Gladio yntemleriyle olsun, sol rgtlere szmann zemini nedir? Sol rgtlerde denetimi
ele geirmenin zemini nedir? Byle bir elverili zemin olmadan kesinlikle en inceltilmi,
dnyann en gelimi lkesinin, en gelimi yntemleri de olsa sol rgtlerin denetimini,
eer byle bir zemin olmazsa ele geirme olana yoktur. Bu zemin, kitleden kopuk,
macerac dediimiz, bireysel terrizm yntemini esas alan siyasi izgidir. Sol rgtlerin
denetimini ele geirmenin mmbit topran, elverili zeminini bu siyasi izgi
oluturmaktadr. Yoksa kitlelere dayanan, her artta hakl zeminde kalmaya, emekilerden,
halktan, yurtsever glerden, toplumun namuslu kesimlerinden kopmamaya zen gsteren
bir siyasi izgi iine polis szsa da, szabilir, kontrgerilla elemann soksa da sokabilir, ama
denetimini ele geiremez. kincisi, bu yntemler uzun sre dorudan etkili, byk sonular
douracak apta olmaz.
Bu genel ereveden sonra, dikkatleri u noktaya ekmek istiyorum. Susurluk'ta
Gladio'nun sa, oven, milliyeti aya aa kt. Kukusuz, bu ayak, bu kuvvet
biliniyordu teden beri. Trkiye'nin namuslu, yurtsever, devrimci insanlar tarafndan
biliniyordu; bilinmeyen eyler deildi. Fakat, Susurluk kazas sonras yaplan aklamalarla,
ifadelerle aa kan belgelerle, bu btn plaklyla ortaya kt. Ortaya kmayan ey,
bizzat Gladio'nun bavurduu ve bizim de bavurduunu bildiimiz ve demin de
anlattm sol aya. Bu, henz bir lkc ayak kadar ortaya km deil. Kukusuz bu
konuda da birok ey biliniyor bugn. zellikle deneyimli, tecrbeli insanlar, deneyimli
devrimciler, Gladio'nun sol ierisindeki uzantlarn saptamada o kadar da baarsz
deiller. Bunu eylemlerinden, izgilerinden saptamak mmkn.

110

Birka noktaya daha deineceim; birincisi, sola kontrgerillann, polisin szmas

bakmndan 1980 ncesi dnemle bugnk dnem arasnda kesin bir fark konur.
Bunun kesinlikle bilinmesi gerekiyor. 1980 ncesinde polisin de szd, provokatif
eylemler, genellikle Trkiye devletinin kontrolnde, Trkiye devletinin szd, Trkiye
polisinin kontrolnde olan szmalar ve provokasyonlardr. Ama bugn sol rgtlere,
kontrol ve denetimi alannda Gladio'nun yapt i, uluslararas aptadr. Trkiye
devletinin, Trk polisinin kontroln de aan bir szma ve ele geirme vardr. Bunun
bilinmesi ok nemlidir. Sz konusu olan, emperyalizmin, CIA'nn, btn dnyadaki sol
rgtleri, Kzl Tugaylar rneinde ok ak olduu gibi, bugn Kzl Tugaylarla ilgili bilgi
ortaya dkld ve CIA'nn, denetimi nasl kurduu, nasl salad, belli bir tarihten sonra
nasl CIA'nn basit bir ara rgt haline geldii, bizzat kontrol eden CIA yetkililerinin
aklamalaryla ortaya kt. Bugn sol rgtlere szma, sol rgtler kanalyla provokasyonlar tezghlama, hl her sol rgtn kendi devletinin pay olsa da, esas olarak
uluslararas apta CIA gibi byk istihbarat kurulularnn denetimindedir. Ve sol
rgtler, zellikle Trkiye gibi ezilen lkelerde Amerikan emperyalizminin o lkeyi
istikrarszlatrma ve o lkenin bulunduu blge ile ilgili planlarna ilikin provokasyonlar,
tertipler kurma ve o lkenin i karklarn artrmada kullanlr duruma gelmitir. 1980
ncesinde, ilikiler, szmalar bu dzeyde deildi. 12 Eyll'de bunlarn ou aa kt,
ortaya kondu, incelendi. inde yaadk, biliyoruz; durum bu apta deildi.
Bu konuda syleyeceim ikinci ey; 1980 ncesinde daha ok Trk polisinin sol rgtler
iine szmas esas eilimken, hkim eilimken, bugn uluslararas istihbarat rgtlerinin
denetimi ele geirmesi ve onlar kanalyla provokasyonlarn, tehditlerin kurulmas, sol
rgtlerin bu hale getirilmesi esastr. Burada uyuturucu-mafya ilikileri kilit konumdadr. Sol
rgtlerin denetimini ele geirmede de uyuturucu, mafya ilikileri kilit konumdadr. Bunlar
aa karmada, tespit etmede sosyalistlerin, Trkiyeli sosyalistlerin, -i Partisi iin
kesinlikle en yksek dzeyde olmak zere- olduka uzun bir deneyimleri vardr. Trkiye,
byk apta provokasyonlar yaamtr; sol adna yaplan provokasyonlar da yaam
bir lkedir.

111

Bugn bunlar tespit etmek, o kadar da zor deildir. Trkiye, en yaknmzda Gazi olaylarn
yaad; bir taraftan kontrgerillann dorudan tertipledii, ondan sonra bu provokatif
rgtlerin devreye sokulduu ve hem olay balatlmas hem o rgtlerin devreye sokulmasyla
olduka yksek dzeyde bir provokasyon olayn yaad, 1 Mays 1996'y yaad ki, kontrgerilla
kitaplarnda yazlan, halk soldan soutmann, soldan nefret ettirmenin sahneye konduu ok
nemli bir olaydr. Daha uzak bir gemite 1977 1 Mays'na giden zeminin hazrlanmasnda bu
rgtler, istemeyerek, o zaman szlarak ya da ynlendirilerek deil, grev aldlar ve kk
byk bir sr provokatif deney yaad. Sol rgtler ii atmalar, bu atmalarda oldu.
Biz olduka deneyimliyiz. Bunlar aa karacak dzeydeyiz. Dnya apnda da nemli
deneyler elde etmitir. Kzl Tugay rneinde olduu gibi patlamalar olmaktadr ve bu
uyankl srdrmek ve bunun nlemlerini almak dnda da bir aremiz, yntemimiz yoktur.

112

1 MAYIS 1977 PROVOKASYONU

VE AMERKANCI DARBE N
STKRARSIZLATIRMA HAREKTI

Hasan Yaln

Aydnlk Dergisi
Genel Yayn Ynetmeni
1 Mays 1977 provokasyonu hakkndaki bu teblii sunarken, benim bir dezavantajm var;
ama, bir baar olanana da sahibim. Dezavantaj udur: Burada konunun en azndan birka
uzman var. ok iyi incelemi Prof. etin Yetkin karmda oturuyor. Gazeteci olarak,
derinlemesine biliyor 1 Mays 1977 provokasyonunu; ayn zamanda yarglama srasnda
savclarn hazrlad iddianameyi sundu mahkemeye, 1 Mays'ta, Taksim'de bulunmu
Emniyet yetkilileri hakknda soruturma istedii iin de grevden alnd. Ayn zamanda dn
dinledik kendisini, burada, Erol Bilbilik var. Konunun hem teorisine hkimdir, hem de pratii
ile ilgili nemli bilgilere sahiptir. Dn akam beraber olma frsat da buldum Bilbilik'le, konuyu
onunla etrafl grtmde meziyetini daha iyi fark ettim. Baar olana dediim ise udur:
Deerli bir jri nnde yaplm olan bu sunuun kabul grmesi halinde benim baarm
kantlanm olacaktr.

113

Devrimciler in Dersler
1 Mays 1977 provokasyonunu iki ereve iinde ele alabiliriz. Birincisi, bal bana olay
deerlendireceimiz erevedir. kinci olarak, olay tarihi balam ierisinde
deerlendirebiliriz. ki ele al da deerlidir.
Bal bana ele alnd zaman -ki biz zaten bunu i Partisi iinde, eitimlerde yapyoruz-,
sol asndan son derece nemli derslerle doludur. Provokasyon nedir; nasl yaplr; psikolojik
sava nedir konularn ele alrken, 1 Mays 1977 adeta model bir olaydr. Provokasyona ilikin
dersleri devrimci hareket, sadece 1 Mays 1977'den deil, btn olaylardan karmak
zorundadr. Bizim psikolojik sava ve provokasyonla ilgimiz de devrimci amalara baldr
zaten. Psikolojik savan gayesi, kitlelerin beynini ele geirmektir; bizim devrimci amacmz
ise kitleleri devrime kazanmaktr. O zaman biz tam tamna rakip, iki kart amac temsil eden
kuvvetleriz. Dolaysyla biz devrimci hareket olarak hem provokasyonu, hem de psikolojik
sava iyi bilmek zorundayz.

Provokasyonun Ortam, Hazrl ve Aletleri

1 Mays 1977, bu anlamda u unsurlardan oluur: Provokasyonun bir ortam olmas gerekir,
btn psikolojik sava bunun zerinde durur, 1 Mays 1977 provokasyonunun ortam, o
zamanki psikolojik savan ifadesiyle sylersek, "Lenin'ci-Mao'cu atmas"yd. Lenin'ci
dedikleri, o zaman Sovyetler Birlii'nden bir devrim bekleyen ve daha ok DSK ynetimini
elinde tutan evredir. Mao'cu denen ise, gene o zaman "l Blok" diye adlandrlan
dergilerden oluan gruptur. Bu atma temeli olmasayd provokasyon olamazd. Bu, ok
nemli bir derstir. Birleik, ne yaptn bilen bir harekete kar provokasyon yaplamaz. Buna
izin vermez. Blnm paralanm ve ierisinde atmalar bulunan bir kitle hareketi,
provokasyon iin en elverili zemini oluturur. Bu zemin 1 Mays 1977'de vard ve kullanld.
Bu, birinci meseledir.

114

kinci mesele, provokasyon bir hazrlk gerektiriyordu. Bu hazrlk, zamann medyas tarafndan
gerekletirildi. Sac medyann en nemli yayn organlar, Son Havadis ve Tercman'd,
Gnlerce Mao'cu-Lenin'ci atmas olacana ilikin yaynlar yaptlar. Ke yazlarnda
ilediler. Olayn nasl gelieceini bile biliyorlard, akladlar.

nc olarak, devrimci hareketin iine yerletirilmi provokatrlerin rol nemlidir.

Ateleyici olarak grev yapar bunlar, l Mays 1977'de, bu rol, Tarlaba giriinden yaplan
iki el ate eklinde gerekletirildi. Bizim bu konuda bulgularmz var, iin ayrntlarna
girdiimiz zaman, kimin ate ettiine kadar baz bilgilere sahibiz. Ama ele aldmz konu
bakmndan bu, u anda ok nemli deil. nemli olan nokta u: Bir iareti, bir balatc,
devrimci gruplarn ierisine yerletirilmiti. Tabii o yerletirilme olay asndan, devrimci
gruplarn bu ie uygun olup olmamalar da nemlidir. O zaman l Blok buna tam
uygundu.

"Geliyorum" Demiti
Biz o zaman illegal Trkiye htilalci i Kyl Partisi'ydik ve Halkn Sesi dergisini
karyorduk. vnmek gibi olmasn, geliecek olaylar ve ortam ok nceden deerlendirdik,
yazdk; alet olmas sz konusu olan akmlar ve gruplar uyardk. Biz buraya ayr gruplar olarak
Mao'cu-Lenin'ci grnts vererek deil de, kitle rgtlerimizin ierisinde bireyler olarak
gidelim; bu iyidir, dorudur dedik. Trkiye htilalci i Kyl Partisi, o zaman stanbul'da
bulunan btn yelerini grevlendirdi; hem uyarda bulunduk, hem de miting alanna gittik.
Dediimiz ekilde gitmitik, kitlenin ierisinde.
Dier gruplar, "Hayr efendim, biz bamsz olarak flamamz aarak gideriz, kim bize mani
olabilir?" dediler; gittiler ve ilerinden yaplan iki el atele o byk provokasyon
gerekletirildi. Akladmz bu koul olmasayd herhangi bir psikolojik sava merkezinin
provokasyon yapmas en azndan ok zor olurdu.

115

Provokasyonun Hedefiydik ve Tedbir Aldk

1977 1 Mays', Trkiye'yi 12 Eyll 1980'e gtrr, ama ayn zamanda Susurluk'a getirir. Yani
tarihin belirli dnemleri arasnda kpr kurar. Bu bakmdan da ok byk bir olaydr. Olay
yerletirerek deerlendirebileceimiz ikinci ereve ite bu yakn tarihtir.
Olayn daha sonraki deiik ele alnlarnn ortaya koyduu kantlar var. Tabii bizim de
elde ettiimiz ok deerli kantlar var. ncelikle saptayalm, l Mays 1977 provokasyonunun
btn rol sahipleri, bugn de ayn ilerde rol sahibidirler. Kimlerdir bunlar? En bata
CIA'clar. CIA'nn Ankara stasyon efi Paul Henze, stanbul stasyon efi Duane Claridge,
gene bu provokasyonda nemli rol stlendiini burada rendiim CIA Masa efi John K. Aho;
sonra Abdullah atl'lar. Yani bireysel dzlemde ele alndnda bile, gze batan kiiler itibariyle,
l Mays 1977, halen iinde yaamakta olduumuz srecin ok nemli bir parasdr.
O zaman, provokasyonu nceden deerlendirdiimiz veya olacan grdmz, zaten
provokasyonun, nemli hedeflerinden biri olduumuz iin, olaydan nce baz tedbirler
almtk. Gerekten de 1 Mays'n biraz ncesine baktmzda, Milliyet ve Tercman
gazetelerinde dorudan doruya bizi hedef alan, Mao'cu merkez diye Dou Perinek'i hedefe
koyan; Antalya'da Toros dalarna ktlar, silahl mcadeleye hazrlanyorlar diyen bir yayn
yapldn gryoruz. Dou Perinek, o zaman saklanyordu, her gn gryorduk; Cennet
mahallesinde bir evde kalyordu. Daa kmak masal tamamen uydurmayd, bunu gazetelere
yazdrtyorlard. Provokasyonun geldiini, bir hazrlk yapldn tespit etmitik. Dolaysyla l
Mays'ta olup bitecekler konusunda uyanktk. Taksim Meydan'nn hemen hemen btn
yksek binalarna fotoraflar yerletirmitik. Baka hibir gazetenin ekemedii fotoraflar
ektik. Yaymladk.

116

MT Telsizinde Santiago-Dalyan
Sayn etin Yetkin'le toplant arasnda, Sular daresi zerinden ate edilip edilmediini
tarttk. Genel olarak oradan da ate edildii sylenegelmitir. Sular daresi'nin stnde de
bir fotorafmz vard; ok iyi bir fotoraf makinemiz orda kayboldu. Fotorafmz Metin
Gktrk't. Israrla ordan ate edilmediini syledi. etin Yetkin'in, askerlere dayanarak
ate edildiine ilikin verdii baz bilgiler var. Aratrmaya deer bir konu olarak
kaydediyorum.
Alann evresindeki yksek binalara yerletirmitik fotoraflarmz; ayn zamanda bir telsiz
dinleme merkezi kurmutuk. Polis telsizlerinin dinlenmesinden elde edilen bilgiler gazetelerde
kt. Benim dediim telsiz dinlemesi sadece Aydnlk patentlidir. Biz o dinleme kaytlarn tekrar
tekrar yaymladk, zaman zaman gene yaymlyoruz. ok nemli ipular vardr orada. MT
telsizi olduu anlalyor, belli gruplarn iine ajanlarn yerletii saptanabiliyor. "Efendim"
diyor rnein, "sloganmz, kurtulua kadar sava". Merkeze rapor veriyor. ok nemli, o
zamanki Kurtulu grubunun iine yerletii anlalyor. "Bakan burdan kamaz yol ok
kalabalk" diyor gene. MiT'in o zamanki stanbul blge bakan Turan Deniz; onun evi Yldz
taraflarnda bir yerde. Merkezin ad ok ilgin, "Santiago-Dalyan".
Santiago-Dalyan'n zel bir nemi var. Santiago, biliyorsunuz ili'nin bakentidir ve Ailende
meselesi var. Ecevit meselesi var kafalarnda. Ecevit, Allende'ye benzetiliyor ve Allende'nin
yklna benzer bir senaryo hazrland anlalyor. Allende-Ecevit benzerlii provokasyon
merkezinin aklna Santiago'yu getiriyor ve kodlamay o ekilde yapyor. Onlarn yerine kendinizi
koyarsanz bu ifrenin anlamn daha iyi anlayabilirsiniz. Dalyan ise, gerekletirilmek istenen
olayn tabiat konusunda bir iaret ieriyor. Biliyorsunuz, o 1 Mays provokasyonunda lenlerin
ou, balklarn dalyana sktrlmas gibi, Intercontinental Oteli'nin Kazanc bandaki kesine
sktrlmlard; orada skma sonucu boularak can verdiler. zetle bu telsiz konumalar, ok
nemli bir kant olarak deer kazanr bizim amzdan.

117

Bir Ayda Bitirilen Soruturma

Ama sadece bunlar deil, yarglamann kendisi de nemli bir delildir. Soruturma sadece bir
ay srmtr. Seime gidilmekte olduu iin Zeyyat Baykara bamsz Adalet Bakan.
"Hemen yapacam, bitireceim; ben bunu bitirmi olarak grevi devredeceim" gibi bir
yaklam var, nedense? Bir ay ierisinde 90-100 insan hakknda dava alyor. ddianame
diyor ki, "bunlar garibanlardr, oradan buradan toplanmlardr; asl sulular ise
kamlardr", ite yaplan, bu ekilde bir soruturmadan ibarettir; sonunda da, kimse
hakknda bir ceza ortaya kmamtr.
Ele geen kantlar, tank ifadeleri deerlendirilmemitir. Bir merkez, ok gl bir merkez,
soruturmay engellemitir. imdi Susurluk'ta oynanan oyunlarla bu bakmdan da benzerlikler
kurulabilir. Oysa ok somut bulgular var. ntercontinental Oteli'nin iileri; oda oda, oraya
MT'ilerin ve belirsiz kiilerin yerletiini anlatmlardr. Otel'de Emniyet'ten emeldi bir koruma
mdr var. Ad, Mehmet Akzambak. Savc, Akzambak'a, olay srasnda neredeydin diye
soruyor. "Arka pencereden boaz seyrediyordum" cevabn veriyor. "Bu tarafta daha byk bir
olay var, bunu niye seyretmiyorsun?" diyor Savc; "Romantik bir anma rastlad" gibisinden bir
cevap veriyor Koruma Mdr Akzambak.

Ecevit'in Aklayamad Bilgiler

Kantlarn hepsini byle bir tebliin snrlar iinde genilemesine ele alamyoruz. Ama
zamann siyaset adamlarnn syledikleri de ok nemli. ktidara yryen muhalefet lideri Sayn
Blent Ecevit, o zaman ili'de suikasta maruz kald ve Taksim'de de suikasta maruz kalaca,
zamann babakan Sayn Sleyman Demire! tarafndan kendisine bildirildi. O zaman Sayn
Fahri Korutrk cumhurbakan idi. Ecevit, olaylar zerine 6 Mays 1977 gn, Fahri Korutrk'e
kt.
Grme sonrasnda gazeteciler kendisine sordular, "Efendim ne grtnz?" Ecevit, aynen
yle dedi: "Kukularm, babakanlk srasnda edinmi olduum baz bilgilere de geni

lde dayanyordu. Bunlar, o bilgilerin nitelii bakmndan, btn aklyla syleme hakkn
kendimde gremiyordum. Ancak, Sayn Cumhurbakan'mza bunlar btn aklyla arz
edebilirdim."
Ele aldmz konuya, yani 1 Mays 1977 ve civarndaki provokasyonlara ve bunlarn faillerine
ilikin olarak Ecevit, baz bilgilere sahipti. Ama bunlar halka aklayamyordu. Buna gc
yetmiyordu.

118

Sayn Ecevit'i biz o zaman da eletirmitik, imdi de gnceldir bu eletiri. Demitik ki, bilgiyi
yanl yere veriyorsunuz; sizin vereceiniz bilgilerle Cumhurbakanl'nn bilgisi artacak
deil; orada ok daha fazla bilgi olduu muhakkak. Kimin bilgisi yoktu; halkn. Ve bu sorunu
zecek olan da halkt. Ecevit'ten bilgiyi halka vermesini istemitik. Sorumluluk, zamann
CHP'sine ve Sayn Ecevit'e aittir. Bunun altn izmemiz lazm.
7 Mays 1977 gn, zmir'de yaplan mitingde ise Ecevit, unlar sylemiti: "Devlet iinde
olmakla birlikte... devletin denetim alan dnda kalan baz rgtlerin bu olaylarda balca
etken olduu ve hkmetin iki kanadnn da, bu rgtlerden yararlanmak istedii
kansndaym." O srada iktidarda Birinci MC vard. Ayn konumasnda Ecevit, iktidara
gelirse "Kontrgerila'dan hesap soraca" szn vermiti. Ne yazk ki bu vaatlerde
gerekletirilmedi.
Ecevit babakan olduktan sonra ise ok nemli bir rapor konacakt masasna. Rapor, devletin
btn istihbarat rgtleri; yani MT, Genelkurmay stihbarat, Emniyet Genel Mdrl
stihbarat ile stanbul Cumhuriyet Basavcl ve ileri Bakanl mfettileri tarafndan
ortaklaa hazrlanmt ve olaylar karann, "bir DSK yneticisi veya bir baka fraksiyon
eleman" olamayaca sonucuna varlmt. Yani olayn Mao'cu-Lenin'ci atmas olmad
devlet tarafndan tespit ve kabul ediliyordu.

Demire!'in Tarihi Mektubu

Babakan Sleyman Demirel'in Ecevit'e yazd 2 Haziran 1977 tarihli uyar mektubu ise,
btn gerekleri tek bana aydnlatacak niteliktedir. Her eyi sylyor. O tarihi mektubu
burada okumamz gerekir. yle:

119

"CHP Genel Bakan Blent Ecevit'in 3 Haziran 1977 gn stanbul Taksim meydanndaki
CHP mitingi srasnda, Sheraton otelinin st katlarndaki odalardan birinden uzun namlulu ve
drbnl bir silahla ate edilecei, bu teebbsn 29 Mays 1977 gn zmir ili
Havaalan'nda cereyan eden olayla birlikte, 1 Mays 1977'de Taksim meydannda vukua
gelen olaydan cesaret alan, i bar byk lde sarsabilecek kanl tertiplere karar veren ve
ayrca 5 Haziran 1977 tarihinde yaplacak olan seimlerden bir fayda ummayan, seimlerin
yaplmasn arzulamayan veya seimlere glge drmek isteyen illegal komnist-terrist
rgtlerin yan sra memleketimizi i meselelerle uratrmak isteyen yabanc kurulularn
ve uluslararas tedhi teekkllerinin muhtemel suikast ve sabotaj eylemleriyle zellikle
vazifelendirilmi kimseler tarafndan yaplmak istendii alnan haberler meyanndadr.
Keyfiyetten bilgi edinilmesini ve konunun zerinde nemle durularak gerekli tedbirlerin
alnmasn ve gereinin ifasn rica ederim."
Belgeyi ok deiik alardan inceleyebiliriz. Sadece bu belgenin kendisi bir kitap konusudur.
undan dolay, babakansnz ve bir otel buras netice olarak, her odasna gvenlik grevlisi
bile koyabilirsiniz. Ama koyamyorsunuz, stne gidemiyorsunuz. Diyor ki, bu yaplacak, ben
nleyemiyorum kardeim. Yakalayamyorum, sana bildiriyorum, sen kaabilirsen ka.
Suikastn hedefi olan insana mektup yazmak, provokasyonu yapacak olanlarn Trkiye
Devleti'nden gl olduunu kabul etmek demektir. Babakan Sleyman Demirel,
olabileceklerin sorumluluundan kurtulmann yolunu, anlalyordu ki, byle bulmutu. Ecevit,
mitingini ertelemedi, Taksim'de byk bir toplant yapt.
Demirel'in mektubundaki "komnist-terrist rgt" ifadesi beyliktir, her metne konulan, sos
cinsi bir ey. Orada d provokasyon ve istikrarszlatrma merkezlerine dikkat ekilmesi
nemlidir.
Amerika Niin stikrarszlatryor?
Trkiye'yi o zaman istikrarszlatrmak isteyen, neden is-tikrarszlatrmak istiyor? 12
Mart'tan hesap sorulmas gndemde; Sol, ykseliyor; Ecevit, haha ekimi konusunda
Amerika'y kzdrm, Kbrs meselesinde uyum gstermemi emperyalist sisteme, bir de
o zaman "Toprak ileyenin su kullanann" gibi sloganlar kullanyor. Dolaysyla
emperyalistlerin kafalarnda Ecevit'in geliinin kendi hkimiyetleri konusunda sorunlar
yaratabilecei dncesi var.

120

Btn bunlar dikkate alndnda, Trkiye'yi parlamenter sistem ierisinde

ynetemeyeceini,
nfuzu
altnda
tutamayacan
dnyor
Amerika
ve
provokasyonlarn dmesine basyor. 1977 l Mays' zetle budur. Kitle hareketini
bastrmak, Sol'un ykseliini durdurmak, 12 Mart'tan hesap sorulmasn nlemek
amacyla yaplm bir provokasyon.
Ondan sonra ne oluyor? Ne olacan mehur kontrgerillac, emekli Orgeneral Memduh
nltrk, 3 Mays 1977 tarihli Son Havadis gazetesinde yazd. "Bu olaylar burada
bitmeyecek arkada, devam edecek" dedi. Nitekim devam etti. Haziran 1977 seimleri
ncesinde provokasyonlarn aniden younlat grld ve bir askeri darbe giriimi yaand.
Nisan 1977 sonlarnda; Niksar'da, iran'da, Erzincan'da, Ecevit'in seim toplantlarna
saldrlar yapld, l Mays byk provokasyonundan sonra ise 29 Mays'ta, stanbul
Sirkeci Gar ve Yeilky Havaalan bombal tertiplerin alan oldu; 7 l 40 yaral. zmir
ili'de Ecevit'e kar giriilen suikastn tarihi de, 29 Mays.
Seimlerin hemen ncesinde 2 Haziran gn Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Namk
Kemal Ersun emekli edildi. Kendisiyle birlikte 200 kadar subayn da, Ordu'yla ilikisinin
kesildii renildi. Bunlarn ou, Orgeneral Ersun gibi kontrgerillac subaylard. Orgeneral
Namk Kemal Ersun'un ani emekliliinin sebebi artk biliniyor. Bunlar, Amerikanc bir
askeri darbenin son aamasnda yakay ele vermilerdi, l Mays dahil o dnemin btn
tertiplerinin mihrakydlar. Demirel'in banda bulunduu Milliyeti Cephe hkmeti de,
balangta, Ersun'larn tertiplerinden Sol'a kar yararlanmaya alt. Ancak i darbe
noktasna gelince, kendilerini de tehdit altnda grp emeklilik ilemine bavurmak zorunda
kaldlar.

121

12 Eyll'e Gtren kinci Raunt

Orgeneral Namk Kemal Ersun'un tertip ve sabotajlar birinci raunttu. Ama bir de ikinci
raunt mutlaka olacakt. nk Amerika dmeye basm, darbe srecini balatmt.
Orgeneral Kenan Evren, 12 Eyll darbesine, 1979'da karar verdiklerini anlarnda yazd.
Gerek karar o deildir. 12 Eyll'clere CIA, "Our Boys", yani "bizim olanlar" dedi. Our
Boys'un herhangi bir karar vermesi sz konusu olamazd, karar ok nceden CIA
merkezlerinde verildi. Kontrgerillac Memduh nltrk tahmine deil, bilgiye dayanarak
yazmt.
Trkiye'yi 12 Eyll'e getiren srete rol alanlarn kimlikleri artk biliniyor. kinci rauntta, Abullah
atl'lar vardr.
.
5 Haziran 1977 seimlerinden sonra Ecevit, ancak milletvekili transferiyle hkmet kurabildi.
Kontrgerillann zerine gitmek konusunda meydanlarda verdii szleri tutmad. Tam tersine,
kontrgerilla onun iktidar altnda palazland, provokasyonlar iin uygun zemin buldu.
Alparslan Trke, baarsz olacan grerek Ersun'u zamannda terk etmiti. Ecevit
iktidar zamannda yeni bir hamle iin kollar svad.

12 Eyll ncesinde ve Sonrasnda Kullanlanlar

Olanlar biliyoruz. Sivas ve orum'da Alevi-Snni atmalar; Kahramanmara'ta 111
yurttan katledildii byk tertip; Ankara'da yedi TP'linin boazlanmas; Balgat ve
Piyangotepe katliamlar; Bedri Karafakiolu, Bedrettin Cmert, Doan z, Cevat Yurdakul,
mit Doanay,' mit Kaftancolu, Kemal Trkler ve tekilerin katledilmeleri; Abdi peki
cinayeti... Abdullah atl, btn bu provokasyon, katilam ve suikastlarn sembol ismi olarak
belirdi. Reisi ise imdi Byk Birlik Partisi'nin Genel Bakan olan Muhsin Yazcolu idi.
Trke ve Partisi, 12 Eyll'de, 600'den fazla cinayetten yargland.
Trkiye bu ikinci rauntta CIA tarafndan teslim alnacakt. Yani 12 Eyll 1980 darbesi.

122

26 Aralk 1996 gn, MT'in Kontrterr Dairesi Bakan Mehmet Eymr, Meclis Susurluk
Komisyonu nnde unlar syledi: "MT olarak 1980 sonrasnda Abdullah atl'y kulandk".
Ertesi gn, yani 27 Aralk 1996 gn, gene Susurluk Komisyonu nnde; Mehmet
Eymr'n MT'teki eski yardmcs, Mehmet Aar'n Emniyet Genel Mdrl'ndeki
danman ve mehur zel Tim'lerin kurucusu Korkut Eken konutu. Dedi ki, "Hayr, sadece
1980'den sonra deil, biz MT olarak 1980'den nce de Abdullah atl'y kullandk".
atl'larn, hangi olaylarda kullanld da artk sr deildi. Ama atl'lar kullanan MT deil,
CIA'yd. Mehmet Ali Aca dahil, bu gerek de, artk birok tana sahiptir. Kald ki, atl'lar
kullanan Hiram Abas-Mehmet Eymr ekibi, CIA'nn MT'e yerletirdii ekirdein bandaki
grevliler olarak, 1978'de kamuoyu nne getirilmilerdi.
"stikrarszlatrma harekt", Kontrgerilla ve CIA'nn kitabnda darbeye srklenecek lkede
yaplacak provokasyonlarn toplamna verilen isim. 1 Mays 1977 provokasyonu, Trkiye'yi 12
Eyll 1980 askeri darbesinden geirip Susurluk'a getiren srete, nemli bir yere sahiptir.
CIA balantsn ve rol alan provokatrleri biliyoruz. Artk bu yakn tarih aydnlanm
bulunuyor.
1 Mays 1977 provokasyonu hakknda zetle de olsa baz bilgiler sunabildiimi umuyorum.
Teekkr ederim.

123

SYASAL SUKASTLAR:
ABD PEKDEN UUR MUMCU'YA

Tuncay zkan
Kanal D Haber Mdr

Siyasal cinayetleri ayr bir kategori yapmak gerekiyor. Bir sr olay var, ama Abdi peki'den
balayarak ele aldmzda, karmza kan tablo, Trkiye'de yapann yanna kr kalyor. Ama
ne yazk ki bu tablo, terrizm tarafndan deerlendirilmektedir. Adalet bu kiilerin yakasna
yapmamaktadr. Adaletten kastm, benim arzuladm adalet deil. Delillerin
deerlendirilmi olmas ve ahitlerin dinlenerek bir sonuca varlm olmasdr. Halen bir
sonuca varlamamaktadr.

peki'nin Failleri Ortada

O gn, Abdi peki'nin evine dnen o kavakta, yamurun iseledii stanbul'un akam
saatlerinde, orada bulunan kii vardr. Birisi arabann iindedir. kisi arabann dndadr.
Bunlardan bir tanesi M. Ali Aca'dr, bir tanesi Oral elik'tir. M. Ali Aca yaklap ate etmitir.
Oral elik, Abdi peki'nin ldne kanaat getirinceye kadar "tamam tamam, artk dur" diye
barmtr.

124

Sonra elindeki silahn beline sokarak, yolun aasna doru komu gitmitir. Aca da,
Yavuz aylan'la birlikte geldii gibi oradan uzaklamtr. Sonras yaanan eyler; Trkiye'nin
o gnk karmak atmosferi ierisinde daha da karmak hale getirilmitir. Herkes bir
senaryoyla yaklamaktadr. Oysa olay ok basittir. Failler ortadadr. Silah kimin getirdii
bilinmektedir. Nereye att bilinmektedir. Bu olayn ierisinde bulunan insanlarn ilikileri,
balantlar bilinmektedir. Ama sonu yoktur, sonusuzdur. Siyasal cinayetlerin birbiri ardna
tekrarlanmasna ite bu sonusuzluk yol amaktadr.

smet nn'nn nl Konumas

Burada nemli olan ey, bir siyasi cinayetle ilgili olarak failini bulup sonuca ulamaktr. Trk
insan, Cumhuriyet'ten nce de siyasal cinayetlerle kar karya gelmitir. Kimi zaman, Trk
topraklarn kullanmak isteyen pek ok gizli servis, pek ok yabanc lke kmtr. Bir rnek;
kinci Dnya Sava yllarnda Trkiye'yi savaa sokmak iin yaplan suikasttr. Mehur Von
Papen suikastnn ilginlii surdadr. Papen, Alman bykelisidir. Ruslar, ngilizler,
Amerikallar bizi savaa sokmak istemektedirler. Ama o gnk smet Paa'nn ynetimi,
savaa girmemekte kararldr. Bu suikast, Rus Bykelilii'nden grevlendirilen kiiler
tarafndan yaplr. Bombalar verilir, her ey halledilir. Suikast gerekletirecek kiiye,
Bykeli Atatrk Bulvan'nda yrrken, "Git arkadan ate et ldr. Etrafn sarlr ok skrsan
bu bombay ek at, onlar bertaraf olur" demiler. ahs bakmtr ki, Papen ile ei bulvar
zerinde, korumasz, o kadar rahat yrmektedir, "ben niye silahla ldreyim, bombayla
ldreyim de bir gzel parampara olsun" diye dnmtr. Pimi ektiinde bomba
kendisini ldrmtr. O gnk gvenlik grevlileri, bombay atan ahsn benlerine kadar
paralarn toplamlar, kimliini saptamlar, sonra ilikilerini bulmular. n Ar'dan snr
gemek zereyken yakalamlar, dierleri de, stanbul'da konsoloslua saklanmlardr.

125

Konsolosluun etrafn Trk gvenlik gleri ablukaya alrlar, bir hafta sresince beklerler; bir
hafta sonunda bu ablukaya dayanamayan Ruslar, sulular teslim etmek zorunda kalrlar. O
gn smet nn'nn ok nemli bir konumas vardr: "Ben her eye izin veririm. Ama bir baka

lkeninin topraklarmza terrist tamasna asla izin vermem, Trkiye topraklarna terr
trmanamaz" demitir. O dnemin btn sktrmalarna ramen bu kiiler yarglanmlar.
Kimisi ceza alm, kimisi de snr d edilmi. nemli olan ey, sonuca gitmektir. Nerede
olursanz olun, sonusuz brakrsanz, yapanlar dllendirmi olursunuz.

Dursun, ok ve Aksoy'u ldrenler de Belli

Uur Mumcu nasl ldrld. Uur Mumcu'nun suikastnn arkasndan onu katledenlere bir
kar yaklatmz zaman, elimizi geri ektik ve olay sonusuz braktk, onu baarm olmak
bizim demokrasimiz iin nemli bir adm olacakt. Abdi peki'yi ldrenler ortada. Mehmet
ener kimdir, silah nereden almtr, nereye getirmitir. Mehmet ener, MHP balantlar
saptanm bir insandr. Bu kiiler serseri mayn gibi ortalkta dolaan insanlardr. Bu kiilere,
siz kahraman olacaksnz dediinizde, bu kiiler her trl pislie girerler. Bu kiiler ellerini
kollarn sallayarak dolayor ve maalesef bizim vicdanmz kanyor, Trkiye'nin adalet vicdan
kanyor. Trkiye gitgide daha karanla gmlyor. 12 Eyll sonras cinayetlerine bakn. te
Turan Dursun. Kitaplarn okuyorum, Aydnlktaki yazlarn okuyorum, tylerim diken diken
oluyor. Diyor ki; "Beni ldrecekler." Niye ldrecekler? "nk ran radyosu bizim adlarmz
verdi. Fetva olarak yaynlad" diyor. Kimler ldrlecek? Bahriye ok ldrlecek, Turan
Dursun ldrlecek, Muammer Aksoy ldrlecek.
alma yaparken bir rapor geti elime, tylerim diken diken oldu. Yaklak yz yirmi kiilik bir
liste var. Listenin altna srekli isim eklemek mmkn. Listenin bana Trk gizli servisi
yle bir balk atm: ran ve ran'n destekledii terr rgtlerinin Trkiye'de iledii siyasi
cinayetler. Yz yirmi adam! ran gibi bir lke, topraklarnzda siyasi cinayetler iliyor. Siz de
bunu bir gzel listeleyip etelesini tutuyorsunuz.

126

Peki kardeim bu adam kim. Nasl olur, siz topraklarnzda ran'n at oynatmasna, terrn
yeermesine nasl bu kadar izin verirsiniz. Yok yant. Listeyi okuduum zaman ok zldm,
halen ok byk ac ierisindeyim.
Hasan Kesami, Ahmet Agihigi diye iki ranl diplomattan bahsediyorlar, Muammer Aksoy'un
katil zanls olarak. Muammer Hoca'y ldren, iki ranl diplomat. Ve lkemizin gizli
servisi sylyor. Ne diyor? ran gizli servisine ait iki tane diplomat; Hasan Kesami, Ahmet
Agihigi. Eylemi bunlar gerekletirmilerdir diyor. imdi siz, Trkiye Cumhuriyeti vatanda
olduunuza zlmez misiniz? Devletinize soru iareti ile bakmaz msnz? Eer o gizli servis,
Turgut zal'n Uur Mumcu suikastnda syledii gibi; sizinle bir lkeyi kar karya
getirmek iin byle bir rapor dzenliyorsa, gizli servisi yok edin. O gizli servisten hesap
sorun. Sen kimin gizli servisisin, kime alyorsun deyin. Eer ona gveniyorsanz,
Sleyman Demirel'in o zaman dedii gibi, "Gizli servisin verdii bilgi dorudur" diyorsanz, o
zaman o bilginin gereini yerine getirin. Onu akta brakmayn. Akta brakrsanz katiller
cirit atar.
imdi 12 Eyll sonrasna geldiimizde; Turan Dursun, Bahriye ok, Muammer Aksoy
cinayetleri, ok nemli cinayettir. Bu cinayetin arkasnda kimlerin olduu belli. nceden
adlar aklanm insan. ldrlecekler. Kim tarafndan ldrlecekler? ran tarafndan
ldrlecekler.

ran ah Darbeyi Biliyor

imdi bu bir taknt haline geldi. Ben ran'n Trkiye'deki etkinliklerini aratrmaya
baladm. ok ilgin, hsan Sabri alayangil'in anlarnda var. Diyor ki; "Yetmi
ncesiydi. Ben dileri bakanym, ran ah bana zel bir davet gnderdi. Gel bir gn
beraber len yemei yiyelim. Dedim ki bu bizim ran'la ilikilerimizde ve ah'la ilikileri
^izde olacak bir ey deil. Mutlaka nemli bir ey syleyecek diye abadm uaa gittim. Beni
alma odasnda arka tarafta bir yere oturttu".

127

ah demi ki; "Sayn Dileri Bakan, lkenizde size kar bir darbe hazrlanyor. Bu

darbeden haberdar olun. Bu darbe sol bir darbe. imdi ben bat snrna asker kaydrmak
istemiyorum. Siz bu ilere engel olun, bir hallediverin". Trkiye'ye darbeyi haber verenlerin
banda ran ah geliyor. Diyor ki; "Anlam veremedim, inanamadm geldim. Sonunda darbe
baka bir ekle dntrlmt".
ran ah'nn bundan haberi var. Sonrasna geliyoruz. ok ilgin gelimeler; 80 sonrasnda,
telefon konumalarmz dinlemek iin, haberlememizi renmek iin, ran gizli servisinin
adamlar, burada bir gizli rgt kurdurmular. te slami Hareket dedikleri Hizbullah bu. Bu
rgt kendisine adam tutmu, demi ki biz MT'iz. Seni kim ele geirirse sylemeyeceksin.
u u telefonlar dinleyeceksin, u u zarflar aacaksn, bize getireceksin. Bu PTT memuru,
buna inanm ve bizim telefon konumalarmz, kimi istedilerse nnde btn telefon
konumalarn aktarmlar. Yani haberleme sistemimize girmiler. Biraz nce arkadam
syledi. te adam anlatyor. MT iinde sekreter dzeyinde adamlar vard diyor. Gizli
servisimize girmiler. Trkiye'deki ordumuzun iindeler. Trk Ordusu'nun iindeki oluumlar
en az bizim kadar yakndan takip ediyorlar. 80 sonras onlardan gelen gmenlerle birlikte silahl
unsurlarn da sokmular. Niin sokmular? Devrim ihra etmek iin sokmular. Ne devrimi?
Mollalar devrimi. Peki Trkiye ne yapm? Hibir ey yapamam. stanbul'da ka tane ranl
yaadn, bunlarn hangisinin kendisine eylem hazrl iinde olduunu bilmiyor.
Bildiklerine de bir ey yapamyor zaten.

ran'n Her Yerde Adam Var

Tekrar ediyorum, ran bugn istesin, yarn Trkiye'yi kan glne evirir. Ve Trk gizli servisi
dahil, emniyet gleri de bunun karsnda aresiz kalr. nk denetleyemedikleri dzeyde
emniyet kadrolar ele geirilmitir, gizli servise szmtr, ordunun iinde adamlar vardr, her
yerde adamlar vardr. Nasl var? TBMM Faili Mehul Cinayetleri Aratrma Komisyonu diye bir
komisyon kuruldu. Komisyon Batman'a gitti. Batman'da vali vekili ve emniyet mdryle
konuulurken, oradan bir ses ykseliyor.

128

Diyor ki; Batman, Gerc'n Sekili, iekli bir ky daha var. Orada Jandarma kamp var. Biz bu
kamplara gittik, bu kamplarda Hizbullahlara eitim verildiini saptadk. kamp Jandarma
kontrolnde. nde de Hizbullahlar eitiliyor. Niin eitiliyor? PKK'ya kar kullanlmak iin
eitiliyor. Dedik ki diyor, bunlar daha sonra bamza i aar. Sonra bizi dinlediler vazgetiler
diyor. Bunu syleyen yetkiliyi srm srm srndryorlar. Yurtdnda ok nemli ve
baarl hizmetleri olan bir yetkilidir. Komisyonun bir sr su duyurusu var, hibirisi yerine
getirilemiyor. Deniyor ki, mollalarn eittii imamlar, Gneydou'da eriat propogandas
yapyor. Bir tanesine dokunulmuyor.
Trkiye, ran'n tehdidi altndadr. Uur Mumcu suikastnda herkesin yrei yank, bizim
yaknmzda olan bir insan, aabeyimiz, bizim yreimiz daha yank. O dnemin Ankara
Emniyet Mdr, imdi Edirne Valisi olan ahs, suikasttan birka hafta sonra hacca gitmek
zere hareket edecekler, Meclis'ten smet Sezgin falan. Biz de artk takip timi gibi srekli adamn
peinde izliyoruz. Nereye baskn yaparlar biz gidiyoruz. Onlardan nce otel kaytlarn buluyoruz
falan, dedim ki; yazmamak iin, yreimi rahatlatmak iin soruyorum: Elimizde bir bilgi var
m? Dedi ki telefonu dinliyoruz, bir tanesinin ifresini zmeyi baardk. ran
Bykeliliimde adamlar, gerekli bilgileri verdik. Kapsnda adamlarm var. Bu ii yapanlar ha
aldk ha alacaz. O gnden bugn, ha aldlar ha alacaklar. Mneccim olmaya gerek yok.
Bombay kim getirmi, C-4 kim kullanyor. 1983'ten bu yana Hizbullah ve slami rgtler
Trkiye'ye bu bombay sokmular. Bir de kim de var Trk Silahl Kuvvetleri'nde var. Trk Silahl
Kuvvetleri, tahrip kalb, benzeri ekillerde eitim bombas olarak bunu kullanyor. nk bunu
retmek zorundasnz. Bu bombann menei ne? Kriminal incelemesi var. nc
sayfasnda diyor ki, bu bomba ekoslovak yapm. Beinci sayfasna bakyorsunuz,
Amerikan yapm kyor. Olaya net bakmak lazm. Bu bomba Amerikan yapmysa baka,
ekoslovak yapmysa baka bir ey ifade eder. Amerikan yapmysa Trk Ordusu'na
bakacaksnz, ordan alnma var m, bir szma var m, olayla irtibatl olanlar kimler. ekoslovak
yapmysa, Ortadou'daki terr rgtlerine kadar gideceksiniz.

129

Bu bombay getirenler belli; Hizbullah'tr, slami Hareket rgt'dr. 35 kg snr geerken

yakalanmtr. lk 1983 vakasdr. Sonra da slami Hareket rgt operasyonlarnda yaklak
40 kg kadar evlerinde kmtr. Mehmet Ali eker diye, bunlarn teknik ameliyat sorumlusu
diye tarif ettikleri adam, ran'da, Suriye'de slami dzenden yana olan rgtlerin eittii bir adam
var, bu adam, bu bombalarla ilgili ok detayl aklamalarda bulunuyor. Bu adam ayn
zamanda etin Eme suikastnn gzcs, istihbaratn yapan adam. etin Eme'in evinin
nnde, olay gnnden bir gn nceki sabah grlyor. Peki Trkiye'de bu adamlarn bu
kadar yaylmasna nasl seyirci kalnyor?
Uur Mumcu'nun kitaplarnda ad geen Teleman'n bahsettii bir adam var. Suriyeli Celal var;
Dvizci Celal, mehur Celal, Celal. Kimse dokunamyor. Teleman yazyor, diyor ki, buna kimse
dokunamaz. Bu Suriyeli Celal'in Sirkeci'de yeri var. Trkiye'nin en zengin adamlarndan bir
tanesi. etin Eme ldrldkten sonra, Fatma Doankayal diye birisi, etin Eme'e telefon
ediyor, ulaamyor. Daha sonra telefon kaytlarndan bu kadna ulalyor. Polis mdrlerinden
birisi diyor ki, Celal bu ileri yapmaz, o iyi adamdr. Bir buuk yl boyunca kimse yaklamyor.
Kadn diyor ki; ya bu adam bunu ldrn dedi. Bunu duydum. Kimse yaklamyor. Bir buuk
yl sonra gelen adamlar, basnn basksyla bu ie eiliyorlar. Kadn alyorlar. Kadn diyor ki;
Ben Zehebi'nin evinde temizlikilik yapyorum. Kocam ofrln yapar. Bir telefon
konumas srasnda duydum; Mehmet diye birisine dedi ki, ortadan kaldr o adam, kfrler.
Ben de onun iin etin Eme'i aradm, diyor. Zehedi kim? MT'in raporlaryla, Suriye gizli
servisi adna alt saptanm; altn, uyuturucu, kara para trafiinin gbeindeki adam.
.Altn transferinden aln, Turan evik'in Yunanistan'da kurtulmasna kadar, bu ilere grtlana
kadar batm bir adam. stanbul'un en zenginlerinden. Polis bastnda, 300 kiloyu akn altn
kyor adamn kasasndan. Biz bunu haber yaptmzda, Adalet mfettileri sorguya ald.
Bana sorduklar ilk ey; sen bu belgeleri nerden buldun kardeim, dediler. Dedim ki, benim
kapmn nne brakyorlar bunlar. Baka soru yok. ktk, Zehedi de kt. stanbul
sokaklarnda ba baa kaldk. Sonra Zehedi'yi, Faili Mehul Komisyonu'na ifade vermeye
ardlar, gelmeden nce tane rvet teklifinde bulundu Sadk Avundukluolu'na, satn
almak iin.

130

nce para teklifinde bulundu, dedi ki; Krkkale Spor'a 6 milyar para yardmnda bulunaym.
Sonra, istediin kadar para yardmnda bulunaym. Adam reddetti. Reddetmeseydi komisyon
dinleyemeyecekti onu. Ama ortada sonu yok. Suikasta uramadan nce Bahriye Hanm'a
polis gitmi, demi ki; bombal zarf gelebilir size, nereden gelebilir. nk tehdit telefonlar
geliyor. Efendim tehdit telefonlarndan bir tanesi Genelkurmay'a ait. Niye aram, kim aram
Bahriye Hanm'? Kimdir bu adamlar, nerelere szmlar? Bu devletin iindeki reklenmilik
nereden kaynaklanyor. Kim hesabn soracak, nasl soracak. Haberlememizde var, gizli
servisimizde var, askerimizde var, salk servisimizde de vardr. Her yerde varlar, kim bu
adamlar. Ne istiyorlar bizden, bizim topraklarmza baka bir dnceyi getirmek iin
yerleiyorlar.

Devletin Byk Hatalar Var

Bugn ilticann ykseliinde sermayenin yapsna baktnzda, her ey aka ortaya kyor.
Suudi Arabistan girili sermaye girili politikaclara bakn, onlarn destekledii glendirdii
adamlara bakn. Bizim devletimizin byk hatalar var. Bizim devletimizi ynetenler, ne zaman
sktlarsa en radikal zme bavururlar. Bunun zm ne getirir diye dnmezler.
Solcular tehlike olarak grrler, lkcleri alevlendirirler. Gneydou'da PKK'y tehlike olarak
grp slami rgtleri alevlendirirler. Yani birbirine krdrarak bir basan beklerler, sonu
ortadadr. slami Hareket rgt Batman'da rgtlendikten sonra, ikinci rasyla birlikte
ehirlere ulamay hedeflemi, gelmiler ehirlere. Kim bu adamlar; macera arayanlar,
Allah inancyla, kktendincilikle gzleri kr olmu yoksul Gneydoulu ocuklar, ilerindeki
birka lider gayet refah iinde yayor. Bu ocuklarn evlerinde bir sr porno kaset kt. Bu
ocuklar, giderler maaza soyarlar tirt giyerler. Bunlar gerektiinde yoldan hara toplarlar.
Trkiye'nin en byk otomobil alma ebekesi bunlara aittir. aldklar otomobilleri gtrp
Batman Emniyet Mdrne satarlar. Adam da bir gzel alr onu gider.

131

Sonra ikinci el, nc el yasalarndan, boluklardan yararlanrlar. alyorsunuz, bir

bakasna satyorsunuz, kt niyetli; eer o bakasna satarsa iyi niyetli. nc el aldysanz
otomobili, mr boyu kullanma hakkn elde edersiniz. Kimse size sormaz. Ya kardeim
bunlar nerden geliyor, sen emniyet mdrsn. Be otomobili bu kadar ucuz nasl alyorsun,
alrken sormuyor musun?

Senaryolar Brakp Geree Bakalm

Btn tablonun ierisinde netlememiz gereken sadece bir ey var. Senaryolardan arnmak.
Gereklere bakacaz. Trkiye'de yaplmayan ey budur. etin Eme'in eine, bu ii
yapanlarn fotoraflar gsterilmemitir. Byle soruturma olur mu? Uur Mumcu olayndan
sonra olayla ilgili 180 kiinin ifadesine bavuruldu. Bir tanesi adna dava ald. Niye? Diyor ki,
bombay koyanlar grdm. Adamn suratndaki yara izine kadar tarif ediyor. Ben,
oturuyordum, karmn taksi ofryle ilikisi olduuna dair bir iddia vard, taksi ofrn
gzlyordum. Adam geldi, arabann altna girdi kt kalkt gittiler. Adamlar bunlar diyor. Kim
onlar; slami Hareketin Ankara sorumlusuyla, rgtn stanbul'daki nde gelen adamlar.
Eer biz bu lkeyi bu pisliklerden arndrmak iin kavga vermezsek, lkemizin kurumlarnn
iine szmlklaryla bu adamlar, ne yazk ki bizi teslim alacaklar. Bunlarla mcadele
etmeliyiz. Bunlarn takipisi olmalyz. Bunlarn stne gitmeliyiz. Ben sadece olgulardan yola
karak, somut delillerden yola karak, lkemizde ne kadar geni bir taban bulduklarn
anlatmaya altm. Bunun zmn hep beraber biliyoruz. Bunun zm demokrasidir,
bunun zm demokratik sisteme hep beraber katlmmzdr. Bunun iin oyunuzu gcnz
ok iyi deerlendirmeniz gerekir. Ancak o zaman suikastlar durur.

132

HUKUK DEVLET, GLADYO

VE SUSURLUK YARGILAMALARI

Emcet Olcaytu

Avukat, stanbul Barosu

Susurluk alma Grubu yesi

Konuya balamadan nce bir tespit yapmakta yarar var. Hukuk devleti ve gladyo
kavramlarnn temsil ettii kurumlar, normalde bir arada bulunamaz. Bunlar bir araya getiren,
emperyalizmdir. Kapitalizmin hkim olduu lkelerde insanlar, maddi manevi varlklar ykma
uratlmak suretiyle bu iki kurumu bir arada, ayn zamanda ve zeminde kabul etmeye
zorlanmlardr. Bu srecin aklanmas, siyasal zmleme yapmay da gerektiriyor. Ancak
benim burada ele alacam konu, iin bu tarafn bir yana brakmam gerektiriyor.
Uluslararas platformda gladyo olarak deifre edilen, lkemizdeki adyla kontrgerilla ve son
dnemde has adyla olarak kamuoyuna yansyan zel sava rgtlenmesinin, hukuk
dzenimiz ve yurttalar tarafndan nasl ve ne dzeyde alglanabildiini ksaca gstermek
zere seildi bu konu. Ama ayn zamanda bu konuyla ilgilenenlerin de, henz zerinde pek
fazla durmad baz hukuki problemleri incelemeye bir balang olarak tarafmdan
deerlendirilecek.

133

Resmi bir belgeden baz alntlar yaparak konuya balamak istiyorum. Okuyacam belge,
Cumhurbakan Demirci'm Babakan Erbakan'a gnderdii 13 Kasm 1996 gnl
mektuptan alnan bir alnty da ieriyor.
Cumhurbakan'nn mektubundan yaplan alnt yle:

"Emniyet Genel Mdrl bnyesinde zel Harekat Dairesi vardr. Bu dairenin baz
elemanlar uyuturucu, kumarhane, adam ldrme gibi ilere karmaktadr. ...mer Ltf
Topal ldrenlerin itiraflar fevkalade enteresandr. ...Airet reisi devleti kullanmaktadr.
...Devlette grevli baz kiilerin zel Harekat Daire Bakan brahim ahin'den talimat
aldktan ve bunun ileri Bakan dahil baz yksek mevkilerin bilgisi dahilinde olduu
sylenmektedir."
Belgeyi okumaya devam ediyorum:

"Trkiye'de katliam san olarak, yurt dnda ise uyuturucu kaakl ve cezaevi firarisi
olarak tnterpol tarafndan krmz blten ile aranan bir silahl eylemci ile bu kiiyi yakalamak
veya t bulunduu yeri derhal gvenlik birimlerine bildirmekle grevli ve ykml st dzey bir
emniyet mensubunun ve bir milletvekilinin ayn ortamlarda birlikte olmalar ve Abdullah
atl'nn gerek kimlii bilinerek bu birlikteliin uzun sreli yakn ilikiler ierisinde
srdrlm olmas bu kiilerin her nn de zerinde ruhsatl tabancalar bulunmasna
ramen, ayrca suikast ve gizlice cinayet ilemekte kullanlabilecek vahim nitelikte silahlar ve
mermileri, sahte plakalar ve birok sahte belgeleri yanlarnda bulundurduklar nazara
alndnda... ad geen kiilerin; yanlarnda bulundurduklar kiilerle birlikte yasalara aykn
silahl bir eylem hazrlnda bulunduklar anlalmaktadr. ...Abdullah atl, silah tama izin
belgeleri ve hususi yeil pasaportlar dzenlenerek eitli imtiyazlarla donatlmtr. ...mer
Ltf Topal'n cinayet zanllar stanbul Emniyet Mdrl'nde . gzaltnda bulunduktan
srada daha ilk saatlerden itibaren Sedat Edip Bucak stanbul Emniyet Mdrl'ne
defalarca telefon aarak bu kiileri gzaltndan kurtarmaya ve aratrmann geniletilmesini
engellemeye ynelik giriimlerde bulunmutur.

134

Aratrmann birinci gn henz tamamlandnda ise, zel Harekat Daire Bakam brahim
ahin'in bizzat stanbul'a gelmesiyle bu kiiler apar topar stanbul Emniyet Mdrl'nden
Ankara Emniyet Mdrl'ne gtrlm ve orada ksaca ifadeleri alnp yzeysel bir
inceleme yaplp yasal olmayan bir uygulamayla serbest braklmlardr."
Belgede; "bu uygulamann duygusal bir destekten, yani polisler arasnda baka olaylarda
grlebilecek bir dayanmadan deil, rgtsel bir badan kaynakland" belirtilmektedir.
Ayn belgede, "devlet iinde yasa d rgtlenmenin sadece devlet grevlilerini kapsamad,

bu rgtn yasal engel tanmad, bu rgte dahil bir parlamenterin yanna cinayet zanls
polislerin koruma grevlisi olarak usulsz ilemlerle tayin ettirilebildii, Tark mit'in
kaybolmas olaynda bu rgtn aa kma ihtimali belirince, zel Harekat Daire
Bakannn yasal soruturmaya mdahale ederek aratrmann srdrlmesini nledii,
rgt yeleri arasnda mutad arkadalk ilikileriyle izah edilemeyen parasal ilikiler
bulunduu, keza, zel Harekat Daire Bakannn koruma grevlisi olan Ayhan Aka'nn yurt
dnda uyuturucudan elde edilen paray Trkiye'ye getirdii srada yakalanan Dilek rnek
ile birlikte ayn davann san bulunduuna" iaret edilmektedir. Belgede bu tespitler
yapldktan sonra; Korkut Eken'in beyanna atfta bulunularak u deerlendirmeye yer
verilmektedir:

"Bu teekklde yer alan ahslarn kiilikleri, grev alanlar ve lkedeki etkinlikleri nazara
alndnda, (Korkut Eken'in beyanlarnda belirttii zere) teekkln eylemlerinin yetkili ve
grevli merciler tarafndan artk kontrol edilemez boyutlara ulat grlmtr. Susurluk
kazasyla bu teekkln bir ksm mensuplar meydana kmtr."
Belgeden yapacam alnt byle!
Bu belgeyi ve belgedeki tespitleri yapan makam baz izleyicilerin hatrlayacan sanyorum.
Bu alntlar stanbul DGM Basavclnn iddianamesinden yapld. imdi belgeyi
yorumlayalm.

135

Teekkl Kontrolnden Karan Yetkili Merci Kim?

Bu iddianame, 5 Mart 1997 tarihlidir. 2-3 ay nce basna ulamtr. Ve 2 Haziran 1997
gnk durumada okunmutur. Ne var ki, bu teekkl artk kontrolnden karan yetkili ve
grevli mercilerin hangi merciler ve yetkililer olduu sorusu, bugne kadar hibir yerde
sorulmamtr. Oysa savcln bu iddias davann "pf noktas"dr.
Bilindii gibi bu iddiay ileri sren savc, kamu adna iddiada bulunan kiidir. Bu adan
bakldnda, bu iddiay ileri srmekle toplum adna yetkili ve grevli merciler dedii kiileri ve
makamlar sulam olmaktadr. te yandan savc, ceza yarglamasnda iddia, karar ve savunma ls ierisinde gerei tespitle grevlendirilen ve bu nedenle kendisine eitli yetkiler
verilen kiidir. Her iki durumda da savc, bu yetkili ve grevli mercilerin yarglama
aamasnda ortaya karlmasna almakla ykmldr. Ancak, unu da tespit etmek gerekir ki, savc, bu iddiada bulunmakla eline iki ucu keskin bir kl almtr. Bu teekkl artk
kontrol alanndan kard sylenen mercilerden bahsetmek, sanklar zerinde bir tehdit
oluturuyor. Ancak, ayn zamanda bu iddia, sanklara, vaktiyle birlikte hareket ettikleri grevli
ve yetkili mercilere ynelik antaj imkn da vermektedir.
Bu soruyu kamuoyuna mal etmek nemli bir grev olarak nmzde duruyor.
Bu greve bylece iaret ettikten sonra, btn yurttalar ilgilendiren Susurluk
yarglamalarnda mevcut problemleri irdelemeye gemek istiyorum.

Susurluk Hakknda 16 Dava

u anda Susurluk davalar olarak adlandrdmz soruturmalar, benim tespitlerime gre 16
tanedir.
Bugne kadar derli toplu bir listenin kamuoyuna yansmadn dikkate alarak, burada, kayda
gemesi bakmndan ayrntl olarak sralamakta yarar vardr.
Liste yle:

136

1) Meclis'e gnderilen Sedat Bucak ve Mehmet Aar'la ilgili stanbul DGM Savcl'nn
1997/221-1 Hz. sayl,
2) Sami Hotan, Ali Fevzi Bir ve Haluk Krc haklarnda yrtlen 1997/478 Hz. sayl,
3) Yaplan aklamalara gre, "yasa d blc terr rgtleri ile hukuki yollardan mcadele
olana bulamayan grevlilerin terr rgtlerine destek verdiklerini dndkleri kiilere
kar hukuk d yollardan mcadele etmek zere oluturduklar rgt "le ilgili Diyarbakr
DGM'de,
4) Ankara DGM'de ve,
5) zmir DGM'de yrtlmekte olduu sylenen ayr dosya. 1996/2303 Hz. sayl,
6) Tugeneral Veli Kk hakknda Genelkurmay Bakanl'na gnderildii belirtilen
1996/2303 Hz. sayl,
7) Yaar z iin Emniyet Genel Mdrl'nde teknik danmanlk hizmetini yrttnden
bahisle dzenlenen evrakta sahtecilik nedeniyle Mehmet Aar hakknda. 1997/9-1 sayl
kararla Ankara C. Basavcl'na gnderilen,
8) Yaar z'n zerinde yakalanan silahlar, sahte belgeler ve pasaportlarla ilgili emniyet
grevlileri hakknda 1997/10-2 sayl kararla Bakrky C. Savcl'na gnderilen,
9) A. atl'ya sahte kimlik veren grevliler hakknda 1997/23 Hz. sayl,
10) A. atl'ya sahte kimlikle ehliyet veren grevliler hakknda 1997/25 Hz. sayl,
11) A. atl'ya, umumi ve hususi yeil pasaport verenler hakknda 1997/24 Hz. sayl,
12) A. atl'ya silah ruhsat verilmesinde suistimali grlenler hakknda, Memurin
Muhakemat Kanunu uyarnca stanbul l dare Kurulu'na gnderilen,
13) . L. Topal'n ldrlmesi nedeniyle Saryer C. Savcl'nn 1996/3514 Hz. sayl,
14) Tark mit hadisesi ile ilgili Silivri C. Savcl'nn 1995/627 Hz. sayl,
15) Behet Cantrk ve arkadalarnn ldrlmesi ile ilgili Sapanca C. Savcl'nca
srdrlen,
16) ranl uyuturucu ve nkleer madde kaaklar Lasem Ecmaili ve Askar. Simitko'nun
ldrlmesine ilikin Silivri C. Savcl'nca srdrlen, soruturmalar.
137

Bir de Almam Dosyalar Var!

Bunlar, alm olduu resmen aklanan soruturmalar. Hepimiz biliyoruz ki, bugne kadar
basna yansyan ve bazlar kesin delillere kavuan baka iddialar var. Azerbaycan'da darbe

giriimi, Eref Bitlis suikast, Cem Ersever'in ldrlmesi, uyuturucu ve silah ticareti, in Halk
Cumhuriyeti snrlan ierisinde giriilen sabotaj eylemi ve tabii geen yln rakamlaryla tespit
edilen 500 milyarlk rtl denek yolsuzluu.
Bunlara bakalar da eklenebilir. Manukyan'n ofr Mehmet Urhan'n ldrlmesi, nkleer
madde kaakl, Behet Cantrk'n avukatlar Yusuf Ekinci ve Medet Serhat'n ldrlmesi,
zel rgt elemanlarndan Tevfk Aansoy'un ldrlmesi vb.
Bunlar da henz soruturma aamasna getirilememi iddialar.

Davalar Hakknda Kamuoyu Bilgisiz

Btn bu soruturmalarla ilgili bugn ne yapld konusunda kamuoyunun ciddi bir bilgisi
yoktur. Durumu yle tespit edelim.
15 Haziran 1997 itibariyle Susurluk'un zerinden yedi aydan fazla bir sre gemitir. Geen
bu sre ierisinde sahte pasaport, sahte kimlik, sahte belgelerle dzenlenen silah ruhsatlanyla
ilgili soruturmalarn davaya dnmesinde makul sreler almtr. Bu rgtn odak noktalarnda bulunan Sami Hotan ve Haluk Krc'yla ilgili gyabi tevkif mzekkereleri yedi aydr
sonulandrlamamtr. Bu ahslar yakalanamamtr. Yine resmi aklamaya gre "terr
rgtlerine destek verdiini dndkleri kiilere kar yasad yollardan kanun kaaklar
ile birlikte mcadele eden" grevlilerle ilgili Ankara, zmir ve Diyarbakr DGM"lerinde yrtlen
soruturmann ierii hakknda kamuoyuna hibir bilgi ulamamtr. Sadece soruturma
ald bilinmektedir.

138

Oysa bu soruturmalara neden olan sulardan zarar grenler bulunduu muhakkaktr. Bu

soruturmalarn sonucunda alacak davalarda "davac"(mdahil) sfat alacak kiiler vardr.
Soruturmalar (anlald kadar ile), sutan zarar gren kiilerin katks aranmakszn
yrtlmektedir. Eylemlerden zarar gren kiilerin davalardan haberi olup olmad da
bilinmemektedir.
Faili mehul cinayetlerin sorumluluu kamuoyunca bu zel sava rgtlerine balanm olmakla
birlikte, bu cinayetlerden zarar grenler, rgtsz ve dank olduu iin yrtlmekte olan
soruturmalara yasal mdahale olanaklarn muhtemelen yeterince kullanamamaktadrlar.

stanbul DGM'de 2 Haziran'da durumalarna balanan davann iddianamesi de, davaya

mdahale imknlarn ortadan kaldracak biimde hazrlanmtr. ddianamede, sanklarn

kart bir sr cinayetten bahsedildikten sonra, bu cinayetlerin baka soruturma dosyalarna aktarld grlyor. Bu davalar birletirilecek olsa bile, mdahil sfat alanlar, bu
sfat kazandklar andan itibaren yarglamaya mdahale edebildikleri iin mdahillerin bir
ksm haklan kstlanm olacaktr. nk mdahiller, CMUK'un 369. maddesine gre,

davaya katlmalarndan nceki ilemlere ilikin sz ve itiraz hakkna sahip olamamaktadrlar.

Yine Yargtay kararlaryla da desteklenen bir uygulama var ki, bu uygulamaya gre; mdahillere,

sadece zarar grdkleri eyleme ilikin olarak davada sz hakk verilmektedir. Bu nedenle, bugn
313. maddeden (yani silahl teekkl oluturmak suundan) yarglanan kiilerle ilgili alan davada,
mdahiller "zel Sava rgt"ne ilikin iddiada bulunsalar bile, bu iddialarn aratrlmas hatta
tartlmas bile nlenebilecektir. Bu da problemlerimizden birisidir. Mevcut dava ve soruturmalar,
313. madde ile snrlandrlarak yrtlebilecek ve zel sava rgtlenmesi yarg kapsam dnda
kalabilecektir.

139

Mevcut problemler, ayrntlara inildike artyor. Ancak, ana hatlaryla belirttiim problemlerin
zm iin, Susurluk yarglamalarnn bugne kadar nmze kan en byk frsat
olduunu elbette biliyoruz.
Ancak, bugne kadar yarg srecinde bu srece mdahale edebilmek asndan, seferber
edilebilecek btn glerin seferber edildiini sylemek mmkn deildir.
Konumam, Genelkurmay'n son gnlerde sivil edebiyatmza kazandrd bir deyimle
bitirmek istiyorum: Durumdan vazife kartmamz gerekiyor.

140

RANGATE VE TRKYE

Prof. Dr. etin Yetkin

Akdeniz niversitesi retim yesi

Trkiye'yi bir skandallar lkesi durumuna getiren olaylarn ve kiilerin nclerinin resmi
belgelerde anlmaya balamas 1978-1979 yllarna rastlar. Bu srada, daha nce Adalet
Partisi iktidarnda solcular izlemekle n yapm ve bu nedenle de "zehir hafiye" diye anlm
olan ileri Bakan Dr. Faruk Skan, 12 Eyll'den nce Ecevit Hkmeti'nde Babakan
Yardmcs ve yolsuzluklar soruturmakla grevli Devlet Bakan idi. Belki de, bu "zehir hafiye"
unvann gerekten hak etmek iin, solcular izlemeyi bir yana brakarak nemli baz konulara
el att. rnein, MT Mstearlna yazd 3 Ocak 1979 tarihli yazda yle diyordu:

"Amerikan ITT (International Telephone and Telegraph) irketinin... Trkiye mmessilinin

Amerikan uyruklu JOHN KARE AHO olduu belirtilmektedir. Ancak, Bakanlma yaplan baz
ihbarlarda yukarda ad geen ahs ve onunla ilgili olarak RUZ NAZAR isimli bir dier
ahsn, yabanclara ait ok uluslu irketlerin yurdumuzda gayrresmi temsilciliklerini yaptklar,
rvet dattklar, nfuz satn aldklar, gaynmeru yollardan kazan saladklar, kaaklk
yaptklar ve Devletimiz aleyhine sbversif (ykc) faaliyetlerde bulunduklar bildirilmitir..."

141

Bu belge, Faruk Skan'n Yarnlarn haneti adl, 1985'te yaymlanan kitabnn 199-131
sayfalarnda yer alyor. Skan'n, ayrca, Ulatrma Bakan Gne ncl'e yazd 9 Kasm
1978 tarihli yazda da u noktalara yer vermi olduunu gryoruz:

"...John K.Aho hakknda bakanlma yaplan bir ihbar zerine (bu kiinin CIA ajan olduu
eklinde) konu MiT mstearlna aktarlarak soruturma bu ynde de gelitirilmitir...
ITT'nin Trkiye brosunda grlen John Kriyak ve Sedat Tahir hakknda da MT soruturmas
almtr." (Age, s.139.)
Skan, daha sonra 15 Haziran 1979'da, Babakan Ecevit'e gnderdii "Zata Mahsus ok
Gizli" kaytl yazda, ayn nedenlerle, yurtd temsilciliklerimizin telekomnikasyon
sistemlerinin kurulmas ile ilgili Kbrs uyruklu bir kii hakknda da MT tarafndan soruturma
almasn isteyecektir (Age, s. 140).
Bu soruturmalarn alp almadn, almsa sonularnn ne olduunu bilmemiz
olanaksz. Buna karlk, Skan'n bu yazlarndan kalkarak baz gereklerin izini srmek
mmkn. Ama nce bir noktaya hemen bu aamada dikkat ekmek gerek. O da, Kbrs'n,
"Kbrs uyruklu kii" olarak yine gndeme gelmi olmas. nk, grdk ki, Kbrs'n karanlk
baz ilikilerde ve zellikle de lkclerin adnn kart birtakm gelimelerde nemli bir
yeri var. Szgelimi, Ruzi Nazar'n "mesai" arkada Dr. Kannapin'in, MHP tarafndan
Kbrs'ta nasl arlandn anmsamalsnz.
Skan'n szn ettii Ruzi Nazar olduka tannan bir kii. Uur Mumcu, eitli yazlarnda
ve kitaplarnda, rnein Papa, Mafya, Aca'da. sayfa 140-153'te, bu kiinin kim olduunu,
lkclerle ilikilerini, neler yapp ettiini belgeleriyle aklam bulunuyor.

142

Ruzi Nazar, aslen bir Rus. Fakat kinci Dnya Sava srasnda bir Sovyet subay iken Nazi
Almanya'snn saflarna gemi. Savan bitiminde de CIA'ya. Bir dnem, Ankara'da CIA
grevlisi olarak bulunduu da biliniyor.
CIA grevlileri John K. Aho ile Ruzi Nazar'n Trkiye'deki "i arkadalar"nn, bir Trk
gazetecisi olduunu da yine Dr. Faruk Skan'n Babakan Ecevit'e, "ok Gizli" kayd ile
yazm olduu 25 Mays 1979 tarihli bir baka yazdan reniyoruz.
"Bakanlma yaplan baz ihbarlarda, Iran ah'nn lkesinden ayrlmasndan sonra yeni
hkmetin kurulmas zerine, ran Bykeliliinin iranl renciler tarafndan igal edilmesi
srasnda, rencilerin ran istihbarat rgt SAVAK'n odalarnda bulduklar belgelerde,
Bakanlmca hakknda soruturma srdrlen ITT ve bir ksm irketlerle ilgili tahkikatlarda sk
sk ismi geen baz basn mensuplar ile dier baz ahslara SAVAK tarafndan gizli birtakm
hizmetler karl nemli miktarlarda paralar dendiinin grld, bu belgelerin igalci
rencilere mdahale eden polislerle birlikte elilie giren bir MT grevlisince alnd
bildirilmektedir..." (Yarnlarn haneti, s.205-206.)
Burada u soru sorulmaldr: ah'a istihbarat hizmeti sunan bir Trk gazetecisi, ah rejimi
devrildikten sonra bu kez mollalar iin de ayn hizmeti grmeyi srdrebilir mi? Hi kukunuz
olmasn, yant "Evet" olacaktr. Ama, para deil mi? Dahas, bu gazeteci, eer bir yandan CIA
ile de ilikili ve CIA onun ran ile balantsn srdrmesini istiyorduysa, bu hizmetini
srdrmesinde bir saknca bulunmas yle dursun, yarar da vard. "Irangate"in Iran kkenli
kahramanlarndan Siva, Haimi ve Monuer Gorbanifar'n da nce CIA ve ah'a, sonra da yine
CIA ve bu kez mollalara alm olmalar bu durumun ak bir kant.

"galci rencilerle birlikte elilie giren bir M/T grevlisince alnd" bildirilen belgelerde

adlar geen Trk gazeteciler kimlerdi? Bunlarn iinde bizi dorudan ilgilendiren biri iin
iranl gazeteci Amir Tahiri'nin Nest of Soies (Casuslar Yuvas) adl kitabnn "Iran-gate"
olayna deinen (Londra, 1988) 62. sayfasnda nemli bir ipucu bulunuyor. Tahiri'nin
yazdna gre:

143

"Kak, ranl dostlarna dant ve anlaldna gre de ona tedbirli olmak kouluyla ie
koyulmas sylendi. Birka ay iinde ran'a silah salanmasnda Trkiye nemli bir yol
durumuna gelmiti. rticai eylemleri ile tannan sa kanat bir Trk basn patronu ve
Muammer Kaddaf'ye yaknl bulunan bir Trk mteahhidi ile birlikte. Bu yeni operasyonda
otlak oldular. ABD bundan haberdar olmalyd ama Trkiye zerinden silah akna engel
olmak iin hibir harekette bulunmad."
Demek ki, ran ile ilikili bulunan gazetecimiz yle sradan biri deildi. Bir kere, sac bir
gazetenin nde gelen kiilerindendi. kincisi Libya ile balantl bir mteahhitle ilikili
olmalyd ve birlikte i yaptklarna gre onu iyi tanmalyd. ncs, ITT ile de "i" yapyor
olmas gerekiyordu. Bu nedenle de, szgelimi, o tarihte stanbul'da ITT'ye ait olan baz
yerlerde, birileri onu, John K. Aho ile birlikte grm olmalyd. Dahas, sava ara ve
gerelerine kar da bir ilgisi bulunmalyd. Doal olarak ara sra ran'a gidip geliyordu.
Libya'da i tutmu olan Trk mteahhidine gelince, onun da kimliini saptamak g olmasa
gerek. nk, bu lkede mteahhitlik yapanlar belli. Bunlar iinden SAVAK'a alan
gazetecimizin yakn evresinden olann da bulduk mu, bu ikiliyi ortaya karm oluruz.
Amir Tahiri'nin szn ettii Adnan Kak, 1980'lerde dnyann en nde gelen silah
tacirlerinden.
Kak, ABD Kongresi Soruturma Komitesi'nin belirlemelerine gre, iin bandan beri
ran'a silah sat olaynn iinde bulunuyordu ve hatta bu ii rgtleyenlerden biriydi.
Kak'nn bizi dorudan ilgilendiren ynyse, onun zellikle 12 Eyll dneminde
Trkiye'ye duyduu ilgi. Gerekten de, bu dnemde lkemize sk sk gelip gider olmutu.
Uur Mumcu, 28 ubat 1989'daCumhuriyet'teki kesinde diyordu ki:

"...Kak, daha sonra 12 Eyll dneminde sk sk Trkiye'ye gelip gitti. Genelkurmay

Bakanl kapsnda Orgeneral Necdet ztorun tarafndan iki yanandan plerek
karland
Neydi bu samimiyetin iyz? ran'daki olaylar myd?.."

144

II
CIA'nn ve "rangate" olaynn nde gelen kiilerinin, bizde ar sa kesimle nasl organik bir
ba iinde bulunduunu kantlayacak bir olay da yaand lkemizde.
Tarih, 21 Ocak 1985, gnlerden Pazartesi. Yer, stanbul'da OTM salonu. Uluslararas bir
sempozyum balyor. Konusu, "Trkiye'de Terristlerin Rehabilitasyonu". Gazetecilerin
kendisinden bilgi almak istedikleri Basn ve Halkla likiler Mdr Seluk Emre, toplantnn
"son derece" gizli olduunu, kendisinin de bu konuda bir bilgisi olmadn sylyor.
Toplantya katlanlar arasnda New York niversitesi Biyolojik Psikiyatri Blm retim yesi
Prof. Dr. Turhan til de bulunuyor. Nokta dergisi 3 Mart 1985 gnl saysnda til'in, CIA iin
baz aratrmalar yaptn, bu aratrmalarn konusunun insan beyni zerinde etkili ilalarn
gelitirilmesi olduunu, bu gibi aratrmalarn insan zerinde yaplmas Amerika'da yasak olduu
iin Trkiye'de Trk denekleri kullandn yazacak, 10, 17 ve 24 Mart gnl saylarnda konuyu
daha ayrntl bir biimde ele alacaktr.
Sempozyuma katlanlar arasnda bir baka ilgin kii de, Paul Henze, CIA'nn Trkiye eski
istasyon efi.
Neil Livingstone da konuklar arasnda. Livingstone, ABD Kongresi'nde Trkiye iin lobicilik
yapan "Gray and Company"nin bakan yardmcs. Bu nedenle de Trk devlet grevlileri ile
yakn iliki iinde. Ne ki, ayn zamanda ran'a Yarbay Oliver North tarafndan salanan
silahlarn parasyla Nikaragua'daki Kontro Gerillalarna silah gnderme operasyonunda kilit
adlardan. Yine Trkiye ile yakn ilikiler iinde olan Robert Owen ile birlikte bu operasyonu
yrtm. Robert Owen, ABD Kongresi'nce "rangate" olay iin kurulan Soruturma
Komitesi'nde verdii ifadesinde, bu ite Oliver North, Neil Livingstone ve kendisinin birlikte
olduklarn aklam bulunuyor.
stanbul'daki bu gizli toplantnn bir baka konuu da, Michael Ledeen. Bu kii, ABD Ulusal
Gvenlik Konseyi danman. Amerikal rehinelerin serbest braklmas iin ran'a silah
satlmas iinin nclerinden Oliver North ile birlikte bu operasyonu yrtenlerden. Toplantya
sahte bir pasaport kullanarak katld sonradan reniliyor.

145

Toplantya katlan teki yabanclarn ve Trklerin tm sac gre sahip ve Trkler

arasnda eylemci lkclerle yaknlklar olanlar da var.
Bu gizli toplantnn gizleyemedii gereklerin banda yer alam ise, CIA, Irangate ve Oliver
North ile dorudan balantl olan kiilerin Trk yetkililer ile stanbul'da gizli bir toplantda bir
araya gelmi olmalar. Bu toplant srasnda verilen aralarda, birlikte yenen yemeklerde birer
ikier, ba baa grmeler yapld da tartmasz bir gerek.

III
ran'a salanan silahlarn bir blmnn sonradan srail uaklar ile tandn biliyoruz.
Ancak, bu operasyon, srail'in devreye girmesinden nce balamt. Silahlar yalnz Trkiye
zerinden ve havayolu ile ran'a gtrlebilirdi. ABD Temsilciler Meclisi ve Senatosu Ortak
Soruturma Komitesi'nin raporunda belirtildiine gre, bu durumdan Trkiye bilgilendirilmiti.
Daha sonralar, ran slam Cumhuriyeti'nin ilk devlet bakan Beni Sadr, rnein Milliyetin 6
Mart 1989 tarihli haberinde de belirtildii zere, bu silahlarn bir blmnn ran'a
Trkiye zerinden gnderildiini ve Trk yetkililerinin de bunu bildiklerini aklayacaktr.
CIA'nn bu gibi operasyonlarda uygulad bilinen yntem, kendisine bal bir havayolu irketini
kullanmak ya da salt bu i iin bir irket kurdurmakt. Nikaragua'ya gnderilen silahlar iin bu
yntem kullanlmt.
imdi, bir an iin dnelim. Trkiye, ran'a silah gnderilmesine engel olamayacana gre,
en azndan hangi silahlardan ne kadar gittiini bilmesi, ulusal karlarmzn gerei deil
miydi? Bu iin, CIA'nn kurduu ya da kurduraca bir havayolu irketi ile
gerekletirilecei bu rgt zerine yazlan kitaplara bile gemi olduuna gre, byle bir
irketi el altndan Trkiye kurdurtsa olmaz myd? Kukusuz bunlar tmyle bir varsaym. Bu
varsaymn temelinde de, lkemizi ynetenlerin ulusal karlarmz gzettii dncesi
bulunuyor. Varsaymmz srdrelim:

146

Gerekten de, Trkiye'nin kurduraca bu irket, tayaca silahlarn ne trden ve ne

miktarda olduunu bilebilecek ve bylece ulusal gvenliimiz bakmndan nemli bir
istihbarat salanm olacakt. Ne var ki, irketin kurucularndan ve yneticilerinden hi olmazsa
kilit durumundakiler, Oliver North ve ekibinin uygun grecei kimseler olmalyd.
Eer lkemizin gvenliinden sorumlu olanlar byle bir karar alp da uygulamlarsa, doru
bir i yapmlardr. Ancak, nceden bilemeyecekleri ey, Oliver Nort'un ne tr bir insan
olduu idi. North'un ileyecei sular ve Amerikan Soruturma Komitesi'nin sonradan
bunlar ortaya karacan kim bilebilirdi ki? Komiteye gre bu silah sat nedeniyle North'un,
Kongre'nin bilgi edinmesini ve almasn engellemek, Ulusal Gvenlik Konseyi belgelerini
saklamak ve yok etmek, yasad kar salamak sularn ilediini herkes sonradan
renecekti. Ardndan, North'un uyuturucu kaaklna bulat ne srlecek ve hatta
bu konuda baz resmi raporlar da dzenlenecekti.
Bu noktada insann aklna ister istemez bir soru taklyor: Irak ile aralarndaki sava ve petrol
dsatmnn glemesi nedeniyle maddi sknt iine den ran'n, lkesine her trl
denetim dnda ve gizlice silah getiren uaklarn geriye bo dnmesine gnl raz
olmayarak, bunlarla Batl lkelere bir miktar uyuturucu ihra etmesi acaba olmayacak bir
ey miydi? Bunun iin, doal olarak, bu operasyonda yer alan kimi Amerikallarla ibirlii
yaplmas da gnah deil miydi? Eer bu sorulara "Evet" yant verilirse, o zaman isin
iinde olan Trklerden bazlarnn da bu ie bulatklarn kabul etmek gerekecek. Eer,
byle bir uyuturucu kaakl yaplm elde edilen paralarn transferi iin belirli bir
bankann kullanlp kullanlmadna, bu parann paylam yznden birilerinin bana bir
eyler gelip gelmediine de bakmak yerinde olacak.
Oliver North'un byle bir ie kartn dndrecek baka nedenler de var. Bir kere, iin
balangcnda "fnansr" olarak Muhammed ekerci'nin bulunduunu Amerikan
Kongresinin Soruumun Komitesi'nin raporundan, Amil Tahiri'nin ad geen kitabndan ve
hem de svire basnndan reniyoruz. ekerci'nin ne ile urat ise besbelli.

147

IV
Kemal Horzum, sradan bir iadamyd. Ancak, devletin sivil-asker, st dzey brokratlar
ile irketler kurdu, bunlardan kimilerine de yannda i verdi. Oysa gerekte, bu kiilerin
ounun sekreterini aarak onlardan bir dilekte bulunmas bile olanakszd. Bu, yalnz
Horzum iin deil, hemen hepimiz iin yle. Kemal Horzum, irket zerine irket kurarken,
paraya para demezken, birden, o nl "Horzum Olay" patlak verdi. nce, o da svire'ye
kat, sonra Trkiye'ye geldi ya da getirildi, tutukland. Bu arada ilgin olaylar da yaand.
Prof. Dr. Uur Alacakaptan ile Prof. Dr. Muammer Aksoy gerek iki dosttular ama,
Alacakaptan, Horzum'un; Aksoy da, onun milyarlarca lira parasn kendi hesaplarna
geirdii ne srlen Emlak Bankas'nn avukatln stlendi. Horzum'un svire'den
getirilmesi srasnda bu konudaki ilemleri yrten, Adalet Bakan Mehmet Topa't. Bu
bakann, Horzum yurtdnda iken onunla gidip grt ortaya kt. Topa, daha sonra
Ankara'da, brosunda ldrld. Horzum'un yarglanmas srasnda yarglar davaya bakmaktan kandklarn, bilirkiiler bilirkiilik yapamayacaklarn akladlar. "Horzum Olayna,
bankann o sra genel mdr olan Blent emiler'in ve 12 Eyll'n Maliye Bakan Kaya
Erdem'in ad kart. in gerei aranrsa, daha kimlerin ad karmad ki!..
Kemal Horzum, ayr ayr birka sutan yargland. Bunlarn ayrntsna burada girecek
deilim. Konumuzu dorudan ilgilendireni, Emlak Bankas ile ilgili olan. Sorulmas gereken
soru udur: Bu kadar para kimler arasnda nasl paylald? Herkes payna raz oldu mu?
Dardan pay isteyenler kt m? Hem sonra, bu tutar, bankann hesaplarna gemi olan;
baka yollardan da ayn balant iinde svire'ye baka para transferleri yaplp yaplmad
bilinmiyor.
Horzum olaynn parasal yn zerinde durmayacam. O gnlerin gazetelerinde bu
konuda ayrntl bilgi bulunuyor. Kald ki, bence Horzum olaynn parasal boyutundan ok
daha nemli olan yn, onun - evresinde kmelenen ya da onunla ilgili olarak
adlarndan sz edilen kiiler. imdi, bir an iin, 12 Eyllclerin siyasal partilerin
kurulmasna izin verdii 1983 ylna dnelim.

148

Askeri ynetim, Milliyeti Hareket Partisi bata olmak zere sa kesimin oylarn toplayaca
dncesiyle ve ak destek vererek Milliyeti Demokrasi Partisi'ni kurdurmu ve bana da
E. Orgeneral Turgut Sunalp'i geirmiti. te, bu parti kurulurken Kemal Horzum-Ahmet
Turgut ikilisi, partiye paradan baka genel merkez olarak kullanlan ve mavi ev diye bilinen
evi verdiler. Turgut Sunalp'e ofryle birlikte bir Mercedes otomobil saladlar. Ve
Horzum, yurtdnda kaak olarak bulunduu bir srada, Milliyetle 11 Kasm 1987'de kan
bir haber yleydi:

"Turgut Sunalp, kaak iadam Kemal Horzum'un partinin kurulu almalar srasnda
yardmlar dokunduunu, bu nedenle kendisini sevdiini syledi."
Bu noktada bir eyin altn nemle izmek gerekiyor. O sralar kapal olan MHP'lilerin ve
lkclerin nemli bir blm MDP'de toplanmt. Sonraki birtakm olaylar tam anlamyla
yerli yerine oturtabilmek iin, bu olguyu aklmzdan karmamalyz.
kinci bir nokta ise, E. Orgeneral Turgut Sunalp'in, Kemal Horzum'un yksek rtbeli asker
kiilerle gelitirecei ilikilerin ilk halkalarndan biri olmas.
Kemal Horzum'un adnn evresinde dnp gelien olaylar iinde en nemlisi, 9 Kasm 1984'te
kurulan ve "B.C. Havayollar" adn tayan havayolu irketi. Ticaret sicilindeki kaydna gre
irketi kuranlar u kiiler: Kemal Horzum, Uur Reyhan, Mustafa Arda, Orhan Serdem ve Sabri
Bolk. irketin 2 Mart 1985'te yaplan olaanst genel kurul toplantsnda Fikret Baba da
ortak olarak alnm. Daha sonra Ylmaz Temel ve erafettin Uur da katlm ortaklar arasna.
irketin amac, ticaret sicilindeki kaydna gre, yurtii ve yurtd her trl havayolu tamacl.
irketin bu amac gerekletirebilmesi iin, uak satn alabilmesi, pilotlu ya da pilotsuz uak
kiralayabilmesi ngrlm.
irketin kurucu ortaklarn biraz daha yakndan tanyalm:

Uur Reyhan: irketin genel mdrl grevini de stlenmi olan Reyhan, Tercman

gazetesinde murahhas ye ve bu gazetenin yazarlarndan. Sava ara gereleri iiyle

uraan Zirok irketinin ortaklarndan.

149

lgin olan, Milliyet iin olay aratrrken kendisine sorduumuzda, Reyhan'n, bu irketi
1985'te Horzum'un avukatndan satn aldn, ncesini bilmediini, B.C. Havayollar irketi ile bir
ilgisi olmadn sylemesi. Aramzdaki bu konumann bant zmn 7 Ekim 1988 tarihli
Milliyette bulabilirsiniz. Acaba Uur Reyhan, 1985 tarihine dein olan dnem iin kurucularndan
olduu ve genel mdrln yapt irketle ilgisini neden inkr etti? Yantlanmas g bir soru.
Mustafa Arda: E. Korgeneral, MT eski mstear yardmcs.
Orhan Serdem: E. general. Olu Cavlan Serdem. Kbrs'ta nce Rauf Denkta, sonra da Asil
Nadir ile birlikte alt.
Sabr Bolk: 1983'e dein Emlak Kredi Bankas Ticari Krediler Mdr Yardmcs.
Fikret Baba: 1978'de Emlak Kredi Bankas Genel Mdr Yardmcs, 1983'te ayn bankann
ynetim kurulu yesi.
u duruma gre Uur Reyhan'n genel mdr olduu irket, biri MT eski mstear yardmcs
olan iki general ve bir devlet kuruluu olan Trkiye Emlak Kredi Bankas'nn st dzeyde iki
yetkilisi tarafndan kuruluyor. Krt Ahmet'le birlikte lokantada hesap yznden kavga karan,
"baba'lardan Haydar Ko'la didien Kemal Horzum'un, sivil-asker brokrasinin st dzeyindeki
kiilerle birlikte bir havayolu irketi kurabilmesi, onun iin kukusuz gerek bir baar.
te yandan, irketin 25 Ekim 1985 tarihindeki genel kurul toplantsnda, ad, Anadolu Kargo
Havayollar (AA) A..' ye evrilmi. -Bu arada iki generalin daha irkete ortak olduunu
gryoruz: erafettin Uur ve Ylmaz Temel.
Ne var ki, 30 Haziran 1986'da, irketin asker kanad, yani Mustafa Arda, Orhan Serdem, Ylmaz
Temel ve erafettin Uur toptan ortaklktan ayrlmlar. Acaba neden?
15 Haziran 1987 tarihinde yaplan olaan genel kurul toplantsna gre irketin ortaklar yle:
Uur Reyhan, Ali Reyhan, Mehmet Reyhan, Fatma mran Tanl, Alpaslan Baak, Yaman
Baykut ve Hakk zkazan.
Ali Reyhan ve Mehmet Reyhan, Uur Reyhan'n oullan. Orhan Yzbaolu ise 12 Eyll
dneminin Maliye Bakanl Mstear.

150

Hakk zkazan: Maliye Bakanl eski mstear yardmcs.

Yaman Baykut: Dileri Bakanl eski grevlilerinden.
Bu havayolu irketinde danman olan alm bulunan bir general daha var. E. Hava
Tmgeneral Vedat Akal. Bu generalin bir zellii de, 29 Aralk 1981 ile 12 Kasm 1984
arasnda Trkiye Emlak Kredi Bankas'nn ynetim kurulu yesi olmas.

V
Bu havayolu irketinin kendisine ait bir ua olmad biliniyor. Buna karlk, Uur Reyhan,
irketin genel mdr olarak bankaya ayr yaz yazyor, ran'a ve Irak'a yaplan transit
ticaretten elde edecekleri kr, Horzum'un bankaya olan borcuna karlk gsteriyor. Bu durum,
Ankara 3. Ar Ceza Mahkemesi'nin 1985/215 esas sayl dosyasna bilirkiiler Nevzat Toroslu,
Ahmet Kumrulu ve Ahmet Duran Peker tarafndan verilen 15 Temmuz 1987 tarihli bilirkii raporunun 32. sayfasnda aka belirtilmi:
irketin kendi mlkiyetinde uak bulunmadna gre, ite bu noktada, irket szlemesinin,
"pilottu veya pilotsuz uak kiralayabilmesi" maddesi byk nem tayor. yle y, irketin kendi
ua yoksa ve pilotlu ya da pilotsuz olarak uak da kiralanmamsa bu transit ticareti nasl
yapacakt?
Transit ticaret, Trkiye dnda bir yerden alnan bir maln Trkiye zerinden yine Trkiye
dnda baka bir yere gtrlmesi demek olduuna gre, zellikle, "ran'a yaplacak bu ticaretin
teki aya neresiydi?" sorusuna verilecek yant da, son derece nemli. Hem sonra bu konuda
bankaya byle arka arkaya yaz yazldna gre, bu ticaretin balantlarnn da yaplm olmas
gerekiyordu.

151

VI
Kartal Demira'n 18 Haziran 1988'de, Ankara'da yaplan ANAP kongresinde, Babakan Turgut
zal'a ate ederek ldrme giriiminde bulunmasndan sonra, Ankara DGM Savcl'nca
dzenlenen Hz. 1988/91, E.1988/63, d.na. 1988/52 sayl ve 30 Eyll 1988 tarihli iddianamede, Kemal Horzum'un yannda alt ve onun adam olduu ne srlen Osman
Atay'n, Kartal Demira'a bu eylem iin yardmc olduu ve hatta kkrtt sav ortaya atlmt.
te yandan, bu suikast giriiminden sonra Kemal Horzum, Adalet Bakanl'nn giriimi ve
Emlak Kredi Bankas Genel Mdr Blent emiler'in kiisel abalar ile svire'den Trkiye'ye
getirildi. Kartal Demira, TBMM yesini ldrmeye tam teebbs suundan yargland,
mahkm oldu, cezasn da ekerek cezaevinden kt. ok daha sonra ise, Trkiye'ye gelen
Osman Atay susuz bulundu. Turgut zal, bu olayn stne gitmedi. Yaknlar, zal'n,
Demira'n arkasndaki gler nedeniyle olayn kapanmasn, geri plannn ortaya
karlmamasn istediini kamuoyuna artk aka bildiriyorlar. Bu, olayn bir yn. Ama
olayn bu ynne de bir para olsun k tutabilecek bir baka konu, Kemal Horzum adnn
iddianamede neden bu olaya kartrlm olduu. Burada, ncelikle unu aklamak isterim:
Benim kiisel kanma gre, o sra toplanm olan kantlara dayanlarak Kemal Horzum'un da
bu suikast iinin iinde olduunu sylemek olanaksz. Fakat, neden byle bir sav ortaya
atlmt. Bu sorunun da yant verilmelidir. Bu yant verilmedike. T.C. Devletinin bir
Babakanna kar yaplm olan bu suikast giriiminin iyz, nce bu nedenle karanlkta
kalacaktr.
Kemal Horzum'un adnn neden bu suikast giriimi olayna kartrldn avukat etin
zek, bana yle aklad:

"...Bu iddia, Kemal Horzum aleyhinde finansal etkilerle ve siyasal nedenlerle parlatlmak
istenen havann rndr. Emlak Kredi Bankas, sahip olduu maddi imknlarla Kemal
Horzum hakkndaki davay etkilemek istemektedir, bu iddialarn temel nedeni budur. Kald ki,
DGM savcs da byle bir iddiada bulunamayacan bir gazeteye verdii demete sylemitir.
Durum bu iken Kartal Demira'n iddianamesinde Kemal Horzum hakkndaki dava ile ilgili
intiba yaratc beyanlarda bulunulmas, Emlak Bankas'nn ve arkasndaki siyasal iktidarn, bu
olay siyasal amalan iin kullanmak istemesinin bir delilidir. Baz kredi ilikileri de byle bir
hava yaratlmasn etkilemektedir."

152

Ne var ki, Osman Altay ile Kemal Horzum'un adn ortaya atan, zal, emiler ya da o
evreden biri deil, sonradan mahkemede yalanlayacak olmakla birlikte, dorudan doruya
Kartal Demira idi.

VII
Kartal Demira, soruturmann ilk aamasnda Osman. Atay' ve Kemal Horzum'u bylece iin
iine kartrm. Bu konudaki kiisel dncemi belirttim. Ancak, ister imdi belirteceim
nedenle Demira bu yola sapm olsun, ister bir rastlant olsun, isterse Horzum'un avukatlarnn belirttii nedenle olsun, olaya ad karanlar arasnda bir ba olduunu grmemek de
olanaksz. Bu balar yle sralayabiliriz:

1 - Horzum'un da, Demira'n da ayn siyasal ideolojiyi benimsedikleri tartmasz bir gerek.
2- Horzum, Dinarl; Demira, Dazkrl. Afyon'un bu iki ilesi birbirine ok yakn. Horzum, 1949
doumlu; Demira, 1956. Baka bir deyile aralarnda yalnzca yedi ya fark var. stelik, her iki
ilede de grtmz kimselerin byk ounluu, birbirlerini u ya da bu lde
tanyorlard. Bu nedenle de, Horzum ve Demira'n gerek doup bydkleri
yerlerin
birbirine yaknl ve gerekse ayn kuaktan olmalar nedeniyle birbirlerini "ahsen" tandklar
belli.
3- Demira ile Osman Atay ayn kyden.
4- Eski MHP le Bakan, sonradan MDP'den Dinar Belediye Bakan Yener Emeksiz,
Horzum'un evresinden. Anmsanaca zere Horzum, MDP'nin kuruluunda katklar olan biri.
5- Dazkr Belediye Bakan ise, o tarihlerde bir baka Osman Atay.
nemli bir nokta da u: Bizim blgede yaptmz aratrma, bir olguyu daha ortaya koymutu.
O da, 12 Eyll'den nce Uak, Afyon ve evresinde ar sac ve zel bir terrist
rgtlenmenin olutuu idi.

153

Bugn artk kesin olarak biliyoruz ki, Turgut zal, Kartal D e mira'dan ekindii iin deil,
onun arkasnda bulunan yznden bu suikast giriiminin zerine gidememitir. Bugn
geriye dnp de, bu adan olaya baktmz zaman, Demira'n durup d u rurken Kemal
Horzum'un adn ortaya atmasnn, aslnda bu ile Horzum'un olmayan ilikisini deil, kendisini
bu eyleme ynelten Horzum'un arkasndaki glere st kapal deinerek, kendisine bir
gvenlik kalkan oluturmak istemi olduu ne srlemez mi? Kald ki, etin zek'in,
yukarda andm, "Baz kredi ilikileri de byle bir hava yaratlmasn etkilemektedir" sz de
dndrc deil mi? Gerekten de, Turgut zal'a kar yaplan bir suikast giriimi ile "baz
kredi ilikileri"nin ne gibi bir ilgisi olabilir? Hem sonra, neden Trkiye Emlak Kredi Bankas da
bu olaya kartrlyor? Olay soruturanlar, gerekte bu sorulara yant aramalydlar.
Kartal Demira'a alan dava yanlt. En azndan, iddianamede eyleminin hukuksal
nitelendirilmesi ile, sonunda uygulanarak cezalandrlmas istenen madde ilgisizdi. stelik,
Demira, bir kez yarglanp hkm giydikten sonra, olayn tm boyutlar ilerde ortaya
karlacak olsa bile, bir kez daha yarglanabilmesi olana da ortadan kalkm oluyor. Sann
TCK'nn 450/2, 4 ve 62. madde ve fkralar ile cezalandrlmas istenmi ve yarglama sonunda
mahkeme de, bu maddelere gre ceza vermitir. Bu madde ve fkralar yledir: "ldrmek

fiili: Trkiye Byk Millet Meclisi yelerinden biri aleyhine... ilenmi olursa/Taammden icra
olunursa ... fail, idam cezasna mahkum edilir."

62. madde ise eylemin tam teebbs durumunda kalmasnda, idam cezas yerine 20 yldan
az olmamak zere ar hapis cezas verilmesini ngryor. Oysa, iddianamedeki
nitelendirmeye ve tanmlamaya gre, Demira'n eylemi, TCK'nn 146. maddesi kapsamna
girmektedir. En azndan, lkemizdeki uygulama, bir savc bir dava aarken, her zaman en
ar cezay gerektiren maddeden amas yolundadr. Kald ki, iddianamede, Demira'n
eyleminde yalnz olmad aka belirtilmiti.
Geri, 146. maddede ngrlen ceza, idam cezas. Ne var ki, bu maddede ngrlen suun
"teebbs" aamas, "tam fiil" gibi cezalandrlmaktadr. Baka bir deyile, 146. maddede
ngrlen suun teebbs aamasnda kalarak idam cezasnn 20 yl ar hapse evrilmesi
olanakszdr. Mahkeme, ancak 59. madde ile idam cezasn "mebbet" ar hapis cezasna
evirebilir. u duruma gre, eer Demira hakkndaki dava 450. maddeden deil de, 146.
maddeden alm ve mahkeme de buna gre ceza vermi olsayd, 20 yl ar hapis yerine en
az yaam boyu ar hapis cezasna arptrlm olacakt.

154

lkemizde, banka soydu diye ya da sradan bir vatanda ideolojik amala ldrd veya
yaralad diye bu eylemlerin sanklar, 146. maddeden yarglanrlarken, iddianameye gre,
ideolojik amala, lkenin i ve d gvenliinin z olan, hr demokratik dzen ve nitelikleri
Anayasada belirtilen Cumhuriyet aleyhine su ileyen ve "eylemi basit olarak grmek hibir
zaman kabul edilemez" denen Kartal Demira'n bu eylemi, bu denli "basit" grlerek
belirtilen biimde hakknda dava alm olmas, eletirilmesi gereken hukuksal bir yanlg
olarak tarihimizde yer alacaktr. Kesin olan olgu, Turgut zal'n olayn bir an nce kapanmas
ve baz gereklerin ortaya ko-nulmamasn istemi olmasdr.

155

YERALTI EKONOMS VE ETELER

Enis Berberolu

Hrriyet Gazetesi
Ekonomi Servisi Mdr

Devlet sterse eteleri Parasz Brakabilir

Bana bu seminerde uygun grlen konu bal, "Yeralt Ekonomisi ve eteler" oldu.
Dolaysyla analizimi Susurluk etesiyle snrl tutmadm. Dviz girdilerinin Trk ekonomisi
asndan kritik nem tamaya balad 1980'li yllara kadar tamay zorunlu grdm.
Bylece eteleri douran ve besleyen ekonomik dzeni sergilemek istedim.

I. eteler Nasl, Neden Dodu?

1980 yl 24 Ocak tarihini tayan ekonomik paketteki nlemlerin ncelikli hedefi d dengeyi
salamakt. Yani ithalat finanse edecek, lkeye benzin, fuel-oil alacak kadar dviz bulmakt.

156

Bu amala kamunun dviz girdileri stndeki kontrol bilinli olarak azaltld. hracat tevik
edilerek dviz giri yollar eitlendi.
demeler dengesi (devalasyon) askeri darbe kliesinin yaratt korkuyla kimse kamunun
ekonomideki paynn azaltlmasna ses karmad, zelletirme icraat baarlmasa bile fikren
tartlmaz tabu halini ald.
Trk ekonomisini ancak iadamlarnn akll politikalar ve yatrmlarnn kurtaraca efsanesi
vergi toplamay gnah sayd..
Dviz veya TL'nin nasl kazanld sorulmaynca, kazan vergilenmeyince ortaya kan
kontrolsz ortamda ekonomide kaytd sektr dodu.
Kaytd sektr ksa zamanda kara parayla beslenen etelerin redii bataklk halini ald. Bu
etelere dur diyecek, asayii salayacak, adalet datacak devlet aygt bilinli olarak
zayflatld.
Bu gelimeye en somut kant ek-senet mafyasdr.
Kaytd ekonomi sektrnde belgesiz ve vergisiz alveri yapan kiiler alacak-verecek
sorusunu zmede kanlmaz olarak mafyaya bavurdular. nk resmi yollan kullansalar
karanlk servetleri gn na kacakt. Susurluk etesinin rant iin mer Ltf Topal' bile
ldrtt kumarhaneleri dnn. 1995 yl itibariyle hibiri kr beyan etmedi. Ama Susurluk
srecinde ortaya kt ki, o yl byk haralar dedi. Bu kumarhanenin hi para kazanamad
beyannda bulunduu devlete kalkp haratan nasl ikyet etsin ki. Olsa olsa ete kurup
haraca kar savar.
Veya baka bir rnek; arazi mafyas olarak anlan eteler, devletin, hazine arazilerini
igalden koruyamamas nedeniyle kuruldu. Byd, Cumhurbakan katnda bile tartlan
lksan dosyasna geecek kadar semirdi.
imdi ilk sorunun yantn zetleyelim:
eteler, devletin, elinde kalan ama giderek klen rant koruyamamas, piyasalarda otoritesini
yitirmesi, gelir kaynaklarnn eitlenerek zel ellere gemesi aamasnda kayt dzeni
kurulamamasn frsat bildiler.

157

II. Kaytdndan Kara Paraya Muhasebe Yntemi ve

Hayali hracat
Kaytd ekonomi konusunda ok deerli akademisyenlerin farkl almalar var. Tebliimi
fazla rakama bomamak iin eski DE Bakan Profesr Orhan Gvenen'in tahminini
aktarmakla yetineceim.
Gvenen'in OECD ile paylat ngrye gre, Trk ekonomisinde kaytlar, sadece yzde
30-40'lk blm kapsyor. Ekonomik faaliyetin yzde 60' kaytd dnyor.
Yani kabaca 200-300 milyar liralk bir sektrden sz ediyoruz.
Peki bu sektrn kendi hiyerarisi yok mu? Tabii ki var. nk paylam byle bir hiyerariyi
zorunlu klyor.
En stte kaytd ekonomiyi koruyan ve kollayan ziyaretiler.
Etrafnda vurguncu szde iadamlar, hrsz brokratlar, kirli gvenlikiler... Yani devlet
aygt.
Peki vurgunda adil paylam nasl olacak, hangi rakamlar esas alnacak? Herkes kimin ne
kadar aldn nasl bilecek?
Genellikle rtl kalan bu hesaplar, 1980'li yllarn ikinci yarsnda hayali ihracat ad
verilen soygun dzeninde tamamen ortaya kt.
Kaytd ekonominin glgesine snan kara para tacirleri aslnda hayali ihracat muhasebe
sistemi olarak kullandlar.
Siyaseti, tevik yasalarn kard, namuslu memurlarn ellerini-kollarn balayan tebli ve
ynetmelikler icat etti.
Satlk brokratlar, usulszlklerin stn rterek hi mal gndermeden ihracat yapm
gzkenlere veya iirilmi fiyat beyan edenlere duraksamadan tevik dedi.
Ve bu ilern, devletin resmi verileriyle, hayali ihracat muhasebe sistemi sayesinde gzetim
altnda srd.
Aslnda bu iin baka bir boyutu daha vard. Muhtemelen ihra edilen uyuturucu, gelen
silah ve altnd. Bu karanlk ticarete bir de vatandan vergisiyle tevik deniyordu.
Ve devlet, kimin hangi etenin, hangi karanlk ilerden ka para kazandn adm adm izledi.
Bylece ikinci hkme geldik ve Susurluk etesine yaklatk:

158

Takvimler 1980'lerin ikinci yarsn gsterirken, devlet eteleri, zel eteleri, istedii an,
istedii lde tevik ve vergilendirme, tasfiye etme imknn yaratacak mekanizmalar kurdu.

III. Bavul Ticareti Efsanesi Nasl Kullanld?

1990'lar, Trkiye asndan ekonomik ihtilal saylacak konvertibilite saysz yararnn yan
sra uygulama eksiklii nedeniyle baz sakncalar da yaratt.
Mesela yurda giren dvizin kaynann sorulmas yolundaki tm giriimler bilinli olarak
engellendi. Aniden ykselmeye balayan dviz rezervlerinin ardnda karanlk ticaret izleri
aranacana Laleli efsanesi yaratld.
Laleli denilen kaytd ihracat merkezi iin eitli rakamlar retildi. Laleli piyasas kimine
gre 5 milyar, kimine gre 10, hatta 15 milyar dolar dviz girdisi salayan bir merkez olarak
sergilendi.
Yani ekonomide menei belirsiz girdilerin tamam bavul ticareti ile aklanr hale geldi.
Ama Susurluk kazasyla gndeme gelen devasa uyuturucu trafii, bu efsaneye glge
drd. Kolay deil, Trkiye stnden geen uyuturucu cirosu, yllk 30-55 milyar dolar
dzeyinde tahmin ediliyor.
Oysa ne Laleli paras, ne de uyuturucu geliri resmi rakamlara yansmyor, kaytdnda
kalmay seiyordu.
ki parann yani temiz ama vergisiz Laleli parasyla, kirli mafya, ete parasnn birbirine
bulat anlalnca, Merkez Bankas, demeler dengesi bilanosunu yeni bir anlayla
dzenlemeye balad.
IMF'nin de izniyle yenilenen demeler Dengesinde anket usulyle hesaplanan Bavul
Ticareti kalemi, dier cari gelirlerden ayr gsterildi. Bylece cari ak rakam da, 1,5
milyar dolara indirildi. Bavul hari ayn ak 10 milyar 292 milyon dolar olarak hesapland.
Rakamlarn salk derecesini tartmasak bile vaziyet vahim.
8 milyar dolar kaytd ekonomi resmen Merkez Bankas bilanosuna girdi bile. Ve koca
iktisatlar, bu kaytdn yok etmek yerine bykln tartmay yeliyor.

159

Peki demeler Dengesi piyasas bu kaytd itirafla dzeldi mi? Ne gezer! nk ayn
bilanonun net, hatta noksan kalemi sanki ldrd.
Bu kaleme gre, Trk ekonomisinden 1996 ylnda tam 1,8 milyar dolar dviz hi iz brakmadan
kam gzkyor.
Demek ki yle bir ekonomik yl dnn ki, sadece kaytd yollarla 8 milyar dolardan fazla
ihracat salansn, ama en iddetli kriz yllarnda bile rastlanmayan lde dviz kana sahne
olsun.
Bu mant kim anlayacak, anlatacak.
Srada nc hkmmz var:
Kara para etelerinin faaliyetlerini gizlemek amacyla resmi rakamlarda maniplasyon aamasna
gelinmitir. Ki bu, uluslararas itibar asndan en tehlikeli sretir.
Deerli misafirler,
Sonu olarak iddiamz ortadadr.
Devlet hi de yle sanld gibi kaytd ekonomiyi lemez, ortadan kaldramaz halde deildir.
Aksine kaytd ekonomi ve yardmc mekanizmalar, devlet-zel ete ibirlii iin hayati neme
sahiptir. ok yakndan izlenir.
Kaytd ekonomi kayda alnmadan kara parann kayna, sna yok edilemez, eteler
parasz kalmaz.

160

TRK SYASETNDEK UYUTURUCU GLGES

Nezih Tavla

Strateji Dergisi
Genel Yayn Ynetmeni
Konunun boyutlarnn kafanzda oturmas iin gemite yaanan, ok eski tarihler deil, birka
olay ard ardna sralamak istiyorum:
1969 ylnda MHP Senatr Kudret Baykan, Fransa'da uyuturucuyla yakalanyor, bu olayla
ilgili olarak Sami Biniciolu adl bir AP milletvekili de tutuklanyor.
1976 ylnda Erbakan ve Asiltrk'n bulunduu Diyarbakr-Ankara uanda bir ihbar sonucu arama
yaplyor, iinden eroin kyor.
1978 ylnda Almanya'nn Duisburg kentinde Halit Kahraman, -MSP milletvekilidir kendisiuyuturucuyla yakalanyor ve bunu Erbakan'dan aldn aklyor.
1979 ylnda stanbul Emniyet Mdrl'nde grevli Zahit Avcbaolu, 40 kilo eroinle
yakalanyor ve zerinden dnemin bakanlarndan Enver Akova'nn kart kyor.
1992 ylnda DYP Lice l Bakan uyuturucu ile yakalanyor.

161

1993'te HEP Fethiye le Bakan eroinle yakalanyor.

Bu rnekleri oaltmak mmkn.
Yani uyuturucunun Trk Krd, sacs solcusu yok. Uyuturucuda etnik, siyasi ayrm
sz konusu olmad gibi, uluslararas balantlar gerektiriyor. ster siyasi, ister asker, ister
diplomat; uyuturucu, her kesimden, her tr gruptan insan kullanyor.
nk uyuturucu; inanlmaz kolay, inanlmaz byk bir para salama arac.
Uyuturucu mesafe kat ederken, snrlar kaplan geerken, anahtarlar ya da izinler
gerekiyor.
Bunlar da siyasiler araclyla salanyor.
Org. Gre'in Seim Finansr Uyuturucu San Berber -Yaar
Trkiye'de siyaset uyuturucunun iinde, uyuturucu da siyasetin.
Bir dnemin Babakan Turgut zal, svire'de olu Ahmet zal ile birlikte uyuturucu
kaaklndan hakknda gyabi tutuklama karar bulunan Berber Yaar (Yaar Aktrk) ile
bir araya gelip saatlerce gryor.
Bir lkenin Babakan uyuturucu kaaklna bulam byle bir insanla ne grr, ne
konuur?
Grmeye araclk eden Lbnan asll silah ve altn kaaks, kara para aklayc

Muhammed ekerci.

Bu ekerci, emekli Marksistlerden Nasrullah Ayan'a, Nascor diye bir irket kurduran kii.
ekerci'nin orta uyuturucu davas sanklarndan Berber Yaar, eski Genelkurmay
Bakanlarndan Doan Gre'm Kilis'teki seim harcamalarn finanse edebiliyor. Bu alanda
ilikiler sa sol tanmyor.
Hatta bazen uyuturucu iinin ailecek gerekletirildii bile oluyor.
Bu ailelerden ilgin olan, pek benzerine rastlanmayann dikkatinize sunmak istiyorum.
ileri Bakanl tarafndan hazrlanan bir raporda, yelerin tmnn "Erez" soyad
tayan 14 kiilik bir uyuturucu ebekesinden sz ediliyor.

162

Alt sayfalk raporda, "Erez Organizasyonu" olarak tanmlanan ebekenin, Van ili Bakale
ilesinde faaliyet gsteren ve Erez soyad tayan; Hasan, Hseyin, Abdlkadir,
Abdlmecit, Bekir Stk, Datan, Rdvan, lhan, Tufan, Kemal, Frat, Suphi, Abdullah ve
Sabri Erez'den olutuu kaydediliyor.

tablo ve ilikileri aklayan emalara da yer verilen raporda, "Erez

Organizasyonu"nda grev alan yelerin, uyuturucu ticaretiyle olan ilgileri de, nfus ve sabka
erisinde

kaytlar, tarih, olay, dosya numaralaryla anlatlyor.

Bu Erez'ler hakknda ne yaplmtr, ne yaplmamtr bunlar ayr bir aratrma konusudur

ama gerek olan tek ey, var olduklardr.

tiraflaryla svire'yi Altst Eden Cantrk, Trkiye'de

Serbest!
Yine bunun gibi aydnlanmaya muhta bir konu, br isim de, bu lemin nllerinden Behet
Cantrk konusudur. zninizle bu konuya gemek istiyorum.
Behet Cantrk'n kim olduunu herkes bilmektedir.
Cantrk'n, sol grl olarak bilinen avukat Uur Alacakaptan ile tanmasnda eski
bakanlarmzdan Hikmet etin araclk edebiliyor.
Cantrk'n gzaltna alnd srada gvenlik birimlerine yapt itiraflar sonucunda verdii isim
ve koordinatlarla, dnyann en byk uyuturucu operasyonlarndan biri olan "Pizza
Connection" gerekletiriliyor. svire'de, Adalet Bakan'na kadar uzanan uyuturucu
skandali ortaya kyor; yzlerce insan tutuklanyor, milyonlarca dolara el konuluyor. Ama
gelin grn ki, Behet Cantrk, bu ifadeleri "bask altnda" verdiini syledii iin serbest
braklyor ve Trkiye'de hi kimse hakknda da soruturma almyor.
Konu kapatlyor yani.
Ama gelin grn ki, Behet Cantrk'n ifadesi nasl bir hayal mahsul, anlattklar zorda
kald iin uydurduunu syledii isimlerse, hesap numaralarysa, yabanclar bu
koordinatlarla koskoca uyuturucu ebekelerini yerle bir ediyorlar ama bizim lkede hibir
ey olmuyor, daha dorusu olamyor.

163

Araya birtakm eller, birtakm koruyucular giriyor. Bunlar, devletin en st kademelerine kadar
kabiliyor.
Bu ilikiler yle hale ulayor ki;
Aratrmac gazeteciliin piri aabeyimiz Uur Mumcu'nun bir saptamas var; bugne, iller'lere
getiriyorum;

Silah Kaakl ve Terr kitabnn 177. sayfas. Zekeriya Krat adl bir AP'li milletvekilinin,
uyuturucu madde kaaklndan yakalandktan sonra verdii ifade, sve gmrk kaytlarna
dayanarak anlatlyor.
fadelerde AP Genel Bakan Demirci'm yannda Hayr adnda birinin ad geiyor.
Demirel'in yannda, onun zel korumaln yapan bu Hayri'nin eroin kaaklndan mahkm
olan kardeinin telefonlarnn ktna dikkat ekiliyor.
Bugnlere geliyoruz.

Uyuturucu Kaaksnn rtibat Telefonu Babakanlk zel Kalemine Ait

Dokuz ay nce birtakm belgelere ulatk.
Bu belgeler nterpol, Emniyet Genel Mdrl, Babakanlk] arasnda "hummal bir faaliyeti"
ieriyordu.
Kanada'da yakalanan bir uyuturucu kaaksnn zerinde Babakanln telefonunun
kmas olayna ilikin yazmalard bunlar.
Olay yle geliiyor:
Kanada polisinin yakalad bir uyuturucu kaaksnn zerinden kan Trkiye'deki irtibat
telefonunun, kimin adna kaytl olduunu sormasnn ardndan yaplan aratrmada, sz
konusu telefonun Babakanlk zel Kalem Mdrlne ait olduu anlalyor. Ancak bu
durum, bilgiyi soran Kanada makamlarna dirilmiyor, saklanmaya allyor.
En acs, bu olayla ilgili olarak herhangi bir soruturma da almyor.

164

Belgelere gre olay yle geliiyor:

1. Kanada Polisi, 31 Ekim 1995 tarih UlPI-7074 no'lu belgeyi Emniyet Genel Mdrl Kaaklk
stihbarat Daire Bakanl'na faks kanalyla ulatryor. "Royal Canadian Mounted Polie"t bal
olarak Viyana'da grev yapan Narkotik Atae DA. Doombos'un imzasn tayan ve "A" snf
gizlilie sahip belgede u bilgiler yer alyor:

"10 ubat 1970 doumlu David Dingwall isimli ahsn Toronto blgesinde 5-6 posta kutusu
iinde esrar sevkyatn idare ettiinden phe ediliyor. Her iki kutuya haftalk 300 gr. esrar
konuluyor. Bu da yaklak olarak ayda 6-7 kg esrar yapar. Bu operasyonun birka ay srd
dnlyor. Toronto'daki aratrmalar sonucunda uyuturucu kaaklndan Ben Samuel
Davidson tutukland. Paket zerinde iade adresi olarak Dingwall'n ikamet ettii sanlan 'Barbara
de Haan, Kle-inbeerpad 18, Eindhoven, Netherlands' yazlyd. Davidson ifadesinde,
DingvvaH'un talimatnda, paray Amsterdam/ Hollanda'daki ABMAMRO'daki 414936957
numaral hesaba havale etmesini sylediini belirtti. Dingwall ile irtibat kurulabilecek 31-20, 673
34493 ve 693 72 80 (Hollanda) ve Trkiye'ye ait 90 312 417 04 76 numaral telefonlar tespit
edildi. Davidson bu numaralardan Michael isimli birisiyle konutuunu da syledi. Barbara da
HAAN, David Dingwall ve Bert Samuel Davidson isimli ahslarn kaytlarnzda tannp
tannmadklarnn ve Ankara'ya ait yukarda bahsedilen telefonun abonesinin kim olduunun
ve kaytlarnzda tannp tannmadnn bildirilmesini rica ederim."
1. Bu belgenin Ankara'ya ulamasndan 21 gn sonra Emniyet Genel Mdr Vekili Cemil
Serhadl, Bakan adna imzalad bir dilekeyle konuyu Babakanlk Mstearl'na iletiyor.
Serhadl, 21 Kasm 1995 tarih ve 2114/18714/12572/267389 no.lu yazsnda u bilgilere yer
veriyor:

165

"Kanada Makamlarndan alnan bir bilgide;

10.02.1970 doumlu David DINGWALL isimli bir ahsn Toronto blgesinde posta yoluyla
esrar sevkyatn idare ettii, bir ay ierisinde yaklak 6-7 kg esrar sevkyat yapabildii,
Kanada'da yrtlen tahkikatlar sonucunda Ben Samuel Davidson isimli ahsn bu lkede
tutukland, paketler zerinde iade adresi olarak Hollanda'ya ait bir adres olduu, DAVIDSON'm
ifadesinde David DINGWALL'n kendisine paray Ansterdam'da 414936957 numaral hesaba havale
etmesini 'sylediini, DINGWALL ile irtibat kurmas iin kendisine Hollanda'ya 67334493 nolu telefonlar ile lkemize ait 312-4170476 numaral telefonlarn verildiini ve DAVDSON lkemize ait
bu numaradan MICHAEL isimli bir ahsla bir ka kez grtn belirtmitir. Belirtilen telefon ile
ilgili olarak yaptrlan tetkikte; szkonusu numarann Babakanlk zel Kalem Mdrl'nn
faks numaras olduu anlalmtr.
Bilgi edinilmesini ve konu ile ilgili grlerinizin bildirilmesini arzederim"
3. Bu yazmadan gn sonra Babakanlk zel Kalem Mdr Akn stanbullu, 24 Kasm
1995 tarih ve 01-43-02798 numara ile Babakanlk Mstear Yardmcl'na, Nedim
ztrk'n dikkatine sunulmak zere u yazy gnderiyor:

"lgi yazda belirtilen telefaks numaras Mdrlmzde mevcut bulunan 3 telefaks cihazndan
birisine attr. Bu husustan hareketle, Mdrlmzde yaplan incelemede szkonusu yazda
belirtildii ekilde bir muhabere yaplmad anlalmtr.
Ancak, konunun hassasiyeti dikkate alnarak herhangi bir tereddte mahal braklmamasn teminen,
ileri Bakanl (Emniyet Genel MdrlU)'ndan, yapld ileri srlen grmelerin tarihleri konusunda edinilecek bilgilerden hareketle; Babakanlk tarafndan denmekte olan faturalarla ilgili
olarak belirtilen tarihleri iine alacak ekilde detayl dkm istenmesinin ve bunlar zerinden aynca
kontrol yaplmasnn gerekli olduu dnlmektedir. Bilgileri ve gerei arzolunur"

166

4. Aradan 20 gn getikten sonra 14 Aralk 1996 tarihinde Emniyet Genel Mdrl

Kaaklk stihbarat Daire Bakan TuncayYlmaz, durumdan kendilerini haberdar eden
Kanadal Narkotik grevliye 75677 no'lu bir faks mesaj gnderiyor. Ylmaz, mesajnda u notu
iletiyor:

"lgi yaznzda uyuturucu madde kaakl konusunda grmeler yapld belirtilen

telefonun, hangi tarihlerde arand, grmelerin dinlemeye alnp alnmad ve ne gibi
grmeler yapld hususunda sizin teshillerinizin bulunup bulunmadnn ve telefon
numarasnn yeniden tetkik edilerek bildirilmesini rica ederim. birliiniz iin teekkr ederim"
5. Ylmaz'n bu mesajna 15 gn sonra 2 Ocak 1996 tarihinde UIPI-6301 nolu faks notuyla
cevap veren Kanadal Narkotik grevli Doornbos, mesajnda u bilgilere yer veriyor:

"90 312 417 04 76 numaral telefonla, tutuklu Samuel Davidson hi kontak kurmamtr; Hollanda
numaralar hari, Trkiye'ye ait numara, Dingvvall ile irtibat kurulmas gerektiinde kullanlmak
zere verilmiti.
Bu yzden, numara Aratrma nitemizce hi bir zaman teknik takip konusu edilmemitir ve irtibat
tarihi ve zaman hususunda her hangi bir spesifik bilgimiz yoktur.
nceki yazmzda belirtilen hususlara ilikin cevabnz bekliyorum. Sayglar."
6. Bu mesajdan 10 gn sonra 72 Ocak 1996 tarihinde Emniyet Genel Mdrl Kaaklk
stihbarat Daire Bakan Tuncay Ylmaz, Kanadal Narkotik grevli Doornbos'a 4 no'lu
u faks mesajn gnderiyor;

"David Dingwall hakkndaki yaznzla ilgili olarak; Bert Samuel Davidson, Barbara de Haan, David
Ding\vall isimli ahslarn kaytlarmzda tannmadklar tespit edilmi olup, ilgide kaytl yaznzda
da belirtildii zere, Trkiye'de kurulu bulunan telefondan Dingvvall'la bir irtibat kurulmamtr.
lkemizle ilgili her trl detayl bilginin gnderilmesini rica ederim.
Ibirliiniz iin teekkr ederim."

167

7.

Kanadal Narkotik grevli Doornbos, ayn gn yani 12 Ocak 1996 gn gnderdii UIPI-

6331 no'lu faks notunda u grleri dile getiriyor:

"12.01.1996 tarihli faks yaznz iin tefekkrler. Trkiye ile ilgili elimizde mevcut tm bilgileri size
gndermi bulunuyoruz. Tek eksik olan bilgi, 90 (312) 417 04 76 numaral telefonun abonesi
hakkndaki bilgilerdir.
Sz konusu telefonun abonesinin biyografik bilgileri ile kaytlarnzda tannp
tannmadn bildirmenizi rica ederim. "
Kanada polisinin bu srar sonucu Emniyet Genel Mdr Vekili Cemil Serhadl, 16 ubat
1996 tarih ve 48-080 no'lu dileke ile tekrar Babakanla bavurdu:
8.

"lgide kaytl yazlarn konusunu tekil eden telefon numaras ile ilgili olarak, ilgi (a)'da kaytl
yaz ile uyuturucu madde kaaklnda kullanldna dair bilgi alnd bildirilmi, ilgi (b)'kaytl
yaz ile de sz konusu telefon ile belirtilen ekilde muhabere yaplmadnn tespit edildii, ancak
konunun hassasiyetine binaen, herhangi bir tereddte mahal brakmamak iin konunun takip
edilecei bildirilmiti. Sz konusu telefon hakknda elde edilen gelimeler' ile konu hakkndaki
grlerinizin VED olarak bildirilmesini arzederim."

168

Telefon Kaytlar Siliniyor...

Babakanln bu yazya yant verip vermediini bilmiyoruz ama bildiimiz bir tek ey var, o da, bu
olayla ilgili olarak, bylesine karanlk bir konuyu aydnla kavuturacak telefon dkm
ayrntlarnn yukardan gelen "gizli" bir emirle silindii.
"Kim, niye sildirdi?" Bu da aratrlmas gereken bir konudur.
Biz bu belgeleri ele geirdiimizde bizim haber blteni Gndem'de haber yaptk, ama Gndem,
sadece abonelere gnderildii ve snrl sayda okuru olduu iin, konu Aydnlk araclyla
kamuoyuna duyuruldu.
Kendilerine teekkr ediyorum.
Konunun bundan sonraki boyutlarn renmek iin Kaynak Yaynlar'ndan kan iller zel
rgtn okumanz gerekiyor.
Orada "Gnmzde kim kimdir, ne ile urar?"n yantlar vardr.

169

NKLEER MADDE KAAKILII

VE TRKYE

Metin Dalman

Focus Dergisi Trkiye Temsilcisi

Trkiye yle bir lke ki, dnyaya yeni yeni metotlar, yeni yeni tehlikeli maddeler retmeye balad.
Nkleer madde kaakln Trkiye'de pek bilmiyoruz. Nkleer madde karlrsa ne oluyor.
Atom bombas yaplyor. Nkleer bombay yapmak iin dnyada baz merakl mteriler var.
Bunlarn banda ran geliyor. Irak, Pakistan, Hindistan ve Libya. nk Sovyetler zamanndan
bu yana, nkleer silahlarn sfra indirilmesi konusunda Rusya'yla Amerika arasnda bir
anlamaya varld.
Sfra indirilmedi ama prensip olarak byle bir anlama var. Atom bombasna sahip olmak, bu
lkelerin hepsinin hayali. Bu olursa ne olacak? ran btn Avrupa'y vurabilecek, Amerika ile
pazarlk gcne sahip olabilecek. Terrist lke olarak damgalanan lke, birdenbire pazarlklar
yaplmaya mecbur kalnan lke haline gelecek. Trkiye, bu bakmdan ok nemli bir kpr.
Trkiye'nin bu pazarda verebilecei ok ey var.

170

Cezas Yok!
Nkleer madde kaakl Trkiye'de maalesef su olmuyor. Sigara kaakl neyse, kahve
kaakl neyse, nkleer madde kaakl da o. Hibir cezas yok. ok kk bir para
cezasyla kurtulmak mmkn.
Ayrca, uyuturucudan ok krl. Uyuturucu getirdiinizde baz morfini eroin yapmak
zorundasnz, onu Avrupa'ya sokmak zorundasnz, paketlere blp satmak zorundasnz. Bir
sr i. Nkleer maddenin bulunduu yer belli, mterisi belli. Paras hazr. Gramlarla
kartabildii iin de saklanmas, tanmas kolay.

Talibi ok
Trkiye'de nkleer madde pazarna girmek isteyenler var. Bunlardan biri Trk mafyas.
nk uyuturucu konusunda artk imknlar azald. Kr marjlar azald. Trk mafyasnn
yllardan beri olumu bir altyaps var. Belirli noktalarda adamlar var. Rusya'dan btn
Avrupa'ya kadar gelimi alar var.
Nkleer madde pazarna girmek isteyen nemli bir g de PKK. nk bunun en byk
mterisi ran. PKK'nn da ran'a ihtiyac var. Hem lojistik destek anlamnda ihtiyac var, hem
de para anlamnda. ran'a nkleer madde salayan bir rgt olmak, PKK'ya tahmin
edeceimizden ok daha byk imknlar salayacaktr. Bu nedenle PKK, elimizdeki
bilgilere gre, nkleer madde pazarnda olduka nemli rol oynamakta.
Bu maddeyi Trk makamlar bilmiyor. Uranyum nedir, nasl analiz edilir, nasl saklanmas
gerekir, fiyat nasl tespit edilir? Bunlar bilen bir makama rastlamadm. Trkiye'de "uranyum235" yakaland. ok tehlikeli bir madde bu; Vatan Caddesi'ndeki Emniyet Amirlii'nin
deposunda yllardr duruyor. zel sandklar iinde saklanmas lazm. Naylon torbann iinde
saklanyor.
Nkleer madde konusunda, Aydnlk dergisinde, zer iller ailesinin bu konuya da
bulatna ilikin baz yazlar okuduk. Ben bunun belgelerine maalesef ulaamadm.

171

Elimizdeki belgelere gre, Trk polisinin yapt operasyonlarda, dnyada ilk defa, ilk ve tek
resmi alc olarak ran devletinin ad geiyor. Dnyada bunun ikinci bir rnei yok. Trkiye'nin
yapt aratrmalar, farkna varlmadan o kadar byk noktalara gidiyor ki, ran devletinin alc
rolnde olduunu Trk emniyeti ve Trk DGM'si belgelemi durumda.

Trkiye Anahtar lke Oluyor

Alman D stihbarat rgt (BNP), 96 ylnda, CIA'yla birlikte ok byk bir operasyon yapt. Bu
operasyon, yedi lke iindedir. Almanya, svire ve Trkiye iin bir operasyon. Buna gre
dnyada nkleer madde kaaklnn en nemli ismi bir Trk: Metin Selvi. Metin Selvi'nin TKP'li
olduu, gemi yllarda KGB adna ajanlk yapt ve Trkiye'de nemli bir bakann akrabas
olduu syleniyor. Alman gizli servis BNP raporlar byle yazyor. Bu raporlar elimizde. Bu son
derece nemli; dnyadaki nkleer madde kaakln yneten insan olarak BNP ve C1A
tarafndan damgalanm bir Trk hakknda, Alman hkmeti Trk polisine bir yaz yazyor. Trk
polisinden gelen yaz sadece iki satr: "smine kaytlarmzda rastlanamamtr."
Bu son derece zc bir konu; Trkiye, planl en byk nkleer madde kaakl konusunda
anahtar lke oluyor ve Trk hkmeti bunu bilmiyor! Farkna varmazlarsa (!), Trkiye terrizme
destek olan lkeler arasnda yer alabilir; buna da amamak lazm.
Trkiye artk Rusya'dan gelen, ran, Irak ve Rusya'ya satlan nkleer maddelerin bulutuu,
deerlendirildii ve sakland ve pazarlnn yapld lke oldu. Bu, belgelerle aklanm
durumda. Trkiye'de 10 tane olay var Trk polisinin kaytlarna gemi. Nkleer madde
kaakln bizim hkmetlerimiz bilmiyor ama babakanmzn bu lkelerle ilikilerine
baktmzda da fazla armamak lazm!

172

KONTROL EDLEMEYEN BR G
DEVLETN NE GRM

Fikri Salar

Oturum Bakan
CHP el Milletvekili,
TBMM Susurluk Aratrma
Komisyonu yesi
Trkiye'nin bamszlyla ilgili, Trkiye'nin geleceiyle ilgili bir fotorafn aydnlanmas
dorultusunda bir almaya katkda bulunduunuz iin ok teekkr ediyorum. Trkiye
Cumhuiyeti'nin ayakta kalm olmas, az sayda aydnn direnmesiyle oluyor. nemli olan
galiba bu saynn artrlmas. Bunun iin de Susurluk fotorafn iyi grmemiz gerekiyor.
Bizim konumuz, iller zel rgt ()'nn faaliyetleri. , 3 Kasm'dan nce
Trkiye'nin gndemine geldi. i Partisi'nin ok deerli genel bakan Sayn Perinek
vastasyla geldi, ama kimsenin dikkatini ekmedi. ile ilgili ne yaplp yaplmadm kimse
ok fazla bilmiyor ve ilgilenmiyordu belki. Ama 3 Kasm'da bir Mercedes bir kamyona arpt,
sanki Trkiye kamyona arpm gibi bir netice ortaya kt. Trkiye, 3 Kasm'dan sonra ok
nemli bilgilerle, olaylarla kar karya kald. 3 Kasm'dan bugne kadar pei peine gelen
bilgiler, 3 Kasm ncesine daha baka gzle bakmaya neden oldu.

173

Birok arkadamz, bizler iin, "o durumda siz yetkiliydiniz, bunlarn farknda deil
miydiniz" diyebilir. Aslnda deildik; nk yan yana duran iki binann birinde darbe karar
verilirken, dierinde babakann bundan haberi olmuyor. Trkiye'de bilgiler maalesef
atanmlarn cebinde. Seilmilerin bu bilgilerden haberi yok. Dolaysyla Trkiye'de
demokrasi tam olarak olmad, demokratik kurumlar, kurallar tam olarak almad iin
birok eyi sonradan reniyorsunuz. Bence nemli olan, rendikten sonra ne
yaptnzdr.
Siyasetisinin, aydnn, yazarn izerin, konuyu rendikten sonra ne
yaptdr. O snav acaba geirdik mi? Parlamento, 3 Kasm'dan sonra, oybirliiyle bir
komisyon kurulmas dorultusunda ilk snavn verdi ve baarl oldu. Ama aradan geen
srete, zellikle iktidar partileri, bu konunun ierisinde kendilerinin de olabilecei, dzenin
partileri olduu ve bu dzenden kan aldklar bilinciyle, pei sra gidildiinde, kendilerinin de
yok olacan anlayarak ie parlamentodaki gibi bakmadlar ve mmkn olduunca devletin
arivlerini kapamaya, bilgilendirmemeye ve sonra aka, "fasa fisodur, glu gludur" diyerek,
brokrasiye de gerekli tembihleri dolayl olarak yapmaya altlar. Birok aratrma sonucunda geldiimiz noktada, en fazla yzde 30'luk bir mesafe kat ettiinizi
grebiliyorsunuz. Aldnz bilgilerin, belgelerin yeterli olmadn grebiliyorsunuz. rnein,
mehur kazada len kiilerin, Kuadas'nda kalm olduklar otelin faturasn deyen bir
kii var. ileri Bakanl Tefti Kurulu'nun Babakanlk Tefti Kurulu'na vermi olduu
bilgide bu kiinin ismi var, ama bu kiiyle ilgili hibir aratrma yaplmam. Otel faturalarn
deyen kiinin, sadece ismi biliniyor, kimse kimliini ve cismini bilmiyor. Buna benzer
bilgilerin, sonuca gitme konusunda engelleyerek verildiini grebiliyoruz. Mesela silahlarn
daha nce kullanlmasyla ilgili raporun iinde bir paragraf unutulmu! Sonra baka bir
dncenin devam ettiini gryorsunuz. Benzeri eksik bilgilerin alenen yapldn ya da
bilerek yolun kartrlmas dorultusunda faaliyet gsterildiini sylemek istiyorum. Kontrol
edilemeyen bir g devletin iine girmi ve nce devletin li menfaatleri adna diye ortaya
koyduklar almalar, oka ve sadece kendi karlar dorultusunda salamaya almlar.

174

Bizden nceki oturumun ok deerli iki konumacsn dinledim. zellikle uyuturucuyla ilgili
blmde benim de birka ekleyeceim ey var. Trkiye'de zellikle uyuturucudan
kaynaklanan kara parann ok fazla olduunu grebiliyoruz. Bunu da emniyet yetkililerinin vermi
olduu bilgilere dayanarak sylyorum. Tutanaklarda geen bilgiler: 15 ton eroin yakalanm.
Yakalanann, yzde 15'le 20'si olduunu sylyorlar. Daha fazla da olabilir diyorlar ama
ortalama byle hesaplarz diyorlar. Birok eyi de biliyor yetkililer. Byle yzde 20 diye hesap
ederseniz, 75 ton eroin demektir. Yine Kaaklk Daire Bakan'nn vermi olduu bilgiye
gre, bir kilo eroinin Almanya'da perakende sat fiyatnn bir milyon mark olduu syleniyor. 75
milyar mark yapar. Bu da ortalama 55 milyar dolardr. Bizim btemizde; ihracatn 20 milyar
dolar, i borcun 30 milyar dolar, btenin 55-60 milyar dolar olduunu dnrseniz, bteye
yakn bir kara parann sadece uyuturucudan elde edilen bir kara parann olduu ortaya kar.
Hakkri Yksekova'dan afyonun giriinin 15 bin mark olduu, stanbul'da eroin olarak kesiminin
de 450 ila 500 bin mark olduu syleniyor. Bu rakamlar kamuoyunda tekrar ettikten sonra, bu
ii yapan yerlerden telefonlar almaya baladm; "Bu rakamlar bu kadar fazla deil, 450 bin
dolar deil, biz 35 bin dolara veriyoruz!" diyorlard. Arada ok byk fark var. Birisi diyor ki, bu
kadar byk rakamlar sylerseniz, bu iin ok cazibesi olacaktr. Oral elik'e, ne
dnyorsun bu uyuturucu meselesinde diye sorduumuzda, "gurur duyuyorum" dedi. Neden
dedik. Dedi ki, "Avrupay zehirliyoruz. Yetkim olsa uyuturucu ticaretine msaade ederim"! Ben
dedim ki, msaade etme, yap. "Olabilir" dedi.
Byle bir ortam, bu kadar rahat bir ortam yaratlm. Komisyonlarda verilen ifadeleri
tutanaklarda greceksiniz. Drt dnem parlamenterlik yapyorum, 14 yldr parlamenterim
ama drt ayda 14 ylda grdklerimden ok daha fazlasn grdm ve Trkiye'nin gereiyle
kar karya kaldm. Hem komisyon raporunun iyice incelenmesi, hem de Susurluk'la ilgili
kitaplarn, aratrmalarn iyice incelenmesi gerekiyor. Ben 14 yldr uyumuyordum, ok da
gzm ak alyordum. Ama gz ak alanlarn bile ardklar birok faaliyeti, olaylar
hep birlikte grdk. Dolaysyla uyuyor mu uyumuyor mu kavgasndan ziyade, bundan sonra,
gzmz hi kapatmamak zere amamz gerektiini ortaya koymalyz. Bunun, bir daha
doruya ulama yar olmas gerektiine inanyorum. Birbirimizi krmadan, tkezletmeden
olmas gerektiine inanyorum.

175

iller ne yapt? Kanada'da yakalanan bir uyuturucu kaaksnn zerinden kan

Babakanlk telefon numarasndan bahsetti bir arkadam. Daha sonra bize bir rapor geldi.
Bu rapor, Babakanlk Tefti Kurulu'nda, bu konuyla ilgili hibir alma yaplamadn
sylyor. Ama komisyondaki basklarmzn neticesinde yle bir rapor daha geldi:
"Yaplan aratrma dorultusunda bu telefonla, bu konuda hibir grme yaplmamtr."
Hangi konuda olduunu bilmiyoruz. imdi Turizm Bakanl mstear olan, o zaman
mstear yardmcl yapan Nedim ztrk'n vermi olduu ifadede ise grdmz
kadaryla, bu almann bir bask altnda yapld ortaya kyor ve bunu da aka
sylyor. Ben birok yerde sordum; neden bu uyuturucu kaaksnn zerinde
Babakanln telefon numaras kt da, faks da olsa Bayndrlk Bakanl'nn kmad?
Bunun, cevabn vermeleri gerekir.
5 Mart'ta Tansu ve zer illeri komisyona davet ettik. Komisyonun byk ounluu
gelmeleri ynnde karar verdi. Ama hkmetin devrilmesi sz konusu olunca, zellikle
Sayn iller'in, Refah Partili bakana ve grup bakan vekillerine, bu, hkmetin sonudur
tehdidini savurmasndan sonra, 11 Mart'ta, RP milletvekillerinin, ounluunu DYP'nin
oluturduu komisyona gelmemeleri dorultusunda bir karar verildi. Dolaysyla bu sorulan
sorma frsatn ele geiremedik. Ama bu sorularn daha da artaca ynnde almalar
geliti.
Bildiiniz gibi Kuadas, turizm konusunda lkemizin nemli bir yeri. Son zamanlarda
Emniyetin verdii raporlarda da ak; yeni bir uyuturucu, adam karma ve yasad
faaliyetlerin liman olarak gzkyor. Ve Kuadallar bundan son derece rahatsz. Bir turizm
kenti olarak kalmak istiyorlar. Susurluklular gibi de anlmak istemiyorlar. Ama maalesef
Pelister iftlii olayndan sonra, byle bir nn oraya yamandn da grebiliyoruz. Pelister
iftlii olayn hepimiz biliyoruz. iller srarla, buras benim deil, dedi. Ama daha sonra,
iller ve zer iller, bu iftlii kendi zerlerine geirdiler; 16 Mays 1995'te, Kuadas eski
Belediye Bakan Ltf Suyolcu ldrldkten sonra. Suyolcu, eski sosyal demokrat, 95'e
kadar DYP'den belediye bakan. Onun belediye bakanl dneminde Kuadas'nda,
imar almlaryla ilgili byk skntlar yaanyor.

176

Bu skntlardan bir tanesinin, iddiaya gre, Pelister iftliiyle ilgili olduu syleniyor. Sonra
bakyorsunuz birok olay, Kuadas marinasnda cereyan ediyor. Ve Kuadas'na emniyet
mdr dayanmyor. Srekli deitiriliyor. Niinlerini, nedenlerini aratrmak gerekir. Bu
aratrmalar devam ettirmemiz gerekir. Anlalyor ki; son etenin takm kaptan, iller
ailesidir. Belge derseniz, buradaki tm konumalar bunun belgesidir. Ama ben hukuku
deilim. Yarn, bizi yarglar, cezalandrr. nk zer iller, benim param ok, diyor.
Bugn Trkiye'de ve dnyann hibir tarafnda parann satn almayaca hibir ey yok.
Dolaysyla ne karar verirler bilemiyorum. Ama son takm kaptan iller'lerin, takm kaptan
olduklar aklanrsa, somut delilleri ortaya karlrsa, inanyorum ki dier takmlarn
kaptanlar d a karlacaktr. nk bu yasad oluumun, siyasetilerin korumas olmadan,
devletin iinde kontrol edilemeyecek bir g olarak durmalar mmkn deildir.
Kara parann aklanma yollar daha nceki toplantlarda tartld. Hayali ihracat,
kumarhaneler, dviz brolar, bankalar ve en son a l l n borsas; altnla olduu ak.
Baktmz zaman bunlarn byk bir ounluu son dnemde oluyor.
Deerli arkadalarm, imdi Susurluk kapatlmaya allyor. Susurluk konusunda sizler
konuuyorsunuz. Aydnlarmz konuuyor. ok az siyaseti konuuyor. Ve geri kalan
kimseler bununla ilgili bir ey yapmyor. Bir avu kalsak da devam etmemiz gerekiyor. En
azndan Susurluk kazas sonras bu bilgilere sahip olmazken, bir hkmetin iileri bakan
istifa etmitir. Bu bile bal bana bir olaydr. imdi o iileri bakan, dokunulmazlnn
kalkmas dorultusunda gelen fezlekenin, TBMM'ye, Genel Kurul'a gelmesini engellemeye
alyor. Bunlar sylendii zaman da vatan, millet, Sakarya'dan bahsediyor. Tarihi
konumalardan bahsediliyor ama kp da, yeil pasaportu ya da polis hviyetini ya da
silahlan nasl verdiiyle ilgili hibir ey sylemiyor. imdi de, bu hkmetin deimesi
dorultusunda faaliyetlerde bulunuyor. Siyasi rant peinde n plana kmaya alyor.
Bunlarn hepsi, bu fotorafn zerinin kapatlmas iin yaplyor.

177

Eer kapatlrsa, bundan nce kapatlanlar gibi giderek ylacak, bir zaman sonra zme
hi gidemeyeceiz. Bata da sylediim gibi, bu, Trkiye'nin bamszlyla, insan haklaryla
ilgili, Trkiye Cumhuriyeti devletinin ada olmasyla ilgili bir konu. Hkmetin deiip
deimemesi ya da ii haklarnn alnp alnmamas, hepsi, bu fotorafn net olarak
grlmesine bal.
Evet, ben burada szlerimi tamamladktan sonra, mikrofonu deerli Adnan Akfrat'a
teslim ediyorum.

178

KK AMERKA SRECNN SONU:

CIA GREVLS BABAKAN

Adnan Akfrat

Gazeteci/ Aydnlk
Konferans'ta iki gndr dne dne nmze gelen u sonu var: Kk Amerika projesi iflas
etti. Ekonomiyi irdelerken de ayn sonuca varyoruz, siyasal tablo da ayn sonucu gsteriyor.
Gzel olan taraf, bunun artk yurttalarn bilincine kyor olmas. Susurluk, bu bilin
sramasnda nemli bir ivme yaratt.

"I Love You Amerika" Tangolarndan Bugne

Ben yaamadm ama buradaki izleyicilerin bir blm canl tanklar. 1940'l yllarn
sonu, 50'li yllarn banda ABD'den kt sz etmek bile "komnistliin" iareti saylyor,
takibat nedeni oluyordu. Amerikallar, "Bar Gnllleri" projesiyle Trkiye'nin her
yanna yaylm, askeri birliklerde bile eitim verir duruma gelmiti.

179

Sayn Bilbilik anlatt "yardm" srecini. Babam, askerdeyken US Steel damgal kaklarla
orba itiini sylerdi. Radyolarmzda, "l love you Amerika" tangolar alnyordu.
Ancak bugn, Amerikallar da yaptrdklar aratrmalarda saptyorlar, halkta ABD'ye kar
mthi bir diren geliiyor. Yurtseverlik bilinci, gemite kar cephede bulunanlara bile
saf deitirtiyor. Bugn, rnein ANAP'n kurucusu stanbul eski Belediye Bakan, eski
DYP Milletvekili Bedrettin Dalan, ABD'nin 1947'de, Trkiye'nin eitim sistemini
bozduunu ve aptallar! yetitirmeyi hedef alan bir projede baar kazandn sylyor.

Amerikan Diplomal Babakanlar

Kk Amerika srecinin en nemli hedefi ve tramplen tahtas kukusuz parlamentoydu.
"Millet iradesi", "demokrasinin gerei" yutturmacalar iin TBMM'nin denetim altna alnmas
gerekiyordu. Nitekim bu srete parlamento kapal av alan oldu. Sandklar ne
Washington'da kuruluyordu.
Sonu yle: Son 40 yln babakanlarnn neredeyse tamam] ABD'de eitim
grmlerden seildi. Sleyman Demirci, Blent Ecevit, Turgut zal, Tansu iller Amerikan
niversitelerinden diploma sahibiler.

Bilderberg'le Yapya Entegrasyon

Bu dnemin iki babakan ise ABD'de eitim grmedi, ama Dnyann Efendileri olarak
adlandrlan Bilderberg kulb yoluyla yapya dahil edildiler. Trkiye'deki ilk Bilderberg
toplants Adnan Menderes babakan iken yapld. 1959'da da Menderes, toplantya
bizzat katld. kinci rnekse Mesut Ylmaz. Ylmaz, 1991'de, Babakan olmadan
nce, Washington'daki Bilderberg toplantsna gitti. Necmettin Erbakan da, sa kolu
Abdullah Gl' bu toplantya yollayarak srecin dnda olmadn gsterdi.

180

zal ve iller'in Fark

Babakan Yardmcs Tansu iller, "ikinci vatanm" szn ska kullanyor. Basnda ABD'yi
kastettii yazlyor, kanmca ikinci vatan Trkiye'dir. kinci vatan edebiyatnn sahibi, "Prezidan
Bu'un telefon arkada" Turgut zal'dr. imdi Star televizyonunun haber ynetmeni Ufuk
Gldemir, onu vmek iin hazrlad "Texas-Malatya" kitabnda, zal'n, 1952'de ABD'den
dnerken, "vatanmdan ayrlyor gibi hznleniyorum" dediini yazyor.
12 Eyll ve zal dnemi, ABD ile ilikilerde bir dnm noktas oldu. birlikilik dneminden
dorudan komutla ynetim devrine geildi. Burada kukusuz bir abartma var. Trkiye'nin
otomatik pilota balandn ve dmeye Washington'n hkmettiini sylemiyoruz. nceki
dneme kyasla bir nitel deiiklik yaandn vurguluyoruz. 12 Eyll'le balayan srecin
doruk noktas, CIA grevlisi ve ABD vatanda bir kiinin babakan olmasdr. Bu, Kk
Amerika projesinin vard noktadr. Bu durum, bu srecin iflas ettiini de gstermektedir.
ABD, ancak oyuncak bir babakanla Trkiye'ye hkmedebilecek durumdadr. Bylesi bir
tercih, arac kullanan iin de tehlikelidir. Aa ktnda bir bedel demek zorunda
kalnacaktr. Trkiye gibi, yzyln ilk ulusal kurtulu mcadelesini vermi bir lkede, bu
bedel kukusuz ar olacaktr.

1967'de Ayayla Gitti (Walk n)

Tansu iller, 1963 ylnda Amerikan Kz Koleji'ni, yani Robert College'in lise ksmn bitirdi. Ailesi
yoksuldu. Lisede burslu okudu. ABD ile kara dayanan ilikisi, Robert College'in yksek
blmnde balad. Bu dnemde Tansu iller'in okul taksitlerini bir sanayici aile karlyordu.
1967'de Robert College'in ktisat Blm'nden mezun oldu. ABD'de bursla eitim iin Amerikan
devletine bavurdu. 1967 ylnda, ABD Bykelilii'ne giderek, "ABD karlar iin grev
almaya hazr" olduunu belirtti. Bu sayede ABD'den burs elde etti. CIA'nn szlnde bu tr
gnll grev almaya "walk in" (ayayla gelen) deniyor.

181

ABD'ye Bykeliliin zel Vizesiyle Girdi

Gnll grev alma isteinden sonra, Tansu iller hakknda ayr j aratrma yapld. Bu
aratrma, CIA Trkiye stasyonu'nun yan sra Uyuturucuyla Mcadele rgt (DEA), ABD
Dileri Bakanl] stihbarat (BRI-Bureau of Research and Intelligence) gibi rgtlerce]
yrtld. Uygun bulununca Ankara'daki Amerikan Bykelisi'ninj zel vizesiyle ABD'ye
girdi. zel vize, yalnzca Bykeli tarafndanj ancak istisnai durumlarda ve zel kiilere
veriliyor.

Green Card'n 10 Austos 1970'te Ald; Numaras: A 149 33 25 N 95

Tansu iller, ABD'nin salad olanakla, bir devlet niversitesi! olan New Hampshire
niversitesi'nde iktisat yksek lisansna 1967 ylnda balad. 1969'da mastrn tamamlad.
Ayn yl, Connecticud niversitesi'nde doktoraya balad. 1970 yaznda iktisat doktoru oldu.
Doktora derecesiyle birlikte, ABD'de ikamet ve alma izni salayan Green Card'a da
kavutu. ABD Adalet Bakanl kaytlarnda, iller'in 10 Austos 1970 tarihinde Connecticut
Eyaleti'nin Hatfora kentinde Srekli kamet zni (Permanent Residence) ald bilgisi yer alyor.
Srekli ikamet izninin belgesi de Green Card. Tansu iller'in Green Card Numaras A 149 33
25 N 95. ABD'de alma izni bulunanlara verilen Sosyal Gvenlik Numaras ise 043-50-0720.

CIA'nn Peary Kamp'nda Psikolojik Sava Eitimi

Tansu iller, doktorasn bitirdikten sonra dnyaca nl Yale niversitesi'ne devam
ettiini sylyor. Sk sk rastland gibi, bu da j gerei yanstmyor. Yale niversitesi
kaytlarnda iller'in adna rastlanmyor. CIA kampnda eitim aldn perdelemek iin bu
yalanlar uyduruldu. iller, 1970-71 arasnda CIA'nn Virgina'daki Camp Peary \ adndaki
kampnda zel eitimden geti. iller bu kampta yedi ay kald.

182

Camp Peary, askeri s grnm altnda, CIA'nn Eitim Dairesi tarafndan ynetilen gizli
eitim ss. Washington'dan birka saat uzaklkta. Kod ad: The Farm, yani "iftlik". Resmi
ifreli adysa "Isolation".
CIA, Camp Peary'nin gizliliinin korunmasnda ok hassas. Yabanc lkelerde grev alacak
seilmi CIA kadrolar, bu kampta, ayn zamanda Psikolojik Sava eitimi gryor; yani
yalanclk eitimi. Dnyann her tarafndan gelen ve kimlikleri gizli tutulan, "asset" diye
adlandrlan ajanlarn da eitim kamp buras. ABD vatanda olan ve "officer" diye adlandrlan
normal CIA grevlileriyle "assef'ler karlatrlmyor.
iller, CIA terminolojisine gre "asset". Asset, CIA'da yabanc lkelerden elde edilen ve
tekrar yabanc topraklarda grev yapacak olan ajanlara verilen bir ad.

1971'de ABD
Grevlendirildi

Dileri

Bakanl'nda

"arl

Personel"

Olarak

Tansu iller, Camp Peary'de eitimini tamamladktan sonra, ABD Dileri Bakanl'nn
Yakndou ve Kuzey Afrika Masas'nda "arl personel" olarak grevlendirildi. Tansu
iller'in o tarihteki resmi sfat yle: "Kuzey Afrika ve Yakndou Dairesi Savunma Sanayisinden Sorumlu Sekretarya Grevlisi". Davet zerine grev yapyor. "Gvenilir eleman"
olarak nitelendiriliyor ve ihtiya zerine grevlendiriliyor. cretini CIA'nn gizli bir fonundan
alyor.

ABD Dileri Bakanl Adna Sovyetler Birlii'ne Gitti

iller, ABD Dileri Bakanl'nda "arl personel" olarak istihdam edildikten sonra,
profesyonel bir ekiple, Sovyetler Birlii'ne de gitti. iller'in "stajyer" olarak yer ald ekip
burada bir sre grev yapt. iller'in Trk cumhuriyetlerine gitmesi istendi. Ancak, Washington
tm ekibi geri arnca bu grev yarda kald.

183

Kaddafi'yle Eskiye Dayanan Dostluun Srr

Tansu iller, ABD Dileri Bakanl'nn Yakndou ve Kuzey Afrika Masas'nda Savunma Sanayi
Projelerinin Ekonomik Boyutu'yla ilgileniyordu.
1973 knda, evresindeki Trklere, "kayak yapmaya" gittiini syleyerek ABD'den ayrld.
Kayaa deil, ABD Dileri Bakanl adna Libya'ya gitti. Alt kiilik bir heyete bakanlk
ediyordu. CIA'nn bu lkedeki gizli bir operasyonu iin grevlendirilmiti. Ziyaretin rts,
Libya'nn modern tarma gemesi iin sulama projesinin pazarlanmasyd. Bu ziyaret srasnda,
Trablusgarp'a ve Sirte Krfezi'nin dousunda yer alan Bingazi'ye urand.
Bu, iller'in Libya'ya ilk gezisiydi. CIA adna birka kez, ABD Dileri grevlisi kimliiyle Kuzey
Afrika lkelerine gitti. Bilindii gibi, Libya Devlet Bakan Muammer Kaddaf, iller'le ilikilerinin
eskiye dayandn belirtmiti. iller, 1992 ylnda Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakan iken
Kaddaf ile ldeki adrnda ba baa grt. Grme, iller'in igal ettii bakanln
sorumluluk alannn dna tayordu.
Trkiye Dileri Bakanl stihbarat, iller'in, ABD Dileri Bakanl adna Libya'ya yapt
ziyaretleri biliyor ve dosyalam. Kaytlarda Bingazi'de yaplan motor gezileri bile yer alyor.

23 Nisan 1973'te ABD Vatandalna Bavurdu

Tansu iller, CIA'nn gizli eitim ss Camp Peary'de eitim grdkten sonra, Amerikan devleti
nezdinde deer kazand. ktisat retimi alannda ABD'nin nde gelen niversitelerinden Franklin
Marshall College'de retim yesi yapld. 1971-1973 arasnda, bu okulda 1800 dolar
karlnda alt. ki yl retim yeliinden sonra, 23 Nisan 1973'te ABD vatandal iin
bavurdu. Bavuru evraknda u numaralar yer alyor:
No: D. O. 74-23-44

184

Code: ORT. S 1/017-284 F.M.E.

iller'in vatandalk bavurusu, 3 Mays 1973'te ileme kondu. Bavuru formunda referans
olarak bildirdii devlet kurumlan arasnda unlar da vard: CIA Yabanclar stihbarat Birimi,
FBI ve ABD Dileri Bakanl stihbarat Dairesi-BRI US.

1974'te Trkiye'ye Talimatla Geldi

Tansu iller, CIA adna Kuzey Afrika lkelerinde grev yaptktan sonra, 1974'te talimatla
Trkiye'ye yolland. Yedi yl aradan sonra yeniden stanbul'a yerleti. Boazii
niversitesi'nde ynetici grevlerde bulunduu srada, "konuk" olarak ABD'den, halen Trk
Amerikan Konseyi Bakan olan emekli amiral Fred Haynes ve Prof. Howard Reed gibi isimleri
getirdi. Her ikisi de CIA'nn st dzey grevlileri. Emekli Amiral Haynes, 1956-59 yllar arasnda
Ankara'da ABD askeri ataesi olarak bulunmu. ABD'nin silah tekelleri ve Yahudi sermayesinin
mutemet isimlerinden. Prof. Howard Reed ise CIA'nn Ortadou uzman. Prof. Reed, 1991
ylndan beri iller'e devlet ynetiminde akl hocal yapyor.

1974'te Yllk creti 100 Bin Dolar; 1990'da 200 Bin Dolar
iller'den istenen, Trkiye hkmetinde ve Trk Silahl Kuvvetleri'nde ABD kart politikalar ve
faaliyeti, dzenli olarak Ankara'daki CIA stasyon efi'ne rapor etmesiydi. iller'e bu hizmeti
karlnda, yllk 100 bin dolarlk bir cret baland. Bu para zel bir hesaba yatrlyordu. Miktar,
iller'in siyasal konumu arttka ykselecekti. Nitekim iller ile ok yakn alma ortamlarnda
bulunmu bir nl politikac, iller'in 1990'da yllk cretinin 200 bin dolar olduunu syledi.
Politikacmza bu bilgiyi veren Tansu iller'in kendisi. iller, ABD'de edindii malvarlnn bir
ksmnn bedelini, Amerikan devlet hizmetleri karlnda ald parayla dedi.

185

1 Temmuz 1979'da CIA Bakan'nn zel Yazsyla ABD Vatanda Oldu

iller, CIA grevlisi olduu iin 1 Temmuz 1979'da ABD vatandalna alnd. iller'in
vatandala kabul evraknn numaras:

Ph 195 000 318.

iller, bir Amerikan mahkemesinde, ABD karlarn koruyacana, bunun iin savaacana
yemin ettikten sonra ABD vatanda oldu.
ABD vatandalna gemek iin Amerikan yasalarnda nemli engeller bulunuyor. iller, bu
engelleri CIA Bakan'nn zel yazsyla at. lgili yasann (f) maddesi uyarnca, ABD
vatandalna kabul edildi. Bu madde, bir yabancnn vatandala kabul edilmesinde CIA
Bakan'na, Adalet Bakanl'na dorudan talepte bulunma yetkisi veriyor. ABD ynetimi,
ancak byle bir durumda, bir mlteciye vatandala gemeyi neriyor. CIA'nn kirli
faaliyetlerini tehir etmesiyle nl Covert Action dergisi, Sonbahar 1991 tarihli saysnda
Amerikan devletinin vatandalk teklifini, ajanlatrd kiilere gtrdn belirtiyor.
iller bu ilikiyi, "Bize ABD vatandal teklif ettiler ama kabul etmedik" diyerek aa vurmutu,
l Temmuz 1993'te, i Partisi Genel Bakan Dou Perinek, bir basn toplantsyla iller'in
ABD vatanda olduuna ilikin bilgi ve kantlar akladnda, iller adna konuan dnemin
Hkmet Szcs Yldrm Aktuna, "Sayn Babakan'n ABD vatandal sreci, otomatik
olarak balatlmtr. Sre, kendi iradeleriyle balatlm gibi gsteriliyor" demiti. Vatandalk
nerisi ve kabul, ancak CIA'nn "asset"leri iin sz konusu oluyor.1

iller'in CIA'ya Rapor Verdii, Gazete Haberlerinde

Tansu iller, CIA'nn belirledii dorultuda, etkili bir siyasal konum elde etmek iin ok
aba harcad. nce Turgut zal'a yaklat. zal yllarnda TSAD iin aratrmalarda
bulundu, stanbul Bykehir Belediye Bakan'na danmanlk yapt.

(1) Daha ayrntl bilgi iin bkz., Adnan Akfrat, iller'in ABD Vatandal, Kaynak Yaynlar, stanbul,
1995.

186

Tansu iller, bu dnemde edindii stratejik istihbarat, ABD'den grev arkada, Dileri
Bakanl Yakndou ve Kuzey Afrika Masas yetkilisi Elizabeth Shelton'a iletiyordu. Milliyet
gazetesinin Washington muhabiri Turan Yavuz, 19 Haziran 1993 tarihli haberinde bu ilikiyi
tanklara dayanarak yle yazd:

"1983 ylndan itibaren Ankara'daki ABD Bykelilii'nden Washington'daki ABD Dileri

Bakanl'na Trk ekonomisi ile ilgili gnderilen kriptolarn iindeki bilgilerin byk bir
blmnden Tansu iller sorumluydu."
Turan Yavuz, iller'in, 1986 ylnda ABD Dileri Bakanl'na davet edildiini ve kendisinden
Trkiye hakknda bir deerlendirme istendiini belirtiyor. iller'i aran kurum, Amerikan
Dileri'nin istihbaratla ilgili dairesiydi (Bureau of Research and Intelligence). iller bu davete
icabet etti. ABD vatandalna bavuru yaptnda referans listesinde CIA'nn yan sra Dileri
Bakanl'nn bu dairesi de vard. ABD'nin eski Ankara Bykelisi Morton Abramowitz de, bir
dnem bu bronun banda bulunmutu. Trkiye'den elini hibir zaman ekmeyen, Clinton'un
ikinci kabinesinde CIA bakam adaylarndan olan Ab-ramovvitz'in Tansu iller'le zel
ilikilerinin bulunduu da saptanyor.
Turan Yavuz ayn haberde, Tansu iller'in Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakan iken de ABD
devlet yetkilileriyle "zel" ilikiler kurmasna dikkat ekiyor.

iller'in Grev Arkada Shelton imdi Adana Konsolosu

Halen ABD'nin Adana Konsolosu olan Elizabeth Shelton, iller'in hayatnda ok nemli bir
isim. likileri 1971'de ABD Dileri Bakanl'nda arl personel statsnde grev yapt
yllara dayanyor. Shelton da CIA grevlisi. 1987-1990 arasnda Trkiye'de grev yapan
Shelton, bu tarihte iller'in yal komusuydu. Tanyanlar, ikisi arasndaki ilikiyi "itikleri su
ayr gitmez" diye tarif ediyorlar. Shelton, o zaman ABD Bykelilii'nde Ekonomi Maviriydi.

187

Turan Yavuz, sz konusu haberinde "Shelton'un, zal ekonomisi konusunda yazd tm

olumsuz raporlarn kayna Tansu iller'di" bilgisine de yer veriyor.
Shelton, Trkiye'deki birinci grev dnemi srasnda, yakn arkada iller'in aktif siyasal
yaama gemesine destek oldu. Shelton'un ABD Dileri Bakanl'nda Trkiye
sorumlusu olduu dnemde iller doruklara trmand. 1993 ylnda ABD Dileri Bakan
Warren Christopher'in de katld kulis faaliyetiyle DYP Genel Bakan ve Babakan oldu.
Zamann Babakan Vekili Erdal nn, 29 Haziran 1993'te Robert Kolej Mezunlar'nn lokali
Bizim Tepe'deki konumasnda bir soru zerine, Warren Christopher'in iller'in DYP Genel
Bakan ve Babakan olmas iin faaliyet gsterdiini dorulad.

Shelton, Bitlis Suikastnn Bir Nolu Tertipisi2

iller'in babakan olmasnn hemen ertesinde, 1994'te, Shelton, ABD'nin Adana
Konsolosluu'na atand. Adana Konsolosluu, ABD'nin Krt masas olarak ilev gryor.
Shelton, Washington'da Dileri Bakanl'nda Trkiye Masas'n ynetirken de sk sk lkemize
geliyordu. Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'e suikast ynlendiren ABD
heyetine o bakanlk etti. ncirlik ss'nde 10 ubat 1993'te yaplan toplantda Orgeneral
Bitlis'in ortadan kaldrlmasna karar verildi. iller'in yakn arkada Shelton'un, bu cinayette
barolde olmas, grevi gereiydi. nk ABD'nin, Krt devletii kurmak iin Kuzey Irak'ta
yrtt, "Savaan Bayrak 90" adndaki operasyonun so-rumlulanndand. ABD'nin, bu plan
erevesinde, Kuzey Irak'ta 7 500 CIA pemergesini eitip istihdam ettii, 1996 Eyll'nde
ortaya kt. Saddam Hseyin ile KDP lideri Mesut Barzani'nin ortak eylemi sonucu, CIA
pemergeleri apar topar karld. CIA pemergelerinin tanmas ilemine Shelton nezaret etti.
Bunlar eiten ABD zel Sava timleri, Shelton'un gayreti ve iller'in devreye girmesiyle sessiz
sedasz Irak'tan karld. ABD'nin rambo komutanlar, iller sayesinde Trkiye zerinden
ABD'ye gidebildiler.

2 Eref Bitlis suikastnda Shelton ve ABD'nin rol konusunda bkz., Adnan Akfrat, Eref
Bitlis Suikast-Belgelerle, Kaynak Yaynlan, stanbul, 1997.

188

Corafya ve Tarihin Gc
i Partisi Genel Bakan Dou Perinek, iller'in ABD vatandalna bavuru belgelerini
aklad l Temmuz 1993 tarihli basn toplantsnda bugn gerek olan u ngrde
bulunmutu:

"Arkasnda tarih boyunca bir kuvvet odann yer ald corafyasyla, bamsz devlet
geleneiyle, 60 milyonluk olduka iyi yetimi insan gcyle, olduka geni i pazar ve en
nemlisi, halkn snavlardan gemi bamszlk tutkusuyla, Trkiye, srtnda oyuncak
babakanlar tamayacak birikime sahiptir."
Bu deerlendirme, iller'in zirvede olduu, gazetelerin birinci sayfalarn batan baa kaplad
dnemde yaplyordu. ok etin mcadelelerle geen drt yln sonunda Trkiye, corafya ve
tarihten ald gle "oyuncak babakan" frlatt. Onunla birlikte, ABD'nin 50 yldr TC devleti
iinde ina ettii gizli devlet de atrdayp, yklyor.

189

EREF BTLS SUKASTI,

CIA PEMERGELER VE NGO'LAR

Hikmet iek

Aydnlk Dergisi Ankara Temsilcisi

Deerli arkadalar,
Bu konferansn uluslararas nitelii, yalnzca bu toplantlara katlan deerli yabanc gazeteci
dostlardan tr deil. Susurluk etesinin, iller zel rgt'nn iledii sularn uluslararas
apta oluundan, bu rgtn bal olduu gcn uluslararas niteliinden geliyor. Bu sulara
rnek olarak; Azerbaycan'da darbe giriimi, eenistan'a silah ve asker gnderilmesi, Kuzey
Irak'taki faaliyetler, in'in Sincian-Uygur blgesindeki tertip ve kkrtmalar, Kbrs'taki faaliyetler
saylabilir.
Ben konumamda bu tertiplerden ikisine, Eref Bitlis suikast ve Kuzey Irak'taki CIA
pemergelerine deineceim.
Biraz nce Sayn Suphi Karaman, Tmgeneral Stk Ulay'n ldn syledi. 2000'e Doru
dergisinde bir kapak yapmtk, "Holding Paalar" diye. Holdinglerde, banka ynetim
kurullarnda grev alan ve ou 12 Mart, 12 Eyllc generalleri tehir etmitik.

190

Bunlarn karsna da bir baka general rnei olarak Stk Ulay' koymutuk. 27 Mays'n bu
yurtsever generalinin, elinde filesi, pazarda alveri yaparken bir fotorafn basmtk.
Stk Ulay, Eref Bitlis'in ncldr. Eski Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis, Stk
Ulay'larn takipisidir.
Gazeteci-yazar Uur Mumcu arabasna yerletirilen bir bomba ile, Orgeneral Eref Bitlis uana
yaplan bir sabotaj sonucu ldrld. Uur Mumcu ve Eref Bitlis suikastlarnn aydnlatlmas,
Trkiye'nin gelecei asndan canalc nemdedir.
Uur Mumcu, 24 Ocak 1993 gn katledildi. Eref Bitlis'in ua 17 ubat 1993 gn drld.
Arada 24 gn ve iki suikast arasnda balant vardr.
Mumcu ve Bitlis suikastlar, Ortadou'daki politik atmalar iine oturtulmadan aydnlatlamaz.
Amerika, Trkiye'yi, kendisi adna kriz blgelerine mdahale gc haline getirmek istiyor.
Balkanlar'dan Kafkaslar'a ve Kuzey Irak'a uzanan bir kaos corafyasnn iine itiyor.
Trkiye himayesinde Krdistan hayali de, bu stratejinin paras. Pentagon, 1987 ylndan beri
kendi Krt senaryosunu Trkiye'ye dayatyor.
Trkiye'de yaanan btn atmalar bu eksende cereyan ediyor. Saflama bu eksende
oluuyor.
Uur Mumcu ve Eref Bitlis suikastlarn deerlendirirken gz nnde tutmamz gereken siyasal
ereve budur.
Bitlis ve Mumcu'nun ideolojik ve siyasi kimlikleri, bu ereve iinde byk anlam kazanyor. Niin
hedef alnm olduklar grlebiliyor.
kisi de Kemalist. Dolaysyla bamszlkydlar. Cumhuriyet Devrimi'nin ve kazanmlarnn kararl
savunucularydlar. Amerika'nn Krt siyaseti iin de, "lml slam" senaryolar iin de, byk bir
engel oluturuyorlard. ABD'nin Trkiye himayesinde Krdistan planna kar biri kalemle, biri
silahla direniyordu. Amerikan stratejilerinin oluturulduu noktadan bakldnda, ortadan
kaldrlmalar adeta zorunluydu.

191

ABD, Cumhuriyet Devrimi'yle hesaplamakszn Ortadou'ya istedii biimi veremeyecekti.

Hesaplamaya girdi. Mumcu ve Orgeneral Bitlis o hesaplamann ilk hedefleri oldular.
Orgeneral Eref Bitlis, Trk Silahl Kuvvetleri iinde, Pentagon'un Krt senaryosuna direnen
glerin nde gelen temsilcisiydi. Orgeneral Bitlis'in olu Sayn Tark Bitlis, Uur Mumcu ile Eref
Bitlis'in ayn gler tarafndan ldrldn belirtiyor.
Orgeneral Eref Bitlis'in sabotajla katledildii, stanbul Teknik niversitesi Uak ve Uzay Bilimleri
Fakltesi retim yelerinden oluan heyetin hazrlad Bilirkii Raporu'yla aydnla kavutu.
Rapor u anda Ankara 10. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde alan dosyada bulunmaktadr.
Eski Genelkurmay Bakan Orgeneral Doan Gre tarafndan yaplan aklamalar bir bir
rten rapor, i Partisi ve Aydnlk'n yldr, olayn kaza deil suikast olduunu belirten
kantlarn aynen tekrarlamakta ve u sonuca varmaktadr:

1- Uak, motorlardaki buzlanma sonucu dmemitir.

2- Pilotlar kusurlu deildir.
3- Motorda ve uakta yapm hatas yoktur.
4- Sabotaj ihtimali ciddidir, bu ynde kantlar bulunmasna karn aratrlmamtr.

Orgeneral Eref Bitlis'in ua dtnde dnemin Genelkurmay Bakan Doan Gre,

aceleyle "Sabotaj deil kaza" aklamasn yapmt. Olay daha aratrlmadan, hemen ertesi
gn, uan "ani buzlanma" sonucu dt aklamas yaplm, pilotlar sorumlu tutulmutu. Bu
dorultuda raporlar hazrlatlm, Kara Kvetleri Askeri Savcl ciddi bir soruturma
yapmadan "takipsizlik karan" vermiti. Takipsizlik kararna ve "ani buzlanma ve pilotaj hatas
sonucu dt" aklamalarna dayanak olan raporlar hazrlayanlar, bilirkii zelliklerine sahip
olmayan emir komuta altndaki subaylard.
Bu sahte raporlarn hazrlanmasndan Doan Gre sorumludur. Bilindii gibi o dnemde iller ve
Doan Gre, ABD yanresmi yayn organlarna yansyacak llerde sk iliki iindeydiler. Gre,
iller iin, "Tak diye emrediyor, ak diye yapyorum" diyordu.

192

Sabotajclar iller zel rgt'nde

Eref Bitlis'i sabotaj dzenleyerek kimler katletti? Bu soru ok nemlidir ve bugn Susurluk
olayyla artk st rtlemez hale gelen iller zel rgt ile balantldr.

Aydnlk dergisinin grme yapt, halen nemli bir grevde bulunan bir general de, Bitlis'in

uann kaza deil, sabotaj sonucu dtn aklamt. Dahas ayn general, sabotaj
dzenleyenlerin adresini de yle veriyordu:

"Bitlis suikastnda rol alan subaylar zel Harp Dairesi'nden. Eref Paa'nn lmnde rol oynayan
zel Harpi subaylar imdi iller'le beraber. lm ABD'nin ii. O zamanki Genelkurmay yapt,
imdi susuyor." (Aydnlk, say 479,25 Austos 1996.)

CIA, iller zel rgt'n Kirli lerde Kullanyor

Orgeneral Bitlis, eki G'n Trkiye aleyhindeki ve yasad faaliyetlerini somut olarak
saptamt. Bu konuda birden fazla rapor hazrlayp Genelkurmay Bakanl'na verdi. Bu nedenle
JUSMMAT Komutan ABD'li Tmgeneral, Mart 1992'de, Orgeneral Bitlis'i, eki G hakknda
bilgi toplad iin Genelkurmay Bakanl'na ikyet etti. Bu ikyet metni, Genelkurmay
kaytlarnda bulunuyor.
Amerikal subaylar ile Orgeneral Bitlis arasndaki atma iddetlendi. Eref Bitlis, Jandarma
Genel Komutanl'nda grev yapan zel Harp uzman ABD'li subaylar komutanlktan att. Bununla kalmad, Kuzey Irak ve Gneydou'da faaliyet yrten yardm kurulularndaki CIA'c ve
zel Harpileri de engelledi. stihbarat kurulular denetiminde faaliyet yrten NGO'larn
faaliyeti, Bitlis dneminde denetim altna alnd. Orgenaral Bitlis, CIA'clarn, Kuzey Irak'a
Silopi'den giri klarn yasaklad. Gda yardm grntsyle Kuzey Irak'a sokulan
silahlar yakalatan da Orgeneral Bitlis oldu. eki G'n verdii bu silahlar, daha sonra
Gneydou'da PKK'llarda yakaland.

193

Bitlis, Krfez Sava'nda Irak'a kinci Cephe

Almasn Engelledi
Orgeneral Bitlis, 1991 yl banda ABD'nin, Trkiye'yi Irak'a kar kara harektna srme
yolundaki basklarna kar koyanlarn bandayd. Bitlis, ABD'nin 90-1002 numaral gizli plann
saptayp Genelkurmay'a raporla bildirdi. Bu gizli plan, daha Carter zamannda ABD'nin
Ortadou'ya asker karmay hedeflediini saptyordu. Orgeneral Bitlis'in, o tarihte Kara
Kuvvetleri Komutan olan Doan Gre ile atmas o zaman balad.
1992 Temmuz'unda CIA Kuzey Irak'ta "Sava Bayra 90" ad verilen bir tatbikat yapt. Bu
tatbikat, dorudan Trkiye'yi hedef alyordu. Orgeneral Bitlis, CIA'nn bu gizli plann da aa
kard.

Bitlis Suikastna Karar ABD Verdi

Orgeneral Bitlis engelinin kaldrlmasna dorudan ABD'li bir grup komutan karar verdi.
Genelkurmay stihbarat'nca saptanan drt kiilik heyette, eki G'n Kuzey Irak'taki ABD'li
komutan Albay Naab ve Albay Wilson bulunuyor.

Karanlk Bir Diplomat: Elizabeth Shelton

iller'in babakan olmasnn hemen ertesinde, 1994'te, Elizabeth Shelton, ABD'nin Adana
Konsolosluu'na atand. Shelton, iller'in hayatnda ok nemli bir isim. likileri, iller'in
1971'de ABD Dileri Bakanl'nda arl personel statsnde grev yapt yllara
dayanyor. Shelton da CIA grevlisi. Adana Konsolosluu, ABD'nin Krt masas olarak ilev
gryor. Shelton, Washington'da Dileri Bakanl'nda Trkiye Masas'n ynetirken de sk sk
lkemize geliyordu.
Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'e suikast ynlendiren gcn temilcisi
Shelton'dur.

194

Eref Bitlis suikastnn zerine yrmek, yalnz bir komutana kar ilenen bir suu ortaya
karmann ok tesinde, Trkiye iin bir gvenlik ve bamszlk sorunudur.

CIA Pemergeleri ve NGO'lar

Konumamn bu blmnde; ksaca CIA pemergelerinden, adna ister CIA'nn Krt ordusu
deyin isterse Krt rambolar, CIA'nn denetimindeki Krt pemergelerden- sz edeceim.
Geen yln Mart aynda, bata Badat olmak zere Irak'n byk kentleri pei peine yaplan
bombalama eylemleriyle sarsld. Yzlerce Irak yurtta cann yitirdi. Uluslararas iletiim tekelleri,
bombalama eylemlerini, "Saddam rejimine kar kan muhalefetin eylemleri" olarak gsterdiler.
Badat'a ynelik operasyonlarn merkezi olan Kuzey Irak, Krt rgtlerinden baka birok muhalif
rgtn de bulunduu bir blge. Bunlarn arasnda bakanln Dr. Ahmet elebi'nin yapt
Irak Ulusal Konseyi de (Iraqi National Congress-INC) bulunuyor. INC, CIA tarafndan kurulan
bir rgt.
1996 ylnn Eyll aynda yaplan Irak ile Krdistan Demokratik Partisi'nin ortak askeri harekt
srasnda, 93 CIA ajan kuruna dizildi. Blgede ABD adna alan ve aileleriyle birlikte
Guam Adas'na tananlarn byk bir blmnn INC'de altklar ortaya kt. INC'nin Erbil
karargh, ayn zamanda CIA'nn brosuydu.
1995 ylnda ABD ynetimi, Badat'a kar gizli operasyonlar iin CIA'ya 15 milyon dolar resmi
denek ayrd. Operasyonlarn finansmannn nemli bir blm de, blgedeki uyuturucu ve
uluslararas kaaklk faaliyetlerinden saland.
Guam'a gidenler, ajan ya da sradan istihbarat eleman deil, zel sava eitimi alm mahalli
gerilla ya da bir baka deyile kontra'lard. Bunlar ABD'nin blgedeki zel kuvvetleri tarafndan
yetitirildiler. Suikast ve sabotajda uzmanlatlar. Bunlar eitilmi, CIA literatrnde "seilmi kii
"lerdi.

195

Bata Badat ve Musul olmak zere Saddam Hseyin denetimindeki kentlerde, ekonomik ve
askeri hedefleri seen kontralarn eylemleri sonucunda yzlerce Irak yurtta ld ve yaraland.
Krt, Trkmen ve Araplar arasndan seilen kontralarn en belirgin eylem yntemi, bomba ykl
aralarn byk merkezlerde havaya uurulmas. Eylemler, yalnzca Saddam'n denetimindeki
blgede olmad. Kuzey Irak'ta da kanl eylemler tezghland. Provokasyonlar, Irak rejiminin
zerine atld.
Eylemler iin gereken silah ve tehizat, ABD tarafndan "izilen" blgelerden salanyordu. Irak
Krdistan, eitim alan ve malzeme ynann yapld "kurtarlm blge" olarak kullanlyordu.
Son birka yl iinde yalnzca Badat'ta 100'e yakn insan, bu bombalar nedeniyle ld. Dier
kentlerdeki kayplar saptanamad.

Ankara-Irak-KDP Hatt
ABD'nin nemli think-tank kurulularndan Washington Enstits'nde yaplan ve Erbil
operasyonu ve sonrasndaki gelimelerin ele alnd toplantda, "Son gelimelerin Ankara,
Saddam ve Barzani ortaklyla gerekletirildii" deerlendirmesi yapld. Ksaca Winnep diye
bilinen Enstit'nn Irak uzman, Hayfa niversitesi Modern Ortadou Tarihi Blm retim
yesi Prof. Amatzie Baram tarafndan yaplan deerlendirmede, "Trkiye'yi kaybettik" denildi.
"Trkiye'nin kaybedildii" yorumu yalnzca Enstit'nn deil, ABD'de yaygn kabul gren bir
gr.
srailli Profesr Amatzie Baram, Avrasya Dosyas dergisinin lkbahar 96 tarihli Kuzey Irak
saysndaki yazsnda, eki G'n fiilen Amerikanc bir Krt devleti kurduunu itiraf ediyor ve
"Amerikan gdml eki G operasyonunun oluturduu zerk Krt blgesi fiilen bir Krt
devleti haline gelmitir" diyordu. Saddam-Barzani harektndan sonra, "Amerikanc Krdistan"
hayalleri, bizzat Irak ve Krtler tarafndan berhava edildi.

196

CIA Ajanlar Kaacak Delik Aryor

Irak'n kuzeyi Saddam ve Barzani operasyonuyla Amerika'nn nfuz alan olmaktan kurtarld,
yzlerce CIA ajan dalarda skp kald. Los Angeles Times gazetesi, ABD'nin 1975 ylnda
Vietnam'dan kanda yapt gibi, CIA'nn, ibirlikilerini kurtarmaya hazrlandn yazd.
Dalara snan kaak ajanlar arasnda bomba uzman eski subaylar, "insani yardm" ad altnda
blgede cirit atan NGO temsilcileri de bulunuyordu. Be yl nce Kuzey Irak' "kurtaran" ABD,
imdi ajanlarn kurtarabilmenin derdine dt. ABD Bakan Clinton, aresiz bir biimde, "ABD
hesabna alan herkesin Kuzey Irak'tan kmasna yardm edeceiz" dedi.

New York Times gazetesi, Clinton'un, geen yl Saddam'n devrilmesi iin CIA'ya emir verdiini

yazd. Saddam muhalifi gruplar silahlandrp rgtleyen CIA, bu operasyona toplam 20 milyon
dolar harcad. Kuzey Irak'tan Badat yaknlarna kadar szan ajanlar, bakentin kuzeyindeki
dalarn arasnda bir vadide stlendiler. KDP'nin Erbil harekt, CIA'nn planlarn altst etti.
Operasyon iptal edildi. Ajanlara, "Hemen lke dna kn" emri gnderildi.

Gizli birliki Ordu

Kuzey Irak'ta yaanan gelimeler, yalnzca CIA'nn ajanlarn deil, Trkmenler, Krtler ve
Irakl ynetim kartlarndan oluan, 7 500 kiilik ABD'nin "Pemerge ordusu"nu da aa
kard. Amerika, Irak kuvvetlerinin Barzani'ye bal glerle birlikte Kuzey Irak' kurtarmas
zerine, CIA'nn merkezi olarak alan, eki G'n Zaho'daki Askeri Komuta Merkezi'ni
(Military Command Center) kapatt, kendi askeri personelini hzla Trkiye'ye ekti. Krtlerden ve
Trkmenlerden "devirdii" ibirlikilerini ise geride brakt. Efendi, uan terk etti. "Katliam"
yaygaralar da bunlardan koptu.
7 bin 500 CIA pemergesi, ABD'nin "Savaan Bayrak-90" adn verdii operasyonda
kullanlacakt. Bunlar, Kuzey Irak'ta geni bir alanda istihbarat ve eylem a kuran ABD tarafndan
denetlenen mahalli gerilla kuvvetleriydi.

197

CIA'nn, Saddam Hseyin ynetimini devirmek iin dzenledii komploda grev alan kontralar,
Selahaddin'den ran-Irak-Trkiye genine katlar. Bir ksm, nce ran'a geti, daha sonra
emdinli suyundan geerek Trkiye'ye girdiler. CIA pemergelerinin banda ABD'li bir subay
bulunuyordu. CIA'nn kontralar arasnda bir grup Trkmen de vard. Pemergeleri kurtarma
operasyonunu, ABD'nin Ankara Bykelisi Marc Grosmann ile Adana Konsolosu Elizabeth
Shelton ynettiler.
birliki ordu Trkiye'ye getirildi ve Silopi'ye yerletirildi. ABD, aralarnda Irak Ulusal Konseyi
(INC) yelerinin ve NGO'larda istihdam edilen Krtlerin ve Trkmenlerin bulunduu bu gc,
ortam dzeldiinde yeniden geri getirmek zere Amerika'ya tad. Dileri Bakan iller, bu
ibirlikileri "sivil toplum rgt yeleri" olarak tanmlad. Trkiye'den transit geilerine izin verdi.
Trk devletinin Amerika'ya mesafeli kesimleri ise bu kiilerin Trkiye'de 90 gn sreyle ikamet
etmelerine kar ktlar ve nakil ilemlerinin hemen yaplmasn istediler.

Aydnlk'n 23 Mart 1997 tarihli 509. saysnda, ngiltere Dileri Bakanl'mn glgesinde alan

bir kurulu olan "Krt nsan Haklan Projesi" (Kurdish Human Rights Procect) adl NGO
tantlmt. NGO'nun bakanln Lordlar Kamaras'ndan Lord Avebury yapyor.
Yneticilerinden biri de Kerim Yldz. NGO'nun merkezi, yalanda ABD'ye tanyor. Bu karar, Krt
pemergelerin ABD'ye gtrlmesinden sonra alnd. Kerim Yldz da, pemergelerin "eitimi"
iin ABD'ye gtrlyor.
CIA pemergeleri, imdi Amerika'da geri getirilecekleri gn bekliyorlar. Bu eitilmi ordu,
yalnzca Kuzey Irak iin deil, Trkiye, ran ve btn Arap lkeleri iin de bir tehlike tekil ediyor.

198

Trkiye, NGO'Iar Aydnlk'tan rendi

Trkiye basn, NGO'larn CIA'ya araclk yaptn, 1996 Erbil harektndan sonra kefetti.
Oysa 2000'e Doru dergisi bundan be yl nce NGO'larn gerek yzn tehir etti. 2000'e
Doru'nun 27 Aralk 1992 tarihli kapak haberi, "ABD, Krdistan temsilciliini at" idi. Krfez
Sava'ndan bir yl sonra yaplan haberde, Kuzey Irak'a yerleen NGO'larn, Amerikan hkmeti
ve CIA ile olan balantlar aa karld. O dnemde saylar Trk Dileri Bakanl tarafndan
bile bilinmeyen bu rgtlerin ecereleri ve sabka dosyalar akland.

Aydnlk gazetesi de, Kuzey Irak'ta bulunan 101 rgtn, kararghlarn, temsilcilerini ve
faaliyetlerini aa kard. Aydnlk, 17 Aralk 1993'te balayan ve be gn sren, "eki G
himayesinde istihbarat rgtleri" balkl yaz dizisinde, blgedeki "yardm kurulular"nn CIA ile
balantlarn, bu kurulularn bir istihbarat rgt gibi altklarn yazd. Dileri Bakanl'nn
eki G'e ilikin raporunu aklad. "Hkmet d" denilen rgtlerin dnyann en saldrgan
hkmetinin emrinde olduunu Trkiye, Aydnlk'tan rendi.

199

AZERBAYCAN DARBE GRM

VE TRKYE

Hasan Uysal

Azerbaycan Darbesini CIA Yaptrd

Nereden bilirdim o gn bana anlatlan darbe hazrlklarnn gerek olduunu. Bir zamanlar
Ebulfeyz Elibey'in bakanln yapt Halk Cephesi'nin yneticilerinden birisi ile Ankara'da,
Bilkent Otel'in lokantasnda konuuyoruz. Aslnda masa kalabalk. lerinden sadece arkadam
olan ve yine Elibey'in de arkadalarndan smail smailov'u tanyorum. , sk sk Ankara'ya
gelen, eski retim yesi, yeni tccarlar. ki kii de Azerbaycan Kltr Dernei'nden. Sz konusu
kii ise, sanrm hl retim yesi.
kili masada laf laf ayor. "Ebulfeyz'in siyasi yaam bitti" diyorum. "Bir daha muhtar bile
seilemez bence Azerbaycan'da..."
Sz konusu kii atlyor hemen, stelik terslenerek:

"Siz yle zannetmeye devam edin. Yaknda grrsnz ne olacan. Elibey yln sonu
olmadan dnecek Cumhurreisliine. 1500 pezevenk bunun iin bekliyor Bak'de. Trk
Hkmeti de destekliyor."

200

Hibir ey anlamadm itiraf etmeliyim. Anlam gibi bam salladm sadece. imden bu 1500
pezevengin ne olduunu dnyorum. Acaba pezevenkler, kadnlar satp kazanacaklar
parayla Elibey'e destek mi olacaklar? Ama bu, pek de vnlecek bir destek deil. Byle bir ey
olsa bile, bunu niye anlatsn bu adam? Yoksa 1500 pezevenk dedii, Elibey'e muhalif olanlar
m?"
Durumun ayrdnda olan smailov, glerek kulama eildi:

"Pezevenk, bizde iri kym, babayiit adam demektir."

Bylece 1500 pezevengin, Halk Cephesi iinde rgtl Elibey taraftar olduunu anlyorum. Ve o
gn pek zerinde durmadm bu konumadan iki ay sonra, Ebulfeyz Elibey'i ynetime
getirmek zere, Haydar Aliyev'e kar darbe gerekletirilecek ve bu ie bulaan Trk
pezevenkleri de bir bir ortaya dklecekti.

"Susurluk Konferanslar" iin zerime den Azerbaycan Darbesi olayn anlatrken, konunun iyi
anlalmas iin bir miktar geriye gidilmesinde byk yarar var. nk olay epey karmak.
rnein darbeyi, Haydar Aliyev'in, giderek "Rusya ve ran'a yaklamas" nedeniyle ABD'nin
yaptn sylersek, darbeyi Aliyev'e haber vererek, ABD'nin bu giriiminin baarszlkla
sonulanmasna neden olan Sleyman Demirel'i nereye koyacaz? Hele, darbe baaryla
sonulandrldnda ynetime getirilecek olan Ebulfeyz Elibey'in, ABD'ye souk baktn
biliyorsanz...
Sovyet gdml Azeri ynetimler sayesinde gnlk yaamn bir paras haline gelen rvet ve
yolsuzluklardan usanan, giderek artan yokluk ve yoksullua isyan eden Azerbaycan halk, Ebulfeyz
Elibey'in bakan olduu Halk Cephesi iinde ksa srede rgtlenmi durumdayd. Halk
Cephesi'nin kurulu amac, Ermenistan tarafndan tehdit edilen ve ksmen igal altndaki Karaba'n
korunmasyd. Ksa bir sre sonra cephe, bata, Moskova kuklas durumundaki Ayaz Muttalibov'u
ykmay ve Azerbaycan' SSCB'den ayrarak bamszlk ilan etmeyi hedefler hale geldi. Katlanlarla,
gn getike byyen ve genileyen Halk Cephesi, inanlmaz bir kozmopolit yapya dnmt.

201

lerinde, kendilerine, bu isim kirlendii iin komnist demeyen komnistler, sosyalistler, sosyal
demokratlar, Trkler, az sayda da olsa slamclar, liberaller gibi birbirinden farkl eilimler
barnyordu. Bu karmak yapy bir araya getiren, hi kukusuz, "bamsz Azerbaycan"
idealiyle Ayaz Muttalibov'a ynelik muhalefet idi. Ancak bu birlii ayakta tutan, halk arasnda
efsane bir isim haline gelen Ebulfeyz Elibey ile onun yardmcs, sosyal demokrat eilimli sa
Gamberov (sonradan sa Kamber veya Kamberolu olarak anlmaya baland) idi.
Yakndan tandm, konuk olduum bir isimden ksaca sz etmek istiyorum. Elibey, yaamnn
tmne yaknn toplumsal sorunlara hasretmi, bu nedenle yllarca hapis yatp ikence
grm, tarih retmeni bir kii. El Yazmalar Enstits'nde mtevaz bir retim yesi olan
Elibey ile Azerbaycan'n Kiril alfabesinden yeniden Latin alfabesine dn iin oluturulan
komisyonda bakanlk yapt dnemde tantk. zerimde brakt izlenim; kararl, demokrat
bir yurtsever olduuydu. Bir dnem Komnist Parti yeliinde bulunmu ve sonradan tepki
gstererek istifa etmi. Konuma srasnda, "Komnizm idealleri gzeldir ve dorudur.

SSCB'de bu idealler ancak 12-13 yl yaad. Ondan sonras esaret, bask ve yoksulluk getirdi.
Sovyetlerde komnizm deil, Rus ovenizmi vardr" dediini, aradan geen alt yla karn dn

gibi anmsyorum. O gnlerde iki ideali vard: Blnm Azerbaycan' birletirmek, bylece
ran'da kalan Azerbaycan ile btnlemek. kincisi ise bamszlk, yani Sovyetler'den
ayrlmak. Trkiye'de sanldnn tersine o bir ovenist deil, yani bir Pantrkist deil. Dahas,
Pantrkizm iin, "Aptallk, ham hayal" diyor.
sa Gamberov ise, bence Ebulfeyz'den ok daha aklc ve kararl bir ynetici. Halk
Cephesi'ni ekip eviren kii, kukusuz Gamberov. Elibey'in romantik ve hayalci
yapsndan epey uzak. Ancak Elibey'in poplaritesine eriemedii iin, ikinci adam
rolnde.
Bir ilgin nokta daha. Gamberov ile Halk Cephesi'nde syleirken, onlarca vatandan,
sorunlar iin Halk Cephesi'ne bavurarak, yardm istediklerine tank olmutum. Sorunlar
arasnda, kaybolan ineklerin bulunmasn isteyen bir kyl yurtta bile vard. Vurgulamak
istediim, Halk Cephesi'nin, neredeyse bir hkmet ilevine kavumu olmas, halk iin bir
umar haline dnmesiydi.

202

Nitekim sonuta, Ermeni saldrlarnn artmas ve nemli toprak kayplarnn gereklemesi

zerine ykselen Halk Cephesi muhalefetine kar koyamayan Cumhurbakan Ayaz
Muttalibov, Moskova'ya kaacak, yaplan seimler sonucu Ebulfeyz Elibey
Cumhurbakanl'na, sa Gamberov da Meclis Bakanlna seilecekti. Ermenistan
Cephesi'ndeki ordunun bakanlna, ilerde sk sk karlaacamz Suret Hseyinov
getirilecekti. Hseyinov olay, Elibey'in cumhurbakan olarak yapt onlarca hatann ilki ve
en nemlilerinden biriydi. Suret, ipleri tmyle Moskova'da olan, herhangi bir zellii
bulunmayan ve pek de parlak saylamayacak zekya sahip bir memur idi. (Kk bir dokuma

fabrikasnn mdr ve makine mhendisi olan Suret, Azerbaycan radyosunda yaplan bir
syleimin ardndan, akrabas olan bir gazeteci araclyla Trkiye'den bir gazeteci olarak
benimle grmek istemiti. O zaman aylk 450 ruble kazanmasna karn, beni ok lks bir
lokantada arlam ve 1200 rublelik hesab, 200 ruble de bahi vererek, gzn krpmadan
demiti.) Kendisiyle yaptmz konumada, Muttalibov'u hararetle savunuyor, Halk
Cephesi'ni vatan hainlerinin merkezi olarak gryordu. (Bu konumada, ok az- siyaset
konuabildiimizi sylemeliyim. nk sa-sol, Dnya siyaseti konusunda son derece bo olan
konumamzdan, Suret'in servet, lks, iktidar ve kadn dkn olduu izlenimi edinmitim.)
Ayn Suret, Halk Cephesi'nin glendiini ve gelecei grnce, Halk Cephesi'ne, 185 yllk maa
tutar karl gelen 1 milyon ruble ba yapmt. Elibey, cumhurbakan seildiinde, bu
paray nasl bulduunu soracana, onu ok nemli bir greve getirdi.
Ebulfeyz'in cumhurbakanl dnemi son derece trajikomiktir. Onun dneminde,
Ermenistan'a daha ok toprak kaybedilmi, cephelerde st ste hezimetler yaanmtr.
nk Suret'e bal birlikler, Elibey'i ypratmak iin, savamam ya da cepheden
kamlardr.
Halk Cephesi'ndeki dengeler gzetilerek i bana getirilen insanlar, gemi dnemde
olduundan daha youn rvet ve yolsuzluk olaylarna bulamlardr. Son derece drst
olduunu bildiim Elibey, neredeyse Cumhurbakanl'nda yatp kalkacak kadar ok
alrken, olumsuzluklar nlemek iin kendini paralarken, kendi atad ynetim sayesinde
ksa srede ypranma srecine girmi, bu efsane isim halk desteini yitirmitir.

203

Konuyla ne kadar ilgili bilmiyorum ama burada anlatmak istiyorum. Cumhurbakan iken, gece
ge saatlerde eve dnyorsa, makam arabasn durdurup, durakta bekleyen insanlara,
"Nereye gidiyorsunuz? Ayn tarafaysa atlayn arabaya" diyebilecek nitelikte, mtevaz bir insan
olduunu vurgulamak isterim. Tabii ayn zamanda "ii bilmedii"ni de... Elibey'in o dnemdeki
psikolojisi aynen yleydi: Azerbaycan artk bamsz bir devlettir. Hi kimse iilerimize
karamaz; biz istediimizi yapar, son derece bamsz politikamz uygularz. Dnya
politikasndan, gereklerden bu kadar habersiz bir amatr siyaseti olan Elibey, zerinde
oturduu ve yllk 60-70 milyar dolarlk petrol geliri olabilecek bir lkeyi, bana buyruk
brakmayacaklarn bilmiyordu ne yazk ki.
Nitekim, ran Azerbaycan' ile birleme idealini uluorta dile getirmesi, Trkiye ile ar
yaknlamas, Rusya'ya kafa tutmas ve oluturulan BDT'ye girii reddetmesi sonucu, birka
kez suikast giriimine maruz kalm, sonunda 1993 Mays'nda, Rusya'nn piyonu Suret
Hseyinov'un darbe giriimi ile aresiz kalmtr. Elibey bu aresizlik iinde, gemite Baku
KGB efi iken kendisini tutuklatp ikence yaptrtan Nahvan Cumhurbakan Haydar
Aliyev'den destek isteyip, Aliyev'i, yolda sa Gamberov'un yerine meclis bakan setirtti.
Suret'in isyannn amac, Moskova'ya kaan Ayaz Muttalibov'un yeniden i bana getirtilmesiydi.
Sonuta Elibey, denize den ylana sarlr rnei, SSCB dneminde politbro yeliine
ykselerek, SBKP iinde en yksek mevkiye erien Azeri olarak bilinen Aliyev'e sarlmak
zorunda kald. Burada bir nemli noktaya iaret etmek istiyorum.
Elibey'in Aliyev'le ibirlii yapmasn srarla isteyen ve bu fikri ilk defa dile getiren, Trk Dileri
Bakanl ve bizzat dnemin Dileri Bakan Hikmet etin ile dnemin Babakan' Sleyman
Demirel'dir. Tam bir kurt politikac olan Aliyev, dengenin kendisinden yana deitiini
grmt ve bu frsat karmak istemiyordu. Nitekim, Elibey iin gerekli destei gstermedi,
giderek ykselen Suret'in ayaklanmas sonucunda Nahvan'a kamak zorunda kalan
Elibey'in boaltt Cumhurbakanlna oturdu. Elibey, aslnda kamak niyetinde deildi.
Amac, kan dklmesini nlemekti. Ardnda, en azndan 500 bin Halk Cephesi militan varken,
800 asker, 10 top karsnda kamas dnlemezdi.

204

Nitekim, Bak'den Nahvan'a giderken de, "geici olarak gidiyorum, yine geleceim" demiti.
Aliyev ise, isyan bastrmak iin, isyanc Suret ile anlaarak, onu babakan yapt. Meclis
Bakan olarak da, meclisten ald yetkiyle Elibey'in tm grevlerini stlenerek
cumhurbakanln ilan etti. SSCB dneminde babakan olan Hasan Hasanov da Dileri
Bakanl'na atand.
Greve gelir gelmez gemi anlamalar, protokolleri, ihale ve szlemeleri fesheden Aliyev,
tm ipleri eline ald. Bata ran, Ermenistan ve Rusya olmak zere, sz konusu lkelerle
yakn ilikiye girerken, bozulan dengeleri kendi lehine ayarlamay baard. Ekim 1993'te
yaplan, szde seimler sonucunda, kendisini resmen Cumhurbakan setirdi. Eskisi kadar
yakn ve scak olmasa da, Trkiye ile ilikileri scak tutmay becerdi. Trkiye'de yakn iliki
ve kiisel dostluk kurduu iki kii, doaldr ki, onun yldznn yeniden parlamasn salayan,
dnemin babakan Sleyman Demirel ile yine dnemin dileri bakan Hikmet etin idi.
Elibey'i destekleyen dnemin cumhurbakan Turgut zal ile ilikisi ise hep mesafeli
kald. Kurulan ilikilerde ABD yoktu. Bunda, doaldr ki, Rusya ve ran'n srarl ve kararl
tutumlar rol oynamt.
Bu arada, Cumhurbakanl seimlerinin hemen ardndan gerekleen iki ayr suikastla,
Aliyev'in ok yakn evresinde yer alan, Meclis Bakan Yardmcs Afiyeddin Celalov ile Askeri
stihbarat Bakan emsettin Rahimov ldrlecek, gvenlik gleri, ileri Bakan
Yardmcs Ruen Cevadov komutasndaki zel OMON birliinden kiiyi gzaltna
alacakt. Bu olay zerine Cevadov'a bal 30 OMON komandosu, gece Basavclk binasn
basp Basavc Ali merov ile 40 kiiyi rehin alacakt. Bu olayn, zellikle anlatlmas gerekiyor.
nk Aliyev, ABD ile yaknlama salamadan koltuunda rahat duramayacan anlam ve
doruca ABD'ye gitmiti. Bu durum, Aliyev'in, petrol paylam konusunda Rusya'dan
bamszlama, ABD'yi de iin iine ekme giriimiydi aslnda. ABD gezisi son derece
baarsz geiyordu, ama bu durumdan honut kalmayan Rusya, devreye girerek, yukarda
anlattm darbe giriimini planlamt. ABD'ye yapt geziden apar topar dnen Aliyev,
kendisine bal glerle, kararl biimde isyann zerine gidecek ve Moskova darbesini
pskrtecekti.

205

Bu olayn ardndan, Babakanla getirdii Suret'i, kendisine ynelik komplo ve ayaklanma

dzenledii gerekesiyle tutuklatp hapse attracak olan Aliyev'in, gelecek gnlerde de rahat
edemeyecei apak grlyordu. Petrol gelirleri yznden lkeye gz koyanlarn her trl
dzen ve oyunlarn engellemesi, her seferinde bunlar bozmas, doaldr ki, olanakszd.
Tarih, 7 Aralk 1993. Gemite ABD'yi, "en az Rusya kadar" tehlikeli grdn ve
ABD'nin, "halklarn katili" olduunu syleyen Elibey'in temsilcisi Ali Kerimov, ABD'ye
gidecekti. Burada da bir parantez amak zorundaym. nk Elibey Nahvan'a
katnda, Aliyev'in Rusya'ya yaklaacan tahmin eden ABD'nin, kendisini desteklediini bilmek durumundayz. Daha sonra Trk Dileri tarafndan da ABD'ye
yaklamas nerilen Elibey'in tavr deitirmesine, bu gelimelerin yol atn
dnyorum. Ksacas, Elibey'in yeniden i bana gelmesi iin tek umar ABD kalmt.
te bu durumda elisi Ali Kerimov, ABD'ye gnderilmiti. Kerimov, doruca
Washington'a gidecek ve orada Ulusal Gvenlik Konseyi'nde, ABD'nin, Eski SSCB
Topraklarndaki lkelerden Sorumlu Bykelisi Strobe Talbott'un yardmcs James
Collins ile drt saat sren gizli bir grme yapacakt. Gizli grme srasnda Collins,
Ali Kerimov'a ak ak, "ABD ynetiminin, Aliyev'in iktidar daha uzun sre elinde tutmasn

mmkn grmediini, Elibey'in lkede ulusal birlii yeniden salamas iin yeniden grev
stlenmesi gerektiini ve bu konuda Trkiye'ye de nemli roller dtn" syleyecekti.

Nitekim, CIA uzmanlarnn, Aliyev'in, en ge 90 gn iinde iktidardan ayrlmak zorunda

kalacan iddia eden raporlar, basn organlarna da yansd. CIA analizine gre, Aliyev'in
ne Karaba ne de Azerbaycan'daki sorunlara zm bulma umudu kalmt. Ayn analize
gre, Aliyev'in grevden ekilmesiyle (dikkatinizi ekerim, darbe ile deil istifa sonucu
gidecek deniliyor) bir erken seim yaplaca ve Elibey'in, olas bir koalisyonun gl orta
olarak ve Aliyev'i de yanna alarak, ulusal btnl salayacak hkmeti kuraca
belirtiliyordu. te Ali Kerimov, ABD Savunma Bakanl Azerbaycan Masas Sorumlusu
Sharman Garnett ile grtkten sonra, Pentagon desteini ve ald sinyalleri iletmek
zere doruca Ankara'ya dnecek, Elibey'i destekleyen dnemin devlet bakan
Komando Ayvaz ile Babakan iller'e, ardndan da Elibey'e durumu aktaracakt.

206

Suret'in ayaklanmas CIA raporundan 10 ay sonra gerekleti. Acaba iaret edilen ynetim
deiiklii bu muydu? Tabii ki deil... Birincisi, CIA'nn tahmin ettii sre ayd ve istifa
yoluyla ynetim deiecei belirtiliyordu. CIA'nn bu ngrs gereklememiti. kincisi,
yukarda da sylediim gibi, bu ayaklanma Rusya kaynaklyd. Byk olaslkla, ABD'nin,
kendi denetimindeki birini getirmek iin Trkiye ile ibirlii iinde altn renen Ruslar,
gvenlerini yitirdii iin vazgetikleri Aliyev'in yerine, has adamlar Muttalibov'u getirtmek iin
Suret'i hareketlendirmilerdi. (Burada bir saptama yapmak zorundaym. Aliyev,

cumhurbakan seildikten bir sre sonra, Rus askerlerini, Rusya Bar Gc ad altnda
Azerbaycan-Ermenistan snrnda grev yapmak zere lkeye sokmak iin, Rusya ile
anlama yapmt. Bu gelimeler zerine Babakan Tansu iller, 1993 Eyll'nde Rusya'ya
gidecek, byle bir duruma nza gstermeyeceklerini belirterek', "eer Rus askeri gelirse Trk
askeri de gelir. Azerbaycan'n kar Trkiye'ye yaknlamaktan geer" diyecekti.
Moskova'da Aliyev ile de gren iller, srarn srdrecekti. Aliyev ise bu durumu,
"Rusya'ya yaknlamamz, Trkiye'den uzaklamamz anlamna gelmez" biiminde
demogojik bir aklamayla geitirmeye alacakt. iller, ABD; Aliyev ise Rus basks
altnda kalmt. (Burada ilgin bir saptama yapmak gerekiyor. iller'in, ABD gdmnde
olduunun en nemli belirtisidir imdi sizlere anmsatmak istediim. iller'in bu kadar
yakndan ilgilendiini grdmz Azerbaycan'n devlet bakan Aliyev'e, Elibey ile
kartrarak Alibey diye hitap ettiini anmsadnz m? Devlet bakannn adn bile kartran
ve byk olaslkla, deil bu lkenin tarihini ve siyasetini, haritadaki yerini bile babakan
olduktan sonra renen iller, nasl olur da bu lkenin iilerine burnunu sokar? Tabii ki
ald talimatlar zerine...)
Her neyse, sonuta Aliyev'in, Rus askerlerini Azerbaycan'a sokma istei gereklemedi.
Rusya'nn dlamas zerine, ABD'ye yanamak iin manevralar yapan Aliyev'in ipi
ekilmeliydi artk. ABD'nin adam olmay da baaramaynca, Aliyev'in sal sollu
darbeler yemesi kanlmaz hale gelmiti.

207

te yandan, CIA'nn balantl olduu, Elibey'i yeniden greve getirtecek asl ayaklanma iin,
1995 Mart'na kadar beklemek gerekecekti.
Bu darbeye girmeden nce bir baka noktaya dikkatinizi ekmek istiyorum. Azerbaycan-Trkiye
ilikisinin bugnk yllk ticari cirosu, en az birka milyar dolarn stndedir. Bunlarn iinde
byk inaat ihaleleri, dalm ve dsatmlar, iletmeye alan byk otel ya da fabrikalar
bulunmaktadr. Bunlarn byk blmne tek bana Aliyev karar vermektedir ve doaldr ki,
Trkiye'de ihalelerin verildii kiiler, Aliyev'in siyasi olarak Trkiye'de yaknlk duyduu
kiilerin fsldad isimler olmaktadr. Baka bir deyile, akas iller ve evresi, bu byk
furyadan, ihalelerden pay alamamaktadr. Trkiye'de siyasetin para gcyle yapldn
biliyorsak, bunun ne anlama geldiini anlayabiliriz. Dolaysyla, Aliyev'e kar darbe
dzenleyip yerine Elibey'in getirilmesi fikri iinde, bu olay nemli yer tutmaktadr. Demirel'in
de, Aliyev'i uyarp darbeyi haber vermesinin ve bu olaydan sonra Demirel ile iller arasnda
iplerin kopmasnn nedeni budur!
Tabii ki ana neden bu deil, ama nemli bir neden. Nedenlerin banda Rusya'ya yaknlk
gelmekte. Nitekim durumun vahametini kavrayan Aliyev, darbeden ay nce eitli
giriimlerde bulunarak ABD ile yaknlama operasyonu balatmsa da, bunda istedii
baary elde edememitir. nk darbenin ardnda baka iki sorun yatmaktadr. Bunlardan
birisi, ylda 60-70 milyar dolar gelir getirecek Hazar petrollerinin paylamdr. Dier neden de
nemlidir. nk blgede yeni bir yaplanma peindeki ABD, Ermenistan-srail-Trkiye
genini planlamakta, bu geni Azerbaycan ile drtgene tamamlamay arzulamaktadr.
Aliyev ise buna yanamamaktadr. Rusya gibi, ABD tarafndan da, Aliyev'in ipi artk
ekilmelidir!
Darbeye karanlarn isimlerinin ise nemli olduunu dnmyorum. Her zaman olduu
gibi, tetiki, kiralk katil olarak kullanlan lmpen, lkc ayak takm hazrdr. Bunlarn ad Hanefi
Demirkol, Haluk Krc, Abdullah atl, Kenan Grel vb. olabilir. Trkiye'de bu tr ilere
bulamaya hazr ok sayda gariban, serseri, macerac, maa olmaya hazr insan olmas, tabii
ki hazin bir sonutur. Onun iin maalardan sz etmek gerekmiyor. Ancak ABD kan iin
gerekletirilen darbeye; bir grup MT'inin, TKA isimli devlet kuruluunun, ayrca Mehmet
Aar ve Ayvaz Gkdemir isimli szde siyasetilerin, Korkut Eken, brahim ahin gibi polis
eflerinin, dahas dnemin babakan Tansu iller'in karmas bir yana, bu ii planlamalar
vahimdir.

208

in daha da vahimi ve kar, darbeye karan ve yakalanan Hanefi Demirkol'un, bizzat

Demirel'in devreye girmesiyle Azerbaycan tarafndan serbest braklmas ve bu adamn, MT'e
ait bir uakla Bak'den Ankara'ya getirilmesi ve hakknda brakn ilem yapmay, korunup
kullanmasdr. Yakalanan dier isim Kenan Grel ise hl Bak'de hapis yatmaktadr. Bu
kii, Avusturya vatanda gzkmektedir. Yakalandnda, zerinde uydu telefon
bulunmutur. Bir baka vahamet ise Azerbaycan'n, bu ie karan Trk vatandalarnn bir
blmnn adn saptam olmasdr. Ve bizzat Aliyev'in, halen Trkiye'de bulunan yedi ismi
resmen bildirmi olmasna karn, Trkiye, bu konuda hibir ey yapmamtr ve bu isimler, ellerini kollarn sallayarak dolamaktadrlar. Her neyse, bu vahim ii yapanlarn tm, Susurluk
etesi olarak adlandrlabilir. "Tosun imdi de Almanya'da hizmetinizde"de olduu gibi,
Susurluk etesi bu kez de, hem kendileri hem de ABD taeronu olarak Azerbaycan'da
hizmete komulardr. Olay bundan ibarettir.
Danimarka dn havaalannda yaylm atee tutularak ldrlmesi planlanan Aliyev'e,
kendine yakn MT elemanlarndan ald haberi, kendisini Danimarka'da bulup ileten Demirel
sayesinde, bu suikast nlenmitir. nk Aliyev planlanandan nce Bak'ye dnp oyunu
bozmu, darbecileri sert nlemlerle bertaraf etmitir. Bu bastrma srasnda taraflar toplam 400
l vermitir. ldrlenlerin banda, ayn zamanda darbenin ban eken, ileri Bakan
Yardmcs ve OMON olarak adlandrlan zel polis birliklerinin bakan Ruen Cevadov
vardr. Darbeye birka gn kala, Demirci'den ald istihbarat ile nlemler alan Aliyev'e bal
gler, Cevadov'u, stelik OMON karargh iinde, odasnda otururken yakalayp
ldrmlerdir. Cevadov'a da, tpk retim yesi klkl, lkc MT eleman Hanefi Demirkol
gibi, darbeden sonra cumhurbakan yardmcl sz verilmitir. Oysa Cevadov, bir yl nce
ayaklanan Suret Hseyinov'a kar kp Aliyev'in yannda yer almt.

209

Ama iki yl nce, Suret ile ibirliine gidip Aliyev'in iki yakn adamn ldrtmt. Daha da
ayrnt verebilirim, ama sanrm olay aktardk. Ancak son bir ey sylemek istiyorum.
Azerbaycan'da bu darbe bitmitir, ama yenisi gelecektir. Darbe tabii ki ABD kaynakl olacaktr
ve tabii ki Trkiye'den, baka iller'ler, baka Komando Ayvaz'lar, baka Demirkol'lar
bulunacaktr... Evet maalesef byle olacaktr, ta ki bu ilere karanlardan hesap soruluncaya
kadar...

210

SNCAN-UYGUR PROVOKASYONU
VE LLER

Adnan Akfrat

Gazeteci/ Aydnlk

CIA Gdmnde
in'in Sincian zerk Blgesi'nde Tertipler
iller zel rgt'nn Trkiye'nin gvenlii ve bamszlna darbe vuran
eylemlerinden biri de, in Halk Cumhuriyeti'nin Sincian zerk Blgesi'nde, CIA'nn
gdmndeki ayrlk gleri desteklemek iin sabotaj ve tertipler dzenlemesidir.
Tansu iller'in CIA ile bann bir dier nemli belgesi de, in'deki provokasyonlara
resmi grevlilerin katlmasdr. Dnemin Dileri Bakan iller, bu tertibin bandadr.
DYP Kayseri Milletvekili iller'in, D Trkler konusundaki akl hocas Ayvaz
Gkdemir ve Bakanlk'taki resmi danman kr Karaca, terkibin bandaki isimlerdir.
Trkiye'nin Mezar- erifteki Konsolosluk yetkilileri, .iller sayesinde provokasyonlara
katlabilmitir.

211

Aydnlk dergisi, Genelkurmay yetkililerinden ald bilgilerle bu tertibi, daha iller zel
rgt gzler nne serilmeden ok nce aa kard. 27 Ekim 1996 tarihli Aydnlk,

Cumhurbakan, hkmet ve Genelkurmay Bakanl'na seslenerek, "Durdurun Bu Tertibi"

kapayla kt. Aydnlk, u gelimeyi duyuruyordu: "JTEM'in Dou Trkistan Birimi'nin,
CIA'nn gdmnde, in Halk Cumhuriyeti'nde i kargaa kartmak iin operasyon
balatt renildi. Bu amala, JTEM'den drt subayn geen hafta Afganistan'a gittii
bildirildi. JTEM'in ilgili birimi, Sincian Uygur zerk Blgesi'nde ayrlk gruplara askeri
eitim vermek, sabotajlar yapmak zere, Trkiye'den tim gnderiyor. Operasyonu, JTEM'in
Ankara'daki Karargh'ndan bir yarbay ynetiyor. JTEM'in Dou Trkistan Birimi, yllardr
aktif bir faaliyet yrtmyordu. Taliban'n Kabil'i almasnn ardndan, CIA'nn istei zerine bu
giriim balad. ABD'nin bu operasyona byk para desteinde bulunduu renildi.

Devletin Politikas in ile Dostluk

"in ile Trkiye'nin arasn aacak bu tertip bir devlet politikas m? ok ak ki hayr. in ile
Trkiye'nin ilikilerinin son dnemde hzla iyiletii biliniyor. Trkiye Cumhuriyeti Devleti,
Amerikanclarn 'Dou Trkistan'n bamszl' diye adlandrd in'i taciz etme projesine
itinal bir ekilde mesafeli duruyor. Trk Silahl Kuvvetleri de, in ile savunma sanayi alannda
ibirliini balatt. Silahl Kuvvetler Dergisi'nde, in'i Trkiye'nin stratejik mttefiki olarak
belirleyen bir analiz yaymland. Hong Kong'un anavatanla birlemesi admyla uluslararas
planda byk bir hamle yapan in'i snrlamak iin, Uygur sorununun ABD tarafndan
kurcaland biliniyor.

iller'in Banda Olduu CIA Karargh

"Trkiye Cumhuriyeti Devleti'nin in'de ayrlkl kkrtmak gibi bir politikas olmad
biliniyor. Tersine devletin politikas, 'ok ynl d politika' uyarnca in'le iyi ilikileri daha da
gelitirmek.

212

"Genelkurmay Bakan Orgeneral smail Hakk Karaday'nn resmi arl olarak in'e gittii ve
savunma sanayi ibirliiyle fze alm protokolleri imzalad bir dnemde, TSK'ya bal bir
birimin bylesi tertiplere giriebilmesi, bu gcn, Trkiye kart bir karargha bal olarak
almasyla aklanabilir. Orgeneral Karaday'nn in gezisinden, ABD'nin ok rahatsz olduu,
Amerikan szclerince ifade edildi. Trkiye'nin politikalarna taban tabana zt bylesi bir
tertibe hibir rtbeli, hkmet iinden destek almadan, kendini riske atarak katlmaz.
"Ne yazk ki bu tertibi dzenleyen karargh, Washington ya da Tel Aviv'de deil Ankara'dadr.
Ad anlan merkezlerle koordineli olarak CIA grevlisi bir Babakan Yardmcs ve Dileri
Bakan'nn, Tansu iller'in himayesinde alyordu. Nitekim in provokasyonunun
elebalar da saptanmtr. iller'in D Trklerden Sorumlu Devlet Bakan Ayvaz Gkdemir,
iller'in D Politika Danman kr Karaca ve provokasyonun icracs zel Harpi
Binba Kaif Kozinolu. Tertip iin kullanlan para, iller'in danman Karaca kanalyla
aktarlmtr.

iller ve Yazcolu'nun Ba Provokatr: Binba Kozinolu

"in'de tertip ve sabotajlar dzenleyecek timin zel Harpi Binba Kaif Kozinolu'na bal
olduu Aydnlk tarafndan aa karld. Uzun sre zbek asll Afgan generali Abdlrait
Dostum'un kararghnda "askeri atae" kimliiyle bulunan Binba Kozinolu, zel Kuvvetler
Komutanl'na bal. Mehmet Eymr'n zer iller ile kurduu yakn iliki sonucu MT'e
dnmesinin ardndan bir dnem MT Kontr-Terr Dairesi'nde onunla birlikte alan Binba
Kozinolu, imdi Kafkaslar'daki zel Harp Karargh'nda bulunuyor. Banaz milliyeti ve
Trk-slam sentezcisi olarak tannan Binba Kozinolu, son dnem provokasyonlarda Muhsin
Yazcolu'nun BBP'sine bal militanlar kullanyor. Uyuturucu ticaretinde de aktif rol alan
Binba Kozinolu, hem iller'in hem de Yazcolu'nun ba provokatr ilevi gryor."

213

Aydnlk'n Tarihi Haberi

Aydnlk'n, gelien olaylarla aynen dorulanan 27 Ekim 1996 tarihli haberi yle:
"JTEM'in Dou Trkistan Birimi'nin, CIA'nn gdmnde, in Halk Cumhuriyeti'nde i
kargaa kartmak iin operasyon balatt renildi. Bu amala, JTEM'den drt subayn
geen hafta Afganistan'a gittii bildirildi.
"JTEM'in ilgili birimi, Sincian Uygur zerk Blgesi'nde ayrlk gruplara askeri eitim vermek,
sabotajlar yapmak zere, Trkiye'den tim gnderiyor.
"Operasyonu, JTEM'in Ankara'daki Karargh'ndan bir yarbay ynetiyor. JTEM'in Dou
Trkistan Birimi, yllardr aktif bir faaliyet yrtmyordu. Taliban'n Kabil'i almasnn ardndan,
CIA'nn istei zerine bu giriim balad. ABD'nin bu operasyona byk para desteinde
bulunduu renildi.
"Tertibin, tam da Genelkurmay Bakan Orgeneral smail Hakk Karaday'nn in ziyareti
srasnda dzenlenmesi dikkat ekti. ABD'nin, Trkiye'nin in'den silah alma projesinden
byk rahatszlk duyduu belirtiliyor. Tertip, Org. Karaday'nn in'le iyi ilikiler gelitirme
abasna kar, devlet kurumlar iine mevzilenmi yasad glerin, bir sabotaj olarak da
yorumland.

Piyonlar Nizam- Alem lkcleri

"Aydnlk'n gvenilir kaynaklardan ald bilgiye gre, sabotaj timi, Byk Birlik Partisi'nin

genlik rgt Nizam- Alem Ocaklar militanlar arasndan seildi. Birinci postada yollanacak
tim, 15 kiiden oluuyor. Ekibin, BBP yneticilerince tayin edilerek JTEM'e bildirildii renildi.
Hepsi, daha nce eenistan'da silahl faaliyette bulunmu, atmalarda yer almlar. Plana
gre, stanbul'da 20 gnlk bir siyasal eitimden sonra Afganistan'a gidecekler. Askeri eitimi,
Kuzey Afganistan'da grecekler. Bu eitimi, blgede bulunan Pentagon'un zel Sava
uzmanlaryla, Trkiye'den giden JTEM subaylar verecek.

214

slam Partisi Kanalyla Uygur Blgesine Geecekler

"Uygur zerk Blgesinde, CIA ile ibirlii iinde yasad iki parti var; 'Dou Trkistan slam
Partisi' ve 'Dou Trkistan Halk Partisi'. Bu partilerin, in'in, Krgzistan ve Kazakistan
snrnda, yeraltnda faaliyet yrten 1200 silahl adamlar olduu ileri srlyor. ABD, her iki
partiye ve silahl ekiplere byk apta yardm yapyor.
"Trkiye'den gnderilecek sabotaj timinin, Dou Trkistan slam Partisi'nin silahl adamlaryla
birlikte hareket edecei bildirildi. slam Partisi, 'Bamsz slam Cumhuriyeti' kurmay
hedefliyor. Sincian'dan 'dinsizlerin atlmas' iin 'cihat' ilan etmi.
"Trkiye'den giden ekibin, Lop Nor ile Bara glleri blgesinde, nkleer tesislere sabotaj ve
saldr dzenleyecei renildi.
"Mart 1996 tarihli National Geographic dergisi, Sincian'da ayrlk faaliyetin Taklamakan
l'nn kuzeyindeki blgelerde gelitiini yazyor. 1990 Nisan'nda Taklamakan'in
kuzeyindeki Kagar kentine yakn Barn kasabasnda karklk kmt. in yetkilileri, bu olaylarda kullanlan silahlarn, Pakistan zerinden, Afgan mcahitleri kanalyla salandn
saptad. Ayn dnemde Pakistan Gizli Ser-visi'nin iki grevlisi, Sincian'da ayaklanma
kkrtt iin tutukland.
"7 Mart 1992 tarihli Indian Times gazetesi, Sincian'daki Pantrkist ve Panislamist abalan
destekleyen d gleri u srayla yazd: Trkler, Afgan mcahitleri, Pakistan'daki slami
Cemaat gruplar.'

CIA Dmeye Bast

"JTEM Dou Trkistan Birimi, yeniden aktif hale getirildii srada, Dou Trkistan Vakf da,
stanbul'da sempozyum dzenledi. Yine ayn gnlerde, Azerbaycan eski Cumhurbakan
Eblfez Elibey'in, 'ran ve in paralanacak' aklamas geldi.

215

"2. Uluslararas Dou Trkistan Kltr ve Tarih Sempozyumu, 21-23 Ekim tarihleri arasnda
AKM'de yapld. Sempozyumun Trk ve yabanc katlmclar; Turanc, eriat bileiminden
olutu. Toplantnn gnlk gndemini, in Halk Cumhuriyeti'ne kar ykc fikirlerin
sergilenmesi ve bu ynde giriilecek rgtlenmeler igal etti. Konunun esas, Sincian Uygur
zerk Blgesi'ni in'den ayrp bamsz bir lke haline getirmenin yolunu bulmakt. Trk
Dnyas Aratrmalar Vakf Bakan Turan Yazgan'n ifadesi, tm konumalarn zetiydi:
"Bugn Trk milletinin Kzl Elma's Dou Trkistan'dr. Kzl Elma Trk milletinin ksa vadeli
hedefi demektir.

Fuller: Trkiye stese de stemese de in'e Karacak

"Trkiye'yi, in'de ayrlk faaliyetlere katma abas, ABD'nin uzun sredir devam eden
temel politikas. ABD ynetimi, son dnemde, in'e kar dmanca faaliyetleri
younlatrd. Amerikan Dileri Bakanl'nn yayn organlarndan Foreign Affairs dergisinde yaymlanan nl 'Uygarlklar atmas m?' balkl yazsnda, ABD'nin
politikalarn aklayan Samuel Huntington, Bat'nn ba dman olarak in'i ve slam
lkelerini belirledi. Huntington bu grn daha sonra da pekitirerek tekrarlad. Cumhuriyet gazetesinin 18 Kasm 1994 tarihli saysnda, Newsweek dergisinden aktard
grleri yle:
Tarih bize lkelerin hzla sanayileince daha iddial bir izgi izlemeye baladn gsteriyor.
Zaman zaman yaylmac ve smrgeci olabiliyorlar. in'in kendini ne srmek isteyeceine
inanyorum. in, 2 bin yl sreyle Dou Asya'nn egemen gcyd. Han halkndan olmayan
insanlarn yaad blgelerde sorunlar yaanabilir.'
"13 Eyll 1995 tarihli Siyah Beyaz gazetesinin haberi, JTEM Dou Trkistan Birimi'nin
kimin hizmetinde olduunu aklyor: 'in'in, SSCB'den farkl olarak paralanmamas Bat'y
tedirgin ediyor. Bat'da, 'dev'in nn kesmek iin Trk ve Slav halklarndan bir barikat
kurulmas gr, strateji merkezlerinin turfanda rn olarak piyasaya srld bile.'

216

"Bu gr ilknce dile getiren de elbet Graham Fuller. nl CIA liderinin bu konuda yazd
rapor, Harp Akademileri Komutanl tarafndan Trkiye'nin Yeni Jeopolitii' balyla
yaymlanan kitabn iinde yer alyor. Aksiyon dergisi, Harp Akademileri'nin yaymlad
kitaptaki raporlar, bu hafta, 'CIA'nn Trkiye Raporu' balyla kapak yapt. Fuller, in'in
paralanaca kehanetinde bulunurken, Trkiye'nin istese de istemese de in'e karmak
zorunda olduunu belirtiyor.

Orgeneral Karaday'nn in Gezisine Sabotaj

"17-19 Ekim gnleri arasnda in'e resmi bir ziyaret yapan Genelkurmay Bakan Orgeneral
smail Hakk Karaday, Pekin'de in Cumhurbakan Jiang Zemin ve in Savunma Bakan Chi
Haotian ile grt. Taraflar, in-Trkiye ilikilerini gelitirme isteini dile getirdiler. Sincian Uygur
zerk Blgesi'ne kar tertiplerin u gnlerde hzlandrlmas, Org. Karaday'nn in gezisine
kar sabotaj olarak yorumland.
"ABD, in-Trkiye arasnda askeri ibirlii anlamasndan ve Trk Silahl Kuvvetleri'nin
in'le yaknlamasndan rahatsz. Washington, Trkiye'nin in'den silah alma projesinden
byk endie duyuyor. Trkiye'de Genelkurmay'a yakn kaynaklar, Karaday'nn in
ziyaretinde silah alm iin ngrmeler yaptn dile getirirken, in basnnda bu konuda
herhangi bir bilgi veya yorum yer almad.
"in Cumhurbakan Jiang, grmede, in'in, bar iinde yaamann be ilkesi temelinde,
Trkiye ile uzun vadeli ve istikrarl dostluk ve ibirlii ilikilerini gelitirmek iin aba harcamaya
hazr olduunu belirtti. Jiang Zemin, iki lke arasndaki dostluk ve ibirlii ilikilerinin olumlu
ynde gelitiine iaret ederek, bunun, blge ve dnya bar iin yararl olduunu syledi.
Orgeneral Karaday da, grmede, in'in uluslararas ilikilerde oynad rol ve modernleme
ve in'in inasnda kazand basanlar takdirle karladn kaydetti.

217

"Genelkurmay Bakan smail Hakk Karaday, in Savunma Bakan Chi Haotian ile de grt.
in Savunma Bakan, grmede Org. Karaday'ya in'in i durumu hakknda bilgi verdi. Chi
Haotian, lkesinin, in ve Trk ordular arasndaki iliki ve ibirliinin gelitirilmesine byk
nem verdiini syleyerek, kapsaml ve karlkl yarara dayal ibirliini yeni bir dzeye
karmak iin aba harcayacaklarm belirtti. in Savunma Bakan, in'in askeri politikasnn
savunma niteliinde olduuna iaret ederek, in'in u andaki merkezi grevinin ekonomisini
gelitirmek olduunu syledi. Chi Haotian, Bat'daki baz glerin yaymaya altklar 'szm
ona in Tehdidi Teorisi'nin karanlk amalar gtt ve aslsz olduu grn dile getirdi.
Org. Karaday da, Trkiye'nin, in'le olan ilikilerini ve ibirliini gelitirmeye nem verdiini
hatrlatarak, iki lke ve iki ordu arasndaki kapsaml ibirliinin her alanda gelitirilmesi iin
aba harcayacaklarn vurgulad.
"Grmelerde, dnyadaki son gelimeler de deerlendirildi. in Savunma Bakan Chi
Haotian, daha sonra Org. Karaday onuruna bir yemek verdi. Yasak ehri gezen Org.
Karaday ve ei, in Seddi'ne de gittiler.
"anghay Garnizon Komutan Tmgeneral Wang Wenhui, zel uakla anghay'a gelen Org.
Karaday onuruna akam yemei verdi. anghay Deniz ss'nn ziyaretinden sonra,
ian'da heykellerden oluan nl Yeralt Ordusu'nu gezen Org. Karaday, akam
yemeinde Shaanxi Eyaleti Askeri Blge Komutan Tmgeneral Du Donghai'n konuu oldu."

Aydnlk'n Yayn Etkili Oldu;

Genelkurmay, Uygur Blgesine Tertibi Durdurdu
Aydnlk'n yayn etkili oldu. hafta sonraki Aydnlk dergisi u haberi veriyordu:
"Genelkurmay Bakan Orgeneral smail Hakk Karaday, JTEM'in Dou Trkistan
Birimi'nin, in'in Uygur zerk Blgesine ynelik tertibini durdurdu. Orgeneral Karaday,
Aydnlk'ta. kan haber zerine Genelkurmay'da kendisine konu hakknda brifing verilmesini
istedi. Genelkurmay Bakan, bu faaliyetin derhal durdurulmasn emretti. Faaliyet
durduruldu, JTEM Dou Trkistan Birimi masa dzeyine indirildi.

218

"Aydnlk'n haberi, 28 Ekim Pazartesi gn, Genelkurmay Bakanl grevlilerince

bilgisayarda yeniden dizilip Orgeneral Karaday'ya verildi. Genelkurmay Bakan, in'e resmi
ziyaret yapt bir dnemde giriilen bu tertibe byk tepki gsterdi. Genelkurmay stihbarat
Bakan, Genelkurmay Harekt Bakan ve askeri ataelerin koordinasyonundan sorumlu
generalin kendisine derhal bir brifing vermesini istedi. Karaday, brifinge Aydnlk 'in haberinin
byk blmn izmi olarak geldi. 'Nasl byle bir ey yapabilirsiniz. Basna yansyor,
benim haberim olmuyor' dedi. Karaday, 'Efendim sol basn yazd' yantna, 'Sa basn-sol basn
brakn. Bu yazlanlarn hepsi senaryo olamaz. Kimse masa bandan byle senaryo
retemez. Siz benim altm m oyuyorsunuz? Derhal bu faaliyeti durdurun' dedi.
"Karaday'nn kesin talimat zerine proje askya alnd. Genelkurmay Bakan'nn 'kapatn'
emrine karn, JTEM'in Dou Trkistan Birimi 'masa' dzeyine indirildi.

Genelkurmay Bakan'na Ramen CIA Tertibine Trkiye'yi Kattlar

"Genelkurmay Bakan'nn kesin emrine karn, devlet iindeki gler CIA gdmnde
in'de kkrtmalar srdrd. BD'nin, Trkiye'yi kullanarak in'i paralama operasyonu
darbe yemiti, ancak CIA tertibi yrd. CIA, in Halk Cumhuriyeti'ne kar yrtt
dk younluklu savata ana cephe olarak Sincian Uygur zerk Blgesi'nin belirlemiti.
Nitekim 5 ubat Kadir gecesi, CIA kkrtmasyla, Yining kentinde kk apl bir silahl
ayaklanma balatld. CIA'nn gdmndeki provokatrler, 'Cennetin anahtarlarn
datyoruz. Mbarek gnde gazaya katlan cennete gider' diye kkrtmay balattlar. sa
Yusuf Alptekin'in ryalara girdii, te dnyada prangayla yaad hikyeleri anlatld.
Bunun zerine CIA'nn eitip silahlandrd ayrlklar, kamu ve gvenlik grevlilerine
saldrya geti.

219

"Bat'nn propaganda aralar Reuters ve AFP ajanslarna dayanarak verilen haberlerde,

Sincian'da 30 Uygur'un idam edilmesi zerine 'ayaklanma balad' ileri srld. Ayn
ajanslar kanalyla, blgede yzlerce kiinin kuruna dizildii yalan, tm dnyaya yayld.
"in'in Trkiye'deki bykelisi Wu Keming, "Kkrtmann arkasnda yabanc devletler var"
deerlendirmesini yapt. Aydnlk'n son gelimeleri deerlendiren, Keming, olaylarn Bat
basn tarafndan abartldna dikkat ekerek, olayn bir kkrtma olduunu vurguluyor.
Keming'in deerlendirmesi yle:
'in ok byk bir lkedir. Zaman zaman baz yerlerde olaylar kyor. Bu defa da Yining
kasabasnda olaylar kt. Bildiim kadaryla orada baz insanlar, bakalarn ldresiye
dvdler. Sonra maazalara, binalara saldrdlar ve yama yaptlar. in bir hukuk devletidir ve
bunu kim yaparsa yapsn hi izin veremez. nk bu sutur ve su ileyenler mutlaka
cezalandrlr. Din, rk, milliyet ayrm yaplmadan. Yani baka yrelerde, baka blgelerimizde
benzer bir olay karsa yine cezalandrlyor. Ne zaman in'e kar kkrtma kampanyalar
olduysa, muhakkak arkasnda yabanc kuvvetlerin mdahelesi vardr. Bazlar bu olaylar bir
bahane olarak kullanyor. in'e kar kampanyay geniletmeye alyorlar. Son yllarda in
ile Trkiye arasnda ilikiler ok iyi durumda. Bazlar bundan ok korkuyor. in-Trkiye
ilikilerinin gelimesine engel olmaya alyor. Bence in-Trkiye ilikilerinin gelimesi hem
in iin, hem de Trkiye iin ok yararldr. Blge barna da, dnya barna da yararldr.
in-Trkiye ilikilerinin gelimesini sabote etmek bu adan ok yanl bir ey.'

Dileri ve Genelkurmay Kar

Genelkurmay ve Dileri brokrasisi, CIA tertibine kar kt. Dileri'nden st dzey bir
yetkili, Trkiye'nin in'le iyi ilikiler gelitirmek istediini ve Sincian blgesindeki ayrlklara
destek vermediklerini Aydnlk'a aklad.

220

"Genelkurmay stihbarat'na gre, Sincian'daki ayaklanma bir CIA provokasyonu. Genelkurmay,

bu tr tertiplere kar kyor ve in'i, ABD'ye kar bir mttefik olarak gryor. Genelkurmay
Bakanl, Pekin'de grevli bir askeri atae yardmcsn olaylarn hemen ardndan Trkiye'ye
ard.

iller Balants
"Tertibin iinde iller zel rgt'nn de parma saptand. BBP'lilerin nemli rol oynad
tertipte, iller'in danman kr Karaca ile Trkiye'nin, Afganistan'n Mezar- erif
kentindeki Konsolosluk grevlilerinin de rol aldklar belirtiliyor.
"Cumhurbakan Sleyman Demirci, 20-22 Ekim'de, Trke Konuan Devletler Zirvesi'ne
katlmak zere zbekistan'n bakenti Takent'e gittiinde, yannda, iller'in babakanl
dneminde D Trklerden Sorumlu Devlet Bakan Ayvaz .Gkdemir ve iller'in danman
kr Karaca da vard. Demirci, 25 Ekim'de Moskova'da dzenlenen Karadeniz Ekonomik
birlii (KE) toplantsna katlmak iin Takent'ten ayrld. Ancak, Karaca ve Gkdemir,
zbekistan'dan Afganistan'a geerek zbek General Rait Dostum ile grtler. Gkdemir
dndkten sonra, Dileri Konutu'nda Tansu iller'e brifing verdi.
"Trkiye, Afganistanl general Rait Dostum'la, zal dneminden beri ilikide. likiyi ilk
kuran kii, iller'in, d Trkler konusundaki en gvendii isim Ayvaz Gkdemir.

Afganistan'n Tek Geim Kayna: Uyuturucu

"in'deki CIA kkrtmasyla Afganistan'daki gelimeler arasnda sk bir iliki var. General
Dostum'un kararghnda bulunan bir Trkiyeli, Afanistan'daki gelimeleri yle
deerlendiriyordu: 'Afganistan'n tek geim kayna uyuturucu ticareti. retim ve eitim tamamen durmu vaziyette. Afganistan'n bakenti Kabil'i ele geiren Taleban deil, dorudan
Pakistan askeri birlikleri.

221

Kabil'in alnmas srasnda Ahmet ah Mesut kuvvetleri, yzden fazla Pakistanl askeri ldrd,
15 Pakistanl askeri esir ald. Bunlar basnda yer almad. Afganistan'da sava, generallerin
satn alnmas biiminde oluyor. Bir general satn alnnca onun hkim olduu ehri ele geirmi
oluyorsun. Ahmet ah Mesut'u ran, in ve Tacikistan destekliyor. Taleban' ABD ve Pakistan.
Dostum Paa'y ise Trkiye, Rusya, zbekistan ve Trkmenistan destekliyor. ABD'nin
plan, Rusya ve Trkiye'yi dlayarak Orta Asya petroln Afganistan ve Pakistan yoluyla Hint
Okyanusu'na indirmek. Afganistan'da Dostum'un hkim olduu Mezar- erifte 50-60 ABD'li
uzman var. Bundan sonra ok kan dklecek.'

Karaca'nn Uursuz Rol

"Gkdemir ve Karaca'yla ayn gnlerde Afganistan'da bulunan bir kaynak, 15 kadar BBP'linin
de, Mezar- erifte olduunu syledi. Ayn kaynak, Karaca'nn BBP'ye yaknlna dikkat
ekti ve Sincian'daki provokasyonla ilgisinin olduunu belirtti.
"Babakanlktan bir st dzey brokrat da, Karaca'nn konuyla balantsn doruluyor: 'Karaca,
zellikle Ortadou ve Orta Asya'daki d Trklerle yalandan ilgilidir. Bu ileri ok iyi biliyor.'
"kr Karaca, iller'in danman irketi Analitik'in arkasndaki kiilerden. Diyanet kkenli.
Meslei avukatlk olan Karaca, nceleri Diyanet Vakf'nda 'Orta Asya ileriyle' ilgili almalara
katld. Bu vakf araclyla, Trkiye'nin Kuzey Irak'taki Trkmenlere para yardm yapmasnda
rol oldu. Para yardm, Diyanet'in 'Kuzey Irak'ta kurban kesmek iin para ba toplamas1
diye formle edildi. Karaca, bu srada sk sk Kuzey Irak'a gidip geldi. Karaca, 'Kuzey Irak' ok
iyi biliyor' telkiniyle iller'in Dileri Bakanlndaki 'resmi danmanlarndan biri yapld.
"Karaca, kendisini entelektel bir aratrmac olarak tantyor. slamc evreden Vadi
Yaynclk'tan km bir roman var.

222

Her Tan Altnda BBP'liler

"BBP'nin stanbul'daki basn danman Ayhan Ate, CIA'nn JTEM araclyla dzenledii
tertipte yer alan ekibin hazrlanmasna arac oldu. Trkiye'nin Mezar- erifte bulunan
konsolosluu BBP'lilerin denetiminde. Konsolos Mehmet Sansar ve dari Atae-Nevzat Uzun
da, BBP'li. Her ikisi de, Afganistan'a 'gnll olarak' gitmiler.
"Dou Trkistan Dernekleri'nin, Ankara'da 14 ubat 1997'de dzenledii protestoda boy
gsteren BBP'liler de, ilgin kiilikler.
"BBP Genel Bakan Yardmcs ve Adana Milletvekili Orhan Kavuncu, gsterinin ba
aktrlerindendi. Kavuncu, 21-23 Ekim'de, stanbul'da dzenlenen 2. Uluslararas Dou
Trkistan Sem-pozyumu'nun da konumaclarndand. Kavuncu, sempozyumda, in'le
ilikilerin bozulmamasn isteyen baz konumaclara iddetle kar kmt. Trkiye'yi
eletirerek yle demiti: 'Dileri Bakanl Eminn'ndeki sa Yusuf Alptekin parknn adn
in maslahatgzarnn istei zerine hemen, inlileri biraz bile oyalamadan deitirtti.
Bugnk hkmeti Trk dnyasyla ilikileri gevek tutmasndan dolay knyorum.'
"Orhan Kavuncu, Hizbullah'a yaknlyla bilinen Burhan Ka-vuncu'nun aabeyi. Burhan
Kavuncu, Gneydou'da devlet adna birok faili mehul cinayeti gerekletiren Hizbullah'n
lim grubunun devletle ilikilerinde kilit rol ald. 12 Eyll'den sonra MHP ve yan kurulular
davasnda yargland. En ok ceza alanlardan biri. Uzun sre Mamak Cezaevi'nde yatt.
Burada, Muhsin Yazcolu ile birlikte slam kefetti. Cezaevinden ktktan sonra, Hizbullah
rgtne yaknlyla bilinen Yeryz dergisini karanlar arasnda yer ald.
Nizam- Alemciler tiraf Etti
"Nizam- Alemciler, 8-14 Kasm 1996 tarihli eriat Cuma dergisinde iledikleri sulan itiraf
ettiler.

"Dergide eyhmuz Kzlkaya imzasyla yaymlanan haberde, Nizam- Alemcilerin Sincian'a

gittikleri kabul edildi. CIA denetimi ve JTEM balants Nizam- Alem Ocaklar yetkilileri
tarafndan reddedilmeye allrken, Rait Dostum ve Pakistan'daki islamc rgtlerle
balantl olduklar kabul ediliyor.

223

CIA'nn denetimindeki Dou Trkistan slam Partisi de savunularak yle deniyor:

'Dou Trkistan'da Kzl in'in faist basklar altnda yllardr ezilen mslmanlara yardm
etmek elbette her mslmann zerine farzdr. Biz de bu farzdan dolay onlara nasl yardm
edebileceimizi kararlatrp bu konuda almalara baladk. Biz Dou Trkistan'daki
mslmanlara yardm etmeye alrken, elbette ki blgedeki dier mslman cemaatlerle
ibirlii ierisine gireceiz. Pakistan veya Afganistan'da mslman cemaatlerin yardmna
elbette ihtiyacmz var. Onlar da bu konuda yardmlarn esirgemediler.'

Dou Trkistan Kurulular CIA Denetiminde

"Trkiye'de, in'in paralanmas iin faaliyet gsteren bir dizi kurulu bulunuyor. Dou
Trkistan Vakf, Dou Trkistan Gmenler Dernei ve son olaylarda ne kan Dou
Trkistan Aratrma Merkezi bunlardan bazlar. Aslnda bu kurulular, CIA'nn sa Yusuf
Alptekin'e kurdurduu illegal 'Bamszlk Cephesi'nin paravanlar. Ayrca, olaylar srasnda
Kazakistan'daki merkezlerinden aklama yapan Dou Trkistan Birleik Ulusal Devrim
Cephesi'nin de, Trkiye'de faaliyeti olduu belirtiliyor. Dileri Bakanl bnyesinde CIA
ss gibi ilev gren Trk ibirlii ve Kalknma Ajans (TlKA)'mn kard Avrasya Etdleri
dergisinin 4. saysnda yer alan K. Warikoo imzal, 'Sincan'da Etnik-Dinsel Uyan' balkl
yazda, Trkiye'de 'Dou Trkistan' konusunu kurcalamak isteyen gruplar hakknda da ilgin
bilgiler var:
Trkiye'de, Sincan'n in'den ayrlma hedefine ulamas iin alan en az 7 kurulu faaliyet
gstermektedir. Bunlarn arasnda Dou Trkistan Ulusal Devrimci Cephesi, Dou Trkistan
Hayr Cemiyeti, Dou Trkistan slam Partisi en gze arpanlardr. Srgndeki yal Uygur
politikacs sa Yusuf Alptekin'in nderliindeki 'Dou Trkistan Bamszlk Cephesi'
merkezinin bir yayn olan 'Dou Trkistan'n Sesi', dzenli olarak stanbul'da baslmaktadr.'

224

"Oysa Dou Trkistan'n Sesi dergisinin kapanda, Dou Trkistan Vakf'nn yayn olduu
yazl. W. Warikoo'un belirttiine gre, dergi, ne tr bir rgt olduu kamuoyunca bilinmeyen
Dou Trkistan Bamszlk Cephesi'nin yayn organ. O zaman, son sempozyum da dahil
Trkiye'de birok etkinlik dzenleyen Dou Trkistan Vakf da, bu gizli rgtn paravan
olarak kullanlyor.

CIA'nn Ilml slam Projesi ve Sincian

"CIA stihbarat Konseyi Bakan Yardmcl grevine kadar km kdemli ajan Graham
Fuller ve CIA'nn Trkiye uzmanlarndan lan O. Lesserin, Aralk 1996'da, Sabah Kitaplar
arasndan kan Kuatlanlar, slam ve Bat'nn Jeopolitii adl kitapta, Sincian Uygur zerk
blgesindeki tertiplerin merkezi ele veriliyor. Kitabn 'Jeopolitik Boyut' balkl blmnde,
in'e ilikin CIA analizleri bir bir aklanyor:

"in'in Hristiyan olmasna ramen, bu lkenin Orta Asya ile snrlar da slam'la karlamada
potansiyel bir scak noktay temsil eder. in'in batsnda, tarihsel in Trkistan'nda, yaklak
sekiz milyonluk bir nfus oluturan Mslman bir topluluk yaamaktadr: Uygur Trkleri.
Bunlar, eski Sovyetler Birlii ile in arasndaki snrn br tarafnda bulunan zbeklerle
kltrel olarak yakndan ilikilidir. Yllarca 'etnik temizlie' maruz kalm, Uygur etnik birliini
bozup bu halk asimile etmek iin blgeye zorla Han inlilerinin yerletirilmesinden
kaynaklanan demografik basklarn skntsn ekmilerdir. Uygurlar, in'den bamszlk
deilse, daha fazla zerklik istemektedir. Pekin'deki komnist in rejimi gszletike, in
Trkistan'nda, komu Tibet'teki benzer taleplere paralel ayrlk eilimler glenmektedir.
Uygurlar bir bamszlk mcadelesine girecek olursa ciddi atmalar kmas son derece
muhtemeldir.

225

in Trkistan'nda temel mesele slam deil, Budist Tibetlerle Moollarnkine paralel bir
ulusal kurtulu hareketidir. Zaten bir faktr durumunda olan slam da, Uygurlar Han
inlilerinden ayran bir baka kltrel zellik olarak kanlmaz biimde gcn arttrarak,
Uygur ulusal kimliini pekitirecektir.
'Uygurlar, in'deki en byk mslman grubunu bile oluturamaz aslnda. Anadilleri ince
olan 10 milyonu akn Hui mslman vardr. Huiler asndan ayr bir devlet kurmak gereki
bir hedef deilse de, muhtemelen bir aznlk milliyeti olarak haklar konusunda daha srarc
olacaklardr. in'de milliyet meseleleri daha ak ve aktif bir gelime gsterdike, Huiler de
gitgide kendi kimliklerini inceleyen, tm dnyadaki dier mslman topluluklarla ilikilerini
sklatrmaya alan bir grup haline gelecektir. Pekin'deki komnist rejimin kmesi
durumunda, Hui halknn yeni bir siyasi ortamdaki konumuna ilikin sorunlar da ortaya
kacaktr. Daryla temasa girme anslar oaldka, daha gl bir slami dayanma
olumas ihtimali de artar. O halde slam, bu blgede ayrlk bir karaktere brnmtr ve
bata zengin petrol rezervleri ieren blgeler olmak zere, toprakla ilgili mcadelelerde
nemli bir faktr olacaktr.'

226

CIA Taeronluu Uyuturucu Faaliyetinin Gerei

"Sincian Uygur zerk Blgesi'nde, Trkiye'nin, sabotaj ve tertiplerde bulunmasnn ulusal
karlarla aklanabilecek hibir gerekesi yok. D politikasnda, in'de i kargaa karmak
gibi bir yaklam da yok. Cumhurbakanl, Dileri Bakanl ve Genelkurmay'n ibirliinde
saptanan d politika, ABD'nin dayatmalarna kar Asya lkeleriyle daha yakn ibirliini
ngryor. Trkiye ynetiminin ABD'ye mesafeli kesimleri, 1980'lerin bandan beri in'le
ilikilerin, zellikle iyi ekonomik ilikiler temelinde ve karlkl sayg erevesinde
yrtlmesine aba harcyorlar. Nitekim Kenan Evren'in ve Cumhurbakan Sleyman
Demirel'in in gezisi de bu politikann rn. Son olarak, Genelkurmay Bakan Orgeneral
smail Hakk Karaday'nn in ziyareti, devletin asker kesiminin de, bu lkeyle iliki kurma
eiliminde olduunu gsteriyor.
"Genelkurmay Bakan in'de resmi grmeler yaparken, JTEM grevlisi bir yarbayn bu tr
bir tertibi yrtmesinin bir tek aklamas var: ABD'nin dayatmas. Buna zemin hazrlayan ise
uyuturucu trafiinde CIA ile yakn ibirlii. Trkiye'nin kimi istihbarat birimleri, 'milli amalar'
gerekletirmek iin uyuturucu trafiinde yer almay meru gryor. Bosna Hersek,
Azerbaycan, eenistan, ran Azerbaycan ve Kuzey Irak'ta yrtlen gizli operasyon
giderlerinin uyuturucu ile karland resmi kaynaklarca dile getiriliyor. Dnyadaki
uyuturucu trafiinin CIA tarafndan kontrol edildii biliniyor. CIA'nn onay olmadan
milyarlarca dolarlk bir faaliyetin srdrlmesi mmkn deil. CIA'nn bu gelire gz
yummasnn da bir bedeli bulunuyor. iller zel rgt'nn, gz kara bu tertiplere
girimesinin nemli bir nedeni de, ylda 25 milyar dolar boyutuna ulaan uyuturucu gelirini
elde tutma abas."

227

ERATI TERRDE ABD BALANTISI*

zcan Bze

1990'larn balarndan itibaren slamc terr konusu uluslararas alanda giderek daha ok
gndeme geldi. Biz bu yazda slamc rgtlenmenin ykseliine, bu alanda Trkiye ile baz
benzerlikler gsteren Msr rneinden bakacaz. slamc terrde kullanlan "Afganiler"
konusuna da bu balamda yer vereceiz. Yazda ayrca, eriat gericiliin ABD ile ilikisini
arpc bir ekilde rnekledii iin Sudan rejiminin faaliyetlerine de yer vereceiz.
Buradaki ama, lkemizdeki gelimeleri aydnlatabilecei dncesiyle baz noktalara dikkat
ekmektir. Yaz, Msr ile lkemiz arasnda iaret edilmeye allan benzerlikler konusunda, her
kyaslamann zorunlu olarak baz ynleri ne karrken, bazlarn darda brakt hatrda
tutularak okunmal.

* Yurtdnda olduu iin Uluslararas Susurluk Konferans'na katlamayan zcan Bze, grlerini
yazl olarak gndermitir.

228

1995 ylnda Msr Devlet Bakan Hsn Mbarek'e ynelik suikast giriimi, "slamc Terr"
konusunu gndemin n sralarna itmiti. Fakat ne verilen ne de yaplan yorumlarda, "slamc
Terrn" uluslararas balantlarna, zellikle ABD ilikisine deinmekten zenle kanld. Oysa
baz olgularn ard ardna yazlmas bile bu ilikinin, konunun en nemli boyutu olduunu ortaya
koyuyor.
Suikastn gereklemesinden hemen sonra, Mbarek, birka dakika nce ayrld Adis Abeba
Havaalan'na geri dnerek lkesine hareket etti. Oysa bu tr saldrlardan yara almadan kurtulan
nemli kiiler moral ve siyasal bir k olarak, biraz da kendisine ynelik tehditlere meydan okuma
havasyla, sresi ksaltlsa ve kapsam daraltlsa bile, programlarna devam ederler. Meydana
gelen saldrlarn kendilerini yldramayacan, yollarndan dndremeyeceini vb. sylerler. Fakat,
takip eden ksa sre iinde younlatrlan gvenlik nlemleri karsnda atlatlan suikast giriiminin
bir kere daha tekrarlanmas riski genellikle zayf olmasna ramen, Mbarek bu yola gitmedi. stelik
katlmak zere geldii Afrika Birlii rgt zirvesi byk nem tayordu.
Mbarek, suikast giriiminin ardndan Kahire'ye dndkten sonra, Cumhurbakan Sleyman
Demirel kendisine, byle durumlarda det olduu zere bir gemi olsun mesaj gndermiti.
Ancak bununla yetinmeyerek kendisini telefonla da bizzat arad ve uzun saylabilecek bir sre
grt.
Suikast haberi duyulur duyulmaz srail tarafndan yaplan aklamalarda giriimin ardnda ran
ynetimi olduu iddia edildi. srail sulayc baklarn ran'a yneltilmesinden zel bir yarar
umuyordu. Ayn sulamalar Amerikan basnnda da yinelendi.

Uluslararas Gericiliin Merkezi, slamc Terrn de Merkezi

Bu tr olaylarda sorulmas gereken deimez soru uydu: Kimin iine yaryor? Suikast baarl
olmasa da, en azndan krl kan kimdi?

229

Bu soruya cevap vermek iin Mbarek ynetiminin birka yldr yneldii politika deiikliklerine
bakmak gerek. Bu, lkemizde de meydana gelebilecek slamc terr olaylarnn, hangi merkezden
kaynaklandn ve nedenini aydnlatmaya da k tutucu olacak.
Enver Sedat'n ldrlmesinden sonra ibana gelen Hsn Mbarek, halefi tarafndan izlenen
politikalarda birdenbire deiiklik yapma yoluna gitmedi. Fakat sre iinde adm adm Sedat'n
kleci Batc, zellikle Amerikanc politikalarndan uzaklama yolunu seti. Sedat'n srail ile
yaknlama politikasnn yerini bir "souk bar" izgisi ald. Ayn zamanda Sedat dneminde
Arap alemiyle bozulan ilikileri onarma dnemi balad ve btn Arap lkeleriyle diplomatik
ilikiler yeniden kuruldu. Filistin davasna ak destek olma tavr seildi. ntifada hareketi
desteklendi. srail ile bar fikri terk edilmediyse bile Filistin sorununa zm konusunda Camp
David anlamasna sadakatten vazgeildi.
srail-Msr ilikilerinin durumu, ABD Dileri Bakanl'na yakn Foreign Affairs dergisince
"eki" olarak niteleniyor. Derginin Mays-Haziran 1995 saysnda yaymlanan Msr-srail ilikileri
konusundaki bir yazda, ilikilerin ktletii belirtiliyor. Burada akla hemen ayn yaynlarn, "Trk
generalleri hizadan kt" eklindeki tespitleri geliyor. Baz kongre yeleri o zaman, Nkleer
Silah Yaylmasn nleme Anlamas ve srail ile ilikiler konusunda hizaya gelmedii takdirde
Msr'a yaplan ylda iki milyar dolarlk yardmn kesilmesi konusunda bask yaptlar. Yine baz
kongre yelerinin Trkiye'ye bask yaplmas konusunda aktif almalar iinde olduklar
biliniyor. Firkateynler konusu Gney Afrika'ya koydurulan silah ambargosu da ABD'nin Msr ile
Trkiye'ye ynelik politikalarnda dikkat eken paralelliklerden bazlar.

230

Washington'a Mesafeli Politikalara ABD'nin Cevab

Hsn Mbarek'in, ABD'den mali yardm almakla birlikte, "mesafeli politika" izleme tavr,
zellikle son yllarda Washington tarafndan Yeni Dnya Dzeni'nin blgesel bir uygulamas
olarak
yerletirilmek istenen Yeni Ortadou Dzeni'ne kar knca belirginleti. ABD, srail, Msr ve
Trkiye'nin ke talarn oluturaca byle bir dzeni yerletirip AGT benzeri Ortadou
Gvenlik ve birlii Tekilat ve bunun askeri kolu olarak bir tr blgesel NATO saylabilecek ve
"Ortadou Antlamas rgt: METO" eklinde adlandrlabilecek yaplanmalara gitmek istiyor.
Bu yndeki gelimelerin blge iin ne byk tehlikeler tadnn farknda olan Mbarek,
ABD'nin tasarlarna kar kmakla kalmayp, rnein Sleyman Demire! gibi ayn konumdaki
devlet adam ve politikaclarla ittifaklar gelitiriyor. ABD'nin nkleer silah sahibi lkelerin zellikle
ezilen Gney lkelerine kar nkleer tekelini ve antajn korumak iin kulland Nkleer
Silahlarn Yaylmasn nleme Antlamas'mn yenilenmesi konusunda Mbarek'in taknd tavr
da, Washington'u son derece rahatsz etmiti.
Uluslararas ilikilere dmdz bakanlar ve devlet yaplanmalarn i elimelerden uzak,
yekpare bir btn olarak grenler iin, Mbarek gibi geleneksel sa iinde tanmlanan
politikaclarn ABD'ye mesafeli davranmalar, Washington'un bu trden politikaclardan honut
olmamas kolay anlalacak olgulardan deil. Bu nedenle ak seik antiemperyalist olarak
tannmayan politikac ve devlet adamlarna kar suikast, darbe gibi giriimleri anlamakta
glk ekiyorlar. Oysa ABD iine geldiinde, komnist olduunu syleyenleri banna basabildii
gibi, Demirel gibi geleneksel sa politikaclar iki kere darbeyle grevden uzaklatrabiliyor.
Bu nedenle ABD'nin Mbarek ynetimine kar slamc terristleri desteklemesi hi de
artc deil. Mbarek, ABD'nin slamclara verdii bu destee duyduu tepkiyi sadece kapal
kaplar ardnda deil, aka da dile getirdi. Mbarek, kendisine ynelik suikast giriiminden bir
sre nce, The New York gazetesine verdii bir mlakatta, kzgnln saklamaya bile gerek
grmeden, gazeteciye, "Sizin hkmetiniz Mslman Kardeler rgt'nden terristler ile temas
halinde. Bu ok gizli bir ekilde, bizi nceden haberdar etmeden yaplyor. Humeyni iktidar ele
geirmeden nce ilikiniz yoktu diye, ran'da yaptnz hatalar dzeltebileceinizi mi
sanyorsunuz?" eklinde konutu. Mbarek'in, ABD'ye ynelttii ikyetler gerekten de hi
yersiz deil.
ABD, bata Cezayir'deki FIS hareketi olmak zere btn slamc terr
rgtleriyle temas halinde bulunuyor. stelik bunu dorudan doruya ilgili lkelerdeki
bykelilikleri araclyla yapyor.

231

Afganiler
ABD, Arap ve dier Mslman lkelerdeki slamc terr rgtleriyle sadece iliki
kurmakla kalmyor. Bunlarn nemli bir ksmn bizzat eitiyor. Bu ite, Afganistan'daki
faaliyetleri ok nemli bir rol oynuyor.
Afganistan'da Rusya'ya kar savunmu Araplar, buradaki yabanc igali sona erdirdikten
sonra yeniden rgtlenerek kendi lkelerine gnderildi. Bu sayede slamc terr
rgtlerinin vurucu gc nemli lde artrld. Fakat yaplanlar bununla da kalmad. Daha
sonra bizzat eitim kamplar dzenlenerek militan yetitirildi. Bunlara silah eitimi verildi.
Silahlarn ou Amerikan mal. lerinde Stinger fzeleri bile var. Stinger fzesi gibi nemli
bir silahn ABD'nin bilgisi haricinde el deitirebileceine konuyla ilgili hi kimse ihtimal
vermiyor.
ABD kontrgerillasnn Yarbay Oliver North zamanndaki faaliyetlerinden bir ksm bir
skandallar dizisi halinde basna yansmt. Skandaldan sonra bu faaliyetlerin snrlandn
dnmek saflk olur. Tam tersine, Irak'a kar yrtlen Krfez Sava ile birlikte ok
nemli bir art gsterdi. ABD kontrgerillasnn ynetiminde Afganistan'da eitilen slamc
terristler, Arap dnyas iin nemli bir huzursuzluk kayna haline geldi. Bunlara "Arap
Afganiler" ad veriliyor. Bu "Arap Afganiler" konusu, ABD Dileri Bakanl'nn
yaymlad terr raporunda da geiyor.
CIA'nn Ortadou masas eski sorumlusu nl Graham E. Fuller'in, lan O. Lesser ile birlikte
yazd ve CIA'nn bir yan kuruluu olan Rand tarafndan yaymlanan A Sense of Siege (Bir
Kuatlmlk Duygusu) adl kitapta da, bu "Arap Afganiler" konusuna deiniliyor. CIA
ideologu Fuller "slam ve Batnn Jeopolitii" altbaln tayan kitabnn 73. sayfasnda
Arap Afganlardan "'Afgani' olarak bilinen, yani Afganistan'daki Sovyet igaline kar verilen
gerilla savana katlan kdemli savalarn Cezayir ve Msr vakalarnda hissedilen nemi..."
diyerek sz ediyor.

232

Afganistan'n iinde bulunduu durum, ABD'nin bu lkede at oynatmasna elverili bir zemin
yaratyor. ABD, Afganistan'daki etkisini iyice salamlatrmak amacyla, Suudi
Arabistan'n da yardmyla, lkedeki gler dengesini yeniden kurmaya alt. Middle East
International dergisinin 9 Haziran 1995 tarihli saysnda yaymlanan slamabad mahreli bir
yazda, ABD'nin bu konudaki diplomatik ve askeri faaliyetlerini 1995 yaz aylarnda
younlatrmas beklendii belirtilmiti. Bu aba, 1996 ylnda Taliban'n Kabil'de iktidar ele
geirmesiyle sonulanmt. Afganistan, Orta Asya petrollerinin Hindistan ve Hint
Okyanusu'na aktlmas iin son derece nemli bir noktada bulunuyor. Burada etki sahibi olan,
petrol ve doal gaz borularnn denetimini de elinde bulunduracak. ABD Dileri Bakan
Yardmcs Strrobe Talbott, birka hafta nce Washington'da yapt bir konumada, Orta
Asya ve Kafkaslar'da "byk oyun"un yeniden baladn syledi. "The Great Game" (byk
oyun) ad, geen yzylda Britanya mparatorluu ile arlk Rusya's arasndaki Orta Asya ve
Kafkaslar'a hkim olma mcadelesine veriliyordu.

Sudan'da Afganiler'e CIA Eitimi

Msr Devlet Bakan Hsn Mbarek'e kar giriilen baarsz suikastla bir kez daha gndeme
gelen slamc terr ile ABD balantsna ilikjn yeni yeni kantlar ortaya kyor. Bizzat Msr
hkmet yetkilileri, ellerinde, lkede faaliyet gsteren terr rgtlerinin ABD merkezi istihbarat
tekilat CIA tarafndan eitilip ynlendirildiini gsteren kantlar olduunu sylyor.
Mbarek'e ynelik suikast giriimiyle aa kan Sudan balantsnda, ABD'nin glgesi iyice
netleiyor. Mbarek'e ynelik suikast giriimini Sudan ve CIA ile balantl Cemaat- slam
rgt stlendi.
27 Haziran gecesi Msr devlet televizyonu tarafndan yaynlanan haber programnda,
Sudan'n en nemli slamc siyasi rgtnn yneticilerinden birinin Mbarek
suikastndan 10 gn nce Etiyopya'nn bakenti Adis Abeba'ya gelerek hazrlklar
denetledii bildirildi.

233

Ad programda dorudan belirtilmeyen bu rgt, Milli slami Cephe; lideri slamc rejimin
manevi ve ideolojik lideri Hasan El Tu-rabi. Ayrca suikast giriimi srasnda gvenlik
kuvvetleri tarafndan ldrlen saldrganlardan birinin Sudanl olduu kesinleti. Ad geen
kiinin Milli Cephe ile yakn ilikisi olduu bildiriliyor. Hsn Mbarek de yapt bir
aklamada, kendisine ulaan bilgilere gre bir grup Sudanlnn, Adis Abeba Havaalan yolu
zerinde bir villa kiraladn ve suikastlarn bu villada barndrldn syledi. Mbarek,
bu kiilerin Turabi ve rgt ile ilikisi olduklarn bildirdi.
Hsn Mbarek'e kar dzenlenen suikast aradan bir hafta getikten sonra Cemaat- tslami
rgt stlenmiti. rgt tarafndan yaplan bu aklamada, Batl medyalarda sanki Msr'n,
Sudan balantsna iaret eden iddialar aslsz km gibi yanstld. Oysa Mbarek ve dier
yetkililer, bandan beri Sudan'n Msrl slamc terristleri desteklediini ve olayn CIA
balantl olduunu belirtiyor. Yani, Cemaat- slami tarafndan yaplan aklama, dolayl
olarak Mbarek ve dier yetkilileri doruluyor. Msrl yetkililer tarafndan medyaya verilen
demelerde, sadece Mbarek'e ynelik suikast giriiminden deil, lkeyi 1991 ylndan beri
sarsan slamc iddetin tamamndan, "uluslararas bir komplonun" sorumlu olduu ve bu komplada, Sudan balantsnn nemli bir rol oynad belirtiliyor.
Kahire'de yaymlanan El Ahbar gazetesi, Zekeriya Muhammed Beir adl bir terristin, slamc
terr ile CIA arasndaki ilikiye aklk getiren szlerine yer verdi. Beir, gazeteye yapt
aklamada, Afganistan'daki Sovyet igali srasnda Amerikallar tarafndan eitildiklerini ve
igal sona erdikten sonra, Pakistan'n Peaver kenti yaknlarnda bir ste varlklarn
srdrdklerini anlatt. slamc terrist, daha sonra Pakistan hkmeti tarafndan bu sten
kmaya zorlandklarn ve Sudan'a gittiklerini bildirdi. Burada kendilerine ayrlan bir iftlikte askeri
eitimlerini srdren terristler, Msr'da eitli eylemler gerekletirmiler. Beir'in verdii
bilgiler, sadece bir grup terriste ilikin. "Arap Afganiler" adyla bilinen bu trden yzlerce grubun
var olduu biliniyor. Afganistan'da savaan birok Trk grubunun da bulunduu biliniyor.

234

Bunlardan nemli bir blm sonra Bosna ve eenistan'da da savat. Bylece daha fazla
sava tecrbesi elde etti. Arap Afganilerden bir blmnn tedhi eylemleri iin zel eitim
aldklar biliniyor. Ayn eitimin Trk Afganilere de verildiini tahmin etmek zor deil.

Afganiler'in Eitimi Devam Ediyor

CIA'nn Afganistan'daki varl daha Sovyet igalinden nce balamt. 1979 ylnn
balarnda CIA, be kabile liderini bir araya getirdii gizli bir toplant rgtlemi ve bunlara
silah ve cephane vermeye balamt. Pakistan'a gnderilen CIA ajanlar, buralarda eitim
sleri kurarak sava yetitirmeye balamt. 1980 ylnda sadece eitimler iin 100 milyon
dolar harcand. Ertesi yl 218 milyon dolar kullanld. Bu rakam devam eden yllarda giderek
artt. Alan eitim kamplarnda eitli Mslman lkelerden insanlar da yetitirildi. Bunlar
arasnda Arap lkelerinden gelenlere zel bir nem verildi. Bugn Afganiler adyla bilinenler,
Afganistan'daki Sovyet igali sona erdikten sonra da eitilmeye devam edilen bu kiilerden
oluuyor.
Sudan'n bakenti Hartum'un Msrl terr rgtlerinin ye ve yneticileri iin gvenli bir
barnak olduu herkesin malumu. New York'ta 1993 ylnda meydana gelen Dnya Ticaret
Merkezi'nin bombalanmas dolaysyla sulanan, daha sonra CIA ile ilikili olduu ve CIA'dan
"cihat brolar" kurmas iin para ald aa kan "Kr mam" eyh mer Abdl Rahman
da, 1990-1993 arasnda Sudan'da kalmt. Turabi'nin giriimiyle 1995 ylnn Nisan aynda
Hartum'da dzenlenen Uluslararas slam Kongresi'ne Msr slamc rgtlerinden
Cihad'n lideri Aymen Zevahiri, mlteci olduu svire'den kalkp gelmiti. Bu rgt,
aralarnda bakan Rfat El-mahbub'un da bulunduu bir dizi yneticinin ldrlmesinden
sorumlu tutuluyor. rgtn 1992 ylndan beri iledii cinayetlerde binden fazla kii ld, on
binlerce insan yaraland.
Yine Msr resmi yetkilileri, ellerinde, lkedeki en byk slamc terrist rgt olan Cemaat-
slami'nin Afganistan'daki Sovyet igal kuvvetlerine kar srdrlen sava srasnda
CIA tarafndan eitildiini gsteren kantlar olduunu bildiriyor. Msrl yetkililerin bu
aklamalarna, 28 Haziran 1995 tarihli International Herald Tribne gazetesi de yer verdi.

235

Suudi Arabistan'daki muhalefet, burada zaman zaman Amerikan hedeflerine kar da eylemler
yapyor. Bu eylemcilerin de byk bir blm Afganilerden oluuyor. Bunlarn lideri, ABD
tarafndan "Btn dnyada aranan byk terrist" ollarak niteleniyor. Fakat asl ilgin olan, ad
geen kiinin ABD'nin elinin uzanamayaca bir yerde olmamas. Bu kii Afganistan'da ABD
tarafndan desteklenen Taliban'n misafiri olarak bulunuyor. Eylemleri buradan ynlendiriyor.
Nerede bulunduu o kadar ak ki, geenlerde, CIA ile yakn ilikileri kimse iin sr olmayan
CNN televizyonunun sir ekibi, nl muhabirleriyle kald yere gitti. Burada yaplan ekimler,
televizyonda birka hafta nce gsterildi. Televizyonda gsterilen blmler iin yaplan
seimler ise her trden ilikiyi saklayacak ekilde ve sadece ABD'nin ezilen dnyaya kar
ideolojik mcadele ve psikolojik savata bir malzeme olarak kullanabilecei sert retoriklerdi.

CIA Denetimindeki evreler ve Neoliberal Solcular

Msr'da aralarnda baz gazetecilerin de bulunduu baz evreler, hkmetin CIA'y sulamas ve
uluslararas komplodan sz etmesinin, kendi beceriksizliinden doan sorunlardan ileri gelen
memnuniyetsizlii baka yne ekmek amacna ynelik olduunu, bu yzden "komplo teorilerini"
icat ettiklerini iddia ediyor. Bunlar daha ok CIA ile ilikili olduunu syleyen baz evrelerden
oluuyor. Trkiye'deki Gazi olaylar srasnda da yine benzer evrelerce ayn iddialar onaya
atlm ve beceriksizliin komplo teorileriyle rtlmeye alld, ne srlmt. Bu trden
iddialar d provokasyona kar halkn duyarlln ve uyankln kreltmeye alma abasnn
bir paras olarak ortaya kyor.
Yine lkemizde de olduu gibi, bu evreler arasnda "sol" liberaller de bulunuyor. rnein,
"sol" bir derginin -genel yayn ynetmeni ve ayn zamanda lkemizdeki DP ve SP
izgisindeki Msr lerici Birlik Partisi'nin nde gelen isimlerinden olan Hseyin Adil
Razk, lkemizdeki neoliberal "sol" evrelerin 27 Mays' ktleyip DP dnemini
savunmalar, DP yneticilerinin yarglanp cezalandrlmasn eletirmeleri gibi, ldrlen
devlet bakan Enver Sedat ynetimini savunarak, "onun lmnn lkeye demokrasi getirmediini" sylyor.

236

Devlet adamlarna ynelik suikastlara duyulan hakl tepkilerden Bat tr "demokrasi" ideallerini
savunmak iin yararlanmaya alan bu giriim de, lkemizdeki 1960 mdahalesi ile daha
sonra gelen darbeleri zdeletirme abalarn aryor. Msr'da ayn evreler, lkemizdeki
Mustafa Kemal aleyhtar faaliyetlere benzer ekilde, Cemal Abdl Nasr ve ynetimini hedef
tahtasna koyuyor.
Msr ile lkemiz arasndaki bu ilgin benzerlikler, ezilen Gney'in bu iki nemli lkesinde
emperyalist Yeni Dnya Dzeni'nin benzer hedeflere sahip olmasndan ve benzer saldr
yntemlerine bavurmasndan ileri geliyor.

Sudan Rejimi Antiemperyalist mi?

Basnda sk sk ABD'nin Sudan'daki slami rejimden de ikyeti olduu yolunda yazlar
kyor. Gelgelelim bu iddia pek de geree uygun deil. ABD'nin Sudan'daki rejimle ilgisi
var. slamc rejimin ideologu Hasan Abdullah El-Turabi'ye, ran devriminin lideri Aye-tullah
Ruhullah Humeyni'ye baktklar gzle bakmyorlar.

Foreign Affairs dergisinin Kasm-Aralk 1994 tarihli saysnda yaymlanan Judith Miller imzal

bir yazda, Turabi'nin zelikleri inceleniyor ve Lbnanl ii lider Muhammed Fadlallah ile
karlatrlyor. Yazda, Turabi, Fadlallah'n aksine, yumuak, Bat'da eitim grm bir lider
olarak tantlyor. Londra ve Paris'te hukuk okumu olan Turabi, ngilizce ve Franszcay
deyimlerinin inceliklerine kadar biliyormu. Ayrca komnizme ihtidasl bir dmanlk
besliyormu. Yazda Sudan ile ran arasndaki ilikilerin son zamanlarda soumasndan da
memnuniyetle sz ediliyor. Makalenin yazaryla bizzat gren Turabi'ye gre Hazret-i
Muhammed Medine vesikas ile Yahudilerle anayasal bir anlama yapt iin srail ile
anlamakta ilkesel olarak bir saknca grmyormu. FK lideri Yaser Arafat'a da srail ile
ilikilerini gelitirmesini tavsiye etmi.

237

Ayn derginin Mays-Haziran 1995 tarihli saysnda da, "slam Kazan" ("Islamic Cauldron")
balkl bir dosya blm yer alyor. Bu dosyada ran, Cezayir, Sudan ve Msr-srail ilikileri
inceleniyor. Bu yazlardan Sudan'a ilikin olannda Turabi vlyor. Yakkl bir adam
olduu bile syleniyor.
ABD, Sudan'daki slamc rejimden rahatsz olmadan ilikilerini rahat rahat srdrebilir. Zaten
ABD, Ortadou'ya en uygun model olarak slamcl ngryor. slamcln dozu ise lkeden
lkeye deiebilir. Tarihinde bir medhi ayaklanmas bulunan Sudan'a koyu slamclk
ngrlrken, nemli bir laik birikime sahip Trkiye iin "Ilml slam" yaktrlyor.
Bat'daki kitle iletiim tekellerinde ran ile paralellikler kurarak Bat'ya, ABD'ye ve
emperyalizme kar olarak lanse edilen Sudan rejimi, aslnda daha ok Suudi Arabistan tr
bir zellik arzediyor. Ne rejimin resmen ba olan General mer Hasan El-Beir, ne de ruhani
nder Hasan El Turabi, antiemperyalist bir izgi izlemiyor. Tersine, slami sylemlerle kitleleri
Amerikanc bir politikaya ynlendirme abas iinde olduklar grlyor. Blge lkeleri
zerinde oluturduu bask, Msr'n yan sra Eritre, Etiyopya ve Uganda gibi lkeleri
emperyalizm karsnda zayflatmaya yaryor.
ddia edildii gibi rejimin bir kitle destei de bulunmuyor. 1989 ylnda gerekletirilen askeri
darbeden ksa bir sre nce yaplan seimlerde, Milli slami Cephe, oylarn sadece yzde
17'sini alabilmiti. Devrilen ynetimin partisi yzde 38, muhalif Demokratik Birlik Partisi ise
yzde 29 oy almt. Milli slami Cephe'nin kadrolarn ounlukla eitimini Bat'da alm
Marksizm dnekleri oluturuyor. Marksizmde srarl olanlar ise acmasz bir bask ile
karlayorlar. nderlerinin byk blm hapsedilen, bazlar da ldrlen komnistler iin
Turabi, Batl gazetelere, "Sudan iin artk bir nem arz etmiyorlar" eklinde konutu.

238

ABD'nin Silahlar: IMF, NGO'lar, "nsan Haklar", Gerici Ayaklanmalar

Sudan rejiminin ruhani lideri Turabi, tpk Fethullah Hoca'nn "ABD'ye kar olmamak
gerekir" szlerini hatrlatr ekilde, "Uluslararas Para Fonu IMF ile ilikilere kar olmamak
gerektiini" sylyor. Batl fnans evrelerince de "slam alimi olabilir, ama ekonomiden iyi
anlyor" eklinde vlyor. lke ekonomik ykm iindeyken, GSMH'nin iki katndan fazla olan
d borlarn denmesini savunuyor. ngiliz The Economist dergisine gre, IMF'den alnan
borlar, bu yl geri denmeye baland. 1992 ylnda Msr snrnn hemen gneyindeki Haleyb
blgesinde petrol knca, karma haklan hemen Kanada nternational Petroleum Corporation'a
verildi. Bunun ardndan da, Msr ile Sudan arasnda snr atmalar balad.
te yandan NGO adyla bilinen Batl szde "hkmetler d kurulular", Turabi'nin izniyle
Sudan'da f aliyet gstermeye balad. Afrca Watch tr bu kurulular, Sudan zerinde
bask mekanizmalar oluturmak iin kant toplamak amacyla bu lkede insan haklarn
izliyor.
ABD, Sudan' hizaya getirmek iin lkenin gneyindeki ayaklanmay da etkili bir bask
mekanizmas olarak kullanyor. Bir yandan Sudan rejimine kar yumuak tavrlar iine
girilirken, te yandan Gney Sudan'daki Hristiyan ayrlklar silahlandrlyor. Ksaca SPLA
olarak tannan Sudan Halk Kurtulu Ordusu, srail kanalyla ABD tarafndan
silahlandrlyor. Eski ABD bakanlarndan Jimmy Carter, ynetim ile ayrlk hareket
arasnda arabulucu rolyle blgeye sk sk geliyor. Ayrlk liderler John Garang ve William
Nyuan ile Carter arasnda yakn ilikiler var. Son yllarda kendisi de emperyalist medyalarn
hedef tahtasna konulan Kenya Devlet Bakan Daniel Arap Moi'nin arabuluculuk
giriimleri, ABD tarafndan srekli olarak baltalanyor. Moi, Sudan rejimi ile aras ak olmakla
birlikte, bu gerginlik ocann blge lkeleri zerinde bir tehdit oluturduunu ve Bat
karsnda zayflattn syleyerek bir zm bulunmas iin alyor. Bat basnnda Sudan
ile ran arasnda paralellikler kurulmaya allrken, bu iki lkenin yakn mttefikler
olduu ileri srlyor. Ancak bu, gerei yanstmyor. Sudan'daki slamc askeri darbeden
bir sre sonra geekten de ran ile ilikilerde bir younlama grlmt. Fakat
Sudan rejiminin Bat'ya yanamay setiinin giderek belirginlemesi zerine, ran ile olan
ilikiler nemli lde sd.

239

ABD emperyalizmine kar bir izgi izleyecei umuduyla nce Sudan'daki yeni rejime
olumlu yaklaan Irak da, ilikileri souttu. Bat, ran ve Irak ile Sudan arasndaki ilikilerin bu
lkenin Bat'ya yanamas nedeniyle soumasndan son derece memnun grnyor. Bu
memnuniyet The Economist tarafndan yle dile getirildi: "Hartum yeni bir Tahran deil,
nk mister Turabi yeni bir Humeyni deil."

240

EK

Fikri Salar
Bitlis Paa suikast olarak tarihimize yazlan bu olayda, Doan Gre'in, Genelkurmay
Bakan olarak ok hzl bir aklama yapp, bunun bir kaza olduunu belirtmesi... Ayn Doan
Gre, iller iin, "tak emreder ak yaparm" diyen bir kii. Ve arkasndan hop Meclis'e gelmi
bir kii. Refahyol hkmetinin oluumunda katkda bulunan, hatta etek giymeyi bile gze alan
bir kii.
Doan Gre'i amak gerekiyor. Zannediyorum, oraya da iyi dikkat etmemiz gerekiyor.
Doan Gre'in nemli bir rol var. Mehmet Aar'n Emniyet Genel Mdr yaplmas,
devrin Genelkurmay Bakan Doan Gre tarafndan da onaylanyor. Mehmet Aar,
Emniyet Genel Mdr olduktan sonra Nuri Gnde; eski MT Yabanc Daire eflerinden,
stanbul blge sorumlusu, Babakanlk stihbarat badanman yaplyor. Kendisine MT
mstear yaplma sz verilerek. Nuri Gnde, komisyondaki ifadesinde, "Bir yl kadar
sabrettim, gerekli olan bilgileri, raporlar hazrladm. Ama badanman olduum Tansu
iller'e ulaamadm. Btn bu raporlar, eine verdim" diyor.

241

Dolaysyla zer iller de, devletin gizli raporlarna sahip oluyor. Bir baka hukuki konu, hibir
sfat olmayan bir kiinin, hibir yetkisi bulunmayan bir kiinin, devlet srlarn ele geirmesi.
Bunu maazallah Aydnlk dergisi yapm olsayd ya da sade yurttalar olarak bizler yapsaydk,
yarg konusu olurdu, yarglanrdk. Ama imdi sz konusu deil. Yaknda herhalde
yarglanacaktr, o da sz konusudur. Nuri Gnde'in, MT mstear yaplma niyeti
anlalnca, mevcut MT tekilat, Nuri Gnde ve Mehmet Aar'a panzehir olarak
grdkleri, Mehmet Eymr', hibir gizli serviste olmayacak bir ekilde, servisten ayrlan bir
kiiyi tekrar servise alyorlar; yahut gizli rgtten ayrlan bir kiiyi tekrar rgte dndryorlar.
Mehmet Eymr MT'e gelince, Mehmet Aar da, onun almal olduu Korkut Eken'i kendisine
badanman olarak alyor. Bylelikle rgtlenme oluuyor. Kar rgtlenmeler de oluuyor.
Bunlarn ba, bunlara msaade eden devrin Genelkurmay Bakan Doan Gre. Nitekim
daha sonra, Sayn iek'in aklam olduu bilirkii raporunda da grlyor ki; Bitlis Paa'nn
lm tesadfi bir kaza deil, bir suikast. Nitekim Cem Ersever'in, uak dtkten sonra PTT
memuru kimliiyle olay yerine girmesi ve oradaki koruma grevlilerinin bundan phelenerek
darya atlmas da, bir baka dikkat ekici noktadr.
Bunlar st ste koyduumuzda, bu olayn gerekten lkemiz adna basit bir olay
olmadn gryoruz. Bu anlamda, uluslararas bir rgt olduunu, uluslararas balantlar
olduunu da mutlaka ortaya karmalyz.
Ben ok basit olarak unu sylemek istiyorum; Almanya, Trk yurttalarna girite en fazla
zorluk karan ve Trk yurttalaryla ilgili en dikkatli vize uygulamas yapan bir lke. Abdullah
atl iki ylda 122 kere yurtdna km. Bu arada Almanya'ya da defalarca girip km. Alman
gmr polisi, krmz pasaportlu kiileri dahi dakikalarca inceler. Ama ne gariptir ki, nterpol'ce
aranan atl, gmrkten ve polisten ok rahatlkla kmakta. Alman yetkilileri, "biz, Mehmet
zbay kimliini bilmiyorduk, Abdullah atl kimliini biliyorduk" diyor. Ama, Mehmet zbay
kimliinin de nterpol'e bildirildii ak. Aslnda, Alman devletinin iindeki eteleri de aratrmak
lazm. Eer iller, burdaki rgtn baysa; Kohl de, ordaki rgtn ba diye dnmek
lazm.

242

nk uyuturucunun tketildii en byk yerlerden biri Almanya. Devlet de biliyor bunu.

Eroinin imalatnda kullanlan asit, dnyada iki yerde retiliyor; Japonya'da ve Almanya'da.
Japonya'nn pazar belli, hu raya gelmiyor. Ama Almanya'da retilen asit, burada afyonla
birleerek eroin oluyor. Devlet yetkilileri, Almanya'ya retilen asitin, dolayl veya dolaysz,
Trkiye'de kimlere satldn, bize bildirin dedi. Bu asitin denetimini yapalm talebine Alman
devleti, liberal ekonomi, ticaret zgrl var, biz buna msaade edemeyiz, etmeyiz diyor. Biraz
evvel, CIA'nn bu ii kontrol ettiini syledim. nk, ondan byk bir rgtlenmenin bu ii
kontrol etmesi mmkn deil. Mehmet Aar'n da, bizim polisimizi Amerikan polisine
benzettiini, klndan, kyafetinden, fizik teknik olarak benzettiini bilmenizi isterim. Mehmet
Aar'n, son zamanlarda aldmz bilgilere gre, Amerika ile ok youn ilikileri var. Sadece
Tansu iller'in Amerikan danmanlar yok. Mehmet Aar'n da, Emniyet Genel Mdrl
dneminde, Amerikan danmanlar, polisleri bulunduunu tespit edebiliyoruz.
Deerli arkadalarm, oturumumuz sona erdi. Ben, bata Aydnlk dergisinin tm alanlarna
teekkr etmek istiyorum. Ama asl teekkr, i Partisi'nin Sayn Genel Bakan Dou
Perinek'e ediyorum. Dou Perinek bir yol at. Susurluk olay, i Partililerin de byk
katksyla bu noktalara kadar geldi. Aydnmz, bilim adammz, uluslararas anlamdaki
gazeteciler, bu konunun zerine ok eildiler. nanyorum ki, bu fotoraf ok net olarak ortaya
kacak.
CHP'nin de burada ok nemli bir grevi var. Bu grevi yklenen ve yrten, toplumun bugn
bulunduu noktadan ok daha farkl bir noktada bulunmasn talep eden insanlarn, siyasi
rgtlerin bir araya gelmesinin de, bugnk koullar iinde gerei olduuna inanyorum.
Demokrasiye, Cumhuriyet'e, bamszla sahip kanlar bir arada olmaldrlar. Bunun adna
ittifak m dersiniz, cephe mi dersiniz, ete mi dersiniz; bu eteyi biz oluturalm. Bizim
emeimizi, duygularmz, dncelerimizi soyan etelerin deil, onlara kar olan insanlarn
bir araya gelerek ittifak oluturmas, bir gbirlii oluturmas gerekiyor. Bylelikle, halkn
asl iktidar ynetime gelir diye dnyorum. Bu frsat bana verdiiniz iin hepinize, i Partisi stanbul l Bakan'na, il ynetimine teekkr ediyorum. Hepinize sayglar sunuyorum.

243

Sezen z

"Herkes Bildiini Anlatsn"

ok gzel bir hizmet yapldna inanyorum. Bugn burada isimlerin sylenmesi iyi bir
balang oldu. Trkiye'nin gelecei asndan doruyu tam koymann, adlar belirlemenin
zamandr. yi bir balang yaptklar iin Aydnlk dergisi mensuplarna ok ok teekkr
ediyorum. Bu arada sizler ok yorgunsunuz. Fakat bir iki ksa noktay da sylemek istiyorum.
Mademki, bunlar geleceimize belge olarak geecek zelliklerdir; o halde bu olaylarda bilgi ve
belge sahibi olan kiilerin bunlar aktarmalar toplumsal sorumluluklardr.
te, 78 ylnda hepinizin bildii gibi, eimi MHP'nin lkc kadrolar katlettiler. Bunu niin
yaptlar? O gnk acemiliime ramen ben olay kavram idim. Yllar sonra da bakyorum
ki, deerlendirmemde yanlmamm. Olaylar ylesine geliti ki, o gn hissettiim gerekler,
bugn kamuoyunda tartmasz kabul edilir oldu. Sebebi de Doan'n, Trkiye'de birtakm
glerce masum insanlarn katledilmesi ile balatlan olaylarn zerine gitmesi. te bu
insanlarn ldrlmesine, genlerin katledilmesine artk dur demek gerekiyordu. Peki bu
cinayetlerin kayna nedir? Doan'n ldrlme sebebi, bir savc olarak bu olaylarn zerine
gitmek istemesidir. Bunu fark eden gler tarafndan yok edilmesi karar verilmitir.
244

Bu olay ncesinde, Levent zyrek adndaki gencin ldrld olayda, 200 kiilik lkc bir grup,
nce solcu genlere saldrm, sonra da Site Yurdu'na snmtr. Doan, Site Yurdu'nu aratma
karar alarak katili orada bulmu ve olay belgelemitir. Doan, devlet gcnn giremedii,
lkclerin barna Site Yurdu'na oman sokmu olur.
Olaylarn ve cinayetlerin arkasnda hangi planlarn ve glerin bulunduuna dair bir de rapor
hazrlamtr. O dnemin babakan Ecevit'e bu rapor aktarlmtr. Onu kaybettikten sonra
ekmecesindeki evraklar bana getirdiler. inde byle bir rapor vard. Yani, demokrasiye kast
eden gler nereden kaynaklanyor? Bunlarn maalar kimlerdir? te bunlar sylenmekteydi
o raporda. Ben, Ecevit'e bunu aktarmakta yarar var diye dndm. nk, biz, karmzdaki
insanlar temiz olarak grdmzden, Sayn Ecevit de byle bir tehlikeye kar maruz kalabilir
korkusu ile, o acnn iinde o raporu Ecevit'e gtrdm.
Gayet sakin bir gazeteciydi. Soukkanllkla not ald. "Akabinde ne yapt?" gibi bir soru gelebiliyor
akla. Bunu renince ne yapt? Bir ey yapamadn hatrlyorum.
Bizim soruturma uzun srd, yedi yl srd. Yeterince kantmz vard; fakat buna ramen dava,
her seferinde Askeri Yargtay'da bir kulp taklarak bozulmaktayd. Davann uzun uzun detayna
girmeyeceim. Bu arada, 1979 ylnda Adana'da Emniyet Mdr Cevat Yurdakul ldrld.
Sayn Yurdakul'un ei de, beni teselli etse etse Sezen z teselli edebilir demi. Zaten ben de
onu kucaklamak istemitim. Gittik, tantk. Onun bana aktardna gre; insanlar ldrlyor,
ei bu olaylarn soruturmalarn yapyor, bir yandan ok ac ekmekte, bir Ecevit gelse de
bildiklerimi aklarsam diye kvranmakta. Ecevit, Adana'ya geldiinde kendisinden randevu alp
gryor. Akabinde ei lker Hanm'a syledii u: "Artk beni ldrseler de gam yemem.
Btn bildiklerimi anlattm." imdi yllardr, neydi anlatlan? Ei de hl merakta.
245

Bu konular mademki aklanmaya baland, herkes bildiini anlatsn derken, ben bunu vurgulamak istiyorum. Ben burada Sayn etin Yetkin Bey'i dinledim. Ben de bir anm anlatmak
istiyorum.
Olaymzdan sonra katil bulunmuyor, bakentin ortasnda bir trl bulunmuyor. Derken, Aydnlk
gazetesi bir manet att. Doan z'n katilleri, Erzincan Belediyesi'nce himaye altndadr.
simler var, akna dndm. CHP iktidarda, hibir gelime yok. Ben tabii ki kavrayamadm.
Mehmet Can, Adalet Bakan. Randevu aldm, kendisiyle grmeye gittim. Orada ben
grrken, ieride de sanyorum, gazeteci bir bayan arkada Fsun, o da tank olmutur.
Bakn dedim, hibir yol alnamyor. Aydnlk gazetesi de byle bir bilgi veriyor. Ne diyorsunuz?
dedim. Vallahi Sezenciim, bu, MT'in iinde baz kanatlarn almalardr, dedi. Eer katilin
nerede olduunu renirseniz, ben onu derhal yakalattrrm, dedi. Sayn Bakanm dedim,
ben ldrlen bir savcnn eiyim. Ben devletten daha m glym? Byle bir olayd. Ben, az
nce siz anlatnca bu anm hatrladm. Bunu aktarmak ihtiyacn duydum. Belki byle kk
eyler anlatla anlatla, yol almaya alacaz. nmzde ok uzun ve zor yllar var. Yeni
batan mcadeleyi srdreceiz. Zaten neresinden tutacaz diye bakyoruz. zmsz,
umutsuz olursak zaten yaayamayz. Bu bir balang, gelecee atlan bir admdr. Drst
insanlar el ele vermelidir. O gzel insanlarla, gelecekteki gzel Trkiye yaratlmaldr. Bu
bizim omuzumuzdaki sorumluluktur. Nice gzel insanlar kanlarn aktmlar. O sorumluluu biz
de ileriye tayalm istiyorum.
246