8.

PROMENE STANJA IDEALNOG GASA U ZATVORENOM I

MAKROSKOPSKI NEPOKRETNOM TERMOMEHANIKOM SISTEMU

Ravnotene

Neravnotene
F

x [ m]

x [ m]

Ravnotena
promena
stanja

Neravnotena
promena
stanja

V [ m 3]

V [ m 3]

Politropne
Nepolitropne

73

Politropne
Nepolitropne

8.1 Ravnotene politropne promene stanja idealnog gasa u zatvorenom

termo-mehanikom sistemu
Indikatorski dijagram

Osnovna osobenost politropskih promena stanja

p v n = idem

n = idem

n - eksponent politropske promene stanja

idealnog gasa

p1 v1n = p2 v2n = p3 v3n

V [ m 3]

Pomou jednaine stanja idealnog gasa

RT
RT
p v = RT v =
i p=
v
p
n

1.

RT
pv = p
= idem
p

2.

p vn =

RT n
v =idem
v

1 n

T = idem

pT 1 n = idem

T v n 1 =idem

Kako odrediti predatu koliinu toplote, odnosno izvren zapreminski rad?

Predata koliina toplote

1) p v n = idem
2) p v = RT
3) q + wV = d u q pdv = cV dT
1) d (p v n ) = 0

v n dp + n p v n 1d v = 0 / : v n 1

v dp + n p v d v = 0 ............(1)
2) d (p v) = d (RT )

p dv + v d p = R dT ............(2)

74

(1)- (2)

p (n 1) dv = R dT

3)

q = cV dT + pdv = (cV
q =

cV n cV c p + cV
n 1

q = cV

n
dT
n 1

p dv =

R
dT
n 1

R
) dT
n 1

dT
q12 = cV

n
(T2 T1 )
n 1

Kako je
q = c dT , q = cV

c = cV

n
n 1

- specifini topotni kapacitet politropske promene stanja idealnog gasa

Eksponent politropske promene stanja izraen preko specifini topotnog kapacitet c

c = cV

n
dT i c = idem
n 1

n
n 1

(n 1) c = cV (n )

n=

c cp
c cV

Promena specifinog topotnog kapaciteta c politropske promene stanja idealnog gasa u

zavisnosti od promene eksponenta n

cp
cV
0

75

Izvreni radovi
Izvren zapreminski rad

Po definiciji
2

wV ,12 = p dv
1

Korienjem osnovne relacije za politropske promene stanja i izraavanjem pritiska u

funkciji specifine zapremine, te uvrtanjem prethodni izraz koji definie zapreminski rad :
p vn
p v n = idem p1 v1n = p2 v2n = p v n p = 1 n 1
v
2

wV ,12 = p1 v1n v n dv
1

Integracijom dobijenog izraza:

wV ,12

1 n

p1 v1n 1 n 1n
p1 v1 v2
v2 v1 =
1
=

1 n
1 n v1

i korienjem termike jednaine stanja za idealne gasove:

p v = RT

p1 v1 = RT1

RT v2

1 n v1

1 n

wV ,12

kao i jedne od relacije za politropske promene stanja

Tv

n 1

= idem

T1 v1n1

v
2
v1

= T2 v2n 1

n 1

1 n

v
T
= 1 2
T2
v1

sledi

wV ,12 =

RT1 T2
1
n 1 T1

wV ,12 =

R
(T2 T1 )
n 1

Na drugi nain
q + wV = d u
c dT + wV = cV dT

wV =

n cV cV n cV + c p
n 1

wv = cV dT cV

dT

76

n
dT
n 1

wV ,12 =

R
(T2 T1 )
n 1

T2
T1

Izvren tehniki rad

Po definiciji
2

wteh,1-2 = v d p
1

Korienjem osnovne relacije za politropske promene stanja i izraavanjem pritiska u

funkciji specifine zapremine, te uvrtanjem prethodni izraz koji definie zapreminski rad :
1

p1 v1n = p v n v =

v1 p1n
1

pn
wteh,1-2 =

wteh,1-2

12
v1 p1n
1

1
1
1
v p n 1
= 1 1 p2 n p1 n
1

1
n
1
n 1

1
p2 n
p1 v1 p2 n

1 = n
1

p1
n 1 p1

1
pnd p

p1 v1
=
n 1

i korienjem termike jednaine stanja za idealne gasove i kao i jedne od relacije za

politropske promene stanja
p1 v1 = RT1
n

p1 T11 n = p2 T21 n
wteh,1-2 = n

p2
T
) = ( 2 ) n1
p1
T1

RT1 T2
1
n 1 T1
wteh,1-2 = n

R
[T2 T1 ]
n 1

ili
wteh,1 2 = n wv ,1 2

Na drugi nain

q + wteh = d h
wteh = c p dT cV
wteh = n

n c p n c p n cV + c p
dT
=
n 1
n 1

R
dT
n 1
wteh,12 = n

77

R
dT
n 1

q= 0
n=

p
N/m2

T
K

n=

n=

p1

n=0
n=

HLAENJE

KOMPRESIJA

v1

T1

n=1

p1

1<

n=

s1

HLAENJE

EKSPANZIJA

n=1

0
n=

1< 1
n<

n=

v, m3/kg

+v
EKSPANZIJA

v1

GRIJANJE

n=0

w=0
n=

KOMPRESIJA
-v

n<

GRIJANJE

s, J/(kg K)

Prikaz politropnih promena stanja idealnog gasa u p v i T s koordinatnim sistemima

Izobarska politropska promena, p = idem

n=0

p v 0 = idem

q = Td s

c = cp

q = cdT

q + wteh = d h

c dT = c p dT

c = cp

cp = T ds
ds = cp

dT
T

s s
T2 = T1 exp 2 1
c p

T2
T1

s s1
T = T1 exp

c p

Izotermaska politropska promena, T = idem , c =

n =1

s2 s1 = c p ln

p v = RT

p=

p1 v1 idem
=
v
v

Adijabatska politropska promena q = 0 , n = ,

a ako je i ravnotena Izentropska politropska promena stanja d s = 0 , s = idem

q + wteh = d h = c p dT

wteh,1-2 = c p (T2 T1 )

q + wV = du = cv dT

wV ,1-2 = cV (T2 T1 )

78

Za sve politropne promene vai

wteh,1-2 = n wV ,1-2
U ovom sluaju
wteh,1-2 = wV ,1-2
pa je
wteh,1 2
wV ,12

= =

cp
cV

Izohorska politropna promena stanja, v = idem

n

p v = idem

1
pn

v = idem v = idem
i v = idem n = , c = cv
1
n
p

q + wV = du

c dT = cV dT

c = cV

cV = T d s
ds = cp

dT
T

s2 s1 = cV ln

s s
T2 = T1 exp 2 1
cV

T2
T1

79

s s1
T = T1 exp

cV