BR SAVAIN ANATOMS

Krdistanda askeri izgi

Murat Karaylan

NDEKLER

Sunu ........................................................................................................9
nsz ........................................................................................................11
Giri...................................................................................................... 15

BRNC BLM

Krt toplumsal ekillenmesi ve sava gereklii

Uygarln douu ve iddete ilk yaklam... .........................................23
Med toplumunda sava olgusuna yaklam.............................................26
Byk skender seferi dneminde Krtler...............................................29
slamiyetin Krdistana girii..................................................................30
Krt-Trk ittifaknn geliimi..............................................................34

Fransz Devrimi ve Osmanlnn Douya ynelmesi............................37

19. yzyl Krt isyanlarna bir bak....................................................38
Nakibend Tarikatnn Krdistanda etkileri...................................... 42
19. yzyl isyanlarnda rgt ve sava taktikleri... ..................................44
birliki rgtlenme: Hamidiye alaylar..................................................48
I. Dnya Sava dneminde Krtler..........................................................51
Trkiye Cumhuriyetinin kuruluunda Krtlerin rol.................................53
20. yzyl Krt isyanlarnn karakteri........................................................56
syanlar sonras lm sessizlii...........................................................65

KNC BLM

1960l yllarda Ortadouda halk mcadelesi ve taktikleri

Kan alayan Ortadou............................................................................71
Sava bilimi ve halk sava stratejisi...........................................................72
Ortadouda gerilla olgusu.....................................................................77
68 Genlik Hareketi ve Trkiyede balamadan biten gerilla ryas ...80

NC BLM

PKK direnii
Krdistanda asimilasyon politikas........................................................85
Tarihsel devrimci bir k: nder Apo.......................................................91
deolojik grup dnemi ve Krdistana dn............................................94
Partileme karar ve direni....................................................................99
nder Aponun Ortadouya k..........................................................105
12 Eyll faizmine kar Byk Zindan Direnii....................................109
Filistin-Lbnan sahasnda gerillalamaya doru......................................113
lkeye dn.........................................................................................118

DRDNC BLM

15 Austos Atlm ve grkemli dirili sreci

Tarihe iradi bir mdahale olarak 15 Austos Atlm..................................129
Sa savunmac anlayn da vurumu..................................................136
Gerillada srarn ad: Komutan Agit.........................................................146
III. Kongre sreci ve halk ordulamas.....................................................148
Drtl etenin yaratt tahribatlar.........................................................157
Yeniden saldr ruhunun gelimesi.........................................................168
etecilie kar nderliin srarl izgi mcadelesi............................170

BENC BLM

Dirili devrimi ve inisiyatifin gerillaya gemesi

Krdistan halknn serhildan direnii.......................................................179
Drtl ete tasfiyeciliine kar gerilla kongresi.....................................182
Krfez Sava srecinde yaanan taktik yetersizlikler.............................189
Gerillann hamlesel k ve yaygnlamas..........................................190
Savata muhabere sisteminin gelimesi...................................................195
Mahsum Korkmaz Akademisi..............................................................197
1992 Gney Savanda taktik sorunlar....................................................203
lk siyasal zm denemesi ve etecilerin engellemesi...........................215
Zel tasfiyecilii................................................................................220
Kadn zgrlk izgisine yaklam.........................................................223
1993 ylnda uygulanan sava tarz...........................................................228
1993-94 k sreci.....................................................................................245
1994 baharnda konferanslar ve yl planlamas.......................................248
Topyekun sava konsepti......................................................................249

Direniin boyutlanma sreci ve bozgunculuk.......................................254

ALTINCI BLM

Taktikte tkanma srecinin gelimesi

Byk kahramanlklar karsnda Trk ordu gerei.............................265
Komuta ve taktie yaklam.............................................................271
V. Kongre gerei..................................................................................279
Eski taktikte srar etmenin nedenleri........................................................284
Gneyde ikinci kez atmann balamas............................................289
YAJK I. Kongresi.............................................................................294
Yeni dnem taktik perspektifi...............................................................295
Taktik tkankla bir mdahale: Zilan fedai tarz....................................301
Esir askerlerin braklmas ve Trksrail askeri ortaklk antlamas 302
1996da eyaletlerin yeni taktie yaklam ve boa karc tasfiyecilik 304
Ambargoya kar doal kaynaklara ynelme........................................308
1997 ylnn taktik hazrlklar...........................................................312
Soran blgesinde ykselen katlm ve gelime durumu.......................320
Komutann taktie kaygl yaklam...................................................322
Trk ordusunun uar birlik taktii.........................................................328
Trk devletinin yeni konseptinde ihanetin rol...................................333

YEDNC BLM

Uluslararas komplo ve geri ekilme sreci

Gneimizi Karartamazsnz...............................................................345
Geri ekilme ve yaanan sorunlar..........................................................352
VII. Kongre sreci... ................................................................................354
Hesapta olmayan bir sava: Kandil kuatmas.........................................359

Sahte dostluk, yetersiz yoldalk..........................................................363

SEKZNC BLM

zgrlk yrynde byk zaferi engelleyen nedenler

PKKde komutanlama sorunlar ve sava sanatna yaklam................369
Partilememenin komutanlama zerinde yaratt etkiler......................380
Taktik komuta haline gelememenin nedenleri..........................................383
Ordulama sorunlar ve Krt klasik sava tarznn etkileri...................389
Kahraman-komutan ilikisi ve elikisi....................................................394
Gerilla sava izgisi ile Krt klasik sava izgisinin atmas...............396
Zafer gerillasnn gelime sorunlar.........................................................401

DOKUZUNCU BLM

Yalan ve arptmaya kar tarihi hakikatler

Tarihi doru yazmak ahlakl olmann ilkesidir.........................................407
Trk generallerinin icraatlar.................................................................411
Gerekler mutlaka gnyzne kacaktr................................................416
Askerlerime le tattrmam sz baarszla uydurulmu bir klftr.......418
ONUNCU BLM

Meru savunma stratejisi

Savunma hakknn doal ve meru temelleri............................................429
Egemen ordulara kar savunma...........................................................434
Paradigmasal deiim ve meru savunma stratejisi.............................439
Devletsiz bir toplumsal savunma ve zgrlk sistemi.........................460
Meru savunma gerillas zafer gerillasdr ..........................................471
Meru savunma stratejisinin uygulanma sreci........................................481

Sonu...................................................................................................489

Sunu

Elinizdeki kitap, nder Aponun bana ve daha birka arkadaa ayr ayr konular
belirleyerek verdii grev temelinde hazrlamaya altm bir kitaptr. inde
bulunduumuz youn pratikten dolay kitap yazma gibi bir durumum ve
olanam sz konusu deildir. Ancak bu grevi yerine getirmek de gerekiyordu.
Gecikmeli de olsa, bu grevi yerine getirmeye altm. Bu gecikmeden tr
zeletirimi veriyorum.
Kitapta ifade edilen, yeni dnemin tm konular kahraman ehitlerimizin kan
temelinde vuku bulmu hususlardr. Eer kitabn gerekliklerinden sz
edilecekse bu gereklikler tamamen aziz ehitlerimize aittir. Bu kitab bata ilk
deerli komutanlarmz Mehmet Karasungur, Kemal Pir, Agit ve meru savunma
dneminin deerli ehitleri olan Erdal, ilan, Viyan Adil, Nuda ve Akif
arkadalarn ahsnda tm kahraman ehitlerimize atfediyorum. Bu almayla
onlarn destans direniini ne kadar izah edebilmisem onlara olan borcumu o
kadar demi olacam.

Esas olarak Ocak 2007de hazrlanan bu alma uzun sre beklemede kald.
Daha sonra redaksiyonu yapld. Fakat redaksiyonu yaplrken 2007deki
orijinalitesine bal kalnd. Sonraki gelimelerde ortaya kan sonular
eklenmedi. Bu sre ierisinde ehit den deerli komutan Adil (Ramazan Aybi)
arkadan kitapta belirtilen nemli srelerin ekillenmesinde byk emei ve
rol olduunu vurgulamam gerekiyor. Deerli ehitlerimize kar borlu
olduumuz ak bir gerektir. Bu alma esas olarak nderlie, kahraman
ehitlerimize ve fedakar Krdistan halkna kar zeletirimizin bir tasla
durumundadr.
Son olarak belirtmem gereken dier bir nokta ise bu kitabn ARGK tarihini yazan
bir eser olmaddr. ARGK tarihini yazmak, gerekletirilmesi gereken bir grev
durumundadr. Kitap, gelien direni mcadelesindeki izgi sorununu ilemeye
alm ve bu adan mcadele ierisinde gelien birok nemli olay ve eylemi
kapsamamtr. Daha ok izgi boyutuyla deerlendirilmesi gereken olay ve
eylemler ksmen almtr.
Kitap almasn yrtrken daha iyi anladm ki en zor grevlerden birisi de
Krdistanda yaanan byk kahramanlk destanlarnn ifadeye
kavuturulmasdr. Bu bakmdan elinizdeki almann yetersiz kald da
kesindir. Krdistanda yaanan grkemli kahramanlklarn tm boyutlaryla daha
kapsaml almalarla tam ifadesine kavuaca umuduyla, bu alma az da olsa
Krdistandaki kutsal direniin izahatn yapabilmise bu benim iin en byk
mutluluk kayna olacaktr.
Kitabn hazrlanmasnda katklar olan Pelin ve ahan arkadalar ile PKK Oca
ehit ervan Devresinin tm rencilerine de kranlarm belirtmek istiyorum.

Sayglarmla
Murat Karaylan
20 Mart 2010

nsz

Devletli uygarln kanl, zalim tahakkm karsnda toplumun, insann varln

ve zgrln koruyabilmesinde tarihin yegane emri udur: KENDN
SAVUNMAYI BL!
Doada ve toplumda kendini savunmayan hibir varlk yoktur. nder Apo,
canllardaki bu ynelie gl-diken ilikisini rnek vererek, savunmann
temelini GL TEORS ile aklamtr. Dikenler, gl korumak iin vardr. Gl
teorisi tm canllarn doal savunma ynelimi iinde olduunu anlatmaktadr.
Fakat hibir varlk insan toplumu kadar kendini savunmaya bu denli iddetle
ihtiya duymamaktadr.
Devletli uygarln kndan bu yana, insann insan egemenlik altna alma
abasndaki snrsz istem ve akl almaz vahi yntemler savunma olgusunu da
hayati klmtr. Egemenlik sistemi toplumu savunma aralarndan yoksun
klarak, toplumu toplum olmaktan karm ve hkmn icra etmitir. Bu
uygulamalarn ilk ekillendii blge Ortadoudur. Ortadou tarihi, neolitiin
zgr komnal toplum yaamna tanklk ettii gibi devletli uygarln k
merkezi olarak tm egemenliki sistemlerin inas ve kar direnilerine de
batan baa tanklk etmitir.
Devletli sistem meruiyetini, gcn korumak ve kar direnileri nlemek iin
topluma ynelik ideolojik hakimiyet bata olmak zere her trl savunma
aralarn tekeline almtr. Yaamn balangcndan itibaren varolan savunma
hakk ve kural devleti sistem tarafndan sonuna dek inenirken, bunu kendine
gre yasalara da balamtr. Devletin kyla beraber zellikle kadn ve kleler
ahsnda grld gibi insanln tm temel haklar gasp edilmi ve savunma
aralarndan yoksun klnmtr. Buna ramen kar direniler srekli olmu,
ama halklar lehine kalc bir sonu aa karacak sistemlilie kavuulamamtr.
20. yzyln son eyreinde Krdistanda talar yerinden sken PKK hareketi
nder Apo nclnde, halk zgrlnn savunulmasnda tarihte yeni bir
savunma anlay ve izgisini ortaya koymutur. 12 Eyll askeri cunta rejiminin
zulmne kar silahl direni artk kanlmaz hale gelmitir. Bu savata nelerin
yaand, daha da nemlisi askeri adan gerilla mcadelesinin taktikleri, baar
ve yetersizliklerinin neler olduu btnlkl ve kapsaml bir almay
gerektiriyordu. Elinizdeki kitap bu ihtiyac karlamak zere hazrlanmtr.
Krdistan halk zgrlk mcadelesinde bugne dek izlenen askeri izgiyi ve
sonularn deerlendirmek, tarihe doru bir kayt dmek kadar, savunma
anlaynda yenilenmek asndan da byk nem arz etmektedir.

Tarihsel toplumsal analiz ynteminde balanglarn doru deerlendirilmesi,

gnmzn doru deerlendirilmesinde de vazgeilmez sosyolojik bir yntem
olmaktadr. Bu anlamda Krt halknn tarihsel srelerdeki direnileri
deerlendirilerek gnmze yanstt etkiler zmlenmek zorundadr. Kitabn
tarihsel perspektifi bu gereklilii de karlamaktadr.
KCK Yrtme Konseyi Bakan Murat Karaylan bu kitapta Krt halknn tarihsel
toplumsal geliim diyalektiini, direni ihanet ikilemini, sava bar olgusunu ve
taktik komuta sorununu derinlikli zmlemelerle sorgulamaya tabi tutmutur.
Tarihsel arka planla birlikte, Krdistan gerillasnn 23 yllk yakc sava sreci
ierisinde karlat sorunlar, yer yer iinde debelendii kmazlar ve
tekrarlar sreler halinde okura sunuyor.
PKKnin yrtm olduu sava dzeyini, niteliini, sorunlarn, amazlarn,
fedakarlklarn, adanmlklarn ve fedai ruhunu anlamada nemli bir ilev
greceini dndmz kitap, arlkl olarak Botan sahasnn deneyimlerini
ilese de znde Krdistan zgrlk gerillasnn yrtm olduu savan
anatomik bir incelemesini yapmtr. Bu adan PKKnin sava pratii, taktik
dzeyi ve komuta sorunlar alannda kapsam itibariyle bir ilk alma olma
zelliine sahiptir.
Kitap, sava tarihini anlatmay amalamasa bile okuru Krdistan zgrlk
mcadelesinde yrtlm olan sava sreleri ierisinde gezintiye karyor.
Tm nemli sre ve dnemelerde yaananlar detaylaryla okura sunarken,
komutadan balamak zere, gerillada yaanm yetersizlikleri, eksiklikleri, yanl
anlay, tutum ve tarzlar olduu gibi gzler nne seriyor.
Krdistan gerillasn tanmak isteyen herkesin byk bir dikkat ve zenle
okumas gereken bu kitap, Krtlerin yakna direni mcadelesini somut
rneklerle ve pratik analizlerle anlatan temel bir eser niteliindedir. nk
yazm anlay, gsterilebilecek en objektif bak asna sahiptir. Olumlu ya da
olumsuz, gerillann yaam olduu tm pratik biimlenme kaygszca dile
getirilmitir. Yine direni sava srecinde yaanm olumsuz anlay, tutum, ete
pratikleri ve yanlglardan karlan derslerle meru savunma stratejisi
ekseninde gerillann nne konulan yeni mcadele perspektifi somut
anlatlmtr.
etecilik, Krdistan zgrlk mcadelesini iten rtmenin ve tasfiye etmenin
addr. PKK tarihi bir anlamda bu tasfiyecilie kar mcadelenin ve kahramanca
direniin tarihidir. eteci tasfiyeciliin zemini ve yntemleri ile askeri izgide ve
yaamda yol atklar tahribatlar somut pratiklerle analiz edilerek, zgrlk
ideallerini saptrma ve yok etme saldrlarna geit vermeyecektir. Meru
savunma izgisi bu kitabn ana temas olmaktadr. Bu adan Krdistan
gerillasnn yeni taktiinin, mcadele dzeyinin ve komuta tarznn sahip olmas
gereken zellikleri hakknda detayl bilgi sunulmaktadr.
En az Krt halk kadar inkar ve imhac anlayn somutlam ifadesi olan Trk
devlet yaplanmasnn gazabna urayan Trk halknn da bu sava srecinden
karmas gereken dersler olduu aktr. Bu kitab okuyan her vicdanl okur
Krdistan zgrlk mcadelesi karsndaki algsn deitirmek zorunda
kalacaktr.

Trk halk, Krdistanda yrtlen sava devletin yalana dayal ovenist,

milliyeti propagandalarnn hakim olduu basn yayn organlar zerinden
izlemekle nyarglara boulmu ve gerekleri renme hakkndan mahrum
braklmtr. Devlet, medya yannda sporu, sanat, okullar, klalar hatta kutsal
ibadet yerleri olan camileri bile sistemli ve en irkin ekillerde kullanarak, rk
zihniyetin zehrini topluma yaymtr. Milyonlarla ifadesini bulan isizler ordusu,
alk, yoksulluk, fuhu, uyuturucu, hrszlk gibi sosyal facialarla toplum fel
edilirken kendisi adna dnemez duruma getirilmekte ve lkesinin siyasal
olarak sonuna dek da baml hale gelmesi karsnda bile en kk bir refleks
gsterememektedir. Bu yzden Krt halkna kar yrtlen vahi imha
saldrlarna da ciddi bir kar k gerekletirilmedii gibi yaylan korku ve
yalan propagandalarna kanan yoksul halk kesimlerinin nemli bir blm kendi
ocuklarnn Krdistandaki savata lme srlmelerini bile byk bir acyla
sineye ekebilmektedirler. Fakat bu sineye ekmelerin de bir snr vardr ve
giderek kar klar oalmakta, eskisi gibi kolaylkla vatan sa olsun!
dememektedirler.
Uluslararas ve blgesel egemenlik gleri ile Trk zel sava merkezlerince,
halkmzn demokrasi, eitlik ve zgrlk mcadelesi, hibir hukuk ve ahlak
kuralnda yeri olmayan iddet yntemleriyle bastrlmaya allrken, tamamen
yalana dayal propagandalarla karalanmak istenmekte, kriminalize edilerek,
terr yaftas ve sulamalaryla tecride ve imhaya tabi tutulmaktadr. Fakat her
eye ramen dili bile yasaklanan Krt halknn urad katliamlar, yaad
trajediler artk gizlenememektedir. Son dnemlerde emekli generallerin
televizyonlarda boy verip, sahte kahramanlk hikayeleri anlatmalar ve yazdklar
kitaplarla toplumu uyutmaya almalarna baklrsa byk bir irade krkl ve
sululuk psikolojisini yaadklar anlalmaktadr. Fakat gne balkla svanmaz!
Bu kitap, ters yz edilmi gerekleri, emekli askerlerin iddialarna da ok somut
yantlar vererek gzler nne sermekte ve tarihi bir grevi de yerine
getirmektedir.
Krt halknn yiit evlatlar gzlerini krpmadan canlarn zgrle katk
yaparken, son nefeslerinde nder Apoya ballklarn haykrmlardr.
nderliimizin esaretine kar onbinlerce fedai militan nderliksiz yaam
olmaz! iaryla zgrln amansz savunucular olarak her yerde mcadeleyi
ykseltirken, nderliimiz bar ve kardelik izgisinde sorunun zm iin
nefes nefese bir direni ierisindedir. Bu mcadelede meru savunma gc
olarak gerilla, nderliimize ve halkmza dayatlan imha saldrlarna kar
mevcudiyetini fedai izgide korurken, dalarmzla ittifak halindedir. Murat
Karaylan arkada, kitabnda bu geree, en byk mttefikimiz dalarmzdr!
diyerek dikkat ekiyor.
Kitap, Krdistanda askeri izgiyi irdelerken dalarmz, nehirlerimizi,
aalarmz, yazlarmz, klarmz; gerillann beslenmesinden, stlenmesine ve
yaam tarzna kadar birok detay vererek, o byl dnyay ok arpc rnek
ve anlarla gzler nne sermektedir.
Bu kitab henz taslak halindeyken ilk kez; dalarmzn zirvelerinde, bir yaz
sonu scanda PKK Oca rencileri olarak topluca okurken, huu iinde
sallanan aalar, daldan dala atlayan sincaplar, sararmaya yz tutmu yapraklar,

klk erzan hzl hzl tayan karncalar, aldayan sular, l l parldayan

gne, yani evremizi kuatan her ey bize usulca byl bir srr fsldar gibi
kendini savunmay bil, savunmas olmayann zgrl olamaz! diyordu.
Tarihin bu en amaz hkm belleklerimizde sklmemecesine yer edinirken,
tm zgrlk militanlarnn gzlerinde nderliimize olan byk zlem ve o
byk kavuma gnne olan sonsuz inan ve kararllk okunuyordu.
Kahraman ehitlerimize adanm olan bu kitabn, Krdistan zgrlk mcadelesi
iin yrttmz savataki yetmezlikleri gstererek ve savunma bilincimizde
ufuk aarak baarya nemli bir katk sunaca inancndayz.

ehit ervan Devresi rencileri

Giri

Tarih ierisinde her halk, kendi toplumsal ekillenmesinin bir rn olarak

anlam bulmutur. Toplumdan uzak ya da bir toplumu dlayan tarih yoktur.
Yazlmam da olsa her toplumun bir tarihi vardr. Tarihsiz bir toplum veya
halktan sz edilemez. Olsa olsa tarihlerini yazmak iin gl argman, yntem ve
taktiklere sahip olmayan halklarn varlndan sz edilebilir. Yine tarihini doru
zmlemeyen, tarihine hakim olmayan toplumlardan sz etmek mmkndr.
Bir halk zgc zerinden geleceini, dolaysyla tarihini, erdemine denk
yaratmak istiyorsa ancak tarihiyle yzleerek bunu yapabilir; bugnn ve

geleceini baka trl yaratamaz. Bu anlamda tarih gemie ait, gemite kalan
bir olgu deil, bugnn yaratc gereinin ta kendisidir. Bu gerekle yzlemek
ve onunla hesaplamak byk tutkulara kapy aralamada byk bir rol
oynayacaktr.
Bu konuyu daha iyi analiz etmek iin tarihin en byk ynlendirici gc olan
gelenei zmlemek nemli bir deerlendirme balangc olabilir. nk
gelenek, tarihsel seyrin toplumun hafzasna kazd davran ve yazl olmayan
dn yasalardr. Gnmzde sosyal bilimcilerin gelenein toplumsal gc
zerinde bu kadar ilgin tartmalar yrtmelerinin nedeni budur. Gelenein
insannn zihniyet ekillenmesi zerinde belirleyici etkide bulunduu artk
tartma gtrmez bir gereklik olarak her gn karmza kmaktadr. Krt
toplumsal ekillenmesini deerlendirirken de gelenein tarihsel evrimini gz
ard etmek bilinleri mulaklatrmann tesinde bir anlam ifade etmez.
nderliimizin bu konuda yapt zmlemeler olduka arpcdr: Gelenek
neyse gelecek de odur diyerek u tespiti yapmaktadr; doru tanmlanamayan
bir tarih ve toplum srekli bir tehlike ve bunalm kayna olmaktan
kurtulamayacaktr.
nderliimiz toplumsal yaamn zihniyet ekillenmesini derinliine
zmlemitir. Bu konuda toplum bilimcilerin yaptklar zmlemeler, toplumu
kkleri ve kaynayla ele almada yetersiz kalmaktadr. Tarih olgusu canl bir
organizma gibi varln kesintisiz srdrerek gnmze kadar sreklileen bir
seyir izlemitir. Tarih bir kere olmu bitmi bir olgu deildir. Tarih, tpk bir
nehir gibi akt yataa iz brakm, baka kaynaklardan beslenerek anlam
dnyasnn ba aktr roln oynamtr. Tarihi salt gemie ait kronolojik
bilgilerle ele almak devletli uygarlk zihniyetinin bir yaklamdr. Bizim
yaklammz daha yaratc ve retken olmak durumundadr.
Tpk organik varlklar gibi toplumsalln da gen yaplarndan sz edilebilir.
Toplumsal olgular ncesiz ve sonrasz ele alnamaz. Dolaysyla olgunun geliim
aamalarn doru deerlendirmek, toplumsalln iinde bulunduu kaosu
anlamak ve buna zm bulmak asndan nemlidir. Dnyann bugn yaad
yapsal kaostan kn paradigmasn nder Apo ortaya koymutur. Bu, ayn
zamanda amzn devrim teorisidir. PKKnin programsal amac bu devrimi
hayata geirmektir. Bu anlamda tarihsel sre ierisinde gerekleen Krt
toplumsal dokusunun doru zmlemesini yapmak byk nem tayor. Bunu
yapmann yolu da, tarihi doru zmlemekten geer. Krdistan toplumu
asndan yapmamz gereken, Krt toplumsal gereklemesini bu bak asna
gre incelemek olacaktr. Gncelden hareket ederek Krtn zihniyet formunu
aklamak fazla bir anlam ifade etmeyecektir. Kald ki bu yntem doru
zmleri de ortaya karmaz. Bilimsel adan gelenein gcne srekli vurgu
yaplmasnn nedeninin altnda bu durum yatmaktadr.
Bu anlamda Krt etnisite oluumundan ele alp deerlendirmek bir balang
noktas olabilir. nk bugn bile zihniyetimize hkmeden, Krtlerin bu ilk
oluum hali, hala gcn ve tazeliini byk oranda koruyor. O halde ilk
oluumumuzu canl bir organizmann kk hcresine benzetebiliriz. Anlam ve
duygu dnyamz ilk anlam damlasndan alp, bugne getirmek nemli sonular

dourabilir. Bu yntem uygulamasyla gemi toplumsallmzn iinden

geerken, yalan ve yanl halkalar skerek dorulara ulaabiliriz.
nder Apo nclnde Krdistanda yrtlen sava izgisi ve tarzn bu tarih
anlayyla ele alp deerlendirmek gerekiyor. Bu sava pratiinin tarihini
yazmak bal bana bir tarih yazm almasn gerektirdii gibi mutlaka
baarlmas gereken nemli bir grev olarak nmzde durmaktadr. Dolaysyla
almamz Krdistan tarihini ve 23 yllk sava tarihini anlatmaya dnk
deildir. Krtlerin klasik sava anlay ve pratiimize yansmalar ile nder
Aponun gelitirdii sava tarz ve askeri izginin deerlendirilmesi esas
konumuz olmaktadr. Gelien bu mcadele pratiimiz iinde Krdistann her
yerinde destans direniler, kahramanlklar yaanmtr. Binlerce ehidin ve
milyonlarca halkn can, kan ve emeiyle Krdistanda yeni bir zgrlk tarihi
yazlmtr. Bu tarihe ruh ve can veren her direnii, her yoldamz anmak
boynumuzun borcudur. Fakat kitabmzn kapsam sava izgimizin geliimine
damgasn vuran temel olaylar erevesindedir. ok byk aclara,
kahramanlklara, direnilere ramen tam zaferin yaratlmam olmasnn
nedenlerini de deerlendirmi bulunuyoruz. Bununla birlikte adeta yok oluun
eiine getirilmi, ad dili bile yasaklanm mazlum halkmzn kendi varln
savunmak adna gelitirdii meru savunma direniinde zafer komutanlnn
nasl olmas gerektii de yaanan olaylarla birlikte zmlenmeye
allmaktadr.
Belirttiimiz gibi bu kitap almasnda amacmz Krdistan ve sava tarihini
yazmak deildir. Esas amacmz, Krtn direni izgisini ve sava tarznn
diyalektiini ilemektir. Doal toplumun komnal deer yarglarnn
gerekleme diyalektiini ilemekten ok, tarihsel toplumsal koullarn Krt
zihniyeti zerine yapt etkiyi ilemek ncelikli hedefimizdir. Genelde Krt
tarihi; mert, cesur ve kahraman insanlarn ok olduu, ama bununla birlikte
namert ve ihanetisinin de az olmad bir halk tarihi olarak biliniyor. Aslnda bu
sylemlerin derin sosyolojik anlamlar var. Bu sosyolojiyi zmeden Krt
zmek neredeyse imkansz oluyor. Bu diyalektik ikilemi sosyolojik
zmlemeye tabi tutmak olgunun iyi anlalmas bakmndan olduka yararl
sonular douracaktr. Uygarlk ve tarih douran bu corafyann diyalektik
ikilemi ok keskin ve i ie yaamas dndrc bir durumdur. Yine toplumu
bu ikilemde sreklileen bir tarzda tutmas anlalamayan hususlarla doludur.
yle basit, sradan, yzeysel yaklamlarla bu paradoksun zmlenmesi
mmkn grnmemektedir. Gelenein gcne bu kadar nem verilmesi
bundandr. Gelenek, bir anlamda yaama anlam katan kltrel dokunun
kendisidir. Bu kltrel doku uygarla yol at gibi klelie kar doal
toplumun deer yarglarn savunmann kutsal mcadelelerini de dourmutur.
Fakat te yandan ibirlikilii iselletirmesi de ciddi bir eliki olarak varln
hala korumaktadr.
Ortadou kltrnde Krt insannn kahramanlndan bahsedildiini biliyoruz.
Ancak bu kahramanlk duruunu bir trl toplumsallatramam, dolaysyla
zaferler yaratan komutanlamay gelitirememitir. Bu gereklikten olsa gerek
Krtn yiitlii genellikle sonusuz kalm, trajik ve hazin sonlardan
kurtulamamtr. Halk rgtlenmesini gelitirecek nderlikten yoksun oluu,
direnme ve sava potansiyelini olduka paral bir dzeye indirgemitir. Bu

durum Krt halknn bir blmnde krlmaya yol aarak, baka glere hizmet
etme ve baka glerin askeri olma yolunu amtr. Byle bir durumun ihanete
kap aralayaca, toplumuna kar ok acmasz ve pervasz saldrlar gelitirecei
aktr.
Halklarn tarihsel seyrini deitiren ok kritik zaman aralklar belli dilimlerde
varln hep gstermitir. Bu dnemlerde gsterilen mcadelelerin nitelik
dzeyi, sonrasn uzun sreler halinde belirleme roln oynamtr. zellikle
Krtlerin islamiyeti kabul etme sreci ok karmak bir toplumsal rgnn
olumasnda bir dnm noktasdr. slamiyeti kabul edile birlikte Krt
olgusunda toplumsal ayrma ve paralanma dnemi daha da derinlemitir.
Oysa islamiyet dier toplumlarda tersine gelimelere yol amtr. Ama Krtlerde
hakim kltr ve ideolojiye eilimin gelimesi bakalamn kilometre tan tekil
etmi; bu da zne yabanclama, sonrasnda giderek kartlamasn
beraberinde getirmitir. Krt toplumsallnda bu dnemde ihanetilik daha
somut bir olguya dnmtr. Tm toplumlarda geerli olan bir kural vardr:
Kendi zne yaplan saldr ihanet olarak kabul edilir, en gl yaptrmlarla
cezalandrlr. Krt olgusunda ihanete kar gl yaptrmlarn bu kurala gre
uygulandn sylemek zor. Toplumsal dinamiklerin bu eksende ok paralla
uramas hesap sormann nnde tka roln oynam ve gerektii gibi tavr
almasn engellemitir.
Bir dier nemli konu da toplumsal tarihin mcadele yntemlerini inceleyerek
bugn anlamak ve doruya daha yakn deerlendirmeler yapabilmektir. nk
tarihin derinliklerinden akp gelen mcadele ve sava kltr, bugn de
etkilemektedir. Tarih ierisinde ekillenen toplumsal kltrn insann zihniyet
yapsn etkilediini sylemek yanl olmayacaktr. Sava tarihisi James Keegan
halklarn kltrnn, onlarn sava ya da mcadele kltrlerini de birebir
etkilediini sylyor. Aslnda nder Apo, toplumlarn da organik varlklar gibi
gen yaplanmalar vardr derken, bunun gibi olgular olduunu kastediyor. Bu
tarihten kalma mcadele, savunma ya da kavga kltr bugn de toplumun
sava kltrn nemli oranda etkilemeye devam etmektedir. Hareketimizin
bugne kadar yrtt 23 yllk sava sreci de Krt toplum tarihindeki
kltrlemenin ve ruh halinin ar etkisi altnda gemitir.
nderliimizin felsefesinde bireyin kendini tanma ve zme yntemlerine
ulamasna byk nem verme vardr. Bireyde aa kan potansiyel, eer doru
ve tutarl temelde kullanlrsa tm bir toplumu etkileyebilecek potansiyele
sahiptir. Hibir zaman zgrlk ideolojileri ve projeleri bir anda tm toplumsal
yapnn beyninde yeermez. nce bireyde balar, sonra toplumda anlam kazanr.
nderlik bu durumu yle zmlyor: Kendini bilme, tm bilmelerin temelidir,
kendini bilmeden edinilecek tm dier bilmeler bir saplant olmaktan teye
gidemeyecektir. Bu nedenle de insan toplumunda kendini bilmeden ortaya kan
tm kurum ve davranlarn sapkn arpk bir role brnmesi kanlmazdr.
Bu ilkenin Krt toplumunda PKK kna kadar anlam bulduu sylenemez.
Kendi rengini tayan ve tarihte oynad role uygun bir ideolojik rgy
gelitirememenin pay bunda byktr. Yerel oluumlar st bir oluumda
toparlamamak bu durumun en byk etkenlerindendir. Yerelde aklp kald
iin ya da dnyay kendi yereliyle snrl grd iin tm Krt halkna kar

sorumluluk kazanmamtr. Bu sonu mcadeleye yaklamn da ok arpc

etkilemitir. Bu anlamda bu kiiliin Krt zgrlk mcadeleleri iindeki
duruunu incelemek byk yararlar salayacaktr.
zellikle Krt toplumsal yapsnn yabanc egemenlere kar boyun emeyen
kiiliinin srekli direni gstermesi gerekliiyle beraber, bu direniini
baaryla talandracak strateji ve taktikleri hayata geirememesi ok trajik bir
durumdur. Tarih ierisinde rlen Krt toplumsal kiilii ve psikolojisinin
ekillendirdii isyancln, yar zgr bir dzeyle tatmin olmas dier nemli bir
husus olmaktadr. Sonu olarak, her toplum gibi Krt toplumu da yaam ve
dnce biimini en yaygn bir biimde direni ve sava sahasnda sergilemitir.
Bu nedenle Krt toplumunun sava tarzn anlamak iin tarihten gelen
geleneiyle birlikte ele almak nemli olmaktadr.
Tm bu olgular etrafnda gemiimizi iyi zmleme zerinden bundan sonra
kendimizi ok daha iyi ifade edeceimiz tartmaszdr. nk biz, yitik tarihimizi
gn na karma abas iindeyiz. Apocu felsefeden aldmz dnce gc ve
eylem izgisiyle Krt halk tarihini halk olarak yeniden yazmaya baladk ve bunu
tamamlamak zorundayz. Birok etkenin i ie gemesi, birbirini etkileyip
koullamas bu tarihte Krt halknn hak ettii yeri almasn engellemitir. Bu
arpklklar gidermek imdi her zamankinden daha fazla imkan dahilindedir.
Bunun iin gerekli olan rgt ve eylem hatt ortaya kmtr; artk tarihe
mdahale etme olanaklarna kavumu bulunulmaktadr. Biz bu konuda
iddiamz ortaya koyduk; iddiamz szle deil, pratiimizle hayata geirme
mcadelesini vermekteyiz.

Birinci Blm

Krt toplumsal ekillenmesi

ve sava gereklii

Uygarln douu ve iddete ilk yaklam

Dnyann ilk ve en byk devriminin neolitik ky ve tarm devrimi olduu tarih

biliminin zerinde anlat ortak bir dorudur. Bu devrimin Mezopotamyada,
Zagros-Toros da silsilelerinin eteklerinde Dicle-Frat ve Habur nehirlerinin her
iki yakasnda gelitii bilinen bir husustur. Klanlar halinde yaayan topluluklarn
ilk olarak yerleik yaama getii, zihniyet ve retim aralarnn kye ve tarma
dayal olarak gelitii neolitik toplum, daha sonra gelien tm uygarlksal
klarn ana kayna olmutur.
Neolitik toplumda, smr ve insanlarn birbirini egemenlik altna alma amac
olmad iin sava ve doal olarak zor kltr de yoktur. Egemenlik ve
smrnn olmamas, retimin kolektif olmas, tm toplumun bundan kendini
sorumlu grmesi sava ve zor kltrlerini gereksiz klmada yeterlidir. Doadaki
her eyi canlclkla yani kendisiyle zde grmesi doayla uyumlu ve doayla
yaanlr bir yaamn kapsn aralamtr. Denilebilir ki doal toplum insannn
ilk sava, yrtc hayvanlara ve doa koullarna kar verdii yaam
mcadelesidir. Bu mcadeleyi de ancak toplumsalln koruyup gelitirerek
baarabileceini bilmektedir. Toplumsalln, dolaysyla kendini korumak iin
verilen bu mcadele hakimiyet kurmak iin deil, yaamn idame ettirmek
iindir. Bu yaklam, her canlnn kendini savunma refleksi olarak gnmzdeki
meru savunma anlaynn temelini oluturmaktadr. Aslnda gnmzde meru
savunmann uluslararas dzeyde evrensel bir hak olarak yasalarda yer
almasnn da kaynanda ilk insandan bu yana gelien zorunlu savunma
yaklam vardr.
Bugne kadar aa kan tarihsel belgeler, Mezopotamyada Krtlerin en eski
halklardan biri olduunu bize gstermektedir. Konumuz gerei bizim iin nemli
olan Krtlerin doal toplumdan bu yana nasl bir savunma refleksine sahip
olduudur. Yine devletli uygarlklara bak asn ve buna kar direni
pozisyonunu hangi yntemlerle yrttdr.
nsann kltr ve davranlar zerinde evrenin (doann) belirleyici etkisi
vardr. Bu tespit klan ve etnisitelerin yaad zamanlara uygulandnda
doruluu arpc bir biimde ortaya kmaktadr. Bu anlamda Krtn
zelliklerini deerlendirirken, corafyasn ve bu corafyann zerinde yaayan
tm canllarn onun zerinde yaratt etkiyi incelemek gerekmektedir. O halde
tarihsel geliimin nemli duraklarndaki toplumsal formlara bir gz atalm.

Doal toplumun yaam formu klan tarznda rgtlenmedir. Toplumsal yarar ve

retime dayanan yaam tarz komnal bir tarza dayanmaktadr. retim aralar,
hayvan bitki trleri, topraa dayal yaam ve ana kadn etrafnda ekillenen
toplumsal form barl bir duruu gerektirir. Toplumun yarar ve kar her
eyin stnde ele alnr. nan kaynaklarn doadaki olgulara dayandrrlar. Tm
bu olgular insanlarn birbiriyle savan gerektirmeyen, barl bir yaam
biimini ifade eder.
Krdistann toplumsal yaamnda neolitik dnemin etkileri belirleyici olmutur.
yle ki gnmzde bile neolitik dnemden kalma birok yaam ve davran
biimine rastlamak mmkndr. Toplum, derinliine incelendiinde bu durum
bariz bir biimde grlecektir. Bugne kadar Krt zihniyetini ekillendiren,
yaam ve inan dnyasna yn veren olgunun bu toplumsal form olduu
sylenebilir. Bu zihniyeti ylesine iselletirmitir ki; yan banda, aa
Mezopotamyada gelien merkezi devlet uygarlna eilim gstermemitir.
Smer uygarl daha ok Krtlerin yaamakta olduu yukar Mezopotamyada
yaratlan neolitik deerler zerinden ykselmitir. Bu dnemde insann bilinli
yaamn idame ettirmek iin gerekli olan tm aralar byk bir yetenek ve
heyecanla yaratlmtr. Smer rahiplerinin en nemli mahareti bunlar st bir
aamada egemenlik kurma temelinde birletirip insanla kutsal dzen diye
yutturmas olmutur.
Krtlerin hemen yan balarnda kurulan bu kutsal dzene itibar edip dahil
olmamas, gelitirdikleri doal toplumun zelliklerinden kaynakldr. Orijinal bir
yaplanmaya heyecanla sahiplik etmi bir toplumun, taklidiyle yetinmeyecei,
taklit olana komayaca aktr. Neolitik devrimin orijinal ve tahakkm
iermeyen kltrn yaayan Krtlerin, buna zt gelien uygarla tabi olmas
beklenemezdi. nk ehirlerde gelien Smer st snfnn kendini tanr
katna ykselterek yceletirdii, geriye kalan tm toplumu kul dzeni
ekseninde biimlendirmeye altnn farkndadr. Hatta bu durumlardan
kaynakl Krtler daha sonraki tarihi srelerde de genelde ehir yaamndan
uzak durmutur. Kentin eritici etkisini grdke, yurdunun dalk alanlarna
ball daha da gelimitir.
Bu dnemde Krdistann dalk corafyalarnda kalan Krt klan ve kabileleri
doal toplumun yaam anlarn canl tutmak iin byk abalar sarf etmilerdir.
Zengin kaynaklara sahip corafyasn hakimiyet altna almak isteyenler ok
olmutur. Bu durum Krt corafyasnn drt bir yandan, srekli saldrlara
uramasn beraberinde getirmitir. Srekli saldrlara maruz kalmalar, farkl
araylara girmelerine neden olmutur. Klan ve kabilelerden oluturulan airet
dzeni ve airet konfederasyonlarnn gl temellere dayandrlarak
gelitirilmi olmas bu gereklikten dolaydr. O dnemde airet ve airet
konfederasyonlarnn temeli o kadar gl atlmtr ki, gnmze kadar etkisini
srdren sosyal formlar durumundadrlar. Bunun daha ok savunma refleksiyle
gelitirildii anlalmaktadr. Bu yaplanmann siyasal anlam ittifak, ekonomik
anlam dayanma, askeri anlam ise meru savunma ekseninde Krt etnisitesini
koruma zerine kuruludur.
Airet tarznda toplumsal forma gei yapmalarnn yeni bir dnemin
balangcn tekil edecei aktr. Airet formunun toplumun tm yaamn

kkl dnmlere urataca, savunma stratejisinde yeni yaplanmalar

gelitirecei beklenen bir husustur. Airet tarznda gelien toplumsal form, drt
bir yandan gelien saldrlar karlamada daha etkin bir pozisyon ortaya
karmtr. Tehdit bydke airetlerin dar snrlar ierisinde, kendi bana
altndan kalkamayaca bir durum ortaya kmtr. Bunun iin airetler arasnda
bir dayanmann ve ortak savunma pozisyonunun gelitirilmesi olmazsa olmaz
kabilinden bir zorunlulukla kendini dayatm ve airet konfederasyonlar
gelimitir.
Devletli uygarlk mitolojik zihniyet rgsyle birok etnisiteyi kleci sistemin
arklar arasnda eritirken, Krtler zgr dalarnda fiili bir airet
konfederasyonu dzeni gelitirerek, kendilerini korumulardr. Tarih bize Krt
airetlerinin kleci dnemi fazla yaamad konusunda nemli veriler
sunmaktadr. Krt airet etnisitesinin yerleik kleci dnemi yaamamasnn
derin sosyolojik anlamlar vardr.
Egemenliki zihniyet ve kurumlamalar gelitike sava alannda da
yansmalarn gstermitir. Smer kent devletlerine saldran Akadlar tarihin ilk
emperyal rneini sergilerken, kral Sargon nclnde gerekletirdikleri bu
saldrlarda ilk kez frlatlabilen mzrak kullanmlardr. Sava aralarndaki bu
farkllk yani elde kullanlan sabit mzrak yerine frlatlabilen mzra
kullanmalar gnmzn fze kullanm gibi bir sonu yaratmtr. Akadlar
savata gelitirdikleri bu stnlkle dier etnisiteleri hakimiyetleri altna
almlardr. Bu dnemde dalarda yaayan Gutiler, Akadlar zerine zaman
zaman saldrlar dzenlemi ve iyice yprattktan sonra Akad kentlerini ele
geirip, yzyl boyunca kendi hakimiyetlerini kurmulardr. Gutiler gibi Hurriler,
Kasitler, Mittaniler, Urartular ve dier etnisiteler devleti uygarln hegomonya
kurma abalarna kar srekli direnen topluluklar olmulardr. Bu direniler
zaman zaman sonuca ulam, bazen de ar katliamlarla bastrlmtr.
Asurlular aamasnda sava biliminin gelimesine paralel olarak sistemli yaylma
da gelimitir. Tarihin en byk imparatorluklarndan birini askeri zora ve
bununla garantilenen ticaret tekeline dayal olarak kurmulardr. Zulmde snr
tanmam olan Asur devletinin insan kellelerinden surlar bile rdkleri rivayet
edilmektedir.
Buna kar kuzeydeki Aryen topluluklarnda daha ok insanlk erdemlerini
yceletiren Zerdtlk gelimitir. Zerdtlk ayn zamanda klelie kar bir
direni ve varolma felsefesi olurken, insanlk tarihinde ilk kez ortaya kan tek
tanrl din yaklam olarak byk bir etkiye sahiptir. Zerdt, toplumda yeni bir
ahlaki sistem kurmutur. Karanlk ve aydnln, iyilik ile ktln mcadelesini
esas alm ve insan iradesinin zgrln savunmutur. Bu temelde Smer
mitolojisinin yaratm olduu tanr krallar sorgulayan bir inan olmaktadr.
nsann bireysel yaratclna inand gibi kleliini hazmedememekte ve
kulluu reddetmektedir.
Krt airetlerinin Zerdt felsefesini hemen kabul etmelerinin altnda yatan
tarihsel neden, Zerdtn neolitik kltr ve zihniyetini an koullarna
uyarlamasdr. Krt airet etnisitesinin Zerdti felsefeyi bu kadar
sahiplenmesinin en nemli nedenlerinden birisi komnal toplum geleneinin
doal insan eitlikiliini yanstyor olmasdr.

Med toplumunda sava olgusuna yaklam

Zerdtlk inanc Krtlerde bir toplumsal bilin gelitirerek daha byk bir
ekilde glenme ve toparlanmalarn salamtr. Toplumdaki bu gelime Asur
mparatorluuna kar yllarca sren bir direniin yaanmasnda ve bu direniin
Newroz zaferiyle talanp, Med konfederasyon srecinin gelimesinde temel
kaynak olmutur. Toplumsal dzeydeki bu nitelik kazanma durumu kukusuz ki
savaa yaklam konusunda da bir gelimeye yol amtr.
Asur imparatorluunun zulm altnda ezilen halklar Medler nclnde
birlemilerdir. Babil ve skitlerin de katlmyla Medler byk bir tarihi direni
balatmlardr. Bu direniin efsaneleen komutan Demirci Kawa nclnde
Med gleri M 612de Asur mparatorluunun bakenti olan Ninovay ele
geirerek, Asur zulmne son vermilerdir. Bu zulmden kurtuluun gn olan 21
Mart tarihinin tm Mezopotamya halklar iin zgrlk, direni ve kurtulu
bayram olarak kutlanageldii bilinmektedir.
Bu direni srecinin Medlerde sava olgusuna yaklamda belli bir dzeyi
yaratt anlalmaktadr. Tarihte ilk kez savaan glerde kol tarzndaki
rgtlenmeye geiin Medler zamannda gerekletii ynndeki bilgiler
mevcuttur. Yine ordularda uzmanlamann, snflamann gelimesinin
(mzrakllar, okular, svariler, piyadeler gibi) bu dnemde olduu tarihi
kaytlarda gemektedir. Ayn biimde zrhl elbise vb eitli sava aralarnn da
gelitirildii bilinmektedir. Toplumlarn kaderlerinin belirlenmesinde sava ve
ordunun nemli bir yere sahip olduu tarihin bu aamasnda Medlerin de sava
sanat konusunda bir hayli younlatklar grlmektedir. Herodot Tarihinde
Med ordularndaki bu dzey arpc bir biimde yanstlmaktadr. Medlerdeki bu
gelime ilk kez sava sanatn uygulamada belli bir dzeyin yakalandn
gstermektedir. Her ne kadar Herodot Tarihi dnda yazl bir belgeye
dayandrlmazsa da dnemin direni ve sava dzeyleri gz nne getirildiinde
Krtlerin tarihte ilk kez sistemli bir ordu dzenini gelitirdikleri anlalmaktadr.
Yine bu ordunun eitli halklardan oluturulduu Herodot Tarihinde ifade
edilmektedir.
Btn bunlarla birlikte nemli bir mcadele ve gl bir zemine dayanarak
kurulan Med konfederasyonu fazla yaama yetenei gstermez. Dnemin
zelliinden kaynakl, hanedanlk oluumu bu tr yaplanmalarda belirleyici
roldedir. Her ne kadar ite gl ve gelikin bir sistem kurmu olsalar da,
ynetim erkini ellerinde bulunduran hanedanlarn saray ii darbe ve
komplolarla sk sk el deitirdii bilinmektedir. Medlerde ordu komutan olan
Harpagosun Persli muhalif bir hanedanla anlamas ynetimin kansz bir
biimde el deitirmesine neden olur. Harpagosun ihanetiyle gelien pratiin
sonucu, Med organizasyonunun ykl deil, ynetimin el deitirerek kkeni
Persli olan Kyros hanedannn eline gemesidir.

Konuyla ilgili tarihi kaynaklarda yazlanlar dikkatle incelendiinde, belki de ilk

olan Krt ihanetinin nasl aile ii iliki ve tepkilerine dayand bu enteresan
rnekle grlecektir. nk daha sonra Krt hanedanlarnda benzer aile eliki
ve tepkilerine dayanan birok ihanet sergilenmitir. lk ve ilgin olmasndan
dolay bu ihanet srecinin nasl gelitiini Herodot yle anlatmaktadr:
Belirtildiine gre, Med kral Astyagesin ryasnn yorumlanmas sonucu kz
Mandaneden doacak bir ocuun kralln ele geirecei sonucuna varlr.
Bunun zerine kzn Kambyses adnda bir Persli ile evlendirir. Gerekten de kz
bir erkek ocuk dourur. Bu durum onu daha da tedirgin eder, ocuu
ordusunun banda olan Harpagosa vererek ldrmesini ister. Ama Harpagos
ocuu ldrmez, kendi denetimlerinde bulunan bir kle aileye ldrmesi iin
verir. Fakat aile ocuu kendi lm olan ocuu ile deitirir. ocuk bydkten
sonra bu durum anlalr. Harpagosun talimat yerine getirmedii ve yalan
syledii kral tarafndan anlalr. Fakat Astyagesin bym olan torununu
ldrmeye vicdan elvermez. ocuu annesi ve babasnn yanna gndererek,
aileyi de srgn eder ve merkezden uzaklatrr. Ama bunun yerine Harpagosun
ayn yata olan olunu ldrterek, verdii bir ziyafette etini de babasna yedirir.
Harpagos olunun etini yedikten sonra Astyagesin verdii hediye sepetinde
olunun kafa ve ellerini grmesiyle durumu anlar. Fakat Harpagos orada ses
karmaz. Astyagesin ona yaatt acy sineye eker. Persli torun Kyros
byyp isyan amal kk bir ordu kurana kadar bekler. Astyages, muhalif
Kyros hanedannn isyann bastrmak zere ordu komutan Harpagosu orduyla
beraber gnderir. Ancak Harpagos sava yerine ibirlikilii esas alr, isyanc
Kyros hanedanyla birleerek, gelip Astyagesi esir alr.
Burada yaanan ihanet tarihin akn etkilemekle kalmam, gnmze kadar
yaanan Krt trajedisinin de nemli bir balangc olmutur. Med
organizasyonunda yaanan bu ihanet sonucunda gerekleen hanedan
deiimiyle iktidar Medlerden Perslere gemitir. Heredot tarihinde Astyagesin
olayn ardndan ordu komutan Harpagosa yle sylediini yazar; sen
insanlarn en budalas ve hakszsn. nk en budalas, mademki bu ii sen
kendin yapabilecektin, tac da kendi bana koyabilirdin, oysa imdi bu gcn
ancak te biri elindedir ve en haksz, nk o lenin c Medyay klelie
srklemitir.
Burada, mademki ihanet ettin, iktidar neden bir Persliye teslim ettin, bari
kendin imparator olsaydn demitir. Bylece Pers imparatorluunun ekilleni
sreci balarken, Medler, Pers imparatorluu sistemi ierisinde ezilmekten
ziyade Perslerden sonra en etkili ikinci halk olarak imparatorluk iinde yer
almlardr. Medlerin sava ve ordu konularndaki etkinlikleri, ynetim Perslere
getikten sonra da devam etmitir. Harpagos yine ordu komutandr. Pers
sisteminin her katmannda Krtlerin yine grev ald bilinmektedir. Ksacas ad
deitirip, Pers imparatorluu ismini alan sistem iki etnik yapya dayal bir
oluum olma zelliini yitirmemitir.
ktidar el deitirdikten sonra bile daha uzun bir sre, Pers ordusunun en etkili
sava birliklerinin Medlerden oluturulduu bilinmektedir. Bu dnemde
milyonluk bir ordulamay gelitiren Pers ordularnda Medler nemli ve kilit
yerlerde konumlandrlr. Pers ordusunda nemli bir yeri olan bir tr zel
kuvvetler gibi rgtlenen lmszler kuvveti sava sahalarnda en zor

cephelerde en byk grevleri yklenirler. Pers imparatorluu lmszlerin

sava taktiklerindeki becerisi zerinden dnyann en gl imparatorluu olma
yolunda byk yol kat eder. Ordunun bel kemii ve en gvenilir gleri olan
lmszlerin yarsn Medler, dier yarsn da Persler oluturur. O dnemlerde
Perslerle Yunanllar arasnda yaanan savalarda, Yunan ordularnn en gl ve
seme birlikleri olan Makedonlarn nemli bir sava muharebesinde
grevlerinin, Pers ordusundaki Med kollarn karlamak ve onlar durdurmak
olduu yazlmaktadr. nk Med kolunun yenilgisi Pers ordusunun stratejik
yenilgisi anlamna gelmekteydi. Bu nedenle Yunan ordularnn en gl kolu olan
Makedonlarn temel grevi Medleri durdurmak biiminde belirlenmitir.
Pers-Yunan savalar daha ok Krdistan corafyas zerinde yrtl-mtr.
Krtler bu dnemde topraklarndan geen ordulara kar ou zaman kendilerini
savunmak zorunda kalmlardr. Ksenephonun On Binlerin Dn adl
kitabnda belirttii gibi vur-ka taktiiyle topraklarna giren veya topraklarndan
geen ordulara byk darbeler vurmulardr.
Btn bu tarihi veriler gsteriyor ki, M 7., 6. ve 5. yzyllarda Med topluluklar
sava bilinci, sava yetenei ve sava kurumu olan ordu rgtlenmesinde
kmsenmeyecek bir dzeye ulamlardr.

Byk skender seferi dneminde Krtler

Byk skenderin balatt Dou seferi ile birlikte Krdistanda yeni bir srecin
balam olduu grlmektedir. Antik Yunan ann en sekin dnr
Aristonun felsefesiyle yetien skender, uygarlk merkezi durumunda bulunan
Mezopotamya ve Dou lkelerini fethederek, bir tr dnya kralln
hedeflemektedir. Doal olarak bunun iin ilk hedefi Pers mparatorluunu ele
geirmek olmutur. Pers ordusuyla girdii iki byk atmadan zaferle ayrlan
skender, Krdistandan geerek tm Pers krall topraklarna el koyar ve daha
Douya almaya devam eder.
Ancak skenderin lm ardndan, ordu komutanlar fethedilen topraklar kendi
aralarnda kralla blerler. Bu bltrmede Krdistan lkesi skenderin
komutanlarndan biri olan Selefeukinesun payna der. Fakat burada nemli
olan eski dengelerin yklmas ve yeni oluan dengelerle birlikte Krdistan
lkesinin boydan boya sava sahasna dnmesi durumudur.
skenderin ardndan gelien eitli krallklar arasnda srdrlen atmalarla
birlikte esas olarak Roma Part ve Roma Sasani mparatorluklar arasnda
kesilmeyen savalarda Krdistan tampon bir blge olarak kullanlmtr. Burada,
savalarda kim kazanrsa kazansn, tek kaybedenin Krtler olduu kesindir.
Savaan ordularn ayaklar altnda kalan Krt toplumu ok ciddi tahribatlar
yaam, ekonomik ve sosyal adan byk deiikliklere uramak zorunda

kalmtr. Gl ve kalabalk ordular arasnda kalmann yaam olanaksz

kldn gren Krt airetleri, areyi tekrar dalarna snmakta grmlerdir.
Krtlerin dalara ekilerek gelitirdikleri savunma direnileriyle kendilerini
korumay esas almalar toplumsal deerler asndan olumlu sonular
doururken, bu durum ayn zamanda yerleik yaamdan koparak, daha ok
gebe yaama yeniden dn biiminde pratiklemi ve devletli uygarlktan
uzaklamalarn beraberinde getirmitir.
Bu mantkla bakldnda Krdistan ve Krt airetlerinin sosyal siyasal
durumunu tahmin etmek zor olmayacaktr. Srekli sava ve atma sahas olan
Krdistan toplum yapsnn ikilemlere uramas ve ypranmas phesiz ki
kanlmaz olacaktr.
Pers mparatorluunun ykld dneme kadar Medlerin toplumsal dzeyi kendi
adalarna gre ileri bir dzey olurken, onunla paralel bir biimde sava sanat
konusunda da belli bir formasyona sahip olduklarn belirtmek gerekir. Ancak
Pers mparatorluunun knden sonra hem Krdistann yzyllar boyu
eitli byk imparatorluklarn sava sahas olmas, hem de Med airetlerinin
kendilerini tmden zgr klacak bir stratejiye sahip olmamalar sonucunda hep
arada kalarak, ezilen taraf olmulardr. Buna kar tek zm yolu olarak
kendilerini koruma amacyla srekli dalara ekilmi ve direnmilerdir.

slamiyetin Krdistana girii

slamiyetin yaylarak Krdistana dayanmasyla birlikte, Krt toplumu asndan

yeni bir dnemin balangc gelimitir. slamiyete kadar Krtlerin temel inanc
ve felsefesi Zerdtlktr. slamiyetin doup, gelimeye balad dnemlerde
Krdistan iki ordu, yani Sasani ve Roma mparatorluu arasnda yaanan
savalarda perian vaziyettedir. slamiyet Arabistan yarmadasnda zaferini ilan
ettikten sonra, kl ve iman gcnn verdii stnlkle fetih hareketlerine
giriir. Daha kuzeye almasnn yolu Krdistandan gemektedir. 640l yllarda
islam ordular gelip Krdistan kaplarna dayanr. Krtler bata kar direnie
geseler de yzyllarca iki ordunun at nallar arasnda kalmann verdii
yorgunluk ve ypranmayla, islamiyet adeta bir denge unsuru olarak kabul edilir.
Krtler asndan Sasani ve Roma mparatorluklarnn Krdistan zerindeki
igalini krmak iin, islamiyet ordular nc bir g olarak ortaya kmtr. Bu
nedenle Krtler islam ordularna kar balangta direnseler de bir tr kurtarc
olarak grdkleri iin ekseriyetle slamiyeti kabul etmilerdir.
slamiyetin kabul edilii Krdistan tarihinde nemli bir krlma dnemidir.
Bylece Krtler zerdtlkten giderek uzaklamlardr. Bu dnemde Krtlerin
bir kesimi islamiyeti hemen kabul etmez. Ezidilik bunun bir rneidir. Ezidilik
zaman ierisinde ok deiip dnmesine ve bir biimde islamiyetten
etkilenmesine ramen znde zerdtln bir devam olarak varln
srdrmtr.

Bu sreten sonra islamiyet, Krt toplumunda zellikle kltr, dil, edebiyat,

inan ve sosyal yaamn her alannda toplumun yaam dinamiini oluturan tm
olgularn istikametini belirleyen temel bir etken olmutur. slami kltrn
gelimesiyle beraber, Krtlerin ideolojik kimlik ve ayn zamanda inan dini olan
zerdti kltr ksmi dzeyde varln srdrse de giderek etkisizlemitir.
z yaratm kltrn yadsyan yabanc kltrn zoraki asimilasyonlarla Krt
toplumsal hafzasnn gzeneklerini tkatmas yeni bir dnemin balangcn
ifade eder. Bu anlamda Krt toplumsal geliim seyrini islamiyetten nce ve sonra
olmak zere iki ayr dnem gibi ayrmak daha doru olacaktr.
slamiyet, Krdistan toplum yapsnda nemli deiiklik yapmakla birlikte, esas
deiiklii Krt egemen snflar zerinde gerekletirmitir. Krtlerin airet
sisteminde airet reislii ve federasyon liderlii olarak mirlikle beraber, eyhlik
ve seyitlik tabakas olumutur. Artk toplumun en ileri geleni olarak mirliin
yannda eyh ve seyitlik kurumu da toplumsal sisteme dahil olmutur. Birisi
siyasi lider olurken, dieri manevi liderlik roln oynamtr. Bu durum, ou
zaman toplumun ynlendirilmesinde mir ve airet reisinden ziyade, eyh ve
seyitlik kurumlarnn toplumda belirleyici olmasn beraberinde getirmitir.
eyhlik aslnda bir tr daryla ideolojik olarak balanma kurumu biiminde
tesis edilmitir.
Gerek Emeviler, gerekse Abbasiler dneminde din ad altnda kendi siyasal
egemenliini kurumlatrma mekanizmas olarak, bu tr kurumlarn gelitirilme
durumu sz konusudur. Bir tr ideolojik ajan diyebileceimiz bu kesimler,
toplumda Araplamann gelitirilmesinde rol oynamlardr. Toplumsal adan
milli ideolojiden kopmu olan Krtler iin din yoluyla ideolojik adan d glere
balanmann kalclatrlmas sreci gelitirilmitir.
Krdistanda feodal dnem boyunca, daha ok yabanc veya komu devletlerin
din anlay etkisinde kalma durumu vardr. zellikle de islamiyetin Krdistana
giriinden sonra, Krt halk islam ideolojisini kendi milli toplumsal yapsyla
btnletiren bir yoruma ve milli toplumsal yapsn glendirecek bir itihada
ulaamamtr. rnein, Fars halknn rani halklar adna ial gelitirmesi,
kendine zg bir yoruma tabi tutmas temelinde ulusal, milli bir ideolojiyi
oluturma durumu sz konusudur. Bugn bile ran slam Cumhuriyetinin bu
ideolojiye dayanarak, dnyaya meydan okuma durumu bilinmektedir. Burada
rann yapt, islamn ia yorumuna ulusal bir muhteva kazandrmasdr.
Dolaysyla toplumun toparlanmas ve rgtlendirilmesinde bir g kaynana
dntrlmtr. Ancak Krdistanda byle bir ey olmad gibi bunun tam
tersi bir durum sz konusudur. Bu anlamda diyebiliriz ki, islamiyetin k
Araplar, Farslar toplumsal olarak glendirmitir. Yine sonradan blgeye gelen
Trkleri de glendirmitir. Arkasna islamiyeti alan, onun fetihi karakterine
dayanan Seluklu ve Osmanl devletlerinin nasl ykselii yaadklar, islam
dininden nasl yararlandklar ve g aldklar bilinmektedir. Elbetteki Krtler de
neden byle yapmad gibi bir dncemiz yoktur. Ancak islamiyetin kendi
dneminde bir devrimsel karakteri olup, toplumlarda deiik biimlerde
gelimeye yol aarken, Krt toplumunda bu tr bir gelimenin yaanmamas
nemli bir sonutur.

Krt halk ve onun dindar evreleri, islamiyetin Krt toplumuna zgn bir
yorumunu gelitiremedikleri iin, islamiyet dier halklar iin bir aydnlanma,
ilerleme ve g kazanma kayna olurken, Krdistan toplumu iin blnme,
paralanma, bakasna balanma ve zayflama nedeni olmutur. Oysa Krtler
airet yaplanmalarndaki doal demokratik niteliklere uygun olarak islamn
demokratik yorumunu kendilerine uyarlam olsalard toplumsal dokular fazla
bozulmaya uramayabilir ve bu temelde kendi birliini kurarak g olabilirlerdi.
Kendine zg bir dini perspektifi olmayan Krt toplumunun bir ksm ran
ahl etkisinde kalarak, bunlar tarafndan rgtlendirilirken, dier nemli bir
ksm da halifeye bal olarak rgtlendirilmi ve bata Arap, sonradan Osmanl
mparatorluuna bal klnmlardr. Buna katlmayan bir kesim de
dnldnde, paralanma dzeyini anlamak mmkndr. Krdistanda
islamiyetin egemenliki ynyle hcrelere kadar szmas, Krtleri paralamaya
gtrm, ideolojik olarak darya baml hale getirmitir. Bu dnemde
Krtlerin ideolojik yorumcular yoktur. Ulema evresi kendi toplumsal
zgnl yerine, da bamll esas almtr. Bu nedenle yaygn bir biimde
mmetilik anlay ve tarikatlar vastasyla halifeye ve ahla ballk
pekitirilmitir. Krdistanda toplumsal zgnle uygun bir itihat merkezinin
olmamas, kendine zg bir yorum tarznn gelimemesi, daha ok da bal
olmasndan kaynakl islamiyetin iindeki mezhep ve ayrlklarn dorudan
Krdistana yansmas Krt toplumunun ideolojik planda farkl merkezlere
balanmasn beraberinde getirmi, bu da toplumsal paralanmay
derinletirmitir. ia ve alevi mezhepleri, Krdistann dndaki aha veya
Ayetullaha bal olurken, snni kesimler ise eitli tarikatlar yoluyla dorudan
halifelie balanm ve toplum ideolojik planda dardan ynlendirilmitir.
Bu dnemler boyunca zdlik varln srdrr. Ama bask ve katliamlarn
younluu zdlii dar ve snrl kalmaya yneltmitir. Krdistanda zdlik bir
nevi kendi kltrnde ve zgr duruunda srardr. z itibariyle bir zamanlar
Krtlerin inanc ve felsefesi durumunda olan Zerdtlk geleneinin devam
ettirilmesi anlamna gelen zdlik, Krdistanda ok daraltlm ve basklara
maruz kalmtr. Bu nedenle zdlik, geni toplumsal kesimlerden ve
gelimelerden koparlm, snrl blgelerde yaanan bir inan haline
getirilmitir.
Ancak zdlik dnda kalan dier inan gruplarn ve islamiyeti seenlerin etnik
kkeninden uzaklat ve ters dt biiminde deerlendirmek yanltr.
Fakat islamiyet sreciyle beraber, kendi toplumsal kltrnden alabildiine bir
uzaklama ve egemenlerin denetimine girmeyi kabul etme vardr. nk milli
ideoloji oluturamama durumu, beraberinde kendi toplumsal gerekliinden
kopuu ve onun deer yarglarndan uzaklamay glendirmitir.
Hangi dnce ya da inan biimi olursa olsun, kendi zgn toplumsal
koullarna uyarlanmazsa o dnce ya da inan toplumu bakalama uratr.
nk iinde o toplumun kltrel dokusu ve tarihsel dnce diyalektiine dair
belirgin izgiler olmazsa, toplumu o dnce sistematiinin orijinal sahiplerine
eklemlemeye gtrecektir.
slamiyet kendinden uzaklamay ve baka egemen glere teslim olmay
gerektirmiyor. slamiyet inanc ve diniyle de ulusal bak as salamlatrlabilir

ve toplumsal kar daha fazla gzler nnde bulundurulabilir. Ama bunun yerine
islamiyet ile birlikte Krtlerde mmetilik anlay gelitirilerek, adeta
mcadelesiz, boyun eme anlay ve kendine ait olmama duygusu
yerletirilmitir. rnein Krtler alevilik adna ya da daha baka bir biimde
zgn bir yorum gelitirebilselerdi hi kukusuz ki durum farkl olabilir ve
islamiyet daha ulusal bir ereveye oturtulabilirdi.
Krdistandaki alevi bak as dier lkelerde bulunan ialktan farkldr; bir
devlet ideolojisi haline getirilmemitir. Aslnda Krdistandaki alevilik, hakarete
ve zulme bakaldrda muhalefet oda olmaya ak bir felsefi durua sahiptir.
Ancak aleviliin tm Krtleri kapsayan toplumsal bir durua ulaamamas ve
Krdistandaki alevilerin daha ok Anadoludaki bektailer yoluyla etkilenmeye
allmas, yine Krtlerin ounluunun snni olmalar bu imkann
deerlendirilmesini ortadan kaldrmtr. Yoksa Krdistana zg, islamiyetin bir
yorum biimi olarak alevilik, Krt toplumunda milli bir ideolojik duruun zemini
haline getirilebilirdi. Birok bakmdan buna denk zellikler tamasna ramen
belirttiimiz nedenlerden dolay byle bir durumun gelimesi imkansz hale
gelmitir.
Ayn biimde Dou Krdistanda halkmzn bir kesimi tarafndan kabul edilen
enel hak inanc da benzer zellikler tamakla birlikte Krt toplumunda fazla
yaygnlamam olmasndan dolay byle bir rol oynamas sz konusu
olmamtr.
Aka grlyor ki, Krt toplumu kendi doasndan ve doal toplum
zelliklerinden, kendi kltrel gereklerinden uzaklap, feodal an kltrel
etkisi ve feodal snflamay yaadklar oranda zgr yaamdan
uzaklamlardr. Feodal zihniyet, doal toplum ve airet zgrlnn
aleyhinde gelime salayarak, zihniyet yabanclamasnda nemli bir rol
oynamtr. Bir nevi sosyal ajanlarn ortaya kmasna zemin sunmutur. Bundan
dolay Krdistanda her zaman direni izgisinin yannda ihanet izgisi de var
olmutur. ou zaman ihanet izgisi, egemen devletle ittifak halinde toplumda
daha baskn gelmi ve direni izgisi bodurulmutur. Bu duruma Feq Teyran ve
Ehmed Xan gibi edebiyatlar kar kp isyan etse de, ibirlikiliin kurumsal
dzeyde yabanc devlet kltrlerinin denetimine girmesinden kaynakl, sonucun
deimesinde etkili olamamlardr.
Krt egemen snflar milli anlaytan uzaklap, srekli egemen devletlerle
ibirlii eilimine girmi, bu da zamanla bir karakter haline gelmitir. Aslnda
Krt egemen snflarndaki ihanetin temeli byle gelimitir.
Btn bunlara ramen zellikle Abbasiler dneminde 900l yllardan sonra
toplumsal zgrlkle ba iinde nemli gelimeler de yaanmtr. Kltr ve
edebiyat alannda Feq Teyranlarn ve Mervani Krt devleti gibi oluumlarn
ortaya kmas, bu bamsz gelimenin bir sonucu olmutur. Ayn dnemin bir
rn olarak askeri alanda Eyyubi hanedan ahsnda Selahattin ve ergolarn
yakaladklar komutalama dzeyleri milli zgnle dayal olmasa da islam
izgisi dorultusunda komutanlaan Krt kiiliklerinin ortaya kmas asndan
nemli bir dzeyin gstergesi olmaktadr.

Krt-Trk ittifaknn geliimi

10. yzyln balangcndan itibaren Krtlerde ksmi dzeyde bir serbestlik ve

milli eilim gelimeye balamtr. Bylece toplumsal dnce daha ileri bir
dzeye ulamtr. Aslnda bu dnemde Krtlerde yaanan gelime sadece
Mervani Krt devletinin kurulmasyla snrl deildir. Hemen her mirlik kendi
iinde bir tr zerk devlet yaplanmas niteliindedir. Kendi kendini yneten,
savunma kuvvetleri olan, evre airet ve mirliklerle iyi ilikilere sahip
rgtlenmeler gelitirmilerdir. Nasl ki antik a dneminde Helenlerde birok
site devleti olumusa, bu dnemde Krtlerde de benzer bir yaplanma mirlik
tarzndadr. Krsalda yedi sekiz airetten oluan airetin bandaki mir ve yine
manevi liderlii durumundaki eyhlik kurumuyla kendi iinde bir tr zerk idari
sistemler kurmulardr. Bunlarn her biri gevek balarla Abbasi halifeliine
bal olmakla birlikte, kendi iinde iliki halinde bulunmulardr. Bu temelde
belli bir organizasyonla Seluklularla iliki halinde olan Krtler, siyasi iliki
tarzyla dostluk srdrmlerdir.
Bu dnemlerde Bizans mparatorluunun Krdistan ilerine doru zaman
zaman saldrlar olmaktadr. Ayn zamanda Hal Seferlerini balatan kilise
arlarna katlan btn Avrupa devletlerinin aknlar halinde Kuds
hedefleyen saldr sreleri gelimitir. Hristiyan dnyas tarafndan gelitirilen
bu saldrlar, mslman olan tm halklar arasnda bir dostluk ve dayanma
atmosferini aa karmtr. Bu nedenle Krtler, Araplar ve Seluklular
arasnda temeli islami savunma lksne dayanan gl balar gelimitir. ie
rgtlenmeler ve ordulama dzeylerinin buna paralel gelitii grlmtr.
zellikle de bu aamada kimin hangi milliyetten olduundan ok, mslman
halife topraklarn korumak esas alnmtr.
Hal Seferleri balamadan nce Seluklu ve Ouz boylar da alm peindedirler.
zellikle Romann zayflamasndan yararlanp, Anadoluyu yurt edinmek
eilimindedirler. Ortadouya gelilerinden bu yana henz yurt edinmemi olan
Trk boylar iin en msait alan denetimin gevek olduu Anadoludur. slam
bayrayla Bizanslara kar aknlar balatmak daha kazanl gzkmektedir.
Bunun iin Anadolu kapsnda yer alan Krtlerle ittifak yapmak tek kar yol
durumundadr. Alparslann ve yeni gelen Trk boylarnn Krtlerle scak iliki
gelitirmelerinin temelinde bu durum yatmaktadr. Krtlerin Trklerle
Bizansllara kar kurduklar iliki bir nevi geleneksel islam ittifakdr. Trk Ouz
boylar ve Krtler arasnda yaplan ittifak, 1071 ylnda Malazgirt Savanda
Bizans ordularn yener ve Alparslan nclnde Trk boylarna Anadolu kaps
alr. Eer burada Krt-Trk ittifak gelimemi olsayd ve Krtler en sekin
glerinden on bin askerini Alparslann himayesine vermeseydi, Alparslan
komutasndaki Trk boylarnn Bizans yenmesi ve Anadoluya gemeleri
mmkn olmayacakt. Bu nedenle bu ittifak ok nemlidir. Sadece Trklerin
Anadoluyu ele geirmelerine yol amam, ayn zamanda tarihin akn byk
oranda etkileyen, Osmanl mparatorluunun kuruluuna yol aan zemini de
yaratmtr. Nitekim sonraki yllarda bu ittifak tutumu birok nemli dnemete
devam edecek ve nemli sonular elde edecektir.

Krtler ekonomik ve kltrel olarak daha nde olmalarna karn, Trkler askeri
ve siyasi olarak daha gelikin durumdadrlar. Fakat Krt beylikleri paral bir
duru ierisinde olmalarna ramen sahip olduklar askeri gle otonom
konumlarn korumay baarmaktadrlar. 10. yzyldan 19. yzyla kadar Krt
beylikleri bir nevi zerklie sahiptirler. Karlkl hogr, bu dnemin en nemli
zellii konumundadr.
Yaanan askeri ve siyasi gelimeler o dnemlerde Krt toplumunda belli bir
toplumsal dzey, kltrel yap ve askeri performansn gelimi olduunu ve
komu halklardan geri olmayan hatta baz alardan daha ileri dzeyde bir
gelimeyi yaadn gstermektedir. Belli dzeyde glenen Krtlerin askeri
performans airet federasyonlarnda otonom bir yaam biimini gelitirmitir.
Daha ok bu otonom yaam tarznn birer savunma gc olarak kk hanedan
(mir) ordular gibi rgtlenmilerdir. stedikleri bir gce kar birka mirlik
birleerek savaabildikleri gibi savaan taraflar arasnda istedikleri tarafa
arlklarn koyarak, kazanmalarna yol amlardr. Denilebilir ki Krtler iyi bir
yedek sava gc konumunda olmulardr. Her dnemde kendileri bir sava
komutas olmam, ama her dnemde yetkin bir destekleyici ve kazandrc g
konumunda bulunmulardr.
Grlyor ki, Krtler devlet ve egemen olma iddiasn pek fazla tamam, daha
ok otonom olmay benimsemilerdir. Savalar karsnda zorlannca dalara
ekilmi, ovalar ve ehirleri brakmlardr. Bu rgtlenmede her bir Mirin
denetiminde on binlere ulaan askeri kuvvet mevcuttur. Toplumsal adan
Krtler ehir merkezlerinde younlamadklarndan dolay herhangi bir egemen
devlet onlar ksa srede yenerek ele geirememektedir. nk Krdistann
geni ve muazzam corafyasna yaylm her bir airet konfederasyonunu yenen
devlet, ilerledike baka ve yeni airet konfederasyonlaryla karlamlardr. Bu
durum Krdistan lkesinde egemenlik kurmak isteyen devletleri olduka
zorlayan bir husus olmutur.
rnein, Urfada Barazi airet federasyonunu yenip geen bir g bu kez Mili
airet federasyonuyla karlar, onu yenip geerse bu sefer de nne meryan
airet konfederasyonlar kar. Tm Mardin airetlerini yenen bir g daha sonra
Botan airet federasyonu ve mirlii ile karlaacaktr. Bunlarn arkasnda Ertui
mirlii gelir. Daha sonra ikak veya Menguriler gelir. Bu ekilde her bir mirlik,
kk bir devlet yaplanmas gibidir. Durum byle olunca herhangi bir ordunun
Krdistan zerinde tam bir hakimiyet salamas g olmaktadr. Zaten tarih
boyunca tam hakimiyeti salayan herhangi bir egemen ordu gc de olmamtr.
Bunda, btn olumsuzluklara ramen Krt halknn direngen ve kendinde srar
eden karakteristik zelliiyle, rgtlenme yaps ve mkemmel Krdistan
corafyasnn byk rol vardr. Zaten toplumsal bilimde bir toplumun
karaktersel zelliklerinin ekillenmesinde o toplumun yaad corafyann da
nemli bir rol olduu tespitlidir. Krt toplumunun bu durumunu ok iyi fark
eden Osmanlnn kurnaz padiah Yavuz Sultan Selim Douya almak
istediinde Krdistana savala deil de anlamayla girmeyi ve Krtleri yanna
almay temel bir seenek olarak nne koymutur.
Osmanl mparatorluu iyice byyp Batda Viyana kaplarna dayandktan
sonra, Yavuz Sultan Selimle Douya almak ister. Osmanlnn bu dncesi

Krt tarihinde de nemli bir dnm noktasdr. Osmanlnn, Krtlersiz Douya

almas ve baarl olmas pek mmkn grnmemektedir. Bunun iin de
Krtleri yanna almay Yavuz Sultan Selim ncelikli koul olarak grr. Bu
amala Krt yerel beylerinden biri olan drisi Bitlisiyi yanna arr ve ona,
gidin kendi aranzda anlan, ortak bir temsilci karn, onunla anlama
yapacam der. drisi Bitlisi geri dner, dier Krt beyleriyle grmeler yapar.
Ancak anlama salayamazlar, birbirlerine gvenmediklerinden ve kabul
edemediklerinden dolay bir temsilci seemezler. drisi Bitlisi geri dnerek Yavuz
Sultan Selime temsilci seemediklerini syleyince, Yavuz da kendisine en yakn
kii olarak drisi Bitlisiyi grdnden, ben, seni temsilci olarak gryorum
diyerek, onunla anlama yapar. eyh drisi Bitlisinin Osmanl devletiyle
ibirlikilii anlamaya dayandrarak resmiletirmesi bu ekilde olmutur.
Bu anlamda Krt tarihinde 15141516 yllar nemli bir dnemetir. nk
yaplan anlamayla Osmanl ordusu Krdistana barl bir temelde girer ve
gelitirdikleri ittifaklarla Msr-Memlk imparatorluuna kar sefere giriir.
Zafer elde eden bu Osmanl seferi, islam halifeliine de Osmanlnn el koymasyla
sonulanr. Grlyor ki Trk boylarnn ilk Bat alm Krtlerle ittifak
temelinde gerekletii gibi, daha sonra imparatorluk haline gelen Osmanl
devletinin, Dou ve Gneye alm da Krtlerle yapt ittifak temelinde
olmutur. Akas Trklerin Anadoluya gelii ve byyerek imparatorluk haline
gelmesinde Krtlerle yapt ittifaklarn rol belirleyicidir.
15001800 aras yllar Krt feodalitesinin kendini en ok belirginletirdii
yllardr. Krt tarihinde beylikler biiminde anlama kavuan otonom anlay bu
dnemde resmileerek, bir stat haline dnmtr. nceleri de beylikler,
airet konfederasyonlar ekseninde gelien rgtlenmeler var, ancak Krt milli
bilinciyle younluk kazanmalar bu yllara rastlar. Seluklulardan itibaren
Krdistan ismi resmi olarak kullanlp, mirlikler de bir otorite olarak kabul
edilmilerdir. zellikle Yavuz Sultan Selim dneminden itibaren Osmanl
mparatorluu tarafndan da onaylanan bu sistem ve iliki biimi 19. yzyla
kadar devam etmitir.
Osmanlnn mmetilik politikasyla Krtlere yaklam, zmseme yerine
btnlemeyi esas alan bir nitelie sahiptir. Krtlere daha toleransl
yaklamasnn dier bir nedeni de Krtlerin ran Safavi devletine kaymamas iin
kazanma istemidir. Osmanl ile ran arasnda yaanan uzun savalardan sonra
1639da yaplan Kasr- irin Antlamasyla Krdistan ilk kez resmen ikiye
blnmtr.
Osmanl, ran Safavi mparatorluuyla Douda bu anlamay imzalarken,
Avrupada giderek daralma ve bzlmeyi yaamaktadr. Viyana kaplarnda
karlat beklenmedik yenilgi ile balayan srele birlikte Osmanl artk
Batda tutunamaz haldedir. Her geen gn igal ettii topraklar bir bir
kaybetmeye balamtr. Batda yaanan bu gerileme durumu karsnda
Osmanl mparatorluu, ynn Douya doru dnmtr.

Fransz Devrimi ve Osmanlnn Douya ynelmesi

Avrupada uzun yllar devam eden aydnlanma sreci, 1789da Fransz devrimi
ile byk bir atlm gelitirir ve bu devrimle beraber ulus devlet dnemi geliir.
Esasta Fransz Devrimi, karanlk ortaa Avrupa zihniyeti ve onun ynetim
olgusuna isyan eden toplumun demokratik komnal deer yarglarna duyduu
derin zlemin bir sonucudur. z dinamikleri zerinde devrimi gelitiren halk
katmanlarnn ayn baary ynetim olgusunda gsterme durumundan uzak
olmas, yeni gelien burjuvazinin nclne rahat zemin sunmutur. Burjuvazi
elde ettii iktidarla, Fransz devrimini esas znden saptrarak, halkn byk
bedel, emek ve abalar harcad bu devrimi, kendi snfnn siyasal program
haline getirerek, ulus devlet ekseninde kendini kurumsallatrmtr.
Kapitalizm iktidarlatktan sonra, pazarlar ele geirmek ve siyasal iktidarn
merulatrarak kalc klmak iin, milli hareketleri gelitirir ve bu milli
hareketler de pe pee ulus devletler kurar. Pazarlar ele geirme ve iktidarn
sarslmaz bir konuma getirme uruna yaratlan bu sre, birok atma ve
savalara neden olur. Bir taraftan kapitalistleme devam etmekte, dier yandan
Afrika ve Asya gibi alanlarn smrgeletirilmesi ve sermaye birikiminin
younlamas gelimektedir.
Avrupada yaanan bu gelimeler Osmanl mparatorluunu Batda giderek
daraltr. Kapitalistleme sreciyle gelien milli duygular, Osmanlya nefes
aldrtmayan bir zellikle ykl olup, yeni bir sistemi aa karmada iddia
sahibidir.
Osmanlnn Batda toprak kaybetmesinin ekonomik ve siyasi faturas ar olur.
Bu dnem ayn zamanda Avrupadaki gelimelerin tersine feodalizmi
derinletiren Osmanl sisteminin gerileme dnemi olmaktadr. Giderek Dou
Avrupada da milli hareketlerin balamas asker ve vergilerin toplanma
olanaklarn ortadan kaldrmtr. Artk Batda asker ve vergi toplayamayan,
burada daha ok kesilmeyen savalarda gcn tketen Osmanl Devleti,
Douya ynelerek, buradan asker ve vergi aklarn kapatmaya almtr. Bu
durum, daha nceden Yavuz Sultan Selimin Krtlerle yapt anlamann bir
kenara atlmas anlamna gelmektedir.
II. Mahmut tarafndan gelitirilen Tanzimat Ferman, Osmanl sisteminde kkl
deiiklik anlamna gelmektedir. Hem da balanmann derinleerek
resmilemesi, hem de sistemin ba belas haline gelen Yenieri ordusunu
datma ve yerine Nizami Cedid ordusunun kurulmas ile beraber Krdistana
vergi ve asker toplama dayatlmtr.
Daha nce vergileri kendi iinde toplayan, Osmanl ordusuna asker vermeyen,
fakat seferberlik dneminde toplu destek sunma zerinde anlaan Krtler, bu
otonom durumlarn korumak iin direnie gemilerdir. Bylece Krdistanda
Osmanllara kar isyanlar sreci gndeme gelmitir.

19. yzyl Krt isyanlarna bir bak

19. yzylda Krt tarihi ve toplum yapsnda isyanlarla beraber yeni bir sre
geliir. Neredeyse yzyl srecek isyanlar Krdistann farkl sahalarnda para
para ba gsterir.
Batda giderek skan Osmanl mparatorluu, hakimiyetini Krdistan zerinde
kurmaya almakta, bu hakimiyet kurma abalar da igal seferlerinin
balamasna kaynaklk etmektedir. Hi kukusuz ki yzyllarca yar bamsz ve
zerk yaam olan Krt beylik ve emirlikleri, Osmanlnn kendilerine dayatt
ar koullara kar diren gstereceklerdir. Krt mirlerinin ideolojik olarak
Osmanllarla herhangi bir eliki ya da atmas sz konusu deildir. Bu
balamda bu zamana kadar Osmanldan kopma gibi bir amalar da olmamtr.
Gsterilecek diren, byk oranda kendi mirliklerinin bozulan otonom karlar
dorultusundadr. Yani otonom konumlarn korumaya dnk gelien bir
direntir. Bunlardan bazlarnn daha ileri amalar olsa da genel olarak byle
deerlendirmek mmkndr.
1800l yllar ngilizlerin Ortadouya ynelme yllardr. kmekte olan hasta
Osmanlnn mirasna konmann hesaplar yaplmaktadr. Franszlar da bundan
geri kalmazlar, kendisine bal misyonerler gndererek kendi rgtlln
yaratmaya alrlar. Gayri mslim olan Rum, Ermeni, Asur-Sryanilerle
ilikilenerek kendine balamaya almaktadrlar. Yine eitli Krt mirlikleriyle
de ilikilenmektedirler. likilendii etnik gruplarla Osmanly zayflatma ekseni
zerinden daha fazla kapitlasyonlara zorlamak ve istedii yere ekmek temel
amatr. Misyoner almalar olduka baarl sonular yaratmaktadr. Hem
Osmanl hem Krt hem de dier aznlk kartn iyi kullanmaktadrlar. Bununla
birlikte Almanlar da gecikmeli olarak devreye girerek askeri danmanlar ve
deiik yatrmlarla pastaya ortak olmak istemektedirler.
Osmanlnn Dou politikas pratik uygulama aamasndayken, bu politikay ilk
sezen Babanzade Abdurrahman Paadr. Bu nedenle, ilk Krt isyan 1806 ylnda
Sleymaniye yaknlarndaki Kysancakta patlak verir. Babanzade Abdurrahman
Paa Kysancaktaki Osmanl valisini baklar ve ynetimi ele geirir.
Sleymaniye valiliine atanan rakibi Halit Paay yener. Balangta ran
ahndan destek grse de rakibi Halit tarafndan desteklenen Osmanl ordusuna
yenilir.
kinci isyan, Bilbaslar ayaklanmasdr. Bu isyan 1818 ylnda Krdistann
kuzeydousunda geliir. Buna daha sonra Nahvan, Erivan ve Xoydaki ran
gebe Krtleri de katlr. Giderek kyl isyanlarna dnen ayaklanma,
Osmanl-ran ibirliiyle bastrlr. syann karakterini ekillendirenler
kyllerdir. Airet balarndan te, kyller smrge feodal beyi Osmanl
devletine kar ba kaldrmlardr.
1832 ylnda Revanduz beyi Kr Muhammed Paa ksa bir sre iinde Baban,
Botan ve baka baz Krt beyliklerini denetimine alarak isyan eder. Silah
yapmnn yan sra para basmnda bulunur. Dier mirleri zayflatt iin
balangta bu isyana fazla ses karlmaz. Glenme emareleri gsterince

zerine gidilir. Af edilerek stanbula arlr. Bir sre stanbulda kaldktan

sonra, Osmanl tarafndan tekrar grevlendirilerek Krdistana gnderilirken,
Osmanl ynetiminin emriyle komployla yolda katledilir.
Sra Bedirxanlara gelmitir. Krt tarihinin en gl isyanlarndan olan Botan miri
Bedirxan Bey syan 1842 ylnda patlak vererek, 1847-48lere kadar srer. Mir
Bedirxann kken olarak Arap bir aileden geldii ve Hz. Muhammedin
komutanlarndan olan Halid Bin Velidin ailesine dayandn belirtenler olsa da
Krt kltrnde olduka derinlemi Botanda yerleik gl bir aile olarak
etkisini gstermitir. Kkeninin nereye ve kime dayand o kadar nemli
deildir. Bedirxanllarn tarih sahnesine k Krt kimlii ve Botan Mirlii
biiminde olmutur. Burada en arpc zellik 1800lerde Krdistanl mirler
ierisinde en etkin bir konumda olan Bedirxan Beyin Krdistan adna Botanda
gl bir k nne koymu olmasdr. Bedirxanllar Krdistanda Botan
mirliine kadar gelmeyi baarm ve bir Krt mirlii olarak nemli bir srece
damgasn vurmulardr. Osmanl mparatorluunun Krdistandaki
uygulamalarn reddetmi, bu uygulamalara kar durarak, kendisini etkili bir
g haline getirmitir. Cizreyi merkez alan Bedirxan Beyin hareketi Cizre,
Amediye ve Vana kadar alm salar, Sleymaniye ile de iliki halindedir. Yer
yer dier beyliklerle gl balar kurar. ddial bir k durumunda olan bu
isyan, esasnda farkl din ve aznlklara kar hogrl bir yaklama sahiptir.
Ancak Musuldaki ngiliz Konsolosunun kkrtmasyla Nasturilerin Hakkarideki
baz Krt kylerini basarak ldrme ve talan olaylar tertiplenir. Bu oyunu fark
edemeyen ve tm Krtlerin liderliine oynayan Bedirxan Bey de karlk olarak
bir misilleme yapar ve baz kiliseleri basarak cevap verir. Bunun zerine
ngilizler de kilise basknlarn abartarak, Bedirxan Bey kuvvetlerinin
bastrlmas iin ayrca Osmanl devletine bask uygulamaya balar.
Olduka geni bir sahaya yaylan Mir Bedirxann hareketi giderek
rgtlenmesini glendirir, belli bir planlama erevesinde geliim kaydeder;
para basm, silah yapm ve kendi adna hutbe okutmaya kadar giden bir
yaplanma geliir. Yine, ordusunu belli bir seviyede dzenli hale getirir.
syan, iki ayr cephe biiminde giderek yaygnlk ve etkinlik kazanr. Yeeni
Yezdan er, aslnda bir nevi ordu komutan gibidir ve Mardin cephesinde
savamaktadr. Kendisi de Van cephesindeki sava koordinatrln stlenir.
Bedirxan Bey, Van cephesinde savarken merkezleri olan Cizreye bir an nce
dnmesi ynnde acil haber alr. Gelen haber Yezdanerin Osmanl
mparatorluuna teslim olduu ynndedir. Aslnda Yezdan er teslim olmaktan
te Osmanllarla anlamtr. Osmanllar ona Amcan devirelim, seni onun
yerine mir yapalm diyerek Yezdanerle anlama salamlardr. Yezdaner de
bu teklifi kabul ederek, kendine bal glerle birlikte Osmanl ordusu ile birleir
ve isyan krmak iin isyan gleriyle savar.
Bedirxan bey Cizreye ulatnda Mardin cephesinin dtn, Osmanl
ordularnn Dicleye dayandn grr. Ksa bir sre sonra moralsizlik ve
ncszlkten kaynakl Van cephesinin direniinin de kt haberini alr.
syann gelien ve yaylan etkisi krlmasna ramen Osmanlya teslim olmaz.
Direniini halen denetimde tuttuu Botann Cizre, Eruh ve Perwari hattnda
srdrr. Direni bu aamadan sonra kalelere ekilme ve savunma pozisyonuna

gemektir. Savunmada kald tm kaleler dtkten sonra ise yazlk ky olan

Ewraq ve Kr Kandil Kalesi evresinde younlama yaar. Kr Kandil Kalesi tek
bir yolu olan, biraz talarla da rlm bir tepeden olumaktadr. Bu kale gibi
tepede ve evresinde direni pozisyonuna geer. Osmanl ordusu da o zaman
henz yeni olan toplar getirerek Ewraq ky srtlarna kurar. Burada bir sre
atma yaanr, top atlar gerekleir. Direniin zayflamasyla beraber baz
Krt evreleri de Osmanl glerine katlr. Dier taraftan da Bedirxan Beyle
Osmanl ordusu arasnda araclar yoluyla grmeler balamtr. Nihayetinde
Bedirxan Beyin teslim koullar grlr, adamlaryla beraber bir anlama
temelinde direnii sonlandrarak, teslim olurlar.
Anlamaya gre Osmanllar kendisini 200 adamyla beraber Girit adasna
gnderir. Giritte srgn hayat yaarlar. Srgn hayat yaad yllarda Giritte
yaanan yerel bir isyanda Osmanldan yana tavr alarak isyan bastrmada rol
oynar. Daha sonra Osmanl tarafndan Giritteki mecburi iskan kaldrlarak
stanbula, oradan da ama gemesine izin verilir.
Daha nceki Krt isyanlarndan niteliksel dzeyde farkllklar gsteren bu Krt
isyan da iddet yntemleriyle bastrlmaktan kurtulamamtr. leri dzeyde bir
rgtlenme durumu olmasna ramen sava taktii asndan ok geri kalm,
kalelerde direnen sabit sava tarzn esas almtr. Bu isyanlarda Med dnemine
gre Krtlerde sava sanat bakmndan dzeyin geriledii gze arpmaktadr.
syann srd yerlerde gnmzde bile izlerine rastlamak mmkndr.
Yapt kaleler, gelitirdii mevzilenmeler, yine kurduu askeri, siyasi dzene
bakldnda aslnda iddial bir k gibi gelmektedir. Buna ramen isyann sonu
Krt sava tarz bakmndan arpcdr.
Botan miri Bedirxan Bey syan bastrldktan birka yl sonra amcas Bedirxana
ihanet ederek yerine gemek isteyen Yezdaner, 1856da Osmanlnn verdii
szleri tutmadn grnce, yeni bir isyan gelitirir. Ancak ciddi bir varlk
gstermeden ezilir.
1881de eyh Ubeydullah Nehri, isyan bayran devralr. Bu isyan dierlerinden
farkllklar gsterir. eyh Ubeydullah syan nemli milli deerlerle ykldr.
Bamszl hedefleyen Krt airetlerinin birlikteliini salayabilmitir.
Hristiyan kesimleri de etrafnda toplayan eyh, isyann dini yn kadar milli
yann da esas alr. syan balatmadan nce, birok Krt miriyle ilikilenerek
desteklerini almay bilmitir. Yine diplomatik ilikiler gelitirerek, isyan mahalli
dzeyden kartmay hedeflemitir. emdinliden Urmiyeye kadar hzla
yaylmtr. rgtlemesinde snrlar dikkate almamtr. Dolaysyla hem ran
hem de Osmanl isyandan ciddi rahatszlk duyar. Bir anda fazla glenmesi
Ruslar da tedirgin eder. Bu isyanda da baz Krt airetleri tekrar Osmanlyla
ibirlii iine girerek, isyan bastrmada nemli bir rol stlenirler. Celali vb baz
airetler dmann yannda yer alarak, isyan bastrmada etkili olurlar. Sonu
yine yenilgidir. eyh stanbula ekilir. 1882de tekrar dnp isyan Osmanllara
kar balatmak istese de yine yenilir ve eyh Mekkeye srgne gnderilir.
Yaamn srgnde bulunduu Mekkede yitirir.
Gelien birok Krt isyannda dini motif n plandadr. Ulusal karakter ve
mcadele formundan nce din formu temel bayrak konumundadr. Bu durum

karsnda savat Osmanl halifelii ile kkl bir kartlk deil, daha ok
Osmanl sistemi ierisinde bir giriim olmasna yol amaktadr. Osmanllar da bu
durumdan yararlanm, halifeye isyan etmenin dine isyan etmek olduu
propagandasn yayarak, halk desteini azaltmay hedeflemitir. Kendine ait milli
bir ideolojik dorultusu olmad iin direniler kat, keskin hatlarla Osmanl
sistemiyle arasna mesafe koyamamtr. Bunun temel nedeni Krtlerin islamiyet
karsnda yorumsuz kalmas ve doal toplumun oluturduu zihniyetle
islamiyeti sentezleyerek, kendine ait bir milli yorum tarzn gelitirememesidir.
zellikle Nakibend tarikatnn Krtler zerinde gelitirdii etkinliin derin
olmas bunda olduka etkili rol oynamtr.

Nakibendi Tarikatnn Krdistanda etkileri

Nakibend tarikatnn gemii 14. yzyln sonlarna dayanmaktadr. Bu tarikat

Hindistann Buhara kentinde Bahattin Nakibend (13181389) tarafndan
kurulmutur. Tarikat, grlerini 11. yzylda yaayan Abdulhalip Gondjuvaniye
dayandrmaktadr. Diyaeddin Xalit Badadi ise (17781869) Nakibend
tarikatnn Krdistan ayan kurmutur. Diyaeddin Xalitin Hindistana gidip,
1800lerin balarnda geri dnmesiyle balayan sre, Nakibend tarikatnn
Krdistanda gelime srecini balatmtr. Nakibend tarikatnn Krdistan
ayan kuran Diyaeddin Xalit, Sleymaniyeli Caf airetinin bir mensubudur.
Nakibend Tarikatna girmeden nce kendisi Kadiri Tarikatnn bir mrididir.
ncelikle Nakibend Tarikat vastasyla islamiyeti yeni bir yoruma tabi tutarak
Krdistana tarma eilimindedir. Aslnda bunun iin gereken kapasiteye de
sahiptir. Eitim iin Hindistana kadar giderek, eitli alardan felsefi, dini
younlamalar yaamtr. Ayn zamanda Sleymaniyeli bir Krt olarak, baz
milli duygulara sahip olduu da anlalmaktadr. Tarikat rgtlemeye balad
srete, Kysancakta 1806 syan patlak verir. Bu adan isyann ar etkisi
altnda ekillenmesi dikkate alnmas gereken bir zellik olmaktadr. Xalit ve
kurduu tarikat olan Nakibendlie o zamanlarda Sleymaniyede daha etkili
olan Kadiri Tarikat tarafndan ynelim olunca, Sleymaniyeyi terk eder, bir nevi
kovulur. Kovulduktan sonra Badata gider, Badatta bir Osmanl paas olan
Davut Paa tarafndan korumaya alnr, hatta Badatta kendisine bir okul alr.
Badadi lakabn da oradan alr. Yoksa kendisinin Araplkla ya da Badatl
olmakla hibir alakas yoktur. Birka yl Badatta kaldktan sonra yeniden g
kazanr ve nlenir. Aslnda basit, sradan biri deil, belli dzeyde bir derinlie
sahip bir kiiliktir. lk medresesini Badatta kurduu ve buraya dayanarak
yayld iin ona Xalit Badadi denilmitir. Badatta toplam yl kadar ancak
kalmtr. yldan sonra Kadiri tarikat eyhinin ona gnderdii bar mektubu
zerine tekrar Sleymaniyeye dner ve orada rgtlenme almalarn yrtr,
daha da glenir. Glenmesindeki en nemli etken, mensubu olduu Caf
airetinin miri tarafndan sahiplenilmesidir.
Tarikat, Krtlerin yan sra Arap ve Trkler arasnda da yaylm ve belli dzeyde
etkinliini kurmu durumdadr. Bundan kaynakl Sleymaniyede kalmaz, ama

giderek okulunu kurar. Bylece tm Krdistana dnk bir rgtlenme a

gelitirir. Ayn zamanda Araplar ve Trkler ierisinde de rgtlln daha
fazla yayar. Genel bir islami tarikat olarak tm kesimler ierisinde rgtlenme
almasna ramen arlkl gc Krtlerden oluur. Yaylma alan daha ok
Krdistandr.
Bu dnemde Osmanl mparatorluu, bir yandan topraklarnda gelien Arap
kkenli Vahabi tarikatn dengelemek, te yandan bana byk belalar aan
yenieriler ierisinde var olan Bektailii geriletmek iin Nakibend tarikatn
destekleyen bir politikay gelitirir. Ayn zamanda bu tarikat yoluyla Krt
beyliklerini de ikinci plana atmak istemektedir. Bazen el altndan, bazen de
rgtlenmesi nnde engel karmayarak, bu tarikatn gelimesi iin gereken
zemini sunmu, rgtlenme an stanbula kadar getirterek, yararlanmay esas
almtr. Nakibend tarikat, Osmanlnn Vahabi ve Bektai tarikatlarndan
ektii skntlardan da yararlanarak, Osmanlnn ilerine nfuz edecek dzeyde
bir faaliyete ynelmitir. Tarikatn Krt kl olmasndan kaynakl bata n
yargl yaklalsa da, sonradan duyulan kayglarn yersiz olduunu grerek,
rgtlenmesine yardmc olmulardr. nk Nakibend tarikatnn nderliini
yapan bir Krttr. Bu aidiyet de acaba yeni bir isyan m gelitirecek diye
dnmelerine neden olur. Sonradan byle bir eyin olmadn grdklerinde,
bu yaklam alm, nyarglar krlmtr. Diyaeddin Xalit ldkten sonra yerine
geen yardmcs Muhammed B. Abdullah El-Khani stanbula gittiinde, Osmanl
hanedan tarafndan devlet yneticilerine mahsus bir protokolle karlanr.
Osmanlnn yardmlarndan tr Nakbendi tarikat, Anadoluda da giderek
glenir. Krtler ierisinde zaten yeterince glenmitir. 19. yzyln nemli
gelimelerinden biri de Nakibendiciliin byk bir rgtsel a gelitirerek,
glenmesidir.
Nakibendlikte Mevlana Xalitin yorum tarz ve zihniyeti iktidarlama eilimi
zerine kuruludur. Salt islami, manevi deerlerle yetinme deil, g olma hedefi
vardr. Muhtemelen 1806da Kysancaktaki Babanzade Abdurrahman Paa
syanna tanklk etmenin yaratt etki, iktidarc zihniyetin gelimesinde etkili
olmutur. Halen Nakibendliin Trkiye dahil birok lkede iktidarc olmasnn
kayna buraya dayanr. ktidardan uzak, siyasal iktidarlarla ban koparm bir
Nakibend eyhi ya da tarikat mensubuna rastlamak pek mmkn deildir.
Siyasal iktidar Nakciliin zihniyetine iledii iin, bu tarikat ve uzantlarnn
olduu yerde kesin g olma istemi n plana kar. Nakciliin bu iktidarc
zihniyeti, tarikat Krdistanda daha fazla glendirmitir. Zaten daha nce
Krdistanda olduka yaygn ve etkili olan Kadiri Tarikatn nemli lde
geriletmitir. Kadiri Tarikatnn birok ileri gelenleri istifa edip, Nakibend
tarikatna katlm ve bu yolla Krdistan ve Anadoluda bir hayli glenmilerdir.
Mevlana Xalitin Krt olmasndan kaynakl baz milli duygular tad doru
olsa bile, onun gelitirdii Nakibend Tarikatnn gemite Osmanl devleti ile
yapt ibirlii, gnmzde ise TC ile i ie rgtlenmi olmas gerei, onu
ibirliki tarikat haline getirmitir. Krdistanda milli bir dncenin
ekillenmesinin nndeki en nemli ve ciddi engellerin banda Nakibend
Tarikat gelmektedir. nk bu tarikat ncelikle iktidar olmay, bunun iin de
gce dayanmay, dolaysyla ibirlikiliin dnsel temelini derinletirmitir.
Krt egemen snflarnda ihanetin bu denli derinlemesinin en temel nedeni,

Nakibend Tarikatnn yaratt bu dnsel zemin olmaktadr. Gnmzde bu

tarikat evresinden birok isim devlet kademelerinde brokrat, milletvekili,
bakan dzeyinde yer almakta; Krt ibirlikiliinin en pervazsz yzn
oluturarak, halk tabannda da dini klflar altnda eitli rgtlenmelerle
zgrlk mcadelemize ve deerlerimize kar saldr ierisindedirler. Kendileri
devlete dayanarak g olmak isterken, devlet de bunlar mcadelemize kar
kullanmaktadr. Yine emperyal gler de bugn Ortadouya egemen olma
politikalarnda bu tarikat, ibirlikilii gelitirme ve yaylma arac olarak
tehlikeli bir biimde kullanmaktadr.

19. yzyl isyanlarnda rgt ve sava taktikleri

Fransz devriminin yaratt etkiyle Osmanl mparatorluuna kar Balkanlarda

gelien ulusal hareketler zaferler kazanrken, Krtler bu sreten bihaberdir. Bu
dnemde Krdistanda da ayaklanmalar vardr. Ama Avrupadakiler gibi ulusal
karaktere sahip deildirler. Avrupadaki ulusal bamszlk hareketlerle ayn
dneme tekabl etmesine ramen nitelik ve ierik olarak onlara
benzememektedir.
nsanln yaad ilk toplumsal devrim olarak bilinen Neolitik devrimin anas
olan Mezopotamyann temel halklarndan biri olan Krtler, sanayi devrimi ile
birlikte gelien ikinci byk devrim dalgasnn balangc olan Fransz
devriminden fazla etkilenmemilerdir. lk devrimin temel gc olan Krtlerin bu
ikinci byk devrimden haberleri bile olmamtr. Bu nedenle Fransz
devriminden veya sanayi devriminden o zamanki koullarda direkt bir
etkilenmeleri sz konusu deildir.
Krtler daha ok otonom, zel konumlarn korumak, asker ve vergi vermemek
iin ayaklanmlardr. Anlald zere yer yer eilim gsterilmi olsa da ulusal
bir ayaklanma durumu sz konusu deildir. Bu ayaklanmalarn nderliklerinde
yeniye ynelme deil, eskiyi koruma tela daha fazla hakimdir. Bu yzden de
ciddi, tutarl bir ulusal, ideolojik, siyasal bak alar olmad gibi, sava
taktiklerinde de klasik yntemler hakim olmutur.
19. yzyln balarndan itibaren belli aralklarla sreklileen btn Krt
isyanlarnn ortak zellii sava sanat bakmndan bir gelime
gstermemeleridir. Sava taktii diye bir ey yoktur. Medler dneminde
Krtlerde gelikin olan sava dzeyinin yitirildii ve feodal dnemde tmyle
ald anlalmaktadr. zellikle slamiyetten sonra ulusal bir dorultuyu
yakalayamayan Krt toplumu, nasl ki her bakmdan bir gerilemeyi yaamsa,
sava sanat sahasnda da ayn durumu yaamtr. Hatta sava sanatnda
yaad gerilik daha derindir.
Bu dnemde Krdistan dolaan Alman Binba Moltkenin mektuplar bu sreci
anlama bakmndan nemli veriler sunuyor. Moltke Krt askeri birliklerini
babozuk gler olarak tanmlamtr. Dzenli orduya sahip olamayan,

askerlik sanat bakmndan hi nasibini almayan airet gleri, milis dzeyindeki

derme-atma rgtlenmelerle isyana kalkmlardr. Bu isyanlarda sava sanat
ve sava taktikleri yok denilebilecek bir dzeydedir.
Peki, sava sanat nedir ve neden nemlidir? Sava sanat, sava glerinin sk
bir disiplinle rgtlendirilmesi, uzmanla gre snflandrmann gelitirilmesi
temelinde, bu glerin bir strateji ve onu besleyen zengin taktiklerle, kar
tarafn iradesini krmay hedefleyen bir uygulamadr. zellikle zeka ve mantk
olgusunu derinliine kullanarak, dman yanltmay ve zengin taktiklerle sonu
almay bilme sanatdr. Bu sanatn esas zellii, kar taraf srekli yanltma,
tuzaa drme ve srpriz klarla alt etme hilelerinin gelitirilmesidir. Yani bu
sanatta esas olan hile ile birlikte kendini ve dman gcn iyi tanma zerinden
tespit edilen zayf noktalardan vuru yapma yeteneidir. Dmann beklemedii
yer ve zamanda ani vuru yaparak sonu alma yntemidir. Dman yenmenin
akl, dnce ve cesaretini aa karma durumudur.
Sava sanat, eski alardan beri en ok inliler tarafndan yazlp, izilmi,
ataszlerine gemi ve bir tr kltre dnmtr. Ama sava sanat inde
kurumsallamadan nce Medlerde, zellikle sava meydanlarnda manta dayal
zengin taktikler younca kullanlmtr. Sonradan inliler bunu kurama
kavuturarak, Taoculuk felsefesiyle yorumlama temelinde bir sava stratejisine
dntrmlerdir. Btn bu tarihsel birikime ramen Krt toplumunda adeta
bir U dn biiminde bir sre yaanm ve sava sanat bakmndan ciddi
bir gerileme sz konusu olmutur. Bu nedenle denilebilir ki 19. yzylda gelien
Krt isyanlarnda sava sanat, yntem ve taktiklerinin kullanlmamas
yenilgileri hazrlayan temel bir faktr durumundadr. Bu yzden isyanlarda
Krtlerin hibir direnii baarl olmam, byk muzaffer komutanlar da
karamamtr. Fakat Krt toplumunda, hemen her dnemde toplumsal bellekte
yer edinmi, kahramanlklar gstermi, destans pratikler sergilemi yiit
insanlar yani agitler kmtr. Halen onlara trkler yaklmakta, szl
edebiyatn birer kahramanlar olarak bilinmektedir. Ama Krt toplumunda
yaratlm zafer komutanlklar fazla yoktur. Komutan olmak veya
komutanlamak muzaffer olmak demektir. Agit ise yiit ve kahramanlklar
yaratan kii anlamna gelmektedir. Agitler kahramanca, mucizev direniler
sergiler, tek bana lene kadar savar ve destans bir biimde direnir. Ancak
genellikle nihai bir baar elde etmez ve sonucu kahramanca direni ardndan
trajediyle biter.
Biliniyor ki, sava, tek kiilik yrtlen bir muharebe deildir. Gl, kurnaz ve
bir amaca kilitlenmi, stratejisi olan, eitli taktikleri gelitirme yeteneine sahip,
zeki ve cesaretli komutanlarn nclnde ordularla sonu alnabilecek bir
olgudur. Maalesef byle bir komutanlama ve ordulama gereklii isyan
srelerinde Krtlerde aa kmamtr. Hep yenilmilerdir ama bireysel
dzeyde yzlerce cesaretli, kararl, mert kahraman agitleri yetitirmilerdir. Bu
kahramanlar byk tutku ve heyecanla dmana kar savamlardr.
Komutanlama gelimedii iin byk kahramanlklar gsteren Krt agitlerinin
direnii sonu almaktan uzak kalmtr.
Eer Krtlerdeki agitlik yani yiitlik zamann ruhunu ve akln okuyan bir
komutanlkla birleebilseydi, hi kukusuz ki sonu ok farkl olurdu. Aslnda

PKK direniinin baarl sonular zerinden Krt diriliini gelitirmesinin temel

anahtar budur. Yani Krt yiitlii ile an akln, dncesini okuyan
komutanlamay nemli lde aa karmasdr. PKKnin, Trk devletine kar
yrtt savata yaad btn yetersizliklere ramen yenilmemesinin
srlarndan biri de bu gerekliktir. zellikle 15 Austos Atlmnn Komutan Agit
yoldan Krt agitlii ile sava olgusunun karakterini okuyan bir dzeyi
yakalamas, onun byk komutan olmasnda en belirleyici olgu olmutur. Bu iki
olguyu birletirmesi ok tarihsel anlamlar aa karmtr. Bu konu kitabmzn
ileriki blmlerinde Agit yoldamzn gelitirdii komuta zellikleri ilenirken,
daha detayl alacaktr.
syanlarda Krt sava tarz genelde gs gse (sing a sing) yani ko tarz
savatr. Krtlerin sava tarz bu ekilde deerlendirilebilir. Doal olarak bu
sava anlaynda ok ciddi taktik yaratclk yoktur. Daha ok kyl isyancl
dzeyiyle snrl kalmtr. Kynde isyan eder ve kynn etrafnda acmaszca
ezilene kadar dnp durur. Krt kyl isyancl budur. Krt kyl isyancl,
Krt toplumunun temel bir sava tarz olarak isyanlara damgasn vururken,
esasta gelienin savatan te, kavga olduunu belirtmek daha uygun bir
tanmlama olacaktr. Anlald zere Krtlerin herhangi bir sava teorisi
yoktur. Sava teorisi ile elien, sava teorisine ters den bir atma biimi
Krt sava tarznda veya kavgasnda srekli bir tarz haline gelmitir.
Krtler yalnz dmanlarna kar deil, kendi aralarnda da yrttkleri
atmalarda bu ekseni esas almlardr. Mesela Botanda airetlerin kendi
aralarnda yrttkleri kavgalarda yaplan mevziler hala yerinde duruyor.
Jirkilerle Tayanlar zozanlarda (yayla) savaacaklar zaman her iki taraf Tahtare
alannda nceden yaplm karlkl srtlarda bulunan mevzilere girerek,
birbirlerine mermi atp dururlar. Anlalaca zere mevzi sava Krtlerin temel
sava gereklii oluyor. Bu, feodal dnemin sava meydanlarnda yansmasn
bulan tipik bir zelliidir. Feodal ideoloji ve psikolojisi ile bir ilikisi vardr.
Feodal gururun ve feodal yiitliin yn verdii bir tarz olduu ak ortadadr.
Dmandan kamam, dmanm arkadan vurmam biimindeki mahalle
kabadaylarnda yaygn olan bu tarzn, Krdn sava tarz yerine getii aka
grlmektedir. Daha ok feodal dnemde giderek gelitii anlalan temel bir
sava tarz haline gelen bu tarz, meydan sava biimindeki sabit mevzi savadr
yani karlkl gs gse atma biiminde bir meydan sava olmaktadr.
19. yzylda gelien btn isyan ve direnilerin ortak zellii, isyan
taktiklerindeki gerilik ve an mantn okuyamama olduunu belirtmitik.
Yanltmaya, tuzaa drmeye, dman yormaya dayanmayan die di, gs
gse bir direni biimiyle snrl kalmtr. Bu direnilerin baarya
ulamamasnn bir boyutu bu iken, dier boyutu ise yerel kalmalardr.
Krdistanda gelien hibir isyan kendini ulusal dzeye ulatramamtr. Bunun
yannda tarikatln yaratt ibirliki kiilik yaplanmasnn payn da grmek
gerekir. Hemen hemen her isyanda direni ve ihanet izgisi i ie bir diyalektik
izlemitir. ten ihanete uramayan ve ihanet sonucu yenilgiye gitmeyen hibir
Krt isyan yoktur.
19. yzylda toplumda egemen olan feodal bey ve mirlerdir. Bu, u anlama da
geliyor: slamiyet sreciyle beraber, her ne kadar Krtler btn boyutlaryla

islamiyetin etkisine girmi olsa da toplumsal sistemde mir erkini korumalar

toplumsal direniin bir tezahr gibidir. Mirlik kurumu, Krt toplumunda esas
otoritedir. Bunun hemen yannda eyhlik kurumu vardr. eyhlik, bir nevi
toplumun manevi ncs, dini nderliidir. Mir ise toplumun siyasi nderliidir.
Bu iki kurumlamay byle tanmlamak daha doru sonular aa karacaktr.
Krtler, islamiyeti kabul etmekle, toplumsal dzeyde islamiyetin youn
etkilerine maruz kalarak, byk deiiklikler yaamlardr. slamiyet, toplumun
st tabakas olan mirleri de etkisine almtr. Buna ramen toplumda yine de
temel ynlendiren g ve siyasal erk eyh deil, mirdir. Bu durum, 19. yzyln
sonuna kadar byle devam eder. 19. yzyln sonlarnda topluma nclk eden
kurumlarn niteliinde de nemli gelimeler yaanr.
Birinci nemli gelime, Nakibend tarikatnn 19. yzylda Krdistanda hzla
rgtlenmeye balamasdr. zellikle Nakibend tarikatnn Krdistan kanadn
kuran Diyaeddin Xalitin Osmanlnn etkisine girmesi, bu tarikat ibirliki bir
karakter kazanmaya gtrmtr. Osmanlnn bu tarikata sunduu youn
imkanlar, tarikata Krdistanda daha yaygn rgtlenme kolayl salamtr.
kinci nemli gelime ise feodal mirlerin nclnde gelien isyanlarn
baarszl, yenilgisi Krdistanda mirleri gzden, dolaysyla gten
drmtr. Bu tarihten sonra Osmanlnn abalaryla da daha ok mirlerin
yerine Nakibend tarikatnn eyhleri gemitir. eyhler artk salt manevi, dini
bir nder deil, ayn zamanda topluma nclk eden siyasi bir nder olarak da
tarih sahnesine kmlardr. zellikle 19. yzyln son isyan olan eyh
Ubeydullahla toplum nclnn artk mirlerden eyhlere getiini gryoruz.
Toplumun ncl Snni Krtlerde eyhlere, Alevi Krtlerde ise daha ok
seyitlere geer. 19. yzyln sonlarna gelindiinde hem i atma hem de
isyanlarda gzden dm, ypranm mirler yerine artk toplumun ncleri
daha ok dini kurumlar olmutur. birliki karakter kazanan Nakibend
tarikatnn ana den eyhlerin, bamsz bir izgi izleyemeyecekleri ve ulusal
duygularla ykl olmayacaklar beklenen bir husus olacaktr. Ulusal duygu ve
dnceler yerine mmetilik anlay daha hakimdir. eyhlik kurumu, Krt
toplumunu dnsel dzeyde bountuya getirmitir.
Krt toplum yapsnda Nak tarikatna dayal eyhlik kurumunun
gelitirilmesine paralel olarak, tasfiyeye uratlan mir ve beylik topraklar dahil,
toplum iindeki ekonomik ve manevi gleri de azalmtr. Bunun yerine mirliin
bir alt kademesi olan airet aalar daha ok ne kmlardr. Bu politika ok
kurnaz ve sinsi yntemlerle uygulamaya konulmutur. Bu tr toplum ii
dengeleri esas alan politikalarla Sultan Abdulhamit, Krdistana son darbeyi
vurarak, tam anlamyla hakim olmay amalamtr.

birliki rgtlenme: Hamidiye alaylar

Osmanl Padiah Abdlhamitin iktidarn korumak iin, hem i hem de d

glere kar ok kurnazca hile yntemlerine ve taktiklere bavurduu
bilinmektedir. Sultan Abdlhamitin bu kurnazca taktiklerini uygulad
sahalardan biri de Krdistandr. Onun amac, Krdistandaki tm direni
dinamiklerini ortadan kaldrma ve tersine evirerek, kendi iktidarnn birer
dayana haline getirmektir. Bu ynyle bugnk AKP hkmetine ok benzeyen
zellikler tamaktadr. Kendi Krtn yaratma politikasyla koruculuun
gelitirilmesi bu mantk temelinde gereklemitir.
Bunun iin ilk bata, o dnemde geni topraklara hkmeden ve bir takm milli
zellikler tayan, Krtlk adna isyanlara bulama suunu ileyen Krt
emirliklerinin (mirlik) zayflatlmas gerekmektedir. Abdlhamit, Krdistanda
gelitirdii politikalarla bunu yapar ve yerlerine daha ok alt kademe saylan
airet reisliini ne karr. Zaten ayn dnemde airetler st bir kurum olan
eyhlik sistemi de toplumda etkinliini iyice derinletirmitir. Sultan
Abdulhamit, mirlerin otoritesini zayflatmada, paralamada bunu da ok ustaca
kullanmtr. Yaplan, znde Krt yerel otoritesini merkezi Osmanl otoritesi
iinde eritme abasyd. Gelecein yeni bir ibirliki snf bu temeller zerinde
ykseliyordu.
Giderek Osmanl ynetimi bunlara g vermi ve kendine balayc nlemler
almtr. Kendilerine ba kaldrabilecek ahsiyetlerin gcn srgnlerle ya da
baka yntemlerle yok etmi, ya da etkisiz klarak doan boluu kendisine bal
kesimlerle doldurmaya almtr. Avrupada gelien kapitalizmin giderek
emperyal bir sisteme kavumas, Osmanl topraklarna dnk politikalara ve
bunun Krdistana yansmasnn da etkisiyle, Krdistanda bl-ynet politikas
ilk kez ok gl bir ekilde yaama geirilmitir.
1891 ylnda kurulan Hamidiye alaylar bu politikalar uygulamann en etkili
kurumu olmutur. Bu alaylar Osmanlya bal airetler ve Osmanlnn yaratt
aalarn hkmettii kabilelerden oluturulmutur. lk kez Krtler ierisinde
Osmanl padiahna bal askeri birlikler rgtlendirilir. Hamidiye alaylar ad
altnda Krdistanda yeni rgtlenmeler gelitirilir. Hamidiye kaymakamlar
atanr. Krt toplumunun belli bir kesimi bu sisteme dahil olur. ok drlm,
bu yolla kendisini toplum zerinde g yapmak isteyen etelemi airet reisleri
bu sisteme katlr. Bylece bugn de var olan koruculuk sistemi ilk kez Hamidiye
alaylar biiminde kurulur.
Hamidiye alaylar sistemi, Krdistandaki toplumsal sistemi alt-st eden, bylece
g odaklarn zayflatan ve blgede Osmanl lehine denge salayan, tamamen
ona hizmet eden bir toplumsal dzenin kurulmasn hedefliyordu. Gl
airetlere kar gsz airetler silahlandrlarak, dierlerine kar g
oluturulmak isteniyordu. Bu durum kk ve zayf airetlerin iine geldii iin,
onlardaki ibirliki-ihaneti karakteri olduka gelitiriyordu.
Esasnda Abdlhamitin bu politikas derin sinsiliklerle yklyd. Ana eksen Krt
airetlerini birbirinden uzaklatrarak, aralarna husumet koyma temelinde
attrp dmanlatrarak, yzyllarca srecek kan davalarn gelitirme ekseni
zerine kuruluydu. Krt airetlerin Osmanl ynetimine kar kendi aralarnda
birlik yapmalarn engellemek ve tmyle Krt toplumunu gten drmek iin
bu yntem devreye sokulmutu.

1891de says 40 olan Hamidiye alaylar, 1893de 80i bulmu ve 63 airetten

oluuyordu. birliki alaylarn kurulmasndaki esas ama, Krt toplumsal
formunu paralamak, geliecek Krt direnilerini bastrmak ve Ermeni
hareketlenmesine kar kullanmakt. Bu alaylar yer yer Osmanl subaylar
tarafndan Ermeni katliamnda kullanldlar. Ayn ekilde Krt toplumsal yapsn
da paralayan bu alaylar, neden olduklar Krt i kavgalaryla Krtlerin enerjisini
bitiren ve derin toplumsal yaralar aan bir gereklie ve toplumsal bir trajediye
yol amlardr.
Sultan Abdlhamit ok kurnaz bir kiiliktir. Hamidiye alaylarna dahil ettii Krt
airet reislerine silah, insiyatif ve yetki verir, kimisini kaymakam yapar, kimisini
deiik askeri rtbelerle terfilendirir. Bir anlamda, daha nce mirlerdeki kendi
iindeki bamsz zerk yaplanma Hamidiye alaylar yoluyla devlete bal bir
yaplanmaya dntrlr. Adeta mirlerin i otoriteleri Hamidiye alaylarna
devredilmitir. Hatta bazlarna daha geni inisiyatifler de verilmitir. Buna
karlk bunlarn Osmanlya kar herhangi bir bakaldrya ynelmemesi iin
Sultan Abdlhamit tedbirler zerine dnr. Bu tedbirlerin en nemlisi,
ocuklarnz getirin, benim ocuklarmla ayn okulda okusunlar diyerek, Bab-
Ali okullarna ald Krt feodal ailelerin ocuklarn bir tr rehin gibi elinin
altnda tutmasdr. Ayn zamanda bu ocuklar Osmanl zihniyetiyle eiterek,
gelecee yatrm yapmaktadr. Bu politikayla hem geliebilecek olas Krt
isyanlar karsnda kendine balad airet reislerinin ocuklarn rehin almay,
hem de topluma nclk yapabilecek potansiyeli etkisiz klmay esas almtr.
Krt ileri gelenlerinin ocuklarndan, dnyaya bir Osmanl gibi bakabilen,
Osmanlca dnebilen kadrolar yetitirmek temel bir hedefti.
Bu durum Sultan Abdlhamitin gerekten de ne kadar kurnazca politikalar
rettiini gsterirken, bunu kendisine yaplm en byk bir iyilik sayarak,
baln oltaya taklmas gibi ibirliki Krt airet reislerinin de ne kadar aptal
olduklarn ortaya koymaktadr. birliki airet reisleri de kendi ocuklarnn
padiahn ocuklaryla ayn okulda okumalarn bir ltuf, bir jest olarak alglam
ve birou ocuklarn stanbula gndermitir.
Bab- Ali mekteplerinin esasnda Osmanl saray aydnlanmasn oluturan okullar
olduu bilinmektedir. Osmanl bu politikayla istediini elde etmitir. Birincisi, bu
yolla airet reislerinin ocuklarn rehin tutmutur, ikincisi de bir ksm Krt
egemen snfn ocuklarn kendisine gre ekillendirerek, gelecee hazrlk
yapmtr. Osmanllarn da ok iyi fark ettii gibi Krt feodal beyleri ocuklarna
olduka dkndrler. ocuu stanbulda okuyan bir airet reisinin devlete
kar kmas mmkn deildir. Bununla birlikte Bab- Ali mekteplerinde
okutulan bu renciler, Osmanl kafas ile yetitirilmi, milli duygulardan uzak,
ibirliki karaktere sahip durularyla Krdistanda aydnlanma hareketini
bountuya getirmi, bu sahada byk bir arptmann yaanmasna yol
amlardr.
Abdlhamit siyasetinin Krdistandaki tahribatlar toplumsal ve siyasal adan
derin yaralar am ve gnmze kadar sren bu srecin etkileri daha sonraki
tarihsel aamalarda ok ynl bir biimde kendini hissettirmitir. Her eyden
nce Hamidiye alaylar toplumda byk bir kaosa yol aar. nk devlete
dayanan bu alaya mensup airetlerle dier airetlerin kavgalar sreklileerek

geliir. Bu airetler devlet adna hareket ederek, asker ve vergi toplamak

istemektedirler. Tabii dier Krt airetlerinden birou Hamidiye alaylarna
mensup airetlere boyun eip asker ve vergi vermek istemez. Bunu yapan
Osmanl askeri olsa, belki ok tepki gstermez. Ama yakn komu veya muhalif
bir airetten birisine hibir ey vermez, o airetin gelip vergi almasn ve
ocuklarnn asker yapmasn asla kabul etmez, lm gze alr yine de geri adm
atmaz, hibir ey vermez. Ksacas Osmanlnn bu politikas sonu alr,
Krdistanda i atma derinleerek yaygnlar. Zaten bu politikann temel
amac, Krtleri birbirine krdrtmak ve paralanan Krt hizaya getirerek,
Osmanlya balamaktr. Nitekim ortaya kard sonu itibariyle de baarl
olmu ve roln oynam bir smrgeci siyasettir.
Hamidiye alaylarnn Krtler zerinde gelitirdii kaos, I. Dnya Savann
balangcna kadar devam etmitir. 1920lere kadar Krdistan boydan boya
atma sahasdr. Tm airetlerin birbiriyle kavgalar vardr. yle bir ortam
yaratlmtr ki, iki airetin bir araya gelme koullar kalmamtr. Krdistanda
airetilik, yerelcilik, mezhepilik, birbirine dmanlk ve kan davalar galip
gelmitir. Byle bir durumda Krt uluslamas urada kalsn, toplum neredeyse
yok olmakla yz yze kalmtr.

Birinci Dnya Sava dneminde Krtler

Birinci Dnya Savanda Osmanl ve mttefiklerinin resmen yenik dmesi

Krtler iin yeni bir balang, bir dnm noktas olabilirdi. 30 Ekim 1918de
imzalanan Montros Mtarekesi ile beraber Krt ve Ermenilerin statleri tekrar
gndeme gelmitir. 1918de kurulan Krt Teali Cemiyeti bu dnemde ortaya
kan uygun koullar politik ve taktik yaklamlarla karlayamam, dnemin
ihtiyalarna yant verecek bir strateji gelitirememitir. Krt Teali Cemiyetinin
Bab- Ali mektebinden kaynaklanan dnce yapsnn, brakalm o dnemde
revata olan bamszlk bir milli kurtulu anlayn gelitirmesini, halka
dayanmayan ok kt bir ngiliz-Osmanl ibirliki anlayn teoriletirilmesini
salam ve Krt halkn sahipsiz brakmtr.
Bu srete halk kan alamaktadr. lkenin her taraf Fransz, ngiliz vb yabanc
ordular tarafndan igal altndadr. Krt Teali Cemiyeti ise stanbulda harita ile
uramakta, bu haritalar ngiliz konsolosluuna gtrmekte, ite Krdistan
snrlar uralar kapsyor diyerek, ngilizlerden medet ummaktadr. ngilizler
de, Biz Britanya olarak Ortadouya tm uluslarn haklarn vermek iin geldik,
bunun iin bir sistem gelitireceiz. Bu sistemin bozulmamas iin blgeye haber
gnderin, herkes sknet iinde kalsn, kimse bir ey yapmasn, Kemal Atatrk
gibi karklk karmak isteyenlere kanmasnlar, biz herkesin hakkn vereceiz
diyerek oyalama taktiiyle kandrma siyasetini yrtmektedir.
Mustafa Kemal o srete bir Trk aydn ve subay olarak, milli kurtulu
dncesiyle igal glerine kar mcadeleyi dnmektedir. ngiliz igali

altndaki bir stanbulda kalamayacan anlamtr. nk igal altnda bulunan

bir yerde direnii gerekletirmesi, bunun rgtn oluturmas olduka zor
grnmektedir. gali benimsememesi onu Anadolu ve Krdistana almaya
zorlar. Anadolu ve Krdistana almak, direnii buralarda rgtlemek daha
mantkl grlmektedir. Bu temelde kararn verir ve padiahtan ald grev izni
ile stanbuldan kar. 19 Mays 1919da Samsuna k, Anadoluya almann,
Krt ve Trk halkn bir ittifak iinde mcadele mevzisine ekmenin giriimi
olarak deerlendirilebilir. Ardndan Erzurum Kongresi, Amasya Tamimi ve Sivas
Kongresini gelitirerek mcadele startn verdii bilinmektedir. Mustafa Kemal,
Anadolu ve Krdistana k gerekletirmeden nce, zaten igal glerine kar
yerelde kendiliinden ve paral bir direni sz konusuydu. zellikle
Krdistanda Krt halknn Fransz ve ngiliz igal kuvvetlerine kar sergiledii
direni itahn kabartmaktadr. Yerelde verilen direniin ortak bir cephede
birletirilmesinin yarataca dzeyin olduka sonu alacann farkndadr.
Anadolu ve Krdistanda halkn yabanc igale kar rahatszln ok iyi tespit
eden Mustafa Kemal bunu deerlendirmek zere Anadolu ve Krdistan
topraklarna gelir. Bu gereklerden duyduu heyecan ve umutla Erzurum ve
Sivas kongresine Krt delegelerini davet eder. zellikle Erzurum ve Sivas
kongrelerinde Mustafa Kemal Krt halkna ok net arlar yapm, gelecee
ilikin gl vaatlerde bulunmutur. Krt halkna yapt arnn temel ierii
udur Krt-Trk hepimiz kardeiz, dindaz, ecnebiler lkemizi igal etmiler,
Krdistan yerine Ermenistann kurulma tehlikesi vardr, din tehlike altndadr,
bu deer yarglarmz korumak iin hepimiz beraber gavur kuvvetlere kar
savaalm gibi sylemlerle o zamanki toplumsal psikoloji ve gereklie hitap
etmitir. Bu toplumsal psikolojisinden dolay Krt halknn byk ounluu bu
ittifaka dahil olmutur. Aslnda Kuva-i Milliye hareketinin g kazanmasnn
altnda bu temel sylemler yatmaktadr. nk bu sylemler toplumsal
psikolojiye uygun, halkn temel ihtiyacn karlayan sylemler olup, yabanc
igale kar ortak direnii ngrmektedir. Bu nedenle Kuva-i Milliye hareketi
buna dayanarak direni srecini gelitirmi ve sonu almtr.
Buna karn Krt Teali Cemiyeti, Krt halknn sosyal ve toplumsal
yaplanmasndan soyut olduundan dolay etkisizdir. stanbulda oturup
Krdistana talimatlar vermekle snrl kalmlardr. Sknetinizi koruyun,
ngilizler dzeni saladktan sonra bize hakkmz verecekler diye srekli
telkinlerde bulunmulardr. Ancak Krt Teali Cemiyetinin Ameddeki ubesini
dikkate alan evreler bile bu tr telkinleri dikkate almam, Mustafa Kemalin
arlarna uymay daha gereki bulmulardr. Krt Teali Cemiyeti bu
yaklamlaryla Krt halknn milli bir siyaseti ve milli mcadeleyi gelitirmesini
etkisiz kldklar gibi Trk halkyla giritikleri ortakla gl bir taraf olarak
katlmalarn da nlemitir.
Krt-Trk ittifakndan g alan Mustafa Kemal hareketi belli baarlar salam
ve artk stanbula yrme dzeyine geldiinde ngiliz gemileri stanbuldan
ibirlikilerini yanlarna alp gitmilerdir. nk bata ngilizler olmak zere
Avrupal emperyalist gler Douda gelien Bolevik devriminden korkmakta;
Mustafa Kemalin nclnde kurulacak yeni Trkiyenin Sovyet Rusyann
yaylma tehlikesi nnde bir engel ve bir n cephe roln oynayabileceini
dnmektedir. Bu nedenle fazla uramadan ekilmeyi kendi politik karlarna
daha uygun grmlerdir. Osmanl ve ngiliz ibirlikiliinde srar eden bir takm

Krt Teali Cemiyetinin yeleri de Osmanl hanedan ile birlikte, geri ekilme
durumunda olan ngiliz gemilerine binip, stanbulu terk etmek zorunda
kalmlardr.
Krt Teali Cemiyetinin bu biimde Krt toplumsal gerekliinden ve halkn
arzularndan ok kopuk, adeta bir saray anlay ve st snf bak asyla
siyasete ynelmelerinin nedeni, Sultan Abdlhamit politikalarnn bir sonucudur.
Sultan Abdlhamitin onlar saray bnyesindeki mekteplerde bu biimde
yetitirmesinin bir sonucu olarak bylesine z gvenden yoksun ibirliki bir
ruhsal ekillenme gelimitir.
Btn bunlara ramen belli dinamiklere sahip olan Krt toplumu, I. Dnya
Savanda ve sonrasnda gelien savalarn nemli bir dinamik gc
durumundadr. Bu nedenle Atatrk, Krt toplumunun kazanlmasna nem verir
ve bolukta olan Krt toplumuna olumlu yaklar. Bu yaklamn sonucunda da
Krt toplumunun ileri gelen snf olan siyasi ve dini otoriteler de Krt-Trk
ittifak biiminde gelien igale kar direni srecine katlarak ortak hareket
ederler.

Trkiye Cumhuriyetinin kuruluunda Krtlerin rol

Birinci Dnya Savanda yenilen Osmanlnn miras, galip kan devletler

arasnda paylalmak ve bu paylamda Krtler ve Ermenilere de manda devlet
kurma dncesi beslendiyse de, sonrasnda deien karlar bu planlamay boa
karmtr. Esasnda 1920lerde imzalanan ve Krtler ile Ermenilere, baml da
olsa devlet olma yolunu aan Sevr anlamas uygulamaya konulmamtr.
Erzurum ve Sivas kongrelerinde Krt ve Trk birlikteliinin ilenerek halkn
milli, kltrel ve inan dokusuna hitap edilmesi, Mustafa Kemal ve bamszlk
hareket etrafnda birlemeye gtrmtr. Krtlerde Sevr anlamasna souk
yaklam Trk-Krt ittifaknn arlk kazanmas bu biimde gelimi, dine ve din
kardeliine nem veren Krt toplumunda Trk halkyla ortak hareket etme
tutumu somutluk kazanmtr. Mustafa Kemal hareketinden nce zaten Anadolu
ve Krdistandaki igallere kar yerel dzeyde kendiliinden gelien direnme
hareketleri vardr. Mdafa-i Hukuk Cemiyetleri belli bir mcadele iinde
bulunmulardr. Bu kongrelerle yaplan, buralarda verilen direnileri
birletirmekten ibarettir. Birletirilen cephelerde ortak savunma heyetleri
oluturulmutur. galci kuvvetlere kar, halk zgrlk eiliminin iine girdii
mcadelenin baarl olmas, savatan galip kan devletleri yeni bir yaklam
gstermeye yneltmitir.
Byle bir mcadele ortamnda stanbul meclisinin dalmasyla kaan
parlamenterler ve Anadoludaki direnii gruplarn temsilcileri Ankarada Byk
Millet Meclisini olutururlar. Bu meclis Osmanl birliklerinin terhislerini
durdurarak kendilerine balarken, Krtlerin desteiyle de belli bir toparlanmay
yaarlar. Mara, Antep ve Urfada halkn kendi rgtllyle igal karsnda

baar elde edilir. Batda da Yunanllara kar yeni bir cephe alr. Fakat zorlanan
direni, yerel direnii Krtlerin desteiyle batda da baar salar. Bylece Sevr
antlamas pratik olarak da ilevsiz braklr. Daha sonra 24 Temmuz 1923de
Lozan anlamas imzalanr. Buna gre Gney ve Kuzey Krdistan snrlar
dnda, Trkiyenin bugnk snrlarnn erevesi somutlatrlr. Gney
Krdistan zerinde ngiliz ve Trk devletinin anlamazl sonucu daha sonraya
braklmak zere Lozan anlamas sonulandrlr. Burada smet nnnn
kendisini hem Krtlerin hem de Trklerin temsilcisi olarak kabul ettirmesi, salt
bir aldatmacayla snrl deildir. Esasnda o dnem kurulan meclis, Krtlerin ve
Trklerin meclisi olarak kabul edilmektedir. Tehlikelerle dolu ve bir o kadar
hassas bir srete Krtlerin Trklerle kardee yeni bir gelecek yaratmak iin
girdikleri birliktelik taktik olarak grlmemektedir. 1919da Kogiri isyannda
izlenen uzlama yolunun nedeni de budur. Yani sorunlar birlikte, ortak zme
eilimi ar basmaktadr. Yine eitli srelerde yaplan aklamalar arlkl
olarak Krtleri tanmaya dnktr. Amasya Tamimi, Cizre komutanlna
gnderilen talimatlar, zmit basn aklamalar Krtlerle Trklerin birlikte nasl
daha gl yaayacan dile getirir. Trkn Krtsz, Krdn de Trksz zayf
kalaca ve bakalarna alet olaca tespiti sadece Ziya Gkalpin deil, o dnemin
kabul gren temel siyaset anlayyd. Karlkl muhta olma ya da birbirine
ihtiya duymann kenetlenmeyi getirdii ve ortakl gelitirdii grlmektedir.
Bu dnem Krt-Trk ittifaknn nc byk dnemi olarak kayda gemi
bulunmaktadr.
Krtlerin 1071 ylnda Malazgirt savanda verdii destekle Trklere Anadolu
kapsn atn belirtmitik. Bu, ilk Krt-Trk ittifak dnemidir. Bu sreten
itibaren Krtlerin Trklerle birlik hukukunu oluturup kendi kltrel
yaplanmasn srdrdne de vurgu yapmtk. kinci ittifak dnemi, Yavuz
Sultan Selim dnemidir. Ancak 19. yzylda Osmanl devletinin gelitirdii yeni
politikalar, Yavuz Sultan Selim dneminde oluturulan hukukun inenmesini
beraberinde getirmitir. Buna kar yaanan isyanlar, ok kanl seferler ve
ynelimlerle bastrlm, Krt toplumu ibirlikilik dayatmalar altnda
paralanmtr. Krtlerin, Lozan srecine kadar urad katliam ve
paralanmlk gerei onlarn etkili siyasi, askeri ve toplumsal bir g olmasn
engellemitir. Tm bu olumsuz yaklamlara kar Krtlerin byk
ounluunun Osmanl enkaz zerinde kurulan Trkiye Cumhuriyeti ile birlikte
hareket etmesi arlk kazanmtr.
Bilindii zere Lozanda Trkiye devletinin yeni bir haritas ekillenmitir.
Aslnda bu harita Misak- Milli snrlarn ieriyordu. Misak- Milli snrlar esas
olarak ran Krtlerinin yaad topraklar dndaki tm Krdistan topraklarn
iine alyordu. Ama sonradan anlamalarla kesinletirilen harita Osmanl
denetimindeki Krdistan topraklarn e blmtr. Daha nce Osmanl ve
ranllar arasnda 1639da imzalanan Kasr-i irin anlamasyla zaten
Krdistann bir blm ranllara braklmt. Lozanda ortaya kan paylamla
artk Krdistan drt paradr. Bir ksm, Fransz denetimindeki Suriyeye
demiryolunun snr yaplmasyla dahil edilir. Kerkk, Musul hala youn
tartmalara sahne olmaktadr. O zaman da ok youn eliki ve atmalara
neden olmakla birlikte sonuta ngilizlerin denetimindeki Iraka braklr. Her ne
kadar Kerkk ve Musulun stats Lozandan sonra belirlenmi olsa da ana
erevesi Lozanda izilen anlamann somutlatrlmasyla mevcut paylam

kesinlemitir. Lozan anlamas Krdistan yok saym, inkar etmitir. O

dnemde Lozan antlamasnn mimarlarndan olan ngilizlerin dileri bakan
Lord Curzon, Lozann son aamalarna kadar bamsz bir Krdistan savunur.
Bunun nedeni Kerkk petrol ve kendisine bal bir Krdistan amacdr.
Muhtemelen o zaman Diyarbakra kadar, Kuzeyi de biraz iine alan, Kerkk ve
Musul da dahil olmak zere kendine baml bir Krdistan savunma dncesi
vardr. Daha sonra oluan eitli dengeleri gz nnde bulundurarak, ngiltereye
bal bir Krdistann tehlikeli olabileceini dnm olmallar ki bu politikadan
tamamen ark edip Krdistan yok sayma siyasetini karlar iin daha uygun
grmlerdir. Bir lkeyi ve bir halk karlar iin kurban eden bu siyasi anlaya
gre, Kerkk ve Musulu Irak vastasyla denetime almak daha uygun olacaktr.
Bunun iin de artk ngiltere, Lozan tartma platformunda bu plana ynelir. Bir
utan dier uca kaymasnn asl nedeni budur. Lozan anlamasnn birok
oturumunda srarl bir Krdistan savunucusu olan ngiliz anlay, birdenbire
Krdistan yok sayan bir anlaya dnmtr. Halklarn iradeleri, kltrel
gereklikleri, karlar burada hi dnlmemi, karlar ve paylam esas
alnmtr. Mademki istenildii gibi bir konum olumuyor, o zaman yok sayalm
politikas uygulanmtr. Krdistan yok saylnca da Kerkk ve Musulu kendisine
alma olana domutur.
Bundan sonraki sre bilindii zere drt parada ayr ayr gelien isyan ve
atma sreleridir. Krtlere yaklamda tamamen kara dayal bir tutum esas
alnr. Krdistann zengin petrol ve hammadde kaynaklarna gz dikmilerdir.
Btn oyunlar bunun etrafnda dnmektedir. Krtler yok saylnca da
uluslararas anlamay arkasna alan egemen devletler iin i daha kolay olur.
Bylece Krdistanda daha rahat katliam yapma, tmden yok sayma, istedikleri
gibi ynetme sreci gelimitir. 19. yzylda isyanlar vardr, fakat bu isyanlar
zalim, katliamc yntemlerle bastrlmamlardr. Ama 20. yzyldaki isyanlar her
tarafta ok vahice katliamlarla bastrlmtr. Bunun en nemli nedenlerinden
birisi bata Lozan anlamas olmak zere uluslararas anlamalarn Krt
toplumunu yok saym olmasdr. Bu anlama temelinde adeta bu toplumun her
biimde yok edilebilecei ve katliama tabi tutulaca onay alnm gibidir. Bu
nedenle daha sonra Krdistanda yaanan byk trajedilerin ve katliamlarn esas
sorumlusu Lozandaki inkarc anlaytr.

20. yzyl Krt isyanlarnn karakteri

Krdistann en byk paras olan Kuzeyde Krtler, yeni kurulan cumhuriyetin

asli kurucu elerinden olmasna ramen bu stat Krtlere tannmam,
grmezden gelinmitir. Her ne kadar milli mecliste yerel kyafetleri ve kendi
dilleriyle kabul grm olsalar da, esasnda kurtulu savanda gsterdikleri
direniin tam karln almazlar. Mustafa Kemalin Krtler iin dnd
muhtariyet veya bugnk anlamyla zerklik bir trl yasal ve anayasal
gvenceye kavuturulmaz. 1921 anayasas herkesin iinde yer alabilecei bir
ierii ihtiva etmektedir. Ancak Lozan antlamas ardndan hazrlanan 1924

anayasas salt Trkle dayandrlan ve Krt haklarn yok sayan bir ereveyi
esas almaktadr. Yasal ve anayasal dzeyde inkarla birlikte iddetli basklarn
gelitirilmesiyle Krtler yeniden isyan srelerine girmek durumunda kalrlar.
19. yzyl ayaklanmalarnn baarszl, Hamidiye alaylarnn ypratc zellii
ve direngen dinamiklerin farkl taktiklerle rtlmesi zayf ve a okuyamayan
nclklerle birleince yeni dnem ayaklanmalar da clz olmutur. zellikle
gemite ypranan ve gzden den mirler yerine toplumda siyasal ncle
soyunan eyh ve seyitlerin nclkteki yetersizlikleri bu isyanlarn ulusal bir
dzeyde gelimesini engellemitir. Bu temelde cumhuriyet sonras gelien ilk
Krt isyan olan eyh Sait ayaklanmas nemli bir dnemeci ve krlma noktasn
tekil etmektedir.
eyh Sait Ayaklanmas Krt halknn ve egemen yaplarn tepkisini yanstmas
asndan nemlidir. Ayaklanma, airetsel, ulusal ve dinsel faktrlerin i ie
giriinin tipik bir rneidir. Cumhuriyet ncesinde frsatlar olmasna ramen
herhangi bir bamszlk giriim etrafnda birleme eilimi gstermeyen
airetlerin, bu isyanda birounun birleerek bakaldrmalar etnik bir tepkidir.
Fakat merkezi ynetimle atan Krt ileri gelenleri, halka ne somut bir proje
sunabilmi ne de ulaabilecei hedefleri doru saptayabilmitir. 19191923
yllar arasnda bamsz Krdistan kurma eilimleri olsa da fazla giriimci ve
etkili olunmamtr. 1925 isyan ise gittike gten den Krt st snflarnn
glenen cumhuriyet karsnda arlkl olarak inkara kar tepkisel duruunu
ifade eder.
syann kitlesel olduu merkezi alanlar dnda kalan yerleik airetsel ilikiler ve
devlet-airet ilikileri isyana katlm da belirlemitir. syana katlm belirleyen
temel unsur bu gruplarn karlarnn bozulmas, airetler aras rekabet ve
atma durumudur. Airet yeleri birok yerde reislerini ve toplumda dini nc
olarak bilinenleri izliyorlard, buna gre tavr belirliyorlard. Birok Krt
isyannda en belirgin zellik olarak karmza kan bu durum, bu isyanda daha
fazla kendisini gstermitir. Devlet gleriyle hareket etmekten ekinmeyen
birok airetin saf deitirmesi ancak bununla aklanabilir.
20. yzylda Kuzey Krdistanda gelien bu isyann eyh nderlikli olmas
airetsel atma ve rekabeti azaltarak bir nevi birletirici bir rol oynamsa da
tam anlamyla ulusal bir motifin rlmesi baarlamamtr. Krdistanda alevi
airetler, eyh Sait isyanna mezhepsel ve Halit Cibranlnn Hamidiye alaylarnda
albay olmas gibi nedenlerle kaygl yaklam ve katlm gstermemilerdir.
Krdistann farkl blgelerinde yaayan airetler de yeni kurulan Trk devletiyle
karlarnn bozulmamas iin bu isyana katlmamlardr. Bu gibi nedenlerle,
yrtlen baz abalara ramen isyan ulusal bir ereveye kavuamam ve
blgesel dzeyle snrl kalmtr. syann yanl bir anlalma sonucu erken
balam olmas da bunda rol oynamtr. Aslnda gerekten yanl bir anlalma
m yaand, yoksa bilinli bir provokatif tutum mu devreye girdi konusu halen
aratrlmaya muhta bir konudur. Krt toplumunun nclne soyunan
egemenlerdeki ibirliki ve dengeci mantn sonucu olarak bir ksm airetler
tarafsz kalm, bir ksm da ihanet ederek isyann bastrlmasnda rol oynamtr.
Sonuta gl ulusal motif ve argmanlarn olmamas, halk zgrlk eilimini

baarya ulatracak taktik zenginlik ve stratejiden yoksunluk bu isyan da

baarsz klmtr.
Ulusal deerlerinden uzaklatrlan ve kendine baml hale getirilen yerel
otoritelerin glenmesine bile tahamml edemeyen rejim, bu dnem iin daha
ok gszletirme ve datma politikasn uygulamtr. syandan sonra
airetlerden isyana katlan reis ve eyhlerin bir ksm idam edilirken birok
airet ve ileri gelen aile srgn edilmitir. Daha sonra sistematik olarak
uygulanacak olan srgn-iskan politikas, isyan sonucunda tehlikeli grlen
airet ve ailelere uygulanmtr. Bu yaklam Krt sorununun giderek daha da
karmaklamasna ve derinlemesine yol amtr.
nderlik bu sreci yle ifade etmektedir: Birinci Dnya Sava srasnda
elverili koullara ramen tutarl bir antiemperyalist, demokratik program ve
rgt oluturmaktan ok uzak bulunan randa Simko (smail), Irakta Mahmut
Berzenci ve Trkiyede eyh Sait nderlikleri, Krt hareketlerinde en baarsz
roln sahipleri olmaktan kurtulamamlardr. ounlukla emperyalist ajanlarn
basit oyunlarn iliki sanp oyunlarna alet olmulardr. Onca abalar ne
kendileri ne de halk iin bir kazanca dntrebilmilerdir. Miras olarak sadece
ailelerini brakmlardr. Bu aileler zerinde kurulan kontrol ise yine halk
zerinde denetim arac olmaktan teye bir anlama sahip olmamtr. Egemenler
aras bu tarz yaklamlar aslnda tm tarih boyunca bolca uygulanmtr. Zayf ve
yenilmi kiilerin bir denetim arac olarak kullanlmalar yaygn bir politikadr.
Krtlerde bu politika bilinli olmann da tesinde son derece iselletirilmi ve
altrlm olduklar iin gnll olarak kendileri tarafndan kendilerine kar
uygulanmaktadr.
Trk devleti, kanl yntemlerle eyh Sait isyann bastrdktan sonra 1926 ylnda
12 Dersim airet reisinin idam edilmesi Hozatta baka bir isyann balama
temelini atmtr. Ayn yl Sasonda bulunan eyh Sait isyanna katlm olup hala
isyan halinde bulunan ailelere ynelik gelitirilen askeri hareket baar
salayamamtr. Krdistann birok yerinde halen devletle atan gruplar
dalarda varlklarn uzun sre srdrmlerdir.
Bu dneme kadar arlkl olarak bastrma, imha ve srgn politikalar
uygulanrken dier taraftan ise yattrma, kazanma, yumuatma politikalar
devreye konulmutur. Dersim airetlerine ynelik gelitirilen bu politika denge
unsuru olarak ele alnrken, Bektai liderlerinin Dersim ziyaretleri de
eksilmiyordu. Uygulanan dier bir politika da airetleri birbirine kar rgtleme
politikasyd. Bu arada bir milyona yakn Krt srgne tabi tutulmutur.
Trk devleti bu isyanlar ok kanl yntemlerle bastrrken, bir yandan
direnebilecek potansiyele nasl yaklaacan gstermi, dier yandan isyana
katlmayan kesimler zerinde de uygulad korkuyla kendine daha fazla
balama siyasetini gtmtr. Takrir-i Skn gibi kanunlar ok
gndemletirmeden sessizce uygulam, kimi airetlere ve reislerine yerel haklar
tanm ve devlete ball kantlanm airet reislerinin Krdistana dnmesine
izin vermitir. Bir nevi Abdlhamit politikas izlenmitir.
eyh Sait isyannn zerinden ok gemeden 1927 ylnda Ardaki isyan
balamtr. Bu isyan durdurmak ve anlamayla sonulandrmak iin harekete

geen devlet, blge isyanclar ile grmesi iin milletvekilleri gndermitir.

Daha nce askeri g kullanarak bastrlmaya allan isyana kar baarsz
kalnnca, bu sefer uzlama yollar aranmtr. Bu isyana daha ok Hoybun
Cemiyeti sahip karak ynlendirmek istemitir. Ancak merkezi Suriyede
bulunan cemiyetin isyan sreci zerinde ok fazla etkili olamama durumu vardr.
Cemiyetin en etkili katks hsan Nuri Paay askeri komutan olarak buraya
atamasdr. hsan Nuri Paa, Trk devletinin tm rvet ve satn alma
giriimlerini reddederek Trk ordusunun Krdistandan ekilmesini art
komutur. syann banda okumu aydn ve askerlikten anlayan hsan Nuri
Paa bulunsa da Krt tarihsel hastal olan ngrszlk ve saflktan kaynakl
bu isyan da baarl olamamtr. ihanet, rana bel balama ve taktik yaratclk
yakalanamad iin sonu alnamamtr. zellikle bu dnemde ran ilikisi fazla
sonu vermedii gibi, hsan Nuri Paann dostluk kurduu Ermeniler araclyla
Sovyet Rusya ile iliki araylar da sonusuz kalmtr.
Stalin denetimindeki Sovyet Rusya gleri grme amacyla hsan Nuri Paay
bir yere arp komployla teslim alma giriiminde bulunmulardr. Fakat hsan
Nuri Paa kurulan tuzaktan son anda kurtulmay baarmtr. Sovyet Rusyann
Krt isyanlarn desteklemek bir yana, bastrma politikasn esas ald belgelerle
ispatlanmtr.
Askeri adan dier Krt isyanlarna gre biraz daha ileri olmakla birlikte ciddi
bir askeri yetkinlik gelitirilemez. Baz kollar i hatlara doru, Mua kadar
sarktlmasna ramen kalc bir biimde yerletirilmek yerine daha ok Ar
dandan eylem iin gidip gelme biiminde dzenlenmitir. Dolaysyla lkeye
yaylmay hedefleyen kalc bir askeri sistem oluturulamamtr. Oysa eski bir
Osmanl subay olan hsan Nuri Paa gerilla tr hareketlerle isyan ie doru
kaydrabilirdi. Baz abalara ramen bunu baaramayan hsan Nuri Paa tek
kalmtr. Zilan vadisinde katliam gerekletiren Trk ordusu, daha sonra ran
ordu gleriyle birlikte iki taraftan ezme hareketi sonucunda isyan ok kanl bir
ekilde bastrmtr. Cesaretli bir asker olan hsan Nuri Paa beraberindeki az
saydaki bir gle emberi yararak kurtulmutur. syann bastrlmasndan sonra
uygulanan yine srgn ve gertmedir.
En son isyan, byk aclarla hafzalara kaznan Dersim isyandr. Trk devleti
Dersim halkn bastrmann planlarn mecliste yapmaktadr. Bastrma
hareketinin baarl olmas iin provokasyona ihtiya duyulur. Dersim hareketi
ncesinde mecliste hazrlklar yaplmtr. Yre halkndan 200 bin silah
istenmektedir. Bu arada Dersime tannan zgn haklar kaldrlmaktadr. ok
bilinlice yaplan bu tahrik, halk isyana tevik etme ve bunu gereke yaparak
ezme istemidir. Nitekim sonradan gelitirilen sel hareketleri nceden planlanm
olarak ortaya kmaktadrlar. Devletin topyekun ynelim hazrlklarna ramen
birlik salanmyor, birok airet devlet yanls ve kimi de tarafszlk adna
yerinde durmaktadr. etin bir direni ardndan 1937-38 ylnda isyan
hafzalardan silinmeyecek bir ekilde vahice bastrlr. ok kanl yntemlerle
bastrlan isyanda ibirlikiliin ve ihanetin glgesi eksilmez. Dnce dzeyinde
isyan lideri Seyit Rzaya en byk desteki ve bir tr danman olan Alir,
Reyberin ihanetiyle katledilir. Daha sonra yaanan eitli ihanetlerle isyan
zayflatlrken, Trk devletinin kapsaml saldrlar sonucu gerekleen katliam
ve yakma harekatyla isyan bastrlr. Burada Krt halkna kar yaplan byk

vahet ve katliamla yetmi bine yakn Krdistanl katledilmi daha sonra srgn
ile sonu alnmak istenmitir.
Olduka kanl geen bu sre, kahramanlklar kadar ihanetin de belirgin bir
biimde gelitii bir tarihi kesiti ifade etmektedir. Tarihi deerlendirememe,
ngrl olamama, dnya ile ba kuramama, ite birliktelii yaratamama
baarszln temel nedenlerindendir. ihanet ve srece cevap olabilecek
nderlii yaratamama; byk klar yapldnda da bu bykle layk
disiplini gsterememe baarszln dier nedenleri arasndadr.
Bu dnem Krdistann dier paralarnda gelien isyanlarn hemen hemen
hepsinin benzer olduunu sylemek mmkndr. Krt ayaklanmalarnn
sonusuz kalmas ve baarl olamamalarnn nedeni, doru bir mcadele
anlaynn gelitirilememesidir. deoloji ve siyaset alannda doru ve ada bir
izginin yakalanamamas yznden, ayaklanmalarn ulusal dzeye kmamas,
blgesel dzeyde kalmasnn yannda sava taktiklerindeki dar-kyl
isyancln amayan, geri ve sava sanat adna hibir deer tamayan sava
biimi yenilgiyi kanlmaz klmtr. Kuzey Krdistandaki tm ayaklanmalarda
bu durum geerli olduu gibi, Doudaki Simko ayaklanmas ve Mahabad
Cumhuriyeti denemeleri, yine Gneydeki eyh Mahmut Berzenci deneyimleri de
aa yukar ayn nedenlerle yenilgiye uramlardr. Smrgeci ve emperyalist
glerin siyaset ve entrikalarn cevaplayabilecek, zgvene dayal doru bir
siyasi duru olmad gibi, sava taktiklerinde de daha bata kendini yenilgiye
mahkum eden yntemler uygulanm ve bylece Krt halknn byk ryas olan
zgr bir lkede yaama umudu o dnemde gereklememitir.
Bu dnem isyanlarnda Krt kadnlar da direnilerde yerini almtr. Teslimiyet
ve ihaneti reddederek Dersim kayalklarndan kendilerini uurumlara atan Krt
kadnlar hafzalardan silinmeyecek bir iradenin varln gstermilerdir.
Dersim syannda Zarife, ei Alirle birlikte elinde silahyla savamtr.
Yine Sason direniinde isyan nderi olan Ali Yunusun torunu olan Rndexan bu
direnite aktif yer almtr. Direni krldnda yaral olarak Trk subaylarnn
eline geen Rndexana bir subay kendisiyle birlikte olmas temelinde vaatlerde
bulunur. Rndexann direniinden ve gzelliinden etkilenmi olan bu subaya
kar Rndexann yant ok arpcdr. Esir ve yaral olduunu, babasnn hakim
olduu topraklarda kendisine dokunmamalarn, bu snrlardan ktktan sonra
onlara ait olabileceini syleyerek subay ynlendirir. Malabadi Kprsne
geldiklerinde de kendisini kprden atarak teslimiyeti ve ihaneti kabul etmez.
Ar syannda hsan Nuri Paann ei savata kadnlar rgtler ve direnie
katlr. Krt kadnnn teslim olmayan direnii z bu isyanlarda kendisini
arpc bir biimde gstermitir. syanlar temel bir strateji ve zengin taktiklere
dayanmasa da mthi direnilere sahne olmutur.
Smrgeci katliam karsnda kahramanlkla gerekleen direniler ve ortaya
kan agitlerin teslimiyet ve ihanet karsnda direni izgisini temsil etmeleri,
Krt toplumunun yok olmasn nlemitir. Bu temelde bugn Krdistan zgrlk
mcadelesinin nemli bir dzey kazanarak, zafer yryn glendirmesinin
altnda da bu tarihsel direnilerin yaratt etki vardr.

Krtlerin 19. ve 20. yzylda byk ac ve ykmlara neden olan ama

baarlamayan isyanlarnn yetmezlikleri ve sava taktikleri zerine bir
deerlendirme yapmak, bu isyanlarn baarl olmamasna yol aan etkenleri
bilince karmak olduka nemli bir konudur. Verilen bunca bedele karn,
isyanlarn zaferle sonulanmamas ok retici derslerle doludur. nk byk
ac, deneyim ve yaanlan felaketlere ramen Krt halk hala zgrlk
mcadelesini byk bir tutku, srar ve umutla srdrmektedir. Bugn, gemi
mcadele yntemlerinden karlan dersler olmasna ramen ou zaman bu
isyanlarda kullanlan yetmez taktiklerin belli zamanlarda uygulanma durumu
yaanm ve yaanmaktadr. Bu adan nedenlerine inmek ve gereken dersleri
karp topluma mal etmenin gereklilii vardr.
syanlarda uygulanan sava tarz batan itibaren yenilgili bir tarzdr. nemli ve
sonu alc bir taktii, gnn ihtiyalarna cevap verebilecek bir stratejisi
olmayan, tamamen kyl isyanc bir manta dayanmaktadr. Dman
yenebilecek, byk dzenli ordular boa karabilecek herhangi bir strateji ve
taktik manevra anlay yoktur. Bu adan da daha batan itibaren yenilgiye
mahkum bir sava tarznn yrtldn sylemek mmkndr.
En nemli ve mutlaka iyi anlalmas gereken temel husus, Krdistanda srekli
iki izginin var olmas ve birbirleriyle atma gereidir. Birincisi, direni
izgisidir. Bu izgiye tam ulusal bir bilin izgisi denilmezse bile kendi toplumsal
gelenek ve greneklerine, zgrlne bal, bunun iin yabanc egemenliklere
boyun emeyen, bu anlamda her trl zorluu gze alan, gerektiinde mal
mlkten vazgeebilen, ehirden, ovadan ekilerek daa dayanp yar zgr bir
biimde yaamay gze alan direnii izgidir. Bu davran ve yaam biimi
hemen hemen tarihin her aamasnda gze arpan bir gerekliktir. Yabanc
egemenliklere kar boyun emeyen, kendi zgcne dayanarak direnmeyi esas
alan, ne olursa olsun hibir biimde teslim olmayan, gerektiinde dmanla
vuruarak lm seen direnii bir duru biimidir.
Krdistan toplumunda her zaman bu izginin yannda bir de ihanet izgisi
varln srdrmtr. Hi bir biimde toplumsal deer ve zgrlklere
kendisini bal hissetmeyen, egemen snfn aile, kabile karlar temelinde ya da
farkl karlar din kisvesi altnda gizleyerek, srekli d glere dayanmay esas
alan, bir anlamda kendisini pazarlayan, ajan bir yaplanmadr. Bunun temelinde
ideolojik adan ulusal duygular kaybetme vardr. zellikle islamiyetin
Krdistana girmesiyle beraber bu ihaneti izginin artk rndan km
olduu ve kendisine meru bir zemin yaratmaya alt bilinmektedir. Hatta bu
konuda ihaneti merulatrmann gerekesi olarak, biz eyh bir slaleden
geliyoruz, ehlibeyt ailesine dayanyoruz, halifeye balyz diyerek, Krt olduunu
bile inkar eden bir duruu sergilemesi bu durumu olduka anlalr klmaktadr.
Halbuki Araplarn dnda islami olan dier halklarda da farkl gelimeler ve
ilerlemeler yaanmtr. Ancak Krtlerde bu olmamtr. Daha nce belirttiimiz
gibi Farslar islam ia yorumu ile milli bir ideolojiye dntrerek toplumsal
glenmeyi yaamtr. Krtler ise tersine toplumsal adan milli zelliklerini
yitirerek, bzlmeyi, daralmay ve adeta ilelebet bakasnn yedei olmas
gerekirmi gibi bir ideolojik saplanty yaamtr. Bu durum Krt egemen
snfnn tutumu ve Krt din adamlarnn da baml ve ibirliki karakterinden

ileri gelmektedir. Eer byle olmasayd Krdistan koullarna gre doru bir dini
yorumlamayla zgnlk gelitirilebilir ve islamiyet ayn zamanda toplumsal
gelimenin itici bir gc olarak deerlendirilebilirdi. Fakat Krt dindarlar uras,
iinde baz yurtsever klar olsa da bunu yapmamtr.
Kuzey Krdistann baz alanlarnda gelien alevilik ve Dou Krdistann baz
alanlarnda gelien ia ve enel hak mezheplerinin belli aray ve direngenlikleri
olsa da milli bir ideolojiye dnmemilerdir. slamiyete teslim olmayp,
kendinde srar eden ezidilik biimindeki zerdtlk, toplumda azalarak daha ok
bask ve tecride uramtr. Bylece inan olgusu Krdistanda toplumsal
gelimeyi yaratan, tm toplumu bir eksende gelecee ynelten bir toplumsal
ideolojiden ok, toplumsal paralanmann ve paral duruun en temel
sebeplerinden biri olmutur. Btn bu durumlar smrgeciler tarafndan Krt
toplumunu blp paralamada kullanlm, toplumun gszletirilmesinde
temel bir olgu haline getirilmi ve sonu alc olmutur. Hem inan bakmndaki
parallk hem de ar yerelcilik, gelien isyanlarn ulusal dzeyde deil, blgesel
dzeyle snrl kalmasn salayan nemli objektif faktrler olmulardr.
Tarihte gelien Krt isyanlar sadece egemen devletlerin gc tarafndan
bastrlmamtr. Btn isyanlar bizzat ihanet eden Krtlerin de katlmyla
bastrlmtr. Bu, nemli bir gerekliktir ve istisnasz tm direnilerde bu
grlmtr. Bunun karsnda direni izgisi de hibir zaman ortadan
kaldrlamam ve srekli olarak varln srdrmtr. Krt ulusal motifini
temsil eden izgiye kar Krdistandaki ihanet izgisi, egemen devlet ordularyla
birleerek direni izgisini bastrmtr. Hatta direni hatt ierisinden kan
ihanetler yoluyla isyanlar daha ksa srede bastrma olanaklarn
yakalamlardr.
Yezdan er ve Reyber durumu buna arpc bir rnektir. Bu nokta nemlidir.
nk genelde egemen devletler, direniin iinden ihaneti rgtleyerek isyanlar
bastrma taktiklerini gelitirmektedirler. Nitekim gnmzde de bu tr
yntemlere ska bavurduklar bilinmektedir.
Ayn ekilde Dersim isyannda grld gibi, Trk asll Bektai dedeleri Sivas
ve evresinden getirilerek teslimiyet dayatlmtr. Bu aba ve grmeler
sonucunda teslim alnan airetler yoluyla direniin iten kertilmesi esas
alnmtr. Dmann ayn taktikle direni nderliinin yaknna kadar szabildii
de bilinmektedir.
Tm bu olumsuzluklarn nedenini dine balamak ve bunlar sadece dinle izah
etmek kesinlikle yanl olacaktr. Kendi dnemindeki baz Krdistanl
dindarlarn yaadklar milli deerlerden kopu gafletini, toplumda yaratt
tahribatlar ve bu tahribatlarn gnmze kadar etkilerinin aa kmas iin
vurguluyoruz. O dnemde Krt dindar snfnn nemli bir kesiminin yaadklar
uaklk ve ihanet olmasayd, belki de islamiyetin ok farkl etkileri olacakt.
Ancak bu snfn nemli bir kesiminin milli deerlerden kopuu toplumsal
denklemde ibirlikiliin zeminini glendirmitir. Elbette ki drst ve inanl
birok dindarn ulusal hizmetler uruna sarf ettii abalar olmutur. Melay
Cizr gibi birok dindar insann rettii hizmetler ve gelitirdii direniler de
olmutur. Ancak bu kesimin ekseriyeti daha ok ibirlikilik izgisini esas
almtr. Bunda tarikatlarn rol belirgindir. Tarikat bann ibirlikilii reva

grme gibi durumlar olmasa, drst dindarlk kesinlikle yurtseverliin

derinlemesi ve milli deerlerle btnlemeyi gelitirebilecek dzeydedir. Ancak
din adna karclk ve kariyerizm ortal bulandrm, bu snfn kt bir rol
oynayarak drst dindarl glgede brakmasna yol amtr.
slamiyetten nce Krtlerin ideolojik kimlii ve milli ideolojisi Zerdtlktr.
Milli ideoloji ve Krtlerin ideolojik kimlii olan Zerdtln almasyla birlikte,
Krt toplumunda ideolojik planda bir nevi milli deerlerden uzaklama
yaanmtr. Milli ideolojinin toplum nezdinde almasyla birlikte, toplum bir
nevi toplumsal ideolojiden yoksun kalm ve ideolojik olarak darya
balanmtr. Bu durum kendinden, toplumsal varlndan ve gerekliinden
uzaklama zeminini oluturmutur. Bundan dolay Krdistandaki ihanetin
boyutu hemen her dnemde direniten daha baskn gelmitir. Bu, tarihimizde
yaanan bir gerekliktir. Eer imdi yrttmz direni mcadelesinde direni
izgisi ihanet izgisinden daha etkili hale gelmise, bunun belirgin nedeni
ideolojik planda ihanet izgisinin krlmas ve milli duruun gelimesine yol
almasndandr. Ayn zamanda baar ansmzn kesinliini de ortaya
koymaktadr. Daha ak ifade edersek, bugn direni izgisinin etkisi Krt
toplumuna daha baskn klnd iin, zgrlk mcadelesi toplumda daha etkili
olabilmitir.
Dier nemli bir neden de gerekleen isyanlarn hibirisinin tam ulusal bir
motifi oluturamamasdr. Yani Krt halknn tm kesimlerini kapsamamas ve
dnemin ihtiyacna yant olabilecek toplumsal projeleri gelitirememesidir.
syanlar esas itibariyle daha ok yerel dzeyde kalmtr. Mesela en derli toplu
olan ve atmasz bir ortamda kurulan Mahabad Cumhuriyeti bile hibir zaman
tm Dou Krdistan kapsamamtr. Mahabad Cumhuriyeti oluumu Mahabad
ve evresindedir. eyh Sait isyan Amed ve evresinde, Dersim isyan Dersimde,
Ar isyan Ar ve evresiyle snrl kalmtr. Ulusal hareket olmaya dnk belli
dzeyde abalar sarf etmi olsalar da baarl sonular elde etmemilerdir.
Yerelci zihniyet, mezhepilik, tarikatlk ve airetilik bunun nnde engel
olmutur. Bundan dolay smrgeciler tarafndan kuatlmas ve bastrlmas
kolaylamtr.
Direni ve isyanlarn balad 19. ve 20. yzyllar bilindii zere dnya apnda
ulusal kurtulu hareketlerinin geliip glendii ve baarya ulat yllardr.
Ancak bu yzyllarda yaanan Krt isyanlarnn hibirisi bamsz bir dnce
sistemine ulaamam, ada ulusal kurtuluu bir bak asn ve perspektifini
yakalayamamtr. Dar, mezhepi bak asnn etkisinde kalm veya
tarikatlarn bak asyla mezhebi bir ereve ile snrl kalmtr. Ya da Xoybun
rneinde olduu gibi d egemen glerin, rnein Franszlarn etkisinde kalp,
ulusal kurtuluu ilkeleri ok iermeyen bir bak asyla hareket etmilerdir.
Kendi zgcne dayanan, bamszlk, halk, demokratik bak asna sahip
milli demokratik veya sol sosyalist eilimli bir k gereklememi; bilimsel bir
sava tarz ve rgtlenme biimi gelitirilememitir. rgtlenmesi ise eski klasik
rgtlenme biimini aamamtr. Ayaklanma olduunda airet reislerine haber
verilmi, katlmak isteyenler katlm, katlmak istemeyenler katlmamlardr.
Yani toplumun st kesimine, eyh ve airet reislerine dayanan bir bak as esas
alnmtr. Tm topluma ve geni halk tabanna dayanan bir yaklam yoktur. Bu
isyanlarn hemen hemen tmnde halklk ve halka dayanma pek gl deildir.

ncs, toplumda egemen olan snftandr. Ya eyh ya da mirdir. Bu yzden

ulusal apta halktan, tabandan gelen geni bir halk hareketine dnememitir.
Bunun en temel nedenlerinden biri ekonomik ve sosyal yaam koullardr.
Feodal yaam tarz ve bak as hakimdir. Toplum, feodal itleri aamadndan
direniler ulusal bir muhteva iermemi, ulusal kurtulu hareketi niteliini pek
kazanmamtr.
Belirttiimiz gibi birok farkl neden olmakla birlikte esas belirleyici neden; halk
iinden kan, halkn psikolojik ve toplumsal gereklii ile hayal ve zlemini
bilen, bunlarn gereklemesi iin somut ve tutarl projeler gelitirebilen bir
nderliin ortaya karlamamasdr. Bu isyanlarn en temel sorunu nderliksel
bir kn yaanmam olmasdr. Toplumun tmne hitap eden, bu ynyle
toplum tarafndan dikkate alnan, perspektif oluturan, program, stratejisi,
konsepti olan bir nderliksel k Krt halk kendi ierisinde yaratamamtr.
nderlie nce mirler, sonra da eyhler soyunmutur. Ancak bu dzeyde nder
olarak ortaya kan mir ve eyhlerin teorik birikimleri, yeterli bak alar ve
temelleri olmadndan, zgrlk konusunu programlatramamlardr. Ufuklar
ve bak alar dar ve yetersiz olduundan ada bir dnce sistemine
ulaamamalar da buna eklenince isyanlar etkili sonular alamamtr. Bu
isyanlarn baarszln temel balklarla bu ekilde izah etmek mmkndr.
Burada tekrar esas konuya dnecek olursak, Krt toplumunun savaa bak
asna ilikin ifade edilen tarihi srece baklarak unlar sylenebilir:
Toplumda Med airetler konfederasyonu ncesi ve sonrasnda belli bir sava
yetenei ve dzeyi sz konusu olmasna ramen daha sonra giderek Krt
toplumu bu zelliini yitirmeye balamtr. Sava sanatndan, stratejisinden,
biliminden uzaklamay yaamtr. 2000 yl ncesine dayanan sava sanat
teorilemesinin tersine sava sanatn iermeyen, onun taktiklerini esas almayan,
dello biiminde, kar karya gelerek atma tarzn esas alan bir sava
tarznn toplumda oturtulmasnn pay bunda byktr. Gelien d basklardan
kendini korumak iin daa ekilip, dada adeta yar gerilla tarznda kendisini
savunup, bu biimde yar zgr bir yaam esas almtr. Bununla beraber daha
ok feodal ideoloji ve deer yarglarna dayanarak bu dnemde sava tarznda
gs gse (singa sing) bir atma biiminde srar etmitir. Aslnda arlkl
olarak yar hareketli gebe hayatn yaayan Krt toplumunda doal olarak
sava tarzna yansyan da yar gerillaya yakn bir tarz durumu sz konusu iken,
bu giderek mevzi sava tarzna doru bir kayma seyrini izlemitir.
Krt toplumunda sava bilimsel anlamda ele alnmam, daha ok kavga
biiminde bir tarz gelimitir. Daha nce de belirttiimiz gibi 19. ve 20. yzyl
direnilerinde bu tarz bariz bir biimde ortaya kmtr. Krt toplumunun sava
tarznn; kyl isyanclna dayanan, teorik ereve iermeyen, sava sanatna,
onun inceliine ve kvraklna smayan, ok ynll esas almayan kaba
isyanc bir tarz olduunu sylemek, yukardaki blmde de belirtildii gibi en
doru tespit olacaktr.
Bu tarz gnmzde pemerge olarak bildiimiz sava yaplanmasnn da temeli
olma roln tekil etmektedir. Her ne kadar 20. yzylda gelien pemergecilik
klasik bir Krt saval olarak bu sava biraz gelitirmi olsa da, bunun bir

gerilla tarz olmad toplumdan, toplumun psikolojisinden gelen sava tarznn

biraz ilerletilmesi olarak alglanabileceini sylemek mmkndr.
Bugn Krdistanda gelien gerilla hareketi, toplumda bulunan bu sava tarznn
ruhsal ve psikolojik etkisine kar mcadele verilerek zamanla ancak
geliebilmitir.

syanlar sonras lm sessizlii

Dnya genelinde statkolar kinci Dnya Savayla deiirken, Krdistan yine

kendi halinde kr, sar ve dilsiz bir vaziyettedir. syanlarnn ok vahi
katliamlarla bastrlmasndan sonra Krt halk adeta lm sessizliine gmlr.
Birok lkede smr ve eitsizlie kar halklarn yrttkleri mcadele
dnyada demokratik almlarn gelimesine neden olur. Bu durum dnyay yeni
gelimelere gebe klmaya doru evriltir. Ancak dnya bu deiimleri yava yava
yaamaya balamken, Krdistanda adeta lm sessizlii hakimdir.
Krtlerin iinde yaad zulm sistemini ve feryatlarn duyan yoktur. Kald ki
lm sessizliini Krdistan toplumu da neredeyse iselletirme aamasndadr.
syanlarn sert bastrlmasndan sonra mcadele adna yrrlkte olan herhangi
bir ey yoktur. Zoraki asimilasyon, uygulanan tek politikadr. Resmi ideolojinin
esas ald ve uygulad politika inkardr.
zellikle Kuzey Krdistanda diline bile yasaklar getirilmitir. Devletin resmi
ideolojisinin yaklamn destekleyen dier bir eilim de ne yazk ki sol,
sosyalizm adna hareket eden TKPci anlay olmutur. Faizan yntemler ve
katliamlarla isyanlar bastrma tutumlarn desteklemitir. Krt halk katliamdan
geirilirken, yerinden-yurdundan gertilirken kendine komnist, sosyalist
diyenler buna sessiz kalarak bu trajediyi onaylamlardr. zellikle TKPci anlay
sosyalist enternasyonaldeki etkinliini kullanarak isyanlarn gerici feodal
karakterde olduu belirlemesi temelinde, toplumsal ynnn grlmesini
nlemi ve bu katliamlar destekleyip, kamufle edilmesine yardmc olmutur.
kinci Dnya Savandan sonra dnya siyaseti yeni bir araya girmitir. Birok
halk reel sosyalizmden etkilenerek gelien demokratik dalga ve mcadele
sreciyle zgrln salamtr. Ulusal kurtulu savalar olarak da bilinen bu
mcadelelerde kaderlerini tayin etme giriimleri hzlanmtr. in, Vietnam,
Hindistan bata olmak zere birok halkn kurtulu devrimleri bu dnemdeki
konjonktrden g alarak gelimitir.
Krtler bu dnemde dnya dengelerinde yaanan deiimin potasna
girememilerdir. Bu nedenle halklar lehine oluan yeni konjonktr kullanma
ansn bulamamlardr. Krdn tm direni ve yaam emaresi gsteren diren
noktalar nemli oranda kinci Dnya Sava balamadan bitirilmitir. Kuzeyde
Trk devleti resmi ideolojiyle Krtleri krmdan geirirken, Gneyde ngilizler
farkl bir biimde Krt iradesini krarak ayn eyi yapmlardr. Krtleri

ekonomik ve jeostratejik nedenlerden dolay Arap egemen snflara peke

ekmi, hatta daha ileri giderek bizzat uaklarla bombalam ve o dnemde
gerekleen Krt katliamnda rol oynamtr. Benzer konumda olan Fransa da
denetiminde bulundurduu Suriyedeki kk Krdistan parasn
kimliksizletirme temelinde Suriyeye balamay ngrmtr. ran
Krdistannda ise ikinci dnya sava ardndaki dengelerden yararlanarak
Sovyetlerin destei ile 1946da Qazi Muhammed nclnde Mahabad Krt
Cumhuriyeti kurulmutur.
Qazi Muhammed aydn zellikleri olan, iyi niyetli yurtsever bir insandr.
Krtlerin paralanm durumu kendisini zorlam, bu durumu ama gcn
gsterememitir. Buna ramen cumhuriyetin kuruluunda roln oynam ve
hareketin bastrlmas srasnda erkenden gidip ran devletiyle anlaan Krt
airet reislerine bir eit tepki olarak, halkm brakmam! diyerek Mahabad
terk etmemi, Krdistan batanbaa iddet temelinde yeniden igal eden ran
devleti tarafndan idam edilmitir.
Dnya dengelerindeki karn gzeten, kar uruna paray btne feda eden
Sovyetler, Mahabad Krt Cumhuriyeti ile birlikte kurulan Tebrizdeki
hkmetten de desteini ekerek, bir nevi yz st brakmtr. Emperyalistlerle
rekabeti daha gl yrtebilme iddias ve karlar gerei Sovyetler de desteini
geri ekmi, sosyalist deerlerle ters den bir yaklamla Krtler ortada
braklm, bunun sonucunda Mahabad Cumhuriyeti Tebrizle birlikte erkenden
tasfiye edilmitir. Krtlerin yok saylmas anlamna gelen bu siyasetin dnya
dzeyinde merulatrlmas ve resmiletirilmesiyle st betonlanm gereklik
olarak Krtler, artk tarih sahnesinin dna itilmitir. Bylece sadece kapitalist
sistem deil, sosyalist sistem de Krtler zerindeki inkar politikasnn gl bir
aya olmutur.
Mahabad deneyimi srecinde Krt feodal egemenlerinin nclnde
partilemeyi yaayan Krt hareketi, Mahabadn ezilmesinden sonra Douda
artk bir varlk gstermez. Bunun yerine Gney Krdistanda KDP rgtlenmesi
geliir. Mahabad krlmasndan sonra snr takip ederek, Sovyet yolculuu
servenini gelitiren Melle Mustafa Barzaninin 11 yl sonra geri dnmesi ve
Irakta yaanan gelimelerin de etkisiyle Krt hareketi yeni bir srece girer.
1961den itibaren balayan pemerge hareketi nemli bir g olmay
baarmtr. Irak rejimi ile otonomi temelinde bir anlamaya varm olmasna
ramen Krt sorununun uluslararas dengelere ve devletleraras karlara
kurban edilme siyaseti, Krt siyasetinin iinde yaad darlk ve pemerge sava
tarznn bir sonucu olarak darya dayanmas nedeniyle 1975 yenilgisini
yaamaktan kurtulamamtr. Elbette ki nemli kazanmlar da olan bu srecin
daha sonraki gelimelerin zeminini yaratt bir gerekliktir. zellikle daha
nceki Krt isyanlarna gre belli bir gelikinlii olan ve ulus apnda rgtlenme
abalar bulunmasna ramen 1970lerin banda dnyada birok hareket
baarya giderken, dar bir ufka sahip ve kendi z gcne dayanmayan Krt
hareketinin bu dnemde yenilgiyi yaamas zerinde durulmas gereken nemli
bir husustur.
1950ler sonrasnda yaanan gelimeler Kuzey parasn kapitalist smrye
amada nemli rol oynamtr. Fakat bu sre ayn zamanda ulusal dalmay da

hzlandrmtr. Demokrat Parti iktidar ile birlikte Trk egemen sistemi, teslim
alnm Krt hakim tabakalarn da yanna alarak Krt varlna ve Trk emeki
snflarna byk bir bask ve smry dayatmtr.
Bu dnemde Krt halk ezilmi, ayaklanmalar dneminde srgne tabi tutulanlar
geri dnmekle uramlardr. Kuzeyde Krtlk adna giriimler bitirilmitir.
ok clz bir kk burjuva Krtl biiminde varlk srdrenler olmusa da
toplumdan uzak, kendi iine kapal, etkisiz kalm, bir halk hareketi olma ve ciddi
partileme gc gstermemilerdir.
Gneydeki Barzani nderlii ile Trk solundan etkilenip yararlanmaya alsalar
da ilkeli ve tutarl bir oluum ortaya karamazlar. Nitelik olarak feodal dnemin
olduka gerisinde kalan kanksanm ibirlikilikle beraber kuru milliyetilik
dzeyini aamazlar. Yeni kurulan cumhuriyetin karakterini ne doru bir tahlile
tabi tutmular, ne de ona kar nasl mcadele edeceklerini kestirebilmilerdir.
Trk devletinin katmerlemi basks da bu yetmezliklerle buluunca ihtiyaca
yant olabilecek ulusal bir hareket gelime ansn bulamamtr.
Yine bu dnemde Krtleri bin yllarca ayakta tutan, aidiyetini srekliletiren
kltr ve gelenekleri de yasaklanmtr. Kimi zaman bu deer yarglarn
znden boaltarak kendine mal etme giriiminde bulunulmutur. Dayatlan
hakim kltrle toplumun sosyalitesini rtmeyi ve kendinden uzaklatrmay
hedeflemilerdir. Yaamn her dzeyinde uyguladklar zoraki asimilasyonla
dejenere edilmi bir yap oluturulmaya allm, Krdistan corafyas
batanbaa Trke isimlendirilmeye tabi tutulmutur. Bylece Krt halk tm
benliiyle eritilmeye ve bakalama uratlmaya allmtr.
Bu dnemde kimi Krtler yar aydn bilinciyle gizliden gizliye Krtl
yaatmaya alm olsalar da, iyi niyetin tesine geemedikleri iin bir sonu
almaktan uzak kalmlardr.
Ancak Krt toplumunun i bnyesinde yaanan tm yetmezlikler ve dtan
dayatlan youn saldrlara kar, dnya dzleminde 1960l yllarda zgrlk
haykrlar her taraf sarmaktadr. lk toplumsal devrimde yer alm Krt
halknn bu zgrlk lklarnn dnda kalmas beklenemezdi.
zellikle bu dnemde Ortadouda yaam adeta bir kaos araldr. En fazla ac
eken toplumlarn tabi tutulduklar rme srecini byk ve kutsal zgrlk
mcadelesine dntrdkleri gerei tarih boyunca olduka dikkat ekici bir
durum olmutur. Byk yaratmlar kadar, aclara da kaynaklk eden Krdistan
corafyas, bu kaosu zgrlk ortamna dntrmede bir kilometre ta olmaya
aday durumundadr.
kinci Blm

1960l yllarda Ortadouda halk mcadelesi

ve taktikleri

Kan alayan Ortadou

1960l yllarda Ortadou, blgesel dzeyde tm toplumsal dinamikleriyle adeta

kan alamaktadr. Binlerce yl nce Smer rahiplerinin gelitirdii mitolojik
dnce rgs, bu dnemde inceltilmi yntemlerle iktidarlarn esas ideolojik
yaplanmas durumundadr. stelik I. Dnya Sava sonrasnda emperyalist
devletlerin izdii snrlar ve kukla rejimler temelinde tam bir yabanclama ve
kaos ortam sz konusudur. Hemen her devlette diktatryal, totaliter ya da
oligarik ynetimler iktidardadr. Uyguladklar yntemler katliam ve bastrma
eksenlidir. Smr ve bask kltr hzndan hibir ey kaybetmeden devam
etmektedir.
zellikle Krdistan igal altnda bulunduran Trkiye, ran, Irak ve Suriye
devletleri tarafndan Krt halkna kar kullanlan devlet terr temel ynetim
biimi halindedir. Krt isyanlarnn ok kanl yntemlerle bastrlmasnn
ardndan, Krtlk adna hibir emare brakmamada kararldrlar.
Krdistan egemenlikleri altnda bulunduran devletler sadece Krt halkna
ynelik insanlk d uygulamalarda bulunmamlar, o devletin bnyesinde
bulunan tm toplumsal yap bu uygulamalara tabi tutulmutur. Ynetim biimi
despotik, diktatryal ve faizan yntemlerle olunca, bu iktidar srdrmek iin
tm halka kan kusturulmutur.
Ortadouda bu ynl bask cendereleri hzndan hibir ey kaybetmeden
uygulamalarn srdrrken, dnyada demokratik ve ulusal kurtulu
mcadeleleri sol yelpazeyle yeni yaam olanaklar yaratmaktadr. zellikle 60l
yllarda niversite rencilerinin nclk ettii sosyal ve siyasal eylemsellikler

gndemi belirlemede iddialdr. Dnyada yaanan bu deiim rzgarlar

Ortadou halklarn etkisi altna almaktadr.
galci ve Ortadou blgesini bask cenderesi altnda tutan yaplanmalar, artk
dtan kendini dayatan deiim rzgarnn etkisiyle kar karyadrlar. Dnya
halklar cephesinde demokrasi zlemi, emein karln alma istemi ve bar
olgular revatadr. Ancak Ortadou devletleri sosyal ve toplumsal devrimin
yarataca etkinin kendilerini iyice daraltp tehir edeceini bildikleri iin
gereken esneklii salamamada srarldrlar. Geliebilecek bir esnekliin
varlklarn bitireceini dnmektedirler. Bunun iin bask sistemlerini
pekitirme ve her trl demokratik eilimin nne geme temel bir tutum olarak
varln srdrmtr.
Buna kar geni kitlelerin mcadelede doru bir rotay yakalayamamas durumu
da sz konusudur. zellikle Batnn youn abas sonucu Ortadouda
oluturulan srail devletinin yaratt sanclar eitli dzeylerde pratik
yansmasn bulmutur. Bu eksende gelien Arap-srail savalaryla beraber
Filistin halknn gelien bir direni mcadelesi sz konusudur. te yandan
Cezayirin Fransa egemenliinden kurtuluu ok ar bir bedelin denmesi
temelinde baarya ulamtr.
Dnyann dier yerlerinde zulme ve smrye kar gelien gerilla hareketleri
blgede pek gelimemitir. Belli dzeyde Filistinde gelien direniin mcadele
tarz ise daha ok fedai bir tarzda geliip esas gerillay birok adan
uygulayamama durumunda kalmtr. Bu adan blgede gelien mcadele
tarzlarn zmlemek olduka nemli olacaktr. zellikle halklarn kurtulu
mcadelesinde gelitirdikleri sava gerei asndan bakmak gerekmektedir.
Buna gemeden nce sava bilimi hakknda baz temel hususlar vurgulamakta
yarar vardr.

Sava bilimi ve halk sava stratejisi

Sava da dier tm bilim dallar gibi kendine zg bir takm zelliklere sahiptir.
Bugn sava sanat da bir bilim dal gibi kabul grmektedir. Her ne kadar yksek
sesle sz edilmese de, bugn her devletin savunma sisteminde gelikin
akademiler, aratrma merkezleri ve an en gelikin teknolojisini kullanan uzay
bilimi dahil birok bilim dalnda nemli gelimeler kaydeden, sava bilimiyle
uraan kurumlar oluturulmutur. Bu kurumlar sistemin en baat kurumlar
olurken, lkelerin ekonomisinin nemli bir blm de bu tr kurumlara
aktlmaktadr. Nasl ki, tarih boyunca dier tm bilim dallarnda insan tecrbesi,
insann yaad teorik younlama ve pratik deneyimler i ie geirilerek yani
deney, aratrma ve inceleme tarzyla bilim somutluk kazanmsa, sava
konusunda da yle olmutur.
nsanlk tarihi boyunca btn srelerde sava olgusu pratik evrelerden geerek
temel kuramlarna ulamtr. Neolitik dnem sonras tarih, egemenlerle

ezilenlerin mcadele diyalektii zerinden anlam bulmutur. Bu dnemden

sonra, iki toplumsal olgu arasnda yrtlen mcadelenin bir sonucudur tarih.
nsanlk tarihi boyunca gnmze kadar ekillenip gelen, insan tecrbesinin
ortak birikiminin younlam bir ifadesi olarak zengin bir sava bilimi ve sava
sanat teorisi sz konusudur. Sava olgusunda eitli biimler, yntemler ve
taktikler vardr. Yine savalarda halklarn, ezilenlerin kulland farkl yntemler
hep olagelmitir. rgtlenmi, donanm iki ayr ordunun kar karya gelip
savamas, stratejiler ve taktikler oluturup birbiriyle arpmas savan bir
baka ve esas kapsaml boyutu olurken, dier bir boyutu dzenli ordularla halk
kesimlerinin karlkl savamas durumudur. Bu karlamada da bir tarih sz
konusudur. Yani egemen, rgtl, byk gce dayanan, en gelikin silahlara
sahip, otoriter insan gcnn en younlam ifadesi olarak rgtlenmi gl
ordulara kar ezilen halklarn ya da snflarn mcadelesi ve savunma sava da
sava biliminin nemli bir deneyimi ve dal olmaktadr. Genellikle sava bilimini
en iyi kullanan, savala uraan, sava bir sanat olarak ele alanlar profesyonel
askerler, samuraylar, profesyonel ordular, sava stratejistleri ve generaller
olmaktadr. Daha ok yaam boyunca sava sanatn bir meslek edinmi olan
kimseler bunun zerinde younlar ve renir. Ama sradan bir sivil insan bu
denli sava bilimi ve sava yetenei zerinde younlamaz. Dolaysyla bu
gruplar sava sanatn en ok kullanabilen, bilinli uygulayan, teorisini, pratiini
derinlikli uygulama durumunda olan sava rgtleridir.
iddet ve basky tek yaklam olarak belirleyen egemen sava ordular
karsnda halklarn direnme zorunluluklar da ortaya kmtr. Duygusal dzeyi
ar basan bu direnmeler genellikle dzensiz, rastgele, tepkisel klar biiminde
gelimitir. Bunun iin bu direnilere isyan denilmektedir. Halk isyanlar
diyebileceimiz direnilerdir bunlar. ounlukla baarl bir teoriye, derinlikli ve
dnemin ihtiyacna yant verebilecek bir strateji ve taktie dayanmad iin
baar ans ya olmamtr, ya da az olmutur. Anlalaca zere yeterli hazrla
ve alt yapya sahip olmayan bu tr isyanlar, birok imkana sahip gelikin
sistemler karsnda baarl olamamlardr. Bunun ideolojik siyasal dorultuyla
balants olmakla birlikte sava tarznn yetersiz kalmasyla da dorudan ilikisi
vardr.
rnek kabilinden belirtecek olursak; tarihte halk isyanlar adna sembollemi
olan Spartaksn gl ve an en gelikin ordusuna sahip Roma
imparatorluuna kar gelitirdii ayaklanma belli dzeyde bilinli saylabilecek
bir ayaklanmadr. Sava sanatnda birikim sahibi olan gladyatr gelenekten
geldikleri iin bilgi sahibidirler. Spartaks ayaklanmas bir nevi gladyatr
rgtlenmesi zerinden gelien bir isyandr. Buna ramen baarl olamamtr.
nk Romaya kar nasl bir alternatif sistem gelitireceini bilememi ve
kendi ordusuna katlan birlikleri dzenli ve srekli bir ekilde tutamamtr.
Strateji, taktik ve rgtlenmeyi gelitiremeyince de kaybetmitir.
Tarih boyunca Spartaks ayaklanmasna benzer birok halk ayaklanmas
hareketi gelimitir. Bu isyanlar, ayaklanmalar ve hareketler giderek ezilen,
baskya maruz kalan halk cephelerinde bir deneyim ve ustalk kazandrmtr.
Halk sava teorisi bu gerekler ve bedeller zerinden ete kemie brnmtr.
Bu da halk sava teorisi erevesinde, halklarn dzenli ordulara kar direni
yntemlerini, strateji ve taktiklerini somutlatrm ve teorik pratik erevesini

netletirmitir. Bu temelde halk savalarnn baarya gitme ans domutur.

Halk ayaklanmalar deiik karakter ve biimlerle zengin tarzlarla ve farkl
taktiklerle sreklilik kazanmtr.
Halklarn, egemen kesimlere ynelik uygulad sava taktikleri hangi lkede ya
da toplumda uygulanacaksa oradaki ekonomik yaam koullar, sosyal durum,
kltrel gereklik ve zihniyet yaplanmas gz nnde bulundurularak
yrtlmtr. Kapitalizmin gelitii, ehirleme kltrnn yaand, yani
proletarya ve burjuvazinin bir snf olarak ayrt yerlerdeki isyan yntemi
ayaklanma olup, barikat kurarak direnme biiminde pratiklemitir. 19. yzylda
gelien ayaklanmalar barikatlar zerinden olmu ve bu yntemle sanayiye,
ulama, iletiim alarna el koyarak iktidar ele geirmeyi hedeflemi ve birok
yerde baarl da olmulardr. Yani gemite ehir yaam biiminin keskin
izgilerle ayrtrd snflar arasnda sert mcadelelerin yaand ve halk
ynlarnn daha fazla bir araya gelme olanaklarnn yakaland yerlerde halk
ayaklanmalar baarl olmutur.
Kapitalizmin henz tam gelimedii ya da ksmen gelitii, halk ounluunun
krsalda yaad, bir araya gelme koullarnn az olduu yar kapitalist yar
feodal yaam ve ilikilerin hakim olduu toplumlarda ise bu ayaklanmalar
genellikle baarl olamamtr. Onun yerine farkl tarzlarla mcadele araylar
gndeme gelmitir. Bu yerlerde kendini savunma ve direnme yntemi olarak
vur-ka taktikleri uygulanmtr. Bu yntem tarihin ok eski dnemlerinden
gnmze kadar ezilenler tarafndan egemenlerin gl ordularna kar
vazgeilmez direnme biimi olmutur.
Mesela on binlerin Krdistandan getii sefer srasnda Krt halk bu orduya
kar vur-ka taktiini ok yaygn kullanm ve bu taktikle kmsenmeyecek
sonular almtr. Yine skenderin Krdistan geii srasnda bu taktik ok
yaygn kullanlm, skender ordusu bu tarz ynelim karsnda epey
ypratlmtr. Vur-ka yntemleri tarihin tm kesitlerinde kullanlmtr. Fakat
bu mcadele yntemi tek bana baar salayamamtr. Kendini savunmaya ya
da kar taraf ypratmaya dnk olmutur. Bu taktiin bir teorisini oluturma,
onu zengin yntemlerle besleme durumu yaanmamtr.
Napolyonun spanyay igal seferinde yenilen spanyol ordusu subaylarnn vurka taktikleriyle Napolyon ordusunu zorlad ve bir hayli ypratt gereini
tarih not etmitir. Napolyon ordusuna teslim olmak istemeyen ve bir ekilde
igal ordusuna kar direni gelitirmek isteyen spanyol subaylar daa karak
vur-ka taktikleriyle mcadelelerini srdrmlerdir. Bu savata yenilen bir
ordunun gayri nizami sava taktiiyle gelitirdii taktik savunma durumudur.
galci orduyu, Napolyonun ordusunu ypratmada hayli baar da kazanmtr.
spanyol dilinde Gerileo olan gerilla ismi bu dnemde bir tanma ulamtr.
Fakat bu srete gerilla ve gerilla mcadelesi bir sava stratejisi ve teorisine
dnm deildir. Daha ok zayfn glye kar teslim olmak istemeyip
varln srdrmek ve bunu salamak iin sergiledii bir direni ve davran
biimidir. Gl, dev gibi bir ordu vatanna girmi, igal etmi, igale urayan
halk bunu kendine yedirememi, igalci kuvvete kar fkesini bavurduu bu
yntemle kusmutur. galciyi vur, yprat, bu yntemle igalci ordu zerinde

psikolojik bask yarat, ka ve gzden kaybol! Bu taktik yaklam 19. yzylda

yaygnlaan bir direni biimiydi.
20. yzylda kapitalizmin daha fazla gelimesi, hemen hemen btn dnyada
etkisini gstermesiyle beraber in, Vietnam, uzak Asya lkeleri ve dnyann
farkl corafyalarnda igalci ordulara kar gerillaclk direni yntemi haline
gelir. Genelde yar kapitalist, yar feodal yaplanmalara sahip olan bu lkeler igal
altndadr ve bu taktiklerle igale kar direni gerekletirmilerdir. lk balarda
igal kuvvetlerine kar ayaklanmalar gelitirilmi ama uzun vadeye yaylm bir
direni program olmad iin bu ayaklanmalar genellikle baarszlkla
sonulanmtr.
1920lerde inde, 1931lerde Vietnamda kyl ayaklanmalar geliir, ancak
sonu alamazlar. Doru ve yeterli bir strateji olmad iin her iki lkede de
ayaklanmalar baarsz olur. O zamana kadar vur-ka taktikleri dzenli, srekli
kullanlmam, bir sava teorisi durumuna getirilmemiti. spanyada biraz
ekillenen, giderek farkl yerlerde kullanlan, ayaklanmalar desteklemek
amacyla Lenin tarafndan tekrar gndeme getirilen gerilla yntemleriyle
partizan gruplarnn oluturulmalar ve eylemleri, dman tarafn ypratmaya
dnk bir ara taktik giriim olarak anlam kazanmtr. Ancak ayaklanma
denemeleri baarl olamayan inde bu taktik Mao Zedong tarafndan baarya
gidebilecek uzun sreli halk sava stratejisine dntrlmtr. Bu sava
tarznn teorisi Mao tarafndan oluturulmu, pratii de inde uygulanarak
1949da nihai baary yakalamtr. Bu taktikler zerinden inde yaplan
devrimle bu gerilla tarz bir sava stratejisine dntrlmtr. Sonradan farkl
lkelerde byk maharetle uygulanarak birok halk zgrlyle
buluturmutur. Bata Vietnam halk olmak zere birok lkede halk, bu
mcadele yntemiyle dnyann en byk igalci kuvvetlerini yenilgiye uratarak
mcadelelerinde galip gelmilerdir.
Genelde sava glerini iki ayr kola ayrmak mmkndr. Biri an en gelikin
silahlaryla donanm, sayca stn, her trl imkan olan dzenli ordular, dieri
de ok snrl imkanlara sahip sayca az, teknolojik destei yetersiz olan halk
ordulardr. Halk savann temel gc genelde iki kuvvetin birlemesinden
oluur. Bu kuvvetlerden biri gerilla, dieri de onu destekleyen ve besleyen halk
ayaklanmas biiminde somutlar.
Daha ok kapitalizmin gelitii, toplumun nemli bir kesiminin ehirde yaad
yerlerde ayaklanma, toplumun daha az ve dank olarak bulunduu krsal
yerlerde ise gerilla yntemi devreye konulmutur. Kukusuz ki gerilla yntemi
ierisinde de ayaklanma vardr. Gerilla krsalda byyerek ehre doru gelirken,
ehirde halk ayaklanmas ile btnleip sonu alma stratejisini esas almtr. Bu
sava stratejisi 20. yzyln ortaya kard bir sava stratejisidir. Asyada,
Afrikada, Latin Amerikada egemen gl ordulara kar zayf halklarn bir sava
stratejisi olarak ekillenmitir. Bylece gl, an en gelikin tekniini kullanan
ordulara kar, zayf, teknik imkanlar pek olmayan snrl bir rgtsel oluuma
sahip bir halkn direni biimi olan gerilla, baar stratejisine kavumutur. Zayf
bir halkn byk bir orduya kar sadece direnme dzeyiyle snrl olmaktan te,
nasl zafer kazanlabilir sorusuna da gerilla cevap olmutur.

Bunun arpc rnei Vietnamda yaanmtr. lk bata Kuzey Vietnamda

Fransz ordusu 1954te yenilgiye uratlmtr. Daha sonra srdrlen uzun
mcadele sonucunda 1974 ylnda Amerikan ordularna kar bu kez de Gney
Vietnam ayn zaferi kazanmtr. Yine Angolada, Kamboyada, Laosta, Eritrede,
Afrikann farkl lkelerinde, Latin Amerikada Kbada, sonradan Nikaraguada
baar kazanm tarzlar olarak zgrle koan halklara ilham kayna olmutur.
Artk bu tarzn, zayf halklar gl ordulara kar baarya gtren bir sava
tarz olduu anlalm ve kazanlan zaferlerle pratikte kantlanmtr.
Uzun sreli halk sava stratejisi esas olarak aamadan oluur: Birinci aama,
stratejik savunma dnemidir. Dier bir tabirle hareketli gerilla dnemidir. Sabit
mevzilenmeye asla gemeyen, srekli hareketlilii esas alan, yeri-yurdu belli
olmayan gruplarn eylemleri gelitirdii ve halk rgtlemeye, kendini
bytmeye alt dnemdir. kinci aama, stratejik denge dnemidir. Artk
gerillann kendisini giderek bytt, eylemleriyle dmana etkili darbeler
indirdii dnemdir. Baz kurtarlm alanlar yaratt, kurtarlm noktalarn, s
alanlarnn bulunduu, dman tarafndan srekli dikkate alnan bir dzeye
ulaan aamadr. Bu dnem genellikle denge dnemi olarak isimlendirilir ve
hareketli sava taktii temel sava biimi olarak pratikletirilir. Bu dnem ne
dman glerin kurtarlm alanlar alabildii, ne de gerillann beyaz alanlar
alabildii bir dnemdir. Daha ok iki g arasnda dengenin saland bir dnem
olmaktadr.
nc aama, stratejik saldr dnemidir. Gerillann denge dnemini
pekitirdii, kurtarlm alanlar ilan ettii, denge dneminin olanaklarndan
yararlanarak teknik ara gere bakmndan kendini donatt, say bakmndan
glendirdii bir aamadr. Bylece kendisini bir gerilla ordusu haline getirip,
ayn zamanda ehir merkezlerinde de halk ayaklanma dzeyinde hazrlayarak
topyekun mcadele yntemiyle stratejik saldrlar gelitirerek sonu ald
dnemdir. Gerilla sava stratejisinin uyguland lkeler genel olarak bu
aamadan geerek sonuca doru gitmitir.

Ortadouda gerilla olgusu

Tm dnyada yeni rlar aan uzun sreli halk sava tarz Ortadouya snrl
bir biimde yansmtr. Bu tarz ada bir sava tarzdr. Ezilen halklarn klasik
ayaklanmalar yerine -Krdistanda olduu gibi bakaldrp bir kalede sonuna
kadar gnlerce bekleyip lme ya da teslim olma yerine- daha esnek, hareketli,
byk ordular ypratan, giderek kendisini de onlar karsnda rgtleyerek ve
ordulatrarak yenen bir direnme sava stratejisidir. Bu strateji eitli lkelerde
uygulanm ve sonu almtr. Ancak dnyada at yeni umutlara ramen bu
sava stratejisi Ortadouda fazla gelimemitir ve byle bir sava tarz fazla
uygulanmamtr. Eer uygulanm olsayd Krtlerin 19. ve 20. yzyldaki
direnileri acyla sonlanmayabilirdi. Yine, eer gerilla taktii uygulanm olsayd
Libyada mer Muhtarn talyan ordusuna kar yaad hazin akibet

olmayabilirdi. Tanklar karsnda kamamak iin ayaklarn mevziye balama

gibi sava gerei asndan mantkl olmayan yntemlere bavurulmazd.
Sava sadece direnmek iin verilmez, direnmek kadar kazanmak iin de
yrtlr. Tanklardan kamamak iin kendi ayan mevziye balamak sava
kazanmakla deil, sadece yiitlikle anlabilir. Bu yntemle tanklara kar baarl
bir direni gelitirilemez. Byle yaplrsa tank ezer geer. Nitekim byle de
olmutur. Sava bilimi asndan bu bir sava tarz deildir. Ancak ben
dmandan kamyorum diyen feodal duygusallkla oluan yiitliin sava
sahasna bir yansmas olarak grlebilir.
Gerilla olarak bilinen sava tarz Ortadouda ok tannan ve bilinen bir tarz
deildi. Belki bazlar teorik olarak okumu ama pratikte uygulanmamtr. Belki
baz zorunluluklar karsnda asi avare, dalar kendine mesken edinmi baz
ete gruplar ortaya kmtr, ama halk zgrlyle bir balants olmamtr.
Osmanlnn igale uramas ile birlikte Trkiyede oluan Mdafaai Hukuk
Cemiyetleri gibi baz ete gruplar hem Krdistan hem de Trkiyede ortaya
kmtr. Ama bunlar dzenli, sistemli gerilla taktiklerini uygulayan hareketler
deildir. Vurur, daa gelir, dada bir yere yerleir, o kadar. imdi pemergenin
kulland tarzla benzerlii vardr. Bunun gibi yntemler Ortadounun eitli
blgelerinde kullanlmtr. Oysa gerilla stratejisi, ok az bir gle balayp
giderek kendisini bytmeyi esas alan, kendisine toplum ve sava cephesinde
yer aan, kendisini rgtledike dman ypratp daraltan, bylece dman
yenebilecek duruma getiren vur-ka taktiine dayal bir sava stratejisidir.
Dnyada yaanan ve ortaya kan bu zengin yntemler Ortadouya fazla
yansmamtr. Trkiye, Krdistan ya da Ortadounun dier blgelerinde
uygulanan tarzlar bu stratejiyi izleme biiminde olmamtr. Belki zorunluluk
karsnda daa km, daa dayanan, ekya, ete tarznda bir sava gelimitir
ama ok dar ve mahalli dzeyle snrl kalmaktan kurtulamamtr.
ete tarz Krdistanda da youn bir biimde kullanlmtr. Belki Krdistann
corafik koullarndan dolay biraz farkllk gstermitir, fakat uygulanan yine bu
tarzn biraz gelitirilmi bir versiyonudur. Barzani nclnde gelien
pemergecilikte bu tarzn biraz ilerleme durumu sz konusudur. Pemerge bu
klasik tarzn biraz daha ilerletilmi halidir. Bir nevi klasik Krt sava tarznn
gnmzdeki temsili olmaktadr. Bu sava tarz ak ki gerilla deildir. Gerilla
stratejisini esas alan, ona gre younlaan bir tarzdan ziyade, klasik ayaklanma
ile gerilla arasnda bir yerde durmaktadr. Belki de tm Ortadouda bu taktii en
ok Krtler uygulamtr, pemerge pratii ile bunu biraz daha ilerletmitir.
Fakat pemerge sava tam bir gerilla sava tarz deildir.
Pemerge sava tarz da vur-ka taktiini esas alr ama pratikte uygulanan
gerillann stratejisini btn boyutlaryla gelitiren bir tarz deildir. Dzenli ve
donanml gl ordulara kar srtn dayayaca bir yer, s alan veya
dayanaca bir lke olmas durumunda taktik alm yapabilmektedir. Byle bir
s alan yaratlmad, sava sevk, idare ve koordine edecek bir karargahlama
olmad srece baar ans kalmamaktadr. Pemerge tarz gerillaya yakn
olmakla birlikte, gerillann hibir yere dayanmakszn kendini var etme taktii
daha farkldr. Pemerge tarz bu ynl bir yaklam gelitirememi, bu nedenle
her koul altnda dmanla savaabilen bir pozisyon yakalayamamtr.

Dmann iine szan, kalbine giren, lmcl darbeler vuran, her yere girip
kabilen gerilladan ziyade kendine zg bir tarz yaratmtr, buna pemerge
tarz denilebilir.
Gney Krdistanda pemerge tarz 1961 ylnda gelimeye balamtr. Ayn
dnemde Filistinlilerin daha bilinli gerilla tarzn uygulama abalar vardr.
Teorik younlama temelinde gerillay gelitirme abalarna girimektedirler.
Ancak Filistinin arazi koullar buna pek olanak vermez. Filistinin ok dar bir
araziye sahip kk bir lke olmas, arazi koullarnn gerilla savana yeterince
yatkn olmamas bu abalarn engeller. Ayn zamanda sraillilerin Filistin halkn
ge zorlamas sonucu Filistin devrimci glerinin Filistin dna kmas da buna
eklenince durum daha iyi anlalr olmaktadr. Btn bunlardan dolay Filistinde
gelitirilmek istenen gerilla oturmaz ve kendine zg bir tarzn olumasna
neden olur. Bundan kaynakl in ve Vietnamdaki gerilla dzeyine ulaamaz.
Dolaysyla Filistinlilerin kendine zg tarz olan fedailik ne kmaya balar.
Zaten Filistinlilerin savalar fedai olarak isimlendirilmektedir. nk artk
fedai tarz uygulanmaktadr. Fedai sava tarz dmann iine dalma zerine
kuruludur. Dmann ierisine girecek, vurabildii kadar vuracaktr. Ancak
taktikte yaratclk ok fazla esas alnmam, dman beklemedii yerde vuracak
sarsc yaratclk gelitirilememitir. Bu tarz sonucunda eylemci g ya imha
olacak ya da nemli oranda darbe alacaktr. Baka bir sonucun ortaya kmas
mmkn deildir. Kra dayal, vur-ka taktiini uygulayan, giderek kendisini
byten, byle bir stratejiye dayanp sonu alan bir gerilladan ziyade o
koullarda kendine zg fedai tarz uygulayan bir sava gereklii tarznda
ekillenmitir.
ncesinde Filistinliler ile srailli gruplar arasnda yar dzenli ordu, yar gerillaya
benzer birbirine kar baskn hareketleri yaanmtr. Bu gruplar dzenli ordu
deildir ama gerillaya da ulaamamtr. Birbirine kar ete gruplar biiminde
rgtlenmi, Kuds sokaklarnda her biri bir mahallede birbirine kart hamleler
ve basknlar yapmlardr. Yine krsal alanda, kylerde bir grup bir ky
savunurken, br o ky basyor, byle karlkl sren bir tarz hakimdi. Daha
ok kyl sava tarzna benzeyen bir tarzdr. Bu tarz ak ki gerilla tarz deildir.
nk gerilla kra dayanan, kk bir gle balayp giderek kendisini byten,
stratejik savunma dneminden zamanla stratejik denge dnemine gei yapan,
bu temelde sonu almaya doru gelime kaydedendir. Ne Krdistanda, ne de
Filistinde byle bir strateji izlenmemitir. Bu ynyle bunlar daha ok birer
direni gcdr. Her ikisi de ok sonu alc olamamlardr. Krdistanda
pemerge tarz, Filistinde ise fedai tarz nemli pratik deneyimler ortaya
karm olmasna ramen in ve Vietnamda geliip zafer kazanan gerilla
esaslarna ulaamamlardr. Daha ok kendine zg bir tarz biiminde
ekillenen direni pratikleri ve mcadele gleri biiminde pratiklemilerdir.
Bu tarzn sonu alc olmad Filistin hareketinin birok sefer katliamlara
uramasndan bellidir. Filistinde dnyann tm ilgisini eken, tm dnya
tarafndan gpta ile izlenen bir fedai tarz olmasna ramen ulusal zgrl
salama konusunda baarl bir pratik sergilenememitir. nk gemite daha
ok Filistin dnda, rdnde, Suriyede ve Lbnanda slenmi bir harekettir.
1974 ylnda rdn devleti Filistinlilere ynelip 100 binden fazlasn katletmitir.
Filistin gerillas bu kayplardan sonra Suriye ve Lbnana ekilmitir. Sonrasnda

1976 ylnda Suriye ve Lbnan onlara ynelmi ve bylece ikinci bir katliama
uramlardr. slenme anlamnda corafya ve yer sorunu yaayan bir gerilladr.
Bu fedai topluluu byk bedellerle gsterdii kahramanlklara ramen iler
acs durumu yaamaktan kurtulamamtr. Kendi topraklar dnda mlteci bir
yaamla mcadele yrtmlerdir. Bu durum bile Filistin hareketinin trajedisini
ortaya koymada yeterli bir ilev grmektedir.
Belirttiimiz gerilla olgusu in ve Vietnamda ekillenen ve uzun bir mcadele ile
zaferi yakalayan bir nitelie sahiptir. Dnyann dier lkelerinde uygulanan
gerilla tarzlar kendisinden daha byk ordular yenebilecek bir dzeye
ulamtr. Hem pemergecilikte hem fedailikte byle bir dzeyin gelimesinden
bahsetmek gtr. Dolaysyla bir zafer stratejisine dayanan glerden ziyade
birer direni gleri durumunda kalmlardr.
68 Genlik Hareketi
ve Trkiyede balamadan biten gerilla ryas

Genelde 1970li yllar Ortadouda sol, komnist ve ulusal direni

mcadelelerinin revata olduu yllardr. Trkiyede ise 68 genlik hareketinin
yaratt dalgalanma gelime gsterir. Vietnam gerillasndan olduka
etkilenmitir. 70lerin banda gerillalamay hedefleyen yce bir giriimdir.
Trkiye genlii, kurtuluu gerillada bulmutur ve uzun sreli halk sava
stratejisine sarlmtr. Genlik hzla sol kulvarda eitlik, zgrlk, kardelik
mcadelesi veren rgtler kurarak etrafnda birleir. THKP-C, THKO ve TKKO
bu eksende birer genlik hareketi olarak yapsal gereklie ulamlardr. Her
rgtsel oluumun dnce ve bilincine gerilla ordusuna dnme karar
yerleir. nk Trk devletinin esas ald karakter faizan yapda srar etmek ve
denetimine girmeyeni ezmektir. Byle bir devlet gereiyle mcadele etmenin
tek yntemi gerilla sava tarz olmaktadr. Trk devletinin faizan yapsn
bilince karan Trkiye devrimci genlii hedefine ulamak iin Filistinin yolunu
tutar. Oradan alaca eitimle halk sava konusunda derinlemek ve halk
savan lkeye tarmak ister.
Gerilla mcadelesi yanls olanlar kararlarnda net, tutumlarnda ikirciksizdirler.
Gerillay hedefleyenler devrimci, hedeflemeyenler oportnist olarak alglanm,
byle bir yaklam egemen olmutur. Grld gibi ok gl bir biimde
bilinlere gerillaclk yerlemitir.
Bu dalgalanmann yaratt hareket henz toy olmasna ramen yine de gerillaya
dnmeyi hedefler. Halk zgrln salamak, smry ortadan kaldrmak
iin gerillasal klar da yapar. Sinan Cemgil ve Mahir ayanlarn k vardr.
Deniz Gezmiler eitim amacyla Filistine gidip dnmlerdir. Aslnda Deniz
Gezmilerin de da zerinden gerillay gelitirme amalar vardr. brahim
Kaypakkayann daa dayanmas ve gerilla sava teorisine ilikin yazd yazlar
vardr, bu konuda abalar gelikindir. Zaten daha sonra krda atmada ele
gemitir. brahim Kaypakkaya gerillay Trkiyeye tamak iin olduka
younlamtr, hatta giriimde bulunmutur. Ama yeterli dzeyde bir
tecrbenin olmamas, alt yap hazrlklarnn yaplmamas ve slenme alanlarnn

gelitirilmemesi bu k glenmeden sona erdirir. Belli bir direniten sonra

gerekleen ynelimi karlayamazlar ve tasfiye edilirler. Bu dnemde
Krdistanda Dr. ivan (Sait Krmztoprak) nclnde bir k abas yaanr,
fakat daha rengini belli etmeden Gney Krdistana dayanmak isteyen bu grup
birbiriyle attrlarak tasfiye edilir.
68 genlik hareketinin giritii deneme ok cesur bir giriim ve bir o kadar
anlamlyd. Fakat deneyimsizlik ve birok etkenin i ie gemesi baarl olmasn
engelledi. Askeri sanatta ciddi bir younlamay yaamamlard. rnein, Mahir
ayanlar bir ky evine girmi ve baskn olunca evin damnda atmlardr.
Byk bir cesaret var, kararllk var, iyi bir direni ruhu var, ama ac sonla
karlamaktan kurtulamamlardr. Buna ramen nemli bir deneyimi
balatmlardr. nder Apo da Mahirlerin kndan esinlenmi, ayn erevede
younlaarak Trkiye Devrimci Hareketinin 70lerde yapamadn, 80lerde
yapmtr. Onun iin birok Trkiyeli devrimci dost, bizim yapamadmz siz
baardnz diyerek her zaman Krdistandaki gerillay desteklemitir. Belki fiili
destekte bulunmadlar ama szleriyle, davranlaryla Krdistan gerillasn
desteklediler.
nder Apo Mahir ayanlarn, brahim Kaypakkayalarn, Deniz Gezmilerin
izgisini Krdistanda devam ettirmitir. Bu erevede PKK hareketi gerillay
Ortadouya tarmtr. PKK hareketi gerillay Ortadouya tarrken hi
kukusuz ki Filistin halk direniinden ok faydalanmtr. Krdistan gerillas
Filistin eitimini alarak, orada verilen halk sava teorisini kendi koullarna
uygulamtr.
PKK mcadelesine kadar, zafere dayanan derinlikli bir stratejiye sahip olan
gerilla Krdistana yerlememitir. Gerilla sava stratejisini Krdistana ilk
tayan nder Apodur. nder Apo ayn zamanda Krdistana bilimsel ideolojiyi
tam, bu temelde siyasi ve rgtsel dorultuyu belirlemitir. Bu anlamda
Krdistan halk direni mcadelesini yeni bir direni izgisine kavuturmutur.
Bunun genel erevesi de 80lerden sonra gerilla biiminde ekillenen bir sava
stratejisi olarak somutlamtr. u hususu rahatlkla belirtebiliriz: Gerillay
Ortadouya gerek anlamda tayan hareket, PKKdir. Krdistan ve Ortadouda
PKKden nce de kukusuz ki direniler vardr. Fakat zafer izgisinde yrme
anlamnda gerilla perspektifine ulam direniler deildir. Baz hareketler
gerilla olmak istemilerdir ama pratik uygulamada baarl olamamlardr.
Dolaysyla dmann veya egemen glerin gl, rgtl, organize ordularna
kar, yoksun ve az olanaklara dayanan snrl saydaki gle mcadeleyi yrten
hareket ilk kez PKK nclnde Kuzey Krdistanda gelien ve gerilla biiminde
somutlaan hareket olmutur. Bu anlamda diyebiliriz ki, Kuzey Krdistanda
bugn mcadele yrtmekte olan zgrlk gerillas, ayn zamanda gerilla sava
tarzn sadece Krdistana deil, Ortadouya da btn normlaryla tayan bir
role sahiptir.
Krdistandaki gerilla daha ok Vietnam sava tarzndan esinlenmi ve kendi
lke koullarna uygulama esaslarn gelitirmitir. Bu eksende Krdistanda yeni
bir tarihi srece yn verecek gelimeler yaratmtr. Gemi tarihsel ve
toplumsal direni geleneinden miras ald agitlii, yani yiitlii akl ve taktikle

buluturan bu hareketin sadece Krdistanda deil Ortadouda yeni bir tarihi

mcadele srecini balatmas artk kanlmazdr.

nc Blm

PKK Direnii

Krdistanda asimilasyon politikas

Krdistanda 19. yzylda gelien direnilerin yenilgisi ve ardndan gelitirilen

Hamidiye alaylarnn yaratt danklk enkaz zerinden gerekleen 20. yzyl
isyanlarnn da katliamlarla bastrlmasndan sonra 1970ler dnemine
gelindiinde Krt toplumsal gereklii iler acs durumdadr. 20. yzyln ilk
eyreinde Ortadounun yeniden dzenlenmesi srecinde yaplan anlamalarla
Krdistan yok saylmtr. Aslnda 19. yzyldaki isyanlarn yenilgileri 20.
yzyldaki inkarn bir siyaset haline gelmesine neden olmutur. Eer 19.
yzyldaki direniler yenilgi, dalma, zlme ve paralanmayla
sonulanmasayd, Krt halk bu kadar derin tahribatlara uramaz, kendi
gerekliinden bu kadar uzaklamazd. zellikle Hamidiye alaylar ile derinleen

i ihanet ve i atma durumu gelimeseydi, herhalde 20. yzyln ilk eyreinde

Lozan antlamas denilen inkar sistemi ile karlalmazd.
Lozan anlamasyla beraber Krdistan zerinde resmen uygulanan inkar siyaseti
sadece blge devletlerinin gelitirdii bir siyasetle snrl deildir. Bu inkar ve
yok sayma siyaseti uluslararas sistemin dayand bir reddeditir. Bu
anlamayla Krtler uluslararas arenada resmen silinmi, bir halk ve insani
haklara sahip bir toplum olarak kabul grlmedikleri ilan edilmitir. Bu adan
Krdistan zerindeki inkar siyasetinin dayand sistem, uluslararas bir inkar
sistemidir. Lozan Anlamas ile karar altna alnan Krdistan smrgecilii
uluslararas dzenin gelitirdii bir smrgeciliktir. Krdistanda uygulanmakta
olan smrgeciliin bu karekteri bugn bile Krt sorununun zmn
engelleyen en nemli faktrlerden birisi durumundadr. Bu temelde
Krdistanda akl almaz bir inkar ve bask sistemi gelitirilmitir. Krdistan
zerindeki inkar siyasetinin uluslararas gler ile planlanm olduunun kant
uluslararas bir anlama olan Lozan anlamasyla resmiletirilmi olmasdr.
Krdistan zgrlk hareketinin tarihsel direni geleneinin kulland yntem,
tarz, yaklam, taktik ve ideolojik gerekleme dzeyinden kard derslerden
hareketle Lozanla resmiletirilen uluslararas inkar politikasn krmasnn
yanklar bugn tm dnyada etkisini gstermektedir. PKKnin direnii her ne
kadar Krdistanla snrl olarak alglanm olsa da, znde uluslararas inkar
sistemini ykmay da hedefleyen bir anlama sahiptir. Kiilik ve zihniyet
dzeyinde Krt halknn ezilmilii ve bastrlml iselletiren gerekliini
ykarak, yerine yeni bir toplumsallk ve dnsellii yerletirmesinin pay bunda
byktr. Bu adan PKK hareketi uluslararas inkar sistemini yine uluslararas
bir mcadeleyle krmasn bilmitir.
PKKnin mcadele stratejisinden kaynakl olarak bu dnemde birok evre Krt
sorununun uluslararas bir sorun haline geldiini belirtiyor. Krt sorunu
kendisine ynelik gerekletirilen adaletsizlikten kaynakl olarak zaten
uluslararas bir sorundur. Krt sorununu devletleraras sorun haline getirenler
uluslararas glerdir. Kat inkar politikas ve iddet yntemlerinin getirdii
bastrlmlktan dolay uzun yllar gndemden karlmt. Ama yrtlen
mcadele ile son yllarda yeniden uluslararas gndeme tanmtr. Bu adan
Lozanda temeli atlan kat inkar zihniyetini kran da PKKnin bamsz, ideolojik,
bilimsel temellere dayal bak as ve yksek bir iradeyle donatlm direni
gerekliidir. Bunun dnda hibir kn, uluslararas inkar siyasetini amaya
yetmeyecei aktr.
Krtlerin en doal insani ve toplumsal haklarn savunmamalar iin her trl
bask mekanizmalar uzun yllar boyunca srarla srdrlmtr. Bu nedenle
Krdistan igal altnda bulunduran devletler Lozandaki inkar politikasn da
arkalarna alarak bu inkar siyasetini nihai amacna ulatrmak iin iddeti temel
yntem olarak grmlerdir. Bir olgunun inkar edilmesi, o olgunun hibir zaman
olmayaca anlamna gelmez. O halde inkar edilen olgu yok edilmelidir ki, sonu
alnabilsin. Bunlar yaplamazsa o zaman varln ortaya koyamayacak dzeyde
bertaraf edilmesi gerekir. Byle bir aamaya ulamak iin Krdistan zerinde
egemen olan devletler uluslararas anlamalarla inkar edilen halk ve lkesini
sonsuza dek iradesizletirmek iin gerekli olan yntemleri srekli bir biimde

kullanmlardr. Ortadou corafyasnn en eski halk olan Krtler bu temelde

tarih ve insanlk sahnesinden ok acmaszca silinmeye allmtr. Hem de ad,
dili, kltr, tarihi, gelenek ve grenekleriyle birlikte! nk Lozan anlamasyla
Krdistan drt paraya blnm ve her parada uygulanan siyaset hemen
hemen ayn erevede olmutur.
Kukusuz lkesini blme anlamalarna kar Krt halknn sessiz durmas
beklenemezdi. Youn, srekli ve frsatn bulduu her zaman diliminde kendini
savunmak iin direnie gemesi kadar daha doal bir durum olamazd. Bundan
kaynakl olarak isyan ve bastrma biiminde sren bir sre balad. Krdistan
zerinde katliam, srgn ve tenkil hareketleri gelitirildi. Fiziki katliamlarn
yannda bir de Krdistanda kltrel soykrm politikas devreye konuldu. Beyaz
soykrm olarak da literatrde yer alan kltrel katliamla Krt toplumu
gemisiz ve hafzasz klnmak istendi. Krt toplumu her adan zayf klnmaya
ve dinamikleri krlmaya alld. Yaamn akla gelebilecek her ayrntsnda
asimilasyona tabi tutularak egemen halka benzerletirilmesi planland. Bu
biimde Krt halkn yok saymann siyasetini uygulamak iin zemin yaratld.
Drt parada uygulanan politikalarda baz yntemsel farkllklar gze arpsa da
esas itibariyle ayn anlay erevesinde bir yaklam gelitirildi. Tm paralarda
ayn dozajda e gdml bir siyaset belki uygulanmamt. Ama znde her
paradaki uygulama hedef bakmndan ve z itibariyle ayndr. Drt parada da
ayn amaca hizmet eden politikalar yrrle konuldu. Dnem dnem o devlete
egemen olan iktidarlarn dengeyi korumak iin uyguladklar politikalarn da
srece etkisi olmutur. Genel olarak her drt parada da uygulanan siyaset,
Krtlerin yok saylmas ve inkar edilmesine hizmet etmitir. Bu bakmdan
egemen devletler ayn hedefte birlemilerdir.
Krdistann en byk parasn denetiminde tutan Trkiyenin daha nce
Ermenilere kar uygulad katliam ve tehcir ile Rumlara kar uygulad
kartma vb yntemlerin aynsn Krtlere de uygulama koulunu bulmamas
Krtler asndan bir avantaj olmutur. Ama frsatn bulduu her zaman zarfnda
kimi yerlerde Krtlere de srgn, bastrma, kartma gibi yntemleri uygulad
biliniyor. Esas itibariyle Krtlerin hem geni corafyaya yerlemi olmalar, hem
de nfus olarak daha youn olmalar ve gayr Mslim uluslara gre asimilasyona
daha fazla ak bulunmalar ayn akibete uramasn engellemitir. Ermeni ve
Rumlara uygulanan politikalardan farkl olarak Trk devleti, Krt halkn kendi
uluslamasnn malzemesi yapma politikasn daha doru bulmutur.
Anlalaca zere Krt halknn bakalama uratlarak asimile ile
Trkletirilmesini siyaseten karna daha uygun grm ve bunu temel bir ama
yapmtr. Trk devletinin uygulad bu politika 1940lara kadar gelien igal
sreci tamamlandktan ve Krtlerin btn direni dinamikleri ezilip bertaraf
edildikten sonra gndemlemitir.
1950li yllardan sonra kapitalist gelimenin Krdistana yansmasyla
asimilasyon politikas daha da hz kazanmtr. Krdistann en cra kelerine
kadar karakollar ve okullar tanmtr. Karakol ve okul kurma dnda Krt
halkna insani boyutlarda hizmet gtrme anlay kesinlikle gelimemitir.
Olaan koullarda bakldnda okullarn ina edilmesi olduka masum ve
aydnlanmaya dayal grlebilir. Ancak Trk devletinin yaklam asla hizmet ya

da aydnlanma ekseninde deildir. Okullarn almas tmden asimilasyon

politikas ile balantldr. Kurulan okullar birer asimilasyon oca grevini
grm, bununla Krt toplumu zerinde adeta kla kltr hakim klnmaya
allmtr. Krdistanda kurulan karakol ve okullar ortaklaa bir biimde
ideolojik ve askeri klalar olarak, toplumu bask altnda tutma ve bakalama
uratma roln oynamlardr.
Bir taraftan Krdistann zenginlik kaynaklar boydan boya talan edilirken, dier
taraftan karakol ve okul kurmakla kendi sistemine uygun bir toplumsal gereklik
biimlendirilmeye allmtr. Bilim akademileri olmas gereken niversiteler
bile bir halkn yok saylma teorilerinin gelitirilme merkezine dntrlmtr.
Krtler da Trkleridir, da banda karda yrrken kan kart-kurt sesleri
zamanla Krt olarak telaffuz edilmitir vb yaklamlarla yalana bilimsel klf
uydurulmutur. Bilim adam olmas gereken birok retim grevlisi, doent ve
profesr bu yalana ortak olmutur. niversitelerde profesrlerin de yardmyla
gne dil teorisi vb tezlerle inkar szde bilimsel temellere oturtulmaya
allmtr. Bu bilimsel izahlarn da ok yaln gsterdii gibi karakollarn amac
Krtlerin banda srekli sopa tutma, okullarn kurulu amac da bu bilim ve akl
d teorileri Krt ocuklarnn beynine yerletirmekti. Temel ama ise Krt
halkn Trkletirme politikasnn bir malzemesi haline getirmekti.
Bir ulusu bir baka ulusa eklemlemeye alma siyaseti insanlk d ve ok
ahlakszca bir davrantr. Bir halkn dayand tarihsel gereklie inkar
dayatmak, kendi geleneini, greneini, tarihini, kltrn egemen ulusa tabi
klmaya almak insanlk d uygulamadan baka bir ey deildir. Beyaz
katliam gerekletirmeyi ve bir halk tmden bitirerek katletmeyi ifade
etmektedir. 1940larda Kuzey Krdistanda balayan bu siyaset 70lere
gelindiinde bir hayli mesafe kat etmitir. zellikle Krdistann eitli
alanlarnda 50lerden sonra gelitirilen okullar asimilasyon ocaklarna
dntrlm, adeta kla kltr tarznda bir eitimle Krt halkn
bakalama uratma politikasnn merkezi haline getirilmitir. 1970li yllara
kadar bu srecin bir sonucu olarak metropollerde niversite okumaya giden
birok Krt genci vardr. Halktan ocuklarn da bu okullarda okuyarak bir
biimde Ankara, stanbul ve deiik niversitelerde okumaya balad yllara
tekabl ediyor. 70ler ncesinde niversitelerde okuyan Krt genlerinin says
olduka snrldr. Feodal komprador aile ocuklar dnda bu zamana kadar
niversitelerde okuyan pek kimse yoktur. Krdistanda yaygn olarak gelitirilen
yatl ilkokullar, yatl retmen okullar vb okullar basamak yapan Krt halk
ocuklar niversiteye kadar kabilmilerdir.
Burada uygulanan politikalarla gelitirilen ihaneti kiilik ve karakter
yaplanmas ok ilgin bir yaplanma ortaya karmtr. nce bastrma, katletme,
sonra srgnlerle gzda verdikten sonra onu okutma yoluyla ehliletirme ok
arpk bir kiilii ekillendirmitir. yle ki kendi katiline tapar hale getirilmitir.
Dedeleri, neneleri ve babalar isyana katldklar gerekesiyle idam edilenlerin
ocuklarnn daha sonra devlete nasl uak olduklar arpc bir biimde
grlmtr. Yrtlen derin ve ok ynl asimilasyon ile Krtn ibirliki, st
tabakalarn ihaneti karakterine dayandrlan bu politikalar kmsenmeyecek
sonular elde etmitir. Krdistanda egemen snflarda, zellikle de Nakibendi
tarikat somutunda var olan ihaneti karaktere dayanan bakaldran ezme,

dierini de ok youn bir asimilasyon politikas ile Trkletirme siyaseti ok

ilgin tipleri halkn bana bela etmitir. Kamuran nan, Hseyin elik, Hikmet
etin ve Abdulkadir Aksu gibi ucubelemi, devlete gbekten bal, kendi nesline
dman kiilikleri ortaya karmtr. Bu tip kiilikler devirme kiilikler olup
kraldan daha kralc kesilmilerdir.
Osmanl dneminde yaygn olan devirme politikalar zamanla Trk halknn
bana en byk felaketleri getirmitir. zellikle Yenieri ordusuyla devlet
siyasetine bulaan bu devirme anlay Trkiyeyi hala ciddi sorunlarla kar
karya getiren temel olgulardan biridir. Trkiye devletinin dayand miras olan
Osmanlnn temeli devirmecilie dayanmaktadr. nk Osmanl devleti,
Bizansn enkaz zerinde kurulmu bir imparatorluktur. O koullarda
devirmeyi gerekletirmek zorundayd. Bizansn imparatorluk kalntlar ya
iine alnp eritilecekti, ya da bu kalntlar srekli onun iin bir isyan tehdidi
olarak kalmaya devam edecekti. Osmanlnn yapmas gereken akla en uygun
yntem Bizansn bu artklarn bnyesine almak olacakt. Nitekim yle de yapt.
zellikle yenieri glerinin oluturulmas srecinde bu politikay daha yaygn
bir biimde gelitirdi. Bu durum kendisiyle beraber, gereini ifade etme deil
de, olmas gereken dzeyi temsil ediyormu gibi bir tiyatro oyununa yol at. Kii
kendi hakikatinin farknda olmam, nasl olmas gerekiyorsa yle grnmeye
inandrlmtr.
Bu durum bir gerein var olduuna inanlmasna ramen srarla o gerein
grlmek istenmemesine benziyor. Osmanl ve sonrasnda Trk devletinin
srekli uygulad bir tarzdr. Devleti yneten erkann uluorta yerde halk
kandrdn herkes gryor ama yalan sylediklerini bile bile yine de
kendilerine inanlyor. Bu elit kesim syledikleri yalanlar srekli tekrarlaya
tekrarlaya toplumu inandrma noktasna ekmede ustalk kazanmtr. Herkes
sylenenlerin hem yalan olduunu biliyor hem de bilmesine ramen inanyor.
Hatta bu durum yle bir paradoks yaratmtr ki, yalan syleyen bile daha sonra
kendi yalanna inanmaya balamtr.
nk devletin resmi ideolojisi yle bir sistem yaratmtr ki, buna inanmayanlar
ya vatan haini ya da d mihraklarn piyonu olarak mahkum edilmitir. Bu durum
insanlar, hakikati deil de olmas gereken neyse, resmiyet neyi gerektiriyorsa
yle yapmak zorunda brakmtr.
Bugn bile Trkiyede resmi siyaset ile fiiliyatn ayr ayr olmasnn nedeni
buradan kaynaklanmaktadr. Bu siyaset biimi kendisiyle birlikte birok gerei
bakaym gibi gstermede nemli bir rol oynamtr.
zellikle bu dnemde Trkiyeyi byk tehlikelerle kar karya getiren,
uurumun kenarna gtren rk ve ovenist kesimler bu politikann bir sonucu
olarak ortaya kmtr. Devirme ve dnme olan kesimler ise bal olduklar
devlet sistemi ve politikalarnn karlar temelinde Trkiyede ovenist anlayn
hem teorisyenliini yapm hem de uygulamasn gelitirmilerdir. zellikle
Trkiyedeki Sabetayclar (gizli Yahudiler) bu konuda nemli bir rol
oynamlardr. Sabetayclk Yahudi dininden olup kendini korumak iin
mslmanla gemi olan gizli Yahudiler iin kullanlan bir kavramdr.
Yahudiliin kendini korumak ve gelitirmek iin kulland dnmecilik taktii
olarak da tanmlanabilir. Bu trden olan Yahudiler bata olmak zere Araplar,

Arnavutlar ve ibirliki Krtler Trkiyede tpk Siyonizme benzer ekilde

rkla dayal bir Trk milliyetilii anlayn gelitirmilerdir. Bunlarn
Trklkle alakalar yoktur, yani kken olarak Trk deillerdir. nk esas
itibariyle zde Trk olanlarn byle bir arptma iinde yer almalarna gerek
yoktur. Kald ki zde Trk olanlarn ne rklk yapmaya, ne de ovenist anlaya
ihtiyalar vardr. Devirme yoluyla sonradan Trk olanlar gibi ne bir kayglar
olmu, ne de kendilerini ispatlama kaprisine kaplmlardr. Byle bir
zorunluluu hissetmemilerdir. Ancak gerekten Trk olmayanlar, Trkln
veya Trkle balln ispatlamak iin her eyi gze alabilen caniler dzeyine
gelebilmilerdir.
Bu hastalk ok arpk bir biimde bir takm Krtlere de bulatrlmtr.
Kamuran nan, Hseyin elik ve Abdulkadir Aksu gibi unsurlar bu anlayn
gnmzde yaayan birka rneini tekil ediyorlar. Kamuran nanclk deyip
gememek gerekiyor. Bu tip, sosyolojik zmlemeye tabi tutulmas gereken bir
konudur. Yine Abdlkadir Aksu gibi bir duru biimi deerlendirilmesi gereken
bir husustur. Soyunu inkar etme ve katiline tapnmay anlatmas bakmndan
nemli birer rnektirler. Dneklik yargs bu tipleri anlatmada ok zayf kalan bir
kavramdr. Siyasal sahadaki dnekliin bazlar iin belki bir anlam olabilir. Kii
bir sreye kadar bir parti ya da dnceye inanmtr, sonra o konudaki inancn
yitirmitir, bunun sonucunda dnekleebilmitir. Bunun bir izahat olabilir ama
ulusal dnekliin hibir izahat yoktur. Kendi ulus gereini inkar ederek baka
bir ulusa mensubum demenin toplumsal, kltrel ve biyolojik hibir izah yoktur.
Belirttiimiz tipler bu durumu iyi aklayan birer rnektirler. Bu tr kiiliklerde
ne haysiyet, ne onur, ne de insanlk erdemi ve insanlk ahlak olamaz. di
edilmi kiiliklerdir. Bu gerekliklerinden dolay bu tipler inkar ettikleri ulusuna
kar her trl ktl yapabilirler. Kendi ulusal gerekliini inkar etme
zerinden karlar iin kendini farkl ulusal bir gereklie mensup gren bir
kimsenin yapamayaca vahet yoktur.
zellikle Krt devirmelerinin, Krt sorunu tm canllyla gndemde olmasna
ramen kullanlmas buna en arpc rnektir. Bunlar insann idiletirilip kendi
gerekliine, kltrne, tarihine kar nasl kullanlabileceine ilikin somut ve
canl rnekler olmaktadr. Bu yntem her eyden nce insanlkla oynamak,
insanln doal deerlerini ayaklar altna almaktr. Asimilasyon politikas bu
anlama gelmektedir. nk asimilasyon insanlk kltrne kar katliam
yapmaktr. Tarihte ekillenmi, yaam gereine kavumu olan bir kltrel
yapy, eitli biimlerde bakalama uratmak, onu katletmektir. Bu nedenle
asimilasyon en byk insanlk d sulardan birisidir. Egemenlik olanaklarn
zorbalkla, deiik biimlerde kullanarak, iradesine ramen bunu yapmak
insanl hayvanlatrmann eiine getirmek anlamna gelir. Bu politikann bir
sonucu olarak Krt olup da ben Trkm demek kadar daha aalk bir durum
olamaz.
Kiilikleri zne inkar ettirip paavraya dntren siyaset de insanlk d bir
siyasettir. nk insana kar, insan gereine ve kltrne kar eer varsa
sayg, bu biimde saptrlmamaldr. Bir kltr asimileye tabi tutmak, onunla
oynamak anlamna gelir, ak ki bu yaklamn da katliamdan fark yoktur. Bu
katliam tr silahla, kimyasal gazlarla katletmekten daha tehlikeli bir yok etme
trdr. Kuzey Krdistan bata olmak zere, smrgeciliin tm Krt

corafyasnda uygulad politikalar Krt toplumunda byle bir tablo ortaya

karmtr. Bu yntemle Krt halk deyim yerindeyse toplum olarak lmn
eiine getirilerek, toplum olmann kltrel fonksiyonlar ile birlikte btn
dinamikleriyle can ekien bir dzeye getirilmitir.

Tarihsel devrimci bir k: nder Apo

1960l yllarda reel sosyalist blok ve kapitalist blok arasnda kyasya bir
mcadele yrtlmektedir. Her iki blok da dnyay kendi bak as ve karna
gre dzenlemek istemektedir. Biri zgrlk, eitlik, emee sayg ve her halkn
kendi kaderini tayin etme formln savunurken, dieri serbest rekabeti pazar,
tketim kltr, liberal demokrasi ve bireycilii n plana karan politik bir
duru sergilemitir. ki blok arasnda yaanan ekime ve atma giderek souk
sava olarak tanmlanan bir gerginlie yol amtr. Bu gerginlik insanln
yaad zgrlk, demokrasi, eitlik ve bar projelerini ikinci ve tali plana itmi,
askeri alanda rekabetin alabildiine gelimesine yol amtr. Artk gelien,
lgnlk dzeyine varan silahlanma ve rtl savalardr. Her iki blok da azgn
kar hrslarn ideolojik yaplanmalaryla kamufle etmi, smrye, baskya kar
olduklarn, zgrlk iin mcadele ettiklerini ifade etmilerdir.
ki kutuplu dnya gerekliinin yaratt tahribat, gelitirdii ykm dnyay ve
insanl adeta bir kaosa srklemitir. Ezilen toplum ve snflar bu kaosun
yaratt arlk ve bunalma daha fazla tahamml etmez ve alabildiine yaygn
ve muhtelif ierikli mcadele yntemlerine giriir. zgrlk glerinin iki
sistemden birine dayanmas ve kurtuluu onda aramalar dnemin koulu
gereidir. Sovyetler Birlii nderlikli reel sosyalist blok her ne kadar artan
zgrlk lklarn karlayacak adil bir sistem gelitirmemi de olsa, yine de
ezilenlerin kabesi konumundadr. Eitlik ve zgrle koanlar bu nedenle
ynlerini Moskovaya dnerler.
1968de tm dnyada gelien genlik hareketi znde her iki sistemin yaratt
tahribatlara bir isyandr. Ama sosyalizmin paylamc, demokrat, zgrlk ve
eitliki sylemleri, genliin bu hareketliliinden oluan rzgar arkasna alr.
Dnem alabildiine antiemperyalist hareketlerin gelitii, mcadele ettii ve
zafere kotuu dnemdir.
Dnyay titreten zgrlk lklarnn etkisi ksa srede Trkiyede de
yansmasn bulur. zellikle Trkiye niversite genlii bu dalgalanmadan
olduka etkilenir ve ksa srede eylem ve rgt hattn gelitirmeye giriir.
Trkiyenin NATO ve ABD nderlikli kapitalist-emperyalist blokta yer almas ve
bu blokta yer almann yaratt faist uygulamalar toplumun tm kesimlerini
canndan bezdirmitir. Buna tepki olarak 68 genlik hareketi Trkiyede olduka
etkili ve radikal bir duru sergilemitir.
Bu dnemde genlik hareketi radikallemeyi yaayarak, toplum ve halk adna
gl bir seslenii haykrmtr. Deniz Gezmi, Mahir ayan ve brahim

Kaypakkaya gibi genler bu hareketin nderleri olarak Trkiyeyi

demokratikletirme ve sosyalizm mcadelesine girimilerdir. Dnemin genlik
liderleri olarak ortaya kan Mahirler, Denizler ve brahimler Krt sorununa
pozitif yaklamlardr.
Bu dnemde Trk egemenleri eliyle kapitalizm Krdistana tarlmaya
allm, toplumsal yapda belli dzeyde bir deiiklie de yol amtr. Clz da
olsa yava yava ii snf geliim gstermi, kk burjuva tabakas ayr
karakterde bir ayrmay yaamtr. Metropollerde niversite okumaya giden
Krt genlii ahsnda bir aydn genlik oluumunun yaplanmas gelimitir.
Bylelikle snrl da olsa feodal yapda bir atlak ve toplumsal dnm sreci
gelimeye balamtr. Trkiye genliinin radikal knn yaratt silkelenme
ile uyanan ve yeni bir araya giren Krt genliinin yzletii gerek olduka
acdr. Tam bir bastrlmlk ve deer yarglarna yabanclatrlm bir
toplumsal gereklikle yz yze kalrlar. Smrgeci asimilasyonun Krdistanda
yaratt tablonun insanlk adna tam bir vahet tablosu olduu fark edilir.
Krt genliinin kendi halk gerekliiyle yzlemesi, beraberinde eitli
araylar getirmi, Trk genliinin nclk ettii sosyalist hareketler ierisinde
yer almalarna vesile olmutur. Fakat Krdistan adna deil, tepki duyulan
sisteme kar sol hareketlerin iinde erimilerdir. Krtn ezilmiliini dile
getirmek bile kolay olmamtr. Dolaysyla Krt halknn zgrl adna elle
tutulur bir aba sz konusu deildir.
Bu koullarda byk zorluklar ve imkanszlklar iinde tamamen kendi
abalaryla okuyup, Ankarada Siyasal Bilgiler Fakltesine kadar gidebilen nder
Apo, tarihin yeniden yazlaca ilk admlar burada atmaya balamtr.
nder Aponun araylar daha kk yalarda balamtr. ocuk yatayken bile
aile dzeniyle btnlememi, kafasna taklan elikilerin zmn
hedefleyerek bymtr. lk isyanm dedii kyden kn bu biimde
balatan nder Apo, ayn zamanda gittii ehir ve cumhuriyet sistemi ile de
btnlememitir. Bunun iin aray devam etmi, bydke daha fazla olay ve
olgularn peine dm, gerei bulmaya alm ve zgrce yorumlama
gcn gelitirmitir.
Daha kk yatan itibaren bylesine bir aray iinde olan nder Apo, Krt
toplumuna dayatlan asimilasyon cenderesine kar bir isyan k ve onunla
inadna btnlemeyen, giderek ona kartlaan bir yaam tarzn esas almtr.
Bu onda daha batan dzenden etkilenmeyen, bamsz bir bak asn
gelitirmitir. Bu temelde Krt toplumunun yaad elikileri erkenden fark
etmi, niversite yllarnda bu elikilere siyasal olarak daha gl anlam
vermitir. Bundan dolay 70lerin banda dzenle tm balarn kopararak ciddi
ve kkl araylara ynelmitir.
lk balarda 68 genlik hareketinin yaratt rzgarn bir zgrlk ve insanca
yaam rzgar olduunu grd iin, bu ka sempati beslemi ve ok
gemeden bu hareket ierisindeki yerini almtr. Genlik hareketinin yaratt
dalgalanmann ortaya kard enerji potansiyeli yksektir. Bu dnemde hzl bir
biimde ekillenen genlik nderleri, ortaya kan enerjinin halkn zgrlk
taleplerini karlayacak bir rgtlenmeye dnmesi gerektiini, bunun

olmamas halinde tasfiyeyle sonulanacak bir srecin gelieceinin

farkndadrlar. Milli demokratik kurtulu ve snf mcadelesinin zaferler yaratt
gereinden hareketle potansiyeli gerillaya dntrme karar alrlar. Bunun iin
Filistin sahasna gidip eitim grmeye nem verirler.
Maonun gerilla taktikleri ve gerilla sava teorisi zgrlk ilham durumundadr.
Genlik potansiyeli ve enerjisinin yaratt ileri dzey -eksiklikleri de olsagerillaya dntrlmeye allr, bu konuda baz admlar da atlr.
ok gemeden Mahir ayan krsalda yaanan atmada dnemin genlik
kadrolarndan oluan bir grup ile birlikte ehit der. Krsalda yaral esir den
brahim Kaypakkaya, zindanda ser verip, sr vermeyen bir direnii sergileyerek
ikence altnda katledilir. Deniz Gezmi, Yusuf Aslan ve Hseyin nan gibi
genliin abidelemi nderleri ise yarglanarak idam edilirler.
Bu darbeler genlik hareketini ncsz brakr. nder Apo bu yce devrimcilere
duyduu saygnn gerei olarak, mcadele bayran devralmada kendini
sorumlu grr. Sergiledii tutum ve gelitirdii yaklamla ksa srede yeni
genlik ncs olarak n plana kar. nder Apo bir yandan genliin ortaya
kard ama devletin ynelimleriyle darbe alan mcadeleyi toparlamaya
alrken, dier yandan Krdistan zgrlk problemi zerinde younlamaya
devam etmektedir. Buna bir de devrimci genlik ierisinde egemen ulus
kiiliinin yaratt duruu grme de eklenince, doru ve tutarl bir kn ancak
Krdistan somutunda olabileceine tam inanmaya balar.
Bir lkede ulusal sorun yaanrken, snf mcadelesini ulusal sorunun nne
karmak ounlukla baarszla neden olmutur. Trkiyede en byk insanlk
dram Krtlerin ierisine ekildii konum olmasna ramen nce devrim sonra
Krt sorunu yaklam sosyalizm mcadelesinde de byk bir kmazn
gelimesine yol amtr. Dnemin devrimcilerinin, sosyalizmi aidiyetin zerinde
ele almalar sosyalist mcadelenin en nemli kmazlarndan biri olmutur.
Halbuki snf ve kimlik mcadelesi i ie ele alnmas gereken olgulardr. Birini
inkar etmeden, tekini abartmadan yrtlecek mcadele, daha fazla ve salkl
sonu alnmas bakmndan nemlidir.
Trk solunun ierisinde debelendii, nefessiz kald esas nokta budur. nderlik
bu gerei grd iin, kimlii olmayan bir sosyalizm mcadelesinin sonu
almayacan erkenden fark etmitir. Smr ve adaletsizliin en ok olduu
yerde, en byk toplumsal mcadelenin ortaya kaca gerei tarihsel geliim
diyalektiinin gsterdii en byk dorulardan biridir. Bu adan Krdistani ama
sosyalist bir mcadele tarz Trkiye koullarnda erkenden gelitirilmesi
gereken bir bak as olmutur.
Genlik liderlerinin ehadetinden sonra nder Apo, Trk solunda bu bak
asnn olmadn fark ederek, yeni ve Krdistani bir mcadelenin geliim
koullar zerinde younlamay daha da derinletirmitir. Trkiye devriminin
de nn aacak olann Krdistan devrimi olacana inanmtr. Bu temelde
arkadalk kurduu Haki Karer ve Kemal Pir gibi Trkiye devrimci hareketinin
ortaya kard sekin kadrolarn da katlmyla younlamasn daha da
derinletirmitir. Ama yrtlecek mcadele ve gelitirilecek rgtlenmenin
egemen snflarn teslimiyeti anlayyla olmayacan, yoksul ve ezilen Krt

toplumunun uyanm genleriyle bunun mmkn olacan yerinde tespit

etmitir. Teslimiyeti, krlm, kendinden uzaklam Krt kiilii reddedildii ve
mahkum edildii oranda byle bir hareketin baar ansnn artacan bilince
karmtr. Bu eksende nder Apo bir yandan Krdistan zerinde
younlarken, dier yandan devrimci genliin ortaya kard aktivitenin
erkenden rgt ve eylem hattna dntrlmesi gerektiini, dntrlmemesi
halinde ryeceini ve bu potansiyelin tkeneceini bilmektedir. Bylece derin
insani sorumluluun bir abas olarak Krdistanda yaplmas gereken kn
nasl olmas gerektii zerinde younlamaya balamtr.
Devrimci genlik nder Aponun devrim, sosyalizm ve Krt sorunundaki tutarl
bak asn grdke ciddiyetin farkna varmtr. Trkiyede ykselecek
devrim artk Krt ulusal kurtulu rengiyle belirginlik kazanmaya ve Krdistan
toplumunda kkl deiikler yaratmaya balayacaktr.

deolojik grup dnemi ve Krdistana dn

Krdistanda yrtlen smrgeci asimilasyon sonucu Krt halknn giderek

erimeye yz tuttuu karanlk bir ortamda devrimci bir grubun faaliyetlere
balamas kolay olmamtr. Dnemin baskc ve inkar politikalarnn st boyuta
kt koullarda bu grubun esas ald dnce ok radikal boyutlara sahiptir.
Krdistann smrge altnda bulunan bir lke olduunun, bu igali
paralamann tek ynteminin direni mcadelesinden getiinin tespiti
yaplmtr. Yine Trkiye devriminin geleceinin de Krdistan devrimine bal
olduu, Krdistanda ulusal kurtulu hareketiyle demokratik devrim gelimeden,
Trkiyede sosyalist bir devrimin gereklemesinin ok zor olduu konusunda
dnce birlii gelimitir.
Bu dnce belli dzeyde niversite genlii arasnda tartmaya almtr.
deolojik grup faaliyetleri bata tek tek iliki, daha sonra da dar bir grup ilikisi
biiminde zor koullar altnda balatlmtr. Grubun giderek belli bir faaliyet
dzeyine ulamas ve kendisiyle dier siyasi gruplar arasna kesin izgiler
koymasyla beraber Trk solunun baz kesimleri ile milliyeti reformist Krt
gruplar antipropaganda yapmaya ynelmitir. Bamszlk dnce ve izgiye
kapal olduklar iin nder Aponun Krdistan iin gelitirdii dnceler onlar
korkutmutur. Trk solunun baz kesimleri egemen ulus kiiliinin
ekillendirdii anlayla bunu yaparken, milliyeti reformist Krt gruplar da
Krdistandaki egemen feodal ibirlikiliin etkisi ve teslimiyeti bak asndan
kaynakl bu yaklam gelitirmilerdir.
Grup giderek niversite evresinde adndan sz ettirmeye ve genilemeye
balamtr. Yeni bak asnn yaratt heyecan ve glendirdii umutla dier
devrimci ve sol hareketlerden farkll belirginlik kazanmtr. nder Apo ayn
zamanda ADYD (Ankara Devrimci Yksek renim Dernei) bakandr. Bir
taraftan Trkiyede devrimci genlik hareketinin toparlanmas iin byk bir

aba sergilerken, dier bir taraftan da kendi z grubunu giderek younlatrma

faaliyetlerine arlk vermitir.
Ayn dnemde Krt siyaseti yrttn iddia eden, feodal st tabakaya
mensup kiilerin de iinde yer ald reformist Krt gruplar, dzeni zorlamadan,
legal zeminleri kullanarak, dzenle balarn koparmadan Krtlk yapma
politikas tarznda bir izgi izlemilerdir. Bu reformist gruplar ayn zamanda
Gneydeki hareketlerden de destek grmektedirler. Anlalaca zere imkan
konusunda byk avantajlara sahiptirler. Reformist Krt gruplarnn aksine
nder Apo etrafnda rgtlenen grup byk imkanszlklar ierisindedir. Buna
ramen rgtsel oluumunu aksatmaz. Hem ekonomik koullar hem de dier
btn koullar bakmndan sfrdan balayan, dolaysyla byk zorluklarla
bouarak kendisini var edebilen bir grup olarak ekillenmitir.
Grupsal oluumun ilk dnemlerinde bata Haki Karer yolda olmak zere ilk
ekirdek kadrolarnn birou inaat vb ilerde alarak, kendi emekleriyle grup
ihtiyalarn gidermeye almlardr. Grup faaliyetlerini baka yerlere aktarmak
iin yaplan yolculuklardan, barnmaya kadar ciddi sorun ve skntlar karlarna
kmtr. Byk imkanszlklarla boua boua grupsal faaliyetler ve almalar
balatlmtr.
Bu dnemde smrgeci devletin Krt toplumuna dayatt yok etme siyasetini
kabul etmemek, buna kar dorudan mcadele etme zorunluluu kendisini tm
yakclyla dayatmtr. Buna kar gl duruun yolu dnsel derinlik ve
ideolojik yaplanmadan gemektedir. nder Apo bu gerekliin farknda olduu
iin ilk faaliyet olarak ideolojik grubun glendirilmesine byk bir nem
vermitir. Devrimci mcadelenin n aratrmasn yapmak, teorisini oluturmak
ve doru yntemi uygulamak iin aydn genlik ierisinde ideolojik almalar
yapmtr. Tm bu almalar balang itibariyle Ankara merkezli
yrtlmtr.
1975-76lara gelindiinde grubun kat ettii mesafe, halkn ierisinde bulunduu
konum ve dmann boma giriimleri gz nnde bulundurulduunda artk
greve yrmenin gereklilii ve Ankarada kalmann anlamszl ortaya
kmtr. Grup ilk oluumunu gerekletirmi, ikinci aamaya yani alma
mutlak surette ihtiya duymutur. Mcadelenin Krdistana kaydrlmas,
rgtsel an Krdistanda oturtulmas ihtiyac artk gelimenin vazgeilmez bir
grevi durumuna gelmitir. Bu hedef dorultusunda bir takm araylara girme
almalar balamtr.
Grup bir taraftan kendi faaliyetini ve alm almasn yrtrken, br taraftan
Trkiye devrimci hareketinin 71 darbesiyle yaad dankl toparlama
almasn yrtmektedir. Yani Deniz, Mahir ve brahimlerin ehadeti ardndan
Trkiye sol hareketinde yaanan dankln etkisini azaltmak, toparlayc bir
rol oynamak ve grupsal faaliyetini beraber, i ie yrtmek zorunda kalmtr.
Devletin zel harp politikalar, faist gruplarn saldrlar ve devrimci dinamikleri
datma politikalarna kar nder Apo devletin bu konseptini boa karmak
iin devrimci bir ittifak gelitirme almalarna girimitir. nk bu saldrlara
verilecek en gl yant devrimci genliin btnselliini gelitirerek g
olmaktr. Hem grup faaliyetleri, hem de toparlanmada belli bir dzey

yakalandktan sonra Trkiye sol hareketi ile ittifak veya ortak mcadele yrtme
olanaklar aratrlarak, tartmalar yaplmtr. Ancak Trkiye sol hareketinin
anlaynda var olan milliyeti ovenist etkilerden dolay buna ak bir zemin
bulunamamtr. O zaman Trkiye sol hareketinin sylemi gelin bize katln.
nce sosyalizmi kuralm, Krtlerin hakkn devrimden sonra verelim tarznda
olmutur. Trk sol hareketi srekli ulusal demokratik dzeyde ayr bir
rgtlenmeye kar tutum sergilemitir. Krt ulusal zgrlk hareketinin ayrca
gelitirilmesine kar ortak bir tavr iinde olmulardr. En byk devrimciler
biziz, bu nedenle bizim dmzda devrimci bir hareketin yaamas ya da
olumas mmkn deildir anlayyla hareket etmilerdir.
Bu yaklam zerine bir grup olarak hareket etme tutumu daha fazla
gelimektedir ki grup ierisinde bata Haki ve Kemal arkadalar olmak zere
Trkiye kkenli devrimciler de bulunmaktadr. Grup, Trkiye sol hareketinde
anlay birlii asndan olumlu bir yaklam grmemitir. Krdistanda devrimci
alma srecine ynelen grup bu erevede reformist Krt hareketleriyle ittifak
aray almalarna arlk vermitir. Bu gruplara Krdistana gidelim, birlikte
alma yrtelim, ortak ama dorultusunda ortak bir konsept oluturalm
nerileriyle gidilmitir. Bunlarda da ciddi bir yaklam gelimedii gibi bu
dncelerin ok tehlikeli olduu, devletin duymas halinde hibir biimde
yaam olana tanmayaca, bu nedenle ortak bir ittifaka yanamayacaklarn
belirtmilerdir. Hatta kimileri daha da ileri giderek nder Apoya bu
sylediklerini MT duyarsa seni ayda duman eder, yaatmaz, biz bu ite
yokuz derken baka bir grup da bu sylediklerin Krdistan halk zerinde
sallanan Demoklesin klc gibidir. ok tehlikelidir demilerdir. eyh Sait iki
jandarma ldrd, Krdistann yars gitti, siz ordu kurup, karakol basarsanz,
Krdistann geri kalan ksm da ortadan kaldrlr diyerek, silahl mcadeleye ve
onun hazrlklarna kar bylece kesin tavrlarn koymulardr. Direni
izgisinden rken ibirliki reformist anlayn teslimiyetilii ve aresizliinin
derinlii bir kez daha grlmtr.
Bunun zerine artk grubun nnde duran tek yol kendi imkanlaryla
Krdistana ynelmektir. Grup bu temelde Krdistana almtr. Alm Krt
reformist gruplarnn ve Trk sol oven tutumlarnn eletirisi temelinde
olmutur. Bundan sonra Trk solu ve Krt reformist evreler grubun dlanmas,
tehiri ve tecrit edilmesi iin farkl politikalar gelitirmilerdir. Adeta Bize ne
karyorsunuz. Biz dzen iinde bir eyler yapmaya alyoruz. Mcadele ve
direni de nereden kt? dercesine bir dlama siyaseti izlemilerdir. Apocu
hareket bunun karsnda youn bir ideolojik mcadele yrtme temelinde
Krdistanda zemin yaratmtr. Teslimiyeti gruplara kar gelitirilen ideolojik
mcadele ile Krdistanda kendisine yer aabilmitir.
Krdistanda artk Apocular olarak tanmlanacak hareketin Krdistana alm
zelliklerine de baz vurgular yapmakta fayda vardr. Krdistanda devrimci
mcadeleyi balatmak yle kolay olmamtr. Her eyden nce kadroyu
Krdistan gibi oraklatrlm bir yerde mcadelenin zaferine inandrmak,
kadroyu gndermek ve yerletirmek bal bana byk bir azim ve abayla
olabilmitir. Adeta bir inan grubunun adanmlar kadrolarn yaratmadan byle
bir devrimci almay balatmak mmkn grnmemektedir. Devrim inanc ve
cokusu muhteem bir dzeyde gelitirilmeden insanlar yeni alanlara

gndermenin pek olana yok gibidir. En nemlisi de imkansz koullarda bunu

baarmann hangi yntemlerle gerekletirildiidir.
Apocu harekette yaanan kadrosal gerekleme, tarihe yn veren inan
hareketlerinin adanmlna benzer zellikler tekil etmektedir. Hibir karlk
beklenmeden kendini adama en belirgin zelliidir. Grup Krdistana alalm,
ekmek ve su kadar zgrle ihtiya duyan halkn arasna girelim, onlar z
deerleriyle buluturalm yaklam dnda baka bir dnceye kaplmamtr.
Giderek i ciddileince grup iinde sarslan ve kararszla denler olmakla
birlikte, esas ekirdek grupta bireysel kayg ve korku zerre kadar yoktur. Verilen
grevi sonuna kadar baarmak temel kstastr.
Peki, hareketin kadrolar nasl oldu da birden byle bir anlayla btnleerek,
pratik gerekleri yerine getirdi? Hi kukusuz ki nder Apo faktr ilk oluumda
olduu gibi Krdistanda grevlendirme konusunda da belirleyicidir. nderlik,
kiilikte yaanan smrgeci etkileri gidermeden doru ve tutarl bir hareketin
gelitirilemeyeceini bilmektedir. Devrim, halk, zgrlk, eitlik gibi sylemlerin
kendi bana kuru birer slogandan ibaret kalacan grmtr. Esas olann
kadronun manevi dnyasn doldurmak ve ruhunu gelitirmekten getiini,
bunun yaplmamas halinde farkl bir hsranla son bulan bir maceradan te
olmayacan benzer rneklerden grmtr. Belki 1970lerin dnya koullar,
tarihteki inan hareketlerinin mcadele yrtt ve dnyay deitirdii
koullara hi benzemedii iin bunun mmkn olamayacan dnenler
olacaktr. Kukusuz ki, ne koullar, ne insan bilinci ve zihniyeti, ne de dnyann
ierisinde olduu gereklik ayn deildir. Ayn olan insann zgrlk istemi,
klecilie kar duruu ve eitliki yaama duyduu ihtiyatr. Bu ihtiyalar
binlerce yl nce de vard, imdi de var, yarn da var olmaya devam edecektir.
te insanlar bu kadar adanmla gtren, imkanszlklar ierisinde yeni atlm
ve alm yapmaya iten sihirli forml budur. nderliin kadroda gerekletirdii
en nemli yaplanma bu kapsamdadr. Bununla beraber kendine gvenme
duygusunu gelitirmesi ve smrgeci dzenin yaratmaya alt insan tipinin
ne kadar lanetli ve asalak olduunu gstermesi de ayr bir rol oynamtr.
Haki arkada Antepe almaya giderken sergiledii tutum ve onun iin sylenen
sz Apocu hareketin karakterini yanstmaktadr. Yorgann ald, Antepe gitti
sz Apocu kadronun lsn gstermektedir. Bu kadro gerekliinin
gelitirdii rgtsel a ksa srede tm Krdistanda adndan ska sz ettirmeye
balamtr. Bata Antep, Urfa, Amed, Batman, Mardin, Mara, Dersim, Elaz,
Ar ve Kars olmak zere Krdistann birok blgesinde rgtlenme gelimitir.
Bu dnemde Trk devleti Apocular daha yakndan izlemeye tabi tutmaktadr.
Devlet artk yava yava iin ciddiyetini ve bu grubun mcadele tarzn
anlamaktadr. Bu zamana kadar Trk devleti Apocu grubu da dier gruplar gibi
grdyse de takibe ald ve gelimeleri yakndan izlemeye alt
bilinmektedir. Ancak bu grubun dierlerinden farkl dncelere sahip
olduunu, evini, iini vs brakarak ciddi bir biimde devrim sorununa eildiini,
syledikleri ierikli szlerin deiime gebe bir zemin hazrladn grnce daha
ciddi bir ekilde takibe almaya balamtr. Sylediklerini pratikte uygulayan ve
uygulamaya alan, szne sahip kan bu farkl grup kn, devletin ciddi bir
biimde ele alp ynelmeyi planlad uygulamalarla anlalmtr. Krdistana

yerleme sreci geliirken, Trk devletinin buna verdii yant komplo ve

kontravari saldrlar olmutur.
Bu dnemde devlet rgtlemesi olan faist gruplar hemen her yerde
devrimcilere kar katletme furyas balatmtr. Ayn paralelde zel harp
dairesine bal rgtlenmeler de devlet tarafndan gelitirilmi, kontra rgtler
de ayn eksende seri cinayetler ilemitir. Tecrbe yetersizlii ve devletin
birbirine attrma politikasnn bir sonucu olarak baz Krt ve Trk solu
gruplar da saldr kampanyas ierisindeki yerlerini almlardr.
ok gemeden 1976 ylnda, sol bir rgt olan HK (Halkn Kurtuluu) Dersimde
Aydn Gl arkada katleder. 1977 ylnda da Sterka Sor isimli bir ajan ve
ibirliki grup Antepte Haki arkada komployla ehit drr. Haki arkada
nderliin yardmcs konumundayd ve bu srete Antepte faistlere kar ilk
taktik denemeleri yapmt. Faistlere kar dinamitli-bombal eylemler Antepin
birok yerinde gerekletirilmiti. Bunlar ilk askeri taktik denemelerdi. Haki
arkadan ehadeti artk yeni bir dnemin balangcn kanlmaz hale
getirmitir. nk bu katletme ile Apocu gruba ak bir mesaj verilmitir: Ya bu
iten vazgeersiniz, ya da hepinizin sonu byle olur tarznda verilen bir gzda
anlamndadr.
Aslnda Antepte Haki arkadan ehadetiyle grup yeni bir yol ayrmna gelip
dayanm durumdadr. Grup tarihinde nemli bir dnm noktas olarak da
deerlendirilebilecek bu saldr karsnda yeni yntemlere bavurmak zorunlu
hale gelmitir. Bu grup artk sadece bir grup halinde kalarak varln
srdremez. deolojik mcadele ve taraftar toplama mcadelesi yannda kendini
savunabilmesi de gerekmektedir. zcesi bu dnemde ideolojik mcadele
yrtme yannda politik ve rgtsel srecin gelitirilmesi ve kendini savunma
sorunu da ciddi bir biimde ortaya kmtr.
Grup yava yava bir harekete doru yol almaktadr. Gelien saldrlara kar
nasl ve hangi taktiklerle bir savunma yaplabilecei zerine tartmalar
younlar. Ayn zamanda saldrgan glere kar nasl caydrc olunaca
sorularna yantlar gelitirilmektedir. Yrtlecek rgtsel almalarla ideolojik
gelimenin nn amak kadar, ynelimlere kar da savunma mcadelesinin
gerekliliine ilikin kararllk geliir. Bazlarnda ylgnlk gelise de, nderlikte
ve grubun esasnda kararl duru daha da pekimitir.

Partileme karar ve direni

nderlik, Haki arkadan ehit drlmesiyle birlikte ansna balln bir

gerei olarak parti programn kaleme almaya balar. Kan da dkld, anya
balln bir gerei olarak mcadeleyi ykseltmek bir zorunluluk
durumundadr. Artk geri dnlemez bir srece girilmitir. Bununla beraber
gelien faizan saldrlara kar bir savunma hamlesinin gelitirilmesi de karar
altna alnr. Direnite kararlama ve hamlesel k yapma durumu yaanr. Ayn

dnemde hareket Krdistanda byk ehirlerden ilelere, ilelerden krsal

alanlara doru hzla yaylmaya balamtr. Bu yaylma hem devletin hem de
Krdistandaki feodal kompradorlarn dikkatini ekmitir.
Harekete kar zel harp dairesinin bir planlamas olarak; polis, MHP ve feodal
kompradorlarn ibirlii gelitirilmitir. Bu ibirliinin en ok gelitii yerlerden
biri de Hilvandr. Oluturulan ibirliki feodal, polis ve faist ittifak ok
gemeden Hilvanda pratie geirilir. lk bata Haki Karer arkadan ehadetinin
yldnmnde Hilvanda aslan afileri yrtarlar, halka ve sempatizanlara hakaret
ederler, hemen ardndan bir grup arkadan bulunduu bir yere baskn yaparak,
Halil avgun arkada ehit drrler. Harekete kar gelitirilen saldrlar
bylece somutlamtr. Daha nce MT ve kontrgerillann taeron rgt Sterka
Sor tarafndan Haki Karer yolda ehit edilmiti. Bu kez MHP, feodal komprador
ve polis ibirlii ile Hilvanda bu biimde bir ynelim gerekletirilmitir.
Harekete ynelik gelien saldrlarn ciddiyeti bylece daha fazla aa kmtr.
Bu tutumlarn karsnda ise Hilvan Direnii gelimitir.
Devletle ibirlii halinde Krt halk zerinde youn baskyla otorite gelitiren,
adeta devlet gibi insanlar tutuklayan, vuran kran feodal beylerin gc halk
zerinde etkindi. Krdistann birok blgesinde feodal beylerin etkinlii
fazlayd. Aa kan tm belirtilerin gsterdii gibi bu ember krlmadan
yurtsever ve mcadeleci bir rgt knn salanmas gt.
Eer mcadele yrtlecekse ve uzun soluklu bir halk sava gelitirilecekse -ki
baka seenek yoktu- ilk yaplmas gereken halk zerinde iddet uygulayan
smrgeciliin Krdistanda sosyal maketi konumundaki zalim ibirliki
komprador kesimlerin tasfiye edilmesi ve etkisizletirilmesi gerekiyordu. st
tabaka ibirlikilii etkisiz klnmadan mcadele adna hibir ey gelitirilemezdi.
Hele hele halka z gven verme abalarnn ok gl yrtld, zgrle
inandrlmaya baland bu dnemde byle bir kn yaplmamasnn siyasi
faturas ar olabilirdi.
Bu temelde Hilvandaki Sleymanlar aireti ve etesine dnk mcadele
gelitirilmesi karar alnd. Fakat gl, sonu alc ve anlamna denk bir
mcadele iin fazla olanak yoktu. Hareketin elinde tek tk, snrl sayda silah
(tabanca) vard; bunlar da ehir ehir dolatrlr, oluan tehditler bu silahlarla
dengelenirdi. Fakat imkanszlklara ramen mcadele gecikmeden
balatlmalyd. Bunun iin mevcut imkanlarla hazrlk yapld ve Hilvanda
ibirliki Sleymanlar airetine ynelik mcadele balatld. Kemal Pir ve
Mehmet Karasungur arkadalarn nclnde, bir kle ve birka tabanca ile
vur-ka taktikleri kullanlarak, Sleymanlar etesine kar hamle yapld. lk
bata halk ok korkuyordu, Sleymanlarn yenilemeyeceini dnyorlard.
Ancak gn getike hareketin srarn, kararlln grdke halka da gven
geldi, halk da mcadelenin arkasnda durdu. Bu temelde srdrlen mcadele yl
sonuna doru baar kazand, Hilvan genelinde halk kazanld ve denetim
saland. Sleymanlardan olan belediye bakan istifa ettirildi, belediye
hoparlrnden halktan zr dilemesi saland. Sleymanlar halkn huzurunda
Apoculara koulsuz teslim olduklarn ilan ettiler. Yine yaplan seimle de
halktan yurtsever olan Nadir Temel belediye bakan seildi. lk kez halka dayal
g olma olay Hilvan pratiinde gerekleerek, halkn seimiyle belediye

bakanl kazanlm ve demokratik halk hareketinin nasl olmas gerektiinin

ilk arpc rnei ortaya konulmutu.
Hilvan direniinin baars tm Krdistanda nemli etkiler yaratt ve halkta
gl bir z gven duygusunu gelitirdi. Bu da kitlelerin hzla Apocu harekete
akmasna yol at. Gelinen dnemde tm Krdistanda halka gerei gibi nclk
yapmak ve bunun rgtsel oluumuna gitmek kanlmaz hale gelmiti. Grup
ilikileriyle halkn beklentilerine umut olmak, umutlarn gerekletirmek, hatta
aktan sava srecine varacak bir dzeyi karlamak mmkn olmayacakt.
Anlalaca gibi partileme ihtiyac bir zorunluluk halini almt; ertelemeden,
zamana yaymadan bu zorunluluk hayata geirilmeliydi ki, baar
sreklileebilsin.
27 Kasm 1978 tarihinde gerekletirilen toplantda alnan partileme karar
znde bir ulusal direni ve var olma kararyd. Bu temelde PKKnin kuruluu
Krdistanda yepyeni bir tarihsel sreci balatmtr. O zaman mtevaz bir
biimde atlan bu tarihi adm ulusal var olma direniinin destans kahramanlklar
yaratmann ilk kararl duruu olmutur. Hilvanda etd tarznda bir n denemesi
yaplmt ve baarl sonular alnmt. Halkn her koulda drst ve samimi bir
direniin arkasnda duraca grlmt. eitli yerlerde gelitirilen direni
kadro olgusu zerinde nemli etkiler yaratm, kadro saysnda nemli art
yaanmt. Bu temelde her alana gl, sonu alc tarzlara sahip ve kararl
kadrolar dzenlenebildi. Eer halka sahip klr, halkn davas srdrlrse,
halkn da direnii sahiplenecei anlalmt.
PKK bir yandan Krdistanda devrimci hareketi ykseltmeye alrken, dier
yandan Trk soluna mensup kimi gruplarla mcadele etmek ve ilkel-milliyeti
baz Krt oluumlarn saldrlarna yant vermek zorunda kald. Bu dnemde anti
Apocu eksenli gelien UDG (Ulusal Demokratik G Birlii) ve zellikle de onun
iinde yer alan KUK (Krdistan Ulusal Kurtulu) hareketi deiik saldrlarda
bulundu. Faturas ar da olsa, Apocu hareket ideolojik planda ilkel milliyeti ve
reformist Krt izgisiyle, sosyal ovenist Trk sol izgisine kar mcadele
yrterek ekillenmek durumundayd. Bu ideolojik mcadelenin silahl
atmaya dnmesi elbette ki istenilmeyen bir durumdu. Fakat o koullarda
kendisini dayatan bu gereklikle yz yze kalan Apocu hareket her iki eilime
kar da kendisini savunmaya alarak, Krdistanda direni almalarna devam
etti.
Apocu hareketteki direni potansiyelini gren Trk devleti farkl alardan youn
bir ynelim sreci ierisine girdi. Hareket kendini buna kar savunmak ve
mcadeleyi yrtmek iin yeni bir aamaya geerek, partileme ve direni
kararlamasn yaad. PKK bu temelde kuruldu. Partinin kuruluu bir sre gizli
tutularak hemen ilan edilmedi. Ama kurulula beraber hemen almalara
balanm, yaplan seim temelinde grev blm yaplp yetkili merciler
belirlenmitir. Komiteler oluturularak, farkl blgelerde grev bana
gnderilmi, ismi ilan edilmemekle beraber, bir parti organizasyonu iin gerekli
olan tm artlar byk bir titizlikle yerine getirilerek pratik alma ve direni
srecine girilmitir. Artk fiiliyatta parti organizasyonu kurulmu, parti
olunmutu. Partileme, harekette bir bymeye yol am, kitleleri mcadeleye
katma sreci daha youn bir biimde balamtr. Bu temelde hareket 1979

ylnda kitlesellemede ileri bir dzeyi yakalamtr. zellikle Siverek direniinin

balatlmas ve partinin ilan bu yln en nemli gelimesi olmutur.
Hilvan direniinin baars temelinde Siverek direniinin balatlm olmas
aslnda savunma temelinde gelien silahl direnii yeni bir aamaya tama
amalyd. zellikle blgede en byk ibirliki ve feodal otorite olan Mehmet
Celal Bucak etesine kar gerekleecek bu eylemle hem ibirliki feodallerin
gc krlacak, hem de krsal alandaki geni kitleler mcadeleye ekilerek,
mcadelenin srama yapmas ve gerilla aamasna gemesi hedef alnacakt. M.
Celal Bucak, Adalet Partisinden milletvekili olup, devletle ibirlii halindeydi.
Bucak airetinin lideri konumundayd ve halka adeta kan kusturacak dzeyde
hakimiyetlerini kurmulard. Bunun iin Bucaklara kar mcadele byk bir
nem tamaktayd. Ancak gelitirilen sre hedeflendii gibi pratiklememi,
taktik adan birok hata ve talihsizlikler yaanmt. Yine de Siverek direnii
nemli bir k olmu, halka gven ve cesaret vermitir.
Smrgeci devleti Krdistana taran, kurumlatran ve varln srdrmesini
salayanlar bu ibirliki feodal kesimlerdi. birlikilik ortadan kaldrlmadan,
smrgeci sisteme darbe vurmak, Krdistan zerindeki etkisini azaltmak
mmkn grnmyordu. Binlerce yldr bu halka dayatlan makus kaderin
krlmas, bu evrelerin tasfiye edilmesi veya en azndan zayflatlmasyla
mmkn olacakt. Ayn yln bahar aylarnda (1979) Elaz grubu yakalanm,
ahin Dnmez unsuru yapt itiraflarla hareket hakkndaki tm bilgileri devlete
vermiti. Bu durum parti ilann zorunlu hale getirmiti. Celal Bucaka yaplacak
eylemle partinin resmi kuruluunun ilan edilmesi hedeflenmekteydi.
Mehmet Karasungur arkadan komutasnda eylem plan ve katlacak arkadalar
hazrlanr. Elaz grubunun tutuklanmas, dmann hareket hakknda edindii
bilgiler ve siyasal dzeyde yaanan gelimeler yaplacak eylemi erkene almaya
neden olur. Bu yzden ok ciddi bir hazrlk ve aratrmaya dayal bir eylem plan
karlamaz. rade, inan, zgrlk tutkusu ve halka ballk en byk silahtr.
Ancak, byle bir baskn iin ne askeri bir tecrbe var, ne de kullanlacak teknik
hakknda doru drst bir bilgi vardr. Mesela bir el bombasnn nasl
kullanlmas gerektii konusunda bile genel geer ortalama bir bilgi sz
konusudur. Tm bu etkenler, kar tarafn tedbirleriyle birleince eylemin
istenildii gibi baarl sonulanmamasna yol at. Hatta grubun en nemli
kadrosu olan Salih Kandal arkada bu basknda ehit dmtr. Btn bunlara
ramen eylemin yaplm olmas, cesaretin ortaya konulmas nemli olmutur.
Byle olunca eylemle birlikte Salih arkadan cenaze treninde parti kuruluu
ilan edilmitir.
Bu eylem Krdistan genelinde halk arasnda nemli bir yank yaratm, Trk
devletini ve ibirlikisi feodaliteyi deyim yerindeyse sarsmtr. Halk zerinde
terr estiren ibirliki feodal evrelere kar yrtlen mcadele yaylmtr.
Bata Siverek olmak zere giderek Bozova, Suru, Batman, Adyaman ve daha
farkl alanlarda ibirliki sosyal tabakaya kar bir direni sreci balatlmtr.
Siverekte gelitirilen mcadele bu taktik yaklamn ncs olmutur.
Krdistann en byk ibirliki feodal odana kar Siverekte gerekleen bu
kla giderek da ve kra dayanmay ngren gerillay gelitirme dorultusu sz
konusuydu. Daha o srete hareketin kendini ve halk savunabilmesi iin

gerillaya ynelmesi gerektii, bunun oturtulmas iin Siverek direniinin ksmen

bir srama tahtas olabilecei dncesi hakimdi.
Siverekle esas alnan planlama gerillaya geme, Botan bata olmak zere
Krdistann drt bir yanna yaylmadr. Siverek bunun ilk adm ve ilk uygulama
sahas olarak dnlmtr. Gelinen aamada hareketin bir ulusal kurtulu
hareketine dnmesi iin ilerlemek ve gerillaya dnmek ok yakc bir sre
olacakt. Yava yava deimeye yz tutmakta olan siyasal konjonktr, blge
dengeleri ve halk uyan bu dnceyi pratikletirme zeminini yaratmt. Aksi
halde byk tehlikelerle hatta tasfiyeyle karlamak iten bile olmayacakt. Bu
temelde Siverek direnii merkezi dzeyde ve Mehmet Karasungur arkada
sorumluluunda ele alnan bir planlama erevesine sahipti. Fakat tm abalara
karn bu eylem sreci askeri adan baarl bir sonu dourma ve srama
yaptrma dzeyine ulamad. Askeri adan ilk eylemin istenilen dzeyde baarl
gememesi dnlen tm planlamalarn aksamasna neden olmutur. lk
eylemin yeterince baarl olmamas aslnda tm sreci etkilemitir. Sonrasnda
taktikte yeterince alm yaplmamas ve gerilla sava teorisine uygun yntemler
gelitirilmemesi bu planlamay sekteye uratmada nemli bir ilev grmtr.
Bu srete esas direni taktiinin vur-ka olmas gerekirken, Krtn tarihsel
hastal ve taktiksizlii olan sabit mevzi dzeninde bir atma gereklii n
plana kmtr.
Bu nedenle Bucak ete oluumuna kar yrtlen savata hareket kendi tarzn
uygulayamayp onlarn tarzna dmtr. Yrtlen sava bir nevi kyl
savana dnm; mahalle ve kyleri koruma ad altnda karlkl mevzilere
girilmi ve yle atlmtr. Kozik denilen mevziler bu temelde esas sava
anlay haline gelmitir. Eylem sreci ilk dnlen kapsamla snrl kalmam,
giderek daha da yaygnlaarak amacndan kmtr. znde ajan bir odaa kar
gelitirilen bir eylem olmas gerekirken, giderek bu ajan odann dayand tm
airet yapsna ynelmek durumunda kalmtr. Bucak airetiyle teden beri
atmal halde bulunan, birbirine kar dmanl esas alan daha ok Krvar vb
airet evrelerine dayanma durumu yaanmt. Bu durum o zaman iin iyi bir
politika gibi gzkse de esasnda tm Bucak airet kollarnn Mehmet Celal
Bucak etrafnda toplanmasna da neden olmutur. Aslnda bu vb yanl
politikalarn uygulanmas hedefe ulamada ciddi sorunlar yaratmtr. Durum
byle olunca sre bir kilitlenmeyi beraberinde getirmitir. Bu kilitlenmenin en
temel nedeni ok geni olan Bucak airetinin giderek tmnn hedef kapsamna
girmi olmasdr. Halbuki yaplmas gereken ibirliki konumda olan, ihanet
pozisyonu ierisinde srar eden airetin elit kesimini hedeflemektir. Burada
izlenecek politika ile geri kalan airet yapsn etkileyerek onlar bu elit kesime
kar bir durua srklemenin yol ve yntemlerini gelitirmekti. Ancak bunu
baarmak iin doru bir siyasi izgi gelitirilememitir. Birinci hata buydu.
kinci hata ya da eksiklik; askeri dzeyde gelitirilen sava tarzdr. Askeri olarak
gelitirilen izgi sabit mevzi tarzdr. Yrede kozik sava olarak da tanmlanan
bu sava tarz dnemin ihtiyalarn karlayacak ierikte deildi. Bucaklara kar
farkl sosyal katmanlar da rgtlendirilmiti. Daha ok Bucaklara kart olan
airetlerin bir ksm bu mcadele ierisine ekilmitir. Hareket bir nevi kitlesel
bir muhteva kazanm, fakat yrtlen sava tarzndan kaynakl kmaz bir
srece girilmitir. Hem siyasi, hem de alan somutunda hedefi kltmek

gerekiyordu, hedef kltlmedii gibi aksine giderek bytlmtr. Bununla

beraber taktik adan sabit, atma dzenine dayal bir sava tarznn
gelitirilmesi istenilen sonucu almamada etkili bir rol oynamtr.
Btn bunlarla birlikte nc kadronun roln oynamamas, dar, amatr bir
pratikle yaratc taktikleri gelitirememesi sonucu ok sayda kadro bu zeminde
yakalanm, yaanan yakalanma ve ehadetler nemli bir ypranmaya yol
amtr. Buradaki sava srecinin gelitirilmesinde nemli bir rol olan Cuma
Tak arkadan ve beraberindeki grubun erken ehadete ulamalar nemli bir
dezavantaj oluturmutur. Daha sonra ncln gereklerini yerine getirmede
yaanan yetersizlikler ciddi bir darla ve taktik tkanmaya yol am, partinin
mdahalesiyle artk merkezi deil, blgesel bir alan olarak dzenlenip,
toparlanmaya allmtr. Bu alan pratiinin Kemal Pir arkada tarafndan ciddi
eletirildii ve su pratii olarak tanmlad bilinmektedir. Nihayetinde yaanan
bu pratiklerden dolay nemli bir direni sreci yaanm olmasna ramen
taktikte daralma, kyl tarzna dme yaanm, direni gereken kn
gerekleme zeminini oluturamamtr.
Krtn klasik sava tarz olan mevzi sava ilk kez burada mcadele ortammza
yansmtr. Kyl isyancl denilen, mevziye dayal olan bu sava tarz daha
sonraki sava tarzmz zerinde de hep etkili olmutur. Bu durum Krtn klasik
sava tarznn toplumsal direni sreci ierisinde neredeyse bir gen haline
geldiinin iaretidir.
Hilvan-Siverek direnii Apocu hareket tarihinde ilk kez sistemli bir ekilde
silahn kullanld bir mcadeledir. Bu mcadeleyle srama yapmak, gerillaya
dnmek, bu eksende yeni bir sre balatlmak istenmitir. Fakat ilk vuru
taktiinde klasik Krt sava tarznn kendisini dayatmas hedefe ulamay
engellemitir. Kyl savana dnmesi tkanmaya neden olmutur. Bu tkanma
sonucunda hareketin birok deeri bu zeminde harcanm, hareket nemli
oranda kadro gcn ve maddi imkanlarn Siverek direniinin hizmetine
sokmak zorunda kalmatr. Btn bunlara ramen izlenen sava tarz ve yaanan
tkanma sonucu istenilen dzeyde bir srama tahtasna dntrlememitir.
Askeri hedeflere ulamada her ne kadar istenilen dzey yakalanamadysa da
Hilvan-Siverek direniinin siyasal alanda yaratt olumlu etki, dierini dengeler
nitelikteydi. Her eyden nce Krdistan apnda hareketin tantlmasna ve g
olmasna yol amtr. birliki feodal gruha kar gelitirilen bu mcadele ile
kitlelerin coku ve moral dzeyini ykseltmitir. Ancak sz konusu nedenlerden
dolay askeri olarak gereken sonucu almamas, istenilen karakterde sramay
yapmamasna yol am, hatta rgtsel almn nnde de bir tka roln
oynamasna neden olmutur. Bununla beraber kadronun sahip olduu
tecrbesizlik, amatr tarz ve dar pratikilik dier alanlarda da gelien kitlesel
kabarmaya yant olmad gibi, bunun bir sonucu olarak da rgtsel bir krizin
kmasna sebebiyet vermitir. 1980 ylna gelindiinde hareketin byle bir
krizle yz yze gelmesinin faturas ar olmutur.
Bu dnemde PKK cephesinde bunlar yaanrken, Trk devlet cephesinde farkl
hazrlklar yaplmtr. Kendileri iin adeta tehlike anlarnn aldn
grmlerdir. PKK nclnde gelien mcadele, Krt halk zerindeki l
topran atmaya balamtr. zgrle, eitlie tutkun olan Krt halknn

tarihsel gemii yeniden gzler nnde canlanmtr. Krdistandaki uyan

Trkiyenin emeki kesimleri zerinde de etkilerde bulunmu ve devleti
zorlamaya balamtr. Dnemin gelip dayand evre, hem devlet hem de
zgrlk hareketi asndan taktik ve stratejik baz almlar yapmay zorunlu
klmtr.

nder Aponun Ortadouya k

nderlik Ortadouya almadan nce ok nemli gelimeler yaanmt. HilvanSiverek direnii gerillaya gemenin tm lke sahasnda n hazrlk aamas
olacakt. Siverek bir srama tahtas roln oynayacak, ermik, Ergani ve
Adyaman hatlarna alm dnlrken, Mardin zerinden Botana, yine
Dersim ve Serhata younlama temelinde bir yaygnlama ngrlmt. Esas
alnan taktik k bu ama iindi. Aslnda Siverek ve Hilvan arazisi gerilla sava
iin corafik olarak ok uygun deildi. Ancak burada kitle temelimiz vard ve
k ancak burada gerekleebilirdi. Bu nedenle buradaki k gerilla iin uygun
alanlara srama roln oynayacakt. nderlik bunun zerine Siverek mcadelesi
iin ksa ve z bir gerilla talimnamesi vermiti. Burada verilen mcadelede baar
salanrsa, yzlerce, hatta binlerce genci dalara ekecek ve resmen gerillaya
gei salanacakt. Gerilla mcadelesi lkenin en sarp dalarnda slenerek
devam ettirilebilinirdi. O dnemlerde TC devleti byle bir gerilla mcadelesine
kar hi hazrlkl deildi.
Ne var ki Hilvan-Siverekte yrtlen silahl direni bu beklentileri
karlamaktan uzak kalmtr. Kozik sava klasik Krt sava tarzn gememi,
Krtn hafzasnda yer edinen bireysel mertlik ve kr cesaretini aamamtr.
Taktik yaratclk, rgtllk, esneklik ve kvraklk isteyen gerilla tarz,
yntemleri arka planda kalmtr. Sabit mevziye dayanan sava tarz, zaman
uzadka etelere gre daha az tecrbeli, daha az deneyimli olan gen
devrimcilere ok kan kaybettirmitir. Kemal Pir arkada Filistin sahasndan
80lerde lkeye dndnde, bunu kim yapmsa yakasna yapp hesap
soracam! dedii kmaz ve trajedi bu gereklikti.
Yeni kurulan, rgtsel oluumunu yeni yeni gelitiren, henz Hilvan direniinin
sonularn Siverek sahasnda rgtlemeye alan PKKnin tam da bu dnemde
tarihinde zorlu bir srece yol aacak olan baz gelimeler yaanmtr. Elazdaki
tutuklanmalar ve zlme, hareketimize kar sistematik tutuklama ve
operasyon srecini balatmtr. Trk devleti devrimci mcadelenin
kitlesellemesine kar daha Aralk 1978de gerekletirdii Mara Katliamyla
tahamml edemeyeceini ortaya koymutur. Mara-Pazarck hareketimizin
etkinliinin youn olduu bir sahayd. Burada yaplan katliam bir anlamda
ayanz denk aln! mesajyd. Bu anlamda Mara Katliam hareketin direnii
gelitirmesine ve PKKnin kurulu srecine Trk devletinin verdii yant
olmutur.

Yaanan pratik askeri sorunlar, ahin Dnmezin yakalanp hibir direni

gstermeden zlmesi ve birok yakalanmaya yol amas ile birleince, 1979
ylnn sonlarna doru rgtsel sorunlarn ortaya kmasna yol amtr. ahin
Dnmez unsuru tm bilgileri dmana vermi, dmanla tam uyum ierisinde
alarak, laneti ve ihaneti tekrar Krt toplumunun barna yerletirmeye
almtr. Bu unsur rgtlenme alannda sorumluluk ald iin tm gelimeleri
yakndan bilmekteydi. Tm arkadalarn yerlerini, konumlanmalarn, hareket
tarzlarn bildii kadar nderliin de yerini bilmekteydi. Sorgucular bu kadar
itiraf beklemedikleri iin bata inanmam ve hemen harekete gememilerdir.
Hareket, bundan yararlanarak belli baz tedbirleri alabilmitir. Bu ekilde pe
pee tutuklamalarla devlet hareket hakknda her eyi bilir pozisyona gelmitir.
Artk hareket bu konumda kalamazd. Bu gereklik yeni bir alm zorunlu
klmaktayd. Ya dalara, ya yurtdna klacakt. Dalara klsayd belki belli bir
sre ayakta kalnacakt. Ancak Hilvan-Siverek mcadelesinin gsterdii gibi
gerilla sava taktikleri ve yntemleri uygulanamyordu, bu da hazin bir sonu
getirebilirdi. Ne byle bir yaplanmann karakteri ne de anlay oturabilmiti.
Belki sahip olunan byk inanla destans kahramanlklar sergilenecekti, bir
dnem byle gtrlebilirdi fakat bir halkn kaderi sz konusuydu. Halkn
zgrl iin yola kan devrimciler byle bir yolu tercih edemezlerdi.
Dier nemli bir husus ise hareketin da ak nefes kanallar olmadan salt iteki
bir direnile devrim ve halkn zlemlerine cevap verilemezdi. Tecrbesizlik
temel bir neden olabilirdi ancak belirleyici olmaktan uzakt. Sorunun tarihsel
temelleri daha ard. Sz konusu olan Krtn tarihten gnmze gelen kltr
ve psikososyal kiilik yaplanmasnn, bildiini tekrar okuyacak olmasdr.
zellikle uzun sreli bir direni iin gereken kadro eitimini salamak, kadro
yetitirmek ve hareketin nefes kanallarn amak iin yurtdna k nemli ve
gerekliydi. Bunun iin nderliin yurtdna kma karar ok isabetli, anlaml ve
tarihsel bir karar olmutur. Yurt d Avrupa olamazd, nk byle bir durumun
mltecilikle sonulanma ihtimali yksekti. Bu dzeyde yanl bir
konumlanmann ksa srede erimeyle sonulanmas ihtimali iten bile deildi.
Geriye Ortadou seenei kalyordu. Ancak Ortadou sahasnn tehlikesi oktu,
iliki kurma kanal ve imkanlar ise hemen hemen yoktu. Fakat Ortadouya
kn zorluklar ne kadar ok, imkanlar ne kadar az olsa da Filistin devriminin
etkisi ve gerilla tecrbesinin fazla olduu bir sahada yaplacak hazrlklar iin
avantajl imkanlar sunuyordu.
Bu dnemde, dier nemli bir gelime de Trk devletinin ierisinde bulunduu
durumdu. nderlik, Trk devletinin Trkiye sol hareketi ile birlikte PKK
tarafndan gelitirilen direni izgisini kolay hazmedemeyeceini bilmektedir.
Karakteri gerei ve yapsal sorunlarndan dolay Trk devletinin demokratik baz
almlar yapmas beklenemezdi. Yapaca yeni almn, bask sistemini daha
kkl rgtlemekten ve devlet terrn merulatrmaktan gemesi daha
arlkl bir ihtimaldi.
nderlik, Trk devletinin var olan yapsal bnyesinin farkl hamleler
gelitireceini, bunun da faist bir darbe dzeyinde olabileceini tahmin
etmekteydi. Gelinen aamada Trk devlet sistemi tkanmt. Sistem bir dnem
yaad tkanmay MHP ve farkl kontra rgtlenmelerle amaya alsa da bu
konuda baarl olamamt. MHP yoluyla sol hareketi darbelemek istiyordu.

Bunun iin MHPli lkcleri silahlandrarak, devrimcilere youn bir ekilde

saldrtyordu. Sistemin bu konsepti istenilen sonucu alamayarak, Trkiyede sasol atmasn gndemletirdi. Ancak hesabnda hi olmayan Krt sorunu
ciddiyetle rgtlenmesini gerekletirmi, direni srecine balamt. Aslnda
12 Eyll darbesinin en nemli ayaklarndan biri budur. Birincisi, Trk devlet
yaplanmasnn gelitirdii konseptin kaosla sonulanmas ve Trk sol
hareketinin geliim gstermesidir. kincisi, Krdistanda ulusal kurtulu
rgtlenmesinin gelimesidir. 12 Eyll darbesi gelien bu mcadeleleri bomak
zere gerekletirilen faist bir harekettir.
nderlik Trkiyede yrtlen politikann varmak istedii hedefe hangi
yntemlerle, nasl ulamaya altn doru tahlil etmitir. Bunun iin askeri
faist bir darbenin yaplacan ngrmtr. Yksek ngrye dayanan bu tahlil
temelinde salt Krdistana ve ehir rgtlenmesine dayanmann ok riskli
olacan, zamannda ve hzla gereken hamle yaplmazsa boulmann kanlmaz
olacan tespit etmitir. Bu ngr temelinde nderlik 1979 ortalarnda yurt
dna kma karar alr ve Ethem Akam arkadan hazrlk yapmasyla birlikte
Bat Krdistana geerek bunu uygular. Bu k tarihe damga vuran tm inan
hareketlerinin bir dnem karlat duruma olduka benzemektedir. Krdistan
tarihinde hicret anlamna gelen, byle bir rol oynayan bu k yeniden yazlacak
ada Krdistan tarihi zerinde hayati bir rol oynayacaktr. nk rgt ok
ciddi bir k gerekletirmi, kitleler buna olumlu cevap vermi, ancak rgt
kadrolarnda yaanan dar pratikilik, amatrlk sonucu gelimelere cevap
verilemeyip, rgtsel bir kriz durumu yaanmtr. Bu nedenle iinde bulunulan
artlarda en doru yol ksmi geri ekilme ve kadro eitimiyle hazrlk yaparak,
yeni bir hamleyi gelitirmeydi. Bunun iin nderlik Kobanide baz aile
ilikilerine dayanp, kt imkanlarla Suriyeden Lbnan sahasna kadar giderek,
yaanan eitli zorluklar ardndan Filistin Kurtulu Hareketiyle iliki temelinde
eitim imkann yaratmtr. Bu temelde iinde Kemal Pir, Delil Doan ve Agit gibi
arkadalarn da bulunduu ilk eitim gruplarn lkeden isteyerek hazrlk sreci
balatlmtr.
nderliin bu srece ilikin yapt deerlendirme olduka arpcdr: Devletin
bu dnemde zerimize gelii genel olarak solun ve Krtln gidiatnn bir
parasyd. Farkl bir konum gerektirecek bir durum da yoktu. zgn ve uzun
sreli bir direni oda olabilecei dnlemezdi. Btn gstergeler askeri bir
darbenin gelebileceini gsteriyordu. Yaplacak iki tavr vard: Ya dalara
almak ya da yurt dna Ortadouya ekilmek. Aslnda iki tavra da ynelindi.
1979 sonlarnda hareket ciddi kayp vermeden her iki yne ekilmenin btn
olanaklarna sahipti. ekilmeler yava yava gerekleiyordu. Mazlum Doan ve
Mehmet Hayri Durmu gibi baz talihsiz yakalanmalar dnda ciddi bir kayp
yoktu. Hareket olunabilinmi, parti ilan edilmi ve varln uzun vadeye
yayabilecek konumlara ulalmt. Dolaysyla 12 Eyll darbesine kar ngrl
olunabildi ve 1980 askeri darbesi gelmeden gereken yapld.
lkeden Lbnan sahasna kadar gelinip, Filistin kamplarnda eitim grldkten
sonra yeniden dn sreci balatld. Eer bu gruplar tmyle salkl bir
biimde yerlerine ulap, almalara mdahaleyi tam olarak
gerekletirebilseydi rgtsel krizin almas ve mcadelenin bir srama
yapmas olanak dahiline girecekti.

Ancak, Kemal Pir arkada gruplarla birlikte Filistin sahasnda eitim grp,
Krdistana dndkten sonra alanlar dolarken byk bir talihsizlik sonucu
Batman-Sason yolu zerinde yakalanmtr. Bu yakalanma mdahale srecini
nemli oranda etkilemitir. Dier gruplar da yerlerine ular ama sonu alc bir
dzey henz ortaya kmadan 12 Eyll askeri darbesi gereklemitir.
PKK, nderliin yksek ngrsyle eer 12 Eyll cuntasnn ayak seslerini
nceden hissetmeseydi, ok ar sorunlarla kar karya kalabilirdi. Ama sezgi
ve ngr temelinde gelien ihtiyat erkenden bir k yolunun bulunmasna
vesile olmutur. PKK, Trk devletinden daha hzl hareket etmi, bu da Trk
devletinin PKKyi daha geriden takip etmesini beraberinde getirmitir. Aslnda
nderlik, Trkiyenin adm adm bir askeri faist cuntaya doru ynelme,
devrimci dinamikleri ezmek iin frsat kollama olaslnn olabilecei konusunda
ilikide olunan Trk sol gruplarn da uyarmtr. Eer bu uyar dikkate alnp
baz tedbirler gelitirilseydi belki de Trk solu bu kadar ezici darbe
almayabilirdi. 12 Eyll faist askeri darbesi gerekletikten sonra hareketimizin
ok doru ve yerinde olan geri ekilme kararn baz gruplar eletirmitir. Dev
Sol hareketi geri ekilmeyi yanl bulmu ve ka olarak deerlendirmitir.
Sreci grememe, tanyamama ve doru tahlil etmeme yaklam belirgin
olmutur. Trk solunun bu umursamaz tavr PKKyi ciddiye almamayla
birleince gelien faist darbe altnda ezilmesine neden olmutur. nderliin
yapt uyarlara doru bir karlk verilseydi phesiz ki durumlar daha farkl
olabilirdi. Ancak bilindii gibi faist askeri darbe Trk Sol hareketinin tm
direngen yaplarn ezerek gnmze kadar etkisi sren bir darbenin
vurulmasna yol amtr. Hareketimizin geri ekilme ile ald tedbirler 12 Eyll
askeri faist darbesinin PKKye lmcl darbeler vurmasnn nne gemitir. Bu
srete elbette ki kayplarmz ar olmutur. Ancak tedbirler olmasayd bu faist
askeri darbe Trk solunda olduu gibi bize de ok ciddi bir tasfiyeyi
yaatabilirdi.

12 Eyll faizmine kar byk zindan direnii

Her zorba egemenliki devlet anlay gibi Trk devlet tarihinde de zindanlar hep
muhalif hareketlerin ezilmeye ve bitirilmeye alld stratejik mevziler
olmutur. Zindanlarda yakn dnemde olduu gibi gemi tarihte de muhalifler
tutsak alndklarnda kaba ikencelerin yan sra en ince zel sava yntemleriyle
kendi kartna dntrlmek iin her ey yaplmtr. Bu yntemlerle teslim
alamadklarnda ise infaz ve daraalarna asmaktan kanmamlardr. dam
sehpalaryla gelecek nesillere gzda verilirken, kartna dntrlenler ise
umutsuzluun, inanszln ve kararszln tohum ekicileri olmulardr.
Kartna dnenler devrim umutlarn rtme noktasnda nemli roller
stlenmilerdir.
Kukusuz 12 Eyll faist askeri darbesi ikence ve zindan sistemini en ok
gelitiren bir askeri darbe olmutur. Bu yolla teslim alnm bir toplumsal

gereklik yaratmak istemilerdir. Zindana ald bireyi vahi ikence

yntemleriyle ekillendirmeye alrken, darda toplumdaki insanlar da ayn
eksende ak bir cezaevi kltryle ekillendirmeye almtr. Bu nedenle
toplumun tm hcreleri zerinde youn ve vahi saldrlar uygulanmtr. Tm
toplumsal yaplar askeri kla kltr sistemine tabi tutulmutur. Farkl bir
dnce ve davrana hibir ekilde izin verilmemitir. Halkn her kesimini
teslim almaya dnk siyasal, kltrel politikalar izlenmitir. Rejime muhalif olan
tm kesimler ya katledilmi ya kartlm ya da cezaevlerine alnmtr. Bylece
darda lm sessizliine brnen bir toplumsal yap ekillendirilmek
istenmitir. Bunun iin insanlk d yntemleri mubah grmlerdir.
1979 ylnda hareketin kadrolarndan bazlar tutsak dm olmakla birlikte,
esas olarak 12 Eyll darbesinden sonra youn ve kitlesel tutuklanmalar
yaanmtr. Ksa srede bu say binlere ulamtr. Merkez komite yeleri
yannda orta kademe ve yeni katlanlarla beraber nemli sayda kadro zindana
alnmtr. Binleri aan yurtsever ve sempatizanlar da ayn srete
tutuklanmlardr. Trkiyede vahetin snrsz bir biimde uyguland en
nemli zindan merkezlerinden birinin de Diyarbakr zindan olduu
bilinmektedir. Diyarbakr bata olmak zere cezaevlerine alnan tm tutsaklara
ok youn ikence ve her trl insanlk d uygulama yaplmtr. Ama,
cezaevlerindeki devrimcileri teslim almaktr. Trk cunta rejimi kendince
dardaki direni odaklarn krm, tasfiye etmi, artk sra zindanlardaki
devrimcileri teslim almaya gelmitir.
in nemli bir boyutu da yakalanan devrimcilerin stlendikleri rol ve iinde
bulunduklar konumdur. PKK her ne kadar dier devrimci gruplar kadar darbe
yemese de yine de nc kadrolarn birou yakalanmtr. nk askeri darbenin
en nemli hedeflerinden birisi partimiz olmutur. Amacna ulaamaynca da
tutuklad kadrolar ahsnda PKKyi bitirmeye almtr.
Bu nedenle ikencenin en ar Diyarbakr zindannda vahet dzeyinde
uygulanmtr. Dier devrimci hareketlerde olduu gibi zindan, PKKlilerin ve
PKKnin bitirilme sahas olarak dnlm ve Diyarbakr bunun pilot blgesi
seilmitir. Elazda teslim olan ahin Dnmez ve Yldrm Merkit gibi hain
kiiler devrimcilere ikence yapacak kadar kartna dntrlmtr.
Zindandaki tm devrimcileri teslim almak iin ikencenin dozaj alabildiine
arttrlmtr. Krtn yreine ve beynine ekilen ihanet tohumlar bu ihaneti
kiilikler vastasyla tekrar canlandrlmaya ve hareketimizi bitirmeye dnk
planlar btn yntemlerle hayata geirilmek istenmitir.
Hareketimizin darda kalan kadrolar geri ekilme ile yurtdna karlmtr.
Bu dnemde yaanan atmalarda Dersim, Karakoan, Pazarck, Bingl ve
Mardinde ehadetler yaanmtr. lke iinde darda kalm PKK direniini
gelitirebilecek pek bir g kalmamtr. Geriye kalan tek yer zindandr.
Diyarbakr zindan da bunun merkezidir. Onlarn hesabna gre Diyarbakr
zindanndaki devrimciler drlrse PKK byk oranda tasfiye edilecekti.
nk artk PKKnin Krdistanda bir varl kalmayacakt. Halk umutsuzlua
srkleyecei gibi yurtdna kanlar da olumsuz etkileyecek ve
inanszlatrarak mlteci yaama itebilecekti. Bunun iin dmann ncelikli
amac devrimcileri ideolojik ve iradi olarak teslim almakt. rade krldktan

sonra fiziki imhann olup olmamas ok fazla nemli olmayacakt. Ama

tutuklulara ideolojik olarak ihanet ettirmekti. Trk devlet sisteminin gemiinde
muhaliflerine zindanlarda uygulad yntemlerle ihanet ettirme ve onlar kendi
zne yabanclatrarak, halka kar kullanma rnekleri ok vardr. PKKyi de
ayn yntemle istedikleri noktaya getirme abalar younca uygulanmtr.
Bu dnemde herkesin dikkati cezaevleri zerinde younlamt. Cuntann
gelmesiyle beraber vahi bir hal alan ikence ve inceltilmi zel sava yntemleri
devreye konulmutur. Bylece zindan koullarnda tecrbesiz olan devrimci ve
yurtseverleri tek tek drmeye balamlardr. yle ki 1981in sonlarna doru
neredeyse teslim alnmam bir devrimci kalmam gibidir. PKKli tutsaklar bu
vahete kar direni ierisine girmi ve alk grevinde ilk ehidini vermitir.
Trk kkenli (Maral) olan Ali Erek arkada eylemin on beinci gnnde mide
kanamas geirerek ehit dmtr. Ali Erek arkada askeri, siyasi ynden
yetkin ve zeki olan bir arkadat. yle ki bu zelliklerinden dolay kendisine Cin
Ali denilmekteydi. Zindanlarda hareketimizin ilk ehidi Elaz cezaevinde 1979
ylnda faistlerin saldrsyla ehit edilen Aytekin Tuluk arkadatr. Ali Erek
arkada ise Diyarbakr zindan direniinde ehit den ilk arkadamz olmutur.
Ancak 1981 alk grevi direnii ile sonu alnamam ve vahet tm hzyla
srmtr.
PKKli tutsaklar ilk direni denemesinin yaratt baarszl kader olarak
grmemilerdir. Direni bir kez daha yeniden ama daha gl
rgtlendirilmitir. Gelitirilen direniler, alk grevleri ve lm orular
denemelerinde belli bir tecrbe edinilmitir. Direni yeniden krldktan sonra
hemen her tutsak baarsz olduk, nderlie ve arkadalara bunu nasl izah
ederiz anlaynda olmutur. nk Apoculukta baarszln gerekesi yoktur;
her koul altnda direni vazgeilmez yaam tarzdr. Bunu bilen tutsaklar daha
farkl ve zengin ierikli yntemlerle direnii rgtlemeye almtr. Diyarbakr
zindan direnii diye tarihe geecek grkemli ve onurlu direni bu zemin zerinde
gelimi ve tarihte hak ettii yeri almtr.
Devrim tutsaklar Diyarbakr zindannda gelitirecekleri direnile PKK ve
Krdistan zgrlk mcadelesini savunacaklarnn bilincindedirler. Zindandaki
PKKli nder kadrolar Mazlum, Kemal, Hayri ve Ferhat yoldalar bata olmak
zere, tm nde gelen devrimciler bu zorlu srete asl grev ve roln zindan
tutsaklarna dtnn farkndadrlar. Ara dnemde devrim bayran
dalgalandracak olann zindan olmas bilinciyle hareket edeceklerdir. Mazlum
Doan arkada 1981de darya ulatrabildii mektupta, Geri dn iin acele
edilmesin, salam bir hazrlktan sonra lkeye dnlsn. O zamana kadar direni
bayran biz dalgalandracaz. Direniimizi ve sesimizi tm dnyaya duyurmak
gerekmektedir diyerek sorumluluu bizzat zerine alm, nasl bir fedakarlk ve
sorumlulukla srece yaklatn gstermitir. Hayri arkada ise tarihteki tm
Krt direnilerinin geride hibir yazl belge brakmadan bastrldn,
dolaysyla tarihe mal olmu miraslara dnemediini, her ne pahasna olursa
olsun savunma yapmalar gerektiini vurgulayarak, direniin nasl bir sorumlu
anlayla srdrldn aklamtr.
Bu denli derin ilkesel yaklam PKKli nder kadrolarn tarihte eine ender
rastlanlacak trden bir direnii sergilemelerine gtrecektir. Okuduklar

kitaplardan rendikleri dnda zindanlara ilikin herhangi nemli bir bilgileri

yoktur. Tecrbesizlik alabildiine hakimdir. Buna ramen girdikleri ilk lm
orucu eylemi 43 gn srecektir. Zamanla eylem trleri ve direni yntemleri
zerine tecrbe kazanrlar ve iradeleri elikleir.
Direnilere ramen fiziki ikenceler yannda insan onurunu ayaklar altna alan
uygulamalarda da belirgin bir art yaanr. 21 Mart 1982 tarihinde Mazlum
Doan arkada bu duruma mdahale etmeleri gerektiine karar verir ve Newroz
gn kibrit pyle Newrozu kutladktan sonra tarihe geecek olan eylemini
gerekletirir. Mazlum yoldan eylemi direnie yeniden ama daha gl dzeyde
yn vermede bir kilometre ta roln oynar. hanet ettirme giriimlerinin oka
yaand gnlerde ehadetiyle ihanete ve lme meydan okuyan bu direni
yntemi PKK kadrolarn elikletirirken, dman kahreder. Apocu ruhun hibir
koul altnda teslim alnamayacan, aksine bu ruhun srekli ve her yerde
direnii sergileyeceini gsterir.
Hemen ardndan Drtlerin eylemiyle ihanetin sis perdesi yrtlr. 17 Mays 18
Maysa balayan gece Ferhat Kurtay, Eref Anyk, Mahmut Zengin ve Necmi ner
yoldalar bedenlerini atee vererek lmszleirler. Drtlerin eylemi Mazlum
yoldan akt kibrit pyle bulumu, direniin zafere gtrecei inancn
beyinlere yerletirmitir.
Direni eylemlerinden sonra tarihe yn veren, ihanet-teslimiyet ve bu ynl tm
abalar yerle bir eden 14 Temmuz Byk lm Orucu Eylemi balar. Eylem 14
Temmuz 1982 ylnda PKK bize teslimiyeti deil, direnii retti. Yaamdan
bktmz ve yaam gcn gsteremediimiz iin lm setiimiz sanlmasn.
Biz yaam uruna lecek kadar ok seviyoruz iaryla balar. Direni tm
hzyla srerken Teslimiyet ihanete, direni zafere gtrr! slogan temel
yaam iar haline gelir.
Direni srecinde Kemal Pir 7 Eyllde, Mehmet Hayri Durmu 12 Eyllde, Akif
Ylmaz 15 Eyllde, Ali iek yolda 17 Eyllde ehadete ularlar. Bu nder
kadrolarn tarihsel direnileri ve ehadetleri hareketimiz asndan yeni bir
dnemi balatmann startn verecektir. Hareketimizin tutsak kadrolar bu
direniler sonucunda ilk kez tarihi ters yz ederek dman dize getirirler. Krt
halk PKK nclnde ilk kez zindanda dmana kar byk bir zafer
kazanm, bununla yrtecei mcadelenin zeminini glendirmitir. 14
Temmuz tarihi Krt halk direniinde devrimci ruhun ahlan, koullar ne olursa
olsun teslim olmamann, kendini zmsz brakmamann, kimlikli ve onurlu
yaama balln ad olmutur. Bu anlamda 14 Temmuz direniilii nder
Aponun temsil ettii mcadele izgisinin nasl byk kahramanlklar ve yiit
kiilikleri yarattnn kantlanm ifadesi olmutur. Bundan sonraki tm
mcadele tarihimiz 14 Temmuz ruhuyla anlam bulmu ve temel direni izgisi
haline gelmitir. nderliimiz yurtd sahasndaki hazrlklar ve hamle
dnemini de 14 Temmuz ruhunu yaatmaya adamtr.

Filistin-Lbnan sahasnda gerillalamaya doru

nder Apo, Lbnandaki Filistin sahasna alrken, deyim yerindeyse

bilinmezlie doru bir yol almt. nk tek bir iliki olmadan k yaplmtr.
Filistin Kurtulu rgt o dnemlerde Gney Lbnanda hakim bir gt. Bu
sahada Ortadou ve dnyann birok rgt bulunmaktayd. Devrimci rgtlerin
sahas olarak da adlandrlabilecek bir sahadr ve yeni klar iin ilham kayna
rolndedir. Devrimci rgtler bu sahada eitimlerini grdkten sonra devrimi
kendi lkelerine tamak zere alma yrtyorlard. Ancak burada faaliyet
gsteren, eitim gren birok rgt nceden eitli yollarla Filistinli gruplarla
ilikilenerek, orada kendilerine yer amlard.
nderlik tek bir ilikiye sahip olmadan bu sahaya gitmitir. Ne maddi bir imkan,
ne tandk bir evre bulunmaktadr. Devrim srar, inan, dnsel dzeydeki
derinlik ve yaam tarznda gsterilen tutarllkla adeta ine ile kuyu kazarcasna
devrimci evrelerle iliki kurulmaya allmtr. Gneybat Krdistandaki dost
Krt evre ve ailelerin de yardmlaryla Filistin Demokratik Kurtulu Cephesi,
Filistin Halk Kurtulu Cephesi ve Filistin Mcadele Cephesi ile nceleri snrl da
olsa bir iliki gelitirilir. Yaser Arafatn El-Fetih Hareketi Filistin hareketleri
ierisinde en etkin rgt konumundadr. Ancak tam da bu dnemde Trk
devletinin El-Fetih ile iliki kurmas nedeniyle bizimle ilikileri ok scak
olmam, belli bir dzeyde kalmtr.
Hareketimiz Suriye-Lbnan sahasna ktnda hibir iliki ve dayanak olmad
gibi nceden buralara gelip iliki kuranlarn, hareketimiz hakknda ok ciddi anti
propaganda yapm olduklar grlmtr. Hareketin uluslararas sahaya
almamas iin dman gler ok youn tedbirler almt. Hatta birileri PKK
adna nceden gidip iliki kurmulard. Bu ok ciddi bir sorun olmutu. Bizi ise
PKK deil, bir nevi Trke partisinin Krdistandaki bir kolu gibi gstermeye
almlard. DDKDnin (Devrimci Dou Kltr Dernekleri) o zamanki
temsilcilerinin PKK adn kullanarak, gelip iliki kurduunu renmi olsak da
bunun kimin oyunu ve ne amala yapld tam olarak anlalmamtr. Ama
hareketimizi uluslararas alanda barajlamaya dnk abalarn bir sonucu olduu
da aktr. Btn bu engeller byk bir sabr, srar ve metanetle srdrlen
diplomatik mcadele ve pratikteki kararl durula alm ve bylece Filistin ve
dier evrelerle adm adm iliki kurma olanaklar yaratlmtr.
Belirttiimiz Filistin hareketlerinin kamplarn Krdistan devrimcilerine
amalaryla giden gruplar eitim grmeye balamlardr. Filistinlilerin giderek
dostluklarn glendirmesinin temel nedeni Krdistan devrimcilerinin
kararll, fedakarl, katlmcl ve devrimci durulardr. Bunun zerine
nderlik lkeden gruplarn Filistin sahasna gnderilmesi iin talimat vermitir.
Ancak lke ynetimi durumu kavramaktan uzak kalm, almalarn duracan
dnerek, nderliin gelmesini istedii kadrolarn yarsn gndermitir.
Bylece Kemal Pir, Delil Doan gibi arkadalarn da iinde bulunduu ilk gruplar
Filistine giderek eitim grmlerdir. Ardndan, lke pratiindeki amatr, dar
pratikilik gibi yetersizlikleri amak iin tekrar ve hzla lkeye dzenlemeler
yaplmtr.
Fakat daha sonra 12 Eyll faist askeri cuntann gelimesiyle birlikte alnan geri
ekilme karar temelinde darda kalan kadrolarn hemen hemen tm bu

sahaya ekildi. Geri ekilme perspektifi temelinde hareketimizin yrtt genel

ve yaygn olan faaliyetler durdurulmutu. lke ierisinde sadece gizli dar baz
birimlerin braklarak her blgeden seilmi kadrolarn Lbnan sahasna
ekilmesi, geri kalan kadro ve sempatizan evrelerinin kendilerini korumalar
ngrlmt. Ancak gerek braklan gizli birimler, gerekse de kendini korumak
iin eitli yerlere gidenlerin tm 1981 yl sreci ierisinde yakalanmlard.
Bylece rgtl birimler snrl bir biimde Mardinin bir-iki blgesi dnda
kalmamt.
12 Eyll cuntas ile beraber her blgede tespit edilen arkadalar Filistin sahasna
bu temelde ekilmitir. lk etapta 150 civarnda bir kadro says gruplar halinde
yeni eitim sahasna ulamtr. 81 sreci genelde bir geri ekilme srecidir. Yl
boyunca Dersim ve benzeri alanlarda kalan kadrolarn ekilmesiyle 200 akn
kadronun Lbnan sahasna ulamas salanmtr. Yurtdna ekilen kadrolar
gruplar halinde Filistinlilerle beraber eitli yerlere yerletirilerek, hem askeri
hem de youn bir siyasi eitime tabi tutulmulardr.
12 Eyll faizminin devrimci potansiyele indirdii darbelerin etkisi arttka iin
ciddiyeti daha iyi anlald. Daha nce darbe uyarsn ciddiye almayan Trk
solundan baz evreler bizden destek istedi. zellikle Dev-Yol hareketi
Trkiyede aranan ve zorlanan kadrolarn ekmek iin destek istemiti. O
srete toplam olarak yze yakn Dev-Yol kadrosunu Suriye zerinden Lbnan
sahasna ulatrmay salam olduk. Bu dnemde tm merkezi yakalanan DevYolun tek yakalanmayan, darda kalm merkez yesi olan lider
pozisyonundaki Taner Akam nderliin yanna birok kez gelmiti. nderlik,
yeniden daha gl bir devrimci dnn nasl olmas gerektii konusundaki
dncelerini youn bir biimde kendisine aktaryor ve tartyordu. Ancak bu
kiinin devrimi gelitirme niyeti yoktu. Dolaysyla Ortadouya ekilen ve eitim
gren kadrolarn yeni bir hamle ve mcadele sreci iin lkeye dn deil, tek
tek Avrupaya aktarlmasn pratikletirmiti.
Bu dneme kadar hareketin ekebilecei kadrolar ekilmitir. Kadrolar bir
yandan youn askeri ve siyasi eitime tabi tutulurken, dier yandan diplomatik
faaliyetler yrtlmtr. 12 Eyll faizmine kar devrimci ittifak almalar
yrtmek kadar, dier lkelerin devrimci hareketleriyle de ilkeler ekseninde
ilikiler gelitirilmeye allmtr. Trkiye sol hareketinden be rgtle yaplan
ittifakla FKBDC (Faizme Kar Birleik Direni Cephesi) oluumu kurulmutur.
Ortadouda yaplacak belli hazrlklar ardndan lkeye ynelmek ve devrim
hareketini birleik bir cephede balatmak temel amatr. Ancak gl devrimci
bir cepheyle cunta faizmine kar bir duru ve gelime salanabilecei
dnlyordu.
Krt gruplar da ayn almaya dahil edilmek istenmitir. Krt gruplaryla
mcadele birliine ilikin tartmalar srdrlse de lkeye dn niyetlerinin
olmamas ve teslimiyeti eilimleri byle bir cepheyi gelitirme nnde engel
olmutur. Sonuta Kuzey Krdistanl Krt gruplar byle bir mcadele cephesine
yanamad gibi Avrupada mltecileme yolunu semilerdir. Trk solunun
tavr balangta olumlu olsa da, sonradan gerekten uzun ve etin bir savamn
gndemde olduunu grnce bundan rknt duyarak onlar da vazgemilerdir.

Durum byle olunca, hareketimiz bir halkn binlerce yldr srp gelen zgrlk
sorununu zmek kadar, Trkiyede faizmi ykmann mcadelesini de bir
bana, kendi zgc zerinden yrtmek durumunda kalmtr.
1982 ylnda gelien srail saldrsnda Apocu hareketin militanlar bulunduklar
her yerde en grkemli direnii gstererek, halklarn ve ezilenlerin kardelii ile
zgrln salamak iin gerektiinde canlarn feda etmede tereddt
etmeyeceklerini gstermilerdir. Filistinliler son mevzilerini terk edene kadar,
PKK militanlar bulunduklar hibir mevziyi brakmayarak direnii
srdrmlerdir. zellikle Kala iqfteki direni Filistin halknn dilinde
destanlamtr. 11 PKKli devrimcinin ehadeti, 15nin de esaretiyle sonulanan
bu direni, hareketimize ok byk bir saygnlk kazandrmtr. Hareketimizin
Filistin denetimindeki Lbnan sahasnda kendine yer amasnn en byk
nedenlerinden biri de budur. Direniiyle, emei ve yaklamyla bunu hak
etmitir.
Bu adan 82 sreci mcadele tarihimizde olduka nemli bir dnemdir.
Bugne kadar srdrlen direniin temelleri bu srete atlmtr. Bizzat
nderliin denetiminde gelien eitsel faaliyetler kadro yaratmada nemli bir
rol ve ilev grmtr. nk hareket ok zor bir sreten gemi ve o zor
sreten kurtulan kadrolar Lbnan sahasna ekilmitir. ekilirlerken
beraberlerinde eitli sorunlar da getirmilerdir. Cuntann lkede yaratt
vahet ve iddet ortam geri ekilmenin yaratt psikoloji ile insanlarda
moralsizlik, ruhsal daralma vb kiilik sorunlar bir hayli kendini da vurmutur.
Bu dnemde bazlarnn bozguncu giriimleri de vardr. nderlik genel
almalar rayna oturtmak kadar, bu bozgunculuu boa karmak iin de
uramtr. Bu eksende yrtlen en nemli alma 1981 ylnda I.
Konferansn gerekletirilmesidir. Birok kadro ilk kez bylesine kapsaml bir
toplantya katlm salamtr. Bu toplantda tm sorunlarn tartlarak
zmlenmesi kadar, yeni dneme ilikin mcadele stratejisinin belirlenmesi de
esas alnmtr.
I. Konferansta nderlik ne yapmal? sorusunu tartmaya amtr. Tpk bizim
gibi Lenin de Rus devriminin 1902de yaad rgtsel krizden kmas iin ne
yapmal? sorusunu ortaya atm, ayn isimle bir kitap yazm ve o zaman cevap
olarak Rusya koullarnda bir gazetenin karlmasnn ilk adm olabileceini
belirlemitir. O zaman RSDPnin (Rus Sosyal Demokrat Partisi) iinde bulunduu
rgtsel krizi amas iin karlan Iskra adndaki gazete nemli bir ilev
grmtr. Partinin Bolevik kanad bu gazetenin datm zerinden rgtsel
iskeletini yaratmay esas alm ve nemli sonular elde etmitir. Elbette bir
gazetenin Rusya devriminde oynad rol Krdistan devriminde oynamayaca
tartmaszdr. Ne var olan koullar, ne de toplumdaki aydnlanma dzeyi buna
yetmemektedir. O halde Krdistanda Iskrann roln oynayacak ara ne
olabilirdi?
Krdistanda bir mcadele yrtlm, rgtsel kriz yaanm, ardndan cunta
darbesi gereklemitir. Yaanan rgtsel krizin almas kadar, vahi yntemler
uygulamakta olan askeri faist cunta rejimine kar bir atlma dnecek uygun
bir taktik ka ihtiya bulunmaktadr. nderlik ne yapmal? sorusu etrafnda
tartmay derinletirerek, ortak bir sonu elde etmek istemitir. Fakat

nderliin tm abalarna karn, kimse salkl bir gr sunamamtr. Hatta

nderlik konferansta baz arkadalar kaldrarak, Siz eylemcisiniz, eylemci olma
iddianz var. Bu konudaki grnz nedir, bize syleyeceiniz taktik klar
neler olabilir? diye sormutur. Fakat yeterli ve doyurucu bir yant alamamtr.
Sonu olarak nderlik gereken amlamay kendisi yapt. ngrd ereve u
temeldedir: Rusyada Iskra Gazetesinin oynad rol Krdistanda silahl
propaganda birlikleri oynayacaktr. Bu temelde I. Konferansta karar altna
alnan en nemli gelime gerilla savann n aamas olan silahl propaganda
faaliyetinin balatlmasyd. Bylece yeni bir ereve belirlendi. nk faist
cuntann yaratt tablo gereklii karsnda baka trl hibir faaliyet yrtme
olana braklmamt. Cuntann kirli yzn ve politikalarn boa karacak,
kitlelere kavratp, rgtlenmesine yol aacak temel ara silahl propaganda
olacakt. I. Konferansn ulat perspektif ve kararlama dzeyi kadrolarn
kafasnda var olan mulakl nemli oranda gidermiti. Bylece kadro daha
kararl ve net bir dzeye ulamt.
Bu temelde konferans rgtsel toparlanmada ciddi bir rol oynamt. zellikle
cuntann byk bastrma hareketi karsnda toplumun susturulduu bu karanlk
dnemde saflarmzda da umutsuz, karamsar dolaysyla kendini srece
katmayan durular ortaya kmt. Btn bunlarn giderilmesi, nderlik
etrafnda toparlanan belli bir kadro kesimin younlamasna yol amt.
Bununla birlikte yeni dnem planlamasnn bir dier gelimesi de 1982 yl
bandan itibaren Serxwebun Dergisini sistemli ve istikrarl bir yayn izgisine
ulatrma karardr. nderlik daha nce yurt dna birka kadro gndermiti.
Semir, Fatma ve Baki gibi kiilikler de gnderilenler iinde vard. Bunlar fazla bir
gelime yaratamadklar iin baka kadrolar da gnderildi. Gazete karma,
yurtd rgtsel ve diplomatik almalar iin yeni dzenlemeler yapld.
I. Konferansn nemli planlamalarndan biri de Lbnan sahasnda yrtlen
hazrlk almalaryd. Eitsel faaliyetler bu konferansn koyduu ereve
temelinde younlatrlm ve derinletirilmiti. Mcadele stratejisine ilikin de
baz ksa belirlemeler yaplm, uzun sreli halk sava biiminde bir sava
tarznn esas alnaca ortaya konulmutu. Fakat yrtlecek bu mcadelenin
erevesi, zellikleri, taktikleri net ve geni bir dzeyde konulmamt. I.
Konferansta ilk kez buna nasl giri yaplacann alm ksmen yaplmt. Bu
mcadele stratejisinin erevesi esas olarak nderliin 1981 ylnn sonunda
lkeye geecek ilk gruba yapt konumalarla ortaya konulmutu. Benim de
iinde olduum 22 kiilik grup, lkeye ve pratie gidecek ilk grup olarak eitli
kamplardan arlm ve am yaknlarnda bulanan Filistin Demokratik
Cephesinin donanml bir kampnda bir araya getirilmiti. Bu grup ierisinde,
Mehmet Karasungur, Mahsum Korkmaz, ahin Klavuz, Gzlkl Ali, Kzltepeli
Sadk gibi ilk lke grubunda yer alp sonradan ehit den arkadalar vard. Yine
daha sonra ihanet eden Terzi Cemal, Nebil gibi kiiler de vard. nderlik ilk kez
orada bir hafta boyunca gnde sekiz saat sren zmlemelerle uzun sreli halk
sava stratejisini nasl ele almamz gerektiini konuma halinde sundu.
nderliin konumalar kasete alnyor, bizler de not alyorduk. Krdistanda
Zorun Rol kitab bylece yazlm oldu. Mcadele stratejimiz I. Konferansn
kararlamas temelinde netlemiti. Ayn dnemde Krdistan Ulusal Kurtulu

Problemi ve zm Yolu, rgtsel Sorunlarmz ve zm Yollar gibi kitaplar

da karlarak mcadelenin genel perspektifi 82 yl itibariyle somutlatrlmt.
1982 ylnda hem Lbnan sahasndaki sava hem de ayn dnemde gelen cezaevi
direnileri ve ehadet haberleri ortamnda PKK II. Kongresi gerekleti. II.
Kongrenin en nemli karar lkeye geri dn karardr. Zindan direnileri ve
ehadetlere de alnan bu kararla yant olunacakt. Dier btn konularda PKK I.
Konferans ereveyi izmiti. Yazlar yazlmt. II. Kongrenin rol I. Konferans
kararlarn onaylamakt.
Bu dnemde Semir unsuru Ziyad ile beraber hazrlklar boa karma
gayretlerinde bulundu. nderlik bu kiiliklerin yapmak istedikleri ve varmak
istedikleri hedefleri biliyordu ve buna kar baz tedbirler gelitirdi. O dnemde
tasfiyeci grubun nemli esi durumunda bulunan Davut (Resul Altnok)
kard sorunlardan dolay soruturmaya alnd ve ardndan yaplan kongreye
de dahil edilmedi. Resulun nce soruturmaya alnmas ve bu nedenle kongreye
katlmay Semir nclndeki tasfiyeci giriimin planlarn biraz bolua
drd. Bolua dnce de kongrede istedikleri k yapamadlar. Sada
solda ileri geri baz konumalar yapsalar da esas olarak yrtmek istedikleri
tasfiyeci planlar yrtemediler.

lkeye dn

kinci Kongre ile birlikte lkeye dn resmi bir karara dntrlm oldu.
Zaten glerimizin ou snrdayd. Mehmet Karasungur ve Agit arkadalar ran
zerinden lkeye gemilerdi. Ben de o srete Suriye snrnda
bulunmaktaydm. Dolaysyla snrda baz n hazrlklar yaplmt. lkeye dn
karar kongrede resmiyet kazannca 1982 ylndan itibaren ieriye aklar daha
da sistemli gerekletirildi.
Bu dnemin nemli dier bir gelimesi de 1982 yl balarnda KDP ile yaplan
ittifaktr. zellikle hareketimizin Gney Krdistana gemesi ve oradan
yararlanma ihtiyac youndu. Yine Botan alan gerillay Krdistana yerletirme
plannda temel bir halkay oluturuyordu. Kuzey Krdistann Gneye olan snr
blgelerinde KDPnin etkisi bulunmaktayd, hatta buralar nemli oranda KDPnin
hareket sahasyd. Bu adan bizim byle bir ittifaka ihtiyacmz vard. KDP de
ayn dnemde bir daralma iindeydi. Sol evre ve glerden tecrit edilmi bir
pozisyon ierisinde yalnzl yaamaktayd. 75 yenilgisi ve diplomaside ABD
srail ikilisi ile anlmas KDPyi Ortadouda tecrit altna almt. O dnemde srail
ve Amerika gibi gler oka tehir edilmilerdi. Bu tecritlik ve yaltlm
gereklik karsnda KDPnin de biraz nefes almaya ihtiyac vard. Bu temelde
yaplan ittifak ile biraz nefes alma ve alm yapma imkan geliti. ttifakn her iki
taraf iin nemli saylabilecek baz yararlar da oldu. Fakat ittifakn dier bir
amacnn glerimizi daha ok Gneyde denetim altnda tutarak, kontrol
salamak olduu da sonradan daha iyi anlald.

Bir yandan Gney Krdistan ile ilikiler dzenlenirken, te yandan Filistindeki

hazrlklarmz sryordu. Gerillann ilk ekillenmesini belirleyen en temel faktr
Filistin sahasndaki eitsel faaliyetlerdir. Bu adan Filistinin Krdistan
devrimine yapt katk nemlidir. Belki maddi katklar yapmadlar ama gc
eitmede ve zemin sunmada nemli bir rol oynadlar. Aslnda Filistinliler
glerimizi eitirken, glerimizin uzun sre kalp, onlar iin savaacaklarn
dnyorlard. Sava konusunda glerimizin hibir sorunu yoktu. Orada
bulunduumuz sre ierisinde srailden gelen saldrlarda en n cephelerde yer
alanlar bizim glerimizdi. Bu adan Filistinlilerde yeterli ve doru anlay
olmasa da o zemin Krdistan devrimi iin iyi deerlendirildi. Bu zemini bu kadar
gl dzeyde deerlendiren nderliin derin bak as olmutur. Bugn bile
Krdistanda yrtlen mcadelenin ve gelien gerillann dayand zemin bu
sahada elde edilen birikimlerle olmutur. Esas olarak mcadelenin gelimesinde
glerimizin orada ald eitimin pay byktr. Belirtilen gelimeler ekseninde
1983 ortasna gelindiinde lkeye dn almalar nemli oranda
tamamlanmt.
1983 ylna kadar Lbnan sahasna ekilip eitilen glerimizin toplam says
285tir. Bu kadrolardan baz arkadalar Avrupa almalar iin
grevlendirilmiti. Hasta arkadalarla beraber kararsz ve dklen baz tipler de
vard. Bazlar da o zaman fiziki olarak hareket ierisindeydi ama ruhen
uzaklamlard. Bunlar daha sonra 1983 srecinde kendini da vuran Semir
provokasyonu ile aa ktlar.
1982-1983lerde gerilla hareketini gelitirmek hem Trkiye, hem de Krdistan
iin en acil ihtiya duyulan devrimci bir k durumundayd. nk faist askeri
cunta kendi sistemini, kurdurduu eitli kurumlarla ve siyasal partilerle kalc
bir biimde oturtma aamasna girmiti. Herhangi bir kar kn ve
mdahalenin olmamas halinde, cunta sistemi tmyle pekiecek, anti
demokratik faist bir sistemin kalclamasnn, boyal bir demokrasi perdesiyle
halklara yutturulmas sreci tam oturtulacakt. Ayn zamanda Krdistanda
Krtle ait her eyin yasaklanmas o denli ilerlemiti ki insanlarn kendi evleri
ierisinde bile Krte konumalar ajanlar yoluyla dinletiliyor ve soruturma
konusu olabiliyordu. Bu sistemin oturtulmas Krt halk iin yok edilme
srecinin kesinlemesi anlamna gelecekti. Youn bir iddet, bask ortamnda
uygulanan yasak ve asimilasyonla toplumun bakalama uratlma sreci btn
boyutlaryla hzlandrlmt. Cuntann kurumlatrmakta olduu bu faizan
sisteme kar mutlak bir ka ihtiya vard. Hem Krt halk, hem Trk halk
vahi bask yntemleriyle susturulmu, Trkiye ve Krdistan adeta bir sessizler
ve dilsizler diyarna dntrlmt.
Verdiimiz szlere balln ve insan olmann temel lt, faist cuntann
kurumlamas srecine kar sessiz kalmamak ve mutlaka bir adm atmaktan
geiyordu. Bu sorumluluu derinden hissetme vard. Bu nedenle nder Aponun
nclnde partimiz PKK tek bana da olsa, bu sorumlulua sahip kmay
vazgeilmez bir grev olarak grd. Bu temelde geri dn kararn alarak
Krdistanda bata silahl propaganda faaliyetleriyle hazrlk yapma ve gerilla
savan balatmay nne koydu. Bu eksende yaplan hazrlklar gzden
geirildi, gerekli olan tm plan ve projeler zerinde younca durulduktan sonra,
pratikletirilme sreci balad. Bu amala Mardin, Urfa, Adyaman, Dersim, Amed

vb alanlara nc gruplar gnderildi. Gnderilen gruplar ncelikle corafyay

tanyacak ve halk ile balantlar salayacak, baz ilk rgtlenmeleri
gelitirecekti.
Corafyamz, gerilla mcadelesi iin stratejik nem arz etmektedir. Krdistan
corafyas heybetli dalar, geit vermez sarp kayalklar, derin vadileri, geni
ormanlar, akarsular, pnarlar, zengin bitki ve hayvan eitleri ile egemenlere
kar tarihin tm direnilerinde Krt halknn yaamn korumada en byk
dostu olmutur. Krt halk kltrn, kimliini, deer yarglarn, toplumsalln
kendi corafyasnn niteliiyle yaratm ve bu temelde korumaya almtr.
Dicle ve Fratn bereketli kollar arasnda neolitie analk yapm olan Krtler
tarihte birok ilke imza atm olmasna ramen devleti uygarln saldrlaryla
birok ykm da yaamtr. Eer tarihten tmden silinip gitmemise bunda
kkl kltrel deerlerinin yeri kadar corafyasnn da belirleyicilii olmutur.
Tarihin her dneminde gelitirilen saldrlara kar Krdistan dalar direni
kaleleri roln oynamtr. te gerilla mcadelesi bu muazzam corafyaya
dayanlarak yrtlecekti. Halkmz ve ideolojimiz ile birlikte bizim en byk
mttefikimiz dalarmz olacakt.
Birok blgeye aktarm yaplm olsa da gerillann oturtulaca ve esas k
yapaca saha Botan olacakt. Botan, gerillann slenecei ve esas kn oradan
gerekletirerek lkeye yayaca bir srama ve yaylma zemini olarak tespit
edilmiti. nderlik daha o zamanlarda Botan iin Krdistann kalbi tespitini
yapmt. Drt paray birbirine balayan, gerilla iin muazzam corafyaya sahip,
Trkletirme ve asimilasyon politikasnn fazla etkili olamad, belli dzeyde
Krt yurtseverliinin bulunduu bir alan durumundayd. Dolaysyla Krdistan
zgrlk mcadelesi iin en uygun zemin Botan alanyd.
Ancak nemli bir sorun bulunmaktayd. Krdistann kalbi olarak deerlendirilen
bu blgeyi tanyan kadro yoktu. nk hareketin ilk k yllarnda zel olarak
bu blgede faaliyet yrtlmesinin nne geilmi, KUKu bizimle attrarak,
hareketimizin Cizreyi ap, Botana yaylmasn engellemilerdi. O zaman
hareket ierisinde Botanl arkada da yoktu. Cizreli bir iki arkada vard, fakat
onlar da ova dnda bir yeri tanmayan ve ok fazla aktif olmayan arkadalard.
Genelde tm gcmz ehir ve ovada yetimi, renci genlik hareketinden
gelen arkadalardan olumaktayd. Daa alkn, dada yaamaya yatkn, bunun
iin tecrbesi olan bir yap sz konusu deildi. Sadece Agit ve Seyfettin Zourlu
arkadalar 1981 ylnda Suriyeye doru geri ekilirlerken Gabarn eteklerinden
gemilerdi. Agit ve Seyfettin arkadalar uzaktan da olsa grdkleri Botan
srekli anlatyorlard. Tm olumsuzluklara ramen hareketin Botanda
slenmesi ve gerillay oradan balatmas baarl bir direni sava iin bir
zorunluluk konumundayd.
Bu dnemde partimizin KDP ile gelitirdii ittifakta baz sorunlar yaansa da
yararl baz ynleri de olmutu. Belki ittifaktan beklenenler pratiklemedi ancak
ilk gruplarmzn bir ksm KDPliler zerinden, Botandan Behdinana
gemilerdi. Yine Behdinan ve Lolanda yerleme olana ve zemini
oluturulmutu. KDP ilikisi zerinden ahin Klavuz arkada 8 kiilik bir
arkada grubuyla Hezil aynda pusuya derek ehit dmlerdi. Pusuya
dtler mi, yoksa drldler mi konusu bugn bile tam netlemi deildir.

nk gruplarmzn hemen hemen tm araziye ve geitlere yabancydlar.

Erdal (Mustafa Yndem) arkadan yazd ve basnmzda yaynlanan
Klavuzsuzlar grubu adl makale bu dnemde yaanan bir grubun ilgin yol
hikayesidir. Harita zerinden pusulayla veya tahminen yol kat eden, araziyi
bylece tanmaya alan, dolaysyla eitli zorluklarla karlaan ok sayda
grubumuz olmutur. lk gerilla gruplar btn bu zorluklara ramen Botana
girmi, Botan Behdinan alann tanyarak slenme merkezlerine
dntrmlerdir.
lk gruplarn lkeye girii 1982de balamt. 1983 yl ortalarna doru nc
birlikler hemen hemen btn gerekli yerlere girmeyi baarm ve hazrlklarna
balamlard. Bunun zerinden yaplan planlamaya gre, 1983 ylnda silahl
propaganda faaliyetlerinin balatlmas hedeflenmiti. Gl bir dzeyde
eitilmi gler aktarlm olmasna ramen bir trl gereken hamle
balatlmam, hedeflenen atlm eitli gerekelerle gecikmeyi yaamtr.
2 Mays 1983 tarihinde, Kandil alannda birbiriyle atma halinde olan IKP (Irak
Komnist Partisi) ile Yekitiya Nitimani Krdistan (YNK) arasnda arabulucu
olmak iin alana giden bir grup arkada IKP gleriyle birlikte yolda YNKnin
kurduu bir pusuda ehit drlmlerdi. ehit den arkadalar, Mehmet
Karasungur ve brahim Bilgin arkadalard. Pusudan iki arkada kurtulmu ve
YNK olayn bir yanllk sonucu gerekletiini aklamt. Daha sonra ayn ay
ierisinde Trk ordusu Gneye ynelik bir operasyon gerekletirmi, fakat bu
operasyonda herhangi bir atma durumu yaanmamt.
Mehmet Karasungur arkada, 1976 ylnda Binglde retmenlik ve TB-DER
(Trkiye retmenler Birlii Dernei) bakanl yapt dnemde partiye
katlmtr. Hilvanda gelitirilen direniin Sivereke kaydrlmasndan sonra
burada yrtlen direniin sorumluluunu yapan bir arkadatr. Bucaklara kar
gelitirilen eylemde M. Celal Bucak srarla sa yakalamay hedefleyip onu
konuturmak istiyordu. Partinin kurulu bildirgesinin Trk devletince radyodan
okunmas karlnda onun braklmas zerine planlama yapmtr. Kiilik
olarak srarl, kararl, hedefinin zerine tereddtsz giden, gven veren bir
arkadat. Parti ierisindeki ilk askeri birlik komutandr. I. Kongrede seilen 7
kiilik merkez komite iinde yer almaktadr. Mehmet Karasungur arkadan
ehadeti parti iin byk bir kayp olmutur.
Bu srete Gneyde yaplacak ksa sreli bir hazrlk evresinden sonra glerin
Kuzeye ynelmesi gerekiyordu. Ancak ynetimin yaklam bu dzeyde
olmamtr. Gney sahas adeta bir yeniden eitim ve geri cephe sahas gibi
deerlendirilmitir. Eitimli gleri burada yeniden eitime alarak srecin
ertelenmesine neden olan bir tutum gelimitir. Tabii bu yaklamn farkl
nedenleri bulunmaktadr. Her eyden nce ynetim, gerilla taktiine yeterince
inanp gvenmemitir. zellikle ynetimin baz yeleri iin bu ok daha
geerlidir. Hatta bazlar hi inanmamtr. Esasen soruna kaynaklk eden, srece
yayan temel neden ynetimin tereddtl yaklamdr.
O srete bata iki, daha sonra kiilik olan bir yrtme biriminin, almalarn
yrtlmesi, hazrlklarn tamamlanmas ve atlmn balatlmas almalarn
rgtlemeleri gerekmekteydi. Abbas arkada sorumluydu, ancak yannda
yrtme yesi olanlar sreci geri ekmek iin krk eit gereke uyduran

kiiliklerdi. Fatma (Kesire Yldrm) yrtme olmamasna ramen o srecin

nemli aktrlerinden biriydi. Hazrlk sreci daha ok Lolan ve Haftaninde
gelitirilmekteydi. Bu yrtmenin yelerinden olan Selim Hoca (Selahattin elik)
denilen tip toplant iin geldii amdan dnerken parti bizi feda etti diyebilen,
kadroda tereddt ve kararszln gelimesinde n ayak olan bir kiidir. lk
bakta bu kiinin anlayn yanstan bir sz gibi gzkse de, etki dzeyi gz
nne alnrsa nemli oranda ynetimin srece ve greve nasl yaklatn da
vurmaktadr. Teorik olarak adaletsizlie kar savamak, zgrlk mcadelesine
girimek, devrimci olmak, onun propagandasn yapmak ayrdr, pratikte bu
hususlarn militan olmak apayr bir yaklamdr. O dnemin ynetimi kendini
savaa yatrmada ciddi tereddtler yaamtr. Bu nedenle kendini bir sava
karargah olarak deil de, adeta bir eitim merkezi gibi rgtlemitir. Parti
tarafndan alnan lkeye dn ve gerilla savan balatma kararna ramen
savamal myz, savamamal myz? konusu zerinde tartma yrtlmtr.
Yani rgt resmiyetinde alnan kararn uygulanmas deil de, tartlmas
yaanmtr. Bu durum, zellikle baz kiilerin daha fazla sreci geriye eken
pervaszlklaryla btnleince zamannda pratie girme ortam tartlr hale
getirilmitir.
Bu yaklamlarn gecikmenin temel nedeni olduu daha sonra gerekleecek olan
III. kongre srecinde yazlan raporlar, gelitirilen zeletiri platformlar ve
nderlik zmlemeleriyle somut bir biimde ortaya konulmutur. 1983 ylnda
ukurca vb baz yerlerde birka ajann cezalandrlmas dnda herhangi bir
askeri faaliyet gelitirilemedi. Hedeflenen yaygn silahl propaganda k
yaplamad. Tabii bu ertelemecilik ve zamana yayma yaklam gerilla gruplar
ortamnda bir esneme ve gevemenin yaanmasna neden oldu. Bu anlayn
yannda Avrupada gelien Semir provokasyonunun da hareketi adeta tehdit
altna alarak, lkeye dne ve savaa kar youn bir kampanya balatmas
ciddi olumsuzluklarn kayna olduu gibi srecin kritikliini ortaya koyuyordu.
Semir provokasyonu 2004 ylnda Ferhat-Botan ikilisinin gelitirdii ihaneti
tasfiyeci grupla benzer anlaya sahiptir. Aralarnda ok arpc benzerlikler
vardr. Hatta son ihaneti tasfiyeci grubu Semir anlaynn bir devam olarak
deerlendirmek daha doru olacaktr. Bilindii zere 2004 ylnda Kongra-Gel II.
Genel Kurulu tarafndan meru savunma sava karar alnnca, o ihaneti grup
kaarak kar faaliyete yneldiler. Savaa karyz diye bir kampanyayla
faaliyet yrttler. haneti ibirliki grubun kampanyas Apocu hareket
ierisinde inanszlaan ya da krlan kiiliklerin ruh halini anlatmas bakmndan
bir ilk deildi. Semirin 1983 ylnda yrtt almann aynsyd, aralarnda
pek bir fark yoktu. Hatta o zaman Trk solundan Dev-Yol bata olmak zere, baz
Krt gruplar vb birok evre srtn Avrupa politikasna dayandrarak, ayn
koroya katlyor ve bu tr klara destek veriyorlard.
Planlamaya gre yaplacak hzl bir n hazrlk temelinde 1983 yl ile birlikte
silahl propaganda savann Botanda balatlmas ngrlyordu. Genel
planlama erevesi bu eksende kararlatrlmt. nc birlik faaliyeti olmasna
ramen ynetimin sreci ve nderlii anlamamas veya en azndan bazlarnn
anlamak istememesi, almalarn ar yrtlmesine neden oldu. nk bu
dnemde birok yere nc birlikler yerlemiti. Ancak nc birliklerin nne bir
ylda bitirilemeyecek grevler konulmutu. Birlikleri hantallatran en nemli

alma aratrma grevleriydi. Birlikler ulaabildikleri tm kyler zerinde

ekonomik sosyal aratrmalar yaparak, sonularn deerlendirmek zere alan
ynetimine ulatracaklard. Kylerdeki geim kaynaklar nelerdir, bykkkba hayvanlardan tutalm, kmes hayvanlarnn saysna kadar kapsaml,
hantallatrc ve hi gerekli olmayan grevlerle ykmllk altna alnmalar,
onlar esas grevleri olan askeri ve rgtsel hazrlk almalarndan
alkoyuyordu. Yine arazi koullar, sosyoekonomik yaplanmas, nfus oran vb
konularda raporlarn yazlmas gerekiyordu. Btn bu almalarn bitirilmesi
bir yl ayordu. Bu temelde sreci ardan alan bir tarz ortaya kmt. nderlik
bunlar duyunca ok kzd ve bu tarza ynelik eletiriler gelitirdi.
Parti nderlii tarafndan ok eitli vesilelerle eletirilen ve parti tarihimizde
Lolan pratii diye geen sre bu dneme tekabl etmektedir. Sorun orada babahe ekip ekmemekten ziyade srecin gelitirilmesinde yaanan erteleme ve
kendini oyalama durumudur. Sava balatma, gelitirme ve koordine etme
yerine, gcn bahe ile uratrlmas dnemin temel tutumunu ortaya koymas
bakmndan eletiri konusu olmutur. Yoksa devrimci mcadelenin gelitirilmesi
ile birlikte yaplacak retime dnk bir kartlk bulunmamaktadr.
nderlik, gelitirilmeye allan srecin ynetim tarafndan doru ele
alnmadn grnce merkezi toplantya ararak dorultu kazandrmak istedi.
1984n balarnda nderlik sahasnda merkez toplants yapld. nderlik
sergilenen pratikleri ok geni deerlendirmelerle ortaya koydu. Geriye eken
anlaylar zmleyerek mahkumiyetini salad. Bu dnemde ortaya kan en
nemli anlay ynetimin sava taktiine ilikin duyduu gvensizliktir.
Ynetimin tarz rkektir ve kendisi ile yapya yeterince gvenmemektedir.
Taktiin baarya ulaacana dair bir inan zayfln yaamaktadr. Zaten parti
bizi feda etti sz bu toplantdan dnerken sarfedilen bir szdr. Krdistanda
geliecek gerilla savann sonu alclna ilikin kaygl bir durumu
szkonusudur. Taktie inan zayfl olarak da deerlendirilen bu yaklam esas
alnmaktadr. Srece damgasn vuran oyalayc yaklam bu anlaytan
kaynaklanmaktadr. Ya da bazlar bu anlaytan g alarak sreci arlatran bir
faktr durumuna gelmilerdir. nderlik bunun zerine 1984 ylnda artk bu
srecin olmazsa olmaz kabilinde gelitirilmesi gerektiini ortaya koyarak,
planlamann yerine getirilmesi gerektii konularnda srarc olmutur.
nk bu dnemde halk zerinde mthi faizan bir bask uygulanmaktadr.
Cezaevlerinde bulunan devrimcilere her trl ikence yaplmaktadr. Devrimci
hareketlerin birou bastrlm, kalanlar yurtdnda mlteciletirilme srecine
tabi tutulmutur. PKK dnda kalan baka bir direni oda yoktur. PKK de
erkenden bir direnii gelitirmezse, kitlelerde devrime ait olan tm umutlarn
snmesi iten bile deildir. Ayrca dman da bo durmamakta, zellikle Semir
provokasyonuna dayanarak nderliin gelitirmek istedii sreci boa karmak
istemektedir. Bu nedenle nderlik fazla beklemeden admn atlmasnda srarl
olmutur. nk silahl savunmay erkenden balatmak, srecin baars ve
halklar adna gereken cevabn gelimesi asndan en nemli bir husus
durumundayd.
te yandan nderlik Trkiye genelini kapsayan bir mcadele srecinin gelimesi
iin Faizme Kar Birleik Direni Cephesinin pratik anlam kazanmas iin

youn srarlarda bulunmu ve bu amala eitli tartma, diyaloglar

gelitirmitir. Nihayetinde be Trkiyeli sol rgtle birlikte kurulan FKBDC tm
abalara ramen pratik bir gce dnmemi ve sonu alc olmamtr. Giderek
kat zerinde kalan ve erimeyi yaayan bir cephe olmutur. Yine tm abalara
ramen Krt gruplar da ortak cephe oluumuna yanamamlardr. Aslnda
1984n balarna kadar salt bizim deil, baz baka glerin de silahl savunma
srecine katlabilecei beklentisiyle srekli aba iinde olunmutur. Ancak bu
tarihten sonra sylenenlerin laf olduu, znde mevcut Trkiyeli ve Krdistanl
gruplarn gzlerinin Avrupadaki mlteci yaamnda olduu, riskli, ar bir
mcadele srecine girmeyecekleri, bunu ak sylemeyip, gerekliliklerini lafla
rtmeye altklar aka anlalmtr. Zaten zamanla hepsi pe pee soluu
Avrupada almlardr. Durum byle olunca hareket olarak PKKnin tek bana
kalmas gerei karsnda yksek bir kararllk ve cesaretle mcadelenin
yrtlmesi gerei ortaya kmtr.
Bu dnemde tm PKKli kadrolar iin yol ayrm ok keskin bir biimde kendini
dayatm bulunmaktayd. Artk tereddde yer yoktu. Tercih kesin gerekliydi. Bir
taraftan Mazlum, Kemal, Hayri ve Ferhatlarn nclnde gelitirilen Amed
zindan direni izgisi, bu izginin yapt insanlk ars, deerlere ballk
pahasna gzn krpmadan mcadeleyi ykselten onurlu militan duruu
kendini dayatyordu. br taraftan Semir provokasyonu nclnde gelitirilen
arkasnda Trk solunun nemli bir kesimi ve Krt reformist gruplarn saf tuttuu
lkeye gitmeyin, lkeye gidi lmdr, gelin Avrupaya gelin, lme deil,
yaama gelin ars vard. Bu bir ihanet arsyd. Tm insanlk deerlerine,
verilen sze, yoldala, insan olmaya yaplan bir ihanetti. Direni ve ihanetin bu
biimde keskin olarak kendisini dayatt bu ortamda bir kesim kadroda
tereddt ve kararszlk mevcuttu. Bunun iin beklemek, adm atmada kararszl
yaamak hareket zerine bir karabasan gibi dayatlan provokasyon ve tasfiyenin
izgisini glendirmekle e anlama gelecekti. Bu nedenle bir an nce adm atmak,
her trl tereddd yerle bir etmek ve Amed zindan direni izgisinin ylmaz bir
takipisi olmak, devrimci olmann vazgeilmez bir tutumuydu. nder Aponun
ok kararl bir biimde yrtt izgi bu izgiydi. Ezici militan yapsnn da
nder Aponun bu izgisinde bir duruu sz konusuydu ama hala tereddd
yaayan kesimler de yok deildi. te durum byle iken dta ise faist askeri
cunta izgisinin hayatn btn alanlarna oturtulma sreci hzla geliiyordu.
12 Eyll faizminin ardndan oluan ve zellikle de ilk bata bir paravan
konumunda bulunan ANAP hkmeti yoluyla darbenin kalclatrlmas sreci
gelitirilmekteydi. Buna kar devrimci bir kn olmamas halinde anayasal bir
muhteva ve toplumsal bir taban kazanmakta olan faist dzenin Trkiye ve
Krdistanda kkl bir biimde oturtulaca ak ortadayd. Bunun karsnda
byk bir devrimci sorumlulukla yklenmi PKKnin bal olduu deer
yarglarna kar btn samimiyetini ortaya koyarak kendine byk bir gvenle
bu mcadele srecini tek bana balatma grevi bulunmaktayd. nderlik ve
etrafnda kenetlenen kararl kadro yapsnn yry bu adan tarihsel bir
nemi tamaktayd. Bu dnemde byk bir cesaret ve kararllkla
gerekletirilecek devrimci yry Trkiye ve Krdistanda yeni bir sreci
balatmaya adayd. Ama ncelikle onurlu olmann, kendine ve deerlerine ters
dmemenin vazgeilmez bir grevi durumundayd. Dolaysyla ne olursa olsun

adm atmak doru ve olmas gerekende srar etmek, drst, samimi

devrimciliin kendisini dayatan tarihsel bir grevi durumundayd.

Drdnc Blm

15 Austos Atlm ve grkemli dirili sreci

Tarihe iradi bir mdahale olarak 15 Austos Atlm

1984 ylna girildiinde ilk etapta yaplmas gereken hazrlklarn nemli bir
ksm yaplmt. Geriye tek bir hedef kalyordu: Hi gecikmeden gerilla direni
mcadelesini balatmak! Bu dnemden sonra yaanacak gecikmeler sreci
olduka olumsuz etkileyecekti. nk 12 Eyll cuntas toplumsalla dair tm
deer yarglarn yok etme siyasetini olanca hzyla yrtmekteydi. Cezaevinde
idamlar gndemletirilmiti. Devrimci hareketlerin dirilmemecesine tasfiye
edilmeleri iin etraflarnda rlen ember giderek daraltlmaktayd. Toplumsal
gereklik alabildiine yozlama ve rmeye tabi tutulmaktayd. Toplumsal
hafzaya dair tm gzenekler ustalkla tkatlmaktayd.

Gelinen aamada silahl direni yntemini balatmak gereki bir savunma iin
tek seenek durumundayd. Baka bir yntem ya da alternatif kesinlikle
braklmamt. Mcadelesizlik 12 Eyll askeri faist sisteminin yerli yerine
oturtulmasna zemin sunacakt, ya da bu darbenin ok rahat bir biimde kendi
sistemini topluma hakim klmasnn bir aya olunacakt. Bu darbeyle halk
Trkiye ve Krdistanda tamamen susturulmutu. Hem darda hem zindanlarda
tam bir vahet uygulanmaktayd. nsanlar adeta uydulatrlmt. kence doal
bir yaam biimi haline getirilmiti. Yzlerce insan ikenceyle katledilmi,
onlarcas idam sehpalarnda ibreti alem iin aslmt. Bu vahete kar PKKnin
devrimci sorumluluk anlay sessiz kalnmasna izin veremezdi.
Bata Diyarbakr zindan olmak zere sorumluluk duygusu tayan devrimci
odaklar direnii gelitirmek durumundayd. Diyarbakr zindan tarihte eine
ender rastlanr yntemlerle teslim alma ve ihanet ettirme merkezine
dntrlmeye alld. Vahette Vietnamllarn tutulduu Saygon zindann
bile geride brakmt. Buna kar Mazlumlarn, Kemallerin, Hayrilerin ve
Ferhatlarn eylemleri birer ar niteliindeydi, yani direnii boyutlandrma
mesajyd. Bu direniler yaanan vahete kar ykselen insanln sesiydi.
Tm bu nedenler Ortadou ve dnya dengelerinde yaanmaya gebe olan siyasal
dengelerle birleince, sre yeni bir gecikmeyi kabul etmemekteydi. Dolaysyla
uzun zamandr zerinde dnlen mcadele perspektifi, uruna kapsaml
hazrlklarn yrtld atlmn balatlmasn zorunlu klmaktayd. nderlik
yine almalar yakndan takip ederek yaanan tkanklklara annda mdahale
ediyordu. Bylece atlmn nnde engel tekil eden anlaylarla srekli
mcadele halindeydi. Bunun iin lke ierisinde de nc birimler tarafndan
ksmi baz hazrlklar yaplmt.
Bu aamada halklarn onurunu ve zgr geleceini savunmann tek yolu gerilla
savayd. Bu nedenle bir savunma savan balatmak iin gecikmemek byk
nem tamaktayd. Ancak yine de belirttiimiz nedenlerden dolay gecikmeler
yaanmt. Bunun zerine bizzat nderlik 1984 ylnn son gruplarn kendi
sahasndan gnderirken onlara kesin talimat vermiti: Gidin atlm siz balatn,
oradaki ynetime de silahlarn brakmalar gerektiini syleyin! Bu talimatla
gelen grup Zapta ynetimle karlatnda ynetimin eylem karar aldn, artk
pratikletirme aamasna geldiklerini grm ve bylelikle onlar da srece
katlmlard. nk ynetimin Lolanda yapt toplantda 15 Austos eylem
planlamas temelinde gruplarn grev bana gitmeleri kararlatrlmt ve
pratikletirilme srecindeydi. Bu nedenle nderlik sahasndan giden grup da
srece katlarak g vermiti. nderliin mdahalesi, atlmn daha fazla
gecikmeden balatlmas gerektii ynndeki srar ve nemi gsteriyordu.
15 Austosta gelitirilecek atlmn hazrlklar bu eksende planland. ayr
merkeze ynelik kapsaml askeri ynelimler gerekletirilecek, basknlarla bu
merkezler bir sre denetime alnacak, bylece eylemin amac halka ve
kamuoyuna daha gl yanstlacakt. Planlama Eruh, emdinli ve ataktan
oluan merkez zerinde yaplmt. Bilindii gibi Eruh ve emdinli gruplar
planlamay yerine getirerek rollerini oynarlarken, atak grubu eylem yapmam,
hatta eylem iin giriimde dahi bulunmamt. atak grubunun sorumlusu Terzi
Cemaldi. Terzi Cemal 15 Austos Atlmnn yapld saatlerde eylem grubunda

olmas gereken arkadalar savunma iin muazzam bir da olan ve tm sava

sreci boyunca Trk ordusunun ancak bir-iki kez girebildii olduka sarp Kato
Xelilana yerletiriyor. Grubu orada snaklara gizliyor. Eylem yapma talimat
ona ulamasna ramen byle bir talimatn geldiine dair kimseyi
bilgilendirmiyor. Talimat cebine koyarak, sreci arkadalardan gizliyor. Bu
nedenle o grupta bulunan arkadalarn atlmdan haberi olmuyor. Arkadalar
neden snaklara girmeleri gerektiini sorduklarnda verdii yant Siz imdi
anlamazsnz, bugn yer yerinden oynayacak biimindedir. Sonradan rgte
eylem yapmama gerekesini talimatn kendisine ok ge ulamasna ve bu
nedenle hazrlk yapmamasna balam ve III. Kongre srecinde herkesi buna
ikna da etmitir. O dnemde neden eylem yapmadn, hesabn ver vb bir
yaklam olsayd bu tipin gereklii ve nitelii erken ortaya kard.
Terzi Cemal kendisini ok iyi gizleyebilen bir tipti. Uzun yllar kendisini ok
ustalkla gizlemeyi baarm, Amede kadar gidip gelmi, gidi geli srecinde
birok oyun evirmesine ramen darya renk vermemitir. atak grubundan
sorumlu olmasna ramen eylemi yapmam, sonradan bin bir hileyle eylem
yapmamay ok normal bir durum olarak gstermeyi becererek, III. Kongrede
bile gndeme girmesini engellemitir. Bu kii her ne kadar atlm atakta boa
karmaya dnk provokatif giriimlerde bulunup, eylem yapmayarak direni
savann etkisini azaltmaya alsa da, emdinli ve zellikle de Eruhta ortaya
kan sonu, tarihi nitelikte sonular yaratmtr.
Krdistan halk ve dnya kamuoyu bir sonraki gne ok farkl balayacakt. Pek
kimsenin tahmin etmedii, byle bir atlm beklemedii, hatta ihtimal dahi
vermedii bir direni sreci baaryla ve resmen balatlmt. Krdistan
tarihinde yeni bir dnm noktasna gelinmiti. Ortadou ve blge zerinde kar
olan, siyaset yrten btn gler hesaplarn yeniden yapmak zorunda
kalmlardr. 15 Austos Atlm, blge denkleminde yaratt deiim rolyle de
tarihi bir srecin balatlmasn beraberinde getiriyordu. Bu adan Krdistan
tarihi ve Ortadou denklemini 15 Austostan nce ve sonra olmak zere iki ayr
dnem halinde tanmlayacak bir geliim seyrini douruyordu.
Bu eylemin siyasal sonular kadar, askeri sonular ve kazanmlar da bir o
kadar nemlidir. nk tarihsel seyrin Krdistanda ortaya kard gereklik ve
makus yenilgi tarihi bu atlmla yerle bir edilmiti. Klasik Krt kyl
isyanclnn yenilgiye ak tarz, zihniyet ve tm uygulama aralaryla bilinlere
karlm, buradan karlan derslerle bir daha o talihsiz durumlara
dlmeyecei ortaya konulmutu. syanlarn kahredici yenilgili ruh hali artk
geride kalyordu. Ortaya kard en nemli etken Krtn klelik zincirlerini bir
daha takmamak zere krmasdr. nk en bata dncede ve psikolojide
kazanlmtr. lk mermi bir nevi beyinlerdeki klelik ve yenilgili ruh haline
sklmtr. En nemlisi de askeri olarak dnemin kriterlerine uygun, an
ihtiyalarn karlayan gerilla sava teorisini Krdistanda baaryla
uygulamann gl bir adm olmutur.
15 Austos Atlmnn en baarl planlamas ve eylemi Agit arkadan
komutasnda Eruhta gerekleendir. Eylem, planlama ve pratik olarak bizzat
Agit arkada komutasnda gereklemi, eylem ncesi yaplan planlama olduu
gibi pratikletirilmitir. Bu eylemde Erdal (Mustafa Yndem), Bedran (Mehmet

Sevgat) gibi devrim inanc ve halk zgrlk bilinci yksek olan deerli komutan
yoldalarn katklar belirleyici olmutur. Eylemin kefini bizzat Erdal arkada
ile merkezine gndz inerek yapmtr. Eylem planlamas ise rav danda
gerekletirilmitir. Yksek saldr ruhuyla gereklemi bu eylem ok iyi
organize edilmitir. Saldr ve savunma kolu, propaganda ve yol kesme gruplar
grevlerini baaryla yapmtr. Eylemin balamasyla ksa srede tm ile
denetime alnmtr. lede bulunan tm kurumlardaki resmi grevlilerde byk
bir aknlk yaanmtr. Adeta ok olmulardr. Kimi kurum mdrleri tavuk
kmeslerine saklanmlardr. nk hi beklemedikleri bir eylemdir. Kim bu
kadar korkulan bir orduya kar eyleme gemeye cesaret edebilirdi ki? Bunu asla
dnemediklerinden haliyle mthi bir panik durumunu yaamlardr.
Eyleme baz milisler de katlmtr. Eylem gc toplam 30 arkada civarndadr.
Saldr kol komutan olan Erdal arkada, bir buuk dakika iinde nizamiyeyi ele
geirip, karakolun ikinci katna kmtr. Vuru tarznda mthi bir keskinlik
vardr. Agit arkadan olduu her yerde bu tarzda bir keskinlik, amaca kararl
yrme ve sonu alclk vardr. Karakol eyleminde, ama asker ldrmek
deildir. Zaten bir asker lyor, birka asker hafif yaralanyor, dierleri ise sraya
dizilip esir tutuluyor. Hkmet konandaki depoda bulunan silahlar da bir
kamyona yklenip a dann eteklerine gtrlyor. Buradan Garsa
taraflarna klyor. Silahlarn says tam olarak bilinmemekle birlikte, mcadele
tarihimizde en fazla silahn kaldrld bir eylemdir.
emdinlideki eylemde ise mer (Mustafa mrcan), Zeki (Emin Tatan) gibi
deerli arkadalarla Gzlkl Ali gibi tecrbeli komutanlar yer almt. Eylemin
uygulanmas srasnda her ne kadar yetersizlikler yaanm, istenilen dzeyde
pratiklememi olsa da, eylem belli sonular almtr. Gereken yerlere verdii
mesaj bakmndan roln oynayan bir eylem olarak gereklemitir.
15 Austos Atlmnn hazrlklar gl yrtlmemesine karn, ortaya
kard gelimeler tarihsel nemdedir. Hazrlklarn ihtiyaca cevap verebilecek
dzeyde olmamasnda ynetimin ve tereddtl tutumun pay belirleyicidir.
Selim Hoca denilen kiinin bunda pay bykt. Sonradan da anlald zere,
mcadele iin gereken kararll, halka inanc ve fedakarl yoktu. Esasen sreci
srarla geriye ekmeye alan bazlar daha bulunuyordu. Tam militan olmaya
karar vermemiler, zellikle bazlar cunta geldiinde arandklar iin harekete
snmlar, eski olduklarndan nderlik biraz deer vermi, dolaysyla
ynetime seilmilerdi. Selim Hocayla beraber Ziyad denilen kii de bu
durumdayd. kisi de dzende memurluk yapm, biri mhendis, biri de
retmendi. Devrimci mcadelede de hep grev yapmaya ak olduklarn
yanstyorlard. in iine girmi olmalarna ramen aslnda byle bir grev iin
hazr deillerdi. Selim denilen kii bir savan komutasn yrtecek dzeyde bir
potansiyeli yakalamak iin gereken adanmla kendini yatrmamt. Bu
gerekliin yannda Fatmann uratran, daha ok sreci bozmaya hizmet eden
tutum ve davranlar da ayrca sreci arlatran dier bir etken
durumundayd. Yani esas olarak nderliin ve drst kadrolarn samimi bir
sreci balatma abalar karsnda, bunu alttan alta bozan, geriye eken
kiilikler de az deildir. Aslnda Semir provokasyonunun hitap ettii ve
dayand taban da saflarda bulunmasna ramen znde tereddt ve kararszl
yaayan, devrime ve halkn gcne gvenmeyen kiiliklerdir. Bu tr kiiler eer

ortaya kp niyetlerini ak ak syleseler bunun anlalr bir yan olacakt.

Ancak bunu yapmayp gizliden gizliye, alttan bozmalar kadar daha tehlikeli bir
durum olamazd ve bu davranlar onlar ikiyzl kiiler haline getirmekteydi.
Eer nderliin ok dikkatli, zamannda gerekeni yapan, kazanmc, ikna edici,
yksek performans ve mcadele yntemi olmasayd bu gibi kiiliklerin byk
tahribatlar yaratmas ve tasfiyenin gerek birer zemini haline gelmesi iten bile
deildi. nk drst kadrolarn bir kesiminde de tereddtl yaklam vard. Bu
tereddtl yaklam ikiyzl kiiliklere de cesaret vermekteydi. Bu adan
srecin btn boyutlaryla hassas bir izgide yrd ve nefes nefese sonu
alma mcadelesinin gelitii aka ortadayd.
15 Austos Atlm gerekletiinde hem HRK (Hzn Rizgariya Kurdistan), hem
de ERNK (Eniya Rizgariya Netewa Kurdistan) ilan edilecekti. ERNKnin
bildirgesini Fatmann kaleme almas planlanm, fakat Fatma bildirgeyi hep
geciktirmi ve yazmamtr. Bu nedenle ERNK 15 Austosta ilan edilmemi ve
bundan hareketle ERNKnin ilan 21 Mart 1985 ylna sarkmtr. Bu nedenle
yaplan atlm eyleminde sadece HRKnin ilan gereklemitir.
Btn bu durumlara ramen 15 Austos Atlmnn gereklemi olmas,
Mazlumlarn, Kemallerin, Hayrilerin ve Ferhatlarn Amed zindanndaki seslerinin
dada yanklanmas haline gelmesi bir baardr. nderlik zindan ehitlerinin
ansna srekli bal kalmtr. nderliin balln gren Semir unsuru calan,
Mazlumu Kuran- Kerim mertebesine ykseltmi, onunla herkese lm
sevdiriyor demitir.
lke dnda hazrlk almalarn yrtrken, nderliin dayand temel g
kayna ve nderlie en byk destei sunan inan merkezlerinden biri Amed
zindan direnii ehitleridir. nderlik srekli zindan direnilerinin kendisi iin bir
talimat olduunu belirtiyordu. II. Kongrede alnan lkeye dn kararndan
sonra, 14 Temmuz Byk lm Orucu Eyleminin haberi gelmiti. Bu direni
drst olan, yoldala, deerlere bal tm kadrolar lkeye dnte srarc
olunmas ynnde kamlamt. Ayn zamanda nderliin de direni elini
glendirmiti.
14 Temmuz eylemi btn kadrolar zerinde ok byk etki yaratt.
Yoldalarmz zindanda alk grevinde ehit dyor, hi beklemeden gidip
direnii balatalm, gerekirse atarak ehit delim yaklam etrafnda, bal
tm kadrolar birlemiti. Bir anlamda bu eylemler fedai ruhun gelimesine yol
amtr. Eer fedai ruh bulunmasayd hi kimse lkeye geri dnemezdi. Bu
anlamda geri dn tarihsel nemde bir sretir.
Tarih iinde biliyoruz ki eitli dnemlerde birok hareket mcadele ettii gce
kar yaad zorlanmadan dolay toparlanmak zere geri ekilmi ama geri
dnememi, geri dnenler ok az olmutur. Bir insann lkesinden geri ekilmesi
zordur, ama geri dnmesi daha da zordur. Bu nedenle tarih ierisinde hicretten
sonra lkeye geri dn ok az sayda hareket baarmtr. Nasl ki Hz.
Muhammedin Medineden Mekkeye dnnn altnda byk bir kararllk,
inan ve iman yatyorsa, eer byk bir inan ve kararllkla deerlere ballk
olmasayd PKK de geri dn baaramazd. Daha nce ayaklanmalar srecinde
de Krdistanda g ve ekilmeler yaanmtr. Ama hsan Nuri Paann Arya
dn dnda hibir geriye dn olmamtr. syanlarn yenilgiyle

sonulanmas ardndan genellikle srgn ve kalc mltecileme yaanmtr. Bu

nedenle hibirisinde ne planl geri ekilme ne de geri dnme olmamtr. stisna
olarak 1946dan sonra Sovyetlere ekilen Melle Mustafa Barzani, Irakta yaanan
rejim deiiklii sonucu koullarn msait olmasyla tekrar geri dnmtr.
Bu adan dava uruna direnmek ve savamak iin geri dn gerekletiren
PKKnin bu baars Krdistanda nemli ve anlaml bir zellie sahiptir. lkeye
dn salayan temel g, deerlere ve verilen szlere ballk, nderliin
srar, kararll, gelitirdii eitim ve Amed zindan direniiydi. G kayna
bunlard. Geri dnn baarl olmamas iin aba harcayan birok g
bulunmaktayd. Semirin iten krklemesinin yannda, baz Trk solu ve Krt
gruplar da ellerinden gelen tm abay harcamaktaydlar. Yine baz devlet
gleri ve Avrupann bu konudaki abalar ak ortadayd.
Semir 1983n balarnda ihanet ederek katktan sonra Dev-Yol ve zgrlk
Yolunun basn yayn organlar kullanlarak youn bir kar propaganda
balatld. Hatta amda ke balarna yerletirdikleri insanlar vastasyla
rasgele devrimcileri Avrupaya karma tekliflerinde bulunuyorlard. Avrupaya
gitmek istiyorsan yanmzda hazr pasaport var, seni hemen gnderelim
biiminde teklif yapan insanlar grevlendirmilerdi. lkeye geri dnn
olmamas iin ok youn bir kart faaliyet gelitirilmiti. Tasfiyeci kiilikler ile
Krt gruplar ve Dev-Yol gibi bilinen baz Trk sol evrelerinin kart olmalarna
ramen geri dn baaryla gerekletirildi.
Geri dnn salanmasnda nderlie en byk gc Amed Zindannda gelien
direniin verdiini belirtmitik. Hareketimizin tmne yansyan temel bir anlay
olarak, nder Aponun arpc zelliklerinden birini yazmakta fayda vardr.
nder Apo yoldala ve yoldalk hukukuna sarslmaz balarla bal bir
kiiliktir. Zaten nder Apoyu gl devrimci bir hareket oluturmaya iten en
temel nedenlerden biri yoldala duyduu ballktr. Mahir ayanlarn
katledilmesi, Denizlerin idam edilmesi, brahim Kaypakkayann ikence ile
katledilmesi ve 197172 sreleri boyunca vurulan onlarca devrimcinin ansna
balln bir gerei olarak gl bir hareketin kna kaynaklk etmektedir. Bu
adan nder Apoda var olan yoldaa kar sorumluluk ve verilen szlere
ballk bu hareketin temelini oluturmaktadr. nderlikteki bu duygu hem any
yaatmaya, hem de intikam hareketi olarak egemen sisteme kar mcadele
etmeye yneltmitir. Yine grubun partileme aamasna varmasnda Haki Karer
yoldan ehadeti belirleyicidir. nderlik, Haki Karer yoldan ehadetinden
sonra, Kan da dkld, artk geriye dnmek yok szleriyle yoldaa balln
ve kararlln ortaya koymutur. Yoldalk ansna balln bir gerei olarak
parti programn kaleme almas ve sonrasnda partilemeyle zirvelendirmesi bu
zellie dayanmaktadr. nder Aponun en ayrt edici zelliklerinden biri budur.
Bu yzden yoldaa, dostlua ballk, sznn eri olmak ve szlerinin gereklerini
yerine getirmek devrimci hareketimizin temel kilometre talarndan biri
durumundadr. Bu zellik bugn Apocu hareketin temel ahlaksal zellii ve ruhu
durumundadr. Bu ruh olmasayd, hareketin Krdistana dnmesi, mcadeleyi
balatmas mmkn olmayacakt. ok zor koullarda mcadeleyi tekrar lkeye
ynelten, geri dnn ruhunu yaratan temel zellik budur. lkeye dn
aamasnda bu ruhtan nasibini almam kiilikler de vard. lkesel dzeyde
kendini gerekletirmemi, drst olmayan tm anlaylar bu dnemde tek tek

dkldler. Kararszlk gsterenler, sorun karanlar, ayak diretenler oldu ve

nihayetinde bu tipler ihanetin akan seline kaplarak, kopmu oldular.
te Semir provokasyonu bu kesime ve zemine hitap ediyordu. Bu inanszla ve
provokasyona ramen nderlik etrafnda kenetlenen, ideolojik, felsefi ve duygu
itibariyle kendi gerekliine ihanet etmek istemeyen kadro yapsnn ounluu
lkeye dn aamasnda ok kararl bir tutum sergiledi. lkeye dnle
amalanan faist-askeri cuntaya kar bir direni srecini balatmaktr. Daha
nce de belirttiimiz gibi hem Trk solu ile gelitirilen iliki ve ittifaklarn sonu
vermesi arzu ediliyordu, hem de Krt reformist gruplaryla ayn erevede
srdrlen ilikilerin ittifakla sonulanmas temenni ediliyordu. Bu abalardan
ciddi bir sonu kmaynca iliki kesilmedi ama direni cephesini PKK kendi
bana gelitirmek durumunda kald.
lk nce silahl propaganda mcadelesi gelitirilecekti. Silahl propagandann
balatlmas, gerilla hareketinin gelitirilmesi iin temel hedefti. nk o
dnemde faist cuntaya kar baka bir biimde direnmenin koullar yoktu.
Silahsz toplumsal bir hareket gelitirme, ya da siyasal rgtsel bir faaliyet
yrtmenin koulu hibir ekilde bulunmamaktayd. 12 Eyll cuntasnn
yaratt gereklik itibariyle gerilla dnda kar bir k yaplamazd. Bu adan
demokratik bir toplum yaratacak, faist sistemi paralayacak, halklarn zgr
iradesini aa kartacak ve demokratik toplumsal mcadeleyi gelitirecek tek
anahtar gerillayd. Baka bir yolu yoktu.
Nitekim 15 Austos Atlmyla gelien gerilla hareketi, faist cuntann topluma
karabasan gibi ken vahi uygulamalarn krm, eitli dzeylerde demokratik
kprdanlar ve mcadele srelerinin gelimesinin nn amtr. 15 Austos
Atlm, idamlar da durdurmu, demokrasi glerinin ve Krdistan halknn artk
sahipsiz olmadn gstermitir.
15 Austos Atlmnn yaratt toplumsal dzey ve sonularn nderliimiz ve
hareketimiz birok adan deerlendirmitir. Bu nedenle bu kitap almamzda
uzun deerlendirme gerei duymuyoruz. Yaratt en esasl sonu itibariyle
belirtilmesi gereken temel husus, insanla sahip kma dzeyidir. Halklar adna
zgrlk ve demokratik bir yaplanmann kdr.
Bu adan bata Botan olmak zere tm Krdistan halk zerinde byk bir
moral ve umut yaratmtr. Bu nedenle halk, 15 Austos Atlmn byk bir
cokuyla dirili ve direni bayram olarak karlamtr. 15 Austos Atlm Krt
halk zerinde yaratt etkiyle zulme, vahete kar isyan ve zgrlk bilincini
yeniden ayaklandrmtr.

Sa savunmac anlayn da vurumu

Hareketimiz askeri adan yeni ve ada bir zgrlk bilinci ile mcadele
taktiini gelitirmitir. lk eylemde grlen saldr ve zafer ruhu ok ileri dzeyde

bir potansiyel aa karmtr. Bu ruh tm zamanlarda PKKnin yaam tarz

haline gelerek mcadelede sonu alc vuru tarznn temel kayna olmutur.
Yakalanan ruh gnmze kadar devam eden btn sava sreleri zerinde
etkisini ok youn ve aralksz bir dzeyde gstermitir. 15 Austos
eylemselliinde gsterilen saldr ruhu aslnda bin yllarn klelik dayatmalarna
gsterilen bir direntir.
Atlmn merkezi olarak deerlendirilebilecek Eruh eyleminin nitelii ok ayrt
edici zelliklere sahiptir. Gerek planlamas, gerek saldr ruhu ve sonu alc tarz,
gerekse de geri ekilme organizasyonu gl bir tecrbeye dayanmam
olmasna ramen ok ileri bir dzeydedir. Bugn byk bir tecrbeye sahip
olmamza ramen bu kadar planl, dzenli ve baarl askeri bir eylemin
pratikletirilmesinin kolay olmadn biliyoruz. Eylem hem siyasi, hem de askeri
adan roln oynamtr. Bu adan byk bir baarya dayanan gl bir
ktr. Ancak bu atlmn yaratt byk kazanmlara ramen sonrasnda
devam ayn ruhla srdrlememi, daha ok sa savunmac bir izgi
grlmtr.
15 Austos eylemi gerekletikten sonra Eruh grubu Garisa zerinden Hezil
ayna ekilir. Araziye tam hakim olmamaktan kaynakl iki gnlk yolu tam bir
haftada alrlar. Ayn biimde emdinli grubu da emoya ekilir. Eylem baarl
sonular dourmasna ramen gelien atlm izgisi srekliletirilemez. lk
vurutan sonra mmkn mertebe eylem sahasndan uzaklalmtr. Dman
yedii ilk oku atlatmadan ve halkn hafzasnda yeniden canlanan direni olgusu
erkenden Krdistann birok yerine rahatlkla tarlabilecekken, ar
savunmac tutum ve manevrann uzak alanlara ya da Gneye kadar yaplm
olmas sreklilii engellemitir. Atlmn yaratt gelimeler itibariyle dmann
byk glerle operasyonlar yapmas beklenen bir durumdur. Ancak atlm
yapan glerimizin gerilla sava taktikleri zerine azmsanmayacak bir eitim
grm olmalarndan dolay, dmann operasyonlarn tmden boa
karabilecek bir dzeye sahipti.
Kukusuz eylem yerinden olduka uzak bir sahaya manevrann yaplmasnn
derin tarihsel nedenleri vardr. Her eyden nce devlet tarafndan, tm topluma
ordusunun ok gl olduu propagandas enjekte edilmitir. Trk ordusunun
gl ve yenilmez olduuna dair propagandanlar yaamn her alannda
srekli yaplmaktayd. Bu da tm toplum zerinde nemli psikolojik etkiler
yaratmtr.
15 Austos Atlmn yapan arkadalar her ne kadar o koullarda bir zihniyet
devrimini yapm olsalar da esas olarak ayn toplum gerekliinden geldikleri
gz ard edilemez. Toplumsal gerekliin zihniyet ve bak as zerinde
yaratt etkinin ksa srede tmden almas beklenemezdi. Ancak
smrgeciliin yaratmaya alt uydu ve bitik kiilii amada nemli bir
mesafe kat edilmitir. Bu anlamda ilk kurunun zihniyet ve ruhtaki zincirlere
skld ynndeki tespit ok dorudur.
Eylem alanndan olabildiince uzaklamak, nceki Krt isyanlarnn zalimce ve
katliamlarla bastrlmasyla yakndan ilikilidir. nk PKKden nce gelien
btn isyanlar demir yumruklarla ezilip datlm, birka hafta iinde
gelitirilen katliamlarla bastrlmtr. Krdistan tarihinde en grkemli direniler

bile ksa srede etkisiz hale getirilmitir. Tarihin bylesi zelliklerle yaratt
karakter hafzalarda henz canldr.
Manevrann bu kadar uzaa yaplmasnn toplumsal ekillenmenin bir sonucu
olduu, lkeye dn kararnn alnd aamada Krt gruplarnn sergiledii
yaklamda da aa kmtr. nderlik daha 1975 ylnda Krdistana dn
gndeme koyduu bir dnemde dier Krt gruplaryla grerek, beraber
dnelim, alalm nerisinde bulunduunda, daha o zamanlarda bu gruplarn
verdii cevaplar ilk blmde yazmtk. eyh Sait iki jandarmay ldrd,
Krdistann yars tasfiye oldu. Siz birka karakol vurursanz geri kalan
Krdistan da yok edilir sznn nemli bir toplumsal bellein tezahr
biiminde sylendii aktr. Aslnda Krdistandaki teslimiyeti reformist
izginin dayand zemin de bu gerekliktir. Bu bak asnn toplumda yaratt
derin izler vardr. 1980de askeri cuntann rejime el koyarak ikence ve bask
dozajn vahet dzeyine karmasyla birlikte bu anlay daha da derinlik
kazanmtr. Bu yaklam u anlama geliyor; Trk ordusuna kar durulamaz, o
zaman en doru ey Trk ordusu ile kar karya gelmeyen teslimiyeti bir izgi
izlemektir! Zaten Krdistanda teslimiyeti izginin bu kadar yer edinmesinin
altnda toplumda yaratlan bu korku ve krlma vardr.
Bunun i yapya bir yansmas olarak Semir de, Hakkariye giden lr, hi kimse
kurtulamaz. Apo lm teorisini gelitiriyor, lm sevdiriyor gibi szlerle
teslimiyetin teorisini yapmaktayd. lk eylemden hemen sonra eylem srecinin
devam ettirilmemesinin bir nedeni de toplumsal yapdaki bu psikolojinin
yansmas ve daha nce yaplm olan bu tr propagandalardr. Halbuki PKK,
belirtilen ereveye ve sisteme kar bakaldrmtr. Ne Trk ordusundan ne de
onun gcnden en ufak bir korkusu yoktur.
Ak ki bu tarz, teslim alnm bir toplumsal yapnn psikolojik durumunun
yansmas ve hareketin iinde sa savunmac bir anlay halinde kendini srece
dayatmasnn bir sonucudur. Kaynan buradan almaktadr. O dnemki
ynetimde tereddtl yaklam gelitiren etken de bu durum ve bahse konu
propagandalardr. Bu anlaylarn birbirini beslemesi sonuta bu tarz
dourmutur.
Teslimiyeti ve baarya ilikin hibir umudu olmayan anlayn daha iyi
anlalmas asndan u rnei vermekte yarar vardr: 15 Austos Atlmndan
nce Trk ordusu 1983 ylnda Gneye bir operasyon yapmt. O dnemde
Afrinde arkadalarn yannda bulunan Davut, radyodan Trk ordusunun Gney
Krdistana ynelik operasyon yapt haberini duyunca hemen ortala
frlayarak gerek anlayn ele vermitir, Ben, yaatmazlar demedim mi? Tek
bir fert kurtulamaz, hepsi ezilecektir diyerek gerilla mcadelesine dair olan
inanszln aka ortaya koymutur. Yaygn kan gerilla mcadelesinin Trk
ordusu karsnda baar salamayaca ynndeydi. Btn inanszlklara
ramen 15 Austos eylemine cesaret edilmesi tek bana byk bir baardr. Bu
cesaretli ka ramen sonrasnda kaygl ve tereddtl hareket etmek ana
taktik izgiden uzaklamaya neden olmutur. Kukusuz buradaki kayg ve
teredddn grnen yz glerin korunmasndan ileri gelmektedir. Ancak
atlm admn devamnn beraberinde baz riskleri tasa da byk gelimeleri
yaratacan gz ard etmemek gerekiyordu.

15 Austos eyleminden sonra Kenan Evren radyo ve televizyonlara karak

eylemi yapanlarn yakalanmas iin 72 saat sre vermiti. Nitekim eylem
sonrasnda civar yerdeki da ta askerlerle doldurulmutu. Bununla birlikte 15
Austos eylemlilii devam ettirilseydi, operasyona kan glere de darbe
vurulabilinirdi. Yine farkl eylemsel klar olabilirdi. Byle olsayd eylemsel
kn ortaya kard enerji toplumsal bir dzey kazanabilir ve giderek ksa
srede bir halk hareketine dnme ihtimali yksek olurdu.
zellikle Botanda ok gl bir halk isyan dalgasnn gelime ihtimali yksekti.
nk Trk devletinin Botan halk zerinde dmanca uygulamalar vard. Ama
nemli bir etkisi ve denetimi gelimemiti. Devlet bu alanda denetimi,
ajanlatrd airet reisleri vastasyla salyordu. Yine baz karakol
komutanlarnn gelitirdikleri ilikilerle airet reislerini denetimlerine alarak,
bunlar vastasyla airetleri birbirleriyle attrarak, devlete balama siyaseti
izliyorlard. Devlet, denetimini bu tr yollarla gelitirmeye alyordu. Botanda
askere gitme, vergi deme pek gelikin deildi. nsanlarn ou nfusa bile kaytl
deildi. Derin, geni ve engebeli arazide devletin denetimi fazla yoktu. ngrl,
taktie hakim bir askeri komuta duruu olsa, karargah bile 1983 ylnda Botana
tanabilirdi.
Tm elverili koullara ramen ynetimi esir alan baarszlk kaygs koullarn
deerlendirilmemesine gtrmtr. Karargah Lolana konumlandrlmt. O
dnemlerde Botan gl bir ka ve slenmeye msaittir. KDP bile ayn
zamanlarda Komatada (Komata alan Kuzeydedir) bulunuyordu. Tecrbesizlik
ve askeri taktie hakim olmamaktan kaynakl bizim glerimiz Komatadan
geerek Zapa, oradan da Lolana gidip stlenmilerdi. KDP Kuzeyde
slenmesine ramen bizim karargahmz ve slenme alanmz Gneye
kaydrlmt. Bu durum, koullar yeterli dzeyde objektif bir bak asyla
deerlendirememekten kaynakl olarak yaplacak gl k nnde engel
haline gelmiti. zerinden yllar gemi olsa bile bu durumu zeletirisel olarak
doru tespit etmemiz mcadelemizin btn boyutlaryla kavranmas asndan
nemli olacaktr.
Atlm halkn duygularn kabartm, bir heyecan yaratm ve smrgeci sisteme
olan fkesini artrmtr. Bu adan halk ksmi de olsa ayaklanarak gerillaya
akma, gerillaya koma psikolojisine kaplmtr. Bir nevi isyan havasna girmitir.
Krdistan genelinde bir ayaklanmadan ziyade, blgesel dzeyde ayaklanmalarn
nabz atmaktadr. Gerillann bir anda ve ksa srede birka kat bymesinin
koullar fazlasyla mevcuttur. Uluderede, Beytebapta, Bestlerde halkn
byle bir ka yatknl gelikindir. Dnemin koullarn iyi deerlendiren,
yaanan gelimeleri iyi okuyabilen taktik bir nderlik kabilseydi, kabaran
halkn duygular rgtlenebilseydi yzlerce insan gerillaya kanalize etmek
imkan dahiline girecekti. Bu yrelerde yaayan insanlarn byk ounluunun
devletle ciddi bir balar bulunmuyordu. nemli bir potansiyeli tekil eden halk
gruplarn gerillalatrmak ve erkenden gerillay bytmek mmknd. Ancak
byle bir dzeyde performans gsteren yetkin bir taktik nderliin yoksunluu
byk bir talihsizlikti. Agit arkada buna en yakn adayd ama tek bana bir
kiinin bu dzeyi yakalamas sz konusu olamazd. Bunun iin yetkin bir
ekipleme ve daha etkili bir durua ihtiya vard.

15 Austos Atlmndan sonra eylem gruplar manevra mahiyetinde bir geri

ekilmeyi gerekletirmi olsalar da mevzileri tmden brakmamlardr.
Atlmdan sonra da snrl eylemlilikler gelimitir. Gerekleen eylemler Agit
yoldan byk abalarnn birer sonucu olarak gelimitir. Ancak tek bana Agit
arkadan abas balayan yeni sreci karlamada yeterli olamazd. Ekseriyetle
saklanma ve gizlenme tarz gruplar zerinde belirgindi. Kukusuz saklanma ve
gizlenme gerillann en nemli taktiklerindendir, ancak bunun sreklilemesi ve
temel tarz haline gelmesi tehlikelidir. nk gerilla nclnde yeni bir
mcadele gelimektedir. Krdistanda nc, artk gerilladr. Halk rgtlemekten
tutalm, onun sosyal, kltrel yaam tarzn belirlemeye kadar her alanda gerilla
belirleyici olmaktadr. En byk aydnlanma ve rgtlenme gc gerilladr.
Atlmdan sonra gerillann askeri eylem izgisi gelitirmesi kadar, halka nclk
de yapmas gerekmektedir. Ancak gerilla bu roln snrl oynamtr.
nderlik gerillann rol zerine u arpc belirlemeyi yapmaktadr: Gerillacnn
yaam Krdistanda apayr bir neme sahiptir. Gerilla yaam gerekten bugn
barnda yeni yaamn filizlendii yaratc bir kuvvettir. Gerillac bugn
Krdistanda devrimci kltrel almdan tutalm kitlelerin z ynetimine kadar,
yani kendi kaderini yaamaya kadar sorumludur. Gerilla her dzeydeki
gelimenin anahtardr.
Gerillac bir dnrdr, gerillac bir kltr yaratcsdr, yurtseverdir, gerillac
bir rgtleyicidir. Gerillac bir askerdir. Gerillac halkn arasnda bir nderdir.
Yani onun her trl gelimesine cevap veren bir nderdir.
nderliin gerilla rolne ilikin gelitirdii zmlemeler yaamsallatrlm
olsayd, kukusuz ki ok ksa srede Krdistanda arpc gelimeler yaanacakt.
nk gerilla dnda halk aydnlatacak farkl bir ara bulunmamaktayd. Halk,
gerillay takip ederek, tavrn ve yaklam tarzn belirlemeye almaktayd.
Daha dorusu bin yllarn birikmi fkesini nasl aa vuracan, nasl enerjiye
dntreceini bilmemekteydi. fkeyi rgtlle kanalize edecek tek g
gerilladr. Gerilla da ihtiyaca cevap olacak dzeyde halkn arasna girmeyince,
nemli bir rgtlenme potansiyelinin deerlendirilmemesine neden olmutur.
Balangta yetersiz ve eletirilen yanlar olsa da 19828384 ylna kadar belli
dzeyde halkn silahl propaganda birlikleriyle tanmas ve ilikilenmesi
gelimiti. Artk yaplmas gereken tanma ve ilikilenmenin ortaya kard
enerjiyi rgtlle dntrmekti. 15 Austos eylemi bu mesaj vermesine
ramen sonrasnda gelitirilen pratik ve eylemsellik sreci halk potansiyelini
kucaklamaya yetmemiti.
Aslnda Trk devleti de ilk balarda hareketin mcadele yntemini ve stratejisini
anlayamamtr. kmz, klasik bir Krt ayaklanmas gibi alglamtr.
Kapsaml askeri glerle her tarafa hzla ynelmesinin nedeni bu
alglayndandr. Tabii operasyonlar srasnda tek bir gerilla ya da isyancyla
karlamamtr. Trk devleti bir sre sonra PKK knn klasik bir Krt
ayaklanmas olmadn anlamtr. Farkl bir sava tarzyla, gerilla mcadelesiyle
kar karya olduunu grnce klaya ekilerek, ordusunu hazrlama srecine
tabi tuttu.

Trk devleti 15 Austos Atlm okunu sonbahara doru zerinden atarak, k

youn hazrlklarla geirdi. Gerilla savann uygulad taktikler, sava stratejisi,
psikolojisi ve buna kar nlemlerin neler olabilecei konularnda youn
aratrma ierisine girdi. 15 Austos Atlmna kar hazrlksz yakalanmt,
ayn dzeyde kalmaya devam ederse ksa sre ierisinde sava kaybedeceini
bilmekteydi. Bu adan nlem alma srecine yneldi. Farkl lkelerin ulusal
kurtulu deneyimleri ve gerilla mcadelesinin yntemlerini aratrd kadar,
bunlara kar alnan nlemler zerinde de younlat. Ayn ekilde arazi yapsn
renme abasna arlk verdi. Gerillann kullanabilecei alanlarn kefini
yapmak kadar, hangi dzeyde nasl operasyon yapabileceinin yntemini
bulmaya alt. Ksacas, Trk devleti 1985 kn bu hazrlklarla
deerlendirerek, baharda yeniden younlaacak olan gerilla eylemselliinin
nn alma planlamasn gelitirmeye alt. Bunun karsnda sava
gelitirmekten sorumlu olan komutamz k srecini iyi bir hazrlkla geirmedi.
Bilindii zere Krdistann iklim koullar olduka serttir. Dmana kar
hazrl bir kenara brakalm, doaya kar hazrlk yapmann nemi bile bir
hayli byktr. Krdistanda hazrlk yapmadan k karlamak tasfiye olmakla
edeerdedir. Ayn zamanda k srecini karlamak iin yaplan hazrlklarn
yannda baharda yeni bir atlmn hazrln da yapmak gerekmekteydi.
deolojik, siyasal eitimlerle gerillada var olan kazanma ruhunu daha da
bytmek, mcadelenin derinleme zelliklerini aratrarak belli bir planlamaya
hzla kavuturmak gerekiyordu. nk gerilla sava akl ve irade savadr.
Dmana oranla sahip olduu imkanlar kstldr. Gerilla bu nedenle aradaki fark
akln kullanarak, hareket tarzyla kapatmak zorundadr. rade, inan, kararllk,
fedakarlk tek bana sonu almaktan uzak kalmaktadr. Bu olgular aklla
birletii lde sonu alc olacaktr.
Bu gereklere ramen etkili bir sava yrtmemiz iin gerekli dzeyde bir
hazrlk yaplmad gibi doa koullarna kar da yeterli bir hazrlk sreci
gelitirilmemiti. Oysa Krdistanda kyller bile ka girmeden nce bahara
kadar ihtiya duyulan btn hazrlklarn nemle yapmaktadrlar. Kald ki k
Botanda dier yerlerden farkl gemektedir. Botanda yaayan halk nemli
oranda k mevsiminde ie ekilerek, dnyadan balarn koparmaktadr.
Kyllerde gelien bu sre ayn zamanda bir younlama mevsimidir. Aslnda
bu durum doada yaayan dier canllar iin de geerlidir. En kk canllardan
olan karncalar bile tm yaz k hazrln yaparak geirirler. Bu yaam
srdrmenin temel bir tarz olmaktadr.
K artlarna hazrlk, ordular iin ok daha geerli ve hayati bir anlama sahiptir.
Dolaysyla k srecinde gerekletirilecek hazrlk temelinde bahar ve yaz
aylarna gl hazrlanmak gerilla iin bir varlk ve atlm gerekesidir. Askeri
kla koullarna sahip dzenli ordular bile k srecini youn hazrlklarla
geirmesine ramen gerilla glerimiz 1985 kn hazrlk srecine dntrme
yerine harekat plann pratikletirmitir. Doru ve yetkin bir ynetim mantnn
gelimemesinin ve tecrbesizliin pay bunda byktr. Maalesef Agit arkada
gibi baz istisna arkadalar dnda akl ve yaratcl esas alan, her eyi yerli
yerinde planlayabilen bir komuta anlay o dnemde bir trl gelimemitir. Bu
nedenle kkl, yeni ufuklar aacak, halkn zgrlk refleksini rgtleyecek
imkanlar olmasna ramen belirtilen eksikliklerden dolay var olan imkanlar ok
doru ve isabetli kullanlamad.

Elbette ki byle bir tarzn oturmasnda acemiliin baz etkileri olabilir, doaldr
da. Ama k hazrlksz karlamak ve kn harekete gemek acemilikten de te
akl almaz bir durumdur. Savata bu tr hatalara yer yoktur. Bylesi hatalar
telafisi mmkn olmayan bir srece yol aabilir. Gnbirlik, yzeysel
yaklamlarla sava yrtmeye almann, savaa yn vermenin byk ve hak
edilmedik kayplara yol aaca kesindir. O dnem sava koordine eden
yrtme, teorik dogmalar zerinden hareket ederek, fazla younlamadan,
detaylar dnmeden planlamay yapmtr. nderlik, glerimiz ieriye
gitmeli talimatn verdi ama bunun pratik planlamas, ne zaman, nasl
girileceinin tespit edilmesi ve doru planlamaya kavuturulmas pratik
ynetimin iidir. Ancak pratik ynetim k ortas olmasna ramen ciddi bir
hazrlk yaplmadan gruplar Garzan vb Kuzey alanlarna doru yola karma
plann yapp, hemen uygulamaya geirir. nderliin daha sonra Sarkam
seferi dedii ve ciddi eletiri konusu yapt sre bu pratik tutumlardr. imdiki
bilin ve tecrbe ile baktmzda 1985 Ocak aynda gleri Garzana, Dersime
ynlendirmeye kalkmak tam bir lgnlk rnei olarak tespit edilecektir. O
koullarda alanlara ulamak bir yana, yolda imha olunaca batan bellidir.
Bu dzeyde yaanan btn yetersizliklerde tecrbesizliin pay byktr.
Tecrbe demek karlalan her olumsuzluu en az kaypla atlatmaktr. Tecrbe,
yaanm srelerde iine dlen hatalardan dersler karmaktr. nk
PKKden nce Krdistanda yaanm bir gerilla mcadelesi yoktur. Deil gerilla
taktiklerine hakim olma, dada yaamann deneyimi bile yoktu. Doal olarak
PKK yaadka renecek, rendike de rendiini tecrbeye dntrecektir.
PKKnin bir zellii de budur. Teorisini pratikten edindii tecrbeler zerinde
anlama kavuturmakta, bu eksende anlama kavuan olgularn teorisini daha
salam temellerde oturtmay baarmaktadr. Ama burada yaanan sorunlar
sadece tecrbeyle izah edilemez. Ciddi bir younlama zayfl da sz
konusudur. Hibir tecrbesi olmayan, ama sava teorisini az ok bilen kimselerin
bile grebilecei olgularn grlememesi younlamann zayfln, dogmatik ve
basmakalp yaklamlarn daha fazla egemen olduunu gstermektedir. Bu
srete gsterilecek azami dikkat birok olumsuzluun nne geebilirdi. Belki
kapasitelerin stne kmann snrlar zorlanacakt, ancak baarmak imkan
dahiline girecekti.
Bu dnemde ynetimdeki ou arkadan iyi niyetinden phe duymak
imkanszdr. Ama hibir neden gleri k ortasnda Garzan ya da Dersime
ynlendirmeye sevk etmemeliydi. nk o koullarda byle bir eye kalkmak,
bile bile imhaya komak anlamna gelir. Ynetim 1985 baharna kim nce adm
atarsa o kazanr psikolojisiyle hareket etmitir. Esasnda dndkleri bir
ynyle dorudur. Ama hazrlksz ve kn ortasnda harekete gemenin sonu
yenilgidir. nk sava younlama, hazrlanma ve planlama olaydr. Adm adm
tamamen bir doktrine dayal biimde pratikletirildii oranda kazanlabilir.
Alelacele, corafya ve iklim koullarn dikkate almadan atlacak bir admn tepetakla dmeyle sonulanmas kanlmazdr, nihayetinde kaybetme durumu daha
ar basacaktr. zellikle sava gereinde iklim faktrnn hesaba alnmamas
ciddi bir yetersizlik ve amatrlk sonucudur.
15 Austosun yaratt moral ve psikolojik stnlkten sonra 1985 baharn
hazrlksz geirmek ve yanl zamanda gleri harekete geirmek ok byk bir

talihsizlik olmutur. nk bu durum hi hak edilmedik kayplara yol aan temel

bir nedendir. Bestlerde ehadetlerle birlikte bir grubun esir dmesinin yaralar
sarlmadan, bu sefer irvanda Sabri Ok arkadan grubu ayn olumsuzluklarla
karlar. Ar k koullarnda Garzana ynlendirilmi bu grubun gidiini
Bestler kylleri byk bir aknlkla karlam, grubu giditen alkoymak iin
yalvarrcasna neriler yapmlardr. Bu k ortasnda nereye gidiyorsunuz diye
soran kyllere Krdistan kurtarmaya, devlet kurmaya gidiyoruz diye cevap
verirler. Kyller de heval bu k ortasnda devlet kurulamaz, telef olursunuz,
bari bekleyin, bu devleti baharda kurun diyerek, vazgeirmeye alrlar. Ama
gidi talimatn alan grup bu telkinleri dinlemez ve yoluna devam eder.
Nihayetinde alt kiilik grubun yars ehit der, Sabri arkadala birlikte dier
yars da yaral esir dmlerdir. Ayn yaklam ve ayn hareket tarzndan
kaynakl farkl kayplara da neden olunduu bilinmektedir. 85 ylnn ar
kayplarla karlanmasnn tek nedeni bu deildir. Ama daha yln banda bu
kayplarn yaanm olmas ciddi boluklar ve dezavantajl bir durum
yaratmtr. Yine sezon banda Haftaninde Irak Komnist Partisi gleriyle
yaanan bir takm sorunlar sonucu gelien atmada 8 arkada ehit dmtr.
Bu grup ierisinde ehit den arkadalardan biri de Ozan Sefkan arkadatr.
Ayn yln ikinci dezavantaj ve olumsuz gelimesi de Garsada Mustafa imenin
yakalanmas, Sasonda ise Nebil (Ali Ozansoy-Tilki) unsurunun teslim olmasdr.
Mustafa imen bata dirense de devamn getirmez ve teslimiyeti kabul ederek,
ihanet eder. Nebil ise dmana direnmeden teslim olur. Bu kiinin nceden
dmanla ibirlii iinde olma ihtimali yksektir. Her ikisi de itiraf olup
hareket hakknda bildikleri her eyi dmana sylerler. Bildiklerini dmana
sylemekle yetinmezler, dmanla beraber operasyonlara karlar, kontra
olmay kabul ederler. Nebil unsurunun verdii bilgiler sonucu Sasonda Kasm
(Ahmet vin) arkada komutasndaki 8 kiilik bir grup arkada ehit dmtr.
Ayrca bu unsur blgede onlarca milisi deifre ederek, hareketin tabanna byk
bir darbe vurulmasna yol aar. hanet eden bu iki kiinin tm bilgileri dmana
vermesiyle hareketin yeni dnem hazrlklarna ilikin Trk devleti somut
bilgilere sahip olur. Ak ki, bu bilgiler dmana ciddi avantajlar salamtr.
Trk devleti elde ettii bu avantajlara dayanarak gerekletirdii ynelimlerde
belli dzeyde sonu almaya balamtr.
Hem glerin yeni yla yeterli bir hazrlkla girmemeleri, hem de yeterli bir
hamlesel taktik kn yaplamamas yaanan kayplarn temel nedenidir. Bu
eksikliklerin yaanmasnda ynetimin sa savunmac ve rkek anlaynn pay
byktr. 1985 ylna damgasn vuran sa liberal tarzdr. Atlmn cokusuyla
halk dalara kp gerillay arayp bularak katlm yapmak istediini
belirtmektedir. Fakat halka Hayr imdi olmaz, koullarmz katlmanza elverili
deil, gidin saklann, biz daha sonra sizi alrz denilmitir. Katlm yapmak
isteyen genler bir ekilde devletle sorun yayor, gerilla da onu almazsa nereye
gidecek? Devlet ona el atyor, denetimine alarak bize kar rgtlyor. Bizim
askerimiz olmas gerekenler, teslim olunca eteleerek, kontralaarak bu sefer
bize kar savamaya balyorlar. Dikkat edilirse oluan imkanlarn doru
deerlendirilmesi durumunda, hem gerilla says yzlerce ve hatta binlerce
artacak, hem de dman ibirliki bulmada zorluk yaayacaktr. Ancak oluan
imkanlarn yaratt bir zemin var, bu zemin bir ekilde devreye girecektir. Biz
kullanmasak, dman kullanacaktr. Yaratlan zemin, statik deil, dinamik ve

canl bir zemindir. Kullanlmaynca tkenir, ya da dman hizmetine alr ve

kartna dnr.
Byk bir kararllkla bir ii yapmaya girimek elbette anlaml ve kutsaldr, ama
sreklileen bir tarzda gereklerini yerine getirmek bir zorunluluktur. Sz konusu
olan savasa, bu zorunluluk yaamn her saniyesinde kendini hissettirmelidir. lk
adm imkanszlklar ierisinde atlm, tarihi bir srecin gelimesine neden
olmutur ama sonras yeterli dzeyde pratik bir tahlile tabi tutulmamtr. Taktik
nderlik mcadeleyi derinletirmek iin yetkin tarzlar gelitirememi,
kendiliindenci bir anlayla gidebilecei yere kadar gider yaklamn esas
almtr. lk hamlenin tm gerekleri yerine getirilebilseydi, ge de kalnm olsa
15 Austos Atlm sonrasnda gerillay bytmek imkan dahiline girecekti. Bu
adan 1985 ylnda katlm isteklerinin geri evrilmesi ciddi bir yetmezlik
olmutur.
Planl, projeye dayal, taktik manevra kabiliyeti yksek, atlgan, eylemci bir tarzn
oturtulmamas dmann operasyonlarda belli bir dzeyde sonu almasna bir
hayli kolaylk salamtr. Yaanan tm olumsuzluklara ramen 1985
Newrozunda ERNK ilan edildi. Ancak daha nceden planland gibi kapsaml ve
eylemsel kla bu ilan gereklemedi. Dman ERNKnin ilan edileceini
nceden biliyordu. nk belgeleri Sabri arkadan grubuyla dmann eline
gemiti. Tm olumsuzluklara ramen ERNKnin ilan edilmesi nemli bir adm
ifade etmektedir. nk gerilla savann halk ayan gelitirme ve rgtleme
anlamnda nemli bir rol oynayacakt. Ayn ekilde atlmn halk zerinde
gelitirdii olumlu etkilenmeyi daha da bytmekteydi.
Glerimizin yeterli dzeyde hazrlk yapmamasna karlk dmann iyi
hazrlanmas 1985 ylnda hareketi tasfiye olmayla kar karya brakt. Birok
yerde gruplarmz darbe alyor, yeri doldurulamayacak kayplar veriyorduk.
Daha sonra yl boyu yaanan kayplar hareketi ciddi bir biimde zorlad. PKK
ahsnda cuntaya kar gelitirilen direniin devam edip etmeyecei noktasnda
tehlike yl boyunca srd. 15 Austos Atlmnn halkn psikolojisi zerinde
yaratt byk coku ve morale ramen ynetimin yetkin taktik gereklie
ulamamas ve ematik ynetim anlayn benimsemesi nedeniyle tasfiye olma
tehlikesi bir trl uzaklatrlamad, sa savunmac anlay srdrld. Giderek
verilen kayplarda art yaand. Sason, Bitlis, Mutki, Eruh, Bestler bata olmak
zere lke genelinde kayplarmz oald.
Kayplar kadar, kahramanlklarn da oka yaand bu sre, PKKnin direni
diyalektiini gstermede nemli rol oynad. Bir taraftan ynetimin baarya dair
duyduu kukunun yaratt dank tarz, dier taraftan militan yapnn
kahramanca direnii sz konusudur. Etraf binlerce askerle evrilen kk
gruplarn teslimiyet arlarna kar kitabmzda teslimiyet yazmyor diyerek,
son mermilerine kadar direnerek ehadete ulamalar yannda, yaral esir den
gerillalarn teslimiyeti reddedip, ikencede katledilme pahasna byk bir
direnii gstermeleri, sreci kurtarmada nemli rol oynamtr. Yedek merkez
yesi olan Celal Hoca (Ramazan Kaplan) bu direnie ok iyi bir rnektir. Celal
Hoca, Garzan eyalet komutandr, atmada yaral ele geer. Azndan mermi
ald iin konuamamaktadr. Dman kendisine kat kalem vererek gerilla
grubunun nerede olduunu yazmasn ister. O, kendisine verilen kada

direneceim diye yazar. Bunun zerine kendisine ikence yapmaya balarlar.

kenceden sonra tekrar kat kalem verdiklerinde yine ayn yant yazar.
Dman bunu birka sefer tekrar eder, ama Celal Hocann tavr nettir. Her
seferinde ayn ekilde direneceim, direnmeye devam edeceim diye yazar ve
dmann vahi ikenceleri altnda ehadete ular.Hem ikence merkezlerinde,
hem sava meydanlarnda tek bana ama gnlerce direnen, zaferi direnite
gren, direnmek yaamaktr! sloganyla byk bir cesaret, kararllk ve
kahramanlk sergileyen PKK militan rnekleri oka yaanmtr.
Srecin ar kayplarla geliip, devam etmesinin bir nedeni de bu srete Agit
arkadan pratik sahada bulunmamasdr. Pratik sahada olsayd muhakkak ki
nleyici baz katklar olabilirdi. Ama Agit arkada 1984 ylnn sonlarnda
merkez toplantsnn sonularn ve 15 Austos Atlmnn durumunu aktarmak
zere nder Aponun yanna gelmitir. Agit arkada, nderlik sahasnda birka
ay kald iin hazrlk srecinde pratik alanlarda bulunamad. Aktarmdan sonra
yeniden lkeye, sava sahasna dnme hazrlklarn yapt. Hzl ve salam bir
biimde merkez alana ulamas iin ran zerinden sava sahasna geti. Dn
Lolan zerinden gerekletirdii iin ancak 1985 ortalarna doru Botana
ulaabildi. Gerillann yeni hamlesel bir sre gerekletirememesinin bir nedeni
de Agit arkadan pratik sahada bulunmamasdr. nk Agit arkadan
bulunduu yerde toparlanma ve zafer ruhu vardr. Bu, pratik sava sahasnda
ortaya kan sonularla kantlanan bir durumdur. Agit arkadan en arpc
zellii gerilla taktiine olan sonsuz inancdr. Bu inancndan dolay gerillay
Krdistanda oturtmak iin canla bala, olaanst bir abayla alan bir
arkadat. Daha nderlik sahasnda iken 1985 Martnda Serxwebn gazetesine
yazd bir deerlendirme yazsnda 1985 Newrozuna Byk Umutlarla diye
bir balk atmt. Ama yl planlamas balangcnda bulunmamasnn byk bir
boluk yarattn gerekleen pratik ortaya karmtr.
Gerillann karlat zorluklarn getirdii tkanmay nderlik gelitirdii
perspektiflerle amaya almaktayd. Bunun iin talimatlar gelitirerek,
ynetime gnderiyordu. Ynetimden bazlar Biz somut koullar partiye
anlatamadk diyerek, nderliin yazd talimatlar katlayp ceplerine
koymulardr. Ynetimin tutumu bu eksendeydi. Bunun zerine nderlik mevcut
ynetimi pratik sahadan ekme kararn ald. 1985 ylnn sonbahar aylarnda
sava yrtmek ve gelitirmekle grevli olan ynetim yeleri Dou Krdistan
zerinden nderlik sahasna ekilmeye balamlard.

Gerillada srarn ad: Komutan Agit

1985 ylnda mevcut ynetim pratik sahadan ekildikten sonra inisiyatif kadroya
verilmitir. Agit arkadan da katklaryla inisiyatifli klnan kadro abalar ve
yaratclyla birlikte olumsuz gidiat sonbahardan itibaren ksmen
durdurulmutur. Bu yeni dzenleme olumsuz gidiat durdurmakla kalmam,
zellikle Agit arkadan 1985 sonu, 1986 yl balarnda Botanda gelitirdii

eylemselliklerle sa savunmac tarz ama abasn ciddi bir biimde gelitirmiti.

Eer atlmdan sonra Agit arkada srekli Botanda bulunsayd, kukusuz savan
geliim dzeyi ok farkl olabilirdi. nk Agit arkada savaa hayali veya
sbjektif, dogmatik deil, somut koullarn somut tahliline dayal bir doktrin
ekseninde yaklamaktayd. Bununla birlikte nderliin perspektiflerini en iyi
anlayan ve ayn dzeyde uygulayan bir kapasiteye sahipti. Dmann gcn ne
abartan ne kmseyen bir yaklam asla gelitirmemiti. Dman iyi izleyerek,
hareket tarzn aa kararak, en uygun zamanda sonu alc darbeyi indirmeyi
baarabilmekteydi. Subjektivizme dmedii iin keskin baarsz giriimlerle
kar karya kalmazd. Savataki taktik yetenei insanlar yrtme gcyle
buluturabildii iin Krdistan koullarnda mkemmel gerilla tarzn aa
karmaktayd.
PKK ve Krdistan halk asndan tarihin en byk talihsizliklerinden biri Agit
arkadan zamansz ve ok erken ehadete ulamasdr. Bilindii zere 1986
ylnn 28 Martnda Agit arkada birliiyle Gabar Danda hareket halindeyken
hi beklenilmeyen bir yerde pusuya dm ve ehadete ulamtr. Agit
arkadan ehadeti bugn bile nemli lde gizemini korumaktadr. Pusuda
ehadete ulat bir gerektir. Ancak bu pusuda mermi dmann m, yoksa
birlik ierisinde ajan provokatr birinin silahndan m kt sorusu hala
netlememitir. Komplo veya suikast m, yoksa normal bir pusu muydu, bu
konudaki sis perdesi henz aralanabilmi deildir. Pratik olarak pusuya
dlmtr. Pusuda youn ate altnda kalrlar, dmann mermisiyle ehit
dme olasl da yksektir. Ama 25 kii ierisinde o mermi nasl oluyor da
sadece Agit arkada buluyor? pheye yol aan neden sadece bu deildir.
pheye yol aan en nemli neden pusu esnasnda grup iinde bulunan baz
kiilerin sonradan iine dtkleri kukulu durumdur. zellikle Agit arkadan
yannda bulunan birinin ardndan kukularla dolu srlar brakarak, nderlik
sahasnda nderliin gvenliinde iken intihar etmesi nemli bir husustur. Bu
ahs olaya ilikin srekli elikili konumalar yapm ve kukulu davranlarda
bulunmutur. Tm abalara karn bu olaya ilikin somut bir tespit yaplm
deildir.
Agit arkadan kiilii, misyonu ve savataki rol deerlendirildiinde zel
olarak hedeflenecek bir arkada olduu grlecektir. nk faist cuntaya kar
daha batan itibaren Krdistanda gerillay oturtma noktasnda, nderlii
anlayan, nderlik izgisini kararlca uygulayan bir komutand. Eer Krdistanda
gerilla oturmu ise bunda byk komutan Agit yoldan ok byk emei ve
abas vardr. Onun gstermi olduu fedakarlk ve cesaretin pay bunda olduka
belirleyicidir. Komutan Agit yoldan en belirgin yan, gerilla taktiinin
Krdistanda oturtulmasnda srarc olmasdr ve inanarak buna sarlmasdr.
Krdistan corafyasn bizzat gezip dolaarak, arazi zerinde bir hakimiyet
gelitirmitir.
Gerilla sava iin corafya en nemli faktrlerden biridir. Gerilla savam iin
elverili ve stratejik olan Krdistan corafyasn Agit arkada en iyi ekilde
deerlendirmeyi bilmitir. Ayrca halk savann temel gc olan kyll iyi
analiz etmi, hatta bu konuda bir bror bile yazmtr. Denetimindeki gc
eiten, rgtleyen, disiplin ierisinde motive eden, gven veren, her koul altnda
yrtebilen byk bir komutandr. Eylem tarznda keskin, vuru tarznda

koparc ve sonu alcdr. Yapt btn eylemlerde sonu alclk vardr. 15

Austos Atlmndaki tarihi rol itibariyle Krdistanda gerilla
komutanlamasnn, zafer komutanlnn nasl olmas gerektiini de aka
ortaya koymutur.
Pratik sahada nderlik izgisine sahip kma, eletirel tutumu ve dorudaki
srarcl, dier nemli bir zelliiydi. zellikle eteci anlaylara kar duruu ve
mcadelesi dikkat ekici bir ynyd. Baz elere dnk, ortam bunlara kalsa
bunlar parti izgisinin canna okur ve her trl etecilii yapmaktan
ekinmezler diyerek, izgi d, eteci anlaylara kar mcadelede net ve keskin
olduunu her zaman gstermitir. Btn bu nedenlerden dolay dmann iten
ve dtan hedefleyebilecei arkadalardan birisiydi.
Kukusuz ki Agit arkadan bu tarz ve anlay btn karargah ynetimine ve
srece hakim olabilseydi, savan kaderi ok daha farkl olacakt. Sonuta Agit
arkadan ehadetinin zerinden yllar gemi olsa bile ehadetine ilikin
olaslklar asla ortadan kalkmad. Olaslklar ortada duradursun, gerek olan Agit
arkadan ehadetiyle PKKnin ve Krdistan halknn yeri kolay kolay
doldurulamaz byk bir komutann, yiit bir evladn kaybetmi olmasdr. Bu
ehadet byk bir kayp olduu kadar, gerilla mcadelesinde de ciddi bir boluk
yaratmtr.
Agit yoldan zamansz ehadetine ramen hareket belki 1986 ylnda byk bir
gelime kaydetmemitir ama 1985 ylna gre daha derli toplu bir tablo izmitir.
En azndan ba aa gidiat durdurulmutur. Demek ki, sa savunmac anlayn
etkileri ortadan kalktnda ve bu tarz aldnda en azndan gerileme
durdurulabiliniyormu. Kadro kendi inisiyatifiyle hareket edince, kendisini daha
iyi koruyabileceini ve zor koullarda sreci gsleyebileceini gstermitir.
nk ortaya kan sonular bu durumu net bir biimde gzler nne
koymaktadr.

III. Kongre sreci ve halk ordulamas

1986 yl znde bir kongre yldr. Bu yln en arpc yn Agit arkadan

ehadeti, ardndan gerillann belli dzeyde kendini savunmas ve gerekleen III.
Kongre srecidir. Bahar aylarnda yaplmas dnlen kongre, gl gemesi ve
tarihi bir rol oynamas iin ekim sonlarna alnmtr.
Mcadele tarihimizde ok nemli bir yere ve role sahip olan III. Kongrede birok
ilk gereklemitir. zellikle silahl mcadele ynteminde baarma noktasnda
byk bir ka imkan sunan bir zemin yaratmtr. Kongrede ortaya konulan
zmleme dzeyi ve kararllk daha sonraki tm gerilla mcadelesinde
ynlendirici bir rol oynamtr. Parti tarihinde ilk kez kapsaml kiilik
zmlemeleri yaplm, zeletiriler verilmi, yanl anlaylar byk bir zenle
mahkum edilmitir.

Ayn zamanda dayatlan tasfiye srecine kar HRKnin oynamas gereken uyan
roln oynadn, artk Krdistan halknn gelmi olduu bilin ve rgtlenme
dzeyini karlamadn, bu nedenle bir halk ordusunun kurulmasnn
zorunluluu kararlatrlmtr. Krdistan Halk Kurtulu Ordusu ARGKnin
(Artea Rizgariya Gel Kurdistan) kurulmas ile gerilla savana ilikin ok kesin
ve net kararlar alnmtr. Yine yeni dnemin komuta tarz, kadro duruu ve
gerillann zelliklerinin nasl olmas gerektii konularnda yaplan amlamalar
ve verilen perspektif dzeyi Krdistanda yeni dnem iin bir hayli ilerletici
olmutur.
III. Kongrenin en nemli yn, mcadele izgisi asndan byk bir hesaplama
sahas ve zemini haline getirilmesidir. zellikle izgide saa savrulan, yanl tarz
gelitiren, gemi srete olumsuz rol oynayan, hareketi uratran, geriye
eken, iki yzllk yapan kiiliklerin yargland ve hemen herkesin
sorguland bir zemindir. Bunun sonucunda tm komuta ve kadro yaps
kendisini sorgudan geirmi, zeletiri vermitir.
zellikle gemi srete merkez komitede grev alan ve lke pratiinde rol
sahibi olanlarla nderlik zel olarak ilgilenmitir. nderlik ok byk bir sabrla
mcadele izgisi, srecin zellikleri ve buna kar grevlerin neler olduu
noktasnda yaanan yetersizlikleri amalar ynnde zmlemeler
gelitirmitir. nderlik bu kongrede yzeysel yaklamlarn gelimesine asla
frsat tanmad. Ynetim ve pratik grevlerin banda bulunan merkezi
kadrolarn raporlar ilk etapta yzeysel yaklamla yazld iin nderlik ve yap
tarafndan youn eletirilere tabi tutuldu ve ounluu kabul grmedi. Derinlikli
analiz ve zmleme gcnn aa kmas iin platformlar tekrarland.
Herkesin kendi durumunu doru kavramas ve bilince karmas iin kongre
sreci uzatld. nderliin gelitirdii tarz, kadroyu yeniden yaplandrma
tarzyd. Hem gelitirdii eletirilerle kadronun durumunu ortaya koymu, hem
de kadroyu tekrar srece katmann zeminini ortaya karmay esas almtr. Bu
anlamyla III. Kongre mcadele tarihimizde en byk zeletiri kongresi olurken,
ayn zamanda bir rgtn korkusuzca kendi kendini sorgulamas, eletiri ve
zeletiri vermesi bakmndan da bir ilk ve ok ileri bir dzeyi de ifade etmitir.
nderlik tarafndan gelitirilen btn kazanmc abalara karn zellikle Fatma
zmszl dayatmada srarl davranmaktayd. Hatta nderlie aile ve yre
itibaryla yakn olan baz kiiler zerinde durarak, sonu alma istemi vard.
Aslnda Fatma batan itibaren hep sorunlu davranmay yeleyen bir yol
izlemitir. Srekli gelitirdii sorunlarla kendini gndemde tutmaya almtr.
Fatmann paralelinde Selim Hoca denilen kii de yaad eksiklikler ve yanl
anlaylarn dzeltmek iin yaplan eletirilere doru yaklamamtr. Bunlar
dnda kadro yapsnn geneli zeletirel bir yaklam gelitirerek, srece
katlma kararn byk bir inanla vermitir. Sz konusu bu iki kii de kongre
platformu tarafndan yarglanm, anlaylar mahkum edilmitir. Kongre
platformu her ikisinin de parti yeliklerini askya alarak, cephe yesi statsyle
rgt ortamnda kalabilecekleri kararna ulamtr. nderlikteki kazanmc
yaklam onlarn tm olumsuzluklarna ramen affedilmelerini, mcadele
ierisinde onlara yine rol verilmesini salamtr.

III. Kongre ok gl bir kongre olmakla birlikte, dikkatlerin tmden ne kan

baz kiiler zerinde younlamas ve olumsuz baz kiiliklerin de kendilerini
bunun glgesi altnda gizlemelerine olanak bulmas kongrenin zayf bir yn
olmutur. Dikkatler daha ok yrtme zerinde younlamtr. Mesela Fatma m
sorun olmu, tm dikkatler Fatma zerinde younlamt. Tabii baz kiiler de
bundan yararlanarak, kendilerini ve olumsuz pratiklerini saklamlardr.
Kendilerini gizlemeyi baaranlarn banda Terzi Cemal ile Kr Cemal
gelmektedir. kisi de ayn zamanda kongre divannda yer alm, kongrede,
herkesin pratikleri olumsuz, bir tek bu ikisinin elle tutulur olumlu pratikleri
varm gibi bir hava yaratlmt.
yle ki Terzi Cemal 15 Austos Atlmnda atak eylemini bile bile yapmamasna
ramen kongrede bu pratiini gizlemeyi becermitir. Eylem talimatnn
kendisine ok ge ulat, bu nedenle hazrlk yapamad vb sylemlerle
olumsuz pratiinin stn rtmeyi baarmtr. Daha sonra yle olmad
anlald ama kongre zemininde kendisini gizlemesi, birok ynnn aa
kmamasna neden olmutu.
Kongrede nemli bir dier yenilik de merkez ynetimin yenilenmesi ynnde
alnan karar ve gelitirilen yaklamdr. Bir nceki ynetimin gerilla pratiinde
baarl olamamas ve zellikle baarszln temel nedeni olarak baarya
ynelik tereddtl yaklamnn olmas tespitinden hareketle merkezin
yenilenmesi karar alnmt. Yeni seilecek merkezin gerilla savana inanan, bu
savata kararl olan, hem fiziki hem ruhsal dzeyde kendini katan kiilerden
olumas prensip karar haline gelmiti. Mademki gerilla hareketiyiz, o zaman
gerillada komutanlk yapabilecekler parti merkezinde bulunsun yaklam ar
basmt. Sava sahasnda pratik yrtenler merkeze seilsin kanaati hemen
hemen tm delegasyonda gelimiti. Ancak en temel engel gerilla mcadelesinde
byk kararllk gsteren kadrolardan nemli bir ksmnn 1985 pratiinde ehit
dmesi olmutur. Bu nedenle yeni merkez, pratik sahadan geriye kalanlar
arasnda oluturulacakt.
Belirtilen ilkesel yaklam temelinde nderlik eski merkez yelerini tek tek
ararak, kimlerin merkez grevini yrtebileceini sormutu. Gerilla
mcadelesinde kimler kararldr, kimler gerilla savan gelitirme potansiyeline
sahiptir? vb sorularla yeni isimler tespit etmeye allmtr. arlan eski
merkez yeleri nderlie baz isimler sylemilerdir ve neri olarak sylenen
isimlerden baz kiiler tespit edilmitir. O dneme kadar manga komutan
yardmcs gibi alt dzey grevler alan Zekinin de ismi verilmiti. Yine yeni
katlm saylabilecek olan Metin, ok fazla pratie sahip olmayan Botan ve Sar
Baran gibilerinin birdenbire ne kmalarnn nedeni, kongrede gelien bu
yaklamn sonucudur. nk bu kiiler hakknda gerilla mcadelesinde srarl
ve kararl durular olduu ynnde bilgi verilmiti. Bu eksende hareket de,
mademki bu dzeyde kararllklar var o halde grev alsnlar yaklamn esas
almtr. Ama kongre ncesinde bu tipleri fazla tanma koullar yoktu. Kald ki
nderlik bile bazlarn tanmyordu.
Tm dezavantajlara ramen Erdal (Mustafa Yndem), Mahir (Ahmet Gler) ve
Harun (eyhmus Yiit) arkadalar gibi yiit, gz pek arkadalar da yeni
merkeze seilmilerdi. Esasnda merkez olmay hak etmemi, grev aldktan

sonra ne oldum delisine dnen tipler bu srecin koullarndan yararlanarak ne

kmlardr. Bunlar kongrede brakalm merkez olmay, adaylk iin
nerileceklerine kendileri bile ihtimal vermiyordu. Grev durumlarna ve o
sreteki durumlarnn ne olduuna baklmakszn kararl durua sahip
olduklar, gerillacl yapabilecekleri, dayankl olduklar ynnde bilgiler
verildii iin bu greve getirilmilerdir. O koullarda izlenen yntem kukusuz ki
dorudur. Eer gerilla mcadelesini yrteceksen, bu mcadele yntemine
inananlarla yrtebilirsin! Gerillaclkta yaratcl esas almayan, baar ve
zafere kilitlenmeyen, ikircilik yaayanlarla yola devam edilirse sonu ac bir
yenilgi olacaktr. Hareketin akibeti dier Krt isyanlarndan farkl olmayacaktr.
Bu adan izlenen yntem dorudur ama aceleye getirilmitir.
Terzi Cemal ve Kr Cemalin kongre ortamnda kendilerini kamufle etmelerinin
nemli bir nedeni de budur. nk kongre bir izgi savamna sahne olmutur.
Her koul altnda gerillacl gelitirmek esas alnmtr. Bunun iin kim pratikte
glyse, kim daha fazla dayanklysa ve kim daha fazla eylem yapabilecek
durumdaysa, ciddi aba gsteriyorsa, o izgiyi uygulayabilir ve baarldr
anlamna gelmekteydi. 1986 ylnn koullar da bunu gerektiriyordu. Kald ki
pratik sahada rgtn yaklam tarzyla badamayan yetersizliklerin ne
dzeyde yaand noktasnda henz bir bilgi ulamamt. Halka doru
yaklamda ne tr sorunlarn olduu pek bilinmiyordu. Bu adan Terzi Cemal ve
Kr Cemalin bu tr olumsuz yaklamlar henz deifre edilebilmi deildi.
Bunun iin kongrede en nde grlen kiiler durumundaydlar.
Kongrenin arlkl olarak zerinde durduu boyut gerilla savanda hamlesel bir
kn balatlmas ve bunun iin gerekli olan planlamann karlarak, karar
altna alnmasdr. zellikle 1985 ylnda planlamas yaplmasna ramen
ulalamayan hedefleri gerekletirmenin karar zerinde dnce birlii
salanmtr. Gerilla halka dayanarak, halk mcadele ierisine ekerek,
mcadeleyi halka tarmaya balayacaktr.
Ayn paralelde halk ordusu halktan beslenir yaklamyla askeri kanunla sava
alm karar altna alnmtr. Askeri kanunla sava alma kararnn belli bir
yurtseverlik ve ikna esaslarna dayal olmas gerei n grlmtr. Daha sonra
yanl pratik rneklerin oka sergilendii gibi kyleri basarak, genleri
tamamen zora dayal alarak gerillalatrma gibi bir yaklam esas alnmamtr.
Halk ordusu halka dayanmaldr mant ikna zerine kuruludur. Krt halkna
ARGK sizin ordunuzdur, ordunuzda askerlik yapmanz aidiyet ve yurtseverlik
grevinizdir tarznda yetkin bir yaklam gelitirilerek, insanlarn gerillaya
katlm yapmas ynnde ikna edilmeleri gerekiyordu. Halk bu temelde ikna
edilecek ve ARGKde zorunlu askerlik yapmasnn bilinci gelitirilecekti. Zorunlu
askerlik yasasndaki yanllk sonradan yaplmtr. Alnan bu kararn sonradan
yanl uygulanmas birok olumsuzluun gelimesine neden olmutur. Kongre
kararnda hibir ikna yntemi kullanlmadan ve zemini hazrlanmadan insanlar
kararak, ya da el koyarak orduya getirme gibi bir karar alnmamtr.
Uygulamada ortaya kan yanllklar beraberinde baz sorunlar yaratmtr. Baz
yerlerde zorunlu askerlik yasas yanl uygulanrken, baz yerlerde ise daha
doru bir tarzda uygulanarak sonu alc klnmtr.

III. Kongre 15 Austos ardndan zellikle 1985 ylnda yaanan sa savunmac

pratiin gerillay yenilgiyle kar karya getirdii, bunun ar sonularnn
yaand bir ortamda gereklemitir. Bu anlamda III. Kongre yaanan sa
savunmac, tereddtl ve komutalaamayan, gerillalaamayan durua kar
yksek bir kararllkla gerillann ykseltilmesi kongresi olmutur. Gerillann,
tasfiyenin eiine getirildii bir ortamda gerilla ordusu olarak ARGKnin
kurulmasyla sre yantlanmtr. Her trl tasfiyeci kakncya kar inan,
cesaret ve gven temelinde kararlama yaanmtr. Bu anlamda denilebilinir ki,
III. Kongre yapt zmlemelerle ve ald kararlarla gerillay yenilgiden
kurtard gibi 15 Austos Atlmnn zafer kazanmas iin yeni bir hamle
sreciyle gerillay Krdistanda oturtarak, Agitlerin ansn yaatmay baaran
nemli, tarihsel bir kongre olmutur.
Kongrede gelitirilen planlama ve ulalan kararlama dzeyi tarihsel bir sreci
gelitirebilecek niteliktedir. En nemlisi de nderlik tarafndan kiilik
zmlemelerinin sistemli dzeyde gelitirilerek, bin yllarn tortu balam
zihniyet yapsna kar savamn balatlmasdr. zmleme ayn zamanda yeni
kiilik oluumunun dayanmas gereken zellikleri de aa karmay esas
almaktadr. Balatlan mcadele ulusal olduu kadar toplumsal ierie de
sahiptir. nk Krt halknda halen izleri grlebilen, neolitikten gelen eitlik ve
komnalitenin etkileri vardr. Bu anlamda oluum felsefesine ve tarihsel geliim
diyalektiine zt bir toplumsal ekillenmeyi yadsmaktadr. Bu nedenle egemen,
smrc sistemin Krdistanda gelitirmek istedii toplumsal ekillenme
dzeyi olduka drlm, bakalama uratlm, arptlm bir dzeydir.
Bunu btn detaylaryla zmlemek, eletiriden geirme temelinde toplumsal
ana kaynaa uygun hale getirmek arttr. Bu temelde III. Kongrenin gelitirdii
zmleme dzeyi ok nemli bir kiilik ve toplumsal yenilenmeyi kanlmaz
klmtr. nderlik, Burada zlen an deil tarihtir, kii deil, toplumdur
diyerek, kongrenin ulam olduu zmleme dzeyini arpc bir biimde ifade
etmitir.
PKK mcadelesi kleci sistemin toplum ve kiilikte yaratt tahribatlar aarak,
yeni kiilik zelliklerini aa karmay hedefledii iin arpklklara kar youn
bir anlay sava vermesi kanlmaz olmutur. Aksi halde toplumsal tkeniin
n alnamayaca gibi mcadeleci bir ruhu da gelitirmek mmkn olmayacakt.
nderlik tm bu tehlikelerin nn almak iin srekli yeni araylara girerek, an
anna dzeltme hareketlerini gelitirmek durumundayd. nderliin nemle ele
ald kiilik zmlemesi, eletiri zeletiri tutumu insanln ana kaynana
dayanma yaklam olarak III. Kongrede somut projelere dnmtr. Bu
adan III. Kongrenin parti tarihinde yeri ve rol olduka nemlidir.
Bu srete gerek yaplan rgt ii dzenlemeler, gerekse oluturulan projeler,
yeniden bir yaplanmay gelitirme zelliine sahiptir. nk iki yllk yakc
pratik sava sreci rgtsel olgunlua yol aarak, nemli deneyimler aa
karmtr. Tarz, taktik, anlay ve yaklamda yeniden yaplanma sz
konusudur. nderlik bu yakc srecin ortaya kard deneyimler nda kkl
dzenlemeler yaparak, yeni srece yklenmek ve sonu almak hedefini esas
almtr.

Bu temelde kongre sona erdikten sonra nderlik eski ynetimin bir ksmn
Avrupaya dzenledi. lke ii ve nderlik sahasndaki akademiye dnen okul
ynetimlerini de ayn amala yeniledi. Douda kongre sonularn bekleyen
nemli bir kadro-komuta birikimi vard. Bu gce kongrenin sonularn
aktarmak ve pratik planlamaya kavuturmak zere yeni ynetime seilen Kr
Cemal ve Ferhat sorumlu olarak atandlar. Bu ikili hem kongre sonularn
tarmak, hem de kongre kararlamas temelinde gerillay gelitirmekle
grevlendirilmilerdi. Ayn biimde kongre sahasnda kalan Terzi Cemale de
kongre delegasyonunu akademide bahara hazrlama grevi verilmiti. Kendisi
akademide sorumlu tayin edildi, nk baharda gelitirilecek gerilla hamlesinin
hazrlk almalarn yrtecekti.
nderlik bir yandan bu dzeylerde grevlendirmeler yaparken, dier yandan
grevlendirdii kiilerin pratiklerini yakndan izlemekteydi. nderliin insanlar
aa karma yntemi kendi iinde birok zgnlk tamaktadr. Baz kiileri
grevlendirerek, durumlarnn ne olduunun pratikte aa kmasn salyordu.
Nitekim kongre sonrasnda Terzi Cemalin kiilik zellikleri yava yava aa
kmaya balad. nk kongre ortamnda izgi d bir takm anlaylara ynelik
sert eletiriler gelitirilirken, baz tipler bunu frsat bilerek kendilerini
gizlemilerdi. Terzi Cemal de bu tiplerden birisiydi. Bu unsur akademide bulunan
gleri derli toplu olarak savaa, hamleye hazrlamaktan ziyade, kafa kol
ilikilerini gelitirerek, arkadalar birbirine drerek, diditirerek ve
ekitirerek ortamda bir mulaklk yaratmt. Sonuta gelitirmeye alt ya
da hizmet ettii anlay yapy kararsz drme anlay olmutu. Bu pratii
grld iin soruturmaya alnd. Soruturma karar akademi sahasnda
bulunan yapnn karar ile gerekleti. Soruturma sonras yarglamaya tabi
tutuldu. Yarglamada bylesine tarihi bir sreci boa karmaya alt ve
bunda srarl davrand iin hakknda idam karar alnd. Ancak nderlik Terzi
Cemale verilen idam kararn onaylamad.
Kr Cemal de Dou Krdistanda bulunan g zerinde ayn tahribat yaratmaya
alt. Terzi Cemal ile ne kadar koordineli alt aa kmad ama o da ayn
biimde Dou Krdistanda bulunan gler zerinde oynad. Dou Krdistanda
bulunan glerin hepsi sava sahasnda bulunan, savam kadrolardan
olumaktayd. Bu nedenle burada Kr Cemal tarafndan gelitirilen didime,
ekime, uyumsuzluk ve yozlama giriimleri sava sreci zerinde olduka
olumsuz etkiler yaratmt. Yapy kapsaml bir hamleye hazrlayacana,
hepiniz sulusunuz, hesap vereceksiniz, ben geldim hepinizi zeceim
tarznda bir yaklam gelitirerek yapy drmeyi hedeflemiti. Kr Cemalin
yntemi ok ilgin boyutlara sahipti. Kadroyu nce drerek, sonra kaldrarak
kendisine balama temel tarzyd.
Ayn yntem Ferhatta da vard. Ferhattaki belki o dnemde n planda deildi
ama daha sonraki srete ayn yntemi uygulamtr. Bu, nce dr, sonra
kaldr ve kendine bala taktiidir.
Kr Cemalin o srete sarf ettii, kongrede aydnlar kaybetti, kyller kazand
sz rgt iten ve ideolojik dzeyde bozmann esasl yaklamlarndan biri
olmutur. Artk kyl iktidar dnemi balad diyebilecek kadar rgt ortamna
pervaszca saldracak bir cesaret rnei sergilemitir. Daha sonra kendisinin de

dile getirecei gibi nderlii nazike ldrmeye alan bir pratie ynelmitir.
Kadrolar 1987 atlmna hazrlamaktan ziyade ehmus unsuruyla beraber -ki bir
nevi yardmcs gibidir- kendi anlaylarn hakim klmak iin youn aba
gelitirmilerdir. ehmus ve Zeki gibi unsurlar da Dou Krdistanda Kr Cemali
en iyi uygulayan tipler olmulardr.
Bu dnemde Cuma arkada da Dou Krdistan sahasnda bulunmaktayd.
Gelitirmek istedikleri anlaya ve kendilerine kar kabilir diye Cuma arkadaa
kar zel baz tedbirler gelitirmilerdir. Eskidir, bu sahada grev alrsa
arkadalar etkiler, geliimi nler, bu yzden grev almasn diyerek onu etkisiz
klmak istemilerdir. Halbuki Cuma arkada nc kongrede merkeze seilmi
bir arkadatr. Ancak planlarn bozar diye ok kurnaz ve politik oyunlarla devre
d brakarak, kendilerini rgtlemilerdir. Pratik dzenlemelere de bu temelde
yaklaarak, kendileri iin tehdit tekil edebilecek arkadalar devre d
brakmlardr. ok acmasz, ikiyzl ve kurnaz bir yaklamla hem kongre
kararlarn, hem de hazrlk srecini kendilerine gre tarma ve bylece rgtn
planlarn sabote etme pratiine ynelmilerdir.
Bu dnemde Ferhatn duruu ok siliktir. Szde Ferhat bazlaryla bir takm
kiisel sorunlar yaad iin yanllara kar kmas doru olmazm gibi bir
izlenim vermitir. Yanl anlalrdm, sorunlar kiiselletirilirdi vb sylemlerle
kendini dnda gstermeye almtr. Bu yaklam aslnda bu tipleri
olumlamadr. Ferhatn bu tavrszl o zaman nderlik tarafndan eletirilmi,
ama yine de rol verilmiti. Fakat bu pratie kar kmamas ilgintir. Zaten
Ferhat da III. Kongre srecinde soruturmaya alnanlardan biriydi. Ksa bir
soruturma srecini yaad. Kongre srerken bazlar kongre zerinde eitli
oyunlar oynamaya almlard. Deiik kiilerden oluan bir grupla beraber
rgt ynetimi kimlerden oluacak diye kulis faaliyeti yrtmlerdi. Hatta
kongrede seilecek merkezin listesini hazrlama peine bile dmlerdi. Bundan
haberdar olan Garzan pratiinden gelen Hasan arkada resmi platformda bu
durumlarn aklamt, nderlie de rapor yazarak bilgilendirmede
bulunmutu. Bu temelde kongre ortamnda grupuluk ve hizip faaliyeti
yrttkleri iin soruturma alm ve rapor alnmt.
Grld gibi gelitirilen tasfiyeci tutumlarla kongrenin istenilen dzeyde
sonu almasn engellemeye almlardr. Kongreyi pratikletirmekten ziyade
onu boa karma abasn sergilemilerdir. zellikle Kr Cemalin bu trden
tasfiyeci yaklamlar nemli kadro gcnn bulunduu Dou Krdistandan
gelitirmesi gereken hamlesel sreci nemli oranda tkezletmitir. Hemen
akabinde Kuzey ilerine doru hareket eden gruplarn operasyonlara taklmas
ve yaanan ehadetler de gl hamlesel kn yaplmamasnda etkili olmutur.
Yaanan atmalarda Bedran (Mehmet Sevgat) ve beraberindeki bir grup kadro
arkadan ehadeti tam bir talihsizlik olmutur.
Sonraki dnemde Kr Cemalin direktifleri ile emdinli blgesinde uygulamaya
geirilen zorunlu askerlik yasasnn yanl uygulanmas da olumsuz gidiat
bytmtr. Halk tehdit ederek, korkutarak genlerin gerilla saflarna alnmas,
halk harekete kar soutmutur. Yine halktan zorla maddi imkanlarn aan
miktarda paralarn toplanmas da buna eklenince sonu olduka tahripkar
olmutur. PKKde gelitirilen etelemenin zemini, bu biimde oluturulmutur.

Ayn dnemde Terzi Cemalin nderlik sahasnda gleri srecin grevlerine

hazrlamamas, tersine gelitirdii tasfiyecilik de bunlara eklenince III.
Kongrenin hamle temposunun nemli oranda zayflatlmasna neden olmutur.
Tm bu durumlara ramen bata Abdurrahman Motor arkadan
sorumluluundaki grup olmak zere, Botan gruplar Mardin zerinden Botan
alanna ulamay baarmtr. nk kuryesizlik ve araziyi tanmamaktan
kaynakl Suriye ve Botan arasndaki gei hatt kapal bulunmaktayd. 1985
ylnn sonbahar aylarnda bu hattn kuryesi olan brahim arkada (Darar Akay)
Suriyeye gelmek zere yola karken, Cudi eteklerinde bulunan ax kynn
ajan olduu bilinen muhtarn cezalandrmay planlyor, fakat eyleme giderken
yolda pusuya derek ehit oluyor. (Bu muhtar daha sonraki tarihlerde
cezalandrld.) Bu arkada dnda yolu bilenlerden baz arkadalar da ehit
dmt, birisi de firar etmiti. Bundan dolay Botan yolu uzun bir sre kapal
kalmt. Hatta bu nedenden dolay Agit arkada kongreye katlamamt. Yol ak
olsayd kongreye katlmak zere o hat zerinden Suriyeye geecekti. brahim
arkadan ehit dmesi zerine Agit arkadan kongreye katlma koullar
ortadan kalkt. Uzun sre bu hattn alamamas nedeniyle savan temel sahas
olan Botan iin hazrlanan gruplar Mardin zerinden giri yapmak zorunda
kalmlard. O zaman Dirbesiye ve Amudden iki grup halinde Mardine giri
yaplmt.
1987 sonbaharnda bu yolu amak zere bir takmlk g iki grup halinde
Derikten Dicle suyunu geip Cudiye giderken, ikinci grup konumland Hevler
kynde atmada ehit dmt. Bu grubun ihbarn Kamo (Kamil Atak)
yapmt. Djwar (Rhaniki) ve Xeyri arkadalarn sorumluluundaki 7 kiilik
grup ehit dnce ancak 1988 baharnda birinci grupla giden Xebat Derik
arkadan dnyle Botan-Derik (Suriye) arasndaki yol almt.
Bu nedenle giriler o zaman mecburen Mardin zerinden yaplyordu. Mardin
zerinden hareket eden iki grup birlikte Mardinden balayarak Botana kadar
baz eylemler yapmlard. Fakat bu eylemlerden bazlar yanl ve halen
eletirdiimiz eylemler durumundadrlar. Baz sivil insanlarn yaamn yitirdii
eylemler biiminde gelimiti. Oysa bu ynl bir hedef belirleme talimat yoktu.
Bu tamamen grubun ieriye girdikten sonra kendi inisiyatifiyle belirledii bir
ereve olmaktayd. etelere ynelim ad altnda Pnarl vb yerlerde sivil, kadn
ve ocuk yataki insanlarn lmne yol aan eylemler yapmlard. Ak ki
hedefte ciddi bir sapma durumu vard. Bu tr hedeflere ynelme ilk kez
Mardinde gerekleti. Daha sonra Botanda da benzer ynelimlerin olduu
bilinmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken ok arpc bir husus vardr; bu
eylemleri Mardinde ilk kez gelitiren kii mehur kontra pratiinin sahibi olan
Hogir (Cemil Ik) unsurudur. Kamuoyunun iyi tand Hogir denilen bu kontra
kiiliinin daha ok Botanda bu tr eylemleri yapt bilinmektedir ama ilk kez
Mardinde yaplan bu tr eylemlerde de onun rolnn olduunu kimse fazla
bilmemektedir.
III. Kongre, sallantda bulunan gerilla taktiine kar ciddi bir mdahale kongresi
olarak gereklemitir. Gerilla baarl olur mu olmaz m, tereddtlerini amaya
dnk bir kararlama platformu olarak gerekleen III. Kongrenin gerilla
taktiini oturtaca inanc ok yksekti. Ancak III. Kongreden gidip, bylesine bir

hedef sapmasn yaamak kendi bana zerinde durulmas gereken nemli bir
husustur. Mardindeki ilk eylemden pei sra Kerborandan Botana kadar yaylan
bu tr eylem biimlerinin hepsinde Hogirn bulunmas ok arpc bir durumdur.
Evet, 1987de Mardinde yaplan ilk bu sapma eylemlerinde grubun birinci
sorumlusu olmasa da grubun ynetiminde yer alan ve kiiliiyle kendisini
dayatma yetenei gelikin olan Hogirn bizzat ba ekmesi arpc bir husustur.
Daha sonradan hareketimiz ierisinde bu tr eylemlerin yzde sekseninin bizzat
bu kii tarafndan yaplm olmas bu kiinin gerekliini ele vermektedir.
Kendisi bizzat Ortadou alanna gelerek hareketimize katlm ve onun bir devlet
szmas olduu sonradan anlalmtr. Belli ki III. Kongrenin zorlanan gerilla
srecine mdahale etmesini boa karmakla grevlendirilmi bir kiiliktir.
nk halka dayanmas gereken gerillann korucular vuruyorum ad altnda
sivil insanlar vurmas halkla kar karya gelmesine yol aacaktr. Bylece
gerilla taktiini boa karmaya ve kmaza sokmaya dnk ciddi bir kar
mdahale olmaktadr. Zaten nderliimiz de bu ynl belirlemeler yapmtr.
Ama bu kiinin hareketimize byk zarar veren bu tr sapma biimindeki
eylemleri balatan ve yaygnlatran kii olmas bakmndan enteresan bir
durumdur.
Denilebilir ki III. Kongre hamlesine kar Terzi Cemalin, Kr Cemal ve Hogirin
boa karc pratikleri karsnda III. Kongre hamlesi gecikmeli ve dk seviyeli
de olsa 1987 yl itibariyle belli bir dzeyde pratiklemeyi salamtr. Ayrca bu
her kiinin de dmana hizmet eden pratiklerinin kastl olma ihtimali ok
yksek olup, zerinde dikkatle durulmas gereken bir husustur.
Dier yandan mer (Mustafa mrcan) arkada sorumluluunda bir grup
Gneybat sahas iin yola kmt. Ancak grupta bulunan arkadalar yerlerine
ulaamadan atmaya girmek zorunda kalarak ehadete ulamlard. Bu
dnemde Amed, Dersim vb alanlar iin de gruplar harekete geirilmiti. Yaplan
planlamaya gre en kapsaml hamlenin Dou Krdistan tarafndan balatlmas
gerekiyordu. Ancak Kr Cemalin belirtilen tarz ve tasfiyeci pratii bu cephede
planlanan hamlenin pratiklemesinin nne gemiti. Snrl dzeyde baz
klar olsa da planlanan dzeye ulaamamt.
Boa karc, tasfiyeci tutumlara ve yaanan yetersizliklere ramen,1987 ylnda
III. Kongre gecikmeli de olsa pratie yansm, yeni gelime sreci ve gerillann
pekime dnemi balamtr.

Drtl etenin yaratt tahribatlar

Trk devleti 1987 ylnda da kendine gre baz hazrlklar yapmt. Bu ylda
halk gerillaya kar silahlandrmak iin geici ky koruculuu yasas karlmt.
Yine gerillay zayflatmak iin itiraflk yasasn devreye koymulard. Ayn ylda
Trk devletinin dier nemli bir k da Olaanst Hal uygulamasn tm
Krdistanda balatmasyd. OHAL yasasyla tm Krdistanda olaanst hal

ilan edilerek, sivil-askeri bir idare altnda skynetim tarz gelitirilmitir.

Krdistanda esas olan askeri bir ynetimdir. Artk Trkiyede ayr, Krdistanda
ayr ynetim biimleri uygulanyordu. Trk devleti bu tr politikalarla kendisini
gerillaya kar bir nevi organize etmiti. Gerillaya kar daha sistemli mcadele
edebilmek ve daha etkili bir koordinasyona ulaabilmek iin OHAL valilii, OHAL
Jandarma Blge Komutanl gibi oluumlara gitmi ve bu temelde daha etkili bir
ynelim srecine girebileceklerini hesaplamlard.
Trk devletinin bu ynl hazrlklarna kar iten nderlik izgisine dayatlan
tasfiyecilik ile bir takm ideolojik derinlikten yoksun, halkn psikolojik-moral
motivasyon durumunu anlamayan kiiliklerin pratik sahada sorumlu olmalar
nemli zorlanmalara yol amtr. Pratiinde ve davrannda ete eilimi ar
basan, nereye savrulaca belli olmayan Kr Cemal gibi tiplerin halka yaklamda
gsterdikleri tutarszln yol at sonular dman politikalarnn hayat
bulmasna frsat vermitir. Bu tarz, zellikle askerlik yasasnn yanl
uygulanmasnda somut ifadesini bulmutur. Yasann yanl uygulanmas baz
yrelerde dmann kirli politikalarn uygulamasna gl bir zemin sunmutur.
Bu yasann doru uyguland rnak vb blgelerde olumlu baz sonular alnm
olsa da, emdinli vb birok alanda da yanl uygulama sonucu nemli tahribatlar
yaratmtr.
Her eyden nce Trk devletinin uzun zamandr bu yrede uygulamak isteyip de
uygulayamad politikalarn gerekletirme zeminini dourmutu. Zorunlu
askerlik yasasnn arptlarak uygulanmas, Trk devletine politika ve
propaganda alannda geni bir manevra sahas sunmaktayd. Tabii Trk devleti
bu durumu kendi lehinde kullanma becerisi gstererek, baz airetlerle gerillay
kar karya getirmede baar da salad. nk Trk devletinin kulland temel
propaganda, PKKliler gelip zorla ocuk ve genleri karyor, bunlara kar
kendinizi korumalsnz eksenindedir. Halkn bir ksm tank olduu pratikler
nedeniyle, dier bir ksm da bu tr propagandalarn etkisinde kalarak, madem
genleri zorla karyorlar, o zaman biz de kendimizi korumalyz diyerek
korucu olmay merulatrmlardr. Geici ky koruculuunun Krdistanda
kalc ky koruculuuna dnmesinin balangc bu tr propagandalara
dayandrlarak yaplmtr.
Bir yandan rgt gerekliinden uzak tiplerin yaratt tahribatlar yaanrken,
dier yandan adm adm eylemsellikler de gelimektedir. 1987 Haziran ay
itibariyle, gecikmeli de olsa, III. Kongrenin etkisi pratik sre zerinde kendisini
hissettirmitir. Aslnda 1987-90 arasndaki dnemsel geliimi birbirinden
ayrmak gtr. Bu yllar bir sre olarak deerlendirmek daha dorudur.
Gerillaya kar dmann operasyonlar younlatka ve halka kar vahet
dzeyine varan bask ve ikenceler arttka Krt halknn direnii ve gerilla
mcadelesi de gelimektedir. Ancak PKKnin Krdistanda giderek bir g oda
olmas, iten iktidar hesaplarnn yaplmasna da yol amaktadr. zellikle
partinin ideolojik-politik izgisine hakim, ama 1985 pratiinden dolay III.
Kongre tarafndan eletirilmi bir ksm kadronun lke pratii dnda tutulmas
ve Agit, Erdal, Bedran arkadalar gibi gerillann bel kemii olan kadrolarn,
deerli komutanlarn 1986 ve 1987 yllarnda ehit dmeleri nemli bir boluk
yaratmtr. Bundan yararlanan kof baz kiilikler rgt ortamnda izgi d
anlaylarn adeta kurumlatrma olanan bulmulardr.

Aslnda Agit arkadan ehadeti ardndan ynetimde doan boluun yukarda

izah edilen nedenlerden tr III. Kongre sreciyle birlikte hak etmeyen baz
kiiliklerin ne kmalar rgt ynetiminde nemli deiikliklerin yaanmasna
yol amtr. Bu deiiklik ksa srede rgt, ynetim, sava ve yaam tarz
zerinde de nemli etkilerde bulunmutur. Birdenbire ne kan tipler
kendilerini bulunmaz hint kuma sanarak, deyim yerindeyse aa ya da bey
kesilmilerdir. ktidar hastalna tutulan bu tipler, kendilerine tehdit olarak
algladklar kadrolar etkisiz klmak ve tasfiye etmek iin akl almaz yntemler
gelitirmilerdir. Tehdit olarak algladklar, rgt ve nderlik izgisini
uygulayan kadrodur. Sava srecinden kendine pay karan bu tipler, birdenbire
deer grdklerini, kendilerine sayg duyulduunu ve dinlendiklerini grdke
kendilerinden gemilerdir. Bu tiplerin gelitirdikleri pratikler sonucunda
hareketimizin ideolojik, siyasal ve askeri izgisinin uygulanma sreci byk bir
arptma ile kar karya kalmtr. Hem askeri, hem siyasi, hem de rgtsel ve
kadro izgisi ters yz edilmitir. Bu pratie damgasn vuran temel anlay, rgt
ve izgi d anlaytr.
Bu anlayn znde egemenliki feodal bak asnn yaratt arpk ruh hali
vardr. Kklerinden kopmu kiiliin, kendi lkesi bata olmak zere tm
insanln deer yarglar asndan tehlikeli olabilecei bilinen bir husustur.
Toplumsalln temel deerlerini yadsyan kiilik oluumunun, kendi
gerekliine kar ihanet etmede tereddt yaamayaca tarihsel verilerin bizlere
sunduu bir gerektir. Bu gereklik Krt feodallerinde daha belirginlik
kazanarak, bu evrelerde komplocu karakteri gelitirmitir. Bunun bir
yansmasn yaayan kiiliklerin rgt iinde kendilerini deitirmemesiyle
feodal-komplocu tarz rgt ierisinde giderek etkili olmaya balamtr. Bu tipler
rgt zemininin yaratt olanaklardan yararlanarak kendi anlaylarn rgt
izgisi olarak ortama dayatmlardr.
Esasnda bu sreci Kr Cemal balatmtr. Daha sonra Zeki, Metin ve Hogir gibi
kiilikler de eteciliin srdrcleri olmulardr. Sonradan rgte katlan Hogir
unsuru 1987 ylnda Mardin zerinden Kuzey Krdistana giri yapan Botan
gruplar ierisinde sradan biridir. Henz yenidir ve ortaya km herhangi bir
zellii yoktur. Fakat Mardindeki sapma eylemlerinde oynad rol en dikkat
ekici zellii olmutur. Pratikte Kr Cemalin tarzn en iyi uygulayanlardan biri
olduu iin ksa srede ne kmtr. Bu ynyle alan ynetiminin anlayna en
uygun cevap olabilen bir tarza sahip olmutur.
Kald ki esas alan sorumlular bu kiiler deildir. zellikle bu anlayn
palazland dnemde alan sorumlular arlkl olarak Botan ve Ebubekir
ikilisidir. Her ikisi de kendi sorumluluklarnda yrtlen bu pratie ses
karmamlardr. nderlik izgisi bu kiilerce bilinmesine ramen
uygulanmamtr. nderlik izgisini uygulamama gerekeleri sonradan
anlald zere bu izgiye drst yaklamamalar ve inan zayflklardr. Pratik
sahada nderlii uygulamamann balangc 1983lere kadar dayanyor.
1987den itibaren tersten uygulama durumu sz konusudur.
Gelitirilen yanl pratiklerle her eyden nce Apocu hareketin siyasal izgisi ile
oynanm ve arptlmtr. Apocu hareket bir halk hareketidir, halka dayanarak
halk rgtleyecek, halk ordusunu kurup Krdistan zgrletirmekle sorumlu

olan bir harekettir. Bu nedenle halka kar asla yanl bir uygulama ya da
yaklam iinde olamaz. Durum bu kadar net olmasna ramen Drtl ete
ynetimi, feodal kompradorlara karyz ad altnda bir takm uygulamalara
girimilerdir. Feodal komplocu ajanlara kartlk ad altnda ok kirli
uygulamalar gelitirmilerdir. Airet balarnn ok gl olduu Botan gibi bir
alanda ajandr ad altnda airet reislerini hedeflemilerdir. Tabii bu durum
nemli oranda airet mensuplarn airet reisi etrafnda daha fazla kenetlemitir.
Bu nedenle airet reisine kar gelitirilecek bir saldrnn tm airete yaplm
saylaca aktr. zellikle ciddi bir gerekesi olmadan, eer varsa bu gerekeleri
yurtsever Krt halkna ve airet mensuplarna aklamadan rgt talimatyla
yanna arp baz airet reislerinin infaz edilmesi o airet evrelerinde bir infial
durumunu yaratmtr. Batuyan, Alan, Jirki ve Kauran airetleri yurtsever
niteliklere sahip olmalarna ramen bu yntemlerle dman saflarna
itilmilerdir. Benzer veya daha deiik biimlerdeki hatal yaklamlar BotanZagros sahasndaki birok airet iin de geerlidir. Hogrclk dediimiz Drtl
ete pratiinin sonucunda birok evre ve airet bu dnemde harekete kar
dman saflarnda yer almlardr. Elbette ki yurtsever bir evre iin nedeni ne
olursa olsun dman saflarnda yer alma kabul edilemez. Ancak burada
yrtlen kontra pratiinin de byle bir ibirlikilie zemin sunduunu grmek
nemlidir.
Bu dnemde Trk devletinin airetler zerinde oynama giriimleri vard.
Airetleri eteletirmek ve harekete kar savatrmak iin srekli giriimlerde
bulunmaktayd. Trk devletinin tm abalarna, para ve kar salama vaatlerine
ramen airetlerin nemli blmn PKKye kar rgtleme giriiminden pek
bir sonu alnamamt. nk halk taban yurtseverdir, mensubu bulunduu
halkn zgrlk mcadelesine kar savamak istememektedir. Bizim
cephemizden gelitirilecek uygun bir politika ile airet evrelerinin ounluunu
kazanabilecek nitelikler vardr. Kazanlmasa bile tarafsz tutulmalar
mmkndr. Ancak ingene paal misali rgt gcn eline geiren tipler
bakn azmdan kan her ey kanun gibi uygulanyor trnden yaklamlarla
olduka kartc olmulardr. Kazanmc bir yntemle halka yaklalmamtr.
Trk devleti de yzyllarn kendisine salad deneyim avantajn kullanarak,
ortaya kan boluu iyi kullanmtr.
Somutlatrmak asndan birka rnek vermekte yarar vardr. Dmann
airetleri silahlandrma giriimlerinin olduu dnemde, airetler artk tarafsz
kalamayacaklarn renmilerdir. Bunun iin kendi ilerinde toplantlar
gerekletirerek, kimden yana tavr belirlemek gerektiini tespit etmeye alm
ve araya girmilerdir.
Jirki aireti de PKKden mi, devletten mi yana tavr gelitireceklerine dair kendi
ilerinde tartp karar verme aamasna gelirler. O zamana kadar tarafsz
kalmlardr, ama artk Krdistan zgrlk mcadelesinin geldii aama ve
atma ortam itibariyle bir karar vermek zorundadrlar. Bu temelde toplantlar
yapmlardr. Kendi iindeki tartmada PKKden de gr almalar gerektii
karar kar ve oluturduklar bir heyeti alan ynetiminin yanna gnderirler. Bu
heyet, dnemin egemen eteci anlaynn etkisi sonucu kuruna dizilir. Olay
yapan bizzat ete yesi olanlar deildir, ama anlaylarn ylesine egemen
klmlardr ki, anlaylar dndaki herhangi bir davran derhal ibirlikilik

ve hainlikle sulayp yerle bir ettikleri iin, bu anlay kabul etmeyenlere de

kendi anlaylarn uygulatma dzeyinde g kazanmlardr. Oysa genelde
eliye zeval olmaz denilir. Ayrca bir misafir olarak gelmilerdir. Kald ki
tartmak ve hareketin bu konudaki grn almak istemeleri gayet doaldr.
PKK bir gerilla hareketi olduu kadar ayn zamanda toplumu aydnlatma ve ikna
hareketidir. Gelen heyet yeleriyle gr paylamak kadar daha doal bir durum
olamazd. Ancak rgt dorular temelinde yaklaacaklarna, tmden dmana
hizmet eden bir pratikle yaklamlardr. Byle arac olan insanlar vuran bir
yaklam, deil devrimcilikte, Krt toplumunun ne geleneinde ne de ahlaknda
asla bulunmamaktadr. Ahlak ve inan ilkelerine asla smayan bu tarzlar Jirki
airetini dmann kucana atarak, koruculatrmtr.
Sonradan bu olay Doktor Baran arkadaa yklenmek istenmitir. Doktor Baran
farkl zelliklere sahip bir arkadat; duygusal yn ar basan, pratikte izgiden
dn vermek istemeyen ama yaplacak bir eletiri karsnda da hassas bir kiilik
yaplanmasna sahipti. Bu zelliklerin yaratt atmosfer ve ruh halinin,
Beytebapta baz airetlerle gelitirdii ilikilerin eletiri konusu yaplp, bask
altna alnmasyla birleince byk bir lgnl douraca beklenen bir durum
olacaktr. Benzer biimde Kauri airetine kar da bizim kltr ve anlaymza
smayan davran ve tutumlar sergilenmitir. nce hareket adna armlar,
sonra da cezalandrmlardr.
Yine Batuyan airet reisi Sait Aa, grme bahanesiyle Herekola arlm ve
orada infaz edilmitir. Sait Aa aslnda yurtsever bir Krttr, ama airet reisi
olmasndan dolay devletle de belli dzeyde bir ilikisi bulunmaktadr. Esas
olarak Metin (ahin Bali) unsuru toplum iindeki aile elikilerinden ve
tepkilerinden hareketle, bu infaz hareket adna gerekletirmitir. Bir kere ajan
da olsa, PKK adna arlan kii vurulmaz. PKK topluma verdii gvenle halk
arasnda kk salmtr ve yeni bir toplumu ina etmek zere yola kmtr. PKK
hareketinin ideoloji ve felsefesi toplumsal deerlerin korunmasna dairdir. Doal
olarak bunlarn aksi ynnde atlacak her adm, gelitirilecek her eylem tr
PKKye ve halka zarar verecektir.
Alan airetine ynelik gelitirilen tarz da ayn erevededir. Alan airet reisi
Sadun aann olu da ayn tarzda PKK anlayyla hibir zaman uyumayacak bir
biimde arlarak, katledilmitir. Btn bu eteci anlaylarn pratikleri
sonucunda Alan, Batuyan, Jirki, Kauri, Gerdi ve Herki airetleri bata olmak
zere, Krdistanda dier baz airetler hareketimize kar dmanla itilmitir.
znde bu airetlerin hibiri Krdistan zgrlk hareketine dman olacak bir
sosyal yapya sahip deillerdir. Belki airet reisleri karc yaklamlarndan
tr devletle bir takm ilikiler gelitirmilerdi. Ama bizden yana yanl bir
siyaset izlenmeseydi harekete kar bu denli kitlesel boyutta silahlanmazlard.
Botandaki airet yaplanmalar genelde yurtsever zelliklere sahiptir. Bu
nedenle Krdistan zgrlk mcadelesine kar silahlandrlmalar trajik bir
durumdur. Fakat Drtl etenin, hareketin siyasal izgisini ters yz ederek
uygulamas sonucunda Trk devleti bu airetleri eteletirmeyi (koruculatrma)
baarmtr. nderlik izgisinin ruhuna ve kitle politikasna ters bir politika
izlendii, yanl tutumlar gelitirildii iin sonu byle olmutur.

Krdistan zgrlk mcadelesi parti-ordu-cephe bileiminden olumu bir

rgtsel yapdr. Doal olarak yerleik bir kltr, bir adalet ve yarg sistemi
bulunmaktadr. rgtsel ileyi net olmasna ramen bu kiiler sadece ynetim
karar ile diledikleri insanlar cezalandrmlardr. Bu tipler, filan kii ajandr,
cezalandrlmaldr dediinde annda cezalandrlmtr. Hatta daha ileri giderek,
drst, bal, devrimci kadrolar da cezalandrmaya balamlardr. Greve itiraz
ve grevini yerine getirmedii iddiasyla birok bal kadro ve yurtsever infaz
edilmitir. Kendi anlaylarna uymayan, llerine gelmeyen kadroyu
intiharvari bir ekilde eyleme gndererek, katledilmesine neden olmulardr.
Ayn ekilde yeni katlan ama gerillaclkta zorland iin saflardan kaan kiinin
ailesinden fertler dahi vurulabilmitir. Gerillaya alan ama eitmeyen kendisidir,
firardan kendisini sorumlu greceine, ailesini sorumlu tutmutur. lgin,
dndrc ve bir o kadar vahim olan durum budur ite.
Bu tarzn eylem biimlerine yansmas da gelitirilen tahribatlar daha fazla
derinletirmitir. Yaplan tm eylemlerde bilinli olarak kadnn, ocuun
hedeflendiini sylemek doru deildir. Tm eylemlerde kadn ve ocuklar
bilinli hedeflenmitir, demek abartl bir yaklam olur. Ama bu hassasiyet fazla
dikkate alnmadan eylemler gelitirilmitir. Ajan ya da ete olan biri evin iinde
bulunmusa, o ev vurulmutur. Evde ocuk ya da kadnn bulunduu hesab
yaplm olsa da ciddi bir biimde dikkat edilmedii aktr. Yer yer baz sbjektif
eler bundan istifade ederek, eylemi tmden amacndan karmlardr. Hatta
Hogir unsurunun birok yerlerde kastl bir biimde bu hedef saptrmas durumu
sabittir. zellikle Hogir, Zeki ve Metinin eylem tarzlar bu dzeyde gelimitir.
Bizzat Zeki unsurunun ravda yapt eylemler de bu tarzdadr. Yani bunlarn
bilinli olarak toplu hedeflemeler yapt aka grlmektedir.
Bilindii zere PKK ilk kta niversite rencileri etrafnda rgtsel
oluumunu gerekletiren ve bir aydn genlik hareketi olarak doan bir partidir.
Bu nedenle daha batan itibaren aydn renci genliin katlm ncelikli
olmutur. Gerilla mcadelesine balandktan sonra da niversiteden katlmlar
devam etmitir. nk geliim diyalektii bunun zerine kuruludur. Gerilla
savann yava yava gelitii dnemde de aydn katlm devam etmektedir.
Aydn renci genlikten gerilla aday olarak katlanlara, bu kii neden gerillaya
katlm, byk ihtimalle ajandr denilmi, soruturmalardan geirilmi,
kartlm ve harcanmlardr. eteci yaklamlar, tarzlar ve pratikleri eletiren
her kadro hedef tahtasna konulmutur. Eletiri diye bir ey ortada
braklmamtr. Bu biimde hareketin rgtsel izgisini kendilerine gre
uyarlayan bir yaplanma gelitirmilerdir. Drtl eteci anlay zellikle askeri
izgi ve eylem tarznda ok derin sapmalara yol amtr. lediimiz konu
asndan iyi amlanmas ve bu eksende zmlenmesi gereken en nemli boyut
budur.
Gerilla mcadelesi Krdistanda smrgeci sisteme ve onun ordu gcne kar
halk adna gelien bir zgrlk hareketidir. Bu nedenle temel hedefi egemen
smrgeci gler ve kurumlardr. Mcadelesi ve kar duruu bu hedefe
yneliktir. Ama 1987den itibaren giderek daha da belirginlik kazanan bir hedef
saptrmas gelimitir. nderlik izgisine girmeyen, PKKnin imkanlarn bireysel
iktidarlarnn bir arac haline getiren kiiliklerin yaratt tarz, aslnda Trk

ordusunu fazla hedeflememitir. Enerjilerinin arlkl blmn baz sivillerin

de ld etelere kar gelitirdikleri eylemlerde harcamlardr.
Gerilla sava tarzna gre bir planlama gelitirilemedii iin, gerilla geliim
diyalektii de yakalanamamtr. Gerilla stratejik savunma taktiini gelitirerek
ve bu taktii doru yntemlerle uygulayarak kendisini bytmeyi esas almalyd.
Stratejik savunma yntemiyle aktif eylemsellikler gelitirme yerine daha ok sa
savunmac bir anlay egemen olmutur. Ciddi anlamda hedefte sapma durumu
yaanmtr. Bu dnemde gerillann Trk ordusu ile temas karakollarn uzaktan
vurulmasyla snrldr. Uzaktan vuru, taciz taktiinden te bir anlam ifade
etmemektedir.
Agit arkadan ehadetinden sonra 1989 ylna kadar gerillann dman etkili
hedefleme ve somut darbe vurma eylemleri pek gelimemitir. Fakat dmann
gerekletirdii operasyonlarda gn boyu sren nemli atmalar ve direniler
gelitirilmitir. En byk handikap operasyonlarda atma biiminin esas
alnmasdr. Bu, nemli bir yetmezlik ve tehlikeli bir tarzdr. nk gerilla sava
taktiinde zorunlu olmadka atmaya girme yaklam yoktur. atma bir nevi
mevzi savadr. Mevzi savana yatan gerilla, gerilla deildir. Gerillann en etkili
vuru taktii vur-katr. Fakat operasyonda dman askeri araziye ktnda
mevzilenip akama kadar atma tarz esas alnmaktayd. zlenen yanl taktiin
gerillaya byk darbe vuramamas, Trk ordusunun o srete teknik dzeyde
gl olmamasndan ve tecrbe sorunlarndan kaynakldr. Bu nedenle ilk
balarda bu atmalarda fazla kayp verilmemitir. Kayp verilmedii iin de
mevzide atma yntemi adeta bir tarz haline getirilmitir. 1988 ylnda oturan
bu tarz, Trk ordusu araziye her geldiinde tekrarlanm ve sabahtan akama
kadar atma dzeyinde srdrlmtr.
Parti tarihinde ok eletirilen, mahkum edilen ve bunun zerinden tecrbe
karlmas gereken Hilvan-Siverek direniindeki kozk sava tarzna kayma
durumu tekrar yaanmtr. Mevziye dayal sava tarz nceki blmlerde oka
vurguladmz gibi tarih iinde Krtlerde sreklileen bir seyir izlemitir. Bu
sava tarz Krt insannn bilinaltna yerleerek, sava denildi mi, hemen bir
yere kp mevziye yatma akla gelmektedir. Krdistan tarihinde genellikle bir
kalede ya da bir da zirvesinde mevziye yatma biiminde olmutur. Buna Krt
toplumsal psikolojisinin sava tarzna yansyan ruh hali de denilebilir.
nderlik, Krt halk tarihinde neredeyse bir gelenek haline gelen bu sava tarzn
nlemek ve doru askeri izgiyi, yani gerilla sava izgisini uygulatmak iin ok
aba sarf etmitir. Bunun iin youn perspektifler sunmak kadar, pratik baz
tedbirler de gelitirmitir. Hatta bu o kadar detaylara inmitir ki, her kii
zerindeki mermi says azaltlarak, gn boyu atmasnn nne geilmek
istenilmitir. Bir dnem nderlik her gerillann zerinde sadece 120 adet
merminin bulundurulmas talimatn vermiti. Bol mermi gerillada akama kadar
atma psikolojisini gelitiriyor diye bu tedbir alnd. nderlik mevzi atmasn
nlemek, gerillann mevziye aklp kalmamas ve daha ok geri ekilme ve
manevra kabiliyetinde esnek olabilmesi iin tanan mermi saysn azaltmtr.
Dikkat edilirse nderlik gerilla taktiinin uygulanabilmesi iin ayrntlarna
kadar bir younlamay yaamaktayd. Her ne kadar gelitirilen eitli tedbirler
ve perspektiflerle gerillay mevziden karma abalar olmusa da, Krtn

bilinaltna yerleen mevzi savana yatma dncesinin yaratt ruh hali buna
her koul altnda geit vermemitir. Vur-ka taktiini uygulayan hareketli
gerillaya bir trl tam olarak ulalamamtr. Trk ordusu geldiinde sabahtan
akama kadar onunla atma pozisyonu daha cazip gelmitir. Vur-ka taktiini
uygulayan, arpc, sonu alc eylemleri gelitiren, dman bu biimde ypratan
bir sava dzeyi yakalanamamtr.
Dikkat edilirse hem hedef belirleme hem de belirlenen hedefe doru sonu alc
gerilla sava taktiiyle ynelim gelitirilememitir. nk sava izgisinin klasik
tarzlaryla birlikte savaa drst yaklamayan sa savunmac tutumlar vard.
Btn bunlar hareketin sava izgisini ters yz etmitir.
Bu eksiklikler elbette ki yeni tespit edilmemi, zamannda grlm ve giderme
ynnde ok da aba harcanmtr. 1988 ylnda Botan-Derik hattnn almas
hem takviye, hem mdahalenin erken bir zamanda yaplmasnn koullarn
yaratmtr. Bu yl hem Mardin, hem de direkt Botan zerinden btn eyaletlere
eitli takviyeler yaplmtr. Ayn zamanda nderlik, sava sahasndaki alan
ynetiminin ounluunu kendi sahasna ekmitir. ekilen ynetim yeleri
youn eletiri srecine tabi tutulmulardr. 1988 yl sonunda belli bal
ynetimlerin ou ekilerek zeletiriler temelinde tekrar sava sahasna
gnderilmilerdir.
Gerillann merkez alan konumundaki Botanda 1989 ylnda yaplan yeni
dzenlemede Byk Harun (eyhmus Yiit) arkada sorumlu klnarak, yeniden
dzeltme ve hamle planlanmtr. Ayn dzenlemede Zeki (emdin Sakk) de
Botan alanna giden grupta Gabar sorumlusu olarak dzenlenmiti. nderliin
tm perspektif ve talimatlarna ramen alanda beklenen dzeltme ve atlm bir
trl yaplamad, tkanklklar ve sorunlar devam etti. Bu durum zerine
nderlik, eitim sahasnda bulunan Botann (Nizamettin Ta) sorumluluunda
yeni bir mdahale grubu yollad. nderliin amac sava sahasnda mutlak
surette gereken dzeltmeyi yapmak ve izgiyi doru oturtmakt. Fakat Botan
sorumluluunda yaplan mdahale de alann olumsuz pratiine yeniden ortak
oldu. nk eskiden de bu pratikte bir tr ortakl vard. ok tartlan Tahta
Re Konferans bu temelde yapld. Bu konferansta eteci grubun pratii bir nevi
akland. nderlik, en baarl komutana verilmek zere hediye olarak altn bir
kalem gndermiti. Konferansta en baarl komutan olarak Hogir grlm,
altn kalem de ona verilmiti.
Konferans sonular nderlie aktarldnda, nderlik izgi d bir temelde
gelitiini hemen fark etmi ve Tahta Re konferansn kabul etmemiti. Bu
ekilde konferansta olumlanan anlayn nne geme zorunluluu domutu.
nk konferansn izdii tablo ok korkuntu. Alanda ok olumsuz pratikler
yaanmt. Konferansta olumsuz pratiklerin mahkum edilmesi ve yaratlan
tahribatn giderilmesine ynelik kararlarn alnmas gerekirken, yaratlan
tahribat bir nevi baar gibi gsterilmiti. Yarglanmas gerekenler
dllendirilmilerdi.
nderlik, Eer tm glerimiz bu k sreci boyunca konferans anlay
ekseninde eitilseler bahara kadar bizim glerimiz olmaktan karlar diyordu.
Bu yzden yeniden ama daha gl bir mdahalenin tekrar yaplmas
gerekiyordu. nderlik gerekli perspektif ve zmlemeyi uzun uzadya

gelitirmiti. Yine dzeltmenin formln sunmutu. O zaman teknik iletiim

olanaklar olmadndan istenilen mesaj ilgili yerlere hemen iletmek mmkn
deildi. Talimat ve perspektifler bu nedenle elden gnderiliyordu. nderliin
gelitirdii perspektif, talimat ve alan zerine pratik zmlemeleri gtrmek
iin 24 kiilik bir grup hazrland. Ama Kasm aynn sonlar yaklamaktayd ve
sular ykselmiti. Bu nedenle baz riskler bulunmaktayd. Tm riskler
deerlendirilerek, grubun yola karlmas konusunda gr birlii saland ve
grup yola kt. nk grubun gitmemesi durumunda Tahta Re konferansnn
ald kararlar ve gelitirdii anlayn nne gemek mmkn olmayacakt.
Grup 4 Aralkta Derikte Dicle suyunu geerek Botana giri yapt. Snr zerinde
atmaya girmek zorunda kaldlar ve atarak ieriye getiler. Bu atmada
snr zerinde 4 arkada ehit dt. Grubu salam bir biimde snr geirmek
iin kurye arkadalarla beraber grupla snra kadar giden Derik alan temsilcimiz
Muhyettin arkada ile kurye grubundan Ahmet, Znar ve gruptan olan Zozan
arkada gece boyunca srdrlen bir atma sonunda ehit dtler ama grup
snr geerek Cudi eteklerine ulat. Dmann takibi sonucu Cudi alanna dnk
yaplan operasyonda ayn grup bu sefer Cudi eteindeki Krde gndz
atmaya girerek, 9 ehit daha verdi. ki gnde 13 ehit verilmi ama alana
mdahale gerekletirilmiti.
Mdahalenin gereklemesiyle Hogir grevden alnarak soruturmaya tabi
tutuldu. nderliin gnderdii talimat Sar Baran tarafndan ona okutuluyor,
hemen akabinde ak soruturmaya alnyor. Bu durumda ak soruturma bir
nevi kamak istiyorsan, kaabilirsin anlamna geliyordu. Nihayetinde Hogir
gereken mesaj alm, yaratt eteci tarz ve tahribatlarn hesabn parti
adaletine vermeden kamtr. Katktan sonra Saddama, oradan da Trkiye
devletine snarak, byk yurtsever Krt yazar Musa Anterin ehit edilmesinde
de baat rol oynamtr. Tabii ki parti bu hesabn orta yerde brakamazd,
nitekim yle de oldu.
Tahribat ok olan bu olumsuz pratiin nedenlerini ve esas sorumlularnn
durumunu amakta yarar olduu kansndayz. Aslnda daha 1987 ylnn
ortalarnda tarz ve alan dzeltmek ve kongre kararlarn pratik uygulamaya
geirmek zere Harun (Hseyin zbey) arkada ve Ebubekir (Halil Ata) ran
zerinden sahaya aktarlmt. Bu gidile beraber gerekleen Botan-Serhat
konferansnn olumlu bir etkisi olmutur. Sonrasnda gelien btn eteci ve
kontravari pratikler byk oranda Ebubekir sorumluluunda yaanmtr. nk
bu dnemde alan sorumlusu Ebubekirdir. Ayn zamanda Botan kiilii de genel
yrtme ve ou zaman da koordine olarak sorumlu durumdadr. Pratik
uygulayclar ise Zeki, Metin ve Hogir denen unsurlardr. Ebubekirin kendisi bu
dnemde atakta genel sorumlu durumundadr. Tahribatlarn en ok gelitii
alanlardan biri de atakdr. Burada Ebubekir bizzat bir takmn bandadr.
Hogir de onun sorumluluunda ikinci bir takmn banda bulunmaktadr.
Ebubekirin takm hibir pratik gelitiremedii gibi 9-10 kayp da vermitir. Ama
Hogir gidip askeri kanun ad altnda kylerden zorla genleri toplam,
gcnn saysn neredeyse 200 kiiye karmtr. lk etapta bir baar gibi
gzkmektedir. Ama bir de derinlikli bir bak asyla analiz edildiinde iin
vahameti ok net ortaya kacaktr. Bu durum pratik ve eletiri arasndaki
uurumu ortaya koymada nemli bir rnek olmaktadr. Ebubekir, Hogir

pratiinden dolay eletiremez, nk kendisinin bir pratii bulunmamaktadr.

Pratii olmayan biri yanl da olsa pratik sahibi olanlar eletiremez. nk
pratiin dili ve eylemi ayrdr. Bunun iin, Hogirn eletirilmesi bir yana,
sahiplenilmesi ve dl verilmesi gereken kii olarak Ebubekir tarafndan n
plana karlmtr. Uygulamay yapan Hogirdr ama esas sorumlusu Ebubekir
denilen kiidir.
Botan denilen kiilik de bulunduu her alanda ve kadro yapsnda srekli
liberalizmi egemen klmt. Herkesin kendisini konuturduu, yrtt ve izgi
d anlaylarn cirit att bir ortam gelitirmitir. Zaten Botann bulunduu
yerde mutlaka liberalizm, planszlk, rgtszlk ve gnbirlik tarz vard. Hatta
bu planszlktan dolay yanndaki g ou zaman erzan temin etmede bile
zorluk yaard. Tmden ordu gerekliine ters, dank, rgtsz ve plansz bir
duru yaratmtr. Bu nedenle onun denetiminde her trl etecilik, rme,
izgi dlk her zaman var olmutur. Drtl etenin palazlanp, gelimeyi
yaamas bu anlayn sonucudur.
Drtl etenin sava sahasnda egemenliini oluturduu, iktidar ve g olma
duygularn tatmin ettii dnemde olumlu ve olumsuz dzeyde farkl srelerin
gelimesi sz konusu olmutur. Bu adan ok nemli bir dnemdir. Adeta
nderlik izgisi ve eteci izginin youn bir mcadelesi sz konusudur. Bu
nedenle ihaneti, alakl ve tahribatnn bol olmas yannda, drst, bal, emek
ve deer sahibi kadronun kahramanlnn da oka yaand bir dnemdir.
Kukusuz ki sava sahasnda yrtlen tm pratii eteci anlaylara balamak
vahim bir hata olacaktr. nk bu sahada yzlerce kadro ehadete ulamtr.
Yaratlan deerler ve gelitirilen mcadele, bu deerli ve aziz ehitlerin
fedakarl sayesindedir. Yine nderliin an anna gelitirdii takip ve onca
abas sz konusudur. Her eyden nce Krt halknn ender yetien evlatlarndan
Bedranlarn, Erdallarn, smaillerin ve daha yzlerce deerli kadronun ehadeti
mcadeleye katk olmu, ruh vermi ve ilerlemesini salamtr. Muazzam
dzeyde emek ve abalar sergilenmi, destanlar yaratlmtr.
Bu dnemde gcmzn nemli bir ksm da Mardin ve Dersim eyaletlerinde
bulunmaktadr. zellikle Mardin alannda Sabri (Emin Aslan) arkadan byk
abalar vardr. Gerilla sava taktiklerini ve hareket tarzn oturtmak iin adeta
kendini adamtr. 1988 ylnda Bagokta girilen atmada iinde Battal ve Delil
Halfeti (Garzan sorumlusu) arkadalarn da bulunduu 20 deerli devrimcinin
ehadete ulamas hareketimiz asndan byk kayp olmutur. Bagok
direniinde gerilla saflarna henz yeni katlm olan Bingll Ayten Tekin
arkada da kahramanca atarak ehit dmtr. Bu ehadetlerden sonra Sabri
arkada, yannda bulunan 11 yoldala beraber ehit dnce Mardin Eyaleti ar
bir darbe almtr. Belki Mardinde kayplar yaanmtr ama PKKnin
zgrlk, ilerletici ve direnii karakterinin alanda uygulanmas bir baardr.
Ayn ekilde bu dnemde halka yaklamda doru izgisinin esas alnmas da
nemli kazanmlar dourmutur.
Dersimde uygulanan tarz ise Botanda uygulanan tarzn farkl bir versiyonudur.
Botanda uygulanan tarzn inceltilmi, Kemalist komploculuun zellikleri
yedirilmi biimi ayn dzeyde tahribatlarn gelimesine neden olmutur. Bu da
Serhat (Hdr Yaln) denilen kiiliin sorumluluunda gelimitir. Halka kar

uygulad yanllklar yannda, hareketin Avrupadan gnderdii grevli kuryeyi

bile ajanlkla yarglayp, infaz etmitir. Serhat unsuru yaratt tahribatlar
nedeniyle grevsizlendirilerek Dersimden ekildi. Gneyde IV. Kongre sahasna
ulanca tutukland ve o temelde nderlik sahasna gnderildi. Orada ismi
Metindir. Dersimde lanetle anlan bir isim durumuna dt iin, ismini tekrar
deitirmitir.
Botan dnda glerimizin youn bulunduu dier alanlarda da durum ksaca
byleydi. Amed, Bingl, Serhat alanlarnda da glerimiz bulunuyordu. Bu
alanlarda ciddi sorun yaratabilecek bir durum yaanmamt. Buralarda daha ok
kk birimler bulunup, hamlesel ka uygun eylem trleri ve taktikleri de pek
fazla gelitirilememitir.
Ayn dnemlerde Gneybatda Zeki (Emin Tatan) arkada vard. Bu arkadan
sorumluluundaki glerimiz Adyaman alannda bazen byyor, bazen
klyordu. Dman srekli uratran bir hareket tarzn baarl bir biimde
uyguluyordu. Ama bu arkadalara bir trl takviye aktarlamad ve ulalamad.
1985 ylnda Adyamana ulamak zere gnderilen grupta yer alan Hac
Gzbyk ve Mamo Yeiler arkadalar dahil grubun tm Bozovada girdikleri
bir atmada kahramanca savaarak ehit dtler. 1987 ylnda iinde mer
(Mustafa mrcan) ve Selim (Halil Rahman Korkmaz) arkadalarn bulunduu
grup da alana varmadan yolda atmaya girerek ehit dtler. Pe pee
gnderilen birok grup Gneybatya giderken yolda dmanla karlam ve
arparak ehit dmtr.
En son 1988 ylnda baka bir grubun Pazarcka gitmesi ve Emin Tatan
arkadala bulumas planland. Bu grubun sorumlusu Terzi Cemaldi. Bu grup
Pazarcka ulap Zeki arkada aryor. Zeki arkada grupla bulumak zere s
alanndan karak yola kyor, daha grupla bulumadan nce yolda, yaptrd
bir snakta dman tarafndan baslyor ve fedai bir biimde atarak son
mermiyi kendisine skp kahramanca ehit dyor. Gneybatda da bu yzden
ok fazla gelime yaanmad. Yalnz Zeki arkada Adyaman alannda bulunduu
sre ierisinde hep gcn korumu ve alanda mcadelenin srekliliini
salamtr.

Yeniden saldr ruhunun gelimesi

1989 ylna kadar glerimiz ekseriyetle kle kullanyorlard. BKC (Bikisi) ve B7

(Bisiving) fazla yoktu. 1989 ylnda Lbnanda bir BKC temin edilmiti ama sava
sahasna aktarmak bir hayli zordu. nk Suriye devleti her ne kadar nderliin
amda kalmasna ses karmyor ve amdaki hareketimize karmyorsa da
amn dna kmak, zellikle de Krdistana taraf gitmek kesinlikle yasakt.
Malzeme aktarmak ise daha fazla imkanszd. O zaman amda legal kalyorduk
ama snrda ve Krdistan tarafnda gizli almak zorundaydk. amda gerekli
olduunda nderliin de bindii yabanc plakal krmz Mercedes bir arabamz

vard. Arabann plakas sar renkliydi ve Suriye gvenlik gleri, plakasndan

dolay elilik veya yabanc resmi bir kurumun arabas sandklar iin bu arabay
yollarda durdurmuyordu. Biz de resmiyet kazandrmak ve sorumlu bir kiiye
aitmi grntsn verdirmek iin genellikle brokrat kyafetli bir arkada
giydirip arka koltua oturturduk. Bir arkada da ne binerek, bir kle silahn
ak elde tutma suretiyle koruma imajn veriyordu. Byle olunca araba arama
noktalarna geldiinde polisler yabanc plakal, ak korumal bir tabloyu
grnce, kimlik sormadan ge iaretini veriyorlard. te biz bu biimde bu
arabadan ok yararlandk. yl boyunca kk gruplar halinde bu arabayla
arkadalarmz snra kadar gtrp, snrda ok gizli bir biimde slendirerek
snr geiini yapp, lkeye takviye gnderiyorduk. Bazen Lbnandan temin
ettiimiz cephane ve silahlar arabann koltuklar alarak iine yerletirmek
suretiyle ulatrlyordu. Ama BKCyi yerletirmek ok zor oldu. nk BKC
koltua smyordu. Bunun zerine paralara ayrlarak bir biimde yerletirildi
ve Lbnan snrndan Drika Hemkoya kadar bu biimde BKC getirildi. Sar
plakal krmz Mercedes ise aslnda Avrupadan getirilmi, baz dostlar
tarafndan sadece bir yllna Suriyede kullanlma izni alnan bir arat.
Kullanm sresi getii iin Suriye yasalarna gre tmyle kaak haline gelmiti.
Zaten arabay kullanan arkadan ne ehliyeti ne de kimlii vard. Ama dediimiz
yntemi hep kullandmz iin, kimse durdurup bir ey sormuyordu. Bylece
yl boyunca bu arabadan ok yararlandk. Sonra bir gn amda tesadfen bir
trafik polisi arabay durdu. Ama arabann ne belgeleri ne de ofrn ehliyeti
vard. Polis de bu duruma armt. Bunun zerine o arabaya tmden el
konuldu.
Daha sonra BKC giden bir grupla beraber Botana aktarld. O zamana kadar
glerimizin elinde fazla BKC yoktu. Daha hantal olan Afarof silahlar orta
otomatik silah olarak kullanlyordu. Fakat bu silah da hem ok seri deildi, hem
de ard. Bunun iin BKC daha gl ve daha kullanlyd.
Botana gnderilen BKC silah ehit Ahmet Rapo arkadan komutasndaki
mangadan bir arkadaa veriliyor. Bozoval olan bu arkada biraz dank bir
arkadat, ama iki yl boyunca akademide kald iin tm silahlardan anlyordu.
Dolaysyla BKC silah ona veriliyor. Ama ani bir baskn esnasnda bu arkada
silahna sahip kamyor ve bu BKC silah dmann eline geiyor. Raporlar
zerinden nderlik bunu renince ciddi bir eletiri konusu yapt. Bu eletiriler
nderliin zmlemelerinde de gemektedir. nk gerekten nderliin de
bilgisi dahilinde zor bela bu BKC Botana ulatrlmt. O da bu biimde
kaptrlnca nderlik sert eletiriler yapt. Bu nedenle Ahmet Rapo arkada, Ben
karlnda dmandan mutlaka bir BKC alacam diye kendi kendine sz
veriyor. Fakat Trk ordusunda o zaman BKC silah kullanlmyordu. Onun
karl olan M-G3 silah vard. Ahmet arkada kendine gre bu hatay telafi
etmek iin ne pahasna olursa olsun dmandan bir M-G3 almak istiyordu. Bir
gn Bestlerde operasyona kan askeri glerle atma yaanr. Bu atmada
Ahmet Rapo arkada BKC yerine kullanlan M-G3n kullanld tepeyi tespit
eder. Ve ehit Mehmet Xalt arkada ile birlikte M-G3n bulunduu tepeye
saldrarak, M-G3n bandaki timi tasfiye edip bir M-G3 ve adet G3 silahn
alarak salam bir biimde Mehmet Xalit arkadala birlikte geri dner.

ehit Ahmet Rapo arkada sorumluluunda dman koluna gndz gzyle

yaplan saldrnn baarl olmas, savata yeni bir tarzn balangc olmutur.
Aslnda Agit arkada tarafndan da yksek bir saldr ruhuyla bata Eruh eylemi
olmak zere birok eylemin gelitirildii bilinmektedir. Fakat Agit arkadan
ehadetinden sonra Drtl ete dnemi boyunca bu saldr tarz kullanlmam
ve sanki imkansz bir eymi gibi gsterilmiti. Bu nedenle Ahmet Rapo
arkadan bu eylemi adeta taktik adan bir alm eylemi olmutu. Bu eylemden
sonra giderek sava tarzndaki anlayn dzelmesi geliir. Eylem, sa savunmac
anlay pratikte cevaplayp, tpk Agit arkada dnemindeki gibi yksek saldr
ruhuyla eylem srecinin gelitirilmesinde bir balang olmutur.
Bu saldr ruhu daha sonra birok srpriz eylemin temel tarz oldu. Byk
hedeflere ynelme ve karakollarn drlmesi temelinde gelitirilen bir tarza
dnt. Az sayda bir g ile direkt saldrp karakolun iine kadar girmek byk
bir saldr ruhu gerektirir. Fedaice bir duru sahibi olunmadan byle bir saldr
iine girmek ve karakolun iindeki silahlara el koymak mmkn deildir.
Karakol basknlar olumlu yanlar olmakla birlikte, yanltc eylemler olarak
sava tarihimizdeki yerini almtr. Bir dnemin taktii olarak kullanlm
olmasnda elbette yarar vard. Ancak srekli bir tarza ve taktie dntkten
sonra ciddi zararlar olmutur. nk esas ana taktik, somut koullar
deerlendirmek ve bu temelde tm glerin harekete geirilerek, sonu alc
eylemselliklere yneltilmesinden gemektedir. Ama bu tarz saldr giderek baz
komutanlklar iin rahat bir tarza dnt. Hedefin durumu ne olursa olsun yani
kale gibi donatlm, maynl, donanml hedeflere de saldrlarn gelitirilmesi
byk zararlara yol at gibi taktik daralmay ve tkanmay da beraberinde
getirmeye yol amtr.

etecilie kar nderliin srarl izgi mcadelesi

Silahl mcadele sahasndaki sreci 1990 ylna kadar yukarda ifade edildii gibi
izah etmek mmkndr. Tekrardan konuya dnersek, Drtl ete dnemi
dediimiz 198790 aras srete hareketimizin ideolojisiyle tmyle elien bir
pratikle partimizin siyasal, rgtsel ve askeri izgisi nemli oranda saptrlmtr.
Buna kar nderlik, youn mcadele ierisinde olmutur. Zaman zaman yaplan
mdahalelerle Drtl eteci anlay ve tarz geriletilmi olsa da, dnem boyunca
pratie damgasn vuran bu anlaytr. Ama esas olarak eteci anlayn arkasnda
yer alan liberal izginin de bunda sorumluluu ve ortakl byktr. Srecin bir
boyutu bu iken, dier nemli boyutu ise yaanan tahribatlara ramen
Krdistanda gerilla tarznn oturtulmas gerekliidir. Feodal komplocu
anlayla hareket eden eteci yaklamlarn pratiklerine ramen nderliin
srekli mdahaleleri ve drst, bal, militan yapnn direniilii sayesinde
gerilla Krdistandan sklmemek zere yerlemitir. Bu kararllk ve
direniilik Krdistan halknn yurtseverlii ile btnleince gerilla tasfiye olma
srecini geride brakmtr.

Yine gelien ve direnmede kararl olduunu gsteren gerilla Krdistanda temel

kurtulu gc olduunu pratikte ispatlamtr. nk Trk devletinin
uygulamaya koyduu skynetim, pimanlk yasas, ky koruculuu, OHAL
yasas vb trden uygulamalarna ramen ayakta kalmay baaran bir gerillaya
dnmtr. Trk ordusu ky ky dolaarak, ky meydanlarnda halk
ikenceye tabi tutmasna ramen yurtsever Krdistan halknn direniten taviz
vermemesi gerillay besleyen en temel kaynak olmutur. Bu ynl tahribatlarn
ve kirli anlaylarn olduu yerde byle bir geliim nasl olabilir diye sorulabilir.
Halkn bu direniine neden olan birinci etken, nderliin mcadelesi ve
izgisinin halk zerinde yaratt etkidir. kincisi drst, bal, yreini ortaya
koyan kadrolarn abalar, fedakarl ve kahramanldr. ncs de yurtsever
halkn her eye ramen gerillay bir kurtulu gc olarak grmesi, gerillaya
sarlmas ve her koul altnda destek sunmasdr.
1990 ylna gelindiinde gerillann artk Krdistandan sklp atlamayaca,
temel bir kurtulu gc olduu, baz yetersizlikleri tasa da esasta toplumu
yeniden zgr yaam istemine kavuturaca biiminde halkta gven, umut ve
inan olumutur.
zellikle Tahta Re Konferansnn nderlik tarafndan kabul edilmemesi ve
1989 sonbahar itibariyle nderliin bizzat isim vererek Hogir soruturmaya
alma talimatn gelitirmesi nemli bir dnemetir. Artk Hogirn ahsnda
ifadesini bulan kontra pratii genelde mahkum edilmeyle kalnmyor, bizzat
soruturmaya alnarak, sonularnn yapya mal edilmesinin sreci
balatlyordu. Bu nedenle yanl izginin mahkum edilmesi hem kadroya daha
fazla gven veriyor, doru izginin uygulanmas iin perspektif sunuyor, hem de
halkn gerillaya ve nderlie olan gvenini pekitiriyordu. Bu adan Drtl ete
pratiine kar gelitirilen mcadelenin 1989 sonu itibariyle yeni bir aamaya
ulamas nemli bir durumdur. Esas olarak bundan sonra doru izginin
alglanmas ve yanln mahkumiyeti temelinde gelimenin n muazzam bir
biimde alyordu.
1990 ylnda Savurda Mardin Eyalet Komutan olan Salih (Abdullah Avc), Zana
(Kamuran Dndar) ve Zinar gibi tannan arkadalarn da iinde bulunduu bir
grup arkadan ehit dmesi ardndan, Nusaybinde ilk kez aktan halkn
ehitleri kitlesel dzeyde sahiplenmesi nderliin gelitirmek istedii yeni
srece kitlesel katlm anlamna geliyordu. Bu kitlesel sahiplenme aslnda
tarihsel bir balang roln oynam ve dirili devriminin somut bir sonucu
olarak ortaya kmtr. Bu, ayn zamanda yeni dnemin temel mcadele biimi
olan serhldan hareketinin Krdistanda artk zgrle kadar srecek ekilde
balang noktas olmutur.
PKKnin kitleselletiini gren dman 1990 ylnda daha kapsaml bir ynelim
ierisine girmitir. Botan bata olmak zere, Krdistan boydan boya adeta
yeniden igal edilmi ama gerillann direnii dmann bu emelini
gerekletirmesine izin vermemitir. Gerilla direnii gelitike, Krdistan
halknn dirilii g kazanmtr. Bir anda Krdistann her tarafna yaylan ve
hzla gelien serhildanlar sreci bu durumun arpc sonularndandr.
198790 aras dnem znde Krtn kendi ierisinde doruyu bulmann
boumasn yapt dnemdir. Birok elikinin i ie yrd, farkl

etkenlerin birbirini etkiledii bu sre, zgrlk mcadelesi asndan olduka

retici derslerle doludur. Her eyden nce Krt toplumundaki yurtsever,
direnii, fedakar izgi ile drlm, ihanet ettirilmi, arptlm kiiliin
mcadelesinin youn verilmesi gibi bir zellie sahiptir. Bir nevi Krtn kendi
kendisiyle kavgasdr. Aslnda kiilik atmasdr. Feodal komplocu kiilik ile
devrimci yurtsever kiiliin arpmas ve bu arpmadan ortaya kan enerjinin
mcadeleye yapt nemli katkdr. Bu ekime ve atma, IV. Kongre sreci ile
yurtsever direnii kiiliin zaferiyle sonulanmtr. Bu temelde ihaneti,
ibirliki, feodal komplocu kiilik yaplanmalar nemli oranda datlmtr.
Sonuta eteci pratik ve anlaylara bulam kiilikler yarglanmaya tabi
tutularak, anlaylar mahkum edilmi ve doru devrimci anlayla
btnlemeleri iin, yaadklar olumsuz pratikten ders karmalar amacyla
younlama srecine alnmlardr.
PKK tarihinde bu drt yl olduka anlaml ve nemli derslerle doludur. Her
eyden nce bu yllar Krt toplumsal gcnn byk bouma ve hesaplama
srecidir. Krtn kiilik ve toplumsal yaplanmasndaki iyi ile kt zelliklerin
youn savam dnemidir.
15 Austos Atlmnda sklan ilk kurun, esasnda Krtn belirttiimiz
anlaylarna sklmtr. lk merminin sklmasndan sonraki sre, bu
anlaylarla bouma srecidir. Dirili devrimi znde budur. Bu adan bu
sreci doru deerlendirmemiz, tarihimizi iyi bilince karmamz asndan
olduka nemlidir.
Yaanan bouma ve hesaplama srecinde Krtn kir pas tutmu, kendi
toplumsal znden uzaklaarak bakalama urayan ynleri nemli oranda
trplenmise de, yzyllarn beyinlerde yaratt tm tortular bir anda
temizlemek mmkn olmamtr.
Botanda ekillenen kadro, 1990 ylndan sonra IV. Kongre ile birlikte Amed,
Serhat, Dersim ve Krdistann drt bir tarafna doru yaylrken, edindii sava
tarzn ve alkanlklarn da beraberinde gtrmtr. Bu sava tarz her
eyalette kendisini uygulama zeminini bulmutur.
IV. Kongre ile yaplan mdahale Drtl ete anlay diye tabir edilen feodal
komplocu anlay nemli oranda geriletmitir. Bu anlayn tarihi kkleri eski
olduu iin tabii ki tmden giderilememitir. Tarzn sahipleri nemli oranda
tehlike olmaktan karlmtr. Cezaya tabi tutma, rgtten atma ve bazlarna da
yaptrm suretiyle netletirilmeye gidilmitir.
Parti, Kr Cemale, yapt btn tahribatlara ramen kazanmc yaklamtr.
Ancak o, firar etmeyi esas ald iin yarglanma ve cezaya tabi tutulma durumu
yaanmtr. IV. Kongrede Botan denilen kiilik pratik tahribatlardan dolay
grevsizlendirilerek, rgt yelii geici olarak dondurulmutur. Hogir kam,
Zeki arya uyarak nderlie snm, nderlik de onu affetmi ve kendisini
kantlamak zere Amed eyaletine gnderilmitir. Metin unsuru zaten daha nce
nderlik sahasna ekilmiti. nderlik sahasnda kaza ad altnda Hasan Bindal
arkada ehit drmt. Aslnda bunun nderlie ynelik bir giriim olduu
ak ortadayd. Durumu akla kavuturmak iin soruturmaya tabi tutulmu,
soruturma sonunda ne denli komplocu zelliklerle ykl olduu aa kmtr.

Bu srete bu kiiliklerin durumu btn boyutlaryla netlemi deildir.

Gelitirdikleri pratik nemli oranda rgte zarar vermitir. Bunu tmyle kiilik
yaplanmasna ve objektif zelliklere balamak zordur. Dolaysyla sbjektif
boyutunu da aratrmak, incelemek ve bu konuda daha kesin sonulara ulamak
gerekmektedir. Bata Hogir olmak zere ilerinden bazlarnn sbjektif
olduunu, hemen hemen btn bulgular gstermektedir.
Aslnda burada gz dnm eteciliin nderlii hedefledii aa kmtr.
Daha nceden nderliin ideolojisini tersine evirerek Kr Cemalin dedii
biimiyle nderlii nazike ldrme pratiinde olan bu eteci anlay, fiziki
olarak da hedefleyebileceini, nderliin ocukluk arkada olan Hasan Bindal
arkada ehit etmeleriyle ortaya koymulardr.
Bu tiplerin gelitirdikleri tm olumsuzluklara ramen PKKnin kazanmc
yaklamlarndan dn verilmemitir. Kestirmeci bir yaklam asla esas
alnmamtr. nderliin insanlar dntrme tarz farkldr. Kire bulamam,
temiz kalan bir sa teli bile varsa, ondan tutup o insan kurtarmay esas alr.
Btn bunlar denenmitir. Ancak bazlar hukukumuza uygun bir biimde cezaya
arptrlmlardr.
Anlalaca zere, IV. Kongre ile beraber Hogrclk denilen anlayn tmden
sklp atldn sylemek gtr. Fakat hareket tarafndan gelitirilen
tedbirlerle bu tarzn nne geilmitir. Bu temelde IV. Kongre ile birlikte yeni bir
sre balamtr. IV. Kongre sreci ile beraber bu anlayn kendisini
konuturmasna son verilmitir. Fakat etkileri daha sonraki dnemlerde de
varln deiik biimlerde srdrmtr. Bu, bir mcadeledir. nk
smrgeciliin yaratt kiiliin saflarmzdaki etkileri bir anda yok edilemezdi.
nder Apo, dmanlarn yaratt kiilikten arnmann yntemini tarih ve toplum
zmlemeleri temelinde gelitirmitir. Ustalkl yntemlerle Krdistan
toplumunu ve kiilik yaplanmasn zmleme temelinde yrtt bilinli
ideolojik mcadele ile toplumsal gerilemeyi durdurmu, yerine zgr kiilik ve
onun iliki biimini yerletirmitir. Bu temelde kadro ve komuta anlaynn
doru temellerde geliimini yaratmtr. Byle bir felsefi derinlie ve kararlla
dayanmadan bu tr anlaylara kar mcadele yrtmek ve baarmak mmkn
deildir. Hareketimizin yrtt bu mcadele sayesinde Krt halknn en iyi, en
olumlu zelliklerinin younlat, topland bir kadrosal gereklik ortaya
karlmtr. deolojik, siyasal, rgtsel, felsefi ve pratik sahada gelitirilen
youn mcadele sreci ile birlikte partilemeye gelmeyen kiilikler almtr. Bu
bakmdan PKK tarznn srekli mcadelede baary esas alan bir tarz olduu
pratikte kantlanmtr.
Krdistanda 197384 arasndaki birinci dou dnemi baaryla
gereklemitir. Ankarada yrtlen ideolojik mcadele ardndan Krdistana
dn yaplm, Haki Karer yoldan ansna balln gerei olarak partilemeye
ulalm, Mazlumlarn, Kemallerin ve Hayrilerin ahsnda devrimci kiilikte
srama gereklemi ve anlarn zafere tamak iin silahl gerilla direnii
balatlmtr. 15 Austos Atlmyla birlikte artk dirilii gerekletirme srecine
ynelen hareket, toplumun her kesiminden gerekleen katlmlarla birlikte ar
kiilik sorunlaryla da zorlanmtr. Bu zorlanma III. Kongrenin ortaya kard
doru, derin zmleme, ald kararlar ve gelitirdii mdahalelerle tehlike

olmaktan karlmtr. III. Kongreden sonra die di bir mcadele ile sre
baarya doru evriltilmitir.
Krdistanda oluan kiilik zelliklerini ve yaplanmasn ksa sreli eitim ya da
younlamalarla ortaya karp, olumsuz etkilerini gidermek mmkn deildir.
nsan zihniyetiyle uramak ve deitirmeye almak dnyann en zor
ilerinden biridir. nk binlerce yln gelitirdii dncelerin topland
merkez insan zihniyetidir. Krtlerdeki zihniyet oluumu daha vahimdir.
Krdistandan geen her g kendine ait bir paray Krtn zihniyetine
yerletirmitir. Yerletirilen paralarn arpmas olduka dank ve kark bir
zihniyet formunu ekillendirmitir.
15 Austos Atlm ite bu zihniyet formunu kkl dnme uratmann
balangc olmutur. Bu mcadele srecinde hareketin ekillendirdii kiilik
dorultusu, Mazlumlarn ahsnda somutlaan PKKnin militan zelliklerine
dayanlarak yrtlen youn mcadeleyle kadroda doru komutanlama
izgisini gelitirmitir. Tabii bunda Agitlerin, Erdallarn, Bedranlarn, Havvalarn,
Saadetlerin, Rukenlerin, Berivanlarn ve yzlerce ehidin emei ve abas
belirleyicidir. Yine bu srelerde partinin merkez komite yeleri olan Mahir
(Ahmet Gler), Derikli smail, Byk Harun ve Tercman Yusuf gibi arkadalarn
kahramanca mcadeleleri ve ehadetleri dirili srecine ruh katmtr. zgr
kiilii yaanlr klmada ve halka tarmada bu deerli kadro ve komuta
yapsnn yol at gelimeler tarihi niteliktedir.
Yine yaratlan zgr kiilik ile mcadele ierisinde kadn devrimcilerin azimli
direnileri Krdistan toplumunda sosyal bir devrimin gelimesine olanak
salamtr. 15 Austos Atlmndan sonra gerilla saflarnda bata iek Selcan,
Hanm Yaverkaya, Sultan Yavuz, Nafiye z ve Rahime Kahraman arkadalar
olmak zere, birok kadn arkada ahsnda temsilini bulan byk direniler
gereklemitir. Bese Anulardan balayan, Trkan Derinler, Azime Demirtalar
ve ardllar Afrinli Ruken, Kubanili Dicle gibi direniiler, yine Adife Sakk gibi
salt yurtseverlie dayal katlmlar ve yaanan ehadetler zgr Kadn
Hareketinin geliiminde nemli bir yere sahiptirler. Bese Anulardan balayan
kadn ehadetlerine 1989 ylnda Berivan arkadan ehadetinin eklenmesiyle
nemli bir dnemece ulalr. Berivan yolda serhldanlarla hareketin
kitlesellemesinin sembol olur. ehit Berivann Cizrede sergiledii pratik,
zgr kadn militannn l ve mcadele yntemini, sahip olmas gereken
zellikleri herkese gstermitir. Cizre yresi ve Cudide yaratt pratik sonu,
tm Krdistan kadn iin ok gl bir mesaj olmutur.
Dirili devrimi, znde toplumsal bir devrimdir. ok gl ideolojik, felsefi ve
politik temellere oturduu iin dnsel devrim boyutunu da aa karmtr.
Krdistanda yrtlen zgrlk mcadelesi kiilik temel alnarak
yrtlmtr. ncelikli hedefi kiilikleri zgrletirmek, onu kleci ruh
halinden, feodal komplocu dzen ilikilerinden, yine smrgeciliin uaklatrc
Kemalist etkilerinden kurtarma mcadelesi olmutur. Kukusuz bu savam
ncelikli olarak kadro zerinde yrtlmtr. Kadro zerinde yrtlen bu
mcadele ilerletildike halk zerinde de olumlu etkisini gstermitir.
Dirili devriminin dnsel, demokratik, toplumsal devrim olmasnn gerei
buna dayanmaktadr. Devrim, komple bir devrimdir. Gelitirilen direni de

komple bir direnitir. Bu temelde Krt halknn uluslamas salanm, dnce

sistemi deimeye balam ve zgrle duyduu zlem derinlemitir.

Beinci Blm

Dirili devrimi ve inisiyatifin gerillaya gemesi

Krdistan halknn serhildan direnii

1990 ylnda Sovyetler Birlii nclndeki reel sosyalist blokun dalmaya

balamasyla birlikte dnya sistemi kkl bir deiim srecine girdi. Kapitalist
sistem hi gecikmeden tm dnyada reel sosyalist sisteme kar zaferini ilan etti.
Reel sosyalist blokun yklmasyla beraber dnyada yepyeni bir r almt.
Kapitalist sistem her ne kadar zaferini ilan etmise de, esasnda bu zafer
psikolojik olmaktan teye gidemedi. nk reel sosyalist sistemin yklmas ayn
zamanda kapitalist sistemin de byk yaralar almasna neden oldu. Komnizm
tehdidi kapitalist sistemi yllarca ayakta tutma roln oynamt. Bu adan reel
sosyalist bloun yklmas, kapitalist sisteme de bir mesajdr. Eski sistemsel
yaplanmasnda srar etmesi durumunda kapitalist sistemin de reel sosyalist

blokun akibetine urayaca ortaya kmtr. Bu yzden reel sosyalist blokun

yklmas, iddia edildii gibi sosyalizmin yenilgisi olmam; yklan, yllarca
kapitalizmi ayakta tutma roln oynayan Sovyet totalitarizmi olmutur. En
nemlisi de Sovyet totalitarizminin yklmas demokratik sosyalizmin ve bu
uurda mcadele yrten glerin nn amtr.
Sovyet yaplanmas totaliter yn ar basan bir devlet rgtlenmesiydi. Buna
devlet kapitalizmi de denilebilir. Sovyetler Birlii ahsnda sosyalizmin farkl
yorum ve pratik uygulamalara tabi tutulmas, sosyalist yaplanma olduklarn
iddia eden btn devletleri de ayn dzeyde olumsuz etkilemitir. nderliin
benim ruhumdur dedii Bir Halk Savunmak adl savunmasnda dile getirdii
gibi sosyalizmin devleti olamaz. Devletleen sosyalizm kendi znden ve halk
eiliminden uzaklar. Sovyetlerin yklmasyla onlarca lke ayn akibete
uramtr. Bu yklla beraber Sovyetlere gbekten bal olan btn devletler ve
rgtler de domino talar gibi ard sra dalmlardr. Hemen dalmayan
rgtler kalmsa da, ya bir anda umudunu yitirerek krlm ya da
marjinallemilerdir. Dogmatik merkeze bamlln cezas bylece denmitir.
PKKnin de sosyalist gereklii ve z gz nnde bulundurulduunda, ayn
akibete urayacan dnen btn evreler ok gemeden yanldklarn
anlamlardr. Kukusuz 70li yllarda PKKnin dnsel diyalektii ve oluum
ilham reel sosyalizmin etkisi altndadr. Ancak bir dnceye dayanarak o
dnceyi kendi koullarna uyarlamak bir eydir, zgnlkleri gz nnde
bulundurmadan ayn ablonu alp olduu gibi uygulamak daha baka bir eydir.
PKK, sosyalizmin evrensel boyutlarndan etkilenerek, rgtsel oluumunu aa
karmtr. Onun snf, brokrasi ve adaletsizlie bulaan ynlerini srekli
reddetmi, halka dayanan sosyalist anlay savunmu, halka dayanmay temel
ilke haline getirmitir. PKKyi PKK yapan bu zelliklerdir. Bu zelliklere
dayand iin reel sosyalist bloun yklmasyla yara almam, aksine nnde
engel olan totaliter zihniyetin yklmasyla daha da glenmitir.
Reel sosyalist sistemin yklmas dnya dengelerinde olduu gibi Ortadou
dengelerinde de ksa srede etkisini gsterdi. Bu yllarda Ortadou sahas yeni
gelimeleri yaamaya gebedir. Blge denkleminde sarsntlar yaanmakta, bu
sarsntlar tm blge devletlerini etkisi altna almaktadr. Trkiyede 12 Eyll
cuntaclarnn gelitirdii sistem, inceltilmi politikalarla devam etmektedir.
Daha nce askeri niforma altnda yaptklar katliamlar bu sefer takm elbise ve
kravatn arkasna saklanarak yapmaktadrlar.
Irak, TCnin farkl bir versiyonu olmutur. 1988 ylnda Halepede Krt halkna
kar gelitirdikleri katliam resmi devlet evreleri dnda kalan tm dnya
insanln dehete drmtr. Emperyalizmin gayri meru ocuu Saddam
Hseyin, Krt katliamndan ald cesaretle yeni maceralar peinde komaktayd.
ran, islamiyetin ia yorumuna dayanarak, kendi koullarna yant verebilen
islami bir sistemi kendi corafyasnda zgn gelitirme almalarn
hzlandrmaktayd. Irakla yaad sekiz yllk sava bitirdikten sonra blgede
aktif rol oynama stratejilerine ynelmek durumundayd.
Suriye Hafz Esatn kvrak zekasyla, gelien ve deien her dengede kendisine
oynayacak bir rol bulmaktayd. Filistin ntifadas hzndan hibir ey

kaybetmeden giderek boyutlanmaktayd. Filistin-srail sava dnya gndeminin

balca konusu durumundayd.
nemli hassasiyetlerin varln giderek farkl dzeylerde iliki ve elikileriyle i
ie hissettirdii Ortadou denklemi kritik gelimeleri her an aa karma
potansiyeline sahiplik etmekteydi. Bu ynyle 1990l yllarn balangc
Krdistan zgrlk mcadelesi asndan ok nemli bir dnemeci tekil
etmektedir. Bu yllarda bata Trk devleti olmak zere birok evrenin ortak
beklentisi olan PKKnin tasfiyesi gereklememi, aksine Krt halknn dirili
devrimini gerekletirecek bir sava pratiine nclk yaplmtr. Gerilla
savan balatt 15 Austostan sonraki srete nemli lde zorlanmsa da,
yaad zorluklar gce dntrme becerisini gstermitir. Tm
yetersizliklerine ramen yaam tarz, ls ve duruuyla halkn zihniyetine
zgr insann bilinci ve kiiliini yerletirmitir. Krt halk her gerillada kendine
ait bir para grd iin, gerillaya drt elle sarlmtr. eteci ve komplocu
kiiliklerin yaratt tahribatlar nemli lde olumsuz rol oynamsa da, esas
olarak gerillann gsterdii kahramanca direni gnlleri fethetmektedir. Buna
gerillann giderek Kuzey Krdistann tm sahalarna yaylmas da eklenince Krt
halknda kukuya yer brakmayacak dzeyde PKKnin Krdistan
zgrletirecei dncesi ve inancn gelitirmitir.
Bu yllarda halkn serhildanlarla zgrlk mcadelemizi sahiplenmesinin nedeni
bu gven olgusudur. Belki serhildan oluum aamasndayd ama her geen gn
yaygnlk kazanma srecindeydi. ehirlerde serhildanlar ilk gelitiren halk
kesimleri genelde kyleri Trk devleti tarafndan yaklan yurtsever kesimlerdir.
Bu yllarda Bestler alannda bulunan tm kyler yaklmtr. Kyleri yaklan halk,
rnak ve Cizre bata olmak zere civar blgelere yerlemilerdir. Ar bask ve
insanlk d ikence yntemlerine ramen bu kylerden g eden yurtseverler
gerilla ile balarn koparmamlardr. ehit den her gerillann cenazesi byk
halk kitleleri ve serhildan ruhuyla topraa verilmektedir. ehit cenazelerini
sahiplenmenin yaratt serhildan ruhunu ilk defa ehirlere tayanlar bu
kesimlerdir.
Blge denkleminin yaratt hassasiyet halkn zgrlk lklaryla birleince
gerilla asndan olduka nemli bir srecin gelimesine yol amtr. Gerilla bu
zamana kadar daha ok Botanda younlamtr. Bugnk Zaros da o zaman
Botan eyaleti dahilindeydi. Sonradan iki eyalet biiminde rgtlendirilmitir.
Gerilla 1990lardan itibaren Botan-Zagros hattndan dier sahalara alm
yapmaya balamtr. Gerilla Krdistann drt bir tarafna yaylmtr.
Krdistann dier eyaletlerine takviye Botandan yaplmaktayd. Trk devleti
Botandan dier eyaletlere yaplan takviyeleri erkenden fark ettii iin burada
arazi tutmaya dayal operasyonel taktiklere bavurmaya ynelmekteydi.
Bu dnemde ehirlerde de gerillay, gerilla cenazelerini sahiplenen halk
serhildanlarna Trk devleti iddetle yneliyordu. Ama, gz korkutmak ve
bastrmakt. nk devlet, kesinlikle gerillann kitlesel bir tabana kavumasn
istemiyordu, bunun kendisi iin bir lm olduunu, Krdistan kaybetmek
anlamna geldiini ok iyi biliyordu. Bu nedenle sokaa kan kitleye panzerler
eliinde saldrlar gerekletirmekten tutalm kitlenin taranmasna kadar her
seferinde birok ehadete yol amaktan ekinmiyordu. 1989 ylnda Botan

kyleri zerinde gelien youn basklara ramen halkn serhildan nlenemedi.

rnakn Gundik Mele kylleri devletin basklarn rnak-Uludere yolu
zerinde oturma eylemi yaparak protesto ettiler. Bu eylem halkn devlete kar
ilk toplumsal direniiydi. Giderek gelien kitlesel direni, ilk byk serhildan
hareketi olan Cizredeki Newroz kutlamasnda ortaya kmtr. Bunu
hazmedemeyen Trk devleti halka saldrm ve 22 kiiyi katletmitir. Ama
kahraman Cizre halk kayplara ramen ikinci gn taviz vermemi, serhildann
amac olan mezarlktaki ehit Berivann (Binev Agal) mezarn kitlesel olarak
ziyaret etmeyi baarm ve mezar banda konumalar yaplmtr. Saldr ve
ehadetlere ramen halkn srar ve kararll ilk serhildan kn baarl
klmtr. Bu dnemde Cizre ve Nusaybin halkmzn kararl duruu ehit vere
vere yeni bir mcadele izgisinin, serhildan tarznn douuna yol amtr.
zellikle Cizrede her serhildan yryne devletin saldrs sonucu birka kii
yaamn yitirerek, ehit dmekteydi. Her seferinde ehit denlerin cenaze
trenleri de yeni bir serhldana dnmekteydi. Bylece halkta kesintisiz sren
bir direni sreci balamt.
Gerillaya ynelik gerekletirilen operasyonlarda ise ok byk artlar
yaanmt. Operasyonlar gerillada yl ortalarna kadar baz kayplara neden
olmutu. zellikle daha yln bahar aylarnda Kaura alannda Medeni (Derikli
mer) arkadan sorumluluundaki 43 kiilik grubun bir ksmnn ehadeti, bir
ksmnnsa esir alnmas gerillaya indirilen ciddi bir darbe olmutu. Bu
hareketimizin o zamana kadar savata verdii en ar kaypt. Kayplar yl
ortalarna doru azald. Ksmen gerilla tarznn uygulanmasyla beraber
gelitirilen ynelimler sonusuz brakld. Bylece hem gerilla, hem halk
mcadelede ilerleme ve gelime srecine girdi. Halk ve gerilla arasnda ahenk ve
uyum yakaland.
zellikle Berivan arkadan Cizrede yrtt baarl askeri ve rgtsel pratik
ardndan ehit dmesi, Cizre bata olmak zere tm Krdistan kadnlar
zerinde byk etki yaratmtr. Yaratlan etki sonucunda gerillaya genelde
katlmlar oalrken, Krdistan kadnnda gerillaya ilgi ve katlm bu dnemde
kitlesel dzeye kmtr. Bu temelde Krt kadnlar ilk kez nemli sayda
gerillaya katlm gerekletirirken, yine tarihte bir ilk olarak serhildan
hareketinin n saflarnda yer almaya balamlardr.
Yln ortalarna doru Saddam Hseyinin Kuveyti igal etmesiyle balayan
sre, Trkiye ve ordusu zerinde de etkisini gstermitir. Bilindii zere
dnemin Babakan Turgut zaln bir koyup alma teorisi ekseninde Trk
ordusu ABD yannda Iraka saldrma hazrlklarn yrtmektedir. Bu durum
Trk ordusunun Krdistandaki askerlerinin younlamasna yol amtr. Ayn
dnemde nderlik de gelien siyasal atmosfere, rgtsel-askeri srece mdahale
etmek amacyla zaman gelmi olan IV. Kongreyi gndemletirerek srece
mdahale etmeyi esas almtr.

Drtl ete tasfiyeciliine kar gerilla kongresi

PKK IV. Kongresi i ve dta belirttiimiz bu hususlarn yaratt atmosfer altnda

gerekleti. IV. Kongrenin en nemli ve ayrt edici yn kontra ve tasfiyeci
anlaylarn mahkum edilmesi ve rgt iin tehlike olmaktan karlmasnda
gsterdii kararllktr. Kongrenin ortaya kard irade, tutum ve anlay bu
konuda ikirciklie yer brakmayacak dzeyde bir netlii salamtr. Ayn
zamanda sorumlularn da yarglamaya tabi tutmutur. Bu anlamda IV. Kongre,
hareketimizin izgisini arptan ibirliki eteci anlaylara kar nderliin
mdahalesi niteliine sahip bir kongre olmutur.
IV. Kongre, eteci kontra anlaylar mahkum etmenin kongresi olduu kadar, bu
eteci kontra izgisini bahane ederek, gerillann lavedilmesini isteyen
anlaylarn ortaya kmasna da tanklk yapmtr. Drtl etenin yaratt
tahribatlar bahane ederek gerillann roln oynadn, bu nedenle gerillasz
bir mcadelenin esas alnmas gerektiini belirten Mehmet ener k vardr.
Aslnda ener, tasfiyeciliin farkl bir ucu olarak rol oynamak istemektedir.
Drtl ete anlay rgte tasfiyecilii zaten dayatmaktadr. ener bu
tasfiyecilii gereke gstererek, gerillann artk salkl bir zgrlk gc
olamayaca iddiasyla farkl bir tasfiye giriimini dayatmtr.
Oysa iin asl farkldr. Drtl ete tasfiyecilii ile ener tasfiyecilii bir ittifak
kurarak, glerini nderlik izgisine kar birletirmilerdir. nk eteci kontra
pratiin en has uygulayclarndan biri de Sar Barandr ve Kongrede Sar Baran,
ener unsuruyla beraber hareket etmitir. ener bu kontra anlayla birleerek,
gerillann lavedilmesine dnk sa tasfiyeci bir izgi gelitirmek istemitir.
ener cezaevi kadrosuna hitap eden, onun zerinden hesap yapan bir tipti.
Devletle direkt ya da devletin tasarlad evrelerle beraber tasfiye plann
uygulamaya geirmek istemekteydi. Bu nedenle Dou Perinek, Komnist Parti
vb evrelerle ilikisi tesadfi deildi. Bu eksen ve anlayla tezgahlanan ve
gelitirilen bir tasfiye giriimiydi. Bu proje byk ihtimalle cezaevinde
tasarlanmt.
Mehmet enerin k yarm kalan avukat Hseyin Yldrm kn tamamlama
ierikliydi. Avukat Hseyin Yldrm 1988 ylnda nderlik sahasna gelerek
nderlii Avrupaya davet etmiti. Avusturya babakan ile konutuunu,
Avusturyada nderlie yer verileceini syleyerek Avrupaya davet etmiti.
Tabii nderlik oynanmak istenen oyunu tahmin ettii iin daveti kabul etmedi.
Ayn kii nderlik sahasndan Avrupaya gider gitmez kart faaliyetleri
rgtlemeye balad.
Bu unsurun nderlik sahasnda gsterdii duruu rnek verirsek hakknda bir
fikir sahibi olunabilir. rgt kadrolar 1988 ylna kadar nderlie, Bakan diye
hitap etmiyordu. Dost baz evrelerin o tr hitaplar vard ama kadro ksm
genelde Ali arkada diye hitap ediyordu. Avukat Hseyin Yldrm nderliin
karsnda esas duruta duruyor, her sylenene emredersiniz Bakanm diye
karlk veriyordu.
Biz parti kadrolar olarak, Hseyin Yldrmn bu duruuna bakarak, asker
olmamza ramen bu kadar hazr ol vaziyet duruunu sergilemediimizi grp,
aknlkla ne kadar yetersizlik iinde olduumuzu dnmtk. Sivil biri

srekli hazr ol vaziyette durup nderlie Bakanm diye hitap ederken,

bizlerde daha sivil bir duruun olmas o zaman eziklik yaratmt. Bilindii gibi
hareketimizde nderlikle ilgili hibir tanmlama ve vasflandrma alnan
kararlarla ve resmiyet olsun diye yaplmamtr. Her ey doal mecrasyla geliip
ekillenmitir. nderlie Bakanm demek, yine askerlik slubu doal bir
biimde, zamanla geliip oturmutur.
Ayn ekilde Biji Serok Apo slogan da hareketin bir karar ve planlamas olarak
gelimemitir. Hareketin kadrolar tarafndan formle edilen bir slogan veya bir
karar da deildir. Halkn kulland ve srekliletirdii bir slogandr. 1985 ylnda
Avrupada Semir tasfiyecilii ve eitli evreler tarafndan nderliimizin
kiiliine dnk yaygn tehir amal propagandalar yaplmaktayd. Buna kar
arkadalar da Avrupada halk toplantlar dzenlemekteydi. Bu toplantlardan
biri Pariste yaplyor. O zaman Kasm diye bir arkada toplanty yapyor.
Toplant bitiminde ilk kez toplantda bulanan Krdistan halk tarafndan Semir
tasfiyeciliine kar Biji Serok Apo diye slogan atlyor. Bu temelde Avrupadan
her yere yaylarak hareketin temel bir slogan haline geliyor. Hareketimizde bu
tr gelimeler genelde resmi kararlarla deil, doal bir biimde yaanmtr.
nder Aponun 1973lerde gerekletirdii k, zaten Krdistanda nderliksel
gereklemenin balangcdr. Sonras nderliksel gerekleme ve sisteme
kavumadr. Srele birlikte ortaya kan her tehlikeyi baaryla atlatan ve
tehlikeyi srama tahtasna eviren nderlik tarz zgrlk hareketini gelitirdii
lde, nderliksel sistem de yerine oturmutur. Krdistanda nderliksel
gerekleme zemini esas olarak halkn duygu ve zlemlerine hitap etme
temelinde tarihsel derinlie dayal bir ihtiya biiminde vcut bulmutur.
Dolaysyla nderliksel gerekleme doal bir mecrada geliip bir sisteme
kavumutur. Fakat Hseyin Yldrm unsuru veya arkasndaki gler, bu
nderliksel gereklemeyi fark ettikleri iin sahtekar bir biimde gstermelik
sayg durularn sergileyerek amalarna ulamak istemilerdir. Ancak nderlik
bu amalarna prim vermeyince de bu unsur Avrupaya dndkten sonra
gereini aa vurmutur. Anlald ki nderlii Avrupaya karmak iin grevli
olarak nderlik sahasna gnderilmi, baaramaynca da gider gitmez nderlie
kart faaliyetlere balamtr. Avukat Yldrmn nceden planlanm bir tasfiye
konseptini gelitirdiine dair hibir kuku yoktur. Bu kii, kadrolar zerinde de
ok oynamtr. Kadrolarla gelitirdii diyaloglarla duruma gre ya yanna
almakta, olmazsa da bir yntem bularak onlar ntrletirme taktiklerini yaygnca
uygulamaktadr. Bu dnemde rgt ynetimi olan Abbas ve Fuat arkadalarla
birlikte hareketin 20 civarnda kadrosu Almanyada tutuklanmt. rgt
savunabilecek kadrolar tutuklu olunca, kendini rgtleme zeminini daha kolay
bulmutu. nceden oluturduu proje byk bir ihtimalle nderliin
tutuklanmas zerine kuruludur. nderliin tutuklanmas zerinden hareketi
kontrol altna alma projesinin gelitirilme olasl yksektir. Bu olmaynca bu
sefer Avrupadaki esas rgt ynetimini tutuklayp, avukat Hseyin Yldrmn
rol oynamas iin nn amlardr. Bu kii de daha ok cezaevi kitlesine hitap
eden bir yaklam gelitirerek, bu temelde Avrupay hareketten koparmay ve
hareketi ikiye blmeyi hedeflemitir. Fatma o dnem Yunanistandadr ve ayn
dnemde kamtr. Uzunca bir sre ilikileri olduuna dair gl kukular
olmasna ramen somut bir veri ortaya kmamtr. Byk ihtimalle Fatma
zerinde de gizli hesaplar yapmtr. Fatmann sonraki duruunun ok zarar

vermeyen bir izgide olduu gz nnde bulundurulduunda bu konudaki

yorumlarn tartmal olabilecei ihtimali domaktadr.
Dardan baknca basitmi gibi grnen Hseyin Yldrmn k, nceden
hazrlkl olmas itibariyle rgt olduka zorlamtr. ekirdekten yetien bir
kadro olmamasna ramen -kkeni baka bir rgtten gelmedir- olduka etkili ve
cretkar davranmtr. Tm mahareti zindan tutsaklarna avukatlk yapm
olmasdr. Bu nedenle de bir sre zindanda kalmtr. Ama bulduu frsat rgt
aleyhinde hemen deerlendirme esnekliini gstermesi dorusu ilgintir.
Avukatn giriimi baarsz olunca bu sefer ener hazrlanmtr. ener de ayn
tarzda cezaevi yaps zerinde hesaplar yapmtr. rgtn ve halkn kaderini
etkileyecek gerilla kongresinde bu biimde bir k tasarlamas olduka gz
kara bir giriimdir. Bu nedenle aykr bir dncenin tezahr biiminde
deerlendirilemez. nceden tasarlanm bir tasfiye konseptidir. Kald ki
Suriyede bir sre temsilcilik grevini yrtmtr. Hazrln esas olarak o
almada bulunurken yapmtr. Bir ksm bayan ve erkei nceden rgtlemi,
kadrolarn oluturmu, kongreye hazrlkl gelmitir. Sar Baranla kurduu
ittifak deerlendirildiinde hazrlnn II. Konferansa dayand grlmektedir.
II. Konferansta ener, Sar Baran, Metin vb unsurlarn hepsi bir arada
bulunmaktadrlar.
Tam da bu dnemde Metinin Hasan Bindal arkada eitim sahasnda vurmas
bir nevi nderlie verilen bir iarettir, Ayan denk al, istediimiz zaman seni
vururuz anlamnda verilen bir mesajdr. Burada esas olarak nderlik hedeftir.
Ama muhtemelen nce kuatp etkisizletirme plan olduundan dolay
nderlie en yakn olan ocukluk arkada Hasan arkadan tasfiyesi ncelikle
ele alnmtr. Esas olarak II. Konferans zemininde ener, Metin ve Sar Baran
unsurlar bir arada bulunmu ve ayn ynetim biriminde yer almlardr. Ne
yaplmsa bu dnemde bu kiiler arasnda kararlatrlp planlanm ve hayata
geirilmek istenmitir. Aslnda bunlar soruturma imkan olsayd bu dnemdeki
tasfiye plannn esas anlalabilirdi. Fakat bu imkan yakalanamad. Ama genel
olarak tehlikeli bir hesabn bu dnemde yaplm olduu ortadadr. zellikle
ener, kadrolarn ezici ounluunun eteci kontra pratiklerinin youn
eletirdiini grnce kendisi de yaratlan tahribatlara karym gibi bir profil ile
ortaya kmtr. Adeta bu tr giriimlere kar yeni bir bak as sunuyormu
gibi kendini gstermeye almtr.
Ksaca avukat Hseyin, Avrupa ve cezaevi yaps zerinden, ener ise cezaevi ve
gerilla zerinden hesap yapmtr. Salt cezaevi kadrosuna ya da Avrupa
kadrosuna dayal bir kn baarl olamayaca grlnce gerilla zeminine el
atma giriiminde bulunulmutur. Gerilladaki eteci, sa savunmac anlayla
ittifakn gelitirilmesi suretiyle sonu alnmak istenmitir. Yaratmak istedii
tahribatlara ramen kadro yaps tavr alm ama kendisine kar yumuak bir
yaklam sergilemitir. Ancak sonrasnda tutumunu srarla srdrmesi
karsnda nderlik mdahalesiyle soruturmaya alnmtr. Soruturmadayken
Sar Baran ve baka bir kii ile beraber kama plann gerekletirerek tmyle
hareket kart faaliyetlere balamlardr.
Kukusuz ener tasfiyecilii bir ksm kadro zerinde etkisini gstermitir.
zellikle yanl komuta tarzna kar tepkilenen kadrolarda biraz mulaklk

gelitirmitir. Ayn ekilde Gneybat Krdistanda (Suriye) baz evreler

zerinde de olumsuz etkiler yaratmtr. Yrtlen mcadele ve dzeltme
abalaryla etkileri ancak giderilebilmitir. Ksa bir sre ierisinde enerin
gelitirmeye alt provokasyon ve tasfiyenin nitelii ortaya ktka,
mulaklklar da ortadan kalkmtr.
nderlik ilk kez IV. Kongreye katlmamtr. Bundan nceki her kongre bizzat
nderlik denetiminde gelimitir. IV. Kongre iin Cuma arkadan
sorumluluunda kurulan bir hazrlk grubu nderlik sahasnda kongre
almalarn yrtm ve kongre Haftaninde yaplmtr. Srecin
hassasiyetlerinden kaynakl biraz aceleye getirilmi, detayl bir hazrlk
yaplmamtr. Buna ramen bir srecin dnm noktasn tekil eden nemli bir
toplantdr.
nderlik bu kongrede Botan-Behdinan sava hkmetini ilan etme projesini
gelitirmiti. nk Krfez krizi alabildiine trman gstermiti. Saddam,
Behdinan tarafndan glerini nemli oranda ekince, buralarda bir denetim
zayfl gelimiti. Bu alanda glerimizin belli bir younlamas gelimi ve halk
destei giderek artmt. Aslnda Botan-Behdinan sava hkmetini ilan etmenin
koullar gelimiti. Hatta 91 yl boyunca bu koullar her geen gn daha da
olgunlaacakt.
Kongrenin ald en nemli kararlardan biri kurtarlm alanlar oluturma
karardr. Bu adan zerinde en fazla younlalmas gereken perspektif,
kurtarlm alanlar oluturmaya ynelmekti. Esas olarak gerillann buna gc de
yetmekteydi. nk o zaman Krdistann drt parasnda en etkili gelien
gerilla hareketi PKKdir.
Gney Krdistandaki pemerge hareketi 1988 Halepe katliamyla beraber
nemli oranda Gney Krdistan terk etmitir. Bir ksm Kuzey Krdistana, bir
ksm da ran tarafna ekilmitir.
Dou Krdistandaki Krt hareketinin durumu daha iler acsdr. randa
Humeyni nclnde islam devriminin gereklemesinden sonra doan
boluktan yararlanan Dou Krdistan halknn k ve yine Kasmlo hareketi ile
de doan boluktan yararlanarak ekillenen pemerge hareketi bu yllarda hzla
erimektedir. Bu anlamda 1990lara gelindiinde Krt hareketlerinde ciddi
anlamda gerileme sz konusuydu. PKK dnda direnen, savaan baka bir g
yoktu; PKK dndaki Krdistan rgtleri daralma ve bzlme srecinde
bulunuyordu.
KDP ile YNK ise ayakta durmak iin ortak cephe oluturmulard. Celal Talabani
bu ittifakn d ilikiler temsilciliini stlenmiti. Celal Talabani bu cephe adna
Lbnana gelerek nderlikle bir grme gerekletirmiti. Grmede ulusal
kongrenin toplanmas karar alnmt. Bu temelde ulusal kongre almalar
Pariste balatld. Kuzey, Gney ve Dou Krdistandan birer yenin katlmyla
kiilik bir hazrlk komitesi oluturuldu. Aslnda komite drt kiiden
oluturulacakt. kisi Kuzeyden, biri Dou, dieri de Gney Krdistandan
oluacakt. nderlikle yaptklar tartmada byle kararlatrlmt. Fakat Kuzey
Krdistandan tespit edilenlerden biri olan Kemal Burkay, Celal Talabaniye sz
vermi olmasna ramen gelmedi. Bunun zerine komite yeyle almalarna

balama kararn ald. Bu yeden biri Celal Talabani, dieri Fetah (KDPnin
Avrupa sorumlusu- sonradan Dr. erefkendi ile beraber ehit edilen grubun
iindeydi) ve bendim. Oluturulan kiilik komite nclnde Krdistann
drt parasndan irili ufakl tm rgtler toplantya arlmt. Toplantlar
serisiyle nemli oranda przler giderilerek ulusal kongrenin nerede, nasl
toplanacan belirlemek zere son bir toplantya ihtiya vard.
Tam bu srete trmanan Krfez krizi erevesinde ABD, Fransa cumhurbakan
Mitterandn ei Madam Mitterand araclyla bir Krt heyetini Washingtona
davet etti. Bu davet ulusal kongre iin yaplan Krdistan rgtlerinin ortak
toplantsnda tartld. Herkes PKKnin de bu heyette yer almasn srarla istedi.
nk mcadele ykselii yaayan ve Krdistanda direnen rgt PKK idi.
Dolaysyla PKKnin heyet iinde olmamas dnlemez, denilmekteydi. Biz,
hayr sadece Gney Krdistandan bir heyet gitsin, biz de dier rgtler olarak
arkasnda duralm, destekleyelim, dedik. Sanrm gelen davette bizzat PKK
istenilmi olmal ki srarl bir biimde dayatmalar oldu. Fakat biz o koullarda
bunu uygun grmedik. Buna kar gelien srarlar zerine PKK adna deil de,
Kuzey Krdistan adna smet erif Vanlnn gitmesini nerdik. neri toplant
bileimi tarafndan bir artla kabul edildi: ABD devletine ortak bir mektup
yazlacak, bu mektupta gelen heyetin drt paradaki Krdistan halk adna
geldii belirtilecek ve bu mektuba tm rgtler imza atacak ve ilk imza PKKnin
olacakt. Biz, bunu kabul ettik. Fakat sonradan bir komisyon tarafndan
hazrlanan metni uygun grmedik. Bu bir krize yol at. Bunun zerine
Amerikaya gitmek iin Londrada olan Mam Celale bildirildi. Ahmet Bamerni ile
birlikte kendisiyle yaptmz telefon grmesinde Mam Celal bizim
tarafmzdan mektubun yeniden yazlmasn nerdi. Bunun zerine mektubu
yeniden kendimiz kaleme alp hazrladk. Hazrlanan bu metin ngilizceye
evrilmi ve nemli blmleri giden heyeti temsilen smet erif Vanl tarafndan
Washingtondaki toplantda okunmutu. Heyette Gney Krdistan adna Celal
Talabani, Kuzey Krdistan adna smet erif Vanl, Dou Krdistan adna ise
KDPnin (ran-Krdistan Demokrat Partisi) Avrupa temsilcisi Kek Fetah
bulunmaktayd. Bunlarn beraberinde Kendal Nezan vb baka giden kiiler de
vard.
Heyet ABDden dndkten sonra bu kez Trkiye cumhurbakan Turgut zal,
Celal Talabaniyi Trkiyeye davet etti. Bunu da yle rendik: Talabani, nder
Apoya iletilmek zere kapal bir zarf verdi. Biz, nder Apo adna yazlm
mektup veya raporu hibir zaman amazdk, genel bir prensibimizdi. O nedenle
mektubu amadm. Fakat telefonla nderlie byle bir mektubun olduunu ve
acil cevap verilmesi gerektiini bildirince a, oku, zetle bilgi ver, ona gre
cevap verelim dedi. Bunun zerine mektubu atk. Arapayd. Bir arkada
vastasyla tercmesini yaptk. Mektupta Turgut zaln Cengiz andar
araclyla kendisini Trkiyeye davet ettiini, Trkiyeye gidiinin Krt
sorununun zmnde nemli bir frsat olabileceini, kesinlikle hareketimizin
herhangi bir kayg duymamas gerektiini, eer Trkiye ile ilikiler geliirse
bunun asla PKKye kartlk temelinde olmayacan, hibir zarar
verilmeyeceini, tersine faydalar olacan yazyor, nderlikten gidiine olur
vermesini ve desteklemesini istiyordu. Okuduktan sonra nderlie zet olarak
bildirdim. nderlik bunun zerine baz uyarlar yapt. Bu temelde olursa olabilir,

dedi. Ben de nderliin gr ve uyarlarn ilettim, kendisi zaten gitmek

zereydi.
Ne yazk ki d glerin bu biimde iliki kurma araylar, beraberinde Krtler
arasnda gelien birlik ve ulusal kongre srecini de boa karmtr. nk
bundan sonra Gneyli gler ulusal kongre almalarndan ekildiler. Ulusal
kongre almalarnn boa kmas Krt hareketi asndan nemli dzeyde
frsatlarn kamasna neden olmutur. nk krfez sava Krdistanda olduka
elverili koullar yaratmt. Krt rgtleri arasnda bir ortak cephe ya da g
birlii gibi bir oluum gelimi olsayd koullar Krt halk lehine
dntrlebilir, dnemin boluundan yararlanarak, erkenden zgr bir
Krdistan gelitirilebilirdi. Ancak Gneyli glerin ekilmesi bu projeyi boa
karmt. Ulusal kongre almalarn yrten komite ilevsiz kalm,
almalar kendiliinden sona ermiti. Bugne kadar da byle bir toplant
olmamtr.
Halepe katliam ardndan Gney Krdistanda ciddi bir pemerge faaliyetinin
olmamasndan ve Dou Krdistanda da benzer bir durumun yaanmasndan
dolay Kuzeyde hem gerilla hem serhildan alannda nemli bir gelimeyi
yaayan hareketimiz PKK, mcadeleyi yrten ve halka mit veren tek g
haline gelmiti. Bu konuma denk bir askeri izgi izleyebilseydik, Botan-Behdinan
sahasnda denetimi gelitirme sreci yaanabilirdi. Bunun drt parada da
destek bulma koullar vard. nderlik olas gelimeleri ngrerek, byle bir
perspektifi hedef olarak belirlemiti. 1991 ylnda bunun iin koullar daha fazla
olgunlamt.

Krfez Sava srecinde yaanan taktik yetersizlikler

1991 ylnn Mart aynda PKK hareketinin ykselmesine paralel olarak bata
Cizre, Nusaybin ve giderek Kuzeyde yaygnlaan halkn tanklara kar gs
gererek serhildan gelitirmesinden etkilenen Gney Krdistandaki halk,
Saddam rejiminin zayfladn grnce mstear denilen ete balarnn da
katlmyla 5 Marttan itibaren ayaklanma srecini gelitirdiler. Ayaklanma
ncesinde ABD Krfez savayla Iraka mdahalede bulunmutu. Irak, ABDye
kar savamak zere ordusunun nemli blmn Gney Iraka kaydrnca,
Krdistanda bir boluk domutu. Doan boluun da etkisiyle ayaklanma
yaygnlaarak tm Gney Krdistan sard.
Gelien ayaklanmaya PKK gleri de eitli biimlerde katlm gsterdi.
Glerimiz birok yerde Irak askerlerini silahszlandrd. Zaxo, Batufa, Begova
bata olmak zere, civar alanlarda bulunan Irak askeri glerine yaplan
saldrlar ve glerin teslim alnmasnda gerilla gcnn ncl ve aktif rol
bulunmaktayd. Sava durunca Saddam glerinin yeniden Gney Krdistann i
hatlarna doru ynelmesi zerine Gney halk yeni bir g dalgasyla kar
karya kald. Glerle balayp devam eden sre muazzam olanaklar

dourmutu. Hem silahlanma, hem de var olan boluu doldurarak, bir sistem
tesis etme bakmndan nemli olanaklarn domasna neden olmutu.
Uluslararas glerin BM nclnde kurduklar eki G ile 36. paralelin
kuzeyinde gvenli blgenin oluturulmas sonucu Saddam gleri ekilmek
zorunda brakld. Gney Krdistan halk BM denetiminde tekrar yerlerine
getirilerek yerletirildiler. Bu dnemde PKK gerilla gleri hem Gneyde, hem
Kuzeyde gl bir konuma ulamlard. Koullar birok adan msaitti. Yeni
bir kn yaplmasnn zemini fazlasyla vard. Gneyde halk ayaklanmas,
Kuzeyde Cizre ve Nusaybinle balayan serhildanlar Krdistann her tarafna
hzla yaylmaktayd. Yine ayn dnemde Kuzey ve Gneybat Krdistandan
youn katlmlar gerekleiyordu.
Aslnda tam da Botan-Behdinan sava hkmetini ilan etme ve zellikle de
Gneyde oluan koullara mdahale ederek etkinlik salama imkan
dahilindeydi. Ancak bu dnemdeki ynetimimizin bunu deerlendiremedii,
hatta Gneyin i hatlarndaki glerimizi tehlike var diye zirvelere ekerek,
kendisini etkisiz kld ak bir gerektir. Bylece nemli frsatlarn karlmas
ve doru deerlendirilmemesi pratii yaanmtr.
te yandan Trk devleti gelien ve hzla yaylma gsteren gerilla hareketi ve halk
serhildanlarna kar nasl bir yaklam gstermesi gerektiini henz
netletirmemiti. zellikle zal, Misak- Milli snrlarnn esas alnmas gerektii
ve bu eksende Krtlere hamilik yapma yoluyla Iraka bir mdahaleyi dnme
ekseninde younlayordu. O sreteki Genelkurmay Bakan Necip Torumtayn
muhalefetiyle bu dnce pratikletirilmedi. Siyaseten kendini mdahaleye
hazrlayan Trk devleti, mdahale edemeyince bu sefer ofsaytta kalarak ne
yapacan bilmeyen bir pozisyonda debelenmeye balad. Bu durum Trk
devletinin Krt sorununa nasl bir yaklam gstermesi gerektii konusunda
ikircilikte kalmasna neden oldu. Kararszln nedeni Trkiyenin seim
dneminde bulunmasnn yaratt etki de olabilir. Ancak serhildann ve
hareketin hzla gelimesi Trk devletini hazrlksz yakalamt. Bu durum her
halkarda PKK iin nemli bir frsatn domasna yol at. nderliin taktik
yaratclyla siyasi planda hi kimsenin beklemedii SHP ile ittifak
gerekletirilerek, seime girildi.
Bu seim srecini ve SHP ile seim pazarln bizzat yrtmtm. O zamanki
HEP Genel Bakan zerinden Hikmet etin ile pazarlk tartmalarn yrtm,
ittifak artlarn belirlemitik. Bu adan gerekleen ittifak PKK ile SHP
ittifakdr ve bu seimde Krdistan ulusal zgrlk hareketi ilk kez kitlesel
gcn ortaya koyarak baar salamtr.

Gerillann hamlesel k ve yaygnlamas

Bu srete siyasal koullar gerillann gelime ve zafer elde etme zeminini

olduka gelitirmi bulunmaktayd. Ancak gerilla tarafndan ok doru

deerlendirilemedi. Gerilla stratejik hamleye ynelip sonu alacana, snrda

karakol basknlarn gerekletirmekle urat. O dnemde verilen perspektif
ekseninde yrtlmesi gereken sava tarz karakol basknlar gerekletirmek
deildi. Sava taktii kapsaml halk ordusunun oluturulmas ve kurtarlm
alanlar oluturmak zerine kurulu idi. Fakat sava yrten komuta bu tarz
gerillaya yedirememi, bunun yerine kendi apnda baarl olabilen karakol
basknlaryla gerillay oyalamtr.
Zamann Jandarma Genel Komutan Eref Bitlis kar bir taktikle, vurulabilecek
her karakolu boaltarak, gerilla hamlesini etkisiz klmaya alyordu.
Karakollarla beraber kyler de boaltlyordu. Kylerin boaltlmasnn gerilla
asndan snrl biimde olumsuz etkisi olsa da, arazide denetimi salama
bakmndan gerilla iin avantajl ynleri de vard. nk alan gerillaya daha fazla
alyordu, manevra sahas ve slenme alan daha fazla genilemekteydi.
Karakollarn boaltlmasyla beraber gerillaya alan geni alanlar iyi
deerlendirilemedi. Bunun nedeni glerin nemli oranda Drtl ete kontra
pratiinin gelitirdii sava tarznn etkisinden tam kurtulamamas, alldk
sava tarzn esas almasdr. Karakol basknlarnn olumlu yanlar olmakla
birlikte, alan kurtarma perspektifinden uzak bir tarzn gelitirilmesi giderek
Trk ordusunun toparlanmasna zemin sunmutur.
zellikle Agit arkadan ehadetinden sonra fethetme tarzndan uzaklalmt.
Agit arkadan tarznda keskin ve yksek saldr ruhuyla fethetme tarz hakimdi.
ehadetinden sonra bu tarz fazla uygulanamad. Agit arkadan Eruh eylemi bir
fethetme, ele geirme eylemiydi. Fakat daha sonra sa savunmac bir anlayla
sava tarznda bir rkeklik ve pasiflik gelimiti.
Ancak 1990 yl boyunca gelien birok atma ve zellikle Cudi gibi alanlarda
sonu alc eylemlilikler giderek gerillada yeniden saldr ruhunu gelitirmiti.
nceden de belirtildii gibi Ahmet Rapo ve Mehmet Xaltlarn eylemi bir kvlcm
gibi olmutu ve ondan sonra giderek gerillada saldr ruhu etkinlik kazanmaya
balamt. 199192 yllarnda snr hatlarnda olan ri, Vargenima, Helena,
Nrveh (Tadelen) karakollarna dnk gerekletirilen eylemler baarl
eylemlerdir. Bu eylemlerde karakollar drlm, dmana ar darbeler
vurulmutur. ok gl bir saldr ruhuyla karakollarn ele geirilerek
drlmesi eylemleri Apocu ruhun sava yapda arpc bir da vurumuydu.
Aslnda bu ruha dayanarak yenilmez bir ordu ve alamaz bir kurtarlm alan
gereine varmak mmknd. Fakat bunun iin sadece ruh yetmez. Gerek bir
taktik nclk, plan, program ve amaca kilitlenmi, dnem taktiini uygulamada
kararl bir komuta gereine ihtiya vard. Aslnda tek olmayan buydu. Ruh ok
yksek, katlm ok fazla, halkn destei ok bykt. Btn bunlar bir devrimi
yapmak iin yeterli verilerdi. Ancak devrim iin devrim komutanlarna ihtiya
vard. Silahl mcadelenin nclk ettii bu devrim komutansz olamazd. Bizde
olmayan ve gelimeyen ite budur. ok byk komutanlar, deerli arkadalar
kmad deil, fakat dnemin btn sorularn cevaplayacak dzeyde kendini
sava ve taktik konularna yatrm, younlaan, derinleen ve giderek byk bir
zafer gc haline dnen komutalama gelimedi. Dier yandan karakol
basknlaryla ortaya konulan cesaret, yine bu eylemlerin kitlelerde yaratt
moral kmsenemezdi. Fakat dneme cevap olmas iin yeterli deildi.

Dnemin gelimeleri, beraberinde bir devrimsel sreci yaratacak gelimelerdi.

Bu gelimeleri bir devrimsel srece dntrerek yeni bir tarihsel sreci
baaracak taktik nclere ve komutanlara ihtiya vard. Fakat erken iktidar
hastalnn kene gibi yapmas, Krtn kendini kolay aldatan psikolojik ruh
hali, birka eylemle zafer sarholuuna yol aan pratik davranlar bu muazzam
devrim imkanlarnn buz gibi eriyip gitmesine yol amt.
Gerilla asndan dnemin en nemli gelimesi, IV. Kongre sonras yapt
hamleyle tm lkeye yaylm olmasdr. zellikle o zamana kadar bizim iin bir
bermuda genine dnen Garzan alannn almas ve bu almn yaratt
ruhla Erzurum, Serhat ve Amed btnselliinin kurulmas ulusal heyecann
yaratlmas asndan en nemli gelimelerden birisiydi. Bu byk alm
gerekletiren byk komutan Otomatik Mervan, Hayri (Urfal) ve Dr. Kendal
arkadalarn gerek bir fetihi karakterle alana girip gl bir temel atmalar
gnmze kadar izi devam eden gelimelerin temeli olmutur. Fakat ne yazk ki
bu arkadalarn erken ehadetleri Kuzey alannda daha da ilerletilecek gelime
dzeyini frenlemitir. Bata Dr. Kendal arkadan bir basknda ehit dmesi
yaand. Daha sonra kendi alanna hakimiyet kuran Otomatik Mervan ve Hayri
arkadalar bir ikili gibi eyaleti gl tutmulard.
Dersime Dr. Baran arkadan ulamasyla srecin daha da derinleerek
kalclamas salanmt. iyar arkada (Kazm Kulu) ve daha sonra Dr. Baran
arkadan Dersimdeki almalar hareketin alandaki itibarn pekitirmiti. Bu
dnemde byk kitlesel gelimeyi yaamasna ramen Amed eyaletinde
gerillann durumu iyi deildi. Burada Zeki unsuru sorumluydu. Fakat Drtl ete
pratiinden dolay hem yap tarafndan fazla kabul grmyordu, hem de
kendisinin hakimiyetsizlii Amed eyaletinde gerillada bir boluk yaratyordu.
ok byk bir ordulama imkan ortaya kmasna ramen bu yeterince
deerlendirilemiyordu. Yeni savalarn gvenliksiz kamplarda tutularak hedef
haline getirilmesi yannda birok adan yeni katlmlarn heder edilmesi ve
adeta bymenin nne geen bir pratiin sergilenmesi yaanyordu. Buradaki
bu olumsuz pratik olmasayd, aslnda Amed zeminindeki ordulama boyutu ve
gelime dzeyi ok daha yksek dzeyde olurdu. Bunu fark eden nderlik,
Garzan eyalet komutanln Hayri arkadala birlikte yrten Otomatik Mervan
arkada Amed eyaletine mdahale olarak gnderme perspektifini verdi. Amed
eyaletine gemek zere Siirt merkeze bal bir kyde kk bir grupla beklerken
baz kontra gler tarafndan evin baslarak Mervan arkadan ehit edilmesi ok
byk bir talihsizlik olmutur. Bu talihsizlii ikinci bir talihsizliin izlemesi ise
gerekten acnn boyutunu derinletirmiti. Mervan arkadan kimler tarafndan
ve nasl ehit edildiinin aa karlmas iin nderlik Avrupa zerinden Hayri
arkadaa talimat verdi. Talimat, Hayri arkadan olay yerine mdahale etmesi,
yaanan komployu aa karmas biimindeydi. Zaman k ortasyd. K,
Garzan eyaletinde ok sert geer. Normalde bu ayda hareket edilmesi hemen
hemen imkanszdr. Fakat Avrupa zerinden nderliin bu talimatn alan Hayri
arkada derhal harekete geerek Siirte gitmeye alr. Hayri ile Avrupa irtibatn
salayan ehit Ozan Mizgin arkadat. Hayri arkada, Tatvana yakn bir yere
gelerek talimatn detayn almak iin telefonla Avrupa ile ilikide olan Ozan
Mizgin arkada bir kye arr. Mizgin arkada kye giderek Hayri arkadala
buluur. Fakat tam o esnada kyde bir panik havas gelierek, askerin geldii
haberi verilir. Kyde yle bir bilgi yaylm. Bunun zerine sivil elbiseli olan

Mizgin arkada kyde kalr. Hayri arkada ise beraberindeki 56 kiilik arkada
grubuyla kyn dna kar. Tam bu esnada kyn arkasnda bulunan vadide
byk bir olay yaanr ve bu arkadalarn tm n altnda kalarak ehit
derler. Asker geliyor bilgisi de yanl kar. Kyller yardma gitmi olsalar da,
deerli komutan Hayri ve beraberindeki arkadalar kurtarlamz. Byk bir
znt iinde Mizgin arkada, Avrupa zerinden partiyi bilgilendirir. Eyalet
adeta komutansz kalmt. Byk bir fetih hareketini gelitirerek, eyaletin btn
blgelerine g yerletiren fetih komutanlar ehit dmlerdi. Bunun zerine
ehir almasnda bulunan Ozan Mizgin arkada ile o zaman takm komutan
olan ehit Kemal Sperti arkada birlikte eyalet komutanln yrtmek zere
grevlendirildiler. Birinci dzeyde Mizgin arkada grevlendirilmiti. Kendi
almalarn yrtme ve hareketle ilikiyi srdrme amacyla Mizgin arkada
daha ok ehirde kald iin Kemal arkada da yardmcs olarak glerin
bandayd. Bu durum, 11 Mays 1992de Ozan Mizgin arkadan bulunduu evin
baslmasyla dmann eline gememek iin tabancasyla fedai eylemini
gerekletirerek ehadete ulamasna kadar srmtr.
Garzan eyaletinde yaanan bu byk talihsizlikler Kuzey eyaletlerinde hareketin
hamle srecini ok olumsuz etkilemiti. zellikle bu komutan arkadalarn
fetihi karakterleri Kuzeyin dier eyaletlerine de yansm olsayd, byk
gelimelerin yaanmas mmkn olabilirdi. Ancak pe pee yaanan bu
talihsizliklerden dolay sre vasat gemitir. Durum byle olunca o dnem
stanbul sorumlusu olan ehit Mahsum (Ali hsan karde) ve daha sonra yine
onun yerine geen ve baarl bir pratik sergileyen ehit Ayhan ifti arkadalar
Zekinin yardmclar olarak atanmlard. Bu dnemde Zeki unsuru eitli
desteklerle ancak ayakta tutulabiliyordu. Onun esas hakimiyet salamas ve daha
sonradan da kendisini kaybetmesine yol aan bir dzeyde gndemlemesi 92
srecinde yaanmtr. 92de lke genelinde ve en ok da Amedde yaanan
byk gelimenin yaratt etkiyle toparlanma yaanrken, bu unsurun bu
gelimeyi biraz da kendisine mal etmesi temelinde yanlg dzeyi derinlemitir.
Kuzey eyaletlerinde yaanan bu durum ile Gney eyaletlerinde (snr hatt)
eldeki muazzam imkana ramen salt baz karakol basknlaryla yetinme pratii
srecin yeterince deerlendirilmemesini beraberinde getirmiti. Daha ileriye
doru yrmesi ve kurtarlm alanlar yaratarak yeni bir dnemi balatmas
gerekenlerin erken iktidar hastalyla kendilerini yaatmalar sreci tkatan en
temel bir tutum olmutur.
Denilebilinir ki, eer o dnemde nderliin ortaya koyduu planlama perspektifi
temelinde eyaletlerde bir mcadele sreci geliseydi, 91 ve 92 yllarnda ok
byk gelimeler yaanabilirdi. Kurtarlm alanlara doru yrmek mmknd.
Byle bir gelime ise zm nndeki tm engelleri ortadan kaldrrd.
nderliin zm yntemi Trk devletini Krdistandan skp atma temelinde
deildi. Demokratik zmn nn aacak, ama PKKyi de g yapacak
kurtarlm alanlar yaratmak eksenliydi. Kurtarlm alanlar yaratarak devleti
zme zorlama yaklam n plandayd. Bu planlamann tutmas iin gerillann
gl bir atlm gerekletirmesi gerekiyordu. Halk da ayn paralelde
serhildanlar gelitirerek, gerillay tamamlayacakt. Bu eksende gelitirilecek bir
sre zmn gelimesine neden olacakt.

Gerilla, belirttiimiz nedenlerden tr roln oynayamad. Esas olarak da

nderliin gelitirmeye alt taktik ynelim ve tarz kavrayamad ama
Krdistan halk oynamas gereken rol byk bir baaryla oynad. 1992 Newroz
ve 15 Austos kutlamalarnda bata rnak, Cizre ve Lice olmak zere
Krdistann birok yerinde halkn gelitirdii gl ayaklanmalar takdire
ayandr. Ackl ve trajik olan ise gerillann halk ayaklanmalarndan habersiz
olmasdr.
rnak halk 15 Austos 1992de silahl ayaklanma balatm, polis merkezi de
dahil olmak zere btn ehri ele geirmiti. Ele geirilmeyen tek yer askeri
tugay tarafdr. Burada da grld gibi Krdistan halk bir ayaklanma
psikolojisine sahiptir. Ama ne yazk ki, halkn ykselttii ayaklanma tutumu,
gerilla cephesinde gerekli cevab bulamamtr. Botanda ayaklanma srasnda
rnak halk yalnz kalm, gerilla vermesi gereken destei verememitir.
Baz Trk devlet yetkilileri o ayaklanmay PKKnin yaptn sylemektedirler.
Bu, koca bir yalandr. Elbette ki ayaklanmay gerekletiren halkmz PKK
ruhuyla bunu balatmtr. Ama fiili olarak, brakalm PKKnin silahl ayaklanma
balatmas, balatlan ayaklanmadan oradaki glerimizin haberi bile yoktur.
PKK silahl halk ayaklanmasn yapmak istedi, baaramad trnden
yaklamlarn gerekle hibir alakas yoktur. PKK adna orada hareket eden
gerilla komutanlar byle bir giriimde dahi bulunmamlard.
Halkmz nderlik perspektifleri nda hareket ederek, dnemin ihtiyalarna
cevap olma pratiini sergilerken, gerilla komutanlar erken iktidar hastalyla
kendine sevdalanmay yaamaktayd. Bir-iki karakol basm, her yerden gerillaya
bol imkanlar akmtr. Katlm yapanlardan beenmediini saflara almam, yine
birok eyalette katlm iin gelen kadn sava adaylar tam bir erkek
egemenlikli mantkla geri gnderilmilerdir. Erken iktidar hastalna kaplarak
oluan imkanlar ordulamann hizmetine konulmam, aksine arur edilmitir.
Bylece muazzam tarihi imkanlar buz misali eritilip bir kenara atlmtr. Bu
dnemde gerilla komuta tarznn yaad yanlg iler acsdr.
Bu tarzn da gsterdii gibi IV. Kongre her ne kadar kontravari pratie son
vermi olsa da, yllardr varln bir ekilde srdren sa savunmac anlay
tmden atramamtr. Sa savunmac sava tarz, Krt kyl isyanclnn
biraz modernlemi biimidir. Tarz, dman gelirse kendi zeminimde atrm,
gelmezse yerimde dururum, bazen de fiyaka basmak iin gider bir karakol veya
karakol tepesini basarm biimindedir. Nedeni komutann ruhta yaad
geriliktir. Buna inan zayfl demek de mmkndr. nk bilindii zere
sava nce dnce ve inanta kazanlr. Dnce ve inancna kazanmay
yedirmeyen bir komutan, sava sahasnda da baarl olamaz. Savalarda
mthi bir fedailik vardr, bu fedai ruh karakol basknlarnda ok net
grlmtr. Militan yapda Apocu zafer ruhu srekli varln gstermitir ama
komutadaki iktidar hastal ve sa savunmac anlay bunun nnde ciddi engel
tekil etmitir.

Savata muhabere sisteminin gelimesi

Mcadelenin gelimeye balad, ilgili ilgisiz btn toplumsal kesimleri

etkiledii 1990l yllara kadar teknik iletiim aralar fazla kullanlmamaktayd.
Kald ki bu yllarda tm dnyada toplumsal dinamikleri deiime uratan ve yeni
gelimelere yn veren teknik devrim yaanmaktadr. Ancak henz yaygnlk
kazanmamt. Biz de fazla ilgi gstermiyorduk. Bu nedenle 1990 ylna kadar
teknik iletiimden hi yararlanmadmz sylersek yanl olmaz. Geri zaman
zaman telsiz cihazlar elimize geiyordu ama sistemli kullanmay bir trl
beceremiyorduk. Daha 1980de elimize el telsizi getii olmutu fakat
kullanlmayp, yere gmlmt.
Daha sonra 1988 yllarnda bir dost Avrupadan bir cihaz getirmiti. Bir dinleme
cihaz olmakla beraber, tam olarak ne olduunu zememitik. Radyoya biraz
benzeyen bir aletti, yaplan denemede dman muhaberesinin dinlenebildiini
grmtk. Fazla anlamadmz ve niin gnderildiini zemediimiz iin
kullanma ve yararlanma durumunda olamadk. Yine Trk ordusundan zaman
zaman telsiz ele geiriliyordu. Ama sistemli bir dzeyde kullanma durumu
gelimemiti, nk telsizle yaplacak konumalardan hemen yer tespiti
yaplaca dnlyordu. Bu nedenle konuma deil sadece dman
muhaberesini dinleme temelinde kullanlmt.
1990 ylnda Avrupada teknik iletiim aralarndan yararlanmak zere baz
aratrmalar yrttk. Telsiz sisteminin nasl kurulabileceinden tutalm,
nereden ve nasl satn alnabileceine kadar bir dizi aratrmadan sonra tanesi
5000 Marktan iki adet ksa dalga zerinden iletiim kurabilen byk telsiz
dediimiz cihaz satn alnd. ekim mesafesi yzlerce kilometre olarak
belirtilmiti, ama buna pek inanmadk, yine de satn alnp nderlik sahasna
gnderildi. Bilgilerle beraber cihazlar nderlie ulatnda, nderlik de uzun
mesafelerden grme yapabileceine pek inanmamt, ama yine de deneme
kabilinden bir cihazn Haftaninde bulunan Cuma arkadaa gtrlmesi
talimatn verdi. Bylece cihazlardan biri Haftanine gnderilirken, dieri de
Lbnandaki Mahsum Korkmaz Akademisinde braklmt. Her iki yerde
bulunan byk telsizlerin kullanm konusunda bilgilenme olmad iin, ilk
bata antenler yere serilerek, ses denemeleri yaplmaya allmt. Clz da olsa
karlkl olarak seslerin duyulduu grldkten sonra, antenler daha salkl
kurularak konumaya balanmtr. Byk telsizlerle iletiimin olduu
netletikten sonra, nderlik o cihazdan ne kadar bulursanz gnderin diye
Avrupaya talimat verdi. Bylece bu telsizler Avrupadan alnp gnderilmeye
baland. Bu yldan sonra eyaletlerle dorudan iletiim salanmaya baland.
Kk el telsizlerinin gerillada kullanlmaya balanmas da dierine benzer
yanlar iermektedir. Sadan soldan birka tane bulunmutu ama kullanm
ihtiyac karlamaktan ok uzakt. 1992 yl balarnda Avrupadan 50 adet el
telsizi satn aldk. Haftanine gidilirken bu cihazlar oraya gtrlp eitli
eyaletlere datld. Fakat ekim mesafeleri zerine hala bir bilgimiz yoktu.
Burada arazide yaplan denemeler sonucu nnn ak olmas halinde uzun
mesafeden iletiim kurabildii anlald. Daha sonra yava yava kullanmay

rendike, vadi dnda kalan her yerde ekim gcne sahip olduunu renmi
olduk.
Fakat kk el telsizleri arasnda bir nevi santral grevini gren role sistemini
bilmediimizden kaynakl zaman zaman iletiim sorunlar devam etmekteydi.
nk kk el telsizleri FM band zerinden balanty salamaktadr. Bu
nedenle vadi ya da iki balant noktas arasnda yksek bir tepe varsa, ekim
yeteneini yitirmeye balyordu. Bunun zerine yksek bir tepeye karlan bir
arkada role grevini yerine getiriyordu. Haftaninde Xanturun stne Bagok
koduyla bir arkada yerletirildi. lk role biimindeki muhaberemizin ismi Bagok
oldu. ok deerli gen bir arkada olan Bagok arkada daha sonra 92 Gney
savanda yaraland ve sonrasnda ehit dt.
Avrupadan getirilen 50 cihaz eyaletlere datld. Kk el telsizleri 1992 ylnda
bu biimde yaygnlk kazanmaya balad. Teknik iletiimden yararlanmamz bu
yllarda byle gerekleti. Daha sonra bu cihazlarn Ortadouda da bulunduu
anlald ve artk sadece Avrupadan deil Ortadoudan da temin edilmekteydi.
1992 yl ncesinde Trk devleti, gerillay ihbar etmeleri amacyla ky
muhtarlarnn evlerine telefon balamt. zellikle Amed, Dersim ve Erzurum
eyalet gleri zaman zaman rgtle balantlarn bu telefonlar zerinden
salamaktaydlar. Ayda bir sefer veya gerekli olduunda bir grup bu kylere
karlyor, nderlie aktarlacaklar varsa Avrupa zerinden nderlie
aktarlyordu. nderlik de ayn hat zerinden eyaletlere aktaracan
aktaryordu.
Byk telsizler gelimeye baladktan sonra, artk tm eyaletlerle gnlk diyalog
salama imkan dodu. nderlik her eyaletle gnlk ilikiye geerek,
perspektifler vermeye balaynca, mcadelemizde iletiim sisteminde yeni bir
sre gelimeye balam oldu. ncesinde talimatlar elden eyaletlere gidiyordu.
Bu da aylar, hatta bazen bir yl buluyordu. rnein Dersime ylda sadece bir iki
kere gidi oluyordu.
Grld zere muhabere sisteminin gelimesi mcadelede nemli etkiler
yaratmtr. Bu sistemin 9192 ylnn hzl byme temposunda rol fazladr.
Muhabere sisteminin gelimesi ve teknik aralarn kullanlmasyla nderliin
annda her yere ulama imkanna sahip olmas sava sahasnda byk apl
sapmalar da nlemitir. nderliin telsiz konumalarn dman dahil olmak
zere, tm sava ve komuta yaps dinleyebiliyordu.
Dmann da dinlemesinden kaynakl iletiim sisteminin zararlar olmakla
birlikte, yararlar daha fazla olmutur. Kimin nerede olduu, ne tr sorunlar
yaad gibi hususlarn dman tarafndan da bilinmesine yol ayordu. Yine,
PKKde byk ve kk telsiz kullanm gelitikten sonra, dmann ajan
szdrma faaliyetlerinde azalma yaand. nk buna ok fazla ihtiyac
kalmamt.
zellikle son yllarda buna telefon ve internet kullanm da eklenince, dman
rgtsel gelimeleri an anna takip etmede byk bir ansa sahip olmutur.
rgt bu iletiim aralarn bir tedbir almadan kullanmaya devam ederse

tamamen denetim altna girmi olacakt. Zaten dikkat edilmeyen yerlerde bu

biimde denetime giren, bylece darbe yiyen glerimizin says az deildir.
Grld gibi uzun yllar iletiim aralar kullanlmamasna ramen Krdistan
zgrlk hareketi, rgtsel sistemi iletmekten ve byk gelimeler yaratmaktan
geri durmamtr. Teknik olmazsa, mcadele olmaz yaklam tmden yanl bir
yaklamdr. Bunun pratik ifadesi, PKKnin 90l yllara kadar baaryla yrtt
mcadeledir. Tmden kurye kullanmaya dayal sistem bilgi szdrlmasn en az
dzeye indirgemitir. Bu yllara kadar dmann PKK faaliyetleri hakknda pek
bir bilgisi bulunmamaktadr. Sahip olduu bilgiler saflardan kaanlarn
verdikleri derme-atma bilgilerle snrl kalmaktadr. PKK hakknda dmann
bilgi sahibi olmamasyla beraber, PKKye kar baar elde etmesi de mmkn
deildir. Teknik iletiim aralarnn dman denetiminde bulunduu
noktasndan hareketle, teknikten yararlanmayalm denilmemektedir. Elbette bir
muhabere sistemimiz olacaktr ama bu daha ok rgtl, bilinli, ifreye dayanan
ve deiik tekniki yntemlerden istifade ederek, gizlilii muhafaza eden bir
rgtlenmeyle olmaldr. Bununla birlikte en geerli ve doru yntemin
gnmzde de elden iletiimi salayan kurye sistemi olduu kesindir. Aksi halde
byk zararlar verilecei ve hareketin tm pratiinin denetim altna girmesi
kanlmaz olacaktr.

Mahsum Korkmaz Akademisi

nsanlk ve toplumlarn tarihine yn veren btn byk dnce ekolleri

kurduklar eitim sistemine dayanarak varlklarn srekliletirmilerdir.
zellikle dnsel sistematii salamas ve toplumda yaam tarzna
dntrmesi itibariyle mabetler belirleyici kurumlar olmulardr. slamiyette
camiler, hristiyanlkta manastr ve kiliseler, Yahudilikte sinagoglar ve antik
Yunanda felsefe okullar olutuklar dnemden gnmze kadar tarihe yn
vermilerdir. Bir mabede sahip olmakszn dncenin tarihsellemesi mmkn
olmamtr.
Apocu dnce ve felsefenin tarihten szlp gelen insanln ortak deer
yarglarnn bilekesi olarak anlam bulmas, bir mabede sahip olmasn zorunlu
klmtr. Bu anlamda Mahsum Korkmaz Askeri Akademesi tarihsel benzerlerin
icra ettii grevi karlamada zerine deni yapmada nemli bir adm olmutur.
Zira PKKyi Krdistanda temel yaam biimine dntrmesi ve gerillann
Krdistanda oturmasn salamas bakmndan Mahsum Korkmaz Akademisi
byk rol oynamtr. Sadece dnemsel baz grevleri yerine getirmesi
bakmndan deil, alanlara sava, komutan ve ideolojik, siyasal kadro
yetitirmek ve doru mcadele izgisini oturtmak asndan da tarihte yeni bir
r amtr.
Askeri bilim ve teknii ilk etapta Lbnan sahasnda Filistinlilerden rendik.
Ancak Lbnan zemininde sonradan alan akademide grdmz eitim sadece
teknik askeri bilgilerle snrl deildir. deolojik eitimin derinletirilmesi, inan
ve kararlln gelitirilmesi okulu olarak ordunun temeli de orada atlmtr.

Sonrasnda orada alnan eitim Krdistann zgn koullarna uyarlanarak, Krt

halknn makus kaderi deitirilmitir.
1986 ylnda Lbnan sahasnda III. Kongrenin gerekletirildii salonun
Mahsum Korkmaz Akademisine dntrlmesiyle gerilla ordulamasnda
gelime yaanmaya balanmtr. nk halk ordusu olan ARGK rgtlendirilmi
ve okul kuruluu ilan edilmitir. Mahsum Korkmaz Askeri Akademesinin ald
1986 ylndan 1992 ylna kadar gelien sre ok nemli gelimelere yol
amtr. Binlerce gerilla bu akademiden geerek, yeniden ekillendirilmi ve
sava sahasna aktarlmtr. Akademide eitilenler, grd derslerle kiilikte
yaadklar dnm temelinde adeta yeniden bir douu yaamaktayd.
Akademide alt ay ya da bir yl kalan birok arkadan giderken toprandan bir
avu yediklerine, ceplerine koyup kendileriyle gtrdklerine bizzat ahit
olanlardanm. nk yeniden dou yeri olma gibi ilevsellikle, insanlar tm kir
ve pasndan temizliyordu. Akademinin ismi her ne kadar askeri olsa da, ncelikle
ideolojik eitim verilerek, kiinin yeniden ekillendii bir ocak halinde bir felsefe
okulu olarak derinlemeyi yaamtr. nderliin katlm salad derslerle
akademi herhangi bir devlet sisteminin gelitirdii akademilerden ok daha
farkl olarak, kiilik ekillenmesini gelitirme gcne ulam ve bir devrim okulu
roln oynamtr. Elbette ideolojik eitimle birlikte askeri bilin, bak as,
ruhu ve yaam tarz da verilmekteydi. nsanlar Avrupadan, Trkiyeden, lkenin
eitli yerlerinden klasik Krt bak asyla ve egemen dzenin etkileri altnda
ekillenen bir zihniyet oluumu iinde geldikleri akademiden insanlk, a, deer
yarglar ve komnaliteye dayal kiilik dzeyinde yeniden gerekleerek
ayrlmaktaydlar. Akademi bir tr insan laboratuar grevi grerek, kiilerin
zmlemeye tabi tutulup, analiz edildii ve yeniden ekillendii bir yerdi.
zellikle III. Kongrede nderliin ifade ettii Burada zmlenen an deil tarih,
kii deil snftr belirlemesi akademinin temel iar olmutur. Yaama,
zgrle ve mcadeleye dair olan her bilgi birikimi burada edinilmitir. PKK
hala Mahsum Korkmaz Akademisinde grd eitime dayanarak
yaayabilmektedir. Hem askeri taktik, teknik olarak grlen genel eitimler, hem
de ideolojik, felsefi dzeyde nderliin verdii dersler ordumuzun temeli haline
gelmitir. Bu anlamda burada hazrlanan gerilla gruplar her yl eyaletlere
takviye olarak gnderilmitir.
Ancak bunca emek ve muazzam abalarla hazrlanan gruplarn eyalet
ynetimleri tarafndan doru deerlendirildiini belirtmek mmkn deildir.
Kukusuz her eyalet srekli ayn yaklamla yaklamamtr. Ama ou zaman
deerlendirme noktasndan uzak kalmlardr. rnein ilk srelerde
akademiden giden gruplarn grdkleri eitimin etkisiyle izgi d anlaylara
tank olduklarnda gsterdikleri reaksiyonlar krmak iin eyalet ynetimleri
bunlar doldurulua getirilmi, gereklerin farknda deiller, unlara bir ar yk
verin akllar balarna gelsin trnden yaklamlarla boa karlmtr. Sava
sahasna giden gruplar adeta pratik zorluklarla kar karya getirip, teslim alma
abalarn younlatrmlardr. nk genellikle nderlik sahasndan lkeye
gidenler, daha nce pratik sava deneyimine sahip olmayan kadrolardr. Daha
sonraki yllarda tecrbeli arkadalar da eitim amal gidip gelmitir. Bu durum
1990dan sonra gelimitir. Ancak ilk dnemlerde da tecrbesi olmayan
kadrolar arlktaydlar.

Pratik sahaya giden kadrolarn etkisizletirilmesiyle nderlik mdahaleleri

nemli oranda boa karlmtr. Akademiden giden kadrolar doru izgiyi
temsil etme gcnden drld iin, eski pratik yaklamn hakimiyetini
nemli oranda korumasna neden olmutur. nderliin sava sahasna yapt bu
denli mdahalelerin istenilen dzeyde sonu almamasna yol aan bu yaklam
olmutur.
Kartrlmamas iin bir noktay zellikle belirtmek gerekiyor. Ucuz yaamak
isteyenler de PKK ortamnda az kmamtr. Bu kiilerden bazlar dnemsel
baz dzenlemeler veya yaanan boluklardan yararlanarak ne kabilmilerdir.
Bu dorudur, ama esasta emek sahibi olmayan biri en tepeye de yerletirilirse,
mr ok fazla olmaz. nk sonuta g olmann belirli kriterleri vardr. rnek
kabilinden belirtelim, en erken zirveye kanlardan biri olan Hogir, pratikte gece
gndz tepeden tepeye koan, pratik sahada ileri yapan, aba harcayan biridir.
Pratik abalaryla herkesi karsnda etkisizletirmitir. Adamn baz yetenekleri
olduu iin erkenden sivrilmitir. Fakat parti kltr ve ahlakn almam, izgiyi
zmsememi, sadece baz pratik yeteneklerine dayanarak ne km, ksa
srede de ne oldum delisine dnmtr.
Yine Ferhat iin ayan hi lkeye atmam, hibir eyleme katlmam olduu
belirtiliyor. Evet, bu dorudur. Bu kiinin ciddi bir fedakarl yoktur, sava
sahasnda etkili bir pozisyonu yoktur. O daha ok karar veren konumda
kalmtr. Sava hakknda ciddi bir younluu olmamasna ramen salt yetkisine
dayanarak birok eylem kararn verebilmitir. Ciddi bir yetenei yoktur. Dilini
ve pozisyonunu iyi kullanmtr. Belki nderliin kardei olmas itibariyle
toleransl yaklamdan yararlanmtr, ama lafazanlk yeteneini de bu toleransl
yaklamla birletirerek kendine yer amay becermitir. Hem ran, hem de
Xakurke da ilikisine dayanarak kendini ayakta tutmutur. Yetenek asndan
tmden sfrlanmasa da zayf bir karaktere sahip olduu aktr. hanet etmi,
tasfiyeci olmu birok unsur iin bunu sylemek mmkndr. Hatta bazlar
saflarmzda olduu mddete yetenekli pratikleri de olmutur.
Bu kitap gereklere dayanmak durumundadr. nk kan ve emekle yazlan bir
tarihin ifadesidir. Bu nedenle her eyi tm plaklyla ifade etmek bir grevdir.
Ktlk yapanlarn ktln belirtmek kadar, dorularn da belirtmek tarih
asndan nemlidir. Bilimsel, doru yntem, tarih karsnda her eyi yerli
yerine oturtmaktan gemektedir.
Sradan, basit biri nderliin perspektiflerini boa karma gcne sahip
deildir. Ama gl bir pratik sahibi olan, kendine belli bir evre oluturmu olan
bir kimse bir hayli boa karabilir. lkeye giden kiileri zorluklarla yz yze
brakarak etkisizletirme yntemi, nderlik mdahalelerini nemli oranda boa
karmtr. Hatta nderliin yazl talimatlar ya stten okunup geilmi, ya da
hi okunmadan katlanp cebe konulmutur. Bu durum sonradan fark edildii iin
1987den sonra yazlan tm talimatlar yapya ak hale getirilmitir. Bu yldan
sonra salt ynetimlere yazlan talimat yoktur. Bazen olmusa da ksa notlardan
ibaret kalmtr.
1987 ylna kadar nderlik ok fazla zmleme gelitirmiyordu. Bu dneme
kadar bu konuda daha ok grevi merkezi yapya brakm ve onlara ok
gveniyordu. Arkadalar var, gc eitirler, ekillendirirler diye bir inan

tamaktayd. Ama III. Kongre srecine gelindiinde yle olmad anlaldktan

sonra, nderlik arln koymutur. Bu sreten sonra nderlik iki temel
almay stelenmitir. Birincisi; gc eitme, ikincisi bizzat ynetmedir.
nderliin dman tarafndan srekli hedeflenmesinin nedeni budur. nk
taktik nclk grevini yapmam, karargah olamam, planlama gelitirememi,
ynetme gcn gsterememitir. Byle olunca her yaanan boluu nderlik
doldurmaya balamtr. zellikle Akademiyi derinlikli kullanabilmesi, hareketi
srekli kadrosal adan beslemi ve byk klar yapmasna imkan sunmutur.
Eitim ve talimat ihtiyac ciddi bir biimde ortaya knca zmlemelerin
sreklilemesi gndeme gelmitir. zellikle merkezi yapnn fazla eitici
olamamas ve kadrodaki dar ve yetersiz bilin durumu pratie ok kt
yansyordu. Pratie ve sorunlara cevap olamayan kadro daha ok her eyi ste
havale ediyordu. st yani merkezden de gereken destei bulamayan kadroda
ciddi bir tkanma durumu yaanmaktayd. Bu nedenle daha yetkin, daha
inisiyatifli, adeta herkesin merkez gibi hareket edebildii, ademi merkeziyetilii
alabildiine gelitirebilme olana olan bir kadro tipinin gelitirilmesi esas hedef
haline getirilmiti.
III. Kongreden sonra Terzi Cemal akademi sorumlusu yaplmt. Fakat ksa
srede eitim ve anlay vermedii, kongre dorultusunda gc hamleye
hazrlamad, tersine dedikodu, i eliki ve kukularla uratrd grlnce,
grevden alnm ve bizzat nderliin kendisi ders vermeye balamtr. Dersler
araclyla hem yaanan bu olumsuz durumlarn zmlemesini yapmakta, hem
de kadroyu bilinlendirmeye almaktayd. Bylece Akademi gelien gerilla
savann beyni, ruhu ve yrei olmaya balamtr.
Akademiden eyaletlere giden kadrolarn bazlar oradaki anlaylar tarafndan
gten drlp etkisizletirilirken, nemli bir ksmnn roln oynamas
temelinde mcadele ilerletilmitir. Trk devleti Akademinin nderlikle
bulumasndan dolay oynad byk rol grnce, buray hedeflemeye
balamtr. Oluan devrimci ortam sabote etmek, yaam bozmak ve hareket
ierisinde bilgi almak zere ok sayda ajan gndermeye balamtr. Trk
devletinin gnderdii ajanlardan bazlar deifre edilmilerdi, verdikleri bilgiler
hayati nemdeydi. Trk devleti bir sre sonra szmalarla veya daha baka askeri
tedbirlerle gelien gerilla hareketini nleyemeyeceini iyi anlad.
zellikle mcadelemize kar yrtlen savata NATOnun nemi fazla olmutur.
Pratikte Trk ordusu gerillaya kar savayordu ama arkasndaki siyasi,
diplomatik, teknik ve askeri g NATO gleriydi. Bu gler hareketimizin
giderek gelime yaadn, Ortadou blgesinde etkili bir g haline geldiini,
bunun da stratejik karlar asndan tehlike arz edeceini dnerek
hareketimize kar uluslararas bir konsepti gndeme getirmilerdi. Bu konsept
temelinde ncelikli hedef, akademinin kapatlmas ve Gney Krdistandaki
eitim kamplarmzn ortadan kaldrlmasyd. Akademinin kapatlmas iin ABD,
NATO ve Msr gibi eitli uluslararas gler devreye girerek, Suriye ve Lbnan
zerinde bask uygulanm ve nihayetinde 1992 Eyll aynda Bekaa Vadisindeki
Mahsum Korkmaz Askeri Akademesi kapatlmtr.
Akademi kapatlnca burada bulunan 200 akn arkadan gruplar halinde
Haftanine aktarlmasna baland. nk nderlik Akademiyi Haftanine

tamamz, Akademiyi Haftanin zemininde rgtleyip, gelitirmemiz iin

perspektif vermiti. Hatta baz derslere byk telsiz zerinden katlabileceini
de belirtiyordu. nderlik alnacak bir uydu telefonu zerinden Trkiyedeki
siyasi rgtsel almalar da Avrupada olduu gibi Haftaninden
ynlendirmemizi ngryordu. Ancak Gney savann araya girmesi ve
koullarn olgunlamamas nedeniyle bu dnce pratiklemedi. Bunun iin
Avrupadan gnderilen uydu telefonu da sava nedeniyle Zelye gnderildi.
Akademinin kapatlmas karar ardndan Akademi rencileri grup grup
Haftanine doru yola ktlar. Birinci grup salam ulat. Bu grupta ehit Erdal
arkada ve daha sonra Haftaninde ehit den Beir, Rzgar gibi arkadalar da
vard. kinci grup, Zaxo yaknndaki iyay Bxre ularken, ayn gn bilinen 92
Gney sava balad ve ayn gece hem Haftanine, hem de bu grubun bulunduu
Bxr dana saldr yapld. Grup atarak ehitler verdi. Byk zorluklarla
gerilla birliklerine ulamay baard. Arkasndan gelen grup da att, ama
silahsz olan 25 kii gruptan koptu. Palo arkada da bu grubun iindeydi. Palo
arkada sonradan Amed eyalet ynetiminde bulunup, Mart 1999da Sason
alannda Amed (Ferdi zgen) arkadala -toplam 17 arkada- birlikte ehit den
bir arkadatr. iyay Bxr eteklerinde olduka derin, k vermeyen ve
zikzakl vadiler vardr. Arkadalar aramasna ramen grubu bulamad. Grup
yanllkla bir derin vadiye girip bir daha oradan kmay baaramamt. Bir
sonraki gn pemergeler tarafndan bulunup esir alnmlard, zaten
silahszdlar.
Bunu anlatmamzn nedeni 92 Gney savann n hazrlklarn belirtmek
amacyladr. nk Bekaadaki akademinin kapatlmasyla beraber Gney
Krdistandaki kamplar zerinde de ayn anda ynelimler balamt. Bu da 92
Gney savann uluslararas boyutunu gstermesi bakmndan arpc veriler
sunuyor.
Bilindii zere Agit arkadan gerilla savann Krdistanda oturtulmasnda ok
byk emei olmutu. ehit dtkten sonra adna kurulan akademinin verdii
eitim ayn rol oynamtr. Agit arkada akademiyle bir nevi gerilla savan
devam ettirmitir. Zaten lmszlk budur. Agit arkadan tm abas gerillay
Krdistanda oturtmakt. Erken ehit dnce ansna alan akademi de
nderliin abalaryla ayn amac gerekletirmitir.
Kemal Pir arkadan 1976 banda Birecikte yapt bir toplantda halen hafzada
kalan szlerinden biri de Krdistan halk ordusu ismidir. Kemal arkada
ordulamaya byk nem veren bir arkadat. Krdistan halk ordusu
kurulmadan, Trk ordusunun Krdistandan sklemeyeceini srekli ifade
ediyordu. Hatta mahkemede, Siz halk ordusunu kurmusunuz, zorla bu insanlar
bu orduya katmsnz gibi iddialar karsnda, Biz kimseyi zorla almadk, ikna
etmek iin gerektiinde saat, gerektiinde yz saat konuuruz. Biz henz
halk sava dzeyine ulaamadk; halk ordusuna ulam olsaydk, imdi burada
saymz daha az, fakat sesimiz daha gr olurdu diye karlk vermitir.
Grld gibi Kemal Pir arkadan tm hayalleri Krdistanda bir halk
ordusunun kurulmasyd ve sonrasnda bir zafer gc haline ulaabilmekti.
Kemal Pir arkadan byk takipisi, Agit arkada tm gcn ordu iin

harcamtr. Keza, Haki Karer arkadan Krdistanda baz askeri denemeler

yapmasnn amac yine halk ordusunun temelini atmakt.
te, nderlik bu amaca balln, yoldaa ve ehide balln bir gerei olarak,
Mahsum Korkmaz Akademisi vastasyla bu arkadalarn istemlerini yerine
getirmek iin harcad abalar ordulamayla btnletirmitir.

1992 Gney Savanda taktik sorunlar

Uzun sre deerlendirilmeyi bekleyen muazzam koullar bizim tarafmzdan

deerlendirilmeyince, doan boluktan yararlanan Trk devleti kendisini
toparlamaya balad. Bunda bata ABD olmak zere uluslararas glerin byk
rol vardr. Mcadelede yaanan gelimeler ve srecin karakteri serhildanlar
gerillayla btnletirmek ve kurtarlm alanlar yaratmay zorunlu klyordu.
Byle bir hamlenin gelitirilmesi ve Krdistanda bir dzeyin yakalanmas
halinde siyasal zmn n alabilirdi. nderliin youn abalarna ramen
maalesef komutadaki yanlgl duruun almamas ve erken iktidar hastalna
yakalanmas, bu taktik srecin sonusuz kalmasna yol at. Bir yerde Komuta,
nderlii olduka yanltmtr, bir trl bekleneni verememitir. nderliin
verdii net perspektif ve zm iin gelitirdii yol haritasna ramen dnemin
komutas rolnn gereklerini yerine getirmemitir. Genelde dank ve derme
atma bir profil sergilemitir. Gerilla, nndeki imkanlar deerlendiremeyince
zaten tehlikeyi fark etmi olan Trk devleti sreci kendi lehinde deerlendirme
giriimlerini hzlandrmtr.
Bu adan 92 Gney Sava nemli bir dnm noktasdr. Bu dnemde PKKnin
yapmas gereken hamleyi Trk devleti yapmtr. Trk devleti bu dnemde
dersine iyi almt. Bir taraftan uluslararas glere PKKden gelebilecek
tehlikeleri anlatarak, NATOyu arkasna almay baarm, dier taraftan bu
glerin desteiyle Gneyli glerle yakn ilikiler gelitirmiti.
KDP ve YNK de bu dnemde ortak bir meclis kurma abas ierisinde
bulunmaktaydlar. Federatif bir yaplanmann alt yapsn gelitirme istemleri
vard, ama Trk devletinin bunu kabul etmeyeceini biliyorlard. ABDnin de
tevikiyle Gneyli glere, Eer Trkiyeyle beraber PKKye kar savarsanz,
meclis kuruluunu ilan edebilir, zerk ynetim oluturabilirsiniz denildii
biliniyor. Gneyli gler bu temelde ikna edilerek, PKKye kar Trk devletiyle
ittifak yapmlardr. ttifakn ilk icraat meclisin kurulmasdr. Kurulan meclisin
ilk karar PKKyi Gneyden karma karardr. Gney parlamentosunun ald ilk
karar esasnda PKKye kar uluslararas dzeyde gelitirilen ynelimin
balangcdr. Gnmze kadar farkl yntem ve taktiklerle srdrlen
uluslararas komplonun ilk ynelimi Krtleri birbirine kar savatrma
biiminde balam ve ne yazk ki uluslararas glerin verdii garantiler
temelinde Gney Krdistan parlamentosunun o talihsiz ilk kararlarndan birisi
bu ynde olmutur.

Gney savann balama aamasna kadar PKKye kar sava Jandarma Genel
Komutanl ve OHAL Valilii yrtyordu. 1992de savatan nce uluslararas
konsept erevesinde Trk devleti, Krdistan zgrlk mcadelesine kar tm
kurumlaryla merkezi dzeyde bir sava srecinin gelitirilmesi kararn almtr.
Yeni konseptle beraber Trk ordusu btn organlaryla ie el koymu ve
hareketimize kar mcadeleyi tmden stlenmitir. Trk devleti mcadelemize
kar NATOyu arkasna alm, KDP ve YNKyi de harekete geirmeyi baarmtr.
Yine ABDnin devreye girmesi, Ortadou apnda arlk oluturmasyla
Lbnandaki akademi sahas kapatlmtr.
Bu adan Gney Sava btn Krdistan ve Krt halknn zgrlk mcadelesi
iin nemli bir dnemetir. Her eyden nce bu sava her ne kadar Krtler aras
bir atma gibi grnse de uluslararas boyutlar ok daha n plandadr. Esasen
bu savala birlikte hareketimize kar bir uluslararas komplo srecinin start
verilmitir. Bununla birlikte zgrlk mcadelesi ve Krdistan halk asndan
nemli oranda tahripkar bir srecin gelimesini de beraberinde getirmitir.
Birincisi, Krtler arasnda i atma sreci gelimitir ve i atma Krtler
dnda Krdistan smrge altnda bulunduran btn glerin iine yaramtr.
kincisi, Krtler arasnda ulusal birlii kurma koullarn ortadan kaldrmtr.
ncs de, Krtlerin ayana kadar gelen ulusal zgrlk frsatnn
deerlendirilmemesine yol amtr. Btn bu hususlarn birbirini
koullamasyla stratejik olarak Krdistan halk zayflam ve smrgeci sistemin
varln daha uzun mrl klmasna yol amtr. Krt halknn zgrlk
davasna stratejik dzeyde zararlar veren bu yanl kararn sorumluluunun
Gneyli glere ait olduu tartma gtrmez bir gerektir. Bugn nemli olan
bunun grlmesi ve tm ulusun kaderine etki yapan yanl pratiklerin
tekrarlanmamas iin herkesin aba gstermesidir.
PKK asndan byle bir srece yol aan temel etken, gerilla komutasnn srece
kar roln oynamamasndan kaynakldr. Bu sre ncesinde var olan koullar
doru deerlendirilmi olsayd, hi kukusuz ki Gneyli gler Trk devletiyle
beraber PKKye kar sava cephesinde yer almayacakt. nderlik geliecek
sreci nceden grmt. Feryat edercesine talimatlar vermekteydi. Taktik
nderliin roln oynamayacan grdke, bu sefer PKKye kar sava
balatanlar malup edilebilirse, o zaman yeni bir hamle balatrz, eksenini n
plana karmt. PKK sava ncesinde yeni bir hamleyi balatacak ncelikli
adm atmamt. Bu durum Trk devletine yeni bir adm atma frsatn
dourmutu. Bu sefer PKKye den, Trk devletiyle beraber ayn cephede
buluan KDP ve YNKnin att adm boa karmakt. Bu biimde ok keskin bir
direnme karar ile Gney sava karland.
lk balarda KDP ve YNKnin PKKye kar ok kapsaml bir ynelim
gerekletirebileceklerine fazla ihtimal verilmiyordu. nce erzak ve lojistik
malzemelerin gerillaya ulamasn engellediler. Bu tavrlarna karlk glerimiz
de pek Yolu zerinde ambargo uygulad. Glerimiz Silopi ve Cizre hattndan
balamak zere Krdistann btn nemli alanlarnda bulunmaktayd. KDP ve
YNKnin esas geliri Habur Snr Kapsndaki ticaretten geliyordu. Uygulanan
ambargoyla beraber hemen grme taleplerini ilettiler. lk bata grme iin
st ynetimi istemilerdi. nderlik tehlikeli olabilir kaygsyla grmeye st

ynetimin gitmesinin sakncal olabileceini belirtince, genel ynetimden iki

arkada grmeye gnderildi. Ozan (mer zskmenler) ve Mustafa arkada
gidip grmeyi gerekletirdiler. Grme anlamayla sonuland. nk
nemli isteklerimizin hepsini kabul etmilerdi. Bu durum bizi sevindirdi ama
biraz da kayg uyandrd. Gneyli glerin ise irili ufakl tm rgtlerle
kurduklar ortak bir cepheleri vard. Cephe iindeki btn rgtlerin
temsilcilerinin bulunduu bu grmede tamamen bir sava taktiini
uygulayarak esas olarak bizi gevetmek, uyutmak ve oyalamak iin isteklerimizi
kabul etmilerdi. Kendilerince oluturduklar senaryoya gre bize nce erzak
yollayacaklar, sonradan Trk devletiyle ortak saldr gerekletirerek, erzaka el
koyacaklard. Bylece karlksz bolca erzaka sahip olma hesabn da
yapyorlard. Sadece Haftanin alan iin -savatan bir hafta nce- 90 ton erzak
alnmt. Bunu Gneyli glerin kendileri salyordu. Anlamadan yana
kayglarmz gelimi olsa da, isteklerimizin kabul edilmesi ve erzak
gndermeleri ilk bata bir rahatlamann gelimesine neden oldu. O zamana
kadar Haftaninde yedek gler bulunuyordu. Anlamann getirdii rahatlamayla
yedek gler Kuzeye aktarld. Deneyimli gler Kuzeye aktarlnca Haftaninde
sadece yeni katlm yapm ve henz ilk eitimini tamamlamam gler kalmt.
PKKnin oluum ve mcadele perspektifi Krt halknn zgrlne dayand
iin, srekli Krtler aras atmadan kanmay ilkesel bir yaklam olarak
grmtr. Ancak PKK hangi dzeyde olursa olsun asla dayatmay kabul
etmeyen bir yaklam da ilkesel dzeyde ele almtr. Bunun karsnda Gneyli
gler iradi bir duru ve bamsz bir rgtlenmeye dayanmad iin batan
gnmze kadar srekli ynlendirmeye ak bir izgi izlemilerdir.
1992 ylnda uluslararas konseptin gerei olarak KDP ve YNK Trk devleti ile
anlaarak PKKye kar sava ilan ettiler. lk bata hareketimiz Krtler arasnda
bir atma istemedii iin Gneyli gler ile savamak istemiyordu. Hatta ilk
kurunu kendisinin skmayacan srarla deklere etmiti. Ancak Gneyli gler
bir anda size sava ilan ediyoruz dememilerdi. lan ettikleri sava adm adm
uygulamaya koymulard.
lk nce Gneyden kmalsnz dediler. Bunu belli bir zaman dilimindeki siyasi
grmelerle yapmak yerine byk ve kalabalk glerle Xakurkede askeri
cephe pozisyonu alarak glerin buradan kmasn dayatmlard. nk
Gneyli gler ekseriyetle Xakurke zerinden ilikileri yrtmekteydiler.
Xakurke ynetimi KDP ve YNKnin dayatmalarn cihaz zerinden dier deryalara
duyurmutu. Glerimiz, 1983lerden itibaren Haftanin, Zap, Xakurke gibi
alanlarda bulunuyorlard. Saddam dneminde her iki gcn -Irak ve Trkiyeninsaldr ve dayatmalarna ramen glerimiz buralardan karlamamt. imdi
Gneyli glerin Trk devletinin istemi zerine glerimizden buray terk
etmeyi istemesi, hem de bunu tehditvari yntemlerle dayatmas kabul
edilemezdi. nk eskiden beri burada bulanan bu gler ayn zamanda 1991
ayaklanmasnn temel aktrlerinden birisi olmulard. imdi de dmanla
anlap, zorla buradan kacaksnz dayatmasn hazmedemezdi. Kald ki bu, Krt
halknn zgr iradesine kar smrgeci bir dayatma durumundayd. Yurtsever,
bamsz bir durua sahip olan bir gcn, byle bir dayatma karsnda tavr
alma zorunluluu vard.

Xakurke ynetimi srarla, zerimize gelirlerse direniriz ve onlar yenme gcne

sahibiz, bu temelde Gneyde iktidarlarz yaklamn sergiliyordu. Dier
alanlarda direni bu temelde rgtlendirildi. Nitekim ok gemeden Gneyli
gler Xakurkede glerimize saldrarak sava balatmlardr. lk atmalar
Xakurkede balad. Hemen akabinde Haftanin ve Zapa srad. Bylece 5 Ekim
1992 tarihi itibariyle Gney sava resmen balam oldu.
Sava merkezlerinden biri olan Zapta iddetli atmalar pek yaanmad. Ne
Gneyli gler ne de glerimiz aktif saldr pozisyonuna girmemilerdi. Sadece
bu alan ablukaya alnmt. Alan koordinatr Kuzeyde bulunuyordu. Kalan
ynetim inisiyatif gelitirmemiti. Buradaki glerimiz bir nevi Gneyli glerin
uygulad taktiin esiri haline getirildiler. O zaman Zapn bu durumunu
deerlendirirken, Glerimiz ak cezaevine alnd, kontrol altnda tutuldu
biiminde tespitler yaplmt. Gney glerinin Zap iin yaptklar, glerimizi
uzaktan kuatp etkisiz klmayd. Yani glerimizin bulunduu yksek tepeleri
tutarak beklemilerdi. Glerimiz de kendi yerlerinde bekleyerek birka atma
dnda sava srecini arlkl olarak byle geirmilerdi. Zap roln
oynamaynca, sava geriye kalan iki cephede younlat. Fakat Haftanin ve
Xakurke sava taktii ve direni tarznda iki ayr ucu temsil etmekteydi.
Ayrca Metinada da glerimiz vard. Esasta ana karargahn burada slenmesi
planlanmt. Bu gler savan ilk gnlerinde baz atmalara girdikten sonra
bir-iki takmlk gc alanda brakarak, Cuma arkadala beraber ana gleriyle
Haftanine ekilmilerdi. Arkadalar karar alarak byle yapmlard. Ancak
nderlik bunu uygun grmeyip sert eletirdi ve ynetimi grevden ald. Geri
dnmek iin biraz urald. Ama zordu ve dnlemedi. Dolaysyla Metina
gleri arlkl olarak Haftanindeki sava srecine dahil oldular.
Glerimiz Gneyde imdiki gibi geni arazilerde deil de, belirli noktalarda
kamp kurarak duruyordu. Sava tarz da kamp sahalarn savunma amacna
dnk ekillenmiti. Alan gerilla tarzyla savunma yerine mevzi tutarak
savunma taktii esas alnd, bu da bir cephe savana dnt. Genelde taktik
byle yrtlrken Xakurke komutanl bu cephe sava tarzn daha pasif bir
biimde uygulad. Krt sava tarihinde yenilginin belirlenmesinde nemli bir
yeri olan mevzi savann zamanla deiime uram tarzyla karlk verilmiti.
Aslnda Xakurkede gerilla gleri belli bir direnii gelitirmilerdi. Gneyde
savan balamasndan birka gn nce Rubarok taburuna dnk yaplan
eylemin ar kaypl ve baarsz olmas glerimiz zerinde ciddi bir moralsizlik
yaratmt. Rubarok eyleminde birok arkadan yaralanmasnn yaratt
arla ramen gerilla gcnn gelitirdii direni nemli boyutlara sahiptir.
Fakat taktik mevzilenme ok yanl yaplmtr. ok dar bir sahada mevzilenme
yaplrken, hakim araziler tam olarak tutulmamtr. Oysa arazi savanda hakim
arazilerde mevzilenmek hayati bir sorundur. Arazi savanda hakim arazide
mevzilenen gcn dzeyi ne olursa olsun kazanma ans fazladr. Ama mahkum
arazide mevzilenen bir gcn dzeyi ne olursa olsun kaybetme ihtimali ok
yksektir. Xakurke cephesinde ciddi anlamda bir mevzilenme yetersizlii
yaanmtr. Savata hakim ve mahkum arazilerin ayrmn yapmak ve ona gre
g mevzilenmesini gelitirmek ok nemli bir husustur.

Haftaninde de sabit mevzi sava tarz vard, ama Haftanin gc srekli saldr
pozisyonunda olduu gibi tm hakim arazileri denetimine almt. Fakat
Xakurkede hakim tepeler tutulmamt. Hakim tepeler tutulmaynca
Xakurkedeki g giderek daralmt. Yzlerce gerillann eteinde mevzilendii,
alann en stratejik yeri olan ekif Da tutulmayp bo brakld iin pemerge
gc gece gizliden ekifin zirvesine karak, ekif Da gibi stratejik bir alann
kontroln atmadan ele geirmitir. Corafya savata en nemli faktrlerden
birisidir. Xakurke gibi bir sahada ekif Dann rol alana hakimiyet asndan
belirleyicidir. ekif Da kimin elindeyse, savan inisiyatifi de onda olur. Bu da
pemergenin eline getikten sonra, kendi inisiyatiflerinde bir sava
gelitirecekleri kesindi. Taktik ve stratejik mevzilenme yanl olunca, zafer iin
gcn lmne direnmesinin pek kymeti harbiyesi olmaz. Direnmesine
direnilmitir, hatta son gnlerde Zap ve Kuzeyden baz glerimiz de gelip
Xakurke cephesine katlmlardr, ama yanl sava taktii ve yanl
mevzilenmenin getirecei baarszln telafisi imkanszdr.
Xakurkede sorunlu tek bnye ynetimdi. Ynetimin kendi iinde tamamlayc
bir tarza sahip olmamasna Ferhatn istikrarsz duruu da eklenince bir nevi
direniin erken krlmasna yol amtr. Ferhatn ilk bata sava yanls tutumu
ve ok keskin bir yaklam sergilemesine ramen sonradan gidip teslim
olmasnn gerilla gcnn psikolojisi zerinde olumsuz etki yarataca aktr.
Haftanin cephesinde esas alnan taktik de mevzi sava tarznda olup, cephe
biiminde savalmtr. Ancak buradaki fark, doru bir mevzilenmeyle birlikte
gerilla glerinin srekli kar saldrlaryla dengelenme durumu yaratlmtr.
Aktif saldr pozisyonu savan balang aamasndan itibaren inisiyatifin
gerillaya gemesine yol amtr. Karlkl saldrlarla birok mevzi srekli el
deitirirken savan 19. gnnde Haftaninde Gney glerinin btn cepheleri
dmt. Kuzey cephesinde saldrya geen Trk ordusunun baz birlikleri
vard ama onlar da Snahtta durdurulmutu. Gneydeki btn cepheler
Batufadaki bir nokta dnda gerilla tarafndan drlmt. Bu nedenle artk
ova ve Zaxo zerinde denetimi salamak iin keif ve hazrlklar gndeme
alnmtr. Hangi hatlar zerinden nasl ilerlenmesi gerektiine dair gl bir
planlama oluturmak iin keifler yapld. Bunun iin ilk bata Zaxonun denetim
altna alnmas nemli bir balang olabilirdi. nk smrgeci bir devletle
ibirlii gelitiren glerin etkisizletirilmesi iin bu nemli bir giriim olurdu.
KDP ve YNKnin yenilgiyle yz yze geldiini gren Trk devleti, hazrda
beklettii gleriyle, ani ve kapsaml glerle Kuzeyden saldrp geni bir hat
zerinden bir cephe aarak savan gidiatna mdahale etti. Trk ordusuyla da
ok iddetli atmalar yaand. KDP ve YNK, Trk ordusuyla atmalarn
younluundan yararlanarak glerini yeniden toparladlar. Bu sefer Kuzeyden
Trk ordusu, Gneyden KDP ve YNK gerillay sktrmaya balad. Haftanin
karargahmz zerine hakim olan bir tepenin Trk ordusunca alnmasndan
sonra, etkili bir ksm gler Kuzey cephesine aktarld. Bu mdahaleyle bir
haftalk i ie kesintisiz atmadan sonra Trk ordusunun tekrar snrn sfr
noktasna geri pskrtlmesi baarld. Bir haftalk atmada Trk ordusu ile
ok youn ve aralksz bir sava yrtld. Trk ordusu General Mete Sayar
komutasnda savayordu. Glerimiz bir taburlarn kska altna almt.
Glerimiz tarafndan embere alnan taburu kurtarmak iin gn boyunca

uratlar. Haftanin alan aralksz bombalanyordu, her tarafta yangnlar kt ve

tm sahay kaplad.
Gneyli glerden sonra Trk ordusuna da byk darbeler vurduumuz, geri
pskrttmz srada bize baz haberler ulat. Gelen haber, Ferhatn teslim
olduu ve Hewlere gittiine dairdi. Trk ordusunu bile snrn sfr noktasna
kadar pskrtmken nemli bir sava cephesi olan Xakurkeyi komuta eden
Ferhatn Hewlere gitmi olmasna anlam verilemedi. Haftaninde oluan olumlu
ve gl pozisyona ramen Ferhatn Xakurkede izledii yanl sava taktii
yznden gler olduka daraltmt. in ilgin yan, nceden skma
durumundan kimseye bahsetmemiti. Ne nderlie, ne de karargahlara haber
vermeden kendi bana YNK ile anlaarak gitmiti. Aslnda Ferhatn yaptnn
ismi anlama olsa da znde bir teslimiyetti. Son ana kadar biz, hi doru
bulmadk. Ancak teslimiyeti ile emrivaki bir durum yaptndan dolay hareket,
anlayn deil mevcut durumu kabul etmek zorunda kald.
nderlik, Ferhatn gelitirdii sreci mmkn olan en az kaypla atlatmak iin
farkl bir strateji gelitirdi. Bu eksende bizimle balantya geerek, gelitirilen
sreci daha iyi anlammz salad. Her koul altnda nemli olann glerimizi
koruma olduunun altn izdi. Bu temelde Ferhatla yaplan anlamadan sonra
Gneyli gler btn glerini Haftanine sevk ederek Trk ordusunun hava
saldrs desteiyle 27 Ekimde ok kapsaml bir saldr gerekletirdiler.
Gelitirdikleri taktiin zn yle formle etmek mmkndr: Ferhat bir tr
rehine gibi yanlarna alarak Xakurkeyi etkisiz klmay, Haftanini ise ezmeyi esas
almlard. Xakurkenin de glerini Zelye yerletirerek, orada eritmeyi
tasarlamlard. Ayn zamanda Haftanin glerinin imha edilmesi Trk ordusuna
da bir nefes aldrtacakt. Bu taktikle gelitirdikleri saldr atmaya dnerek,
sava on gn daha devam etti. Kalabalk glerle gelitirilen kapsaml saldr,
glerimizin kar bir saldrsyla ayn gn geri pskrtld. Trk ordusu uak ve
kobralarla mdahale etmesine ramen glerimizin ilerlemesini durduramad.
Glerimiz uak ve kobra saldrlar altnda gerekletirdikleri kar saldr ile
Gneyli gleri ovaya kadar srkledi. Bunun zerine ikinci gn hem Kuzeyden
Qasir boazndan, hem de Gneyden Habur kapsndan, Zaxo zerinden Trk
tanklar sahaya girdi. Tanklar nclnde pemerge ve Trk ordusunun ortak
saldrlar Gney ve Kuzeyden balad. ki cepheden gelen saldrlara kar ok
youn ve iddetli bir direni gelitirildi. Direni on gn boyunca aralksz devam
etti. On gn sren iddetli atmalar sonunda glerimizin yer deitirme
durumunu frsat bilerek glerimizi kuatmaya aldlar. Tekrar gelitirdiimiz
kar bir hamleyle glerimizin arlkl ksm kuatmadan karld. Bunun
zerine imha edilmediimizi gren Gneyli gler yaplan anlamay
pratikletirdiler. Eer Haftanin gleri tasfiye edilmi olsayd, byk bir ihtimalle
Ferhatla yaplan anlama resmiyet kazanmayacakt ve pratikletirilmeyecekti.
nemli bir dier nokta da anlamann kapsamyd. nk ilk anlama Haftaninin
dahil edilmesini ngrmemiti. Haftanin ezilmeyince, anlamay yrtmekle
grevlendirilen heyet alana gelerek sz edilen uzlamann yollarn aradlar.
Buna ittifak heyeti deniliyordu. Yaplan grmeler sonunda anlama Haftanin
iin de geerli hale getirildi.

Gney sava Krdistan tarihi asndan ok retici derslerle doludur. Bir tarafta
mthi bir direni yaanrken, br tarafta teslimiyet yaanmaktadr. ehit
Beritan (Glnaz Karata) bunun somut rneidir. Son ana kadar direnir, son
mermisine kadar savar, emberin daraltlmasyla beraber, sa ele gememek
iin kendini uurumdan atarak ehadete ular. Beritan yolda bir kez daha
teslimiyeti beyin ve yreklerde mahkum etmitir. lmn stne giderek, PKK
direni geleneini son ana kadar savunmutur. ehit Beritan ahsnda 25
Ekimde gerekleen bu fedaice direni ayn zamanda Ferhatn teslimiyeti
duruuna da bir cevap olmutur. Esas olarak Xakurkedeki glerimizin direnme
gc vard. Ancak mevzilenmenin yanl yaplmas ve alan komutanl
durumundaki kiinin gidip Gneyli glere snmasyla direni krlmtr.
Nereden baklrsa baklsn, Ferhatn gerekletirdii uzlama znde bir
teslimiyettir ama bu niteliine ramen kerhen de olsa yeni bir sreci
balatmtr. Yanl savamann yaratt sonucun bir zm biimidir de ayn
zamanda. Bu nedenle tmden reddetmek doru deildir. Her ne kadar savan
bir taraf Trk ordusu olsa da, bir tr i atma karakterinde bir sava olduu
iin savan sonlandrlmas iyi olmutur. Fakat her cephe ahenkli, uyumlu ve
doru bir gerilla tarzyla mcadele yrtebilseydi durum olduka farkl olacakt.
Ama Xakurkenin sava balatan karargah olmasna ramen yetersiz
mevzilenme tarz ve salt cephe savam vermesi, Zapn da kuatmada
hareketsiz kalmasyla hareketin hamle perspektifini boa karmtr. Her iki
cephenin durumu gz nnde bulundurulduunda ve Haftaninin zm
getirmeyen, kazanmay kesinletirmeyen direni tarzna bakldnda,
gerekleen teslimiyetin bir zme dnt grlecektir. nderlik bu sreci
yle zetlemektedir: 1992 sonlarndaki Osman calann YNK ile boyun emeyi
andran uzlamas, Murat Karaylan ve Cemil Baykn intiharvari abalar
tesadfen birleerek srecin daha byk kaybn nledi. Kkl ders karlmas
gereken nokta buydu.
Bunun nedeni, orada gerilla savann ve sava taktiklerinin yrtlmemesidir.
Gerilla sava yerine mevzi sava yrtlmtr. Yani taktik yanltr. Eer
mevzi sava deil de, boydan boya her cephede gerilla tarz yrtlm
olsayd sonu byle olmayabilirdi. Tabii mutlak zafer kazanrdk da denilemez
ama en azndan farkl olabilirdi.
Krdistanda byk inisiyatif ve g kazanmaya engel olan byle bir srele
kar karya kalnmasnn temel nedeni izlenen sava taktiidir. Arlkl olarak
mevzi sava anlayna dlmtr. Tekrardan Krt kiiliindeki sava tarznn
kendini nksetmesi durumuyla kar karyayz. Nasl ki 19. ve 20. yzyllarda
gelien isyanlarda sabit mevzi tarz savaa egemen olmusa, burada ayns
olmasa da deiik dzeyde bir benzeri yaanmtr. Yani gerillann ok ynl,
zengin taktiklerinden ziyade bir cephe ve meydan savana girilmitir. lerdeki
blmlerde de grlecei gibi Krt toplumunun tarihsel gemiinde yatan bu
sava tarz her zaman kendisini bir biimde dayatarak, gerillay geriye
ekecektir. 1992 Gney savanda daha ok mevzi savan esas alan btn
alanlar zorlanmlardr. Ama Xakurke alan dz bir mevzi ve sabit araziye dayal
bir yntem uygulad iin giderek bir daralmay yaad. Haftanin ise daha ziyade
saldr tarzn esas ald ve gleri saldrya gre motive etti. Gelitirilen
motivasyondan sonra, geri ekilme talimat verildiinde burada glerimiz adeta

bir ykl yaadlar. Moral ve psikolojik dzeyde epey bir zorlanma yaand.
Bundan dolay geri ekilme srecinde yaanan bir takm olaylar daha sonra
tartma konusu oldu. Geri ekilme kararyla beraber genelde glerde bir
ylgnlk geliti. nk uyguladmz tarz yanlt. Gleri tek ynl motive
etmenin sanclar yaanyordu. Sava gibi ok ince bir izgide seyreden lmkalm mcadelesi ok zengin bileenlerle yrtlmek zorundadr. Bu bakmdan
tek ynl, sadece saldrya gre glerin motive edilmesi elbette ki beraberinde
byk zorlanmalar getirecektir.
Gney savanda hareketin zorlanmasnn bir nedeni de Kuzey eyaletlerinde
bulunan glerin yeterli dzeyde destek vermemesidir. Zira Trk ordusu
glerinin byk bir ksmn Gneye aktarmt, bundan kaynakl olarak
eyaletlerdeki gerilla gleri daha rahat hareket etme olanana sahip olmulard.
Her eyalet kendi bulunduu alanda etkili eylem gelitirmi olsayd, Trk ordusu
gcn datmak zorunda kalacakt. Bu da gerillann daha etkili darbeler
vurmasna yol aabilirdi. Maalesef i eyaletlerdeki glerimiz genelde Gney
savan izlemekle yetindiler. Sadece Amed eyaleti, ordunun biraz da Gneyle
megul olmasndan istifade ederek bir takm eylemsel klar yapmt. Bu
dnemde Kuzeydeki btn glerimiz ok ileri mesafeler kat edebilirdi. nk
ordu tm arln Gneye vermiti. Bu nedenle Kuzeyde olduka elverili
koullar mevcuttu. Dier eyaletler bunu ok deerlendiremedi, snrl bir
deerlendirme oldu. Zekinin palazland dnem bu dnemdir. nk 1992
sreci boyunca ordu daha ok Botandaki serhldanlar ve Gneyle ilgilidir. Bu
durum bir boluk yaratmt. Zeki, Amed eyaletinin muazzam koullarna da
dayanarak ksmen gerilla eylemliliini gelitirip bu durumdan istifade etti.
zellikle Botan eyaleti nemli sayda sahip olduu gce ramen yanbanda
bulunan Haftanini rahatlatacak eylem gelitiremedi. Sadece yaplan dayatmalar
sonucunda Ahmet Rapo arkada nclnde 24 kiilik bir kuvvet Cudiden
destek amal Haftanine geldi ve o gcn bir hayli faydas oldu. nk
Haftanindeki gcn hemen hepsi yeniydi. ou askeri eitim bile grmemiti,
hatta 300 kii askeri elbise bile giymemiti. Bu anlamda Cudiden gelen gcn
savaa bir katks olmutur. Fakat Botan gc seyirci kalmayp, bir ehri igal
edebilir ya da sonu alc sarsc baka bir eylem tr gelitirebilirdi. O zaman
imkanlar da vard. Kald ki, Gabar, Beytebep ve Bestlerde g younluu da
bulunuyordu. Kela Memnin tepesine kp drbnle Haftanini seyretme ve
cihazda edindikleri bilgileri bize aktarma dnda bir ey yapmamlard. Komuta
zerinde hakim olan sa savunmac anlay kyl isyanclyla birleince pasif
ve edilgen durular, ortaya kan imkanlarn deerlendirilmemesine yol amtr.
Tarih boyunca sava boyutunda Krtn gen yapsn belirleyen temel etmen
cephe ya da mevzi sava gereklii olmutur. inde hilenin, sava taktiklerinin,
kary yanltmann fazla olmad gs gse atma dzeyi srekli olarak
esas alnmtr. Gney savanda da zorlanmay yaratan yine Krtn bu klasik
halidir. Bu taktik yaklam tabii ki yanlt. Buna ramen bazen yanl taktikler de
greceli sonular alabiliyor. Greceli sonucun somut sonular Haftaninde
ortaya kt. Dier yerlerde de ayn dzey yakalanm olsayd muhtemelen orda
da sonu farkl olurdu. nk zellikle Xakurkenin uygulad tarzn zaferi
olamazd.

Trk ordusu Haftanine girdiinde vuruluyordu, tekrar snrn sfr noktasna

pskrtlyordu. Bu sefer Gneyden tank, helikopter ve uak desteinde
saldrya geiyorlard. Tanklar da etkisiz hale getirirsen o zaman farkl taktik ve
biimlerde gelecektir. Sonuta bir devlettir. Uygulanan tarz baarl olabilir ama
o tarzda zafer yoktur. Haftanin komutanl o zaman bu tarzn ok fazla sonu
alamayacan gremedi. Geri ekilme karar zorlukla verildi. Geri ekilmeyi en
bata da komutanlk kendine yediremiyordu. nk dman grd her yerde
yksek bir saldr ruhuyla ynelme durumunda zafer elde edeceine inanyordu.
Zafer ruhuna srekli sahip olmak ve smrgecilie duyulan fkenin yaratt
saldr tarz elbette ki erdemlidir. Ancak sava salt duygular ve fkeler temelinde
kazanlamaz. Bunlar kazanmann, zafere ermenin olmas gereken birer
faktrleridir. Fakat tm deildir. Esas olan stratejik dzeyde ve an
ihtiyalarn karlayacak taktiklerdir.
Haftaninde gelitirilen sava tarz eitli gerilla taktikleriyle besleniyor olsa da
znde bir cephe savayd. Statik, duraan, fazla hareketlilie gelmeyen, yer yer
mevzi savana kaan cephe muhabere taktiidir. Mevziye girip brakmamadr.
nk Krtler sava cephesinde de mertlikten taviz vermezler. Zihniyetimizi
oluturan yaklam budur. Bunun iin ruhsal dzeyde mevziyi brakmama
yiitlik olarak bellenmiti.
Gney savanda PKK cephesinde yaanan bu taktik yanllk tarzndan dolay
sava pata bitmitir. Bu savan kazanan yoktur. Gney sava hi kukusuz ki
Krt halk asndan bir utan sayfasdr. PKK mcadele tarihinde ilk kez bu denli
uzun sre Krt gleriyle bir atma durumunu yaamtr. Keke hi olmasayd.
Ama Krt tarihine utan lekesini sren esas neden, kar karlnda
smrgeciliin oyunlarna alet olan ibirliki kesimin tahrikleridir. teden beri
Krt halknn btn direnilerini ezen, bastran ibirliki tabakalar srekli bir
ekilde sahneye kmlardr. Gney savanda da Trk ordusunun kar
tevikiyle harekete geen Gneyli gler yeniden tarihi tekerrr etme pratiine
ynelmilerdir. Sonuta bu sava hibir ekilde Krt halknn davasna hizmet
etmemitir, aksine halk ve nc gleri arasnda kayplar fazla olan bir savatr.
Zira Krt halk ve onun zgrlk davas ok ciddi yaralar almtr. Bu sava hem
PKK ile Gneyli gler arasna nifak tohumlarn ekerek ulusal birlik anlayn
gmd, hem de Krtler arasnda i atmay uzun yllara yayd.
Bizim amzdan Gney savanda yaanan tahribatlarn temel nedeni kadronun
savaa yanl bak asdr. Bu tarz karakol basknlarnda ok ak ortaya
kmtr. Gney savandan nce Rubarok karakol baskn bunun tipik bir rnei
durumundadr. Rubarok basknnda gerilla sava taktii adna bir ey yoktur. Bu
eylemde dmann 50nin zerinde kayb olmutur. Fakat eylemin planlama,
uygulanma ve geri ekilmesi iyi yaplmadndan dolay arlkl olarak geri
ekilmede olmak zere 74 arkada ehit dmtr. Bu eylemin kararn veren
ve hazrln yrten Ferhatn kendisidir. Bu yanl kararyla hem byk
kayplara neden olmu, hem de Gney savann balatlmasnn gerekesini
somutlatrmtr. Gney savanda da yukarda belirtildii gibi teslimiyeti
yaayarak, bu dnemde en kt rol oynayan birisi durumuna gelmitir. Ancak
gerillann yksek bir kararllkla ve fedaice saldr ruhu temelinde yaplm bir
eylemdir. Bu sava tarz belki greceli baz sonular dourabilir ama zafere

ulamas mmkn deildir. Sonu olarak bu savan ne kaybedeni ne kazanan

vardr.
Bilindii zere yaplan anlamadan sonra btn alanlardan 1500 kadar gerilla
gc Zelye ekilmiti. Gler Zelye ekildikten hemen sonra onlar iin bir
program hazrland. Alndklar eitim sreciyle tekrar toparlanmalar ve sava
sahasna dnmeleri iin uygun zemin hazrlanmaya alld.
Ayn dnemde, 9293 knda Gneybat eyaletinde Terzi Cemalin
gerekletirdii infaz ve Gneybatdaki gerilla hareketini tasfiye pratii vardr.
Terzi Cemal III. Kongre sonrasnda tabi tutulduu yarglama sreci ardndan bir
yl akn bir sre akademi sahasnda kald. 1988 ylnda Gneybatya gnderildi.
lk bata eyalet komutan dzeyinde bir grev verilmedi. Sonradan ok kurnazca
pratik yrterek, kendini yapya kabul ettirme gayretine girimiti. Pratikte
gsterdii olumluluk temelinde parti de ona eyalet komutan grevi verdi. Kald
ki tecrbesi de vard. Sonradan ortaya kaca zere, partiden intikam almak
iin yetkiyi ele geirebilecei yararl baz pratikler gelitirmiti. nk eyalet
komutan olduktan sonra oluturduu ortam, nedensiz yere yeni katlan
arkadalar ikenceye tabi tutmas ve yapda tehir etmesi bu sav dorular
niteliktedir. eitli yntemlerle toplam 17 arkada infaz etmitir. nderlik
sahas ile iliki kurma imkan bulunmasna ramen iliki kurmam, aksine var
olan ilikiyi de kesmitir. Kendine gre bir senaryo oluturarak, infaz ettii
arkadalar Vejinci (Sar Barann clndeki kakn grubuna verilen isim)
gibi gstermitir ve yle infaz etmitir. Yapya da infaz edilen arkadalar d
glerle balantl olmakla, rgt ele geirmekle tehir etmi ve bu temelde
yapy da onlara kar ynlendirmitir.
Ortaya koyduu pratiiyle dmanla balantl olma ihtimali ok glenen bu kii
devrimci yaama dair hibir ey brakmamada kararl davranmtr. Yoldalk
ilikilerini, yaam tarzn ve lleri andrmtr. Yap arasnda gvensizlik
gelitirerek, kolektivizm darbelenmi, yaratclk ortadan kaldrlmaya
allmtr. Tabii Gneybatda Terzi Cemalin yrtt bu uygulamalar
hakknda nderliin ve rgtn hibir bilgisi yoktu. Gelitirilen tam bir tasfiye
hareketidir. nderlik ve rgt ilk defa Terzi Cemalin uygulad kontra
yntemlerinden dolay kaan ve bilgi veren arkadalar vastasyla yrtlen
tasfiye planndan haberdar olmutur.
Biri Hollandadan katlan, dieri de Kuzeyli gen bir arkada olmak zere iki
arkada cihazla Botan eyaletini arayarak benimle konumak istediklerini
belirtmilerdi. Sz konusu konumada ilk kez Gneybat eyaletinde yaananlar
ifade etmilerdi. Bu bilgiyi veren iki arkadaa kendilerini nderlik sahasna
ulatrmalar srarla sylendi. Onlar da yle hareket edeceklerdi. Ama o alana
yaplan bir operesyonda ksa srede imha edilmeleri dikkat ekicidir. Buna
ramen parti sz konusu bu eyalette yaanan olaylar hakknda bilgi sahibi oldu
ve bu temelde mdahale gerekletirdi.
Halbuki gerilla hareketinin Gneybatda oturmas ok nemli gelimelere yol
aacakt. Bilindii gibi Gneybat ok geni bir sahadr ve olduka stratejik
zellie sahiptir. Trkiyeye almn kapsdr. Hem Trkiyeye alm yapmada,
hem de blge halkn mcadeleye katmada ok nemli bir zemindir. nderlik de
bu eyaletin zerinde bizzat duruyordu.

Aslnda Gneybat eyaleti 1991 ylna gelindiinde nemli bir dzey de

kazanmt. Engizekte, Binboada, Adyamanda belli dzeyde bir alm ve
yerleme gelimiti. Tasfiye plannn merkezi haline getirilen Engizek Danda
yz akn arkada bulunmaktayd. PKK burada yerleme ve gerilla olarak
tarzn tutturma srecindeyken, bu tasfiyeci giriim alandaki gerilla hareketini
temelden bir darbelemeye tabi tutmutu. Gneybat eyaleti bu tasfiye
hareketinden sonra bir daha belini dorultamad.
Bu dnemde bata Gney olmak zere tm eyaletlerde gelien sre komuta
anlay ve sava tarzndan kaynakland iin kkl bir mdahaleyi zorunlu
klmaktayd. nderlik bu tarz ve anlay ameliyat masasna yatrmak iin hem
zmlemeler gelitirdi, hem de tm alanlarda yarglama srecini balatt.
Gelitirilen yarglama sreci ile komuta anlayn ve sava tarzn aa karma,
mahkum etme ve dzeltme hedeflenmiti. Yarglama srecinde bireylerden
ziyade anlay muhatap alnd. Ortaya kan yanl izgi ve sava anlaylar
zmlendi ve yargland. Sadece Gney savanda yer alan kadro ve komuta
yarglanmad. Hareketin btn kadro ve komutanlar yargland. nderliin bu
yarglama sreciyle amalad, bata komuta olmak zere hareketin tm gerilla
gcn 1993 srecine hazrlamakt. Yine mevzi sava ve taktik darlktan
karlm, yenilenmi bir gerilla gc yaratmak istiyordu. Toparlanma ve tarz
yenilemede yarglamann belli dzeyde bir rol oldu. nk kadro ve komuta
yaps zeletiri srecinden gemiti. zeletiri srecine doru ve samimi
yaklam gsterenler kendilerini amada olduka mesafe kaydettiler.
Deimeyen, dnmeyen ve samimi bir zeletiri vermeyen belli bir kadro
kesimi srece fazla dahil olmad. Bu tipler zeletiri srecine zl bir yaklam
gstermedikleri gibi kandrmadan ve kendini aldatmaktan teye gitmeyen
yaklamlar sergilediler. Genel anlamda yarglama sreci belli bir derinlii
salayarak, taktik zerinde bir younlama dzeyini yaad.
1993 baharyla beraber nderlik hazrlklar zirveye kard. Bir yandan Zelde
bulunan glerin eitim ieriine ilikin perspektifler verirken, dier yandan
eyalet konferanslarnn sonu alc kararlara ulamas iin yakn takibi
srdrmekteydi. Eyalet konferanslarnn ilki Bestlerde gerekletirdiimiz
Botan eyaleti I. Konferansyd. Ard sra btn eyaletlerde konferanslar yapld.
Dnemin ihtiyalarna yant verebilecek dzeyde getii sylenebilir. Gler
bahar aylaryla beraber yeni bir hamle srecine hazrlanrken, atekes sreci de
bu dnemde gndeme girdi.

lk siyasal zm denemesi ve etecilerin engellemesi

Turgut zal Trkiyede ender rastlanan ciddi devlet adamlarndan biriydi.

PKKnin mcadeleye balamasndan itibaren, PKKye kar Krdistanda en kirli
yntemleri gelitiren bir dnemin sorumluluunu yapmtr. PKKyi ezmek iin
bir devletin uygulayabilecei her trl yntemi hi ekinmeden devreye
koymutur. Bugn bile Krdistanda yapsal rgtlenmesini srdren zel sava

rgtlenmelerinin hepsi onun zamannda gelitirilmitir. Denilebilir ki PKKyi

ezmek iin elinden gelen her trl arac kullanmtr. Trkiye gibi bir devletin
sahip olduu tm olanaklar devreye koyarak, PKKyi bitirememesi zal baka
yntemler aramaya yneltmitir. Devlet adaml ciddiyeti derken bunu
kastediyoruz. Yani bir sorun varsa, sorunu erteleme deil, zmeyi nne koyma
abas vard. nce iddetle denedi, olmaynca siyasal yntemleri devreye
koymak istedi, fakat derin devletin buna msaade etmedii ve yaamna son
verdii ynnde gl bulgular vardr.
zal, Krtlerin de Trkiye Cumhuriyeti devletinin asli kurucu elerinden biri
olduunu bilmekteydi. Bu lkede bir halkn kimlik ve kltr sorunu yaadn
grmt. En nemlisi de Krt halknn ounluunun PKKyi desteklemekte
olduu gereidir. zal bu gereklerin bilincine vardktan sonra en doru
yaklamn sorunu siyasal yollardan zmekten getiini sylemitir. Gerekirse
federasyonu da tartrz demesi bunun somut rnei durumundadr. Varolan
bu gereklere bir de Gney Krdistanla uramas eklenince bu ynl
dncesinde netlemeye gitmitir. Gney Krdistan da Trkiyeyle
btnletirecek bir federasyon fikrini aklna koymutur. Ufku geni ve gncel
gelimeler ierisinde boulmayan bir kiilie sahipti.
Aslnda zal, nderlie atekes talebini iletmeden nce devlet ierisindeki
kadrolarn nemli bir ksmn nceden hazrlamtr. Hazrlklardan sonra Celal
Talabaniyi arac olarak nderliin yanna gndermi ve atekes ilan edilmesi
durumunda Krt sorununu siyasal yollardan zmeye hazr olduunu
belirtmitir. Bu bilgi nderlie ulatnda, nderlik telsiz araclyla bu durumu
btn eyalet komutanlklarna zet olarak ileterek, atekes hakknda gr
istemiti. Baz kayglar dile getirilmekle birlikte kimse kar kmam ve herkes
nderlik bilir demiti. nderlik bunun zerine tm eyaletlere Newrozdan
balamak zere bir aylk eylem yapmama talimat verdi. Daha sonra Lbnanda
yapt bir basn toplantsyla Newrozla birlikte bir aylk atekes ilan etti.
Atekes sreci hareketimiz tarihinde ok nemli bir dnm noktasdr. nk
artk nderlik stratejik dzeyde siyasal zme resmen arlk vermiti. O
zamana kadar da siyasal zm yaklam ar basyordu ama siyasal zm
baarmak iin g olmak gerekiyordu. nderlik bunun iin1991 srecinde gl
bir hamlenin yaplmas ve Trk devletini zorlayacak bir pozisyonun yakalanmas
gerektiini srarla vurguluyordu. zellikle Gney sava, ksa srede gl bir
hamlenin rgtlenip pratie geirme zorluklarn gstermiti. nderlik bunun
zerine Trkiyede de zm eilimi belirince siyasal yollardan sorunu zme
projelerine yneldi.
Atekes srecinin gelimesiyle Trk devletine u mesaj iletildi: Sizinle mevcut
snrlar ierisinde zme gitmek istiyoruz. Ayr devlet kurma ve ayrlma
stratejisini anlamsz gryoruz. Btnlk temelinde, demokratik ve onurlu bir
sistem kurmak istiyoruz. Bu adan atekes sreci ok nemli stratejik bir
dnm ifade etmektedir. Her ne kadar erkenden program ve taktikte bir
deiiklie gidilmemi olsa da, esas olarak atekes srecinin balatlmas ve
diyalog talebinin ne srlerek, sorunu Trkiye snrlar ierisinde demokratik
erevede zm arzusunun ortaya konulmas, stratejik dzeyde deiim
dnm srecinin balamas anlamna gelmektedir. Deiim zelliklerinin ar

basmas itibariyle ok nemli bir sreti. Atekesin ikinci nemli yn,

nderliin PKKye verdii mesajd. nderlik Trk devletine kar atekes ilan
ederken, kadrolara da ar yaparak, Atekesi sizin geriliklerinize kar da
yapyorum demiti. nderliin kadrolara verdii mesajn ierii olduka
nemliydi. Bu sre ierisinde geriliklerinizden, yerleik yarg ve
zihniyetlerinizden, yine PKKlilemeyen sava tarz ve yntemlerinizden
vazgeme ans tanyorum anlamnda belirtilmiti.
lan edilen atekesin bir ay bitince herhangi bir gelime olmad. Atekesin bir
sre daha uzatlmas talebi Trkiyeden gelince tekrar uzatld. Bu arada baz
olumsuz durumlar yaand. Atekesin bir ay dolmadan Turgut zal ld veya
ldrld. Turgut zal aibeli bir ekilde ldkten sonra artk bu srecin nasl
geliecei ciddi bir tartma konusuna dnt. Buna ramen yine de balatlan
sreci srdrmede srarl olunmalyd. nderliin perspektifleri bu
erevedeydi. PKK atekesi srarla srdrmesine ramen Trk ordusu Botan ve
Amed bata olmak zere birok yerde operasyonlar balatt. Gelitirilen
operasyonlar srasnda Amedde baz kayplar yaand. Yaanan kayplara kar
misilleme hakkmz kullandk ad altnda bir takm eylem trleri gelitirildi.
mha amal operasyonlara kar gerilla tabii ki misilleme hakkn kullanacaktr.
Misilleme hakkn yadrgamak diye bir durum olamazd. Ama misilleme hakk ad
altnda yaplan kabul etmek mmkn deildir. PKKde hibir zaman sivillere ve
silahsz insanlara ynelme mant yoktur. zellikle teslim alnm insanlarn
kuruna dizilmesi bizim tarzmz deildir.
emdinin talimat ve ynlendirmesiyle Bingl-Elaz karayolunda 33 askerin
kuruna dizilmesi bu anlamda iimizdeki etelemi bir anlayn sreci sabote
etme giriimidir. Trk devlet yaps ierisindeki eteci kesimler sreci sabote
etmek iin operasyonlar balatm ve hatta tartmal bir biimde -gvenlikleri
salanmadan- silahsz askerleri adeta yem olarak ortaya srmtr. Buna kar
emdinin de devreye girmesi sabote srecini tamamlamtr. Teskeresini alm
askerlere ynelik yaplan eylem bu anlamda PKKnin eylemi olamaz. Her eyden
nce bu eylem tarz PKKnin taktiine, etik anlayna ve mcadele geleneine
olduka terstir. Drtl etenin baka zamanlarda da uygulad kontra eylem
trlerinden biridir. PKK asla silahsz insanlar kuruna dizmez, varsa bir suu
onlar esir alr. Soruturmasn bitirdikten sonra adaletin ve hukukun gerekleri
neyse onu yerine getirir. nk PKK ayn zamanda uluslararas sava yasalarna
saygl olmay esas alan, hakl bir davay yrten, insani duygular yksek olan
bir mcadele gcdr. Askerliini bitirip evine dnen insanlar, Siz daha nce
askerdiniz diye tutup kuruna dizmek PKKnin anlay deildir. Ama maalesef
emdin gibi eteci anlaya sahip bu kiilik PKKnin ahlakna uymayan bir
yntemle silahsz askerleri kuruna dizdirmitir. Operasyonlarn balamas ves
33 askerin de ldrlm olmasndan sonra artk atekes fiili olarak sona
ermitir. Trk ordusu bunu bahane ederek, Krdistann her yerinde
operasyonlarn aralksz srdrmeye balamtr. nk 33 asker olay Trk
devletinde etecilii gelitirmek isteyen evrelerin elini glendirmitir. Bunun
ne kadar irtibatl yaplp yaplmad tartma konusu olan bir husustur. Ancak
birbirini tamamlama bakmndan ilgintir.
imdi ise emdin unsuru bu olayn kararndan syrlmak istiyor ve suu
nderlie yklemeye alyor. Bu, byk bir samalktr. Biz de eyalet

komutanl yaptk. Her komutanln yapt eylem kendi sorumluluuna aittir.

Dier yandan ise emdinin kendisi sorumlu olduu alana tam hakimiyet
salayan bir komuta yntemine sahipti. Kendi sorumluluu altnda brakalm bir
eylemin ondan habersiz yaplmasn, bir insana bir fiske bile vurulmas ondan
habersiz olamazd. nk onun komuta tarz byleydi, her eyi kendi
inisiyatifine alyordu. Dier nemli bir husus da bu askerleri yakalayan eylem
gc ve komutanl askerleri yakalayp, slenme karargahna getiriyor. liki ve
irtibattan sonra kendi aralarnda yaptklar toplant sonunda tekrardan askerleri
yolun zerine getirip kuruna dizdikleri biliniyor. Bu olayn yapl ekli de
gsteriyor ki, eyalet komutanyla irtibat ve talimat temelinde askerleri infaz
olay yeniden kararlatrlmtr. ok iyi biliyoruz ki emdinin talimat olmadan
hibir komutanlk o kadar riski gze alp, askerleri getirildikleri karargahtan
tekrar yolun zerine gtrp, kuruna dizemez. Besbelli ki burada gz dnm
bir eteci anlayn srarl bir biimde sreci sabote etmeye dnk bilinli bir
tutumu vardr. Bunun baka bir izah yoktur.
Hareketimiz ierisinde eteler tarafndan gelitirilen yanl uygulamalar
tahribatlar yaratm ve olduka zarar vermitir. Bunlarn amac PKK izgisini
rayndan karmak biiminde pratiklemitir. Bizde baz kiilikler ahsnda
gelien bu tr izgi d eteci anlaylar eitli dnemlerde tremitir. Ancak
ete rgtlenmeleri daha kurumlam bir biimde Trk devleti ve ordusu
ierisinde derin rgtlemelere sahiptir. Trk devlet yaps ierisindeki eteci
oluumlarn gemii ve deneyimi yenieri ocaklarna kadar dayanmaktadr. Bu
anlamda devlet ierisindeki etelerin deneyimi, taktik ve rgtlenme yntemleri
daha fazladr. Trk devleti ierisindeki eteciliin Trkiye Cumhurbakan
Turgut zal bile ldrebilecek dzeyde kendini iyi organize ettii aktr.
zaln lm zerindeki sis perdesi hala aralanm deildir. Bu lmn
arkasnda ok gl odaklar yer almadan delilleri gizlemek mmkn deildir.
Hala ok net bir bulgu aa kmam olmakla birlikte, zellikle atekes
srecinde ldrlmesi bizleri ve herkesi dndren, ciddi kukular yaratan bir
olaydr. Kald ki ailesi tarafndan baz bulgularn elde edilmesine ramen
korkularndan sessiz kaldklar belirtilmektedir.
Trk devleti ierisindeki ete organizasyonu Doan Gre, Mehmet Aar ve
Tansu iller lsyle rgtlenmi, Demirel de bu sistemin bir emsiyesi ve ba
olarak tanzim edilmitir. Bu temelde PKK ahsnda Krt halknn btn
dinamiklerine tam bir topyekn sava ilan edilmitir. Trk ordusu esas olarak
topyekn sava kararn 1992 ylnda kararlatrlan konsept temelinde vererek
artk Krt zgrlk hareketine kar savan sorumluluunu stlenmitir.
Doan Gre ekibi belirttiimiz bu tarihten itibaren kendini ok kapsaml bir
savaa gre hazrlamt. Bugn bile baz evreler 33 askerin ldrlmesiyle
atekesin bozulduunu ileri srmektedirler. Bu gr bir lde doru olsa da
tek bana doru deildir. nk Trk devleti ierisindeki eteler nceden
kendilerini hazrlamlard. nderliin, her iki taraf iindeki eteci yaklamlar o
sreci sabote etmitir belirlemesi bu durumu gzler nne sermektedir.
Atekes tek ynl bir biimde sz konusu olayla bozulmad. Belli yerlerde
operasyonlar vard ve devlet ierisindeki eteci eilim sreci zorlamaktayd.
PKKdeki izgi d, eteci anlay Trk devlet etesine zemin sundu ve bylece
sre tmyle sabote edildi.

Srecin sabote edilmesiyle beraber sava dier yllarla kyaslanmayacak dzeyde

bir yaygnlk kazand. Trmanan sava, Krdistann drt bir yanna yaylarak
topyekun bir karakter kazand. Sava yaygnlk kazanmasna ramen nderliin
amac siyasi zm gelitirmekti. Gelitirilecek hamlelerle Trk devletini siyasi
zme zorlama ngrlmekteydi. Bu nedenle 1993 ylndaki sava taktii
hareketli sava tarz olarak belirlendi. Bylece sava bir st aamaya
trmandrarak, dnlen stratejiyi uygulama zeminini aa karma esas alnd.
Hareketli savala dnlen o zamana kadar stratejik savunma dneminde
bulunan gerillay stratejik denge dnemine ulatrmakt. Artk oluacak stat
kurtarlm alan m olacakt, yoksa farkl bir yaplanma m olacakt, bu ok
nemli deildi. nemli olan gerillann iinde bulunduu konumdan karak bir
srama yapmasyd. Krdistan koullarnda gerilla ile oluturulacak stat somut
olarak kurtarlm alan olarak deerlendiriliyordu. Sava tekniinin olduka
geliim kaydettii bu ada kurtarlm alan Vietnam mcadelesinde ortaya
kan sonula tpatp ayn olamazd. Krdistandaki gerillann amac sava
sahasnda savat orduyla dengeyi salamakt. Bylece gerillann dayand
halk kitlesi ile beraber smrgeci ordu karsnda dengeyi salayarak, onu siyasi
zme zorlamakt. Krdistan zgrlk hareketi 199192 srecinde
yapamadn bu konseptle bu dnemde yapmay tasarlamt.
1992den itibaren Krdistandaki savan dorudan NATO glerinin youn
siyasi, diplomatik, ekonomik ve askeri destekleriyle srdrld kesindir. Daha
ncesi de vardr ama 1992den itibaren ABD ve ngilterenin arlk tekil ettii
uluslararas konseptin temel hedefi hareketimizin tasfiye edilmesidir. Doan
Gre Londra ziyareti ardndan, terr ortadan kaldrma destei aldk diyerek
Krdistandaki katliamlarn onayn aldn ifade etmi oluyordu. Bu temelde ilk
bir-iki yl hazrlklarn yetkinletiren Trk ordusu, zellikle 1994te topyekun
bir imha ve katliam srecini uygulad. Hizbullah, JTEM vb paramiliter kontra
glerle de hareketin sivil tabann yok etmek zere, dorudan yargsz infaz
yntemlerini uygulayarak kesin sonu almak istediler.
Doan Gre, Tansu iller ve Mehmet Aar ekibi bu konseptin uygulanmas iin
grev bana getirildi. Bu ekip topyekun sava ekibidir. Sistem iinde yaanan bir
takm i atma ve ekime ardndan zellikle Turgut zal ve Eref Bitlis bata
olmak zere Cem Ersever, Rdvan zden, Bahtiyar Aydn gibi kiilerin dahil
olduu ekibin tasfiyesi zerinden kirli sava ekibi iktidara getirildi. Bu ekip kirli
sava, katliam ve her trl iddet yntemini merulatrma konseptini
gelitirmeyi temel grev olarak belirlemiti.
O dneme kadar Trkiyede PKK zerinde yaplan tartma ya ver kurtul, ya da
vur kurtul ekseni zerineydi. Tartma sonucunda vur kurtul anlaynn galip
kmasyla katliamc ekip i bana getirildi. Bu anlamda bu ekip vur kurtul
ekibinin yrtc gcdr. Tabii vur kurtul mant Krdistanda direnen tm
dinamikleri katliamlara uratarak ortadan kaldrmay esas alyordu. Ancak Trk
devletinin bu konsepti uygulamaya koyabilmesi iin belli dzeyde bir hazrla
ihtiyac vard. Nitekim 1993 yl itibariyle hazrlklarn tamamlayarak, katliam
srecini daha etkili uygulama dzeyine ulatlar.
Bir kadn olmasna ramen Tansu illerin bu dnemde uygulad alaka
yntemler dnya tarihindeki kirli sayfalarda yerini srekli koruyacaktr. iller

kirli yntemlerin basit bir kuklas durumunda olmas itibariyle bugn bile
insanlk vicdannda lanetle anlan Hitler ve Mussolini yanndaki yerini almtr.
ABDnin eittii, hazrlad ve greve getirdii illerin kariyer hrs, ona her
trl insanlk suunu iletecek dzeyde gzn ve yreini kreltmitir. Ciddi
bir siyasi birikimi olmayp, eteciliin bir kuklas rolndedir. yle ki babakan
olduu ilk dnemlerde kt bir yurtd gezisinin balangcnda Krt sorununu
spanyada ETA modeliyle zebileceini belirtmiti. Hemen akabinde Doan
Gre mdahale ederek Krt sorunu diye bir sorun yoktur, sorun terr
sorunudur diyerek, illere geri adm attrtmt. Adeta grevinin kirli savan
siyasetini yapmak olduunu hatrlatrcasna uyarmt. Doan Gre, hi
kimsenin kendi sorumluluunda yapamayaca lanetli ve kirli yntemleri illere
yaptrtmtr.
Hatrlanaca zere Krt iadamlar ldrlmeden nce, PKKye yardm yapan
iadamlarnn listesi cebimde diyerek, iadamlarna ynelik cinayet emrini
vermiti. Yine onun dneminde devlet glerinin uygulad faili mehul
cinayetlerde byk bir art yaanmt. Ky yakmalardan tutalm, ikencelere
kadar Krtler zerinde uygulanan vahette byk trman yaanmt. rnak,
Cizre, Yksekova ve Lice gibi yerleim yerlerinde PKK baskn yapt yalanyla
ehirler adeta harabeye dntrld. Byle kirli yntemlerle savan
srdrlmesini akl banda olan hi kimse kendi sorumluluunda kabul
edemezdi. Ama Tansu iller hi ekinmeden iktidar ve kariyer hrs iin kabul
etmiti. Bu zellikleriyle iller Krt katliam iin biilmi kaftand. Tansu iller
Trk devlet eteleri tarafndan ok iyi kullanld. Grevini iyi yerine getirdi.
Dolaysyla tarihte Krtlere kar en acmasz ve kirli yntemleri kullanan
babakanlardan biri olarak hep lanet ve fkeyle anlacaktr.

Zel tasfiyecilii

PKK nclnde gelien zgrlk mcadelesiyle Krt halknn dirilii

gerekleir. Trk devleti zme zorlanrken, hareketimiz iinde Ferhat kiilii
teslimiyeti izgisiyle ne km ve byk tahribatlara yol amtr. Bu
tahribatlarn en derin yaand ve yayld alan Ferhatn sorumlu olduu Zel
alandr. nderlik Zel sreci ve burada gelitirilmek istenen tasfiyecilik zerine
iki ciltlik zmleme yapmtr.
Gl bir pratik, aba ve emek sarf edilmedii halde kendini ar abartma ve her
eyi kendi merkezinde grme anlay 199192 srecinde gelien bir anlayt ve
erken iktidar hastalna yol amt. PKKnin stratejisi sonu alm, gerilla
Krdistanda tutunmu, halk gerillay bir kurtulu ve zgrlk sembol olarak
kabul etmiti. Bu gelimeler zerine serhildanlar balamt. Serhildan srecinin
yaygnlk kazanmas, tm Krt halk zerinde byk etki yaratm ve bu temelde
gerillaya katlmda ciddi artlar yaanmt. Erken iktidar hastalna kaplan
kiilikler, ortaya kan baary kendilerine mal etmeye balam ve bir anda ne
oldum delisine dnmlerdi. Esas olarak ortaya kan baar nderlik

stratejisinin baarsyd. Ancak erken iktidar hastalna yakalanan komuta,

somut koullarn somut tahlilini yapamad iin genel gelimeleri okumaktan
uzak kalmt. Zira halk zerinde yaratlan olumlu etkinin szmona kendi
baarl pratiinin bir sonucu olduuna inanmaya balamt. Bu eksende katlm
yapan genleri deerlendirmek ve ordulamay gelitirmek yerine, hovardaca bir
yaklam sergileyerek potansiyeli kr hrslar iin tketmilerdir.
Bu dnemde bu anlayn en arpc iki rnei Ferhat ve Zekide grlmtr.
Her iki tip de yaanan gelimelerin kendi eksenleri ve abalar sonucunda
gelitiini dnmlerdir. Uyguladklar taktiklerin ok dahiyane ve yaratc
olduundan dem vurarak, kendilerini olduka abartmlardr. Kendilerini
nderlik stratejisinin birer uygulaycs olarak grmekten de te, barol
oyuncular olarak deerlendirmilerdir. Her ikisi de emek harcamadan,
kendilerini en byk emek sahibi gstermeye almlardr. Belirttiimiz
yanlglardan tr zellikle 1993 dneminde her ikisi de PKKden ok ciddi ve
kkl bir kopuu yaamlardr.
Ferhatn kopuu erken yzeye vurmutu. nk d ayaklar vard. Daha nce
ran ve Gneyli glerle ilikilenme frsat bulmutu. YNK ile direkt iliki
ierisindeydi. Bu dnemde gelimeleri takip eden Trk zel sava tarafndan
medyatikletirilmiti. Kiisel zellikleriyle kendisi de medyatik olmaya srekli
eilim gsteriyordu. Ayn dnemlerde Zekinin de benzer araylar vard,
medyatik olmay ok istiyordu. rnein kendisiyle bir rportaj yapmas iin BBC
muhabirini bile karmt. Her ikisinin de medyatik olma eilimi dahil birok
zellikleri birbirine benziyordu. Kiilik dzeyinde tutulduklar hastalk aynyd.
Ferhatn kopuunun erken ortaya kmasnn nedeni, nderlik sahasndan uzak
oluu ve YNKnin denetiminde bulunmasyd. Ama Zekinin kopuu koullardan
kaynakl hemen ortaya kmad. nk Kuzeyde bulunduundan dolay uygun
bir ortam bulamamt. Bu yzden Zekinin dnsel dzeyde PKKden yaad
kopu daha sonra netleti. Ama onun da kopu sreci 199293 yllardr. Hatta
bu dnemde Kulpa yakn Kel noktasnda 6 ay kalarak gelitirdii yaam tarz ve
ondan sonraki ruh hali bu srete bir biimde devletle ilikilenme olasln
ciddi bir ihtimal haline getirmektedir.
Zel sreci Ferhatn dnsel dzeyde PKKden kopuunu netletirmitir.
Burada sergiledii tutum tam bir tasfiyeciliktir. Abartlar zerine kurulan bir
kiilikten ibaret olduu iin, bu sefer teslimiyetine politik deha klfn
uydurmaya almtr. Gney savanda yaad teslimiyeti politik manevra
olarak deerlendirmi, hatta politik manevrann partiyi kurtard, bunu
yapmamas durumunda parti glerinin tmden tasfiye aamasna geldii ve
kendisinin tasfiyeyi engelledii gibi bir hava yaratmtr. Baz akaklarn alk
tutmasyla kendinden geerek, kendini adeta nderlik yerine koyacak kadar
yzszlemitir. Zaten pohpohlanmaya yatkn bir kiilikti. Basnn da bu srete
onu pohpohlamas, i yzn erkenden aa vurmasna neden olmutur.
Bu kii Zel srecinde bir nevi isyana kalkmtr. syan nderlie karyd. D
glerin zellikle de YNK liderliinin bunda rol fazladr. lk bata Zelde 1500
gerilla vard. 1500 gerillay denetimde tutabilmesi iin teslimiyetin teorisini
gelitirmeyi esas almt. Teslimiyetine klf uydurmann bir dier yntemi de
Haftaninin direniini gereksiz gsterme tutumuydu. nk Haftanin teslimiyet

izgisinin zdd bir direni sergilemiti. Haftanindeki direni izgisini gereksiz

grmesinin bir gerei olarak beni ve Cuma arkada hedeflemeye balamt.
Haftanin komutanln ve Haftanindeki direnii hedeflemesine kar,
Haftaninden Zelye giden yapnn direnii sahiplenmesi ve Ferhata kart bir
duru gelitirmesi zerine bu kez Xakurke-Haftanin elikisini yaratmtr. rgt
ierisinde Haftanin-Xakurke elikisi bilinli olarak bu kii tarafndan
gelitirilmitir. lk balarda bu elikiden benim haberim bile yoktu. Ancak
sonbaharda gelen gruplarn aktarmyla renilmitir.
Bu arada kendisinin Gneylilerle yapt grmeler erevesinde Gneyli
glerin bir birlii gelip Mrgee yerleti. Mrge blgesi glerimizin
hareket sahas olup Kuzeyle balant, gidi geli iin nemli bir yerdi. Bu yeri
brakmalar iin uyar yapld. Uyary dikkate almadklar iin 32 kiilik bu
pemerge birlii glerimiz tarafndan silahszlandrlmt. Bu unsur bu olay da
kendisine kar yaplm gibi gstererek sorun yapt ve tehir faaliyetlerini daha
da arttrd. Esas itibariyle elikisi Haftaninle veya benimle deil, nderlik ve
nderlik izgisiyle ilgiliydi. Sonradan Haftanin ile gelitirdii elikinin
gstermelik olduu, aslnda nderlik izgisine bir kartlk pozisyonunda
bulunduu, hatta kendisini adeta ikinci bir nderlik gibi dayatmak istedii aa
kmtr.
nderlik benimle yapt bir telsiz konumasnda bu kiinin bizler hakknda
sylediklerinin gerei yanstmad, kendisinin ve bizim pratiimizin her eyi
aa kard ynnde deerlendirmeler yapt. Hakikaten de herkesin pratii
onun aynas olup, gereini aa vuran en iyi imtihan sahasdr. Bu dnemde de
bu gerek arpc bir biimde pratie yansmtr.
Anlald zere Zel sreci rgt zerinde ok boyutlu tahribatlar
gelitirmitir. Gleri birbirine krdrtma, rgt izgisi ile btnletirmeme,
eitli biimlerde dejenere ederek iini boaltma gibi yaklamlarla gc
hazrlamamann sre zerinde birok olumsuz etkisi olmutur. Hem bir tasfiye
izgisi olarak rgt bozmaya, hem de oradaki gerillalar rgtten
uzaklatrmaya almtr. nderliin gelitirdii mdahalelerle gler zor bela
Zelden karlp dier alanlara dzenlenmitir. Ama Zel glerinin iyi
hazrlanamamasndan kaynakl gelien ypratc durumun sonular pratie
olduka ykc yansmtr.
zellikle Haftaninden gelmiler diye deerli baz arkadalarn haksz yere
sorgulamalara tabi tutulmas yoldal zedeleyen sonulara yol amtr. Savata
kahramanlyla kendini ispatlayan ehit Ahmet Rapo ve nderlie ynelik
gerekletirilen uluslararas komployu protesto etmek amacyla Moskovada
bedenini atee veren ehit Tayhan arkadalarn o zaman soruturma sreci ve
ar koullarda tutulmas gibi birok olumsuz pratikler yaanmtr. nderliin
gelitirdii mdahale ve ald tedbirler vastasyla daha fazla tahribat
yaratmasna engel olundu.
Ayn dnemde Zelde yaplan kadn kongresi de Ferhat tasfiyeciliinin vard
boyutlar gstermesi asndan nemlidir. nderlik, bu kongreyi kabul
etmemiti. nk nderlik izgisiyle elien bir kongreydi. Ferhatn bu kongre
ile hedefledii tmyle kendi anlayna uygun tarzda bir kadn yapsn
ekillendirmekti. Hatta Zelde ekillendirilen baz tipler daha sonra rgtn

bana bela olmu ve rgtle hibir zaman btnlememilerdir. Bazlar da

Ferhata kartm gibi grnse de znde ortak noktalar daha fazlayd. Ortak
noktalar ise rgt kartlyd. Daha sonraki pratiklerinin de gsterdii gibi
rgtle btnlemediler. Bunun en arpc rnekleri Sewra ve Peymandr. Bu iki
tip btn abalara ve verilen deere ramen rgtle btnlemediler. nderliin
btn dzeltici ve rol verme abalarna karn bunlar rgt izgisinde
yrmemede srarl davrandlar. nk enjekte edilen zehrin dnce ve duygu
zerinde yaratt tahribat rgt kartl temelinde derin olmutur.
Bu dnemde Zel tasfiyeciliinin uratrc pratii ve Zeki unsurunun Amedde
zellikle 1993 ortalarndan sonraki srete arkadan hanerleyen, geriye ektiren
durumuna karn, gerilla temposundaki ykseli devam etmitir. Gerilladaki
ykseli rgt sistemine de yansm, daha derli toplu rgtsel bir sistem
gelimeye balamtr. Botanda hareketli tabur kurulmu, birok eyalette blk
ve tabur sistemi gelitirilmitir. Ayn zamanda kadn gc de bata takm, daha
sonra ordulama kararyla birlikte blk sistemine gemiti.
zcesi, 1993 ylnn sonbaharnda Zeldeki kadn kongresi nderlik tarafndan
reddedilmi, Zel ynetimi soruturmaya tabi tutulmu, bu arkadalardan bir
ksm Botana gnderilerek soruturmalar orada devam etmitir. Ayn zamanda
Zeldeki kongrenin baarsz olmas nedeniyle sava sahasnda kadn
rgtlenmesine arlk verilmesi ve nderliin verdii perspektif ile Botanda
sava ierisinde kadn ordulamasnn almalar balamtr.

Kadn zgrlk izgisine yaklam

nderliin toplum ierisinde bilincine vard ilk eliki cinsler aras eliki ve
eitliksizliktir. nk ok kk yalarda bu elikiyi yakalam ve giderek
gelien dncesinin ana ekseni konumuna getirmitir. Hareketin geliim
srecinde kadna nemli bir yer verme tutumu n plandadr. Yine nderliin
Fatma ile yrtt mcadeleden kard dersler kadn hareketinin geliimi ve
kadn izgisinin somutlamasna kadar gitmitir. nderlik kadn zgrl
konusunda tarihsel, toplumsal yeni bir bak as gelitirmitir. Bugn kadn
aleyhinde ortaya kan adaletsiz staty ortadan kaldrmak gerektiini srarla
belirtmi ve bunun iin kadn zgcne dayal, kadn gcn aa karan ve
kadn iradi bir g haline getiren rgtsel bir oluumun aciliyet arz ettii
tespitini yapmtr.
nsanln toplumsal z kendine yabanc bir dzeye getirilmitir. nsanl,
toplumsall ve deer yarglaryla btnletirmek isteyen iddial bir hareket
nce erkek egemenlikli zihniyet tarafndan kadnn iine drld klelii
paralamakla ie balamaldr. nk doal toplum gereklii ve zl deerleri
kadnn drlyle kaybedilmitir. Kaybedileni kaybedilen yerde aramak
pekala bir balang olabilecektir. Bu anlamda kadn-erkek arasndaki eitsizlie
yol aan erkek egemenlikli zihniyet ve yaklam amak gerektii tespitinden

hareketle, nderliin kadn izgisini kapsaml bir biimde ele alma sreci adm
adm gelimitir.
nderlik retisinde bugn teorisi sistemleen, kapsam genileyen kadn
zgrlk projesi 19888990 srelerinde somutluk kazanmtr. Sosyalizm,
parti-iktidar gibi olgular zerinde zmlemeler gelitirilmi, zellikle kadn
zgrl zerinde daha ayrt edici izgiler aa karlmtr. Mesela 1989
ylnda kadn sorunu ve zgrl elikisini zme kavuturma kabilinden
pratik baz dzenlemeler gndeme girmiti. O dnemde askeri sahada kadnn
ayr takmlar oluturma perspektifi vard. Hatta o zaman nderlik sahasndan
sava sahasna giden baz bayan arkadalara byle bir rol de biilmiti. Takm
oluturma, takm halinde hareket etme, iradeli, kendi kendini yneten ve
yrten bir g olma perspektifi verilmiti.
Fakat Drtl ete anlay tm rgt yapsnda olduu gibi, kadn iradesi
zerinde de byk tahribatlar yaratmtr. Erkek egemenlikli feodal zihniyetin
bask ve iradesizletirme tavrna maruz kalmas, kadnn rgt ierisinde
erkenden bir g olmasn engellemitir. Bunda geri toplumsal zihniyetin
ekillendirdii erkein arpk bir kiilie brnmesinin pay byktr. Erkein
btn geri zihniyet ve yaklamlarna ramen kadn, sava sahasnda gsterdii
pratik ve tutarllkla kendini ispatlamtr. zellikle ilk gerillalama srecinde
Bes, Havva, Sultan, iek, Saadet ve Azime gibi arkadalar bata olmak zere
yzlerce kadn militan, sava sahasnda gsterdikleri direnile kllerinden
yeniden doan kadnn destans mcadelesini balatmlardr.
Belleklerde ans halen taze olan Berivan arkadan tanra edasyla gelitirdii
pratikle ehadete ulamas kadn zgrlk izgisini tm topluma tarmtr.
zellikle 198990 srelerinde younlaan kadn faaliyetleri ve bunun halkmza
ve kamuoyuna yansmasyla beraber gerekleen direniler kadn katlmnda
byk bir patlama yaptrtmtr. Bu eksende 1990dan balamak zere 199192
yllarnda kadnlar gerillaya youn katlm yapmaya balamlardr.
Kadn katlmnda younluk yaanmasna ramen erkein geri, egemenlikli
yaklam bu potansiyelin doru deerlendirilmemesine yol amtr. Kuzey
sahasnda kadnn nnde tka roln Zeki oynamtr. Zekide somutlaan bu
anlay ok tehlikeli sonular dourduu kadar, rgtn izgisini de sapmaya
uratmtr. Geri erkek anlaynn yaratt egemenlikli bak as kadnn enerji
ve potansiyelini rgte aktmay engellemitir. Bu anlaya esas olarak zaafl
erkek anlay demek daha doru olacaktr. Zeki ahsnda ortaya kan yaklam,
egemenlikli ve zaafl duruun i ie geerek ucube bir anlay dourmasdr. Bu
anlayn somut olarak yansma bulduu yaklam, kadn askeri sahada
yapamaz, siyaset yapabilir, rgtsel almalarda yer alabilir, ama gerilla olamaz
eksenindedir. Ona gre askeri almalar heybet gerektiren zelliklerle
yklyd. Kadnda ise heybetli bir duru ve davran bulunmuyordu vb teoriler
oluturmutu. Aslnda gelitirdii bu vb teoriler zaafl durumunu kamufle
etmeye ynelikti. Zeki ylesine ileri gitmiti ki, bu bak asn cihaz
tartmalarna da yanstmaktan ekinmiyordu. Gizli deil, zaman zaman
propagandasn yapt iin dier eyaletlerin kadn anlay zerinde de etki
yaratmt. Telsiz tartmalarnda bu anlayn doru olmadna dair belirtilen

grler de vard. O srete bulunduumuz alanda bu tr grlere kar tavrlar

gelitirilmiti.
199293 yllarnda Zeki, ordu ierisinde byle bir kadn izgisi gelitirmeye
almtr. Bu anlayn bir sonucu olarak Kuzeyden katlm yapan bayan
yapsnn nemli ksmn rgtsel alma yrtme ad altnda zmir vb yerlere
gndererek ordudan uzaklatrm ve gnderdii bayanlarn ou ksa zamanda
yakalanmlardr. Bu arkadalardan hareketten kopmayanlarn birou yeni yeni
cezaevlerinden kmaktadrlar.
Garzan eyaletinde de ayn yaklam izlenmiti. Daha dorusu Zekiin ektii
anlay tm Kuzey sahas dediimiz Amed, Garzan, Erzurum ve Dersim
eyaletlerinde yaylmt veya en azndan etkisi olmutu. Bu anlay
gelitirilmeseydi, kadnn daha kalabalk gruplar halinde gerillaya katlm
salamas kanlmazd. Bu nedenle Kuzey eyaletleri bu anlayn etkisiyle
kadnlar saflara almamlard. Kadn katlmlar bu yzden genelde Gney
sahalarna yaplmaktayd. Botan, Zaros ve Gney sahasnda kadn katlmlar
gerekleiyordu. 1992 Gney savana kadar varln srdren Xakurke
karargah da kadn katlmna kar kmyordu ama bir sava gc olarak ele
almaktan ok, kadna geri cephede tutulmas gereken bir g gibi bakma durumu
vard.
Kaynan klasik erkek egemenlikli anlaytan alan, kadn bir sava gc olarak
grmeyen bu anlay 1993 ylnda da devam etmitir. 1993 ylnda birok bayan
arkada gerillaya katlm salamak zere Amede, Garzana gitmi, geri evrilince
tekrardan gelip Botanda veya Gney alanlarnda saflara katlmlardr. Tabii
birounun vazgeip geri gittii de bir gerektir. Bundan dolay 1993 ylna
gelindiinde kadn gerilla yaps daha ok Botan ve Zarosta bulunmaktayd.
Zaten 1993n sonuna doru Botan ve Zaros eyaletleri birletirilmi, Gney
sahas ad altnda tek bir karargah olarak rgtlendirilmiti. Bu dnemde dier
eyaletlerde kadn gc ya yoktu, ya da bir grup eklinde az sayda bayan arkada
bulunmaktayd. Ayn dnemde Botan-Behdinan sahasnda 1300 civarnda kadn
gerilla gc bulunmaktayd.
nderliin daha 1989da verdii perspektiften hareketle Haftaninde 1992
ylnda ilk defa bamsz kadn takm oluturuldu. Daha sonraki dnemde
Garzanda ehit den Dilan Derik arkada bu takma komuta ediyordu. 1992
Gney savanda Haftanine yaplan ilk saldry bu bayan takm karlad.
Gneyli gler ilk saldry bayan takmnn bulunduu Borsel boazna dnk
gerekletirmilerdi. Ayn anda baka yerlere de saldr yapmlard, fakat
buralarda bulunan arkadalar atmaya girmeyerek geri ekilmilerdi. Ama
Borsel boaznda bulunan bayan takm geri ekilmeden nce atmaya
girmiti. Haftanin cephesinde 1992 Gney savann ilk ehidi olan idem
arkada bu atmada ehit dt. Bu dnemden sonra Haftanin ve Botanda
bayan takm rgtlenmesi giderek gelitirilmiti. Aslnda bu bir denemeydi.
Kadn gcnn Gney savanda gsterdii bu kararllk ve cesaret bizlerde
savata kadna kar gvenmeyi ve rgtlenmesine nem vermeyi daha da
glendirmitir. Kendim iin bu deneyimin nemli sonular ortaya kardn
sylemek mmkndr.

ncesinde Xakurkede de ayr bir kadn oluumu gelimiti. Fakat bu alanda

kmseme tarz hakimdi. Kzl ordu vb isimler taklarak, kmseyici
tutumlarla bir sava gc olmaktan ok, geri cephede tutulmas gereken bir g
olarak deerlendiriliyordu. Buna ramen kadn gcnn Gney savanda en ok
direnen bir g olduu pratikte kantlanmtr. Bu direniin zirveleen ismi
olarak ehit Beritan (Glnaz Karata) arkada, alan ynetimindeki geri
anlaylara ramen kadn direniinin sembol olmay baarmtr. Beritan
arkadan direniteki tutumu bu ynyle de ok anlamldr. Teslimiyete ve geri
anlaylara kar direnii temsil ederek sembollemitir. Xakurke ynetimindeki
bu kmseme anlaynn olduu gibi Zelye tanmas temelinde bilinen kadn
kongresi gerekleti. Uzun bir dnem rgt ok uratran, tasfiye etmeye
yeltenen sosyal reform ilk olarak Zel srecinde gndemletirilmiti.
Kadn hareketine yaklam konusunda 1993 ylna kadar pratikte ayr
yaklam aa kt. En tehlikeli anlay Zekiin gelitirdii kadn orduda olamaz,
ordudan karlmal yaklamdr. Hatta bu grn cihazdan okuma yoluyla
otuz sayfalk bir raporla Zelde gerekleen kadn kongresine de sunmutu.
Tabii kadn kongresi Zekiin bu dncelerini kabul etmedi ama ciddi bir
zmlemesini de yapmad. nk Zelde gerekleen kongrenin de kendisine
gre oluturduu bir izgisi vard. Bu kongre, kadn ordudan karmaya gerek
yok, geri cephelerde kalabilir gibi sosyal reform trnden baz evlilik kurallarn
gelitirme tutumunu ne karmt. Bu vb anlaylarla bir nevi erkek egemenlikli
zihniyet ve geleneksel klasik kadnda srar etmenin teorisi oluturulmutu.
Bu iki anlayn yannda bir de Botan-Behdinanda gelien bir anlay vard.
Botan-Behdinanda gelien anlay, kadn erkekletirme anlaydr. Kadn
orduda kalabilir, hatta en keskin yerlerde yer alabilir. Erkekten geri kalan yn
yoktur, kadn da erkek gibidir, erkein yaptn kadn da yapabilir tutumu
kadn erkee benzetme anlay biiminde ekillenmitir. Bilindii zere ordu,
iktidarn en byk arac durumundadr. nk erkek, orduya dayanarak iktidar
aracn ele geirmi ve kadn drmtr. Dolaysyla kadn da ordunun her
cephe ve kadamesinde yer alarak g olmal ve iine drld cendereden
kmal ynndeki deerlendirmelerle kadnn askerlemesi savunulmutur.
Ama ideolojik temelini oluturmadan, kadn cinsinin zgnl ve duygusal zeka
gereini gz nnde bulundurmadan, zgrlk zn derinletirmeden
gelitirilmek istenilen bir askerlemedir. Botan-Behdinann bu anlay daha
sonra erkek karikatr anlay olarak nderlik tarafndan deerlendirilmi ve
zmlemeye tabi tutulmutur. Kukusuz ki, bu izgi de nderliin izgisi
deildir.
nderliin izgisi, kadn cinsinin yeteneklerini aa karmak, eit, zgr bir
bak as ile kadn bu temelde iradeletirmektir. Kadn cinsi olarak
iradeletirme, komutanlatrma istemi belirgindir. nderliin kadn zgrlk
izgisi budur.
Botan-Behdinanda erkek karikatr yaklam gelimi olsa da, dlanmamas
kadnn sava sahas ierisinde hem de en n saflarda yer almasna yol amtr.
Btn birliklere dzenlenerek, savan btn sahalarnda yer almtr. Her ne
kadar erkekleme biiminde yanl bir gelime durumu olsa da, kadnn
kendine gvenini salama ve erkek karsnda g olma durumunu gelitirmesi

asndan belli bir rol oynamtr. Bu pratikte ok deerli arkadalar kahramanca

direnerek ehit dmlerdir. Bata Adalet, Znarin, Bes Dersim gibi arkadalar
olmak zere ok deerli bayan arkadalar en n cephede savaarak ehit
dmlerdir. Yine bu srecin zorlu pratii daha sonra ehit decek olan Zelal,
Agiri ve Sorxwin gibi yzlerce kadn komutan ekillendirmitir. Bu pratik kadn
asndan bir z gven kazanma ve kendini kantlama srecinin gelimesine
zemin sundu. Zaten kadn ordulamas biraz buna dayanarak gelimitir. nk
daha nce, bir yn gibi deerlendirilmekteydi. Yn anlayyla blk
sistemine kavusayd bile bir arlk olarak grlmekten teye gitmesi
beklenemezdi. Kadn militanlar sava sahasnda gsterdikleri pratik ve
kahramanca direni ile arlk olmadklarn kantlam, bylece bir sava gc
olduklarn gstermilerdir. Kadn ordulamas bu eksende gelime kaydetmitir.
nderlik, kadnn sava sahasndaki pratiini grmeden, gerilladaki rol zerine
net ve kesin vurgular gelitirmemitir. Sava sahasndaki durumunu, duruunu
renmek iin srekli bizden gr istiyordu. Sava konusunda kadn da katalm
biimindeki duygusal yaklamdan ziyade gereki bir yaklam esas alyordu.
Kadnn sava yeteneinin gelimesinde ve zgrlk mcadelesinin btn
boyutlaryla toplumsallamasnda kadnn rolne iaret ediyordu. Bunun iin
objektif bir yaklamla esas olarak, kadnn bir sava gc olup olmayacan
pratikte snad. Kadnn zellikle 1992 Gney sava ile 1993 pratii boyunca
savata gsterdii fedakarlk onun savata sadece sradan bir asker deil, sava
derinletiren bir g olduunu netletirdi. Bu temelde kadnn iradelemesinde,
g olmasnda ve zellikle savan topluma yansmasnda, sava iinde deiim
dnm yaayan ve yaatan bir g olduu ynnde deerlendirmeler yapt.
nderlik, daha ok ideolojik boyuta ve kadnn erkein glgesinden karak
iradelemesine nem veriyordu. zellikle savata gcn kantlayan kadnn
erkek egemenlikli sistemi aarak, toplumsal bir nc ve srkleyici bir g
olacan hep dnyordu.
Bizim yaklammz derin bir ideolojik bak asna dayanmasa da, nderliin
perspektiflerini pratikletirmek adna kadnn bir sava gc olmas iin zemin
ama, rol bime ve sava sahasnda gcn aa karmaya olanak sunma
biimde olmutur. Tabii bizim bu tutumumuz nderliin bak asndan
esinlenme sonucudur. Derin bir ideolojik zmlemeye dayanmasa da gcne
inanma durumu vard. Bu nedenle nderlik kadnla ilgili gelimeleri srekli
bizden bilgilenerek perspektifler veriyordu. Kasm 1993te nderlik telsiz
zerinden Botan alanndaki kadn yapsnn ayr askeri sistemle
rgtlendirilmesinin perspektifini bu temelde verdi. Verilen perspektif, kadn
gcn takm ve blk dzeyinde rgtlle kavuturma eksenindeydi. Askeri
sahada ayr bir sistem dzeyinde rgtlln gelitirirken bu sefer kadn
gcnn komutasn oluturmada baz zorlanmalar yaand. zellikle Behdinan
alannda bu zorlanma daha ciddi boyutlardayd. Botandan kadn komuta
istedikleri iin eletirilmilerdi.
Bu temelde 1993 ylnda kadn ordulamasnn nemli bir temeli oluarak kadn
hareketinin gerilla saflarnda ciddi bir gelimeyi yaamasnn zemini ekillenerek
geliti. Kadn ordulamasnda 1993te yaanan bu gelimeyle 1994 ylnda
Botandan tm Kuzey eyaletlerine takmlar halinde kadn gc kaydrld. Kadn
ordulamas pratik ierisinde btn sahalarda 1994 ylndan sonra geliim

kaydetmiti. 1995 baharnda yaplan I. YAJK Kongresi ardndan ise tm

eyaletlere yeniden dzenlemeler yapld.

1993 ylnda uygulanan sava tarz

1993 ylnda atekesin bozulmasndan sonra her tarafta Trk ordusu tarafndan
askeri operasyonlar balatld. Buna kar gerilla da ncekilere nazaran daha
etkili bir eylemsellik srecini gelitirdi. Gerilla youn eylemsellikler
gelitirmesine ramen taktik yaratcl pek uygulamad iin bu durum
hedefledii alm yapmamasna neden olmutur. 1992 pratii sonrasnda
yaplan yarglama ksmen dzeltici rol oynamsa da, eski tarz tam aamamtr.
1993 srecinin temel sava tarz sabit hedeflere ynelik yaplan eylem trleri,
yol kesme ve yer yer basknlar biiminde gelimitir.
Bu dnemde Botanda hemen hemen vurulmayan dman tepesi kalmamt.
Dier eyaletlerde de benzer bir younluk sz konusuydu. Trk ordusu gerillann
gelien bu saldr dalgalarndan korunmak iin askeri taburlarn gvenliini
salayan btn tepeleri boaltmt. Taburlar gvenlik tepelerini braktktan
sonra yol kesme eylemlilikleri daha fazla ne kt. Bunun yannda baz yerlerde
ehir basknlar gelitirildi. Ama bu ehir basknlar yaratc taktiklerle
gelitirilmedii iin, sava taktii zerinde olumlu bir etkisi olmad. Trk devleti
daha sonra sabit hedef konumunda bulunan karakol vb yerleri tel rgler, mayn,
termal kamera, tank vb aralarla donatnca bu taktik yaklam da tkand. Bu
dnemde her ne kadar eylemsel dzeyde bir hareketlilik ve gelime yaanmsa
da, 1993 pratiinde sergilenen taktik yaklam klasik Krt sava tarznn bir
devam niteliinde olmutur. Gelien tm olumsuzluklara ramen bu dnemde
taktik almda geen yllara oranla belli bir dzey tutturulmutur.
Zira birok yol hatt gerilla denetimine girmitir. rnak-Eruh, HakkariBeytebap, rnak-Uludere ve Van-Hakkari yollar, yine Dersimde evre
yollarnn ounluu, Amedde bir ksm yol hatt ounlukla gerilla denetimine
girebilmekteydi. Hakeza dier eyaletlerde de benzer durumlar yaanmaktayd.
Sabit hedeflere ynelik gerekleen eylemlerde bir art olmasna ramen gerilla
savan st bir aamaya tayacak olan hareketli sava kabilinde bir ilerleme
gelimemiti.
Bata Garzan olmak zere baz yerlerde tek tek de olsa adeta Drtl ete
dnemini artran eylemler geliti. Yer yer hedeflerin doru tespit
edilememesi sonucu sivil kayplar yaand. zellikle Dersim eyaletinde Madmak
oteli katliamna misilleme olsun diye Erzincana bal Trk kkenli faist bir
kyn vurulmas olay yaanmt. Ardndan ayn yrede baka baz sivil
hedeflerin de vurulmas bize zarar vermiti. Bu pratik sonucunda Erzincan,
Tercan vb alanlardaki tm Trk kyleri silahlandrld. Dnemin iktidar tam bir
zel sava ekibi olduu iin tm gcyle ovenizmi gelitirmek istemekteydi.
Kylerdeki sivil faistlere ynelik yaplan eylemler, zel sava ekibinin ovenist

dalgay ykseltme taktiinin baar kazanmasna ve birok yerde bu kesimlerin

hareketimize kar bir pozisyon ierisine girmesine neden olmutur.
Yine Dersimde Trk soluna bal kimi gerilla gruplarna kar yanl yaklamlar
gelitirilmitir. Bunlar tamamen yerel dzeyde ve dar bir bak asyla gelien
yanl pratiklerdir. zellikle Ekrem gibi kiiliklerin bu tr pratiklerde rol fazla
olmutur. Halbuki nderliimiz ve hareketimiz mmkn olduu kadar Krdistan
ve Trkiye dalarnda gerillann gelimesi iin aba harcyordu. rgt ayrm
gzetmeden gerillay gelitirmek isteyen her grup veya rgte koulsuz destek
sunmak bir prensipti. Kald ki o dnemde Trkiyeli arkadalardan oluan DHP
(Devrimci Halk Partisi) rgtlenmesi oluturulmutu. Trkiyede DHPye bal
bir gerilla hareketinin gelitirilmesi iin aba harcanmaktayd. Yine TDPden
(Trkiye Devrim Partisi) bir grup Cudide eitilmiti. Bu grubun eitilmesi iin
her trl destek ve olana sunmutuk. nk PKKnin amac Trkiye devrim
hareketinin gelimesine imkan vermekti. Trkiyede gerilla hareketini
balatmak, Mahirlerin, brahimlerin, Denizlerin yapmaya frsat bulamad bir
grevdi. Bu nedenle eer birileri bu grevi yapmaya kalkyorsa biz buna sadece
destek sunabiliriz. Hareketimizin politikas ve pratii byleydi. Hi anlalmadk
bir biimde PKKnin politikasna ters bir atmann zaman zaman baz sol
glerle Dersimde yaanmas olduka dndrcdr. Bu pratiklerden de
anlald gibi o dnemde bir biimde Drtl etenin tasfiyeci ruhu Dersimde
dolamaktayd. Dersimdeki tasfiyecilik o kadar derinletirilmitir ki, yrtt
psikolojik sava ve boa alma ile Dr. Baran arkadan kendisini vurmasna kadar
ii vardrtmtr. Dersim ve Garzan bata olmak zere yer yer baz eyaletlerde bu
tarzn pratik rnekleri grlmtr. En belirgin yn doru hedef sememek,
gcn enerjisini boa harcamak ve kayplara yol amaktr.
Dersimde gerekleen eteci pratiin sorumlusu olduunu bildiimiz baz kiiler
var ki, en acmasz ete tarz uygulamalarna ve bu kadar sivil insanlar
hedeflemi olmalarna ramen bugn ok demokrat, insancl kesilmeye
balamlardr. Bu hareket ierisinde en zorba uygulamalar gelitiren, etevari
pratikler uygulayan, bu eksende hareketi zorlayan tiplerin sonradan insancl
kesilmeleri tam bir sahtekarlk rneidir. imdi ikiyzlce insanlk deerleri
ardna snmalaryla kimseyi kandramazlar.
1993 ylnda izgi d uygulamalarn en yaygn grld yerlerden birisi de
Mardindir. Mardinde ok gl ve derin bir yurtseverlik anlay vardr. Kemal,
Cemal ve Selman arkadalarn kestun direnii hala dillere destandr. Bu
arkadala temeli atlan direni sreci byk kazanmlar ortaya karmtr. Gl
direni gelenei yannda tasfiyecilik de bir dzeyde aa kmtr. 1991de Edip
ve Elif unsurlarnn gelitirdii tasfiyeciliin yaratt tahribatla beraber Agd
Kasonun eteci pratii harekete byk zarar vermitir. Bu srece mdahale
amacyla bir grupla birlikte K. mer arkada alana gnderilmiti. Giden
arkadalar yaratlan tahribatlar dzelteceklerine kontravari anlaya zemin
sunarak, tahribata ortak olmulardr. Bunun zerine hareketin talimatyla bu
alana Botan eyaleti zerinden mdahale gereklemitir. Yaplan mdahale ile
Mardin blgesindeki btn komuta kadrosu ekildi. 1993 ylnda bu alana
sorumlu olarak Serhat atand. Serhatn gidii ile beraber tasfiyeci kontravari
srecin n alnm ama farkl bir olumsuzlua yol amt. nk bu Serhat
denilen kiinin ilgin bir mahareti de gittii yeri kurutmakt. Bunu nasl

becerdii, bir alan nasl bu kadar ruhsuzlatrd zel olarak incelenmesi

gereken bir husustur. Bunda bizim de rolmz vard ve benim iin bir zeletiri
konusudur. Alann bzlp, daraltlmasn zamannda grmeme vard. Daha ok,
deieceine ynelik bir inan beslendi. Bunun iin de hep zaman verildi. Ama bu
tutum sonu alc olmad. Pratikteki daralma ve kurutma gittike derinleti. O
dnemdeki kontravari ve tahrip edici pratiin nne geilmiti. Fakat yerine
konulan gelime deil, deiik bir daraltma ve tahrip biimiydi. zellikle halka ve
yapya dnk olumsuz uygulamalarn nne geilmiti. Ama tahribatlar gideren
ve gelitiren bir pratik yaanmamt. nceki ynetimin ekilmesiyle 1994
ylnda kurulan mahkeme ile Mardin alannn geni bir yarglamas yaplmt.
Yarglama eyaletin sorunlarn amada bir zemin sunmutu fakat pratii
gereklememiti.
Bu dnemde eyaletlerin tmne g aktarm yaplm ve gerilla Krdistann her
blgesine yaylmt. G younlamasnn gelitii alanlardan biri de Serhat
eyaletiydi. Zelde biriken glerin nemli ksm ran zerinden Serhat eyaletine
aktarlmt. Bu dnemde sava sanatndan anlamamann en somut rnei Serhat
eyaletinde yaanmt. G says bakmndan adeta Botanla yar esas alnmt.
Normal bir gerilla tarzyla en fazla 200300 civarnda bir gerilla gcnn
stlenebilecei Serhat eyaletine 900 gerilla aktarlmt. Bu pratiin sahibi yine
Ferhatt. Serhat eyaletini kendisi iin k sahasna ve g gsterisine
dntrmeye almt. Oysa sava ciddi bir itir, bu nedenle ciddi komutan
olmay gerektirir. Savaa ateten bir gmlektir denilir, yani atetir, oynarsan
yakar. Sava kuralna gre yrtmek lazmdr. Maalesef bizim yrttmz
savata duygular, bireysel kayglar, yarlar, ekimeler srekli ne kmtr.
Bundan dolay ok ciddi gedikler alm, alan gediklerden dolay kayplar
verilmitir. Ferhat, savan ciddiyetinin farknda deildi. Bu sebeple Zeldeki
btn seme gleri Serhata gndermiti. Hatta daha nce Haftaninde bulunan
savakanl ile ne km Yusuf Sersp vb birok komutan da seerek Serhata
gndermiti. Bu vb yanl tutumlarn yan sra dier eyaletlerle yarma havasyla
habire g saysn arttrmt.
Oysa Serhatn arazi yaps o kadar kiiyi kaldramazd. Haddini aan dzeyde g
aktarmann sonu cinayet olur. Serhat eyaletinde bu anlay sonucunda ciddi bir
g birikirken, dier eyaletlerdeki g birikimi biraz da kendiliinden olmutur.
Dnemin yaygn hastal olan erken iktidar hastalnn bunda rol fazladr.
nk erken iktidar hastalyla srece yaklam, savan gerekliini gz ard
etmeyi beraberinde getiriyordu. Gerek anlamda bir sava komutanl, sava
kurmayl gelimedii iin nerede ne kadar g biriktiyse yle kalmaya devam
etmitir. Halbuki stratejik saldr dneminde bile baz alanlara bu kadar g
ylamaz.
Serhat eyaletindeki tm bu taktik d ve sava gerekliine aykr tutumlara
ramen eyaletteki glerimizin kahramanca direnileri ve arpc eylemleri de
olmutur. ehit Ali Drj, Piro (Turgut Yldz) ve Mardinli ehit Rojhat
arkadalarn sorumluluunda ok nemli eylemsel sreler yaanmtr.
zellikle 1993te Digorda 15 Austos kutlamalarna devlet glerinin elliyi akn
yurtseveri ehit etmesine misilleme olarak Idr-Aralka bal Sultantopu
taburuna kar yaplan elliyi akn silahn kaldrld eylemler gibi sonu alc
eylemler yaplmtr. Yine Kafirky karakol eylemi gibi arpc baskn eylemler

olmutur. Bu tr eylemlerle eyalette eitli taktik almlar yaplm olsa da,

alann koullarnn doru deerlendirilmemesi neticesinde byk kayplara yol
almtr.
Dier kimi eyaletlerde de kaldrabileceinden fazla g birikimi olmutu. Mesela
Mardin eyaletinde 1000e yakn g birikmiti. Yine GAP alannda blkler
kurulmutu. GAP sahas gibi dmdz bir ovada blkler oluturulmutu. GAPta
blk kurmak akl kar deildir. Bu tr ok vahim, askerlik sanat ile hi
uyumayan, gerilla felsefesine smayan pratikler yaanmtr. Askerlik
sanatndan anlamamann yaratt askeri sistem nemli kayplara neden
olmutur.
Bu dnemde en nemli sorun komuta ve ordulama sorunuydu. Ancak sava
sanatnda derinlememekten kaynakl bu olgular ok genellemeci bir mantk ile
ele alnd. Ordu nemli oranda bymt, ama byyen orduya komuta edecek
taktik nderlik sorunu sryordu. Bir yllk sava bir arkada blk komutan
hatta daha st dzeyde grev almak durumunda kalyordu. Bir ekilde yetenei
olan erken sivriliyordu. Giderek her eyaletin kendine gre lleri olumaya
balad. Bu da eyaletilik anlayn gelitirdi. Neredeyse her eyaletin bir PKKsi
ekillenmeye balad. Bu durum yerelcilii krkleyerek bir anlay olarak
gelimesine neden oldu.
1993 ylndaki taktik planlama, hareketli sava ve alan kurtarma zerine
kuruluydu. Bu erevede Botanda belli bir younlama gelitirildi. Bu taktik
planlama ekseninde 1993 ortasndan sonra, Botann dou cephesinde bir Dou
Hareketi planland. atak, Beytebap ve Hakkari zerinde bir younlama
gelitirildi. Beytebapn kuatlarak ele geirilmesi yannda, Uluderede de
ayaklanma rgtlendirilerek -baarlabilirse- buray da ele geirme plan
karlmt. Zaten Beytebap alannn nemli bir ksm gerillann denetimi
altndayd. Geriye bir tek Beytebap merkezi ve Jirki vadisi kalyordu. ehir
merkezinin de ele geirilmesiyle alan tmden kurtarlm olacakt. Bu planlama
nnde en byk engel Jirki airetinin korucularyd. Jirki airetinin Kato
eteklerindeki ete gleri biraz darbelenmiti. Zaten baz kesimleri de ok ar
devleti deildi.
Alanda g younluu iin Botan eyalet karargahna bal hareketli tabur gc,
Gabar ve Cudi alanlarnn hareketli blkleri -ki her birinin says 7080
civarnda kiiden oluan blklerdi- Beytebap alanna ekildi. Bu ekilde
Beytebap blgesinde bulunan glerle beraber merkezi olarak eyalet
karargah komutanlna bal hareket eden 700 civarnda bir g oluturuldu.
Keifler yapld. En st dzeyde komutanlar kefe katld. Nasl alnaca tespit
edilemeyen sadece Bayrak Tepesi kalmt. nk bu tepeye gidi yolu
bulunamamt. Bu tepe, ehrin tam stnde kale gibi duran bir tepeydi. Tek
ulama yolu, merkezden zikzakl bir biimde kmakt. Bilinen baka bir yolu
yoktu. Arkadan sarp kayalklar arasndan ulaan bir yolun bulunduu sylendi.
Bunu da kimse bilmiyordu. Fakat yereldeki bir arkadan bu yolu bilecei
sylendi. O da baka yerde bulunmaktayd. Grup gnderildi, fakat bir trl yol
bulunamad. ok sarp bir yerdi, yol arkadan dolanyordu. Bir de ok stratejik bir
tepeydi. Tepede doka (uaksavar) bulunuyordu. Bu tepe ele geirilebilirse ehir
merkezi kolay derdi. Eer ele geirilmezse ehir merkezi dmezdi.

ehrin etrafnda asker ve eteler tarafndan tutulan toplam yedi ayr askeri nokta
vard. Trk ordusu daha nce ehri ele geirmeye dnk baskn olabileceini
hesaplamt. nk ehrin etrafnda daire biimindeki btn hakim noktalar
tutmutu. nemsiz baz yerleri korucular, nemli yerleri de askerler tutuyordu.
Baz korucular basknda bize yardmc olabilecek pozisyonda bulunmaktaydlar.
Hatta bazlaryla konuulmutu. Mamxuran ve Gevdan vb airet korucularnn
ou destekler pozisyondayd. Destek olmayanlar da pasif kalrd. Zaten biz bu
baskn planlarken onlardan destek alacamz hesaplayarak plan yapmtk.
Yaptmz planlamay erken pratikletiremedik. Zamana yaylnca bilgi dmana
gitmiti. Hatta Beytebapta grev yapan alay komutan bizimle iliki halinde
olduunu bildii koruculara, PKK buray neden almaya alyor ki, buray
alacaklarna gidip Uludereyi alsnlar, oray alrlarsa zaten Beytebap
kendiliinden der demiti. Aslnda haklyd, nk Beytebapn tek yolu
Uludereden geliyordu. Hakkari yolu zaten tarafmzdan bir yldan beri
kapatlmt. Nihayetinde herkesin Beytebapa dnk ciddi bir eylem
hazrlnda olduumuzu bildiklerini grnce, ynetimin konuyu tartmas
temelinde eylemi bir sre ertelemek uygun grld.
Dikkatleri datmak iin yeni baz planlamalar karld. Bunun iin hem dman
artan, hem de evresindeki baz askeri hedefleri drerek yumuatan baz
eylemler planland. Beytebapn kesin olarak alnmas iin mutlaka
drlmesi gereken etrafndaki baz hedefler vard. Bu srede bu hedeflerin
drlmesi ve baz taktik eylemlerin yaplmas planland. lk bata Marinos
karakolu drlecek, buradaki eteler silahszlandrlacak ve Komata alannda
1990da 43 arkada tasfiye eden (bir ksm ehit, bir ksm da esir dmt)
ete ky olan Dolye baskn yaplp korucular etkisizletirilecekti. Ayrca
zaman yeterse Jirki ete evrelerinin merkezi konumundaki eman Taburundaki
askeri glere de etkili eylem yaplacakt. Bununla birlikte Beytebap merkezi
altnda bir karakol grevi gren Geliy Jr ky muhtar ve eteleri
etkisizletirilecekti. Bu hedeflere dnk sonu alc eylem yannda Beytebap
ehir merkezine taktik amal bir saldr gerekletirilecekti. Hedef, girip kma
biiminde bir taktik baskn olacakt. Bu eylemle amalanan dman yanltmakt.
Ayn plan erevesinde Uluderede bir uygulama yaplacak, bu srete Uludere
ehir merkezine ve oradaki baz askeri noktalara baskn gerekletirilerek
darbelenecekti. Bu plandaki amacmz; hem Beytebap evresindeki hedefleri
drmek, hem de dman yanltmak ve daha sonra dnp ehir merkezini ele
geirerek, kurtarlm alan olarak ilan edip bir daha kmamakt.
Bu erevede bir eylem plan hazrland. Hazrlanan bu plan bir ayda ancak
bitirildi. Yaplan planlama temelinde grev blm yapld. Bu arada
Uluderedeki glerle toplant yapmak -ki orada 300 civarnda gcmz vardonlar srece hazrlamak ve ynetimdeki arkadalarla Beytebapn
drlmesinden sonra Uluderede yaplacaklarla ilgili planlamay netletirmek
gerekiyordu. Hem bu grevleri yapmak hem de Uluderede yaplacak olan baskn
eylemine nezaret etmek iin oraya gitmek gerekiyordu. Bu temelde biz de
Uludereye getik. Kela Memde tm glerle ve milislerle toplantlar yaplarak,
askeri planlar zerine tartma gelitirildi.
Botan ve ehit Plng arkada, Beytebap ehir merkezi baskn iin kaldlar.
Adil arkadan gc Marinos karakolunun tasfiyesi, etelerinin

silahszlandrlmas, Dol ete ky baskn ve eman taburuna ynelik eylemleri

stlendi. ehit Hamid Hetannin gc Adil arkadaa bal olarak eman taburu
zerine younlaacakt. Bu hedefler Beytebapn dou tarafndayd. O tarafa
gemek iin iki gnlk yol yrmek gerekiyordu. Bunun iin Adil arkadalar bir
taburluk gle hzla grev yerlerine hareket ettiler. Bir ksm gler de zaten
oradayd.
Hazrlklarn ardndan harekat balatld. Her zamanki gibi hedefini ilk alan yine
Adil arkadat. Adil arkada, Marinos karakolunu tmyle drerek binay
enkaza evirdi. Kydeki korucular da silahszlandrarak, asker ve koruculardan
toplam 54 ferdi silaha el koydu. Mcadele tarihimizde en ok silahn kaldrld
eylemlerden biriydi. Buray dman askeri glerinden temizledikten sonra,
harekat hzla Jirki-Kauri hattna kaydran Adil arkada, Komata alannda
bulunan Dol kyndeki etelere yneldi. Bu kyn eteleri 1990 baharnda
Derikli mer arkadan sorumluluundaki 43 kiilik bir blklk gcn tasfiye
edilmesini salayan etelerdi. 43 kiilik arkada grubunun bir ksm ehit
dm, bazlar yaral olmak zere bir ksm da esir dmt. Arkadalarn
ansna bu ete kylerine ynelik harekat erevesinde bir eylem planlanmt.
Bu kyn karlkl konumlanm iki mahalleden olutuu biliniyordu. Fakat
arada nc bir mahalle gibi bir yer de vard. Ama planlama iki mahalleye gre
yaplmt. eteler mahallelerin belli yerlerinde mevzilenmi vaziyette nbet
tutuyorlard. Bu hedeflerden birisine Serhatl Mahir arkadan komutasnda,
dierine de Berxwedan arkadan komutasnda saldr plan ok dikkatlice,
kesinlikle sivillerin lmeyecei ekilde korucular mevzilerinde etkisizletirmek
biiminde yapld. Serhatl ehit Mahir arkada, hayatm boyunca tank olduum
en byk cesarete sahip, korku nedir bilmeyen, yksek askeri ruha sahip olan
ender ratlanan bir arkadat. Her zaman, zerine yrd hedefi ksa srede
fetheden bir vuru tarzna sahip, ylmaz bir komutand. Her iki grup harekete
getiinde, Mahir arkadan grubu korucu mevzilerini alarak kyn iine
erkenden girimiti. Henz dier grup hedefini almadan Mahir arkada ok acele
hareket ederek hedefini alnca zerinde eylem plan bulunmayan nc
yerleim yerindeki korucularn ateine hedef olmutu. Mahir arkadan grubu 1
ehit, 8 yaral verirken, dier grup da 2 ehit vermiti. Mahir arkadan ok acele
ve hzl hareket tarz, hedefini erken almas ve nc bir ete mevzilenmesinin
hesaplanmamas sonucu eylem tam planland gibi gereklememiti. Buradaki
eletiri, kahraman bir komutan olan Serhatl Mahir arkadaa, sen, neden erken
hedefini aldn eletirisiydi. nk eer hedefini erken almasayd ve her iki
saldr grubu beraber alan zerinde hakimiyet salasalard nc hedefi daha
kolay etkisiz klabilirlerdi. Ama Mahir arkadan hzl hareket tarz ve hedefini
erken almas bir boluk yaratmt. Eylem belli sonular ald ama kaypl ve
baarl olamayan bir eylem oldu. Bu eylemde korucular hrpalanm, uygulanan
arpc saldr tarzyla ok olmu ve rkmlerdi. Her eye ramen bu eylem,
ehit mer ve komutasndaki arkadalarn anlarna balln bir ifadesi
olmutur.
Drlmesi gereken dier hedef ise Geliy Jrdeki korucu hedefiydi. Buradaki
glerimiz de hedefine ulat ve 11 silah kaldrld. Biz esas olarak Jirki aireti
korucularn ntrletirmek istiyorduk. Onlara ok ynelmek istemiyorduk.
nk daha nceden yaanan baz hatalar ve kontra pratikleri sonucu bu airet
karya alnmt. znde yurtsever duygular olan bir airettir. Bu nedenle

amacmz onlar yok etmek deil, ntrletirmek ve iinde azl olan baz eleri
tasfiye etmekti. Bu kapsamda tasfiye edilmesi gereken biri de Geliy Jr kynn
ete ba olan muhtard. Bu hedef gerekleti. Ayn plan erevesinde eman
taburu kefi yapld, fakat zaman yetmedi. Eer vurulsayd burada korucular
hedeflenmeyecekti, sadece tabur vurulacakt. nk ama, belirttiim gibi askeri
etkinlii darbelemek, korucular ntrletirmekti. Ancak erken kar ya eman
taburuna ynelmeyi nledi. Bu plan kapsamnda Beytebap merkezine de
taktik bir saldr yapld. Merkezin n tarafndaki ete ve asker mevzileri
drld. ete ve askerler tmden drme baskn sanarak mevzilerini brakp
kamlard. Fakat ehre taktik bir giri yaplm ve klmt. Ayn erevede
Uludere blge komutan olan Cuma Biliki arkadan koordinesinde Uludere ehir
merkezine de bir baskn yapld, eitli hedefler vuruldu. Kapsaml bir eylemdi ve
baars orta dzeydeydi. Bu eylemde 5 arkada ehit dt. Harekattan nce
blgedeki milisler Mijin kynn arkasndaki bir maarada toplanm, onlarla
tartlmt. Baz milisler gndz yaplacak bir saldr eylemiyle Uludereyi
tmden ele geirmekten yana gr bildirdiler. Bizim esas amacmz byle bir
eylemsel k Uludere deil, Beytebapta balatmak olduu iin bu neriye
scak bakmadk. Ancak Beytebap eyleminden sonra Uludere iin byle
dnlebilirdi. Fakat onu da orada ak ak konumak doru olmazd. Bunun
iin konu geitirildi. lk etapta yaplacak Uludere eylemi deneme kabilinden
taktik bir giriimdi. nk dikkatleri datmak ve dman yanltmak
gerekiyordu. Bu bir aylk eylem plan zaten bunun iin yaplmt. Uludere eylemi
yaplrken kar da yamaya balamt. Eylemden hemen sonra yola klmas
gerekiyordu. Ge kalmamz durumunda kardan dolay Kela Mem da
alamayabilirdi. nk genellikle Kela Mem ilk kar yandan sonra kapanr ve
artk Mays ayna kadar geit vermezdi. Kela Memnin Bestlere bakan kuzey
yamacnda bir burun gibi Bestlere doru uzanan Kaplan Dana gelindi. Buras
ayn zamanda Beytebapn Katoy Jirk dayla da kar karyadr. Dolaysyla
buradan daha nceden glerin birbirinden ayrld Katoy Jirkye doru
hareket edilecekti. Fakat telsiz muhaberesinden Katoy Jirkdeki glerimizin
Katoyu braktklar ve Bestlerdeki akako vadisine gelmi olduklar bilgisi
alnd.
Tm glerimizin Bestlere gelmi olduklarn rendiimizde bata ardk.
nk Beytebap plan vard. Oradan ayrlmamalar gerekiyordu.
Beytebaptan ekilmek deil, oray alp yerlemek gerekiyordu. Nasl orada
olursunuz, neden ekildiniz? diye sorulunca, kar yandan tr geri
ekilmek zorunda kaldk cevabn verdiler. Yanlarna gidip tartmamz
istediler. Biz de gelmeyeceimizi syledik. nk bulunulan yer Bestler ile
Katoy Jirk ortas saylrd. Dolaysyla o tarafa gelinmeyeceini, kendilerinin
gelmeleri ve birlikte geri dnlmesi gerektii belirtildi. Sert baz tartmalar
yaand. Bunun zerine geri dnebilir miyiz, dnemez miyiz, diye kontrol iin
ehit Plng arkada kk bir grupla Katoya gitti. Orada telsizle arayarak, karn
ok ykseldiini ve gsne kadar geldiini syledi. Plng arkada ksa boylu bir
arkadat, gsne kadar ykselmise ancak bir metre var dedik. Tekrardan her
tarafta ayn m diye daha iyi aratrlmasn, her tarafa baklmasn syledik.
Kendisi de, daha fazla ilerleyemediklerini, her tarafta karn byle olduunu, artk
bu alanlarda kalmann ve savamann imkanlarnn kalmadn belirtti. Ksa bir
sre sonra geri dnd, kardan dolay ilerleyemediini syledi. Bunun zerine

akako noktasna gelerek, orada buluma gerekleti. Zaten tm gler de

orada stlenmiti. Banda Botan kiilii vard. Kasm aynn 4 veya 5i
olmasna ramen zozanlarda kar ok yamt. Beytebapn dou tarafna
geen Adil arkadan Marinostaki glerini Bestlere ekmek bile sorun oldu.
Adil arkada kendi gcn alarak, normal yoldan deil, Beytebap merkezinin
nnden kestirme bir yoldan araziye vurup salam bir biimde ulat. Farainde
de bir blk g vard. Gcn banda Kazm arkada bulunuyordu. O g de
mahsur kalmt. Bestlere ekilirken 5-6 arkadan el ve ayaklar yanm ve bu
durum daha sonra sakatlanmalarna yol amt. Bu ekilde gler zorbela kar
emberinden karld.
Karn, yollar ve hareket tarzn engelleyecek kadar yad tarih 4 Kasmd.
Youn kar ya nedeniyle Beytebapn alnma plan boa kt. Tabii plann
boa kmasn sadece kar yana balamak basitlik olur. Komuta ok kararl
olsayd, aamayaca engel yoktu. Ama komutada tereddt olursa en kk
sorun bile gereke haline gelebilir. Kald ki Apocu hareketin tarz imkanszlklar
ierisinde imkan yaratan ve bu eksende baary esas alan tarzdr. Sonuta
mevsim koullar zamansz kendini dayatnca plan boa km oldu.
1992 ylnda Haftanine geldiim 20 Kasm tarihinde kar yamt. O sene iin ok
erken yad diyorlard. ncesinde Botanda k pratiim olmad iin, kn tam
olarak ne zaman geleceini dnmemek ok ciddi bir hatam olmutu. Ama ehit
Plng arkada ile Botan o zaman yaplan planlama toplantlarnda srarla
ertelemeyi nerince, Beytebap eylem plann bir ay ertelemi olduk. Karn
yaabileceini dnemedik. Botann alanda k tecrbesi daha fazlayd. nk
bizden nce de kalmt. Onun bilinli olarak bir ay ertelemeyi dayatp
dayatmadn bilmiyorum. Ama ertelemede bu nerinin rol fazlayd. Eylemin
baarszlna ilikin inan zayfl zaten vard. Bu nedenle o gnk koullarda
bu erteleme nerisi ve dayatmasnn altnda bilinlilik olup olmadn u an
bilmek zordur. Genel olarak bir ksm komuta kademesinin, kurtarlm alan
yaratma ve kapsaml eylemleri baarl klmaya ilikin inan zayfl vard. Daha
ok gerilla tarzyla vur-ka eylemleri benimseniyordu. nk onlar daha kolayd,
herhangi bir sorumluluk gerektirmiyordu. Ama bir yer braklmamak zere
alndnda oray savunmak vb birok sorun ve sorumluluklar beraberinde
getirme durumlar vard. Bu nedenle komuta yapsnda ok bilinli olmasa da
adeta byle bir srece girmeme, var olan benimseme gibi bir tutum hakimdi.
Zaten alan drme ve kurtarma eylemleri zerine kimse ok kafa yormuyordu.
Bu durumun dnem taktiini yakalamamada nemli bir etken olduu aktr.
Nihayetinde ok zorlansak da, drt ay boyunca yaplan hazrlklarn boa gitmesi
ve Beytebapta bir tr ayaklanma anlamna gelen eylemin yaplmamas bizi
ok zd ve zorlad. Tabii bunun bizdeki yetersiz komuta duruuyla yakndan
balants vardr.
Yaanan bu ciddi olumsuzlua ve sonbahar planlamamzn zirvesi olan
Beytebap eyleminin gereklememesine ramen sreci baarl klmak iin
deiik eylemlerin gndemletirilmesi ve planlanmas sz konusu oldu. Bu
sreye kadar Marinos-Hakkari hatt Botan eyaletine bal deildi. Alann tm
Hakkari blgesi saylyordu. Hakkari blgesi de o zaman ismi Behdinan eyaleti
olan, imdiki Zagros eyaletine balyd. Fakat Beytebap drme plann
yaptmz iin Marinosu da drmemiz gerekiyordu. Bundan dolay Behdinan

alanna bal Marinos hattnda bir blklk g vard. Bir karklk ve sabote
durumunun olmamas iin bu glerin bize gre hareket etme zorunluluu
dodu. Bunun zerine ksa bir notla bu ynl nerimizi nderlie bildirdik.
nderlik kapsaml projemizi tahmin ediyordu. Bir de hareket tarzmz
olumluyordu. Sadece Marinos alannn bize gre hareket etmesini deil, tm
Behdinan eyalet glerinin Botan eyaletine gre hareket etmeleri gerektii
talimatn verdi. Bir sre sonra ise Behdinan eyaletinin tmden Botan eyaletine
bal olmas talimatn iletti. Behdinan eyaleti o zamana kadar takm hareketini
esas alyordu. Dman izliyor, boluk grnce vurup silah kaldryordu. Vur-ka
taktiini iyi uyguluyordu ama dnemin perspektifi olan alan kurtarma taktiine
girmiyordu. Baarl da olsa kk apl eylemler sreci kurtarmaya yetmiyordu.
Dnem taktii de bu deildi. Botan eyaletindeki tarz Behdinan eyaletinde de
etkili klnmalyd. nk oradaki tarz alan hakimiyetini hedeflemeyen bir tarzd.
Bu dnemde Botan eyaletinin uygulad tarz, dnem perspektifine daha yaknd.
Kukusuz, Botan eyaletinin tarz drt drtlk deildi. Ama tarz olarak alan
hakimiyeti salamaya dnk bir sava tarzyd. Hareketli savan denemeleri
kabilinde bir taktik tarz uyguluyordu ve bu, dnem taktiine daha ok uygun
dyordu. nderlik bu alandaki taktik uygulamay daha fazla nemsiyordu. Bu
nedenle Behdinan da Botan eyalet komutanlna balayarak, ayn tarzn
Behdinan alan iin de gelimesini n grmekteydi.
Bu arada karargah, boaltlm olan akako kynde kuruldu. Zel
tasfiyeciliine nderlik mdahale etmi, buradan alanmza baz arkadalar
gnderilmiti. Onlarla tartma ve konumalar yapld. Bazlarnn soruturmas
alanda devam edecekti. Yine daha deiik rgtsel faaliyetler buradan yrtld.
Ayn srete (Kasm 1993) cihaz banda bulunmadmz bir gnde, nderlik
tarafndan cihaz bana arldmz belirtildi. Bir saat kadar bir mesafedeydik.
Hemen telsiz cihaznn bulunduu yere geldik. nderlik o gn, kadn yapsyla
ilgili baz sorular sordu, grlerimizi aldktan sonra, Kadn Ordulamas
talimatn ieren bir ereve sundu. nk nderliin kadn zgrlne ve
kadn hareketine ilikin dnd dorultuyu Zeldeki kongre saptrmt.
Bunun iin nderlik, kadn yapsnn sava iinde kendisini iradeletirerek,
rgtleyerek, ordulatrarak g olaca deerlendirmesini gelitirdi.
Biz de verilen perspektif temelinde ayn noktada bulunan glerimiz iindeki
bayan arkadalarla yaplan toplantda kadn ordulamasnn ilk adm olan, salt
kadn yapsndan oluan blk ve takmlarn rgtlenmesini tarttk. Burada
ynetim dzeyinde sorumlu olan Sozdar arkada ve daha baka arkadalar da
vard. Zaten Botan eyaletinde daha nceden deneme kabilinden takmlar vard.
Yine baz deiik denemeler yaplm, belli bir askeri tecrbe de olumutu. Bu
nedenle kadn ordulamasnn Botan eyaletinde gelitirilmesinde ciddi bir sknt
ekilmedi. Bylece kadn ordulamasnn resmen balatlmas pratikleme
srecine girdi. Hemen sonrasnda Botan ve Behdinan alanlarndaki tm bayan
kadro ve savalarn blk sisteminde rgtlenmeleri iin ereveler sunuldu.
Baz yerlerde komuta skntlar yaand. Ama bir ilk adm olarak k boyu belli
bir younlama da geliti.
K koullarnn erken bastrmasndan dolay glerimizin byk bir ksm
Bestlerde birikmek zorunda kald. Ne kadar zorlam olsak da glerimiz bir
daha Beytebap alanna gidemedi. Artk Kela Memyi kar tuttuu iin

Uludereye de gitmek mmkn deildi. Kar yollar kapatmt. Bu nedenle eylem

yaplabilecek en yakn yer Bestler alannn kenarnda yer alan Osyan ve
Garsadaki Tryan taburlaryd. Her biri Bestlerin bir ucunda bulunan hem asker
hem de ete rgtlemesi bakmndan devlet tarafndan etkili klnan yerlerdi.
nk etkili olmasalard zaten oralarda kalamazlard. Osyanda kalabalk sayda
bir askeri g ve ete bulunuyordu. zellikle o dnemde eteler ok azlyd.
Alanda yrttmz sava taktiine ilikin ok ciddi eletiriler olmamakla
birlikte, karakollara, tepelere dikine yaptmz saldrlar bir dzeyde riskli
bulunuyor ve uyarlar yaplyordu. Bu adan Osyana direkt saldr deil de,
kuatma taktiini uygulama karar aldk. Osyan byk bir kydr. 500 etesi ve
bir taburluk askeri gc vard. Osyan kuatma eylemi planlanp uyguland.
Kuatma dokuz gn srd. Trk ordusu birok kez kobra ve uaklarla mdahale
etmesine ramen kuatmay yaramad. Amacmz oradaki askeri g ve eteleri
tuzaa drmekti. Tabur komutannn biraz zeki davranmas sonucunda, tuzaa
dmekten kurtuldular. Osyanlarn durdurulamaz bir tarzlar vard, hep
saldrmay esas alrlard. Biz, tahrik ederek araziye ekmeye alyorduk, ama
tabur komutan kyden kmalarna izin vermedi. Bylece araziye ekip, darbe
vuramadk. Bir kei srsn obanyla beraber esir aldk. lk bata sr ve
oban iin gerekirse rnaka kadar gideriz diyorlard. Tabii tabur komutan
engelledi ve ylece tuzaa dmekten kurtuldular. K koullarndan kaynakl
kuatmay uzun sreye yayamadk, dokuzuncu gnde Osyan zerindeki
kuatmay kaldrdk. Mdahale etmek isteyen kobra helikopterlerden biri
dokayla vuruldu, alalarak da olsa, rnaka varmay baard, bir daha da
helikopterle mdahale edemediler. Zaman zaman yaplan uakla saldr
mdahaleleri sonu vermiyordu.Bu kuatmann aa kard gereklik arazi
denetiminin gerillada olmas ve teknik imkanlarna ramen Trk ordusunun
kuatmay kramamasdr.
Osyan kuatmas kaldrldktan birka gn sonra, 17 Kasmda Trk ordusu
Bestler alanna dnk kapsaml bir operasyon kard. rnak, Eruh, PervariOsyan ynnden askerler araziye kt. ktklar her yerde atmalar
yaanmaya baland. nk arazinin her yerinde gcmz vard. Alan
geniletmitik.
Her taraftan gelen ordu gleri durduruldu, alann giri kaplarnda aklarak
fazla ilerleyemediler. nk ok keskin atmalar yaand ve durduruldular.
Fakat srpriz bir biimde Osyan tarafndan harekete geen 500600 kiilik bir
askeri g ani bir hareketle Bestlere hzla ilerleyerek orta yerine kadar geldi.
Birinci pusudaki gcmz bir vuru yapt, pusu gc daha yerinden ekilmeden,
onlar arazide baka yere kayarak ilerlemeyi srdrdler. kinci kez pusu grubu
devreye girdi, ama dman taburu zikzaklar izerek ikinci pusuyu da atlatt.
Tabur komutannn telsiz kodu Nohuttu. yle hzla hareket etti ki, akam
saatlerine kadar glerimizin ortasnda yer alan Mewijke alanndaki Xrbk
Besta srtlarna ulat. ki- kez vuruldu ama vurular kkl deildi, bu nedenle
durdurulamad. Szn ettiimiz yer Mewijke srtlardr, Mewijke srtlar
Bestlerin tam orta yeridir. te yandan rnak, Eruh ve Uludere ynnden gelen
hibir dman gc ilerleyemiyordu. Glerimizin orta yerine kadar durmadan
ilerleyen asker taburu Mergumar tarafndan Bestlere girmiti. O tarafta bir
takmlk gcmz vard, biraz da bundan yararland. Ksacas kodu Nohut olan

tabur komutan cesur biriydi ve gerekten cesaretli, baarl bir k yapt. Ancak
gelip, alanmzn ortasna girmi oldu.
Bunun zerine hemen bir plan yaptk, o taburu arazide imha etmenin
hazrlklarna giritik. Arazide bir taburluk gc imha etmek ok zordu. nk
arazi engebeliydi ve hemen dalrlard. Yine de o taburu imha etmek iin elden
gelen her trl aba harcanacakt. Bu dncemizi telsizle merkezi muhabereye
ilettik. O zaman merkezi muhabere Lbnanda bulunuyordu ve Cuma arkada
bandayd. Daha dorusu bu tabura dnk imha eylemi ciddi kayplara da yol
aabilirdi. Bunun iin merkezi muhabere ile bu dncemizi paylatk ve
grlerini almak istedik. Cuma arkada bence olabilir dedi. Bunun zerine
riski gze almay kararlatrdk. O zaman nderlik sahasna gemek zere
Amedden gelip Gabar alannda bekleyen Zeki ve Gabar blge komutanlnda
olan Celal de bizim telsiz muhaberemizi dinlemiti. Bata Gabar komutanl
durumun ciddi olduu, sert yneleceklerini, geri ekilerek, tedbir almamz
gerektiini, aksi durumda ar kayplarn yaanabileceini vb eyler syleyerek
neriler yapt. Biz, hayr dman alana brakmamak gerekiyor, direnmek ve geri
pskrtmek gerekiyor deyince, normalde orada olduu, gvenlik nedeniyle
bilinmemesi gereken ve telsiz cihazyla konumamas gereken Zeki hemen telsizi
eline alarak, devreye girip, bizimle konumaya balad. lkin ardk. nk
telsizle konumamas lazmd. Meer blge komutannn sunduu gr ve
yapt neriler Zekiye aitmi. Ben alan brakmayacamz, atacamz
syleyince Zeki kendini tutamayarak cihaz bana geti, Ne kadar diretirseniz
diretin, askerleri durduramazsnz diyerek, bir ekilde krlm ruh halini
yanstmaya alt. Bu atmosferde yaplan bu ksa konumalar nemliydi. Zeki,
krlm ruh halinin bir sonucu olarak baz neriler yapt. Biz uygun bir dille
bunlarn pek doru olmadn, artk Trk ordusunun s alanlarmza girmemesi
gerektiini ve alana braklmayacaklarn belirttik.
Glerimizin orta yerine gelip taklan askeri taburu ayn gece kuatp ynelme
almalarn hzla yrtmeye baladk. Glerimiz araziye dalmt ve alard.
Hzla iki- yerde ekmek yaplmaya baland. Hemen yaplsn diye banda bizzat
duruyorduk. Her gelen ble toplant yaplarak, planlama aktarlyor ve
ardndan ayakst ekmek verilerek yola karlyorlard. Koordine yeri Serik
Mehmed Us tepesiydi. Tm glerle burada toplant yaplyor, dzenlenip
gnderiliyordu. Baka yerlerden buraya gelip buradan da Mewijke alanna
gitmek zaman alyordu. Bu nedenle gler, planladmz zamanda yerlerine
ulaamadlar. Sabaha doru ancak yerlerini alabildiler. Komuta kademeleriyle
eylemin ertelenmesi zerine bir tartma yrttk. nk Mewijke srtlar
plaktr ve gn doumuna 45 dakika kalmt. Gndz hava destei artacakt.
Sonuta arlk kazanan gr ertelemenin doru olmayaca, gelmiken
vurmann daha doru olaca ynnde ortak karar netleince eylemi balatma
karar verildi. Ama, taburu tmden imha etmek ve teslim almakt. Fakat sabaha
az zaman kald iin bu umut azalmt. Yine de darbeleyelim diye eylem
balatld. lk etapta drlmesi gereken yksek ve plak bir tepe vard. Oray
drmek iin be arkadatan oluan nc saldr kolu harekete geti. Ama yle
bir talihsizlik oldu ki, asker mevzisinin drt-be metre yaknna gelip akl
kaldlar. Askerler hyk gibi sivri bir ucun zerinde mevzideydiler. Giden nc
tim fark edilince hemen yere yatmlard. Artk kaldklar yerde aklp
kalmlard. Ne geri gelebiliyorlard, ne ilerleyebiliyorlard, ne de balarn

kaldrp ate edebiliyorlard. yle ki askerlerin srekli youn atei altnda

yzkoyun aklp kalmlard. Ellerindeki Bisiving silah bir-iki metre telerine
frlam, onu bile alp kullanma frsatn bulamyorlard. Dier yandan tm
cephelerde atma balad. Fakat buradaki nc saldr kolumuz bu biimde
ilevsiz kalnca, onlarn ardndan ilevsel olmas gereken g de devreye
giremiyordu. Dier saldr kollar vurunca askerde panik gelimeye balad.
Blk komutanlar, Nohut denen tabur komutanndan srarla kobra ve uak
armasn istemeye baladlar. Tabur komutan da hayr diyordu. Israrl bir
biimde, istemeye gerek yok, zaten sabaha az kald, gn alr, stnze geleni
devirirsiniz diye karlk veriyordu. Olduka sakin, kendine gvenen bir
komutand. Israrlar oalnca, Nohut yine, zaten karadan kimse yardmnza
gelemiyor, direnmekten baka aremiz yok diyerek, dier komutanlar motive
etmeye alyordu. Fakat arkadalar ilk tepeyi drdkten sonra mevzi mevzi
drp ilerleyince askerde byk bir zlme balad. O ta yrekli bir asker
gibi cesaret rnei gsteren tabur komutan Nohut, bu durumu fark edince bu
kez ar bir biimde paniklemeye balad. Durumun ciddiyetini ge anlad ve bu
sefer her tarafa imdat arlar yaparak, yardm istemeye balad. Sonradan
anladm ki, bu komutan srekli Garzanda operasyonlara km. Oradaki pasif
savunma tarzndan cesaret alarak, Botanda da ayn ekilde yiitlik taslaynca
sert kayaya arpm ve armt. Herkesten yardm istiyordu ama dier gler
kardeim sen taa neredesin, aramzda engel var, biz sana ulaamayz
diyorlard.
Rusor cephesinde ehit Djwar Erkendi arkada komutasnda bir grup arkada
atyordu. Burada Rusor tepesinin yamacnda Hamit Sperti arkada ehit
dmt. Adil arkada da hareketli blk komutanyd ve o da Rusor
cephesinde atmaktayd. Mewijkede bu plan yaplrken ne olur ne olmaz diye o
da blyle birlikte yedek bir g olarak eylem alanna yaklamt. Yani Adil
arkadan gc yedek bir g olarak devredeydi. Sivri tepedeki nc saldr kolu
etkisiz ve hareketsiz kalnca dier gler de devreye giremiyordu. Ancak br
tarafta bulanan Adil arkadan bl mdahale iin harekete geirildi. Adil
arkadan blndeki takm komutanlarndan biri Serhatl ehit Mahir (Yusuf
adavul) arkadat. Biz Adil arkadaa tepeyi alp alamayacan sorduk, o da
be dakika bekleyin dedi. Kendisi de tepeye yakn bir pozisyona giren Mahir
arkadatan Sivri tepesini alp alamayacan sorunca, Mahir arkada tereddtsz
bir biimde alabilirim dedi. Mahir, yldrm gibi bir arkadat. Tepeyi ok ksa
bir srede ezdi, geti. Bylece mevzilerin nnde yere aklmak zorunda olan tim
de kurtulmu oldu. Bu zamana kadar tan aarmt. Alabilecekleri silahlar alp,
devam eden saldry durdurma ve geri dnme talimat verildi. Ama Mahir
arkada srarla tepedeki btn asker mevzilerini drmeyi aklna koymutu. Bu
nedenle, tm srt boyu uzanan mevzileri drmeden gelmem diye diretti. O
srada telsiz muhaberesinden dman dinliyorduk. Nohut denilen komutan her
taraftan yardm istiyordu. Hem uaklar, hem de kobralarn ayr ayr havalanp
alanmza doru hareket ettiklerini rendik. Gecikilmesi durumunda kayplar
olabilirdi, bu yzden kayplar gze almaktansa, geri ekilmeyi daha doru
bulmutuk. Fakat Mahir arkada talimat dinlemedi. Eylemi, yerinde Botan
koordine ediyordu. Kendim de devreye girdim, bizzat geri ekilmesi iin Mahir
ile konutum. Mahir arkada, srtta alan bir MG-3 mevzisi var, o mevziyi
drmeden ve MG-3 almadan gelmem diye srar etti. Bu arada Adil arkada

onu baka bir kanala ekerek, sen ne yapyorsun, partiye kar geliyorsun,
talimat dinlemiyorsun diye uyard. O da, tamam ben MG-3 mevzisini alp geri
dnyorum dedi. Fakat artk hava almt ve riskliydi. Bu mevzi zerine
giderken Mahir arkadan kendisi alnndan vurularak, ar yaraland. ans eseri
mermi kaym ve beyne zarar vermemiti. Beraberinde iya Nrvehi (Sleyman
etin) ve Soro (Rojava) gibi arkadalar vard, Mahiri yaral halde brakmalar
mmkn deildi. nk bu arkadalar da ok kararl ve onurlu savalard.
Mahir arkada tarken, iya ve Soro bata olmak zere tam 4 arkada ehit
dt. Her tayan arkada kardaki bir suikast tarafndan vuruluyordu. Bu
ekilde drt arkada ehit dt. Ama Mahir arkada at mesafesinin dna
karttlar. iya Nrvehi arkada bir sre yanmda gvenlik komutan olarak da
kalan bir arkadat. ok deerli bir sava komutand. Glerimiz ekilirken
uaklar da yetiti. Fakat o civarda nceden hazrlanm, gizli bir yeralt
snamz vard, birka kii dnda kimse bilmiyordu. Uaklarn geliiyle
tehlike grlnce tm g o snaa ynlendirildi ve 400 kiilik eylem gcnn
tm o snaklara girmi olduundan, youn bombardman olmasna ramen
herhangi bir kayp verilmedi.
Rusorda ilerlemek isteyen Trk ordusunun baka bir taburu da glerimiz
tarafndan kskaca alnmt. Gerillann kskacna giren, hareket kabiliyeti
kalmayan tabur says ikiye kmt. Her iki tabur da ne ilerleyebiliyor, ne de
geriye gidebiliyordu. Genel operasyonu koordine eden sanrm Hasan Kundak
idi. imdi bir kitap yazm, kitab yalanlar zerine kuruludur. Gereklik adna
hibir ey yanstm deildir. Krdistan gerillasna kar yaad baarszl
hayal rn senaryolarla baarl gstermeye alyor.
Operasyon koordinesi artk operasyonu ve PKKye darbe vurmay bir kenara
brakmt. Tm gcn ve younlamasn gerillann kskacna giren iki taburu
kurtarmak iin harcyorlard. Uaklarn ve kobra helikopterlerin tm abalar
taburlar kskatan kurtarmayd. Araziye giremeyen askerlerin btn
komutanlar kskata lm anlar yaayan Nohuta srekli nasihatlerde
bulunuyordu. Baka bir yardmda bulunamyorlard. Sonu olarak etkili hava
saldrlar desteine ramen kurtarlamayan bu taburlar youn yamurun
balad ve her taraf sisin kaplad hava koullarndan da yararlanarak,
kurtulmay baardlar. Bunda daha sonra ad geecek olan o zaman hareketli
taburumuzun komutan olan Metin veti denilen unsurun byk hatasnn pay
fazlayd. Eer o kii roln oynayp, denetimindeki gleri etkili devreye
koysayd Nohutun taburu kolay kolay bu kuatmadan kamazd.
Fakat bu operasyonda ok sayda kayplar olduu gibi Nohut komutanlndaki
tabur dnda hibir saldr kolu gerilla blgesine giremedi. Trk ordusunun
yaad tam bir hezimet ve krlmayd. 89 gn btn teknikleriyle
yklenmelerine ramen hibir ilerleme salamam ve sonu alamamlard.
Buna karn operasyondan bir sre sonra bu operasyondaki baz komutanlara
szm ona baarlarndan dolay dl vermeleri gln bir durumdu. Aslnda
biraz da glerimizin baz yetersizliklerinden, tesadflerden ve hava
koullarndan yararlanarak kurtulmulard. Ortada baar denilebilecek hibir
ey yoktu. Yaadklar tam bir krlmayd. Fakat buna ramen resmiyete ve
kamuoyuna ok farkl bir biimde yanstlan bir operasyon oldu.

Ayn dnemin Eyll aynda Amed eyaletinde Kulp-Mu gneyini kapsayan benzer
bir operasyon yaplmt. Bu operasyon da uzun srmt ve srarl
davranmlard. Burada Zeki 5 arkada yanna alp, gc de birlikler halinde
datarak koordinesiz brakmt. Ameddeki bu operasyonda 50 civarnda
arkada ehit dmt. Zaten Zeki unsurunun krlmasnn ortaya kt
operasyon da bu operasyondur. Aslnda bu operasyondan sonra bu kiinin hibir
zaman savan gelimesine bir katks olmamt. ncesinde erken iktidar
hastalyla kendini kaybetmi, yaam tarznda ciddi bir kaymay yaayarak
militanlktan uzaklamt. Ama sava sahasnda tmden krlmas ya da
krlmasnn aa kmas bu operasyonla gelimiti. Bu nedenle Gabara
geldiinde bize, dayanamazsnz, ne kadar srar etseniz botur, gibi eyler
sylemiti. Fakat sonu, burada tersi oldu. Gerillann direnii karsnda Trk
ordusu krlmaya uramt.
1993 srecinde Trk ordusu Krdistann birok yerine girememiti. Botan,
Zagros, Amed, Dersim, Serhat gibi eyaletlerde giremedii alanlar vard. Girmek
istemesine ramen baaramamt. Belki bu alanlar resmen kurtarlm alanlar
olarak ilan edilmedi ama gereklik biraz stratejiye uyuyordu. Trk ordusu bu
srete tm denemelerine ramen Cudiye girmeyi baaramamt. Gabara biriki sefer girmiti, st ste darbe alnca ksa srede geri ekilmek zorunda
kalmt. Bestlere ise hi girememiti.
1993 sreci, siyasi zm denemesinin baarlamamas sonucu yaplacak bir
hamleyle devleti yeniden zm srecine ekmeye dnk bir sreti. Devleti
zme zorlamak iin de artk silahl savan denge dnemine doru ilerlemesi
gerekiyordu. Bunun iin 1993 sreci her zamankinden fazla eylemsel
younluun olduu bir sreti. Aslnda gerillada, 1991de balayan ykseliin
1993te zirvelemesi durumu yaanmt. 1991 srecinde gerillada ve kitlede
yksek bir moral ve ruh bulunmasna ramen Trk devleti bunu karlayacak
yeterli hazrla sahip deildi. Bir yerde 1991deki hzl ykseli karsnda Trk
devleti hazrlksz yakalanmt. 1993te gerillada belli dzeyde nitelik gelimesi
ve dorultu kazanmas sz konusuydu. Fakat Trk devleti de gerekli
hazrlklarn yapm olarak sreci karlamaktayd. 1992de yeni konseptte
karar klm, uluslararas destei salam ve kendisini toparlama srecine
girmiti. Bununla birlikte Krdistandaki kitlesel kabar yani serhildan
hareketini tasfiye etmek iin, ordu hem bizzat kendisi JTEM rgtlenmesini
kurmu hem de Hizbullah da eiterek, hareketimize kar devreye koymutu. Bu
her iki yaplanmann yannda, Susurlukta da ortaya kt gibi devlet-mafya ve
airet etelerinin ittifaklaryla ok ynl saldr birimleri oluturulmutu.
rgtlenen bu yaplar hibir kural tanmadan sava kurallarn inemi, sivil,
savunmasz insanlar katlederek, Krt yurtseverliini kertmeyi hedeflemiti.
Katliam ve suikastlarla toplumu sindirmeye alan kapsaml gayri nizami bir
devlet planlamas devreye sokulmutu. 1993 ylnda bunu ileri bir dzeye
trmandrm, bu etelerin Krdistanda iledii cinayetler hareketin tabannda
ciddi bir ypratma yaratmt. Btn bu yaplanlarla aslnda gerilla karsnda
ordunun ve devletin iine dt yenilginin yaratt ak kapatlmak
isteniliyordu. En kirli yntemlerle bunun yaplm olmas, Trk devleti ve Trk
ordusu asndan tarih boyunca silinmeyecek bir leke olarak kalacaktr.

Bizim amzdan ise dnemin temel sava perspektifi kurtarlm alanlar

oluturmakt. Gerilladaki eksiklik, kurtarlm alanlarn nasl
biimlendirilebileceini bilmemek ve tam olarak ynelmemekti. kinci nemli
husus ise yrtlen savan nasl bir ierie sahip olduunu bilince karamama
ve buna uygun komuta dzeyini yakalayamamadr. Yrtlen sava taktii
Vietnam ya da inde yrtlen hareketli savala birebir ayn deildi. Krdistan
koullarnda normal klasik gerilla hareketini aan bir tarzd. an karakterini de
gz nnde bulundurunca in ve Vietnamda yrtlen gerilla aamalarn
yrtmek zordu. Krdistandaki gerilla hareketi bu anlamda dier lkelerde
yrtlm hareketli, zengin taktiklerle kuatma, ezme ve yok etme tarzn
yakalayamad. Krdistan gerillas dier hareketlere gre saldr tarznda daha
baarldr. Fakat atma dzeni klasik Krt sava tarznn gnmz koullarna
uyarlanm biimidir. Bu anlamda 1993 ylnda, gerilla mcadelesinde bir
ilerleme ve trman olmasna ramen somut bir sonu elde etmeyi baaramam
ve taktik aamay gerekletirememitir. Sonu olarak, 1993 yl btn
hareketlilie ve younlua ramen nceki yllara gre ileri bir dzey yakalam,
baz baarl performanslar sergilemi ancak yl btn boyutlaryla gerektii
gibi deerlendirememitir.

199394 k sreci

K tam anlamyla kendini dayatnca Trk ordusu zerinde kar bir harekat
gelitirme almalarna arlk verildi. Tabii ki kn her yerde hareket
edilemezdi, ancak hareket etmeye msait alanlarda bu olabilirdi. Botanda k
sreci de eylemlilik anlamnda deerlendirilmeye alld. zellikle Tiryan
taburunun kaldrlmas (drlmesi) durumunda Eruha kadar uzanan blgenin
tm, Bestler gibi kurtarlm alan olacakt. Tiryan taburunu kaldrmak iin
planlama yapld. Birinci ynelimde tabur tepesi kaldrld ama tabur sklemedi.
Bizden takm komutan olan bir arkada, (Zeki) onlardan da bir astemen
vuruldu. kinci kez daha kapsaml glerle ynelim gerekletirildi. Kendim
gitmemitim. kinci ynelimde eteler ve tepe bir kez daha etkisizletirildi. Bu
ekilde glerimiz taburun etrafndaki hedefleri drd. Tabur binasnn
etrafn sarp, kapsna kadar gidiliyor ancak ieriye girilemiyor. Duvarlar siyah
tatan, kaps kaln demirden yaplm kale gibi bir yerdi. B-7 roketleri de fazla
etkili olmam, glerimiz taburun etrafnda dnp dolatktan sonra mecburen
geri dnmlerdi. Bu tabur eyleminin tekmili nderlie verilince, nderlik, Kale
gibi yerlere neden saldrlyor diye eletirmiti.
Tiryan (Okular) taburu iin yaplan planlama arazi hakimiyetini tmden
gerillann denetimine almak iindi. Yukarda izah ettiimiz nedenlerden tr
Beytebap alnamamt. Ancak eer Tiryan taburu kaldrlsayd alan daha da
genilemi olacakt. Tiryan kaldrlm olsayd, Trk ordusu alanda kalamazd.
Ama Tiryan tabur gleri adeta kale gibi ina edilmi binann iine girerek
kendilerini korudular. Aslnda kale gibi olmasna ramen bir yolunu bulup
almay dnyorduk. Hatta kendim de oraya giderek, bizzat zerinde

duracaktm. Fakat nderlik eletirince, yeni bir planlama yapmaktan ve bu

hedefi drmekten vazgetik.
Ayn dnemde 7. Blge (Hakkari) gleri zml (Detan) karakoluna baarl
bir eylem yapmlard. Aslnda ikinci kezdir ayn yerde tekrarlanan bir eylemdi,
yine de baarl olmutu. Sonradan ayn yl bir kez daha saldr yapld. Fakat
nc kez ayn hedefi vurmak akllca deildi. Onun iin baarl olmad, drt
kaybmz yaand.
O dnemde Cudi ile Suriye arasndaki gei hatt gerilla glerinin
kontrolndeydi. Ayn ekilde pek yolu da denetim altna alnabiliyordu. Grup
geecei zaman glerimiz gidip yol gvenlii salyorlard ve bylece grup
sorunsuz geebiliyordu. Trk ordusu buralarda denetim salayamyordu. Fakat
yeni katlm salam, henz eitimden gememi, byk ounluu silahsz bir
grup Suriyeden gelirken, tank pususuna dmlerdi, 20 kayp verilmiti.
Nedenini anlamak iin soruturma ald, soruturmay yerinde denetlemek
amacyla ben de Cudiye gittim. Kurtulan arkadalar ve kyllerle konutum.
Tabii biz grubun termalli tank pususuna dtn daha anlamamtk, bunun
iin ok ynl bir soruturma yrtyorduk. Soruturma sonularndan
anladmz kadaryla farkl bir yntemle Suriyeden gelen grubumuzu uzaktan
vurmulard. Asker pususuna girme gibi bir durum yaanmamt. Yeni bir silah
kullandklarn anlamtk ama o zaman silahn tr hakknda bir fikir sahibi
olamamtk.
Bu kayplardan sonra Cudi ynetimi misilleme amacyla Silopiye bir baskn
yapt. Baskndan sonra kta da ayn durum yaand. Orada da ayn biimde 13
ehit verildi. Artk yeni bir silah kullanldna tam emin olduk. Yaplan
aratrmalar sonucunda lazer gdml termal kameralarn tanklara monte
edildiini rendik. Tank -drt kilometre uzakta durup, termal ve lazer nlar
ile ayarlama yaparak, yzde yze yakn bir biimde hedefe isabet edecek ekilde
vuru gcne sahip olabilmekteydi. Krdistanda o zamana kadar kullanlmayan
bir silaht. Silah anlayana kadar iki yerde toplu kayplar yaand. Dier eyaletlere
sorduk, oralarda buna benzer bir silahn henz olmad anlald. Buradan da
anlald gibi termal kameral tanklar ilk nce Botanda kullanp denemilerdi.
Daha sonra 1994 ylnda bu silah Krdistann her tarafnda yaygnca kullanld.
Termaller Alman tanklar zerine monte edilmekteydi.
Nihayetinde 1993 yl Krdistan genelinde Trk ordusu karsnda gerilla
glerimizin daha etkin olduu bir yl oldu. Trk ordusuna oranla yl ierisinde
gerillann arazi zerinde hareket tarz daha etkin bir dzey kazand. 199394
k, sreci deerlendirme ve hazrlklar gelitirme asndan nemli bir kt.
Baharda uygulanacak taktik zerine daha fazla younlamak ve gc
hazrlamaya arlk vermek gerekiyordu. Zaman byle deerlendirmekten te
btn gleri dolaarak, ziyaret etmeyi ve toplantlar yapmay esas almtm. Bu
amala btn blgeleri dolatm. nderlik, Dolamak deil, younlamak
gerekir diye eletirmi ve uyarmt.
Bu kta dmann kapsaml herhangi bir operasyonu olmad. Ama baz
noktalara kar ciddi operasyonlar geliti. Glerimizin de baz k eylemleri
olmutu. Cudi vb yerlerde gerillann bir takm eylemleri geliti. K ortasnda
Cizre askeri lojmanlar ve zel timlerin yerletii Maden Taburuna ynelik

gerilla glerinin eylemleri gibi baka yerlerde de bir takm eylemlikler geliti.
lkenin eitli yerlerinde baz gerilla eylemleri olsa da esas olarak k sreci
hazrlklarla geti, diyebiliriz.
Trk ordusu ise Hakkari alannda Marinos Katosuna ve Oramara dnk
operasyonlar gelitirdi. imdiki Zaros eyaletinde, o zaman Behdinan eyaleti
dediimiz sahada daha nceden Kuzey topraklarnda stlenme yaplamyordu.
Genellikle bu alan gleri k gneye ekilip, orada slenirlerdi. Ama ilk kez
1993-94 knda iki yerde Kuzey alan ierisinde slenmeyi planlamlard. 7.
Blge gcnden 64 kiilik bir gerilla gc blge komutan Be. arkadala birlikte
Marinos Katosunda k slenmesini yapmt. Bu gten k ortasnda bir kii
ihanet ederek, Hakkari merkeze bal Peyanus taburuna teslim olmutu. Bunun
zerine Hakkari tugay komutan Osman Pamukolunun komutasnda Trk
ordusu Katoya bir operasyon dzenledi. Operasyonda ksa sreli bir atma
yaand. Ben de arkadalarla telsizle direkt iliki halindeydim. Glerimiz fazla
mermi kullanmad. Sadece biraz BKC almt ve askerler fazla ilerlemedi.
Dolaysyla ciddi bir atma yaanmad. Her tarafta bir metreden fazla kar vard.
Baz yerlerde kar ykseklii 5 metreydi. Akam olunca arkadalar Farain
alanna doru harekete getiler. Farain ve yol zerindeki tm Beytebap
kyllerinin yardmlaryla Beytebap zerinden arkadalar Bestlere getirdik.
nk youn kardan dolay kyden kye gitmenin dnda hareket etmek
mmkn deildi. Derhal cepheci arkadalar devreye koyduk. Bu ekilde kyden
kye Beytebap merkezine, oradan da yine kyllerin desteiyle Bestler
alanna gcn aktarlmas saland. Bestlerde arkadalar bizzat karladm. 63
kiilik bir grup olarak hepsi salamd. Daha nceden Cudide yedek olarak
hazrlanan Gundk Remoda bir noktamz vard. Arkadalar orada slenip, k
eitimle ve rahat bir biimde geirdiler. K ortasnda Marinostan Cudiye kadar
gelen gcmzde hibir kayp olmad veya deiik bir zarar yaanmad. Buna
ramen Osman Pamukolu yazd kitapta bu atmada 66 arkadan ehit
dtn syleyerek zerinde byk bir kahramanlk senaryosunu
ekillendirmi. Bu sadece bir arptma deil, belki de bir insann syleyebilecei
en byk keli yalanlardan birisidir.
Ayn biimde Oramarda slenen gruba ynelik de bir operasyon gereklemiti.
Kar yann olduu bir gnd. Buradaki gcmzn banda Nasr vard. G,
temasa girmeden alandan kmt. Ama Trk askeri drt-be gn Oramardan
kamad ve kayplar verdi. Helikopterleri karda mahsur kald. Isnmak iin silah
dipiklerini ve bireysel eyalarn yakmak zorunda kaldlar. Bazlar dondu.
Oramar operasyonu adeta bir Sarkam seferine dnt. Fakat gerilla herhangi
bir zayiat yaamad. Tm arkadalar salam bir ekilde farkl bir alana getiler.
Bylece dmann k hareketleri fiyasko ile sonuland. Ayn biimde bu
operasyonla ilgili de Osman Pamukolunun ok nakl incileri vardr.
Mart banda Gabarda baz yerlere operasyon yapmak istediler. Gerillann etkili
vurularyla fazla ilerleyemeden geri dnmek zorunda kaldlar. Gabar
operasyonunda Trk ordusu iyi bir darbe yedi ve baz teknik ara gereleri
gerillann eline geti.
199394 knda esas kayplarmzn yaand yer Serhat eyaleti oldu. Serhat
eyaletinde daha nce belirttiimiz gibi kaldrabileceinden fazla g ylmas

sz konusuydu. Ama slenme ve hareket tarznda da ciddi yetersizlikler vard.

Ar, Tendrek gibi yerlerde ok aleni slenmeler yaplmt. yle ki Ar
danda slenen gcn gnlk ekmei Doubeyazt frnlarndan getiriliyordu.
Serhat gibi bir yerde bu tarz, ok ak bir slenmeydi ve kaldrlamazd. Elbette ki
yanlt. Bu nedenle Tendrek gibi alanlar gnlerce bombalanm ve srekli
bask altnda tutularak, kayplarn yaanmasna neden olmutu. Ama esas kayp,
Sarkam-Gle hattnda k slenmesini yapm 70 kiilik gcmzden 34
arkadamz dnda kalan gcn tasfiye edilmesidir. Seyfi arkadan
komutasndaki bu gcmz gnlerce karn iinde byk bir azim, kararllk,
cesaret ve kahramanlkla destans atmalarla ehit dmlerdir.
Kitaplatrlm bu destansal direnite mcadele tarihimizin en nemli
kayplarndan birisi yaanmtr. Dersim, Amed ve dier eyaletlerimizde ksmi
operasyonlar olsa da esas olarak bu sre Trk ordusu ve devletinin kendisini
kapsaml bir imha hareketine hazrlad bir sretir. Tansu iler-Doan GreMehmet Aar lsnn srdrd 1994 sreci Krdistan direni
mcadelesinin en kanl bir sreci olarak tarihe gemitir.

1994 baharnda konferanslar ve yl planlamas

1994 yl baharnda Parti nderlii sahasnda PKK 3. Ulusal Konferans

gerekletirilerek, yl ierisinde esas alnmas gereken taktik perspektif
dorultusunda gerekli kararlar alnd. ncesinde Mart banda Botan-Behdinan
konferans yaplarak, eyalet planlamas ve direni izgisi somutlatrlmt. Daha
sonra yaplan parti konferansyla ayn paralelde benzer kararlar erevesinde
planlamalar yaplmt. Yine bu dorultuda her eyalet benzer erevelerle
konferans gerekletirdi. erevenin z, gemi ylda yaplamayan yapmak
zere 1994 baharnda yaplacak kapsaml bir hamleyle gerillaya bir k
yaptrtmakt. nk 1993 ylndaki gerilla younlamas ve performans
oluturulacak planlama iin umut vermekteydi. Dolaysyla denge dnemine
gemek ve kurtarlm alanlar ortaya karmak mmkn olabilirdi. Bu nedenle
genel olarak denge dnemine ulama hedefi vard. Hatta Botan eyaletinin bunu
daha ileri bir dzeye karabilecei dnlmt. nk Botanda 1993 ylnda
bu ynl baz taktik denemeler yaplmt.
Gerekleen konferanslarla gelitirilen bir dier yeni ve nemli husus, eyaletlerin
sahalar tarznda rgtlendirilmi olmasyd. Botan-Behdinan zaten birlemiti,
Mardin blgesi de resmi olarak bu sahaya dahil edildi. Botan, Behdinan ve
Mardin alanlar Gney Sahas olarak isimlendirildi. Amed, Garzan ve GAP
birletirilerek Orta Saha olarak adlandrld. Serhat, Dersim ve Erzurum
eyaletleri de Kuzey Sahas olarak rgtlendirildi. Gneybat Sahas direkt
nderlik sahasna bal ama zgn bir saha olacakt. Gneybat iin yeni
dzenlemeler yaplmt. ehit xo Dirlik arkada saha komutan olarak
atanmt. Her sahaya bir komutan atanmt. Gney sahasndan ben
sorumluydum. Orta saha komutanlna Ebubekir, Kuzey saha komutanlna
Zeki atanmt. Terzi Cemalin tahribatlarndan sonra Gneybat olduka

bzlm ve zayflamt. xo Dirlik arkadala beraber, dinamik bir g oraya

dzenlenmiti. Baharla birlikte Zeki Suriyeden rana, ran zerinden de Serhata
gemiti.
Konferansn amac, 1994 ylnda denge dnemini yakalamakt. Somut hedef bu
biimde netletirilmiti. nk devlet saldrlarnn durmas ve siyasal zmn
gndeme girmesi iin ncelikle byle bir ka ihtiya olduu ynnde kanaatler
kesinlemiti. imdi denilebilir ki Trkiyede artk siyasal zm bir hedefse niye
sava trmandrlyor? Her eyden nce devletin ok ciddi bir saldr dalgas sz
konusuydu. Devletin amac kesinlikle tm Krt dinamiklerini tasfiye etmek ve
yok etmekti. Bu faizan ve katliamc saldr dalgasn durdurmak, var olabilmek,
ayakta kalmay baarmak ve siyasal zm dayatmann tek yolu direni
savan gelitirmekten geiyordu. Bunun iin biz, devletin imha amal planlarn
anlamtk. Bunun nne gemenin yolu herhangi bir biimde gevemeden deil,
direnii ykseltmede kesin kararl davranmaktan geiyordu.

Topyekun sava konsepti

Gerillann belli bir ilerleyii ve hazrl olsa da, Trk devleti de kendi apnda
nemli hazrlklar yapmt. Trk devleti bata NATO olmak zere uluslararas
glerin youn karar ve destei temelinde 1992 ylnda somutlatrd topyekun
sava konsepti zerinde ciddi hazrlklara balamt. Pratik adan bunun start
1992 ylnda ABDnin desteinde Gneye mdahale ve Gney savayla
balamt. Bu yeni konsept erevesinde 1993 yl bir deneme ve hazrlk yl
saylabilir. zellikle zaln ldrlmesi, ardndan Sleyman Demirelin
cumhurbakanlna ve illerin de babakanla getirilmesiyle bu sre
tamamlanmtr. zel ve kirli bir sava yrtecek olan bir ekip hazrlanm,
buna kart olanlar bir ekilde tasfiye etmilerdi.
Ordu, 199394 knda youn bir hazrlk yapt. Bu temelde 1994 banda yeni
bir imha hareketinin start verilmiti. Bata ngilizler olmak zere belli bal
lkelerden onay almlard. zellikle ABD, AB ve NATOdan onay alm olduklar
kesindi. Avrupa Birlii devlet yetkililerinin o srete yaptklar aklamalar hala
hatrlardadr. Bir nevi Krt sorununu nasl zyorsanz zn biiminde bir
yaklam sergilemilerdi. Yani katliam da yapsanz bir biimde zn, anlamna
geliyordu. iddetle bastrmaya gz yumacaklarn Trk devletine yanstmlard.
Bu temelde boaltlmayan btn kyler insanlk d yntemlerle yaklp ykld.
Daha nceki yllarda Trk ordusunun ky yakmalar kamuoyunda epey yer
alrd. Yine Avrupa ve uluslararas kamuoyunda bir hassasiyet gzkyordu.
Ama bu dnemde uygulamalara Avrupa da onay verdii iin en vahi bastrma ve
katletme yntemlerine uluslararas kamuoyu da hibir tepki gstermiyordu.
Bestlerde Mehr diye bir Asuri ky vard. Ky zerinde uygulanan basklar
1991 ylnda baya gndeme girdi. Trk devleti 1989da zorla boaltlan bu kye
basn refakatinde kyllerin tekrar kylerine gelip, yerlemelerini kabul etti.

Basn ve demokratik kurumlar o dnemde Trk ordusunun uygulad basklar

karsnda hassast. Fakat 1994 ylnda bu durum tersine evrildi. Uluslararas
kamuoyu bata olmak zere, demokratik kurum ve kurulularn hepsi kr, sar
ve dilsizleri oynuyordu. Artk Krdistanda gerekletirilen katliamlar kimse
gndemine almyor, Trk ordusunun uygulad vahete kar seyirci
kalnyordu.
Buradan hareketle unu belirtebiliriz, 1994 ylnn balangcnda Trk devleti
Avrupa ve ABDden her trl onay almt. Onayn yannda ok geni ekonomik
ve askeri destek de almt. 1994 ylnda Trk devletinin havadan ve karadan
kulland bomba, top vb cephanenin maliyeti milyarlarca dolarlar amaktayd.
Yl boyunca btn karakollar srekli at halindeydi. Uaklar srekli
bombardman yapyordu. Botan alannda uaklar hergn aralksz sekiz saat
bombardman yapyordu. Dier eyaletlerde de durum benzerdi. rneklerden
anlalaca zere, 1994 ylnda topyekun bir sava esas alnmt.
Doan Gre o dnemde Trk basnn toplayp brifing vermiti. Trk ordusunu
milli takm gibi grmek lazm, milli futbol takmn nasl savunuyorsanz,
ordumuzu da yle savunmalsnz diyerek, basna artk taraf olmalsnz diye
direktif vermiti. Trk basn bu konsepti uygulam, o gnden bu yana zerine
deni eksiksiz yerine getirmitir. Bu gelenek gnmze kadar devam etmi ve
ordunun basna verdii direktif en ince detayna kadar uygulanmtr.
Trk ordusunun gerillaya kar yrtt sava taktikleri konusunda uzun sre
kendi iinde netleememe durumu vard. rnein, Eref Bitlis farkl bir taktik
yrtyordu, bakalar farkl bir taktik yrtyordu. Devlet iindeki i tasfiyeler
ardndan 1993n ortalarndan sonra hakim olan ekibin gerillaya kar yrtt
sava taktii, araziye hakimiyet taktiiydi. Yani nceki gibi operasyon yaplp geri
dnlmeyecek, operasyonun yapld birok stratejik alan, askeri gler
tarafndan tutulacak ve braklmayacakt. Tabii daha ok yaz boyu arazinin
tutulmas planlanmt. Bir taraftan her gidilen yere binlerce asker yerletirerek
hakim tepeler tutulurken, br taraftan devlete can- gnlden hizmet eden
korucu dnda hibir canlnn braklmamas bu taktiin bir gereiydi.
Askeri adan yrtlen bu taktikle beraber sivil kitle tabannn tutuklamayla
deil, ldrmeyle, yargsz infazlarla kertilmesi ya da gertilmesi bu plann
dier nemli bir taktik ayayd. Plann z udur: Arazideki tm stratejik
tepeler tutulacak, krsal alanda korucu olmayan hibir ky braklmayacak.
ehirlerde yurtsever tabanda yargsz infazlarla panik yaratlarak, teslim alma ve
ajanlatrma gelitirilecek. Gerillann kitleyle ilikisi kesilecek ve sk bir
ambargoyla Krdistan dalar, gerilla iin yaanlamaz hale getirilecek. Krdistan
kyleri ve ehirleri ise yurtsever insanlar iin yaanlamaz hale dntrlecekti.
Bu stratejik konsepte karar veren, devletin en st tepesidir. NATO da
onaylamtr. Dier btn uygulamalar bu konsept erevesinde gelitirilen
detay uygulama ve taktiklerdir. Devlet tarafndan gerekletirilen ve adna faili
mehul denilen binlerce cinayetin gereklemesi bu temelde pratikletirilmitir.
Burada devlet, Krtlerin zgrlk istemini bastrmak iin hibir yasay dikkate
almayan bir sava tarzyla imha hareketini kesin baarmak istemekteydi. mha
hareketi hem gerillaya kar, hem de yurtsever tabana kar gelitirilen bir
harekettir.

Bu sreten sonra kitle tabanmz kertmek iin iki koldan imha harekatna
giriildi. 1991 ylndan itibaren devrede olan JTEM ve Hizb-i Kontra
rgtlenmesi yaygn ve sistemli saldrlarla Krt yurtseverlerini katletmeye
balad. Karakollara da, bizden olmayan kyllere at serbesttir talimat
verildi.
Bir insanlk trajedisi sonucunda kurulan Maxmur kamp bu dnemde uygulanan
basklarn bir eseri olarak ortaya kmtr. Maxmurlularn hikayesi en iyi
Maxmurlulardan dinlenebilir. Vicdanl, tarafsz, demokrat ve insanlk deerlerine
inanan kurulular bu konuda ciddi bir aratrma yrtrse, dnya tarihinde bir
benzeri daha olmayan Trk zel Harp Dairesinin yrtt kirli yntemleri
belgeleriyle ortaya karacaktr. Ama ne yazk ki, bilinen baz demokrat kurumlar
dnda kurum bulmak zordur. nk bu kurumlarn arlkl ksm Trk
devletinin katliamlarna aktan onay vermilerdir. Gzleri nnde cereyan eden
insanlk trajedisini grmezden gelmilerdir. Biz yine de Maxmur kampnn
oluumuna neden olan basklara ksa bir gz atalm. nk Trk devleti, hala
utanmadan PKKnin oradaki kylleri zorla gtrdn belirtmektedir.
kiyzlln bu kadarna da pes dorusu! nsanlk tarihinde bu denli
ikiyzllk ve pikinlik ok az bulunur.
in asl bakadr. Bu kylere top at serbestti. Srekli ar bombardman
altnda bulunmaktaydlar. Maxmur kampnn nemli blmn oluturan Hilal,
Uluderede bir nahiyeydi. Bu nahiyede karakol, hastane ve ortaokul vard. Keza
Mijini, iri ve Uluderedeki dier kyler de ayn konumdadr. Her gn
karakoldan bu kylere havan ve top atlar yaplmaktayd. Artk halk oralarda
kalamazd. Gabar kylleri de ayn konumdayd. Yine el ve Gever kylerine de
benzer yaklam sz konusuydu. Gabara yaplacak operasyon ncesinde bu
alanda bulunan btn kyler bombaland. rav eteklerinde Eruh ve rnak
arasnda bulunan Giver ky uaklar tarafndan vuruldu, bu bombardmanda 34
kyl katledildi. Yine uaklarn dorudan ky hedeflemesi sonucu Besuk
kynde 8 kyl daha katledildi. Gabara yaplan bir harekatta kylerinden
kaamayan 8 kyl, kyleri olan Hirarete evlerinin iinde hayvanlaryla birlikte
Trk askerleri tarafndan yaklarak katledildi. Bu saldr, katliamn dozajn
ortaya seren en arpc uygulamalardan birisidir. Yine Cudinin ax kyndeki
ilkokul bombaland ve bu saldrda 1i ocuk, 1i kadn 4 kyl yaamn yitirdi.
Ayn vakitlerde ben Bestlerde bulunmaktaydm. ki helikopter ok yksekten
zerimizden umutu. Her iki helikopterdeki generallerin birbirleriyle telsizle
grmelerini ben de telsizden dinliyordum. Yukarda belirttiimiz Asuri Ky
olan Mehri zerine vardklarnda bir general dierine, hayrola paam ben halen
yerde canl gryorum demiti. Dieri de, merak etmeyin paam, en ksa
srede onlar da halledeceim diye yant vermiti. Ben o zaman bunlarn her
trl katliam yapabileceini, her eyi gze alacaklarn anladm. Bunun iin de
Gabar, Cudi ve Uluderedeki kyllerden bazlar biz burada kalalm, hatta gelip
Bestlere yerleelim demelerine ramen kabul etmedim. nk Trk devletinin
nasl bir katliamclkla yaklaacan ve srecin nasl etin geeceini tahmin
ediyordum.
Bu dnemde yaplan operasyonlarn byk bir ksm sivil insanlar ve hayvanlara
ynelikti. Yaam gerilla iin yaanlmaz klmak iin tm canllara kar bir sava

almt. zellikle de zozanlardaki (yayla) atlara kar zel operasyonlar

karlmaktayd. PKK kullanyor ad altnda kylerde ve zozanlarda bulunan
btn binek ve yk hayvanlar ldrlmekteydi. Bilindii gibi Botan
corafyasnda zellikle Cudide da keilerinin says olduka oktur. Avlama
yasan koyduumuz iin, artk arazide srler halinde dolayorlard. Ama ne
yazk ki bir doa harikas olan bu da keileri, Trk ordusunun gazabna
uramt. 22 Temmuz 1994de yaplan operasyonla zel olarak tm da kei
srleri telef edilmilerdi. Adeta operasyon da keilerine kar dzenlenmiti.
Kara operasyonuyla, uak ve helikopterleri kullanarak binlerce da keisi
ldrlmt. Bestler, Cudi ve Gabar bata olmak zere, Botandaki btn
ormanlar atee verildii gibi tm Krdistanda ormanlarn yok edilmesi iin ayn
pratik sergilenmiti. Ksacas 1994 ylnda gelitirilen operasyonlar Krdistan
tarumar etme hareketidir. Sadece gerillaya kar deil, insan olsun, hayvan olsun
tm canllara ve doaya kar yaplm bir imha hareketidir.
Bu harekat sadece ordunun kararyla gelitirilmemitir. Uluslararas glerin
destekledii Trk devletinin stratejik bir karardr. Bunun iin devletin en st
kademesinde bulunan tm kurum ve yetkililerin ortak konsenssyle
oluturulmu bir konsepttir. O zaman SHP ve DYP koalisyonu iktidard. Bu
adan Murat Karayaln vb kendine sosyal demokrat diyen SHPnin st
ynetimindeki kiilerin temiz oluundan veya drstlnden bahsedilemez.
Tansu iller, Karayaln, Demirel vb devlet yetkililerinin hepsi zel savan bir
piyonu haline getirilmiti. Ama, PKKnin yok edilmesiydi. Yntemi nasl olursa
olsun kabulleriydi. Gerilla, sivil ayrm yaplmam, Yurtsever olan, PKKye
sempati besleyen her Krt vurulmaldr! gibi bir anlay gelitirilmiti. yle ki
korucu olmayan tm kyler boaltld. Hatta daha sonradan Hakkari yresinde
korucu olanlara da gvenmemilerdi. PKK ile ilikilerinden phelenerek korucu
olan birok ky yerinden gertmilerdi. Keza Cizre merkez jandarma karakolu
havan toplaryla ou zaman kendi etrafndaki mahalleleri vurmaktayd.
Cizredeki Cudi Mahallesi gibi mahallelerin boaltlmas bu nedenledir.
zcesi, Trk devleti baharla birlikte, halk zerinde tam bir terr faaliyeti
uygulamtr. Bombardmana tabi tutmad ky kalmam gibidir. Vurulan
kyller Bestlerde yanma gelerek, yardm istediler. lk nce gerillann
denetimindeki Bestlere snmay dnmlerdi. Gerillayla birlikte yaamak
istiyorlard. Bunun zerine Bestlerde onlar koruyamayacamz, isterlerse
Haftanine gidebileceklerini belirttim. Haftanine gelmeleri durumunda, onlar
koruyabileceimizi syledim. Kyllerin g etmekten baka seenei yoktu.
Hatta bizzat karakol komutanlar da, ekin gidin, nereye gidiyorsanz gidin diye
tehdit ediyordu. Kyller zorunlu olarak gerilla denetimindeki Haftanin alanna
getiler. Kyllere, gelmek isteyen gelebilir denilince birok yerden Haftanine
gelip yerletiler. Daha sonra yurtsever halkmz Haftaninden Ertu vb yerlere ve
oradan da Maxmura geti. O zaman mlteci kampnn temeli bu biimde ortaya
kt ve bugnk Maxmur kamp kurulmu oldu. lk kuruluu ve BM tarafndan
da mlteci olarak kabul edilmeleri Haftanin alanndaki eranite gerekleti.
8 Nisan 1994 tarihinde, Trk ordusu 50 000 kiilik bir gle Gabar alanna
saldrd. Daire tarznda btn alanlardan askeri gler harekete geerek,
Gabarn kuatlmas ve iinde sa hi kimsenin braklmamas hedeflenmiti.
Gabarn dna hi kimsenin kmamas iin, btn geitlerin tutulmas temel

hedefleri olmutu. Burada bir hafta boyunca srekli atmalar yaand. Gabarrav aras Zvng boazn ve genileyen o hatla birlikte alann hakim tepesi
olan ela Sor tepesini gnlerce savunarak, Gabarda oturan tm halkn buradan
rava aktarlmasn saladk. Trk ordusu bu hatt tutup, kapatmak iin ok
aba sarf etti. Saldr zerine saldr gerekletirdi. Youn hava saldrlar sonucu
ela Soru savunan blkten Felat arkada ve sorumluluundaki 5 arkada ehit
dt. Bu atmada bir uak da drld. Enkaz paralarna halen Gabar
arazisinde (Basret ky arazisindedir) rastlamak mmkndr. Bu cephede 5
arkadan ehadete ulamasyla bir kahramanlk destan yaratlarak, Gabardaki
halkmz ve alandan ekilmesi gereken gerilla glerimiz atma iinde rav
alanna ekilmilerdi. Gabarda btn kyler nce uak ve toplarla vurulmu,
sonra da askerler tarafndan yaklmt. rava ektiimiz halktan kadn ve
ocuklar Cizre, Nusaybin, Mersin gibi yerlere gndererek korumaya almak
istedik. Zaten erkeklerin de nemli bir ksm milisti ve birou yanmzda
kalacaklard. Fakat ocuk ve kadnlar ehre aktarmak ciddi bir sorundu. Halkn
nemli bir ksm Batuyan airetindendi. Batuyan airet reisi olan Osman Demir
(Aa) ete reisiydi. Osman Aa kt bir insan deildi. Ona haber gndererek,
kadn ve ocuklarn ehirlere aktarlmasnda bize yardmc olmasn, kolaylk
gstermesini ve sahip kmasn istedik. Bu konuda belli bir destei oldu. Bunun
zerine peyder pey gruplar halinde kadnlar, ocuklar ve bir ksm erkekleri bu
hat zerinden Cizreye ve oradan da deiik ehirlere gitmek zere aktardk.
Yanmzda kalan 200 civarndaki milis ve taraftarlar da Bestlere ektik. Oradan
da Haftanine aktarld. Btn bu sre boyunca yaanan insanlk mezalimi ve
yzlerce sivil insann katledilmesi ne Trk basnnda ne de uluslararas
kamuoyunda haber bile yaplmam, uluslararas kurumlar tarafndan sahip
klmamt. Bu yl boyunca Trk ordusunun halkmza ve Krdistan
corafyasna, hayvanlarna kar yapt tek ey kin kusmayd, nne gelen her
eyi ezip gemeydi.
Binlerce insan operasyonlar altnda gnlerce yrtmek ve gvenliklerini
salamak dnyann en zor ilerinden biri olsa gerek. Ama Krdistan gerillas
Trk devletinin terrne maruz kalan yurtsever kyllerin hepsini salam bir
ekilde operasyon blgesinden karmay baarmt. O dnemde kyller
yaayabilmek iin tek yolun gerillann denetiminde kalmak olduunu iyi
biliyorlard. Bundan nce birka aile metropollere gmt ama JTEM
elemanlar gittikleri Mersin vb metropollerde onlar bulup katletmiti. Kyller
bunun bilincindeydi, bu nedenle srarla birou gerilla denetimindeki blgelerde
kalmak istiyordu. Ama bu onlar asndan riskli olduu iin uygun grmedik ve
deiik yerlere aktarmay esas aldk.

Direniin boyutlanma sreci ve bozgunculuk

Trk devlet cephesinde topyekun sava hazrlklar yaplrken, bizim cephemizde

ise stratejik denge dnemine gemenin hazrlklar yaplmaktayd.

Botan-Behdinan konferans baarl gemi, eletiri zeletirilerde bir dzey

ortaya kmt. Fakat Nasr, ben greve hazr deilim diye srarda bulunmutu.
Tkatc bir tartma dzeyi hi yaanmam, sadece grev yapmam demiti.
Fakat greve itiraz edince onu nderlik sahasna gnderme nerisini gelitirdik.
nderlik bu neriyi kabul etti. Nasrn yerine birini grevlendirmek
gerekiyordu. Bu nedenle Botan unsurunu grevlendirdik. Telsizden Nasrn
yerine Botan dzenlediimizi aktarnca nderlik reddetmedi ama souk
karlad. nk nderlik, Botan denen kiilii iyi zmlemiti. 1989 ylnda
onunla ok urat, hazrlad, mdahale olarak genel koordine grevini verdi ve
Botan eyaletine gnderdi. Ama gidip eteciliin nn alacana Tahta Re
konferansnda onlar (etecilii) dllendirmiti. Pratik yrtt her yerde
iine girdii ar liberal, disiplinsiz duru biimi sonucunda, nderlik ona, bu
ordu dmandr demiti. Onun yerine dzenleyebileceimiz baka kimse yoktu.
Bu anlamda Botann yeniden st dzey grevlere getirilmesinde benim
sorumluluum vardr. nk IV. Kongrede grevsizlendirilmiti, hatta parti
yelii bile dondurulmutu. Bu sreten sonra biraz yararllk gsterince nn
atk. Daha dorusu alana geldiimde kendisini olduka pratie verdiini
grdm. Belli destekleri oldu. Ben de yoldalk gerei o dnemde kendisine
destek sundum. Bu biimde yeniden st dzey grevlere gelmesinde benim ona
yaklammn rol belirleyici oldu.
Orta sahay Ebubekir (Halil Ata) denilen kii komuta ediyordu. Orta saha
eyaletlerinden Amede ehit Harun (Hseyin zbey) arkada, GAPa Amedli ehit
Cemal (Mahmut Gn) arkada, Garzana da Dr. Sleyman (Sait rkkaya)
unsuru bakyordu. Ebubekir unsurunda sava ve savatrma adna bir taktik
yeterlilik yoktu. Sanrm 1985 srecinde krlmt. Ama kendini gizledi. 1987
ylnda Elif adnda biriyle dknlk yaamasna ramen nderlik, kendini
toparlar diye rol verdi. 1991 ylnda nderlik onu pratik sahadan kendi sahasna
ekti. Bir sre eitim grdkten sonra 1992 ylnda Garzana dzenlendi. Sava
tarz olduka rkekti. Savaa kararllkla yaklaan bir dzeyi hi yakalamad.
Aktif, srarl bir tarzla sonu almay ngren bir yaklam hi gelimedi. Bu
tarzdan kaynakl olarak 1994 ylnda dmann gelitirdii topyekun saldr
konseptine kar komuta ettii eyaletlerde gl bir direni gelitirememiti.
En ilgin durum Zekinin gelitirdii pratiktir. Zeki, komuta ettii Kuzey sahasn
dnem taktiine gre konumlandrmamt. Esas olarak dnem taktii olan
hareketli sava taktiine hi inanmamasna ramen nderlik sahasnda bunu
dillendirmemi, susmay tercih etmiti. Kendini inanm gibi gstermi, ama
gereklerini yerine getirmede hibir aba harcamamt. Konferansn ald
hareketli sava taktiini gelitirme kararna katldn belirtmiti. Ama nderlik
sahasndan ayrlr ayrlmaz gelitirilmesi gereken sava tarzna kart bir faaliyet
yrtmt. Bu adan ok ikiyzlce davranmt. lk bata Serhat eyaletine
geti. Gelien operasyonlar karsnda zorland iin yanna g alarak
Erzuruma, ardndan daha korunakl olan Dersime geti. Her eyalette de
gelitirdii pratik, 3. Ulusal Konferans kararlarna ters olmutu.
Zekinin gelitirdii tarzn daha iyi anlalmas iin bir rnek verelim: Botanda
dnem taktii gerei dman grp vurmayan ve atmasz bir ekilde araziye
brakan blgenin komutann sorumlu tutuyor, hatta bazlarn grevden
alyorduk. O blgedeki sorumlu hemen soruturmaya, ardndan yaptrma

alnyordu. rnein, dman atmasz Rusor alanna girmiti. Biz de hemen bu

alann komutann grevden aldk. Grevden aldmz Cihat arkada blk
komutanyd, daha sonra Metinada kahramanca ehit dt. Botanda esas
aldmz tutum buydu. Zeki de tam tersini yapyordu, atmaya girmeyeni deil,
gireni grevden alyordu. Uygulad yntem ok ters ve tehlikeliydi. Biz
atmayan grevden alyorduk, o ise atan alyordu. Neden olarak da, gizlilie
uymamay bahane gsteriyordu. Zeki Kuzey saha komutan, ben Gney saha
komutanydm. Grld gibi Kuzey ile Gney sahalarnda bu kadar birbirine
zt taktikler uygulanyordu.
Aslnda Zekinin yapt arkadan hanerlemedir. Bylece Kuzey sahasna bal
Dersim, Erzurum ve Serhat eyaletleri 1994 srecinde nemli oranda devre d
kald. Snrl baz eylemleri vard ama bu eylemler daha ok gz boyama
niteliindeydi. Zeki ok kurnaz bir tipti. Mesela, dman Dersimde bir
operasyona kmt. Akvanos vadisinde bir grup arkada da tesadfen asker
adr iine giriyor. kan atmada 20nin zerinde asker ldrlm, 20 silah
kaldrlmt. Zeki unsuru operasyon sahas dna km olmasna ramen
yaplan bu eylemi kendisine mal etmiti. Bunun gibi tesadfi baz eylemler
birbiri ile buluunca, kendini kurtarmt. Fakat ne stratejik denge dnemine, ne
de hareketli sava taktiine inanmtr. Esasen artk mcadeleye inanc
kalmam, bitmiti. Zaten daha sonra da bu inanszln aa vurmutur.
O dnemde gerekten drst, samimi yaklaan bir komuta ekibi gelimi olsayd,
kukusuz ki durum ok farkl olacakt. nk PKK Krdistann tm blgelerinde
zgrlk sava yrtyordu. Bu anlamda btn sava sahalarnda e zamanl
olarak taktik ve eylemsel sre gelitirilmi olsayd, dman bunaltrd. Ama
Kuzey sahasna bal eyaletin devre d braklmas, Orta sahaya bal dier
eyaletin de rkek sava tarzn esas almas, Trk devletinin lke apnda
yrtt imha seferini daha rahat yrtmesine yol ayordu. Byle olunca
direnen noktalar zerine de btn gcyle gidebiliyordu. Aslnda kapsaml bir
biimde Gney sahasna ynelmesinin bir nedeni de budur.
Trk devleti Serhat eyaletine gl ynelmiti. nk geni bir halk kitlesine
sahip olan Serhat eyaletinde gerillann halk zerinde gelitirdii etkiden olduka
korkmutu. Bu nedenle ncelikle Serhat eyaletine ynelmiti. Trk devletinin
1994 ylnda ynelmedii eyalet yoktur, hepsine ynelmitir. nk 1994 yl
topyekun bir imha ile hareketimizi tmyle bitirme yl olarak planlanm ve bu
plan uygulamaya konulmutur. Daha ok direnen yerlere daha fazla ynelme gibi
bir durum yaanmtr. Yine bu yl ierisinde Serhat eyalet komutan olan Ali
Drj (Abdurrahman avu), Suat (Tekin Kzlay), Azime (Hacer Adet)
arkadalarn da iinde bulunduu 24 kiilik bir grup Serhattan Dersime
giderken Plmrn Hasangazi Kynde (bo bir ky) bir operasyon sonucu
ehadete ulamlard. ehit den arkadalarn ou Serhat eyaletindeki komuta
kademesinden oluuyordu. Zeki unsuru gerekli tedbirleri almadan bu grubu
harekete geirmi, yaanan tedbirsizlik sonucu da bu arkadalar ehit
dmlerdi. Arkadalarn kayplar bata Serhat eyaleti olmak zere Kuzey
sahalar iin ar bir kayp olmutu.
Trk devletinin bu ylda esas ald en belirgin taktii, kontra eylemleri (faili
mehul) ile milis ve sempatizanlar tasfiye etmekti. Bylece gerilla ile halkn

ban keserek, gerillay dada ablukaya almay hedeflemiti. su-balk teorisi bu

ylda pratikletirilmitir. Balk diye tabir ettii gerillay ele geiremeyince, su
olarak deerlendirdii halk kurutmay esas almtr. te yrtlen savan
kirletilmesi en fazla bu dnemde pratiklemitir. nk devlet, JTEM, Hizbullah
gibi yan rgtleriyle sivil, srdan Krtlere kar infaz eylemlerini
gerekletirmitir. 1991den itibaren balayan faili mehul ad altndaki
cinayetler 1994 ylnda artk pervaszlaarak srm ve toplam olarak 17.000i
akn faili mehul olay yaanmtr. Olaylarda binlerce Krdistanl yaamn
yitirmitir. Ak ki btn bu olaylar devlet gizli yapm, hatta bazlarn ak
yapm, ama hepsi devletin karar temelinde gereklemi olaylardr. Demirelin
rutin d dedii olaylar, Krdistan zgrlk mcadelesini hibir hukuki ve
sava yasasn dikkate almakszn, her trl yntemle imha etme kararnn bir
sonucudur.
Bu temelde krsal blgedeki koruculuu kabul etmeyen btn halk yerinden
yurdundan gertmi, gerilla zerinde tam bir ambargo uygulamtr. Krsal
alana gda maddelerinin girmesine izin vermemi, korucu kylerine ve tek tk
korucu olmayan kylere ise ihtiyalar devlet denetiminde verilerek, halkn bir
tr karne karlnda kiloyla erzak almalarna izin verilmitir. Gerilla
kullanyor diye mekap ayakkablar, naylon, gabardin kuma vb eyalarn
Krdistanda gerillann bulunduu il ve ile pazarlarna bile girmesine izin
verilmemekteydi. Krdistanda byle sert uygulamalarla adeta yeniden igal
harekat balatlm oluyordu.
Trk ordusunun uygulad sava stratejisinin taktikleri; hakim alanlar tutmak,
detaylarda arama tarama yapmak, kendine dost olmayan hibir canlnn alanda
yaamasna msaade etmemek, gerillann yaamas iin gerekli olan her eyi
yasaklayarak ambargo uygulamak biiminde ifade edilebilir. Bu temelde 1994
yl nisan aynda Krdistann birok eyaletinde operasyonlar krsal alanda
balarken, paralelinde ehirlerde yurtsever taban ezme, sindirme ve yargsz
infaz uygulamalaryla sonu alnmak istenildi. Bu konsepte gre Krdistan
yeniden batanbaa askeri olarak igal etmeleri gerekiyordu, nitekim yle de
yaptlar.
Botanda ilk operasyon Nisan balarnda Gabar alannda balad. Her alana
younluklu olarak yklendikleri iin, yani 4050.000 askerle operasyon
yaptklar iin, btn blgelerde ayn anda deil, her seferinde sadece bir blgede
operasyon yaplrd. Hatta blgeleri corafyaya gre ikiye ayrarak, her seferinde
hakim olabilecekleri tek bir nokta zerinde younlayorlard. Nisandan
balayarak her ayn 8 ile 22sinde balamak zere ayda iki alan zerinde hamle
biiminde saldr gelitirirlerdi. Bu tarzda Botan alanndaki igal harekat 8
Nisanda Gabarda balayp 22 Temmuzda Cudide tamamlanmtr.
Trk ordusu bu imha hareketine tm gleriyle katlmtr. rnein,
Krdistanda deniz olmamasna ramen deniz kuvvetleri de bu operasyonlara
dahil edilmitir. Yani ordu iindeki tm snflar bir biimde bu imha hareketinde
rol oynamlardr. Bu operasyonlarda taktik adan ortaya kan en nemli husus
Trk ordusunun alan drrken, tm gcn tek merkezde toplayarak
ynelmesidir. Tank, topu, havan, ua, helikopteri ve askeri unsurlaryla tek
noktaya odaklanp, vurma yntemiyle sonu almak istiyordu. Neden? nk

daha nce sradan operasyonlarla araziye giremedii iin byle bir taktikle her
eyi nne katarak, btn tekniini kullanarak, ilerlemeyi esas alyordu. nne
ky kmsa, kyleri de ayn biimde ezip geiyordu. Bu nedenden dolay birok
yerde gerilla ekilirken kylleri de beraberinde korumaya alarak, ekmek
zorunda kalmt. Bunun iin bazen ok iddetli atmalar yaanmaktayd. Ancak
Gabar gibi yerlerde operasyondan sonra halkn kalma koullar olmad iin,
sadece gerilla gleri hareketli bir biimde alanda kalmlard.
Gabar operasyonundan 15 gn sonra bu sefer rava ynelik operasyon
dzenlendi. Operasyon periyotlarn takip edince, her 15 gnde bir alana
operasyon karlyordu. Her ayn 8 ile 22si saldrlarn balang gn olarak
planlanmt. Trk ordusu biraz da mekanik olduu iin, ylbanda planlad bu
takvimini yl boyunca olduu gibi uygulad. lk gerekleen Gabar
operasyonunda taktiklerini ve amalarn zdmz iin, operasyonu boa
karma taktiini gelitirdik. Bir gnlk atma ardndan gleri ravdan
ektik.
Trk ordusu ravda operasyon srdrrken, buradaki glerimiz bir gnlk
atmadan sonra Garsa alanna ekildi. rav operasyonu srerken, glerimiz
rnak kuatmaya ald. rnak kuatmas drt gn srdrld. rnak
kuatmaya alnnca operasyon blgesindeki askerler a kald. Tabii ilk bata
farknda deildik, sonradan rendik. Meer operasyon glerinin gnlk
ihtiyalar ihaleyle Antepteki bir irkete verilmi. Askerin gnlk kumanyas
Antepte hazrlanarak gnlk olarak kamyonlarla rnaka, oradan da
helikopterlerle operasyon blgesine aktarlyormu. Gerilla rnak kuatmaya
alnca ihaleyi alan irket kumanyay rnaka ulatramaz olmutu. nk
glerimiz ayn zamanda rnak-Cizre yolunu da denetimine almlard. Askerler
operasyon blgesinde drt gn boyunca a kalmt.
Drdnc gnn sonunda rnak etrafndaki kuatma kaldrld. nk rnak,
askeri glerin ok youn bulunduu bir merkezdi. zel timler ve korucularn
yannda bir de askeri tmen yerletirilmiti. Teknik ara, tank vb dzeyde de
avantajlar fazlayd. Gerilla mant asndan kuatmay srdrmek, gerilla
gcnn nemli blmn burada tutmaya devam etmek akllca olmayaca
hesabyla kuatma uzatlmad. Elimizde havanlar vard. Zaman zaman tmen
sahasna havan saldrlar yaplyordu. Onlar da koruma amacyla tmende
bulunan helikopterleri ehirdeki mahallelere karyordu. Kuatmadan sonra
operasyon sonusuz geri ekilmek zorunda kald. On be gn aralklarla Garsa,
Herekol, Bestler, Beytebap ve en son 22 Temmuz tarihinde Cudiye ynelik
operasyonlar gerekletirildi. Trk ordusunun taktii zld iin gerillann
gelitirdii kar taktiklerle operasyonlar nemli oranda boa karld.
Botan unsuru Zagros alanna gidince konferans sonularn aktarmak ve alanda
yeni dzenlemeler yapmak zere gleri Avainde toplamt. Toplant srasnda
Hakkari Da Komando Tugayna bal askerler toplantnn yapld Avain-Zap
hattna indirmeler yapmlard. Alanda toplant dnda ok sayda gcmz
vard. Ksa baz atmalar yaannca glerimiz operasyona kan askerleri ve
baz helikopterleri darbelemiti. Bu operasyon Hakkari Da Komando Tugay
eski komutan Osman Pamukolunun yazd kitapta yalanlarla ve gerek d

senaryolarla karikatrize edilmitir. Bu operasyonda iki yaral dnda

glerimizin bir darbe yemesi sz konusu deildir.
Fakat nderlik yine de bu operasyondan dolay glerimizi ok ciddi eletirdi.
nk gerilla Kuzeyde olsun, Gneyde olsun, direnii bir savunma
pozisyonunda olmal ve gl cevap vererek, askeri araziye brakmamalyd.
Ama Trk ordusunun ciddi bir direnile karlamadan Avain ve Zap civarlarna
rahata indirme yapmas ve girmesi ciddi bir yetersizlikti. Bu nedenle ok sert
eletirilmiti. Gerillann bir kayb yaanmamt. Aksine Trk ordusu kayplar
vermiti, helikopterleri darbe almt. Eletirilen yn, yeterince direniin
gsterilmemesi ve dmann rahat bir biimde Gneye girmi olmasna frsat
verilmesiydi.
Savalarda, eer sz konusu olan gerilla sava ise arazinin deerlendirilmesi
belirleyicidir. Gerillann mahkum ve hakim arazileri iyi seerek buna gre
yaklamas gerekmektedir. Bir askeri g, araziyi denetime almak ve darbe
yememek istiyorsa, ilk bata bulunduu alan zerinde hakimiyet salayan
stratejik yerleri denetimine almaldr. Ama stratejik, hakim zirveler tutulmazsa, o
zaman mahkum arazide kalr ki kart gler istedii zaman o alana girme
frsatn yakalayacaktr. Zarosta hakim araziye dayanma ve buna dayanarak
alan denetim altnda tutma mant fazla gelimemiti. Mesela, Kuro Jaro ve
ikefte Birindaraya g yerletirilmemiti. Glerin nemli ksm toplantdayken
arazinin hakim zirveleri tutulmamt. Bu yksek yerler tutulmaynca Trk
ordusu istedii zaman, istedii yere helikopterle indirme yapma imkan
bulabilirdi, zaten yle de oldu.
Daha sonra gelien arela operasyonunda da ayn durum sz konusudur. 300
civarnda g bulunmasna ramen arellann hakim yerleri tutulmamt. Oysa
etkili eylemselliklerin gelitirilmesi iin Botanda edinilen tecrbeye dayanlarak
Zagrosta da hareketli tabur kurulmutu. Hareketli tabur, etkili eylem ve etkili
sava gcnden oluuyordu. Bu taburun yannda baka gler de arellada
bulunmaktayd. Ancak ynetim ne kaplar ne de arellann stratejik
noktalarn tutmutu. Mevzilenme sava mantna aykr yaplmt. nk
sava savan kuralna gre yrtmek gerekmektedir. 300 kiilik bir g bir
yerde bir araya getiriliyorsa, bu gcn gvenlik tedbirlerini en st dzeyde
almak bir zorunluluktur. Gcn mahkum arazide olmas, byk darbeler
yemesine neden olabilir. Ama hakim araziler tutulursa, kaplar, geitler ve yollar
denetim altna alnrsa, o askeri gten habersiz tek bir ku dahi uamaz. Burada
da gn boyu atma yaand ve glerimiz akam ekildiler. Herhangi bir
kaybmz olmad. Fakat bu atmada deerli bir takm komutan olan Gundk
Remolu Sekvan (Mahmut lhan) arkada kolundan yaralanmt. Botann
Zagrosa dzenlemesi yaplnca, Sekvan arkada da Botanla beraber destek
sunar diye gnderilmiti. ok iyi bir savayd. arela gc geri ekilirken,
yaral diye onu bir kaya oyuuna gizleyip gitmiler. Dman geri ekilirken, onu
grm ve esir almt. Televizyonlarda yaral terristi yakaladk ve insancl
davranarak, tedavisini yaptk diye vnerek grntleri hala verilmektedir.
Ama akibeti hakknda hibir bilgi verilmemitir. Halbuki yaral bir biimde esir
aldklar bu arkada direnip bilgi vermedii iin kuruna dizdiler. Trk devleti
bu gerei gizlemektedir. Ancak yakalanma ann TVlerde gsterdiler. Peki,
imdi sormak gerekiyor; o zaman yakaladnz ve grntlerini TVlere

verdiiniz kii nerededir? Yoktur, nk bazen TV programlarna katlan emekli

Albay Erdal Sarzeybek adndaki tabur komutan tarafndan kuruna dizilmitir.
Bu kii olay pikin bir biimde anlatrken, bu arkadaa ne yaptn anlatmyor.
Bu arkada, ok deerli bir takm komutanyd, gz pek bir savayd. Esir
dnce de Apocu ruhla direnerek ehitler kervanna katld.
Gerilla glerimiz ve Trk ordusu arasndaki atma sreci Austos ortalarna
kadar olduka ekimeli geti. nk yl ortalarna kadar kimin kazanaca belli
deildi. Her iki taraf da kazanmak iin var gleriyle direnmeye alyordu.
Austos ortalarna kadar da daha net bir durum ortaya kmamt. Bu dneme
kadar PKK de, Trk ordusu da inisiyatifi ele geirmek iin youn aba
harcyordu.
Botan, Zaros, Mardin, GAP, Amed, Serhat, Dersim, Erzurum ve Garzan
eyaletlerinde Austos ayna kadar ibrenin hangi yne kayaca ok net deildi.
Ama Austos ayndan sonra Trk ordusu temel baz alanlarda etkinlik salamay
baard. Haftanin dnda hemen hemen girmedii alan yoktu. Haftanine girmeyi
gze alamad. Birka kez denemiti, direni ve atmalardan sonra darbe
yiyerek geri ekilmiti. Kald ki Botandan gertilen halk da orada bulunuyordu.
Belli bir zaman diliminde kendim de bu alanda bulundum. Eer drmek
amacyla Trk ordusu girmeyi deneseydi, dier alanlardaki gibi gerilla
taktikleriyle direnme ve dman alana brakma deil, hi brakmamak iin
keskin bir direnii gelitirme kararllmz vard. Belki de bunu bilen devlet
Haftanin alanna girmeyi gze alamad.
Daha sonra 1995 ylnn baharnda, buradaki halkmz KDP ve BMnin
dayatmalar sonucu sivil alana gitmek zorunda kaldlar. nk BM, Haftaninde
kalrsanz size sahip kamayz, size gda desteini yapmayacaz demiti.
Bunun zerine binlerce kadn, ocuk, yal yryerek, ovaya doru yola kt.
Halk Haftaninde gerilla sahasnda bulunduu sre ierisinde, gerilla glerimiz
tarafndan olduka iyi korundu. Btn bu nedenlerden dolay Haftanin, Trk
devleti asndan olduka zorlu bir yerdi, girmeyi gze alamyordu.
Trk ordusu bu dnemde Haftanin dndaki btn alanlara girmiti. Bu doru,
ama hibir yere rahat girememitir. ok youn direnilerle karlaarak ve
atarak girmitir. Mesela Bestlere 45 gnde ancak girebilmitir. eitli
biimlerde teebbs etmi, vurulmu, geri ekilmi, tekrar ynelmi, bu sefer
ormanlar yakm, bir ara yarsna kadar gelebilmi ama tekrar karlmtr.
Byle eitli dzeylerde gerekletirdii ynelimler sonucunda Bestlere girii
tam 45 gn srmtr. Kuzeyin dier alanlarnda da benzer durumlar
yaanmtr. Fakat Trk ordusu bu kez de alan hakimiyetini kurma mant
zerinden hareket ettii iin, girdii yerden kmamtr. Girdii alanda en hakim
tepeye teknik desteinde askeri taburlar yerletirmitir. Bu taktikle Krdistan
boydan boya igal edince en fazla Serhat gleri zorlanmtr.
Bilindii gibi Serhat arazisi plak yaylalardan oluuyor. Yksek ve stratejik
tepelere sabit konumlannca, gler yaylalarda uluorta yerde kaldlar. Tank ve
dier teknik unsurlar da devreye konulunca Serhat gleri nemli darbeler ald.
Trk ordusu bu dnemde drt etkeni iyi kullanarak inisiyatifi eline geirmek
istiyordu. Birincisi, stratejik alanlar byk glerle sabit tutarak, arazide

hakimiyet gelitirme taktiidir. kincisi, sava tekniini ve zellikle termal

kameralarn monte edildii tanklar ok youn kullanarak, karakollarn gerilla
saldrlar karsnda savunmaya alrken, kobra helikopterlerinin desteiyle her
yerde aktif olmay ngryordu. ncs, alan tmden insanszlatrarak,
vahi yntemlerin kullanlmas ve her komutana insanlar infaz etme yetkisi
dahil snrsz inisiyatif vererek, sk bir bask ve denetimle youn bir ambargoyu
uygulamasyd. Drdncs de, ehir ve ovalarda JTEM ve Hizbillaha tam
insiyatif vererek sivil tabanmza kar acmasz eylemlerin gelitirilmesidir. Trk
ordusunun bu taktiklerle belirli oranda gerillay zorlad bir gerektir. Ancak
amacna ulaamamtr. nk gerilla tasfiye olmad, bu topraklarda varln
srdrd. Ayrca gerilla glerimiz yeni alanlara alm gelitirdi, kendine
deiik olanaklar yaratmaya alt. Artk Trk askeri ve gerilla arazide iie
kalyordu. Bu nedenle belirli yerlerde gerillann gndz hareket etmesi
snrlanmt. Yine baz yerlerde daha sonra ciddi anlamda erzak sorunlarna yol
aacak dzeyde alt yapnn tahribat yaanmt.
Krdistann tm blgelerinde ok iddetli atmalar yaand. Baz birliklerimiz
haftalarca sren atmalara girdiler. Bazen ayn anda yzlerce kilometre
genilikteki bir araziye yaylm kapsaml atmalar yaand. Trk devleti, devlet
olmaktan kaynaklanan btn imkanlarn Krdistan zgrlk Hareketini tasfiye
etmek amacyla seferber etmiti. Trk devleti tasfiye etme savan srdrrken,
gerektiinde hibir kural ve kaydeye uymad. Bu durum Krdistan toplumsal
yapsnda ar yaralar at. Gerillada da nemli bir ypranma yaand. Ancak
gerilla yenilmedi, ciddi bir direni savan sergiledi. 1994 yl iin yapt
planlama hedeflerine de ulaamad. Yine gerillann direni pozisyonunda olmas
ve kapsaml imha operasyonunu sonusuz brakmas da bir sonutur. Ksacas bu
dnemin kazanan yoktur. Ama bu savata karlkl bir ypranmann yaand
da bir gerektir. Bazlar 1994 yln bir tr ykm yl gibi gstermek istedi ama
gerei yle deildir. 1994 yl kapsaml bir sava yldr. Eer sonular doru
deerlendirilseydi, gerillann toparlanp yeni atlmlar yapabilmesinin koullar
zayf deildi. Tersine direni ile kendini korumu gerilla gleri 1995 ylnda yeni
almlara ynelebilirdi. Ama 1994 ylnda yaanan tahribatlarn ve onun ortaya
kard sonularn doru deerlendirilememesi 1995 pratik yln sorunlu hale
getirmitir.

Altnc Blm

Taktikte tkanma srecinin gelimesi

Byk kahramanlklar karsnda Trk ordu gerei

Trk devleti alan hakimiyetine dayal gerekletirdii taktikle arazi tutmaya

balaynca, doal olarak gerillann hareket alan darald. Bu durum gerillann
belli alanlarda embere alnmasna yol ayor ve erzak bulmasna engel tekil
ediyordu.
Arazinin stratejik noktalarnda sabit konumlanmaya balamas Trk ordusu iin
ciddi sorunlar yaratyordu. Fakat beraberinde gerilla hareketi asndan da ciddi
sorunlar getiriyordu. Her eyden nce araziyi tutmu olan her g, gerilla iin
nispeten daha kolay bir hedef haline gelmi oluyordu. Bir de hareket alann
daraltt iin arazide konumlanan glere kar eylemlerin yaplmas bir
gereklilik ve zorunluluk olarak ortaya kyordu. Bu amala Botanda arazide
stlenen ordu glerine ynelik kapsaml bir harekat balatma plan yapld.
Kapsaml harekat almalarn yrtrken, Kela Mem uzants olan Kaplan
Dannn zirvesinde mobil bir telefonla nderlikle yaptmz grmede yeni
baz gelimelerin olduunu anladk. nderlik, yannda Celal Talabaninin
bulunduu, YNK ve KDP arasnda balayan atmann derinletiini, KDPnin
tehlikeli oynadn, bu nedenle Gneyde bir harekat balatmann uygun
olacan, bizim de KDPyi Kuzeyden sktrmamz gerektiini belirtti. Bu
konuda Celal Talabaninin nerilerinin dikkate alnabileceini belirtti. Tm
Gney cephesi (Behdinan, Botan, Mardin) sorumluluunu yrttmz iin,
nderlik ncelikle byle bir plan Gney cephesinde bizim planlayp
uygulamamz gerektiini belirtti. Bu temelde Haftanine gememiz ve hazrlklar
orada yrtmemiz perspektifini verdi. Bunun zerine blkten oluan

hareketli taburumuzu Adil arkadan sorumluluunda Haftanine gnderdim.

Zaxo dahil, iyay Sipiye kadar olan alann tek bir harekatla alnmas iin Adil
arkadaa gidip keif, planlama vb hazrlklarn yaplmas talimatn verdim. Ben
de yanmdaki baka bir blkle beraber Cudi zerinden Haftanine hareket ettim.
Ama, Gneye geip orada KDP ve YNK arasndaki atmaya mdahale ederek,
KDPye kar bir harekat gelitirmekti. Fakat yolda ok dndm. Byle bir
eyin bizleri zorlayaca ve yanl olaca noktasnda bir kanaate vardm.
nderlikle tekrar iliki kuramadm iin yoldayken, Cudinin Bilika kynde
telsizle Sorann Boti alanndaki kampmzda bulunan Cuma arkadala yeni
Gney harekat zerine dnce al veriinde bulundum. nderlie iletilmek
zere grlerimi Cuma arkadaa ilettim. Cuma arkada da grlerimi olumlad,
o da doru buluyordu. zetle, Trk ordusunun Kuzeyin btn alanlarnda bize
kar kapsaml saldry srdrdn, henz nasl boyutlanacann belli
olmadn, eer Gneyde farkl bir sava cephesini aarsak bu durumun bizi
zorlayabileceini, bunun iin Gney savana dahil olmamamzn, bu aamada
Gneyin i sorunlarna uzak durmamzn daha doru olaca biiminde neri
gelitirdik. nk bizim dahil olmamz durumunda iki cephe arasnda kalmaktan
kaynakl zarar grme ihtimali de yksekti. Ayrca ulusal duru asndan da
sorunlu bir durum yaanacakt. Cuma arkada bu erevede telefonla nderlikle
konuup bu neriyi aktaracakt. Yine de her ihtimali gz nnde bulundurarak,
hazrlklar srdrdk. Ancak ben, Haftanine hareket etmeyip, cevabn gelmesini
Cudinin Bilika kynde bekledim. Bu arada Adil arkada sivil elbiseler giyerek
Zaxo iine kadar gidip keifler yapyordu. Zaxo ve civar yerlerin keif faaliyetleri
birka koldan balamt. Keif raporlar bana dzenli ulayordu. nk byle
bir neriyi yaptm arkadalara belirtmedim. Yanmda Cudi blge komutan
olan Cuma Biliki arkada da vard. Ksacas bu ynl hazrlklarmz sryordu.
Arkada telefonla neriyi nderlie sunmu, nderlik grlerimizi uygun ve
yerinde grmt. Bu konuda nderliin bize verdii ereve zaten bir karardan
ziyade bir planlama erevesiydi. Cuma arkada ertesi gn telsizle balant
kurarak nderliin bu ynl cevabn bize iletti. Cuma arkadala daha ok
Kuzeydeki sava sreci zerinde younlama dorultusunda bir alma
erevesini tarttk. Bunun zerine Haftaninde planlama faaliyetini gelitiren
Adil arkadaa planlamann tmden iptal edilmesini, gleri Kuzey iin
hazrlamak zere ksa bir eitim ve Kuzey planlamas zerine younlamalar
gerektiini ieren talimat gnderdim. Bylece hareket olarak Gneyde
yrtlen i savaa dahil olmaktan vazgetik. Aslnda YNKnin tm srar bizi de
bu i savaa dahil etmekti. Fakat nderliin de onaylamasyla biz bu srece dahil
olmadk.
nderlikten gelen bu yant zerine, Trk ordusuna ynelik gerekletirmeyi
dndmz harekatn planlarn yeniden gzden geirdik ve harekata
katlacak glerin dzenlenmesine baladk. ki blk zaten Haftanine gemiti,
yanmda kalan bln nne de bir plan koyarak, yola kardm. Yaptmz
planlamaya gre bu sefer Kaura ve Hakkari ynnden bir harekat balatlacakt.
nk vurucu sava glerimiz Haftanine kaymt. Dolaysyla harekat da
Kauradan Kuzeye girerek balatmak en uygunuydu. Harekat Kauradan
balayarak Faraine kadar srecek, Farainde iki kola ayrlp, bir kol Hakkariye
kayacak, bir kol da Beytebap-atak hattnda younlaacakt. Zaten hareketli

taburlar gittii her yerde yerel glerle birleerek eylem plann

gerekletiriyorlard. Bu planlama da bu erevede gelitirildi.
Yanmdaki bl gnderdikten sonra, Cuma Biliki arkadala beraber Cudi
karargahna gidip, oradaki glerle toplantlar yapacaktm. Tarih 1994 ylnn
sanrm Haziran balaryd. Hareket etmeye msait bir zamand. Cudi gleriyle
toplant yaptktan sonra tekrar dnp Haftanine, hareketli taburla yaplan
planlama erevesinde hareket edecektim.
Cuma Biliki arkadala akama doru ikindi vaktinde yola ktk. Zerinker
yokuunu atktan sonra Cudinin zirvesine ktk. Navanr denilen Cudinin
zirvesinde plato gibi olan yerde derin olmayan geni bir vadi vard. Vadiye
varmadan bulunan pnardan su itik. Artk hava kararyordu. Molay pnar
banda verecektik ama Cuma arkada pnarn deifre olduunu, bu nedenle
biraz ilerde mola vermemizin daha uygun olacan belirtince yola devam ettik.
Meer Cuma arkada nceden hazrlk yapm, ate yakmak ve ay demlemek
zere bir grup arkada nden yola karmt. Tahminen bir kilometre kadar
yrdkten sonra byk bir atein yaklm olduunu, arkadalarn bizi
beklediini grdk ve orada mola verdik.
Artk hava kararmt ama ay vard. aylar iilip, bir sre getikten sonra
birden helikopter sesi gelmeye balad. lk bata anlam veremedik, nk
helikopterler ilk kez gece uuu yapyorlard. nce mola verdiimiz yeri getiler,
hemen sonrasnda ani dn yaparak roket ve ar silahlarla yaylm ateine
baladlar. lk vuruta bir ey olmad. Bata Cuma arkada olmak zere oradaki
herkes stme atlad. Ama, beni korumakt, ok duygusal bir durumdu.
Mermiler hep atee deiyor ve evreye yaylyordu. Bir an taramaya ara
verilince, Cuma arkada buray brakalm dedi. Ben de tamam deyince hemen
geni, talk vadi ierisinde harekete getik. Ancak taramaya ara verme birka
saniye srd. Ay nda grndmz iin tarama tam stmze doru
yaplyordu. Burada Cuma Biliki arkada ve gvenliimdeki Spertili gen Hogr
arkada ehit dtler. arapnel paralar silahma isabet etti. lk defa gece uuu
yapan helikopterlerle karlamann byle ac bir deneyimini yaam olduk.
Sonradan bunun nedenini anladk. Bir gn nce Doan arkadan komutasndaki
Cudi hareketli bl Bespin taburuna ynelik bir eylem yapmt. Bu eylemde
len askerler vard. ki G3 silah kaldrmlard. Fakat geri ekililerini Bespinin
arkalarna den Cudi zirvesine yapmlard. Tam bulunduumuz istikamette
Cudinin gney yakasnda ate yakan bu bln atelerini gren eteler
(korucular) ihbar etmi, asker gelemeyince kobra helikopteri kaldrlmt. lk
kez gece ay aydnlnda bu kobralar grev yapm oluyordu. Bu helikopterler
blk yerine doru giderken bizim byk ateimizi grp hedef budur diye
blk yerine bizi vurmulard. Zaten blkle aramzda iki kilometre kadar bir
mesafe varm. Sonuta iki deerli arkada ehit verdik. Cuma Bliki arkadan
ehadeti beni ciddi bir biimde etkiledi. nk ok deerli, kahraman bir
komutand. Gl destekleri olan bir arkadat.
Cudinin zirvesi olan, Sefine denilen yerde bir ziyaret vard. Sefine, Nuhun
gemisinin gelip dayand yer olarak anlr. Bu nedenle buraya halk tarafndan
kutsal olarak grlen bir ziyaret yaplm. Biz, ehit arkadalar iin burada tren
yaptk. Tren ardndan Cuma ve Hogr arkadalar ziyaretin yanndaki yere

defnettik. Trk ordusu Cudiyi daha sonra alnca, bu arkadalarn cenazelerini

karm, ok irkin hakaretlerde bulunmutu.
Ylmaz Uzun arkada da yanmzdayd. nk Cudi blge komutanlnn
yardmcsyd. Yani Cuma arkadan yardmcsyd, Cuma arkadan ehadetiyle o
da ok zorland. Ylmaz arkada, Siverekli ve Siverek direniine aktif bir militan
olarak katlm, zindanda kalm eski bir arkadat. Ama gerilla sava ve da
tecrbesi yoktu. Yanmda bir sre kalarak, benimle hareket etti, onu epey
hazrlamtk. Bir yla yakn yanmda kald. nderlik de onu ok nemsiyordu.
Daha sonra Cudi komutan yardmclna atand. Cudi blge komutan olan Cuma
arkada ile ok uyumlu bir birliktelik kurmulard. Bu nedenle Cuma arkadan
ehadeti onu ok zorlad. ehadet zerine bir sre Cudi karargahnda kaldm.
Yeni dzenlemeler yaptk. rav blge komutan olan Cafer Sori arkada Cudiye
dzenledik. Cafer arkada daha yerine varmadan, Haftanine hareket etmek
zere yola ktm.
ncesinde Haftanine gnderilen hareketli taburun yapt eylem planlamas
erevesinde Kauradaki Serbesta jandarma blne ynelik bir eylem plan
yapmlard. Eylem planna gre, buradaki Trk ordu gleri araziye ekilip
vurulacakt. Buna benzer bir-iki eylem Kaurada yapldktan sonra blkler ieri
girmeye balad. Serdar arkadan bl hamleyi gelitirmek inisiyatifiyle
Hakkariye ynelirken, Adil arkadalar da Farain ve atak alanna doru
harekete getiler. Hakkariye ynelen blk, Hakkari gleri ile beraber Kotranus
taburuna kar bir eylem yapm ve 56 silah almlard. Sonraki gn Hakkarinin
arkasna den Berelan ve onun daha st taraf olan Karnase Da civarlarna
bir operasyon kmt. Burada operasyon gleriyle atmalar yaanmt.
Gerilla glerimiz Karnase Dan cephe tarznda tutarak, dmann alana
girmesine izin vermemilerdi. Etkili birka vurutan sonra gece iyarek Dana
ekilmeyi planlyorlar. Tabii gler ekilmeden nce iyarekin tutulmas
gerekiyor. iyarekin tutulmas iin Farain glerine ar yapmlar. Farain
gleri uzak olduklarn, bu nedenle gidemeyeceklerini belirtince kendi
ilerinden bir takm karp nc olarak gndermiler. Takm komutan
yardmcs komutasnda yola kan grup, bu kiinin bilinli veya bilinsiz
davranlar sonucu yoldan bir sapma yayor ve yanl yola giriyorlar. Bu unsur,
komutasndaki gc hedefe gtrmedii gibi kap ihanet ediyor. Aslnda bu
unsurun durumu ve olaydaki rol halen de netletirilmi deildir.
Bu kii ihanet edince iyarekin tutulmas da gereklemiyor. nk takm
yolunu aryor, komutan kayor ve hedefine ulamyor. Zaten yolda ilerleyen
tabur gc daha sonra gelip bu takma ulayor. Bylece iki blklk g, nnde
gvenlik tedbirleri olmad halde yola devam etmek zorunda kalyor.
Gerilla glerinin yapmamas gereken bu tedbirsiz hareket tarz gvenlik
asndan ciddi bir boluktur. nk Botan alan, tmyle denetime alnarak
iinde byk glerle hareket edilen bir alandr. Eer atma sonras iyarek
gibi hakim bir zirvenin eteine gidilecekse, nce oray tutmak ve denetime almak
arttr. Fakat bu yaplmadan iyareke doru yol alnmtr. te bu boluktan
yararlanan Trk ordu gleri nceden iyarekin altndaki yol stnde bulunan
tepeleri kontrole alarak, pusu kurmulardr. Glerimiz iyarek eteine
geldiinde yol stndeki tepelerin tutulduunu grrler, atmadan yeni

ktklar iin yorgundurlar ve ancak sabaha kar iyarek eteine varmlardr.

Bu saatler gerilla iin ok kt bir vakittir. Tabur ynetimi olan Serdar ve Eri
arkadalar hemen iki grup kararak tutulan tepelere saldrp imha etmeyi
planlyorlar. Tabur gc ise her iki tepe arasndan boaz geerek yola devam
eder. Fakat gidilen yerlerde de tepeler tutulmutur. Sabah olunca ulatklar
kk ve ak vadinin etrafndaki tepelerin askerler tarafndan tutulmu
olduunu grrler. Artk aslann kafese konulmas gibi bir konumdalar. Dzlk
yerde ve etraflar sarlmasna ramen akama kadar direnirler. Direni tarzlar
dz atma deil, srekli askerlerin bulunduu tepelere saldrmay esas alan bir
tarzdr. Ama arazinin ok elverisiz olmas, kesin bir kuatma altnda
bulunmalar ve srekli kobra saldrlar sonucu akama kadar 39 arkada ehit
der. Akam olunca blk komutanlarndan Serdar arkada ve yannda bln
siyasi komiseri Hasan (Nayif Haco) arkadala beraber 10 arkada sa kalr.
Hasan arkada eski ve siyasi tecrbesi olan bir arkadat. Yana ramen asker
olmay ok isteyen, direnii ruha sahip ve deerli bir arkadat. Gl bir sava
olan dier blk komutan olan Eri arkada ise ayandan yaral halde yannda
bulunan mer Suru arkadala birlikte gruptan ayr dmlerdir.
Serdar arkada, kuatmann dnda kendilerine bal, bir mangalk gle telsizle
balant kurarak, herkesin ehit dtn, geriye on kii kaldklarn, bu gece
kendilerinin de ehit deceini syler. Balant kurduu arkadalar ilkin
kurtulan arkadalarn yaral olduunu sanr. Ama Serdar arkada, salam
olduklarn, etraflarnn kuatldn ancak kurtulmak iin deil, intikam iin
saldr yapacaklarn belirtir. nce stlerinde bulunan saat, radyo vb. eyalar
krarlar. Sonra hep birlikte slogan atarak, tepede bulunan dman glerine
saldrya geerler. ok iddetli atmalar yaanr ve bu arkadalarn 10u da
kahramanca arparak ehit der. Ayr den dier iki arkada ise farkl bir
ynde hareket edip kurtulmulardr. Bu atmada toplam olarak Trk
ordusunda 80 kaybn olduu ynnde bilgiler vard ama kayplar hakkndaki
gerek sayy tam olarak bilmiyoruz. Tabii Trk ordusu ok youn bir teknii
kullanr. Gn boyu kobralar devrede olur. Hatta o gn bir ziyaret iin Hakkariye
gelen Trkiye babakan Tansu illere koruma amacyla elik eden 4 sper
kobrann da bu atmaya gelerek, saldrlar yaptklar basna yansmt.
Trk ordusu burada ehit den arkadalarn cenazeleri zerinde ok sadist
uygulamalar yapmt. Sadiste, i organlar karlm, kardklar organlar
talarn zerine dizmilerdi. Her bir taa ayr ayr kalp, cier ve dier i organlar
srayla yerletirmilerdi. Arkadalarn i organlaryla geometrik ekiller izerek
kendilerini tatmin edecek kadar insanlktan km bir tablo oluturmulard.
atmadan bir sre sonra arkadalar olay yerine giderek, bu vahetin tablosuyla
karlamlard. Ama buradaki vahet gerekten amzda rastlanamayacak
dzeyde ok iren bir sadistlikten baka bir ey deildir. Oysa oradaki gerillalar
ok kahramanca direnmilerdir. Dman da olsa kahramanca atanlara saygl
yaklamak bir askeri erdemliliktir. Dnya tarihi kahramanlara dman da olsa
saygl yaklaldna dair rneklerle doludur. lm kahramanlara sayg
gstermek yiitlerin iidir. Maalesef burada sergilenen yiitlik deil, kt bir
korkaklk ve ahlakszlk tablosudur.
Savan bir ahlak vardr. Ama Trk ordusunun gerilla glerimize ynelik
yrtt savata ahlak adna bir ilke hemen hemen yoktur. ok snrl baz

kiilerde rastlanlsa da yaygn olan byle bir ilkenin olmamasdr. Ak ki Trk

ordusunun btn komuta kademesi byle yaklamamtr. Ama birok generalin
denetiminde yrtlen savata ahlak kuralndan eser yoktur. ehit dm
gerilla cenazelerine tecavz edenler bile vardr. Bu savata bu tr kirli yntemler
en ok insanlk benliinden km, itiraflar yoluyla yaplmaktayd. Mesela kod
ad Havar (Kahraman Bilgi) olan bir itiraf vard. Yksekova etesiyle ad epey
gndeme girmiti. Bu unsur ehit cenazeleriyle oynamada ve tecavzde srekli
kullanlmtr.
iyarekte 49 ehit verildi. Bu olay zelde Botan, genelde gerilla asndan bir
krlma noktas olmutur. Bir yerde barda taran son damla gibidir. Burada
ehit den g, sava nitelii asndan en nitelikli glerden biriydi. Fakat
bundan bamsz olarak iyarekte yaanan bu atma ve ayn dnemde dier
eyaletlerde yaanan benzer kayplarn ardndan artk giderek Trk devleti
inisiyatif kazanyordu. nk Botanda yaanan bu kaypla birlikte dier
eyaletlerde de eitli dzeylerde gerilla kayplar sz konusuydu. Bu olay 56
austos tarihinde gereklemiti. Ama genelde austos ay boyunca kayplarmz
fazla oldu. Trk devleti de ok ar kayplar verdi ama araziye hakimiyet taktiini
adm adm uygulama dzeyine ulat.

Komuta ve taktie yaklam

Sava sahasnda gerillann giderek inisiyatifi yitirmesinin baz nemli nedenleri

vardr. Her eyden nce PKKnin uygulad taktik izgi genel hatlaryla
doruydu. Ama bu taktik izginin somut koullara yant verebilecek anlay ve
pratikleme dzeyi pek gelimemiti. Taktik perspektifi genelde nderlik
vermitir. Ama nderliin perspektiflerini pratie aktaracak, tamamlayacak,
gl taktisyenler ortaya kmamtr. Sava sahasnda bizzat gzlem
yapabilecek, yapt gzlem ekseninde sava doktrinini somutlatrabilecek ve
bu eksende taktik reticilikte rol sahibi olacak komuta yapsnn aa kmamas
byk bir talihsizliktir.
Krdistan devrimi elbette somut koullarnda zgn bir takm sava stilleri ve
komuta tarzn gelitirmitir. Ama bunu ynlendirecek, bilinli bir dzeyle pratik
sahaya kanalize edecek olan taktik nderliklerin rollerini oynayamamalar
giderek tkanmay gelitiren en nemli etken olmutur. Bu yetmezlikler PKK
mcadele tarihi boyunca oka grlmtr. Taktik nderlik her trl giriim ve
riski gze alan bir kararllk ve srar maalesef sergileyememitir. Farkl
eyaletlerde bulunan komuta kademesi birbirini destekleme, tamamlama ve
yrtme dzeyinde bir ekip ruhunu oluturamamtr. Savan gidiatn
deerlendiren, eksikliklerini tespit eden ve buna kar n ac bir rol oynayacak
ortak bir koordinasyonu rgtleyememitir. zcesi, taktik zmlemeyi
yapabilen, pratikte detaylara kadar inebilen, bu temelde konsept oluturup lke
sathna indirgeyebilen bir organizasyon oluturulamad. Bu nedenle ok paral,
yerellerin inisiyatifinde bir sava gereklii ortaya kt. Bu, birinci nedendir.

kincisi, nderlik sahas dnda ihtiyaca cevap verebilecek eitsel faaliyetlerin

yeterli dzeyde gelitirilmemesidir. Bilindii zere 199192 yllarnda youn
katlmlar vard. Ynetim gerekleen katlmlar altnda ezilmiti. Katlan gerilla
adaylarn doru temelde eitme koullarn yaratamamt. yle bir noktaya
geldi ki, katlan gerilla adaylar ok ksa sreli eitimler ardndan silah alp,
savamak zorunda kalmlard. Ynetim, yeni katlan adaylarn kiiliini PKK
ruhu, tarz, felsefesi ve yaam biimiyle donatamad. Bunda kk burjuva ukala
tip ile dar kyl mantyla her sorunu zmleyebileceini dnen ve bu
temelde pratik uygulamay yapan zelliklere sahip kiilerin ynetimde olmalar
etkili olmutur.
Halk ordular elbette ki halktan oluur. Toplumun her sosyal katmanndan
katlm gerekleir. Krdistan koullarnda gerekleen katlmlarn byk
ounluunun kyl kkenlilerden olmas kadar doal bir durum olamaz. Ancak
modern bir devrimci hareket, kyly de, kk burjuvay da, farkl sosyal
tabakadan geleni de kendi anlayna gre eitir. PKKnin en fazla nem verdii
eitsel faaliyetler maalesef pratikte pek anlam bulmad. Bu nedenle komuta
anlaynda kk burjuva lafazan baz tipler olsa da, daha ok kyl anlay
egemen olmutur. Bu anlayn en belirgin zellikleri; yzeysellik, darlk,
bastrmac zihniyet ve gelien siyasal ile askeri sreci kestiremeyen bak asna
sahip olmasdr. Bu bakmdan orduyu eitecek, savatracak, yetitirecek ve
gelitirecek bir komuta karakterine brnemedi. Bu nedenlerden tr eitimsiz
glerle 1994 sreci karland.
ncs, sava komutasnn gelimemesidir. Sava komutanlnn gelimedii
yerde taktik zenginlik de gelimez. Sava yerinden ynetecek, ynlendirecek bir
ana karargahn olmay ciddi bir boluk yaratyordu. Ana karargah grevi daha
ok nderlik Sahasna kalyordu, ama bunun tm pratik sorunlara cevap
olamayaca aktr. Dolaysyla tm alanlar arasnda koordinasyon ve pratikte
tek elden ynlendirmenin olmay beraberinde ciddi sorunlar yaratyordu.
Taktik dzeyde belki giderek biraz gelime yaanmtr ama esas olarak kyl
isyanc anlayn aan bir komuta ve ynlendirme tarzna ulalamad. PKKnin
yrtt direni savann en belirgin taktii saldr, atma ve geri ekilmedir.
Taktik zenginlik yakalanamamtr. Tabur, karakol ve bunlarn uzak
gvenliklerini salayan tepe basknlar esas saldr yntemi durumundayd.
1993ten itibaren Trk ordusu bu sabit hedefleri mayn, tel rg, projektr,
termal kamera ve tankla glendirdi. Trk ordusu bu yntemlerle gerillann
saldr taktiini boa kard. Her tabur ve karakolu adeta bir kale gibi ina
ederek, yeni nlemlerle srekli glendirdi. Her tabur ve karakola tank ve en
nemlisi de termal kamera yerletirdi. Tank ok nemli deildir. Apocu ruhla
gerilla glerimiz tarihin tank olduu en byk cesarete sahiptirler.
Gerektiinde tankn iine bile girmitir, tekrar girmede en ufak bir tereddt
yaamaz. Ama termal kameralar farkldr. Kilometrelerce teden gerilla tespiti
yapabilme kapasitesine sahiptir. Termal, tankla birleince Trk ordusu asndan
olduka elverili bir pozisyonun domasna ve uzaktan vuru gcne sahip
olmasna yol at. Aslnda termalli tank sistemi olmasayd Trk ordusunun u an
Krdistanda bulunan taburlarnn ou tutunamazd. nk gerillann yksek
saldr ruhu karsnda bu tr taburlarn salt dikenli tel, mayn vb yntemlerle
tutunmas mmkn deildi. Ama gelien bu tedbirler karsnda taktik zenginlii
gelitirmeyen komuta kademesinde, bata Botan, Zaros olmak zere tm

alanlarda bir daralmay getirmitir. Bunun nedeni komuta kademesinin zellikle

Botan ve Zagrosta sabit hedeflere ynelimi bir alkanlk haline getirmi
olmasyd. Bu taktik manta gre tabur, karakol ve tepelerde tedbir alnnca
artk gerillann vuraca hedef kalmyordu.
rnein tm savalarda patlayclarn rol nemli bir yer tutmutur. Uzaktan
kumandal patlayc dzenekleri yeni icat edilmi deildi. Gerilla, 1980de
Filistinde eitimini kapsamlca grmt. Ama Drtl etenin belirli dzeyde
etkisi ve feodalitenin bak asyla yaklaan anlayn sava taktiinde
patlayclara yer yoktu. Hatta patlayc ve maynlamay yapan oportnist
olarak gren bir anlay gelitirilmiti. nk uzaktan vuru yapan deil, hedefi
yakndan vuran, zerine gidip silah kaldran kahraman olarak
deerlendiriliyordu. Dikkat edilirse bu anlayn altnda Krtn eski, klasik
feodal bak as vardr. Halbuki daha 1981 ylnda devrimimiz bir patlayclar
devrimi olacak diye bir slogan vard. Bu sylem daha sonrasnda Drtl etenin
etkisiyle terk edilmiti. Herkesin izledii gibi u anda uzaktan kumandal
patlayclarn kullanmna arlk verilmesiyle Trk ordusuna byk darbeler
vurulmaktadr. Modern savalarda uzaktan kumandal dzeneklerin bolca
kullanldnn rnekleri oktur. Hatta bu taktik, nemli bir yere sahiptir.
Gerilla glerimiz taktik zenginlii yakalayamadndan giderek ehirlerdeki
rgtll de darbe alm ve adeta tecrit olmutu. Gl, retken, n ac ve
zengin taktikler yakalanabilseydi, dman bizi ehirlerden koparamazd.
Glerimiz dmann gelitirdii taktikleri boa karan yaklamlar
gelitiremedi. Taktie, kar bir taktikle yant verilmemise, o zaman taktik yok
demektir. nk taktik sadece bir vuru tarz deildir. Taktik; rgttr, hareket
tarzdr, mevzilenmedir, kary nasl yeneceinin planlanmasdr. Biz bunu
yapmaynca, Trk ordusu inisiyatifi eline almtr.
Komuta sorununun en nemli yetmezliklerinden biri de erken iktidar hastalna
yakalanm olmasdr. Erken iktidar hastal ayn zamanda erken baarya gre
de kendini hazrlamay gelitirmitir. 1994 ylndan sonra baz komuta
mensuplarnda bunalm ve psikolojik sorunlar geliti. Farkl araylar ve bunun
sonucunda tkanmalar yaand. Bunun nedeni erken zafer beklentisine kaplm
olunmasdr. Zafer erken salanmaynca bu tr sorunlar ortaya kt. Erken
iktidar hastal 1991de gelien, daha ok st kademedeki komuta yaplar iin
bal bana bir anlayt. Denetiminde gerilla gc ve kitle desteini gren, baz
baarlar elde eden komuta artk her eyi ben yarattm, bundan sonra da yaama
hakkm vardr psikolojisine girmiti. Dolaysyla iktidar hastaln yaayan bir
komutann gerek bir taktiksiyen ve sava olma zellikleri geliemezdi. Bu da
sava taktiinin kendini tekrar etmesine neden olan, bata gelen anlaylardan
birisidir.
Eyaletilik ve yerelcilik anlaylarnn gelimesinde de bu anlayn pay
byktr. Adeta her eyalette ayr bir PKK oluturuldu. Yine komutada ekip ruhu
yoktu, daha ok tekleme gelimiti. Eyalet komutan her eyi kendinde
merkeziletirmiti. Azndan kan her szn adeta bir yasa gibi grlmesini
isteyen bir tarz gelimiti. Tekleme olunca, taktiin ok ynl bir biimde
gelimeyecei aikardr. Taktik gelimeyince, eitim, dzenleme ve mevzilenme
doru dzeyde gelimez. Tm olgular zincirin halkalar gibi birbiri ile

balantldr. Biri dierini ve bir sonrakini de etkiler. Bu zihniyet oluumu, vuru

tarzn giderek zayflatmt.
Mesela teknik, taktiin hizmetine hi sokulmad. Bu durum gcn teknik
eitimini ok olumsuz etkiledi. Daha nce Bekaadaki Mahsum Korkmaz Askeri
Akademisi, gerillalar ok iyi eitiyordu. Akademi kapannca, teknii kullanma
dzeyinde bir zayflk geliti. Yeni katlan gerillay on be gnlk bir askeri
eitime tabi tutmak yeterli saylyordu. Bu, byk bir yanlgyd. Genelde
Vietnam devrimi rnek alnyordu. nk Vietnam devriminde be gnlk bir
askeri eitim ardndan, savaa katlm gerekleiyordu. Oysa Vietnamn koullar
ve zihniyet oluumu ayr, Krdistann apayrdr. Zira Krdistanda bir gerilla
aday on be gnlk eitimle gerilla kapasitesine ulaamaz. Eitim sreci
Vietnam iin be gn ise Krdistan gerillas iin be ay olmak zorundadr. Bu
durum gerilla gcnde teknik dzeyde bir ktrmlemeyi gelitirdi. Hatta
birok yerde taktik, tekniin hizmetine sokulmaya alld. Mesela nerede hangi
silahn daha etkili kullanma koulu bulunduysa, orada eylem yapld. Bylece
taktik, teknie gre ayarland. Oysaki teknik taktiin hizmetine girmeliydi.
Taktik dzeyde iine girilen bir dier eksiklik de snr kltrnn gelierek, bir
tarz haline gelmesidir. Bata Zaros olmak zere bir ksm glerde snr kltr
gelimiti. Snr kltr daha ok slenme dzeyinde aa kmtr. Kuzeyde
birka ay savatktan sonra, Gneye geerek hareketsiz yaam biimini esas
almtr. Gneyde slenmenin, Kuzey zerinde olumlu etkisi olmakla birlikte
taktik adan olumsuz etkileri de olmutur. Gizlilik, kamuflaj, hareketlilik gibi
gerillann temel ilkeleri bu slenme tarzyla yeterli uygulanmamtr. Gneyin
rahatlatc etkisinin yaratt tarzla Kuzeye geldiinde farkl sorunlarla kar
karya kalnmasna neden olmutur. Taktikte anmann gelimesinde bu tarz
slenmenin de pay vardr.
Drdnc nemli neden, riskin yeterince gze alnmamasdr. Savan en nemli
ve belirleyici ynlerinden biri de risktir. Zaten savan kendisi risktir. Savaa
kalkmak en byk riski gze almak demektir. Sz konusu olan bir lkeyi
kurtaracak bir savasa, gerektiinde her trl riski gze almak gerekiyor. Ama
komuta birok yerde bireysel kayglara kapld iin riski gze almamtr.
Kapld kayglar onu adeta prangalarla zincirlemeye gtrmtr. Ya baarl
olamazsam kaygs giriken olmasn engellemitir. Bu nedenle gn
kurtarmann peine taklmtr. Bir strateji ve doktrine dayal mcadele yrtme
yerine, gn kurtarmac bir zihniyetle yaklalmtr.
Dier nemli bir husus da, komutann hibir zaman alan kurtarma stratejisine
inanmam olmasdr. Her ne kadar ou zaman planlama konusu olmusa da,
gerekte komuta kademesi bunun gereklerini yerine getirmemitir. Yine komuta
hibir yerde ayaklanmaya inanmam ve amaca dntrmemitir. Bunu 1993
ylnda dman subaylar da sylemitir. Gever halk bir gnlk silahl
ayaklanma yapmt. Keza 1992 ylnda rnak halk aynsn yapmt. Ama halk
ayaklanmasndan hibir gerilla komutannn haberi yoktu, ne katlm ne de
desteklemiti. Komuta, halk ayaklanmaya yneltmemi, hatta baarl olacana
hi inanmamt.
nderlik, srekli hareketli sava gelitirmeyi dayatt. Ama komuta hareketli
savala denge konumunu yakalama tarzna hibir zaman kendini yatrmad.

nderliin Botan-Behdinan birletirmesinin bir nedeni vard; o srece kadar

Behdinanda youn g olmasna ramen yine de takm eylemlilii esas
alnyordu. Bu mantk, kaygdan kaynaklanyordu. Takm hareketiyle vur-ka
taktiini iyi uygularm, kk glerle vurur, silah kaldrrm, kayp vermem,
sene sonunda hesabm bu biimde kaypsz kapatrm, diyerek, riskli ama sonu
alc eylem trlerine girimemitir. mkan var, geri cephe var, olanaklar var, halk
destei var ve halk ayaklanmak istiyor, gerilla da bunun ncs olmal diye
dnmemitir. nk bu mantk ve yaklamda risk vardr ve maalesef bu risk
gze alnmamtr. Bu eksende dman daraltacak, ona geri adm attrtacak
taktik bir ynelim gelitirilememitir. Denilebilinir ki, hayatn bu ie yatrm,
gerektiinde fedaice arpabilen bir komutan nasl risk gze alamyor? ou
komutan arkadata unu grdm; gzn krpmadan kendini feda edebilir ama
bireysel kayglarndan tr en ufak bir eletiri ya da farkl bir yaptrm gze
alamazd. Bu durum ciddi, sosyolojik bir olaydr. Her gn lmle dans eden
insanlarn bireysel kayglarla taktik sreci ynlendirmesinin izah kolay deildir.
Ama pratikte yaanan gerekliin bu olduu kesindir. Gerilla psikolojisiyle
yetimi birok komutan arkadan aman gcm koruyaym, risk altna
girmemeyim, sene sonunda hesap vermeyeyim diye yeni taktik almlar
yapmadn ok iyi biliyorum. Yine, gcm fazla olursa, sorumluluu ar olur,
nasl besleyeceim diyerek sava almayan, iin kolayna kaan, srekli hazr
g ve olanak isteyen birok komutanlk rnei yaanmtr. Burada ucuz
komutanlktan bahsetmiyoruz. Bu, zaten eletirilmesi gereken,
komutanlamayan bir duru anlamna gelmektedir. Her eyde hazr arayan ve
kolaya kaan ucuz komutanlk rnekleri de olmutur. Ama ucuz komuta
duruundan ziyade, nemli taktiksel srelerin almn yapmas gereken
komutanlklardan, savata gz pek ve gerektiinde fedakarlk yapabilen
komutanlardan bahsediyoruz. Bu nedenle iin izahat olduka zor bir durumdur.
Hem her trl fedakarl yapacaksn, hem de baar iin risk gze almayacaksn.
Elbette ki bu bir elikidir ama pratikte yaanan da budur.
Beinci husus; hareketi olduka zorlayan, tabann sindirmeye alp kontra
eylemlerini gelitiren odaklara kar gerillann etkili ynelmemesidir. Yurtsever
kitlenin en youn bulunduu Batman, Nusaybin, rnak, Cizre, Silvan, Amed vb
yerlerde youn kontra saldrlaryla halk ypratlrken, gerilla komutas halk
yeterince savunamamtr. Mesela Hizbullah ya da Hizb-i Kontra, sivil insanlar
karyor, domuz bayla balayp vahi ikencelerle katlediyor, ehrin ortasnda
insanlara yanap arkadan vuruyordu. Bugn Hizbullah, sularn itiraf etmeden
hibir ey olmam gibi halkn iinde siyasi rgtlenmelere giriiyor. Oysa
gemite yapt katliamlar ne islamla ne Krt yiitliiyle ne de insanlkla izah
edilebilir. O dnemde bu rgtll etkisiz klacak, tabann kurutacak ciddi
hibir askeri planlama gelitirmeyiimiz halk savunmasz klmt. Bu kontra
odaklarn etkisiz klma rol sadece milislere verilmiti. Milis rgtlenmesinin,
bir devlet rgtlenmesi olan Hizbullah ve JTEM ile baa kamayaca aktr. Bu
yanl anlay nedeniyle ehirler adeta Hizbikontra ve JTEM kaynakl kontra
gruplarna terk edildi. Sonuta JTEM, Cizre gibi bir yerde mahalle komitelerini
kurmaya kadar gitti.
Yine 1994 ylndaki yerel seimlerin boykot edilmesi baz alardan doru
olabilir, ama bu boykot yerel ynetimlerin idaresinin kontra odaklara bal
kiiliklerin denetimine gemesine neden oldu. Seim srecinde PKKye kardr

diye nerede bir iblis, ete reisi ve kontra varsa yerel ynetim idarelerinin bana
getirildi. Kamil Atak, Baho Aa gibi tiplerin belediye bakan olmasyla,
yurtseverler zerinde uygulanan basklarn boyutlar daha fazla geniledi. Bu
tiplerin yaptklar yanlarna kar kalnca, gelitirdikleri kontra faaliyetlerin
kapsamn daha fazla geniletmilerdi. Gerilla, Trk ordusuna kilitlendii iin, bu
odaklara ynelim gerekletirmedi. Gerilla komutanlar kontra odaklar
etkisizletirmek iin bir plan gelitirmeyince, meydan onlara kald. Sonuta bu
odaklar birok yerde adeta halka kan kusturmular ve harekete byk zarar
vermilerdi.
Altnc husus; gerillann dmann hazrlklarn ok fazla dikkate almamas,
taktik dzeyde dmann gerisinde kalmasna neden olmutur. Trk ordusunun
1993 knda ne tr hazrlklar ve nasl bir sava taktii izleyeceine dair verileri
almaya dnk bir aba gelimedii iin, buna kar nlem alma tedbirleri de
aa karlmamtr. Dmann kapsaml ynelebilecei tahmin edilmesine
ramen yeterli bir taktik tedbir ngrlmemitir. Ancak baharla beraber
dmann kapsaml imha konseptinin gelimesiyle baz tedbirlere gidildi.
Dmann taktiklerini yerinde deerlendirip boa karacak kar bir taktik
gelitirmekten ziyade, daha nce alnan kararlar ekseninde planlama yrtld.
Zaten dman nceden alnan kararlarn uygulama zeminini birok yerde
ortadan kaldrmt. Eyalet komutanlklar bu temelde yeniliki tarz ve taktii
esas almad iin, birok eyalette ciddi darbelerin alnmasna yol almt.
Kuzey eyaletlerindeki komutanlarn izledikleri pratik, sreci tersine evirmiti.
Amed ve Garzan eyaletleri dmann saldrlar karsnda ciddi kayp ve ie
bzlmeyi yaamlard. Amed eyalet komutan ehit Harun arkadat, Garzan
eyalet komutan ise Dr. Sleymand. Hakeza GAP eyaleti de ayn pozisyonda
bulunmaktayd. ehit Cemal ve ehit Hasan Aa arkadalar eyalet
ynetimindeydi. Mesela bu eyaletlerde dmann hazrlklarn boa karc baz
tedbirler gelitirilebilirdi. Kontra ve ibirliki evreler zerinde bir bask
oluturulabilir, dmann bu ynl hazrlklar etkisiz klnabilirdi. Ksacas,
dmann hazrlklar gerillann hazrlklarndan daha gl olduu iin daha
fazla sonu almlard.
Yedinci husus; kitabmzn beinci blmnde de amladmz gibi alanlara
dengesiz g ymadr. Baz alanlara kaldrabileceinden daha fazla g
yerletirmek, teknik donanm ok daha gl olan Trk ordusuna daha kolay
hedef olmaya yol amtr. Serhat eyaleti bu taktik yanlln tipik bir rneidir.
1994 ylnda Serhatta tam bir facia yaanm, gerilla gleri burada adeta
katliamdan geirilmiti. nk alan koullar yksek sayda bir gerilla gcn
kaldrmaya ve korumaya msait deildi. Mardin, GAP ve Garzanda ayn durum
yaanmt. Bu alanlarda ok sayda kayp verilmiti. Kukusuz ki her eyalet
kayp verdi ama bu eyaletlerde verilen kayplar mevzilenme ve taktik
yetersizlikler nedeniyle verilmi kayplardr. nk ad geen eyaletlerde daha
ok corafyann doru deerlendirilememesi sonucu yaanan sorunlar nedeniyle
kayplar artmt.
Sekizinci husus; Zel pratiinin gler zerinde yaratm olduu olumsuz ve
tahripkar etkidir. Gleri yeterince sava gereine gre hazrlayamamas,
burada parti adaleti ve sistemi yerine farkl bir sistemin uygulanmasyla ciddi bir

moralsizlik ve rahatszlk yaratmt. Burada 1500 kiilik gcn bata Serhat,

Zagros, Botan, Garzan olmak zere btn alanlara datlmas, Zeldeki
tahribatn bir biimde her alana yanstlmasna yol amtr. Bu da partileme,
askerileme ve komutalama gereine olumsuz etkide bulunmutur.
Dokuzuncu ve son husus da; Zeki unsurunun ikiyzl bir biimde sava arkadan
hanerlemesidir. Zekinin gerillaya roln oynatmayarak sreci boa karmas,
dier eyaletlerde kran krana geen savaa arkasn dnmesi srecin kaderini
tayin etmede belirleyici olmutur. Trk devletine teslim olup itiraf olduktan
sonra verdii ifadelerde bu srecin deerlendirmesini olduka iyi yapma
benziyor. fadelerinde, aslnda ben devlete ok hizmet ettim diye verdii
beyanatlar var. Dorudur, PKK ierisindeyken Trk devletine hizmet eden birok
uygulamaya imza atmtr. Devlete esas hizmetini de 1994 ylnda, banda
bulunduu eyaletlerin glerini savatrmayarak, sava boa karmakla
yapmtr. nk dnemin konseptini boa karmada nemli bir rol olmutur.
Eer bizzat nderlik sahasndaki ulusal konferansta bulunmasayd, alnan
kararlardan haberi yoktu diye bir anlam verilebilirdi. Ama konferansta kendisi
hazrdr, alnan karar ve planlamann doru olduunu kendisi sylemitir. Ancak
Kuzeye getikten sonra tersini uygulam ve ikiyzl bir pratik sergilemitir.
PKKnin bu srete gereken sonucu alamaynn nedenlerini byle sralamak
mmkndr. Tm bu nedenlerin gelip kilitlendii yer taktik nclktr. Gelien
tm olumsuzluklara ramen Krdistan gerillas asndan 1994 yl bir ykm yl
deildir. Aksine 1994 yl bir direni yldr. Dmann ok kapsaml ve topyekun
saldrlarna kar kahramanca direnen bir gerilla ve halk gereklii vardr.
Direnilerde elbette kayplar da verilecekti. Ama yanl mevzilenme, hareket
tarz ve taktik yetersizliklerden dolay yaanan kayplar ac vericidir. 1994 ylnn
sonlarna gelindiinde gerillada herhangi bir mevzi kayb ve gerileme durumu
yoktur. Fakat glerimizde belli dzeyde bir ypranma yaanmt. 1994 ylndaki
ypranma esas etkisini 1995 ylnda gstermitir. Bu nedenle 1994 yln
bazlarnn deerlendirdii gibi bir ykm yl olarak deerlendirmek yanltr.
1994 yl daha ok bir direni yl olarak tarihe gemitir.
Bahardan itibaren Trk ordusunun alan hakimiyetine dayal yrtt savaa
kar gl bir hamle yrtmek gerilla asndan hayati nemdeydi. Bunun iin
gelien saldrlara kar sadece direnmek deil, bir kar hamleyi gelitirmek
gerekiyordu. Bu dnemde karargah olarak temmuz-austos aylarnda
Haftaninde kaldktan sonra tekrar Kuzey alanna yeni bir hamle iin dn
yapld. Bir blkle beraber Cudinin askerler tarafndan tutulan blgelerinin
iinden geerek Bestler alanna geildi. Beytebap-atak zozanlarndan gelen
Adil arkadalarn gc Garsa alan gleri ile birleerek yeni bir harekatn
gelitirilmesi planland. Cudi, Gabar, rav Serxet ve Garsa blgesinde dalgalar
halinde eylem dizileri gerekletirildi. Alt-yedi blkle harekatlar yaplmasna
ramen bu eylemlerin ciddi bir etkisi oldu. Ama istenilen baary yaratt
sylenemez. Dman, alann stratejik baz noktalarnda teknik desteinde
slenme yapmt. Bu nedenle yaplan harekatlar nemli olmakla birlikte,
dnemi kurtaracak, daha dorusu Trk ordusunun 1994 baharndan itibaren
gelitirdii saldrlara kar kapsaml bir gz hamlesi biiminde olamad. Ama
yine de glerimiz iin gl bir moral yaratt. nk ar saldrlar ardndan
byle bir harekat gven verici nitelikteydi. Ama dnemi tmden belirlemek iin

daha kkl ve kapsaml bir harekatla birok yeri dren bir gz hamlesi
olabilirdi. Burada gelitirilen o dzeyde deildi. Yine de 1994 gz itibariyle
nemli bir kt. Fakat sreci tayin edici bir dzeyde deildi. Nihayetinde Aralk
ayna kadar srdrlen bu hamlesel kta ehit Adil, ehit Erdal gibi
arkadalarn ok arpc ve belirleyici rolleri vard. zellikle Serxet blne
yaplan saldr eyleminde 16 silahn alnmasnda ve hedefin drlmesinde bu
iki arkadan belirleyici rol olmutu. Bu hamle, belirttiimiz gibi srece
istenilen cevap dzeyinde olmazsa da, dmana u mesaj vermitir: Sen gerilla
karsnda asla baarl olamazsn. Hakimiyet salamm, dediin yerlerde sana
kar gl eylemsellikler sergilenmi ve gerillann gc ortaya konulmutur!
V. Kongre gerei

1994 yl aralk ay banda PKK V. Kongre hazrlklar balad. nderlik, V.

Kongrenin Metinada yaplmasn istemiti. Ama arazisinin dar olmasndan
kaynakl risk dourma ihtimali yksekti. Alternatif yer olarak Gare dalar
zerine biraz younlald, fakat o zamana kadar Gareyi gren ya da tanyan
arkada yoktu. Keif yapmak amacyla ilk kez bir grup arkada Gareye
gnderildi. Gareye gidip aratrma inceleme yapan grubun getirdii rapor
olumluydu. Fakat o zamana kadar gerillann Gareye girmemesinden kaynakl ne
bir alt yaps vard, ne de oradaki halk PKKyi tanyordu. Bu nedenle kongrenin
Garede yaplmas baz skntlara neden olabilirdi. Btn bu sebeplerden dolay
Haftanin daha uygun grld. Kongre almalarna hemen baland. lk nce
kongre oturum salonu olarak kullanlacak bir yeralt maaras ina edildi. Btn
bu almalar yaplrken, biz de Gabar, rav ve Garisa hattnda hareket
halindeydik. Fakat kongre hazrlk almalar sorumluluumuzda gelitii iin
oradan ynlendiriyorduk. Kongre delegasyonu yava yava Haftaninde
toplanmaya balaynca, biz de aralk banda Haftanine doru yola ktk.
V. Kongre 8 ubat 1995 ylnda, 227 delege ve 80 civarnda dinleyici ile
Haftaninde balad. 22 ubatta ise Abbas arkada tarafndan yaplan kapan
konumasyla sona erdi. lk kez en geni katlml kongre gerekleiyordu. Abbas
ve Karasu arkadalar nderliin yapt zmlemelerle beraber nderlik
sahasndan gelmilerdi. nderlik, zmleme sonularn, kongreye bir politik
rapor olarak sunmutu. Tm eyaletlerden katlmclar vard. Kongre bileimi
zengin ve renkliydi.
V. Kongrenin PKK tarihindeki yeri olduka belirgindir. nk nderliin
1999da mral srecinde gelitirdii deiim dnm izgisinin balangc esas
olarak V. Kongreye dayanmaktadr. Gerilla savanda giderek taktik dzeyde
gelien tkanmann yol at ve savan kendini tekrar etmesine neden olacak
olan sorunlar nderlik tarafndan kkl bir dzeyde zmlenmiti. Bu adan
eski yaplanma ve kiilik zellikleriyle bu savan daha fazla bir sonu
dourmayacan fark ederek, sistem dzeyinde yeniden yaplanmay gelitirmek
istemiti. nk sava taktiinde bir daralma yaanm, bu daralma da her
eyalette kayplara neden olmutu. Bu adan yrtlen savan, tarz, taktik ve
yntemi zerine yeni bir askeri ve siyasal bak asyla eilmeyi zorunlu
klmt. Tkanan srecin nn amann yntemlerini bulmak hayati bir konu
durumundayd.

nder Aponun yeniden partileme olarak tanmlad bu sre, sistemsel

dzeyde yeniden yaplanma anlamna gelmektedir. Yeniden yaplanma sreci
1994 balarnda III. Ulusal Konferansla beraber balatld. Partileme ve
ordulama nndeki engellerin almas, halka yaklam ayann doru
oturtulmasn salayacak, sava ve ordudaki yetersiz yaklamlar da dzeltmeyi
esas alacakt. Hatta kongre ncesinde nderlik, yeniden partileiyoruz diyerek,
kongrenin iarn bile belirlemiti.
Bu temelde nderlik V. Kongrenin nne yeni bir srece yol aacak kapsaml
planlama koymutu. Ancak bu planlamaya kar dar zihniyet yaklamlar ve
zayflktan kaynaklanan anlaylar da ortaya kyordu. Merkezi dzeyde alma
yrtm komutann verdikleri zeletirilerde her eyaletin kendi bana bir
parti olduu gerei ortaya kyordu. Eyaletilik ve blgeciliin ok tehlikeli
boyutlara vard, suni elikiler etrafnda bir ekimenin yaand hemen gze
arpyordu. Bu da partileme ilkesini olduka zedeliyordu. Bu tr tehlikeli
anlaylar erevesinde ekillenmi kiiliklerin eletiri ile zmlenmesi
kongrenin gndemindeydi.
Hemen herkesin bir snfsal gereklii temsil ettii, kendine gre bir parti
anlayyla yola kt, yine kendine zg yntemleri tercih etmesi sonucu doan
yntemler kk burjuvann PKK ortamndaki yansmas haline gelmiti. Feodal
kyl anlayn yntemleri de pek farkl deildi. znde orta snf bak asn
temsil eden, rgtte dengeci bir bak asn esas alan bu duru salam bir
komutalamay gelitirmiyordu. Ordulamaya kendini yatrmayan bu tipler sava
srecine bir ekilde damgasn vurmu, geri komuta ve sava tarznn
gelimesine neden olmutu. Btn bu geri zihniyet ve anlaylarn almas doru
yrtlecek ve zaferi yakalayacak bir sava sreci iin bir hayli gerekliydi.
V. Kongrede gemi tm yllarn muhasebesini yaparak, hatalardan ders karma
eilimi arlk kazanmtr. Bu eksende kongre ktidarlama Kongresi ilan
edilmitir. nder Apo, kongreye sunduu politik raporunda nasl bir iktidar,
nasl bir halk ilikisi, nasl bir ynetim? sorularna verilecek yantlar da ortaya
koyuyordu. Bylece V. Kongre drt yllk bir planlama erevesinde halk
iktidarlamasn gelitirmekle kendini ykml grmtr.
PKK tarihinde V. Kongrenin nemli bir yeri vardr. nk partimizin
kuruluundan sonra geen uzun yllarda dnya, blge ve Krdistanda ok farkl
gelimeler yaanmt. Yaanan tm deiimlerin yeniden deerlendirilmesi
kadar, sorunlarn tespiti ve zm yntemine ulamak da o kadar nemli
olmaktayd. Ksacas sistemsel, rgtsel ve ordulama dzeyinde bir
yenilenmeye ihtiya vard. Yenilenme ekseninde parti program yeniden ele
alnarak dzenlendi. Bu adan V. Kongre, mcadele tarihinde nemli bir durakt.
Ama ne yazk ki, stlendii rol ve misyona uygun yaanan sorun ve tkanmalar
at sylenemez. zellikle pratik srete bu yetersizlikler daha iyi grlecek ve
nderlik tarafndan eletirilecekti.
nderliin dnya ve a deerlendirmesi ile parti-iktidar zmlemesi bugnk
paradigmamza gre yanllklar ierse de o zamanki koullarda ihtiyalara yant
verecek dzeyde bir derinlii iermekteydi. Nihayetinde bir aray vard.
Dogmatizmi ama abas da diyebileceimiz bir arayn balangc ilk kez V.
Kongre belgelerinde somut ifadesini bulmutur. Ancak nderliin gelitirmeye

alt yeniliki anlay, komutann tutucu anlaylardan oluan duvarna

arparak, geri dnmtr. nderliin politik raporda amlad deiim ve
dnm izgisi kongrede biraz anlama kavuturulsayd ve pratikte belli
dzeyde somutlatrlsayd yeni bir alma yol amas kanlmaz olurdu.
Maalesef anlamna uygun bir yaklam gelitirilmedi. Sadece parti program
yenilendi, parti bayra deitirildi ve tzkte biraz deiiklikler yapld. rgt
sisteminde de genel sekreterlikten genel bakanlk ve bakanlk konseyi
sistemine geildi. Byle ksmi dzeyde baz deiiklikler yapld ama srecin
karakterine yant verebilecek yeniden yaplanmadan uzak kald. ok kkl ve
radikal deiim yetenei gsterilemedi.
Kongrenin en nemli perspektiflerinden biri de hareketli sava gelitirmenin
taktiini aa karma yaklamdr. Bunun iin frtna takmlar trnden baz
taktik almlarn yaplmas gerektii nderlik tarafndan hedeflenmiti. Ancak
kongre delegasyonu neyi, nasl ilk hedef olarak saptayacan pek kestiremedi.
Kongre bileimi ilk etapta, kongre srecine kadar yaplamayanlar yapmay
nceliine ald. Gemi srete hedeflerin gereklememesinin nedeni, kadroda
varolan geri, dar, komutalamama zellikleri ve tereddtl yaklamn olduu
ynnde deerlendirmeler arlktayd. Bunun zerine kongre, yksek bir
kararlla ulaarak, gemi srete yaanan bu anlaylar mahkum etmiti. Bu
temelde kongre sonrasnda btn komuta kademesine yemin ettirilmiti.
Yeminle sorunun zlecei, bir anda bakla kesilip atlaca yaklam
gelitirilmiti.
Kongrede, nderliin gelitirmeye alt paradigmasal bak asna yzeysel
yaklald derken bu durum kastedilmektedir. Halbuki yaanan sorunlar bu
kadar basit deildi. Sava bir st aamaya tama anlamna gelen hareketli sava
taktiine girmeme gibi ciddi bir yetersizliin yaand akt, tereddtl bir
duru vard. Ama yaanan tereddt, 1983teki karakterde deildi. Sorun daha
kklyd. S, dar kiilik yaplanmasnn komuta anlaynda yer edinmesiydi. Bu
da komutann sava ilerletmesi ve zengin gerilla taktiklerine ulamas nnde
engel tekil etmiti. Dolaysyla yaanan sorunlar yemin etmeyle alacak cinsten
deildi. Taktik adan yaanan tkanma almadan ve kiilik dzeyinde darlk,
slk ve gn kurtarmac anlay giderilmeden sorunlar geride brakmak
mmkn olmayacakt.
Zira savalan smrgeci ordunun yzyllara dayanan bir gemii vardr.
Tecrbe, birikim ve teknik gelimilii karsnda zafer elde etmenin de kolay
olmayaca bilinmektedir. Bu orduyu sadece kararl bir sz vermekle ya da
kararl bir duruu sergilemek ve kararlca savamakla amak mmkn deildir.
Doal olarak bu orduya kar zafer elde etmek iin ok zengin ve yaratc
taktiklerin gelitirilmesi bir zorunluluktur. Yaratclk, ortak akl, doru ve
yerinde bir taktik mevzilenme, hareket tarz ve planlama gerekmektedir. Ancak
bu ekilde bir pratik uygulamann eksiksiz yerine getirilmesiyle zafer imkan
dahiline girebilecektir.
Kukusuz netletirilmesi gereken en nemli etken, komuta ve sava yapsnn
bu taktikleri uygulamada ne kadar hazr olup olmad hususudur. nk somut
koullarn somut tahliline dayanan gzlem doru yaplmadan, dman fel
edecek bir taktik yenilik gelitirilemez.

Dier nemli bir husus da, V. Kongrenin bir nceki yln deerlendirme ve
muhasebesini ok doru yapmam olmasyd. Mesela glerin yaad sorunlar
nelerdir, zellikle ok ar ve kapsaml bir sava 1994 ylnda yaayan glerin
iinde bulunduklar rgtsel, psikolojik sorunlar nelerdir, dmann taktik
dzeyinin zellikleri nelerdir, gibi konularda aydnlatc ve zmleyici bir rol
oynayamamt. Yine bunlara kar ne tr tedbirler alnabilir konularnda ciddi
bir younlama yaamamt. Sadece geen srete taktik perspektif neden
uygulanamamtr? hususu zerinde durmayla snrl kalnmt. Koullar hi
gncellemeden, kalp, ematik ve olduu gibi ele alan bir bak as bizlerde
hakim olmutu. Alnan karar ve planlamalar da bu dzeyde olmutu. Nihayetinde
pratikten kopuk ve ayaklar havada kalan bir planlama gelitirildii -drt ay
ierisinde tm plaklyla aa kmt.
Kongrenin kararl tutumlarndan biri de pratikte tahripkar rol oynayanlarn
yarglanmasdr. Kongre sonrasnda pratikleriyle tahribat yapan, rgt ve
dolaysyla sava srecini zorlayan kiiliklerin yarglanmalar yaplarak,
pratikleri mahkum edilmitir. Ferhat, Botan, Bilge, Merwan, Doan vb kiilikler
kongre platformu tarafndan yarglanmaya tabi tutulmu, yeni bir k
yapmalar iin kiilik zmlemeleri yaplm ve baz cezalar verilmitir.
V. Kongrenin gerekletirdii en nemli ve en isabetli kararlamalardan biri
merkez ana karargahn oluturulmasdr. Daha nceki srelerde sava
koordine, sevk ve idare edecek, taktikte tkanklk yaanmas durumunda
mdahaleyle atrabilecek bir ana karargahn olmamas byk sorunlarn
domasna neden olmutu. teden beri doal olarak Botan eyaletinin g
dzenleyip eyaletlere gndermesi, eyaletlerdeki glerin ekilmesi gibi
konularda bir tr doal ana karargah grevini grme gibi bir durumu vard. Ama
bu resmi bir karargah grevi deildi. Dolaysyla Botan eyaleti herhangi bir
talimat veremezdi. Daha ok baz dzenlemelerin yaplmasnda ve savan
srklenmesinde doal bir rol vard. Ama sava sevk ve idare edecek bir
karargaha kesin ihtiya vard. Tarihi frsatlarn karlmasnda beyin ilevini
yrtecek bir organizasyonun olmamasnn pay bykt. Sava taktii ve vuru
dzeyinde eyaletlere yn veren, pratik planlamay takip eden, nderlik
perspektiflerinin ne kadar uygulanp uygulanmadn izleyen ve askeri
planlamalar bizzat takip ederek uygulanmasn salayan ana karargahn
oluturulmas olduka nemli bir gelimeydi. Kurumlamaya gitmek, rgtsel
sistemde alm yapmak elbette ki nemlidir. Ancak iinin doldurulmas ve
ilevini yerine getirmesi daha da nemlidir. Ana karargahn btn gelimeleri
kendinde merkezletirip tkatmas, kendisini etkisizletirip eyaletleri kendi
haline brakmas da doru bir yaklam olmazd. Optimal dengenin
salanmasyla, eyaletlerin iinde bulunmu olduklar tkankl amada rol
sahibi olmasnn faydalar ok olacakt.
Yeni oluturulan ana karargah, optimal dengeyi yakalayarak, sevk ve idareyi
doru komuta edecek ve savata n ac olacak bir yaplanma gelitireceine,
daha sonra adeta eyaletlerle bir ekime zeminine dnen bir oluuma
dnmtr. Dolaysyla ok nemli gelimelere yol aabilecek olan
merkezilemenin yanl iletilmesi nedeniyle istenilen randman
salayamamtr. Aslnda PKKde daha batan itibaren srekli doru
merkezileme sorunlar yaanmtr. ounlukla salkl ileyen, ahenkli,

uyumlu, yanllar gideren, eletiren, doruyu hakim kldran, bu anlamda

almalara kadroyu katan, gven veren, hareketi ynlendiren, nderlikle kadro
arasnda iyi bir halka olabilen bir merkezilemeye ulalamamtr.
Yetersiz de olsa V. Kongrede yeni bir sistem ina edilmitir. Merkez Komite ve
Bakanlk Konseyi Kurumu oluturulmutur. Yine ana karargah, ideolojik, askeri
ynetimler ve propaganda birimleri rgtlendirilmitir. phesiz ki, oluturulan
kurumlar nemli bir dzeyi ifade etmektedir, hatta pratikletirilseydi nemli
gelimelere de yol aabilirdi. Ama ne yazk ki, srecin yakc ihtiyalarna yant
olabilecek pratik bir sonu elde edememitir. Tabii bunun ok eitli nedenleri
bulunmaktadr. Eyaletlerde gelien benmerkezci yaklam bunun belirleyici
etkenlerinden biridir. Keza, eyaletlerde komuta tarzna egemen olan tekleme ve
yerelci yaklam da btnselliin gelimesini engellemitir. Ana karargah
yaanan engelleri atrarak, merkezilemeye gelmeyen tutumlar eletiri
temelinde dntrme yaklam gelitirme yerine, var olan anlaylara tepkisel
refleksler gstermitir. Bu yaklam, sorunu rgtsel zeminden karmaya,
kiiselletirmeye ve sanki iktidar kavgas varm gibi bir izlenim yaratmaya yol
amtr. Sonuta kadronun kendini katmamasna ve hesapln daha fazla
gelimesine neden olmutur. Merkezileme sorunlar devam ededursun ekli bir
ana karargah oluumu gelimi ama savan yaad tkankl ama ve yeni
taktik almlar yapmada roln oynayamamtr.
V. Kongre, yine gerilla taktiini gnn koullarna ihtiya verebilecek dzeyde
zmlemeye tabi tutmamt. En nemli husus budur. Kongre sonrasnda Botan
eyaletinde yeni dzenlemeler yapld, ama dzenlemeler hemen hemen eskisi
gibi kald. Bu nedenle nderlik yaplan dzenlemeleri pek benimsemedi. Esas
ama V. Kongreyi hamlesel eylemlerle pratikletirmekti. Bu adan ilgili
komutann katlmyla kongre hamlesi gibi bir planlama gelitirildi. Yaplan
planlama yine karakol basknlar tarznda tasarlanmt. Hatta kongrenin bir
hamlesi olarak Botan, Kaura ve Zaros eyaletlerindeki dman taburunun
imha edilmesi temelinde planlama gelitirilmiti. Dikkat edilirse planlama ve
taktikte bir yenilik yoktur. Kongre ncesinde de ayn taktiklerle savalyordu,
kongre sonrasnda yine ayn taktik esas alnd.
Kitabn 5. blmnde PKKde uygulanan taktik yetersizlikler genie amland.
Hatta uygulanan taktiin hangi nedenlerden tr tkand ve kayplara neden
olduu da geni deerlendirildi. 19929394 yllarnda yetersiz taktikten dolay
elde edilmesi imkan dahilinde olan bir sr frsat deerlendirilemedi. Bu
srelerde yaanan yetersizliklerin dzeyine baklmadan tekrar ayn taktiklere
dayal planlama yaplmt. 1994 ylnda taktiin tkanmasndan kaynakl sava
ksmi bir tekrara dnmt. Ama tekrara dnen sava gerekliine ramen
hala tekrara neden olan taktikte srar edilmesi acyd.

Eski taktikte srar etmenin nedenleri

Trk ordusu 199495 k srecinden itibaren yeni bir operasyon iin youn
hazrlk yapmt. Martn ortalarna doru elik Operasyonu balad.
Operasyondan dolay kongre hamlesi olarak gelitirilen planlama Kaura ve
Zarosta uygulanmad. Fakat Botan eyaleti hem nne konulan plan
gerekletirmek, hem de elik Operasyonuna cevap olmak iin planlanan
Bre tabur eylemini gerekletirdi. Gneyde direnen arkadalara destek olma
hissiyle baz risklere, hatta planlamadaki yetersizliklere ramen ge kalnacak
kaygsyla Bre tabur eylemi aceleyle yaplmak istendi. Taburu termal
kameralarla savunan tanklarn etkisizletirilmesinde yaanan teknik sorunlar ve
eylem provasnn fark edilmesi sonucu dmann hazrlkl olmasndan dolay
eylem baarl olmad. Burada 15 ehit verildi. Aslnda bu tabur baskn
planlamas kongreden km ynetimin anlayn tm plaklyla ortaya
koyuyor. Her ne kadar eylemi Botan eyaleti yapm olsa da, bu eylem znde
merkezin bir karar ve planlamasyd. Bu rnei burada ifade etmemizin nedeni,
tkanm, denenmi taktikte srarn devam ettiini gsteren arpc bir rnek
olmasdr. Elbette ki bu taktik tutumun srdrlmesinde ahsen sorumluluum
daha fazladr. Burada, bizim daha nceden srdrdmz tarzda yeni gelen
arkadalarla birlikte hepimiz ortaklatk. Dolaysyla nderlik daha ok bizim
gelitirdiimiz bir tarz olarak eletiriye tabi tuttu. ok ynllk ve zenginlik
yerine, kale gibi rlm sabit hedeflere ynelme, taktikte darlk gibi tutumlarn
eletirisi temelinde alma abalar gsterildi. Bre olay sorgulama ve
soruturmaya tabi tutuldu, raporlar yazld, deerlendirmeler yapld. Ama yine
de taktik adan hareketin kkl bir yenilenmeyi baard sylenemez.
nderlik V. Kongre srecinde srarla frtna takmlarnn oluturulmas ynnde
perspektif vermiti. Ama merkezi komuta, kongre sonrasnda esas ald k
yine bilinen klasik taktiklerle yapmaya balad. Ak ki bir eliki durumu vard.
nderlik frtna takmlarndan bahsediyordu, fakat bunun zerinde fazla
durmadk. Hareket ve rgtlenme tarzmz eskisi gibi yrtmeye devam ettik.
Ksmi baz dzeltici deiiklikler olsa da kkl bir deiiklik yaanmad. Hatta
gleri daha da byttk. V. Kongre sonras yaplan dzenlemede frtna
takmlar yerine frtna alaylarn kurduk. Tabii ki bir eliki durumu vard,
ama neden byle oluyor konusu zerinde fazla younlaan olmad. Elbette ki,
btn komuta kademesinde aba vard, ama salt abayla her ey kurtarlamaz.
Komutann abas gemi dnemde uygulanan taktiklerin yetersiz ynlerini
bulup gidermeyi esas almaktayd. Oysa uygulanm, belli baz yetersiz sonular
alm olsa da deifre olmu, artk dnemin sava gerekliine yant vermeyen
taktiin yeni bir restorasyona tabi tutulmasyla taktik tkankln almas pek
mmkn olamazd. Yaplmas gereken, taktik dzeyde yeni bir alma
ynelmeydi. Yaplamayan da budur. Alm yaplmam, yaratc bir sonu aa
karlamamt. Alm, eskiden oka denenen klasik tabur basknlaryla sabit
hedeflere ynelmeyle yaplamazd. Aksine yeni bir taktik perspektifle dmann
beklemedii yerlerde srpriz yntemler gelitirmekle yaplabilirdi. Bylece
tkanklk alabilirdi.
Almn yaplmamas bir ynyle dmann erken hareket etmesine balansa da
esas bu deildir. Esas mantk dzeyinde taktie kkl bir yeni yaklamn
gelitirilmemi olmasdr. Yine de elik Operasyonunda gerilla gleri dman
gleri karsnda daha iyi bir sonu alabilirdi. Maalesef bu operasyon srecinde
gerilla cephesinde vasat aan bir baar ortaya kmamtr. Trk ordusu

asndan da bu operasyon sonusuzdur. Trk devleti basn-yayn organlarnda

operasyonu baarlym gibi gsterdi, ama iin asl hi de yle deildir.
Gerilla, hazrlklarn bitirmeden operasyon gelitirildii iin, dmana istenilen
ve dnlen darbe vurulamamt. elik Operasyonu srecinde gerilla gcnn
nemli ksm Metinadayd. O srada YAJK kadn kongresi de Metinada yaplp
yeni bitmiti. Ana karargah Zap sahasna yeni gemiti. Tm bu etkenler dman
asndan avantaja neden oluyordu ama gsterdikleri gibi bir baar
salayamamlard. Operasyonun yapld tm alanlarda gerilla gl bir direni
sergilemi ve bu temelde operasyon boa karlmt. Belki baz kayplar yaand
ama normal savata verilmesi gerekenin zerinde deildi. Bu dnemde ar
gler Gareye aktarlmt. Ama sava birlikleri kendi sahalarnda gerilla
taktikleriyle direnii srdrerek, kayp verdirmilerdir.
elik Operasyonu daha ok Xakurkede belli bir sonu ald. Nedeni de Xakurke
glerinin fazla bir direni gstermemesinden kaynakl olarak Trk ordusunun
kolayca alana girmesidir. Operasyonda gerilla gc kayp vermemi, ancak ok
sayda erzak ve cephane deposu ele gemitir. Genel anlamda elik Operasyonu
1994 sava yl karakterinin bir devam niteliindedir. arpma ve direni
ekseninde gemitir. Dmann sonu alma giriimi elbette vard ama buna kar
gerillann da belli bir direnii yaanmtr.
Ksacas elik Operasyonu sonu almadan Mays aynda geri ekilmek zorunda
kalmt. Operasyondan sonra gerillann durumu zerinde de bir deerlendirme
yapmak bu sreci daha iyi anlalr klmak bakmndan nemlidir. Operasyon
srasnda gelien atmalarn bir kez daha pata bittiini sylemek yanl
olmayacaktr. Ne gerillann, ne Trk ordusunun elle tutulabilir bir baars
yaanmamtr. Trk devleti bu operasyonda baarl olduunu iddia ediyorsa, o
zaman geride brakt onca cenaze ve gerillann eline geen G3 silahlarna ne
demeli? Operasyon blgesinde braklan cenazeler Trk ordusundaki ylgnln
ak bir kant deil midir? Ksacas operasyon sonusuz kalmtr. Ama gerillann
ok yksek bir performans sergilediini sylemek de zordur. nk fazla
hazrlkl deildi. Hazrlkl olmamasnn nedenleri vard. Birincisi, ana karargah
daha yeni oluuyordu. Kadn kongresi delegasyonu henz dalmamt. Kongre
sonras g dzenlemeleri tam yaplmamt. Bu durum dmana avantaj
salyordu. Bu adan Trk ordusu zamanlamay isabetli yapmt.
Mays ayna girildiinde yrttmz anlayn 1994 srecinin bir devam
niteliinde olduu ve bunun mutlaka almas gerektii nderlik tarafndan
eletiri ile birlikte zmlemeye tabi tutulmutu. Bizim iin ise bir zeletiri
konusuydu. Fakat alm yapma ans hala mevcuttu. nk srecin henz
giriinde bulunma durumu vard. Savata moral olgusu ok belirleyici bir etkiye
sahiptir. Yaanan bir takm kayplara ramen gerilla gcnn moral dzeyi
yksekti. Bu anlamda taktik dzeyde bir k yaplabilirdi. Kayplar taktik darlk
ve yetersizlikten dolay verilmiti.
Bu dnemde dmann en ok nem verdii taktiklerden biri de gerillaya kar
ambargo uygulamasyd. nk 1994 srecinde gerilla blgelerinde korucu
olmayan hibir ky braklmamt. Korucu olan kyler zerinde de sk bir
denetim ve ambargo vard. 1994 srecinin yaratt en nemli sonulardan birisi
de, ok sk bir ambargoyu uygulamas iin zemin yaratm olmasyd. Bu

ambargonun da en ok ve en sk uyguland alanlardan birisi dmann

gerillayla yeniemedii ve gerillann youn olarak bulunduu Botan alanyd. Bu
nedenle 1995 baharyla beraber Botanda olduka ciddi erzak sorunu yaanmaya
balad. Erzak sorununu gidermek zere farkl alternatifler zerinde
younlald. Ama akla ve koullara en yatkn zm yolu g saysn azaltmakta
grld. Ulalan zm yntemi sonucunda gerilla gc yarya yakn azaltld.
Fakat bu yntem kkl bir zm iermiyordu. Belki biraz hafifletmiti ama
kkten zmemiti. nk Trk devleti 1994 ylnda uygulad ambargo
sistemiyle alt yapy tahrip ederek, 1995 ylnda daha da derinletirmiti.
Trk devleti 1995 ylnda kesin sonu almak iin her trl yolu denemede
kararlyd. Zira 1994 yl her iki taraf asndan bir sava ylyd. 1995 ylnda
hangi tarafn sava taktiini nasl kalclatraca ve oturtaca nem
kazanmaktayd. Bunu kazanan inisiyatifi tmden ele alabilirdi. Bu adan 1995
yl ok nemli bir hesaplama ylyd.
Bu hesaplama ylnda gerillann tekrar sabit hedeflere ynelimi esas almas
nedeniyle yeni bir taktik k gereklememitir. Kuzey eyaletlerinde de adeta
kendini devre d brakan yenilgili ruh halinin giderek egemen olmas bunu daha
fazla beslemitir. Gerilla cephesinde 1995 ylnda yaanan iki nemli eksiklikten
birincisi, yeni bir taktik kn gerekletirilemeyii, ikincisi; Kuzey eyaletlerinde
Zeki unsurunun inisiyatifini daha fazla gelitirmesidir.
Bilindii gibi Zeki daha nce Kuzey sahasnn (Dersim, Serhat, Erzurum)
koordinatryd. Kongreden sonra Kuzey saha rgtlenmesi kaldrld. Daha
sonra kendisi Kuzeydedir diye biraz zgn yaklald. Dersim, Amed, Garzan
arasnda hareket etmesinde bir saknca grlmedi. Yeniden Gneye gelmek
zere hareket ettiinde yol zerinde bulunan, urama imkanna sahip olduu
btn eyaletlerle ilgilenme inisiyatifi verildi. nk Gneye arlmt ve
gelirken bir kukuya dmemesi gerekiyordu. Elbette ki sadece kukuya
kaplmamas iin bu inisiyatif verilmedi. Ancak verilen inisiyatif ekseninde
Dersim, Erzurum, Amed, Garzan gleriyle yapt toplantlarda gc hazrlama
ad altnda gle oynamt. Yapt btn toplantlar glerimizin savaa olan
inancn zayflatma ve olmaz teorisini merulatrma erevesindeydi. Bu
eyaletlerin 1995de devre d kalmasnn nedeni Zekinin toplantlar vastasyla
gerilla gcne inanszl enjekte etmesiydi. Kald ki krlmaktan ve
inanszlamaktan kaynakl oluturduu grlerini daha sonra platformunda
ak bir ekilde tekrarlamaktan kanmamt. Zeki srarla, Sava sreci artk
bitmitir. Byk gerilla glerine gerek yoktur. Gerilla kk apl eylemlerle
kendini korumaldr, RA tipi yntemlere arlk vermelidir. Gerillann byle bir
savala sonu alamayaca ortaya kmtr. Hareketli sava hikayedir, alan
kurtarmak ve sonu almak mmkn deildir gibi szlerle aslnda, yenilgiyi ve
inanszln aka her tarafa yayyordu. Gsterdii yaklamlar tamamen
yenilgili ruh halinin birer yaklamdr. Olmaz teorisi bu grlerden tryordu
ve artk her eye olmaz diyordu. Zeki unsuru bu teorisini, srekli savam,
biraz yara bere iinde kalan gce tepeden dayatnca, tabii ki g olumsuz
etkilenecekti. Hatta byle yaklamlar karsnda o gcn bitmesi iten bile
deildi.

Gney sahasnda bulunan Botan, Mardin, Zagros ve Behdinan eyaletlerinde ise

Kuzeyden farkl bir tarz gelimitir. Gney eyaletlerinin yaklam, eskiden
yaplamayanlarn yaplmas ekseninde olmutur. Bu tarzn pratik uygulamas
glerin taburlar ve alaylar halinde alanlar drmeleri ve bylece sonuca
gitmeleri tarznda olmutur. Yani 19919293 yllarnda yaplamayanlarn
yaplmas iin tabur dzeni ve sistemi gelitirilerek dman hedefleri
drlmeli yaklamna dayanmtr. Kuzey ise aman dmandan uzak
durulmal, byk gler bir araya getirilmemeli, suikast, szma tarznda baz
kk apl eylemlerle dman oyalanmal yaklamn sergilemitir. Szde
gerilla gcn koruma adna bu hareketsizlik esas alnmtr. Ama bu hareket
tarz son tahlilde gerillay pasifletirmi ve ypratmtr.
Tkanan srecin devam etmesinde Zekinin byle bir pay bulunurken, Gneyin
de mekanik, ematik dayatmayla gelitirdii dar, kyl bak asnn taktik
perspektifi bunda rol oynamtr. Byle olunca 1995 ylnda sre iyi
deerlendirilemedi ve duraklama dnemine girilmesine yol at.
Aslnda 1995 ylnda, 1994 ylnn yaralarn sararak yeni k yaplabilirdi.
Belirtilen sorunlardan dolay beklenen k maalesef yaplamamtr.
Anakarargah, tkankln yol at sreten sonra Zaros eyaleti zerinde biraz
durmutu. nderlik sahasndan gelen btn kadrolar oraya aktarmaya
balamt. Aktarmdan sonra Zarosta dmana biraz yklenme gelimiti. Baz
karakollarn drlmesi, tepelerin tasfiye edilmesi vb taktikler yeniden
uygulanmaya balanmt. Ynelimlerle dman Zagrostan silerek, tm alanda
denetimin gerillaya gemesi hedeflenmiti. Ama Zaros etrafnda yaplan
eylemlerin aa kard sonular, baarya gidemeyeceini gsteriyordu. Buna
ramen ayn taktikte srar edilmiti. Karakollara saldr eylemleri
dllendirilmeye devam edilmekteydi. Byle bir yaklamn sergilendii
grlnce Botan gleri de tekrar sabit hedeflere ynelmeye balad. Bylece
baka bir zm ya da k yntemi bulunamad iin eskiden denenmi ama
sonrasnda kayplara neden olmu taktie tekrar dnlm oldu.
Kuzeyde savamama teorisi gelitirilmi, ylgnlk psikolojisi hakim
klnmt. Gneyde kaba sabit hedeflere ynelmeye endekslenmi bir taktik
perspektif esas alnmt. Her iki u yaklamn birbiriyle bulumas 1995 ylnn
en byk handikap olmutu.
Bu dnemde Zap alannda bulunan ana karargaha eitli eyaletlerden g
aktarmlar yapld. Gelen glerin ou geldikleri yerlerde belli dzeyde
ypranm ve eitli eyalet anlaylarna sahip arkadalardan oluuyordu. Ama
nemli oranda sava tecrbeleri vard. Ana karargah doru bir sistem kursayd
onlar yenileyebilirdi. Karargah bunu yapmad iin altnda kald. Anlald
zere karargah srece zm gc olamamt. Ana karargah hem btn
eyaletlere g gnderebilirsiniz talimatn vermi, hem de ektii gc iyi
deerlendirememiti. Bununla beraber, 1994 sava sreci ierisinde krlmay
yaam kiiliklerin tedavileri 1995 ylnda yaplmamt. Tedaviden kastmz
ideolojik, psikolojik tedavidir. yi ve derinlikli bir eitim ve ilgilenme ile g
yeniden toparlanmad iin, kiilikte yaanan krlma giderek derinlemi ve
inanszla doru srklenmeye balanmt.

Artk komutada gelien, hak araycl hesaplk ve deiik biimlerde ete

anlaydr. Komuta tarznda zaten bir etecilik anlay vard, ama bu sreten
sonra yap da buna biraz bulatrld. etecilikten kastmz birka kiinin bir
araya gelerek rgt d, izgi d bir takm uralara sapmas ve her birinin
ahbap-avu evresini kurmas ve kendine zg bir yaam biimini
oluturmasdr. Ahbap-avu, kafa-kol ilikisi giderek rgt ortamn zedeleme
ve alttan alta bir rme srecini gelitirdi. Bu sre Gney ve Kuzey alanlarnda
farkl karakterlerde gelimi olmakla birlikte esas olarak rgt ortamn ve
devrimci ilikileri olduka zedelemiti. Haftanin, Xakurke, Zap vb yerlerde farkl,
Amed, Dersim, Botan ve Erzurumda farkl biimlerde yaygnlamt. Yaamsal
dzeyde rme denilebilecek yozlamann balangc bu yllara
dayanmaktayd. Amed, Erzurum gibi yerlerde ahlaki yozlama boyutu olmakla
birlikte, esas olarak genelde bir rgtsel yozlama srecini gelitirmiti. Btn
bu olumsuzluklarn nedeni taktik ncln yeterli dzeyde bir donanma sahip
olmamasdr. Taktik nderlik, iyi bir ideolojik rgtsel perspektifle pratik
planlamay gelitirebilseydi ve nderlik zmlemelerini yapya zmsetip,
komutadaki krlmay giderebilseydi kukusuz, yaam dzeyinde bu kadar
olumsuzluk gelimezdi. Doru bir yaklam gelitirilmedii iin giderek rme
derinlemi ve nemli oranda bata anakarargah alanndaki gler olmak zere
genel glerimizde inanszln gelimesine ve kopularn yaanmasna yol
amt. Hatta bu rme kopu potansiyelinin varln uzun sre devam
ettirmesinin bir zemini haline gelmiti.

Gneyde ikinci kez atmann balamas

nderlik, Kuzeyde istenilen biimde k gerekletirilmediini grnce bir

takm araylara girdi. nk tkanma had safhaya ulam ve bir k kanal
bulmak gerekiyordu. zellikle bu dnemde gelien Dublin anlamas, PKK
asndan byk bir tehlikeye iaretti. Bata KDP olmak zere Gneyli glerin
yanl politikalar pratik adan da giderek zorlayan tutumlara dnmekteydi.
Dublin anlamasyla bunun belli bir siyasal ereveye brndrlmesi
sonucunda PKK ile KDP arasnda yaanan gerginlik artt. Bu gerginlik 1995
Austos aynda atmaya dnt. Bylece ikinci Gney Sava balam oldu.
Bu sava gelien tkanmaya zm araylar erevesinde de ele almak
mmkndr. Yanl ya da doru olmas tartma konusu olabilir. Gnmz
penceresinden bakldnda atmay o dzeye vardrmamak gerektii
dncesi hakim olur. nk gerginliin cinsi ne trden olursa olsun, ii Krt
rgtleri arasnda atmaya vardrmamak gerekiyordu. Bu sreci taraflarn
zeletirisel yaklamas gereken bir sre olarak deerlendirmemiz daha doru
olacaktr.
KDP ile girilen sava PKK asndan da nemli bir g ve zaman kaybna yol at.
Bu srele beraber hareketimiz, gcnn nemli bir ksmn Gneyde
mevzilendirmek zorunda kald. Bu da gerilla asndan bir dezavantaj dourdu.
Karlkl yanl politikalar bu savaa zemin oluturdu. Bu sre bizim amzdan

bir taktik k kanal olarak deerlendirilmek istenildi. Ama Kuzeyde gsterilen

taktik zmszlk, Gney atmasnda da ortaya kt. Sonu alc, gc doru
deerlendiren, bu anlamda yeni bir taktik almla zafere kilitlenmi bir
yaklamdan ziyade, vaziyeti idare eden, sabit bir sava tarz uyguland.
Yetersizlikler Gney zemininde KDP ile girilen atmada bir kez daha ortaya
kt. Bu durum, almas gereken en nemli hususun komuta kademesinde
yaanan taktik yetersizlik olduunu ok net aa kard.
Taktik nderlik kendisini tmden savaa yatrmad iin taktik yaratcl
gelitiremedi. Yaratclk gelimedii iin ya basmakalp yntemler devreye
konuldu, ya da kararszlk geliti. Taktik, bu iki u anlay arasnda skp
kalmt. Gelien artk taktiksizlikti. Dnp dolap ayn eyler yaplm, bo
kalmamak iin rast gele vurular gelitirilmiti.
nderlik, sreci an anna izleyerek, perspektif ve zmlemelerle tkanan sreci
atrmak istiyordu. Bu temelde stratejik dzeyde bir eyler kurtarmaya
alyordu. Hem Kuzeye dnk, hem de Gneyde gelitirilen srece ilikin aba
gsteriyordu. Ama taktik nclk bo kalmamak ve neden savamadn?
szlerini duymamak iin bireysel kayglarla riskli ve yeni saylabilecek
klardan ziyade dz bir biimde savamay esas almt. Planl, adm adm
sava ilerleten bir doktrin esas alnmad. Komutadaki bu anlayn kkeninde
nderlik izgisini kendine gre yorumlamann pay bykt. nderlik izgisi ve
gereine tmyle kendini katmaktan ok, kendine gre bir katlm durumu sz
konusuydu. En iyi, en bal, en kararl olan gerilla ve komutann durumu buydu.
Birinci neden budur.
kinci bir neden de; eteciliin deiik biimlerde varln srdrmesidir.
1987lerden itibaren Kr Cemal, Terzi Cemal, Hogir ve Metin ile balayan, adna
Drtl ete denilen, arkasnda da Botan, Ebubekir gibi unsurlarn bulunduu,
daha sonra deiik biimlerde Ferhat ve Serhat unsurlarnn da derinlemesinde
nemli rol oynad kirli bir anlay varln srdrmtr. Bu anlay, rgt
izgisine samimi yaklamama anlaydr. Daha sonra Zekinin nclnde
Kuzeyde ekillendirilen Dr. Sleyman ve Kk Zeki gibi kiilerle
boyutlandrlan bu gayri samimi duru, PKKyi bakalama uratan temel bir
duru biimi olmutur. zellikle PKKyi sadece yaamda yozlatrarak ypratma
deil, nne her geleni vurarak PKKyi kitleler nezdinde ypratmay esas almtr.
Hogir ve Dr. Sleyman gibi kiilerin pratiklerine bakldnda salt objektif
nedenlerle izah edilemeyecek kadar sbjektif boyutlarnn olabilecei ihtimali
ok yksektir. Bu ete faaliyetine bulaan bazlarnn ya batan ya da daha
sonradan devletle ilikilenmeye ve ibirliine yattklarn sylemek yanl
olmayacaktr. nk sergiledikleri pratik sadece kiilik sorunlaryla izah
edilemeyecek kadar kartlk temelinde ekillenen bir pratiktir.
Birinci anlay kendine gre bir katlmla rgte katld yanlgsn yaam,
ikinci anlay bulduu her frsatta izgi d anlaylar hakim klma abalarna
girierek, kendi gerekliini pratie uygulamtr. Bu izgi her frsatta kendini
konuturan, kendi tarzn rgt tarz yerine koyan, bylece nderliin
nderliksel geliimini arptan, hareketin temiz, sade, drst ve doal zn
lekeleyen ve onu kendine gre bir yaam biimine dntrmeye alan bir
pratik izlemeyi esas almtr. Gerektiinde en byk Apocular olarak kendilerini

gstermiler ve parti izgisinin en byk savunucular olduklarn

sylemilerdir. Yine gerektiinde alttan alta hareketin temelini oyan ve bir
biimde boa karan, Apoculuk ad altnda kendilerini uygulayan, kendi
sistemini ve iktidarn gelitiren, ikiyzl politikalar uygulamlardr. Bu anlaya
sahip tipler esas olarak, nderlik gerei ve izgisiyle samimi yrmeyi
dnmemilerdir. Harekette baz yetenekler kazanarak kendilerini yaattklar
iin de bu dnemde kamay pek istememilerdir. Zira bu yaklamlar
eteciliktir. Bunun iin bu anlaylara ete diyoruz. nk yeri geldiinde
kendine gre hareket edebiliyor, kendine gre adam rgtleyebiliyor, ahbap
avu evresi oluturabiliyor. rgt resmiyetinde ayr, ahbap avu gruplaryla
da ayr bir dili rahatlkla kullanmlardr. Olduka kaygl, srekli hesap,
iktidarc ve kariyerist bir tutum sahibi olmulardr.
eteci anlaylara kaplan ve rneklerini verdiimiz tipler katldklar srete
gsterdikleri fedakarl daha sonra gstermemilerdir. Harcadklar emei
kendilerini kabul ettirme temelinde kullanmlardr. Zaten emek ve fedakarlk
gstermeselerdi st dzeyde ynetici olamazlard. Kariyer olarak belli bir
dzeye geldikten sonra ne fedakarlk gstermi, ne de emek harcamlardr. Bu
etecilik, 1995 srecinde tm Kuzeyi fel etmi, hem 1994 hem de 1995
srecine kendisini alabildiine dayatm, rgt gerekliini ve sadeliini
arptm, rgt taktiini ters yz ederek taktiksizlii, olmazl, karamsarl
yaym, bu duru ve tarzlaryla rgt fazlasyla zorlamlardr. Ayn ekilde
fedai ruhla donanm, byk bir cesaretle saldr ruhunu gelitirmi kadro
yapsn deiik biimlerde drmeye almlardr. eteci zihniyetin rgt
ortamna musallat olduktan sonra bir trl tmden aa karlp etkisiz
klnamamas ok farkl sorunlarn gelimesine neden olmutur. Bu nedenle
taktikte alm yaplmam, tkanklk ve mulaklk taktik zerinde etkili
olmutur.
Komuta ve gerilla yaps, yaanan eteci eilimlere kar etkili bir mcadele
yrtememitir. nderlik etecilie kar ok youn bir mcadele yrt-mtr.
Fakat bu mcadelede nderlik kadro tarafndan yine yalnz braklmtr. Szm
ona bal olduunu syleyen kadro ve ynetim kesimi, etecilikle mcadele
etmekten te ou pratiiyle etecilie zemin sunmutur. Belki eteci eilimle
btnlememi ama yetmez duruuyla rgt eteci anlaya muhta hale
getirmitir. Roln oynamas gerekenler, zamannda rollerini oynam olsalard
eteci anlaylar daha erken aa kard ve rgt ortamnda byk tahribatlara
yol almazd. Ama bal ve drst olan kadrolar roln oynamaynca dengeler
gelimi ve eteciler bu dengeye dayanarak kendilerini yaatmlardr.
Zeki unsurunun bu konudaki yaklam ok ilgintir. Bu kii aktan, ben
merkeze bal deilim, nderlie balym, merkezi takmyorum deme
cesaretini gstermitir. nderlik, onu merkez almalarna katmak iin youn
aba harcamtr. Ama merkez komite roln oynamaynca, birileri de kp
takmyorum diyebilmektedir. nk bu anlayn ortaya kmasna yol aan
merkezin etkisiz konumudur. Merkezi yapnn bu anlaya bir tavr ya da tutum
taknmas belki vard, ama bu kirli anlay giderme temelinde deil de,
kartlatrarak yapmaktayd. Tabii kartlatrma politikas sonusuz kalmaya
mahkumdur. nk kendi iinde zm yntemi tamaz. Tm anlaylarla
nderlik tek bana mcadele etmitir. Herkesi doru mcadeleye doru

katmaktan tutalm, doru anlay kazandrmaya kadar her ii nderlik tek bana
stlenmek zorunda kalmtr. Kongre kararlarna ve anakarargah kurulmasna
ramen btn bu nedenlerden tr 1995 sreci iyi deerlendirilememitir.
Trk devleti 1995de elle tutulabilir somut bir baar salayamad. Sadece 1994
ylnda yrtt taktie tutunarak, sreci oturtmaya balad. Biraz da onu
somutlatrd. Kontra faaliyetleri 1994 yl gibi younluklu olmasa da, 1995
ylnda da devam etmiti. 1996 ylnda devletin Susurlukta kamyona
arpmasyla tm kirleri aa kt. Kazadan sonra kontra eylemleri asndan
yeni bir dnem balad. Halk zerinde uygulanan bask, btn iddetiyle devam
etti. Trk devleti bu dnemde hareketi marjinalletirerek, kontrol edilebilir bir
dzeye getirmenin konseptini btn boyutlaryla gelitirdi. Marjinalletirme
hedefine ulamak iin, ambargoyu daha gl uygulad. Bu uygulamann tam
yerini bulmas iin ete kylerine giden erzak bile kontrol altna alnmt. Kendi
etelerine bile erzak ambargosu uyguladna gre, ambargodan beklentisi
fazlayd.
Devlet, Krdistann krsal blgelerinde normal yerleik ky brakmamt, ete
olmay kabul etmeyenlerin kyleri yaklmt. Buna ramen ete kylerine de
ayn uygulamay yapmt. rnein, Farain kylleri silah alp, korucu olmay
kabul etmelerine ve ellerinde devletin silahlar olmasna ramen kyleri yaklm
ve Vana g etmek zorunda kalmlard. Grld gibi bask dozaj hzndan bir
ey yitirmeden 1995 ylnda da devam etmiti. Ama yurtsever Krdistan halk
basklara kar direniinden taviz vermemiti.
Trk devletinin birok cephede uygulad farkl saldr taktiklerine kar gerilla
srekli bir direni pozisyonunda oldu. Uygulad alan hakimiyeti taktii ve
ambargo sistemiyle gerillay Krdistan topraklarndan karma ve teslim almaya
dnk uygulamalarna kar, gerilla mthi bir fedakarlk ve direni gsterdi.
zel ve psikolojik sava yntemleri bu dnemde olduka youn bir biimde
devreye konulmutu. Propaganda ve zel sava yntemleriyle Trk ordusu sanki
zafer kazanm gibi kamuoyuna lanse edilmiti. Gereklerle alakas olmayan
yalan yanl propagandalarla kamuoyu ynlendirilmeye allmt.
Oysa gerilla tm dezavantajlara ramen direniten dn vermemiti.
Ambargonun yaratt erzak skntsna ramen direniten vazgeme gibi bir
dnce asla gelimemiti. Pratik bir-iki rnek vermekte yarar vardr. ay
boyunca hi ekmek yemeyen, ekmein rengini grmeyen birok arkada grdm.
Dalarda elbisesizlikten dolay alvarn orta dntrp dolaanlar grdm.
Ayakkab yerine naylon paralarn ayana sararak gerillaclk yapanlara ve bu
biimde eyleme gidenlere tank oldum. Yine elinde bulunan bir uval unu
gnlerce yemeyip saklayanlara, fizik gcn ykseltmek iin eyleme gidecei
gn yarm ekmekle yetinen binlerce fedakarlk rneine bizzat ahit oldum.
1995 ylnda gerilla yeni bir k yapamad. Ama kararl duruunu btn
dezavantajlara ramen srdrmesi karsnda, Trk ordusu da askeri
operasyonlarn azaltmak ve baka yntemlere bavurmak zorunda kald. Bu kez
psikolojik ve ekonomik yntemlere daha fazla arlk vermeye balad.
1995 eyll-ekim aylar itibariyle durum byledir. inde bulunulan yln
gelimeleri insan dndryordu. Ne Gneyde ne de Kuzeyde sreci

karlayacak bir taktik ve eylemsel sre gelitirilememiti. nderlik devam eden

tkankl amak iin bir toplant yapmay tasarlyordu. Toplantnn sonu alc
olmas iin Kuzeydeki komuta yapsndan da belli bir kesim Gneye ekilmiti.
nemli bir husus tm plaklyla aa kmt. Nasl ki, 1985 ylnda nderlik
tarafndan lke ynetimi baarsz olduundan dolay ekilmise, bu dnemde de
Kuzey eyaletleri iin ayn durum sz konusudur. nderlik bunun iin Zeki, Dr.
Sleyman ve Kk Zeki denilen kiileri ayn amala ekmiti. Bu temelde Zapn
Dola ive vadisinde PKK Merkez Komitesinin toplants yapld. Toplant birok
konu zerinde youn tartmalara sahne oldu. ncelikli olarak taktik sorunlar
tartlarak, taktik zerine yrtlen tartmalarn sonular nderlie
aktarlmak istendi. Ama nderlik dinlemek bile istemedi. Esas olarak yapnn
durumu zerinde tartmann derinletirilmesi gerektiini vurgulamt.
nderliin dediine gre, ncelikli olarak tartlmas gerekenler tartlmam,
ikinci planda kalan hususlar tartlmt. nk tartmalar olmas gereken yne
kaymaktan te tali konulara kaymt. K sreciydi ve yap youn bir sava yln
daha geride brakmt. 1995 sava pratiinin bir yansmas olarak yapda belli
bir ypranma gelimiti. Bu ypranma ideolojik, rgtsel adan ciddi boyutlara
varmt. ncelikli konu budur. nk yapy hazrlamadan taktik ne kadar
gelikin olsa da bir sonucun alnmayaca aktr.
nderlik perspektif verdikten sonra toplant, yapnn durumunu daha detayl
gndemine ald. Gereklii biraz aa kard. nderlik birok kiiyle telefonla
da konutu. Belki toplant yaanan sorunlara ok byk zm gc olmad, ama
yeni bir dzenleme gelitirdi. Fuat arkada Zaptaki ana karargah sorumlusuydu.
Zeki de yardmcs olarak dzenlendi, daha dorusu askeri sorumlu olarak
atand. Toplantya katlan bir ksm arkada ve Kuzeyden gelenlerin ou
nderlik sahasna gnderildi. Bu eksende k younlamasna girildi.
nderlik, esas olarak g zerinde durmaya ve gc eitmeye arlk vermiti.
nce gc eitme, sonra taktik durumu gndeme getirme biiminde
perspektif verdi. nk g hazr olmadktan sonra, taktik zerinde ne kadar
tartma yrtlrse yrtlsn, pek bir anlam ifade etmeyecekti. Taktik, gerilla
gc zerinden pratikleir. Taktii pratikletirmekle ykml olan g hazr
olmadktan sonra taktik derinliin bir anlam olmayacaktr.
Nihayetinde 199596 k boyunca gler toplu eitimden geirildi. Eitimle
gleri hazrlama, eteci yaklamlar aa karma, tehir etme ve bu temelde
gc bahar srecine belirli dzeyde hazrlama faaliyeti yrtld.
1995 dneminin nemli gelimelerinden biri rgtsel sistemde bir gelime
olarak deerlendirilebilecek ana karargahlama ve siyasi komiserlik
kurumlamasnn gelitirilmesidir. Belki ierii iyi doldurulmad ama belli bir
sistemin gelimesine n ayak oldu.

YAJK I. Kongresi

Bu yln en nemli rgtsel gelimesi YAJK I. Kongresinin gereklemesidir.

Dada ilk kez kadn kongresi gereklemi, kadn gerillalar z gcn aa
karacak rgtlenmelerini bu kongreyle yetkinletirmilerdir.
Zel srecinde belki bir denemesi yaplmt. Ama doru izgide gelimedii iin
nderlik tarafndan yaplan kongre kabul grmemiti. Kadn gerilla gc sava
sahasnda askeri bir sistem gelitirmiti. Botanda gelitirilen blkleme ile
sava ierisinde zgr kadn ordulamasnn temeli atlmt. nderlik talimatyla
Kasm 1993te Botanda blkleme srecinin gelitirilmesiyle zgr kadn
ordulamasnda belli bir tecrbe olumutu. nk 199394 yllar boyunca
bata Botan-Zagros olmak zere, kadn gerilla gc bulunduu btn alanlarda
nemli bir sava deneyimini yaam, belli bir tecrbeyi kazanmt. Bu srete
kadnn ne kadar savaabileceini byk Azime ve Bes Dersim gibi kahraman
arkadalar yiit bir biimde savaarak ve kendi nclnde kadn gcn
yetkin bir saldr ve sava gc haline dntrerek ortaya koymulardr.
Kadnn her alanda olduu gibi savata da byk bir yetenek ve cesaret sahibi
olduunu ispatlamlardr. Kadn ordulamasnn pekimesini salayan ve kadn
savata bir g haline getiren, kesinlikle bu kahramanlarn byk fedakarl
olmutur. Eer byle bir pratik tecrbe yaanmam olsayd, katmerlemi erkek
egemenlikli anlaylar amak ve kadn ordulamasna zemin yaratmak mmkn
olamazd. Kadn ordulamasnn, kesinlikle ehit Azime gibi ve daha sonra
ehadete ulaan Zelal gibi yiit komutanlarn ekillenmesi, yetenek ve
cesaretleriyle, kadn iradesini herkese kabul ettirmeleri temelinde
rgtlenmesinin n almtr.
Azime (Mihriban Saran) arkada, 1980 ncesi srete gen bir retmenken,
partiye katlm ve Lbnandaki eitim ardndan 198294 aras yllarda aktif bir
ekilde gerilla saflarnda savamtr. PKK III. Kongresinde aktif ve kararlca
duruu nedeniyle Parti Merkez Komite yeliine seilen bir arkadatr. 1992
Gney Savanda cephe komutan olarak Haftanin direniinde en n cephede
gleri koordine etmi ve bu savata nemli rol oynamtr. Kadn
komutalamasnda nc dzeyde yer alarak kadn ordulamasnn gelimesinde
byk emei olan Azime arkada, 1994 baharnda Botanda zgn kadn
birliinin banda savaa katlmtr. Ayn yl, dmann topyekun saldrlar
karsnda bulunduu Herekol alannda Halil arkadala birlikte sava koordine
ederken, yaanan bir atmada havan atlar sonucu ehadete ulamtr.
Erkek egemenlikli bak asn sadece eletiriyle deil, pratiiyle aan bu yiit
arkadalarn emeinin kadn ordulamasnda ve zgrlemesindeki yeri ok
fazladr. Bu pratikler temelinde kadn savata da temel iradi bir g olduunu
ortaya koymutur. Pratik temele de dayanarak PKK V. Kongresi ardndan, Metina
alannda ilk kongresini baaryla gerekletirmesi, rgtsel sistemde nemli bir
gelimeye iarettir.
YAJK I. Kongresi, 300 bayan arkadan katlm ile gereklemiti. Bu kongreyle
kadn hareketinin bir karargah ve kendi iinde zgn rgtlenmesi gelimiti.
Kadn kongresinde oluan sistemin ve alnan kararlarn erkenden tm eyaletlere
yansmas ve kendini rgtlemesi gerekiyordu. Ama eitli sorun ve nedenlerden
tr eyaletlere ge yansmt. YAJK kongresinden sonra kadn gc birok
eyalete gnderilmiti. Daha nce kadn gerillalarn bulunmad veya sayca az

olduklar alanlara takviye yaplmt. Bylece btn alanlarda dengeli bir kadn
ordulamas gelitirilmeye alld. Zaten 1994te hemen hemen btn
eyaletlere Botandan kadn gcnn takviyesi yaplmt. 1995te kadn
kongresinden sonra yaplan takviyelerle kadn ordulamasnn rgtleme
sistemi giderek tm eyaletlerde gelime srecine girdi.

Yeni dnem taktik perspektifi

1995 ylnn en nemli siyasal gelimesi nderlik tarafndan yl sonuna doru

atekesin ilan edilmesidir. nderliin ilan ettii atekes hem Trk devletine, hem
de KDPye ynelik gelimiti. KDP ile yaplan grmelerde bar anlamasna
ulalmt. Fakat Trk devleti yine herhangi bir cevap vermemiti. nk Trk
devletinde egemen olan anlay eteci anlayt. Devletin kendisi etelemiti, bu
ynyle bir yant vermesi beklenemezdi.
Trk devleti hemen hemen her bahar srecinde PKKye kar kapsaml bir
harekat gelitirmitir. Trk ordusunun 1996 baharnda Erzurum eyaletinde
gelitirdii operasyon baz kayplara yol amtr. Yine Amed eyaletine kapsaml
bir ynelim gerekletirmiti. Bu operasyonlarda ehit Remzi alannda dmann
konumland Karat tepesine ynelik yksek bir saldr ruhuyla yaplan eylemde
50ye yakn silah kaldrlmt. Fakat operasyonun devamnda Amed eyalet
komutan Cemal arkadan da iinde bulunduu yz elli civarnda arkadan
ehadeti yaanmtr. Botan eyaletine dnk de baz ynelimler yaplm,
atmalar yaanmtr. Ksaca atekese ramen Trk ordusu operasyonlara ara
vermemitir. Trk devleti bu operasyonlarla atekese hibir biimde
uymayacan ortaya koymutur.
1996 ilkbaharnda nisan sonlarna gelindiinde srecin karakteri bu temelde
belirginlemiti. Fakat komuta kademesinde nasl bir mcadele konsepti ve
hangi taktik yaklamn esas alnmas gerektii konusunda bir netsizlik
yaanmaktayd. nk kongrenin izdii ereve pratie uygulanmamt. Bu
erevenin pratikte sonu alma noktas da tartmal hale gelmiti. Pratik
perspektifin yaanan gerekle rtmeyen yanlarn fazlasyla aa karmt.
Sava taktiinin yeni erevesi nasl olmal? gibi konularda belli bir tartma
yaanmaktayd ve herkeste bir bekleyi yaanyordu.
Nisan aynda nderlik, benim ana karargaha doru hemen hareket etmem
gerektii ynnde bir talimat verdi. Bunun zerine ana karargaha doru hareket
ettim. Zapa ulanca nderliin ayn anda Zagros eyaletinden Nasr da arm
olduunu rendim. Anakarargahn ynetimi olan Fuat arkada bizi karlad.
Karasu arkada da hazrd. Zeki unsuru hazr deildi. nderlik, 27 Nisan 1996
tarihinde telefonla bizimle konutu. lk nce taktie ilikin sorular sordu ve
younlat ereveyi bizlere aktard. nderliin sava taktiine ilikin
gelitirdii ereve yeni bir taktik alma dayanyordu. Burada ilgin olan,
anakarargahn askeri komutan olan Zeki de alandayd ama nderlik onu

armamt. nk sadece taktik konular tartmak istedii kiileri telefona

armt. nderliin yeni sunduu perspektif o zamana kadar yrtlen sava
tarzndan farklyd. ngrd ve uygulanmasn istedii taktik, araziye dayal
sava taktiiydi. Dmann alan hakimiyeti taktiine kar, gerillann araziye
dayal sava taktii oluyordu.
Somutlatrrsak; arazinin derinliini kullanma, arazi tekniini gelitirme zerine
kurulu bir taktik sistemdi. Gelien ordu tekniine kar gerillann da araziyi
kullanmasn ngren, bu temelde arazinin ilenmesi, mevzilenmesi ve
pusulanmasn iermekteydi. Adeta arazinin insandan maynlanmasn ngren
bir taktik tarzd. Gerillann karakollar zerine gidip mayna basacana, yine
tehlikeli sabit hedeflere yneleceine, dman zerine ekerek tuzaa
drmeyi esas alan bir gerilla sava yntemiydi.
nderlik, ana karargahta kalmamz, bu temelde askeri konsey toplantsnn
yaplmasn ve taktik zerinde tartarak derinlememiz gerektiini belirtti. Son
alarak da, Sun Tzunun Sava Sanat adl kitabn yeni okuduunu, askeri
anlaymzla ok rttn, daha nce yapt zmlemelerle akan bir
perspektif sunduunu syleyerek, toplantda bu kitab sayfa sayfa okumamz
gerektiini vurgulad. nderlik, ok ilgintir, daha nce okumamama ramen
biz de benzer eyler sylemiiz. Bu kitabn tm komuta kademesi tarafndan
zmsenmesi gerekir dedi. nderliin perspektifleri ekseninde I. Askeri Konsey
Toplants Zapta Cudi Tepesinde balad. Sun Tzunun sava sanat adl kitab
Askeri Konsey Toplantsnda olduu gibi okundu. Toplantda Zap alan bata
olmak zere, btn eyaletlerin pratikleri deerlendirildi. Askeri Konsey, lke
pratii zerine geni deerlendirmeler yapt (Askeri Konsey o ana kadar ilevsel
klnan bir kurum deildi, belli bal komutanlarn bir araya gelmesinden oluan
bu kurum ilk toplantsn yapm oluyordu).
En olumsuz pratik Zapta gelimi olmasna ramen toplantda bu pratik aa
vurulmamaya alld. Hatta kadro yapsnn eletirisi yapld Biz burada yapy
eitmeye, taktik retmeye almz ama bazlar merkezi tarttryor, merkeze
dil uzatyor denilerek, komuta yaps bastrlmak istendi. Bu tartma
yntemiyle sonu alnmayaca, komuta yapsnn kendisini ifade etmesinin en
doal hakk olduu, bastrmann rgt yaklam olmad hususlarnda
tartmalar geliince, bastrma anlay etkisiz klnd. Bylece Zap pratii
tartmaya alarak gelien eletirilerle yanl tarz mahkum edildi. nk Askeri
Konsey Toplantsna komuta yapsndan da bir hayli bayan ve erkek arkadalar
katlm salamlard. nderlik toplanty bir nevi komutay eitme toplantsna
dntrd. Yaklak 100 civarnda bir katlm bileimi vard. nderlik kendi
sahasnda eittii gcn de alana yetimesi ve toplantnn son blmne
katlmas iin toplantnn uzatlmasn istedi. Gelecek komuta gc nderlik
perspektiflerini de beraberlerinde getirecekti. Toplant bu yzden uzatlmt.
Uzatlnca da daha geni tartma olana dodu. Bylece nderlik sahasndan
gelenler de toplantya yetiti. Gelen grubun nderliin perspektiflerini
aktarmasyla bir dzenlemeye gidildi.
Toplantda nderliin ngrd araziye dayal sava taktii tm ynleriyle
tartld ve zaman geirmeden uygulamaya konulmas konusunda karar
birliine ulald. Trk devleti zaten atekese uymuyor, srekli operasyon

dzenliyordu. Ortaya kan taktik tarzn uygulanmas temelinde dzenlemeler

yapld. Artk gerilla ok hzl bir saldr tarzyla deil, alan tutarak ve arazide
derinleerek, mcadeleyi gelitirme perspektifiyle hareket edecekti.
Dzenlemeler yaplmadan nce toplant esnasnda bir takm tartmalar geliti.
zellikle Zeki toplantda kendisinin gndemletirildii, haksz eletirilere
urad gibi eyleri nderlie aktard. Bizler de ana tartma hakknda gr
bildirdik. nderlik cevap vererek, Zekiye ne yapmak istediini sordu, ciddi
eletiri ve uyarlar yapt. Yine arkadalar bu yaklam zerine deerlendirmeler
yaptlar. Yani toplantda rgt ii sorunlar da ok ynl bir biimde tartld.
Tartmalar uzun srd. nderlik hemen her kadroyla be-on dakika konutu,
gr ald ve perspektif sundu.
Tarih 6 Mays 1996yd. nderlik toplant gcyle telefonda konuurken, bir ara
konumaya bir dakika diyerek, biraz ara verdi. Bir eyler olduunu hissettik.
Fakat nderlik bir ey sylemeden bir dakika kadar sonra kald yerden
konumasna devam etti. Meer o zaman nderlie suikast amal okulda bomba
patlatlmt. Ama nderlik okulda deil, evde bizimle konuuyordu. Fakat okul
ile ev birbirine ok uzak deildi. Bomba sesi eve de gelmi, nderlik de bunun
zerine konumaya ara verip, oradaki arkadalara, herhalde okula saldr
yapld, gidin bakn, haber getirin diyerek gelip konumasna devam etmiti.
Tabii bizlere hibir ey sylemedi.
Bilindii gibi esas olarak saldr nderlie dnk yaplan bir saldryd. nderlik
bizimle konumaya balaynca -ki 34 saat sren bir konumayd- dman
telefonu dinleyip, nderliin okulda olduunu dnerek, okula dnk
bombalama saldrs yapmt. Suikastn zaman ok dikkat ekicidir. Sava
komutasnda tkanmann alabildiine gelitirildii, eteciliin kendisini rgt
ortamna srarla dayatt ve buna kar askeri konsey toplantsnn yapld bir
dnemde nderlie bombal suikast yaplmak istenmesi tesadf deildir. Sanki
teden beri uygulanan bir projenin yeni bir aamaya tarlmas gibi bir durum
aa kmt. zellikle Zeki denilen unsurun durumu olduka tartma
konusuydu. Tam da byle bir ortamda nderliin hedeflenmesi elbette ki dikkat
ekicidir. Bu anlamda Trk devletinin Zeki zerinden uygulam olduu bir
konseptin devam olarak gelitirilmi olma ihtimali artm oluyordu.
Bu konuma toplant ortalarndayd. Daha sonra toplant bitince nderlik yeni
bir dzenleme erevesini sundu. Bizlerin grne de bavurdu, tek tek
herkesle konutu. Bu dzenlemede nderlik daha fazla aa kmas ve
netlemesi iin Zekiyi Botana gnderdi. Zekinin Botanda savaamayaca, gc
yrtemeyecei az ok tahmin ediliyordu. Fakat Botan gcn bozmas da ok
zordu. Bunun iin aa karlmak zere en uygun yer Botan eyaleti olarak
grld. Belki taktik sreci biraz tkatrd ama Botan yapsn ok fazla
etkileyemezdi. nderlik, Botan yaps ve komutasnn niteliini az ok biliyordu.
Zekiden kolay kolay etkilenmeyecek belli bir dzeyi olan bir yapyd. Dolaysyla
Botana dzenlendi, ben de Zapa dzenlendim. Yani bir nevi yer deitirdik.
Zapta glerin dzenlemeleri yapldktan sonra geriye iki tabur kalmt. Bu
taburlardan birini Kazm arkada, dierini de Dr. Bahoz arkada komuta
ediyordu. Taburlarla toplant yapmaya baladk. Her taburla yaplan toplant iki
gn srd. Bu toplant sreci bitmeden Zapa ynelik bir operasyon yapld.

Operasyonu genelkurmay ikinci bakan evik Birin koordine ettiini anladk.

Operasyona kar glerimizi Cudi tepesinde kendim koordine ediyordum.
Yanmda Harun (Hseyin zbey) arkada vard. Trk ordusu teknik desteinde
youn bir gle operasyona kmasna ramen, bir trl Zapa giremedi. nk
gerilla hemen araziyi tutma taktiine dayal bir mevzilenme gerekletirmiti.
st ste yapt hamlelerle alana girme frsat yakalayamad. Trk ordusu gerilla
direniini bir trl kramad. nk alann en stratejik noktalarndan biri olan
ikefta Birindaray drememiti. ikefta Birindara drlmeyince araziye
girmeleri mmkn olmayacakt. Gerillann uygulad araziye dayal sava
taktiinin ilk sonucu oldu ve Trk ordusunun Zapa girmesine izin verilmedi.
stelik darbe de vurulmutu. Sonuta Trk ordusu operasyon gcn geri
ekmek zorunda kald.
Operasyon sonrasnda yapyla toplantlar yapmaya devam ettim. O zaman
yanmda Rza arkada da vard. Giderek toplantlarda Zekinin Zap pratiinde
yaratt tahribatlarn ok boyutlu olduu grld. Zekinin davranlar, gce,
komutaya, partiye ve savaa yaklam hi drst gzkmyordu. Ortaya kan
sonu, Zeki unsurunun pratiinin bireysel, kariyerist ya da sekter davran
biimlerinden ziyade, ykmaya, drmeye dnk bir yaklam olduuydu.
Yapdan arkadalarn aktardklarndan ortaya kan sonu aka yleydi: Zeki
gerillay kararszlatrmaya dnk epey aba harcamt. Edinilen izlenim
yrtlen uygulamalarn bir eit tasfiyecilik olduuna dair phe brakmyordu.
Sradan bir davran bozukluu ya da yaklam yanllndan ziyade, gelitirilen
bir tr tasfiyecilikti. Zeki bu tarz olduu gibi Botan eyaletine de uygulasayd
sonular ok ar olabilirdi. Zap direkt bir sava cephesi deil, biraz da geri
cephe gibiydi. Bu nedenle belki sava sreci zerinde ok belirleyici bir etki
yaratmam olabilirdi. Ama Botan eyaleti n cephedir, bu biimde tahrip edici bir
tarz uygulanrsa alan kertebilirdi. Bu tarz genelde tehlikelidir, ama Botan
eyaleti iin ok daha tehlikeli bir durum dourabilirdi.
Toplantlar serisinde edinilen izlenimin sonular zaman kaybedilmeden
nderlie aktarld. Daha sonra sonularn Zekiye de aktarlmas kararlatrld.
Aktarmn Fuat arkada tarafndan yaplmas uygun grld. nk hem onun,
hem bizim dnemimizde Fuat arkada ynetimdi. Bunun zerine Fuat arkada
toplant sonularn cihazdan Zekiye aktard. Aktarm yaplr yaplmaz hemen
bu bana yaplm bir komplodur biiminde cevaplar verdi. Fakat Fuat arkada
gerekli hususlar aktard.
nderlie aktarmdan sonra nderlik, Zaptan gelen arkadalarla konumu ve
raporlar incelemiti. 4-5 gn sonra ben Metinadayken nderlik tarafndan
acilen Zap karargahndaki telefon bana arldm talimat verildi. Yapmakta
olduum toplanty hzla bitirerek Zap alanna getiimizde nderlik Zekinin
durumunun ciddi olduunu, derhal mdahale edilmesi gerektii talimatn bizzat
verdi. nderlik, zaten 1993 ylndan beri onu izliyoruz. O zamandan beri
gelitirdii pratik daha ok incelenmesi gereken bir pratiktir. Zapta yaratt
tahribatlarn boyutlar sradan deildir. Sizin yaptnz tespitler dorudur, bu
nedenle grevden alnarak, hemen soruturmaya alnmaldr. Ayn biimde
onunla birlikte ayn ynetimde yer alm ve pratiine ortak olup ses karmam
olan Fuat arkada, karargah ynetiminden Kazm arkada ve Neval de ak

soruturma srecine dahil edilmelidir diye perspektif vermiti. Ksacas

nderlik, Zeki nclnde gelitirilen tasfiye giriiminin yaratt tahribatlar
nedeniyle bir soruturma almas ynnde talimat vermiti.
Dzenlemenin zerinden iki ay gemi olmasna ramen Zeki Haftaninde
oyalanmt. Bu nedenle ieriye ge gitmiti. Ancak talimat temelinde ieriye
geti. Fakat oyaland iin tam Cudiye getii gn hakknda soruturma karar
alnd. Nerede olduu sorulunca Cudide olduu belirtildi. Bunun zerine
soruturma haberi kendisine Cudide ulatrld. Herhangi bir olumsuz
davranta bulunmamas iin nderlik sahasnda bulunan Cuma arkada
tarafndan soruturma haberi kendisine aktarld. rkmemesi ve kamamas iin
Botanda kalarak, ak bir soruturmada tutulmas uygun grld. Kendisine
Botanda kal, ak soruturmadasn denildi. Zaten dier arkadalar iin de ak
soruturma vard. Botan ynetiminde olan Ferhann (Hasan Atmaca) grev
alabilecei dnld. Sozdar arkada da ordayd ama Ferhann inisiyatif
alabilecei belirtildi. Hemen sonrasnda daha fazla bilgi akmaya balaynca,
nderlik Zekinin sahaya ekilmesi gerektiine dair yeni bir talimat verdi.
Dmana gitme ihtimaline kar hakkndaki iddialarn sakl tutulmas
gerekiyordu. Bu nedenle Botandan getirilirken salam arkadalar yanna
verilmiti. Farknda olmadan denetim altna alnmt. Bu ekilde Metinaya
getirildi. Yolda tutuklu deildi ama gizli denetim altndayd. Gelir gelmez
soruturmaya alnd, soruturma derinletirildike, tahribatn boyutlar daha iyi
aa kmaya balad. Bunun zerine tutuklu olarak nderlik sahasna
gnderildi.
Zeki, Botanda grevden alndktan sonra, yeni bir dzenleme ihtiyac domutu.
Yeniden bir askeri konsey toplantsn yapma zorunluluu geliti. nderlik
dzenlemeye ilikin yeni bir perspektif vermiti. zellikle Botan eyaleti zerinde
byk bir nemle duruyordu. nk eer Zeki Zapta uygulad tasfiyeci
yaklamlar Botana da tarmsa, durum olduka tehlikelidir demekti. Botann
gerilla mcadelesindeki yeri nemlidir. Botann gsz dmesi tm gerillay
olumsuz etkileyecekti. Bu erevede tekrar Botana gitmem ynnde nderliin
gr temelinde karar alnd. Abbas arkada yeniden anakarargaha gelecekti.
Toplantnn ilgin ynlerinden biri de Ebubekirin durumuydu. Tm komuta
zeletirisini vermiti ve verilen zeletiriler yapnn onayndan gemiti. Ama
Ebubekirin zeletirisi yap tarafndan kabul grmedi. nderlik, dzenlemesinin
yaplmasn istemiti. Bu nedenle zeletirisinin gemesini istiyorduk, ama iki
sefer tekrar edilmesine ramen yap kabul etmiyordu. Toplantya ara vermek
zorunda kaldk. Kendisi zaten sularn kabul ediyordu, fakat yap yine de
onaylamyordu. Daha fazla zeletirisel yaklamas gerektiini syledik, biraz da
biz srar ettik, yap srarmz grnce onaylad. Zor da olsa Ebubekirin
zeletirisini yapnn onayndan geirmeyi baardk ve bu temelde
dzenlemesini yaptk. Dzenlemesi zaten eitim amal nderlik sahasnayd.
Eer onaydan gemeseydi nderlik sahasna dzenlemek uygun olmazd. Bu
nedenle srar ettik. nk nderlik gelebileceini belirtmiti.
nderliin yapt dzenleme zerine tekrar Botana gittim. Zekinin
soruturmada olmasna ramen eyaleti ynetmeye devam etmi olduunu
grdk. Bu durum zerine Ferhan unsuru ve ynetimin dier yeleri de ak
soruturmaya alnd. Soruturmalar uzun srd. zellikle Ferhan ok uzlamac

ve karaktersiz bir tipti. Daha nce Zeki Kuzeyden gelirken kendisine ok

ihtiaml bir hava vermiti. Ferhan o dnemde Gabar sorumlusu durumundayd.
Zeki, bireysel gvenliini halkadan oluturmutu. Birinci halka dar gvenlikti,
sadece bayanlardan oluuyordu. kinci halka bir takmlk yakn gvenlik, nc
halka da ayn sayda geni gvenlikti. Bu gvenlik yanna gelen herkesin zerini
aryor, silahla yanna gidilmesine izin verilmiyordu. Ferhan da V. Kongrede
merkez komite yesi seilmiti. Normalde Zeki de bir merkez komite yesiydi,
baka bir grev durumu yoktu. Zeki Kuzeyden Gabara gelince Ferhan yanna
gidiyor, ama Zekinin gvenlii Ferhann silahn aldktan sonra yanna
gitmesine izin vermiti. Bu durumu biz duyunca sert eletirmitik. Her eyden
nce kendisi iin kk drc bir davrant. Aslnda bizim aramzda byle
bir ey hibir zaman olmamt. Zekinin zel bir uygulamasyd. Bir de kendisini
aalamaya dnk bir davrant. Ferhan buna ramen Zeki soruturma altnda
denetimine girince, yine de Zekiye yaranmak iin her eyi yapabilecek kadar
karaktersiz bir davran sergilemiti. ok uzlamac bir tipti. izgi derdi diye bir
sorunu yoktu. Zekiye kar bu tutarsz tutumundan dolay soruturmaya alnd
ve ka doru alt dzeyde bir grevle Mawaya gnderildi.

Taktik tkankla bir mdahale: Zilan fedai tarz

Bu yln en nemli gelimelerinden biri Zilan arkadan 30 Haziran 1996da

Dersimde gerekletirdii fedai eylemdir. Yeni taktik perspektifin henz tmden
oturtulamad, dolaysyla taktik tkanma srecinin devam ettii bir aamada,
Zilan arkada 30 Haziran tarihinde Dersimde gerekletirdii fedai eylemiyle
harekete nderlik izgisini uygulama mesajn vermi oldu. Adeta taktik
tkanmay amada bir cevap oldu.
Apocu hareket daha batan itibaren fedai ruhla pratik gelitirmitir. Kukusuz
hareketin ilk fedaisi nder Apodur. Eer nder Apo fedaice bir mcadele izgisi
gelitirmemi olsayd, zaten byle bir hareketin oluumuna giriemezdi.
mkanszlklar ierisinde byle bir hareketin kuruluuna teebbs etmek ve
bunu kurmak bal bana bir fedailiktir. Sonrasnda gelien mcadele
srelerinde de ayn ruhla yaklam temelinde mcadele ilerletilmitir.
Diyarbakr zindanlarnda vahete kar devrimci onuru savunmak iin Mazlum
Doanlar, Ferhat Kurtaylar, Kemal Pirler, Hayri Durmular bata olmak zere
yzlerce PKKlinin gelitirdii fedailik insanlk tarihine damga vurmay
baarmtr. Apocu kadrolar zgrlk izgisinin korunmas ve halkn zgrl
iin gzn krpmadan kendini feda edebileceini herkese gstermilerdir.
Sonrasnda bu fedai ruh Agitler ahsnda dada, gerilla mcadelesinde ok
arpc bir biimde pratiklemitir. Agitlerin, Erdallarn, Bedranlarn ve
kahramanca ehit den binlerce kahraman gerillann fedai ruhu ortaya koymas
bunun bir sonucudur.
Ama Zilan arkada PKK fedai ruhunu taktik bir tarza dntrmtr.
Mcadelede yeni bir r amas ve tkankl amasnn anlam budur. Bunun

iin PKKnin kuruluundan itibaren zaten var olan fedai ruh, Zilan arkadan
eylemi ile beraber yeni bir aamaya ulamtr. Bu fedai k, taktik tkankln
yaand yerde bir taktik k olmutur. Daha sonraki yllarda fedai eylem tarz
daha da geliecek, bata uluslararas komplo dnemi olmak zere Krt halknn
kazanmlarn tasfiye etme tutumlarnn arlk kazand her dnemde yeniden
devreye girecektir. Giderek btnsel olarak Krt halk da fedailik ruhunu
kazanarak, gereken yerde tepkisini fedai eylemle ortaya koyacaktr. Fedailik
ruhu zaman ierisinde zel Kuvvetler ahsnda bir sisteme kavumutur. ehit
Zilan, fedailii bir taktie dntrrken, sonrasnda ehit Gulanlarn,
Nemrutlarn ve Sabri Gulo gibi yoldalarn abalar ile taktik k bir sisteme
kavuturulmutur. inde bulunulan dnemde lmszler Taburunun
kurulmas bu zemine dayanmaktadr. zcesi 1996 ylnda gerekleen fedai
eylem, mcadelede ok sistemli ve karakterli yeni bir tarzn gelimesine yol
amtr.
Zilan arkadan eylemi, ayn zamanda nderlii sahiplenme eylemi ve arsdr.
nderlie kar 6 Maysta gerekletirilen saldrya verilmi bir yanttr. Zilan
arkada bu eylemiyle dosta dmana, herkese, nderliimizi fedaice koruruz
mesajn vermitir.

Esir askerlerin braklmas ve

Trk-srail askeri ortaklk antlamas

Bu dnemde yaanan dier nemli bir husus da 1996 ylnda Zapta esir alnan
askerlerin braklmas iin yaplan giriimlerin aa kard pozitif
yaklamdr. Gerillann esir ald 8 askerin serbest braklmas iin Trkiyedeki
insan haklar dernekleri, sivil toplum rgtleri ve milletvekilleri devreye
girmiti. Giriimler ardndan baz kurum temsilcileri ve bir parlamenter,
arabulucu olmak istedikleri ynnde bavuruda bulunmulard. Giriimler
sonunda nsan Haklar Dernei Genel Bakan Akn Birdal, Refah Partisi Van
milletvekili Fettullah Erba, Mazlum-Der Genel Bakan Yardmcs gazetecilerle
birlikte Zapa gelmilerdi. lk gelilerinde askerleri hemen brakma gibi bir
durumun olmayaca, bir sre sonra olabilecei ynnde rgt karar
kendilerine aktarld. Esir askerlerden bazlarnn aileleri de gelmiti. Gelen
aileler esir askerlerle grtrld. Esir askerleri almaya gelen heyet 1 Eyll
Dnya Bar Gn vesilesiyle serbest braklmalarnn uygun olacan belirtti.
Btn srarlarna ramen esirlerin hemen braklmas uygun grlmedi. Daha
sonra tarih belirlendi ve ikinci sefer geldiklerinde esirler gelen heyete teslim
edildi.
Trk devleti bu sre ierisinde baz deiimler yaamt. Refah Partisi iktidara
gelmi, Necmettin Erbakan babakan olmutu. Milli gr temsil etmesine
ramen milli grle ok elien uygulamalar yapm ya da yapmak zorunda
braklan bir kii olmutu. Zira srail ile stratejik askeri ibirlii anlamas

Erbakana imzalatlmtr. nceki hkmetlerin cesaret edemedii byle bir

anlamann Erbakana imzalatlmas olduka dndrcdr. Takkiye midir,
taktik midir, gz boyama mdr, hizmete girme midir, konusu anlalmaz bir
boyut kazanmt. Fakat devletin Erbakana birok ey yaptrd ak ortadayd.
sraille yapt stratejik askeri anlama bunlardan biridir. Ayrca Trk devleti,
1995 yl Kasm aynda ilan ettiimiz tek tarafl atekesi nderliimize 6 Maysta
yapt saldryla bozduu gibi, daha sonra Erbakan-iller dneminde sava daha
da trmandrld. Yine ortaya kan Susurluk olay Erbakan hkmetine
dayanlarak geitirilmek istenildi. Fasa-fiso sz babakan Erbakan tarafndan
o dnem kullanlmt. Erbakann Krt sorununu zme anlay da vard. Fakat
buna ramen btn bunlar da gelimiti.
Gelen heyetle sre zerine baz tartmalar yrtld. Kendileri de mesaj
tarznda baz bilgiler aktardlar. Fettullah Erba, Erbakann bilgisi dahilinde
geldiini ve Refah iktidar dneminde savan trmandrlmak istendiini belirtti.
Bize dnk baz grleri de vard. Krt sorununun zm iin genelde sol
evrelere arlar yaptmz, sola dayandmz, ama siyasal islam evrelerini
dikkate almadmz ve yaplan arlarda siyasal islama da yer verilmesi
gerektiini belirtti. Bu konularda bu politikamzn yanl olduunu hem yaknma
hem de eletiri biiminde bizlere aktard. Bu konuda baz tartmalar yrtld.
Daha sonradan duyduk ki Erbakan bir zm paketi de gndermi. Bunu farkl
evreler araclyla direkt ama nderlie gndermi olduunu biliyoruz.
Federasyona yakn bir zm yntemi ekseninin zerinde duruluyormu. Ayrca
Erbakann eitli zamanlarda zme dnk baz mesajlar gnderdii bilgisi de
vard.
Bir yandan zm paketleri zerinde durulurken, dier yandan srail ile stratejik
askeri ibirlii anlamas imzalamas bir tezatlkt. Fakat unu ok iyi biliyoruz;
srail ile yaplan anlama aslnda ordu ile yaplan bir anlamadr. Bu anlama
deiik hkmetler de olsa, ordu ile yaplm bir anlama olduu iin srekli
devam etmektedir. srailin buradaki esas amac, Krt sorununda zmszlk
politikasn desteklemektir. nk Krt sorununda zmszlk srailin iine
gelmektedir. Trkiyenin Krtlerle atma halinde olduu srete, srekli srail
ve Amerikaya ihtyac olur. Dolaysyla srail ile dostluk politikasn esas almak
zorunda kalr. Bu nedenle zmszlk politikasnn derinlemesi iin Trkiye
ile stratejik askeri ittifak yaplmtr. mzalanan anlamann PKK kart olduu
bilinmektedir. Anlama sonucunda srail iki nemli noktada Trk devletine
byk katklar yapmtr. Birincisi, 50 adet gdml fze vermesidir. Trk
devleti bunlar 1996-97 knda bize kar kullanmt. kinci olarak da, Trk
pilotlarn eitmi olmasdr. O zamana kadar Trk pilotlar vuruta pek etkili
deillerdi. zellikle kobra helikopteri etkili kullanlamyordu. srailin Trk
pilotlarn eitmesinden sonra, profesyonelleme gelimiti. Hatta biz, srail
pilotlarnn gerillaya kar yaplan bombardmanda grev aldklarn biliyoruz.
Baz hava operasyonlar srecinde pilotlarn kendi aralarnda yaptklar
diyaloglardan bu tespit edilmitir. srailli pilotlarn bombardman srasnda
eitli taktikler zerine Trk pilotlarn eittikleri ve bunu bizzat pratikte
uygulayarak gsterdikleri tarafmzdan bilinmektedir.
Ayrca Trk devleti, sraile dayanarak, ordusunu modernize etmiti. Yine zel
kuvvetlerini biraz gelitirmeye balamt. Mesela bu dneme kadar Trk

ordusunda suikast tarz fazla gelikin deildi. Bundan sonra operasyonlarda

karnasl suikast timleri oluturuldu.

1996da eyaletlerin yeni taktie yaklam

ve boa karc tasfiyecilik

Bir yandan siyasal dzeyde baz nemli gelimeler yaanrken, dier yandan
tasfiye giriimleri de devam etmiti. Zekinin tasfiyeci abalar, iki aylk sre
ierisinde Botan eyaletini tahrip noktasna getirmiti. Botanda k hazrln
yaptrtmayarak, k srecinde btn gleri zorunlu Gneye ekmenin planlar
yaplmt. Elde ne kadar erzak ve hazrlk varsa hepsini tketerek gc kta
krlmaya uratma ya da zorunlu Gneye ekme, politikasnn esas olmutur.
Botana vardmzda grdmz ilk gerek buydu. Bestler ve Beytebap
alanndaki gleri Hezil aynn zerindeki Mehr kynde toplantya ardk.
Fakat halen Zeki dnemindeki sistem geerli olduu iin toplantya arlan
gler cihaz yoluyla arlmlard. Dman cihazdan m haber ald, yoksa baka
biimde mi haber ald bilemiyoruz ama bizim orada toplant yaptmz
anlamt. Bu nedenle toplant glerini ve zel olarak da ynetimi imha etmek
iin hem alana dnk kapsaml bir operasyon dzenlemi, hem de byk bir para
dl karlnda eteleri szma kuvveti olarak iimize szdrarak sonu almak
istemilerdi. zel olarak vurulmam karlnda etelere ok byk dller
konulup szma olarak saldrtlmt. Trk ordu gleri tepelerden kuatma
gerekletirmiti. Korucu eteler vadiden szma tarznda gelmilerdi. Kaldmz
yer Hezil suyunun kenaryd. Vadi iindeydik. Aalar ve su sesinden dolay
szma yapanlar fark edemedik. Ama tepelerde atma balad ve hzla
glerimizi tepelere kardk. Kaplanda, Gr Rtde ve aibekir hatlarnda
atma balad. Bu arada vadi ierisinde bulunduumuz yere szma yapmlard.
Fakat biz fark edememitik. stmzdeki tepede bulunan ehit Plng arkada
(1998de Gevan Kanisipi alannda ehit dt) cihazla bize haber verdiinde i
ie olduumuzu grdk. Daha nceden mermi sesi gelmiti fakat atmadaki
uaksavar mermilerinin gelip, stmzde patlad sanld. Meer eteler iimize
girmi fakat aalardan dolay biz fark edememitik. Noktann ilk giriinde kk
bir maara vard. Bu maarada Garzan eyaletinden Botana kadar srt ve katrla
tanarak getirilen yaral arkadamz vard, onlar ehit etmilerdi. Ancak biz
fark ettikten sonra mdahale ettik ve saldr pskrtld. Artk akama kadar
onlar kendilerini kurtarmaya altlar. nk glerimizin ortasna girmilerdi.
Akama kadar sren atmada baz kayplar oldu ama glerimizden kaynakl
baz hatalar sonucu kuatmamzdan kurtuldular.
Sonuta alana yaplan mdahale temelinde hem soruturma balatld, hem de
hzla k hazrlklar yrtld. Bir ksm eylemsellikler de planlanarak eyalet
almalarna eki dzen verilmeye alld. Bu dnemde Adil arkada Haftanin
sorumlusuydu. Bize nemli katklar olduu gibi eyaletin esas eylemsel kn

kendisi hazrlad. Eylem, Cudi gleriyle birlikte Kirya Re taburunu kuatmak,

darbe vurmak suretiyle askeri gleri araziye ekmekti. ok kapsaml bir
eylemdi. Bu eylem bir hafta boyunca srd, ciddi atmalar yaand. Sonu alc
yn fazlayd. Beytebap ve Gabar alannda da baz eylemsel almalar
olmutu ama sezon zaten sona ermiti. Baka etkili bir eylemsel sre
gelitirilmedi. Bizim amzdan yl genelde dzenleme, tahribatlar giderme ve
taktik zerine younlama ile geti.
Bu dnemde en avantajl eyalet Zarostu. nk geri cephesi gney hatlaryd ve
herhangi bir sorun yoktu. Yl, temel hedeflere deil snr hattndaki korucu
kylerine ynelmekle geirdiler. Gelitirilen szm ona korucu kylerini vurma
taktiiydi. Ak ki bu eylemlerin olumlu bir yan yoktu, ortada doru bir taktik de
yoktu. Bu biimde snrdaki Gerdiya airetine mensup korucularn vurulmas
yanl bir hedef tespitidir. Bu nedenle Zagros eyaletinin eylemsel sreci boa
kt. Direkt devlet gleriyle arpacana korucu kylerini hedeflemesi doru
deildi. Bilinen klasik taktikte srar ve yapyla ilgilenmeme Zagros eyaletinin
temel handikabyd. En kapsaml eylem plan hazrlanrken bile, eylem komutan
olan Botan unsuru zamann gazete okuma vb bo ilerle geirmekteydi.
Duyarszlk ve pervaszlk had safhaya km, gc savaa motive etme grevi
yerine getirilmemiti. Bunun zerine Zagros eyalet komutan olan Botan, 1996
knda Zapta yaplan merkezi bir toplantda grevden alnd. Daha dorusu
nderlik tarafndan hem grevden alnd, hem de ordudan atlarak Soran
alanndaki cephe faaliyetlerine gnderildi. Abbas arkada daha sonra Zagros
eyalet komutan olarak atand.
Bu dnemde iki yldan fazla nderliin yannda kalan ok deerli bir komutan
olan Felat arkada (Mehmet zaydn) nderlik tarafndan Mardine mdahale
olarak gnderildi. Mardin zaten Serhat unsuru elinde adeta bitmenin eiindeydi.
Felat arkadala beraber ok gl ve nitelikli, Mardin koullarnda mcadele
yrtebilecek bir takmlk g hazrladk. Kendisiyle birlikte gidenlerin banda
eyalet yrtmesinde yer almak zere dzenlenen ehit Mervan Mardin arkada
ve ehit Bahoz Trbesipi arkadalar vard. ok gl bir ynetim ekibiydi. Bu iki
arkada daha nce Mardin eyaletinde kalm, blge ynetimlerinde yer alm,
1994 dnemindeki dzenlemeler srecinde Botana gelerek, Botandaki pratik
srete olduka tecrbeler kazanm, savakan, gz pek arkadalard. Mardine
st dzeyde bir mdahale ynetimi olarak giden Felat, Mervan ve Bahoz
arkadalar ok talihsiz bir biimde nderliin uluslararas komplocu gler
tarafndan youn takibe alnp esir edildii srete Bagok alannda pe pee
girdikleri atmada toplam 29 arkadala ehit dmlerdi. Felat arkada ve
beraberindeki ekip tamamen Botan eyaletinde hazrlanp hareket etmilerdi.
nk o zamana kadar Mardin eyaleti srekli Botan eyaletinin kk kardei
gibiydi. Her zaman Mardin eyaletinin kadro ihtiyac Botandan karlanmaktayd.
Hatta arkadalarn gidiinden sonra alan canlandrmak iin Botandan hareketli
bir birlik Xebat Derik ve Dijwar rnak arkadalarn sorumluluunda giderek
Mardinde Savur basknna kadar uzanan bir eylemsellii gelitirmilerdi. Felat
arkadalarn eyalete gidii yeni bir canlanma ve yenilenme yaratt. Eyaletin
yeniden kendi kendini rgtleme sreci balad.
Bu dnemde Zilan arkadan fedai eylemi temelinde Dersim ve Karadenizdeki
glerde belli bir canlanma gelimiti. Yine Amanoslarda bir hareketlilik sz

konusuydu. nderliin, gerillann Trkiye sahasna tarlmas perspektifi

sonucu glerimiz Karadeniz bata olmak zere Akdeniz ve Egeye kadar alm
yapmtr. Bu alm almalarnda deerli komutan Sar brahim arkadan
(Ramazan Topta) srar, emei belirleyici nemdedir. Trkiye sahasnn
gerillaya almasnda nc dzeyde rol oynayan arkadalardan biri olmutur.
Yine bu sahalarn almasnda eyalet komutan dzeyinde grev alan ve daha
sonra ayr ayr zamanlarda ehit den Ayhan ve Rohat arkadalarn da byk
emei olmutur.
Ayn dnemde Amede yeniden Dr. Sleyman, Garzana ise Nasr, Erzuruma
Kk Zeki, Serhata da Berxwedan dzenlenmiti. Aslnda bu dzenlemelerin
hibirisi ok sonu alc olmad. Bunun nedenleri vard. nderlik sahasnda
1996nn banda gelien devrede yaanan gelimelerle ilgilidir. Bu devre iyi
aratrlp incelenirse, nderlik sahasnda olmalarna ramen nderlik izgisinin
nasl deforme edilecei konusu zerine orada tartmlardr. Aslnda
denilebilinir ki tasfiyeciliin temeli ruhsal dzeyde burada Botan, Dr. Sleyman,
Kk Zeki, Helin vb kiiler tarafndan atld. zellikle devrenin boa karlmas
ve ikiyzl bir biimde izgi kart yaam tarzyla her trl ahbap avuuluu
ve yaam biimini gizli bir biimde burada konuup tartmlard. Anlay
dzeyinde gayr resmi tm sohbetlerde ilenen tasfiyecilikle, daha sonra herkes
gittii alanda nderlik izgisini deil, kendi aralarnda konutuklar tasfiyeci
izgiyi esas almtr.
1996da nderliin araziye dayal taktik alm perspektifi ok nemliydi. Bu,
beraberinde ciddi gelimeler yaratabilirdi. Ancak bu taktik perspektif temelinde
eitilen ve sonradan tm lkede nemli dzeylerde grevlendirme ve
dzenlemeleri yaplan bu kiilerin dnem taktiini deil, tasfiyecilii
dayatmalaryla nderliin 1996daki btn hazrlklar boa karlmt. Bu
grubun gittii eyaletlerde yaratt tahribatlar 1997nin de silik gemesine yol
aan en nemli etkendir. 1996 yl sonunda bata Botan kiilii olmak zere,
dierleri de 1997 yl ierisinde tasfiyeci pratiklerinden dolay grevlerinden
alndlar. nk verdikleri tahribatlarla 1996 ylnda yaplmas gereken
hazrlklar ve 1997 hamlesini boa karmlardr. Byle olunca 1996 yl,
genelde etkili olmayan bir yl olarak pratikleti.
Ayn yln k aylarnda araziye dayal sava taktiinin komutaya zmsetilmesi
iin, Gabarda bir taktik devre eitimi balatld. Orta komuta kademesinden 40a
yakn bir sayyla yaklak iki aylk bir eitim yapld. ki ay boyunca taktik
zerine younlald. ncesinde de Mahsum Korkmaz Akademisinin Botan
ubesi gibi faaliyet yrten bir yaplanma oluumu vard. Gelitirilen eitim
devresi bunun devamyd. 1993-94 ve 1995 yllarnda Mahsum Korkmaz
Akademisinin Botan ubesi eitsel faaliyetlerini srdrmt. Dman k
ortasnda gelitirdii bir operasyonla eitim devresini boa karmak istemiti.
Operasyonda Drev tepesinde kan atmada Berivan isminde sava bir
bayan arkada ehit dmt. Bunun zerine devre bir hafta ara vermek
zorunda kalmt. Eitsel faaliyet ksmen de olsa araziye dayal taktiin sonu
almasnda nemli bir ilev grd. Eitimin bitiminden sonra eyalet konferans da
gerekletirilerek, araziye dayal sava taktii zerine detayl bir planlama
yapld. Bu taktik tarz yl boyunca Botanda nemli oranda uyguland ve ok ciddi
sonular ortaya kard. Grld ki, eer genelde daha kararl bir biimde

uygulanm olsayd, Trk ordusunu fel edecek yeni bir taktik alm ortaya
karabilecek gelimeler yaratabilirdi. Bu taktik tarzn Botanda ksmi
uygulanmasyla 1997 ylnda arazinin denetimi tekrar gerillaya geti. Ve bu da
eyaletin yeniden toparlanmasn, baz gelimeleri yaamasn beraberinde
getirdi. Dman, gerillann kendisini araziye ekerek tuzaa drme taktiini
uyguladn anlaynca, artk araziye rahat deil, korkuyla ve ekinerek girmek
durumunda kald. Bylece araziye kmaktan rkmeye balad. Herhangi bir
yerde gerilla grntsn yakalasa bile belki tuzaktr mantyla deerlendirip
artk araziye kamaz oldu. Bu yzden arazi denetimi tekrar gl bir biimde
gerillaya geti.

Ambargoya kar doal kaynaklara ynelme

Bu yllarda Botan alan halktan arndrlmt. Gerilla iin ciddi erzak sorunu
vard ve kolay kolay zlmeyecee benziyordu. Birok alternatif zerinde
younlald. Mesela eker randan getiriliyordu. Ama ihtiyac karlamaktan ok
uzakt. Bunun zerine baz teoriler gelitirildi. Dnya tarihinde yaanan byk
sava seferlerinde erzak sorunu nasl zlm diye eitli aratrmalar yaptk.
Yine kervanclar tarihi incelendi. Ulalan sonu; an koullar ve ihtiyalar
farkl olsa bile, eski dnemlerde kervanclarn rgtlenmesine benzer bir
rgtlenme oluturma zerinde karar klnd. Be-alt gnlk mesafelerden
kervanlarla Botana erzak getirilecekti.
Bilindii zere Persler dneminde yars Medlerden, yars Perslerden oluan
20.000 kiilik lmszler ordusunun tm erzak her gn dzenli olarak randan
gnderiliyormu. Perslerin lmszler kuvvetleri ktklar seferlerde, baka
yerin yemeklerini yemezlermi. Bu ordunun yemei gittii her yerde arkasndan
gnderiliyormu. Tam olarak byle olmasa bile tarihte bu tr rneklerin
yaand anlalyor. Yani ok uzak yerlerden kervanlarla erzak tand
kesindir. O zaman neden imdi ayn biimde kervan rgtlemeyelim, diye
zerinde younlatk. Bu temelde kervanlarn oluturulmasna arlk verildi.
Grevlendirmeler yapldktan sonra bu kez kervanlar oluturmak iin hayvan
bulma sknts yaanmaya baland. Tm Botan alannda her tarafa bakld. Alan
boaltld ve az sayda ete ky kald iin yk hayvan, zellikle katr bulmak
olduka zordu. nk eyalet snrlar ierisinde fazla yoktu. Gney Krdistanda
aratrma yrtld ve ihtiyac karlayacak say bulunamad. Sadece Siirt-Eruh
hattndaki ovada bulunan Miare ovasnda yurtsever ailelerin baz katrlar
vard. Ama Trk devleti dnyada yeniden bir ilke imza atarak, katrlara plaka
takmt. Plaka denilen kzgn demirle yaplan dalamayla katrlara numaralar
vurulmutu. Bu katrlar bir yerde yakalansa ya da grlse kimin zerine kaytl
olduu bilinecekti ve sahibine yaam haram edilecekti. Kyller de bu korkudan
dolay, hem katrlarn kimseye vermiyorlard, hem de drt kat para bile versen
satmaya yanamyorlard.

Trk devleti bir ara yerleim yerleri ve yaylalara at ve katr operasyonu

karmt. Kyller yaz aylarnda glenmeleri iin at ve taylar yaylalara
brakyorlard. Bazen gerilla gleri yaylalara braklm bu atlar yakalayp,
birka sefer erzak tayabiliyordu. Trk ordusu gerillann atlar erzak tamada
kullanmamas iin yaylalarda bir operasyon kard. Faraine yakn bir yer olan
Serhesn yaknlarnda bir gn, Bolu komando tugay operasyona kt. Gerillaya
yneliktir diye hemen tedbirler aldk. Glerimizin bulunduu alana girselerdi
atma kard, vurulurlard. nk iyi tedbirler alnmt. O esnada dman
cihazlarn da dinliyorduk. Bir ara, yerlerini tespit ettik diye operasyon
koordinesine bir tekmil verildi. Bunun zerine glerin mevzilendii yer tekrar
gzden geirildi ama gerillann yerini tespit etmeleri pek mmkn
grnmyordu. Telsizde youn bir grme trafii vard. Ayr noktalardan
tekmiller veriliyordu. Bir kol, nlerini kestik, tane vurduk diye tekmil
verirken, dier kol, benden ktlar, sana doru geliyorlar diye baka bir kolu
harekete geiriyordu. , be derken, on ayr operasyon kolundan ayr ayr
tekmiller veriliyordu. lk bata ne olduunu ok merak ettik, bizden habersiz
baka bir gcmzn oraya gelmi olabileceini dndk. Byk bir heyecanla
cihazlar dinleyerek, drbnlerle izleyerek anlamaya altk. Bir sre sonra at ve
taylara kar operasyon yaptklarn anladk. Meer at ve taylara birok noktada
pusu kurarak vuruyorlarm. Anladk ki Bolu tugaynn atlara kar zel bir
operasyonuymu.
Farain o zaman boaltlmt. Farain kyllerinden bazlar koruculuu kabul
etmesine ramen srekli devlet basklarna maruz kalyorlard. Korucu
olmulard, ama gidip devlete tekmil veremiyorlard. Tekmillerini telsizle
veriyorlard. Karakol komutanlar cihazdan srekli onlar yanna aryordu
ama korucular korktuklar iin gitmiyorlard. ok ilgin bir durum ortaya
kmt; hem devletin silahn tayorlard, hem de korktuklar iin devletin,
askerin yanna gidemiyorlard. Sonunda devletten kaarak, Vana gittiler. z
yurtsever olan bir evreydi. Bazlar araclyla da silahlarn devlete
gnderdiler. Devlet ise tm Farain kylerini yakarak, alma peindeydi. Bunun
iin Bolu tugay, atlarna kar operasyon dzenlemiti.
Trk devleti katr ve atlara kar youn tedbir alnca, kervan oluturmada zorluk
ekiliyordu. Bu sefer katrlar randan satn alnmaya baland. Ama orada
ihtiyac karlayacak kadar katr bulunamad. Garzandan katr ihtiyacnn temin
edilebilecei ynnde haber alnnca, katrlar satn almak iin iki takm
grevlendirildi. Katrlar ete kylerinden satn alnacakt. Bunun dnda ete
blgelerine iki ayr koldan gerillalar katr avclna karld. Tm abalara
ramen bir trl ihtiyac karlayacak dzeyde kervan oluturacak hayvan
saysna ulamak mmkn olmuyordu. Boaltlm, insansz blgeye
dntrlm Botanda binlerce gerillaya erzak temin etmek dnyann en zor
ilerinden biri haline gelmiti. Kervan rgtlemesinde hem zorluklar fazlayd,
hem de srekli yetersizlikler yaanyordu. Bunun iin farkl araylarmz da
vard. Glerimizin al nedeniyle direnii zayflatmak kabul edilemezdi. En son
kurt-gerilla teorisini gelitirdik, gerilla kurttur, kurt hibir koulda a kalmaz,
bir biimde kendini doyurur, gerekirse hi ekmek yemez et yer, ama a kalmaz
diyerek gc buna motive etmeye baladk.

Bir gn radyodan illerin Van valisini ok vdn ve Krdistandaki dier

valilere rnek gsterdiini dinledim. unu sylyordu, tm valiler gitsin baksn,
Van valisi ne yapmsa, onlar da aynsn illerinde yapsnlar. Biz de biraz
aratrmaya baladk. nk Van valisinin, illerden vg alabilecek kadar nasl
bir baar saladn merak etmeye balamtk. Aratrma sonucunda Van
valisinin Ziraat bankasndan kredi yoluyla her eve 300 ile 600 aras koyun
verdiini rendik. Daha dorusu devlet korucularla ortaklk kurmutu. nk
tm kyler boaltld iin, sadece korucu kyleri kalmt. Onlar da hem orada
kalmay riskli buluyorlard, hem de maa az gryorlard. Korucu maa yannda
her eve bir sr verilince, korucu evreleri iin daha ekici gelmi ve kimse silah
brakp ehre gitmemiti. Bylece Yezdinan, Alan vb airetler kendi airet
reislerinin nclnde eteleerek, alan tutuyorlad. Ancak koyunlarn
otlatmak iin de srekli 25-30 svari ete gvenlik halinde dolayordu. Detalan
denilen yaylada binlerce koyun bir arada yaylyordu. Bunun zerine kurtgerilla teorisini ve sadece et ile beslenme yaklamn gelitirmeye baladk.
nk etelerin devletle ortaklaa koyunlar vard; o koyunlar alr, erzak yerine
kullanrz, dedik ve yle yapmaya baladk.
Tansu illerin radyo konumasyla daha fazla dikkati zerine eken koyun
meselesi giderek Botan glerinin temel ve tek beslenme maddesi haline geldi.
Zaten baka bir zm bulmak da ok zordu. nk binlerce gerillay ok
uzaklardan getirilen erzaklarla doyurmak bal bana sorundu. Ama koyunlarn
kendi ayaklar vard, istenilen yere kendileri gidebiliyordu. Arkadalar buna
ayakl erzak demeye balamt. Dolaysyla kervanla erzak ekme ihtiyac da
biraz hafiflemi oldu. Biz rnaka Urmiyeden eker getiriyorduk. Ama un ve
dier tm ihtiyalar getirmek ok zordu. Un yerine herkesin et yemesini
salamaya alarak, Trk devletinin bu politikasn boa kardk.
Gleri ete altrmak biraz zor oldu. nsan bnyesi ete erken alamyor, srekli
et yenildiinde, ilk bir ay boyunca mide zehirlenmesi yaanyor. Bnye bir aydan
sonra yava yava almaya balyor. Gerillann etten baka erzak yoktu. El
konulan korucu koyunlarndan elde edilen stten peynir yaplyordu. Yani et ve
peynir gerillann temel ve tek erzakyd. Zozanlarda bulunan glerin ot avantaj
vard, piirdikleri ete biraz ot katarak, farkl bir tat elde edebiliyorlard. nk
sadece gnde n et yemek protein zehirlenmesine yol aabiliyordu.
Yenilebilir otlar ksa srede kurumaya balaynca zozanlarda Sinan otu diye bir
eit ot vard, sra bu otu etle piirmeye geliyordu.
Sinan otunun tad yoktu, ama ilgin bir hikayesi vard. Bu ot karlarn eridii
yerde bitiyordu. Zozanlarda da kar sorunu hi yoktu. Yaz boyu kar vard ve bir
yerlerden srekli eriyordu. Karn eridii yerlerde kan ota Sinann otu
diyorduk. Bu ot toplanp etle piiriliyordu. Aslnda bu otta pek bir tat yoktu, fakat
yoklukta iyiydi. 1991den nceki yllarda bir dnem a kalma durumlar
yaanm, bunun zerine arkadalar da yiyeceini doadan temin etmeye
almlard. Fakat sonbahar olduu iin zozanlarda herhangi bir ey
bulanamyor. Bu tr ilerde Sar Sinan arkada biraz yetenekli olduu iin karn
eridii yerlerde biten otu toplayp getiriyor, arkadalar da yiyorlar ve birka gn
mecburen byle geiniyorlar. Bu ekilde o otun ismi de Sinann otu oluyor.
Normalde halk bu otu yemedii iin ismi de pek bilinmiyor. Bu nedenle bizdeki
ismi Sinann otuydu.

Ayrca deiiklik olsun diye bazen gler Masiro suyunun zerine gidip
konumlanyordu. Masiro suyunun balklar boldur. Masiro balkl su anlamna
gelmektedir. Gler bazen Masiro yaknlarna gidip ihtiyalar kadar balk
avladktan sonra tekrar yerlerine dnyorlard. Koyun dnda erzak olmad
iin srler halinde birok yerde hayvan besleniyordu. Bestlerde, Katoda,
zozanlarn deiik yerlerinde srler halinde hayvan besleniyordu. Her bir sr
10002000 hayvandan oluuyordu. Salabilecek hayvanlar salyor, st ve
peynir elde ediliyordu. Yaplan peynir k iin kaldrlyordu. Yine k iin her bir
blk iin yzlerce hayvan kesilip kavurma yaplyordu. Ba ve bahenin olduu
yerlerde kuru zm ve ceviz toplanyordu. Btn bunlar k erzak olarak
tonlarca depolanarak ka hazrlk yapld. nk Botanda gerillann erzak
bunlardan oluuyordu ve bunlara dayanarak yaamak zorundayd. Binlerce
koyundan oluan srler, arazide besleniyor ve gerillalar tarafndan
korunuyordu. Tabii ki eer Trk ordusu istedii zaman gelip alabilseydi,
koyunlar beslemek mmkn olmazd. Doal olarak koyun beslemek olamazd.
Fakat gerilla, araziye dayal taktii uygulad iin arazi gerillann denetimine
gemiti. O zaman Trk ordusu da bunlar biliyordu. Bazen kobralarla gelip
srleri vurmak istiyordu ama fazla etkili olamyordu. Karadan ise gelme gc
yoktu. Botan gibi bir yerde Katoya Jirkaya ya da Bestlere operasyon yapabilmesi
iin en az 50 000 asker toplamas gerekiyordu. Bu da her an olacak bir ey
deildi. Kald ki toplayp operasyon yaptnda da ok etkili sonu alamyordu.
Bir tr denge vard; krsal alan gerillann denetiminde bulunuyordu. Onun iin
gerilla arazide hem ekin, bostan ekiyor, hem de koyun besliyordu. Bu biimde
kendi z gc ve emeiyle doal yaam olanaklarn yaratarak, lojistik
sorunlarn nemli oranda zm bulunuyordu. Tabii Gabar gibi yerlerde bu
yiyeceklere badem, zeytin vb yiyecekler eklenek, eitler daha da
zenginleebiliyordu.
Fakat btn bunlara ramen gnlerce, aylarca a kalma gibi durumlar da
yaanyordu. Benim bildiim, alktan ehit den herhangi bir arkada olmad.
Fakat Kuzey eyaletlerinde bir arkadan alktan ehit dt syleniyordu.
Sanrm sadece alktan deil, hastalkla birlikte alk ehadete yol amt. Fakat
alktan dolay zehirli mantar yiyip, ehit den bir arkadan olduunu
biliyorum. Yani erzak yetersizlii ciddi sorunlar yaratyordu, fakat alamayacak
bir sorun da deildi.

1997 ylnn taktik hazrlklar

1996 knda her yerde yeterli ve yetkince hazrlklar yaplm olsayd ve her
komuta bulunduu alanda verilen taktik perspektif temelinde younlam
olsayd, 1997 yl gl bir k ylna dntrlebilirdi. nderliin 1997 yln
final yl olarak tanmlamas bu hazrlklarn gerekletirilmi olduu
hesaplanarak yaplm bir tanmlamadr. nk nderlik kendi sahasnda gl
bir hazrlk yapmt ve bu hazrlk temelinde gl bir k yapmak istiyordu.
Bununla Trk devletini masaya, siyasal zme ekmek istiyordu. Zira Trk

ordusu her yere operasyon yapyordu, operasyon yapt yerlerde araziye dayal
sava taktiiyle tkatlr ve ilerlemesine izin verilmeseydi, bunun karsnda
gerilla kendi sistemini kurard ve bu beraberinde yeni gelimeler yaratrd. Bu
durumda siyasal zm iin baz admlar atlabilirdi. Araziye dayal taktik
mevzilenme iyi uygulanabilmi olsayd arazi denetimi gerillada olurdu, bylece
operasyonlar tkanrd.
Krt sorununun zm devlet asndan srekli iki alternatifli olagelmitir.
Birinci alternatif, silah zoruyla tasfiye edip yok etme suretiyle zm yaklam
olurken ki resmi devlet yaklam budur, dieri de siyasal yollarla oyalama,
zayflatma ve bireysel haklar erevesinde zme gibi bir tr tasfiye
yaklamdr. Trk devleti her ne kadar resmi planda siyasal zm srekli
reddetmise de, aslnda bu kapnn ak kalmasn hep istemitir. Bu kap ak
kalsn, sktmda geerim diye dnm, ama iddetle yok etme mantn
asla terk etmemitir. Yllardan beri bu sorunu silahla, savala zerim diye
kendini kandrmaya devam etmitir.
Burada iki ynl kandrmadan bahsetmek mmkndr. Birincisi; Trk
devletinin d devletlerin teviklerine kendini kaptrarak, kandrmasdr. 1993
94 srecinde ngilterenin ve NATOnun tevikiyle PKKye kar topyekun sava
balatmt. nk Bat dnyasnn beyin gc ngiltere ve bu dnyann askeri
zor rgt NATO, PKKden ekinmekteydi. Trk devleti de adeta mademki
Avrupa, Amerika arkamdadr, uluslararas desteim var, o zaman neden iddet
yntemiyle zmeyelim, neden Krtleri teslim almayalm demi ve yle hareket
etmitir. Her trl kirli ve kanl uygulamay yapmasna ramen kimseyi teslim
alamamtr. Ne Krtlerin dada direnen gerilla dinamiklerini tasfiye edebilmi,
teslim alm, ne de Krt halknn legal-demokratik mcadele zeminindeki
kadrolarn ve olanaklarn teslim alabilmiti. Elindeki tm olanak, ara ve kirli
yntemlerle yasad eteler kurarak, bu eteleri Krt halkna kar saldrtarak,
her trl yntemi uygulamasna ramen bir sonuca ulaamad Susurlukta
ortaya kt. Susurlukta devletin gerek yz ortaya dklerek, bu tr
yntemlerle sonuca gidilemeyecei anlalmtr.
nderlik, Susurlukta ortaya kan geree dayanarak, zellikle 28 ubat
muhtrasyla ordunun kirli yntemleri bir dzeyde terk edebilecei mesajn
karmt. Bu temelde gl bir hamle ile devleti siyasi zme zorlamay esas
almt. Hamlenin amac ve hedefledii udur: Bakn iddetle yok edemediniz,
sorun tm yakclyla halen gndemdedir. Kendinizi darnn gazna
kaptrmayn, d telkinlere aldanmayn, d destek her ey deildir. D destee
dayanarak kendi vatandan saydn insanlar zerinde srekli iddet
uygularsan, orduyu harekete geirirsen, byk devlet olamazsn. Bu biimde
byklk taslamann bir deeri yoktur. Trk devletine bu ynl mesaj
verebilmek iin bir final knn yaplmas gerektiine inanm ve bu ynl
hazrlklarn yaplmas iin direktif vermitir.
Trk devletinin Krtlere kar iddette srar etmesinin dier bir nedeni de
savatan ekonomik ve siyasi rant salayan, geleceini gerginlikten,
milliyetilikten, ovenizmin trman gsterdii atmosferde gren eteci
gruplarn devlete olan hakimiyetidir. Bu gruplar nemli lde ordu ierisinde
kendilerini rgtlemilerdir. Zihniyetleri inkar ve imha zerine kurulmutur.

Gerekleri gremedikleri ve lke ile insanlarn sevmedikleri iin, hibir ey

umurlarnda deildir. Srekli bitirdik, bitireceiz sylemini esas almalar
halktan korkmaktan kaynakldr ve zihniyetlerini oluturan yalanlarn da
vurumu olarak anlam kazanmaktadr.
Oysa elini vicdanna koyup doru-drst gerekleri izah eden bir general ya da
generaller grubu ortaya ksa, biz erefli askerleriz, yeterince mcadele ettik
ama bu gerilla halka dayanmaktadr. Gerillay Krdistann asi ve muazzam
corafi koullarnda bitirmek mmkn deildir, bu sorun toplumsal bir sorun ve
siyasi yntemlerle zlmelidir tarznda sorunu gereki ortaya koyabilirse, bu
kandrmalar belki ortadan kalkacakt. Maalesef askerliin erefli onuruna yakr
bir yaklam imdiye kadar Trk ordu mensuplarnda gelimemitir. Srekli
ayran kabark, illa ezeceiz, yok edeceiz, bitireceiz sylemine dayanarak ift
maa, ikramiye ve zerine milyarlarca rant alan, te yandan halkn ocuklarn
harcayan, birbirine vurdurtan eilim srekli etkili olmutur. Halkn, emekilerin
ocuklarn operasyona sren, bu operasyonlarda byk kayplar vermi
olmasna ramen daa getirdii gazeteciler vastasyla uydurduu yalanlarla,
kendisini kahraman yapan, ucuz kahramanlk taslayan kiilerin olduu yerde
gereklere ulamak gtr. Samimiyetten uzak, bilinli kendini kandrmann bir
dier yz de budur.
Ksacas hem dtan yaplan telkinlere kanma vardr, hem de iten rant ekibin
srekli bitirdik, bitireceiz sylemlerine kanma vardr. Hatta birka sefer
bitirdik diye nara atmlard. Bitirdiiniz PKK, hala kudretlice direnmektedir.
Bir olgu ka sefer bitirilir? Biten, ortadan kalkan bir olgu nasl oluyor da hala
dimdik ayakta duruyor? Hani bitirmitiniz, diye kp sormazlar m?
imdi 2007 yl bandayz. Bunlar halen yllardr bitirdik teorisini
yapmaktadrlar. Akl, mant, ahlak ve onuru olan biri uluorta yerde,
milyonlarca insan huzurunda nasl bu kadar pikince yalan syleyebiliyor?
Dorusu bunu anlamakta zorlanyoruz.
Btn bu yalanlar aa karmak iin 1997 srecine girilirken, gl taktik
vurula Trk devletini ikinci alternatife, yani siyasi zme zorlamak temel
amat. nk devleti ikna etmenin yolu, ona kmaz gstermekten gemektedir.
Askeri yol kmaz yoldur, zmsz yoldur. Askeri yol ya da yntemin amac
bitirmektir. Gerilla da bakn lmedik, buradayz, canlyz, hala yayoruz,
yaamaya da devam edeceiz tarznda bir yaklam onlara benimsetmek iin
1997 yln final yl olarak tanmlamt. Bunu gstermek iin yaplan hazrlklar
temelinde gerillann final srecini balatmas yln temel planlamasyd. Bu taktik
eskisi gibi alan kurtarma taktii deildir. Saa sola, sabit hedeflere saldrma
taktii de deildir. Yrtlecek olan, araziye dayal sava taktiidir.
Araziye dayal sava taktiinde gerilla mevzilendii alan denetimine alr. Pratik
olarak kzl alan yaratmaya yakndr. Bir nevi devletin giremedii, girdiinde de
byk kayplar verecei alanlar yaratlacakt. Kkten giremeyecei alanlar
hedeflenmiyordu, fakat girdiinde ciddi zararlar grecei s alanlar oluturmak
hedefti. Bu taktiin somut uygulanaca ve sonu alaca alanlar Dersim, Amed,
Zagros ve Botand. Gneyin tm zaten ayn kapsamda ele alnmas
gerekiyordu. Ama genelde her eyalette byle yerler yaratmak bir hedef olarak
konulmutu. Taktik buydu.

Dikkat edilirse 1990larda balayan, 1995 ylna kadar devam eden savata
somut hedef kurtarlm alanlar yaratarak, denge srecine ulamakt. Artk
strateji, taktik ve dncede bir deiim vardr. Deiim, gerillann bulunduu
alanlarda denetimini kurmas zerineydi. Gerilla, askerin zerine gitmez, askeri
zerine ekerek darbe vurmay ngrr. Operasyona ktnda, ynelim
gerekletirdiinde byk darbe yiyecek, tuzaa girecek ve ylece geri ekilmeye
zorlanacaktr. Bu konsept askeri zmn zm olamayaca eksenine
dayanmaktadr.
Grld gibi nderliin koyduu yeni strateji ve taktik planlama hem insani,
hem sava yasalar, hem de demokratik zmn gelimesi asndan ok iyi
llm ve biilmi bir taktik planlama perspektifidir. nderliin ngrd
taktik perspektifin baaryla uygulanmas durumunda hem halk, hem de sistem
zerinde siyasal etkiler yapmas kanlmaz olacakt. Bu yntem devletin siyasal
zm alternatifine mecbur klnmas, bu temelde bir hamlenin gelitirilmesi ve
sonu alc bir dzeyin ortaya karlmasn hedefliyordu. Esasta 1993-94-95
hamleleri de ayn amaca ynelikti. Daha ok klasik halk sava stratejisi gerei
denge dnemini hedeflemekteydi. Araziye dayal sava taktii ise deiik,
yaratc ve esnektir. Ancak bu taktik perspektifin pratikletirilmesi iin ciddi bir
emek ve aba sarf etmek zorunludur. Dz sava mantyla ve ucuz komutanlkla
bu taktik dzeyi yaamsallatrmak mmkn deildir. nce araziyi iyi ilemek,
her taraf mevzi yapp delik deik yapmak ve arazi tekniinden sonuna kadar
yararlanmak gerekmektedir. Gerilla savanda corafyadan yararlanmay bilmek
can alc bir konudur. Corafyay derinliine ve geniliine kullanamayan, onun
zenginliinden yararlanamayan bir gerillann baarl olmas mmkn deildir.
Ama imdi nderlik bunu bir adm daha ileri gtrmekte; araziyi daha detayl ele
alan, araziyi dokuyan, ileyen ve bylece arazi tekniini gelitiren yeni bir bak
asn gelitirmektedir. Bu taktik perspektifi uygulayabilmek iin ncelikle
inanmak, canla bala almak, zafer kazanmak iin ter dkmek, emek sarf etmek
ve sonra da gerektiinde kan dkmeye de hazr olmak gerekmektedir.
1996 yl ortalarnda bu stratejinin uygulanmas iin Zapta baz hazrlklar
balatld. lk adm olarak baz tnel ve maaralar yapld. Zapn bir kaleye
dntrlmesinin projeleri gelitirildi, krokiler izildi, haritalar yapld.
Arazinin nasl ilenecei planlamas yapld. Bu planlamaya gre almalar
yapmak zere yz kadar milis, halk kampndan getirilmiti. Daha deiik bir
takm projeler izildi. Bunun iin bata Adil arkada olmak zere deiik
arkadalar grevlendirildi. Haftalarca tepe tepe dolap krokiler ve haritalar
izildi. Tm hazrlklar ve almalar Zap adeta bir kaleye dntrme
eksenindeydi. Sonrasnda ayn yl ierisinde defa Zap ynetimi deiince,
hazrlanan planlama uygulanmad.
Ne yazk ki PKK komutasnn yetmez bir tarz da, srekli ve akkan olmamasdr.
Her gelen arkada her eyi biraz kendinden balatarak bir nceki ynetimin
yapmak istedii hazrlklar olduu gibi srdremiyordu. Daha ok kendi bak
asn yanstan deiiklikler yapyordu. 1996 sonbaharndan 1997 ilkbaharna
kadar kez ynetim deitirildi ve belirtilen proje srdrlmedi. Halbuki
taktiin incelii, sonu alcl, arazi derinliini ve zenginliini kullanmaktr. Bu
temelde araziye dayanarak, gelen dman iine alp darbelemektir. ngrlen
sonucun alnabilmesi iin araziyi ilemek ve hazrlamak gerekiyordu. Fakat

grevlendirilen her yeni ynetim ilk bata daha ok rgt sorunlar ile urat.
Komuta tarzmzda, askeri taktiklerin tali planda kalmasna sebep olan ideolojik
sorunlar ne kyordu. Bu nedenle ideolojik eitim srekli ne verilmitir. Byle
olunca da, askeri taktik eitimler ve younlama geride kalm, ideolojik
netleme salanamad gibi askeri taktik performansta da gelimi bir dzey
yakalanamamtr.
1996 ylnn sonuna gelindiinde Zapta tam bir sorunlar yn ortaya kmt.
Bu ara biraz kopular gerekleti. Kopular 1995 ylndan balayarak, 1996
kna kadar devam etmiti. Umduunu bulamamaktan ve erken zafere gre
kendini ayarlayan ama srecin uzamasyla kararsz den, bunalma giren tipler
kopmulard. Karargah ynetimi zm gcn aa karamad iin bu
yllarda kopularda artma olmutu. Zapta g younluu arttka yaam
sorunlar da artmt. Ynetimler genelde enerjilerinin nemli ksmn bu
sorunlarla uraarak harcamlard. Parti ruhu, partinin militanlk zellikleri
zayflamt. Parti, parti ierisinde aznla dmt. Ynetimin, komutann
dikkati hep bu nokta zerine kaymt.
Aslnda da ortamnn zorlu koullarnda Apocu ruh olmadan direni
gelitirilemez, bu dorudur. Ama taktik ve hazrlk olmadan da direni baarl
olamaz. Her ikisi de birbirini ok yakndan koullayan olgulardr. Bu gereklikten
hareketle ikisini de dengelemek gerekiyordu. Komutann yetmezliinden tr,
iki nemli boyutun optimal dengesi kurulmam, taktik tali plana itilmiti.
Komuta ekseriyetle toplant, ideolojik eitim vb almalar n plana alarak
arndrma, netletirme faaliyetleri ile uramt. deolojik ve rgtsel almalar
n plana karlnca, askeri almalar ve hazrlklar yaplamamt. Ayrca daha
Mart aynda, karlar erimeden dman geldi, gelecek diye, g erkenden intiara
(alarma) karlm, bu tutumla da glerin ypranmasna yol almt. Halbuki
bunun yerine daha sonbahardan balayarak arazi ilenseydi ve 1996daki proje
temelinde arazi zerinde almalar olsayd, ok daha nemli sonular ortaya
karacak bir alma yaplm olunurdu.
Trk devleti, istisnasz hemen her bahar aylarnda kapsaml glerle bir eyaleti
hedefleyerek, imha etmek istemitir. Daha nce belirttiimiz gibi 1996da Amed
eyaleti kapsaml hedeflenmi ve uzun sren bir operasyonda eyalet komutan
Cemal arkada da dahil 150ye yakn arkadan ehadeti yaanmt. 1997de ise
Dersim eyaleti hedeflenmi ve burada da bir operasyonda 120nin zerinde
arkadan ehadeti yaanmt. 1997 baharna girile beraber dier alanlarda da
benzer bir takm operasyonlar yapld ama ciddi saylabilecek kayplar verilmedi.
Bu yln en nemli gelimesi 14 Maysta Zapa ynelik gerekletirilen
operasyondur. 1996 knda gerilla cephesinden nasl ki, yeni bir taktik
perspektifle gler eitilip srece hazrlanmsa, Trk ordusu da kendini yle
hazrlamt. Hem askeri, hem diplomatik hazrlklar yapmt. Bu temelde yapt
grmelerle KDPyi de PKKye kar operasyona katmaya ikna etmiti.
1995 atmasndan sonra KDP ile ilikiler olduka normaldi, ilerleme
kaydedilmiti. PKK, KDP ile YNK arasnda yaanan atmalarda tarafsz kalmt.
KDP, Saddamn destei ile YNKye kar bir hamle yapm, YNKyi Krdistandan
karmt. Bylece Hewler ve Sleymaniye bata olmak zere, YNKnin
denetimindeki blgenin nemli bir ksmn kontrolne almt. YNK de rann

desteiyle kar bir hamle yapm, Hewler dnda kalan blgeleri geri almt.
Fakat Hewler KDP kontrolnde kalmt. Hewler el deitirmeden nce
hareketimiz bir dizi kurumsal faaliyet srdrmekteydi. El deitirmeye
baladktan sonra da bu faaliyetler devam etmiti. Welat Gazetesi, MKM, hastane
ve farkl birka kurum orada bulunuyordu. KDP, hareketimizin Gneydeki
varlndan rahatsz olsa da, aktan engelleme abasna girimemiti. Bu
dneme kadar Gneyli glerle ilikiler iyiydi; grmeler yaplyor, karlkl
eletiri ve grler sunulabiliyordu.
Ancak Mays 1997de Trk devletinin Gneye ynelik gerekletirdii
operasyona KDPnin de dahil olmas, Gneyli glerle yeni ve farkl bir srecin
gelimesine yol at. lk bir-iki gn KDPnin Trk devleti saflarnda operasyona
katld fark edilmemiti. Bunun iin Hewlerde bulunan ve kurumsal sivil
faaliyetler srdren arkadalar geri ekilmedi. Kald ki, ounluu hasta ve
tedavi amal orada bulunmaktaydlar. KDPye bal pemerge gleri Hewlerde
kurumlar ve hastanede bulunan arkadalara ynelik saldr balatt, herkese
istisnasz teslim olmay dayatt. Buna kar direnenleri ise ezmeyi esas ald. Bata
alan sorumlular Salih (Hasan Aa) ve Helin arkadalar olmak zere, ounluu
hasta ve yaral olan 60a yakn arkada kahramanca direnerek, ehadete ulat.
Yine ehit Ozan arkada (mer zskmenler) KDPnin eline esir dmemek iin
zerindeki bombalar pemergelerin iinde patlatp, onurluca ehit dmt. Bu
olayn bir mazisi de vardr. Ozan arkada, DDKO grubundan Dr. ivanlarn
dneminde Gney Krdistanda bulunurken, Dr. ivanla beraber KDP tarafndan
zindana atlyor. Grubun dier baz yeleri tasfiye ediliyor, ancak kendisi kk
yata olduu iin Lbnana gtrlp, serbest braklyor. O tarihten sonra Trk
solunda uzun bir sre devrimcilik yapan, on yl Trkiye cezaevlerinde yatan ve
1991in sonlarnda hareketimize katlan Ozan arkada yirmi be yl sonra ayn
esaret koullarn yaamamak iin onurlu bir davran sergileyerek, kendini imha
etmede karar klyor.
Hewler katliam Krtler arasnda i atmann giderek daha fazla
boyutlanmasna neden oldu. Hibir biimde tekrarlanmamas, dnlmemesi ve
Krt tarihinde yeri olmamas gereken bir sre bylece yeniden balam oldu.
ok ac olaylarn yaanmasna yol aan bu durumlarn yanl politikalardan
kaynan ald kesindir. Nedeni ne olursa olsun Trk devletiyle birlikte hareket
ederek baka bir Krdistani gcn zerine gitmenin yurtseverlikle
badatrlamayaca gibi Trk devletine yaplm en byk hizmet olmutur.
Krt halkna byk zararlar vermi olan bu tr i atmalarn bir daha
tekrarlanmamasna dnk bugn herkes ak tutumunu koymutur. Ancak
Krtler aras i atma defterini bir daha asla ve asla amamak zere tmden
kapatmak dorudur ama tek bana yeterli deildir. nk byle sylemek tek
bana bu tr durumlarn bir daha tekrarlanmamasnn ciddi bir tedbiri
olmamaktadr. Tedbirini almak iin kesin bir ekilde devletlerin yedeine
dmemek, birbirine kar baka glere dayanmamak ve i atmalarn nne
gemek iin ortak demokratik bir ulusal platformda birlemek ve bunu bir
szlemeyle tm Krt halkna ve dnya kamuoyuna deklere etmek
gerekmektedir. Biz tekrar konumuza dnerek, sreci ilemeye devam edelim:
Zapta bulunan gerilla birliklerinin operasyon glerine kar uygulad sava
tarz, defalarca mahkum edilen ve uygulanmamas gereken sava tarzyd.

Araziye dayal sava taktii hi uygulanmad, hatta sanki yle bir taktik
perspektif verilmemi gibi yaklald. Arazi derinliine dayal direni
gelitirmekten ziyade, normal baz atmalara girmekle snrl kalnd. Salt
atmalarla kapsaml operasyona kar durmak gtr. Bu nedenle ikincinc gn gerilla gcnn bir ksm Zaptan ekilmeye balad, kalan baz
gler de yer deitirdi. ekilme yaannca da dman Zapa girdi. Kalan gerilla
gc Zapn deiik alanlarnda direnie geerek, yer yer atmaya devam etti.
Genel operasyonu koordine eden komuta kademesini tayan helikopterin
drlmesinden sonra operasyon geri ekildi. Operasyonu yrten beyin
takm ciddi bir darbe almt. Fakat bu kez farkl bir taktik uygulanyordu. Geri
ekildiler ama zaman zaman kollar biiminde dallar yapma yeteneini
korumaya altlar. Teknie dayal bu atmalarda Kuro Jaro vb yerlerde
yaanan kayplarmz oldu. Alann boaltlmas ve stratejik yerlerin tutulmamas
nedeniyle dman habire Kuro Jaroya kadar girip kabiliyordu.
nderliin bir yldan beri srekli ifade ettii araziye dayal sava taktiinin fazla
pratikletirilmemesi ve Zapn erken dmesi nderlii ok fkelendirmiti. Bu
nedenle Zap ynetimine sert eletiriler gelitirerek, onlar grevden ald. Zaptaki
bu durumun yl pratii zerinde olumsuz anlamda ciddi bir etkisi oldu.
Kuzeye nemli oranda g takviyesi yaplm, ama komutann yetersizlikleri
tkankln almamasna neden olmutu. Dersim eyalet komutanl abartl bir
duru sergilerken, baharla birlikte kan operasyonda yaanan kayplar kendine
yedirememiti. Giderek, yaanan kayplar telafi etmek iin dmana darbeler
vurmas gerekirken, tam tersine etkili bir varlk gsterememiti.
Erzurum eyaleti de ayn konumdayd. Amed eyaletinde ise adeta karlkl
uzlama gelimiti. Ne devlet ok fazla operasyon yapt, ne de gerilla gc
yapmas gereken eylemsel k gerekletirdi. Mardin baz abalara ramen ok
etkili olamad. GAP ise hemen hemen tasfiye srecini yayordu. Arazinin
durumu da gc koruma sorunlarn yaratyordu. Bir birimle mdahale
yaplmsa da, kalc bir sonu ortaya karlamad.
Nasr snra dayal atmaya almt. Bir anda Kuzey sava tarzyla karlanca
ters yz oldu. Sonradan aa kaca gibi, yaad krlma Garzanda daha da
derinleti. Eyalet pratiini gelitirmekten ziyade tutunamad. Karamsar
yaklama kaplarak, yl sonuna doru Amede ekilmek durumunda kald. Ksaca
i hatlarn durumu byleydi.
Karadenize alm yaplm ve bir hayli ileri dzey de yakalanmt. Ruhat
arkada Kogiri eyaletinden sorumluydu. 1997 baharnda Sivasn Yamalar
danda kan bir atmada 18 arkadala birlikte ehit dt. Bu kayp Kogiri
eyaleti ve Karadeniz iin ciddi bir darbe oldu. Karadeniz grubunda ehit Ayhan,
ehit Frat gibi deerli arkadalarn abalar sz konusu idi. Ancak Ruhat
arkadan ehedeti sre zerinde etkili oldu. Bu da dnlen kapsaml almn
Karadenizde yaplmasn nledi.
Gneybat eyaleti hattnda, zellikle Amanosta srdrlen baz abalara ramen
ok etkili bir varlk ve yeni bir k ortaya karlamad. Burada daha sonra etkisi
ortaya kacak olan tasfiye pratii devreye konulmutu. nderlik denemek ve

aa karmak iin soruturma sonras bu alana Zekiyi gnderdi, ama ok ksa

bir sre sonra denetimindeki glere tasfiyeyi yaatarak geri dnd.
Serhat eyaleti iin hazrlanan g yola karlm ama k boyunca snrda
beklemiti. Bu nedenle 1997 srecinde eyalete tam giri yaplmamt. Eyalet
komutanl snrdan ieri bile girmemiti. Srekli oyalama taktiini esas alarak,
partiyi bu alanda boa karan bir pratie yol amt.
Geriye Botan, Zaros ve Gney hatt kalmt. Zaros eyaleti yeni yla
eylemselliklerle giri yapmak istedi ama araziye dayal sava tarz ekseninde bir
younlamay yaamad iin, ieriye bile zor bela ancak girebilmiti. Girdiinde
de sonu alc bir pratik gelitirememiti.
Aslnda nderlik 1996 ylnda yrtt almalarda hem gelitirdii taktik
perspektifle, hem de eyaletlere dnk gelitirdii yeni dzenlemelerle 1997
ylna kapsaml bir hazrlk yapmt. nderlik bu sebeple daha yln banda
final yldr dedi. nk yapt bu hazrlklara gveniyordu. Ancak yukarda da
belirttiimiz gibi Botan unsuru ve Dr. Sleyman tasfiyeciliinin bu eitim
zemininde bulumas ve resmi olmasa da yaam tarz itibariyle ortaklaarak
birbirini destekleme ve beslemesi sonucu nderlik sahasnda yrtlen nderlik
almalar ve eitim faaliyeti boa karlmt. En byk ihanet aslnda burada
yaanmt. ok sinsi ve ikiyzl bir biimde en iyi anlayan, en iyi uygulayacak
pozisyonuna giren bu kiiler eitimi boa kararak aslnda kapsaml bir
mcadele hamlesini boa karmlard. 1997de brakalm araziye dnem
taktiinin uygulanmas, yanndan bile geilmemise ve Kuzey eyaletlerinde bir
pasifleme, yozlama yaanmsa bunun en temel nedeni taktie girmeyen,
dnem grevlerine doru yaklamayan, devrimsel yryte kararszl
yaayan ikiyzl kiiliklerin kt bir rol oynamalardr. Elbette ki her ey buna
balanamaz. Burada ok samimi davranan komuta yapsnn roln oynamamas
ve yaplan dzenlemelerin isabetsizlii uygulanan tarzlarn yetmezliinde rol
oynamtr.
Soran blgesinde ykselen katlm ve gelime durumu

1997 Mays aynda balayan operasyonda gerekleen Hewler katliam zellikle

Soran kitlesi ve blgesinde ok byk yank yapt. Hewler katliamndan nce de
Soran blgesinden belli dzeyde katlm vard. nk cephe almalar
yrtlyordu. Ama Hewler katliamndan sonra katlmlar younlat.
1996 yl yaz aylarnda Zap anakarargah grevini yrttm sralarda,
nderlik, Ferhatn durumunu sormutu. Nereye kadar, nasl rgte katlm
gsterdiini renmek istemiti. Herhangi bir zararnn olmad, Garede
olduu, cephe faaliyetlerine katld bilgisini vermem zerine, nderlik, Eer
zarar verici tutumlar yoksa biraz nn aabiliriz dedi ve Diyana yresi ile
Bradostlar tanyor, oraya gitsin, orada cephe sorumlusu dzeyinde cephe
almalarn yrtsn diye bir perspektif verdi. Abbas arkada o sralarda
Xakurkede genel sorumlu idi. Ferhat da oraya gidip cephe faaliyetlerini
yrtecekti. Ben de bu temelde kendisiyle konutum ve Xakurke alanna
gnderdik. Cephe faaliyet sahas, Bradost alanndan Sleymaniyeye kadar

uzanan geni bir sahayd. Daha sonra Ferhat bu alandan sorumlu klnd. Bir sre
sonra da Botan ve Merwan ordudan karlma temelinde ve srgn biiminde
cephe faaliyetlerine gnderildiler. Bu ekilde Soran alanndaki cephe
faaliyetlerine katldlar. Hepsinin ilk bulumas ve ahbap avu grup
kurmalarnn balangc buraya dayanmaktadr.
Bu kiiler tarafndan YNK ile bu dnemde KDPye kar bir ittifak gelitirildi.
Yaplan ittifakn boyutlarn anlamak bir hayli yararl olacaktr. Szde KDPye
kar Kuzey-Gney ittifak yaplmt. Oysa gereklik bunun ok tesindedir.
Yaplan ittifak Zel izgisinin bir devam niteliindedir. Bu nedenle gelitirilen
PKK-YNK ittifak deildir, YNK-Zel izgisinin bir ittifakdr. PKK ile KDP
arasnda zaten atmal bir durum vard. Bu ittifakla YNK de atmalara dahil
oldu. Aslnda rgt iinde Botan ve Ferhat yeniden ykseltmeye zemin olan bir
ittifak olmutur. Bilinli olarak bu hedef iin mi yapld yoksa baka bir ey iin
mi yapld bu konu ok nemli bir husus fakat mevcut durumda kesin bir ey
belirtmek gtr. Belki ileride netlie kavuabilir.
Bu srete Soran alanndan ok sayda gencin harekete katlmas gerekleti.
Bylece Soran alannda giderek yeni bir cephe olutu. KDP, harekete kar
hazrlklar genelde Behdinan alannda yapmt. Soran alannda yeterli dzeyde
hazrlklar yoktu. Bundan kaynakl Soran mntkasndaki eylemler belli dzeyde
ilerleme kaydetti ve Hacmran, oman, Kasre gibi kazalar KDPden alnd. KDP
ile yrtlen atmalar genelde Haftanin, Zap ve Avain alanlarnda younluk
kazanmt. Soran alan da yeni bir cephe olarak alnca KDP zorlanmaya ve
skmaya balad.
KDPnin ciddi bir darbe yemesi ardndan Trk devleti tanklaryla Soran
blgesine de mdahale etme teklifini yapt. Trk devleti kapsaml gler ve
teknik destekle ittifakn denetime ald blgeleri geri ald. Aslnda araziye dayal
sava taktii uygulanm olsayd, Trk devleti o alanlara da giremezdi. Yaratc ve
inisiyatif kazandracak taktik yaratclk esas alnmad iin Trk devletinin
zorlanmadan arazinin her yerine girmesine neden olmutur.
Ayn dnemde araziye dayal sava taktiinin uyguland alanlarda Trk
ordusunun ilerleme kabiliyeti olduka daraltlmt. Buna en arpc rnek Botan
alandr. Botanda 1997 srecinde Kato Jirkaya bayrak dikildi. Kato Jirkann bir
ucu Beytebap zerinde bir kale gibi ykseliyor. Tam o zirveye tane bayrak
-PKK, ERNK ve ARGK bayraklar- dikildi. ehir merkezinden de o bayraklar
gzkyordu. O bayraklar dikmekteki ama, Trk ordusunu tahrik ederek
araziye karmakt. Nitekim bayraklar indirmek iin birok teebbste
bulundular. Beytebapta bulunan tm Trk ordu gleri bir yl boyunca
bayraklar indirmek iin urat ama bir trl bayraklarn olduu yere
ulamalarna frsat verilmedi. Uaklarla gnlerce vurmalarna ramen araziye
giremediler, amalarna ulaamadlar.
Bunun zerine merkezi ve kapsaml bir operasyon gelitirildi. Bu operasyon
sonucunda Kato Jirka kuatld. Trk ordusu Kato Jirkay kuatnca, gerilla
glerimiz de hem ieride direnmeye balad, hem de d alanlardan onlar
kuatmaya aldlar. Bestler, Masiro, atak vb yerlerden Trk ordu glerine
dnk gerillalar harekete gemeye balad. Alan batanbaa sava sahasna
dnt. Beytebap, Pervari, rnak geni tam bir sava sahas haline geldi.

Kasm aynda yaplan bu operasyon bir hafta srd, Katoyu alamaynca tekrar
geri ekilmek zorunda kaldlar. Zaten mevsim asndan bu son operasyonlaryd
ve ondan sonra operasyon yapmalar mmkn deildi. Grld gibi araziye
dayal sava taktiinin uyguland yere Trk ordusu btn imkanlarna ramen
girmeyi baaramamtr. Bylece Katonun zirvesine dikilen bayraklar ka kadar
yerinde kald.
Bayraklarn tepede asl kalmasna kar Trk devleti alandaki kyllere erzak
yasa koydu. Aslnda kyller ayn zamanda koruculard. nk korucu olmay
kabul etmeyen hibir ky braklmamt. Blgedeki alay komutan korucu olan
kylleri ararak, Ya gider o bayraklar indirirsiniz ya da erzak vermeyiz diye
art komutu. Korucularn gerilla ile belli dzeyde ilikileri vard. Aslnda bunu
alay komutan da biliyordu. Korucularn oradaki bayraklar indiremeyeceklerini
pekala bilmekteydi. Fakat ilikiyi bildii iin bizi ve korucular sktrmak
amacyla erzak vermemekteydi. Korucular bunun zerine Beytebap blge
ynetimine gelerek durumu izah etmeye balyorlar. Beytebap ynetimi iki
sefer yanma gelerek bayraklar indirmeyi nerdi, birinci sefer kabul etmedim.
Kendim de oraya gittim. kinci sefer alan ynetimi neri gelitirerek, erzaksz
olduklarn, eer bayraklar indirilirse, devletin korucu kylerine erzak
vereceini, korucular da aldklar erzakn bir ksmn bize vereceklerini, aksi
halde hem gerillann hem de kyllerin erzaksz kalacan belirtmesi zerine en
son neriyi kabul ettim. nk yarm metre kar yamt, biraz daha yamas
durumunda hem korucular, hem de glerimiz gerekten erzaksz kalacaklard.
Bayraklarn indirilmesi karlnda alay komutan reolarla korucu kylerine
erzak tayacana dair sz vermiti. nk artk kar vard ve normal aralarla
erzak tanamazd. Bunun zerine kabul ettim ve bayraklarn indirilebileceini
belirttim.
Bayraklar indirildikten sonra Trk askerleri reolarla kylere erzak tamaya
baladlar. Asker kye erzak getirdiinde, arkadalar da evlerin ierisinde
bekliyordu. Kyller arkadalarn erzakn bir tarafa, kendi erzaklarn bir tarafa
ayryorlard. Erzak temin edilmesine temin edildi de, bu sefer de kardan dolay
tama sorunu yaanmaya baland. nk o karda katrlar yk tayamyordu.
Bunun zerine ben de bizzat katlarak, yz elli arkadala birlikte erzaklar srtla
tamak zere yola koyulduk. Tm erzaklar srtla gnde iki sefer tanarak
kampa ulatrld.
Burada araziye dayal taktiin uygulanmas durumunda Trk ordusunun istedii
her yere girip kamayaca pratik sonular itibariyle ortaya kmt. Gneyde
ise byle bir taktik tarzdan epey bir uzaklk vard. Alt yaps salam bir sava
tarz uygulanmad iin salanan baarlar geiciydi. Ayrca Soran alanndaki
glerin tank ve uaklara kar sava alkanlklar ve tecrbeleri yoktu. Bu
nedenle uak ve tank saldrlaryla birlikte ynelim geliince oradaki gler ele
geirilen alanlar fazla direnmeden ksa srede brakmlardr.

Komutann taktie kaygl yaklam

mkanszlklarla bouan Botan eyaleti, yaplan baz taktik hazrlklarla 1997

ylnda tekrar bir toparlanma ve gelimeyi yaamtr. Gelime olunca da 1993
sreci gibi alm ve baz alanlarn drlmesi tekrar hedeflendi. Bilindii zere
eenistanda amil Basayev Rusya ilerinde bir sreliine bir ehri denetimine
almt. Bu durum o zaman bizlerde yle bir tartmaya yol at; amil Basayev
gidip Rusya ilerinde bir ehri kontrolne alyor, neden biz bir ehrin veya alann
kontroln ele almayalm.
1997 ylnda Mks (Bahesaray) zerinde bir planlama gelitirildi. Daha sonra
eitli nedenlerle, zellikle de arazi yaplanmasndan tr bu planlamadan
vazgeildi. Bunun zerine Hakkari zerine younlalmaya baland. Yaplan
planlama dman araziye ekme zerine kurulmutu, ehir baskn dman
araziye kmaya tahrik etmek amacyla dnlmt. 4 Austos tarihinde
Hakkaride Osman Pamukolunun yalanlarla ok vd da komando tugayn
ve jandarma alayn araziye ekmek ve kurulan pusularla byk darbe indirmek
iin ehir merkezine baskn yapld. Bunun iin Berelan Dahul dalar
arasndaki da silsilesine 8 blk yerletirildi. Geriye kalan dier gler ehir
baskn yapmaya balad. Merkeze baskn yapan gruplar, emniyet mdrln,
zel tim merkezini ve jandarma alayn youn ate altna almaya balad. Bilinli
bir biimde sabaha kar ehirden kma planland. Bu temelde sabaha yarm
saat kaldnda ehirden kld. Ama gerillalarn takip edilmelerini salamakt.
Takip ettiklerinde her yerde pusuya gireceklerdi. Plan byleydi ama zaman
gemesine ramen gerillay takip eden olmad. Asker araziye kmaynca pusuda
beklemede srarl davranld. Byk bir gerilla gc ehrin hemen arkasnda
beklemeye devam ediyordu. Baz komuta yeleri ekilmeyi nerdilerse de, bu
neri yerinde grlmedii iin kabul edilmedi. Akama kadar kalndktan sonra
geri ekilme yaplacakt.
Bundan iki hafta nce ayn taktikle Peyanusun alt tarafnda bulunan Elki
kynde araziye dayal bir eylem yaplmt. Orada tuzaa dm ve kayplar
vermilerdi. Bunun iin generaller arazide tuzak olur korkusuyla bu eylemden
sonra askeri, araziye karmad. Ak hareket eden gerilla glerini takip etmedi.
Taktii anlam olmalydlar.
leden sonra Dou Krdistandan katlm yeni bir savann kat ynnde
haber verilmesi zerine dmana bilgi verilmi olabilecei ve daha fazla
beklemenin bir anlam olmad iin leden sonra gler mevzilerinden geri
ektirildi. Bylece bilgi aktarlma ihtimali, plan tmden deifre etmi olabilirdi.
Gerillann mevzilenmesi hakknda bilgi sahibi olan dman artk tuzaa
dmezdi. Gelselerdi de farkl yollardan ve geitlerden gelme ihtimalleri daha
fazlayd. Son gelimeler nda yaplan yeni durum deerlendirmesi ekseninde
gler geri ekildi. Teslim olan genten bilgi alndktan sonra ertesi gn da
komando tugaynda kuruna dizildii bilgisini de aldk. Trk askeri o yl boyunca
yani 1998 Haziran ayna kadar tuzak olur diye korkusundan bu arazilere hi
kmad ve operasyon yapmad.
Yln esas byk eylemi atakta yaplacakt. ataka dnk yaplacak eylemin n
hazrlk almalarnn grevi Hseyin arkadaa verildi. Eylem hazrlyla
yaklak olarak iki ay uratlar. Ama, atak tmden denetime almakt. indeki

her eyle beraber ele geirilecekti. Hakkari eyleminden sonra glerimiz

Farainde stlendi. Trk ordusu da az ok bunu biliyordu. Fakat arazide
zerimize gelmeye cesaret edemiyordu. Drt koldan (Hakkari, Van, atak ve
Beytebap tarafndan) gelen askeri gler, glerimizle temasa girmeyecek
ekilde arazide konumlanp, Nikon drbnleriyle gzetleme yapp gn boyu
glerimize dnk saldr halinde kobralara yer gsteriyorlard. Glerimizin
stlenme sahasnn etrafnda kurduklar drbn sistemiyle kobralar koordine
etmeye balamlard. Kobralar gn boyu gerillann bulunduu yeri youn ate
altnda tuttu. Kobra saldrsnda Znarin arkadala beraber alt ehit verildi.
Sonra buradan hareket edilerek ataka geildi. atak ok geni bir alandr.
Kalabalk gerilla gleri ilenin gneydousuna den llon dann arkasnda
geni bir araziye yaylarak stlendi. Gler yerlerini aldktan sonra keif planlar
incelenmeye baland. Ama kefin salam olmad, baz yerlerde yeterli dzeyde
somut bilgiler elde edilmedii grlyordu. Bunun zerine son kefi yapmak
amacyla baka bir keif kolu karld. Acele edilmesinden dolay baz yerlerin
somut krokileri karlmam ve tam bilinmiyordu.
atakta Alman leopar tank bulunuyordu. Bunlardan birisine nasl, hangi yol
ve yntemle ulalaca net deildi. Ama yakn saldryla tankn st kapan
amak ve ele geirmekti. Kukusuz ki bir tanka nasl ulalaca netletirilmezse,
eylem fiyaskoyla sonulanabilirdi. nnde mevziler vard, haydi mevziler
vuruldu ve etkisiz klnd, ama ondan sonra mesafe netletirilmedii iin tank
harekete gemeden ele geirme durumu net deildi. Eksik baz bilgiler
bulunmasna ramen yine de planlama hazrland. ehrin maketi yapld, maket
zerinde saldr kollarna hedefler gsterildi. blm yapldktan sonra, akam
beklenmeye baland. nk gler akama doru harekete geeceklerdi. Hedef,
ehri en az gnlne ele geirmekti. zellikle Van tarafndan gelecek
mdahaleye kar tedbirlere arlk verildi, yollara pusu gruplar karld.
Basknla beraber geni bir alan atma sahasna dntrlm olacakt.
Planlamadan sonra her ynetim yesi kendi birliinin yanna gitti. Bir saat sonra
tm komuta kademesini ardm. Krkn zerinde komutan arkada vard.
Fakat komuta kademesindeki arkadalarn yzlerine bakldnda ciddi bir
gerginlik seziliyordu. Bu gerginlik beni endieye dryordu. nk komuta
kademesi eylemin baarsna inanmamt. Bir asker yapaca iin baarsna
inanmazsa, onun baar ans ok azalr. Ben, bata bu eylemin yaplmasnda ok
srarl ve kararlydm. Fakat keifte belirttiim noksanlk ve son gnde ok
yakndan tandm arkadalarn mthi dzeyde gerginliini grnce bende de
tereddt balad. Bunun zerine harekete gemek zere olan tm komuta
kademesini yeniden karargah noktasna ardm, bu eylem tarihi bir eylem
olabilirdi, ancak tm arkadalarn eylemin baarsna yeterince inanmadklarn
gryorum. Dolaysyla bu eylemi iptal ederek, normal bir ehir baskn
biiminde gerekletirmeyi daha doru gryorum dediimde, bir anda komuta
kademesindeki arkadalarn yz hatlarnda bir deiiklik ve rahatlama grld.
Aslnda ciddi bir biimde kar kanlar olsayd, eylemin yaplabileceini
dnyordum. Ancak her sz alan arkada, en uygunu budur, ben de
katlyorum dedi. Bir veya iki arkada tam olarak katlmad. Bir arkada
sorumluluu paylatmza dair imza verelim, dedi. Dier tm arkadalar
eylemin iptal edilmesi fikrine ok gl bir ekilde katldlar. Hi kimsenin
inanmad bir eylemi dayatmak ne kadar doru olur, diye dndkten sonra, o

plandan vazgemeyi daha aklc bulduk. nancn olmad bir eylemin baarl
olamayacana kanaat getirerek, farkl bir alternatif zerinde younlamaya
baladm.
atak civarlarnda on gnden fazla kalnmt. Kefin eksik kalan yn
tamamlanmaya allsayd zaman alacakt. Bu da baka sorunlarn yaanmasna
neden olabilirdi. Fazla uzaynca bilgi szabilirdi. Havalar soumutu, sonbahar
bitmek zereydi ve bulunulan yerin iklimi sertti. atak planndan vazgeildikten
sonra, Alan ve Yezdinan vadisine ynelim gerekletirme ve ele geirme plan
zerinde duruldu. Bu vadi, Alan ve Yezdinan airetinin pe pee konumlandklar
Botan ayna akan zengin bir vadidir. Vadi boyunca biri Yezdinan alannda birisi
de Alan mntkasnda stlenmi iki askeri merkez vard. Zaten vadi boyunca
dizilmi tm kyler de korucuydu. nk korucu olmayanlar gertilmiti. Bizim
iin korucularn etkisiz klnmas hi sorun deildi. Askeri merkezlerin
drlmesi halinde alann tmn drebilirdik. Bu askeri merkezler
blkten daha ok taburlar biiminde rgtlenmi glerdi. Glerimiz vadi ile
atak arasnda stlenmiti. atak eylemi iin buraya gelinmiti. ataka dnk
byk eylem iptal edilince bir ksm gler koldan atak basmak zere
ayrld. Geri kalan 300e yakn gle birlikte atak vadisini kesip, Masiro tarafna
gememiz gerekiyordu. Eylem hazrln orada yapacaktk. Glerimizin
gvenlikli bir biimde vadiyi gemesi iin bir mangalk gvenlik gc vadideki
gei noktasn kontrole almak iin gnderildi. Fakat biz vadiye doru inince bu
gvenlik ierisinde bulunan ve daha sonradan ihanet eden Nusaybinli bir bayan
bizi tarad. Yanndakiler mdahale edene kadar yedi-sekiz mermi skt. Dman
sandn ve yanllk yaptn belirtti. Herhangi bir ey olmad ama silah
seslerinin kmas iyi olmamt. Zaten hemen durumdan phelenen asker ve
eteler getiimiz noktaya gelip bakmlard. zlerden yzlerce kiinin gemi
olduunu grnce panikleyerek alarma gemilerdi. Vandan da takviye kuvvet
istemilerdi. Bu arada glerimiz gittii yerde konumlandlar. nceden keif
hazrlklar vard. Fakat son keiflerin yaplmas gerekiyordu. Son keiflerde de
grld ki, dman phelenmi, hem alarma gemi, hem de Vandan bine yakn
takviye g gelerek her iki taburun etrafna adrlar kurarak yerlemiti. Bunun
zerine bu alann drlmesi de zorlamt. Dolaysyla burada eylem
daraltlarak her iki taburun tepelerine ve baz yan hedeflere dnk eylemler
biiminde dzenlenerek uyguland.
Ksaca o yl kkl, kesin sonu alc eylemsel bir hamle gelitirilemedi.
Beytebap ve atak rneklerinde grld gibi komuta kademesinin ruh hali
sonu alc bir hamleye hazr deildi. Bu tr kapsaml eylemler zerinde g
yeterince younlatrlmam ve ikna edilmemiti. Ayn zamanda eylemsel
srete sonuna kadar srarl olamama ve ok ynl dnememe gibi bir
durumumuz aa kmt. eitli eylemlerle sre devam ettirilmek istendiyse
de bir trl kapsaml ve sonu alc bir ka dntrlemedi.
Ekim aynda Zapa ynelik ikinci bir operasyon yapld. Bu operasyonda yine
dnem taktii olan araziyi doru kullanma temelinde cevap verme tarz yerine
kyl isyanc tarznn bir baka versiyonu olan bir tarz uyguland. Fazla ierii
olmayan, doru drst direnme potansiyeli tamayan bir duru sergilenmiti.
Temel nedeni ynetimin apsz olmas ve gerillay uygun bir tarzla
savatrmamasdr. Kritersiz ve apsz kiilerin ynetim adyla ana karargahta

bulunmu olmas bile, daha batan itibaren yln yar yarya kaybedilmesine
neden olmutu.
Bilindii zere 14 Maysta Zap alannda ve genelde Gneyde balayan
operasyon karsnda yeterli bir duru sergilenmemiti. Ama yine de bir direni
vard. Ayrca 14 Maysa kadar alanda bir ynetim vard. Derli toplu bir dzey sz
konusuydu. Fakat operasyonla glerin ekilmesi ve yeterince bir direniin
sergilenmemesi belli bir zorlanmay yaratmt. Ama sonrasnda ynetimin
deimesi ve biraz da boluktan dolay gelen yeni ynetimin karargahn ykn
kaldracak bir dzeyde olmamas, beraberinde sorunlar daha da arlatrd.
Dzeltici herhangi bir abann gelitirilmemesi, orada var olan sorunlarn
giderek daha fazla kangrenlemesine neden olmutu. Her eyden nce Zapta
bulunan gcn ruh ve duygu dnyalar zayflatlmt. nsanlarla ilgilenme,
rgtleme, taktik gelitirme adna herhangi bir aba ortaya konulmamt. Kimin
sorunu nedir, sorununu zmek iin nasl bir yaklam sergilenir adna bir tutum
gelitirilmemiti. Ynetim ve yap birbirinden kopmu, adeta ayr dnyalarda
yaar gibi pratik bir durum ortaya kmt.
Oysa askeri taktik ve rgtlenme bakmndan biraz daha derli toplu olunsayd ve
sorunlarn giderilmesi temelinde gler srece motive edilerek, doru harekete
geirilseydi, gelimeler farkl olabilirdi. Ancak byle olmad, bir btn olarak
sorunlarn giderilmesi deil, yeni sorunlarn eklenmesi biiminde bir seyir izledi.
nderlik tarafndan nceden perspektifi verilen araziye dayal sava taktiini
gelitirmeye dnk baz abalar gelitirilseydi daha sonu alc gelimeler ortaya
kabilirdi.
Ksacas ana karargah, bu dnemde ana kumanda merkezi olmaktan ok uzak bir
duru sergiliyordu. Karargahn, tm eyaletleri ynlendirme gc zaten yoktu.
Brakalm geneli ynlendirme, bnyesinde bulunan glerin sorunlarn
zemeyen, savatrmayan, onu doru bir taktik perspektifle donatmayan bir
oluumdan sava ynetmesi ve gelitirmesi beklenemezdi. Bu dnemde ana
karargah sorunlar yumana dntrld iin, dier tm eyaletleri de ayn
sorunlarla uratraca beklenen bir durum olmaldr. Savan sevk ve idare
merkezi olan ana karargahn, kendini sevk ve idare etmemesi gereklii
karsnda dier eyaletlerin yrtlmesini bizzat nderlik stlenmiti. Fakat
karargahn rol oynamas deil, bir arlk oluturmu olmas savata yaanan
tkankln devam etmesinde nemli bir rol oynamtr. Kendini tekrar etmenin
bu oluumda arlkl olarak yaand, objektif de olsa dier yerler zerinde de
eitli dzeylerde etkisi olmutur.
1997 yl iin nderlik kendi sahasnda ciddi bir hazrlk yaparak 1997 srecine
nemli bir rol biti. nderlik bizzat yrtt eitsel faaliyetler ve resmi
toplantlarla gleri hazrlayarak, kararlatrarak hamle gelitirme yntemini
hep esas almtr. 1996 yl boyunca nderlik kendi sahasnda st ste iki devre
eiterek 1997 ylna kapsaml bir hazrl gerekletirdi. nk PKK merkez
komite sfatnda ya da daha nceden eyalet komutanl gibi grev yapm birok
kiiyi kendi sahasna ekerek, yeniden grevlendirmeler yapt. zellikle 1996
bahar boyunca nderliin zerinde younlat ve 5. Konferansn
kararlamasn gelitirdii temel devrede, Botan, Dr. Sleyman, Kk Zeki gibi
kiilerin bu eitim devresini alttan alta ok sinsi yntemlerle boa karma

pratii yaanmt. nderliin btn youn abalarna karlk bu kiiliklerin

nclnde hem Krte, hem Trke devresinde lakalatrma, boa karma
gelitirilerek nderlik hazrlklarnn alt oyulmaya allmtr. Aslnda 1997
yl pratiinin tm beklentilere ramen pek baarl olmamasnn nemli bir
nedeni budur. Oysaki 1997 yl gerekten bir final yl olabilirdi. Buna ek olarak
snr kltryle bir yaam tarzna alm olan Nasr, gittii Garzanda roln
oynamamt. Zagros eyaletinde ekillenen Zagrosuluk denilen anlayn da
partinin yapt yeni dzenlemeyi iten kabul etmemesi ve bylece oraya atanan
Abbas arkada tmyle boa karan pratiin sergilenmesi bu iki eyaleti 1997
yl boyunca bir tr devre d brakt. Burada kaynan Zeki izgisinden alan
tasfiyecilik ile Nasr izgisinin tasfiyecilii ilgin bir biimde buluarak, 1997
yln nemli oranda Kuzeyde etkisiz klmt. nk 1996daki eitim ardndan
Dr. Sleyman Amede, Kk Zeki Erzuruma, Berxwedan Serhata, Nasr
Garzana dzenlenmilerdi. Bunlarn hepsi de pratii ilerletmedi, boa kard.
Ayrca 1997 ylnn banda Dersim eyaleti ciddi bir darbe ald. Aliboaz alanna
dnk gerekletirilen ve yaygnlaan tek bir operasyonda 120 civarnda
arkadan ehit verilmesi 1997 yl iin Dersimi devre d klmt.
1997 yl ierisinde Erzurum eyaletinde dmann gelitirdii operasyonlarda
ciddi kayplarmz yaanmtr. Mart aynda kk Zekinin de hazr bulunduu
bir operasyonda 39 arkada ehit dmtr. Bu operasyonda kk Zeki,
atmalarn balamasyla kk bir grupla operasyon dna kmtr. Yine ayn
srelerde Gol alannda da 19 arkada yaanan atmada ehit dmlerdir.
Erzurum eyaletinde yaanan bu toplu kayplarda ve Mesut (Sait Demir)
arkadan Dalltepede ehit edilmesinde kk Zekinin sorumluluu vardr. Bu
kiinin benzer dikkat ekici ve zerinde durulmas gereken pratikleri olmutur.
Btn bu nedenlerden dolay bu kiinin sbjektif olabilme ihtimali zerinde
duruluyordu. Bu nedenle nderlik kapsaml bir mdahaleyi planlad.
Mdahalenin eyalete habersiz girmesini tembihledi. Bu mdahale iin kendi
sahasnda eittii Harun (Hseyin zbey) arkada grevlendirmiti. Erzurum
eyalet komutanl olarak grevlendirilen ehit Harun arkada Botanda yanma
geldi. Birlikte iki hafta boyunca tartp, younlatk. En seme arkadalardan 9
arkada yanna dzenledik. Bu arkadalarla birlikte eyalete ulamadan Garzana
bal Sason alannda dmann maynl tuza sonucu bir-iki arkada dnda
yanndaki kuryelerle birlikte ehit dtler. Yln en nemli kayplarndan birisi
de yaanan bu ehadet olaydr. Dolaysyla Erzurum eyaletine mdahale bu
dnemde yaplamamtr.
Ksaca 1997 yl sonuna gelindiinde durum byledir ve grld zere 1997
yl nderliin ngrd gibi bir final ylna dntrlemedi. Yetmezliklere
ramen Soran ve Botan alanlar ksmi bir gelimeyi yaamt. Soran alannda
gelimeye neden olan ksmen YNK ittifaknn salad avantajdr, ksmen de
KDPnin burada fazla hazrlkl olmamasdr. En azndan grnen hususlar
bunlardr.
Botanda ise ileri bir dzey yakalanamamt. Fakat alann kendisini yaatmas,
her trl ambargoya ramen alanda bulunmas ve araziye dayal taktii ksmen
uygulam olmasyla baz sonular ortaya kmt. Bu temelde 1997 yl da bir
dengeyle geride brakld. Yine de ne Trk ordusunun, ne de bizim sonu
aldmz bir yldr. Gerillann kendini tekrar etmeye devam etmesi bu sonucu

dourmutur. Gerilla yeni taktik perspektifle kendini yenileyememitir. Araziye

dayal sava taktiinin biraz uyguland Botanda baz sonular aa kmtr.
Dnem taktii olan araziye dayal sava taktii ksmi bir biimde Botan alannda
uyguland ve belli sonular ald. Hatta o zamanki Botan koullarnda
kmsenemeyecek dzeyde bir toparlanmaya yol at. Bu sonulara baklarak
unu belirtmek yanl olmayacaktr; eer 1997 ylnda btn eyaletlerde bu
taktik hayata geirilmi olsayd beraberinde nemli gelimeleri yaratacakt. Ama
bu taktik Krdistann dier eyaletlerinde uygulanmad, hatta uygulanmas iin
de herhangi bir aba gelitirilmedi. Uygulansayd, 1997 yl PKKnin zaferine
tanklk edebilirdi. Bakan Aponun belirledii gibi, bir final yl olabilir ve
demokratik zm srecinin nn aabilirdi. nk taktik uygulansayd
hakimiyet nemli oranda gerillaya geerdi ve Trk devletini dize getirebilirdi.
Taktie doru yaklamama gerilla komuta tarznda bir alkanlk haline
gelmitir. eteci anlayn tutumu bunda ok belirgin rol oynamtr. Sonuta
1997 yl hedeflendii gibi bir final ylna dntrlemedi ama z itibariyle her
yerde belirli dzeyde gl direnilerin sergilendii bir yl oldu. Yani 1997 yl
hareketin amalad genel planlama hedefleri dorultusunda gelimedi ama
yine de bir direni yl olarak kayda geti.
te yandan Gneyde yeni bir cephe olumutu. G dzeyinde herhangi bir
gerileme yoktu. Kuzeyde bir bzlme daralma yaanrken, Botan ve Gney
hattnda alm yaanmt.

Trk ordusunun uar birlik taktii

1997 yl snrl da olsa baz yerlerde uygulanan araziye dayal taktiin

yaygnlamas durumunda Trk ordusunu epey zorlayacan gstermiti. Trk
ordusu k sreci boyunca bu taktie kar tedbir gelitirme arayn
srdrmt. Bu anlamda k srecini askeri olarak kendini hazrlama srecine
dntrd. nk artk istedii yere istedii zaman giremiyordu. Araziye
kmada belli dzeyde zorlanyordu. Bata Botan olmak zere kt yerlerde
darbe de yiyordu. Bu taktii etkisiz klacak kar bir taktik zerine yrtt
araylar uar birlikleri kurmakta bulmutu.
Uar birlik taktii bir tek ABD ve srail ordusu tarafndan yaygn olarak
kullanlan bir tarzdr. Ama ekonomik masraf yksektir. Her eyden nce ok
sayda skorsky helikopterine ihtiya vard. nk on bin kiilik bir askeri gc
ksa srede bir yerden baka bir yere havadan aktarmas gerekiyordu. Ordusunu
bu kapasiteye ulatrabilmek iin ykl miktarda bir paraya ihtiya
bulunuyordu. Gerekli masraf yaparak uar birlikler kurmay baardktan sonra,
k srecini bu taktii uygulayabilmenin hazrlklarn yapmakla geirmiti.
Trk ordusu on bin kiilik bir gc ksa bir srede farkl bir yere aktarma
yeteneini, 199798 knda yapt hazrlklarla gelitirdi. 1998 ylnda 50

civarnda skorsky helikopter ayn anda uabilecek imkan yakalad. Eer 50

skorskyi ayn anda kaldrabilmise, elindeki skorsky helikopterlerin saysnn
ok daha fazla olduu anlamna gelir. Trk ordusu uar birlik taktiini, gerillann
araziye dayal taktiini boa karmaya dayal olarak gelitirmitir.
Trk devleti k srecini yeni bir taktik gelitirme zerine deerlendirirken,
gerilla da kendi cephesinde bir sonraki yln hazrlklarn yapmaktayd. Botanda
bu yl Hakkari zozan gleri dahil btn gler kendi imkanlarna dayanarak k
slenmesini gerekletirdi. Eyalet karargahnn slendii Bestler alannda 500
civarnda g slenmi, burada yla hazrlanmak iin daha geni bir komuta
taktik eitim devresi alm, komuta kademesinin nemli bir ksm eitime
alnmt. slenme ihtiyacnn hemen hemen yars gerillann kendi z gcyle
yapt retime dayanmaktayd. Et, peynir, pekmez, kuru zm, badem,
kurutulmu sebze vb doal eyler hazrlanmt. Az miktarda un da temin
edilmiti. Glere az ekmek, ok et veriliyordu. K srecinde az miktarda da olsa
unun olmas gleri rahatlatmt.
Trk devleti bir taraftan uar birlik taktiini gelitirmeye alrken, dier
taraftan da nderlie mesajlar gnderiyordu. Mesajlarn gnderilmesi 1997de
balam, 1998in balarnda sklamt. Bilindii zere daha sonra nderlik ve
hareketimiz mesajlarn ieriini basn yoluyla halka ve kamuoyuna da aktarmt.
Trk devletinin gnderdii mesajlarn bir amac vard. Kendisini bahar sreciyle
beraber kapsaml askeri ynelimlere hazrlarken, gnderdii mesajlarla gerillay
gevetmeye alyordu.
K sreci eitimleri ardndan Mart banda Botanda eyalet konferans
gerekletirildi. Nasl ki 1994 eyalet konferansnda 1993n taktik ve tarzn
1994de daha da derinletirerek uygulama karar alndysa, bu konferansta da
benzer bir ekilde gemi yln pratiini baarya tamaya dnk kararlar
alnmt. Son eyalet konferansnda 1997de uygulanan taktik ve tarz bir sonraki
ylda daha da derinletirme ve zenginletirme karar alnd. nk 1993te
olduu gibi 1997 ylnda da belirli bir dzeyde sonu alnmt. Baz yetersizlikler
elbette vard, yaanm yetersizliklerin giderilmesi halinde daha kesin ve net
sonularn alnacana dair kanaat olumutu. Aslna baklrsa bu yaklam
askerlik sanatnda dz bir yaklama tekabl etmektedir. nk her yl ayn
taktik ve yntemlerle bir sava verilemez. Kar tarafn yapt hazrlklar gz
nnde bulundurarak, ona kar hamle yapmak savan en nemli kurallarndan
biridir. Taktik olgu akarsu gibidir. Nasl ki su, srekli deiik kvrmlarla biri
dierine benzemeyen hareketlerle akarak hareket halinde bulunuyorsa, sava
olay da bir nevi yledir. Sava ve sava taktii hibir zaman sabit deildir. Aynen
bir suyun yatandaki ak gibi dz deil, srekli kvrlarak, esnereyerek
ilerlemesini srdrr. Bir nceki aama olduu gibi kendisini tekrarlayamaz.
Tekrarlarsa zenginliini yitirir ve srar edilirse yenilgiye yol aar.
Ancak zlerek belirtmek gerekir ki, gemi yllarn sava pratiiden
kardmz en nemli ac deneyimlerden biri bu olmutur. Sava ve taktii
genelde sabit ele aldk. Mesela 1993te karmzda olan dman gerekliinin
aynsn 1994te de bekledik. Kendimizi ona gre hazrladk ve
yetersizliklerimizden kardmz derslerle yklenirsek, sonu alrz diye
dndk. Pratik sava sahasnda geen onca yla ramen ayn yaklam 1997 ve

1998de de uygulamaya altk. Uygulanmaya allacak taktiin artlar kadar,

eksileri de vard.
1997de ilk olarak araziye dayal taktik uygulanmaya baland dnemde baz
komuta yeleri bu taktiin sonu almayacana inanmlard. Belki bata pek
farkna varlmamt ama konferans srecinde ilk bata bu taktie
inanmadklarn, sonu alc olduu grldkten sonra inanmaya baladklarn
belirtmilerdi. Hatta ilk bata inanmadklar iin zeletiri veren arkadalar
vard.
Uygulanan taktiin sonu alc olduu grldke, bundan sonra tm gcmzle
bu taktii uygulamaya gemeliyiz mant egemen oldu. Oysa bu ok dz bir
yaklamd. Taktie adeta su akkanl edasyla yaklalmak zorundadr. Mesela
dman 1998de farkl bir taktik gelitirebilir, farkl bir yntemle ynelebilirdi.
Dmann byle bir taktik yenilii gelitirmesi durumunda uygulam olduun
taktik ve tarz ne kadar derinletirirsen derinletir sonu alnmayabilirdi. Sava
sanat, zellikle de halk sava sanat ok daha deikenlik gsterir. Var olan,
denenen formllerle, kanun gibi yazlm kitaplarla srekli sonu alnmayabilir.
Bu sanatn kanunu komutann dncesidir, dncesindeki kvraklk, akclk ve
zekadr. Komutan her zaman her ihtimali dikkate almal, dmann srekli
deiken zellikler gstereceini dnmelidir. Dolaysyla da srekli yenilik
yapmaldr.
Mesela Botanda 1997de bu tarzla sonu mu alnd, o zaman bir sonraki yl iin
taktik bir yenilik yapmak gerekiyordu. Bir nceki ylda gerilla bu taktikle sonu
ald iin dman hemen kar tedbir gelitirebilir diye bir dnceye
ulalmalyd ve daha ileri bir taktik dzeyin gelitirilmesi iin aray
gelitirilmeliydi. Eer byle dnlm olunsayd sonu alnabilirdi. Ama
maalesef yle bir yaklam yaratcl gelitirilemedi. Biz, bu tarzda sonu aldk,
bu tarzn yetersizliklerini giderirsek daha kesin, daha byk sonular alrz diye
dndk. Bylece arazinin tmden denetime alnabilecei, hatta ylbandan
itibaren gereken keiflerin yaplarak atak zerinde gelitirilen planlamann
pratie aktarlaca yanlgsna kaplma geliti. Halbuki bu yaklam gerilla sava
yasasna terstir. Su uyur, dman uyumaz diye inlilerin bir deyimi vardr.
Dman gerekten uyumaz, hazrln yapar, bulduu ilk frsatta bir sonraki
hamlede uygulayaca taktiin provalarna balam olur. Nitekim yle de oldu.
Trk ordusu askeri olarak kendisini hazrlam, konseptini somutlatrm,
nderlie de mesajlar gndermiti. nderlie gnderdii mesajlarda
operasyonlar olmayabilir diye yanltmay esas almaktayd.
Eyalet konferans bitince nderlik telefonla konferans bileimindeki arkadalara
hitaben bir konuma yapt. nderlie telefonda, konferans yapyoruz diye bir ey
belirtmedik, zaten nceden haberi vard. nderlik telefonla komuta kademesiyle
tek tek grme yapmaya baladnda ore rnak diye biri, konferansn bize
verdii gle diye bir cmle kurmaya balad. Bunu bilinli sylemi olma
ihtimali yksektir. Dier arkadalar da telefonla grrken, heyecandan olsa
gerek, konferansmzn ald kararlar vb szler sarf ettikleri iin konferans ve
yeri deifre edilmi oldu.

Telefon grmesi bittikten sonra konferans bileimine, yarn buradan

kyoruz dedim. Ynetim toplantsn hzla bitirdik, 8 Mart kutladk, ehit Zelal
arkada bir konuma yapt, ardndan ben de ksa bir konuma yaptm. Telefonla
konumann yapld gnn ardndan kmay dayattk. Haftaninden gelen
arkadalar, Cudi yolu kapaldr, dman Cudi yolunu kapatm, bu nedenle
gemek mmkn deil, nceden bir keif yapalm, keif sresi boyunca
Bestlerde kalrz diye gr belirttiler. Kabul etmedik, bugn herkes Bestleri
terk edecek diye kesin gr belirttik. Bestlerde bulunan herkes Gabara yani
ters istikamete gidecekti. Baz komuta yeleri olmaz grnde srar ettiyse de,
kesin talimattan sonra herkes Gabara doru yola kmaya balad. Haftanin ve
Cudiye gitmesi gerekenler de Gabar komuta gcyle beraber Gabar yoluna
dtler. Gndz vakti herkes ktktan sonra, konferans yerini son bir kez
kontrol etmeye gittim. Oradaki blk komutanna, Btn mangalar, konferans
yerini kendin bizzat katlarak temizleyip dzenleyeceksin, konferansla ilgili tek
bir bulgu kalmayacak dedim. Belli bir sreden sonra gelip, her ey tamam dedi.
Bir kez daha kontrol etmesi talimatn verdim. O bir kez daha kontrol ettikten
sonra ben de konferans yerini bizzat kontrole gittim. Konferans salonunda
herhangi bir emare yoktu, dar ktm, kl vard, iinde de kk bir kat
parasnn ucu gzkyordu. Kad klden karnca bunun byk bir sayfa
olduunu, dzgn katlanarak kln iine saklanm olduunu anladm. Bu kada
konferansn btn kararlar, dzenlemeleri, taktii, planlamas en ince
ayrntsna kadar kk bir yazyla yazlm ve ucu darda kalacak ekilde kl
iine kamufle edilmiti. Bu yazy aratrmak zere Adil arkadaa verdim, Sen bu
yazy yanna al. Konferansa katlan komuta kademesinin defterlerini kontrol et,
bu yazyla karlatr. Yaznn kime ait olduu tespit edilmeli, nk yazy yazan
kimse, kesin ajandr dedim. Baka kimseye bu yazdan bahsetmedim. Yaznn
iindeki bilgiler konferanstan sonra yaplan ynetim toplantsnn bilgilerini de
ieriyordu. Bu durum ajann ynetimden biri olduunu gsteriyordu. Bu nedenle
ok gizli tutmak zorundaydk. Tm iler, kontroller yapldktan sonra artk gece
yaklamt. Ben de hareket edeceim birlikle beraber konferans alann terk
ettim. Her eyi kesin bir operasyonun olaca eklinde hazrlayp dzenledik.
Meer yaz rnakl ore denilen kiiye aitmi. Ona grev verildikten sonra her
eyi kontrol ediyor. Yazy da nceden hazrlam. Kendisi en son kontrol eden
kii olduuna inand iin ve benim srpriz bir ekilde oraya gidip kontrol
edeceimi tahmin etmemi olacak ki hazrlad bilgi raporunu gidip usta bir
biimde kln iinde saklam. Tekrar dnp bakmasaydm, dman konferansn
btn ayrntlarna hakim olacakt ve bylece yaplan tm hazrlklar renerek
avantaj elde edecekti.
Biz hareket halindeyken akam saat 12den itibaren Trk ordusunun sava
uaklar Bestlerdeki tm hakim zirveleri vurmaya balad. Onlar sal sollu
hakim tepeleri vururken, biz de 100e yakn bir gle vadi vadi ilerlemeye devam
ettik. Tahminde yanlmadm anladm. Tedbir almtk, fakat ilerleyip sabah
olmadan Katoya Jirkideki Dery Qaye ulamamz gerekiyordu. Onlar yksek
zirveleri bombalarken, tm glerimiz planladmz yerlere ulamaya ve
mevzilenmeye alyorlard.
Bombardman ardndan uar birliklerle yksek yerlere asker indirmeye baland.
Nihayetinde sabah baz yerlerde temaslar balad fakat glerimiz hazrlklyd.
Alnan tedbirler sayesinde operasyon boa karld. Operasyon be gn srd,

baz yerlerde atmalar geliti. Kobra atlar ve bir-iki yerde pusuya dmekten
kaynakl 7 ehit verildi. Dman da baz kayplar verdi ve iki korucu ile bir asker
glerimiz tarafndan esir alnd. Operasyonu boa karmak ve gereken cevab
vermek iin glerimiz araziye yayld ve daha ok Katoya dayanmay esas aldk.
Dman da Katoya indirme yapmaya kalkt. lk indirilen iki helikopterlik g,
glerimiz tarafndan kuatmaya alnd. Kuatmadaki gleri kurtarmak amal
etrafa indirmeler yapld. Fakat yaplan indirmeler ya pskrtld ya da
indirilmeleri engellendi. Glerimizin kuatmasnda bulunan bir grup asker ve
korucu, yaplan bir yanllk sonucu kuatmadan ktlar ama ters tarafa gittikleri
iin donmaktan son anda kurtuldular. Trk ordusu bu operasyonda ciddi bir
sonu almad gibi kayplar da verdi. Biz Kato hattn tuttuk, Trk ordusu btn
srarlarna ramen Katoya giremedi. Sonra baktk inada binmiler, onurlarna
dokunmu, hi brakmasak srar edecekler, uzayacak, bu nedenle onlar
yanltmak ve raz etmek iin bir taktik yaptk: Katonun kk bir blm olan
Deriy Qatan Deriy Beqe kadar olan taraf akam boaltp onlara braktk.
Onlar sabahleyin bo olduunu anlaynca oraya girdiler. Ama yine de
tuzaklardan korktuklar iin girileri yarm gn srd. Girince ok sevindiler, bir
gn boyunca 200 metre mesafe ile kar karya mevzilendik. Onlar srekli hava
saldrlarn koordine ettiler. Karadan zaten ilerleyemezlerdi. Zaten verdiimiz
yedi kayptan drd hava saldrs sonucu yaanan kayplard. Sonra akam Trk
ordusu tmyle geri ekildi.

Trk devletinin yeni konseptinde ihanetin rol

1998 ylnda Trk devletinin nemli oranda Zeki unsurunun gr temelinde

yeni bir konsept oluturduunu sylemek mmkndr. Parti bu kiinin su
durumlarn netletirmek iin soruturmaya almt. Soruturmadan sonra ans
verilerek serbest brakld. Fakat kendisi verilen ans doru deerlendirmemi,
Gneyde kaarak KDPye snmt. Oradan da teslim mi oldu, teslim mi alnd,
her naslsa Trk gvenlik kuvvetlerinin eline geti. Bahar aylarnda gerekleen
bu teslimiyetten Trk devleti olduka yararlanmak istedi. Bir samimi itiraf
olarak Zeki unsurunun Trk devletine detayl ve nemli bilgiler verdii
bilinmektedir. Hareketin yok edilmesi planlamasna ilikin verdii bilgiler ise
yledir: Eer PKKyi siyasi olarak bitirmek istiyorsanz Amed eyaletini tasfiye
etmelisiniz. Bylece PKK siyasi olarak byk darbe yemi olacaktr. PKKyi askeri
olarak kertmek istiyorsanz, Botan eyaletini tasfiye etmelisiniz. Botan derse
Kuzey ile Gneyin ilikisi kesilir, bylece Kuzeydeki eyaletlere Gneyden
takviyeler yaplamayacaktr. Bu durumda Kuzey eyaletleri giderek bzlecek ve
sonuta kecektir. Ama eer PKKyi tmden bitirmek istiyorsanz, ama
ynelmelisiniz diye Trk devletine neri yapmt. nk calan olduu
mddete PKKyi bitiremezsiniz demiti.
Zekinin Trk devletine verdii can alc bilgiler bunlardr. Trk devleti 1998de
Zekinin bu grlerini olduka ciddiye alm ve bir konsepti haline getirmitir.
Trk devleti Zekiden ald grlerle 1998 ylnda, merkezi dzeyde sadece iki

eyalete ynelmitir. Merkezi dzeyde Botan ve Amed eyaletlerine ynelik

kapsaml operasyonlar gerekletirmitir. Dier eyaletlere yaplan operasyonlar
taktik amaldr. Belirtilen iki eyalet dnda, dier yerlere yaplan daha ok
blgesel glerin yapt ciddi olmayan operasyonlardr. Baz eyaletlere ynelim
olmusa da taktikidir.
Amed eyaletinde Murat operasyonu adyla ok kapsaml ve uzun sreli bir
harekat yapld. Botanda ise dzenli olarak her ay kapsaml bir operasyon
gerekletirildi. Ay ndan yararlanmak iin her ayn on birinde dzenli olarak
ynelim gerekletirildi. Bazlar Botana ynelik sadece iki kapsaml operasyon
yapldn sanyor. Hayr, bu yanl bir bilgidir. Sz edilen iki operasyon Botan
karargahnn bizzat atmaya girmek zorunda kald operasyonlardr. Her ay
bir tane kapsaml operasyon gelitirildi ama karargah hepsinde atmaya
girmemiti. Yaplan operasyonlarn birkanda direkt karargah hedeflenmek
istendi ama mmkn mertebe karargah atmaya girmiyordu. Nisan
operasyonuna elli binin zerinde komando ve zel tim katlmt. Bu glerin en
az yars karadan, yars uar birliklerle operasyon blgesine havadan
aktarlmt.
1998de Trk ordusunun uygulad taktik, gerillann araziye dayal taktiini
boa karmaya dnk bir giriimdir. Gerilla araziye dayal taktikle Trk
ordusunu epey sktrmt. Bylece hem araziye dayal taktii boa karacak,
hem de darbe vuracak baka bir taktik gelitirmenin aray olarak uar birlikleri
oluturmutu. Mesela gerilla yrtt taktikle alan tutmaya balaynca, Trk
ordusu havadan uar birliklerle gelip gerillann arkasna indirme yapyordu.
Gerillann arkasna indirme yapnca gerillann oluturduu tuzak boa kyordu.
nk hem nden hem arkadan araziye girmeye balaynca tuzak dmann iki
kolu arasnda skmaya balyordu. 1998 Temmuz aynda Hakkaride bu taktikle
dman araziye ekilmeye allrken, gerilla tuza farkl yerlerden gelen kollar
arasnda kald ve on iki ehit verildi. Burada baarl olabilen 1997 eylemleri gibi
dman araziye ekmek amacyla eylem yaplm, tuzak hazrlanm ve
dmann tuzaa girmesi beklenmiti. Ama dman havadan indirme yapnca
tuzak gcnn denetim altna girmesine neden olmutu. Bylece gerillann
araziye dayal taktii etkisiz klnm oluyordu.
Uar birlik taktiine kar, gerillann daha zengin ve yaratc taktiklerle annda
farkl bir taktie geme esneklii gelitirilmi olsayd gerilla daralmayaca gibi
karsndaki gc daraltma pozisyonuna geebilirdi.
Bununla birlikte Botanda gerilla taktii genelde araziye dayal sava taktii ve
alan drme olduu iin giderek g saysn artrma esas alnmt.
Operasyonlarn younluuna ramen srekli ana karargahtan g alnyordu.
nk arazinin en nemli noktalarn drme ve tutma hedeflenmiti, ama
buydu ve bu amatan vazgeilmiyordu.
Trk ordusu zellikle 1998den itibaren her trl yntemi kullanmtr. Hile,
aldatma, yanl istihbarat, szdrma ve manevra gibi savata olmas gereken
btn yntemler bir bir uygulanmtr. Mesela bir gece yars Gabar aniden
bombalanmt. Gabar gc alarma gemi, dier blgelerin hepsi cihazlarla
dmann gece yapt bombardman birbirine haber vererek operasyonun
Gabara olabileceini dnyordu. Ama ayn gece bu artma ardndan

kapsaml operasyon Cudiye ynelebiliyordu. Bunun gibi yanltmalar younca

savata kullanlyordu. Zaten yanltma taktii sava sanatnn en nemli
taktiklerinden biridir. Bunu biz ok kullanyorduk, fakat Trk ordusu da zaman
zaman kullanyordu. Ama ileyilerindeki mekanik sistemden dolay ounlukla
yapmak istedikleri yanltma bariz bir ekilde srtyordu. Ayn ekilde kar tarafa
yanltc istihbarat bilgilerini szdrmak da yaygn olarak kullanlyordu. Aslnda
bu tr hususlar sava sanatnn nemli zgnlkleridir. Fakat Trk ordusu bu tr
taktikleri daha ok 1998de kulland.
Botanda gerilla istihbarat glyd. stihbarat a gl olduu iin, gerilla ani
hibir operasyona maruz kalmyordu. Her operasyondan nce mutlaka nceden
bilgi alnyordu. Dman bunu fark ettikten sonra yanl bilgi szdrmaya balad.
Hem de bunu ok zekice yapt. Szdrd bilgilerin yars doru, yars yanlt. En
tehlikeli bilgi de budur. En tehlikeli bilgi; yar doru, yar yanl olan bilgidir.
nk eer bilgi tmden yanl olursa erken anlalr, ona gre tedbir alnr veya
bandan anlalr. Ama yars doru yars yanl olursa, o zaman o bilgi ok
tehlikeli bir rol oynayabilir.
Nisan aynda yar doru, yar yanl olan bir bilgi rnak Tmen Komutan
tarafndan ete reisleri araclyla tarafmza szdrld. Biz tmden inanmadk,
deerlendirdik fakat sonuta gelen bilgiyi esas aldk. Belki baz tedbirler almtk.
Ama nemli oranda gelen bilgiye gre hareket ettiimiz iin bu durum
glerimizin skma yaamasna, atmada kuatmalarla kar karya
gelmesine yol at. Bu operasyon on be gn srd. Operasyon boyunca yaanan
tm atmalarda 29 arkada ehit dt. Kendim de dahil ona yakn yaralmz
vard. ehit den arkadalar ierisinde kadn gc sorumlusu Zelal arkada,
Agiri, Cihan ve Delal gibi arkadalar da bulunuyordu.
Bestlerde bulunan glerimize ek olarak Katoya Jirkide bulunan drt blklk
gcmz de Bestlere kaym ve bylece be yze yakn gerilla gc Bestlere
yani operasyon sahasna kaym oluyordu. Bu da birok noktada ayn anda
atmalarn balamasna ve baz glerimizin skmasna neden oldu. Bestlere
kayan glerimiz hareket halindeyken atmak zorunda kald gibi bo
braklan Katoya da Trk ordusu bir tugaylk gle girdi ve sezon sonuna kadar
da hi kmad. Aslnda Kato braklmayacakt, ama yeterince hazrlk yoktu. Bir
haftalk erzak ve cephane vard. Kato braklmadan savunulmas durumunda
oradaki atma daha uzun bir zaman alabilirdi. Bu dnlerek braklma
karar alnmt. 11 Nisand, baz yerler de karlyd. Havann souk olmasnn da
bu kararmzda etkisi vard. Kato balksrt gibi muazzam bir corafyaya sahiptir.
Be kaps dnda kardan girii olmayan bir yerdir. Bunun iin Beytebap
zozanlar ve Bestler alan asndan stratejik bir zirvedir.
Bu stratejik neminden tr Katoyu Trk ordusuna temelli brakma gibi bir
durum sz konusu olamazd. Yl ortalarna doru Trk ordusundan geri alma
planlamas yapld. Bunun iin g younlatrld. lk bata geri alnabileceine
dair bir phe olduu iin, bir deneme saldrsnn yaplmas daha uygun
olabilirdi. nk bir tugaylk g oraya yerletirilmiti. Gerilla gcnn bir ksm
yenilenmiti. Snamak iin bir deneme saldrs daha uygun dyordu. Eer
sonu alnabilirse tm tugay Katodan karma planlamas yaplabilirdi ve bunun
iin gerilla kapsaml bir operasyon gerekletirebilirdi.

4 Austos 1998de Katoda Deriy Qa blmnde slenen bir taburluk gce bir
deneme saldrs yapld. Deriy Qa alann tutan taburun byk blm imha
edildi. Kalan az saydaki asker kaarak kurtulmay baarmt. Tabur blkten
olumaktayd, her ble de ayn anda saldr yapld. Drt tane byk
dokayla beraber 25 silah ele geirildi. Bulunan silahlarn says 25ti, kayplar
ise ok daha fazlayd. nk o sarp kayalklarn iinde deil silah, adam bulmak
bile ok gt. Gece karanl da gz nnde bulundurulunca ldrlen btn
askerlerin silahlarn bulmak mmkn olmuyordu. Olduka keskin bir vurutu.
Bu eylemde drt ehit verildi. Eylem olduka baarlyd. Bunun zerine
gerillann komando tugayn Katodan skebileceine dair byk inan geliti.
Dman yok etmek iin akllca bir plan yapmak ve gleri buna hazrlamak
temelinde dmann konumland yerin arkasna ekilme yaand.
Katodaki tugaya ok kapsaml bir ynelim gerekletirilecekti, bu nedenle riski
yksekti. Ynelim sabaha kar yaplacakt. Eer gerilla, tugay yok edemezse
komando tugay gerilla glerini imha edebilirdi. ok keskin bir planlama ve
vuru tarz esas alnd. Ancak o tarzla tugay imha edilebilirdi. Aksi halde tugay
imha etmek mmkn grnmyordu. Sabaha kar gafleti frsat bilinip, dman
zirveden vurulacakt. Biraz skenderin vuru tarzyla harekat
gerekletirilecekti. Bilindii zere skender srekli zirveden vurarak sonu
almay esas alyordu.
Deriy Zerbil, Katonun tam orta yerinde bulunuyordu. Tugay karargah oraya
yerletirilmiti. Bir tarafnda Deriy Berana ve Deriy Qa vard, dier tarafta da
Deriye ukala vard. Deriye Zerbil Katonun tam ortasdr. Dman buradan
vurulacakt. Buras alnm olsayd dman tmden imha olurdu. Riskliydi ve
Katoyu geri almann tek yolu buydu. Planlama byle oluturuldu. nderlik,
Benden habersiz kapsaml eylem yapmayn, nk bir atekes ilan edebiliriz
demiti. Bunun iin biraz beklenildi. Ordu gleri binlerce gle araziyi tutup
operasyonlar eitli alanlarda gelitirince nderlik belirttiklerini geri ekmiti.
Bu srete son keifleri yapmak amacyla saldr kollarn ynetecek komuta
kademesinden iki ayr grup, hedeflerini en yakndan izlemek zere keife gittiler.
nk ilk olarak dman karargahna nereden, nasl gidilecei netletirilecekti.
Dman mevzilerinin karargahna 200 metre yaknlkta izleme yaplacakt. Bir
grubun banda Adil arkada vard. O, tugay karargahnn bulunduu Deriy
Zerbile gitmiti. Bir grubun banda da Rnas (Bat Krdistanl) arkada vard.
Onlar da 7 kiilik grup olarak Deriy Berana ile Deriy Qa arasna gitmilerdi.
Sonra gndz le saatlerinde aniden dman telsizlerinde bir hareketlenme
yaanmaya baland. Bir grubun grld, kuatlmaya alld telsiz
muhaberelerinden anlalyordu. Ama balangta Herekol veya Garsada
olabilecei dnld. Dman muhaberesinden anlalyordu ki grup ok
skm ve teslim olmak zereydi. Bir senaryo olabilecei dnld. Ama biraz
zaman getikten sonra yakndan kuatlann Rnas gilin grubu olduu anlald.
Telsizle balant kurulmaya alld ama cevap yoktu. Adil arkada hemen
devreye girdi. Kuatlmakta olan grubun, yaknda olan Rnas gilin gurubu
olduu, saatlerdir telsizle aradn, fakat cevap vermediklerini belirtti. Artk
grup dmana esir dmt. nceden byle bir durumun olduu bilinseydi bir
ekilde mdahale edilebilinirdi. nk glerimiz hemen kardayd, bir eyler
dnlebilinir, mdahale edilerek grubun kurtarlmas iin baz giriimler
yaplabilinirdi. Fark edildii vakit hemen hemen i iten gemiti. Bir de halen

anlalmayan bir husus var ki, bu arkadalar neden aramadlar, neden iliki
kurmadlar, her yedisi de sava yeteneine sahip olmasna ramen nasl
atmayp da teslim oldular? Bu konu hala anlalm deildir. Derin bir ukurun
iinde kstrldklar, kendileri atmay deil de gizlenmeyi esas aldklar iin,
son dakikaya kadar ses karmadklar anlalyordu ama gerisi bilinmiyor.
Teslim olacak insanlar deildiler. Fakat bu biimde ele gemi olmalar bizim iin
anlalmaz bir durumdur. Halen de bu konu netlemi deildir. nk ele
geirilen bu 7 ARGK komuta yaps Beytebapa gtrlyor. Belki baka bir
yere de gtrlmlerdir. Ama kesin bildiimiz, bir gn sonra ayn yere
getirilerek kuruna dizildikleridir.
Grup ele getikten bir saat sonra kobralar alaktan derenin iinden uarak,
Sixurpaada stlenmi olan bir blmz bombalamaya baladlar. Dere
iinden kmamak zere sa solu vurmaya baladlar. Buradan anladk ki
yakalananlar baz bilgiler vermi. Ama bilgiler tam deildi, nk sadece bir
bln yerini vurdular. Yanmzda gdml fze vard. Bunu bildikleri iin dere
iinde alaktan uuyorlard. nk fzeler ancak 15 derece havaya kaldrlma
suretiyle hedefe gidebilirlerdi. Dz ya da aaya doru hedefe gitmezdi. Bunu
bildikleri iin dere iinde alaktan geliyorlard. Glerimiz ise yksek
yerlerdeydiler. Bu nedenle sadece vadileri vurdular. Vadide ise kimse yoktu.
Sixurpaay da ksmen vurdular ama kayalk bir yer olduu iin herhangi bir
kayp verilmedi. Nihayetinde esir dme olayyla kapsaml planlanan eylem bu
biimde deifre oldu ve o alan terk edilerek gler Faraine doru harekete
getiler. Trk ordusunun, grubu bir gn sonra getirip ayn yerde kuruna
dizmesinin nedeni intikamcldr. Bununla Deriye Qa eyleminin intikamn
alm oluyorlard. Ama eer zlm olsalard bunu yapmayp deiik
biimlerde kullanabilirlerdi. Fakat byk ihtimalle direnip, ruhlarn teslim
etmedikleri iin intikam amacyla bu infaz yntemine bavurmulardr.
Faraine varldnda nderlik telefonla, televizyon izleyebiliyor musunuz,
konumam izlerseniz iyi olur, nk yapacam konumada atekes ilan
edeceim demiti. Bizim yanmzda televizyon yoktu. Cephe faaliyetlerinden
sorumlu arkada televizyon izlemek ve nderliin konumasn kasete
kaydetmek iin kye gnderdik. nderlik 1998 1 Eyll Dnya Bar Gn
vesilesiyle TV zerinden yapt telekonferansta atekes ilan etmiti. Kasete
kaydetmeye giden arkada, 2 Eyll sabah kasetleri getirdi.
Atekes ilanndan sonra artk eylemsel plandan vazgetik ve karargah glerini
ikiye bldk. Adil arkada belli bir gle ataka doru aldlar, biz de bir taburla
beraber Katoya Marinosa gittik. Gler Marinosta on gn askeri ve ideolojik
eitimden geirildi. Anakarargah ve dier glerle telsiz zerinden bir tartma
yrtld; eer Trk ordusu stratejik alanlara girerse direni gstermeli ve
cevap verilmelidir, biiminde bir sonuca ulald. Herkes bu yaklam uygun
grd.
Trk ordusu ksa bir sre sonra Farain, Kela Ceng, iyarek gibi tm yaylalar
kapsayan byk bir operasyon gelitirdi. Bu operasyondan nceden bilgimiz
vard. lk gn operasyon kapsam Katoya Marinosun yaknna kadar yaylmt.
Biz burada bulunuyorduk. Asker yakna kadar geldi fakat Katoya yaklamad.
kinci gn ekilebilirdik, fakat tartld, ekilme deil mevzilenme karar daha

uygun grld. Yani biz kendi yerimizde mevzileneceiz, eer zerimize

gelirlerse etkili savunmay esas alacaz. Bir ksm ar g vard, onlar Kaura
tarafna aktarld. Esas vurucu g olan hareketli taburla birlikte eyalet karargah
Katoya Marinosta kald. Operasyonun Katoyu iine alp almayaca belli deildi.
Fakat muhtemelen dman fark etmi olmal ki ikinci gn tm gcyle Katoya
Marinosa yklendi, uak ve kobralarn hava saldrlar eliinde ok iddetli
atmalar yaanmaya baland. Kato eyleminde dman zerinde ele geirilen
kilitli (ifreli) bir telsiz vard, o telsizle dmann btn gizli konumalar
dinlenebiliyordu. Normalde bu telsiz kimin elinde kaybedilir veya kaptrlrsa
hemen merkeze bildirilip tm telsizleri toplayarak yeniden ifrelendirmeleri
gerekiyordu. Ama Trk ordusunda her ey kuralna gre gitmiyordu. Her
nedense bu telsiz elimize gemi olmasna ramen ifreleri deitirilmemiti.
Bunun iin biz yaptklar tm gizli konumalar dinleyebiliyorduk. Sanrm bu
operasyonu yneten kii Ayta Yalmand. Ayta Yalman birka kere
komutanlaryla yapt telsiz konumasnda, Bu atmann sonucu bu iin
kaderini belirleyecektir biiminde tekrarlyordu. Katoya Marinos tmden
kuatld. Tek bir fert kurtulmamal, bu gcn hepsini imha etmeliyiz, eer imha
edersek bu sorun kkl halledilecektir biiminde telsizde glerine dnk
ajitatif konumalar yapyordu.
Muhtemelen ilk bata Botan eyalet karargahnn atma blgesinde olduu
bilinmiyordu. Helikopterler saldrnca, kendimizle dolatrdmz gdml fze
atld. Fakat isabet almad. Ama bundan hareketle karargahn burada olabilecei
gr operasyon koordinesi asndan kesinlemi olmal. nk onlar sadece
bizimle birlikte fzenin dolatrldn biliyorlard. Sonradan konumalardan
anladk ki, karargahn orada olduunu kesin biliyorlard. Zaten
muhaberelerimizden de bunu anlamalar mmknd.
nderlik Moskovada iken operasyonu yneten generalin cihazda yapt
konumay aktardmda, demek ki o, komployu biliyormu demiti. nk
bizim imha olmamzla bu i bitmezdi. Biz sadece bir eyalet karargahydk. Fakat o
anda orada bulunan 150 kiilik gcmz Botan eyalet karargah ynetimiyle
birlikte imha edilse nderlie dnk komplo zeminini oluturmay tamamlam
olacaklard. Bu nedenle bu atmaya byle bir rol bimi ve nem vermilerdi.
Nihayetinde atma kesintisiz bir biimde 3 gn srd ve biz emberi yarmay
baardk. Ama ar kayplarmz oldu. Toplam 26 ehit verdik. Burada da kendim
ve tabur komutan Eref (Bakale) arkada dahil on drt kii yaralandk.
Gcmz en nitelikli olan hareketli tabur gcyd. Bu taburun yksek sava
kabiliyeti vard. zellikle atmann ikinci gnnde hava desteinde 15 koldan
saldran dman gcne kar gs gse gelien yakn dvte gcmzn
gsterdii performans ok yksek bir sava yeteneiydi. Burada Nujin (Xirbik
Bestli), Hebun (Urfal), Kandil (Aqr) yine Dijwar, Silvan ve Zinar gibi ok
deerli arkadalar ehit dt. Eer bu gcmzn bu denli gelikin bir dzeyi
olmasayd, muhtemelen taburun tm ya imha olurdu, ya da daha byk
kayplar verebilirdi. Bu atmann tarihi 12 Eylldr. Oysa nderlik 1 Eyllde
atekes ilan etmiti. Ama buna ramen bu denli bir imha operasyonunun
gelitirilmesi ve ardndan 9 Ekim komplo srecinin balatlmas Krt zgrlk
hareketi iin ne denli zalimce bir plann peinde olduklarn ortaya koymaktadr.

1998 yl boyunca btn bu srelerin gelitirilmesinde emdin Sakk unsurunun

rol fazladr. Hatta bu operasyonlarn bazlarna bizzat katld ynnde bilgiler
de vardr. zellikle 11 Nisan operasyonunu koordine eden ikinci ordu
komutannn yannda bulunarak operasyonun sonu alc olmas iin bizler
hakknda her trl bilgiyi sunduu ynnde somut bilgiler vardr.
Trk devleti 1998 ylnda Botan ve Amed eyaletleri zerine younlamt. Tm
gcn bu iki eyaleti tasfiye etmek zere seferber etmiti. Daha sonra da
nderlie ynelmiti. Siyasi ve askeri olarak gerillay ezdikten sonra, nderlie
ynelmeyi planlamlard. Fakat ne Amed ne de Botan eyaletini tasfiye etme
amacna ulaamamlardr.
1998 ylnda Botanda verilen kayp says iki yz civarndadr. Zaten hemen her
yl ortalama bu sayya yakn bir kayp veriliyordu. Elbette ki bu sene daha fazla
oldu. Fakat Botandaki glerimizin says iki bin civarndayd. Bu nedenle
Botan ezme ya da tasfiye etme gibi bir durum gelimemitir. Operasyondan
sonra belki moral dzeyinde belli bir stnlk kazanmlard ama sonu
almamlardr. Bu plan tamamlandktan sonra ordunun nemli bir gcn Suriye
snrna ymaya baladlar. Bylece 9 Ekim sreci balatlm oldu.
Bu yl ierisinde yaanan baz kayplar Krt halk asndan ok talihsiz
kayplard. zellikle bulunduum Botan eyaleti asndan ok nemli ve bir o
kadar stratejik kayplard. ehit denler adeta birer gerilla simgesiydi. 1997
sonlarnda erif Sperti arkada tesadfen bir top at sonucunda arapnel
parasnn isabet etmesiyle ehit dmt. erif arkada 1997 dneminde
hareketli taburun komutanyd. Botan eyaletinde olduka nemli rol sahibi olan
bir arkadat.
11 Nisan 1998 operasyonunda ehit den arkadalardan biri de Seluk
arkadat. Seluk arkada yllarca Serxwebun gazetesinde emek harcayan, basn
kadrosu olan deerli bir arkadat. 11 Nisan gn Serik Mehmed Usde 4
arkadala birlikte atma iinde uak saldrsnda ehit dtler. Ayn gn
Dilbirin arkada da hareketli taburda ehit dmt. gn sonraki
atmalarda ise 23 arkada ehit dt.
Bu atmada kiilik Botan eyalet komutanlnn yesi olan Zelal (Nesibe
Arman) arkada da ehit dt. Kendisi Botan eyaletinin kadn sorumlusuydu.
Kyl kkenli, askeri ve siyasi yn gelikin bir arkadat. Kadn yapsnn sava
sahasnda gelime kaydetmesine ve nemli rol oynamasna vesile olmutu.
Kendisi bizzat sava yneterek bu alma n ayak olmutu. Bir kadnn sava
ynetebileceini pratiiyle herkese gsteren cesur, kararl bir Krt kzyd. Kadn
zn ve izgisini pratikte ok arpc bir dzeyde uygulam, herkese de kabul
ettirmiti. ehit den Agiri (Glcan Dndar) arkada da ayn zelliklere sahip
bir arkadat. Daha 1993 ylnda saldrlarda nde yer alan, hedeflerin
drlmesine bizzat katlan bir arkadat. Kadnn z gvenini salamasnda
nemli bir rol sahibi olmutu. Yine Delal arkada, Hayri Durmu arkadan
akraba evresindendi. Drstl, sadelii, fedakarl ve yiitliiyle ok deerli
bir arkadat. Cihan arkada ise blk komutanyd ve savata pimi bir
arkadat. 1997 Kato savunmasnda nemli yararllklar gstermi, zellikle
glerimizin skk olduu bir durumda kobralara kar ne atlarak bizzat roket
atar silahn kullanma yntemiyle pskrtmeyi baarmt. Tm arkadalar

arasnda bu hep konuulurdu. Yiit, yetkin bir komutand. Bir de gvenlik

biriminde telsizi kaldran Serhldan arkada vard. Bu arkada, Amed eyalet
komutanyken ehit den Cemal arkadan yeeniydi. Bir yl ncesinde ablas
olan Newroz arkada, Amed eyaletine giderken Harun arkadala birlikte ehit
dmt. Ayn aileden ok sayda arkada ehit dnce o aile iin zorlayc
olabilmektedir. Aslnda hem aile hem de bizler iin zorlanma yaanyor. Vicdani
bir sorundur. Bu tr durumlara ok dikkat ediyorduk. Bu nedenle Serhldan
arkada daha gvenlikli olmas iin yanmzdaki gvenlik birimine almtk. O da
Cihan arkadala birlikte yan tarafmzdaki yeri savunurken ehit dt.
Gelimeye ak, cesaretli gen bir arkadat. Burada ehit den dier bir arkada
ise Avni arkadat. Bu arkada ok eskiden beri tanyordum. Halepte ayakkab
fabrikas vard. Fabrikasn kilitleyip gerillaya katlan bir arkadat.
Yurtseverlikte ve deerlere ballkta her zaman rnek olarak gsterilecek bir
arkadat. Fabrikasn kapatp Halepten Krdistan dalarna gelerek, savaan
rnek bir yurtsever kiilii temsil etmektedir. Bu tepede gs gse
gerekleen atmada ehit den her alt arkada da ok deerliydi. Her birinin
ayr zellikleri ve zgnlkleri vard. Bu durumlarndan dolay gya en
gvenlikli olur diye bizimle hareket etmek zere dzenlenmilerdi. Yine bu
atmalarda blk komutan olan Cudi (Goyi) arkada kahramanca arparak
ehit dmtr. Botanda zor koullar altnda yaam ve pratikleriyle olduu
kadar ehadete ulamalaryla simgeleen, direni sembol olan ok sayda
kahraman arkada ortaya kmtr. Botan kyllk yapsndan gelen, hemen her
eyi partiye katldktan sonra renen, adeta partiyle gzlerini dnyaya aan ve
mcadele pratii ierisinde zor koullardan geerek elikleen, yetkin militanlk
ve komutanlk zelliklerini edinenlerin banda bayan arkadalar iinde Zelal,
erkek arkadalar ierisinde ise Rojhat Bluzeri gelir. Botan pratiinde kalan her
gerillann yakndan tand, dier yerlerde kalan gerillalarn da isimlerini
duyduu arkadalardr.
zellikle Rojhat arkada, kyl kkenli, okuma yazmas olmayan ama aydn,
kyly, yaly, kadn, erkei ksacas herkesi byk ikna gcyle ynetebilen,
herkesin gpta ettii, memnun kald, komutasn seve seve kabul ettii
zelliklere sahip bir arkadat. Gerekten arpc bir rnekti, Hakkari blge
komutanyd. Hakkaride srekli iki- tabur bulunuyordu. Denetiminde srekli
iki yz- yz arkada vard. Zor koullarn devrimcisiydi, byk bir fedakarlk
rneiydi. Rojhat arkada blge komutan olmasna ramen yaplacak tm
ilerde srekli en nde yer alan bir komutand. Komutan olduu kadar, ayn
zamanda birliin keifisi, ncs, kervancs ve lojistikiydi de. Rojhat arkada,
Temmuzun sonunda Tahta Rete gerekletirdiimiz eyalet ynetim
toplantsna gelirken, hi kimsenin beklemedii byk bir talihsizlikle Masiro
suyunda boularak ehadete ulat. ehadeti bizleri ve tm Botan gcn ok
zorlad.
Yine Cudi blge komutan Hamza Amerin (Mardinli) arkadan ehadeti byk
bir talihsizlikti. Mays aynda ehit dt. Hamza arkada da, Rojhat arkadaa
yakn zelliklere sahipti. Savalkta denenmi, snanm, gcn korumak iin
hibir eyden gzn krpmayan bir pratie sahipti. Ayrca 1998 yl ierisinde
Uludere blge komutan olan ok deerli Rojhat (iwed) arkada Uluderede
Yasin Benek isimli korucunun hain komplosu sonucu ehit dmt. Bu

dnemde blge komutanlar ve eyalette simgelemi arkadalarn ehadeti

hareket asndan byk bir kaypt.
Trk ordusunun esas hedefi Botan karargahn imha etmekti. Uygulad tm
yntem ve saldrlara karn karargah imha etmeyi baaramam, ama
srdrlen bu direni mcadelesinde hareketin birok nder kadrosu ehadete
ulamtr.

Yedinci Blm

Uluslararas komplo ve geri ekilme sreci

Gneimizi Karartamazsnz

9 Ekim 1998de nderliin Suriyeden kmasyla balayan uluslararas

komplonun balangc, daha nce de ifade edildii gibi 1992ye dayanmaktadr.
1992 ylnda PKK hareketine kar gelitirilen imha konsepti, 9 Ekimle yeni bir
aamaya vardrlmtr. PKKye kar neden bir komplo gerekletirildiine
ilikin derinlikli deerlendirmeler nderlik tarafndan yaplmtr.

Uluslararas egemen gler PKK izgisini stratejik karlar iin tehlikeli

grmlerdir. Krdistanda nder Apo nclnde gelien izgi, zgr Krt
izgisidir. zgr Krt izgisi, Krt toplumunda ve Ortadou blgesinde halklara
dayal demokratik bir sistemi amalamaktadr. Uluslararas gler Krdistanda
byle bir izginin gelimesini riskli bulmulardr. nder Aponun gelitirdii
izginin zellikle 1991-92lerde salad gelimeyle btn Krdistan paralarn
etkileme dzeyine ulat, eer n alnmazsa Krdistana hakim bir hareket
haline gelecei tespitinden hareketle bir taraftan kart olabilecek, onu
barajlayacak ibirliki izgiye mensup Krt oluumlarn desteklerken, br
taraftan da Trk devletinin PKK hareketini imha etme konseptini
desteklemilerdir.
PKKyi tasfiye etme konseptinin en byk destekileri NATOya ye lkelerdir.
Bu temelde PKKye kar gelitirilen operasyonlar yok etme karakterlidir. O
halde rahatlkla yle bir belirleme yaplabilir: 1992den sonra Trk ordusunun
PKKye kar gelitirdii operasyonlar uluslararas niteliktedir ve uluslararas
glerin desteine sahiptir. Uluslararas glerin youn destei temelinde, Krt
ibirliki gleri de bu bloa dahil edilerek, PKKyi yok etmeyi hedeflemilerdir.
Bu konsept temelinde gerillaya ynelik kapsaml imha operasyonlar
gelitirilirken, nderlie dnk de suikast ve hareket alann daraltma
ynelimleri gelitirilmitir. 9 Ekim 1998le beraber gerillaya kar youn bir
ynelim konsepti ardndan, bu kez direkt nderlik hedeflenmitir.
Komplo srelerinin en nemli yn genellikle atekes dnemlerinde saldrya
geilmesidir. PKK tarafndan Krt sorununun siyasal zemine tanma abalarnn
younlat dnemlerde kar saldrlar daha fazla artmtr.
6 Mays 1996 tarihinde nderlie kar gelitirilen suikast giriiminde Kasm
1995te ilan edilen atekes sreci fiilen devam etmekteydi. Yine nderliin 1
Eyll 1998de ilan ettii atekese komployla cevap verilmitir. Krt sorununu
siyasal yollardan zmeye hazr olduklarna dair verdikleri mesajlardan sonra
komplo gelitirmeleri ilgintir. Uzatlan bar elini kesme, krma anlamna gelen
bu yaklam yok etme mantnda srar anlamna gelmektedir. Siyasi ve askeri
olarak var olma hakknz yoktur, zgr Krtn yaratlmasna izin vermeyeceiz
yaklamnn pratik uygulamaya kavuturulmas zihniyetinin tm plaklyla
kendini aa karmasdr. Esas olarak 1 Eyll atekesi ile nderliin gelitirmek
istedii sre, savan tmden durdurulmasna ynelikti. Hatta uluslararas
komplo startnn verildii 9 Ekimde nderliin amdan ayrlmasna neden olan
k ardndan Krdistanda gerilla sahalarn deil de, Avrupay tercih etmesi
barl zmde srar etmesinden kaynakl bir tercihtir. nderlik barl
zmde srar etmesine ramen hedeflenmitir, barl aray komplo ile
cevaplandrlmtr. Bu yaklamn verdii mesaj ok aktr, gsterdikleri
yaklam yok etme kararnda srarl olunmasdr.
Komplo srecinin balamasyla beraber PKK ynetimi, ileri gelen komuta ve
kadrosu PKK VI. Kongresi iin bir arada bulunmaktayd. Hatta nderlik
Moskovada iken VI. Kongre srecini ynlendirmi, gereken perspektifleri
vermitir. Fakat Moskovada durumlarn giderek ciddiyet kazand, zeminin
salam olmad anlaldktan sonra farkl araylar gndeme girmiti. ran
seenei bu dnemde gndeme geldi. Bu eksende ben bizzat Tahrana giderek,

ranl st dzey devlet yetkilileriyle grmeler yaptm. Ama, nderliin gizli

bir biimde Ermenistan zerinden rana getirilerek, ksa bir sre de olsa
yerlemesine olanak amakt. ranl yetkililer grmede uzun uzun bunun niin
olamayacan ifade etmilerdi. Temel yaklamlar rann son mevzi olduu, ok
fazla arlk vermememiz gerektii, buna hem bizim hem de kendilerinin dikkat
etmesi gerektii ynndeydi. Baka zaman nderliin rana gelebileceini,
ancak bunun imdilik mmkn olmadn ifade ederek, isteimizi geri evirdiler.
Reddetme yumuak dil ve geni izah ardndan gelmiti. nderlik bunun zerine
Romaya gitti. Rusya esas olarak, uluslararas dzeyde ok ciddi dayatmalar ve
ekonomik kar karlnda kendi kanunlarn ve yasalarn ineyerek,
DUMAnn oy birlii ile misafir olarak kabul etmi olmasna ramen devlet
ynetimi nderliimizin lkelerini terk etmesi iin dayatmada bulunmutu.
Roma sreci Avrupadaki Krdistanllarn byk bir sahiplenme srecine
dnt. Bu dnemde Gneimizi Karartamazsnz sloganyla birok yerde
fedai eylemler geliti. Bu eylemlerin hemen hemen tm bireysel inisiyatifle
gelien eylemlerdi. Cezaevlerinin nclnde ilk olarak ehit Halit Oral
arkadan 9 Ekim 1998 gn bedenini atee vererek balatt bu sre, ksa
srede Krtlerin bulunduu her yere srayarak, nderliin etrafnda adeta
ateten bir ember oluturdu. 70 yandaki Hatice Falay anadan, Rojhlatl 12
yandaki kk Zehraya, tyleri rperten bir eylem sergileyen Rusyadaki
Tayhan (Ahmet Yldrm) ve Jhat (Remzi Akku) arkadalardan, dalardaki
Bnev, Rojbin, Felat, Xebat ve ehristan arkadalara kadar yzden fazla
Gneimizi Karartamazsnz ehitleri uluslararas kopmloya kar tarihte eine
rastlanmayan bir direni sergilediler. nsan derinden etkileyen kahramanlk
eylemleriyle ok byk bir sahiplenme gelitirdiler. Tm abalara karn,
nderliin de belirttii gibi sahte dostlar ve yetmez yoldalk gerei,
nderliin komployla esaret altna alnmasna yol aan en belirleyici etken
olmutur.
15 ubatta rgtn ileri gelen kadro yapsnn hemen hemen tm kongre
sahasnda bulunmaktayd. Eer kadrolarn nemli bir ksm grev banda
olsayd ya da bazlar nderliin yannda bulunsayd belki bir biimde tedbir
alnabilirdi. Fakat hemen her kadro grev alanndan uzak bir vadide kongrenin
yapld sahadayd. Kongre gvenlii nedeniyle direkt daryla iletiim
kesilmiti. Kongre sahasna uzak bir yerde bir telefon bulunmaktayd ve bu
nedenle daryla iletiim gecikmeli kurulabiliyordu.
VI. Kongre ok ar bir atmosfer altnda gerekleiyordu. Gemi sava srecinin
keskince deerlendirildii ve herkesin belli dzeyde i sorgulama ile atmay
yaad bir ortamd. nderlik, Kenya sreci iin, adeta dondurulmutum, ila
benzeri bir ey verilmi olabilir, salkl dnemiyordum diye bir belirleme
yapmt. Aslnda VI. Kongre dneminde btn rgt ve ynetimi adeta
dncede donmu bir vaziyeti yaamaktayd. Kongre atmosferinde bulunan
herkes adeta dnemez olmutu. Kadronun arlkl ksm, geride brakt
pratiin hesabn nasl verebilecei kaygsna kaplmt.
Yine gruplamalar temelinde i hesaplamalar zirveye kmt. Kongre zemini de
bu hesaplamann merkezi haline dntrlmt. Byle bir ortamda nderlii
sahiplenme ya da komplonun nne nasl geilebilir noktasnda proje gelitirme

gibi bir zemin braklmamt. Herkes nderliin, bireylerin yaad pratiklere

ne diyecei beklentisi ierisine girmiti. Kadrolar bu dnce mulakl
ierisinde adeta uyumutu. Bu nedenle komploya kar herhangi bir giriim
yaplmamt. Tm kadrolar nderlikten gelen ve gelecek mesajlara kilitlenmiti.
nderlikten gelen mesajlar da platformda annda ileniyordu.
Bir ara bir sessizlik balad. nderlikten herhangi bir mesaj gelmedi. Kongre
yapsnda, ne oluyor diye sorular soruldu ve tartmalar yapld. Bunun zerine,
Avrupadan yeni gelen Kani Ylmaz krsye karak, nderliin bir lkede
(Yunanistan kastederek) kald, salam olduu fakat gizli tutulmas gerektii,
merak edilecek ciddi bir ey olmad ynnde bir bilgilendirme yapt. Byle
olunca kongre yapsndaki tedirginlik bir rahatlamaya dnt ve bu temelde
kongre tartmalar srdrld.
Ancak 16 ubat sabah BBCden nderliin Kenyann bakenti Nairobide 15
ubat akamndan bu yana kaybettirildii ynnde haberler gemiti. Daha
sonra saat 11:00de Ecevit tarafndan yaplan, radyoda yaynlanan aklamada
nderliin Trkiyeye gtrld ynnde haberin duyulmas ok derin, ok
edici ve sarsc atmosferin tm kadrolar esir almasna neden olmutu. Gelien
sarslma bir anda rgtn tm kadrolar zerinde etkisini olanca arlyla
hissettirmiti. Sarslmann etkisi o kadar ard ki, hemen her kadro farkl
biimde davran gstermeye balamt. Bir an dinlediimiz arkadalarla
birlikte hareket edemez vaziyette kaldk.
nderliin esaretiyle beraber artk kanlmaz olarak mcadelemiz yeni bir
srece girmiti. VI. Kongre ok uzun tartma platformlarna sahne olmutu. 15
ubat gnne kadar resmi tartma platformlar 40 gn bulmutu. Uzun
srmesine ramen yrtlen tartmalar ok zmleyici deildi. Komutada
bilinen izgi d anlaylarn kroniklemesi, tutuculuun deiik biimlerde
kendini konuturmas, eitli anlaylarn kendini savunmaya gemesi vb bir
tablo ortaya kmt. nderlik daha Romada iken rmeye yol aan bu
gereklikten hareketle rgtten istifa edeceini sylemiti. rmenin nne
gemek iin de kongreyi byk bir deiim kongresi haline dntrmek
istemiti. Verdii perspektiflerin tm deiim ynndeydi ve bu eksende artk
byk bir deiim kanlmaz hale gelmiti. Her ne kadar kongre tartmalar
deiimi karlamada ar aksak kalm olsa da, nderliin perspektifleri yeni bir
yaplanmay dayatmaktayd. Ancak nderliin komplo ile esaret altna alnmas,
kongrenin deiim dnm kongresine dnmesini engellemiti. Kald ki,
esaretten sonra rgtlenme dzeyinin nasl olup olmamas gerektiine dair
tartmalar da yaplmad. Biz arkada televizyon vastasyla kamuoyuyla
ilikilenmek, programlara katlmak, arlar yapmak ve sreci takip etmek zere
hemen kongre sahasndan baka bir yere gemitik. Kalan kadrolar ise ar
atmosfer altnda yaplmas gereken ileri hzla bitirmek ve alt aylk bir planlama
gelitirmekle uramaktayd. nk durumun ne olaca, nereye varaca net
deildi.
Acil bir mdahale plan karlmt, her ey savaa gre ayarlanacakt. Alnan
karar lgnca sava yrtme zerine kurulmutu. Hatta yle lgnca sava
gelitirilecekti ki, Trk devleti nderlii mumla arama mecburiyetinde kalacakt.

Halka ynelik gerekli arlar yaplmt. Bata Dou Krdistan olmak zere
halkmz Krdistann drt parasnda, Avrupa ve yurtdnda eylemsel sreci
balatmt. Krdistan apnda bir ayaklanma ve serhildan sreci gelimiti.
Kuzey Krdistan, Trkiye, Avrupa, Rusya ve Krtlerin yaad her yerde
halkmz infial halindeydi. Bata stanbul olmak zere Trkiye metropollerinde
ve Kuzey Krdistanda ciddi bir eylemsellik gelimekteydi. Avrupada konsolos
basknlarnda ehadetler yaanmt. Gney Krdistanda geni apl protestolar
gelitirilmiti. Dou Krdistanda ciddi bir rgtllmz olmamasna ramen
halkmz byk bir ayaklanma gelitirmi, ran devletinin btn basklarna
ramen direniten taviz vermemiti. Yine yzlerce Dou Krdistanl gen, gerilla
saflarna akn etmiti. Rojava (Suriye) halk da ayn ekilde komploya kar
direnie gemiti. Rojava ve Rojhlattan binin zerinde gen, gerilla saflarna
katlmt. lk kez ulusal dzeyde eylemsellik sreci pratikleiyordu ve bu
srecin giderek derinletirilmesi temelinde nderlii aratr hale getirilmesi
karar erevesinde bir planlama gelitirilmiti.
Bilindii zere gerilla mevsim koullarndan dolay Mays ayna kadar hareket
etme olanana pek sahip deildir. Gerilla daha harekete gemeden, nderlik
srece mdahale ederek eylemlerin durdurulmasn istemiti. Eer mdahale
etmeseydi nasl ve ne kadar kanl bir srecin gelieceini hi kimse tahmin bile
edemezdi. Mdahale Trkiyeyi byk ve kanl bir felaketin eiinden evirmiti.
nk her eyalet ve blge Haziran ayyla beraber intiharvari saldrlar
gerekletirecekti.
Binlerce gerilla, fedai eylemi iin rapor yazmt. Rapor yazan arkadalarn ezici
ounluu kendini byk bir srarla dayatmaya balam, rgt gndermezse,
kendi bama gider intihar eylemini yaparm trnden yaklamlar arlkl
dnce halini almt. Tm kadrolarda gelien temel anlay uydu: Mademki
dman bu kadar vahice nderliimize ynelmitir, o halde biz de kendimizi
feda ediyoruz. Zaten halkta da yansyan buydu.
Kongre dneminde sava lgnca gelitirmekle grevli olacak zel bir
rgtlenme kurumu oluturulmaya alld. zellikle fedai eylemlerini
gelitirecek zel bir rgtlenme karar temelinde bu alma balatld. Bu
alma iin baz arkadalar kendilerini nerdi. PKK Meclis toplantsnda bu
neriler tartld. Kendini nerenler arasndan Nasrn bu almann
sorumluluuna getirilmesi uygun grld. Nasr kendi nerisi temelinde fedai
eylemler yapacak yeni bir rgtlenmeyi gelitirmekle grevlendirilmesine
ramen daha sonra olmazlk teorisi ve yaklamn sergilemiti. Ermenistana
kadar gitmi, bir ay kadar uram, dndnde byle bir almann yanl
olduunu savunmaya balamt. Byle bir grevlendirmeyle kendisine kar
adeta komplo yapldna dair bir saplantya girmiti. Zaten bu, kendisinin son
krlmas oldu. Baaramaynca saplantya girdi ve ondan sonra bir trl
dzelmedi. Halbuki Nasr saplantya itecek herhangi bir neden yoktu. Her ey
ak tartlmt ve gelitirdii neri temelinde grevlendirilmiti.
zel bir rgtlenmenin bu ekilde gelitirilemeyecei fark edilince, bu sefer
ARGK bnyesinde zel kuvvetler biiminde bir rgtlenmenin gelitirilmesi
ARGK anakarargah tarafndan karar altna alnd. lk blk, 11 Mart 1999da
eitimine balad. Bu karar genel koordinasyona bildirildi. Genel koordinasyon,

uygundur, biz de kendi sahamzda ayn kurumlamay gelitiriyoruz diye

yantlaynca zel kuvvetler rgtlenmesi almalarna hz verildi. Bugn gerilla
mcadelesinde byk bir misyon yklenen ve bu dzeyde rol oynayan zel
kuvvetler rgtlenmesinin temeli bylece atlmtr.
zel kuvvetlerin kuruluunun ilk amac, fedai eylemlerde profesyonellii
gelitirmekti. nk fedai eylem nerisi yapan yzlerce arkada vard ama
eylemi ne tr taktikler zerine oturtaca noktasnda acemilikler yaanyordu.
Hatta baz eylemler yaplmt ama teknik bilgi yetersizliinden dolay, ya daha
eylem yerine varmadan bombay kendilerinde patlatmlar, ya da bomba
balantlarn doru kuramamlard. Yaanan teknik yetersizlii ve dikkat
edilmesi gereken kurallarn retilmesine dnk eitim yetersizliini gidermek
iin eitim devreleri ald. ARGK bnyesinde kurulan zel kuvvetler kolu, var
olan yetersizlikleri gidermek iin bir buuk aylk eitimlerle fedai eylemlere
katlmak isteyenleri eitmeyi hedefleyen bir kurumdu. lk devresinde mezun
olup eylem amacyla metropollere giden, daha sonra nderliin mdahalesiyle
geri dnmek zorunda kalanlar vard. Bu ilk devrenin baarl rencileri hemen
greve gnderilmilerdi. Bunlarn banda gelen ehit Gulan ve ehit Nemrut
arkadalard. O zaman Gulan arkada zmir-Antalya hattna, Nemrut arkada ise
hkmete dnk baz nemli hedeflere ynelme amacyla Ankaraya gitmiti. Bu
arkadalarn yannda baka arkadalar da vard. Ancak daha sonra nderlik
tarafndan eylemler durdurulunca -drt ay sonra bu arkadalar geri
arlmlard. Geri dndkten sonra bu arkadalar zel kuvvetler ynetiminde
yer alarak, bu rgtlenmenin sisteme kavumasnda byk emek ve katk
sunmulard.
Genel Koordinasyon sahasnda oluturulan fedai eitim devresi ise daha sonra
genelletirildi. nk kurulan rgtlenme fedai eylem mant ve izgisine uygun
deildi. Tm yeni katlm yapan sava adaylarnn hepsi kurulan sisteme dahil
edildii iin nitelii dt. Bunun iin genelletirildi. Sonu alacak, baarlar
yakalayacak zel kuvvet olma durumu yoktu. Sonradan askeri karargahta zgn
rgtlenme ve zel eitimlerle kurumlama dzeyine ulatrld. Nitekim bu
kurum bugn de mcadelede belli bir rol stlenmi bulunmaktadr.
Bu dnemde eitli ehir eylemleri yaygnlk kazand. Yine ksmen fedai
eylemleri geliti. Ancak yaplan eylemler youn hazrlklara dayal eylemler
deildi, ara sreci biraz srkleme temelinde yaplmt. Esas hazrlklar
gerillann bulunduu btn eyaletlerde yrtlmekteydi. Mays ayna doru
hazrlklar belli bir dzeye geldiinde, nderlikten haberler ulat. nderliin
verdii ereve, savan gelitirilmemesi gerektii ve yaplan eylemleri tasvip
etmedii biimindeydi. nk Trkiyede yakma ykma eylemleri younca
gndemdeydi. Gerekten bu dnemde YCK (Yekitiya Ciwann Kurdistan)
rgtlenmesi nemli bir tepkisel k gerekletirmiti. Daha ok yakma ykma
biiminde gelien bu eylemsel sreci hafifletmek ve durdurmak iin nderlikten
gelen mesajlarn basnda yaynlanmas ngrlmt. Ama yine de sre belli
eylemliliklerle devam etti. Ynetim olarak nderliin durumunu ve bak asn
tam olarak anlam deildik. nk gidip gelen avukatlar arasnda deiik
kiilikler de vard. Biraz da herkes kendine gre yanstyordu. Bunun zerine,
imdi avukatlk yapmayan ama o zaman avukatlk grevini yapanlardan
tandmz ve bilgisine gven duyabileceimiz birisini yanmza ardk. Gelen

bu avukat arkada nderliin mesajlarn, yeni bak asn uzun uzun anlatt.
nderliin ngrd sreci detayl izah etti. Bunun zerine rgtn yava
yava hazrlanabilecei, srecin bakla kesilir gibi durdurulamayaca ama ayn
zamanda Bakanlk Konseyiyle tartlmas ve yapya aktarm yaplmas
gerektii, tedbir olarak da imdiden intihar eylemlerinin durdurulaca karar
alnd.
nderliin bize ulaan son dnceleri ekseninde 1 Mays bildirisi karlarak
kamuoyuna sunuldu. 1 Mays bildirisinin en nemli yn intihar eylemlerinin
durdurulmas gerektiine dair verilen perspektifti. Fedai eylemlerin
durdurulmas gerektiine dair bir talimat da rgt yaps iin hazrland. nk
sre, fedai eylemlerinin younca gndeme girecei bir sreti. lk fedai
grubunun eitim devresi bitmek zereydi. Fedai eylemleri durdurulmu
olmasna ramen hazrlk amacyla bir ksm arkada gnderildi ve her giden
kiiye hazrlk yapn, talimat gelmeden eylem yapmayn talimat verildi.
ehit Nemrut arkada, Ankarada etkili bir eylem yapacakt. Devletin nemli ve
kilit noktalarnda bomba patlatacak ve fedai eylem yapacakt. Bu ynl
planlamalar ok fazlayd. Ama 1 Mays kararyla gidilerin bir ksm durduruldu.
Daha rgtl ve kilit noktalara eylem yapacak olanlara da, gidin, hazrlk yapn,
yalnz talimat gelmeden kimse eylem yapmayacak talimat verilerek gnderildi.
ehit Gulan ve Nemrut arkadalar eylem yerlerine yle gittiler. Farkl baz
arkadalar da ayn eksende hareket ettiler. karlan talimata ramen gerillann
normal eylemsellii ve hareketlilii srecekti. Nitekim ngrlen normal gerilla
eylemleri bir sre devam etti. Bu arada dmann operasyonlar da
gelimekteydi. Baz yerlerde iddetli atmalar yaand. nderliin esareti
srecinde Mardin eyaleti ciddi bir darbe yemiti. Mardin eyalet komutan Felat
arkada, eyalet yrtmesi olan Bahoz ve Mervan arkadalarla birlikte toplam 29
arkada pe pee ehit dmlerdi. Kongrede PKK merkez komitesine yeni
seilen Erdal arkada Mardin eyalet komutanlna atanmt. Kuzeyde ciddi
atma durumlar vard. Yine Cudide ok byk bir kahramanlk rnei
sergilendi. 1999 baharnda Hamza (Gundik Remo) arkadan komutasnda
Bilikada 24 arkada bir maarada gnlerce atarak, dmann kimyasal silah
kullanmas sonucu kahramanca ehit dmlerdi. Operasyon ve buna kar
direni, yine baz eylemler gereklemekteydi.
Bu arada glerin Kuzeye aktarlmas almalar srmekteydi. rgtn esas
ak savaa gre ayarlanmaktayd. Tam da bu dnemde nderlikten, silahl
mcadeleyi brakma ve gleri snr dna ekme nerisi ulat. Eer
arkadalar da uygun gryorsa, bu sreci ilan etmek istiyorum demiti. Ben o
zaman merkez sahada deildim, Behdinana gemitim. Kandilde Temmuz
aynda bir toplant yapld. Toplant bileimi zorlanarak da olsa, nderliin
ngrd, silahl mcadeleyi brakma ars temelinde karar ald. nderlii
hibir biimde reddetmemek ve perspektiflerini olduu gibi uygulamak
gerekiyor kararyla olumlu yant verildi ve nderlie de bildirildi. Alnan karar
zerine nderlik 2 Austosta silahl mcadeleye son verme ars yapt. Bu,
mcadelemizde yeni bir srecin balatlmasyd. Artk Krdistan zgrlk
mcadelesinde silahl mcadele stratejisi sona eriyor, onun yerine meru
savunma izgisine dayal siyasal demokratik mcadele stratejisi karar altna
alnyordu. Bylece yeni bir dnem balam oluyordu.

Ayn dnemde Avrupada baz yeni durumlar ve sorunlar gelimeye balad. Bu

nedenle Avrupaya takviye yaplmas bir zorunluluk haline gelmi ve ayn
toplantda baz arkadalarn dzenlemesi Avrupaya yaplmt.

Geri ekilme ve yaanan sorunlar

nderlik alnan karar erevesinde 2 Austosta, silahl mcadeleye son

verildiini ve kesin bir atekes yaanmas iin gerilla glerinin Trkiye
snrlarnn dna karlma arsn yapt. Aklamadan sonra eyaletlerle de
snr dna kma karar zerine tartmalar yrtld. ARGK ynetimi, 1
Eyllden itibaren geri ekilme srecini balatmann planlamasn yapt. Geri
ekilme, eyaletlerin tmden boaltlmas biiminde deerlendirilmedi. Her
eyalette belli sayda bir g braklacakt. Kalan gler kendilerini savunma
dnda, herhangi bir askeri eylem yapmayacakt. nk yllardan beri bin bir
emekle deerler ve mevziler oluturulmutu. Kalacak az sayda g bunlar
koruyacakt. Ama Karadeniz, Kogiri vb baz alan ve blgeler boaltld. Esas
olarak tm eyaletlerde g nemli oranda azaltlacakt.
Bu arada eyaletlere takviye iin gnderilen baz gler yoldan geri evrildiler. Bir
ksm gidecei yere ulamt, bazlar ise ulamamt. Gler genelde Botan ve
Amedde birikmiti. Dersim grubu Erzuruma ulamt. Bunlarn geri dnmesi
karar alnd. Bu temelde geri ekilme planlamas yapld. Askeri karargah
ynetiminde deiiklik yapld. Toplantda Avrupaya dzenlemem yaplmt.
Ancak 1 Eyllde geri ekilme kararn tm glere telsizden bizzat ben bir
deerlendirme konumasyla birlikte ilettim. Hemen sonrasnda da alanndan
ayrldm.
ok gemeden, iki hafta sonra, geri ekilmede mthi bir danklk ve panik
havasnn egemen olduunu biliyoruz. lk planlama, gcn bir blmnn
gelmesi, bir blmnn eyaletlerde kalmas biiminde gelitirilmiti. Eer
gerekli olursa geri kalan gler bir yl sonra ekilecekti. Tm glerin ayn anda
geri ekilmesi birok zorlua neden olabilirdi. Ama planszlktan kaynakl
Erzurum, Dersim ve Karadenizde bulunan glerin hepsi Amed eyaletinde
birikmiti. Geri ekilmenin plansz yapldn gren dman, Amedde tuzak
kurmutu. Amede kadar glere hibir zorluk karmam, glerin Amedde
birikmesi iin elinden geleni yapmt. Gerillaya tuzak kurmak ve ynelim
gerekletirmek iin Amed eyaletini kendine uygun gryordu. Gler burada
biriktikten sonra, dman ok sert ynelimlerle darbeler indirmeye balad.
Gneye geri ekilmekte olan ehit Serdar (Seyfettin Rzgar) arkadan
komutasnda 24 arkadatan oluan grup Kozluk ovasnda darbe alarak bir ksm
ehit olmu bir ksm da esir dmt. Mardin zerinden Gneye gitmek zere
yola kan 17 kiilik gruptaki arkadalar da kurulan pusuda ehit dtler. Yine
ehit Remzi Avc arkada sorumluluundaki 30 arkadatan oluan grup,
Tatvann Karez alannda geri ekilmek isterken ciddi darbe yedi. Garzan ve
Serhat zerinden ekilen baz gruplarda da ehadetler yaand. Ksaca geri

ekilmenin dzenlemesi, planlamasnn iyi yaplmamas ve Trk devletinin de,

frsat bu frsattr, diyerek saldrya gemesi, tuzaklar kurmas sonucu geri
ekilme srecinde ciddi darbeler alnmtr. Bu kadar ehadetin yaanmasnda
anakarargahn geri ekilme srecini iyi rgtleyememesi, planlayamamas ve
gerekli perspektifleri zamannda sunmamas etkili olmutur.
Trk devleti ve ordusu ok kallee davranmt. Ne kadar ldrrsem kardr
diyerek, geri ekilmenin yaplaca btn yollara tuzaklar kurmutu. Geri
ekilme srecinde iki yz civarnda ehit verildi. 2 Austostan yl sonuna kadar
ortalama 200 akn arkada ehadete ulamt.
Bu dnemde Dersim gruplarnda geri ekilmede ve talimatlara uymada baz
sorunlar yaand. Tartmalardan sonra, yaanan sorunlar belli dzeyde
giderildi. Geri ekilme gruplarnn banda bulunan sa arkada girilen bir
atmada Binglde ehit dt. Grubun nemli blm imha oldu, kalan az
sayda arkada Kazm arkada da dahil Gney alanna daha sonra ulat.
Ayn dnemde nderlik ars zerine bar gruplarnn Trkiyeye
gnderilmesi gndeme geldi. yi niyetin bir gstergesi olarak PKKnin bar
gruplarn Trkiyeye gndermesine ramen Trk devleti doru bir yaklam
sergileyememi ve bylece demokratik zmn nn amamt. PKKnin
demokratik zm ynnde samimiyetini gsteren bar grubu ve snr dna
ekilme karar Trk devleti tarafndan adeta kendi zaferi olarak grlm ve
ciddiye alnmamtr. Trk devleti frsatln bir kez daha gstererek
saldrmay esas almt. yi niyet karlksz braklmam olsayd, hem bar
gruplar artabilirdi, hem de zm sreci geliebilirdi. Fakat uluslararas glerin
nderliimizi Trk devletine teslim etmesi ve ardndan gelien geri ekilme
sreci, Trk devleti tarafndan ok yanl bir biimde deerlendirmeye tabi
tutulmu, bu sreci kendisi iin kazanlm bir zafer olarak grmt. Bundan
dolay da bizim zme dnk btn abalarmz ya basite alnd, ya da frsat bu
frsat denilerek Krt zgrlk dinamikleri tasfiye edilmek istenildi.
Ferhat bir ara TV konumalarnda Avrupallara gya zme katk sunmak zere
kaplar ama arsnda bulunmutu. Silahl mcadelenin braklacana ve be
bin kiiyle Avrupaya gidileceine dair yapt aklama, Avrupann kaplarn
PKKye tmden kapatmasna neden oldu. Bu kez Avrupaya almak iin kadro
gnderme sorunlar ba gstermeye balad. Btn kaplar tutulmutu. Ben
Avrupada iken baz devlet yetkilileri, yine grtm baz gazeteciler srekli,
ka gerilla ile Avrupaya yerleilecei sorularn sormaya baladlar. te yandan
bu kiinin bu trden konumalar yurtsever evrelerimiz iin de ok edici olup,
inan krlmasna yol ayordu. Hatta Fransada ehit bir arkadamzn babas,
Ferhatn bu konumasn dinledikten sonra yaad zorlanmadan dolay vefat
etmiti. Sylenen szlere dayanamam, beyin kanamasndan yaamn yitirmiti.

VII. Kongre sreci

VI. Kongre srecinde bir takm sorunlar yaanmt. Kongre hazrlk komitesi
baz kiileri tutuklamt. Kongre zemininde bu tutuklamalarn pek bir anlam
yoktu. nderlik bu yaklam sert eletirdi ve hazrlk komitesi grevden alnd.
Yerine yeni bir komite seildi. VI. Kongre, komplonun yaratt atmosfer altnda
gereklemekten kaynakl ok duygusal yaklamlar aa kard. Oluan
duygusal atmosfer altnda bireylerin durular ok fazla deerlendirilmeden
grevlendirmelere gidildi. Temel yaklam herkesin, zellikle eski kadrolarn
rgte sahip kmas gerektii ynndeydi. zellikle oluan duygusal atmosfer
altnda nderliin kardei olmas itibariyle Ferhat ne kt.
Ferhatn parti yeliinin V. Kongrede drlm olmasna, Botann ise
ordudan atlmasna ramen VI. Kongrede meclis yeliine seildiler ve ardndan
yaplan meclis toplantsnda da konseye seildiler. Bunun gibi isabetli olmayan
grevlendirmeler yaplm oldu. sabetsiz kararlarn yaratt olumsuz etkiler
daha sonra rgt tasfiyenin eiine getirmiti.
Bu srecin nemli bir eksiklii de Kadn zgrlk hareketine ynelik gelien
yanl yaklamlard. Bunun belirgin bir nedeni nderliin yarm kalan projem
dedii zgr kadn projesinin doru bir ereveye oturtulamamasdr. Hem
Bakanlk Konseyi, hem de kadn ynetimi bu konuda zmleyici bir yaklam
sahibi olamamt.
Yaanan sanclara kar hem genel ynetim zmleyici ve ikna edici perspektifle
yaklam gelitirememi, hem de kadn rgt ierisinde bulunan baz kiilerin
ar iktidar hrs ve miras paylamc tutumlar birok zorluun yaanmasna
neden olmutu. VI. Kongrede kadn hareketinin partileme karar alnmt. Bu
temelde kadn kongresinde PJKKnin (Partiya Jinn Karkern Kurdistan)
kuruluu ilan edildi. Kadn hareketinde yaanan sorunlarn zamanlamas rgt
olduka zorlad. nderliin esaret altna yeni alnd ve idam tehdidi altnda
bulunduu bir dnemde genel rgt karlarn bir kenara atarak, kadn
sorununu n plana karmak olduka yanl bir yaklamd. Kadn yapsnn
yaad sorunlar ne kadar hakl gerekelere dayanrsa dayansn, zamanlamas
kadnn bu durumunu kendiliinden bir sorun haline getirmekteydi ve ok ac bir
deneyimdi.
Yaanan sorunlar PKK VII. Kongresinde de etkisini deiik biimlerde srdrd.
Bu konuda hatalar ilenmiti. Var olan hatalarda genel rgt ynetimi
zmleyici ve ikna edici olamam, nemli lde yanllar yaplmt. Buna
kar kadn hareketi ierisinde de kadn zgrlk ideolojisini kendine zemin
yapmak ve iktidar arac haline getirmek isteyen anlaylar n plana kmt.
Sorunun trmandrlm olmas ve hassas bir dnemde zmszlkle yz yze
braklm olmasnn nedeni budur.
Kuzeyden gelen glerin nemli oranda Gneye ulamasyla birlikte VII. Kongre
hazrlklar balad. VII. Kongre, geri ekilen glerin de katlmyla yapld.
Kongrede ok farkl hesaplar yapan eilimler yine aa kt. Farkl eilimler
kongrede kendilerini etkili klmaya alarak, rgt denetime alma hesaplarn
yapmlard.
VII. Kongrede parti programnda kkl deiiklik yaplm ve parti isminin
deitirilip deitirilmemesi hususlarnda youn tartmalar yaanmt. Sonuta

programn nderlik perspektiflerine gre biimlendirilmesi ve isminin

deitirilmemesi karar alnmt. ERNK feshedildi, ama ciddi bir boluun
olumasna yol aan temel bir yetersizlik olarak yerine farkl bir rgt a ina
edilmedi. nk PKK gerei ve yaratt etki bir parti erevesini oka aan
geni bir kitlesel gce sahipti. Bu geni kitleyi kucaklayacak bir rgtlemenin
olmamasnn, beraberinde birok zorluk ve boluklar getirmesi kanlmaz
olmutu.
Ayn kongrede ARGK, HPG (Hzn Parastinn Gel) adn alarak halk savunma
gcne dntrld. Bu eksende VII. Kongre nderliin istedii dorultuda
yeni bir program hazrlayarak, stratejik deiiklii onaylad. Deiim emasal
olarak kabul edilmiti ama iini doldurmada derinlikli bir bak as
yakalanamad.
rnein halk savunma kuvvetleri olarak HPG ismini alan ordu kurumu nasl bir
askeri kuvvet anlayna sahip olacakt? Bu husus pek netletirilemedi.
Netletirilmedii iin tabur dzeni bile kalmamt. Drt-be blk yn halinde
bir araya toplanarak adna kamp denilmiti. Bir araya getirilmi gler askeri
eitim ve spor yapmad gibi, askeri duru adna bir ey ortada braklmamt.
nderlik savunmalarnda HPG, meru savunma gcdr diye bir belirlemede
bulunmutu. Ancak HPG olarak isimlendirilen askeri glerin meru savunma
stratejisinin gvencesi olabilecek bir dzeyi bulunmuyordu. Bunun bir sonucu
olarak gler mthi bir boluk yaamlard. Moral dzeyinde gelimeye
balayan bozukluk ve beklentiye girme had safhaya ulamt. Zaten Dr.
Sleyman, kk Zeki, Ylmaz vb kiiliklerin oluturduu grubun, baz drst
bireyleri kandrarak kamalarna neden olan bu atmosferdi. Harekete ok bal
baz kadrolarn da kandrlarak bu gruba dahil edildiklerini biliyoruz ki sonra bu
arkadalar durumu anlaynca tekrar harekete dnerek zeletiri temelinde
yeniden katlmlard. Bu arkadalardan bazlar ehit dt, bazlar da halen
saflarmzdadrlar.
VII. Kongrenin ald kararlarn nemli bir ksm bir nevi kerhen alnm
kararlard. Alnan kararlarn iini doldurma faaliyeti gelimemiti. nk
rgtsel a biimlendirme, mevzilendirme ve yn verme yaratcl
gelitirilmemiti. Bu nedenle mthi bir mulaklk ortaya kmt. Dr. Sleyman
diye bilinen unsurun birok kiiyi kandrarak kartmaya sevk etmesine yol aan
bylesine kark bir ortamd. Bu ihanet grubuyla rgtn sarslp sarslmayaca
snanmak istenmiti. Esas olarak ayn dnemde Botan denen unsurun ihaneti
tasfiyeci grubu ve dier kiilerin gruplama faaliyetleri de vard. nderliin
deiim dnm izgisine olan inanlarn yitirdiklerini daha sonraki
konumalarnda bizzat kendileri itiraf etmilerdi. Bu nedenle o ilk grubun k
bir tr keif amal olmutu. Ortam oluturma ve dolayl tevik ile Dr. Sleyman
ve yanndakilerin her trl deerden kopuu yaam olmalar, onlar erkenden
bir ka ve ihanete gtrmtr.
Trk devleti ve komplocu gler geri ekilme srecinde mmkn olan en byk
darbeyi vurmak istemilerdi. Glerimiz Gneye getikten sonra, bu sefer
hareketsizliin yarataca mulaklkla rmenin gelieceine kendilerini
inandrmlard. Bu nedenle herhangi bir askeri ynelim gelimedi. Kuzeyde bir

takm ynelimler oldu ama g says ok azd. Esas olarak gc beklemeye alma
ve srece yayarak rtme konsepti n grlmt.
Bu srete Parti nderliimiz hedeflenerek sonu alnmak istenmiti. mraldaki
mahkeme 29 Haziranda idam cezas verdi. 12 Ocak 2000de koalisyon hkmeti
sekiz saatlik toplant ardndan nderliin idam dosyasn meclis onayna
sunmad. nk devletin istihbarat kurumlar idamn Trkiyede byk bir
tahribata yol aacak gelimelerin yaanabilecei ve Krtlerin Trk devletinden
kopuuna kadar gidebilecek bir srecin tehlikesine iaret eden raporlar
sunmulard. Bu konuda MTin raporundan bahsediliyor. Basna yansyan
bilgiler daha ok bu erevedeydi. Bu nedenle Trk devleti nderlii idam yerine
mralda, hareketi de darda rtme ve bylece yok etme plann karlarna
daha uygun grd. Trk devleti bunu kendi iinde youn tarttktan sonra son
noktay koydu. dam gze alamad. Eer yle bir durum yaratlm olsayd, bu
durum byk bir direnii beraberinde getirirdi. Ecevitin saduyusu idamn
nelere sebep olacan iyi grmt. zcesi, nderlii idam ederek deil,
yaatarak bitirme konseptini uygulamay esas aldlar.
Sonrasnda younca tartld gibi uluslararas glerin eilimi idam deildi.
nderlik teslim edilirken bu konuda gvenceler verilmiti vb szler tam olarak
gerei yanstmyordu. Bu konuda belli szler verilmi olsa bile devlet de kendi
iinde bu durumu tartt. Uluslararas glerin byle bir kaygs olsa bile kendi
inisiyatifleri de vard. Dolaysyla inisiyatiflerini, rtme siyasetini egemen
klma ynnde kullanmlard.
Gelitirilen rtme konsepti sadece uluslararas deil, giderek blgesel bir
politika olma karakterini de kazand. ran ayn dnemde keskin bir tavr
deiikliine gitti. Gerillann snr hatlarndan ekilmesini dayatmaktayd. Suriye
baz eyleri dayatmaya balamt. Genel beklenti PKKnin bitecei ynndeydi
ve herkes buna gre kendi politikasn biimlendirmekteydi.
Nitekim ngilizlerin nl dnce kurulularndan biri PKKye alt aylk mr
bimiti. Farkl baz kurulular ise bir yl bimiti. Bu hareket artk bitmitir
gzyle bakld iin ran, Suriye vb devletler bunlar iin kendimizi bakalaryla
kar karya getirmeyelim, biz de kendi cephemizden tedbir alalm havasna
kaplmlard.
Bu dnemde gerekten de rgtmz zor durumdayd. nk VII. Kongre
nderliin belirledii erevede kararlar alm, ancak herkeste mthi bir
beklenti ve bekleyi egemen hale gelmiti. Hem Dr. Sleyman grubunun ka,
hem Botan unsuru gibilerin yayd inanszlk, dtan gelien dayatmalar rgt
zor duruma sokmutu.
nderliin esaretinin yaanmasyla beraber, da rgt, Avrupa rgt ayrmn
zel sava aygtlar ok fazla ne kard. Gerekten de Avrupa rgtnde
yaanan ciddi sorunlar vard. Ferhan Trk denilen unsur ak ak Avrupa meclis
toplantsnda artk nderliin esas alnmamas gerektiini savunabilmiti. Yine
birok kii rgtn zerine ullanarak adeta kurumlarna el koyma hazrl
ierisindeydi. rgt temsil etme abasn gsterenlerin tehir yntemiyle
etkisizletirilmesi ve daha deiik nedenlerle adeta bir biimde rgt
ynetiminin etkisiz klnmas iin ok youn abalar vard. rgt

zorlayabilecekleri nemli halkalardan biri Avrupa alanyd. nk birok

deerimizin ve olanan bu zemin zerinden yaratld bilinmektedir. Bu
nedenle biz de Avrupa rgtne nem vermek durumundaydk. Burada 6 aylk
youn bir yeniden yaplanma almas yrtld. rk olan bazlar aykland.
Yeni programa gre, Avrupa rgtnn ve kitlemizin rgtsel emas ve temel
perspektifini somutlatran CDK (Civata Demokratik a Kurdistan) birinci
kongresinin gereklemesi olas tehlikelerin nne gemeyi baarmtr. Kendim
de bu alandaydm. Bu almalar bittikten sonra tekrar lke sahasna
dnmtm.
lke zemininde o ara sre tam bir faciayd. Dndkten sonra, yaananlara ve
gelitirilenlere akl erdirmede zorlandm. Karlatm rgtsel manzara, kaos
ve danklk karsnda adeta ok olmutum. Yaratlan tahribatlar eer ksa
srede giderilmezse, gidiat ok kt olacakt. Bir nevi rgt sahipsiz braklmay
yayordu. Aslnda yaplan plan daha da derindi. VII. Kongreden sonra ben zaten
Avrupadaydm, Cuma ve Abbas arkadalarn da Avrupaya aktarlmas iin rgt
karar alnmt. Bu her iki arkadan Avrupaya gelmeleri iin bize talimat
verildi. Biz, bata baz lkeler nezdinde yoklama yaptk. Tabii aldmz cevaplar
olumsuzdu. Sonra bu kararn doru olmadn, kendimin de dnmeyi
dndm bildirerek bu arkadalarn geliinin mmkn olmayacan
aktardk. Ferhat kendi planna gre mz Avrupaya aktararak rgt
istedii yere balama veya satma zeminini yaratmak istiyordu. Fakat ben
arkadalarn gelemeyeceini, zaten ilticamn reddedildiini, kendim de ksa
srede gelmek istediimi bildirince, herhalde bunun uygulanamayacan grd.
Bu sefer kendi asndan Avrupay garantiye almak iin olmal ki bizleri
Avrupaya aktarma karar tam tersine evrilerek Avrupadan benim de gelmem
kararna dntrld. Bu hususta bir plan vard ama aa kmad. Sanyorum
Dr. Sleyman grubunun ka baz planlar bozdu.
Haziran 2000de Kandile ulatmzda Abbas arkada da Avrupaya gitmek iin
beklemekte olduu Suriyeden gelmiti. Cuma arkada zaten Suriyede
bulunuyordu. Kandildeki ve dier alanlardaki glerimizin durumu i ac
deildi. Beklentili ruh hali ve bireysel aray, gruplama, itiraz etme, keyfiyetilik,
yozlama ve rme ciddi bir boyuta ulamt. Askeri glerde herhangi bir
eitim sz konusu deildi. Zaten askeri gler daha ok kim tiyatrocu olabilir,
kim edebiyat olabilir, kim basnc olabilir vb tartmalar ile bireysel araylar
ekseninde askerlikten uzaklamlard.
Bunun zerine Austos 2000de 45 kiilik geniletilmi PKK Meclis Toplants
yapld. Bu toplant ok nemli kararlar ald. Esas olarak bu toplant VII.
Kongrenin eksikliklerini tamamlayarak yeniden toparlanma srecini balatt.
Tasfiyecilie kar mcadele ile birlikte rgtsel sistemin oturtulmas almalar
yrtld. Bu temelde bir sistem oluturulmaya alld. Siyasal, sosyal ve
kltrel faaliyetleri yrtecek gler ile askeri almalar iinde olacak glerin
netletirilmesi temelinde askeri glerde bir toparlanma ve eitim sreci
balatld. Zaten Haziran ayndan itibaren askeri glerde bir dzen gelitirilme
abas vard. Kamplar tabur dzeninde yeniden askeri sisteme kavumak zere
rgtlenme ve eitim srecine tabi tutulmaktaydlar. Bu toparlanma faaliyeti ve
artk adm adm askeri eitimlerin balatlarak, belli bir dzenin oluturulmas
nemli bir zemin oluturmutu. Bylece Austos toplantsndan sonra gelitirilen

yeni dzenleme ve toparlanma abalar daha etkili bir biimde pratikleme

zeminini yakalad.
Hesapta olmayan bir sava: Kandil kuatmas

2000 yl sonbaharnda glerimizin byk ounluu Gneye ekilmiti. Kuzey

eyaletlerinin her birinde ok az sayda, bir veya iki takmlk g kalmt. Hatta
Serhat, Garzan, Amanos gibi eyaletlerde gcmz hi kalmamt. Gney
Krdistana ekilmi olan glerimizin nemli bir ksm Kandil alannda
stlenmiti. O zaman hareketin ynetimi arlkl olarak Kandile stlenmiken,
3500 civarnda bir g de Kandilde mevzilenmi bulunuyordu. Fakat
glerimizin mevzilenme sahas ok dard. Glerimiz Dola Kok ve ehit Harun
dediimiz fazla byk olmayan bir vadide stlenmiti. Ayrca 55 kiilik bir cephe
birimi de daha ok Douya dnk faaliyet yrtmek zere Karadada
stlenmiti. Bu dnemde Kandil alanna dnk glerimizi zorlamak zere hem
ran tarafndan hem de YNK tarafndan baz kstlama, etrafn tutma vb
yntemlerle kskaca alma sreci geliti. ran kendi tarafnda snr tuttu. YNK de
kendi tarafnda glerimizi giderek daha da hareketsiz klacak ekilde kamplar
arasna bile kendi gcn yerletirdi. Daha sonra Karada alannda bulunan
glerimizin kuatlp vurulduu, bir ksmnn ehit dt, bir ksmnn esir
dt, bir ksmnn da kurtulabildii ynnde bilgiler geldi. Bylelikle PKK ile
YNK arasnda bir atma sreci balad.
ncelikle unu belirtmek gerekiyor ki, Kandil atmas Krtler arasnda yaanan
son atmadr. Umarz ki bundan sonra asla tekrarlanmayacak ve Krdistani
gler arasnda hibir zaman silahl atma yaanmayacaktr. Biz hareket olarak
kendi amzdan bu defteri kapatm oluyoruz. Bu adan da burada yaanan
atmay uzun uzadya amay pek gerekli grmyoruz.
Ak ki partimiz PKK, tarihinin en zor yln yayordu. Her bakmdan yaanan bir
zorluktu. Bu ylda kalkp, hem de Kandile giderek bandan beri daha ok
dostluk ilikisi iinde olan, zaman zaman da eitli ittifaklar yapt YNK ile
atma gelitirmez. nk PKKnin bunda hibir amac, kar olamaz. Ayrca o
zor koullarda PKKnin kendi i sorunlar vard. Dolaysyla atmann daha ok
PKKnin herhangi bir biimdeki davranndan kaynaklandnn iddia edilmesi
gtr. YNK ister kabul etsin, ister etmesin bu atmann meydana gelmesinde
YNKnin ulusal karlarla elien yanl politikalar temel neden olmutu. O
dnem hala uluslararas komplonun byk bir itahla bizi bitirme amac vard.
Trkiyenin mutlak sonu alma istemi sz konusuydu. yle ya da byle, bu
atmann gelitirilmesi komplocu glerin karna hizmet etmiti. Bu adan
yanl bir atmayd, olmamas gereken bir sreti. Biz, u hakl bu haksz gibi
bir tartmay gerekli grmyoruz. nk zaten bellidir. Ancak herkes kendi
cephesinde tarihin bu sayfasndan gereken dersi karmaldr. Cefakar halkmza
zarar veren, gencecik insanlarmzn yaamna mal olan politikalardan kesinlikle
uzak durulmas gerekmektedir. zellikle halkmzn zgrlnden korkan
dman glerin amacna hizmet edecek olan bu tr i atmalara asla meydan
vermemek gerekiyor. Ksaca bu atma srecinin esas olarak hareketimiz
zerindeki uluslararas srecin bir devam olarak blgesel dzeyde gelitirilen
bir konsept erevesinde gndemletii aktr.

Bu dnemde saflarmzdan kaan grubun verdii bilgiler de yanl kararlarn

gelimesine yol amtr. zellikle gerilla gcnn eitimden ve motivasyondan
uzak olduu, olduka dank ve amasz kald bilgilerini alan YNKde,
sktrrsak sonu alabiliriz kanaatinin gelimesine yol amtr. Saflarmzda
ihanet edip kaanlar, verdikleri bilgilerle tahrik edici bir rol oynamlardr.
Uygulanan siyaset anlay ok yanltr. YNKnin ciddi anlamda maddi sknt
yaamas da byle bir vahim, yanl politikaya ynelmesini tevik etmitir.
Ksaca, ulusal demokratik izgide srarl ve kararl bir duru bu tr yanl
politikalarn ve hatalarn nne geecek tek tutarl durutur.
Kandil sava aralkl olarak iki kez, her seferinde 8-9 gn srecek ekilde
yaanmt. Gerilla gleri birinci aamada olduka baarl sonular elde
etmilerdi. Bir hamle gibi gelien bu aama Kandildeki kuatma olasln
paralamt. Onun iin glerimiz tek tarafl olarak atmay durdurdu. Kar
taraf ise gafil avlandn dnerek, atmalara aylk bir ara verdi. ran,
arabulucu rol oynayarak, hareketimizi yattrma ve oyalamaya alt. Bu sre
ierisinde YNK, Trk subaylarnn da desteiyle pemergelerini eitip, daha iyi
donatarak, yeni ve kapsaml bir saldr hazrl balatmt. Nitekim bu
yanltmalardan sonra iyi hazrlanan YNK gleri 3 Aralk 2000 tarihinde -drt
koldan kapsaml bir saldry balatmlard. YNKnin saldrs zerine ikinci
atma sreci balad. kinci atma dokuz gn srd. Her iki taraftan da
kayplar yaand, bu atma srecinde YNK baka mevziler de kaybetti. Tekrar
glerimizin atekes ilan etmesiyle sava sonuland.
Kandil savanda glerimiz her ne kadar baz sorunlar yayor olsa da, bak
kemie dayandnda nasl bir fedai ruha, direngen ve savakan zelliklere sahip
olduunu ortaya koymutu. Bu savata gerillann uygulad taktik var olan
mevzilenmeyi koruma deil, tehdit oluturan glerin etkisizletirilmesi iin
ilerleme mantna sahipti. Eer sadece savunmada kalnm olunsayd,
muhtemelen baarl sonular salanamayacakt. nk g saysnda byk bir
dengesizlik vard. Gerilla gleri, pemerge glerinin onda biri kadar vard.
Alandaki tm gerilla gleri savaamyordu, ancak yars savaabiliyordu. Yine
gerillann yeterli cephanesi ve ar silahlar yoktu. Otomatik silahlar da yeterli
deildi. Bunlarn hepsini savata elde etmek zorundayd. Silah ve cephanesini
kar taraftan alarak savamak zorundayd. Aksi halde savaamazd. Bu nedenle
hareketli olmak, srekli savunmada deil, saldr pozisyonunda olmak
gerekiyordu. YNK byle bir taktik beklemedii iin sonu almad, baarl
olamad. kinci atma da YNKden gelen dolayl haber zerine durduruldu.
YNK ile gelien atma umuyoruz ki, sresiz bir biimde Krtler arasndaki son
atma olur. PKK ve Gneyli gler arasnda daha nce de kere iddetli
atmalar yaanmt. YNK ile gerekleenle beraber drdnc oluyordu.
Aslnda Gneyli glerle yaanan atmalar onlarn hatalarndan dolay
gereklemiti. PKK asndan belki 1995 atmas tartlabilir. KDPnin bir
takm olumsuz davranlarna ramen yetersizliklerimizi kabul edebiliriz. Ama
dier atmalarn hepsi kar tarafn ulusal karlardan ziyade rgt veya para
karlarn ne karmalar temelinde gelimitir. Bunlar artk alm, geride
kalm atmalardr. Sahip olunan umut, bu sayfann tmden kapanmas ve yeni
bir sayfann almasdr. Zira son alt ylda gelien sre, bu konuda herkesi
umutlandrmaktadr.

Tm Krdistani gler, u noktada kesin bir durua sahip olmaldr: Krt

halknn ortak bir stratejiye ve bu eksende siyasi askeri glerinin
dayanmasna ihtiyac vardr. nderlik zgrlk glerinin nne grev
koymutur: Savunma glerinin mterek gler haline getirilmesi, ulusal bir
kongrenin gelitirilmesi ve KCKnin rgtlenmesi. Bu erevede temel grev
koymutur. Bundan sonra PKKnin esas alaca dorultu budur. 2000 ylnn
sonunda YNK ile gelien atmann Krt halkna zarar verdii ortadadr.
Olmamas gereken bir atmayd. Olumsuzluklara ramen o atma birok
nemli noktay da aa kard. ncesinde tehlike hala vard. Meru savunma
gc, askeri sanat renmeli denildiinde birok kii pek anlam veremiyordu,
hatta inanmyordu. Sayg gerei belki direkt kar kmyorlard ama
inanmyorlard. Aslnda gerilla yapsnda askeri faaliyetlere doal bir ilgi var.
Askerileme izgisine yatknlk gelikindir. Ama var olan ilgi ve yatknlk
ilenmedi mi, bir sonu almak mmkn olmamaktadr.
Avrupadan ilk geldiimde, Serhat denen kiilik Kandildeki askeri glerin
sorumluluunu yrtyordu. Dzenlemesi Gareye olunca itiraz etmi, bunun
zerine Maxmura dzenlenmiti. Geldiimden dolay grevi bana devretmesi
gerekiyordu. Kamplarn yerini sorduumda kaba hatlarla yerlerini tarif etmeye
balad. Glerin askeri eitim ve sabah sporu yapp yapmadklarn sorduumda
hayr yapmyorlar diye karlk vermiti. Neden yapmadklar sorusuna
istemiyorlar diye yantlamt. Bu yant karsnda armamak elde deildi.
Glerimizde genellikle siyasi eitime kar bir isteksizlik olurdu ama askeri
eitimi istemiyorlar demek gerekten de artcyd. Durumun ne kadar vahim
olduunu gsteriyordu. Bunun zerine bir gn sonra en yakn kamp nerededir,
diye sorarak, hemen yakndaki kampa hareket ettim. Kamp sorumlular Sabri
(Bakale) ve Nucan arkadalard. Yz ellinin zerinde g vard. Hemen toplant
dzenine alndlar. Kim askeri eitim grmek istemiyor sorusunu ynelttiimde
hi kimseden ses kmad. Ynetim olan Sabri ve Nucan arkadalara gleri
neden eitmedikleri zerine sorular sorunca, verdikleri yant ok
dndrcyd. Artk savatan bahsetmekten korktuklarn, savatan
bahsedenlerin sava rants olarak deerlendirildiklerini ifade etmilerdi.
Yaanan ve grnen tablo karsnda dehete dmemek mmkn deildi.
Daha sonra ehit Ayhan ve ehit Harun kamplarna gittik. Burada durum ok
daha vahimdi. Bir askeri kampta askerliin canna okunacak ne varsa hepsi
mevcuttu. Kampta bir blk komutan olan iya Malazgirt, kadn temsilcisi
sfatnda grlen Bahar gibi kiiler de iinde olmak zere alt kii, yaplan
toplant sonucu grevden alnarak, soruturmaya tabi tutuldular. iya denilen
kii askeri disiplini ilkellik olarak tanmlayan bir kiiydi. Dnn bir blk
komutan disiplini ilkellik olarak tanmlyorsa orada askerlik ve yaam ne hale
gelir? Tam bir sapma ve arptma rnei! Toplumun en sekin genlerini
toplayacaksn, ama disiplin iinde yaamalar iin gerekli olan eitimleri
vermeyeceksin! Gz nnde olan tabloya karlk ya silahlar atp ovalara
yerleelim, ya da silahlara doru sahiplik yapalm diye karlk verdim. nk
eer silahlarn hakk verilmezse iki gn yaam izni vermezlerdi.
Bu anlamda Kandil sava birok adan glerimizin gerekleri grmesini
salad. Gcn zn ortaya kard. Bylece gce tekrar bir eki dzen verme
sreci balad. Savan durmasndan hemen sonra Trk ordusu arkurnaya bir

tugaylk kadar gle gelip yerlemiti. Bu nedenle savan daha fazla gelime
ihtimali bulunmaktayd. Sava psikolojisinin de etkisiyle eitimler daha fazla ne
karld. Glerimiz 2001 yl itibariyle kendilerini daha kapsaml bir savaa
hazrlad. Trk ordusu gerekli uluslararas destei alamad iin Kandilde
glerimizle atmay gze alamad ve arkurnaya getirilen g 320 aralk bir
konvoyla tekrar Trkiyeye geri dnd. ran araclyla YNK ile dolayl
srdrlen bar grmeleri vard. Trk askerlerinin geri ekildii gn bar
protokolne tarafmzdan imza atld.
Ardndan Temmuz aynda HPG I. Konferans gerekletirildi. Konferansta ilk kez
meru savunma nedir, meru savunma kuvvetleri nasl olmaldr, onun felsefeye,
ideolojiye, siyasete, askerlie yaklam hangi erevede olmaldr, tzk ve
ynetmelii nasl olmaldr, disiplin anlaynn ls nelerdir, savunma
kuvvetleri olarak nasl bir askerlemeyi yaamas gerekmektedir gibi hususlar
zerinde youn tartmalar yrtld. Yine mcadelesi, taktikleri, ilkeleri
zerinde nemle duruldu. lk kez youn bir biimde misilleme hakk
tartlarak karar altna alnd. HPGnin temeli, znde bu konferansla atld ve
rgtsel ileyiindeki aksaklklar giderildi.
VII. kongrede HPG ad konulmutu ama hibir faaliyeti yoktu. Esas olarak I. HPG
Konferans ile HPGnin dayand zemin somutlatrlm, perspektifi
netletirilmi ve ynetmelii kararlatrlmtr. Bylece HPGnin kurulu esaslar
tamamlanmt.
Sahte dostluk yetersiz yoldalk

Apocu hareketin bir zgrlk izgisi olarak ortaya kt herkesin bildii ortak
bir dorudur. Bu nedenle zgr Krtn duru ve izgisini eksen alan bir ktr.
zgce dayanma ilkesi esastr. Yabanc egemenliklere kar hibir ekilde boyun
ememe tutumu belirleyici yaklamdr. birlikilii reddeden zgr Krt
izgisidir. zgr dnceyi esas alan, zgr dnmeyi ngren bir retidir.
Kendi dncesi ve karar ile hareket etmeyi, Dou-Bat kltr sentezinden
yararlanmay ngren, ama esasta Ortadoulu kimlii ile bir kiilii temsil etmek
durumunda olan bir harekettir. Bu anlamda kendine gvenen ve z gveni
zerinden g olmay hedefleyen bir harekettir.
Bu dzeyde keskin red ve kabul lleri olan bir hareket elbette engellenmek
istenecektir. nk bin yllarn egemenliki dnce ve sistemlerine byk
darbe vurmas kanlmaz olacaktr. Ortadou ve Krdistanda bu harekete
tahamml gsterilmemesinin nedeni budur. Ortadou ve Krdistanda bu izgi
tehlikeli grlmtr. Sonrasnda uluslararas kresel sermaye ve
emperyalizmin stratejik karlar asndan halklarn z iradesi ve zgcne
dayanan byle bir izginin ileride tehlike yaratabilecei dnlerek, Trk
devletinin Krdistan zgrlk hareketini bastrma politikas desteklenmitir.
Bizzat katlarak bastrma ve tasfiye giriiminin baarya ulamas iin aba
sergilemilerdir. Byle bir tespit yapld iin PKKye kar uluslararas dzeyde
bir ynelim gerekletirilmitir.

Bununla birlikte uluslararas sermayenin emperyal amal Ortadouya dnk

eitli projeleri vard. 1991de Iraka mdahale edilmiti, bu mdahalenin
gelitirilmesinde Krtleri temel dayanak yapma tutumu gelikindi. Ancak bu
noktada gl bir PKK varlnn bu politikalar engelleyebilecei dncesi ve
endiesi hakimdi. Bunun iin Ortadouya ilk mdahale PKKden balamaldr
tezi ortaya atlm ve yle yaplmtr. PKKye mdahale edilmeksizin,
Ortadouya yaplacak mdahalenin pek sonu alc olacana inanlmamaktadr.
Bu nedenle PKKnin zgrlk izgisini etkisiz klmak iin ilk nce gerillay
tasfiye etmek, daha sonra da giderek direkt nderlie ynelme biiminde
somutlaan bir komplo sreci gelitirilmitir.
Komplo srecine kar mcadelede nderlik yalnz braklmtr. Hareket
ierisinde nderliin bir nderlik olarak tek bana sivrilmesi ve gelime
dzeyini yakalamas normaldir. Ama pratikte izgiyi uygulayacak nc
kadrolarn yeterli dzeyde ihtiyaca cevap olamamas nedeniyle nderlik
yalnzlatrlmtr. Stratejik nderlikler eer taktik nderlikler tarafndan
pratikletirilmezse, bir g ifade etmesinden sz edilemeyecektir. O zaman
stratejik nderliin dorular genel dorular olarak kalr, ama maddi bir gce
dnmesi mmkn olmayacaktr. Bir halk hareketine dnmesi iin mutlaka
stratejik nderliin yannda taktik nderliin de bulunmas gerekir. PKKde
taktik nderlik kurumlamas ve gelimesinde yetersizlikler yaanmtr. Bu
nedenle nderlik izgisini doru ve yeterli uygulama sorunlar ortaya kmtr.
izginin hi uygulanmadn sylemek hakszlk olacaktr. Eer izgi
uygulanmasayd zaten hareket byle bir dzeye gelemeyecekti. Fakat izgi tam
uygulanm olsayd baar kesin olacakt. izgi uygulanmtr ama yetersiz
uygulanmtr. nderlik buna yetersiz yoldalk demitir.
ncelikle daha sk bir rgtlenme ve daha ciddi bir ordulamaya ihtiya vardr.
Bunun iin salam, gzn savaa, mcadeleye ve zafere dikmi komutanlara
gereksinim bulunmaktadr. Bu konuda yaanan yetersizlikler komplonun sonu
almasna zemin sunmutur.
Kitabn hemen her blmnde hareketin karakterinden sz ettik. Apocu hareket
baskc egemen gleri rkten bir harekettir, rkten bir izgisi ve stratejisi
vardr. Buna gre bir mcadele ve kendini korumaya alan bir sistemi
gelitirmeliydi. Bunu gelitirmek iin de zemini, ordusu olmalyd. Onu yaratacak
olan veriler u veya bu dzeyde vardr ama onu tam ina edememe durumu sz
konusudur. Komploya bu durum zemin sunmutur. Bir mcadele balatlm, bu
mcadelenin sa solu rktt ortada ama mcadeleyi ok salam temellerde
rememe, her cepheden gelebilecek saldrlara kar onu salam savunmaya
alamama durumu yaanmt. Kar tarafn saldrs gelip nderlie
dayandnda, nderlii koruyacak bir imkan ve gl bir rgt bileimi ortaya
kmamt. Dost grnenler ise ortadan kaybolmu, ikiyzlce davranm, kendi
karlarn esas almlard. yle ki nderlik lkeden lkeye dolamak zorunda
kalmasna ramen gittii yerlerde adeta istenmeyen adam ilan edilerek kabul
edilmemiti. Bu durum ok zorlayc ve onuru zedeleyen bir durumdur.
Eer kendi lkemizde nderlii koruyacak bir zemin ya da yer asaydk,
uluslararas glerin -ne kadar gl olurlarsa olsunlar- yine de sonu almalar
mmkn olmayacakt. nderliin militanlar olarak bizlerin nderlie bir yer

amamamz ok ac verici olduu kadar gururumuza dokunmutur. Dnya bu

kadar kirli olmamalyd, insanlk deerlerini bu kadar ineyebilen yrei kara
bir duru sergilenmemeliydi. Ama ne yazk ki komplo srecinde btn bunlar
pratikleti. nderlik ahsnda ok aka uygulanan ve aa kan durumlar
yaand.
Gerilla, bu sorumsuz dnya gerekliine kar sorumlu bir g olarak yola
kmak zorundadr. Onur, haysiyet, lke ve insanln deer yarglar iin
mcadeleye atlm, elde silah fedaice savaan bir gtr. Gerilla mademki
zgrl, haysiyeti, gelecei iin bakaldrmtr, o zaman kendi nderliini de
koruyabilmeliydi. Eer gerilla nne konulan hedefi tam olarak baarsayd,
yarm brakmasayd, komplonun nne geebilirdi, komplonun zemininin
olumasna izin vermeyebilirdi.
Daha 1985lerdeki, hatta sonrasnda 1991-92-93 yllarndaki frsatlar iyi
deerlendirilseydi bu durumlarn yaanmayacan ngrmek zor olmayacakt.
Daha sonra 1995 ve 1997 srecinin hakk verilseydi, herhalde durumlar ok
farkl olurdu. O srelerde aklar braklm ve muazzam imkanlar maalesef
deerlendirilememitir. Bizler var olan imkanlar deerlendirmeyince haliyle
dman kimsenin gzyana bakmadan kendi lehine deerlendirecekti. Nitekim
yle de yapt. Bylece on binlerce, yz binlerce insann, uruna kendini feda
edebilecei bir nderlik gereini, bir halkn umudunu karartmaya yneldi.
Esaret sreci ok zor oldu, ok ac oldu, ama neden byle oldu? sorusu da ok
nemlidir.
Gerilla kendi cephesinde kendini sorumlu grmek ve yetmezliklerini amak
durumundadr. Gerilla derken, hareketin btn merkezi yaps, st komuta
kademesi, taktik ncl bu sonucun ortaya kmasnda byk bir pay
sahibidirler. Kukusuz ki nderlik ortaya kan sonutan kendi roln de
grmektedir. Bu nedenle savunmalarnda zeletirisel bir yaklam esas
almtr. nderlik, komplonun sonu almasnda kendi duruunun ve rolnn de
olduunu izah etmitir ve zeletirisini vermitir. Ancak bu sonutan kadrolarn
sorumluluklarnn ok daha fazla olduu tarihsel bir gerekliktir. Pratik
nderliin daha fazla sorumluluu vardr. Bu nedenle tarih karsnda zeletiri
vermemiz ve gereklerini yerine getirmemiz nmzde duran en byk grev
durumundadr. zeletiriyi sadece szle, platformlarla veya raporlarla ifade
ederek geemeyiz, zeletiriyi pratikte vermek gibi bir zorunluluk
bulunmaktadr. Bundan sonra salam bir duruu sergileyerek ortaya kan
tahribat, zarar telafi ederek zeletiri vermeyi esas alacaz. zeletiriyi
pratikte vermeyi, yaanan yetersizlik ve yetmezlikleri gidererek, sreci daha
yeterli bir devrimci durula, daha doru bir pratik taktik uygulama gcne
ulaarak, bata nderlik, halk, ehitler gerei ve tarih karsnda
sorumluluklarmzn gereini yerine getirme tutumu ve kararlln gelitirmek
durumundayz. Byle bir zeletirisel ve pratik duru ayn zamanda tm
ehitlerimize, analarmza ve tm halkmza verdiimiz szlerin gereinin de
yerine getirilmesi anlamna gelecektir.
Komplo ile kafamz sert kayaya arpmtr. Herhangi bir gaflet durumu kalmad,
sonular ylesine net ve arpc aa kt ki, hi kimse hibir gerekeyle kendini
gizleyemez duruma gelmitir. Bu temelde saflarmzda bir ayrma yaanmtr.

rk ve sahtekarlar tm plaklyla aa km, bu ekilde ortammz

arnmtr. Belki bazlar bu ayrmay bir zarar gibi grebilir. Ama Apocu izgide
salam militanlama mcadelesinde bu bir zarar deildir. rklerin aa
km olmas ve yapnn daha salam temellere oturmu olmas kesinlikle bir
kazanmdr. Bu temelde var olan yapda bir fedaileme gelimitir. Bunun iin
iinde bulunduumuz bu tarihsel srete, gemite yaplamayanlar imdi
yapmakla mkellefiz. Gemite yaplamayanlar, bu dnemde yapma imkan
domutur.
eitli nedenlerden kaynakl kiilik sorunlar, dar, yzeysel, dogmatik
yaklamlar, tutucu alkanlklar, dzenden gelen bir takm geri zellikler, bu
gereklerin zamannda kavramasn ve gereklerinin yerine getirmesini nlemise
de bu noktadan itibaren gerekli tutumlar almak hayati bir grev olmaktadr.
nemli olan gemite yaanan btn yetersizliklerde kendimizi doru grmemiz,
taktik izgi ve uygulama sorunlarnda yaadmz yetersizlikleri doru tespit
etmemiz ve bu temelde yetersizliklerimizi giderme abasn samimi, drst bir
biimde ortaya koymamzdr. Byle olduu oranda baarl olunacaktr.
Baarmamak iin hibir neden yoktur. Kadro kendisini engel yapmazsa ve
kendini gelime potansiyeli nnde engel olmaktan karrsa baarl olunaca
kesindir. Bireysel kayg ve hesaplar, kariyerist, dengeci, liberal, blgeci
yaklamlar, dar snf yaklamlar, ufku daraltan bak alarn amak, almas
iin doru bir izgi devrimcilii mcadelesini verme temelinde gelitirilecek olan
samimi, drst, fedakarca abalar mutlaka sonu alacaktr. Bu kez yetersiz
yoldal ama ve yeterli yoldala ulama kararlln ne pahasna olursa
olsun, sonuna kadar mcadele ile pratikte gstermek kadronun nnde duran
temel zorunluluktur. Kadronun boyun borcu yeterli yoldala ulamaktr.
Yeterli yoldala ulamak demek, dnem grevlerinin stesinden gelmek ve
dnemi baaryla cevaplamak demektir. Dnemin baaryla cevaplanmas
demek, komplonun tmden sklp atlmas, nderliin ve Krt halknn
zgrlemesi demektir. Bunu yapmak mmkndr ve baka seeneimiz de
yoktur. Bu ekilde gemite yaplamayan ve bundan dolay yaanan aclar
dindirebilir, yaralar sarabilir, halkn zgrlk davasn bylece dzle
kararak, yzyllarn ryasn geree dntrebiliriz.

Sekizinci Blm

zgrlk yrynde
byk zaferi engelleyen nedenler

PKKde komutanlama sorunlar ve sava sanatna yaklam

nder Aponun syan ve silahl mcadele gibi ok byk olaylara ve sonulara

yol aan eylemlilikler karsnda bin dnp, bir yapmak gerekir szleriyle dile
getirdii gibi, halk sava sanat bir atetir, onunla oynamamak gerekiyor, eer
bilinsiz oynanrsa insan yakabilir. Halk ayaklanmasn balatmak ok zor
deildir, halk da katlr, ama hakk verilmedii zaman malubiyet geliir, o zaman
insan yakar.
Sava sanat, sanatlar ierisinde en hassas olandr. Yaamdaki teknik, tbbi,
kltrel sanatlar kukusuz nemlidir. Hepsi bir incelik ve derinlik ister. Yllarn
emei sonucunda elde edilen becerilerle sanat dallar gelitirilebilmektedir.
Dier btn sanatsal alanlarda nemli bir derinlik ve incelik, adabna uygun
yaklam, yllarn younlamas ve tecrbesinin zenginlii temelinde sanatsal
incelik yakalanabilir. Fakat sava sanat btn bu genel sanat zgnlklerinin
gerektirdiinden daha hassastr. Farkl bir sanatla uraan bir sanat hata
yaptnda, hatasn telafi edebilir, dzeltme iin bir ans srekli vardr. Her hata
yaptnda kariyerinde negatif bir durum geliebilir ama onun telafi edilebilmesi
mmkndr. Ama sava sanatnda hata yapan bir komutann yapt hatay telafi
etmesi ok zordur. Hele hele o hatann yerini tmyle doldurmas mmkn
deildir. nk sava sanatnda yaplan hata insan yaamna mal olmaktadr ve
insan yaam bir daha asla geri gelmez. Hata sonucunda yaamn yitirmi insana
yeniden yaam verilemez. Birinci husus budur. kinci husus da, uruna can
verilen bir davada hata yaplrsa, o davann tm kaybedilme riskiyle kar
karya kalacaktr. Eer sz konusu olan bir halk hareketiyse, o halkn kaderine
mal olan stratejik bir yenilgi durumunu beraberinde getirebilir. Stratejik
dzeydeki yenilgiyi telafi etmek mmkn deildir. Dolaysyla sava sanatnn
dier btn sanat dallarndan ok daha fazla hassas zelliklere sahip olduu
belirtilebilir. Tamamen zeka ve mantk sistemine dayanan, zerinde krk kez
dnlerek, younlaarak yrtlmesi gereken bir sanattr. Herhangi bir
sanattan ok daha fazla duyarllk, hassasiyet, sezgi gc, incelik ve dakiklik

isteyen bir sanat daldr. ou zaman bu sanat younlaarak bir anda tek bir
kiide somutluk kazanr. yle ki bir komutan ok ksa bir srede gl bir zeka
ve mukayese gcyle en dorusunu bulmak zorundadr. En dorusuna karar
verip uygulama suretiyle sanatn gerekleri yerine getirilebilir. Dolaysyla kiinin
ok ynl bir biimde kendini katmas, younlamas, tmyle ruhunu, bedenini,
beynini, her eyini vermesi gereken bir sanat alan olmaktadr.
Sava, yanndan geerken, biraz iine katlmakla ya da zaman zaman eyleme
gitmek suretiyle derinletirilebilecek bir sanat alan deildir. Ruhunu, beynini,
dncesini, bedenini gnn yirmi drt saati boyunca srekli bir biimde
younlaarak, hatta bunu yllar ierisinde derinletirerek kendisini vermesi
gereken bir sanat alandr. Uzun sava sreci ierisinde bu ekilde yaklatmz
sylenemez.
Yllarca, teorik formasyonu, ideolojik derinlii ve yaamsal duruu iyi olan bir
arkada bunu yapabilir mantyla yaklald. Bu grte doruluk pay vardr,
ama bu tek bana yetmez. Bylesi zelliklere sahip bir kii komutan olmaya en
yakn adaydr. nk Krdistanda toplumsal yapnn gereklii, Krdistan
toplumunun kleletirilmeye tabi tutulmu bir toplum olma hakikati, yaygn olan
airetilik, mezhepilik ve yerelcilik buna izin vermemitir. PKK eitimini
grmemi, militanlk srecinden gememi birinin herkesin inand, gvendii,
eitliki yaklaan bir komutanlamay gelitirmesi mmkn deildir. Bu bir
gerektir. Daha nceleri bu gerein farkna ok fazla varlamamt. Sava ve
komutan zelliklerini sadece kitaplardan okumutuk.
Mesela Vietnamda partili olmayan herhangi bir yurtsever de komutan
olabiliyordu. Yurtseverliinden dolay direni hareketine katlm, oradan
tecrbe alarak komutanlk yapmtr. Hatta daha sonra general olan bile vardr.
Yine hem cephe yesi hem de parti yesi olan komutanlar da ortaya kmtr.
PKKde de byle gelimelerin yaanabileceini sanmtk. Bunun iin HRK ve
ARGKnin ilk ynetmeliklerinde bu husus mevcuttur. Bir kiinin komutan
olabilmesi iin mutlak parti yesi olmas gerekmez yine Krdistanda yurtsever
olan herkes bu direni hareketine katlarak komutan olabilir biiminde
ynetmelik maddeleri vardr. Bu hususlar pratikte de uygulanmaya allmtr.
rnein baz yrelerde ok cesur, kararl, fedakar, kendini tmyle harekete
adam birok milis bulunmaktayd. Az da olsa byle milisler kmtr. Bu
milisler ierisinden parti eitimini grm, parti ahlakn, kltrn alm, onun
etkisiyle yerel zelliklerini am kiiler ayrdr. Genelde ise daha yresel
zellikleri yaayan, dnsel aydnlanmay yaamayan, PKK ideolojisini tmyle
benimsemeyen baz milisleri kk birimlerde takm ve blk komutan yapma
denemeleri olmu, ama bu grev sresi bir haftay amamtr. Bu zelliklere
sahip biri komutan olduunda birlik ierisinde kendi airetinden olanlar
kollama, biraz daha ne karma veya blge zelliklerini konuturma gibi
yaklamlar sergilemitir. Halbuki PKK militanlarnn lleri ulusaldr. Komutan
ulusaldr ve yaamda, pratikte, sava sahasnda ve militanlkta ncdr. Bu
nedenle sadece sava sanatnda yetkin, savamay bilen bir komutan PKKde
komutanlk yapamaz. nk ahlaksal, kltrel, ideolojik ve yaamsal dzeyde
parti normlarn alm biri PKK yaps tarafndan kabul grr. Sava sreci
ierisinde bu durum ok daha iyi bilince karld. Krdistan koullaryla Vietnam

koullarnn ok ayr zelliklere sahip olduu daha sonra tm plaklyla

anlalmtr.
Vietnamda belki yurtsever biri komutan olabilmi, generallie kadar da
ykselebilmitir. Ama Krdistanda parti kltrn, ahlakn, bak asn
almam, yerel zellikleriyle yaayan biri brakalm generallie ykselmeyi,
azyla ku da tutsa manga komutan bile olamaz. nk Krdistan toplumunun
kiilik yaps, ancak partinin rendesi ve trpsnden geince biraz biim
alabiliyor. Aksi durumda kiilik yaps dank, blgeci ve yerelci olarak
kalacaktr ki bu da ortam bozmak iin yeterli bir nedendir. Bu ynleri partinin
ideolojik kltrel formasyonu ile dzeltmeden, brakalm bir bl ynetmeyi,
kiiyi bile idare edemez. Krdistan koullarnda bu bir gerekliktir. Pratikte
de kalka bu husus renilmitir. Ortaya kan btn verilere karn
komutanlama doru temellere oturtulamamtr.
Bu kitapta, sadece askeri ynleri ile zamannda istenilen sonuca neden varlmad
sorusunu cevaplamaya ve bu temelde yaanan gelimeleri anlamlandrmaya
alyoruz. Dolaysyla biraz daha detaya girmeye ve bir eliki durumunda
bulunan gelikin zelliklere sahip kadrosal gelimeye ramen sava gerei
karsnda bu kadronun muzaffer komutaya ulaamamas durumunu baz pratik
sonular itibariyle izah etmeye alacaz.
PKK hareketi Krdistan toplumsal yapsnn zlmesi temelinde, Krt
kiiliinde nemli bir srama ve ilerleme gerekletirmitir. Buna ramen
komutanlamaya ulaamamas gereinin cevab tam olarak bulunmas gereken
bir husus oluyor. Bir PKKlinin en temel zellii, drst, bal, cesur, kararl,
boyun emez ve onurlu bir kiilie sahip olmasdr. PKK militanlnn bunun gibi
meziyetleri pratikte defalarca ispatlanan bir gerekliktir. Bu erevede PKKde
ileri dzeyde bir iradelemenin yaand tartmasz belirtilebilir. Buna kar
baarl komuta dzeyine ulam komutanlama gelimemitir. Burada
militanlama ile komutanlamann karakteristik zelliklerinin nemli bir
ksmnn ayn olmas ile beraber, militanlk eittir komutanlk olmadn
sylememiz gerekiyor. Yani militan eittir komutan olgusu doru deildir. Ama
biz ounlukla byle yaklaarak, hep byle olmasn istedik. En iyi, en deerli
militanlamada kusursuz bir yoldamz kusursuz bir komutan olmalyd. Hep
bunu zorladk, bunu byle hayal ettik ve pratikte byle sonu almay dndk.
Oysa militanln meziyetleri, zellikleri kukusuz iyi zelliklerdir. Bunlar ok
daha iyi olabilir. Evliya dzeyinde iyi zellikleri de bulunabilir. Fakat askerlik bir
sanattr. O sanat bilmeden, inceliklerini renmeden, gerekli kld dier btn
temel hususlar edinmeden, ksacas bu sanatn ustas haline gelinmeden
komutan olmak mmkn deildir. nk askerlik bir sanattr ve komutan bu
sanatn ustas olan kiidir. in bu sanatsal ynn fazla dikkate almadmz
belirtebiliriz. deolojik, politik ve rgtsel adan yaklaarak hep bir l koymak
istedik. deolojik, politik, rgtsel zemine dayanm ve sava sanatn zmsemi
bir komutanlama gereini gelitirme noktasnda yeterince derinlemediimiz
iin, ou zaman herhangi iyi bir arkadamzn, iyi bir komutan olabileceini de
varsaydmz iin sanatsal ynn gz ard ettik. Derinliini dnmediimiz
iin iki arada bir derede kalma misali ortada kalnd. Militanlk ve komutanlk
olgularnn ayn eyler olmad, ama Krdistan koullarnda bireyin bir komutan
olabilmesi iin ncelikle militan olmas gerektii aktr.

Bir kiinin komutan olabilmesi iin ncelikle militan zelliklere sahip olmas
gerektii, ikisinin birbiriyle bu temelde bir ba iinde olduu, ama ayn eyler
olmad gereini iyi gzeterek yaklam olsaydk sanrm durumlar biraz daha
farkl olabilirdi. Ama biz byle yaklamadmz iin ikisi ou zaman birbirinden
kopartlmtr. Sava sanatndan anlamayan ama yllarca yoldalk yapm,
cezaevinde kalm veya farkl siyasal almada kalm bir kii sava sanatnda
derinlemeden bu savan hakkn veremeyecektir. stedii kadar ideolojik
politik derinlii olsun, gleri eitebilir, glere ruh verebilir, gleri kararl hale
getirebilir ama sava sanatnn taktik incelikleri, derinlii konusunda hakkn
vermesi zor olacaktr. Savaa genelleme ile yaklar, taktik detaya deerlendirme
ile cevap olmak ister.
Taktik detaylar nemlidir. Bir sava detaylarda kaybedilir, detaylarda kazanlr.
Sava olaynda detay hususlar belirleyici etkilere sahiptir. Kaybetme de,
kazanma da o detaylarda yatmaktadr. Ama bizde genellikle komutan o detaylara
vakf olmad iin, daha ok genellemelerle yetinmitir. Savan taktik
detaylarnda derinleip gcn hazrlamas ve taktik zenginliini
somutlatrmas gerekirken, siyasal genel deerlendirmelerle ii gtrm, byle
olunca da sonu almamtr.
Dier yandan sava srecini yrtenler genellikle kyl kkenden gelme,
ideolojik, politik, felsefi ufku dar, feodal etkiler altnda dar bir bilinle soruna
yaklaan, savaa girmi, savata eitli biimlerde pratik olarak yetimi
pratisyenlerdir. Bu kiiler de taktik zenginlii gelitiremeyen dar pratik
tecrbeye dayand iin genellikle kendi kendini tekrar eden bir taktik dzey
tutturmulardr. Eer bir yol kesme eyleminde, bir tepe basknnda baarl
olmusa, srekli o tarz esas almtr. nk ufku dardr. Bu adan da taktik
zenginlii gelitirememitir. Ne salt ideolojik-politik dzeyi olan kiiler kendi
bana savata komuta sanatn yaamsallatrr, ne de dar kyl, ideolojik politik
performans olmayan kiiler gelitirebilir. Ancak ikisini btnletirme temelinde
doru bir komuta dzeyine ulamak mmkndr.
Gerillada yllarca gelitiremediimiz dzey budur. Genelleme ile sava yrten
kiilerin, savata detayda younlamayaca, dolaysyla sonu almayaca
biliniyor. Ayn biimde dar pratik iinde yetienler de fazla detaylarda
derinlemezken daha ok kestirmecilii esas alrlar. Bu durum bilimsel yntemle
tornacl gelitirmeyen, rak olarak ie girmi ustala kadar gelmi; el becerisi
gl, zanaatlk renmi olan bir tornac ile meslek lisesine gitmi, teorisini
renmi, pratikte pimi bir teknisyenin fark gibi bir eydir. Biri teorisini
biliyor, pratiini de yapm, dolaysyla yapt iin hakkn veren bir usta olabilir.
Dieri ise okulunu okumam, teorisi hakknda bilgisi yok, sadece pratisyen
olarak girmi, raklktan kalfala gelmi, sonra da usta olmu fakat derin bilgisi
bulunmayan bir kimsedir. Bilindii zere iin teknik boyutuna hakim olmayan
bir tornac yeni icatlar yapamaz. O ancak rendiklerini uygulayabilir, yani
bildiklerini tekrar edebilir, fakat ilerletemez. Sadece okulunu okumu teorisini
bilip, pratii hakknda bihaber olan kii ise zaten uygulama sahasnda baarl
olamaz. Maalesef bizde gerekleen komutanlkta da bylesi durumlar
yaanmtr. Gerillada komuta zelliklerini doru bir erevede ele alan ve bu
temelde uygulayan bir dzeyin yakalandndan bahsedemeyiz.

Hareketimiz iin en nemli talihsizlik, daha batan itibaren bu mcadeleye ve

savaa ba koymu, komutanlamada byk iddia sahibi, baarya kesin gz
dikmi, az gce ramen byk hedeflere ulamay esas alm Kemal Pir yoldan
erken yakalanmas, Mehmet Karasungur arkadan da erkenden ehit
dmesidir. Komuta konusunda aday konumunda olabilecek birok arkadan
1980 ncesi yakalanmas ve daha sonra bu dzeyden dm ya da
uzaklatrlm olmalar bir talihsizliktir. nemli oranda nitelikli kadrosal
yapnn 1980 ncesi mcadele srecinde komutanlk sahasna daha girmeden
sreten alkonulmu olmalar da bu zeminde bir boluk dourdu. Ayrca geri
ekilme srecinde Urfal ore gibi baz kiilerin eitli nedenlerden dolay
krlmalar, bu sahay olduka zayf yaplanmalarla gtrmeye neden olmutu.
Bylece Terzi Cemal, Kr Cemal gibi sahte tipler iin iine girerek, ortam
mulaklatrmlardr. Bir de Agit arkadan erken ehit dmesi ok nemli bir
boluk yaratmtr.
Gerilla komutasnda daha batan itibaren taktie inanma konusunda bir zayflk
grlyordu. Bu durum komuta gereini zayflatp, clzlatrm, gl bir ruh
ve istekle komutalama tutkusunun gelimesini engellemitir. zellikle bu ruhu
tayan, byk bir inan ve kararllkla soruna el atan baz arkadalarn erken
ehit dmeleri de olduka etkili olmutu. ahin Klavuz arkada buna arpc bir
rnektir. Geri ekilme srecinde silahl propaganda zerine bror yazmt.
Pratik adan olduka iddial bir duruu olan, gemite Siverek pratiini yaam,
eitli eylemsel aamalardan gemi, yeni dnemde de gl bir duru
sergileyen, bilin younlamasn yaayan bir yoldat. lkeye girite, Hezil
aynda ehit dmesi ciddi bir kayp olmutu. Yine daha sonra Bedran, Erdal
gibi baarma inancyla dopdolu olan arkadalarn Agit arkadatan bir yl sonra
birer yl arayla ehit dmeleri, komuta sahasnda ciddi bir boluk yaratmtr.
Komutan, sava sanatnn ustasdr. Bu gereklie ramen ounlukla her
militann ya da baz gelikin zellikleri olan her arkadan komutanlk
yapabilecei yanlgsna srekli dlmtr. Oysa sava sahasnn salt bu
zelliklere yaam ans tanmayaca biliniyor. Askerlik sanat ve komutann ne
tr zelliklere sahip olmas gerektii ayr bir kitap konusu olabilir. Burada
detaylaryla amaya gerek yoktur. Fakat Krdistanda sava sanatna yaklam ve
komutalama olay konumuz asndan nemli olduundan anlay dzeyinde
bunu amlamada fayda vardr.
Yukarda da belirttiimiz gibi PKK ideolojisini almam birisinin komutanlk
yapmas mmkn deildir. PKK okulundan gemi, onun ideolojik, kltrel,
felsefi birikimini alm bir insan herkese eit ve adaletli yaklarsa yap
tarafndan kabul grr. En nemlisi de byle bir kii ancak militan yaam
zelliklerini gelitirerek yapsna nclk edebilir. PKKye katlan her kii nder
Apoya inanarak katlmtr. Ama her katlan sava partili deildir. En azndan
bir sempatizandr. Yurtsever olup da partiyi ve nderlii benimsemeyen kimse
yoktur. Komutan, bir inanca sahip olsa bile, Apocu zelliklere, onun ideolojik
felsefi bak asna gre yaamyorsa, istedii kadar komutanlk yapsn, ne
rgtsel bazda ne de taktiksel bazda herhangi bir sonu alamayacaktr.
Pratikte btn boyutlaryla net bir biimde aa kan gerek u ki; bir kiinin
iyi bir komutan olabilmesi iin sadece Apocu felsefeyi benimsemi olmas

yetmez. Onu iselletirmesi ve yaamda temsil etmesi nemlidir. Bu temelde

sava sanatnda yetkinlemi olmas gerekmektedir. Aksi halde ierisinden
geldii geri toplumsal zellikleri parti ortamna taracak, nc bir yaam ve
iliki biimini gelitiremeyecek, dolaysyla iyi bir komutan olmay da
baaramayacaktr. Bu, pratikte renilmi bir tecrbedir. Bu konuda yaanan
sorunlarn ve bizim yetersiz yaklammzn bizi zorladn ahsen ok daha
nceden fark etmitim. 1997 ylnda nderlie bu konuda geni bir rapor da
sunmutum. Daha sonra nderliin yazdm raporu Merkez Okulda tartmaya
atn duydum. Hatta baz arkadalar kaldrarak Cemal arkada bu raporla
sizi mi kastediyor diye sorular da sormu. Biz baz kiilerin komutan olmasnda
ok srar ettik. Halbuki kiinin zellikleri uyumuyor, komutan zellikleri yoktur,
kiisel zellikleri komuta zellikleriyle uyumuyorsa nasl doru ve yetkin bir
komutan olabilir ki? Dank, disiplinsiz, hakimiyeti olmayan ve duyarsz birinin
komutan olmas mmkn deildir. Byle birine insanlarn hayatn teslim etmek
byk bir hatadr. Ama maalesef baldr, eskidir anlayyla byle kiiler
komutan yaplmtr. Belli bir teorik dzeyi ve anlay vardr. Ama danktr,
duyarszdr, sava sanatndan anlamyor, detaylara eilmiyor, hatta aka
belirtmek gerekirse yrekli deil, korkaktr. Bu zelliklere sahip biri komutan
olamaz. nk komutanlk bir sava sanatdr. Sava sanat btn dier
zelliklerle birlikte ncelikle cesaret ister. Cesareti olmayan biri iyi bir asker
olmaz ve iyi bir komutanlk yapamaz.
Mesela Dursun Ali, Bilge, Ferhan, Hamza ve Sar Sadun gibi tipleri komutan
olmalar iin yllarca dayattk. Bu kiiler eski, cezaevinde yatm ama komutanlk
zellikleri olmayan, lafazan ve oportnist pratikleri olan kimselerdi. Hatta
bazlar korkak tiplerdi. Byle biri nasl komutanlk yapacak? Ama u bir gerek
ki, bu tip kiilere komutanlklar verilerek yllarca partiye, halka kaybettirildi. Bu
tiplerin lafazanlk yapacak kadar bir teorik dzeyleri vard. Ama pratikilik ve
komutanlk zellikleri yoktu. te yandan pratikidir, diye kuru kuruya kyl
anlaya sahip olanlar ne karttk. Bunlarda pratikilik ve girikenlik vard.
Fakat dar, kyl yapsnda srar eden ve kendini eitmeyenlerin ideolojik ve
politik derinlikleri gelimedii iin dar, kaba pratikleriyle savaa zenginlik ve
derinlik verecek durumlar gelimemekteydi.
rneklerini verdiimiz btn bu yaklamlarla bir nevi savala oynam
oluyorduk. Halk sava atetir, onunla oynamamak gerekir denilmiti. Tmden
onunla oynadmz belirtmiyorum. nk en azndan nderliin bu konuda
izdii stratejik ereve nettir. Yine baarlmas iin gelitirdii onca zmleme
ve eitimler vardr. Bilerek oynadk diyemeyiz ve bu yaklam da doru olmaz.
Bu iin sanatn renmek iin korkun abalar harcanm, teorisini, pratiini
gelitirme ynnde ciddi admlar atlmtr. Fakat hakkn verme noktasnda bir
trl derinleme gelimemitir.
Yukarda belirtilen gerekli zelliklerle birlikte, sava sanatna hamasetle,
duygusallkla, ya da ani tepkilerle yaklaldnda sonucu kesinlikle vahim
olacaktr. Krtn eski sava biimi byledir. Genellikle ani tepkilerle ayaklanm
ve sonucu hep vahim olmutur.
Sava sanatnn hassasiyet istedii, bilin, younlama ve sabrla ele alnmas
gereken bir saha olduu tartlmaz bir gerekliktir. Ani klarla, hamasetle hi

kimse savata bir yere varamamtr. nk bir kere karndaki g srekli

tahrik etmek, oyuna getirmek ve yanltmak ister. Soukkanl, temkinli ve sabrl
yaklalmadnda ani baz klarla byk darbe yemek her zaman ihtimal
dahilindedir. Sava tmyle bir gereklikler sahasdr. Gerek d hibir ey
sava alannda yaayamaz. Bu sahada hayalcilie ve duygusalla yer yoktur.
Gerek d yaklaanlar ok gemeden, ksa srede tasfiye olurlar. Dolaysyla
sava en ok da kiiyi gerek ynleriyle ortaya karan bir pratiktir. Kimin ne
olup olmad renilmek isteniyorsa, sava sahasnda deneme en somut sonucu
aa karacaktr. Ruh hali, refleksleri, yoldalk lleri, deerlere ve halka
yaklam, nasl bir kiilik olduu en iyi sava sahasnda ortaya kar. Sava
sahas kiiyi btn ynleriyle aa karma zelliine sahiptir. Sadece kaba fizik
gc ve hamasetle yrtlen bir pratik deildir. Hayr! Gereklerin tm
plaklyla aa kt, btn sahteliklerin de yerle bir olduu ate pistidir.
Btn bunlardan dolay bu ile ilgilenecek olan kiinin, yani bu sanatn ya da
sanat sahasnn ustas olacak olan komutann birok adan eitilmi,
yetkinletirilmi, gl kiilik meziyetine sahip bir performansta olmas gerekir.
Tarihte komutanlk sanatnda ustalaan, gelien tm kiiliklerin zellikleri
komutanlamann temeli olmutur. Her komutanlamann altnda bu zellikler
yatmaktadr. zellikle ideolojik duru ve inan bu komutanlamann ncelikli
temeli durumundadr.
rnein Aristo bilin ve inan vermemi olsayd, yine Helenizme ilikin bak
asn salamam olsayd, skender dnyann fatihi Byk skender olamazd.
skender hem inan, hem de kltr tabanna dayanmaktadr. Yine burjuvazinin
inan ve kltrel younlamas olmasayd, burjuva felsefesine gre gl bir
inanca sahip olmasayd, Napolyon da Napolyon olamazd. slam dininin gl ve
kararl inanc olmasayd, Hz. Ali gl ve yenilmez bir komutan olamazd. Ksaca
komutanlklarda gl bir inancn temel olduunu sylemek mmkndr.
Trk ordusu bunun iin bugn, kendi iinde Kemalizmi temel bir felsefe haline
getirerek, tm kadrolarn ona gre inanl ve kararl klmaya almaktadr.
nk sava olay salt maala, parayla olacak bir olay deildir. Belki bugn
dnyada paral askerlik gelitirilmektedir, paral ordular oluturulmaktadr. Ama
paral askerlerin aldklar maddi deerlerin yannda ideolojik bir inan durumu
olmakszn, savan etin koullarnda byk zorluklara, cesaret ve kararllkla
gs germesi mmkn deildir.
Bir kere savan gerektirdii olaanst g ve azim mutlaka bir inanca
dayanmak durumundadr. Bu inan bir ideoloji ya da din inanc da olmayabilir.
rnein zafer tutkusu, mutlaka kary yenmeyi bir gurur yapma, kendisini buna
tam inandrma durumunu gerektirmektedir. Bunu salayan ideoloji ya da farkl
inan merkezi olmakszn baar salamak zordur. Kukusuz tarihsel nderlikler,
ya da tarihsel komutanlklar gl ideolojik, felsefi gerekliklere dayanarak
ortaya kmlardr. Salt tutkuyla ve kary yenme arzusuyla byk komutanlar
ortaya kmaz. Bir savata olmas gereken azmin olumas asndan onu
belirtmeyi gerekli grdk. Azim olmadan, iradeleme gelimeden, savan
zorluklarna gs germek zordur. Kiiye ilham ve heyecan veren bir inan ve
iman olmadan kendini feda etme duygusunun gelimesi mmkn deildir. uras
kesin ki, komutanlamak iin, hele hele tarihsel bir komuta dzeyine erimek iin

gl bir ideolojik, felsefi, kltrel geree ve heyecana dayanmak

gerekmektedir. Tarihte ekillenen komutanlklar genellikle bu erevede
gelimilerdir.
PKK elbette tarihsel, kltrel birikimle birlikte, Apoculuun gl ideolojik
felsefi gereine dayanmaktadr. yle ki insanlara heyecan veren, insanlar
iradeletiren, daha gl bir durua ynelten, buna temel olan bir ideolojik
felsefi geree sahip olduumuzu sylemeye gerek bile yoktur. inden bu kadar
fedai eylemcisini karan, fedai ruhu yaratan bir hareketin, ideolojik felsefi
znn insanlara ruh ve heyecan vermekte olduu aktr. Bununla beraber,
sanatsal yetenekler gerekmektedir. Yani savata baarl olabilmek ve zafer elde
etmek iin sadece kararllk, cesaret ve ruh yetmez, bir de sava sanatnda
derinlemek kesin gereklidir. Ancak tarihsel komutanlklarda ok gl, zapt
edilemez cesaret, kararllk, tutku ve ak dzeyindeki amaca ballk btn dier
zellikleri somutlatrmtr. Yani gl inan ve kararllk her eyin temelidir.
Bunlar olmadan hibir ey olamaz.
Her eyden nce sava bir mantk olaydr. Gl bir zekaya dayanan, srekli
mantksal llerle ynn tayin eden bir alandr. Bu nedenle gl, yetkin
analiz ve mukayese gcne, art eksileri iyi lebilen, muhtemel gelimeleri en iyi
biimde yorumlayan bir yetenee sahip olunmas gerekmektedir. Bu konuda
Clausewittzin komutan kapkara bulutlar ardndan akan imeklerin
beraberinde yamuru mu, kar m, frtnay m, neyi getireceini sezebilmelidir
belirlemesi komutan zelliklerini ortaya koyma bakmndan nemli bir yere
sahiptir. Yani komutan gl sezgi gc ve ngrye sahip olmaldr. Ayrca
davasnda inan ve kararlln yannda sabr ve soukkanllk gerektirmektedir.
Taktik bazda zeki, kurnaz ve aklc olmas arttr. Bu olmadan stratejiyi ve onun
taktiklerini doru gelitiremez.
Bir komutan ayn zamanda iyi bir stratejisttir. Zira savan stratejisini ve
taktiini gelitirir. ncelikle iyi bir taktisyen olmak zorundadr. Bunun iin
gerekli mukayese gc, mantkl yaklam, kararllk, irade ve cesarete sahip
olmaldr. Bu olmadan sava stratejilerini belirlemesi ve ona gre taktik
planlamalar gelitirmesi mmkn olmayacaktr. Bunun objektif ele alnmas iin
kendini katan, dman izleyen, kary anlayan, duygusal yaklamdan uzak ve
gereki sonulara ulaabilen bir ynteme sahip olmas gerekmektedir. Yine
ynetme sanatnda yetkinlik arttr. Tm gleri ahenkli, uyumlu ve disiplin
iinde dzene tabi tutmas en temel grevlerindendir. Ordulama budur. Onu
eitmesi gerekir. Bir askerin ne tr zelliklere sahip olmas gerekir?
sorusundan hareketle zmleme yapabilme becerisine ulaabilmelidir. Bir
askeri yaratan, onun sistemini kuran, grgye, bilgiye, yetenee sahip olmas,
kiilik oluumunu kendinde yaratm olmas gerekir. Dank, rastgele, keyfi
durumlarla komutan olunamaz. Bir sisteme sahip olmas gerekir. Ordu gcne
saldr ve fethetme ruhunu egemen klmadan, o orduyu zaferden zafere koan bir
ordu haline getiremez. Bir orduda ancak zafer ve saldr ruhu, bu temelde
atlganlk egemen klnrsa, o ordu bir baar ve zafer ordusu olabilir. Bunun iin
ncelikle komutann kendisinin zafere kesin inanmas gerekir. Bu kesin inanla
inanlmaz olan baarmas ve gerekletirmesi zor deildir.

Maalesef bizde bu erevede gl komutanlama rnekleri pek gelimemitir.

PKKde neden bu dzeyde bir komutanlamann gelimedii hususunu
sorgulamak hayli gereklidir. Byle bir komutanlamann geliebilmesi iin birok
gl veriler vardr. rnein inan, felsefe, kararllk, cesaret, fedailik, fedakarlk,
davaya inanma vb birok meziyete sahip kadrolarn birikimine ramen neden
gelimedi? sorusu ok nemli bir sorudur. Buna verilecek doru yantn, doru
komutanlamay gelitirmede ok nemli bir ilev grecei kesindir.
Yukarda da belirttiimiz gibi ncelikle, 1980 ncesi youn yakalanmalar
ardndan geriye kalanlardan bir ksmnn ok salam bir katlm
salayamamalar, yine talihsizlikler sonucunda baz arkadalarn erken ehadete
ulamalar bir boluun yaanmasna yol amtr. Ayrca 1983-85 ylna kadarki
srete partinin ideolojik felsefi gereinde belli bir dzeye sahip olan kadro
yapsnn pratik duru bakmndan yeterli dzeyi gstermemesi ile beraber,
farkl araylarn balamas da etkili olmutur. Bu durum, hak etmeyen tiplerin
ne kmasna yol amtr. Bu tipler ortam ve sava gerekliini
mulaklatrm, frsat bulduka eteci yaklama saparak, izgiyi deil, kendini
uygulama durumuna dmlerdir. Bunu daha nce de izah ettik. Esas konumuz
bunlar deildir. etelemi, mulaklk yaratm, izgi ile oynam tiplerin
pratiini amlamtk.
Burada zerinde durmamz gereken husus en sade, en bal ve kendisini en ok
iddial gren kadro kesiminin byle bir ihtiyaca neden cevap olmaddr. Esas
olarak bunun cevabn vermemiz gerekir. Yoksa eteleenler, izgiyi tersine
evirip rgtten, nderlikten intikam almak isteyen tipler her dnemde ortaya
kmtr. Bu tiplerin doru komuta izgisinin gelimesi nnde engel olduklar,
yarattklar mulaklk ve arptmayla ciddi bir biimde boa karc sreleri
yaattklar bilinmektedir. Doru komuta ve ynetim kademesinin
gelimemesinde bir faktr olarak ele alnabilir. Fakat temel sorun nedir? Temel
faktrn doru anlalmas ve doru zmlenmesi mcadelenin bundan sonraki
aamalar iin ok nemlidir.
Bu konuda nderlik genel zmleme ve ereveyi gelitirmitir. PKKde
komutanlama ve ordulama belli bir dzeyde gelierek, ok byk kahramanlk
gsteren kadro ve komutanlar ortaya kt. Ama bu gereklie ramen neden
doru ve sonu alc muzaffer komutalama gelimedii konusu can alc bir konu
olmaktadr.
Baka ordularda olmayan, sade ve zl, zafer zeminini glendiren zellikler
PKKde mevcuttur. Kim ne derse desin, Krdistanda gelien gerillann
yetersizlii ve komutalamann durumu ne olursa olsun, herkesin u gerein
hakkn teslim etmesi gerekir: Dnyada Apocu asker gibi byk bir cesaretle
hedefin zerine giden, fedaice arpan, gl bir saldr ruhuna sahip olan asker
ok azdr. PKK hareketinin ortaya kard gerilla ile Trkiye veya rann
askerleri kyaslanamaz. Hatta KDP ve YNKnin pemergeleri ile de kyaslanamaz.
Nitekim bu pratikte oka grlmtr. Drt-be Apocu gerillann srt srta
vererek, bir taburu malup etmesinin yzlerce rnei vardr. Alt kiilik bir
gerilla grubunun, yz kiilik bir gce saldrp onu tasfiye ettiini onlarca kez
grmzdr. Yine binlerce asker karsnda bir avu gle gnlerce
direnildiinin rnekleri oktur. Hi kimse u hususu inkar edemez: Apocu asker,

savaa gerek anlamda hakkn veren askerdir. Korkusuz ve kaygsz, fedai bir
askerdir.
Trk generallerinin birou yaanan sava sreci zerine kitaplar yazmlar.
Gnl isterdi ki, emekliye ayrlm, hayatlarnn sonuna gelmi bu kiiler tarihe
ilikin daha doru not dsnler. Ama ne yazk ki Trk ordusunda youn bir
biimde gelitirilen psikolojik savan birer eleman olma etkisinden
kurtulamadklar anlalmaktadr. Eer o etkiler olmasayd, generallerin bazlar
yaanan sava srecini doru yazabilirdi. Drt kiilik bir gerilla grubunun elli
kiilik askeri birlie saldrp tasfiye ettiinin rnekleri oktur. ki- gerilla ile
birok tepe tasfiye edilmitir. Gnlerce ala, zorluklara dayanma, olaanst
biimde inanlmaz bir direni sergileme, ruhsal, fiziksel, dnsel her adan ok
gl bir fedakarlk ve dayankllk gsterme durumu gerillada srekli olan
zellik ve meziyetlerdir. Bu fedakarlk bugn daha gl bir biimde
derinlemektedir.
Bir kle, bir BKC, bir el bombas ile her eyi yapabilen, snrl olanaklarla
kendisini geindiren bir gerilla gerei sz konusudur. Bir gerillann silah,
cephanesi, elbisesi, ayakkabs, eitimi, yemei ve her eyiyle masraf toplam
olarak ylda alt yz-yedi yz dolar civarndadr. Toplumda bir kiinin byle bir
miktarla geinemeyecei bilinmektedir. Ama gerilla ok yoksul yaamasna, ktkanat imkanlarla geinmesine ramen sava meydannda byk fedakarlk
gsteren bir pratie sahiptir. Bunu hem Trk ordusuyla, hem de Gneyli glerle
gelitirilen sava pratiklerinde grmek mmkndr.
Apocu militann az gle byk hedefleri baarma yeteneine sahip olduu
pratikte kantlanan bir durumdur. Yine byk bir bilinlenme almasn
gelitirdii de bir gerektir. rnein ok sradan, kendi ky dnda hibir yeri
grmemi insanlar ikna ederek askeri kanunla savaa alm, zerinden birka yl
getikten sonra en az bir niversite mezunu kadar, teorik, kltrel birikime
sahip klmtr. Botan kylerinden katlp da, alay ve eyalet komutanlna kadar
ykselen militanlarn yetitirildii ok iyi biliniyor. Kemal Sperti, erif Sperti,
Rojhat Biluzeri, Cuma Biliki, Dijwar Erkendi, Zelal Botan ve Nujin Xirbike Best
arkadalar bunun ok arpc sembolleridir. Bu arkadalar askeri, ideolojik,
siyasi ve kltrel olarak eitilmi, yetimi, belli bir dzeyi yakalam deerli
arkadalard. Gerillann insan yeniden yaratma ve yetitirme okuluna
dntn bu arkadalarda grmek mmkndr.
Btn bu olumlu yanlarna ramen zafer komutasnn gelimemesi, tabii ki
byk bir elikiyi arz etmektedir. nderlik henz 1992 ylnda yapt bir
deerlendirmede unlar belirtmiti: yi niyetlisiniz, ok fedakarsnz; l desek
lr, kal desek kalrsnz. Fakat bunlar ii kurtarmaya yetmiyor. Kendi sava
tarzm anlatmak iin size ok ey syledim. nk bir yerde bunda baar
gizlidir Mevcut gerilla imkanlarmzla, sava imkanlarmzla dman perian
edebiliriz. Fedakarlk, cesaret ve dayanma gcmz, saymz, niteliklerimiz ve
mevzilerimiz yerli yerinde kullanlrsa bu dman buralarda duramaz. Ama siz
bunlar deerlendiremiyorsunuz. Sorun teknik bir dzenleme sorunu deil,
aslnda sadece z gelitirme sorunu da deil. Sorun, ok karmaktr. Krdistan
iin ordulama byk yetenek istiyor. Sabr ve tahamml gc, fedakarlk ve
olduka olgunluk istiyor. Btn bu nitelikleri bir kiide birletirmek, grmek zor

deildir. Kimse kendisini doru nderlie vermiyor. Bu deerlendirmelerden de

anlalaca zere sorun imkanlarn olmamas ya da fedakarlk yaplmamas
deildir. Temel sorun, kendini taktik nderlie ve zafer komutanlna
yatrmama durumudur. Gl zemine ve halkn byk yurtseverliine dayanan;
kadnl, erkekli katlmlarn byk fedakarl, cesareti, drstl zerinden
tarihsel komutanlama yaratlabilinmeliydi. Tarihi gerekliin ok iyi gsterdii
gibi olumlu koullar komutanlamann gelimesini gerekli klmaktadr.

Partilememenin komutanlama zerinde yaratt etkiler

nderlik, bizdeki komutanlama sorunlarna deinirken Vietnamn gerilla

komutan Giap rnek vererek, Giap, biz Kuzeyden Gneye doru 30 kiilik bir
birim olarak yol aldmzda, Ho Chi Minh bize yarm sayfalk talimat vermiti,
diyor. Bir de on tane eski tfekle yola kyorlar. Bizde odalar dolusu zmleme
var, her trl silah var, ama yryen yoktur. Ordulama felsefesine, ordulama
kiiliine ulaan yoktur. biiminde belirlemeler yapmtr. Bu sorunun
temelinde de partileme sorunlarnn olduunu birok zmlemede ortaya
koymutur.
Bu konuya aklk getirmek iin biraz daha zgnle inmekte yarar vardr. Her
eyden nce komutan aday olmas gereken st dzey komuta kademesinin
katlmna bakmak gerekiyor. Dolaysyla bu elikiyi PKKye katlm ile balantl
ele almak bizi doru sonulara gtrebilir. Katlm, nderliksel geree ve onun
ideolojik, felsefi dorultusuna dahil olmak anlamna geliyor. Katlanlar nderlie
ve harekete inanarak katlmtr. nderlii, partiyi kabul etmi, ama onun
ideolojisine, felsefesine, uslp ve yaam tarzna tmyle girmemitir. zcesi,
kendine gre bir katlm biimidir. Baz evreler bu durumu farkl
deerlendirmeye alyor. PKKlilerin ok hesapsz bir katlm yaptklar, calan
dnda bir eyi tanmadklar, hepsinin ayn olduklar, her eyleri ile
balandklar, bunun dnda hibir eyi dikkate almadklar ya da
dnmedikleri gibi dtan kimi deerlendirmeler yaplyor. Bu
deerlendirmeler baz ynleriyle doru olsa bile kastlar farkldr. Her eyden
nce tarihte yeni bir gelime yaratan, hamlesel k yapan btn nderliklerin
etrafndaki kadrolarn katlm yzde yz katlm biiminde olmutur.
Hz. sa u arpc belirlemeyle, Anasn, eini, babasn dnenler ardmdan
gelmesin. armhn srtnda tayanlar arkamdan gelsin diyerek, katlm
lsn ortaya koymutur. Tarihsel btn dini ve siyasi nderlikler gl bir
ekiple kkl klar yapmlardr. nanlmaz koullarda, inanlmaz g birikimi
ve kla yeni tarihsel bir sreci balatmay baarmlardr.
Apocu hareket de byk bir iddia ile yola kmtr. Apocu harekete ve onun
nderliksel gereine katlan kadrolarn kesin, net, btnyle katlm salam
olmalar gerekmektedir. Tam da bu noktada katlmmzda ciddi bir yetersizliin
olduunu belirtmeliyiz. Bizler ana hatlaryla nderlie ve bu harekete katldk

ama bu katlm biimi kendine gredir. Bu biimdeki bir katlm zde ve tam
deil, yarm bir katlmdr. Yar PKKlilik durumu byle gelimektedir. Yani
PKKye katldk ama kendimize ait kiilik yetmezliklerimizde srar ettik.
Dolaysyla kendini sistemin bir paras haline getiren, zmseyen, yrtcs,
gelitireni, derinletireni ve yaratc tarzda uygulayan olan kiilikler haline
getirmeyi baarmadk.
Bizde byle bir halka yakalanamad iin, yani doru katlm salanamad iin
nderlik yalnz brakld. k koullarnda Haki, Hayri gibi arkadalarn
nderlii tamamlama, nderliksel k daha da somutlatrma ve
derinletirmede abalar youndu. Sonrasnda bunun devam fazla
getirilememitir. Katldk ama sadece uygulayan olduk. Katlp sadece
uygulayan deil, gelitireni, derinletireni ve zenginletireni biiminde bir
katlm dzeyine ulaamadk. Kimi evreler de bizim iin, sadece uygularlar
diye deerlendirmeler yapyorlar. Bu yn doru ama sadece uygulayan
olmamamz gerekir. Sadece uygulayc olmak memur katlmna dnr.
nderlie ve harekete katlm salam kadrolar olarak nderlik izgisine sahip
kmak, uygulamada zenginletirmek ve derinletirmek temelinde bir rolmz
ve misyonumuz vardr.
Taktik kapsamda taktii gelitirme greviyle mkellefiz. Dikkat edilirse, nderlik
balarda taktik sahaya ok eilmek durumunda deildi. Daha ok stratejik saha
zerinde younlamaktayd. Fakat taktik sahada komutanl, karargahlamay,
komuta kontrol merkezlerini gelitiremediimizi grnce, taktik sahaya daha
fazla arlk vermek zorunda kald. Halbuki taktii gelitirmek nderlik etrafnda
mevzilenen ve katlm gsteren kadrolarn grevidir. Fakat katlm biimsel
olduu iin taktik gelitirilememi, kadro syleneni yapm, hatta bazen onu da
tam uygulamamtr. Kendi szgecinden geirerek, benimsediini yapm,
benimsemediini yapmamtr. Bu tarz ok incelikli bir biimde kadro
sisteminde yer edinen bir tarzdr. Kendisi taktik gelitirmedii iin nderlik
taktii gelitirmek zorunda kalmtr. Komutan, nderliin gelitirdii taktik
perspektife de zayf bir inanla yaklat iin zmseme temelinde ruhunu,
beynini katmayp, kendine uygun hale getirmek istemitir. Ortaya kan sonu ise
taktik ve izgi dlktr.
Buna kar nderlik mdahaleleri geliince tamam o zaman, nasl syleniyorsa
yle yaparm duruuyla kadro yine kendini uygulamaya almtr. Kendini
uygulamas tabii ki izgi d pratikleri gelitirecektir. nk ruhen ve fikren
taktik perspektife katlm yoktur. Kendi taktii hareketin taktii deildir, izgi
ddr. Mdahale edilince bu kez mademki mdahale ediliyor, o zaman kendimi
snrlarm, nasl sylenirse yle yaparm demitir. En drst olann
yaklamnda bile grlen buydu. Drst olmayan ise evet efendim, ba stne
efendim dedii halde ikiyzlece kendini uygulamtr. eteciliin de bu temelde
ekillenip, boyutlandn belirtebiliriz. En drst ve en sade olan bile nderliin
mdahaleleri karsnda kendisinden istenilenleri altndaki komutanlara
aktarmtr. Eer eylem yapn denilmise, eylem planlamasna bu erevede
katlm gstermi, taktik perspektife ruh verme, zenginletirme ve bu temelde
baarya tama abasnda olmamtr. Sadece uygulayan anlay deiik
biimlerde de yorumlanabilir. Bu, bir memur tarzdr, dar sorumluluktur, kendini
katmamaktr. Bunun altnda yar PKKlilik vardr, kendine gre katlm vardr.

Byle olunca da taktik konusundaki anlay ayr, nderliinki ayr olmutur.

Belki herkes iin yzde yz byledir denilemez. Kukusuz nderlii anlama
abas ierisinde olan, kendini her dzeyde katan yzlerce, binlerce sava ve
komutan rnei yaanmtr. Ama komuta kademesinin ounluu derin bir
sava doktrinine dayal, gzn zafere diken, planlayan ve adm adm zafere
yaklaan bir komuta gerekliinden uzak kalmtr.
Sava dnda hibir sahada bu denli insann zn aa vuran baka bir ura
daha yoktur. Sava, insann zn uygulatr, insana ramen uygulatr. stedii
kadar nderlik bize byle demitir, hareketli olalm, vur-ka taktiini
uygulayalm yaklamn sergilesin, insann iindeki sava tarz neyse, neye
inanmsa pratikte uygulanan da o olur.
Bunu daha iyi zmlemekte fayda vardr. Bu durum toplum bilimi asndan
derinliine ele alnmas ve analiz edilmesi gereken bir olgudur. Kiiler syleneni
deil, ounlukla kendini uyguluyor. Sava sahasnn zellii byledir. Baka bir
zemin ve sahada belki bir biimde syleneni de yapabilir. Ama sava sahasnda
istediin kadar syleneni yapmaya al, sonuta syleneni deil, kendi zn
uygularsn. Dndn, bildiini ve ruh halini yanstrsn. Rengini verirsin.
Bizde taktie tam inanmama pozisyonu komutay nderlik izgisi ile kendi
izgisi arasnda bocalamaya gtrmtr. Komutann kendi izgisi nedir?
Krtn klasik izgisidir. Biraz deitirilmi Krt kyl isyancldr. Sava
sahasnda bir biimde srekli buna kaylmasnn ana nedeni budur. Buna
komutann savaa tereddtl yaklam demek mmkndr. Bu konuda arpc
rnekler vardr. zellikle Krtn psikolojisini de yanstan, byk zafere gz
dikmeyen, snrl bir baar ile yetinen, hatta ona dayanarak sevdalanan bir
komuta gerekliinden bahsedilebilir. Az bir sonula yetinme, adeta
kyllerimizin dedii gibi bunu da bize vermise ok kr tarznda komutan
gider bir eylem yapar, bu eylemden baz sonular alr, kr ki biz bunu
baardk deyip kendini yanltma, kandrma pozisyonuna dme rnekleri
yaanmtr. Komuta gerekliini zayflatan nedenleri tarihsel-toplumsal
boyutuyla incelemek ve zafer komutanlna ulamak iin mutlaka doru
sonular karmak gerekmektedir.

Taktik komuta haline gelememenin nedenleri

Ortadou egemenlik sisteminin halkn zihniyetine kazd gkte Allah, yerde

devlet anlaynn etkileri Krt halknda olduu gibi hareketimizin kadrolarnda
da nemli oranda yer edinmitir. Ak ya da gizli bir biimde bu etkilerin izlerini
grmek mmkndr. zellikle 198385 srecine ilikin, bunu bir veri olarak
ifade etmitik. Gkte Allah, yerde devlet vurgusu devletin kendi
propagandasdr ve bunun be bin yllk bir tarihi vardr. Srekli ilenen bu
propagandann insanlar zerindeki etkisinden tr, inan zayfln yaama
durumu gelimitir.

Hareketimizde de ilk aamada gerilla mcadelesine kar inan zayfl vard.

Fakat binlerce gerillann sava sahasna kmas, inanmayanlar bile inandrmaya
gtrmt. Dirili devrimi srecinde 1990la birlikte daha nce farkl
rgtlerde mcadele yrtm Vedat Aydn gibi birok kadro ve yurtsever
bulunduklar rgtlerden ayrlarak, PKK izgisine katlmlardr. Gerilla kendini
kantladktan sonra her evre ve sosyal katmandan youn katlmlar gelimiti.
Burada sz edilen inan zayfl, taktie ilikindir. rnein alan kurtarma
taktiine ilikin ciddi inan zayfl bulunmaktayd. Gerilla alan kurtarr m,
kurtarmaz m, baz alanlar fethedebilir mi, fethedemez mi, noktasnda
inanszlk vard. Genel olarak stratejiye inanmtr, fedakarca katlmtr, hatta
fedai eylemini bile yapabilecek dzeydedir, ama heval bu ehri alalm, falan
yerdeki taburu skelim, bu alan denetime alalm denildiinde, hemen acaba
yapabilir miyiz diye kaygya kaplmtr. Sanki gerilla deil de, baka yerden
gelecek farkl bir g yapacakm gibi bir yaklama girilmi, g olmak baka
yerden beklenmitir. Bu, yzyllarca egemenlik altnda kalmann yaratm olduu
bir psikolojidir.
Btn Krdistanllar, Krdistann bir an nce zgrle kavumasn ister. Ama
burada bulunan kiiler olarak biz bunu yapalm dendiinde, genellikle yeni ve
grece byk saylabilecek klara kar nyarg ve inan zayfl balar.
Yapacak olan biz miyiz? diye sorar. Komutansn, denetiminde binlerce gerilla
var. Krdistan senin kurtarman lazm denildiinde, acaba o biz miyiz dercesine
donakalr. nk bilinaltnda inan zayfl yatyor. Aktan inanmyorum
demez. Gerekte inanmama gibi bir durum yoktur. ok derin psikolojik bir
paradoks onu esir ald iin derinliklerde yatan byk baarya inanszlk
vardr. Senin bu ii baarman gerekir sz karsnda hemen tereddt
yaamaya balar. 1990lardan sonra balayan teredddn nedeni budur. Esas
olarak 1990lardan sonra komutada gelien tereddt 1980 srecindeki gibi
deildir. Fethedebileceine pek inanmamtr.
Bu anlay zerine birka arpc rnek vermekte yarar olduunu dnyoruz.
nceki blmlerde de izah edildii gibi 1993 ylnda Beytebap ve Uluderenin
alnmas ardndan Eruh ve rnaka dayanacak tarzda bir alan kurtarma
projesinin uygulanma aamasna gelindiinde, baarma noktasnda tereddt
balamt. Planlamann pratik safha aamasna varldnda, komutada acaba
baarabilir miyiz, bunu yapacak olan biz miyiz, yoksa daha gl bir gerillamz
olutuunda m yaplacaktr? gibi inan zayflyla tereddt yaanmt. Ge
kalma ve kar ya ardndan ertelemenin olmasnn altnda yatan gizli ve gerek
neden budur.
1997 ylnda atak birka gnlne kurtarp elde tutma ve evresinde de arazi
atmasn yapma biiminde kapsaml bir plan yaplmt. Btn hazrlklar
tamamlandktan sonra tam hareket edilecei saatte bunu gerekletirecek olan
50 civarndaki komuta yapsna, bu eylemden vazgeiyoruz, keifte netlemeyen
noktalar var. Baarsna ilikin ciddi endieler tayorum. Bu nedenle iptal edip
eylemi normal bir ehir baskn eylemine dntrerek, sradan bir eylem
halinde uygulayalm dediimizde herkeste bir rahatlama gzle grnr dzeyde
yansmt. El kaldrp konuan birka arkada en dorusu budur, biz de ayn
eyi dnyoruz dediler. Bazlar ne evet ne hayr biiminde konutuysa da
hibir arkada itiraz etmedi. Aslnda hepsi de fedai dzeyindeki arkadalard.

Ama itiraz etmediler, nk bir hafta boyunca Trk ordusuyla boy lecek
byle kapsaml bir eylemin baarsna olan inan zayft. Bu karar gerekten
netlemeyen baz noktalara dayanarak ilk veren ben olduuma gre, bende de
eylemin baarsna olan inan zayfln aa karmaktadr. Fakat ayn
zamanda ii ilerletme, yeni bir aamaya tamaya dnk ciddi anlamda bir
taktiksel k araym da vard. Ama sonuta yaplmadna gre yetersizlii
baka bir biimde izah etmem mmkn deildir. Her eyi kendi dnda gren bir
yntemi hibir zaman benimsemeyen bir kii olarak, belirttiim her hususta u
veya bu dzeyde kendimin de bir pay olduunu belirtmem gerekiyor. Hatta baz
yerlerde birinci dzeyde paymn olduu da ak ortadadr. Ama buradaki konu
sosyolojik adan ciddi anlamda deerlendirilmesi gereken bir konudur. Bir zafer
militan olabilmek iin gerekli tm veriler var, buna dnk istek de zayf deil,
ama yine de tam olarak sonuca gitmeme pratii zmlenmesi gereken bir
durumdur.
Ayn ekilde 1998in Austos balarnda Kato Jirkadaki bir tugaylk askeri gc
skp atma plan zerinde iki ay younlalmasna ramen uygulama esnasnda
bir tereddt balamtr. lk nce bir deneme yapalm, bir taburu hedefleyelim,
eer glerimiz baarl olursa tmn hedefleriz denildiinde, btn komuta
kademesinin evet en dorusu budur demesi bunun en ak gstergesidir. Bir
kez daha grld gibi burada da itiraz olmamtr. Bu, bir kiide gelien bir
tereddt deildir, szn ettiimiz 5060 kiiden oluan komuta kademesidir.
Aa kan yaklam Krtn psikolojik yaplanmasnn bir yansmasdr. Yksek
hedeflere gz diker, ama fiili olarak kendini katmaz. Mesela iinde, gcnde
bulunan herhangi bir Krt yurtseveri, gerilla ordusunun ok bymesini, ok
gl olmasn ister. Fakat sra kendi ocuunun katlmna gelince tereddde
girer. Ordu halk evlatlarnn katlmyla byr. Bir deil, birka ocuunu gerilla
saflarna gnderen anne ve babalarn says az deildir. Bu dzeyde yaklaanlar
da vardr ama genel toplum psikolojisinin anlalmas asndan bunu belirtmeyi
gerekli grdm. leri dzeyde yurtseverdirler ve artk tmyle inanm
olanlardr. Fakat bunlar istisnadr. Birou kendi ocuunun katlmnda
tereddt eder.
Komutada da zaferi arzulama ve hayal etme vardr. Ancak tereddtten kaynakl
zafer militan ve komutan olmamaktadr. gelip kendisine dayandnda orada
tereddt yaamaktadr. Yaad ak bir tereddt deildir, gizlidir. Onu zaferden
ve byk g olmaktan alkoyan bu psikolojidir. PKKde engel tanmaz bir
biimde komutalamann gelimemesi ve gerek zafer komutanlarnn
olumamasnn altnda byle bir psikolojinin yattn sylemek doru olacaktr.
nk insanlar kararldr, Krdistan uruna gzn krpmadan cann
verebilecek cesarete sahiptir. Ama gel bu ii baar ve zafer kazan denildiinde
tereddde girer. Birok fedai arkadamz vardr, gzn krpmadan feda edecek
dzeyde kendini adamtr. Ama zafer iin al szn duyduunda -ki zafer
almas sabr ister, olgunluk ister, zaman ister, fedakarlk ister- acaba
baarabilir miyim? kaygsna kaplarak yok, ben intihar eylemi yapacam diye
tutturmaya balar. Bu yaklam sabrl, uzun vadeli bir stratejiye dayanarak adm
adm sonuca gitme psikolojisinden ziyade hemen sonuca gitme psikolojisidir. Bu
anlamda kendine derin bir gvenden ok, kendini feda etme noktasnda hibir
tereddd yaamama duruu sz konusu olmaktadr.

Bu durum karmak bir toplumsal psikoloji olarak grlebilir. Ama maalesef

komutann durumuna yansyan da budur. Gerillann ezici ounluu fedaidir,
fedaice savaabilmektedir. Fakat zafer iin gnlerce sabrla, inatla, taktik
gelitir, bu doktrine dayal mcadele yrt noktasna gelindiinde hemen kara
kara dnmeye balar. Krt kiiliinin bu psikolojik yaplanmas, ok derinlikli
bir biimde komuta zerinde etki yaratmtr. Aslnda bu anlayn altnda yatan
neden klelik ruhunun bilinalt zerinde yaratm olduu etkidir.
Komuta ile nderlik arasndaki fark budur. nderlik kendini bir zafer nderi,
zafer gc ve zafer militan olarak ele alyor. nderlik komutadan farkl olarak
kendini Krt toplum psikolojisinden kurtarmtr. Bunu ocuk yalardan itibaren
eitli isyanlara girierek, adeta gemile ok kkl bir hesaplama temelinde
yapmtr. Bu, ayr bir deerlendirme konusudur ama nderlik bunu baarmtr.
Bizim baaramadmz nokta budur. Bu nedenle i nihai noktaya geldiinde
hemen tereddt balyor. Aslnda drstlk, fedailik, kahramanlk ve fedakarlk
desen vardr, fakat zafer duruu desen orada tereddt balyor. Zaferi istiyor
ama ok kararl deildir. Bu hususta nderlik, En ar ileri yapmada bir
sorununuz yoktur, ama zafer tarznda younlamyorsunuz diyerek, bu konuyu
arpc bir biimde ortaya koymutur.
PKKdeki komuta, gz kara savar. En ar ileri yapar, gnlerce en zor
koullarda direnir, ama zafer taktiinde fazla younlamaz. Zafer taktii ok
uzun vadeli bir almadr. Ani klarla erken sonuca gidilemez. Sabrla, inatla
hazrlklar yaptktan ve derinlikli dzeyde younlaldktan sonra zafere
ulalabilir. Savan yars younlamadr diye bir belirleme vardr.
Komutamzda younlama ok azdr. Kii duygular ile hareket edip, ok fazla
younlamyor, younlamaynca da derinlik gelimiyor ve bylece sonu
alnmyor. Bu nedenle en kapsaml sava planlarmz bile -derinlik, olgunluk,
sabr, metanet olmad iin- yzeysel kalm ve istenilen sonucu alamamtr.
Buna karn bireysel ve grupsal eylemler hep baarl olmutur.
Apocu eylemci bir grup, gittii yerde genellikle baar kazanr. Dmann bir
hedefine saldrdnda kesin sonu alr, ama bir alay ya da tugay bir araya gelir
de uzun vadeli bir plan yapmaya kalkrsa, orada sonu almas pheli olur.
nk byk baarlar sabr, srar, inat ve l ister, yani daha rgtl, daha
incelikli ele alnmay gerektirir. Komutamz bunlar derinlikli yapmaz,
duygularyla hareket eder, bylece sonu almaktan uzak kalr. Biji Serok Apo
slogann attnda hi kimse onu durduramaz, mutlak hedefe ular. Ya ehit
decektir, ya da hedefe varp, imha edecektir. Militanda bu tutku vardr, zafer
ruhu ve fedai ruh fazlasyla mevcuttur, ama zafer getirecek tarz yoktur.
zerinde younlat tarz zafer tarz deildir.
Filistinlilerde de benzer bir durum sz konusudur. 1945lerden sonra Kuds
zerinde arprlarken, Yahudi birliklerine gre Filistin birliklerinin avantajlar
daha fazlayd. Silah ve g bakmndan daha stndler. Kendi topraklarnda
bulunmann avantajna da sahiptiler. slamiyet adna, Filistin halk adna,
Kuds kurtarma adna, savata fedai bir ruh da vard. Sava aralar, insanlar
ve fedai ruh bulunmaktayd. Bunun karsnda Yahudi birliklerinin olanaklar
ktt. Silah ve sava bulmakta zorlanmaktaydlar. Manevra alanlar ok dard.
evrede bulunan btn devletler onlara karydlar. Hatta ilk balarda ABD

resmi yardmda bulunmuyordu. Bu nedenle sraillilerin koullar daha zordu,

Filistinlilerin koullar ise olduka gelikindi. Sonuta Filistinliler sava
kazanamamlardr. Nedeni Filistinlilerin hisleriyle, plansz ve taktiksiz savayor
olmalar ve savaa kaba yaklamalardr. En nemlisi de disiplinli olmamalardr.
Bir savata disiplin olmadan kazanmak mmkn deildir. Bir orduda her ey
disiplinle balar, disiplinle biter. Filistinlilerde disiplin zayftr. Bu durum halen
devam etmektedir. Planl, rgtl ve sabrl hareket etme ynleri zayftr. Zira
gelikin kiilikleri, radikal ve ok baarl eylem yapanlar da vardr. Gemi
tarihlerde kahramanlklar oktur. Ruh bakmndan ileridirler. Kendi lkeleri iin
kendilerini feda edebilecek durumdadrlar. Ama sava tarzlar zafer tarz
deildir.
Bu konuda Filistinlilerden biraz daha ileriyiz. Onlardan eitim aldk,
eitimlerinden olduka yararlandk. Fakat Krt toplumu karakteristik olarak
baz rgtsel yanlar itibariyle onlardan daha gelikindir. Kastettiimiz ruhsal
dzeyde karlatrma deildir. nk Filistin halk ile Krdistan halkn
karlatrmak pek uygun olmayacaktr. rgtsel karakterleri bakmndan
Krtler, Filistinlilere gre biraz daha disipline yatkndrlar. Keyfiyet Krt
toplumunda da vardr ama Filistin toplumunda daha fazladr. Ancak zafer tarz
ikisinde de yoktur. Her ikisinin de tarz zafer tarz deildir. Her iki toplumda da
zaferi engelleyen temel anlay toplum sinesindeki bu gizli psikolojidir. Sabrl
olmayan, younlamayan, kestirmeci ruh halinin da yansmasdr. zgven
zayfl vardr. Bu nedenle tasarlad planlamaya ok gvenmez. Srekli
bakasnn yapabileceini dnr, ondan bekler. Oluan toplumsal psikoloji
byledir.
Btn iyi meziyetlere ve ok gl insani zelliklere ramen PKKdeki
komutalama dzeyi zafer komutalamasna dnmemitir. ok cesaretli, ok
gl komutanlklar kmtr ama zafer komutanlklar kmamtr. Bunda Krt
toplumsal zelliklerinin etkisi yksektir. Mcadele sreci boyunca bu konuda
hep i atma yaanmtr. ki izgi adeta at ba birbiri ile mcadele halinde
olmutur.
Krdistanda direni izgisi ile teslimiyet izgisi srekli bir sava halinde
mcadele etmitir. Bununla birlikte tarih boyunca direni izgisi ierisinde de iki
ayr anlay srekli arpmtr. Kiilikte ve komutada kendini am, zafer
tarzn yakalam, engel tanmaz bir yrye sahip, her trl art ve koul
altnda adeta yoktan var edebilen, kt olanaklarla byk gelimeler yaratan zafer
tarz nderlik bata olmak zere Kemal, Hayri, Mazlum, Ferhat, Agit, Berivan ve
Beritan gibi kadrolarda bir tarzdr. Maalesef bizlerde klasik Krt toplumsal
psikolojisinde srar etme, ya da onun etkisini tmden aamama durumu
gelimitir. Acaba yapabilir miyiz, bu gc ve kudreti gsterebilir miyiz?
kaygsyla hareket edilmitir. Bakalar gelip bunu yapamaz m? eklinde bir
duru sergileyen, kendine yeterince rol atfetmeyen, kendini hep ikinci, nc
srada gren bir kadro duruudur sz konusu olan. Hep kendi dndaki olgulara
rol atfeden, ama kendini iin merkezi ve sahibi haline getirip zafer yryn
bir trl gelitiremeyen, bu konudaki abalarna, fedakarlklarna ramen bunu
yapamayan duru srekli kendini gstermitir. Aslnda kadro ile nderlik
arasndaki mcadelenin temel halkas budur.

nderlik srekli kadroyu toplumun ve kapitalist egemen sistemin yaratt

zelliklerin etkisinden kurtarma, isyanc, bamsz, zafer kiiliine dntrme
mcadelesini vermitir. Kadro ise eski toplumsal zelliklerin ar etkisini
yaayarak, geri kiilik duruunda adeta srar etmitir. nderlik ile kadrolar
arasndaki mcadele bundan kaynakldr. nderliin yzlerce cilt
zmlemelerle zmek istedii krdm burasdr. nderliin tm abas,
kendini am kiilii yaratmaya dairdir, toplum iindeki en zayf kiilikten
balayarak bunu yapmak istemitir. nderlik felsefesinde zayfl gce
dntrme ilkesi olduu iin bkmadan, usanmadan, yorulmadan srekli bir
biimde bunun mcadelesini vermitir. Bu nedenle sradan bir kylden ok
gl komutanlar, cesaretli yzlerce insan ynetecek kiiler karmtr.
nderliin toplum ierisinde en zayf konumda tutulan kadn ycelterek
Zilanlar, Berivanlar, Zelaller, Beritanlar, ilanlar, Viyanlar, Sorxwinler, Nucanlar,
Nudalar ve Yldzlar dzeyine karmasnn altnda bu gereklik yatmaktadr.
Kadn g yapma, gerek zafer gcne dntrme tutkusunun kayna
ideolojik felsefi inan btnldr. nderlik felsefesinde bu inan dzeyi
olmasayd gl direniler de geliemezdi.
nderlik bu krdm zmek ve klasik Krt erkei ve kadnn deitirmek
iin, kadn bir g olarak grd. Zayf Krt kiiliini dntrmek iin zgr
Krt kadnn gelitirmek, iradeletirmek istedi. Kadn gerekliini tarihseltoplumsal zellikleriyle zmleyen nderlik, zgr kadn hem kadn cinsini
klelikten karacak, hem de erkei dntrebilecek bir g olarak
deerlendirdi. Parti nderlii klasik erkei dntrmenin zorluklarna karn
kadn zgrlk mcadelesi yoluyla erkei de dntrmeyi esas almtr.
Hareket ierisinde cins mcadelesini balatmas ve cins mcadelesinde erkek
egemenlikli sisteme kar zayf konumda olan kadndan yana karak dengeyi
salamas bu nedenledir. nderlik, kiilikte deiim-dnm yapmak iin kadn
yapsn cins mcadelesine srarla tevik etmi, erkek egemenlikli sisteme kar
mcadele sahibi olmayan bir kadn militan militan saymamtr. Kadn kurtulu
izgisi temelinde nderliin gndemimize koyduu bu tarz bir i mcadele
kukusuz ciddi gelimeler yaratm ve nemli sonular ortaya karmtr. Krt
toplumunun sosyal bir devrimi yaamas ve kadnn toplumda yetkin bir iradi
g haline gelmesiyle, Krt erkeinde de nemli dnmler salanmtr. Parti
saflarnda yaanan bu deiim, kendisini topluma yanstm ve devrimsel
dzeyde gelimeler yaratmtr.
PKKnin byk direni gereine ramen ihanetlerin olmas ve yer yer
dknlklerin gelimesinin derin bir toplumsal arka plan vardr. Bu anlamda
kiilikleri deitirmek, dntrmek ve yce amalarla btnletirmek kolay bir
i deildir. Bu yaplrken, bazlar olumlu anlamda netleip yaamn halkn
hizmetine adarken, bazlar da gereklikleri grp, rkme ve krlmay yaayarak
ihanete gitmitir. zgr insan, gl militan yaratma mcadelesi bir netleme
mcadelesidir. Netleme yaanrken, hepsi yzde yz olumlu anlamda
netlemez. Bazlar da toplumun dknlemi, dnemeyen gereini da
vurarak, basiretsizlii itibariyle netlemeye kavuturulur. Yzlerce defa
kendisini dayatan bozgunculuklara ramen srarl ve kararl bir biimde zayf
glendirme tutumunda srar etme olmasayd bu kiilii ekillendirmek

mmkn olamazd. nderliin, ben zayf insanlar, dm insanlar

kaldrmaktan ve onlar glendirmeden zevk alyorum demesinin anlam budur.
Komutada yaanan anlayn Krt toplumundaki bu psikoloji ile ok yakndan
balantl olduu aktr. Ccelikten ycelemenin eiine getirilmi, ok anlaml
meziyetlere sahip klnm kiiliin zafer komutas olma noktasnda tereddtl
duruu sergilemesinin bu gibi nedenlere dayandn belirtmek mmkndr.
Kendini vermemitir, almamtr yaklamyla bu paradoks izah edilemez.
ahsen imdiye kadar birok vesile ile kamuoyuna yaptm ak konumalarda
ve 27 Kasm 1998 ylnda partinin kurulu yldnm vesilesiyle nderliin de
katld bir panelde konutuum gibi, mcadelede oportnistlik yapm deilim.
Hibir zaman oportnist bir pozisyonu yaamadm. Elimden geleni yaptm,
aba gsterdiimi belirtebilirim. Ama zafer komutasna ulama durumum
olmamtr. Bu yaklamda drstlk ve kendini verme sonuna kadar vardr.
Ama bir de kiiyi geri eken, zafer duruundan alkoyan toplumdaki sosyal ve
psikolojik zelliklerin yansmas da mevcuttur. Krt toplumundaki klasik sava
tarz, anlay, psikolojisi ar bir biimde srekli etkileyen bir yan olmutur. Bu
sebeple iki ayr elikiden bahsetmek gerekiyor. Birincisi, nderliin militanlk
izgisi ile bizim izgimizin yani doru komutanlk izgisiyle kendi izgimizin
arpmasdr. kincisi ise esasen ilkinin de altnda yatan bir zellik olarak
nderliin ngrd mcadele ve sava izgisi ile Krt toplumunda var olan
klasik isyan zelliklerinin birbiriyle atmasdr.

Ordulama sorunlar ve Krt klasik sava tarznn etkileri

Ordulama gereinin doru pratikletirilmesi, ideolojik, felsefi, ahlaksal tutuma

uygun bir ekillenmenin kazandrlmas noktasnda ok ciddi zaaflar yaanmtr.
nsan deitiren, dntren, iradi bir g haline getiren, zayf kiilikten gl
kiilik yaratan bir hareketin saflarna katlanlarn adeta bir yn gibi kalmalar
dndrcdr. Bu nedenle ordu dzeni, disiplini, sistemi ve komuta kademesi
belli bir sistem erevesinde gelitirilmemitir.
zellikle 1990lardan sonra hem kyllkten, hem aydn genlikten gerekleen
katlmlarda kiilik dzeyinde yaanan hastalklar rgt anlay ierisinde
eritilemedi. Yine taktik nclk, nderlik gr ve felsefesini tm yapya
zmsetemedi. Binlerce kiinin nderlik sahasna gitmesi mmkn deildi.
Zaten her eyaletten her yl be-alt kii seilerek eitim amacyla nderlik
sahasna gnderiliyordu. Geriye kalan gleri taktik ncln eitmesi
gerekmekteydi. Taktik nclk bu grevi yeterince yerine getirmedii iin
1990lardan sonra katlanlar dntrlemedi. Dntrlemeyince de
deerlere, rgt izgisine, yaama ve disipline yaklam yetersiz kald. Bunun bir
sonucu olarak giderek parti ortamna ok ciddi gerilikler yerlemitir. Halk bile
eski Apocular nerede diye sormaya balamtr. Bunun nedeni, yeni

katlmlarn deitirilememesi ve kendi zelliklerini ortama tarp

srdrmesidir. Bylece ordu yapsna parti izgisi yerlememitir.
zellikle katlanlar 12 Eyll darbesinin yaratt kiiliin arpk baz zelliklerini
de kendileri ile birlikte rgt iine szdrmalaryla ordu ierisinde farkllama
balamtr. 12 Eyll darbesinin kiilik dzeyinde yaratt tahribat gz nnde
bulundurulduunda, bu kiiliin kltrel ve duru bakmndan olduka kalp,
bireyci, ekitirici, diditirici ve dar eksende olaca kesindir. Bu yapnn
eritilmemesi nedeni ile eyaletilik gelimi, her eyaletin kendine gre ayr bir
parti gibi ekillenmesine gtrmtr. Giderek blgeler farkllam, komuta
dzeyinde ar tekleme ve bireycileme gelimitir. Bylece neredeyse yap
ierisinde parti aznlk haline getirilmitir.
Nitekim bu olumsuz etkilerin giderilmeyip daha sonraki yllarda rmeye,
yozlamaya ve farkllamaya dnmesiyle, 1998de nderlik, Eer
deimezseniz ben bu rgtten istifa ediyorum diyerek buna tavr ald. Bunun
nedeni ordulamann PKK izgisine gre ekillendirilmemesidir. rgtsel olarak
durum byle olunca, doru komuta izgisinin de oturmasna engel tekil etmitir.
Sonuta her blgenin ve eyaletin kendine gre bir komuta tarz gelimi, lafazan,
pratii teet geen, iin iine girmeyen, her eyi dil gcyle yapmak isteyen
kk burjuva lafazan duruu ile dar, yzeysel, kaba duru sahibi kyllk
egemen hale gelmiti. Bu anlaylarn arl altnda gerek parti izgisi adeta
kaybolmutu. ou yerde bu iki anlayn birbiriyle mcadelesi parti izgisini
bulanklatrmtr. Bylece rgt sistemine uygun bir ordulama izgisi
yeterince oturtulmad gibi askeri izgiden de uzaklama yaand. Ordu
ierisinde eteci anlayn zemini de bu biimde gelimitir. Sisteme girmeyen,
izgiye gre yaamayan bir yerde eteciliin geliecei ve izginin canna
okunaca aktr. Yaanan dkn ruh halleri, ihanet ve kopularn kayna da
esas olarak byle bir tabloya dayanmaktadr.
deolojik, rgtsel eitimler yeterli dzeyde gelitirilmedii gibi askeri eitim de
devreden karlmt. yle ki gerilla yllarca kendisinden ayrmad, srekli yan
banda tad ferdi silahnn hakkn bile verebilecek bilgiye sahip deildi.
Askeri teknii ve askeri bilimi yeterince gelitirmeyen, kaba ve dz yaklaan,
zellikle teknik bilimi, bilgiyi kmseyen, teorik olarak da bilinsizlii yaayan
bir dzeye gelinmiti. Hatta sava tekniini alaya alan, ciddi yaklam
gelitirmeyen bir anlay egemen olmutu.
ARGK ve sonrasnda HPG ordu gerekliinde Mahsum Korkmaz Akademisinin
rol belirgindir. Burada verilen askeri derslerle gerilla 2000li yllara kadar
yrmtr. G says bym, yeni katlmlar gereklemi ama askeri
almalarda bir farkllama yaanmamtr. Dada ne yeterli dzeyde eitim
verilmi, ne de eitim ihtiyacn karlayacak bir akademi sistemi kurulmutur.
Zaman zaman Botanda akademi ubeleri alm olsa da, znde sistematik bir
askeri okul haline dnemedi. Askeri bilim ve teknik bir nevi gz ard edildi.
yle ki kiiler pratikte yetien bir pratisyen dzeyi kazanm ama tekniin
hakkn verememi, bomba ve silah teknik bilimine gre kullanamamtr. Bir
taktik stratejik meseleyi teorik olarak zmleyememitir. Bu da ordunun vuru
gcn nemli oranda olumsuz etkiledi. At kabiliyeti ve vuru gcn de

zayflatt. Bir btn olarak ordu, tad fedai ze ramen gl, sonu alc ve
atlmc bir ordu olmaktan alkonuldu.
Tekrar vurgulamak gerekirse Krdistanda nder Aponun gelitirdii yeni
militan izgi ile Krt toplumunun bilinen, geleneksel toplum zellikleri ve
smrgeci sistemin ar etkisi altnda ekillenen kiilik arasndaki atma hep
mcadele halinde gelimitir. nderliin mcadelesini verdii militan izgi,
klasik isyanc Krt kiilii ve smrgeciliin yaratt zelliklerle sava halinde
olmutur. Toplumu derinden etkileyen, adeta kiilerin genetiinde bulunan ve
kendisini her trl sava tarzna dayatan bir Krt sava tarz vardr. Aslnda Krt
toplumunun kendine has bir sava tarznn olup olmad tartmaya deer bir
konudur. Keza bir sava tarznn varl bile phelidir. nk bilindii zere
sava bir sanattr ve bu sanatn yazl olan 2500 yllk bir gemii vardr. 2500 yl
ncesinde inliler bunu sava sanat kitabnda formle etmilerdir. Tarihi
verilere gre Medler de ayn dnemde benzer sava taktiklerini uygulamlardr.
Ayn dnemde Medler ve Perslerin de nemli bir sava dzeyi kazandklarna
dair gl tarihi veriler bulunmaktadr.
Ama her nedense gittike bu konuda bir krelme ve daralma yaanmtr. Adeta
giderek Krt toplumunun sava tarz, bir sava olmaktan km, sadece saldrlar
karsnda isyan biimiyle snrl kalmtr.
Krtlerin tarih boyunca bir saldr savan yrtmemi olmalar olumlu
deerlendirilebilir. Baka uluslar, halklar, lkeleri igal etmeyi
dnmemilerdir. Bunun iin de byk ordular oluturmamlardr. Bu, insani
adan olumlu bir eydir. Ama kendini ve yurdunu savunmak iin gerekli sava
tarzn da giderek yitirmitir. Bu konuda belirginleen bir sava tarzlar ve
taktikleri yoktur. Bir ynyle insani ve iyi bir tutum olarak grlebilir. Sadece
kendini savunma kabilinde savamlardr. Kendini savunma ihtiyac
duyduunda savaa bavurmu denilerek olumlanabilir ama bu bir tarza
kavumadndan olumsuzluu ok daha fazla olmutur. Krtler bu nedenle
sava sava olmaktan karm, kyl isyancl haline indirgemilerdir.
Krtlerin sava tarz, herhangi bir hazrla, sisteme, doktrine dayanmayan,
sadece gelien basklar veya kendini dayatan fiili durumlar karsnda daa kp
isyan eden, kaleye girip sonuna kadar arpan bir tarz halini almtr.
Bir dier yn, sava diyemeyeceimiz, kavgaya daha ok denk den, i
atmalar ve i talanlarn yaygnca gelimesidir. Bir airetin br airete kar
kavgas, bir airetin baka airetlere talan aknlar biiminde somutluk kazanan
kavgaclktr. Bir doktrine dayal sava izgisi yoktur. Sava izgisi kavgaclktr,
isyanclktr. syanlar kalelerde veya dalarn zirvelerinde kendini savunma
biiminde gelimitir. Aka grlyor ki Medlerden sonra Krt tarihinde sava
konusunda bir ba aa gidi yaanmtr.
Medler dneminde Krt askeri birliklerinin belli bir sava dzeyinin olduunu
tarihi belgelerden anlyoruz. Onbinlerin Yrynde en ok Krdistanda
zorlandklar yazlyor. nk Krtlerin vur-ka taktiine maruz kalmlardr.
Ancak 18. ve 19. yzyldaki direnilere bakldnda Ksenephonun bahsettii
Onbinlerin Yryne kar yrtlen sava tarz adna geriye bir ey
kalmamtr. Hayalet gibi vurup para koparan, vur-ka taktii uygulama gibi bir
tarz yoktur. Vurup mevziye dikilme vardr. Hatta vurmadan nce ortaya kp

dikilmitir. Adeta dmana buradaym, gel diyen bir tarz esas alnmtr. Bu
nedenle ok rahatlkla denilebilinir ki, Krtlerde sadece toplumsal zelliklere
dayal bir ba aa gidi yaanmamtr. Ba aa gidi esas olarak en ok askeri
alandadr. Daha nce belli bir sava dzeyi olmasna ramen 18. ve 19. yzyla
gelindiinde hemen hemen sfrlanmtr.
Tarih iinde sava tarz yanltma, hile, kvraklk, esneklik, manevra ile kar taraf
drme, yanl yne sevk etme ve bylece tuzaa drerek stesinden gelme
biiminde eitli yol ve yntemlerle ekillenmitir. Bu ayn zamanda sava
sanatnn pratiklemesidir. Tarihteki btn byk zaferler byle salanmtr.
Zafer, az kaypla kar taraf yenmektir. Yoksa sonu Pirus zaferi olur. Her iki
taraf birbiriyle vuruarak, birbirini tketme noktasna getirir. Geride daha fazla
kalan taraf zafer kazanr. Bu sonucun zafer olmayaca aktr. Zafer, az kaypla
kart ordular yanltarak deiik taktik ve manevralarla etkisizletirerek
stesinden gelme ve hakimiyet salamadr.
Bu adan bakldnda Krt toplumunda ekillenen sava tarz bunun tam
tersidir. nk kary yanltma, manevra yapma, kvrak ve esnek davranma,
dman tuzaa ekme gibi bir tarz sz konusu deildir. 18. yzyln
direnilerinde kalelere ekilmi, kalenin iinde ya da kurduklar hat boyunca
direnmilerdir. Tuzak kurma adna hibir ey yoktur. 19. yzyl isyanlar da
hemen hemen benzerdir. Btn bu dnemlerde ordu oluturup, manevra yapma
adna bir sistem gelitirilmemitir. Dzenli ordular mevzi kurar, mevzi savan
yrtrler ama mevzi sava iinde ok eitli taktikler vardr. Geri ekilme,
saldr, pusu, ie ekme, oyalama, taciz, imha vb ok eitli taktikler
bulunmaktadr. Ama Krt sava tarznda byle bir dzey aa kmamtr.
Mevzi sava iki dzenli ordunun kar karya mevzilenip yrtt bir sava
tarzdr. Ordusuz mevzi savana girmek batan imha olmak anlamna gelir. Eer
ordu dzeni, sistemi, takviyesi ve gl cephane birikimi olmazsa mevzi sava
yzde yz kaybedilecektir. Bu sava tarznda zafer olmayaca kesindir. Bu
nedenle 18. ve 19. yzyldaki isyanlarda herhangi bir zafer elde edilmemitir.
Btn isyanlar yenilmitir.
Bu tarzn en son temsilcisi pemergeciliktir. Pemergecilik Mahabadta
gelitirilse de Krdistanda daha ok Melle Mustafa Barzani nclnde
gelitirilmitir. Hemen hemen gerillaya yakn bir dzeye getirilmitir. Dman
ordular karsnda yeri geldiinde ekilen, dman tuzaa dren yntemlerle
biraz gelimilik kazanmtr. Pemerge tarz klasik Krt isyanc sava tarz ile
modern gerilla arasnda bir yerde durmaktadr. Tam olarak gerilla denilemez,
ama eski Krt klasik kyl isyancl da deildir. Eer yle olsayd, erkenden
yenilgi yaayacakt. Erken yenilmemesinin nedeni belli dzeyde kendini
yenilemi olmasdr. Fakat Krt kyl savandan tmden kurtulmu deildir.
Bunun iin direnebilmi ama zaferi getirememitir. Srekli srtn dayayaca
kurtarlm alan ya da dayanaca d alanlar olmadan sistemli bir sava
yrtememitir. Bu adan pemergecilii de doru bir biimde tanmlamak
gerekiyor. Pemergecilik, Krt sava tarznn modern biimidir. Yani Krt klasik
isyanclnn biraz modernlemi halidir, ama gerilla deildir. Ayrca bugnk
gerillann dayand ideoloji ve yaam biimi ok daha farkldr.

ada gerilla daha kvrak, daha esnek, daha arpc bir takm sava yntemlerini
kullanarak gelime kaydeden bir tarz olmaktadr. Krtler bunu uygulamadklar
iin yrttkleri savalarda, gelitirdikleri isyanlarda zafer getiren bir tarz
gelitirememilerdir. Kukusuz bu direnilerin tm nemli sonular ortaya
karmtr. zellikle direnile halkn kendi gerekliinde derinlemesi
anlamnda belli sonular elde etmitir. Hibir direni boa gitmi bir aba olarak
grlemez. Her bir direniin Krdistan toplumunda yaratt etki ve derin bir
izgi vardr. Bu izgiler Krt toplumunu gnmze kadar yaatan ana yaam
kayna olmulardr. Eer Krt toplumu bugne kadar var olabilmise, bu
direnilerin sayesindedir. Zafer salamam, yenilgili bir izgi temelinde gelimi
olsa da, gerekletirilen direnilerin toplumun bugne kadar var olmasnda
nemli ve belirgin bir yere sahip olduu tartmaszdr. Krt toplumu eer
direnmeden teslimiyeti kabul etseydi, belki de bugn toplum olarak var
olmayacakt. Bugn bir toplum, bir halk ve bir uluslama dzeyini yayorsa,
tarihinde var olan direnilerin pay gz ard edilemez. Direni her zaman ihanete
kar halkn z gerekliini temsil eden bir izgi olmutur. nk bilindii zere
Krdistanda srekli olarak ihanet ve ibirliki izgi varln srdrmtr.
Hamidiye Alaylarnn gnmzdeki temsilcisi etecilik biiminde somutlam,
adna Gneyde cah, Kuzeyde korucu denilen ibirliki izgi, srekli bir biimde
direnii krmak istemitir. zellikle Kuzey Krdistanda Nakibend tarikatnn
izgisi dorultusunda devletle btnleerek ve direni izgisine kar
smrgecilikle ortak cephede yer alarak ihanet eden izgiye kar direni izgisi,
tarihin her dneminde halkn var olmasnda nemli bir rol oynamtr. Btn
direnilerde aktlan kan, Krt toplumunun yaam suyu olmutur. Bylelikle Krt
toplumu gnmze kadar varln srdrmtr. Bu adan Krdistann drt
parasnda gsterilen btn direnilere saygda kusur etmemek byk nem
tamaktadr. PKK btn bu direnilerin ada temsilcisi olarak anlam
kazanmtr.
Zaten PKKnin ortaya k esprisi Krdistan tarihinde var olan direni izgisinin
bir devam niteliindedir. Ama onun makus yenilgili tarihini deitirme amacyla
ortaya kmtr. Krdistandaki direni hattn ada bilimsel ideoloji, felsefe ve
mcadele stratejisi ile donatmtr. Gemi direnilerin yaratt etkiler
olmasayd PKK dayanabilecei bir zemin bulamayabilirdi. Eer PKK ok gl bir
direni gelenei ve izgisini Krdistanda oturtmusa, burada dayand temel
dayanak Krdistan tarihinde var olan isyanc direni geleneinden ald gtr.
Buradan ald toplumsal enerjidir.
Fakat burada nemli olan Krt direnilerini doru bir deerlendirmeye tabi
tutmamz, yetersizliklerini tespit etmemiz, eletirilmesi gereken yanlarn
eletirip, doru olan yanlarn da sahiplenmemizdir. Bu nedenle direnileri
gnmze iyi tarmak, gnmzde halkn yrtt ulusal demokratik direni
mcadelesini baarya tamak ve gemi direnileri baarda birer dayanak
yapmak iin daha objektif bir deerlendirmeye tabi tutmamz gerekmektedir.
Yoksa bizden ncekiler direndiler, kahramanlk yaptlar diyerek zerine
destanlar, iirler okuyup geemeyiz. Direniler gelitirdiler ama ne gibi hatalar
yaptlar, neden baarl olamadlar? sorularn da sormamz gerekiyor.

nderlik bu sorular sorarak PKK yaplanmasn gelitirmitir. PKK bu sorulara

cevap olarak ortaya km bir harekettir. deolojik, siyasi, stratejik ve taktik
alanda bu hatalar gidermek ve Krdistan halknn direniini zafere tamak iin
yol almtr.

Kahraman-komutan ilikisi ve elikisi

Krt tarihinde gelien direniler zafer direnii olmad iin, zafer kazanm
komutanlklar da yoktur. Agitler yani kahramanlk gsteren, nam salan on
binlercesi kmtr. Agitler ve Agitleen kahramanlar vardr. Bunlarn birou
zerine trkler yaklm, destanlar sylenmitir. Dewr Evd, Teyyar, Hem
Musik, Filit Quto, Cembeliy Hakkari ve Mem Alan bu agitlerden sadece
birkadr. Bunun gibi eitli ynleriyle kahramanlam, agitlemi yiitler
vardr ama komutanlar yoktur.
Tarihte iz brakan komutanlardan olan Selahaddin Eyyubi bir istisnadr. Deiik
koullarda Hal Seferlerine kar islam klc adna mcadele yrtmtr.
Ortadou halklarnn kltrn ve dinini koruma adna ortaya km bir Krt
komutandr. O, bir istisnadr. Osmanl ordusunda veya deiik ordularda baka
biimlerde yetimi Krt komutanlar da vardr. Nitekim Ebu Mslim Horasani,
Kavalal Mehmet Ali Paa vb kiilerin Krt olduu sylenir. Bunlarn doru olup
olmad o kadar nemli deildir. Doru olsa da yetitikleri zemin farkldr. in
esas boyutu Krtlk adna gelien isyanlarda komutalamann yaanmamasdr.
Krt isyanlarnda ortaya km, ekillenmi gl komutanlklar yoktur.
Bilindii gibi bu direnilerin nderlikleri vardr. Mesela Yezdan er, Bedirxan
Bey dneminde ordu komutandr. Ksa bir sre sonra, amcasnn iktidarn
devirmek iin dman tarafna geer. Dman tarafna getikten sonra
yanldn anlar, bu kez dmana kar isyana kalkr, sonucu trajik lmdr.
Ksacas hi birinde muzaffer komutanlk gelimemitir.
Hamidiye Alaylar dneminde brahim Paay Milli vb birok komutanlk ortaya
kmsa da bunlar gelien milli komutanlklar olarak deerlendirilemez. nk
ciddi bir yetkinlikleri olmad gibi, daha ok ibirliki temelde gelien
rgtlenmelerin bir sonucu olarak ortaya kmlardr. Tarihsel toplumsal adan
herhangi bir olumlu yanlar yoktur.
Krtlerin yrtt sava tarz ile herhangi bir komutanlama dzeyinin
gelimesi sz konusu olamazd. Her eyden nce Krtler birlik olamamlardr.
Dolaysyla ordulama gelitirilememitir. Airet dzeni ierisinde savala
uralmtr. Her bir airet kendi bana, yar otonom bir biimde kendi alannda
iktidardr. Bir konfederasyonun dier konfederasyonlarla birleerek bir ordu
sistemini gelitirmesi sz konusu deildir. Nasl ki Osmanl boyu, dier Trk
boylarn yenerek onlar boyunduruk altna alma temelinde byk bir birlii
kurma zerinden imparatorluk olmusa, byle bir birleme ve ordulama Krt

airetleri arasnda gelimemitir. Airetler aras atmalar gelimi olsa bile

yeniememilerdir.
Tarihin eitli dnemlerindeki zemin byle bir ka uygundu. Mesela, Merwani
Krt devleti gl bir birliktelii oluturma zeminine sahipti. Fakat yetkin bir
komutalamas gelimemitir. nderlikleri zevk ve iki alemlerine dalarak,
kendilerini yaatm, askerileme ve komutanlamay bir kenara brakmlardr.
Bundan kaynakl olarak herhangi bir komutalama k ve yetkin bir sava
tarzndan bahsedilemez. Can alc iki olgunun gelimemesi, bu devletin kalc bir
g olmasn engellemitir.
Krtlerdeki mirlik rgtlenmesi nclnde kk devletikler gibi
rgtlenmi mirlik komuta tarz temelinde gelien komutanlk, kendine zg bir
sava tarzn yrtr, bir takm sava muharebelerini yapar, sonra ya yenilir ya
da daa ekilip yar zerk bir yaam srdrmeyi esas alr. Yani Krt
direnilerinin yenilmesi tmyle Krt toplumunun teslimiyeti anlamna
gelmemitir. Toplum hep yar zerk bir biimde yaamaya devam etmitir.
Yenilmi olsa bile dalara ekilerek yar zgr bir tarzda yaamn srdrmtr.
Zaten ehir ve ova yaamndan kopmasnn ve hep dalarn zirvelerine doru
ekilmesinin ana nedeni budur.
Dikkat edilirse sava tarznda zafer yoktur, zaferden ziyade direni vardr. ou
zaman bu direni baarldr. Ama bu baar kalc bir sisteme dnmemi,
dolaysyla zaferle talanmamtr. Fakat Krtler baka ordularn yedek gc
olmada epey baarlydlar. rnein Osmanl ordusunun yannda yedek bir g
olarak ok baarl olmulardr. yi bir ncdr, iyi bir saldrgandr, saldr
aknlarn baaryla yapmtr. Bu anlamda baka ordulara olduka yararllklar
gsteriyorken, doru strateji ve doktrine dayanmadndan dolay kendisi iin ve
halk adna yrtt savalarda istedii sonucu alamamtr. Ne airetler aras
i savata, ne de devletlere kar gelitirdii isyanlarda kesin bir zafere
eriememesinin sebebi de budur.
Gnmze kadar toplum zerinde sregelen bu psikolojinin etkisi hala
mevcudiyetini korumaktadr. Bu etkiler deiik biimlerde komuta
kadememizde yansmasn bulmutur. Krt toplum psikolojisinde kesin zafere
yer yoktur. Hep savunma, direnme, ou zaman da yenilgi olduu iin sadece
yaknma kltr gelimitir. Birleerek yetkin bir arpma ile sonu alma, zafer
elde etme tutkusu ve eilimi olmamtr. Bugn bile bu tarzn Krt kiilii
zerinde ok derin etkileri vardr.

Gerilla sava izgisi ile Krt klasik sava izgisinin atmas

Krt kiiliinin yrtt sava taktiinin zaferine tereddtl yaklamas ve

fazla inanmamas onun tarih ierisinde ekillenen toplumsal psikolojisinden ileri
gelmektedir. Bu anlamda modern sava tarzndan veya sava sanatndan olduka
uzaklatrlm bu toplumsal gereklie, nder Apo yeni bir ideolojik siyasi

anlay tamtr. Olduka geri braktrlm, adan koparlm, bakalama tabi

tutulmu, yok oluun eiine getirilmi olan toplumsal yapya mdahale etmi
olmas tarihsel nemde sonular dourmutur.
nderliin ideolojik siyasal izgisinin yaratt yenilik ve toplumda gelitirdii
deiim sadece ideolojik siyasal planla snrl deildir. Ayn zamanda sava tarz
zerinde de nemli etkiler yapmtr. Direnme tarznda nemli deiimler aa
kard kesindir. Artk gelien saldrlar karsnda savunma tarz, eskisi gibi
daa kp bir noktada direnmeyle snrl deildir. nderlik, gl ordularn
karsnda direnmek isteyen veya direnmek durumunda olan yoksul ve zayf
toplumlarn yegane silah ve direnme yntemi olan gerillay Krdistana
tararak, Krt toplumunun savunma savan gelitirmeyi ngrmtr.
kinci blmde genie izah ettiimiz gibi gerilla, Ortadou toplumuna yabanc
bir sava tarzdr. Ortadou toplumlarnda gerilla rnekleri pek yoktur.
Uzakdouda, Latin Amerikada, Afrikada gelimitir ama Ortadouda
Filistinlilerin baz abalaryla tanmak istenmise de, arazi koullar ve dman
gerekliinden tr tanamamtr. Filistinlilerde gerilla deil, fedailik
gelimitir.
Gerillay orijinal dorultusuyla Ortadou blgesinde ilk gelitiren PKK
hareketidir. Bu nedenle PKK hareketi de gerilla tarzn Krdistanda kolay
oturtamamtr. znde gerilla, savunma savadr, smrgeci ordulara kar bir
savuma sava taktiidir. Yabanc bir ordu gelip lkeni igal etmi, o igalci
orduya kar halkn gcne ve halkn z olanaklarna dayanarak yrtlen bir
sava tarzdr. Nitekim Krdistanda nemli oranda gerillann bu biimde
gelitiini grmek mmkndr. Kukusuz geliimi kolay olmamtr. Hem Krt
toplumundaki klasik sava tarznn yaratm olduu tutuculuk, hem de
Ortadouda byle bir gelenein olmay gerillann Krdistana tarlma
aamasnda eitli sorun ve skntlarn yaanmasna neden olmutur. Gerilla
tecrbesi ve kltr olmad iin gerillay kitabi olarak tarma durumu
gelimitir. nk pratik bir rnei yoktu. Kitaplardan okuyarak gerilla
Krdistana tarlmtr. Somut koullarn tahlili temelinde tarma durumuyla
kar karya kalnmtr. Bu nedenle zamannda adeta Vietnam, in, Kba
devrimleri ve bu tr ilgili kitaplarn uzman olmutuk. Hemen hemen bu
devrimlerle ilgili olan btn kitaplar okunmutur. Bu temelde bunun Krdistana
nasl uygulanaca noktas zerinde younlalm ama yine de pratikte binlerce
zorlukla karlalmtr.
Siverek direni sreci aslnda gerillalamaya dnk bir sretir. Kitabmzn
daha nceki blmlerinde de de ilediimiz gibi bu sre baarlamad.
1983lerden sonra nderlik srekli gerilla izgisini dayatm ama komuta
kademesi buna kayg ile yaklamt. Zor bela gelitirilen bir tarz olmutu. Bata
halk arasnda devletin tank, topu, ua varken, be kiilik gruplar nasl
devlete kar savaacak yaklam hakimdi. Tanklara kar elinizdeki klele ne
yapabilirsiniz tarznda kaygl ruh halleri oka ortaya kmtr. nsanlar
yzlerce kez siz, bir tek klele bu kadar gl bir devlete kar nasl
savaacaksnz? diye sormulardr. Hatta baz evrelerin sadece acma duygusu
ile yardm ettiklerini, destek sunduklarn grdk. nk baarya dair bir

umutlar yoktu. Bata toplum, gerillann bir zafer ve kurtulu arac olduuna pek
inanmamt.
Bu noktada Agit arkadan rol ok nemlidir. Agit arkada batan beri aynen
nderlik gibi ada gerillann Krdistana tarlmas halinde, kurtulu arac
olaca gereine ok derin inanmtr. Belki oumuz inanyorduk ama o, bu
tarz Krdistanda oturtmak iin en ok canla bala alan ve her eyini ortaya
koyan bir duruu sergilemitir. Agit arkadan bykl bu mcadelede ortaya
kmtr. Bu anlamda Agit arkada byk bir gerilla komutandr. Onun byk
bir gerilla komutan olmas, gerillay Krdistanda oturtmada oynad rolden
ileri gelmektedir. nk gerillann Krdistanda oturtulmasnda en byk rol
Agit arkada oynamtr. Komuta sorunlar blmnde, taktik reticilii daha ok
nderliin gelitirdiini, bu nedenle komutann bir uygulama gc olduunu,
bazen de ok gvenmedii iin onu uygulamadn, bunun yerine kendi izgisini
uyguladn belirtmitik.
Agit arkada burada ayr bir yere oturtmak daha doru olacaktr. nk Agit
arkada taktik zerine younlaan, nasl olaca zerinde duran bir arkadat. O
dnemde bile en byk gerilla adaylar olarak kyl kesimlerini grm ve
kyllk zerine inceleme yaparak bror yazmt. Agit arkadan bu dzeydeki
zgn younlamas ve bu temelde gerillay Botanda oturtmak zere gelitirdii
abalar tabii ki nemli ve tarihsel niteliktedir. 1986 ylna kadar gerillay
Krdistana tama sreci, daha sonra ise gerillay gelitirme ve bir kurtulu arac
olduuna dair toplumu inandrma sreci yaanmtr.
Dirili devrimi gerilla devrimidir, gerillaya inanma devrimidir. Gerillann bir
kurtulu arac olacana dair inan getirme devrimidir. Zaten dirili devrimi
ardndan, salt gerilla cenazeleri vesilesiyle halkn isyana kalkmas, serhildan
gelitirmesinin nedeni budur.
15 Austosla birlikte balayan, 1990lara doru gelindiinde tamamlanan sre,
gerillann Krdistanda oturtulmas ve gerillann bir kurtulu arac olduunun
herkes tarafndan kabul grmesi olarak nemli sonular dourmutur. Birinci
aama baaryla tamamlanmtr. Sonrasnda gerilla ile kyl sava tarz srekli
mcadele halinde olmutur. Saflarda nderliin gelitirmek istedii gerilla izgisi
ile kyl isyanc izgi hep atr vaziyette i ie gelimitir.
Daha nceden de belirtildii gibi, nderlik, toplumsal etkilerden kurtulmu
ada bir gerilla savan ngrmekteydi. nderlikteki yenilik ve deiimin bu
denli derin ve hzl olmasnn nedeni budur. Komutada ayn dzeyde bir gelime
yaanmad iin, nemli oranda Krt kyl isyanclnn etkileri ortaya
kmtr.
Komuta gerillaya inand, fakat uygalad tarz, hep isyanclk tarz oldu. Gerillann
vur-ka, gizlilik, derinlik, esneklik, kvraklk zellikleri yerine; mevzi sava, uzun
sreli atmalar, gndz atmalar, sabit hedeflere ynelme, gzle grlen
hedefler, karakol basknlar vb yaklamlar esas alnmtr. Yrtlen silahl
mcadele savanda ideoloji ve mcadele izgisine uygun bir formasyon kazanan
bir komutanlama tam olarak gelimediinden dolay srekli sava izgisi
konusunda gelgitler yaanmas kanlmazd. Nasl ki komutalamada nderlik
ile komuta arasnda ideolojik mcadele, deiim, yenilenme durumu sz konusu

olmusa, en belirgin yan sava izgisi bakmndan gelimitir. Sava sahasnda

zaman zaman nderlik izgisi egemen olabiliyordu. nderliin belirttii gerilla
tarz bazen uygulanm, ama ounlukla kyl isyanclna kaylm veya
etkisini yaamtr. Sava tarihimiz bu nedenle izgi bakmndan zikzakldr.
Zaman zaman nderlik izgisi uygulanm, sonra tekrar Krt kyl isyanclna
kaymay yaamtr. Bahsi edilen, Krt kyl isyanclnn etkileri ile gerilla
etkilerinin i ie yaand, yer yer pemerge etkisinin bulunduu bir sretir.
Eer bugn Krdistanda yrtlen gerillann tam olarak hedefledii yere
varamama durumundan bahsediyorsak, en nemli nedeni bu gerekliktir.
Birincisi yetersiz komutanlk ise ikincisi doru taktii yakalayamamadr. eitli
dnemlerde srekli mevziye yatlmas, sabit hedeflere ynelmesi veya daha
farkl zengin taktikle deil de kaba, yzeysel kalnmas bunun bir sonucu olarak
gelimitir. Yeterli bir ordulama sisteminin gelitirilememesinin nedeni
taktikteki bu istikrarszlktr. Bundan dolay taktikte hep bir mcadele ve izgi
sorunu varln srdrmtr.
eitli dnemlerde nderlik izgisinin etkili olabilmesinden dolay, belli dzeyde
yaam, kural ve sistem gelimitir. Buna kar ounlukla Krt kyl isyancl,
asi avare, kaba, yzeysel yntemler kendini dayatnca mcadele sreci boyunca
birok mdahale gelimitir. Yaplan mdahaleler srekli bu sava izgisine
ilikindir. Gemite zaman zaman sava izgisinde etelemenin ba gstermesi,
kendini izgiye dayatmasyla amacn aan eylemlere ynelmesi, halen oka
eletirdiimiz, hibir biimde tasvip etmediimiz bir takm eylemsel durumlarn
olmas, kadn ve ocuklarn hedef haline getirilmesi halk ordulamasn ve gerilla
izgisini olduka arptan pratikler olmutur. znde kontra pratii olan bu tr
eylemleri yapanlarn bir ksm sbjektif de olsa, esasnda dayand temel nokta
izgi d durulardr. Asi avare ete pratii bu tr kontra pratik sahiplerinin bir
tr sna durumuna gelmitir. Kimse bu tr hedefleri aktan hedeflememitir.
Bu tr eylemlerin pratiklemesi ve zemin bulmu olmas, asi avare kyl isyanc
izginin etkinlik salad srelerde olmutur. Bu izgi ayn zamanda sa
savunmac uygulamaya sahip olan bir izgidir. ster kyl anlay, ister kk
burjuva lafazanl olsun, her iki anlay da asi avare kyl, isyanc sava izgisini
uygulamlardr. Bu ayn zamanda toplumsal bir yansmann sonucu olduu iin,
bunu uygulayanlarn snf karakteri pek nem tamyordu. izgi dl yaayan
her anlay sahibinin uygulad sava tarz neticede Krt kyl isyanc sava
tarz olmutur.
nderlik izgisinin etkinlik salamas demek, halk kazanmak, halka sahip
kmak, savunma anlay ile bilinli ve politik bir sava izgisini yrtmek
demektir. Bu izginin yitirildii yerde sapmalar yaanmtr. Kitle izgimiz, kadro
izgimiz, politik izgimiz bylece zedelenmitir. Sadece bu konulardaki izgiler
deil, bunlarn bir toplam olarak askeri izgimizde yaanan sapmalar ok nemli
dnemleri kaybettirmitir. Sava izgisini yrtecek olan elbette ki komutandr.
Komutanda yaanan yetersizlikler kendisiyle beraber sava izgisini de
saptrtm, bazen de izgiye hi girilmemi ve uygulanmamtr. zellikle iki
nemli yl olan 1994te hareketli sava ve 1997de araziye dayal sava tarz
nderlik tarafndan belirlenmi ve konferanslar tarafndan karar altna alnm,
fakat birok komutanlk ikiyzl bir biimde taktik dorultuya katlyorum
demesine ramen pratikte uygulamamlardr. Bazlar bunu bilinli yaparken

bazlar da izgiye girmeyen durularyla yapmlardr. Dolaysyla uygulamaya

alanlar da yalnz kalm ve bu srelere atfedilen rol oynanmam, gerekleri
yerine getirilmemitir.
Sonu olarak yrtlen savan btn aamalarnda nderliin ngrd
gerilla izgisinin egemen olmamas bu sonucu dourmutur. Savan tm
aamalarnda egemen olan yaklam, nderliin ngrd gerilla izgisi
deildir. Bu srete gerilla izgisi ile kyl isyanc izgi hep i ie varln
srdrmtr. Zaman zaman biri, zaman zaman dieri ne kmtr. Eer bugn
Krdistanda gerilla hala varln srdryorsa ve bir gelime yaratmsa bu,
nderlik izgisi sayesindedir. Yine nemli frsatlarn karlmas, komutann
kendini basit sonularla avutmas ve erken zafer sarholuuna kaplmasnn
nedeni sava izgisindeki kyl isyanclnn etkilerinden kaynakldr. Bunu
sylememiz bir abart deildir. Pratikle tarihi evrelerden geerek bu noktaya
gelmi bulunuyoruz.
Bu husus nceden neden fark edilmedi diye sorulabilir. Fark edildi, hem de tm
plaklyla! nderlik gelitirdii ciltler dolusu zmlemelerle bunun
nedenlerini ortaya koymutur. Ancak derin tarihsel yaplanmann kiilik
zellikleri zerinde yaratt etkiler ok karmaktr. Bu nedenle szle izahat
zordur. nsann iinde olan her ey sava sahasnda ortaya dklr. Bir Krtn
sava tarznda tarihsel koullarn yaratm olduu etkiler olduktan sonra, istedii
kadar ben gidip hareketli gerillay uygulayacam desin, sava gereine
girdiinde kyl isyancln uygulamas kanlmaz olacaktr.
Bunun tedbiri yok mudur? Kukusuz vardr. O etkileri tmden amak
mmkndr. PKKye katlanlarn hepsi gerilla olmak iin katlmtr. Gerilla
izgisinden sapma gibi bir ey kimsenin aklnn ucundan gememitir. Ama
uygulanan tarza bakldnda tam gerilla olunduu sylenemez. Gerilla olmu
ama nemli oranda Krt kyl isyanclnn etkilerini yaayan bir gerillaya
dnmtr. Ortaya kan, klasik Krt orijinli bir gerilla tarzdr. Kktenci bir
deiimle yeni gerilla izgisine girilebilirdi. Kiilik dnmnn ok kapsaml
ve kktenci olmamasndan ve belli oranda Krt kyl feodal etkilerinin
yaanmasndan dolay, Krt kyl isyanclnn etkileri bir trl tmden
alamad. Bu etkiler zaman zaman geriletildi. Gerilla izgisi bir biimde ne kt,
ama hemen her dnemde u veya bu dzeyde bu Krt kyl isyanclnn
kendisini dayatma durumu geliti. Kendini kabalk, yzeysellik, darlk biiminde
konuturdu. Ordu dzenini gelitirmeme, sistemini oturtmama, ideolojik politik
motifini iyi pratikletirmeme, dzene sisteme nem vermeme, adeta asi avare bir
ekilde dada dolaan bir grup tarz ile pratikleti. Bu tarz tek bir yerde gelimi
olsayd, mdahalelerle nne geilebilirdi, ama birok yerde ayn anda kendisini
dayatt iin nne gemek zor oldu. Dolaysyla nderliin gerilla izgisini
srekli tehdit altnda tutan, zorlayan, saptran bir eilim olarak ortaya kt. Baz
dnemler etkisi fazla, baz dnemlerde de daha azd. Drtl ete dneminde bu
tarzn etkisi ok daha fazla olduundan dolay birok konuda sapmaya neden
olmutur.

Zafer gerillasnn gelime sorunlar

Smrgecilikten etkilenmemi bir Krtn savakanl gelikindir. Gerilla ondan

da yararlanmtr. Hatta birok kyl kkenli gerilla, savan zor koullarna
byk bir fedakarlkla direnmi, dman zerine korkusuzca gitmitir. Bu
anlamda Krt kyl isyanclnn her eyi ktdr denemez. Burada almas
gereken, kyl, isyanc sava tarzdr. Bunu ama zihniyeti gsteren, ister kyl
kkenli olsun, ister ehir kkenli olsun doru izgiyle btnleecektir. Ama
Krtn geleneksel sava tarznda direten kiinin kkeni ne olursa olsun, taktik
dl yaamas kanlmaz olacaktr. Klasik Krt sava tarz daha ok gs
gse olan mevzi sava eksenlidir. Feodal duygu ile yrtlen bir sava
durumudur. Bu tarz, taktiin zenginlemesini nlemitir. Yzeysellii ve
kestirmeci yaklam, zengin ynteme ulamasn engellemektedir. Zenginlik
olmadnda doal olarak byme ve zafer gelimemektedir. Direnme olur ama
zafer gelimez. Bu tarzn z zaten direnitir, isyanclktr. Ama zaferi yoktur, en
nemli sorun da budur.
PKK zafer gerillasn yaratmak isteyen bir harekettir. Gerillay zafer gerillas
yapan, onun zafer komutanln gelitirmek isteyen bir hareket olma iddiasyla
yola kmtr. Dar bir ufukla dnyay, toplumu ve mcadeleyi deerlendiren
deil de, ulusal ve blgesel apta bir mcadeleyi gelitirmek ve bylece
ezilenlerin kurtulu umudu olmak isteyen zelliklerle ykldr. Eer PKK byle
bir gerillay, kendini zafere kilitlemi bir komutay oluturamamsa, en nemli
engelleyici nedeni, klasik Krt kyl psikolojisinden ve isyanclndan
kaynaklanan etkilerdir.
zellikle ARGKnin muhabere sisteminde telsiz teknolojisinin kullanlmasndan
sonra hareketin ve nderliin daha gl denetim salamasyla gerillada
sapmalarn oran ve yanl eylem tarzlar azalmtr. Gerillada teknik ve
muhabere sisteminin yaygnlamas nderlik tarafndan bir gnde btn
eyaletlere hitap edecek dzeyin gelimesini salam, bu da erkenden yanl
anlaylarn deifrasyona uratlmasn getirmitir. Ama bu kez bu anlaylar ok
ince tarzda, taktik konularda kendini konuturma ve dayatma biiminde varln
srdrmtr. Bu nedenle 1998 srecine doru gelindiinde, nderlik artk
olmazsa olmaz kabilinde durumu netletirmek istemitir. Bu konumdan tmyle
klmasn dayatmtr. rgtten istifa ediyorum demesi bu tarza kar
gelitirmi olduu bir tavrdr.
Gerilla gerekliinin ne olup olmadn VI. Kongre ok detayl tartmtr.
Nerede hata yapld noktasn tespit etmek zere ok youn tartmalar
yrtlmtr. Eer bugn istenilen noktaya ulalmamsa, bunun nedenleri
nelerdir, sorular daha sorgulayc dzeyde ele alnmak durumundadr.
Bu sava tarznn nderliin esaretine imkan sunan bir tarz olduu grlnce,
tm komuta kademesinde ok ciddi bir sorgulama gelimitir. Tabii ki drst
kadrolar sorgulayc yaklam, drst olmayanlarn ise eitli biimlerde kopu
arayn balattklar sonradan anlalmtr. Onlar nderliin esaretiyle
beraber, her ey bitti diyerek, dman propagandalarnn etkisi altnda
kalmlardr. Daha sonra bozguncu tavr ve davranlara girerek gruplar

oluturmular ve bylece tasfiyeciliin zemini haline dnmlerdir. Ama

drst, hareketin deerlerine, nderliine ve ehitlere bal olmak isteyen btn
sava ve komuta yaps ok ciddi bir younlama srecine girmitir.
Ortak bir biimde varlan kanaat u olmutur: zellikle 2001 ylnda gerekleen
HPG I. Konferansnda da oka sz edilen ifadeler olmutur. nderliin youn
abalarna ramen doru bir taktik formasyonun tutturulmay bir su durumu
olarak deerlendirilmi ve bunu mutlaka amak gerektii srarla ifade edilmitir.
nderliin fiili olarak mcadelenin banda bulunduu dnemde, nderlik
perspektifleri yerli yerine oturtulmad, perspektiflerin gerekleri yerine
getirilmedii, bu temelde ciddi ve kkl zeletirilerle yaplamayan yapmak
gerektiinin alt izilmitir. Zamannda uygulanmam olan nderlik
perspektiflerini imdi uygulamak, eer varsa vicdan ve balln bir gerei
olduu belirtilmitir. HPGnin I. Konferans bu perspektif zerinde gelimi ve
HPGnin yeniden yaplanma esaslar bu temele oturtulmutur.
HPG, I. Konferans ile salam komuta duruu ve taktik zenginlii yakalama
iddiasyla yola kmtr. zellikle 1999 ylndan 2001 ylna kadar eitli
dalgalanmalar yaayan ve o dalgalanmalar ierisinde belli bir netleme srecine
giren gerilla komutas ve yaps byle bir sorgulama ve kararlama temelinde
yeni meru savunma stratejisi dnemini balatmtr.
Sonu olarak grlyor ki, Krdistan zgrlk gerillasnn batan beri nne
koyduu hedeflere tam olarak ulamamasnn nedeni, daha ok komuta duruu
ve taktik esaslardan kaynaklanmtr. Bu konuda ciddi bir mcadele yrtlerek,
nemli mesafeler katedilmi, komutada netleme ve arnma gelitike gelimeler
de yaanmtr. Krdistan zgrlk gerillas Krdistanda ok byk bir deiim
dnm srecini ortaya karmtr. Krdistan toplumunu yeniden yaratmay
baarm bir gerilladr. Bugn Krdistann drt parasnda da gerilla bir
kurtulu arac olarak grlmektedir, tm umutlar gerillaya balanmtr.
Verilen direni savanda on be bini akn ehit verilmitir. ehitlerin her biri
byk emek ve aba sonucunda gerillalam ve kahramanlklar yaratarak
ehadete ulamtr. Bu ehadet ve direniler destans niteliktedir.
Gerilla, Krt toplumunun tarihsel kltrel birikimi ve direni geleneinin
srdrcs olma temelinde yeni tarzda bir direni gelitirmitir. zgr Krtn
bak as ve direni izgisini berraklatrarak topluma tarmtr. Bu adan
her ne kadar yrtlen gerilla sava zikzaklar izmi, eitli dnemlerde
etecilik vb sorunlar yaanm olsa da, toplumda devrimsel bir k yaratmay
baarmtr. Gerekletirdii sosyal ve dnsel devrim, yrtt zgrlk
izgisi ve kadn zgrlk hareketiyle toplumun zgrletirilmesi dorultusunda
byk baar elde etmitir. Krdistan gerillasnn bugn ulat baar dzeyi
ak ortadadr.
Trk ordusu PKK karsnda srekli baarl olduunun propagandasn
yapmaktadr. 1985-86 yllarnda PKKye kar Trk ordusunu komuta eden
Hasan Kundak yazd kitapta ok baarl olduunu sylemektedir. Gerilla o
zaman yz kii ile balamt, imdi binlerce kiiden oluan bir ordulama
dzeyini yakalamtr. Sempatizan evre ve siyasal alandaki kadrolar da saylrsa
milyonlara ulamtr. Bu nasl bir baardr?

Krdistan topraklarnda Trk ordusu ile gerillann yrtt savata Krdistan

gerillasnn baarl olduuna dair kuku yoktur. Gerilla sonu almtr. Baarsz
olan Trk ordusunun kendisidir. Gerillann says daha yz kii kadar iken, Trk
ordusu alarma gemi, hep bitireceim demitir. Bunun iin her trl iddet
yntemlerini uygulam, byk kapsaml operasyonlar gelitirmi, ama gerillann
bymesini, ordulamasn ve halklamasn engelleyememitir. Ayn zamanda
gerillann Krt toplumunda devrimsel bir rol oynayarak, kkl bir dnm
salamasnn nne geememitir. Krdistan zgrlk mcadelesine srekli
terr yaftasn yaptrm ama imdiye kadar da kimseyi inandrmamtr. Her
ne kadar karlar uruna resmi planda terr listelerine konulmu olsa da,
srekli terr yaftas beyhude bir aba olmaktan teye gitmemitir.
Krdistan gerillasnn halkn z be z kurtulu mcadelesi olduu, etrafnda
milyonlarn birletii ve bunun iin de yenilmez olduu ortadadr. Gerillann
ekonomik kaynaklarn kurutmak zere binlerce ky boaltlm, yaklp yklm
ve binlerce insanmz ldrlmtr. D devletlerle o kadar anlama yapld, o
kadar yollar tutuldu! Ama bu gerilla bugn halen gl bir biimde ayakta
duruyorsa, bunun temel nedeni halk kazanm olmasdr. Zaten gerillann en
nemli amalarndan ou gereklemitir. Halk kazanmak ve ordu kurmak
temel amac olmu, bunu da baarmtr.
Yine Krt sorununu dnya gndemine tamak gibi nemli ilevler grmtr.
Bunun iin kamuoyu oluturmutur. Nihai zafer halen gerillann gndeminde
bulunan bir sorundur. Evet, gerilla bunu henz baarm deildir, ama
yaknlatrmtr. Kendini yeniden yaplandran gerilla nihai zaferden uzak
deildir. Artk gerillann nihai zaferi, yenilmezliini herkese kabul ettirme ve
Krt sorununda tek seenek olarak demokratik zm srecini masaya
tamadr.
Temel tartma konumuz zaferin neden erken gelitirilmediidir. 1991-92
yllarnda bunun frsat yakalanm olmasna ramen gereklememesi nemli
bir eksikliktir. Engel tekil eden hususlar bilince karmak nemlidir. Yine 199395 ve 97 yllarnda uygun frsatlara ramen neden zafer elde etmedii hususlar
zerinde durmak gereklidir. Gerilla bugn edindii tecrbe ve birikimi, yaad
younlama, deerlerine ballk temelinde gerekletirdii fedailik ruhu ile
meru savunma izgisinde yenilmez bir gerilla olduunu bir kez daha
ispatlamtr. Bu eksende stratejik bir zaferi elde edecei inanc, tutkusu ve
cokusu ile bugn de en aktif bir biimde mcadele ierisinde bulunmaktadr.
Zira gerillann baarszlndan sz etmek doru deildir. Ama kendi iinde
dnd, tasarlad hedeflere tam ulaamad bir gerektir. Bu konuda
gsterdii yetersizlikler vardr.
Biz bu kitapta yetersizliklerin nedenlerini objektif bir bak asyla ortaya
koymaya altk. Bu gerilla zafer gerillas olarak yola kmtr. Buna kar
Neden halen zafer gerillas olamamtr? Neden uluslararas komploya geit
vermitir? Neden gerek anlamda bir komutanlama dzeyine ulalamamtr?
Neden taktik zenginlik ve younlamay yakalayamamtr? sorularna doru
cevap vermek elbette ki nmzdeki mcadele sreci asndan hayati
nemdedir. nk bu sorulara verilecek doru cevaplar temelinde yaanm
yetmezliklerden tecrbe karabilir, zafer gerillasna dnebiliriz.

Burada yaptmz deerlendirmeler, belirli dzeyde sorunun anlalmasna

dnk cevaplar oluturmutur. Belki tam cevap olmamtr, ama en azndan belli
bir biimde sorunun ortaya konulmasn salamtr. Tehisi doru yaptmz
oranda gelecei de baarl klacamza yrekten inanyoruz.
Bu deerlendirmeler tmyle tecrbeden, pratikten, binlerce ehadetin
ardndan, onlarn mcadelelerinin doru deerlendirilmesi temelinde yaplmaya
allmtr. Umarz ki sorunun doru anlalmas, zellikle de komuta ve taktik
kapsamda alamayan ve giderilmesi gereken sorunlarn neler olduu ynnde
bir fikir vermitir. Eer bu konuda bir nebze de olsa sorunun almasna dnk
bir ilev grmse, bu bizim iin bir grevin yerine getirilmi olmas anlamna
gelecek ve esas amacmza yaklatmz gsterecektir.

Dokuzuncu Blm

Yalan ve arptmaya kar tarihi hakikatler

Tarihi doru yazmak ahlakl olmann ilkesidir

Tarih, gemite ve gnmzde insan ve toplum yaamna yn veren olay ve

olgularn, tm yaam birikiminin ortaya kard anlam temelinde, birbiriyle
bann kurularak yorumlanmasdr.
Evren ve dnya oluumunun tarihi -deney ve gzlem sonucunda ulalmasndan
kaynakl- kurgusal olurken, insan toplumunun tarih anlay somut veriler,
yaanm ve tank olunmu olaylara dayandrlr. Fakat bu yaklam yetersiz
kalr, gemiin gnmzle balants kurularak yorumlandnda doru bir tarih
anlayna ulalabilir. nk egemenler toplumun gemiini, ortak hafzasn,
geliim seyrini, kltrel dokusunu ve mcadele potansiyelini aa karacak
olgular ya yok saym ya gizlemi ya da arptmtr. Bununla toplum zerinde
oluturduklar hakimiyeti bir kadermi gibi iselletirmeyi amalamlardr.
Yalanlar ve arptmalar ekseninde gelitirilmek istenen bu zihniyet rgs ile
insan toplumunun daha kolay ynetilebileceini varsaymlardr. znde tarih,
birey ve toplumun kendi gemiini bilmesi ve edindii bu bilin temelinde
geleceine yn vermesinin temel verisi durumundadr. Gemisiz kalan,
gemiini bilmeyen insan bilinsiz ve nn grmeyen bir insan olmaya
mahkumdur. Zira insan binlerce hatta yz binlerce yllk emek ve bilincin bir
toplam olarak anlam kazanmtr.
Tarih tanmn doruya en yakn yapanlar kiinin kendisini bilmesi olarak
deerlendirmilerdir. Bu tanm temelinde konuya yaklamamz, tarih zerinde
gerekletirilen bilin karmaasn ve mulakln gidermeye yardmc olabilir.
Hi phesiz ki, bir insan sadece yaad an karakteri ve kriterleriyle kadim
insanlk gemiinin anlamna ulaamaz, srrna eremez. nk insan kendi
bana yaadmz an bir rn deildir. nsan sadece yaadmz an ve
gncelin bir rn olarak deerlendirmek ve insan gemi toplumsal
karakterinden koparmak, iine girilebilecek en byk yanlglardan biridir. Bu
anlamda insan fiziki olarak gnmzde yaasa da, kltr, dnce ve bilin
olarak evrensel oluumun bir zeti olarak anlam kazanmtr.
Gemiini bilmeyenin nasl ve ne iin yaadn da bilmeyecei aktr. Yine
gemiini bilmeyenin deer yarglar ekseninde geleceine yn vermesi
dnlemez. Bu adan tarih sadece gemiin kronolojik bilgilerinin bir toplam
deildir. Aksine toplumun ortak hafzasdr. Yaam ve anlam dzeyinde topluma
yn veren klavuzdur.
Gnmze yn veren gemiin yaanm rneklerini renmeyen biri devleti
iktidarc yaplanmann oluturduu zihniyet kalplarn kramaz. Bu ynyle
kendisini aamaz. nl filozof Nietzche bunun iin tarihi, kiinin kendisinin
tesine gemesi olarak deerlendirmitir. Peki, kii nasl kendisinin tesine
geebilir? Kendisi iin biilen klf nasl yrtabilir? Bu sorulara doru yantlar
bulmadan insanlk adna doru bir mcadele tarznn ortaya kmayaca aktr.
Tr olarak insan, kendisini oluturan ve anlamlandran tm olgular rendike
mevcut duruunu aabilir. Oluturma ve anlamlandrmadan kastmz doru tarih
bilincine erimektir. Doru tarih bilinci, gemii doru tarzda renme
zerinden gelecee kpr kurma anlamna gelir. Egemenlerin beyin, dnce,
duygu ve zihniyetimizde oluturduu yanl tarih anlayn krmadan bunu
gerekletirmemiz mmkn deildir. Bu adan tarihin egemenlerle ezilenlerin

yrtm olduklar mcadelenin bir sonucu olarak anlam kazanm gereklik

olduunu belirtmek nemli bir balang noktas olabilir. Aksi durumda
yanlglardan kurtulu olmayacan bilmemiz gerekiyor.
Hemen her konuda olduu gibi Avrupa uygarlnn tarih zerinde de ciddi
oynamalar yapt ve kendi anlayna gre biim verdirmeye alt
bilinmektedir. Avrupa uygarlnn Rnesanstan bu yana yaad gelimelere
dayanarak kendinden nceki tm uygarlklar gz ard etmesi ve hatta yer yer
inkara varan tutumlara girmesi, insanl ve gnmz toplumunu byk
tehlikelerle kar karya brakmtr. nsan uygarlnn ana kayna
Mezopotamya uygarl olmasna ramen adeta birbirinden kopararak GrekoRomen uygarln balang olarak esas almasnn yaratt zihniyeti zmek,
insanlk adna doru mcadele yrtmenin ncelikli koulu durumundadr.
Tarihi, bilimsel bir disipline kavuturan bilimcilerin yetitii yer Avrupadr.
Tarihin bilimsel ve akademik bir disiplin olarak kurumlatrlmas elbette
insanlk iin anlaml bir durumdur. Ama bunu yaparken, tarihi esas ilevi ve
misyonundan koparmak bal bana bir sapma olmaktadr. Belki baz Avrupal
bilim adamlar tarihi kendi eletirel yntemine ve yaklamna sahip bamsz bir
akademik disiplin kimliine kavuturmaya alrken drst dncelerle
hareket etmi olabilirler. Burada niyetlerini sorgulamyoruz ama bir bilim dal
olarak tarihi gelitirirken, pozitivizme dmeleri, ana kayna grmemeleri ve
ezen ezilen kesimlerin mcadele diyalektiini yok saymalar en byk
saptrmalar olmutur. Bilim adna tarih ters yz edilmitir.
Tarihin doru bir anlayla ele alnmamas ayn zamanda doa ve toplum
gerekliinin de sbjektif temellerde arptlmasna yol amtr. nsanlk adna
sergilenen birok direni yanl tarih ve toplum yorumu nedeniyle tam sonuca
gitmemi, hatta kartna hizmet etmekten kurtulamamtr. Dolaysyla
zgrlemek, tarihini doru bilmekten gemektedir, tespitini yapmak yanl
olmayacaktr.
Tarihi en ok arptan ve yalanlar gerekmi gibi topluma kabul ettirme
becerisini gsteren devletlerin banda Trk devleti gelmektedir. Trk
egemenlerinin tarih anlay olduka pragmatist zellikler gstermektedir. Tarihi
gnmz ve gereklerden koparma ynteminde Avrupa benmerkezciliini bile
geride brakmtr. Olduka kaba yntemlerle tarihe inkarc yaklat gibi en
basit olaylar bile kronolojik bilgiler ierisinde bountuya getirmeyi byk
marifet saymtr. Aslnda bu durum Trk devlet gelenei ve egemen snfn
karakterinden ileri gelmektedir.
zellikle Osmanl enkaz zerinde kurulan Trkiye Cumhuriyeti devlet
yaplanmasnn ortaya kard resmi ideoloji ve bu eksende toplumu tek
tipletirme yaklamnn bir sonucu olarak bu topraklar zerinde yaayan halklar
hafzasz klnmak istenmitir. Gemile balar koparlan insanlarn kolay
ynetilebileceinden hareket edilerek toplumun hafzas sfrlanmaya
allmtr.
Trk devlet geleneinde pragmatist yaklam ok nemli bir yer tutarken,
zellikle cumhuriyetin kurulu aamasndan bu yana kat pozitivist anlay daha
da arlk kazanmtr. Bu gerei gz nnde bulundurduumuzda bugnk

tarih, bilin, kltr ve dnce alanlarndaki ematik ve uydurma yaplanmay

anlamak mmkndr.
Bu anlayn bir sonucu olarak Trk resmi tarih anlay ierisinde Krtlere asla
yer verilmemitir. Yazl ve resmi belge nitelii tayan hibir yaptta Krt
halknn varl gememi, kabul edilmemitir. Bu yaplanma inkar mantnda o
denli lgnlamtr ki, gereklii ortaya kmasn diye Osmanl arivini kilitler
altnda bulundurmaya devam etmektedir ve belki birounu imha da etmitir. Bu
durum sadece Krtler iin deil, Ermeniler, Asuriler ve Rum topluluklar iin de
geerlidir. Yani tarihi gerekliin doru ifadeye kavuturulmas sz konusu
olmamtr. Resmi bir gr oluturulmu, herkesin buna inanmas gerektii
dayatlmtr. Durum byle olunca resmi tarih gerek tarih olmaktan karak,
resmi grn istedii bir tarihe dntrlmtr. zellikle Krtlere ilikin bu
ketum tarih anlay, dayatlan inkar ve asimilasyon politikasn srdrmek
istese de, znde Trkiyede yaayan tm toplumu gereklerden alkoyarak, sr
mant ierisinde yrtmeyi amalamaktadr.
Bugn objektif yaklam esas alan hemen herkes, 1071 Malazgirt Savayla
Trklere Anadolu kapsn aann Krtler olduunu kabul ediyor. Osmanl
geleneinde pek rastlanmayan inkar sisteminin Trk devlet oluumunda temel
strateji haline getirilmesinin yaratm olduu trajediler bugn bile tm
arlyla yaanmaya devam etmektedir.
Trkiye Cumhuriyetinin kuruluunda asli kurucu e olan Krtlerin 1924ten
sonra inkar politikasna tabi tutulmasyla gelien isyanlar sreci ve ardndan
yaplan katliamlar Krdistanda yaam adeta felce uratmtr. Krtler, Trk
devlet gelenei ve egemenlerinin tarih ve toplumsal gerekliini inkar etmesi
karsnda en doal haklarn kullanarak kimlik ve iradelerine sahip kmlardr.
Ancak esas inkar politikasnn tarih anlay ve bu eksende bilinler zerinde
uygulanmas Trkiyede politika, ekonomi, sosyalite, kltr, edebiyat ve
savunma mant bata olmak zere tm toplumsal yaplanma kurumlarnn esas
misyonlarndan uzaklamasna neden olmutur. Bylece Trk devletinin
yaratm olduu sistem, egemenlii altna ald tm halklara kan kusturmutur.
Bu mantn bir sonucu olarak Krtler bir halk olarak deerlendirilmekten te
srekli olarak ikinci snf vatanda muamelesine tabi tutulmutur. Devletin btn
kurumlarnda yaplan propagandann bir sonucu olarak Krtler ya potansiyel
tehlike ya da yabani, kltrden nasibini almam insanlar olarak grlmtr.
Bu propaganda ve eitim sisteminin toplum hafzasnda yaratt egemen ulus
psikolojisi, bugn en demokrat, hmanist ve devrimci geineni bile u veya bu
biimde penesine alm bulunuyor.
Krdistanda yllardr byk zveri ve fedakarlkla srdrlen zgrlk
mcadelesine kar Trk toplumu arasnda henz doru bir bak asnn ortaya
kmamasnn nedeni yaratlan bu toplum psikolojisidir. Beyin, bilin ve
zihniyetlere empoze edilen bu psikoloji maalesef Trkiyede tutarl bir
demokrasi hareketinin ortaya kmas nnde hala byk engel olmaya devam
ediyor.
PKKnin ortaya k ise yalann ve arptmann hakim olduu tarihe bir
mdahaledir. Dikkatli bir gzlemci PKKnin daha ortaya k koullarnda

arptlm tarih anlaynn farknda olduunu ve buna kar bir mcadeleye

giritiini hemen grecektir. nderlikte somutlaan bu durum ters yz edilen
tarihi PKK ahsnda yeniden dorultma zelliini tayor. Krdistan zgrlk
hareketi ve nderlik gereine dikkatle bakldnda olay ve olgular gncel
ierisinde bountuya getiren bir tarznn olmad, aksine hemen her gelimeyi
tarihsel balantlarla ele aldn grmek zor deildir. Eer bu yetenek
gsterilmemi olsayd, PKKnin Trk ordusu ve uluslararas egemen gler
karsnda bu denli yenilmeyen bir direni gstermesi mmkn olmazd.
nderlik ve PKK oluumu reel sosyalizmin etkileri altnda aa km olsa da,
reel sosyalizmin etkisi altnda olan dier hareketler gibi abloncu bir mcadele
diyalektiini ve bak asn esas almamtr. Dnemin imkanlar ve
koullarndan kaynakl reel sosyalizm etkileriyle bir ekillenme olsa da, reel
sosyalizm anlayna herhangi bir teslimiyetten sz etmek mmkn deildir.
nderliin kiilii ve tarznda varolan bilimsel kukuculuk srekli bir aray ve
yenilenmeyi gndemletirmitir.
PKK, doru tarih anlayna verdii nemden dolay kapitalist modernist
sistemin kir ve pas iinde boulmamtr. nk mevcut sistemin toplumun
zihniyetinde yaratt dogmatizm ve bundan kaynaklanan arpklklar, alternatif
tm hareketlerin sistemin yedeine dmesine yol amtr. nderlik, sistemin
bu kurnazln grd iin ben hibir ada yaamyorum, ama her ada
yayorum. lk ada yayorum, orta ada yayorum, bu ada yayorum,
gelecek ada yayorum ama hibir ada yaamyorum tespitini yapmtr.
Aslnda nderliin yapt bu belirleme kapitalist modernist sistemin oyun ve
kurnazln deifre ettii kadar, doru tarih anlaynn sahip olduu muhteem
gc de gsteriyor.
nk insan sadece bu ada yaarsa, gemi tm alarn anlam dnyas,
kltrel yaplanmas, dnsel ve zihniyet oluumunu anlamaz. Bylece yaam
felsefesini de aa karamaz. En benim diyen devrimci bile bu anlaytan
kurtulmazsa sistemin yedei olmaktan kurtulamaz.
Aslnda insanlk daha binlerce yl nce, gemi dnemlerin tarih anlayna sahip
olmas gerektiinin farknda olmutur. nl Apollon tapnann kapsnda
Kendini bil! diye yazlmas bunu gsteriyor. Yazan stat byk ihtimalle tarih
anlayndan kopan ve kendi farkna varmayan insann toplumun bana ne tr
belalar aacann farknda olmutur.
nderlik, hemen hemen her zaman diliminde kadrolar doru tarih anlayyla
btnletirmeyi esas almtr. Yapt zmlemeler, verdii eitimler ve yazd
kitaplarda, insann gemiin tm badirelerinden gemesi gerektiini belirtmitir.
Tarih gnmzde gizli, biz tarihin balangcnda gizliyiz belirlemesi bunu
somut olarak gsterme zelliine sahiptir.

Trk generallerinin icraatlar

Trk ordusu ve generalleri de Krt halkn inkar etmede ve tarihi arptmada

sistemli kurumsal almann en nemli merkezlerinden biri olmutur. zellikle
PKK hareketinin geliip, silahl sava balatmasndan sonra dnyann en gl
ordular arasnda gsterilen Trk ordusuna ar kayplar verdirmesi Trk
ordusu ve generallerini adeta lgna evirmitir. Bunun zerine Trk devleti ve
ordusu dnyada eitlik, zgrlk ve sosyalizm mcadelesi veren hareketlere
kar egemen sistem tarafndan yrtlen tm zel sava ve psikolojik sava
yntemlerini inceleyerek, hepsinin sentezinden oluan bir sava konseptini
gndemine almtr. Krt halknn zgrlk mcadelesini ezmek iin akla
gelebilecek tm yntemler acmaszca devreye konulmutur. zel Harp Dairesi
koordinasyonluunda Krt halkna ve zgrlk mcadelesine kar yrtlen
kirli sava hibir kural tannmadan srdrlmtr. yle ki Trk ordusunun tm
gcn, kapasitesini, teknik donanm devreye koymasna ve NATO
imkanlarndan faydalanmasna ramen Krdistan zgrlk hareketini bir trl
tasfiye edememesi, Trk ordusunun anl-anl prestijinin zedelenmesine neden
olmutur. Scak sava sahalar olan Krdistan dalarnda gerilla karsnda ar
darbeler yedike hukuk, ahlak ve sava yasalarna aykr yol yntemlere daha
fazla arlk vermitir.
17.000i akn sayyla ifade edilen faili belli ama faili mehul olarak belirtilen
cinayetleri dorudan ve eitli paravan rgtler yoluyla ileyen, insanlk d
katliamlar yapmakta ekinmeyen devlet yetkilileri ve generalleri, binlerce ky
de yakmaktan ve yargsz infazlar gerekletirmekten ekinmemilerdir. Trk
devleti katlettii sivil insanlar genellikle basn ve kamuoyuna ya gerilla olarak
yanstm ya da kaybettirmi, sahip kmamtr. Gerilla kayplarn olduundan
ok fazla gstermek, kendi kayplarn ise onda bir orannda verme anlay tarihi
tmden ters yz etmenin en byk giriimlerinden biri durumundadr.
Gnmzde telekomnikasyonun gelierek en cra kelere kadar yayld ve
artk kolay kolay hibir olayn gizlenemez olduu gereine ramen Trk ordusu
yrtt savata gerekleri nemli oranda gizlemi ve gizlemektedir. nk bu,
devletin karakterinden, gz gre gre inkar siyasetini srdrmesinden
kaynaklanmaktadr. Trk devleti blgede tarihin en eski halk olan Krt halkn
yok sayan ve inkar eden bir siyaseti yrtyorsa, bu tmyle tarihsel ve
toplumsal srelerin ters yz edilmesinin kabul edilmesi anlamna gelmektedir.
Bu adan herhangi bir generalin veya herhangi bir subayn gerekleri doru
sylemeyip, psikolojik sava amal, gereklerden ok farkl sonular yanstmas
aslnda bir devlet politikasdr. Yoksa bireyler devlete ramen bu kadar arptma
ve yalana dayal rapor dzenleyemez. Burada birey deil, devlet yalanc duruma
dmektedir. Byle olunca da tarihin tmyle arptlmas pratii bu mantk
asndan reva grlmtr. Bu nedenle Krdistanda yrtlen direni
mcadelesi karsnda arlkl olarak zel savan en etkili psikolojik boyutunu
uygulayan Trk devleti genellikle bu savaa ilikin dorular yanstmam, srarla
bundan kamtr.
Ancak devletin bu siyasetinden yararlanan bir takm kendini uyank zanneden
askeri yetkililer ise olduka dzmece raporlarla devleti de, toplumu da
kandrmay kendisi iin doal bir hak gibi grmtr. Abartl rapor dzenleme
ve kamuoyunu yanl bilgilendirmenin kaynanda da bu durum vardr. Bazlar
yalan rapor ve bilgiyi ok ar bir dozajda kullanarak, olmayan eyi olmu gibi,

olan eyi de olmam gibi gstermilerdir. Bunlarn bazlar bu yalan raporlar

temelinde birok dl ve madalya alm ve kendilerini bir kahraman olarak
topluma yutturmulardr. Ordu bnyesinde genellikle hemen hemen herkes ayn
durumda olduu iin, birbirini deifre etme ve gerekleri aa karma durumu
yaanmamtr.
Genellikle tm savalarda taraflar kendi kayplarn az, kar tarafn kayplarn
ise daha fazla verirler. Kapitalist zihniyetli egemen glerin anlayna gre her
taraf, kendi propagandasn yapmak, glerine moral vermek amacyla bunu
yapar. Ancak savatan sonra yazlp izilen belgelerde ayn psikolojik sava
propagandasn gerekmi gibi yanstmak tarihin ters yz edilmesi suunu daha
da arttrmaktadr. Trk genelkurmay gerekletirdii operasyonlar ve
atmalarda verdii kayplar nemli oranda gizlerken, gerilla kayplarn ise
genellikle fazla vermitir. Basn yayn organlarnda verdii gerilla kayplarnn
toplamna bakldnda, gerek saynn birka katn verdikleri grlecektir. Esas
durum byle olmakla birlikte, zel savan ok ne karld dnemlerde ok
daha abartl yanl sonular yanstlmtr. Gerillann hi kayplarnn olmad
birok olayda 100120 gibi kayplar verebilmitir. Yalan bilgilerin en ok
verildii, gereklerin hi yanstlmad yl, 1994 yldr. Bu ylda devletin savala
ilgili yanstt bilgilerin yzde sekseni arptma ve yalandr.
Son dnemlerde Krdistanda scak sava ortamnda Trk ordusunu komuta
eden kimi generallerin yazd kitaplarda dile getirilen hususlar gerekle hibir
biimde badamamaktadr. Bu generaller yazdklar kitaplar yannda, TV
ekranlarnda da habire boy gstererek kendilerini sava uzman olarak lanse
etme gibi yalanlarla szde baarlarn dile getirmektedirler.
Trk basn da genellikle bir zel sava basn gibi hareket etmi, karanlkta
kalan, Trkiyeyi uurumun kenarna kadar getiren bu anlayn ve ilenen
sularn zerine gidip aydnlatacana gereklerin stn rtme ve sava
trmandrmann dier bir aya olmutur. Bu amala dzenledii programlarda
efsane komutan vb gerek d kkrtmalarla gerilla karsnda komuta ettii
gten binlerce kayp veren emekli generalleri adeta birer kahraman edasyla
ekranlara hala kartmaktadr.
Hasan Kundak, Osman Pamukolu, Erdal Sarzeybek ve dier emekli general ve
subaylar, yazdklar kitaplarda ve ktklar tv programlarnda Krdistan
zgrlk mcadelesinin geliim diyalektiini arptmak ve gerekleri ters yz
etmek iin akla hayale gelmeyen yalanlarla kamuoyunu ynlendirme
giriimlerini srdrmektedirler. Bugn yenilmi pehlivan konumunda olan bu
ahsiyetler gemi baarszlklar baar olarak gstermenin aa kmamasnn
davasn yrtmektedirler. nk geree dayanmayan bir gemi olumu ve
buna dayanarak dller datlm, senaryolar izilmitir. imdi bunun ba
aktrleri habire bu sreci savunarak baarl gsterme abas ierisindedirler.
Oysa bu hareket 1984 ylnda 15 Austos Atlmn gerekletirirken toplam
kadro says 200, lke ierisindeki say ise 70 civarndayd. Kitle ilikisi ok dar
ve snrlyd. Bugn binlerce gerilla ve milyonlarca kitle destei sz konusuysa
Trk devleti ve Trk ordusu adna bu dnemde grev yapm kiiler baar
senaryosunu izemez. Eer iziyorlarsa bu, byk bir yalandan baka bir ey
deildir. nk ortada inkar imha siyasetini yrten ve mutlak bir asimilasyonu

hedefleyen Trk devletinin sonusuz kalan, baarsz durumda bulunan bir

siyaset gereklii vardr. zellikle 1984 15 Austos Atlm ile birlikte dirili
devrimini yaayan Krt halk btn smrgeci politikalar yerle bir etmitir. Bu
politikann btn uygulayclar pratikte baarsz klnmtr. Buna ramen
bugn hala psikolojik savan yalanlarnda srar etmek beyhude bir abadr.
Tarih boyunca drst bir biimde askerlik mesleini icra edenler, mert ve
onurlu, lkesi iin her trl fedakarl yapan, sznn eri olan kiiler olarak
anlmlardr. Hatta bu meslek en erefli ve kutsal bir meslek olarak alglanmtr.
Dorulardan, adaletten, hak ve hukuktan kopmad srece de yledir. Vatann,
halkn ve deer yarglarn yabanc istilac glere kar savunmak, zgrln
korumak iin rgtlendirilen askerlik kurumu erefli bir kurumdur. Bu amala
asker olan da onurlu bir kiilie sahip olmak durumundadr. Askerliin onurlu ve
kutsal olarak deerlendirilmesi sahip olduu bu toplumsal karakterinden ileri
gelmektedir. Ama belirttiimiz hususlarn tersine baka bir lkeyi ve halk
kleletirmek, zgrlk ve onurlarn ayaklar altna almak iin katliamc
karaktere sahip askeri rgtlenmeleri ayn kefede deerlendirmek sz konusu
olamaz. Smrgeci amala kurulan ordu rgtlenmeleri tm tarih boyunca
lanetlendii gibi, gnmzde de ayn konumda tanmlanmaktan
kurtulamamlardr.
Trk ordusu da belirttiimiz smrgeci mantk ekseninde bir anlay
Krdistanda temsil ettii iin, Krt halk tarafndan lanetlenen bir konumdadr.
Bu anlaya sahip bir ordunun generallerinin de ayn dnce ve pratie sahip
olmas kadar doal bir durum olamaz. Bu adan Hasan Kundak, Osman
Pamukolu gibi Trk ordusunu Krdistandaki savata komuta etmi kiilerden
gerekleri dile getirmeleri beklenemez. Nitekim gerekleri dile getirmedikleri
gibi, hibir temeli olmayan senaryolar dizmekten de geri kalmamaktadrlar.
Hasan Kundaknn Siirt Tugay Komutanl, daha sonra 7. Kolordu Komutanl
ve Olaanst Hal Blgesi Asayi Jandarma Komutanl grevini yapt
bilinmektedir. Direni mcadelesinin en ok geliim gsterdii yllar, Hasan
Kundaknn grev yapt yllara rastlamaktadr. Krdistan zgrlk gerillalar
ile Trk ordusu arasnda yrtlen sava yakndan takip etmi olanlar bu
durumu gayet iyi bilirler. Bu kii ortadaki bu gereklere ramen adeta zorla ama
srarla kendini Krdistan fatihi gibi gstermek istemektedir. Oysa gereklik
bunun tam tersidir. Bu zatn yazm olduu, kitapta kaleme ald sava
boyutunun gereklerle hibir alakas yoktur. Kitabnn temeli yalanlar zerine
kurgulanmtr. Kitaptaki bilgilerin ancak yzde onu dorudur, yzde doksannn
yalan olduu kesindir. Halkmzn zgrlk mcadelesi ve Krdistan gerillas
karsnda yaad hezimeti, baarszl kitapta dile getirdii yalanlarla
kamufle etmeye almaktadr. Aslna baklrsa gerilla karsnda en baarsz
generallerin banda Hasan Kundak gelmektedir.
Bu zatn bir baars varsa eer, o da Doan Grein ekibinden olmasndan
kaynakl Trk ordusu ierisinde yaanan i atmalarda Eref Bitlis, Bahtiyar
Aydn, Rdvan zden gibi baz komutanlarn tasfiye edilmesinde stlenmi
olduu rol erevesinde olabilir. Ksmen Trkiyenin saduyusundan yana olan
bu generallerin hepsi Hasan Kundaknn Krdistanda grev yrtt yllarda
ldrlmlerdir.

Son dnemlerde Erdal Sarzeybek diye emekli bir asker de TV ekranlarnda bol
bol boy gstermektedir. Esendere Snr Jandarma Karakol Komutan olarak grev
yaptn belirten bu kiiliin de gerekleri arptmada kendini uzmanlatrm
olduu anlalyor. Hi olmayan eyi olmu gibi gstermede ustalam biridir.
nkar ve imha siyasetinin ekillendirdii kafa yapsnn ve zihniyetinin nasl da
gereklerden uzaklatrlm ve bu ekilde tamamen yalana dayal bir sisteme
sahip olduunun en iyi rnei olan bir tiptir. Bu kiilerin bu kadar yalana dayal
bir manta sahip olmalarnn nedeni gereklere olduu gibi bakma deil de,
grmek istedikleri gibi bakma anlaylarndan kaynaklanmaktadr. Gerekler ne
olursa olsun, o nasl grmek istiyorsa yle izah ediyor. Byle olunca da tmyle
gerekten kopmu, yalana dayal bir yaplanma ortaya kyor. Gerek d olguyu
syleye syleye artk kendisi de inanm olmaktadr.
Kendi yalanna inanma olmadan insanlarn hayat boyunca, en az hayatlarnn
nemli bir kesiti boyunca bu kadar gerek dl yaamas mmkn deildir.
Ama grmek istedii gibi dnmek ve konumak yalan sylemeyi meru hale
getiriyor. Ve bylece kii sklmadan, hatta byk bir maharetle ve heyecanla bu
gerek d sylemlere sarlarak savunabilmektedir. Buna en arpc rnek bu
kii olduu iin bizzat ismini vererek, zerinde durmay gerekli grdk.
Bir de bu zatn yasad kontra cinayetleri ve yargsz infazlar olduka fazla
iledii bilinmektedir. Belki de aratrlrsa birok olayda rol olduu aa
kacaktr. Ama bizim bildiimiz ve kendisinin de basnda gereini arptarak
itiraf ettii bir olay var ki, bu olay onun gerekliini ele vermektedir. 29-30
Haziran 1994 tarihinde arela Dana ynelik yaplan operasyonda gerillann
herhangi bir kayb yaanmamt. Fakat atmada yaralanan ARGKnin gen ve
savakan, takm komutan olan Sekvan (Mahmut lhan- rnak-Gundk Remo
ky doumlu) arkada kolundan yaraland iin gler geri ekilirken onu bir
yere saklyorlar. Ertesi gn Erdal Sarzeybek komutasndaki tabur gleri
tarafndan bu arkada bulunarak esir alnyor. Yaral esir ele geen bu arkada
hemen orada sorguya ekiyorlar. Sorguda istedii bilgileri vermeyince, yaral
olmasna ramen ikenceye tabi tutma suretiyle bu arkada ehit ediliyor. Sava
kurallarn ve ahlakn ayaklar altna alan bu vahetin sorumlusu Erdal
Sarzeybek ve onun st komutan olan Osman Pamukoludur. Bu olay bu
kiilerin sorumluluunda gereklemitir. Hibir sava ahlaknda yaral
yakalanan birisinin ikenceye tabi tutulmas ve kuruna dizilmesi kural yoktur.
Burada uluslararas sava yasalar karsnda su ilendii aka ortadadr.
Bu olayn en ilgin yan ise yaand dnemde hibir biimde basna
yanstlmam olmasna ramen daha sonra SKY TVde yaynlanan Kan Uykusu
adl programda bu arkadan ilk yakalannn grntl olarak verilmesidir.
Ayrca Erdal Sarzeybek, nasl yakalandn izah ediyor. Yakalanp kendisine
insancl yaklaldn utanmadan sylyor ama bu yakalanan kiinin u anda
nerede olduunu belirtmiyor. Yakalandktan birka saat sonra nasl bir muamele
grdn izah etmiyor. Grntde sadece ilk yakalan an veriliyor. Ayrca
hemen orada soru yamuruna tutulma sahnesi de yanstlyor. Gerek u ki,
TVde gsterilen o sahneden sonra Sekvan arkadan en vahi yntemlerle
hunharca yaplan ikencelere ramen direnerek bilgi vermemesi ve katledilmesi
durumu yaanmtr. Eer byle deilse kiisel arivlerinde bulunan ve
propaganda amal TVye verdikleri o grntdeki kiinin kim olduunu ve

nerede olduunu aklasnlar. Yakalanma prosedrnden sonra nerede

soruturulduu ve hangi cezaevine gnderildiini belirtsinler. Bunlar
belirtemezler, nk esir den Sekvan arkada byk bir kahramanlkla
direnerek, rgt ve yoldalar hakknda herhangi bir bilgi vermedii iin orada
hunharca katledilmitir.

Gerekler mutlaka gnyzne kacaktr

Trk devlet yetkililerinin 29. isyan dedikleri 15 Austos 1984 Atlmnn

zerinden 23 yl gemitir. Bu 23 yl ierisinde Krdistandaki direni mcadelesi
paralelinde ok nemli gelimeler yaanmtr. zellikle 1984ten 1999a kadarki
on be yllk srete yaanan sava gerekliine ilikin ok ciddi arptmalar,
gerek d beyanatlar kamuoyuna sunulmutur. Bir zel sava uygulamas
olarak zgrlk isyann bastrma amacyla, gerekleri deil de, bastrmay
kolaylatran ve reva gren, kardakinin iradesini kran, gz korkutan bir
slupla her ey yalana dayal olarak yanstlmtr. Temel yaklam halkas bu
olduu iin yanstlan, gerek deil, gerek dlk olmutur.
Emekli olup, tarihe mal etmek zere kitap yazan askerlerde tarih karsnda
sorumluluk hissi olsayd ve vicdanl bir yaklam sahibi olsalard dorular
yazabilirlerdi. Ne yazk ki, bu konuda bizim baktmz yazdklar tm kitaplarda
vicdan namna bir eser grmek mmkn deildir. Emekli olmu, sivil bir ahsiyet
haline gelmi olmasna ramen bir zel sava eleman gibi davranmay
srdrmek kiiyi yaam boyunca yalanc klmak zorunda brakyor. Oysa bu
insanlar emekli olmu ve sivil yaama girmilerdir. Dolaysyla gemiteki
olaylar daha gereki bir bak asyla deerlendirebilirlerdi. Fakat byle
davranmamlardr. Bazlar ksmen Krtleri inkar etmek yanl olmutur
demilerdir. Ama bu ok snrl bir itiraftr. zellikle olaylar dizisini ve sreleri
doru aklamadan gereki bir bak asna ulamak mmkn deildir.
rnein, Trk devletinin ve ordusunun yllar yl d mihrak, dtan kaynakl
gibi sylemleri tmyle yalana dayal sylemlerdir. 15 Austos hamlesi ile
balayan yeni Krt isyan tamamen kendi z gcne dayanan Krt halknn bir
direniidir. Dikkat edelim, imdi d mihraktan sz eden yoktur. nk gemite
d mihrak dedikleri tm glerle hareketimize kar ittifak yapm
durumdadrlar. Bunun iin artk d mihrak sylemini brakmlardr. Artk
blclk ve terrizm kavramlarna sarlm durumdadrlar. Ama zgrlk
hareketi ve ada isyan eskisi gibi varlna devam etmektedir. Ayn arptma
daha ileri dzeyde sava srelerine ilikin yaanmtr. Bu konuda emekli
askerlerin yazdklar kitaplarda, sava srelerine ilikin ileri srdkleri
iddialarn hepsini tek tek rtmek ve hakikatleri koymak mmkndr. Ancak
kitabmzn konusu bu deildir. Fakat Krdistanda yrtlen savata ne denli
arptmalarn yaandna ve emekli askerlerin yazdklar kitaplarn ne kadar
safsataya dayandna bir rnek olmas iin, kamuoyunun yakndan tand ve
Trk basn tarafndan efsane komutan olarak yanstlan Osman

Pamukolunun kitabnda ileri srd baz olaylarn dorusunu vermekle

yetineceiz. Sadece bu kiinin kitabndaki hususlara cevap vermemizin en
nemli nedeni ise yazlan btn kitaplar ierisinde ksmen dorular ieren
hususlar yazm olmasdr. Bir genelleme yaparsak, yazlan kitaplarn yzde
yirmisinin doru, yzde sekseninin ise arptma olduunu sylemek
mmkndr. Ama Hasan Kundaknn kitabnda arptma daha fazladr. Btn
bunlara karn Osman Pamukolunun dorular ifade etme oran biraz daha
fazladr. Fakat ou yerde hi olmayan oluyormu gibi gstermede birinci
sralarda yer alabilecek dzeyde arptmalar da vardr. Dierlerinde daha youn
dzeyde arptma, dorular tahrip etme sz konusudur. yle ki, Hasan
Kundaknn kitabnda ok ilgin bir biimde olaylarn tarihi bile doru
sylenmemektedir. Demek ki doru sylememe temel bir tarz olarak esas
alnd iin fazla bir nedeni ve propaganda deeri olmamasna ramen olaylarn
tarihinde de doruyu deil, yanl syleme tarz esas alnmtr.
Tabii ki Osman Pamukolunun kitabnda izah ettii olaylarn sonular ayn
zamanda Trk devleti tarafndan olay zamannda kamuoyuna yanstlm
sonulardr. Dolaysyla Osman Pamukolunun kii olarak deil, devletin
hakikati ve yalan ne kadar syledii anlalm olacaktr. Ya da bu savan
bandaki kiilerin devleti de, kamuoyunu da ne oranda dolandrdklar
anlalm olacaktr.
Bilindii gibi tugeneral Osman Pamukolu 1993-96 yllar arasnda Hakkari Da
Komando Tugay Komutanln yapmtr. Szkonusu kitab da bu zaman
kesitinde yaanan olaylarla ilgilidir. Unutulanlar Dnda Yeni Bir ey Yok adl
kitabnda dile getirdii operasyonlar ve sonular hakknda rakamsal bilgiler
vermektedir. Bunun karsnda, rnek kabilinde baz olaylardaki hakikatleri
yazacaz. Bizim yazacaklarmzla Osman Pamukolunun yazdklar
karlatrldnda uurumlar ve byk fark olduu grlecektir. Konu,
aratrmak isteyen tm kesimlere aktr. Aratrlp gerei aa karmak iin
biz, gereken tm olanaklar sunabiliriz. unu kesinlikle vurgulayabiliriz ki bizim
burada izah edeceklerimizde tek milimlik abart ve yanllk yoktur. Yaanm
olaylarn kesin sonulardr:

Askerlerime le tattrmam sz
baarszla uydurulmu bir klftr

1- Osman Pamukolu tarafndan sylenen ve bir dnem basn-yayn organlarnn

gndeminden dmeyen nl, askerlerime le tattrmam sznn
gereklerle badaan hibir yn yoktur. 12 Austos 1993 ylnda arelaya (ki
Yaka) ynelik yaplan operasyonda dnemin Hakkari Da Komando Tugay
Komutan olan Pamukolu, PKKnin bu operasyonda 300 akn kayp verdiini
iddia ediyor. Operasyon srasnda arela Da civarna szde operasyon
blgesine gtrlen basn mensuplarna, bu operasyonda 300 akn PKKli
ldrld aklamasn yapan Pamukolu gazetecilerin, hani cenazeler
nerede? sorusu karsnda, vadinin derinliklerindedir diye cevap verir. Basn

mensuplar cenazelerin ekim iin yukarya getirilmesini isteyince, Pamukolu,

ben askerlerime le tattrmam diye yant vermiti. Oysa ortada le diye
bahsettii hibir gerillann cenazesi yoktur. Bu byk bir yalan ve palavradr.
Bu operasyonun gerei yledir; 1993 yl 12 Austosunda Yksekova, emdinli
ve ukurcadan U harfi taktii biiminde Pamukolu komutasndaki Trk ordusu
tarafndan gelitirilen operasyonda, gerillalarmz bu taktii boa karmak iin
operasyon alanndan karak, arelada birlemeyi uygun grmtr. Trk
ordusu ise arelaya girmeyi gze alamayarak, eteklerde bo arazide operasyon
yapmakla yetinmitir. Ve bylece operasyon tmden boa karlmtr.
Pamukolu, bu operasyonda sonu alamad, tmyle bo kt ve hibir
gerilla vuramad halde basn mensuplarna askerlerime le tattrmam
szn kullanmtr. Burada elinde cenaze diye bir ey yoktur. Elinde byle bir
delil olsayd, bunu basn mensuplarna gstermekten byk zevk alacana dair
hibir kuku yoktur. in gerei ise yledir: Bu operasyon esnasnda 2 arkada
gruptan kopmu, daha sonra bir arkada kydeki milislere ulaarak birliine
gelmi, dier arkadan akibeti hakknda ise bilgi alnamamtr. Operasyonda
glerimiz dzenli bir biimde araziye yaylm, operasyon devam ederken bir
grup Yksekova-emdinli yolunu kesmi, bir grup da Yksekova merkezinde
Askerlik ubesine bir baskn dzenlemitir. Bu eylemde Hamza Malazgirt adnda
bir arkada ehit dmtr. Ayn gnde dier bir grup ise radyolink istasyonuna
kar bir eylem yapmtr. Ayrca ran snrndaki glere kar da eylem
gerekletirilmitir. Ksaca, operasyon esnasnda ciddi bir atma olmazken,
operasyonun devam ettii bir haftalk sre ierisinde yaplan bu eylemlerle Trk
ordusu kayplar vermi ve sonusuz bir biimde geri ekilmek zorunda
braklmtr.
Yaanan gerek byle olmasna ramen 300 kaybn verildiini, vadinin cenaze
dolu olduunu sylemek ama askerlerime tattrmam demek, tam bir
pikinlikle yalan sylemekten baka bir ey deildir. Gerekleri bu denli
arptmak tam bir rantlk, kamuoyuyla alay etmek olduu gibi byk bir su
durumudur.
2- Osman Pamukolu ayn kitapta 10 Ekim 1993 tarihinde Avain alanna ynelik
yaplan basknda 28 gerillann yaamn yitirdiini iddia etmitir. Bu tarihte
nokta baskn tarznda yapld iddia edilen operasyonun gerekletii yer
Avain alandr. Bir geri cephe konumunda bulunulan bu alanda hastane ve
ARGK kurallarna gre savaa sokulamayacak 18 yan altndaki baz genler
bulunmaktadr. Operasyon bunlara kar yaplmtr. Hastanedeki hasta, yaral ve
gen arkadalardan oluan toplam 35 kiilik bir gerilla gc mevcuttur. Ayn
zamanda 600 koyun ve 60 bykba hayvan alanda bulunmaktadr.
Buraya 10. 000e yakn bir askeri gle operasyon dzenleyen Pamukolu, kamp
tmden tasfiye edip sonu almak istemitir. Kampta bulunan g tam bir sava
gc olmamasna ramen arkadalar kendi iinde iki gruba ayrlarak, Trk
ordusunu iki ayr yerde pusuya drmlerdir. Esas gerilla gc Dola
Karkerada stlendii iin, atmaya mdahale etme imkanna sahip
olamamtr. Ama yaral, hasta ve gen arkadalardan oluan 35 kiilik g, Trk
ordusuna darbe vurma baarsn gstermitir. 70 askerden oluan bir
operasyon kolu bir gn boyunca denetim altnda tutularak ciddi zaiyat

verilmitir. Ancak Kobra helikopterler eliinde yeni bir operasyon destei

gelince geri kalanlar kurtulmutur. Kampta bulunan tm gcmz, 600 koyun ve
60 inei de yanlarna alarak, salam bir biimde operasyon alannn dna
kmay baarmlardr. Trk ordusu bu operasyonda da hibir sonu elde
etmeden gcn geri ekmek zorunda kalmtr. Bu operasyonda 28 PKKli
ldrld sylemi tamamen hayal rndr, tek bir gerilla kayb
yaanmamtr, aksine Trk ordusu birok kayp vererek, alandan ekilmitir.
3- Pamukolu komutasndaki Hakkari Da Komando Tugayna bal askerler
tarafndan 20 Aralk 1993 ylnda Avain alanndaki Mez blgesinde bulunan
gerilla glerine yaplmak istenen nokta operasyonu sonusuz kalmtr.
Glerimizin, Trk ordusu ile scak temasa girmemesinden kaynakl, operasyon
hibir sonu almadan geri ekilmek zorunda kalmtr. Bir sonraki gn, yani 21
Aralk 1993 tarihli Hrriyet Gazatesine yansyan ve Pamukolu tarafndan
paylald anlalan haber aynen yle yer almtr: Hakkari Da Komando
Tugayna bal askerler gece Iraka szdlar. Da komandolar 27 PKKliyi
ldrd. Kuzey Iraktaki bir pemerge karakolunu PKKnin ele geirdiini
belirleyen da komandolar dn gece bir szma operasyonu gerekletirdi.
Snrdan 7 km ierdeki pemerge karakolunu basan da komandolar 27 PKKliyi
ldrd.
Bu haberde belirtilen operasyon ve gerilla kayplar klliyen yalandr. Mantkl
biri bu haberin ine ucu kadar dorulua sahip olmadn bilir. nk Trk
askeri 20 Aralk gece yarsnda elini-kolunu sallayarak Irakn 7 km ierisine
girecek, 27 gerillay ldrdkten sonra, ayn gece sonular Hrriyet Gazetesine
aktaracak ve sz konusu gazete 21 Aralk tarihli saysnda operasyonun
sonularn kamuoyuna aktaracak. Arazi ve sava gerekliinden anlayan biri
byle bir hareketin asla mmkn olmayacan iyi bilir. Grld gibi hrs Trk
zel sava ekibinin gzn o kadar kr etmitir ki, yalanlarla kaleme aldklar
senaryonun ne kadar inandrc olup olmayaca umurlarnda bile olmamtr.
Tek amalar halk ve kamuoyunu kandrarak, gerekleri halktan gizleyerek,
kendilerini baarl gstermek olmutur. Bu anlay zerinden bir yandan
savan srdrlmesini salama becerisini gsterirlerken, dier yandan iktidar
ve ranttan pay kapmak istemilerdir.
4- Yine Pamukolunun en byk kuyruklu yalanlarndan biri de tek bir
kaybmzn olmad bir operasyonda 66 gerillann vurulduunu sylemesidir.
Olay yle gelimitir:
Hakkariye bal Marinos Katosunda stlenmi bulunan 64 kiilik gerilla
gcnden kararsz ve muhtemelen szma olan birisi gizliden kaarak Peyanus
taburuna gidip teslim olur. Gerilla gcnn nerede, nasl stlenmi olduunu
aynen anlatr. Normalde nceden gerilla gc o civarda k stlenmesini hi
yapmyordu, nk ok riskli bir yerdir. Yerinin tespit edilmesi halinde yzde
doksan dokuz kurtuluun olmayaca bir alandr. Karn 4-5 metre ykseldii ve
hibir gerilla ssyle balants bulunmayan bu alanda kn atarak kurtulmak
mucizevi bir eydir. Bu g hakknda gerekli tm bilgileri ihanet eden kiiden
alan Osman Pamukolu hemen gcn harekete geirerek, 9-10 Ocak 1994
tarihinde 63 kiilik gerilla gcne kar operasyonu balatyor. hanet eden
unsur, askeri dorudan noktann stne getirdii iin sabahn erken saatlerinde

temas sahasna yaknlayorlar. Glerimizin yeri atmaya hi uygun deildir.

Tek bir BKC iki arkadala beraber yksek bir yere karlr. Yaknlamakta olan
askerlere kar BKC ksa sreli olarak kullanlr. Sonradan birka kez daha ksa
aralklarla glerimiz BKCyi altrrlar. Bunun dnda herhangi bir ciddi
atma olmamtr. nk asker kampa doru ilerlemedi. lerlemek istediinde
BKC birka mermi atp onlar durduruyordu. Olduka rkek yaklaan askerler
kampa yaklama cesaretini gstermediler. BKC mesafesinin dnda
mevzilenerek, beklediler. Akama kadar yaanan btn atma bu kadard.
Aslnda uzaktan taciz dnda herhangi bir atmann olduundan bile sz
edilemez. Kendim de bu glerimizle bizzat telsizle irtibat halindeydim. Akam
olunca glerimiz gece boyu 14 saatlik bir yryle kar yara yara Farain
alanna ulatlar. Buradaki yurtsever halkmzn sahiplenmesi ile glerimizin
kardan ayaklarnn yanmas ve herhangi bir zarar grmesi nlendi. Burada
dinlenen gerilla birliini biz, Bestlere ekmek iin zorunlu olarak kyden kye
getirerek ve tm kyllerin yardmlaryla karl yollar alarak, halk ve gerillann
mthi bir abas sonucu salam bir biimde Bestler alanna ulatrdk. Buradan
da her eyi nceden hazrlanm yedek bir stlenme yerimiz olan rnak
karsndaki Gundike Remo kynde bulunan s alanna yerletirildiler. Bu
gcmz k burada eitimini srdrerek geirdi.
Osman Pamukolu ve beraberindeki askerler ise boaltlan kampa ertesi gn
girerek oradaki erzaklar tahrip etmilerdi. Bir de kampn bir maaras vard,
maarann iine kara maynlarn dizerek, geri dnmlerdi. Burada ne ciddi bir
atma ne de gerillann kayb olmutur. Buna ramen Osman Pamukolu TVde
milyonlarn karsnda bu operasyonu anlatrken, heyecan yaratan bir slupla
mthi bir ceng gibi anlatyor. Tmyle yalan ve senaryodur. Ne gerilladan ne de
askerden hibir kayp olmamtr. nk ciddi bir atma olmad. Ancak Osman
Pamukolunun raporu temelinde Trk basn 66 gerillann burada imha
edildiini, silahlaryla birlikte ele geirildiini kamuoyuna defalarca yanstmtr.
Burada tamamen yalan ve psikolojik sava gerei bu haber masa banda
retilerek verilmitir. Bu operasyonda tek bir gerilla kayb yaanmam, Trk
ordusu Kato civarnda snrl hareket ierisinde olmu ve ciddi bir operasyon da
yapmamtr.
5- Ocak sonu ubat banda 1994de Oramar blgesine yaplan ve 9 gn sren
operasyonda da 74 gerillann vurulduu haberini Pamukolu basna vermi ve
basn defalarca ilemiti. Aslnda bu operasyon tek bana bir kitap konusudur.
nk bu operasyon Osman Pamukolunun hem kiiliini ele vermekte, hem de
Sarkam seferini hatrlatmaktadr. Pamukolu denilen zat, her eyi aceleye
getiren, delidolu, dnmeden hareket eden, gzkara gibi ne atlan, ama
gerek atmayla karlanca korkaklaan ve hi de ne atlmayan bir tiptir. Bu
mevsimde Oramar operasyonu yapmak akl kar deildir. Nasl ki Enver Paa
mevsim koullarn dnmeden 90.000 askeri Rus ordusunun zerine srerek
askerlerin tmnn imha olmasna yol amsa, aslnda Osman Pamukolu da
benzer bir aklszlkla hareket edip, birliini g durumlarla kar karya
getirmi ve kl pay donarak, tasfiye olmaktan kurtulmulardr.
Alanda 85 kiilik bir gerilla taburumuz bulunuyordu. Bu alanda grubumuzun ilk
k slenmesiydi. Dman nce snr tutmu, geni bir ember atarak Oramarn
stratejik yerlerine indirme yapmt. atma saat on sularnda balam, akam

drde kadar da devam etmitir. Ayn gnn akamnda kar yamaya balam ve
glerimiz kamp boaltmtr. Kardan dolay bir arkadan aya yanm bir
arkada ise yaralanmtr. Ancak yaral olan bu arkada daha sonra ehit dt.
Ne Trk ordusu ne de glerimiz kardan dolay hareket edemiyorlard.
Cihazlarndan Trk ordusunun perian bir vaziyette olduu anlalyordu.
Gleri altnda kalm ve kyllerden yardm istemilerdi. Burada 70-80
civarnda askerin donarak ld ynnde bizzat kyllerin gzlemleyip verdii
bilgiler vardr. Osman Pamukolu daha sonra hava destei istemitir. Ancak bir
helikopter hava koullarndan dolay infilak etmitir. Durum byle olunca
operasyon durdurulur ve komutanlar askerlerine donmamalar iin ferdi
silahlarn dnda bugn yaamak iin ne gerekiyorsa yakn talimatn vermek
zorunda kalmlardr. Ardndan ancak gne knca sa kalan glerini geri
ekebilmilerdir.
Sonu olarak bu operasyonda, biri kardan aya yand iin, dieri de atmada
yaraland iin toplam iki arkada ehit dmtr. Trk ordusu iin hezimetle
sonulanan bir operasyondur. Bir tr kk Enver Paa bozgunu gibi bir olay
yaanmtr. Kar altnda kalan birok askerin cenazesi ancak baharda kyller
tarafndan bulunup devlete verilmitir.
6- Osman Pamukolu ayn kitapta, 12 Eyll 1994de randan gelip arela
eteklerinde kalan 42 kiilik bir gerilla grubunun tespit edildiini ve bu gruptan
39 gerillann imha edildiini ifade ediyor. Belirtilen tarihten gn nce arella
eteklerindeki Geliy Bay alannda, arella ve Krikordan dnen operasyon
glerine kar bir eylem yaplyor. Bu eylemden haberi olmayan bir baka
gcmz gn sonra ayn noktada bir konvoya pusu atarak, eylem yapyor.
Konvoy vuruluyor. Birok ara imha ediliyor. Pusu atan birliimiz daha sonra
Krikora ekiliyor. Sabaha doru hem Yksekova hem de emdinlideki dman
gleri tarafndan Krikor embere alnyor. atma sabah saat 6da balayp
akama kadar sryor. Bu atmada birliin komutan Rezan arkada dahil 17
arkada ehit dyor. 17 kaybmzn olduu bu olayda da Pamukolu hem pe
pee vurulan glerini gizlemi hem de bizim kaybmz 39 olarak vermekten
geri durmamtr.
7- Yine 26 Eyll 1994 ylnda Avain alan ve batsndaki Berelan blgesine
ynelik gerekletirilen operasyonda 55 gerillann yaamn yitirdiine dair
belirttii olay tamamen gerek ddr. Belirttii tarihte gerillaya kar kapsaml
bir operasyonun dzenlenmi olduu dorudur. Ama operasyon srasnda tek bir
gerilla kayb yaanmamtr. Aksine gerilla bu operasyon srasnda Trk
ordusuna ar darbeler vurmutur. Gerillann etkili darbe vurmas nedeniyle
operasyon planlanandan nce geri ekilmek zorunda kalmtr. Hatta gerilla,
Trk ordusunun geri ekilme hatlarn da tuttuu iin geri ekilirken bile ar
kayplar vermekten kurtulamamtr. Gerillann Avain zozanlarna dzenledii
basknda 7 asker vurulmu ve silahlar da alnmtr. Bu ekilde operasyon geri
ekilmek zorunda kalmtr. Ayrca kefta Birindarada yaplan eylemde youn
atmalar yaanm ve 7 arkadamz ehit dmtr. Bu eylemde says tam
netletirilmese de Trk ordusu ar kayplar vermitir.
8- Gerilla kayplarnn en fazla abartlarak verildii operasyonlardan birisi de
Xakurke alanna dnk yaplan operasyondur. elik operasyonu paralelinde 21

Mart 1995de Ejder-K ismiyle Xakurkeye yaplan harekatta 134 gerillann

yaamn yitirdiine ilikin tamamen yalana dayal uydurma haberler verilmitir.
Trk ordusunun yapt bu operasyonu nceden haber alan gerilla gleri scak
temasa girmeyip, askerler operasyon alanna ulamadan, alan boaltmlard. Bu
nedenle hemen hemen askerlerle gerillalar arasnda scak temas yaanmamtr.
Ama salam yaplmamalarndan kaynakl depolarda nemli miktarda erzak ve
bir ksm cephane Trk ordusu tarafndan kullanlamaz duruma getirilmitir.
Burada glerimiz asndan eletirilecek nokta; atmadan alan Trk ordusuna
brakm olmalardr. Glerimiz pasif ve rkek yaklamlardr. Dmanla
atmadklar iin alana giren askerler alann belli bir kesiminde rahat bir
biimde arama-tarama yapt iin bir ksm erzak ve cephanenin ele gemesine
neden olmulardr.
Bu operasyonda maddi zaiyat yaadmz dorudur. Ama glerimiz herhangi
bir mukavemet gstermemi ve atmaya girmemilerdir. Bu nedenle 134
gerillann yaamn yitirdiine ilikin iddia hibir ekilde doru deildir. Bu
operasyon srasnda iki arkadamz atmada deil, karda donarak ehit
dmlerdir.
Ayn tarihte sadece Xakurkde deil, Avain ve Mamreo alannda da operasyon
yaplmt. Yine Begalte ve Movata ky hatlarnda ilerlemek istiyor. Btn bu
hatlardaki dman glerine kar etkili direniler gsterilerek eylemler
yaplyor. Buralarda ilerleyemeyen ve bir sonu alamayan Trk ordusu geri
ekilip, bir hafta sonra tekrar daha kapsaml bir gle Mamreo alanna dnk
operasyon yapyor. Tekrar direnile karlalp, yaplan eylemlerle Trk ordusu
geri pskrtlmtr. Btn bu atmalarda sadece iki arkada ehit
dmtr. Bu cephedeki gelimeler hesabna gelmedii iin Osman Pamukolu
tarafndan sz konusu edilmemektedir.
9- Benim bildiim Osman Pamukolunun baarl olduu tek bir olay vardr. Bu
da glerimizin yaad baz yetersizlikler, tesadfler ve ihanetin birlemesiyle
yaanan talihsiz bir olayn sonucudur. Austos 1994te Hakkarinin arkasndaki
Karnase dana dnk gelitirilen bir operasyonda iki blklk gerilla gc
operasyon glerine kar bir hat oluturarak ilerlemesini durdurur. Gece olunca,
iyarek alanna geri ekilmeyi planlarlar. Bunun iin Beytebap glerinin
gelip iyareki tutmasn isterler. Fakat Beytebap gc gecikmeli olarak
tutamayacan belirtir. Bunun zerine gerilla gc kendi iinden bir takm gc
nden gnderip, iyareki gvenlie almak ister. Fakat yolu en iyi bilen takm
komutan yolda ihanet ederek kaar. Bunun zerine takm, yolunu ararak
grevini gerekletiremez. Bu nedenle tabur gvenliksiz bir biimde iyareke
doru yol alr. nden giden takmn gidemediini, grevini yapmadn anlar,
fakat yine de yoluna devam eder. Bu arada iyarek etekleri Trk ordusu
tarafndan tutulmu ve yol pusulanmtr. Gerilla gc gelir bu pusuya girer. Gn
boyu sert bir atma yaanr. Bu atmada 49 gerilla yaamn yitirmitir. Ayn
atmada 80 askerin de ld belirtiliyordu. Onlarn kayb ne olursa olsun,
verilen kayp bizim amzdan nemli bir kayp olmutur.
Bu nedenle Trk ordusu asndan burada bir baardan bahsetmek mmkndr.
Ama yiite bir baar deildir. ok alaka ve tarihte ei benzeri grlmeyen
vahi uygulamalarla glgelenmi bir atmadr. Bu atmaya ayn gn

Hakkariyi ziyaret eden babakan Tansu illeri korumakla grevli 4 sper kobra
da katlr. Zozanlk, hibir korunmann olmad bir sahada ok sayda kobra
desteiyle srdrlen bir atmadr. Ancak atma sonras iki- gn boyunca
orada kalan Osman Pamukolu ve askerlerinin, gerilla cenazeleri zerinde
yaptklar uygulamalar ok vahi ve irentir. Burada ehit den birok
gerillann kafalar kesilmi, i organlar talarn zerine srayla dizilmiti.
Barsaklar metrelerce uzatlarak, ask yapar gibi tatan taa balanmlard.
nsan kalpleri, cierleri her biri bir tarafa dizilerek, sadiste geometrik ekiller
oluturmulard. te btn bu insanlk d uygulamalar iyarekteki
atmadan sonraki gnde Osman Pamukolunun denetimindeki askerlerce
sergilenmiti. Kendisi de o zaman bizzat orada hazr mdr, hazr deil midir,
bilemiyoruz. Ama insan aklnn alamayaca ok sadiste sergilenen bu tablonun
sorumlusu olduu kesindir. ldrlm insan cesetleri zerinde saatlerce
uraarak btn organlarn arazide datmak suretiyle motifler oluturmaya
almak ancak ad, sadist bir ruh halinin yansmas olabilecek bir eydir.
Normal bir insann ne kadar kin ve dmanlk da beslese byle bir eyi yapmas
mmkn deildir. rndan karlm, tamamen sadist, insan ldrmekten ve
l insann organlaryla uraarak zevk almaktan holanan byle bir pratiin
sahibi olan kiilerin vlecek bir taraf var mdr? Biraz insanlk haysiyetine
sahip kiilerin byle bir pratie frsat vermesi mmkn olabilir mi? Trkiye
Cumhuriyeti, barnda yetitirdii bu tr zihniyetlere sahip kiiliklerin dayand
karanlklar aydnlatmadan asla insan haklarna saygl ve demokratik bir lke
olamaz!
Trk ordusunun bunun gibi insan vicdann zorlayan ahlaksz uygulamalar
bakaca da grlmtr. Pamukolu gibi katillerin yalanlar bu kirlilii ve
onlarn yapt insanlk d uygulamalar rtbas edemeyecektir. Yalana dayal
kitabnda kendi baarszlklarn da hep gizlemeyi esas almtr.
Bu dnemde gerillann yapt baz kapsaml imha eylemlerini de ya kk
gsterme ya da taciz eylemleri gibi gsterme abasndadr. Fakat nafile bir
abadr. nk bu eylemlerde alnan onlarca silah var ve her birinde 50-60tan
fazla kayplar bulunmaktadr. Yine ele geirilen karakol binalar yaklmtr. Bu
tr kapsaml gerilla eylemlerini hala gizlemeye almalar Trk generallerinin
ciddi bir handikapdr.
rnein, 15 Haziran 1995 tarihinde emdinliye bal Besosin (Odaklar) karakol
eylemindeki kesin baary glgelemek iin kayplar az gsterilmi ve eitli
yalanlarla st rtmeye allmtr. Oysa burada hedef tmden alnmtr; 5
asker esir alnp ok sayda askeri malzeme kamulatrlmtr.
Krdistanda yaanan savala ilgili gereklerin nasl arptldn bunlara benzer
birok rnekle uzun uzadya izah etmek mmkndr. Burada konumuz, Trk
devletinin Krt halkn yok sayma siyasetiyle bu halkn direni mcadelesini
tmyle arptmasn ve yalana dayal senaryolarn geni bir biimde izah etmek
deildir. Trk devletinin ve Trk ordusunun Krdistan zgrlk hareketi
hakknda arptma eksenli yazp izdiklerine rnek olmas iin Osman
Pamukolunun kitabndan baz rneklerin verilmesi yeterlidir diye
dnyoruz. Aslnda Osman Pamukolu ve dierlerinin yazd kitaplar satr
satr rtmek ve gerek dln ortaya koymak mmkndr. rnein Hasan

Kundaknn yazd kitabn tmn rtmek ve gerekleri tarihleriyle birlikte

ortaya koymak mmkndr. Ama o kitap o kadar gerek d ki, muhatap almaya
bile gerek yoktur. Doru adna tek bir izahat veya olay bulsaydk takdir eder,
burada da belirtirdik. Ama maalesef doruyu ifade edebilen tek bir paragraf
bulamadmz iin yant verme gerei bile duymuyoruz.
Konunun anlalmas iin verdiimiz rnekler yeterlidir. Bu nedenle burada daha
fazla detaylara girmeyi gerekli grmyoruz. fade ettiimiz bu olaylar gerei
ortaya koymaktadr. Sadece Osman Pamukolunun gereini deil, dierlerinin
gereini de kapsamaktadr. Tersini iddia eden olursa, her ey inceleme ve
aratrmaya aktr.

Onuncu Blm

Meru savunma stratejisi

Savunma hakknn doal ve meru temelleri

Meru savunma konusunu tanmlamak iin ncelikle doa ve toplumda savunma

olgusunu ele almak gerekmektedir. Her canlnn yaam gdleri arasnda
kendini savunmak bata gelmektedir. Yaamak, varln srdrmek igdsel ve

refleksi dzeyde tm canllarn douundan itibaren vardr. Kendini savunmak

yaamaktr. Savunma olgusunun canlnn varolusal gerekliiyle bu denli zde
olmas onu kutsal klmtr. Yaam hakknn kutsall savunma hakkn da kutsal
klmaktadr.
Tm canllarn beslenme, gvenlik ve reme gibi temel ortak gds vardr.
de birbirine baldr ve doutan itibaren vardr. lkel haliyle yaamda
kalmann, varln srdrmenin isel ynelimleri olarak vcut bulurken, sonraki
yaam ekilleniini de bu l belirler. Fakat gvenlik ya da savunma ihtiyac
ou zaman ne kar. nk beslenme veya reme ortam savunmasz,
korunaksz bir ortamda mmkn deildir. Bu nedenle tm canllarda savunma
refleksi, hareket tarzna ve ekillenmesine yn vermitir. Doann bin yllarca
geliip ekillenen canl trlerinin savunmaya gre biim aldklarn kesin bir
biimde sylemek mmkndr. nk buna gre biim alamayanlar
yaayamamlardr. Bu savunma refleksinin bir sonucu olarak insanlarda ve
daha deiik baz hayvan trlerinde toplumsallama geliirken, bir ksm
hayvanlar ise doa ve dier canllardan kendilerini savunacak ekiller
almlardr. rnein, birok bcek tr yaadklar bitki veya toprak ortamnn
rengini almtr. Aksi halde bcek yiyen baka hayvanlara kolayca yem olurlar.
Kaplumbaalarn kendilerini koruyacak sert bir kabuklar vardr. Uzun mrl
olmalarn bu kabuklarna borludurlar. Aslan kendini gc ile korur. Kaplan
kendini hem gc hem de eviklii ile korur. Tavan hzl kouuyla, tilki hem
hzl komas hem de kurnazl ile kendisini korur. Yani her birinin kendini
savunacak ayr zellikleri vardr. Kimi iek trleri de kendi ilerine kapanarak
korunurlar. Kular yumurtalarn baka canlnn kolayca ulaamayaca yerlere
brakrlar. Savunma sadece yaamn srdrlmesi iin dier canl trlerinden
gelen saldrlara kar korunmakla snrl deildir. Doaya kar da savunma
vardr. rnein her hayvann soua kar mutlaka bir eit savunmas vardr.
Bazlarnn krk kalndr, onlar souktan korur. Baz bitkiler aa veya kaya
glgelerinde yeerir. Aksi halde gnein scanda yaamas mmkn olmaz.
nsan topluluu da yaam alanlarn besin kaynaklar ve barnma olanaklar
kadar souk-scak, sel, gibi doa olaylarn gzeterek belirler.
Doann reaksiyonlarna kar canllarn kendilerini savunmalar kendi
yaamlar iin temel bir konudur. Dolaysyla yle denilebilir: Savunma, hem
dier canllardan gelebilecek tehlikeye kar hem de doa reaksiyonlarna kar
bir canlnn yaamn idame ettirebilmesi iin zorunludur. Savunma olmadan
yaam olmaz. Bir klan var olabilmek iin kendisini savunmak zorundadr. Neden
ve neye kar? Dier klanlarla karlatnda saldr olursa kendini
koruyabilmelidir. Vahi hayvanlarn saldrlarna kar kendisini
savunabilmelidir. Yine doal afetlere kar ancak kendini savunarak yaamn
srdrebilir. nsanlar, yaamlarn srdrebilmek ve dolaysyla kendilerini
savunabilmek iin bir araya gelmi, toplumu oluturmulardr. Toplum haline
gelmek, toplumsallk dnce gcne dayal olarak en byk savunma gc
olmutur. Toplumsal yaamn temeli de burada balyor. Yani klan yaam
toplumsal bir yaamdr. Hem varln srdrebilmesi iin, hem de tm bu
saldrlara kar kendisini savunabilmesi iin bu birlie ihtiyac vardr. lk
toplumsal form olan klann oluum tarz savunma olgusuyla dorudan
balantldr. Klann toplumsalln korumak iin ok kat ahlaki kurallara sahip
olmasnn anlam da burada ortaya kmaktadr. Klan ya toplumsalln

koruyacak ya da yok olacaktr. Bu tespitlerden hareketle insan tr iin ilk, temel

ve vazgeilmez savunma gcnn toplumsallamann kendisi olduunu
belirtebiliriz.
Doal toplumdaki insanlarda fazla sorunsallk yoktur. nsanlarn sorunlar daha
ok doayla balantldr. Bazen kabileler aras beslenme alanlar zerine
kavgalar olabilmektedir. Sonraki aamalarda obanc toplumlarla tarmc
toplumlar arasnda kavgalar kmtr. Fakat bir kabile dierini kleletirmiyor
veya bitirmiyor. Bir kabilenin dier bir kabileyi bitirmesinde herhangi bir kar
yoktur ki bitirsin. Doaya ve kendilerine saldran hayvanlara kar yrtlen bir
savunma durumu sz konusudur. Yaanan bu anaerkil sistemde insanlar kendi
ilerinde birbirlerine kar kendilerini koruma durumunu ahlaki ilkeler
temelinde toplumsalln koruyarak gerekletirmilerdir.
nsan toplumunun %98lik blmn oluturan doal toplumda insanlar
arasnda eitlik vardr. Komnal bir yaam sz konusudur. Dayanma ve
paylam esastr. Bilindii gibi giderek klan yaamnda bir i blm ekilleniyor.
Erkek ve kadn arasndaki bu i blmnde erkek daha ok avclk kadn ise
toplayclk ve sonra tarm ilerini gelitiriyor. Binlerce yl sren bu doal
yaamn bir aamasnda tarmda fiziki g gerektiren sabann kullanlmas
erkein giderek n plana kmasn da beraberinde getirir. Tarm alanlarnn
genilemesi ve erzak depolama giderek bir birikim oluturur. Avclkla
kurnazlam erkek giderek bu birikim zerinden aile ve toplum zerinde
egemenlik kurmaya balar. Bu dnem kadn ve erkek arasnda eliki ve
atmalarn balad bir dnemdir. Avclk yapt dnemde erkekte kurnazlk
gelimitir. Avn nasl dreceine ynelik tasar kabiliyeti erkekte kurnazl
ve analitik zekay gelitiriyor. Hile yapmazsan avclk da yapamazsn. nk
tuzak kurmadan av da olmaz. Avclk erkekte hem iddet duygusunu gelitiriyor,
hem de vicdani ynn zayflatyor. nk her gn baz canllarn yaamna son
veriyor. Her ne kadar toplumun yaamn idame ettirebilmesi iin yaplm bir i
olsa da zamanla duygu ve dnce ekillenmesini de etkiliyor. Tarm
toplumunun ilerledii dnemde saban ve daha sonraki aamalarda kanallar
yoluyla sulama tarmna geilmesi erkekteki g olma olgusunu daha da
pekitiren bir zemin sunuyor. Bylece erkek kendini daha ok merkeze
oturtuyor.
Erkek tarafndan kadnn iddet, hile ve kurnazlkla egemenlik altna alnmas
mitoloji retiminin de temel konusu haline gelerek tm toplumda egemenliin
tesis edilmesi sreci balatlyor. Erkein g ve iddet uygulamas anaerkil
dnemin bitmesinin nedeni oluyor. nsanlar arasnda farkllamalarn domasna
yol ayor. Erkek iktidar, kadn ise ezilen cins haline geliyor. Erkek bunu
vicdanszca ve hileyle yapyor. Daha sonra kendi hem cinsini de yani erkei de
kleletiriyor. Klelik de byle balyor. Bylece iddet erkein bir yaam tarz
haline geliyor ve kendisini yrtmek iin de bunu sistemliletiriyor. Smer rahip
toplumunda bunun mitolojik izah yaplyor. Gkyznde tanr, yeryznde kral
ve onun sistemi olan devlet oluturuluyor. Snflamaya dayal olarak gelitirilen
bu sistem iddet sistemidir. Mitolojik retimle de iddetin ve egemenliin
meruiyeti salanmak isteniyor.

Smer rahip devletinin ideolojik hakimiyetle salad stnlk, ynetim sanat,

iddet ve zor aygtlaryla pekitirilerek insanlk tarihinde devletli-iktidarc
uygarlk sistemini balatm ve gnmze kadar da biim ve boyutlar deise de
zn koruyarak gelmitir. Hem kadnn kleletirilmesi hem de iddetin ve
egemenliin sistemliletirilmesi devlet ahsnda kanun ve yasalara balanarak
srdrlmtr. Doal toplumu gerileten, paralayan, tahrip eden bu sisteme
kar savunma hakk da e zamanl olarak ortaya kyor. Yani saldr durumu
beraberinde direni ve savunma olgusunu da getiriyor.
Tarihte byk kleci devletlerin ktna, kendilerini bu sistem zerinden ina
ettiklerine kitabmzn ilk blmnde deinmitik. Bu sistemin saldrsna maruz
kalan toplumlar da zgr iradelerini korumak, zgr yaamak iin direnie
geiyorlar. Gutilerin, Hurilerin, Medlerin, Zerdtn, Spartaksn,
peygamberlerin, mezheplerin, kabilelerin, etnisitelerin direnileri devleti
uygarlk saldrsna kar direni ve savunma tarihini anlatr.
Tarihi, egemenlerin bakyla ele alanlar direnileri ya grmezden gelmi ya da
bastrlmas gereken ilkel, barbar, gerici hareketler olarak deerlendirmilerdir.
Oysa insanlar arasnda egemenlik erki olutuundan bu yana tarih, egemenlerle
ezilenlerin mcadelesi ve atmasyla ekillenmitir. Tarihe ezilenlerin,
direnenlerin penceresinden baktmzda tm alar boyunca savunma hakk
yaam hakkyla zdelemi ve kutsal grlmtr. Nitekim 18. yzyla
geldiimizde savunma hakk felsefi ve hukuki temelde zel bir konu olarak
insanln gndemine gelmitir. 19. yzylda herkesin kendini savunma hakk
vardr ifadesiyle hukukta yerini bulmutur. 20. yzylda ise savunma hakknn
kutsall teslim edilip uluslararas hukuk ve szlemelerde yerini almtr.
1948de Helsinki nsan Haklar Evrensel Beyannamesi, yaam ve savunma
hakkn tm haklarn temeli haline getirmitir.
Yazl hukukta olsun veya olmasn, savunma hakk doal toplumdan itibaren
ahlaki bir ilke olarak her zaman var olmutur. Altn Hilalde gelien uygarlk
ierisindeki iliki tarzna bakldnda savunma, sz verme, onur gibi ahlaki
deer ve kavramlatrmalarn hakim olduu bir toplum gerekliiyle karlalr.
Kabile, airet ve etnisiteler devletli uygarla kar direnirlerken ahlaki ilke,
kendi zgrlklerini savunmaktr. Baka toplumu egemenlik altna alma sz
konusu deildir. brahimi dinler geleneinde yine ahlaki ilkelerin baat olduunu
gryoruz. Sebepsiz ldrme veya saldrma mahkum edilmitir. Zerdtlkte bu
ahlaki ilkeler toplum yaamna tamamen egemen klnmak istenmitir. Hibir
ahlak kural tanmayan sava olgusu devleti egemenliin karakteri olarak
ekillenmitir. Doal toplum zelliklerini tayan hibir toplumda egemenliki
sistemin vahi, ahlaksz, kuralsz sava ve iddet anlayna rastlanmaz. rnein
Truva Savanda arpc bir sahne vardr. Ail Hektorun bulunduu kalenin
nne gelerek, sava meydanna tek bana kar. Buna kar Hektor da tek
bana kar. Kesin balayc ahlaki ilke olmasa kurnazlk yapp, tek gelmesinden
yararlanarak, askerleriyle topluca saldrabilir, tasfiye edelim, diyebilirdi. Ama
dikkat edelim, Hektor bunu yapmyor, her ikisi yalnz savayorlar. Herkesin
gznn nnde Ail Hektoru ldrdkten sonra cenazesini de arabaya
balayp, gtryor. Btn askerleri gzya dkmesine ramen kimse mdahale
etmiyor. nk bir ahlaki ilke ve uyulmas gereken yasa vardr. Bu yasalara
uymak insanlkla e deerdir. Bunun iin kimse buna kar sesini de karmyor.

Demek ki bu bir ahlaki ilkedir. O insanlardaki ahlaka gre, hi kimse Hektor en

byk komutanmzdr, yalnz brakmayalm, biz de saldralm diyemez. stelik
herkesin ok sevdii ve bal olduu bir komutandr. Herkesin gznn nnde
ldrlyor ama ahlak yasas mdahale etmeye msaade etmiyor. Birisinin
kp, Aile ok atmasna veya farkl bir biimde saldrmasna kesinlikle yaamsal
bir ilke olan ahlak ilkeleri msade etmiyor. Birbirlerinin dmanlardrlar,
birbirlerini ldryorlar ama yine de bir ahlak yasas vardr. Hektorun babas
gizlice gidip Aili gryor. Ondan cenazeyi vermesi iin ricada bulunuyor,
cenazesini alyor. Dmandr ama cenazesini veriyor. Cenazenin yas bitene
kadar da herhangi bir hcum veya saldr durumu olmuyor. Yas bittikten sonra
sava devam ediyor. Demek ki o zaman savata kurallar vardr. Bunlar yazl
deil, ahlaki kurallardr. Bu ahlaki kurallar o kadar oturmu ki insanlkla
zdelemitir.
Kleci devletlerden gnmze kadar tm devlet sistemlerinde savunma hakk
srekli olarak inenmitir. En fazla da bu hakkn kapitalist sistem devletleri
tarafndan inendiini gryoruz. Bilindii gibi kapitalizmin dou srecinde
Hollanda, spanya gibi devletlerin dnya ktalarna alm, yine gne batmayan
imparatorluk diye bilinen Britanya gibi imparatorluklarn olumas savunma
hakknn inenmesi temelinde gereklemitir. Kapitalist dnemde snrsz kar,
snrsz saldr ve snrsz egemenlik anlay domutur. Bu nedenle insan doas
ve savunma hakk en fazla kapitalist modernite anlay tarafndan ezilmitir.
Buna kar savunma da her zaman ezilen toplumlarn yaamak iin zorunlu bir
grevi olmutur. Kapitalist modernitede saldrlar bir sisteme kavuturulmu;
toplu katliam ve ldrme silahlar gelitirilmitir. Tm teknoloji ve saldr
silahlar savalarn gelitirilmesi iin hizmete konulmutur. Eskiden ok ve kllar
vard. Daha sonra barut bulundu. Teknolojinin gelimesiyle iin ucu kitle imha
silahlarnn ve atom bombasnn icadna kadar vard. Dolaysyla bundan sonraki
savalarda yzlerce deil, binlerce, yz binlerce insan ve canl katledilir hale
geldi. Paralelinde doann snrsz tahribatn da getirdi.
unu rahatlkla belirtebiliriz ki, savunma hakkna kar en byk kymlar
kapitalist sistemde gelitirilmitir. Uluslararas szlemelerde savunma temel bir
hak olarak tarif edilmi ve tannm olmasna ramen uygulamada bu hak sadece
egemen devletlere ait bir hakm gibi yaklalmaktadr. Bu gerek binlerce defa
pratikte grlmtr. rnein gnmzde bir kapitalist devlet dnyann bir
ucundan kalkp br ucuna saldrya giriiyor, insanlarn ve tm canllarn yaam
haklarn ineyebiliyor ve bunu da kendisine hak gryor. stelik saldrsnn
adn da kendini savunma veya meru mdafaa biiminde adlandracak kadar
bir saptrma ierisine girebiliyor. Burada gerekler ve hakikatler inenmitir.
Kutsal savunma hakkn kendisi iin bir kalkan olarak kullanabiliyor. Savunma
hakk bu biimde tahrip edilse, arptlsa bile onun kutsal yerini ortadan
kaldramazlar. nk savunma, toplum gerekliinin, yaamn en temel ve
vazgeilmez kutsal hakkdr. Toplumlarn kltrlerini, dillerini, deerlerini
savunmalar en doal ve zorunlu haktr. Hatta bir hak olduu kadar bir grevdir.
nk kendini savunamayan toplum deerleriyle birlikte onurunu ve
zgrln yitirir. Gnmzde BMde devletler birbirlerine bu hakk tanyorlar.
Yani bir devlet dierine saldrdnda dierinin kendini korumaya hakk vardr,
deniliyor. Ama bu kural sadece devletlerle snrl olamaz. Savunma hakk doal
bir haktr ve devletlerden nce de vard, bugn de olacaktr. Bu hak, toplumlarda

ahlaki ve insani deerler zerine gelimitir. Dolaysyla devletleraras bir hak

biiminde tanmlamak ve bununla snrlandrmak tamamen egemenliki sistemin
srdrlmesine dnktr.

Egemen ordulara kar savunma

Egemen ve smrgeci devletlerin saldrlarna kar halklarn ve toplumlarn

kendilerini savunma konusu insanln gndeminde her zaman nemli bir sorun
olarak yer edinmitir. Sava sanatnn gelimesi sadece byk ordularn
kurulmasn, savata taktik ve tekniin gelimesini deil, ayn zamanda bu byk
ordulara kar kk gruplarn, ordusuz uluslarn direniinin de nasl olmas
gerektiini ortaya karmtr. Tarih ierisinde Medlerin direnii buna ilgin bir
rnektir. Gl ordulara kar halklarn ve ezilenlerin yrtt savunma
savalarnn bir ksm baarl olurken, bazlar da ezilmeyle ve byk
katliamlarla sonulanmtr. Ama esas olarak topluluklarn direnii onlarn yar
zgr de olsa yaamlarnn devam etmesinin temel gdas olmutur.
Fakat u kesin ki kendisini savunamayan topluluklar, topluluk olarak yaamlarn
srdrememilerdir. Nasl ki tm canllar aleminde savunma sistemine sahip
olanlar ancak yaamn srdrebilmise insan topluluklarnda da ancak kendini
savunabilen topluluklar ve halklar yaamlarn srdrebilmilerdir. Tarih
ierisinde birok topluluk ve kltrel yaplanmalar gelip-gemitir. Ancak
kendini savunabilenler ve direnenler gnmze kadar varlklarn
srdrebilmilerdir. Doal tarihsel geliim sreci ierisinde yaanan deiim ve
farkllama temelinde varln gnmze kadar yanstan tm kltrel
yaplanmalar ve etnisite gerei mutlaka bir direnme ve savunma temeline
dayanarak, gnmze kadar kendilerini yanstabilmilerdir. Kendini
savunamayan bir topluluk, kendini savunamayan bir kltrel oluum varlk
hakkn yitirmi olmaktadr. Tarihin acmasz gereklii iinde savunma
kudretini gsterebilenler ancak var olabilmilerdir. Bu kudreti gsteremeyenler
erimeye, bakalama uramaya ve yok olmaya mahkum edilmilerdir.
Ancak gl, ada bir ideolojik ve kltrel geree dayanan gl ordulara
kar gsz topluluklarn direniinin baar ans ounlukla olmamtr.
Bununla birlikte yine de gelien direniler ve dklen kanlar topluluklarn
yaamlarn srdrmesinin temel gdas olmulardr. Gl ordulara kar
ezilenlerin eitli yol ve yntemlerle doann da zenginliklerinden yararlanarak,
direnmeyi esas aldklar, kendilerini bylece savunmaya altklar
bilinmektedir. Teslim olsalar bile deiik, farkl yntemlerle z savunmalar
gelitirerek, toplumsal varln srdrmeyi yaamlarnn temel gayesi haline
getirmilerdir. Byk egemen bir imparatorluun denetiminde varln devam
ettiren kltrel oluumlar deiik yol ve yntemlerle savunmalarn toplumsal ve
kltrel boyutta srdrerek, kendilerini korumulardr.

Baskc egemen glere kar eitli dzeylerde ayaklanmaya geerek, kendini

savunan ezilenler sre ierisinde deiik taktikler ve yntemler gelitirerek,
savata savunma sava stratejisinin oluumuna yol aan bir gelimeyi
yaratmlardr. Balangta bilinsizce yaplan ayaklanmalar kapitalizmin
gelitii dnemde emeki snflarn kapitalizme kar direnii ile giderek daha
bilinli ayaklanmalara dnmektedir.
Ayn biimde ezilen halklarn gl egemen smrgeci ordulara kar savunma
direnileri de giderek uzun sreli halk sava stratejisi biiminde ekillenmi ve
bir direni stratejisine kavumutur. Zayf ve gsz topluluklarn gl ordulara
kar savunmalarn srdrebilmenin yegane yolu ancak ve ancak doann
derinliklerine dayanma ve vur-ka taktiiyle direnii srdrme biiminde
olmutur. Bu temelde gerilla tarz bir mcadele biimi daha nceleri olsa da esas
olarak spanyadan balayan ve giderek bir sava tarzna dnen bir savunma
biimi olarak ekillenmitir.
Bu ekilde gerilla tarz mcadele, halklarn ya da toplumlarn byk ordulara
kar bir direni tarz olmutur. Bu tarz zaman ierisinde bir dorultu kazanm
ve gerilla mcadele tarz gszlerin glye kar bir direnii biiminde
gelimitir.
Ayn biimde tarihte basklara kar ayaklanma tarznda klar gereklemitir.
Bunlarn da bazlar baarya ulam, bazlar kaybetmitir. Birou bilgisizlikten
ve taktiksizlikten yenilgiye uramtr. Devletlerin veya egemenlerin zulmne
kar kapitalist dnemde Avrupada ii snfnn bakaldr pratikleri nemli
deneyimler ortaya karmtr. 1871 Paris Komn ok ksa mrl olsa da
tarihte ilk kez ii snfnn baarl bir deneyimi olmas asndan nemli
olmutur. Avrupadaki ii-kyl ayaklanmalar ve barikat direnilerinin
oluturduu deneyimler kazanmlar oluturmutur. Bu temelde Rusyada eitli
denemeler yaanm ve Lenin nclnde 1917 Ekim devrimi ile ayaklanma
stratejisi baarya ulamtr. Bu strateji ayaklanma stratejisidir. Rusyada zafere
ulamtr. Ayn ekilde dier lkelerde de bu strateji izlenmek istenmitir.
1921den 1927ye kadar eitli dzeylerde inde kyl ayaklanmalar
gelimitir. Ancak baarl olamam, egemen devletin ordusu daha baskn
gelmitir. Ayaklanmaclar geri ekilmek zorunda kalm ve baarl
olamamlardr. unu gryorlar; Rusyada baarl olan bir eyin olduu gibi
inde de baarl olmas mmkn deildir. Neden? nk Rusyada sanayi
gelimi, dolaysyla ehirlerde nfus daha youn, inde ise yar feodal, yar
kapital dzen sz konusu ve insanlarn byk bir ounluu krsal alanda
yaamaktadr. ehirlerde yaam o kadar youn deildir. Dolaysyla Rusyada
ayaklanma baarl olabiliyor ama inde ayn ey baarl olamamaktadr. te
btn bunlar byk bir dikkatle izleyen ve inceleyen Mao Zedung, in
koullarnn farklln grm ve burada farkl bir stratejinin uygulanmas
noktasnda younlamtr.
Mao ilkin merkezi bir kadro konumundadr. Komnist Partisinin nderi
durumunda deildir. Mao bata olmak zere birok nc kadro biz burada
kalamayz, lkenin kuzeyine gitmeliyiz, orann corafyas daha msaittir,
toplumsal koullar da uygundur, oraya dayanrsak devlete kar uzun sreli bir
sava ve mcadele yrtebiliriz diyorlar. Maonun nclndeki tarihi uzun

yry byle balamtr. Yolculuk boyunca birok zorlukla karlamlardr.

Birok kii lm ama sonuta hedefledikleri yere ulamlardr. Orada in
devrim koullarna ilikin bir younlama yaanmtr. Mao zetle u tespitleri
ileri sryor; ayaklanmalarn her yerde ayn tarzda baarya ulamas mmkn
deildir. Rusyada ayaklanma baarya ulat. nk Rusyada sanayi gelimiti.
ehirlere yerleen ii ve kyller oktu. Bu yzden Rusyadaki devrim baarya
ulamtr. Ama inde durum byle deildir. inde sanayi gelimemitir. Halkn
ounluu kylerde yaamaktadr. ehirleri kktr. ehirlerde iileri
rgtlesen dahi ordu hemen embere alp iilerin tmn ele geirebilir. Demek
ki ayaklanma stratejisi her lkede ayn sonucu dourmamaktadr. Kapitalizmin
gelimedii, yaamn daha ok ky sistemine dayand lkelerde ayaklanma
deil, uzun sreli halk sava gerekmektedir. Baz ayaklanmalar ksa srede
baarya ulam olabilir. Ama yar kapitalist yar feodal lkelerde byle
olmamaktadr. Bu lkelerde mcadelenin uzun soluklu olmas gerekmektedir. Bu
teorinin ismi de uzun sreli halk sava stratejisi olarak belirlenmitir. Bunu ilk
defa Mao teorize etmitir. Bilindii gibi in pratii uzun srmtr. inde
devrim 1949da zafere ulamtr.
Uzun sreli halk sava ve ayaklanma stratejisi egemen sisteme kar ezilen
halklarn veya snflarn mcadelesi olarak ortaya kmtr. Ezilenlerin
stratejileri iki stratejik mcadele biimi olarak netlemitir. Birincisi uzun sreli
halk sava, ikincisi ise ayaklanmadr. Uzun sreli halk sava aamadan
oluuyor. Uzun sreli halk savann aamas nedir? Birincisi stratejik
savunma, ikincisi stratejik denge, ncs stratejik saldrdr.
Kitabmzn ikinci blmnde uzun sreli halk savann bu aamalar izah
edilmitir. Burada bir kez daha zetlemek konumuz asndan gereklidir.
Stratejik savunma, gerillann balang aamasndaki dnemdir. Kk gruplar
halinde balayan gerilla hareketi bir taraftan kitleyi kazanmaya alrken, br
taraftan araziye hakimiyeti, gerilla savanda ustalamay hedefler. Tabann
genilettike, gcn arttrdka ve gerilla tecrbesi yetkinletike yaygn
eylemlilikleriyle etkinlik salamaya alr. Bu dnemde tamamyla hareketli,
sabit sleri olmayan gerilla, giderek araziye hakimiyet salar ve stratejik denge
dnemine geii bir hedef olarak nne koyar.
Stratejik denge dneminde, krsal alann belli bir kesimini savunma yeteneine
ulam, arazi zerinde hakimiyeti gelimi bir gerilla olmaktadr. Kurtarlm
alanlarda sabit ve yar hareketli slenmeyi gelitiren gerilla yakalad eitim
imkanlaryla kendini eitir, gcn byterek varsa d mttefiklerinden ald
ar silahlarla glerini donatr. Bu dnem kurtarlm alanlar kzl alanlar,
devletin hakim olduu alanlar beyaz alanlar, her iki tarafn hakim olmad
aradaki alanlar ise sar blgeler olarak adlandrlr. Devletin dzenli ordusunun
krsal alanlar, gerillann da nemli ehir merkezlerini ele geiremedii bir denge
dnemidir. Gerilla bunlardan yararlanarak ve mttefiklerinden de ald destee
dayanarak, kitlesini ehirlerde ayaklandrr. Ayn anda krsaldan kapsaml askeri
saldrlar balatma suretiyle stratejik saldr dnemine geilir.
Stratejik saldr dnemi krsaldan kapsaml askeri saldrlarn merkeze doru
gelitirildii ve halkn da ayaklanarak destek sunduu bir saldr sava
dnemidir. Smrgeci egemen glerin zorla lkeden sklp atlmasn

hedefleyen bir saldr dnemidir. Bu dnemin baars kurtuluun salanmas

anlamna gelmektedir. Halk ehirlerde ayaklanr, dalarda da gerilla saldrya
balar ve nc aama olan stratejik saldr aamasna geili. Bylece sonuca
ulalp devrimler gerekletirilir.
Ksaca uzun sreli halk sava stratejisinin uyguland lkelerde aa-yukar bu
erevelerde bir seyir izlenmitir. Genel olarak aama sz konusu olmaktadr.
Ancak gnmzde bu stratejinin sz edilen aamalardan geerek, sonuca gitme
koullar ciddi anlamda zorlam bulunmaktadr. Her eyden nce gnmzde
gelien sava teknolojisi ve motorize aralarn yaygn kullanlmas dzenli
ordularn manevra kabiliyetini arttrmtr. zellikle hava ve karadan intikal
aralarnn gelitirdii manevra kabiliyeti eskisi gibi klasik alan kurtarma
olanan ok zorlatrmtr. Elbette ki mmkn olmayan bir ey yoktur. Fakat
bir lkede irili-ufakl birok yeri kurtarma taktiinin zorland ak bir gerektir.
nk kapitalist modernitenin btn nimetlerinden yararlanan gnmz
ordular gerektiinde ok ksa srede tm glerini bir noktada biriktirerek
hedefledii alan kertmek iin gl yklenme olanana sahiptir. Yine gelien
silah teknii de bunu zorlayan dier bir faktrdr. Btn bunlar gerillann her
koul altnda sabit mevzi ve hat savunmasn aklc klmamaktadr. Bunun iin
hibir ordunun giremedii klasik alan kurtarma deil de, yeni dnemde
derinliine ve geniliine gerillann hakimiyet salad, dman gleri girse
bile iinde kalamad gerillann etkinliinin yksek olduu alanlar biiminde
anlamak gerekiyor. Yani kurtarlm alan gerei de karakter deiimini yaamak
zorundadr. Sonuna kadar sabit mevzi yerine yar hareketli gerilla taktikleriyle
kurtarlm alan yeniden biimlendirme zorunluluu domutur. Kurtarlm
alan yaratmak mmkndr. Ama eskisi gibi klasik yntemlerle ve salt askeri
gce dayanan kurtarlm alan taktii almtr. Her ey gibi bu taktik mcadele
tarz da deiiklie urayarak, yeni bir biim kazanmak durumundadr. Bugn
ancak klasik halk sava tarzn ap, yeni bir anlay yakalayan gler
kurtarlm alanlar savunma yeteneine sahip olabilirler.
Dier bir husus ise amzn yeni siyasal konjonktrel durumu ancak kendi z
gcne ve halkna dayanan bir toplumsal hareketin baar ansna imkan
tanmaktadr. ki kutuplu dnya ortamnda bir yere kar savarken dier bir
yere dayanma ya da ikisinin arasndaki dengeden yararlanma olanaklar vard.
Bugn durum daha deiik; yine gler arasndaki dengelerden yararlanma
imkan olmakla birlikte herhangi bir yerden sistematik olarak silah temin etme
koullar zordur. Dolaysyla stratejik denge dneminde gerillann ar silahlarla
donanp, krsal alanlardan ehir merkezlerine stratejik saldrlar gelitirmesinin
baar koullar da zayflam olmaktadr.
Gnmzde gelien bilimsel teknoloji ve bunun yaratt yeni toplumsal
yaplanma eski klasik sava stratejilerinin baar ansn zayflatmtr. Esas
olarak klasik halk sava stratejisinin gnmz koullarnda alm olduunu
sylemek daha dorudur. Bilim ve teknik gelimenin yaratt olanaklar
temelinde kitlelerin rgtlendirilmesi ve iradi bir g haline gelme koullarnn
doduu bu dnemde devrim gcn sadece gerillaya yklemek, kitleyi de onun
yardmc bir gc haline dntrmek devrimi tek ayakl olarak yrtmeye
almak anlamna gelecektir. Halbuki gerillann yan banda kitlenin de nemli

bir devrim gc olarak rgtlenme ve irade haline dnme olanaklar ok daha

fazla domu bulunmaktadr.
Bununla birlikte salt askerlik ve reel sosyalizmin zor anlay erevesinde
yaklap, her eyin iddetle yaplacan sanmak ve kitlenin dev gcne devrim
hareketini dayandrmamak bir sapmann srdrlmesinde srar etmek anlamna
gelecektir. Bu sapmann srdrlmesinde srar etmek gnmz koullarnda
baar olanaklarn ortadan kaldracaktr. iddete ar dzeyde rol atfetme
tutumu tarihin belli aamalarnda baz sonular alm olabilir ama amzda bu
bak asnn yanll kadar baar ansnn da giderek ortadan kalkt bir
gerektir. Bu adan uzun sreli halk sava stratejisinin baar deil, tkanmay
yaayaca aka ortaya km bulunmaktadr.
Dier bir nemli husus ise smrgecilik ve uluslararas egemen gler hakl bir
toplumsal davay rahatlkla terrizm kapsamnda deerlendirerek, dnyadan
tecrit etmeye almaktadrlar. Doru ve hakl bir toplumsal mcadelenin silahl
mcadele stratejisini esas almas kar tarafn eline olduka koz veren bir
pozisyon oluturmu olmaktadr. Silahl mcadele yerine hakl davasn meru
mdafaa izgisi temelinde siyasal bir mcadele ile yrtmesi ideolojik ve politik
alardan daha insani ve daha doru, gereki, bilimsel temellere dayandrlm
olacak ve daha etkili insani, ahlaki siyasal mcadele olanaklarn yaratacaktr. Bu
adan ezilen tm kesimlerin mcadelelerinin baars iin kesinlikle mcadele
stratejisinde bir yenilenmeye gitmeleri gerektii kendisini dayatan bir
zorunluluktur. nk artk klasik mcadele yntemleri almtr. Bunu
grmeyen, hala eski yntemlerde srar edenler baar salayamayacaklardr.
zellikle her eyi iktidar ve iddet dngsnde gren, toplumsal dnmde bu
perspektif temelinde iddete rol bien anlaylarn esas aldklar mcadele
stratejilerinin baarl olmas mmkn deildir.
Paradigmasal deiim ve meru savunma stratejisi

kinci Dnya Savandan sonra gerekleen bilim teknik devrimi toplumsal

yaamda kkl deiimlere yol amtr. zellikle iletiim teknolojisinde
kaydedilen ilerleme tm dnyada kreselleme olgusunu hzla
gndemletirmitir. Bu gelimeler bir yandan sermaye sahiplerini azmanlaan
tekellere kavuturup toplumu ei grlmemi bir ala, yoksullua, yoksunlua
iter ve snrsz bir doa tahribatna yol aarken, te yandan direni glerine yeni
ve mutlaka deerlendirilmesi gereken nemli olanaklar sunmaktadr. Dnyann
kapitalizm ve sosyalizm ad altnda kamplara blnmesi ve bu temelde Sovyetler
Birliinin tm mcadele gleri zerindeki ar etkisi, erkenden an
niteliklerini okuma ve doru mcadele stratejilerini gelitirme konusunda bir
ksrla yol amtr. Buna, binlerce yln oluturduu dogmatik zihniyetin
etkileri de eklenince sreci erken kavrama ve kkl bir deiimi gndeme
tamay arlatrmtr.
Reel sosyalizmin yklndan sonra kapitalizm zaferini ilan ederken sistem
kart hareketler byk bir bocalamay yaamakla beraber yeni araylar da
teorik ve felsefik dzeyde gndemlemitir. Kapitalizm, ideolojilerin sonunu ilan
ederek, Yeni Dnya Dzeni ad altnda tm dnyada hakimiyetini kurmaya

ynelirken, sistem kartlarnn byk ounluu inkarcla, ylgnla ve

teslimiyete dmlerdir. k araynda olanlar ise ya dinsel veya etnik
temeldeki geleneksel yaplara sarlm ya da ekolojik, feminist, anarist ve
sosyalist anlaylar erevesinde mcadele birlikleri oluturmaya ynelmilerdir.
Fakat sistemi aacak analizler ve alternatifler gelitirmede fazla ilerleme
kaydetmeyip neticede devlet ve iktidar kskacndan kurtulamamlardr.
Hareketimiz ise daha nceden reel sosyalist sistemle arasna belli bir mesafe
koyduundan ve bamsz zgc ile gelimeyi yaadndan dolay reel
sosyalizmin k srecinden olumsuz etkilenmeyi yaamamtr. Hatta reel
sosyalizmin k sreci olan 1990 dnemi PKK iin bir ykseli sreci olarak
pratiklemitir. nk PKK, reel sosyalist sisteme bak asn 1985lerden
itibaren daha fazla sorgulamaya balam ve 1990dan sonra deiim srecini
daha kapsaml gndemine almtr. nder Apo reel sosyalizmin iine dt
hatalar, yetersizlikleri daha somut bir biimde ortaya koyarak kendi ideolojik,
teorik perspektifine somutluk kazandrmtr. zellikle reel sosyalizmin
dayand teorik tespitlerin yetersizliini grm ve o yetersizlikleri gideren bir
yaklam gelitirmitir.
nder Apo 1990l yllarda gelitirmeye balad alternatif zm araylarn
giderek ekillendirmi ve mral srecindeki younlamalaryla yeni bir
paradigma dzeyine kavuturmutur. Kapitalizmin ve ne kadar kart gibi
gzkse de onun deiik bir versiyonu olmaktan kurtulamayan reel sosyalizmin
kalp ve kavramlarndan arnma ve Marksizme ynelik bilimsel eletiriler
temelinde gelitirilen tarih ve toplum zmlemeleri yeni paradigmann temelini
oluturmutur. Sadece reel sosyalizmin yanl uygulamalar deil, Marksizm
teorisinin ciddi yetersizliklerinin olduu da ortaya kmtr. zellikle tarihi, dz
ilerlemeci temelde ele almalar ve snflara ar rol ykleyerek proleterya
diktatrln, devlet ve iktidar tahlillerini doru yapamamalar vahim
sonulara yol amtr. Kukusuz her eyleri yanl deildir. Ama ciddi
eksiklikleri ve yanl belirlemeleri vardr. Marksn zamannda tarih bilimi
yeterince bir gelime durumunda deildi. rnein Smer uygarlk gerei bu
kadar aa kmam ve yeterince bilinmiyordu. Yine neolitik toplum dnemi
zmlenmemiti. Tarihte ana kaynaklar ve ilkler bilinmeyince birok yanl
tespit, dorularn yerini tutmutu. Marksizmin gelitirdii teori ve devrim
perspektifi yz elli yldan beri insanla, ezilen snflara ve halklara umut oldu.
Birok lkede bu temelde devrim yapld. Fakat bu paradigma kapitalist sistem
karsnda yeni bir sistem oluturmaya yetmemitir. Kapitalist sisteme bir
muhalefet olarak ortaya km ama kapitalist sistemin adeta bir nefes borusu
olmaktan kurtulamamtr.
Btn bunlar bilimsel, derin tahlillerle zmleyen nder Apo, demokratik,
ekolojik, cinsiyet zgrlk toplum paradigmasn gelitirdi ve demokratik
sosyalizme yeni bir ufuk kazandrd. Buna gre devlet ve iktidar, smrc
egemen sistemin aralar olup zgrlk ve eitlikle asla badamazlar. nderlik
PKKnin ortaya knda ilk hatal yaklamn devlet ve iktidar konusunda
olduunu belirtmitir. Tarih boyunca tm direni glerinin yaad en byk
handikap bylece zmlenmitir. Sistem kart bir hareket istedii kadar
gelisin, bysn, glensin, hatta zafere ulasn eer devlet ve iktidar elde
etmeyi hedeflemise mcadele ettii sisteme benzemekten kurtulamayacaktr.

Tarih boyunca byk kahramanlklara sahne olan direnilerin halklar lehine

kalc sonulara yol amamasnn temelinde de bu gereklik yatmaktadr. Tm bu
devrimler ve direniler elbette boa gitmemi, insanlk adna birok kazanm,
mcadele deneyimi ve birikimi salamtr.
Toplumun zgrl devlet ve iktidarla salanamayacana gre, alternatifi
demokratik siyaset olgusunda aranabilirdi. Devlet odakl olmayan siyaset ve
toplum biimi ancak tutarl bir program, parti ve rgt yaplanmasyla, yeni
demokratik sosyalizm ideolojisi ve teorisiyle, buna uygun strateji ve taktiklerle
ina edilebilir. Buna gre demokratik konfederalizmde ifadesini bulan bir siyasi
hedef toplumun devlet olmayan zgrlk alann aabilecektir.
Buradan hareketle balangta yaplan ikinci temel yanl ise ulus ve ulusal
kurtulu sava tanmlamasnda grlmtr. Ulus tanmn adeta fetiletirmek
yerine demokratik, eit ve zgr bir ulusal topluluk olmay esas almak ve bu
temelde bir savunma anlayna sahip olmak gerekmektedir. Bu konuda nder
Aponun yapt deerlendirmeler sava ve savunma olgularna yaklammz
netletirmektedir: Ulus olmay ve bunu da ulusal kurtulu savayla salamay
sanki bir Kuran emri gibi bellemitik. nk sosyalizmin btn klasik eserleri ve
ada sava rnekleri bunu emrediyordu. Ulus olunmadan ne zgrlk ne
eitlik salanabilir, hatta ne de ada insan olunabilirdi. Bunun yolu ise tm
gcn stratejili -savunma, denge ve taarruz- bir ulusal kurtulu savana
vermekten geiyordu. Yollara, yurtdna, dalara, zindanlara, kylere, kentlere,
her yere bunun iin klmt, girilmiti. Ortadou insannda neredeyse gensel
bir zellik haline gelen dogmatizmle yaklanca, artk bir ulusal kurtulu sava
verecektik. Onurlu bir ulus olmann bunun dnda bir yolu yoktu. Sava artk
kutsal bir kavram olmutu. Bu yolda savamak islamn cihadndan bile daha
nemliydi. Ak ki yaklamda bir dogmatizm hastal nksetmiti: Dier
olgulara yaklamda olduu gibi.
Sava bir olgu olarak zmlediimizde, aslnda insan toplumuyla
badamamas gereken bir hastalkt. Zorunlu savunma dnda savan hibir
tr mubah grlemezdi. znde zorbalk ve gaspt. stenildii kadar
maskelensin, doas hrszlk, tahakkm ve taland. Fetihle her hakka sahip
olacan sanmayd. Bu nitelikler altnda sava en byk felaket ve ktlk
olarak nitelemek yanl olmaz. Savan ancak varln, zgrln ve onurunu
korumann, salamann baka bir yolu kalmadnda bir anlam ifade edebilecei
derinliine kavranmamt. Kavradmz ulusal kurtulu sava yeniden her eyi
fethetmeyi kapsyordu. Kolaylkla meru savunmay aabilirdi. Bir intikama,
karlkl zapt etmeye dnebilirdi. Bu ynlerden hi endie duyulmuyordu.
Meru Savunma Stratejisi zerinde durulsayd, bunun teori, strateji ve taktikleri
dier tm sava trlerinden ayrt edilseydi, phesiz birok yanla, acya,
kayplara dlmeyebilirdi.
Bu tespitler PKK adna bir zeletiri nitelii tamakla beraber hem
hareketimizin doru temellerde yeniden yaplanmasn hem de tm insanlk iin
bir k olabilecek zgrlk paradigmasna kavumay ifade etmektedir. nder
Apo salanan deiimi deerlendirirken, paradigmasal bir temele dayanldn
u szlerle ifade etmitir: Dogmatizmin almasyla devlet, iktidar, sava, ulus ve
ulus-devlet tanmna daha gereki boyutlar getirmem, gerektiinde kapsaml bir

meru savunma savana da ak demokratik bir toplum iin yeniden

partilemeye dayal bir zmn yolunu at. Bu yaklam sadece stratejik ve
taktik bir dnm deildir. Ardnda kkl bir bilimsel dnceye dayal teorik
ve paradigmatik gr, daha zengin bir siyasi dnce ve partileme tarz vardr.
Sosyalizmin yz elli yllk gelimesine damgasn vurmu devletilik hastaln
ama, burjuva ulus anlayn terk etme, toplumsalln komnal ve demokratik
tarzn tarih boyunca esas alma, zgrlk ve eitlik idealini bu kkl deiimlere
balama dnm vardr.
Meru savunma stratejimizin doru anlalmas, paradigmatik deiimin sava ve
iddet anlaymzda yaratt deiimin doru anlalmasyla mmkndr.
Marksist gelenekteki, iddetin veya zorun toplumsal deiimlerin ebesi olduu
tespiti nedeniyle her trl gelimenin iddet aracyla yaratlabilecei dncesi
ne kmtr. Oysa esas g toplumsal gtr. Toplumsalln kendisi en byk
gtr. Eer bir toplum deerlerini, ahlaki yarglarn, kltrn, dilini, z
dinamiklerini ve rgtlln koruyorsa bundan daha byk g olamaz.
Elbette toplum tm bu deerlerini meru savunma temelinde korumay da
grebilecektir. te bu demokrasinin gcdr. Dolaysyla toplumda
demokratiklemeyi gelitirmek, bu anlamda deerlerini koruyacak rgtlle
kavuturmak temel hedef olmaktadr. iddet yoluyla elde edilen devlet veya
iktidar toplum adna g olmay ifade etmez. nk devlet ve iktidar, demokrasi
kartdr ve olduu her yerde toplumun stnde bir tahakkm gcdr. nder
Apo, En byk ordusu olan Sovyetler Birlii bile ykld ama demokrasisi olanlar
yklmad diyor. Bir toplumu ayakta tutan g demokrasi olduuna gre devrim
stratejisi ve mcadele yntemleri de buna gre olmaldr. nderlik,
paradigmasnda bu konuda netlemitir. Bunun da ad, Meru Savunma
Stratejisidir.
Nasl ki btn canllar iin savunma, yaamn srdrlmesi iin doal bir
gereklilik ise kurumsal yaplarn ve gelien toplumsal dzeyin devam iin de
ayn ekilde savunmaya ihtiyac vardr. Demokratik ekolojik toplum paradigmas
yeni bir toplumsal sistemin inasn hedefler. Be bin yllk iktidar ve iddet
gcne dayanan devlet yaplanmasnn esas iddet rgtlenmesidir. Toplum
zerinde iddete dayal bir tahakkm gcdr. Devletin bu gereklii eitli yasa
ve kanunlarla merulatrlmak istenilse de z itibaryla iddete dayal bir
rgtlenmedir. Ordu ve polisin devletin en temel glerinden olmasnn nedeni
budur.
Evrensel ahlaka, adalete, insan haklarna ve demokrasinin stnlne
dayanmayan hibir sistem meru deildir. Bu deer yarglarndan uzak olan
sisteme ne denilirse denilsin, o kk bir zmrenin toplum zerindeki bask
aracna dnecektir. Nitekim devletin de byle bir rol oynad aka ortaya
kmtr. Devlet var olduu mddete toplumda ayrlklar olacaktr, gerek
anlamda bir eitlik ve zgrlk olmayacaktr.
nsanlk, tarih ierisinde esas olarak iki temel devrimsel sreci yaamtr:
Birincisi; Mezopotamya zemininde Zaros eteklerinde yaanan neolitik devrim,
ikincisinin de Avrupa zeminindeki sanayi devrimi olduu bilinmektedir. Her iki
devrim de yeryznde yeni rlar am ve insanlk uygarlnn temelini
oluturmutur. Gnmzde ise insan toplumunun geldii dzey itibariyle yeni

bir devrimin kendini zorunlu olarak dayatt aka grlmektedir. nc

devrim, bilim teknik zerinden demokratik uygarlk a olarak ifade
edilebilecek niteliklere sahip bir devrimsel sretir. Yaanan kapitalist kaosa,
doru mcadele yntemleriyle yaklalmas durumunda, uygarln ilk kt
corafya olan Mezopotamyada bu devrimsel gereklemenin yaanma koullar
ok daha fazladr. Bu noktada nder Aponun bu devrimsel k formle eden
yeni paradigmas byk bir nem tamaktadr. nderlik, eski paradigmann
artk iflas ettiini, iflas eden paradigma zerinden yeni bir an gelitiini, bu
nedenle eski dogmalarla hareket edilemeyeceini, eskinin doru bilinen birok
dogmasnn bugn yanllnn aa ktn rneklerle akla
kavuturmutur. nsanln zgrlk aray ve kaosu ama mcadelesinin
srd, sermaye-emek elikisinin bu dnemde de var olaca ama proletarya
diktatrl ile insanla zgrlk ve demokrasi getirilemeyecei, gerek
sosyalizmin byle yaatlamayacan derinlikli zmlemelerle ifade etmitir.
Devlet var olduka insanlar arasndaki farkllklarn alamayacan, gerek
anlamda zgrln, eitliin ve demokratik sistemin gelimesi iin ncelikle
devlet aygt ve hiyerarik sistemden kurtulmak gerektiini belirtmitir. Bu
anlamda demokratik toplumcu bir bak as ile yaklalarak devleti aan bir
sistemin gelitirilmesiyle demokratik konfederal sistemin gerek anlamda eitlik,
zgrlk ve demokratik bir dzeni ina edebileceini somutlatrmtr. Yeni
paradigmasnn devrimsel zn temel ayaa oturtmutur: Demokratik
devrim, ekolojik devrim ve kadn devrimi biiminde somutlatrarak, ada
demokratik izgiyi netletirmitir.
Ayn biimde toplumsal mcadele yntem ve aralarna ilikin artk eski bak
as almtr. Bu nedenle yeni dnemde gelien toplumsal dzeye gre uygun
bir mcadele stratejisini gelitirmek baar iin kesinlikle gereklidir. Dolaysyla
doru, isabetli, sonu alc bir yntem gelitirilmeden, ezilen toplumlarn ve
halklarn mcadelelerinde ilerlemeyi salamak, baary gelitirmek mmkn
olmayacaktr.
Be bin yllk devlet sistemine kar alternatif olarak geliecek olan demokratik
konfederal sistemin bir z savunmaya ihtiyac olaca muhakkaktr. Konfederal
sistem gcn demokrasiden alr. Dayand demokratik toplumdan alr.
Demokratik toplum gelitirdii sistem ierisinde z savunmaya nemli bir yer
vermekle savunma sistemini etkili klar. Devlet sistemine yeni ve alternatif
demokratik sistem olarak ortaya kan demokratik konfederal sistem daha ilk
admnda z savunma imkanlarna sahip olmazsa geliimini srdrmesi ve g
olmas sz konusu olamaz.
Bu nedenle ada demokratik uygarln en temel ilkelerinden birisi, meru
savunma ilkesidir. nk zgr demokratik yaam savunulmadan ada
demokratik uygarln yaam bulmas da mmkn olmayacaktr. Bu yzden
meru savunma ilkesine dayanan demokratik toplum dzeni kendini btn
saldrlara kar savunmak durumundadr. Toplumsal yaamn btn alanlarnda
demokratik yaplanma gcne dayanarak, bu z savunmasn gelitirmesi
gereken konfederal sistem nasl ki demokratik komnalizmi doal topluma
dayandryorsa, onun z savunmasn da bu sistemin doal bir paras olarak ele
almak durumundadr.

Bilimsel-teknolojik devrimin toplumsal sonular uygun zihniyet yaplanmasyla

buluursa, insanla hibir dnemde olmad kadar zgrlk, eitlik, adalet
sunabilecek byk imkanlara sahiptir. Fakat temel eliki de burada ortaya
kmaktadr. Bilim ve teknoloji insanln hizmetine sunulmak yerine tekelci
egemenlerin kar, sava, smr ve yaylmas temelinde kullanlmaktadr.
Binlerce yln egemenliki zihniyeti deimi deildir. Toplum bu zihniyet
yaplanmasndan alabildiine etkilenmi ve adeta kendi adna dnemez, karar
alamaz, hareket edemez hale getirilmitir. Bu nedenle azgn smrye, evre
tahribatna, kadn katliamna ve bir btn olarak toplumun rtlmesine kar
her zamankinden daha byk bir direni ierisinde olmak gerekiyor. Devlet
mantyla bu gidiata dur demek, tedbir almak ve bu anlayla direnmek, sorunu
zmek bir yana daha da kaotik hale gelmesine hizmet eder.
Ayn ekilde sava mantnn da deimesi zorunludur. nk toplumu ve
deerlerini koruyacak bir savunma anlay dnda savan her tr,
egemenlerin bavurduu yntemlerdir. Hem teknik hem de zihniyet dzeyinde
yaanan deiimler sava stratejilerinde de deiimler yaratmtr. Sava, silahla
yrtlen bir faaliyettir. Teknolojik devrim sava silahlarnda da byk
deiimlere yol am, eski sava taktik ve stratejileri de alt-st olmutur.
zellikle konvansiyonel silahlara gre yrtlen taktik ve stratejiler artk
yetersiz kalmaktadr. Biz bunu pratikte grdk ve yaadk. Bir dnem, dmann
araziye hakimiyet taktii karsnda biz de araziye dayal gerilla taktiini esas
aldk. Bu temelde 1997 ylnda baz sonular da elde ettik. 1998 ylnda da ayn
taktikle yaklamaya altk. Dmann nn kesmeye ve tuzaklar kurmaya
altk. Dman gelip bu tuzaklara girdi, tkand. Arazi zerindeki hakimiyeti
darald. Fakat daha sonra ne yapt? Hemen teknie bavurdu ve tekniini
gelitirdi. Amerikadan skorsky helikopterlerini ald. Belki ok masraf yapt ama
artk karadan deil, havadan geli olanaklarna kavutu. Eskiden Trkiyede uar
birlikler yoktu. Belli sayda helikopterleri vard ama yle yz tane helikopterin
filo halinde kalkp, on binlerce askeri havadan baka bir yere tamas durumu
sz konusu deildi. Bu, teknik bir imkann sonucudur. Sonu itibariyle bizim
araziye dayal sava taktiimiz zerinde byk bir etki yaratt. Bylesi pratik
rneklerden de anlalaca gibi kullanlan tekniin sava ve sava taktiklerini
etkilediini gz ard edemeyiz. Elbette mcadele stratejimizde yaanan
deiimleri sadece teknik gelimelere balamak yanl olur. Fakat teknik
gelimeyi de gz ard etmeyen, buna da yant oluturabilen bir mcadele
stratejisi gndemimize girmitir.
Gemi yllarda devrim teorileri zerine yaplan tartmalarda mcadelenin
silahl veya silahsz olmas temel bir tartma konusu durumundayd.
Gnmzde de bu tr tartmalar dnyann birok yerinde yrtlmektedir.
Birok Latin Amerika lkesinde, yine Afrikann kimi blgelerinde gerilla
mcadeleleri halen srdrlmektedir. Afganistanda da gerilla tarz olmasa da
bir silahl direni sreci yaanmaktadr. Krdistanda da gerilla mcadelesi
vardr. Fakat stratejilerde farkllklar sz konusudur. Gerilla mcadelesinin
yrtld lkelerde uzun sreli halk sava stratejisine gre hareket ediliyor.
Fakat bu strateji artk alm bir stratejidir. Peki, bu durumda ezilen toplumlar
ve halklar smrgecilie, zorbala, byk ordulara kar nasl mcadele
edecekler? Bu nemli bir sorundur.

Bilim teknik devriminin yaratt muazzam teknolojik gelime ve Reel

sosyalizmin yklnn yaratt ok edici etkiler altnda akna dnen baz sol ve
komnist kesimler, ezilenlerin mcadelesinde artk silahl mcadele dneminin
kapandn savunarak, kapitalist sisteme teslim olmay merulatran teoriler
gelitirdiler. Buna dayanarak kapitalist dzene teslim olan ve eitli saplantlar
yaayan birok evrenin olduu bilinmektedir. Dnya apnda sol hareketler iin
tasfiye srecinin hzlandrlmasn salayan en nemli yaklamlardan birisi bu
sa teslimiyeti tasfiyeci anlay olmutur.
Buna kar gelien dier bir anlay da reel sosyalizmin zln sadece yanl
uygulamalara balayarak, reel sosyalist dogmalar savunmaya devam eden sol
dogmatik anlay olmutur. 19. yzylda ekillenen marksist teoriyi gnmz
koullarnda olduu gibi savunmay srdren, deien an ve diyalektik
gelimenin birok gereklii aa kardn grmek istemeyen bir bak asna
sahip olmaktadr. Bu sol dogmatik tutumun nemli bir kesimi ezilen snf ve
toplumlarn mcadelesinde eskisi gibi silahl mcadeleyi savunmaktadr. Oysa
silahl mcadelenin gnmz koullarnda klasik yntemlerle srdrlmesinin
pratik koullar da ortadan kalkmtr. Ama bu bak as yaanan deiimi
grmeyerek, eski dogmatik sol sekter tutumda srar etme ile srdrd bu
iddet anlayyla giderek daralmay ve marjinallemeyi yaamakta, sol tasfiyeci
bir anlay olarak ezilenlerin mcadelesinde baarszla ve yenilgiye yol aan
nemli bir tasfiyeci duru olmaktadr. nk her ne kadar direnii sloganlara
dayanp radikal bir duru sergiliyor olsa da esas ald mcadele yntemi ve dar
dogmatik bak as, nihayetinde marjinallemeyi ve tasfiyeyi yaatmaktadr.
Uluslararas dzeyde eitli alanlarda yaanan bu durumlar ezilenlerin
mcadelesinde gelimeyi deil, gerilemeyi ve tasfiyeyi salayan sapmalar olarak
srecin en kt rol oynayan durular olmulardr. Ak ki dnya apnda byk
bir sarslmay yaayan ezilenlerin zgrlk ve demokrasi hareketleri ciddi bir
zorlanmayla kar karya gelmilerdir. zellikle mcadele stratejisi konusunda
yaanan kemekelik ve dankln tasfiye srecini hzlandrd ve halklarn
zgrlk mcadelesine byk zararlar verdii, bunun da toplumlarda byk bir
krlmaya, umutsuzlua yol at ortadadr. Adeta kapitalizme teslim olmaktan
baka bir yol yoktur gibi bir imaj yaratarak, ezilenlerin kapitalist sisteme kar
mcadelesini zorlayan bu srecin nne gemek en temel bir devrimci grev
haline gelmitir. zellikle kapitalist metropollerin merkezlerinde gelien yeni
dnya dzeni projeleri ve ideolojisizlik teorisini soldan besleyen bu anlaya
kar mcadele yrtmek ve mcadele stratejisindeki karmakl gidermek ok
tarihsel bir grev durumuna gelmitir. Dnemin en nemli ideolojik teorik
grevi, yrtlen bu tartmalar ortamnda doru zmlemeyle krlmann
nne gemek ve halklarn mcadelesine ivme kazandracak yeni bir perspektife
ulamaktr.
Kapitalist sisteme kar byk bir kvranma iinde olan insanlk gereine umut
olacak yeni bir paradigma ve mcadele stratejisine ulaan nder Apo bu
grevi yerine getirmenin byk ve anlaml abasn sergilemitir. nder Aponun
gelitirdii yksek analiz dzeyi ve reel sosyalizmin dogmatik bak asn
byk bir cesaretle eletiriye tabi tutmas, yeni zmlemelerle nemli bir dzey
kazanmtr. Bu temelde yeni paradigmasn ekillendiren nder Apo sadece

Krdistan iin deil, tm emeki ve ezilen kesimler iin yeni bir ufuk, yeni bir
mcadele izgisi gelitirmitir.
Bu anlamda nderliin gelitirdii meru savunma stratejisi dnya devrimci
hareketlerine ve toplumsal hareketlere dayatlan sa tasfiyeci izgi ile sol
dogmatik izgiye kar devrimci bir izgi olarak ekillenmitir. Dolaysyla 21.
yzyln mcadele stratejisi olarak tm ezilen toplumsal kesimlerin esas
alabilecei bir erevede gndemletirilmitir.
Bu temelde nder Apo devlet, iktidar ve iddete getirdii yeni deerlendirmeyle
ezilenlerin yeni mcadele stratejisini de berraklatrmtr. Yeni mcadele
stratejisi hem sa tasfiyeci anlayn silahl mcadele dnemi bitmitir, o zaman
teslim olmaktan baka are yoktur tutumu ve hem de sol dogmatik anlayn
deien hibir ey yok, yola devam biimindeki anarist sol dogmatik tasfiyeci
tutumun gelitirdii ykc sonular mahkum etmitir. Her iki anlayn da
yanln ortaya koyan yeni paradigma, ada demokrasinin meru savunma
ilkesini byk bir yaratclkla bir mcadele stratejisi olarak yorumlayp
belirlemitir. Bu nedenle artk gnmzde silahl mcadele mi, siyasi mcadele
mi, tartmas alan bir tartma haline gelmitir. Ezilenlerin yrtecei
mcadele tarz siyasal demokratik mcadele tarzdr. Stratejisi, siyasal mcadele
stratejisidir. Ancak saldrlar karsnda teslim olmay deil, meru savunma
hakk temelinde direnii esas alr. Temel amac siyasal yntemlerle toplumsal
sorunlar zmektir. Ancak hukukun inenerek saldrlarn gelitii yerde de
insanlk onurunu ve haysiyetini, deer yarglarn koruma amacyla meru
mdafaa izgisinde mcadeleyi yrtmeyi esas alan bir stratejik mcadele
biimidir. Meru savunma izgisine dayanan demokratik siyasal mcadele
dorultusu ezilenlerin mcadelesinde stratejik bir dorultudur. nder Aponun
gelitirdii yeni paradigma ve somutlatrd bu yeni mcadele stratejisi
amzda kapitalizme kar halklarn gcne dayanarak toplumsal mcadeleyi
yrtme ve baarya tamann stratejisi durumundadr. Bu strateji temelinde
kapitalizme kar insanlk onurunu, demokratik zgr yaam savunma ve
gelitirme imkan doarken, ayn zamanda tm ezilenleri ve halklar kapitalizme
kar g haline getirebilen bir izgiyi ifade etmektedir.
Buna gre demokratik, ekolojik, cinsiyet zgrlk toplum paradigmas
temelinde siyasal mcadele yrtlecek, gelecek saldrlara ise meru savunma
hakk ve izgisi temelinde kar durulacaktr. Meru savunma stratejisi bir saldr
sava deildir. Sadece siyasal mcadeleyle de snrlandrlm deildir. Eer bir
yerde hukuk ve ahlak ayaklar altna alnr, sosyal, siyasal, kltrel, ekonomik
haklar yok saylr ve btn bunlar iddetle, zorla srdrlmek istenirse buna
kar elbette silahl savunma da dahil her trl yntemle mcadele etmek bir hak
ve insanlk grevi haline gelir. stelik uluslararas szlemelerde bile bu hak
resmen tannmtr. Devletler kendine gre farkl yorumlasa bile meru savunma
hakk ezilen hibir toplumun elinden alnamaz. Burada esas olan, savunma
anlayn amamaktr. Yaam hakk kutsal bir haktr. Yaam savunmak da kutsal
bir grevdir. Bu grevi gerekletirmek amac erevesinde silah dahil her trl
savunma aralarn kullanmak meru bir haktr. Sz konusu silah olunca nemli
olan bu amacn dna kmamaktr. Meru savunma amac dnda silah
kullanmak bir sutur. ster devlet olsun ister rgt olsun meru savunma

amalar dnda farkl amalar uruna iddet kullanarak kan dkmeye yol
amak terrizmdir. Gerek terrizm tanm budur.
Devletlerin kirli siyasal ve ekonomik karlar uruna egemenlik salama
amacyla bir halkn kltrn soykrma tabi tutmas, binlerce ky yakpykmas, mahsum insanlar ikenceden geirmesi, katletmesi ve zindanlara
atmasn bir terr ve insanlk suu saymayan anlay kadar sakat, gerekleri ters
yz eden egoist ve insanlk d bir anlay olamaz. nsanlk d, haksz ve vahi
iddeti uygulayanlar deil, buna kar insanlk namna direnen hakl dava
sahiplerini terr saymak egemenliki zihniyetin da vuran en ahlaksz bir
yaktrmasndan baka bir ey deildir. Burada egemenliki zihniyetin egoist,
arptmac ahlakszlna taklmadan byk bir gven, srar ve kararllkla
dorularda srar etmek insan olmann yegane bir grevi durumundadr. Bu
dorultuda hareket ederek, hakszlklara kar mcadele yrten zgrlk ve
eitlik iin yola kan hareketlerin de artk reel sosyalizmin dogmalarndan
kurtulmas, iddeti sadece savunma hakk erevesinde kullanmas
gerekmektedir. Haklln her yerde savunabilme, doru strateji ve eylem
izgisiyle bunu kantlama, temiz amalar uruna temiz ara ve eylemlere sahip
olma doru izgide mcadele yrten zgrlk bir hareketin vazgeilmez
karakteri olmaldr. Kirli amalar uruna her trl insanlk suu ilemeyi,
katletmeyi kendisine vacip gren egemen burjuva anlayna kar halklarn
demokratik anlayn meru mdafaa izgisinde temsil etmek, amzn en
devrimci mcadele ynteminde srarc olmak bir grev olduu kadar, bizi
baarya tayacak temel bir dorultudur.
Bu temelde nder Aponun yeni paradigmas ekseninde Krdistanda
somutlatrd yeni mcadele stratejisi meru savunma stratejisidir. Bu
stratejinin birbiriyle balantl iki temel aya vardr: Biri gerilla, dieri halk
mcadelesidir. Gerilla, halkn rgtllne ve deerlerine kar bir saldr sz
konusu olduunda onu savunacak askeri gtr.
Eski stratejimiz olan uzun sreli halk sava stratejisinde her eyin banda
askeri g gelirdi ve gerilla esast. Bu stratejide halk almas da vardr ancak bu
almalar gerilla savann baarya ulamas iindir. Halkn siyasal almalar
da dahil tm almalarn ordunun bytlmesine hizmet etmesi gerekiyordu.
nk bu anlaya gre sonuta gerilla ordusu sava kazanp kurtuluu
getirecektir. Ayaklanma varsa, ayaklanmann da temel amac orduyu
bytmektir. Bu temelde uzun sreli halk savanda her ey gerilla mcadelesine
ve iddete gre uyarlanmaktadr. Siyaset, diplomasi, ekonomi ve halk
almalarnn tm askeri almalara, ordunun bytlmesine endekslenmeli
ki zafer kazanlsn. Eski stratejide temel yaklam byleydi. Ama yeni stratejide
her ey siyasal mcadelenin baarsna gre konulanmak durumundadr. Gerilla
dahil btn gler siyasal mcadelenin baars iin mcadele yrtr.
Fakat unu da vurgulamalyz ki, uzun sreli halk sava stratejimizin deimesi
ve meru savunma stratejisine gememiz askeri gcmz tali plana ve zayf
duruma drmemektedir. Aksine siyasal almalara paralel, onu koruma ve
ncln yrtme temelinde gerillann her zamankinden daha gl olmas
gerekmektedir. Burada nemli olan meru savunma stratejisi derken bunu salt
askeri alana indirgememektir. Savunma stratejisi askeridir, dier almalar da

siyasal almalardr, eklindeki bir gr yanltr. Askeri, ideolojik, siyasi,

sosyal, kltrel, ekonomik, diplomatik tm almalarmz meru savunma
stratejisi kapsamna girmektedir. Meru savunma stratejisinin almn u
ekilde yapabiliriz: Meru savunma izgisi temelinde demokratik siyasal
mcadele esastr. Yani asl stratejimiz demokratik siyasal mcadele stratejisidir.
Uzun sreli halk sava stratejisinde olduu gibi her eyi gerilla ekseninde ele
alma yoktur. Siyasal alma yrtyoruz. Halk almas yrtyoruz. Fakat bu
almalara meru savunma izgisi temelinde yaklayoruz. Yani siyasal ve
toplumsal almalarmza saldr olduu zaman, dman saldrlarna kar
kendimizi korumay esas alyoruz. Bu saldr siyasalsa savunma da siyasal
temelde olur. Hukuksal bir saldrysa hukuksal savunma yaplr. Fakat bunlarn
hibiri dikkate alnmaz, deerlerimiz inenmek istenirse, her trl hukuk
normlar ayaklar altna alnp iddet temelinde saldrlar geliirse, biz de askeri
yntemlerle savunmay yapmak durumunda oluruz. Askeri saldrlar karsnda
hukuk ilemiyorsa, adalet ineniyorsa askeri yntemle cevap vermenin dnda
bir savunma yntemi kalmam demektir.
Gnmz dnyasnda, zellikle Ortadouda iddet olgusu egemenlerin elinde
her an en st dzeyde uygulanan bir ara halindeyken askeri gcmz,
gerillamz olmadan bir gn bile nefes almak, yaamak ve zgrlk adna tek bir
adm dahi atmak mmkn deildir. Yeni stratejinin gemi stratejiden temel
fark, devrimi silahla yapmak deil, silah savunma arac olarak
deerlendirmektir. Dolaysyla gerilla glerimiz, tm deerlerimizin,
onurumuzun ve geleceimizin savunma gc ve teminatdr. Bu gerei gz ard
eden bir yaklam meru savunma izgimizi doru temsil edemez.
Meru savunma stratejisi sadece askeri gleri kapsamayp, komple bir stratejik
yaklam ifade etmektedir. Silahl glerimizin mcadelesi ile birlikte ideolojik,
siyasal, sosyal, kltrel, hukuki, ekonomik, diplomatik tm toplumsal almalar
meru savunma stratejisi temelinde yrtlen almalardr. Yani meru
savunma izgisi temelinde siyasal mcadele stratejisini esas alyoruz. Bu
mcadelede stratejimiz demokratik siyasal mcadeledir. Ancak demokratik
siyasal mcadele ortamna iddet dayatldnda, hukuk ayaklar altna
alndnda demokratik zeminin kendini btn yol ve yntemlerle savunmasyla
birlikte gerektiinde iddete kar toplumsal iddetin ve halk savunma
kuvvetlerinin de savunma grevlerine sahip kmas biiminde pratik anlam
kazanmaktadr.
Bu stratejinin sonu alc ve baarl olmas iin hangi yol ve yntemlerin
kullanlacan, hangi zemine dayanacan, aralarn, taktiklerini doru anlamak
gerekmektedir. Bunun iin ncelikle nderliimizin gelitirdii yeni paradigma
temelinde toplumsal rgtlenmeyi gelitirmek ve sistemi oluturmak ana grev
durumundadr. nk paradigmamz devlet ve iktidar deil, toplumu ve
toplumsal rgtlenme yntemiyle tm sorunlarn zmn esas almaktadr.
Yeni toplumun ina perspektifi olan btn bu mcadele erevesini iinde
barndran strateji, meru savunma izgisine dayal demokratik siyasal mcadele
stratejisidir. Bu strateji ksa adyla Meru Savunma Stratejisi olarak
tanmlanrken, onun toplumsal, siyasal boyutlarn hibir biimde gz ard
etmemek gerekiyor. Bunu gz ard ettiimizde meru savunma stratejisini

tersyz etmi ya da eskinin klasik silahl mcadele derekesinde deerlendirmi

oluruz. Bu, yeni paradigmamz ve onun zengin mcadele perspektifini
anlamamak olur. Bu nedenle yeni mcadele stratejisini doru ve yeterli anlamak
byk nem tamaktadr. nk onu dar ele almak ve anlamamak mcadelede
baarnn nnde en byk engel olacaktr.
Meru savunma stratejisi yaam hakknn ve toplumsal deerlerin savunulmas
iindir. Bunun iin toplumun ileri dzeyde rgtlenmesi gerekmektedir.
Toplumun rgtlenmesi tm savunmalarn temelidir. rgtsz bir toplum hibir
deerini koruyamaz ve egemenlik altnda kalmaktan kurtulamaz. Egemenler
tarih boyunca toplumu toplum yapan niteliklere saldrarak, bu nitelikleri
gerileterek veya rterek tahakkmlerini kurmulardr. Toplum rgtsz ve
iradesiz klndnda ahlakn, onurunu, kltrn yaama ve yaatma gcnden
drlr.
Buna kar boyun emeyen toplumlarn direnii gelimitir. Direniin en gl
olduu toplumlar en rgtl toplumlardr. Gnmzde egemen glerin bin bir
trl yntemle szmad hibir toplum birimi kalmadna gre buna kar
direni de toplumun tm alanlarda kendini rgtl klmasyla mmkndr.
Bugn toplumsal rgtlenmenin koullar da eskisinden daha fazla
bulunmaktadr.
Artk toplumsal sorunlarn zorla, iddetle zlmesi dnemi almtr. nsanlar
daha fazla bilinlenmitir. Hibir g klelii ve iddete dayal bir yaam biimini
kimseye dayatamaz. Bilinli ve rgtl toplum bunu kabul etmez. Gemite
iddetle byk imparatorluklar gelitirilmi olabilir, halklar smrge altna
alnm olabilir ama buna kar direniler anlaml sonular aa karmtr.
Fakat gnmzde bu durum artk almtr. Devletlerin iddet ve bask
yntemiyle toplumu denetim altnda tutma dnemi geride kalmtr. Bu
yntemde srar eden devletlerin giderek daralacaklar ve sonu almayacaklar
kesindir. nk amzda bilinlenme ve rgtlenme imkanna kavumu olan
toplumlar artk sr yerine koymak mmkn deildir. Bu imkanlar
deerlendirme kudretini gsteren toplumlar her an devletlerin bask ve zorba
sistemine kar rgtl toplumsal bakaldrlar gelitirebilecek olanaklara sahip
bulunmaktadrlar. Bu adan devletlerin, toplumlar iddet yntemiyle denetim
altnda tutma veya iradelerini tanmayarak inkar etme dnemi almaktadr.
u bir gerek ki, iddet ve zor yntemleriyle toplumsal sorunlar artk
zlememektedir. a doru okumak durumunda olan ister devlet, ister rgt
olsun bu gerei grmek zorundadr. Bugn Krdistan askeri glerin
kuvvetine dayanarak inkar temelinde denetimi altnda tutan devletler er veya
ge malup olacaklardr. Bu siyaset ve yntemleriyle sonu almalar mmkn
deildir. Artk Krt halkn denetim altnda inkar ve iddet siyasetiyle tutamazlar.
Bugn toplumsal bilinlenme olanaklar, dolaysyla rgtlenme zemini ok daha
fazla gelimi bulunmaktadr. Gelien telekomnikasyon sistemi her yere annda
ulama imkann yaratm, bu da toplumsallama ve bilinlenme olanaklarn
arttrmtr. Her evde televizyon var. Haberleri tartma programlarn,
demeleri, aydnlatma almalarn, sanat ve kltr internet ve televizyon
zerinden yaygnca tarmak mmkndr. Eskiden bir kyde gerillann toplant
yapmas byk bir eylem olarak grlrd. imdi bylesi toplantlar yapmak

yine anlamldr ama herhalde eskisi kadar etkili bir eylem saylmayacaktr.
Sadece teknik gelimeler deil, mcadele birikimimizin toplumda oluturduu
bir ulusal uyan, demokratik ulusal bilin ve rgtlenme zemini sz konusudur.
Bu temelde Krt halk yzlerce kurumlamaya ve rgtlenme ana sahip
olmutur. Bunlar bir sisteme kavuturmann ve bir at altnda toplamann
koullar her zamankinden daha fazladr. Demokratik bilinlenme ve rgtlenme
gelitike toplumun bir iradi g haline gelmesi de gerekleecektir.
Krdistanda 2000li yllardan bu yana yeni paradigma temelinde bir mcadele
sreci gelimektedir. Bu nedenle bugn itibariyle meru savunma stratejisi
temelinde bir mcadele deneyimi sz konusudur. Bu mcadele Krdistann her
parasna ayn dzeyde tarlm deildir. Birok yetmezlii sz konusudur.
Fakat doru bir mcadele stratejisi olduu snrl bir pratikle bile kantlanm
durumdadr. Kar karya bulunduumuz saldr ve tehdit dzeyi mcadelemizi
de daha fazla glendirmemizi art klyor. Kapitalist modernite sisteminin
dnyada insanlk gereine kar bir saldrs vardr. Ama bunun yannda
uluslararas inkar sistemine tabi tutulmu bir halk olarak kar karya
kaldmz saldrlar daha fazladr. nk lkemiz igal edilmi, drt paraya
blnm, kapitalist modernist sistem ve smrgeci devletlerin saldrlarna
maruz kalmaktadr.
Bu yzden toplumumuza ynelik saldr iki kat daha fazladr. Her biri kendi
sistemini hakim klmaya alyor. ran siz ran halksnz, bizim
Krdmzsnz, bakasnn deil diyor. Kendi mal ve mlk gibi hesaplyor.
Yine Suriye ve Irak da Krtleri kendi mal gibi hesaplyor. Dier yandan Trkiye
Trkletirme politikasn srekli gndemde tutuyor. Kapitalizm ise tm
halkmz, yaad her yerde kendi sistemi ierisinde eritmeye alyor. Tm
bunlara kar kendimizi savunmaktan bahsediyoruz. nk halk olarak varlk
yokluk sorunumuz halen gndemdedir. O halde savunmay tek bana askeri
temelde ele almak yanl olur. Sanki lkemiz her ynyle koruma altndadr da,
bazen askerlerin saldrsna uruyormu gibi bir durum sz konusu deildir.
lkemiz zerindeki saldrlar geni ve kapsamldr. Askeri, ideolojik, siyasal,
kltrel, ekonomik ksacas tm yaam ve toplumu fel edecek her trl saldr
durumu sz konusudur. Tm bu saldrlara kar savunma gerekiyor. Bu
durumda kendimizi savunmak hem evrensel hukuktan doan bir haktr,
merudur hem de ahlaki ve insani bir grevdir.
lkemize kar bir saldr vardr, lkemiz igal edilmitir. Halkmz srekli iddet,
asimilasyon uygulamas ve tehdidi altndadr. Kltrel soykrm, askeri igal ve
ekonomik smr vardr. Toplumumuza dayatlan bu byk saldr ve hakszlk
karsnda kendimizi savunurken, erevesi uluslararas yasalarda da belirtilen
meru mdafaa izgisinden sapmadan, mcadelemizi meru savunma stratejisi
temelinde rgtleyip gelitirmemiz gerekiyor. Dolaysyla yeni paradigmayla
birlikte mcadele anlaymzda kkl bir dzeltme ve yenilenmeyi yayoruz. Bu
yeni mcadele stratejisiyle eski mcadele stratejisi arasnda ok ciddi ve kkl
farklar vardr. ncelikle esas aldmz eski paradigma temelinde uzun sreli
halk savann iddete byk rol bimesi ve olduka n plana almasndaki yanl
bylece gideriyoruz. Bunu kkl bir biimde ayoruz.

Gerilla 2000 ylna kadar uzun sreli halk sava stratejisine gre mcadele
yrtmtr. Uzun sreli halk sava her ne kadar genel anlamda stratejik adan
savunma ierikli olsa da taktik olarak saldr dzeyini esas alr. Yani nce
dman glerine saldryorsun, sonra propagandasn yapyor ve bylece
siyasal etki yaratmak ve nn amak istiyorsun. Bu taktikte bir saldr
pozisyonu vardr. Meru savunma stratejisi bundan farkldr. Esasen silahl
glerle birlikte tm toplumsal dinamiklerin savunma konumunu ifade
etmektedir. Krdistanda daha nce de tm mcadeleyi sadece gerilla
yrtmemitir. Gerilla, parti, ordu ve cephe eklinde rgtlenmiti. ARGK ordu
(askeri mcadele), ERNK cephe (siyasi mcadele) ve PKK parti (ideolojik
mcadele) almalarn yrtmtr.
Parti, ordu ve cephenin i ie rgtlenmesi erevesinde 1987 ylndan itibaren
eitli kurumlamalar gelitirildi. ERNKnin en nemli rgtlenmeleri olarak ii
rgtlenmesi, ky komiteleriyle birlikte Yekitiya Jinn Welatparezn Kurdistan
(YJWK) ve ardndan YCK (Yekitiya Ciwann Kurdistan) kuruluu ilan edildi. Bu
temelde eitli dzeylerde ERNKnin ehir komiteleri kuruldu.
Bu dnemde parti, ordu ve cephe almalarn i ie rgtlemeye en arpc
rnei 1988 ylnda Berivan ve Yasin (Adil Aslan) arkadalar nclnde
Cizrede balatlan kitle faaliyetleriyle oluan sistemde grebiliriz. Bu
arkadalarmz, hem ERNK komitesi gibi, hem bir ARGK birlii gibi, hem de Parti
temsilcileri gibi alyorlard. Parti adna kendi yazdklar bildirileri
datyorlard. Ordu adna eylemler gelitiriyorlard. ERNK olarak da propaganda
ve rgtlenme almalarn yrtyorlard. Daha sonra parti bu arkadalarn iyi
altn ve iyi bir model gelitirdiini grnce sorumluluklarn CizreSilopiden, Siirt-Kurtalan ve Batmana kadar geniletmiti. Nitekim daha sonra
Yasin arkada Cudi ve Gabara geti ama Berivan arkada almalarn bu
erevede devam ettirdi. Bu arkadalarn yrtt alma esas itibaryla
tarihsel bir srece yol aan, kitle serhildanlarnn zeminini yaratmtr. Byk bir
rnek olan Berivan arkada, 1989da Cizre ehir merkezinde ehit dt. Yasin
arkada ise IV. Kongrede PKK Merkez Komite yesi olarak seildi. Ancak ksa bir
sre sonra Gabarda ehit dt. Yrttkleri almayla parti, ordu, cephe
temsilcileri olarak halk ierisinde gerillann temsil edilmesinin en iyi halkas
oldular. Bu temelde dirili devriminin topluma tarlmasnda en sekin nc
olmay pratikleriyle gerekletirdiler. Benzer pratikler temelinde serhildan
hareketinin gelitii, yine genliin ve kadnn gerillaya ynsal katlmnn n
alarak toplumsal bir devrim dalgasnn yaatld bilinmektedir.
Ak ki eski stratejimizde de sadece gerilla deil gerillann yan sra rgtsel ve
toplumsal almalarmzn yeri vardr. Yeni meru savunma stratejisinde ise
bahsedilen siyasal ve toplumsal almalarn yeri daha fazla n plandadr. Yeni
stratejide sz konusu almalar eski stratejide olduu gibi yedek almalar
deildir. Yani sadece gerillann glendirilmesi ve gerilla savann baarya
ulamas iin yrtlen almalar deil, stratejik nemde olan temel
almalardr. Gerilla nasl ki askeri savunma gc olarak stratejik bir konuma
sahipse ideolojik, sosyal, siyasal, diplomatik, ekonomik ve kltrel almalar da
stratejik nemdedir. Btn bu almalarla gelien serhildan hareketi toplumun
demokratik refleksi ve temel devrim gc olarak en stratejik rol oynayan bir
kuvvettir. Bu anlamda meru savunma stratejisi tm toplumsal rgtlenmeleri

esas alan komple bir stratejidir. Dayand toplumsallk, ama, ara ve felsefi
rgsyle baarszla yer vermeyen, bir zgrlk ve zafer stratejisidir.
Meru savunma stratejisinin dayand iki temel mcadele aya vardr.
Bunlardan birisi temel savunma gc olarak gerilla; ikincisi ise halkn eylem
gc olarak kitlesel hareketin ifadesi olan serhildan hareketidir. amzda
kitleleri yetkin bir biimde bilinlendirme ve rgtlenme olanaklarnn gelimesi
paralelinde devrim gcn sadece rgtl dar bir yapya dayandrmak, dier
kuvvetleri de onun yardmcs haline getirmek ok yetersiz bir stratejik
mevzilenme olacaktr. Gnmzde bu tr dar stratejik yaklamlarn baar
olanaklar da ortadan kalkmtr. Meru savunma stratejisinin en nemli zellii
devrimin temel gc olan kitlenin aktif bir eylemsel devrim gc olarak
rgtlenmesidir. Devrim, kitlelerin eseridir sz eski statlarn ok yerinde ve
doru bir tespitidir. Halk devrimi ancak halk tarafndan yaplabilecek bir
toplumsal olaydr. stten dayatlan, darbeci mdahalelerle yaplanlar halk
devrimi olamaz. Devrimi yapacak olan ya da baka bir deyile zgrlk
mcadelesini yrtecek olan kitleler olduuna gre o zaman kitlelerin en ileri
dzeyde rgtlenmeye kavuturulmas, aktif bir eylem gcne dntrlmesi
temel bir hedef olmak zorundadr. te serhildan hareketinin grevi budur.
Meru savunma stratejisinin en nemli aya olan serhildan hareketini gelitirip
glendirmek, onu baarya tamak hedefe ulamakla e anlamldr. Bu yzden
tm devrimsel faaliyetlerin ana grevi bu olduu gibi gerillann da temel amac
budur.
Toplumsal alann nc gleri olan genlik ve kadnn toplumsal mcadelede en
ok zerinde younlaaca saha serhildan sahasdr. zellikle en geni bir
biimde rgtlemek ve z savunmasn yeterli hale getirmek nemlidir. Bu
nedenle meru savunma stratejisinin temel mcadele alan olan serhildan
hareketini rgtlemek, gelitirmek ve kitleleri harekete geirmek stratejinin
esasdr. Smrgeci, faist basklara kar kitlenin bakaldrs olan serhildann
temel rgtlenme gc genlik, kadn ve emeki kesimlerdir. Bu kesimlerin ayn
zamanda mcadelede nc bir konumu sz konusudur. Hakszlklara kar
zgrlk araynda olan toplumun demokratik ve meru eylem tarz olarak
gelien serhildan hareketini, tm toplumsal kesimi rgtleyerek, bir halk
devrimi gc haline gelmesini salamak ana hedeftir.
Filistinlilerde intifada, Krdistanda serhildan ifadesine kavuan kitlesel hareket,
toplumun yediden yetmie tm kesimlerini smrgeci zorbala kar harekete
geirerek, egemen sistemi en ok zorlayan bir mcadele biimi olmutur. Hakl
zgrlk mcadelesini terrizm olarak damgalayan egemen glere kar
milyonlara dayanan serhildan hareketinin mcadele tarz btn zel sava
yalanlarn aa vuran, boa karan ve toplumu gerek bir iradeye kavuturan,
amzn en etkili bir mcadele biimidir. Onun rgtlenme dzeyinin kapsam
ve taktik zenginliinin gelimesi egemen gleri ciddi anlamda zorlayan, kitleleri
eiten, elikletiren, onu yenilmez klan ve kesin sonu almaya gtren bir
mcadele tarz durumundadr.
nkar ve imha siyaseti altnda olan Krdistan gibi bir lkede serhildan
hareketinin tek bana bu rol oynayamayaca ak ortadadr. Ancak, gerillann
yaratt denge ortamn iyi deerlendiren, gerilla paralelinde rgtlenip

glenen bir serhildan hareketi devrimsel karakter kazanma olanaklarna

kavuabilir. Ayr kulvarlarda rgtleniyor olsa da serhildan hareketi ile gerilla
hareketi birbirini zayflatan deil, birbirini glendiren, birbirini besleyen,
destekleyen pozisyonda olduu mddete doru izgide bir mcadele gc
haline gelebilirler. Aksi takdirde stratejinin iyi bir gc haline gelemez ve sonu
alamazlar. Meru savunma stratejisinin baars iin serhildan hareketi ile gerilla
hareketinin kesinlikle pratik sonular itibariyle btnlkl duruu salamas ve
stratejik izgiye hizmet etmeleri gerekmektedir. Bu stratejinin baarya ulamas
iin serhildan ve gerillann birer zafer gc haline gelmesi arttr.
Meru savunma stratejisi, kendi iinde aamadan oluan bir mcadele
izgisini izleyerek sonuca gitmeyi n grmektedir.
Birinci aama, pasif savunma aamasdr. Bu aamada daha ok siyasal mcadele
yrtlr. Askeri gler, savunma pozisyonunda mevzilenir. zerlerine
gelinmedii mddete eylem yapmazlar. mha olmaya kar gerekli nlemleri
alarak pasif savunma konumunda kalrlar. Bu dnemlerde toplumsal, siyasal,
kltrel, ekonomik savunma daha fazla n plana kar. eitli zamanlarda ilan
ettiimiz atekes veya eylemsizlik durumu pasif savunmaya girer. Pasif
savunmann uzun sreli olabilmesi iin operasyonlarn da durmas gerekir.
Gler mevzi alm ama aktif askeri eylemlilikler ierisinde deillerdir. Bu
durumda zerlerine saldrldnda misilleme haklar her zaman vardr. rnein
dman zerlerine gidiyor, birka arkada ehit dyor, bu durumda ne
yaplmal? Tabii ki misilleme hakk kullanlacaktr. Pasif savunma aamasnn
karakteri byledir. Bu aamada misilleme hakk kullanma dnda herhangi bir
askeri eylemlilik gelitirilmez. Askeri gler asndan daha ok savunma
pozisyonunda bir mevzilenme sz konusu olurken, esas olarak siyasal ve
toplumsal mcadelenin ne kt bir mcadele srecidir.
kinci aama, aktif savunma aamasdr. mha amal saldrlarn gelimesi
halinde buna kar aktif savunmaya geme zorunluluu doar. Biz, aktif savunma
aamasn Krdistanda 1 Haziran 2004te balattk. 1 Hazirandan nceki
konumumuz pasif savunma pozisyonuydu. Belki o zaman sistemi yeterince
yorumlayamamtk. Dolaysyla pasif savunmay birebir uygulayamamtk ama
genel anlamda pasif savunma aamasyd, birinci aamayd. Devletin yrtt
saldrlara kar 1 Haziran 2004te Kongra-Gel, aktif savunma pozisyonuna
geilmesi kararn ald. Aktif savunma pozisyonu nedir? Saldrlara kar etkili
cevap vermektir. Devlet askeri operasyonlarn srdryor, halka bask
uyguluyorsa bu durumda kendini aktif bir biimde koruyacaksn. nk komple
gelip sana saldryor. Seni tasfiye etmeye, bitirmeye alyorsa pasif savunmann
koullar da kalmaz ve zorunlu olarak aktif savunma pozisyonuna geersin. Aktif
savunma pozisyonunda dman senin zerine gelmeden, sen onun zerine
gidersin. nk sen gerillasn. rnein grubun bir takmlk gtr. Ordu,
gleriyle gelip etrafndaki tm tepeleri ve araziyi tutarak sana saldrdktan
sonra, ben cevap vereceim dersen, bu senin iin lm olur. nk kuatmaya
girmi bir gerilla savata en dezavantajl pozisyona girmi demektir. Bu durumda
dmann gerillay kuatmasna izin verilmemesi gerekiyor. Dolaysyla daha
dman gelmeden bunun nnde engel oluturulma taktii devreye girmek
zorundadr. Yani daha yoldayken, gerillann zerine gelirken veya gelie
hazrlanrken eitli gerilla taktikleriyle vurmak, ypratmak ve operasyona

kn engellemek bir hedeftir. Operasyona k engellenmezse bile ypratmak,

artmak, hareket alann daraltmak olmadan, gerillann kendisini savunmas
mmkn deildir. Gerilla asndan gerek savunma ancak byle olabilir. Buna
aktif savunma pozisyonu denilir. Ordu gcnn gerillay kuatmas, kskaca
almas, yine topluma dnk rahat bir biimde hareket edip, her trl bask ve
iddeti uygulamasna kar nleyici tedbir almak gerekiyor. Bunun yolu da
gerillann yksek bir manevra kabiliyetiyle gizli, hzl ve arpc bir hareket
tarzn sergilemesidir. artmak ve oyalamak amacyla deiik eylemler
gerekletirerek, dmann diledii gibi hareket etmesini, halka bask yapmasn
ve gerillaya operasyon yapmasn nlemeyi hedefleyen savunma eylemlerini
gelitirmesi aktif savunmann en temel bir hareket biimidir.
Aktif savunma aamas bir meru savunma savadr. Meru savunma savanda
ille de dmann saldrlarn bekleyip, sonradan saldrya gemek sz konusu
olamaz. Yani dmann saldrmak iin hazrlk yapt grldnde daha
dman saldrmadan bu saldry engellemek iin harekete geip eylemler
gelitirilmelidir. Aksi takdirde dmann etkili saldrs nlenmez. Eylem
yaplrsa dman belki yine saldr yapabilir ama bu ekilde etkisi drlm
olur. Yaplan bu eylemler kendi iinde birer saldr gibi gzkebilir ama hedefi
bir saldr sava deil, kendine dnk imha hazrln boa karmak ve kendini
savunmaktr. rnein dmann saldrsn nlemek iin yolda oyalamak
amacyla yolu kesilebilir. Sadece Krdistanda deil, dman glerinin hazrlk
yapt her yerde savunma gelitirilmelidir. Yine sadece Krdistan dalarnda
deil, ehirlerde, metropollerde askeri, ekonomik ve tm saldr aralarn
hedeflemek, dmann saldr gcn krmak ve bylece kapsaml saldrsnn
nne gemek savunma kapsamndaki eylemler durumundadr. Fakat btn bu
eylemler yaplrken her koul altnda sivillerin etkilenmemesi iin gereken en
azami dikkati gstermek arttr. Bu dikkati gstermeyen birimler meru
savunma izgisinin dna km olurlar. Buna izgi dlk denilir. izgi dlk
strateji ve taktikten sapmadr ve asla kabul edilemez. Ancak izgimize uygun -ki
izgimiz meru savunma izgisidir- eylemler olumlu sonular dourur. izgi d
hibir eylem biimi olumlu sonu dourmaz, tersine zarar veren, olumsuz
sonular yaratan eylemler olurlar.
Bu strateji temelinde ayn zamanda ideolojik, siyasal bir savunma yapmak
durumundayz. Hangi gerekeyle olursa olsun sivil insanlarn yaamn
yitirmesine karyz. Yani rastgele eylem olmaz. Dnemin yeni komutas, aktif
savunma komutas bilinli, n grl ve politik bir komuta olmak zorundadr.
Meru savunmay nasl yrteceini iyi bilmeli, yapaca her eylem bir mesaj
vermelidir. Yani eylemi mesaj olmal, amac ok fazla insan ldrmek
olmamaldr. Hedefinde birincisi; politik mesaj, ikincisi; dmann saldrgan
glerini geriletmek, baarma iradesini krmak ve zafer inancna yer vermemek
olmaldr. Bu mesajlar tam olarak vermesi iin bir halk savunma gc olarak
kendisinin de darbe almamas gereklidir. Meru savunma gerillas kesinlikle
dmana umut verecek kayplara yol amamaldr. Bunun iin savata rgtl,
profesyonel, her trl tedbire sahip, ne yaptn bilen disiplinli ve bilinli olmak
zorundadr. Sava taktiklerinde usta ve zengin olmaldr.
Aktif savunmann ileri bir aamas da orta younluklu savunma savadr. Yeni
bir aama deil de aktif savunmann ykseltilmesidir. Fakat topyekun aamaya

gemek iin bir halka biimindedir, topyekun deildir. Orta younluklu sava da
aktif savunma erevesindedir. Ama nitelii ve nicelii biraz daha artmtr.
Dnemsel veya hamle niteliinde de deil yava yava art gsteren, yani
sreklilii olan bir sava tarzdr. Aktif savunmann dman gler zerinde
caydrc bir rol oynamamas durumunda daha etkili sonularn alnmas iin bir
st aamaya geilir. Yani demokratik siyasal zmn olmazsa olmaz bir
biiminde dayatlmas, askeri yntemlerin zm olamayacann herkese
gsterilmesi iin daha ileri dzeyde bir savunma savana ihtiya hissedilmesi
durumunda aktif savunmann bir st kademesi olan orta younluklu savunma
savana gemek gerekli olabilir. Orta younluklu savunma sava aktif
savunmann her bakmdan ilerletilmesiyle pratikleir. rili ufakl eylemlerin
younluk kazanmas yaygn bir savunma savan gelitirir. Ayn zamanda
nitelikli ve kapsaml eylemlerle, nitelik arttrc bir karakterin gelimesiyle orta
younluklu sava pratii gelimi olur. Yani hem eylemsel younluk hem
eylemsel nitelikte bir gelimenin yaanmas orta younluklu savunma sava
anlamna gelmektedir. Orta younluk hem nitelikte kapsaml imha ve drme
taktiklerini uygularken hem de yaygn gerilla taktikleriyle dman ordusu
zerinde ciddi bir tazyiki ve ypratmay hedefleyen bir savunma sava dzeyidir.
nc aama; topyekun savunma aamasdr. Bu aamann gndeme gelmesi
iin baz zellikler gerekiyor. Bu zellikler nelerdir? Her eyden nce dman
btn barl abalara, sava durdurma giriimlerine, diyalog kurma abalarna
ramen seni iddet ve silahla ortadan kaldrmak istiyorsa, bunun iin seferberlik
ilan ediyorsa, topyekun saldryorsa ve aktif savunma ile artk yeterli cevap
geliemiyorsa ve baka bir yol kalmamsa, sen de topyekun cevap vermek
durumunda kalrsn. Ama topyekun aamaya gei kolayca karar verilecek bir
konu deildir. Propaganda konusu olamaz. Gemite baz arkadalar basn
yoluyla dman byle byle saldryor, biz de dmann bu saldrlarna kar
gerilla ve halk olarak topyekun direnii ve savunma savan gelitireceiz gibi
belirlemelerde bulunuyorlard. Bu tr belirlemeler savunma sava sistemine
gre yanl alglamalara yol aabilir. nk savunma sava stratejisine gre
topyekun savunma sava farkl bir aamadr. Son hamlesel kn yapld,
kapsaml bir savunma savann gelitirildii zirve aamasdr. Oysa henz byle
bir aamaya gelinmi deildir ve hareket olarak yle bir kararmz da yoktur.
Belli ki sz konusu arkadalar savunma savann aamalarn hesaplayarak
deil, propaganda olsun diye konumulardr. Bu konuda bilgi yetersizlii de
olabilir. Oysa konu ciddi bir konudur. Topyekun savunma, zmszlk
politikalarnn kesinlik kazanmas ve topyekun imha saldrlar karsnda
bavurulmas gereken bir stratejik aamadr. Konu, zaman gelmeden
propaganda konusu yaplacak bir husus deildir. Bu anlamda meru savunma
stratejimizin daha iyi kavranmas gerekmektedir.
nk biz hala meru savunma savann aktif savunma aamasnda
bulunuyoruz. Meru savunma savann aktif savunma aamasnn amac; yaygn
bir biimde elden ne kadar gelirse o kadar savamak deil, kontroll ve planl bir
savunma stratejisini uygulamaktr. Kald ki eer koullar orta younluklu bir
savunma savan dayatmyorsa ve byle bir karar yoksa normal bir aktif
savunma sava srecinin kontroll bir sava seviyesinde srdrlecei
anlamna gelmektedir.

Meru savunma stratejisinin temel amac, siyasal demokratik mcadele ile sonu
almaktr. Sorunu iddetle deil, diyalogla zmeyi n grr. Ancak egemen gcn
iddet saldrlar karsnda iddetin kullanlarak dengelenmesi, savunmann
gelitirilmesi ve dmann iddet yoluyla sonu almayacan ortaya koymasn
hedefler. Meru savunma stratejisi bir yerde, iddet yntemiyle toplumsal
sorunlar zmek isteyen egemen devlet gcne iddetin zm gc
olamayacan gsterme stratejisidir. Bunun iin meru savunma glerinin
profesyonel duruu ve yenilmezliinin kantlanmas nemli bir hedeftir. Burada
meru savunma stratejisinin amac sorunu iddet yntemiyle zmek deil,
siyasal demokratik zm yntemlerini dayatmak, bunun iin kitleleri iradi bir
g haline getirerek, toplumun z savunmasn yetkinletirme ve toplumsal
iradeye dayanan halk savunma glerinin yenilmezliini gsterme temelinde
zm mutlak bir biimde dayatmaktr. Btn bu dayatmalara karn zmn
btn yollarn kapatan ve topyekun saldrya geen dman karsnda aresiz
olmayan meru savunma stratejisi hem topyekun direnile cevap vermek ve hem
de kendi bana bamsz zm tarzn devreye koyarak, kesin baary
hedefleyen bir stratejik mcadele dorultusudur.
Bu adan bakldnda mcadelemiz henz topyekun savunma sava srecine
gelip dayanm deildir. Topyekun savunma sava bir aamadr. ncelikle
dmann topyekun saldrs karsnda topyekun direni ile zafer elde etme
koullar bulunuyorsa topyekun savunma stratejisi planlanp hayata
geirilmelidir. Btn gleri harekete geirme ve stratejik bir dzeyde ataklar
gelitirerek, tm gcyle sonu almay hedeflemeyi gerektiren bir kritik aama
olmaktadr. Topyekun savunma savann sonu alc olabilmesi iin blgedeki
siyasal konjonktrn ve lke iindeki siyasal denge durumunun iyi analiz
edilmesi gerekmektedir. Btn bu durumlar byk bir dikkat ve hassasiyetle
inceleyerek, ulusal dzeyde bir hamlesel k biiminde pratikletirilmesiyle
sonu almay bilmek gerekiyor.
sabetsiz tespitler ve zamansz bir ekilde topyekun savunma sava ilan edilirse
o zaman ba aa d ve kaybetme ihtimali de yksek olur. Yani her eyin bir
zemini ve zaman vardr. Bu i kiilere gre olmaz. Kimse kendisine gre
dnp, lp biemez, kendisine gre evet ya da hayr diyemez. Halkmzn,
hareketimizin ve dmann, yine blgenin var olan koullarn gzeterek,
artlarn el verip vermediini doru tespit edip, sonu verip vermeyeceini iyi
grerek, srece ilikin kararn verilmesi ve admn atlmas gerekmektedir.
Tabii ki hem serhildan hareketinin hem de savunma kuvvetlerinin byle bir
adma hazr hale getirilmesi taktik nderliin ana grevi durumundadr. Taktik
nderliin serhildan ve gerilla kuvvetlerini topyekun savaa hazrlayarak, doru
an doru tespit ederek, cesur, kararl, srarl ve planl bir biimde hamleyi
devreye koymas gerekmektedir. Taktik nderliin hem siyasal hem askeri
gleri doru dengelemesi ve harekete geirmesiyle kesin sonu almaya tam
kilitlenmesi baar iin ok gereklidir.
Topyekun aama, halk serhildanlarnn yetkinlik kazanmas, gerillann daha
etkili ve hazrlkl olmas temelinde gerilla ve halkn bulumasyla sonulanacak
bir aamadr. Bu kadar byk devrimsel k bir gnlk bir i deildir. Bir sre
iidir. Adm adm gelierek gerillann kapsaml drme hareketlerini yapt ve

serhildann da sertleerek, amaca kilitlendii bir dnemdir. Bu atmosferin

devrimsel k zme gelmeyen egemen sistemi ya paralayarak ya da aarak,
kendi zmn yaratmaya ynelir. Ama halkla gerillay birletirmektir.
Bylece, yola gelmeyen smrgeci siyaseti zmsz brakma ve kesin sonu
almay hedeflemek durumundadr. Bu gelime srecinde doacak devrimsel
atmosferde sistemde kkl bir deiikliin ve demokratiklemenin gelimesi
halinde btnlkl bir zmn n grlmesi ve demokratik cumhuriyet
ekseninde zmn esas alnmas mmkndr. Byle bir gelimenin olmas iin
ya egemen zihniyetin kkl bir deiiklie uramas ya da egemen ulus iindeki
demokratik hareketlerin devreye girmesi, ortaklamas, sreci kkl bir
yenilenme ve demokratiklemeye dntrmesi gerekmektedir.
Bunun olmamas halinde meru savunma stratejisinin kendi bamsz zmn
hedefleyerek sonuca gitmesi kanlmaz hale gelir. Bu durumda devrim hareketi
kendi bamsz seeneini esas almak zorunda kalr. Krdistanda demokratik
konfederal sistem bamsz temellerde gereklemek durumunda olur. Bu ayr
bir devlet kurma anlamna gelmiyor. Fakat koullar gerei denetim altna alnan
lke topraklarnda bamsz temelde kendi zgr, demokratik sistemini ina
etme olaydr. Bazlar bu bamszlktr, devlettir, diyebilirler. Ama biz devleti
kurmayacaz, devlete karyz. nk devlet; egemenlik, tahakkm ve eitsizlik
demektir. Devletin olduu yerde gerek demokrasi olamaz. Bu nedenle zgr
topraklarda KCK sistemi olan konfederalizm ilanyla kendi kendini ynetecek
devletsiz bir lke pekala mmkndr. Eer devlet bu konfederal sistemle
diyalogtan yana olursa buna ak olunur. Devlet+demokrasi erevesinde birlikte
bir konsept gelitirilebilinir. Bu sre gelimeden nce yani kapsaml sava
yaanmadan nce devletin uzlaya gelmesi, daha sancsz bir zmn gelimesi
asndan daha gerekidir.
Devlet+demokrasi formlyle birlemek, demokratik bir sistem iinde birlikte
yaamak asli amacmz durumundadr. Ama bunun eit ve zgr temellerde
demokratik cumhuriyet ekseninde bir anayasal gvenceye kavumas
gerekmektedir. Toplumun z savunmas ve gvencesi her zaman olmaldr.
Devletin askeri olarak bitirme niyeti her zaman olabilir. Byle bir durumda
rgtl konfederal toplum her zaman kendini savunmaya hazr olur, mevzilerini
korumada hibir biimde tereddde dmeden gerekirse topyekun direnile
karlk vererek, demokratik zgr yaam tesis etmeyi temel bir grev olarak
nne koyar. Bu topyekun savunma savann baarya ulamas halinde ise KCK
kendi demokrasisini esas alarak, tek bana ve bamsz bir sistem olarak
inasn glendirir.
Meru savunma stratejisinde her aamann kendine gre zgnlkleri vardr.
Meru savunma stratejisi toplumsal devrim hareketini baarya gtrecek bir
stratejidir. Hedefleri berraktr, nettir. Eski stratejide olduu gibi tkanma
durumlar sz konusu olamaz. nk mcadelesi ok ynldr ve sreklidir.
Siyasal alan tkandnda savunma kuvvetleri devreye girer, savunma kuvvetleri
zorlandnda serhildan hareketi sreci ilerletme grevini yerine getirmeyi
baaracak olanaklara sahip olur. Ksaca tek ynl bir mcadele tarz deil, ok
ynl bir mcadele tarz sz konusudur. Toplumsal yaamn btn alanlarnda
faaliyet halinde olan ideolojik, siyasal, kltrel, sosyal, ekonomik aktiviteleriyle
meru savunma stratejisinin milyonlara dayanmas onu srekli akc klan yn

olurken, tkanma ve daralma dnemlerine girmeyen, retken, yaratc, deiimi

ve gelimeyi yaratan paradigmasal zelliiyle srekli ilerlemeyi ve ak
gelitiren bir stratejidir.
Yeni dnemde n ve arka cephe diye bir ayrma da gerek kalmayacak.
Teknolojinin geldii dzey geri ve n cephe ayrmn ortadan kaldrmtr.
Eskiden bu ayrm vard ama imdi yoktur. imdi btn cephelerin hepsi ayndr.
Dman nereye fazla younlarsa oraya gre tedbir alnmas gereklidir. Eer
dman bir yere fazla younlarsa o zaman oras ileri cephe olur. ayet az
younlarsa oras da geri cephe olur. Bu anlamda n ve geri cepheler
kullanlmayan kavramlardr, almtr.
Hareket tarz asndan farkllaan temel alan vardr. Biri Medya Savunma
Alandr. Medya Savunma Alanlar kurtarlm alanlardr. Ama bu kurtarlm
alanlar klasik anlamdaki kurtarlm alanlar deildir. Yeni dnem anlayna gre
savunulmas gereken alanlardr. Gerillann araziyi geniliine ve derinliine
kullanma tarzyla savunmasn yapt ve hakimiyet salad alanlardr.
kinci alan ise gerilla sahalardr. Bu sahalar ounlukla gerilla hareket sahas
olan dmann da girebildii ama gerillann eitli taktiklerle etkin olduu
alanlardr. Hareketli bir biimde alan zerinde hakimiyetini salayan gerilla
younlatka bu alanlarda daha fazla pekimeyi hedefler. Gerilla blgeleri
diyebileceimiz bu blgeler gerillann hzl, gizli ve vur-ka taktikleriyle etkili
olduu blgeler durumundadr. Bu sahalarda uygun corafyaya sahip olan
kesimleri giderek Medya Savunma Alanna dntrmek bir hedeftir.
ncs ise ehir, ova ve metropollerdir. Meru savunma stratejisinde temel
kuvvet sadece gerilla deildir. Serhildan gc de temel bir kuvvettir. Bu nc
alanlarda daha ok serhildan gc etkinlik salar. z savunma rgtlenmesiyle
kendisini etkin hale getiren kitlesel rgtlenme ve serhildan hareketi bu
zeminleri de birer devrimsel k alanlar haline dntrmek durumundadr.
Krdistanda kitlenin youn yaad metropollerle birlikte Krdistan kentleri ve
ovalar serhildan hareketinin ve z savunmann rgtlenme alanlardr. Uzun
sreli halk sava stratejisinde olduu gibi buralar beyaz alanlar olmayp, en az
gerilla blgeleri kadar konfederal sistemin etkinlik salad toplumsal devrim
alanlar durumundadr.
Her alann birbirini tamamlamas ve her alandaki glerin grevlerini yerine
getirmesiyle birlikte devrimsel hareketin yenilmezlii ve engel tanmaz bir
biimde tarihsel yrynn muzaffer klnmas olanak dahiline girmi
olacaktr.

Devletsiz bir toplumsal savunma ve zgrlk sistemi

KCK, demokratik, ekolojik, cinsiyet zgrlk toplum paradigmasnn

pratikletii rgtsel ve toplumsal yaam sistemidir. Krdistann snrlara dayal

olmayan, devlet ve iktidar olmay hedeflemeyen Demokratik Konfederalizm

temelinde zgrln esas alan zm sisteminin addr. Ayn zamanda,
uluslararas ve blgesel dzeyde egemen glerin saldrganl ile iteki
gericilie ve ibirlikilie kar demokrasiye dayanan bir toplumsal z savunma
sistemidir.
Koma Civakn Kurdistan Sistemi uluslamay ve ulusal kurtuluu mutlaka ayr
bir devlet gibi ele almaz. Ulusa yaklam etnik, dinsel, kltrel tm farkllklarn
kendini zgrce ifade edebilecei demokratik uluslama temelindedir. Siyasal ve
idari sistemi ise devlet kurmaya deil, demokratik konfederal birliklere
dayaldr. Devletlerin yannda demokratik zerk bir sistem olarak kendini var
etmeyi esas alr. Devlet+demokrasi forml tm Krdistan paralar iin geerli
olabilecek bir zm formldr. Bu da ancak karlkl birbirinin hukukunu
tanmakla mmkndr. Yani egemen devletler KCK sistemini tanyp kabul ettii
oranda biz de devletlerin hukukunu demokratik temelde kabul edebiliriz.
zellikle Trk devletinin nderliimizin gelitirdii stratejiye ilikin birok
endie ve pheleri vardr. Yani PKK bizi kandrmak istiyor diyorlar. Bizim iin
syledikleri udur: Bamsz devlet fikrinden vazgemiiz, diyorlar ama devleti
ykmak istiyorlar! Bu ekilde phe ve grler iinde bulunuyorlar. nderliin
paradigmasnda devlet kurma dncesi yoktur. Yani devlet ve iktidar
hedefleme gibi bir durumumuz bulunmuyor. Bu ak, net ve kesindir. Fakat
btn abalara ramen bir arada zgrce yaama formllerimiz tmden
reddedilirse, devlet kurma anlamnda deil de toplumsal sistem olarak bamsz
kurulu fiilen gndemleebilir. Ama birinci derecede tercihimiz bu deildir. Esas
olarak biz bamszl uluslarn ayrmas olarak grmyoruz. Bamszlk
snrlarn birbirinden ayrmas deildir. Bamszl snrlar izmek, araya
duvarlar rmek ve bu temelde kopmak olarak grmyoruz. Bamszlk halklarn
zgr iradeye kavumasdr, bu temelde ortak birlik kurmalardr. Bamszl
uluslarn eit-zgr iradeye dayal kardeliinde gryoruz. Ulus devlete
karyz. nk ulus devlette zgrlk, demokrasi ve eitliin gelimesi sz
konusu olmamaktadr. Bunun iin ulus devlete ve hapsedici snrlara karyz.
Trkiye ile her ne kadar stratejik amacmz demokratik birlik temelinde
bulumak olsa da, bizimle demokrasi+devlet formlnde yaamak istemezlerse,
buna kar zmsz deiliz, alternatifimiz vardr. Bu da demokratik konfederal
sistemin bamsz bir biimde kendini ilan etmesidir. Esas olarak dnce
sistemimizde herkesin bamsz olmas hatta bireyin bile bamsz olmas vardr.
Toplum bamsz olmal, ulus bamsz olmal. Ama bamsz uluslarn
konfederal sistem ierisinde birlikte ve eit bir biimde demokratik ulus
topluluunu oluturmas temel ama olmaldr. Trkiyede bunu gelitirmek
istiyoruz. Eit olalm, cumhuriyetin kuruluunda halkmzn da emei var, kurucu
bir yedir, diyoruz. Federasyon ya da klasik anlamda bir otonomi gibi
hedeflerimiz yoktur, bunu istemiyoruz. Siz iktidar olun, biz de sizin
egemenliinizde otonom olalm, demiyoruz. Mantmz otonomici bir mantk
deildir. Uluslarn eitlii mantdr, demokratik ulus mantdr. Ortaklama,
eitli kltrlerin bir arada yaama sistemidir. Eer uluslar bu erevede birlikte
yaamak istemiyorlarsa ayr da yaayabilirler. Ama insanlk erdeminin temel
amac ortaklamaktr, kardelik arasna snrlar koymamaktr. Bu dnyada hep

birlikte bar iinde eit, zgr bir toplum yaratmalyz. Felsefemizin mantnda
bu vardr.
Fakat sistemimiz ierisinde klasik bak asn aamayanlar biz bamsz
olacaz dediimizde devlet olacamz anlamn karmaktadrlar. znde
byle dnmek ve bu mantkla yaklamak konfederal sistemin reddi
olmaktadr. Yani sylemleri u anlama geliyor: Konfederal sistem devleti
deitiremez, devletin yerini dolduramaz. Konfederal sistemin her zaman bir
devlet sistemi glgesinde olmas gerekiyor. Hayr, byle deil. Konfederal sistem
devletin alternatifidir, diyoruz. Devlet bugn insanl tkanmaya gtren
sorunlarn kaynadr ve konfederal sistem bunun alternatifidir. Yani devlet
olmazsa konfederalizm olmaz, mant yanltr. Snrlar tartmadan birlik
iinde yaayalm istiyoruz. Fakat devlet bizi tmden reddeder ve biz de devleti
ret karar alrsak o zaman KCK kendi sistemini bamsz bir biimde
srdrecektir. Ama bir ulus devlet gibi deil, KCK sistemi olarak konfederal
dzenini ilan edecektir. Elbette ki konfederal sistem yeni bir sistemdir. Biz bu
sistemin insanla gerek demokrasiyi ve zgrl getirecek, insanlar aras tm
ayrcalklarn kayna olan devleti aacak yegane bir sistem olduuna inanyoruz.
Stratejik yaklammz yukarda da belirtildii gibi sistemin ayrlarak kendini ilan
etmesi deildir. Bu bir seenektir ama zorunlu olmazsa buna bavurmaya gerek
yoktur. Devlet+demokrasi forml en uygun zm biimidir. nk bu zm
demokratik konfederal sistemi snrlara hapsetmeyecek, tm toplumlarda
yaygnlk salamasnn nn ak tutacaktr. Fakat bunun iin devlet toplumsal
irademize saygl olmay, demokrasiye duyarl olmay kabul etmelidir. Bir halkn
kendi anadilinde eitim grmesi kadar doal bir hak talebi bile ayrlklk olarak
mahkum edilir ve bastrlmaya allrsa, o halkn fertleri devleti nasl kabul
edebilir ki? Birbirini karlkl tanma olmaldr. Demokratik birlik anlaynn
gelimesi nne hibir bahane karlmamaldr. Yeryznde birbiriyle en ok
savam Alman ve Fransz gibi uluslar bile aralarnda tarihten kalma btn
hassasiyetlere ramen bugn aralarndaki snrlar ortadan kaldrmlardr. Belki
aralarnda halen hassasiyetler var ama herkes bu hassasiyetlerin kalkmas
ynnde aba sergiliyor, gr belirtiyor. nemli olan imdi bir ortaklama
zeminini oluturmu olmalardr. Bu bir gerektir ve onlar birbirleriyle
anlamlardr. O halde biz niye aynsn Trkiyede ve Ortadouda
gelitirmeyelim? Kald ki halklarmz arasnda yaanan eliki ve atmalar
onlarnki kadar derin deildir, tersine ortak balar ok daha fazladr.
nderliimiz bu konuda byk bir anstr. Krtlerin ve Trklerin birbiriyle ortak
yaamas ve halklar aras ilikiler asndan gelitirdii teorik almlarla byk
bir ans oluturmutur. Trkiye nder Aponun yaratt bu frsat iyi
deerlendirmezse tarihsel olarak kaybedecektir. nder Apo zerindeki fiziki
basklar, zehirleme giriimleri, zamana yayarak saln bozma abalar stratejik
olarak Krt ve Trk halklar arasnda derin bir mesafeye yol aacaktr. Bu ok
hassas bir konu olmaktadr. Var olan durumlar iyi grmek gerekir. Tm bu
saldrlar durdurulursa Krt ve Trk halklar arasnda yeni bir tarihsel ittifak
dnemi geliebilecektir.
Sistemimiz sadece Krtler ve Trkler iin de deil, tm Ortadou halklar iin
konfederal birlii ngrmektedir. Avrupallar kendi aralarndaki snrlar
kaldrdlar. Ortadou da kaldrabilir. Ortadoulular Avrupallara oranla

birbirlerine daha ok yakndrlar. Dnyada birbiri ile en ok savaanlar

Avrupallardr. Dnyada en fazla birbirini ldren uluslar, Almanlar ile
Franszlar ve Franszlar ile ngilizlerdirler. Her biri bir dierinden milyonlarca
insan ldrmtr. 1700lerden balayp 1945e kadar srekli birbirleri ile
savamlardr. Aralarndaki sava 1945ten sonra durdurmulardr. Ama sava
durdurmakla yetinmeyip snrlar da kaldrdlar. Avrupa Birlii projesini
gelitirdiler. Bu sistem Ortadouda da ina edilebilir, ok hayali ve olmayacak
bir ey de deildir. Sadece Ortadounun dar milliyeti, ulus devleti, dini
dogmatik zihniyeti alrsa bu mmkn olur. Bu yzden bizim paradigmamzn
dorultusu Ortadouda temel bir izgi olabilir ve Demokratik Konfederalizmi
ina edebilir.
mkanlar olsa bile biz, ulus devlet ilan edip yeni snrlar izeceiz, demiyoruz.
Byle bir imkan olsa bile bunu bu ekilde deerlendirmeyeceiz. Biz demokratik
konfederal sistemi gelitireceiz, diyoruz. Ortadouda konfederal sistemi ilan
edip tm snrlar kaldrmak bir hedeftir. Btn uluslarn ve toplumlarn rzasyla
snrlar ortadan kaldrmay stratejik bir hedef olarak nmze koymu
bulunuyoruz. O zaman Krtler de parallktan kurtulup bir btn olacaktr.
Araplarn hepsi bir btn olacaktr. Araplarn 22 devleti var, bu bir cinayettir.
Neden 22 devlet gerekli olsun ki? Hepsi bir olmaldr. Uluslarn hepsi birbiriyle
bir olsunlar, zgr olsunlar, iradeli ve serbest olsunlar. O zaman snrlar ne ie
yarar ki? Bir ky bile snrlarla paralamlar. Birinci Dnya Savanda galip
gelen Fransa ve ngiltere gibi devletlerin karlarna gre Ortadou haritas
izilmitir. Haritay toplumlarn kltrne ve toplumsal zelliklerine gre
oluturmamlardr. Cetvelle snrlar izmi, sonra bunu kendi aralarnda
paylamlardr. Kendi karlar iin halklarn zgnlklerini dikkate almadan
bunu yapmlardr.
Bu lkeler oluturulurken ibirlikilerine de topraklar datarak, snrlar
belirlemilerdir. Bugnk Suudi Arabistan, Suud ailesine braklmtr. Daha
sonra Araplar ierisinde nemli bir aile olan Haimilere herhangi bir yer
verilmedii iin Araplar arasnda rahatszlk olur diye tartm, ne yapacaklarn
dnmlerdir. Bunu iin uzmanlarna da sormulardr. Uzman da haritaya
bakarak Amman ve evresi bir lke olabilir, buras Haimi ailesine verilebilir
demitir. rdn lkesi byle kurulmutur. 15 dakika ierisinde cetvelle izilerek
rdn snrlar belirlenmi ve ismi konulmutur. Halklarn kaderiyle bu kadar
basit oynadklar ve bu temelde karlarna gre izdikleri bu snrlar blge
halklar iin meru deildir. Bu snrlar tanmamak gerekiyor. Biz sadece
Krdistan zerinde izilen snrlar deil, Ortadoudaki hibir snr tanmyoruz.
Bu snrlarn tm emperyal karlar iin oluturulmu snrlardr. Halklarn
iradelerine gre oluturulmamtr. Blgedeki hangi snr blge halk
oluturmutur ki? Byle bir snr yoktur. Hepsi Ortadou dnda yabanclarn
izdii snrlardr. Ortadou halklarnn iradesine ramen izilen bu snrlar
bugn deitirmek kimlikli, onurlu her Ortadoulunun erefli bir grevi
durumunda olmaldr.
KCK, uluslarn demokratik konfederal sistemle zgrlemeleri iin temel bir
toplumsal modeldir. KCK devlete ihtiya duymadan ve ona muhta olmadan
toplumun kendi kendini ynetebilecei zgr, demokratik, komnal bir
toplumsal sistem olduu iin yaamn btn alanlarnda kendini rgtlemek

durumundadr. rgtlenme sistemi kylerde komn, kasaba ve kentlerde ise

meclis tarzndadr. Tm komn ve meclisler zerk birimler olup sz ve karar
yetkisine sahiptir. Bununla birlikte tm toplumsal rgtlenmeler ulusal dzeyde
halk kongresinde temsiliyetini bulur.
Felsefesini nderliimizin yeni paradigmasndan alan sistemimiz, be temel
alanda toplumsal rgtlenmeyi gerekletirerek kendini var eder. Bu alanlar;
ideolojik, siyasal, sosyal, ekonomik ve savunma alanlardr.
Toplumsal rgtlenmeyi gelitirme temelinde meru savunma mcadelesini
yrtmek KCK sistemiyle olur. Sistem ierisinde fiili savunma, z savunma
anlayn esas alr. z savunma, her alanda kendini rgtlemek ve devlete
muhta olmayacak bir sisteme kavumakla gerekleir. nk alternatifini
oluturamadan sadece sylemle savunma yaplamaz. Dolaysyla bu alanlarn
tmnde yrtlen almalara meru savunma almalar diyebiliriz. Ancak bu
tek bana yeterli deildir. nk mdahaleler vardr, zorbalk vardr; toplumu
bask altna almaya ve rtmeye dnk politikalar vardr. Dolaysyla, topluma
ynelen her trl bask ve iddet uygulamasna kar fiili savunma gelitirilmesi
zorunludur.
z savunma, toplumlarn i-d tm saldrlara kar kendini savunabilecek,
gvenliini salayabilecek rgtlle sahip olmasdr. Egemenliki sistem ve
ibirlikilerinin saldrlar olduu mddete toplumun demokrasisi ve hatta
varl tehdit altnda olacaktr. z savunma, kapitalist sistem var olduka
sreklilik arz eder. Dolaysyla gnmzde z savunma, gerilladan farkl olarak,
toplum iinde rgtlenmesi gereken bir savunma ihtiyac olmaktadr.
rnein bir mahallede birka kii ete biiminde rgtlenmi, uyuturucu madde
datyor ya da igalci sistemin ynlendirmesiyle ahlakszl gelitirebiliyor.
Bunlar znde topluma saldrdr. Bu saldrlara kar z savunmay gelitirip
sonu alabilmek iin zel bir rgtlenmeye gitmek gerekmektedir. KCK sistemi
ierisinde komn ve meclis rgtlenmelerinin yannda onlara bal olarak her
yerin sivil savunma rgtlenmeleri de olmaldr. Bu ekilde z savunma
gelitirilmelidir. z savunma birimlerinin saldr olaslnn olduu her yerde
gelitirilmesi zorunludur. rnein devleti sistemin kendisi kadna kar bir
saldr ierisindedir. Youn olarak psikolojik ve fiili saldrlar sz konusudur.
Bunlara kar z savunma da, kadnn z rgtlenmesi temelindedir. Yani her
alann kendi savunmasn gelitirmesi gerekiyor. nk KCK sistemi kendi
kendine yetmeyi ve z yeterlilii esas almaktadr. Meru savunma erevesinde
her alanda kendine yetecek bir rgtlenme gerekiyor. Bu rgtlenme barutlu,
ldrc silahlarla deil, doal ve caydrc yntemlerle grevlerin yerine
getirilmesini n grr. Esas olarak toplumsal yaamn bir paras olarak sivil
savunma rgtlenmeleridir. rnein toplumsal bir basky temsil eden gruplar
vardr; glerini fiili saldrlar da hesaba katarak konumlandrrlar.
Bulunduklar mahalleyi, evreyi korumakla grevli olurlar, bunun gerekli
gvenlik tedbirlerini alrlar.
Bu biimiyle z savunma almalar bahsettiimiz tm bu konulara
yetmeyebilir. Zaman zaman olaanst koullar da oluabilir. Mesela topluma
kar silahl saldrlar olabilir veya JTEM, Hizbi-Kontra tr rgtlenmelerle,
hrszlk, uyuturucu, fuhu eteleri silahl olabilir. Bu ekilde smrgeci gler

tarafndan oluturulan birlikler vardr. Bunlar silahldr. Halk

korkutmaktadrlar. Yarattklar korku yoluyla toplumu teslim almay
hedeflemektedirler. Her eyleri kanun ddr. Zaten kendileri kanunlar
inemektedirler. Bunlar glerini devletten almaktadr. Devlet bunlara bu
ekilde grev vermitir. Devletin verdii greve gre gerekirse insanlar infaz da
edebilirler. Bu tr durumlara, sadece toplumun siyasal rgtlenmeleri ile kar
durulamaz. Ancak bizim felsefemizde aresizlik ve zmszlk yoktur. Her
eyin bir aresi ve zm vardr. Bir yerde byle paramiliter gler silahlaryla
toplumun ierisinde korkuyu gelitirmek istiyorlarsa, yine toplum ierisinde
ahlak d kt eyleri gelitirip toplumu drmek istiyorlarsa bu durumda
toplumun ierisinde cevap verecek baz oluumlarn olmas gerekmektedir.
Ateli silahlar tamayan z savunma birliklerinin cevap olamad yerde farkl
bir gzergah zerinden toplum ierisinde gizli rgtlenmi bulunan HPG yerel
birlikleri devreye girebilir. nk bu birliklerin grevi daha ok toplumsal
rgtlenmeye kar silah iddetinin dayatld yerde ortaya kmak ve gereken
cevab vererek saldry etkisiz klmaktr.
Bu temelde, mevcut durumda sivil sistem ierisinde z savunma glerinin iki
biimde savunma anlayn esas aldn belirtebiliriz: Birincisi; KCK sisteminin
rgtlenmesi temelinde savunma, ikincisi; tm rgtlenmeleri koruyacak sivil
savunma rgtlerinin oluturulmas temelinde savunmadr. Yani KCK sisteminin
ina edilmi olmas, gerektiinde toplumun rgtl bir serhildan gc haline
gelebilme dzeyi bir toplumsal z savunma biimidir. Fakat bununla birlikte zel
olarak grevli klnm ve toplumu gelebilecek eitli saldrlara kar savunma
yeteneinde olan rgtl birimlerin gelitirilmesi de gerekmektedir. Esas olarak
z savunma gc diyebileceimiz ve sistem ierisinde sivil savunma kuvvetleri
biiminde rgtlenmi eitli konularda uzman, eitilmi birimlerden
olumaktadr. Bu birimler, toplumu gelebilecek saldrlara kar savunmakla
grevli olurlar. Deprem, sel vb doa afetleri dahil her konuda toplumsal
dayanmaya nclk eden ve toplumun zgr, demokratik yaamn savunan
savunma birimleri olarak sistem ierisinde nemli bir rol oynarlar.
Bunlarn dnda dorudan savunma merkezine bal HPGnin yerel birlikleri de
toplum ierisinde yar sivil, yar askeri birimler olarak rgtlenmi savunma
kuvvetleri bulunabilir. Bu birimler askeri adan eitilmi, belli bir uzmanla
sahip olmalarna ramen sosyal yaamn ierisinde deifre olmam yaplardan
olumaldr. Bunlar her ne kadar genel olarak z savunma roln oynasalar da z
savunma birlikleri deil, HPGnin yerel birlikleridir. Karmamas iin bu
birimleri z savunma olarak adlandrmamak gerekmektedir. nk z savunma
birimleri sivil nitelikleri olan meru savunma temelinde rgtlenen birimlerdir.
Demokratik uygarlk felsefesinde savunma, srekli olmas gereken temel bir
ilkedir. Savunma olmazsa demokratik uygarln deerleri korunamaz. Ne kadar
sistem ina edilse de, savunma mekanizmalarndan yoksun olursa, bunlar kart
sistemin saldrlar karsnda yklrlar. Dolaysyla z savunma, daimi nitelikte
ele alnmas gereken bir meru savunma anlay olmaktadr.
Krdistanda gerillann duruu da bir z savunma biimidir. Profesyonel gerilla
imdi genel bir savunma yapmaktadr, bir z savunma biimi olmakla birlikte bir
devrim gcdr. Gerilla devrimsel bir gtr ama zm hedeflerine ulamasna

ramen srekli ayn tarzda kalacak bir g olaca anlamna gelmez. leride
geliecek zmler temelinde z savunma kapsamnda farkl nitelik ve
biimlerde bir savunma gcne dnebilir veya daha deiik toplumsal
bileenler ekseninde ele alnabilir. Fakat gnmzde lkemiz askeri igal
altndadr ve katliam uygulamalar dayatlmaktadr. Buna kar yukarda
belirttiimiz temelde gerilla, stratejik bir konum arz etmektedir.
Burada dikkat ekmek istediimiz husus, gerillann stratejik roln yadsmadan
meru savunma stratejisini sadece gerilla mcadelesi olarak alglamayp, dier
stratejik alanlar da bu kapsamda deerlendirmek gerektiidir. KCK sistemi bir
btn olarak bir savunma sistemidir. Askeri alanla birlikte serhildan hareketinin
rgtlenmesi temelinde ideolojik, siyasal, sosyal ve ekonomik alanlar da meru
savunmada stratejik konum arz etmektedirler. Bu alanlarn rgtlendirilmesiyle
savunmay toplumsallatrmak byk bir nemdedir. nk toplumumuz sadece
askeri saldr ve basklarla deil, her alanda bir saldryla kar karya
bulunmaktadr.
Dmann askeri saldrlar yannda en ok younlat alan ideolojik alandr.
Her trl imkan kullanarak, adeta 24 saat toplumumuza kar zel sava
dairelerinde tezgahlanan psikolojik sava taktiklerini uygulamakta ve ideolojik
saldrlar derinletirmektedir. Tamamyla psikolojik sava argmanlarna gre
donatlm bu saldrlarla kadrolarmzn ve toplumumuzun inancn sarsmak,
umut ve iradesini krmak istemektedirler. Yine, kafa karklyla kendini
savunamaz duruma drmeyi, zgrlk dnce ve hedefleri saptrarak
iradesizletirmeyi, karar alamaz hale getirmeyi ve teslim almay
amalamaktadrlar. Bu ynl snrsz bir ahlakszlkla antipropaganda yaplp
kendi grlerini ve zihniyetlerini bin bir trl yalanla toplumumuza
dayatmaktadrlar.
deolojik saldrlarn bir dier hedefi de toplumda kltrel ve ahlaki erozyon
yaratmaktr. Bunun iin bilimden sanata, spordan edebiyata, cinsellikten
uyuturucuya el atmadklar ve kullanmadklar alan yoktur. Toplumun ideolojik
olarak teslim alnmas iktidarn her trl uygulamasna hazr hale getirilmesi
anlamna gelir ki, en byk soykrm uygulamalar bile toplumda bu kadar ar
tahribat yaratamaz. Bu nedenle ideolojik savunma baarlmadan dier
savunmalar da etkisiz kalacak, sonu alc olamayacaktr. Dolaysyla ideolojik
savunmay eitim, propaganda, aydnlanma, kadro ve toplumsal rgtlenme
boyutlaryla gl gelitirmek meru savunma stratejisinin olmazsa olmazdr.
zellikle ahlaki knt ve kltrel yozlamann dayatld lkemizde,
kaynan neolitik devrimden alan zengin Krt kltr ve toplumsal ahlaki deer
yarglaryla cevap vermek her trl zel sava yntemini boa karacak bir
panzehirdir. Bunun iin her yerde kendi milli dili, milli kyafeti ve kltryle
toplumu younlatrmak, Krt kltrel zenginliklerini ada bilimle
btnletirerek toplumu bilinlendirmek, tm genlii yurtsever demokratik bir
bak asyla yetitirmek byk nem tamaktadr.
Siyasal alanda toplumun savunmas en ok karar alma gc ve z ynetim
olgusunda aa kar. Egemen devletlerin toplumun elinden siyasal aralar
almas, toplumu gdlecek bir sr olarak grmesinden kaynaklanmaktadr.
Krdistanda halk gerekliinin diline, hatta adna varncaya dek inkar edilmesi

ve tek tipletirici anlayla hakim ulus iinde eritilmeye allmas, askeri zor
eliinde ok ar bir siyasi ve kltrel saldrya maruz kalmasna yol amtr.
Toplumun tm direngen unsurlar paralanarak, yok edilmek istenmitir. Bu
gidiata dur diyen zgrlk hareketimize kar toplumumuzdaki farkllklar
kullanmak, elikiler karp toplumu paralamaya almak srekli uygulanan
bir zel sava yntemi olmutur.
Alevi, snni, hristiyan, ezidi, hanefi, afii, Zaza, Kurmanc vb zenginlik ifade eden
tm ulusal eleri birbirine kar karmaya almaktadrlar. Bunun yan sra
her paradaki Krt dierine kar kullanmak istemektedirler. Bir ulus
ierisinde her trl inan olabilir. Burada bizi birletiren ana e kltrel
uluslamadr. Krt ulusunun tm farkllklarnn, hatta Trk, Arap, Fars vb
etnisitelerin demokratik ulus ats altnda konfederal temelde birlemesi
gerektiini savunuyor ve bunun mcadelesini veriyoruz. Fakat dman tm bu
farkllklar ayrla dntrmeyi ve bylece toplumumuzu gten drmeyi
hedefliyor. Paralar gten drmeyi, airetilii n plana kartp, birliin
gelimesini engellemek hatta toplumu sadece drt deil, krk paraya blmek
istiyorlar. Bu konuda youn bir saldr vardr. Bu saldrlara cevap veremezsek
doru bir savunmay da gerekletiremeyiz. En byk cevap da byk bir birlik
ruhuyla Demokratik Konfederalizmin gelitirilmesidir.
te yandan siyasal olarak halkmzn iradesini krmaya alyorlar. te bu
kadar Krt milletvekilimiz var. DTP Krtleri temsil etmiyor, ben temsil
ediyorum diyorlar; halkmzn iradesini tanmak istemiyorlar. Siyasal alanda
devletin tm maddi ve manevi imkanlarn kullanarak, kendilerini halkmza
dayatmay esas alyorlar. Bylece toplumumuzu iradesizletirip, temsiliyetsiz
brakmak ve eritmek istiyorlar. Bu konuda da ok kapsaml bir saldr vardr.
Halkn kendini her ferdine dek rgtl klmas ve siyasal iradesini bu temelde
korumas arttr.
Yine uluslararas alanda diplomasi almasnn halkn zgrlnn, hakl ve
meru mcadelesinin savunulmas temelinde ilerletilmesi gerekiyor. Krt
sorunu sadece blgesel deil, ayn zamanda uluslararas bir sorundur. Bir dnya
sorunudur. nk Krdistan bir dnya sistemi tarafndan paralanm ve igal
edilmitir. Bu yzden kapsaml bir diplomasi almas, gl bir siyaset
yrtmek gerekiyor. Bugn smrgeciler uluslararas alanda bize kar aktif bir
siyasal diplomatik mcadele yrtyorlar. Biz de bu alanda gerekli cevab
veremez ve bu alan bo brakrsak, halkmz zerindeki bask ve tecridi kolay
kolay kramayz. Demek ki savunma sadece lke ierisinde olmaz, lke dnda
da olur. Dnya apnda bir diplomatik savunma mcadelesine ihtiya vardr.
Siyasal, diplomatik ve hukuki mcadelede Krdistanda uygulanan hakszln,
yaanan trajedinin, yrtlen askeri katliamlarn ve kltrel soykrmn dnyaya
izah edilmesi gerekiyor.
inde bulunduumuz dnem bilim ve enformasyon dnemidir. Medyann rol
daha fazla n plandadr, kamuoyunun gndemini ok etkili bir ekilde belirliyor.
Bizim davamz hakl bir davadr. Ama dman bizim mcadelemizi haksz,
terrist bir mcadele olarak tantyor. Halbuki bize kar terr uygulayanlar
onlardr. Krdistanda terr uyguluyorlar ve bize siz terristsiniz diyorlar.
Zamannda Amerikay kurtaranlara, Trkiyeyi kurtaranlara da terrist veya o

zamanki diliyle ekiya demilerdi. Onlar kendi onurlar iin, zgrlkleri iin
silaha sarlmadlar m? Peki, onlar isyanc, ekiya mydlar? Hayr. Biz de ayn
eyi yapyoruz. Belki biraz ge yapyoruz, onlar yz yl nce yapt, biz imdi
yapyoruz. Esas olarak bizim neden ge kaldmz konusunu sorgulamak daha
dorudur. in gerei byledir. imdi medya gcn de kullanarak haksz hakl,
hakly da haksz gsteriyorlar. Dolaysyla medya dnyasndaki savunmamzn
da ok gl olmas gerekiyor.
Ayn biimde nc alanmz olan toplumsal alanda dman tam bir sosyal facia
durumunu yaratmtr. Krdistann drt parasnda zellikle kadn ve genliin
kskaca alnmas iin her trl politika uygulanmaktadr. rnein genlerin
uyuturucu maddelere bamlln gelitirmek iin Krdistan zerindeki her
smrgeci lke kendine gre bir yntem gelitirmitir. Genleri uyuturan her
yol ve yntem denenmektedir. Gemite Gneybat Krdistanda Krt
genlerinin eroin kulland duyulmu bir ey deildi. Qamlo, Afrin ve
Kobanide byle bir ey yoktu. imdi oradaki genler arasnda eroin kullanmnn
ok fazla gelitii syleniyor. 1520 yl nce orada byle bir durum yoktu. Tek
tk baz yerlerde gizlice esrar kullananlar olsa da genleri etkileyecek bir
dzeyde deildi. Ama imdi bunun youn bir ekilde bilinli olarak gelitirildii
syleniyor. Dou Krdistanda zaten ok youn olarak gelitiriliyor. Kuzey ve
Gney yine yledir. Yani her tarafta genlii uyuturmak iin uyuturucu
maddelerinin kullanm gelitiriliyor. Bunun yan sra toplumsal ahlakn
yozlatrlmas ve fuhu gelitiriliyor. Bir insan bu ekilde drldnde ve
kendi anlamndan uzaklatnda mcadele yrtemez bir konuma gelir.
Toplum, kimlik, onur ve toplumsal bilin sahibi olmasn diye buna benzer
yntemler devreye konuluyor.
Egemen ve igalci devletlerin psikolojik sava yrten zel harp daireleri vardr.
Toplumu silahsz olarak etkisizletirmenin almasn yrtyorlar. Toplumu
drmek, kendi deer yarglar ve anlamlarndan uzaklatrmak iin
alyorlar. Eskiden beri Osmanlnn, Trk devletinin ve rann uygulad
klasik bir tarz vardr: Krt airetlerini ve mirlerini birbirlerine dman etmek!
Krtlerin toplumsal psikolojisi de buna yatknd. rnein Botanda hareketimiz
almalara balamadan nce airetleri birbiriyle attrarak alan zerinde
denetim salyorlard. yle ki airetlerin srekli attklar sava mevzilerinin
yerleri bile belliydi. Bir sava olduunda herkes nceden belirlenmi srtlarda
yaplm mevzilerine gidip yerlemekteydi. Ardndan gnlerce birbirleriyle
savarlard. Buna kar devlet ne yapyordu? rnein en son 1970li yllarda
Guyiler ve Jirkiler arasnda kavga kmt. yle diyorlard; vallahi bizim
kaymakammz bize, onlarnki de onlara yardmc oluyor. Yani Beytebap
kaymakam ve askerleri Jirkilere, Uludereninki ise Guyilere yardm ediyor ve
airet mant da bu politikay iyi bir ey gibi gryordu. Bizim kaymakammz
bizim tarafmzdadr, daha ne isteyebiliriz ki diyorlar. Bylece serbeste
birbirlerine saldryorlar. Acaba neden bu kaymakam bize, dier kaymakam da
onlara yardm ediyor, diye bir soru akllarndan gemiyor. Bu kadar cahil ve
saftrlar. Halbuki bu airetler asi olduklarndan, askere gitmediklerinden ve
kendilerini devletten uzak tuttuklarndan, devlet sistemine tabi olmadklarndan
devlet de bu airetleri birbirine drp kendine balamaya, ulusal bilinten
uzaklatrmaya alyor. Bunlarn Trkiye kimlii yoktur, Trke de bilmiyorlar.
Askere de gitmiyorlar. O dnem byleydi. te devlet de onlar bu ekilde kontrol

altna alyor. Bunlar asidir, daldrlar, askere gitmiyorlar, devleti tanmyorlar,

bunlar birbirine drelim, birbirleriyle urasnlar, bylece gelip devlete
ikayette bulunsunlar, kaymakama balansnlar, diyerek bu airetleri bu ekilde
kontrol altnda tutuyorlard.
Aslnda Sultan Abdlhamitin Krdistan kontrol etme yntemi de bu ekildedir.
Birbirine drme temelindedir. Bu yaklam gnmzde hala devam
etmektedir. zellikle devlet silahn tayan korucular kullanlarak, katliamlar
yaplmaktadr. Bu bir devlet iidir. Bylece toplumumuzu bozmak ve toplumsal
ahlak krmak istiyorlar. Ahlakszlaan bir toplum ancak kleleebilir.
Ahlakszlaan bir toplumun hibir toplumsal zellii kalmaz. Bu, toplum iin bir
bititir. Buna kar bizim de savunma gelitirmemiz gerekiyor. Kapitalist
modernite her yntemi kullanyor. Kendi yntemlerinde kadn zellikle
kullanyor. Bu sistemde kadn kleletirilmitir. Bu kleletirme gittike
derinletiriliyor. Feodal yarglardan da hareket eden bu sistem Krt toplumunda
krkleniyor, tre ve namus ad altnda katliamlardan geiriliyor. Sadece
kadnlar katledilmiyor, bu konu yznden aileler birbirlerine krdrlyor.
Airetler birbirlerini katlediyorlar. Peki, bu bir islamiyet kural mdr? Hayr.
rnein Hz. Muhammed zamannda Hz. Aye iin de dedikodular vardr. Hi
kimse o dnemde byle infaz edilmemitir. Byle bir yaklam islamiyette de
yoktur. Fakat bu durum Krdistanda daha fazla derinletirilip tevik ediliyor.
Bunu devlet ve zel sava daireleri yapyor. Tm bunlara kar halk eitimiyle,
yaygn rgtllkle ve zgr kimlik, zgr toplum, zgr kadn mcadelesi
temelinde toplumu savunmak gerekiyor.
Kadn ve Genlik rgtlenmeleri KCK sisteminin yeni bir toplum ina etme
iddiasnn en temel dayana ve nc gleridir. Cinsler eit olmal, genler
demokrat ve zgr olmaldr. Toplumda eitlik ve zgrlk mcadelesi ne kadar
gelitirilirse o kadar korunabilir. Erkek egemenlii gerici olduu kadar
yozlamann da temelidir. Erkek kendine kar bu mcadeleyi verebilmelidir.
Kendisi aslnda kledir ama kendisiyle beraber erkek egemenlikli zihniyetle
kadn da ezmeye alyor. Buna kar ciddi bir mcadele yrtlmez, toplum
demokratize edilip, zgrletirilmezse saldrlar karsnda toplumun varln
srdrmesi mmkn olamaz. Btn bunlara kar demokratik komnalizmin
yaratc gleri olacak olan kadn ve genlik Krt toplumunun doal, sade
kltrn, dilini en ok sahiplenen kesimler olmaldr. Bu temelde zel sava
dairelerinin psikolojik sava taktiklerini demokratik zgr yaam kltryle
boa karmay kendine bir grev olarak bilmelidir.
Yine lkemizde talana dayal bir smr sistemi vardr. Egemen smrgeci
devletler Krdistann yeralt ve yerst zenginliklerini talan edip tekellerin
hizmetine komaktadr. Buna bal olarak isizlii gelitiriyorlar. Krdistann
drt parasnda alk durumu vardr. Dnyann btn balca kentlerinde ne
kadar ar bir i varsa orada Krtler altrlyor. En ar ileri Krtler yapyor.
Krtler adeta dnyann hamal olarak kullanlyorlar. Bir para zgrlk, bir
para lke peinde giden deil, bir para ekmek peinde giden insanlar yaratmak
istiyorlar. Krtleri a brakarak sonuca ulamak istiyorlar. Krtlerin ekonomik
alana girmemesi, ekonomi sahibi olmamas iin zel engelleyici politikalar
gelitiriyorlar. Krdistan zengin bir lkedir ama Krdistanda zengin yoktur.
Bazlarnn bir ky ya da birka arabas olduunda ona zengin denilmesi

yanltcdr. Bunlarn tm maddi varlklar bir holding sahibinin bir gnlk

masraf bile olamaz. Toplumumuzun fakirlik dzeyine gre belki bunlar zengin
saylabilirler ama bakalarnn yannda bunlar ne zengin ne de orta snf bile
deillerdir. Son yllarda zenginleen baz Krt aileleri vardr, yine aristokratlar
da vardr. Ama bunlarn da Krtlkle alakalar kalmam, gereine ihanet etmi
ibirliki olarak kendilerini igalci sistemle btnletirmilerdir. Smrgeciliin
birer sosyal maketi durumundadrlar. AKP bu tr zenginletirdii baz aileleri n
ayak yaparak, topluma hakim olmak istemektedir. Bu yzden onlara biraz imkan
tannm ve palazlanmlardr. Ayn zamanda bunlar sistemin elinde birer
alettirler, bunlar araclyla Krdistan her bakmdan talan ediyorlar.
Krdistan fakirletiriyorlar, bylece insanlar kendilerine muhta brakyorlar.
Bu yolla insanlar bir ekmee muhta olsunlar, devlete ve sisteme balansnlar,
bamsz ve zgr olmasnlar diye halka ynelik bir ekonomik saldr da vardr.
Dolaysyla bizim ekonomik alanda da savunma sistemini gelitirmemiz
gerekiyor. Halk a iken biz sadece savarsak veya sadece ideolojik mcadele
yrtrsek bu yetmez. Bizim tm cephelerden savunma gelitirmemiz gerekiyor.
rnein toplumu ekonomik olarak glendiren kooperatif vb faaliyetlerle
toplumumuzun kendi kendine yeterli olmasn hedeflemek gerekiyor. KCK
sistemi, tm bu saldrlara kar bir savunma ve zgrlk sistemidir.
Meru savunma stratejisini kapsam ve nitelik olarak bu temellerde ele alarak
ideolojik, kltrel, siyasal, ekonomik ve askeri alanlarda tm toplumsal
kurumlamalar serhildan taktiiyle yenilmez dzeye kavuturabiliriz. Bu esaslar
zerinde serhildan ve gerillann pratiklemesi toplumsal iradeyi aa karacak
ve bir halk devrimi gc haline gelmeyi salayacaktr.
Savunmann doal ve meru temellerinden 23 yllk sava deneyimimize kadar
her ey, nderliimizin yeni paradigmas temelinde gelitirilen meru savunma
stratejisinin bir baar ve zafer stratejisi olduunu gstermektedir.
Bu temelde meru savunma stratejisiyle her alanda mcadeleyi ykselterek,
serhildan hareketini gelitirmek uluslararas komplo glerine yant olmak,
nderliimizin ve halkmzn zgrln salamak; yaamda an be an
demokratik konfederalizmi ina ederek, demokratik uygarlk izgisinin zaferine
doru yrmek insan olmann, zgr yaama yrmenin vazgeilmez grevi
durumundadr.

Meru savunma gerillas zafer gerillasdr

Demokratik ekolojik cinsiyet zgrlk paradigmamz temelinde btn bu

alanlarda savunma sisteminin gelitirilmesiyle birlikte kendi kendine yeterli, z
savunmasna sahip bir toplumsal sistemi ina etmek nemlidir. Ayn zamanda
zellikle de mcadelemizin ierisinde bulunduu bu aamada meru savunma
izgisi erevesinde gerektii yerde ve gerektii zamanda savunma grevini tam
olarak yerine getirebilecek rgtlenmi profesyonel kuvvetlere kesin bir biimde

ihtiya vardr. Belki her dnemde ok profesyonel, rgtl ve merkezi savunma

kuvvetlerine ihtiya olmayabilir. Ama toplumun ve demokratik dzenin
muhafazas iin her dnemde z savunma kuvvetlerine ihtiyacn olaca aktr.
Fakat bugn kurulu srecinde olup, ciddi tehliklerle kar karya olan
konfederal sistemin zgrlk mcadelesini baarya tamas iin geliecek
kapsaml saldrlara cevap olabilecek yetkin savunma kuvvetlerine zorunlu bir
ihtiyacn olduu kesindir.
Bugn savunma kuvvetleri olmadan Krdistanda zgrlk mcadelesinin var
olabilmesi ve demokratik toplum srecinin geliim gstermesi mmkn deildir.
Brakalm demokratik dzenin inas, toplumsal olarak Krdistan halk varlk
yokluk srecinde yayorken, kesinlikle ok etkili savunma kuvvetlerine ihtiya
vardr. Bugn Krdistanda bu grevi yerine getirmekle mkellef olan HPG
(Hzn Parastina Gel) vardr. Meru savunma stratejisine girdiimiz bu dnemde
eskisi gibi klasik, belli bir dzeyi ve askeri performans olan gerilla deil,
tamamen profesyonel, nne koyduu ii ok planl ve disiplinli bir biimde
zamannda bitiren, grevini tam olarak yerine getirmeye mkellef bir gerilla
rgtlenmesine ihtiya vardr. Yeni dnem gerillas profesyonel, modern bir
gerilla olmak zorundadr.
Meru savunma stratejisi yeni bir stratejidir. Buna gre gerilla da yenilenmi bir
gerilla olmak zorundadr. Bugnk stratejimiz uzun sreli halk sava
stratejisinin devam deildir. Yeni dnemde toplumla birlikte yeni bir savunma
stratejisi vardr. Yani rgtl savunma gleriyle, rgtl toplumsal eylem gc
olan serhildan hareketi ve z savunmas birlikte yrmektedir. Yeni savunma
stratejisi temelinde Krdistan gerillasnn da yenilenmesi arttr. Nasl ki yeni
meru savunma stratejisi 21. yzyln mcadele stratejisi ise ayn ekilde bu
mcadele stratejisini uygulayacak olan gerilla gleri de 21. yzyln gerillas
olmak durumundadr.
inde bulunduumuz 21. yzylda uluslararas sermaye gleri ve onlarn
kontrolndeki kapitalist devlet sistemleri toplumlar zerinde hakimiyet salama
imkanlarna ok daha fazla sahip olmulardr. Gnmzde devletler toplumlar
zerinde sadece iddete dayal kendilerini hakim klmyorlar. Kendi sistemleri
temelinde oluturduklar anayasa ve yasalarla birlikte toplumu sisteme tabi
klmann ok eitli yntemleri kullanlmaktadr. Gelikin, adalamaya yakn
bir takm lkeler belli demokratik almlar temelinde sistemlerini etkili klp,
polis ve bask gcne az yer verme, ondan daha ok topluma benimsettii
yasalar iletme yntemiyle sistemini srdrme esas alnmaktadr. Bu konuda
yetersiz, toplumu doyuramayan dolaysyla demokratik alm yapmaktan rken
lkeler ise daha fazla polis ve ordu basksn uygulayarak, sistemlerini
yaatabilmektedirler. Ama tm sistemlerde hakimiyetin en etkili arac
gnmzde oalan enformasyon, propaganda ve psikolojik sava imkanlar
yaygn bir biimde kullanlmaktadr.
Bugn Krdistan zerindeki hakim devletler btn bu imkanlardan yararland
gibi Krdistanda her yerde var olan normal bir devlet dzeni deil, toplumu
inkar eden, bastrma ve onu bakalama uratmakla mkellef baskc bir devlet
dzeni ve kolluk kuvvetleri vardr. Bu lkeler zgrlk mcadelelerini bastrmak
ve gerilla savan etkisiz klp, tasfiye etmek iin her trl yol-yntem

gelitirmekte, yeni teknolojileri elde etmek iin tm varlklarn ortaya koymakta

ve gerillaya kar yrtt savata hibir sava kuraln ve hukuk ilkesini esas
almamaktadrlar. zellikle birer zel sava devleti gibi Krdistanda varlk
gsteren egemenliki, ovenist, rk ve Krt halkn kleletirmeyi nne koyan
bir uygulama durumu sz konusudur. Bunu yaparken devletin btn maddi
olanaklarn kullanarak ibirlikilerini yaratma, youn psikolojik sava ile
propaganday etkili bir biimde kullanma durumlar vardr.
Buna kar, ideolojik ve askeri alanda yetkinlemeden baarl olmak ok gtr.
Bu nedenle gerillann askeri performansnn yksek olmas kesin gerekmektedir.
Sava sanatnda derinlemi, sava biliminin teorisi zerinde younluu bulunan
taktik zenginlie sahip bir askeri yetkinlie sahip olmaldr. Bununla birlikte
sava teknii zerinde hakimiyeti olan, teknii taktiin hizmetine sokabilen
yetkin bir askeri disipline sahip bir gerillaya ihtiya vardr. Hareketlilik, gizlilik,
inisiyatif, yaratclk gibi konularda olduka incelikli yaklaabilen bir gerilla ve
ordu dzeni olmadan yeni dnemde baarl sonular ortaya karmak gtr. Bu
nokta ok nemlidir. Eer gerilla gerekten bir meru savunma gerillas ise
ncelikle savunmay iyi bilmelidir. Sadece kendini savunma deil, savunmakla
mkellef olduu gleri ve deerleri gerek anlamda savunabilmek iin yetkin ve
heybetli bir gerilla duruuna sahip olmas, gerilla sava sanatnda derinlemi,
profesyonel bir dzeyde olmas baar iin bir zorunluluktur.
Her gn grup grup kendisi kayp veren bir gerilla gc kendini bile
savunamyorsa, savunmakla mkellef olduu deerleri ve toplumu nasl
savunacaktr? Byk Yunan filozofunun kendini savunmay bil emrini byk
bir baaryla yerine getirebilen bir gerilla ancak kendi dndaki gleri, deerleri
ve toplumu da savunma kudretine sahip olabilir. Kendini savunmakta bile
zorlanan bir gce savunma gc denilemez. Savunma gc normal klasik
gerilladan ok daha yksek bir askeri performansa sahip olmal ki, etkili ve
gerek bir savunma gc olabilsin. Gittii her yerde etkisini ve heybetini
yanstan, askeri hakimiyeti salayan, gvenlikli hareket edebilen bir kabiliyete
sahip olmas gerekmektedir.
Ksaca meru savunma gerillas ncelikle kendini savunabilmeli, manevra
kabiliyeti ok yksek olmal ve vuru tarz keskin olmaldr. Eer bu kuvvetler
byle olmazsa toplumsal deerleri, siyasi ve demokratik mevzileri nasl
savunacak? nderlik ve deerleri nasl savunacaktr? Bu nedenle ok yetenekli,
askeri sanatta uzmanlam olmas gerekiyor. Yani eskiden olduu gibi gerillaya
katlp, bir-iki ay eitim grdkten sonra sadece klei, bomba vb silahlar
kullanabilen, askeri anlay ve dzeni zayf, derme atma gerilla olmaz. Gerillay
yetkin bir biimde eitip donatma imkanlarmzn olduu bilinmektedir. Bu
imkanlar aslnda an en gelimi gerillasn yetitirmek iin muazzam olanaklar
sunmaktadr. Askeri adan her bakmdan yetitirmek, eitmek ve
yetkinletirmenin zeminini doru deerlendirmek ve mutlaka gelitirmek
gerekmektedir.
Fakat bir kiiyi bu dzeyde eitmek, sivil bir insan asker bir kiilie
dntrmek iin ncelikle inan ve kararllk gerekiyor. Bu da ideolojidir ve
ideolojik eitimle geliebilecek bir husustur. Krdistanda ideolojik faaliyet ve
eitim olmadan insanlar bir milim bile ilerletmek mmkn deildir. Bu nedenle

her eyden nce tm glere ideolojik eitimin tam olarak verilmesi arttr.
ncelikle ideolojik eitimle Apoculamas gerekiyor ki askerleebilsin. Dier bir
deyile ideolojik eitimle partilemenin gelitirilmesi temelinde ancak
askerleme geliebilir. Partileme olmadan salam bir askerlemenin ve
komutalamann gelimesi de mmkn olmayacaktr. nk Krdistanda
smrgecilie kar inanl, kararl, sabrl, yksek fedakarlkla dolu bir
mcadeleyi vermek iin ncelikle partilemek gerekmektedir. Bu temelde yaam
tarzyla militanlaan, yetkin bir iradeye sahip olan, fedai bir ruhla donatlan bir
gerilla, her koul altnda grevini yapabilen ve yenilmezlii esas alan bir gerilla
olabilir.
Btn HPG glerimizin byle olmas gerekiyor. Eer byle olmazsa dmann
psikolojik ynelimlerine, zel savana ve yksek teknolojiye dayal yrtt
saldrlara kar ne ideolojik, ne siyasi, ne askeri, ne de taktik alanda ayaklar
zerinde duramaz. Ayrca yirmi yllk tecrbe zerinden younlatrmak,
ideolojik yetkinlik ve askeri bilinle donanm, tecrbeyle younlam bir
gerillann yetiip, ekillenmesi iin imdiden tm komuta kademesinin etkili bir
biimde eitsel faaliyetlere arlk vermesi gerekmektedir. Kukusuz ki bu
eitimi ncelikle kendisinden balatarak gl klmann temelini atabilir. Bilinli,
hakim ve eliklemi bir gerilla gcn ve ordusunu ekillendirmek iin gerekli
tecrbe, younluk ve nder Aponun ilham veren ideolojik derinlii vardr.
nemli olan bunu doru bir biimde tm gerilla gcne mal etmek, yedirmek ve
iselletirmektir.
Krt genleri, kzlar erkekleri dalara geliyor. Bu dalar zgrlk dalardr ve
yirmi drt saat burada eitim grme imkanlar vardr. Biz niye bu dalar birer
niversiteye evirmeyelim? Neden akademilere evirmeyelim? Gelenlerin
birou niversiteyi terk ederek gelmilerdir. Bazlar liseyi terk ederek
gelmilerdir. Scakkanldrlar, devrimci olmak iin geliyorlar. Tek-tk bazlar
zayf, dayanksz ve kararsz debilir. Fakat dzenli ve periyodik eitim olursa,
ruh verilirse ne kadar zayf olursa olsun yeniden yaratlp canlandrlabilir ve
gl bir kiilik haline dntrlebilir. Gemi deneyimlerimizde bunun
rnekleri oktur. Az sayda byle zayf olanlarn dndaki genlerin hepsi
scakkanl, gelimeye, militanlamaya ve askerlemeye ak genlerdir.
Saflarmza katlyorlar ve bizim de yirmi yllk gerilla tecrbemiz vardr. Biz
neden bunlarn hepsini profesyonel gerilla yapmayalm ki? Bu sre, kalarn
en az olduu bir sretir. Ama snrl da olsa firarlar yaand. ok azdr
denilebilir ama bu kalardan da komutan kendini sorumlu tutmaldr. Bu tr
durumlar komutann roln tam olarak oynamadn gstermektedir. Scakkanl
bir gen saflarmza geliyor, -be ay kalyor ve ondan sonra bizden kopuyor,
umutlar krlyorsa burada komutanlk rolnn ciddi sorgulanmas gerekir.
Komutalama sorunlar asndan bu bir rnektir.
Yukarda da ifade ettiimiz gibi profesyonel bir gerilla gerekliine ulamak iin
parti izgisinin zmsenmesi arttr. Partileme olmadan doru bir ordulama,
askerleme ve komutanlama geliemez. Tm karargahlarda ve tm savunma
glerinin iinde PKK komiteleri bulunmaktadr. Bu komitelerin partilemeyi
gelitirmede stne den sorumluluklar vardr. deolojikleme, iradeleme,
netleme dzeyinin gelimesinde rolleri ve grevleri vardr.

Komutanlamak ayn zamanda militanlamaktr. nk her komutan bir militan

olmak durumundadr. Bir militan ne kadar parti yaamnda gelimise fedakar,
derviane bir yaam esas alyorsa o kadar komutalamada daha etkili bir kii
haline gelebilir. Komutann militan yaam, askeri disiplini, titizlii, zekas ve
dakiklii gelimeden yetkin bir komutalamay yakalamak sz konusu
olamayacaktr. Yetkin bir komutalama olmadan baarl profesyonel bir gerillay
gelitirmek de mmkn deildir. nk komutan ayn zamanda nc bir
militandr. nc militann yetkinlemedii bir yerde ardndan gelenlerin
yetkinlemesi mmkn olamaz. Askeri bilimde eski bir sz vardr, ordular
komutann glgesidir denilmitir. Bu sz ayn zamanda ideolojik bir ordu
durumunda olan gerillamz iin tmyle geerli olmamakla birlikte ordularn
ekillenmesinde komutann belirleyici roln vurgulamak asndan nemlidir.
Yani komutann duruu gerilla ordusunun duruunu belirlemede nemli bir yere
sahiptir. Bu nedenle meru savuma gerillasn gelitirirken, en ok komutan
halkas zerinde durulmas gerekmektedir. nk mevcut komuta yapmz da
genellikle eski ve tecrbelidir. Bu arkada yapsnn klasik gerillay ve klasik
komuta tarzn aarak, meru savunma izgisinin yeni gerilla anlayna ulamas
halinde gerilla ordusunun yetkinlemesi ve profesyonel bir gerilla ordusu haline
gelmesi ok daha gl bir biimde olanak dahiline girecektir.
Bizde gerilla sava ounlukla irade ile yrtlmekte olan bir savatr. Eer biri
tereddtsz bir biimde kendini katmsa iyi bir sava olabilir. Tecrbede
yetkinleirse iyi bir komutan olabilir. Askerlik bir sanat olaydr. Bu sanatn
bilin, kararllk, cesaret ve zeka ile ba kadar pratik iinde pime ve tecrbeyle
de ok gl ba vardr. Pratik iinde pime ise kesin bir dayankllk ve iradeyi
gerektiriyor.
Baarl bir askerleme ve gerilla ordusu iin heyecan ve moral de nemlidir.
Heyecan, moral ve kararllk amaca kilitlenmeyi, ama iin her trl emek
sarfetmeyi ve mutlaka sonu almay getirir. Ama sadece emek harcamak ve
fedakarlk yapmak baar iin yetmez. nk askerlik bir sanattr. Bu sanatn
inceliklerinde derinlemek, detaylarna hakim olmak gerekiyor. Bylece bu
sanatn bir ustas haline gelmek, doru strateji ve taktiklerin gelitirilmesi iin
arttr. Bunun iin askeri bilim, askeri teknik ve askeri taktikte derinlemek
gereklidir. nk iyi bir gerilla olmak iin inanl olmak kesin gerekli ama sadece
inanla olacak bir ey deildir. Bir asker iin askeri ruh, cesaret gereklidir.
Bunlar olmadan asker, asker olamaz. Ama tek bana bunlarn insan baarya
gtrmesi de mmkn deildir. Bunun yannda askeri sanatn derinliklerini
bilecek, neyin ne zaman yaplmas gerektiini keskin bir bak ve kvrak bir zeka
ile tespit edecek ve etkili vuru tarzna sahip olacaktr. Bunun iin bilimde
derinlemeyi, younlamay yaamas ve her eyden nce askeri mant
anlamas gerekiyor. Doru ve yanllar tespit etmede yetkin mukayese gcne
sahip olmas, olaylar birbirinden ayrtrma, balantlandrma ve netletirme
dzeyinin olmas arttr.
Askeri taktiklerde hakim olmak ncelikle bir kurnazlk olaydr. Taktik bir yerde
hiledir. Kar taraf srekli yanltmay esas alan, doru bir yorumlama ve bak
asyla doruya yakn tespitler yapabilmesi nemlidir. Eldeki bilgileri
yorumlama gc ve tespit etme yetenei taktik zenginlik iin nemlidir. Ama bir
komutann taktikte derin ve zengin olmas iin ayn zamanda askeri teknie de

hakim olmas gerekiyor. Eer taktikte tecrbeli ve zenginse ancak teknie hakim
deilse salam bir planlama gelitiremez. Teknii doru bir biimde taktiin
hizmetine sokamaz.
rnein bir komutan dokann zelliklerini ve etkisini yeterli dzeyde
bilmiyorsa, onun mevzilenmesini bir planlama ierisinde doru yapamaz. Eer
bir komutan havan silahnn tm zelliklerini bilmiyorsa, havan silahn bir
eylem plannda doru deerlendiremez. Ayn zamanda dman havanlarna kar
etkili tedbir alamaz. Ksaca komutann askerlikle ilgili her eyi bilmesi gereklidir.
Her gerilla kendini bir komutan olarak ele almaldr. Yetkinlemi bir askerin
btn askeri teknikler zerinde hakim olmas baars iin gereklidir.
Komutan her eye hakim olmaldr. Askerliin btn detaylarn teorik olarak
bilmeli, hangi arazide neyin gerektiini, hangi taktiin nerede kullanlmas
gerektiini bilmelidir. Baz yerlerde sabotaj gelitirmesi, baz yerlerde suikast
taktiklerini uygulamas gerekiyorsa bunlar bilmesi gerekiyor. Baz araziler var
ki atmaya msaittir, atma yaplabilir. Baz araziler var mahkum arazidir, o
arazilerde atmak imha olmakla e anlamldr. Burada zeki bir komutann
yapaca tek ey var o da hzla glerine kama talimatn vermektir. Baz
yerlerde manevra baary getirir. Ama baz yerlerde getirmeyebilir. Her
corafyann kendine has koullar vardr. Her arazinin kendine gre uygun
taktikleri vardr. Baz yerler vardr ki eer orada beklersen, sonucu lm olur.
Baz yerler de var ki sen o mevziyi brakrsan lrsn. Brakmayacaksan o halde
dman durdurman gerekir. Bu kanunlarn tm komutann kafasnda yazldr.
Komutann kafas bunlar nasl okuyacak? Komutann bunlar bilerek, okumas
gerekiyor. Aksi halde saf bir kyl gibi dz yaklaacak ve bir yerlerde tkanmay
yaayacaktr. Kendisiyle beraber gcn profesyonelletirmesi akll bir
komutann ne alaca en temel bir grevdir.
Gerekten de dmann psikolojik saldrlarna kar durabilecek bir gerillann
btn zel sava taktiklerini bilmesi, buna kar kendini hazrlkl duruma
getirmesi ve profesyonellemesi gerekiyor. Hareket tarz eskisi gibi olamaz.
stlenme tarz eskisi gibi olmaz. Gizlilik de eskisi gibi olmaz. Kamuflaj eskisi gibi
olmaz. Kamuflaj yle eski tarzdaki gibi kaba olamaz. Sen eskisi gibi kamuflaj
yaparsan deifre olursun. Senin gizliliinin derin gizlilik olmas, kamuflajn ok
ince olmas gerekiyor. Hareket tarznn daha fazla disiplinli ve planl olmas
gerekiyor. Bu olmazsa kayplar geliebilir. Oysa baarl bir gerilla her eyden
nce savunmasn glendirmek zorundadr. Hele hele ucuz kayplarn olmamas
gerekiyor.
Bunun iin profesyonellik diyoruz. Profesyonel gerillann planlamas gl
olmaldr. Btn detaylar gz nnde bulundurmas ve ince hesaplar yapmas
gerekir. Mevzilenmesini ok salam yapmaldr. Tam askeri bir disiplin
uygulamaldr. Askeri kltrn oturtmaldr. Askeri hiyerariyi diktatryal bir
ekilde ele almamaldr. Bizim byle bir yaklammz olamaz. nk bizim
gerillamz gnll gerilladr. Gerillamz partilidir, gnll katlm ve disiplini
esas alr. Askerlikte emir, emirdir ama komutann paylamc olmas gerekir.
Yapyla paylar, yapy da katar, z disiplini gelitirir, z n planda tutar. Bu
temelde yetkin talimat gc haline gelir. Komutann nclk rol de asl olarak
bu tarzda ortaya kar. Bu tarz ile yapnn tm hnerlerini ortaya karr. Yani

askeri disiplin, demokratik kltr ve zgr yaam bir btn olarak ele almak
gerekiyor. Bu tarz ordu yeni bir ordu tarzdr. Yenilik sadece hareket tarzyla
deil ve sadece ideolojik bir ordu olma gereiyle de deil, askeri tarzyla ve
komnal kltryle bir btn olarak yeni bir ordulama gereidir. nk Apocu
felsefe ve Apocu fedai ruhla rgtlenen ve buna gre ekillenen bir gerilla
ordusu durumundadr.
Gerekten de dnyann hibir ordusu bizim ordumuza benzemez. Bizim
ordumuz demokratik konfederalizm ekseninde yaamn ve sistemini
rgtlemektedir. Ekolojik demokratik ve cinsiyet zgrlk paradigma
temelinde kltr ve yaam biimiyle ekillenmi bir ordu gerei olmaktadr.
Ordumuz kadn zgrl ve eitlii ekseninde rgtlenmitir. En az te biri
kadn arkadalardan olumaktadr. Kadnn orduya katlm sadece fiziki bir
katlm deildir. deolojik, psikolojik ve toplumsal gerei tamamlama ekseninde
bir katlmdr. nclk, srkleme, gelitirme konusunda ve toplumsal
dnmde rol ok belirgindir. Krdistanda ordulama ayn zamanda
toplumsal dnmn ve zgr toplumu yaratmann bir dinamosudur. Kadn
burada yeni zgr toplumu ve yeni yaam gelitirmede nclk rolne sahiptir.
Kadnn ordulamas gemite bizim iimizde epey tartma konusu oldu.
deolojik olarak zgrlk ve eitlik ilkesi dorudur, benimsiyoruz, ama kadn
pratik anlamda g getirebilir mi, getiremez mi, deniliyordu. Bata kadn militan
yapsnda da biraz tereddt vard. Hala egemenlikli sistemin etkisinden tmyle
kopmayan bir bak as vard. Erkek egemenlikli bak as deiik biimlerde
de olsa belli bir etkiye sahipti. Ama nderliin nclnde emekle, abayla,
destekle, mcadele ve direnile iteki cins mcadelesi hem erkekte hem de
kadnda bir gelime yaratt ve belli bir dzeye ulamtr. Fakat hala mcadele
edilmesi ve almas gereken yetersizlikler de vardr. Erkek egemenlikli sistemin
be bin yllk zihniyetinin be-on ylda tmyle almas beklenilemez. Ksa
srede tm etkilerinin almasn istemek iyi bir eydir ama gereki deildir.
Bunun iin sabrla ve srarla mcadele gereklidir. Fakat zgr kadnn
askerlemesi, kadnn bak asn ve rengini orduya vermesi kesinlikle ordunun
ideolojik, psikolojik ve askeri dzeyinin gelimesinde nemli bir role sahiptir.
Erkein analitik dnce yapsnn yannda duygusal zekasnn gelimesi, yine
kadnn duygusal zekasnn yannda analitik zekasnn gelimesi ve bunlarn
btnleerek ordu yaamna yansmas gereki, daha gl bir bak as,
dnce sistemi, yaam ve rgtleme dzeyini yaratacaktr.
Ordumuz fedai bir ruh tamaktadr. En zayfmz bile yeri geldiinde fedai
olabilmektedir. PKK yapsnda fedailik vardr. Fedailik bir deil, iki deil,
yzlerce kez pratikte aa kmtr. Eer btn bunlar eitimle ilerletirsek,
sistemli, disiplinli, zgr, eit bir ruhla, komnal yaamla, askeri kltrle
gelitirirsek bu g yenilmez bir g olacaktr. Zaten amacmz budur. Krdistan
gerillas yenilmez bir gerilla duruuna sahip olmaldr. zellikle askeri, ideolojik
eitimleri klasik olmayacak bir tarzda gelitirmek durumundayz. Gerillann nitel
ve nicel olarak gelitirilmesi gerekmektedir.
Krdistan gerillasnn savunmay sadece krsal alanda deil, ovada, ehirde ve
metropollerde yrtebilmesi iin kendisine bal yar sivil yar askeri, ancak
profesyonelce eitilmi yerel birlikleri rgtlemesi en nemli almalarndan

birisidir. zellikle askerlik sanatnda ve tekniinde olduka derinlemi, her

alanda mcadele yrtebilen zel kuvvetlerle beraber yerel birliklerin doru bir
temelde mevzilendirilmesi ve gelitirilmesi sonu alc bir savunma sava iin
ok gerekli bir faaliyettir. nk savunma sava sadece Krdistan dalarndaki
zirvelerde yrtlecek bir sava olmayp, saldrgan glere kar her alanda
savunma savan gelitirebilen ve gerek anlamda dmann saldr gcn
kran bir nitelie sahip olmas gerekmektedir. Bunun iin HPGnin temel ve
nemli bir kolu olan YJA-STAR ile birlikte dier nemli iki kolu ise zel kuvvetler
rgtlenmesi ve HPG yerel birlikleri rgtlenmesidir. Savunma savan kapsam
ve ierik olarak zenginletiren, yaygnlatran ve baarya tamada en nemli
role sahip olan bu kollarn salam bir biimde rgtlendirilmesi byk nem
tamaktadr.
Gerilla, Krdistan devriminde stratejik bir gtr. Gerilla, meru savunma
alannda kendini gelitirmez, darbe yer ve roln oynamazsa her ey tekrar
geriye dner. Gerillann var olmas demokratik toplumsal sahann da roln
oynamasna zemin sunmaktadr. Gerillann yaratt mcadele dengesi olmazsa
kimse demokratik siyasal serhildan zemininin rol oynamasna izin vermez.
Gerillann yaratt denge zerinde bugn Krdistanda demokratik siyasal ve
serhildan mcadelesi yrtlmektedir. Bunun iin btn toplumsal alann
gerillann bu roln iyi bilmesi ve gerilla konusunda zerlerine den grevleri
yerine getirmeleri gerekiyor.
Gerillann yaratt denge ortamnda bugn Krdistanda siyasal mcadele
koullar vardr. Eer gerillann yaratt ortam, denge unsuru olmasayd ne Trk
devleti, ne de baka devletler Krt halknn siyasal demokratik mcadele
yrtmesine bu denli gz yummazlard. Daha etkili, uydulatrc, bastrc, teslim
alc bir ynelimle zellikle devletin ekonomik, siyasal bask glerini kullanarak,
toplumu iradesizletirmeyi gelitirirlerdi. Ama gerillann mcadele yrtyor
olmas bu politikalar sonusuz brakt gibi varlyla bir denge oluturmutur.
Bu denge ortamnda halkmz ve demokrasi gleri de siyasal demokratik
mcadele olanaklarn bulabilmektedir. rnein gerillann varl olmasayd alevi
halkmza ve tm alevilere yaklam farkl olurdu. Yine dier toplumsal kesimlere
kar tutum farkl olabilirdi. Bugn burjuva dzeninin toplumdaki eitli
kesimlere ynelik hiletirici ve bastrc politikasn nleyen, Krdistandaki
gerilla mcadelesi ve gerillann varldr. Bu anlamda gerilla ayn zamanda bir
demokrasi gcdr. Egemen burjuva anlay bunun tersini iddia ediyor olabilir
ama iin gerei byle deildir. Gerek u ki Krdistanda gerillann mcadelesi
ve varl Trk devletinin tek ynl, baskc uygulamalarn nleyen temel bir
aktrdr. Bu bir zgrlk ve demokrasi mevzisidir. Ama mcadele ile yaratlm
bir mevzidir. Bu anlamda gerilla gerek bir savunma gcdr. Krt halknn
mcadele mevzisini, deer yarglarn savunan, Krt sorununun demokratik
zmn en ok dayatan bir g durumundadr. Bunun iin de Krt halknn
geleceini teminat altna alan ve toplumsal deer yarglarn koruma ve temsil
etmede en aktif bir g olma pozisyonuyla gerilla gerek bir savunma gc
durumundadr.
Gerillann mevzilenmesi ve mcadelesi zgrlk mcadelesinin dier tm
glerine ve toplumsal tabana cesaret, moral, gven ve inan kayna olmaktadr.
Gerillann yaratt denge her eyden nce bir alternatif oluturmaktadr.

nsanlar sistemin yaamna mahkum olmak zorunda deiller. Gerekli olursa

herkesin dayanaca imkan yaratmaktadr. Bu da insanlarda bir gven ve inan
yaratmakta ve her yerde daha cesaretli olmalarn salamaktadr. Ne zaman
isterlerse gerilla zeminine dayanabilir, katlabilirler. Bu byk bir imkandr.
Gerilla olmazsa bu insanlar nereye gidecektir? Ancak hapishaneye gidebilirler.
nk seenekleri olmayacaktr. Yani birisi bilinli ve kararl da olsa gerilla
olmadan ben bu devletle savaabilirim, diyebilir mi? Hayr, diyemez.
Ak ki gerillann oluturduu emsiye altnda nemli gelimeler yaanmaktadr
ve bu ekilde gerilla nclk roln oynamaktadr. Sadece mevzisinde ve
yerinde konumlanarak, kimseyle uramadan, otomatikmen de bu rol
oynamaktadr. Zaten gerilla, sistemimizin dier kurumlarna fiili olarak
mdahale etmek durumunda deildir. Gerilla ile toplumsal kurumlar arasnda
belli bir mesafe var ve rgtsel bir iliki yoktur. Ama sisteme esas ruhunu veren
gerilladr. Gerilla olmazsa bu sistem yrmez. Ama gerilla fiili olarak, bizzat
siyasal ve toplumsal alann ileri iinde deildir. in uzandadr. Dikkat edelim,
dman bizzat bu konu zerinde younlayor. Siyasal alan daraltarak, sizin
PKK ile ilikiniz var demeye getiriyor. Bunun iin ispatlar yaratmaya alyor.
Herhangi bir ispat gelitiremez nk legal toplumsal alanla gerilla almas
arasna kaln bir hat ekilmitir. rnein rnakta veya herhangi bir yerde siyasi
almalar yrtlmektedir. Gerilla ile aras ok ksa mesafede olabilir. Ama
birbirleriyle alakalar yoktur. Bu duruma devlet de armtr. Bunlar planl ve
gizli olarak byle alyorlarm gibi phelere dmektedir. Oysa herkes kendi
iini yapmaktadr, birbirleriyle ilikili deillerdir.
Savunma glerinin mevzilenmesi sadece Kuzey Krdistanda deil, tm
Krdistana yaylmtr. Dou Krdistanda ayn paralelde gelien HRK gerillalar
vardr. Orada devletin oluturduu tm bask sistemine ramen halkn youn
ilgisi olduunu biliyoruz. Bu, gerillann toplumda oluturduu sinerjiden ve
gvenden kaynakldr. Gerilla bu rol Dou Krdistanda da oynamaktadr.
Halkn ilgisinin, zgrlk tutkularnn, direniin, umudun gelimesi vardr ama
toplumsal rgtlenme zemini henz tam olarak oturtulmamtr. Fakat giderek
gelimekte olduunu gryoruz. Bu, bir sre iidir.
Gneybat Krdistanda gerillann bizzat slenme durumu yoktur. Ama burada
da halk, gerillann dier paralardaki mevzilenmesinden ve mcadelesinden
moral, g almaktadr. Eer gerillann tm smrgeci gleri rkten bu
mevzilenme dzeyi olmasayd, bugn Gney Krdistan federasyonlamas bu
biimde oluamazd. nk Trk devleti asla byle bir oluuma frsat vermezdi.
Ancak gerillann yaratt denge ve gerillay etkisiz klma politikalar
erevesinde Gney Krdistan federasyonlamasn engelleyememilerdir.
Krdistan zgrlk gerillas Krdistan zerinde adeta bir tepeci konumundadr.
zellikle Gney Krdistan iin adeta bir savunma kalkan durumundadr. Aslnda
gerillann tm Krdistan iin byle bir rol vardr. Gerilla mcadelesinin
yaratt denge ortamnda hem Gneydeki halkmzn kazanmlar pekimi hem
de Kuzeyde kazanmlar ortaya km, Krdistan genelinde milli duygular
kabarm, ulusal demokratik rgtlenme ve gelimeler yaanmtr.
Grld gibi bugn Krdistanda var olan meru savunma kuvvetleri, tm
Krdistan halk iin gerek anlamda bir savunma gc konumundadr.

nderliimizi, halkmz, deer yarglarmz ve kazanmlarmz savunmada en

esas g meru savunma kuvvetleri olan gerilladr. Kukusuz kazanlan mevzileri
sadece gerilla korumamaktadr. Ayn zamanda halkmzn ulusal toplumsal
rgtlenmesi, siyasal kltrel ve diplomatik mcadelesinde yaratlan
kurumlama ve mevzilenme temelindeki z savunma da nemli bir savunma
aktr durumundadr. Yine bugn Gney Krdistanda neredeyse dzenli bir
ordu durumuna geen pemerge de Gney Krdistann bir savunma gcdr.
Ama HPGnin dayand siyasal strateji, izgisi ve mcadele pozisyonu itibariyle,
tm Krdistan iin bir savunma roln oynad ve esasen bunu pratik adan da
gelitirmek durumunda olduu yadsnamaz bir gerekliktir.
Eer Krdistan zgrlk gerillas zerinde smrgeci dman glerin tasfiye
planlar ilerlerse ikinci hedef mutlaka Gney Krdistan federasyonu olacaktr. O
zaman Gney Krdistandaki sistemi srdrmek byk bir tehlikeyle yz yze
gelir. Bugn Trk devletinin nclnde smrgeci devletlerin yrtt
strateji Krdistan ortadan kaldrma stratejisidir. Bunun iin HPGnin oynad
rol ulusal, demokratik bir roldr. Demokratik ulusu ina ve ulusal deerleri
koruma roldr. Bata Gney Krdistan olmak zere btn Krdistanda ulusal
demokratik deerlerin btnn savunmaktadr. HPG bunu mevzilenmesi ve
hareket tarzyla yapmaktadr. Gerillann mevzilenmesi tasfiye edilirse bu adan
Krdistan savunmasz kalacaktr. Bunun anlam, Krt halknn savunmasz
kalmas ve teslim alnmasdr. Gerillann teslimiyeti Krdistann teslimiyetidir.
Ne zaman ki Krt halknn kimlik haklar anayasal erevede teminat altna
girerse o zaman biz gerillann konumunu tartabiliriz. Gerilla o zaman farkl
nitelikte ve biimde bir z savunma gc olarak dzenlenebilir. Neden? nk
hibir toplum z savunma gcnden yoksun olamaz. z savunmadan yoksun
hibir halk varln devam ettiremez. Bir toplumun kendisini savunabilmesi iin
i ve d gvenliini salam tutmas gereklidir.
Meru savunma stratejisi tm toplumsal sistemimizi kapsamaktadr. HPG en n
safta ncln yapmaktadr. Meru savunmay ideolojik, siyasal, rgtsel ve
askeri olarak profesyonel dzeyde yrtmek gerekmektedir. HPG sadece askeri
anlamda mcadele yrtmyor, siyasal olarak da bir denge yaratyor. Dikkat
edilirse gerilla stratejik bir rol oynad iin hedef gerilladr, dman gerillay
silahszlandrmak ve tasfiye etmek istiyor. Dmann btn younlamas bunun
zerinedir.
Devrimimizin iinde bulunduu koullar, Krdistan halknn drt parada
mevzilenmesi gz nne getirildiinde HPGnin mevzilenmesinin ve varlnn
askeri savunmadan te bir rol oynad aktr. HPG sadece klasik bir savunma
gc deil, tm ulusun demokratik gvencesidir. HPG bu sistemin temel
gcdr, onun koruyucu ve nc gcdr.

Meru savunma stratejisinin uygulanma sreci

Krdistan zgrlk gerillasnn meru savunma stratejisine gre

konulanmasnda HPG I. Konferansnn nemli bir rol ve yeri vardr. nk
2001 Haziran aynda gerekleen HPG I. Konferans savunma gleri iin birok
nemli esaslar belirleyip somutlatrd gibi gemite yaanan, savata ortaya
kan yetersizlikleri de deerlendirmi ve eletiriye tabi tutan, doru askerleme
asndan nemli bir dneme olmutur.
zellikle gemi pratik srete klasik gerillann hem taktikte hem teknikte
yaam olduu kaba, dar, yzeysel dzeyin youn eletirisi temelinde gerillann
olmazsa olmaz bir biimde bunu amas ynnde kararlarn alnm olmas ok
nemliydi. Askeri bilim ve askeri teknikte olduka dar ve yzeysel kalm, daha
ok pratikte yaayarak gerillada tecrbe kazanm olan gerillann taktik
zenginlie ulaamad tespit edilmitir.
Aslnda mcadele boyunca Krdistan gerillas yksek bir saldr ruhunu temsil
edebilmitir. Fedai ruha sahip olan Apocu gerilla esas itibaryla bu ruha
dayanarak, sava gelitirmitir. Sava tekniinin yetkin kullanlmas temelinde
hedefin uzaktan etkisizletirilmesi ve fethedilmesinden ziyade, teknii yeterince
kullanamad iin fiziiyle hedefin zerine yryerek, yakn mesafede daha ok
el bombasn kullanma suretiyle ancak hedefleri drebilmitir. Yani denilebilir
ki gemi savata daha ok fedai ruhuyla savaan bir gerilla gerei vardr.
Yksek bir sava ve saldr ruhuna sahip olmasna ramen sava tekniine ve
taktiine o denli hakim olmayan bir gerilla durumu sz konusuydu. zellikle bu
durum en son konferans ncesi yaanan Kandil savanda da arpc rnekleriyle
bir kez daha aa kmt.
Bu nedenle artk bundan sonra gerilla baarmak istiyorsa ve meru savunma
izgisinin iyi bir uygulaycs olmak istiyorsa mutlaka bu dar, yzeysel, klasik
gerilla duruundan kurtulmas gerektiini iyice anlamtk. Bu erevede gerilla
olarak nderliin esaretiyle yaadmz vahim yanlglar daha doru bilince
karma, mutlak surette izgi gerillas olma iddiasna bal kalma kararll
derinleti. Gerillann en temel grevi olan Krt sorununu zme, nder Apoyu
zgrletirme hedefi dorultusunda mutlaka profesyonel bir izgi militan ve
gerillas olmay nne koymak zorunluluu vard. Nitekim 15 ubattan itibaren
yaplan her toplantda bu erevede szler ve vurgular gndem olmutur. Tabii
ki bu belirttiimiz hususlar krlmay yaayanlar deil, uluslararas komploya
kar fedai bir ruhla mcadele kararllnda olan kiiler iin byleydi.
HPG I. Konferans bu gereklerden hareketle HPGnin pratikte baarl bir g
olmas iin eski klasik durumunu amak zere yeniden yaplandrlma kararn
ald. Bu yeniden yaplanma projesi erevesinde HPG, 2001-2002 ve 2003
srelerini ok ciddi bir ideolojik ve askeri younlamayla yaad. 1999
Martnda ilk admlar atlan zel kuvvetler bu dnemde bir sisteme
kavuturuldu ve zel kuvvetlerdeki askeri teknik bilim eitimleri olduka
gelitirildi. Ayn erevede Mahsum Korkmaz Akademisi 2001de kurularak,
btn komuta kademesini eitimden geirmeyi nne koydu. Bu akademi
yeniden yaplanmann komuta kademesiyle balatlmas asndan nemli bir rol
oynad. Daha sonra lkeye aktarlan btn komuta kademesinin bu okuldan
yetimi olmalar lke ierisindeki glerimizin belli bir nitelie dayanmasn
salad.

Bu srelerde HPG bir taraftan yeniden yaplanma projesi erevesinde ciddi bir
eitim faaliyetini yrtrken ve sistemini somutlatrrken, dier taraftan da
sessiz bir biimde Kuzeyde kalm glerini ekti, yerini meru savunma izgisi
temelinde askeri ve ideolojik eitim grm olan daha profesyonel yeni glerle
doldurdu. Ayrca meru savunma izgisinde savunma savann gelimesi iin
hazrlklar balatarak, zellikle de 2003 ylnda Kuzey eyaletlerine bir savunma
sava iin gerekli olan g saysn aktard. Yolda Dersim gruplarndan Austos
2003te ehit Mahir arkadan grubu ciddi bir darbe ald. Kasm aynda ise ehit
evger arkadan grubu tmyle kahramanca direnerek ehit dt. Bunun
dnda tm gruplar yerlerine salam ulat. Btn bunlar yaplrken aleniyet
esas alnmad. Sadece hareketin dar ynetimi bilgisi dahilinde yrtlen bir
faaliyet oldu. Ayn zamanda basn gibi organlara hi yanstlmad. Deyim
yerindeyse kimseye fark ettirilmeden, ieriye gler mevzilendirildi. Bu nedenle
Trk devleti de durumun pek farknda olamad. Fark ettikten sonra i iten
gemiti ve gler artk alanlarda mevzilenmiti. Eer nceden fark etmi olsayd
daha fazla engelleyici tedbirlerle bizi zorlayabilirdi. Ama dikkatli bir planlama ile
fark ettirilmeden yeniden mevzilenme srecinin gelitirilmesi ve tamamlanmas
saland.
2003 ylnda bunlarla beraber HPG artk karargahn da Kandilden Behdinan
alanna tarma kararn ald ve savunma savana hazrlk faaliyetlerini
younlatrd. Bu srete II. Konferans hazrlklar yaplrken, 15 Austos ruhunu
yeniden canlandrma amacmz yanstmak iin son bir kez olarak kalabalk
glerle 15 Austos etkinliklerinin kutlanmas planland. Bizzat bu etkinlikleri
kendi sorumluluunda gelitiren HPG anakarargah komutan yardmcs
grevinde bulunan Erdal (Engin Sincer) arkada ok byk bir talihsizlikle ehit
dt. Etkinlikte, folklor grubunun iinden birinin ate ettii eitim mermileri
iine konulan salam bir merminin isabeti sonucu ehadete ulat. Bu olay bizi
ok zorlad. Hem ahsen beni hem de genel olarak arkadalar ar bir biimde
etkileyen bir olayd. Gnlerce alamaz duruma geldik. Olay bir kazayd ama
phe uyandran ynleri de vard. Uzun sre soruturmaya tabi tutuldu fakat
somut delillere ulalamad. Ancak phelerimiz de giderilemedi. Ama bizim iin
beklenilmeyen ve ar bir kayp olmutu.
Etkinliklerden hemen sonra yaplmas planlanan fakat ehadetten dolay
ertelenen HPG II. Konferans, Erdal arkadan ansna 2003 Eyllnn banda
gerekletirildi. Konferans hem HPGnin ynetmelik esaslarn karar altna alarak
somutlatrd hem de tm gleri meru savunma savana hazrlama karar ald.
ehit Erdal arkada da meru savunma srecinin komutan olarak belirledi. Bu
konferans meru savunma stratejisinin hayata gemesi asndan ok nemli bir
konferanst. nk ayn dnem uluslararas komplonun hareketimize kar bir i
operasyon startn verdii dnemdir. Bu adan bu konferansn kararlar daha
sonra salam bir duruun srdrlmesinin temeli olmutur.
Kkeni eskiye dayanan ama nderliin esaretinden sonra krlmas derinleen ve
farkl araylara hz veren eteci kiiliklerin Ferhat ve Botan unsurlar
nclnde bulumas nceden de vard. Yukardaki blmlerde de isimleri
geen Ferhat, Botan, Ebubekir, Serhat ve Ekrem gibi kiiliklerin de yer aldklar,
partiden gizli bir grup olarak hareket eden bu kiiler iten ie ykc faaliyetlerini
srdrm ve giderek kendilerini daha da rgtl hale getirmilerdir. Hareketin

dayand militan zellikleri besleyen ne varsa hemen her eyi tahrip etmeye
alan, alaya alan, deiik biimlerde militan duruu alttan dinamitleyen bir
faaliyeti srdrmlerdi. Btn bu faaliyetlerini ikiyzlce ve gizlice srdren
bu grup ayn zamanda d balantlarna da dayanarak, ABDnin blgeye
mdahalesiyle birlikte daha cesaretli davranm ve 2003 Temmuz aynda yaplan
bir toplantda harekete kar isyanlarn aka ilan etmilerdi. Bu toplantnn
hemen sonrasnda yaplan HPG konferansnn ald karar ve tutumu nemliydi.
Daha sonra gelien I. Kongra Gel platformunu bir k zemini yapmaya alan
bu ihaneti tasfiyeci grup, hareketi tmden nderliin izgisinden kararak,
uluslararas glerin yedeine sokmaya almlard. Bunun iin her trl yol
yntemi denemi, YNK zerinden d balantlara dayanarak, sonu almak
istemilerdir. Bu grup bizim askeri faaliyetlerimizle fazla ilgilenmeyen, daha ok
alay konusu yapp zaman gemi bir alma olarak gren bir pozisyon
iindeydi. Bylece hareketin meru savunma izgisine kar inansz ve tmden
kart bir yaklam ierisinde bulunmaktaydlar. Bu ihanet grubunun k
harekette byk bir sarslma ve dalgalanmay yaatmtr. Ancak yaanan bir
takm krizli srelerden sonra nder Aponun Mart 2004te PKKnin yeniden
ina srecini balatarak gerekletirdii mdahaleyle bu tasfiyeci srecin nne
geilmi ve Kongra Gel II. Genel Kurul zemininde bizzat nderliin Bir Halk
Savunmak adl eseriyle ideolojik gereklikleri aa karlmtr. deolojik ve
siyasal olarak tmyle deifre edilen bu grup etkisiz klnnca kap, YNKye
snmlard. Gney zeminine dayanan bu ihanet grubu d glere dayanarak
dmanlk ve tasfiye faaliyetlerini srdrm ancak kendileri tasfiye olmaktan
kurtulamamlardr.
Burada iki nemli hususu vurgulamak mmkn; HPGnin 2001-2002 yllar
boyunca adeta kendisini darya kapatarak srdrd yeniden yaplanma
projesi temelinde ideolojik ve askeri younlamas bugnk performansnn
temeli olmutur. Ayn zamanda lke ierisinde meru savunma savann
yrtlmesinin hazrlklar da bu dnemde gelitirilen younlamaya
dayanlarak gerekletirilmitir. kinci husus ise ihaneti tasfiyeci grubun ykc
faaliyetlerine kar HPGnin yetersizlikleri olmusa da kendini ayakta tutabilmesi
ve militan yaama sahip kmasnn temelinde de bu dnemde gerekleen
younlamann rol vardr.
Tasfiyecilie kar nderliin gelitirdii mdahalenin etkili olma koullar ve
2004te hamlenin balatlma zemini tmyle yrtlen bu almalarla imkan
dahiline girmitir. Bu temelde hazrlklar bulunan HPG ubat 2004te
gerekletirdii meclis toplantsyla hamle kararn alm, bunu tasar halinde
Kongra Gel gndemine tarmtr. Bylece gecikmeli de olsa nderliin
perspektiflerine cevap olma srecini balatmtr. 2001den itibaren yapt
hazrlklara dayanarak, 2004 Haziran hamlesi ile meru savunma stratejisi
temelinde pratik eylemsel sreci hayata geirme olanaklarna sahip olmutur.
Krt halk smrgeci tahakkm altnda olduu iin herkesin gz gerillada
olmutur. Gerillann bu adan stratejik bir kuvvet olarak deerlendirilmesi
dorudur. Bu nedenle gerilla, duruu ve mevzilenmesi ile devrimin odak
noktasdr. Hareketin odak noktas olan stratejik bir kuvvettir. Bu, dorudur.
Stratejik bir kuvvet olmasna ramen, gerillann stratejisi siyasal mcadelenin
baarsdr. Bu adan kukusuz ki gerilla nc roln oynayacaktr. Propaganda

ilevini grecektir. Kitlelere inan ve gven verecek, cesaret verecek ve onlar

siyasal mcadeleye sevk edecektir. Zaten gerillann meru savunma kuvveti
olmas itibariyle grevi sadece urada burada halka ynelik yaplan saldrlara
mdahale etmekle snrl deildir. Gerilla halka moral ve g veren, dmana
kar misilleme yapp, hesap soracak gtr. Bu dorudur ama esas olarak halka
g ve cesaret veren, halkn siyasal serhildan srdrmesi ve baarmas iin
onun arkasnda adeta doping kuvveti ilevini gren bir konumu vardr. Gerillann
esas rol, grevi ve ilevi budur.
Siyasal mcadelenin baarya ulamas iin gerilla, stne den bu grevi
yapmakla mkelleftir. Gerilla bu davann sahibi ve bu stratejinin gelitiricisi
olarak savunma kuvveti olduu kadar topluma cesaret, moral ve g veren,
halkn demokratik mevzileri ve deer yarglarn savunmada aktif bir pozisyonda
olan bir kuvvettir. Siyasal mcadelenin baars iin gerilla bu erevede temel
aktrdr. Bu adan meru savunma stratejisi demek, aslnda siyasal demokratik
mcadele stratejisi demektir. Toplumun zgcne dayanan, vicdannn
konuturulmas olan bir mcadele izgisidir. HPG savunma savan bu
erevede gelitirmektedir. Bugn bu stratejik mcadele dorultusu,
Krdistanda Trk devletinin gelien saldrlar karsnda uygulanm ve nemli
sonular beraberinde ortaya karmtr.
Bilindii gibi Trk devleti balangta ne sava, ne bar izgisini uygulamt.
Fakat 11 Eyll olaylar ile birlikte ABDnin uluslararas terrizme kar sava ilan
etmesi ardndan Trk devleti bu politikasndan ark ederek, uygulad bask
dozajn artrmtr. ABDnin PKKyi de terr rgtleri listesine almasndan
medet ummutur. Trk devleti buna dayanarak ABDnin PKKyi de hedefleyerek
tasfiye edebileceini dnmtr. Bu nedenle snrl baz dzeltmelerle -dil vbKrt sorununu geitirme izgisine yatmtr. Fakat Afganistan ve ardndan
Iraka yaplan mdahale ile durumun yle gelimedii grlmtr. zellikle
ABDnin Iraka yapt mdahale ile birlikte, Krdistanda daha nceden defacto
biiminde bulunan Krt blgesi, federasyon yaplanmasyla somutluk kazannca,
Trk devletinde zaten var olan rknt daha da bymtr. Artk Krdistan
zerinde egemen olan ran ve Suriye gibi devletlerle anlaarak, Krdistan
zgrlk kuvvetlerine kar byk ynelimler gerekletirmeye balamtr.
2003 yl baharndan itibaren Trk devleti operasyonlara arlk verirken,
paralelinde anti Krt ittifaknda birlemi olan Suriye ve ran devletleri de Krt
zgrlk hareketine kar tutumlarn sertletirmeye balamlardr.
Trk devleti ilk bata ABDnin Ortadouya girmesinden medet ummu, daha
sonra Byk Krdistan kurulacak korkusuna kaplarak, ABDnin
mdahalesinin dourabilecei sonulardan kayg duymu ve hareketimize kar
yeniden ABDnin ban ektii uluslararas komplonun devreye girmesi iin
eitli abalar sergilemeye balamtr. Gelitirdii konsept Krt zgrlk
hareketini tm Krdistan paralarnda etkisiz klma eksenlidir.
Trk devleti bata olmak zere dier statkocu devletlerin gerilla zerinde
saldrlarn arttrmasna kar, 2003 ylnda savunma kuvvetleri olarak HPGnin
de devreye girmesi gerekiyordu. O zaman hareket ierisinde bilinen tasfiyeci
anlayn ortam zorlamas ve bulandrmasyla yle bir karar alnamad. Bu grev
zamannda yerine getirilemedi. Bu dnemde nderlik izgisine sahip

klamamann ayr bir zeletiri konusu olduu bilinmektedir. Gecikmeli de olsa,

1 Haziran 2004 hamle kararlamas temelinde gelien operasyonal saldrlara
kar, Krdistan zgrlk gerillas da meru savunma stratejisiyle Trk
devletinin gelitirdii saldrlara kar misilleme pozisyonuna geerek, savunma
savan gelitirme srecine balamtr.
Krdistan zgrlk mcadelesinde 1 Haziran 2004 hamlesi ile birlikte balayan
yeni mcadele dnemi, meru savunma izgisi erevesinde bir savunma sava
srecinin balamasdr. Bu yeni mcadele stratejisi ilk kez Krdistanda
pratikleen ve denenen bir mcadele stratejisidir. Bu uygulamann sonularna
bakarak gelitirilen stratejinin ezilen toplumsal kesimlerin zgrlk ve
demokrasi mcadelesini srdrmede ne kadar doru olup olmad, ezilen
kesimlerin mcadelelerini baarya tayp tamayaca konusunda gr
belirlemek mmkn hale gelmitir.
Belli dzeyde Krdistanda uygulanan bu strateji temelinde mcadelenin ortaya
kard sonular ok arpcdr. zellikle hareket olarak ortaya kan sonular
ok iyi bir biimde analiz etmek durumundayz. Birok adan deerlendirmeye
tabi tutarak, sonularn btn ynleriyle belirleme greviyle kar karyayz.
Dmzdaki glerin zellikle devrimci mcadele yrten toplumsal kesimlerin
de zerinde olduka younlamas gereken sonular sz konusudur.
Krdistanda uygulanan meru savunma stratejisi temelindeki savunma sava,
an en gelikin tekniine dayanan ve belli bir tecrbesi bulunan Trk ordusu
karsnda baarl olmutur.
Krdistanda meru savunma izgisinde gelien savunma sava ve gerilla
hareketi bu sonular ortaya kararak, zellikle toplumsal kesimlerin mcadele
stratejisi konusunda yaadklar bulankl gideren, devrimci siyaseti ve
devrimci mcadele stratejisini Krdistan somutunda kantlayan bir pratik
sergilemitir. Bu sonu hem bundan byle Krdistanda uygulanmas asndan,
hem de benzer mcadele sorunlaryla kar karya olan dier ezilen toplumsal
kesimler iin nemli stratejik ve taktik veriler ortaya karmaktadr.
Gelien saldrlar karsnda halkmzn savunma pozisyonuna gemesi temel bir
haktr. Evrensel llere kavuturulmu bu hak, znde tm toplumsal
kesimlerin hukuksal ve ahlaki bir hakkdr. Bu adan Krdistanda uygulanan
meru savunma stratejisinin mcadelesi hem meru bir hak hem de bugn
mcadelenin ortaya kard sonular halkmz ve dier ezilen toplumsal
kesimler iin ok nemli kazanmlar ve dersler ortaya karmtr.
Eer ilk uygulamasnda baarsz bir akibete uram olsayd, bugn bu denli
gl bir pozisyon yakalam olamayacakt. Ama bugn Krdistanda elde edilen
sonulara dayanarak, meru savunma stratejisinin tm toplumsal kesimler iin
en doru mcadele stratejisi, onlar baarya tayacak bir mcadele perspektifi
olduu daha ilk srecinde net bir biimde kantlanmtr. Bu adan elde edilen
sonular sadece Krtler iin deil, dier toplumsal kesimler iin de
kmsenemeyecek sonular durumundadr.
Meru savunma stratejisinin Krdistanda yaratt siyasal gelimeler sonucunda
bir atekes ilanna gidildii bilinmektedir. Bu, ayn zamanda Krdistanda meru
savunma stratejisinin baars sonucunda gelien sretir. Gerillann gstermi

olduu taktik performansn ve oynad aktif roln btn toplumsal dinamikleri

harekete geirmesi ve smrgeci rejimi sktrmas ile beraber uluslararas
dzeyde Krt sorununu yeniden gndeme tamas temelinde eitli evrelerin
ve glerin ars gelimi, bu temelde atekes gndeme girmitir. Sonu alp
almamasndan ok, nemli olan gerillann yaratt etkidir.
Bugn gelinen noktada 1 Haziran karar temelinde Krdistanda gelien meru
savunma savann ortaya kard sonulara dayanarak meru savunma
stratejisinin hem gerilla, hem serhildan boyutu itibariyle belli bir dengeyi
yakalad ve bir baar performansn ortaya kard ak bir gerektir. 1
Haziran 2004 tarihinde balayan, 1 Ekim 2006 tarihinde ilan edilen atekesle
belli bir dzey salayan gerillann iki buuk ylda sergiledii performans ile
serhildan hareketinin ortaya kard gc gz nnde bulundurarak unu
sylemek mmkndr; Halk sava stratejisine dayal olarak gelien Krdistan
gerillas ve Krdistan halk hareketi bugn meru savunma stratejisine gei
yapmay nemli lde baarmtr. Zorlu da olsa yapmas gereken deiim
dnm gerekletirmi bir hareket olarak, yeni stratejik perspektif temelinde
bir derinlemeyi, gelimeyi yakalad ve bu temelde Krdistan zgrlk
hareketini baarya tamada imdi her zamankinden daha fazla iddia sahibi
olduunu kesin bir biimde belirtmek mmkndr.
Yaanan deiim dnm temelinde gelien yeni bak as topluma dayanan,
toplumu esas alan, hiyerarik devlet sistemini aan, onun yerine demokratik
ekolojik anlaya uygun, konfederal sistemi ina eden, yeni toplumcu bir
anlayn mcadele stratejisi olarak somutlamtr. Meru savunma stratejisinin
bu biimde gelime yaratan bir dzeyde olma gerei, kendisiyle birlikte birok
gelimeyi de aa karmtr.
Her eyden nce Trk devletinin gerillay bitirdik, zafer kazandk, kalanlar kl
artklardr, artk savaamazlar savlar yerle bir edilmitir. O tr savlarn ne
kadar gerek d, kendini ve toplumu yanltmaya dnk olduu ortaya
konulmutur.
Yine uluslararas komplo glerine kar yrtlen mcadelede iten ve dtan
gelien saldrlara kar meru savunma izgisi dorultusunda verilen bir cevap
olmu, uluslararas komplocu glerin oyunlarn boa karmtr. Uluslararas
komplocu gler dtan gelitirdikleri saldrlarla yetinmeyip, iten ihanet etmi
bir grubu rgtleyerek tasfiyeci giriimlerini iyap ierisinde de boyutlandrp
sonu almak istemi, ama hareket bu strateji ile oyunlarn etkisiz klmtr. Bu
tasfiyecilik ncekilere gre daha donanml, srtn uluslararas kompolcu glere
dayandrarak, uluslararas komplonun i operasyonu biiminde sonu almak
istemitir. Ancak nder Aponun mdahalesi ve hareketin gelitirdii hamlesel
kla uluslararas komplonun bu i operasyonu tmyle sonusuz braklmtr.
Meru savunma stratejisi dorultusunda hareketimizin ve halkmzn gelitirdii
mcadele, btn ynelimleri boa kard gibi, yaratt gelimelerle
uluslararas glerde farkl kanaatlerin ve dncelerin gelimesine,
gelitirdikleri inkar siyasetine ilikin ciddi bir tereddtn olumasna yol
amtr.

zellikle hem uluslararas komplocu gleri boa karma, hem de onlar direkt
karya almama gibi ince bir izgi ekseninde yrtlen bu mcadele, Krt
sorununu tekrar uluslararas gndeme tarmtr. Bu adan bakldnda
PKKnin daha batan itibaren uluslararas komploya kar gelitirdii doru
mcadele anlayn meru savunma stratejisi ile btnletirerek sonu alc bir
dzeye ulatrd grlmektedir. Belki bugn uluslararas komplonun btn
boyutlar ile boa karldn belirtmek mmkn olmayacaktr ama kapsam
olduka daraltlmtr. Hatta komplocu glerin eski konsenss kalmadndan
tr ayn dzeyde sreci gelitirme konumlar ok zayflamtr.
zcesi, Krdistan gerillasnn meru savunma izgisi temelinde ortaya koyduu
pratik performans, hem toplumsall ne karm, hem de yenilmezliini,
doruluunu ve haklln btn dnyaya bir kez daha gstermitir. Dolaysyla
elde ettii sonular Krdistan halk asndan ok nemli, ciddi ve stratejik
sonulardr. Trk devletinin Krdistan zgrlk mcadelesini tasfiye ve imha
politikas baarsz klnmtr. Krdistan halk ve gerillas meru savunma izgisi
dorultusunda ortaya koyduu pratik performansla, iradi bir g olduunu
kantlamtr.
Bu temelde Krdistan zgrlk ve demokrasi hareketi yeni bir aamaya girmi
bulunmaktadr. Bu aama Krt sorununun meru savunma mcadelesi temelinde
demokratik zm aamasdr. Artk Krt sorunu demokratik zm srecine
girmitir. Hibir g ve kuvvet Krtleri bu demokratik zm srecinden
alkoyamayacaktr. Meru savunma stratejisi dorultusunda halkmz siyasal,
demokratik, diplomatik ve kltrel dzeyde yrtecei toplumsal mcadele ile
olmazsa olmaz bir biimde Krt sorununda demokratik zm dayatacak, bu
biimde baarmay ve kazanmay kesinlikle bilecektir.

Sonu

Tarih ve toplum incelemesinde pozitivist bilimcilik, gerekleri ters yz ederek

egemenlik sistemlerine hizmet etme roln oynamtr. Bu nedenle tarih,
devletlerin siyasi tarihine indirgenmi, toplumun tarihi yazlmamtr.
Yazlmayan bu tarih direnenlerin tarihidir. Toplum her yer ve zamanda urad
saldrlara kar kendini savunmutur. Demokratik, komnal deerlerin
savunulmas uruna etnik, dinsel ve snfsal direnilerde katledilmeleri,
yaklmalar, armha gerilmeleri gze alan nice destans kahramanca direniler
yaanmtr. Eer devletli uygarln tm kym ve vahetine ramen toplum
halen varln srdryorsa bunu insanln tarih boyunca gelitirdii
direnilere borludur.
Yazlmayan tarihte, sadece direniler deil retim tekniklerinden dnce ve
anlam gcne dek nice toplumsal deerin hangi emek ve bilinle yaratld da
vardr. Devletlerin tarihi, toplumun yaratt tm deerlere el koyma ve kendine
mal etme tarihidir. Bu nedenle toplumun yitik olan demokratik komnal
deerlerini savunmak ve yeniden canlandrmak soygun, talan ve hrszlk
sistemine kar en byk intikamdr. ntikam ilkel bir meselesi deil,
toplumun varlk gerekesidir ve bunun da yolu direniten gemektedir.
Direni ile sava kavramlar her koulda ayn anlama gelen kavramlar deildir.
Savalar devletlerin bir icaddr. Toplumun direnii sava karsnda kendini
savunmak anlamna gelmektedir. Keke baka bir kavramla ifade edilebilseydi
fakat devletlerin topluma dayatt srekli sava hali karsnda savunma sava
da insanca yaayabilmek uruna kanlmaz ve kutsallk derecesinde bir tavrdr.
Aslnda sava kutsamak devleti kutsamaktr. Ama savunma savanda ise kutsal
olan savunmadr ve toplumsal yaamn kendisidir. Dolaysyla savunma sava,
direnmenin baka koullar kalmadnda byk bir onurla verilmesi gereken
halkn z direnii olmaktadr.
Savunma ilkesi zgrlk, eitliki, demokratik bir toplumsal yaamn olmazsa
olmazdr. Kendini savunmay bilmeyenlerin toplumsallndan geriye hibir eser
kalmaz. Egemenlerin bilin ve duygularda yaratt arpklk; iktidar iliki ve
zihniyetinin toplumun tm hcrelerine szm olmas toplumu savunmasz
brakan ve gdlebilir hale getiren en temel olgudur. Dolaysyla bilinte,
duyguda, rgtsellikte ve hedeflerde iktidarn kendine baml hale getiren
virslerine kar etkin bir mcadele verilmedike ve tm zihniyet ve
kavramlaryla almadka toplumsal mcadelelerin baarya ulamalar ve kalc
sonulara yol amalar olas deildir. Tarihten karlan bu derslerle zgrlk
mcadelemizde paradigmasal bir deiim yaanmtr. nderliimiz demokratik,
ekolojik, cins zgrlne dayal toplum paradigmasyla tarihteki, kendi adna
sisteme kavumam, mcadele ettikleri egemenlik sistemlerinin dnce ve
yaam kalplarn aamam tm toplumsal direnileri yeniden anlamlandrm
ve ezilenler adna bir mcadele sistemini oluturmutur. te PKK bu tarihsel
dzeltme hareketinin ncs haline gelmi; kendi kimliiyle, onuruyla zgr

yaamann, toplumsalln savunmann Krdistandaki modern direni gc

olmutur.
PKK nclkl savan tamamlanm bir tarihi olmasa da halkn kendi tarihini
yazmasnn nn amtr. Bir savan tarihi ancak bu savata baarlar elde
edildike ya da tamamen sonulandnda tm ynleriyle yazlabilir. nk tarih
senin olabildii kadar tarihtir, yani, baarl olabildiin kadar tarihini
yazabilirsin. Bu anlamda savamzn baarlarnn olduu inkar edilemez fakat
tm tarihini deil, bu tarihe damgasn vuran kesitlerden hareketle bir analizini
yapmay denedik. Baarlar olmasayd bu tarihten sz etmemiz zor olurdu. Bu
tarih, nder Apo nclnde yaanm bir tarihtir ve Krt halknn zgrlk
bilincini aa kartm, diriliini salamtr. Savan baarlar kadar tam zaferi
salayamamann nedenlerini de zmlemeye altk.
nder Apo, zgrlk mcadelesinde askeri zaferleri sadece savunmaya hizmet
ettii lde nemsemi, asl zaferi toplumun zihniyet ve vicdannda yaratt
deiimle salamtr. Savunma sava toplumun zgrlk temelinde yeniden
inasna ynelen tm saldrlar bertaraf edecek nitelikte bir zafer stratejisidir.
Eksik de olsa kitabmz bunu eitli ynleriyle tanmlamtr. Fakat Krt klasik
isyanclyla yansmasn bulduu klasik gerillacl ve saflarmza dayatlan
etecilii zmlemede nemli veriler sunduu ve baarl bir mcadele
yrtmenin temel yntem ve dayanaklarn ortaya koyduu inancndaym.
Bilindii gibi, Krdistan nemli bir kavakta yer alan bir lkedir. Avrupay
Asyaya balayan, oradan da Afrikaya alan jeostratejik konum balamnda
nemli bir corafya parasnda yer almaktadr. Bu nedenden dolay tarihin eitli
aamalarnda byk ordularn istilasna uram, igalleri yaam, byk
ordularn arpma sahas haline getirilmitir. Dolaysyla sava ok boyutlu
yaam, aclarn, tahribatlarn grm bir lkedir. Bu topraklarda yaayan
halkmz gelien igal, istila ve talan saldrlarna kar kendi z imkanlarna
dayanarak ve corafyasnn muazzam koruyuculuuna snarak yaamn
srdrebilmitir. ou zaman yar zgr bir biimde igalci glerle her
karlatnda arpma ve sava halinde varln koruyabilmitir.
Ancak kitabn bandan sonuna kadar ilenen konularda da grld gibi en
ok savalar yaayan ve sava karakteri de gelikin olan bir topluluk olmasna
ramen sava sanat konusunda kendine zg, dar, derinlii bulunmayan, daha
ok feodal duygu boyutunun hkmettii bir sava tarz ekillenmitir. Bu
gereklie kar nder Aponun kyla birlikte bir mdahale sreci
pratiklemitir.
Krdistanda nder Aponun gelitirdii yeni mcadele izgisi, zgrlk hamlesi
Krt toplumundaki direni gereklii, boyun emezlii, sava zellikleri alarak
onu bilimsel bir biimde ulusal, toplumsal direnme yntemlerine kanalize etmi
ve bu alanda yeni bir mcadele izgisi ve yeni bir silahl mcadele anlayn
gelitirmitir. nder Apo ok bilinli bir biimde bata ideolojik kadro
ekillenmesini yaratm, ardndan belli bir rgtsel yaplanma ve hazrlk ile
birlikte 12 Eyll faist cuntasna kar direnii gelitirmitir. O dnemde tek bir
mcadele seenei olarak braklm olan silahl direni mcadelesinin
balatlm olmas, beraberinde Krdistanda nemli gelimeler yaratmtr.

Her eyden nce yok edilme srecine tabi tutulan bir halk yeniden var olmutur.
Krt toplumu ulusal ve toplumsal bir gereklik olmay baarm ve bir kimlik
kazanmtr. lm deinde olan bir toplum gerekliinden savaan, onur ve
zgrl iin her trl fedekarl gze alan yiit komutanlar, fedaileri kendi
iinde ekillendiren bir toplumsal gereklie ulamtr. Geen 23 yllk mcadele
srecinde sadece yeni bir tarih yazlmamtr. Kkleri tarihin derinliklerine
dayanan bir halkn lmemek zere sinesinden kard insanlk l biiminde
gelien direni, tamamen destans bir biimde pratiklemitir. Toplumsal
deiim ve dnmde bu destans kahramanlk direnii nemli bir rol
oynamtr. Bu temelde bir kahramanlk tarihi yaratlmtr. nsan iradesinin
bilinle birletiinde nelere kadir olacan sergileyerek Krt halknn varln
bir daha sklmemecesine bu topraklara perinlemitir. Bu adan bir tarih
yazlmam, bir kahramanlk tarihi yaratlmtr.
Krdistan toplumu kendi z gcne dayanarak, dar olanaklara ramen ada
bir varlk direniini gelitirerek ayn zamanda tm insanl byk bir utantan
kurtarmtr. nk uygarln douuna beiklik etmi bir toplumsal gereklik
paralanarak, dntrlerek yok edilmek isteniyorsa bu btn insanlk
asndan byk bir utan ve kara leke olacaktr. Ama nder Aponun
Krdistanda gelitirdii mcadele izgisi smrgeciliin yaatmak istedii byle
bir vehametin nne gemeyi baarmtr. Krdistan zemininde gelien
mcadele Ortadouda da byk bir demokrasi devrimini gndemletirmitir.
Biliniyor ki btn bu gelimeler sfrdan balayarak, adeta yoktan var etme
temelinde olmutur. Bu pratik ve direni kolay gelimemitir. neyle kuyu
kazarcasna byk emeklerle, yksek bir fedakarlkla deer yarata yarata
gelime zemini oluturulmu, byk bedeller denmi, yksek fedekarlklar
sergilenmi, kahramanlk destanlar yaratlarak bugnk noktaya gelinmitir.
nder Aponun byk emei ve tutarl izgisi temelinde byk bir kararllkla
gelitirdii direni ve kahraman ehitlerimizin byk fedakarl olmasayd
byle bir gelimeyi yaratmak mmkn olamazd.
Daha nce gelien isyanlar bir direni tohumu ekmi olsalar da yenilgiye
uradklar gibi, smrgeci glerin bask, iddet ve katliamlar sonucu esasnda
toplumsal yapda byk bir krlma ve on yllarca etkisi srecek ekilde
gerilemeye yol amtr. Baarsz sonulanan her direni smrgeci glerde bir
daha direniin olmamas iin kktenci politikalar ne karmtr. Direni
ardndan toplum on yllarca onun ar etkisini, korkusunu yaam, hatrlamak
bile istememitir. Hatta en son Dersim direniinin bastrlmasnn ardndan
uygulanan soykrm biimindeki katliam, temizlik hareketi yetmi bine yakn
insan katlederken, geri kalanlar srgne tabi tutulmutur. zerinden bu kadar
zaman gemesine ramen bugn bile hatrlanmas korkun gelmektedir. Dersim
isyannn bastrlmasndaki vahet dzeyi katliam ve srgnle snrl deildir.
Dersimdeki Krt toplumsal yaps kkten deiim srecine tabi tutulmu, kla
kltr temelinde asimilasyoncu politikalar uygulanmtr. Esas katliam bu
temelde nne koymulardr. Tarih boyunca direni kltryle ekillenmi
Dersim toplumsal gerekliinde bugn Kamer Gen, Kemal Kldarolu gibi
keklik soylu tiplerin ortaya kmasnn nedeni uygulanan bu kla kltrn
hakim klma politikalardr. Kendi katilini sevdirmeyi esas alan, kendine kart
bir kiilik ekillendirilmesinin sonucudur. Burada belirtmek istediimiz husus

gemite yaanan isyanlarda bir direni tohumu atlmtr. Ama ardndan gelien
basklarn yaratt korku Krt toplum yapsnda byk gerilemeye neden
olmutur.
Tarihsel gereklere karn nder Aponun nderliinde gelien ada Krt
isyan yenilgiyi imkansz klmtr. Trk devletinin, arkasna uluslararas ve
blgesel gleri alarak kapsaml saldrlar yapmasna ve nder Apoyu esir
alarak iten, dtan kapsaml operasyonlar gelitirmesine ramen sonusuz
kalmas bu yenilmezliin ak bir ispatdr.
Bu ada isyan sreci, Krt toplumunu yeniden yaratmakla birlikte toplumda
varolan yzlerce yllk ad braklml aarak ala btnlemesini
salayan bir ulusal, toplumsal gelime salamtr. Toplumsal, ulusal, siyasal,
kltrel, ideolojik alardan nitelik kazandrm, kadn zgrlnde toplumsal
gelime boyutuyla ileri bir dzey ortaya karmtr.
Gerekleen bu ksa tarihi kesitteki ada Krt direniini sadece bir silahl
mcadele olarak telaki etmek yanl olacaktr. Silah onun sembolik yandr ve bu
srecin gelimesinde aklan bir kvlcmdr. Esas olarak bu isyan, Krt
toplumunda ulusal, toplumsal, devrimci gelimeyi, ilerlemeyi salamtr.
Dolaysyla bu isyanda sosyal, siyasal, kltrel, ideolojik boyut daha n
plandadr. Bu alanlarda Krdistan silahl mcadelesinin ya da gerillalarn
yaratt zenginlik ulusal ve toplumsal adan ok boyutlu ve derinlikli olmutur.
Bu nedenle gerilla gerei ve kavram Krt toplumu asndan ok nemli bir
olgu haline gelmitir. Bu sadece bir kurtulu ve zgrlk sembol deil, ayn
zamanda topluma bilin tayan, toplumu rgtleyen, ruh, moral, g, cesaret
veren bir toplumsal gereklik olarak bilinlerde yer edinmitir. Genel hatlaryla
silahl mcadele denilse de znde bir toplumsal mcadeledir ve silahl
mcadele bunun iinde bir boyuttur. Toplumun kendini yeniden yaratmas,
varetmesi ve ala btnletirmesi mcadelesidir. Bu mcadele toplumun
sosyalitesini gelitirme, ulusal bilin kazandrma, demokratik ve sosyal devrimi
gerekletirme, toplumun barnda gizlenmi olan tm hner ve yetenekleri
aa karma sreci olmutur. En nemlisi de Krt kadnnn bu tarihte oynad
rol olmutur. Drlmle ve erkek egemenliine ramen Krt kadn her
dnemde emei, fedakarl, cesareti, metanetiyle yn verici bir zellii hep
sergilemitir. Bu devrimsel srete de bu tarihsel gemie dayanan Krt kadn
srama yaratp, toplumun nc gc olmay baarmtr. Krt kadnn bu
mcadelede gsterdii baar, cesaret ve irade nder Apoda kkl toplumsal
analizlerin gelimesine yol amtr. Demokratik, ekolojik, cinsiyet zgrlk
toplum paradigmasnn gelimesinde Krt halknn zgrlk mcadelesi kadar
Krt kadnnn devrimsel kta sergiledii karakteristik zellii ve duruu temel
bir zemin olmutur. Yani Krt kadnnn bu mcadelede iradi bir g haline
gelmesi yeni paradigmann ekillenmesinde nemli bir rol oynamtr.
Bu alardan salt bir silahl mcadele olmayp bir savunma refleksi olarak gelien
direni mcadelesinin askeri, siyasi, sosyal, kltrel, ideolojik adan ok ciddi
bir savunma sava ve varolma mcadelesi biiminde ekillendiini grmek
gerekiyor.
Mcadele, daha ok varolmak iin ala btnleme, hatta kendini an tesine
tarma mcadelesi olmutur. nder Aponun paradigmas, Krt toplumsal

mcadelesi yenia zorlayan bir mcadeledir. Bu mcadele srecinde kitapta

ok boyutlu izah edildii gibi, Krt toplumunda ekillenen Krt kyl isyancl
izgisi ile gerilla izgisi diyebileceimiz nder Aponun gelitirdii doru askeri
izgi arasnda srekli bir ekime yaanmtr. Krt kyl isyanc izgisi nderlik
izgisinin zayf temsil edildii her yerde ve her frsatta etkili olmutur. Fakat
giderek izgi mcadelesinin de g kazand ve toplumsal kltr haline geldii
de bir gerekliktir. Yani bugn Krdistanda gerilla mcadele anlay ve izgisi
artk bir kltrel doku haline dnm bulunmaktadr. Gerillann, 1 Haziran
Hamlesi temelinde gelitirdii yeni mcadele srecinde sadece gerillann Krt
kyl isyanclna kar kendini uygulamas deil, gerillann kendisini de aarak
yeni profesyonel gerillaya ulama abasn buna rnek olarak gsterebiliriz. Yani
toplumdaki kkl deiim elbette kendisini Krt kyl sava anlaynda da
gstermitir. Bugn iin Krt kyl sava anlaynn dnk kadar gl
olduunu sylemek mmkn deildir. Gerillann toplumda yaratt devrimsel
sre ayn zamanda sava anlay zerinde de ciddi etkide bulunmutur. Bir de
bugn her zamankinden daha fazla savunma savanda meru savunma stratejisi
temelinde modern gerillann kendini uygulama dzeyi glenmitir. Bunun
nnde eskisi gibi feodal, Krt kyl sava anlaylarnn dar, yzeysel, kaba
sava tarznn kendini dayatabilmesi ok zordur. nk gerilla, Krdistanda
artk bir toplumsal bilin haline dnm ve gerilla tarz, yntemi konusunda
bir younlama yaanmtr.
zellikle HPGnin 2001den itibaren balatt yeniden yaplanma sreci klasik
komuta gereini ve klasik gerillay ama bakmndan nemli bir rol oynamtr.
Krt kyl sava tarznn alp yerine ada meru savunma izgisi
dorultusunda savunma gc olarak yeni gerillann uygulanmas konusunda
ciddi dzey kazanm ve n almtr.
Elbette ki bu dzeyin batan itibaren yakalanm olmasn isterdik. Toplumda
kkl deiim, dnmle birlikte sava geriye eken, ktrmletiren,
eteletiren, onu darlatran taktik ufkunu daraltan bak ve tutumlardan
syrlarak daha almc, esnek bir bak asyla savunma savann gelimesinin
n de alm bulunmaktadr. Kukusuz bugn de yaanan yetersizlikler vardr.
Ama almas gereken farkl yetersizlikler durumundadr. Bu konuda unu
syleyebiliriz: Gerilla savanda ismi kitapta da geen ok deerli komutanlar
yaamn bu uurda feda etti. Ama onlarn taktik zenginlii ve baarl bir gerilla
performansn yaratma mcadeleleri, sonularn bugn daha iyi ortaya
karmaktadr. Gerilla izgisinin meru savunma izgisine gre etkli uygulanma
koullarn da yine o kahramanlar yaratmtr. Onlarn emeinin ve direniinin
bir sonucu olarak bu dzey gelimitir.
Bugn halk savunma kuvvetlerinin meru savunma izigisindeki varl ciddi bir
kazanm ve etkili bir mevzidir. Esasen gerilla sava tarzn Krt toplumunun
alglam olmas nemli bir silahtr. Hatta sadece Krt toplumu deil, Ortadou
toplumlar iin de nemli bir mcadele izgisi olarak devrededir. Ortadouya
gerillann tarlmas ve toplumca alglanmas, kltrlemesi ok nemli bir
kazanmdr. imdi Che Guevara dnemi ald diyenler var. Bir boyutuyla doru
olabilir. Elbette klasik gerilla dnemi almtr ama dev ordulara kar, igalci
hegemonik glere kar toplumlarn kendilerini savunmasna her zaman ihtiya
vardr. te bugnk Krdistan gerillas da klasik bir mcadele deil, kendisini

gnn koullarna uyarlayan bir mcadele tarz ve yeni bir gerilla modeli olarak
ekillenmektedir. Bu nedenle bu g, kendisini yenileme temelinde toplumun her
zaman ihtiya duyabilecei bir savunma tarz durumundadr. Kendi nefsini,
onurunu, haysiyetini, erefini, deerlerini koruma direniidir. zellikle amzn
gelien teknolojik yeniliklerine kar kendisini yenileyen, onun karsnda insan
yeteneklerini, gcn gelitiren, daha mobilize olmu, insan aklna, niteliine
dayanarak kendi savunmasn gelitirmektedir. Gnmz teknolojik ara ve
silahlarn boa karmay baaran, bu temelde yeni savunma izgisi
erevesinde kendini yenileyen gerilla tarz baarl bir savunma tarzdr. Krt
toplumunun gerilla tarzn alglam olmas byk bir kazanmdr ve Krt
toplumunu her bakmdan glendiren bir faktrdr. Krt toplumu kendi
direniini ve savunmasn her zaman yapabilecek g ve insiyatif sahibi olma
olanaklarna bylece kavumu olmaktadr. Bir de bununla birlikte nder
Aponun meru savunma perspektifi sadece gerillaya deil, rgtl halk
kitlelerinin serhildan direnilerinin gelitirilmesine dayanmaktadr. Yani
mcadelenin bir yn gerilla, bir yn halk serhildanlardr. Bu da nemli bir
kazanm ve mevzi olurken, esas olarak meru savunma stratejisinin en nemli
zelliidir. Toplumu da ileri dzeyde rgtlenmi bir g kadar etkili hale
getiren, devrimi toplumsal karaktere dntren temel bir zellii
durumundadr.
Bugn Krdistanda silahl mcadelenin de tesinde, toplumun kendi deerlerini
savunma mcadelesi vardr. Siyasi, sosyal, kltrel, ideolojik planda direnii
gelimitir. Toplum kendini saldrlar karsnda savunabilme gcn
gstermitir. Byle olmasayd yok edilme aamasnda olan Krt toplumunun
kendini var edebilmesi imkansz olurdu. Hala varlk yokluk tehlikesini yaayan
Krt toplumunun bu savunma tarzyla ok nemli bir gvenceye kavutuu da
ak bir gerektir. z savunma yetisi gl olmayan bir toplumun varl
tehlikeye der. Bu, Krt toplumu iin ok daha geerli bir hakikattir. z
savunma sadece silahl deil, ideolojik, siyasal, sosyal, kltrel kapsamdadr.
Toplumun kendini var etmesi z savunma kapsamndadr.
Krdistanda gelien varolma mcadelesi savunma sava biiminde gelierek
toplumsal bir muhteva kazanmtr. Bu da kendi z gcne dayanan, hibir
devletten destek almayan, kendini reten, yenileyebilen, yrtebilen bir
ideolojik, felsefi gereklikten hareketle kendini g ve irade haline getiren bir
gereklii ifade etmektedir. teden beri bata Trk devleti olmak zere ok
eitli gler mcadelemizin esasn kavrayamadlar ya da kavrar gibi grnmek
ilerine gelmedi. u bu devlete dayandmz iddia ettiler, yllarca d mihrak
propagandasn yaptlar. Dayanaklar Moskovadr, sosyalist lkelerdir,
Suriyedir vs dediler. Bugn tm bu lkeler ya yklm ya da tavrlar
deimitir. Bylece yle bir iddiann hibir zemini de kalmamtr. Ama
hareketimiz ayakta ve kendini yrtyor. nk bu iddialar gerek dyd ve
hareketimiz daha ilk gnden balayarak kendine yeterli olmay esas almtr.
Daha ilk ideolojik grup dneminde maddi ihtiyalarn karlamak iin halk
pazarnda hamallk yapma, kabalayla i alma ve iilik yaparak kendine yeterli
maddi deerleri elde etmeyi esas alan bir anlaytan gelen bir hareketiz. Bugn
ok bym, deiik alanlarda rgtlenmi, belki devlet deil ama bir devletten
daha fazla kapsam ve sisteme kavumu gerekliiyle birlikte ilk ideolojik

dnemin zellii, mayas olan zgce dayanma ilkesi esas alnmaktadr.

Halkmz, zgrl uruna byk bedeller derken d g teorileri ya da dier
arptma ve saldr yntemlerini de boa karacak kararlla sahiptir ve bunu
her koulda ispatlama gcn gstermi ve zafere kadar da gstermeye devam
edecektir.
Tekrar vurgulamak gerekir ki Krdistan zgrlk mcadelesi, katliamlardan
geirilmi, srekli imha tehdidi altndaki halkmzn adn, dilini, kltrn,
varln, onurunu koruma ve direni mcadelesidir. Halk deerlerimize
yneltilen saldrlarn bykl direniin de bykln beraberinde
getirmitir. Bu direniin z meru savunmadr. Kutsall, hakll asla
tartlamaz. Fakat hakl olmak bir mcadeleyi kazanmaya yetmez. Hakllmz
kadar mcadele yntemlerimizin de sonu alc olmas arttr. Bu anlamda
kitabmz hem bir zeletiri hem de bir dzeltme almas olarak
deerlendirilebilir.
Meru savunma izgisini gemite ihlal ederek halka ve mcadelemize telafisi
zor zararlar veren tasfiyeci, eteci pratikler dmann iliki halinde olduu,
tevik ettii veya dolayl dolaysz ynlendirdii kiilikler eliyle gelitirilmitir.
Bunu nlemedeki yetersizliklerimizi de nedenleri ve sonularyla birlikte
kitabmzda iledik. Dorulardan taviz vermeden kendimizi deerlendirmeye
altk. Kald ki hakikatlerin aratrlmasna sonuna dek kendini am bir
hareketiz. Ayn gc ve anlay devlet cephesinde gremiyoruz. nk altndan
kalkamayacaklar ok byk sularn sahibidirler ve sadece karaalmaya devam
etmektedirler. Fakat hibir karalama ve kart propaganda mcadelemizin ve
dayand meru savunma anlaynn onurunu, samimiyetini, kararlln ve
haklln zedeleyemez, geriye ekemez. Kimse koyun gibi bak altna
yatrlmak istenen Krt halkn direndii iin sulayamaz. Aksine, direnmemek
sutur. Tarih bizi yarglayacaksa direndiimiz iin deil belki yeterince gl bir
direnile zamannda zaferi yaratmadmz iin yarglayacaktr.
Bize, neden direniyorsunuz, neden savayorsunuz? diyenler bilmelidirler ki,
Krdistanda direnmemek egemenlerin dayatt hayvanlamann eiinde bir
yaama mahkum olmaktr. En sade haliyle, en ak ekliyle ifade edecek olursak,
direniten baka yol braklmad iin direniyoruz! Bu gereklii basit bir
propaganda ifadesi gibi souk alglayanlara, Krdistanda yaamann ne
cehennemi bir zorluk tadn yerinde grmelerini neririz. Beyaz Krtlerin
azndan dinlenen sahte yaam ve baar ykleri, ruhunu celladna satmann
ykleridir; zne yabanclamann, ibirliin ve teslimiyetin ykleridir.
Gereklik farkldr. rmcein alarna ald sinek zerindeki uygulamas ve
sonucu neyse devletin yaratt kiilik de ayndr. rmcek sinein iini emerek
kabuunu brakr. Dtan bakldnda bu sinek canl gibi grnr fakat aslnda
ii boaltlm sadece posas, kabuu kalmtr ki dokunulduunda kl gibi
dalp gider. Karmzdaki dmann buna benzer binlerce ldrme yntemi
vardr. zcesi toplumumuzun insanca bir yaam srmesinin kaplar
kapatlmt. Size lm ve ihanet dnda yol braklmamasnn ne demek
olduunu bilmek zorundasnz.
Krtler eski Krtler deildir. 30 yl aan zgrlk mcadelesiyle bilinlenmi,
rgtlenmi, inan ve iradeye kavumu; kyle byyle, kadnyla

erkeiyle, yurt iiyle yurt dyla, Kuzeyiyle Gneyiyle, Dousuyla Batsyla ayaa
kalkm, byk bedeller demi, byk deerler yaratm, devrim iinde
devrimler yapm, direni iinde pimi, nderliine ve zgrlne tutkuyla,
akla balanm bir halk gerekliine kavumutur. Nice aclar byk bir
metanetle gslemi olan Krt halk snrlar ve devlet varlklarn sorun
yapmadan dier halklarla kardelik, eitlik ve zgrlk temelinde bar iinde
yaamak iradesine ve kararllna sahiptir. Bu iradeyi demokratik zeminde
tanmak istemeyen ve inkar imha siyasetinde srar eden egemen devletlere
boyun emesi ve kendini aresiz brakmas sz konusu olamaz.
Krt halk meru savunma stratejisiyle zgrl nndeki tm engelleri ama
kararll ve gcne kavumu ve bu temelde mcadelesini srdrrken tm
ezilenlere de umut kayna olmaktadr. Kapitalist dnyann saldrlar altnda
felce uratlan Ortadou kltrnn direngen gelenei ve yitirdii tm toplumsal
deerleri bugn PKK ahsnda canlanmaktadr. Bu deerlerin ylmaz savunucusu
olan PKK, kendisini devleti paradigmadan arndrarak zgrlk mcadelesinin
layk bir ncs konumuna gelmitir. Yine, gemi sava deneyiminden karlan
derslerle yenilenen Krdistan gerillas ve tm mcadele rgtleri meru
savunma izgisinde baary ve zaferi yaratarak insanln gururla, onurla
anaca ve sahiplenecei bir dzey kazanmtr. Btn bunlar nder Aponun
aydnlatclnda gelimitir.
mral ikencehanesinde, esaret koullarnda bile halklarn kardeliinden taviz
vermeyen nderliimiz, bara uzanan bir kprdr. nder Apo, Tm dnyay
yenecek gcmz olsa da saldrmayacaz ama tm dnya birleip stmze de
gelse direneceiz! diyerek savunma anlaymz ortaya koymutur. Halklarn
kar atmakta, savamakta deil birlikteliktedir, bartadr. Egemen devletler
zorbalkta, zulmde srar ettike bar iin en byk savunma savan gze
almak da bir onurdur ve ustalarn dedii gibi bu uurda yenilmek bile kutsaldr.
Kald ki Krt halk yenilgiyi kendi ahsnda yenmi ve gzn zgrle dikmi
bir halktr. 21. yzylda uyanan zgrlk bilincini yok edebilecek bir tahakkm
arac icat edilmemitir ve khnemi zorba egemenlik zihniyeti bu bilinci, bu
tutkuyu, bu direnii yok etmeye muktedir deildir.
Bu savata insana bir ta kadar deer vermeyen Trk devletinin kirli politikalar
nedeniyle, Krt analaryla beraber Trk analar da ac ekti, en deerli varlklar
olan evlatlarn yitirdiler. Btn annelerin acsn dindirebilecek onurlu bir bar
lkeyi halklar bahesine evirir ve daha fazla ykmlarn yaanmasnn nne
geer. Fakat halkmza imha dayatldka savunma direniimiz de sonsuz
kararllkla ykselir ve yeni aamalara tarlmas kanlmaz hale gelir. Onurlu
tm halk kesimleri devletin oyunlarna alet olmamal ve kirli savann yannda
yer almamaldr. Gemiin yetmezlikleri, yanllar iin zeletiri yapm ve
meru savunma izgisinde kararlam bir hareket olarak bunu beklemek
hakkmzdr ve halklarla dostluk anlaymzn bir gereidir.
Krdistan halk zgrlk eilimini her alanda temsil eden glerimiz insan en
byk deer sayarak hareket ederken, askeri izgimizden kardmz derslerle
insann kendini gl rgtlediinde baaramayaca, ulaamayaca hibir
hedefin olmad bilinciyle davranacaklardr. Krt klasik direniiliinin kaba,
gs gse, kahramanlk reten ama sonu getirmeyen mcadele tarz kadar

klasik gerillacln imhaya yatan tarzlar almak durumundadr. Modern

gerillann insan akl ve yeteneini ne karan, yaratc taktik uygulamas,
fetheden, zafer yaratan komutan ve militan ruhu her trl saldry pskrtecek
niteliktedir. Bu niteliklerin temsil edilmesi ise partilemeyle, PKK ideolojisi ve
llerini kazanmakla mmkndr. nderliin gelitirdii demokratik, ekolojik,
cins zgrlne dayal toplum paradigmas temelinde kendi eitimini srekli
klan militan kiilik, zafer kiiliine en yakn kiilik olacak ve meru savunma
stratejimizi her alanda baaryla uygulayacaktr.
Mcadele tarihimizin her annda yiitlikleriyle, anlaryla zgrlk ehitlerimizin
gstermi olduu direni, savunma anlaymzn ve gcmzn byk mirasn
oluturmutur. 12 Eyll ikenceleri altnda Kemal Pir yolda, Siyasi kimliimizle
yaama imkan verilsin baka bir ey istemiyoruz diyerek lmn stne
yrmtr. Kendi kimliiyle yaamak dnda bir talebi olmamtr. Bu bir
toplumsal savunma biimidir. Agit yolda gerillacln Krdistanda gelimesinin
byk komutan olmay bu temelde baarmtr. Militan olanlar militan olmann
gereklerini yerine getirmelidir diyerek, gerilla yaamna byk bir tutku ve
ruhla bal olan meru savunmann ylmaz komutan Erdaln (Engin Sincer)
mcadeleci ruhunda yoldala gvenin ve yeni dnem zaferinin garantisi
olmutur. Meru savunmann yiit, uygulayc komutanlar Mahir, Hseyin,
evger, Serxwebun, Mahmut (rnak), Nucan ve Dijwar Erkendi gibi yiit
direniilerin kararll ve fedakarlklar birer sembol durumundadr. Bu
yoldalar toplumsal savunmann dalarla buluturulmasnn sembol
olmulardr.
Beritan yolda ihanete teslim olmamann, zgr yaam dnda bir yaam kabul
etmemenin ve zgr kadn bilincinin, ruhunun bir temsilcisidir. Semalar, Zilanlar
ve binlerce kadn zgrlk ehidimiz toplumsal savunma izgisinin PKKde tek
l haline gelmesinde nc olmulardr. Uluslararas komploya kar nderlik
etrafnda ateten barikat olan ehitlerimiz toplumsal savunmann en soylu
rneklerini oluturmulardr. nder Apoda tm deerlerimizin birlemesi,
toplumsallmzn da bugn esaret altnda olmas anlamna gelmektedir. Bu
anlamda toplumsal savunma, nderliin zgrln en yakn zamanda
yaratacak kadar gl olmak zorundadr. Tm mcadele alanlarmzda buna
denk yksek kararllk ve bilin dzeyinin gelitiini belirtebiliriz.
Savunmann toplumsal nitelii klasik Krt direniiliindeki bireysel yiitlik
llerini amak zorunluluunu getirmektedir. Dolaysyla sadece kapitalist
dzenin bireyciliine kar bir duru yetmez ayn zamanda kendine grelikleri de
aarak PKK llerinde bir yiite duruu her an iin esas almak arttr.
Mcadele tarihimizin byk derslerinden biri de nderlik izgisini esas almak
yerine kendine grelie sapmak ve kendi tarznda srar etmenin tasfiyeciliin ve
etelemenin zemini olduudur. Szkonusu sava sahas olunca kendine
grelikler ok daha fazla can yakc olmakta, hi hak edilmedik kayplara yol
amaktadr. Unutmamak gerekir ki nderliin esaretine giden srete yetersiz
yoldaln rol de kendine grelikle ortaya kmtr.
HPGnin zerk yaplanmas her biriminin daha byk bir inisiyatif gcyle
hareket etmesi kolayln salarken bu alanda da kendine grelik deil, ortak
anlay olan meru savunma izgisinde toplumsal savunma esastr. Bu anlamda

modern gerilla, savunmasn yaratc, hzl, etkili bir performansla yapabilen

gtr. Gemi deneyimlerin birikimleriyle stn vuru ve manevra kabiliyetine
ulam ve her dnemin zelliklerine gre annda yenilenen taktiklerle yant
olabilen gtr. Yine, tarih ve toplum bilinci, ngr ve sezgisi gldr. nk
sadece askeri savunma gc deil, sistemimizin idelojik, siyasal ve rgtsel
plandaki ncln de yrten bir gtr. HPGde komutan olmak ise tm bu
zellikleri kendi ahsnda toplam olan zafer komutanl olmak zorundadr.
Bugn itibariyle byle bir savunma gcnn oluturulmas ynnde nemli bir
mesafe alnm ve gerilla gcmz nitel ve nicel olarak ciddi bir yenilenmeyi
yaamtr. Fakat halen almas gereken ciddi yetersizlikler de vardr. Tm
komuta ve sava yapmz unu bilmeli, yeter ki kendi gelimemizin nnde
kendimiz engel olmayalm. Her trl geri toplumsal zelliklere kar mcadele
yrtelim. Kendimizi kendi gelimemiz nnde engel olmaktan karrsak,
drste katlrsak Apocu ruhla ulaamayacamz hedef, aklc bir yryle
baaramayacamz hibir ey yoktur.
Meru savunmann askeri boyutuyla birlikte siyasi, diplomatik, sosyal, ekonomik
ve hukuki boyutlar da z savunma kapsamnda rgtllkle gelitirilmektedir.
Toplumda rgtsz tek bir birey kalmadnda z savunma anlay
toplumsallmzn her koulda kendini var etmesinin ve zgrletirmesinin
temel gvencesi olacaktr. KCK sistemi her alanda toplumun z rgtll, z
ynetimi ve z savunmas temelinde hayatiyet bulurken, devletleri de demokrasi
snrlarna ekilmeye zorlayan en byk g olmaktadr.
Mazlum halkmzn hak ettii zgrl kazanmak bugn her zamankinden daha
yakn hale gelmitir. Fakat nderliimiz bata olmak zere tm halkmz
zerindeki imha tehditleri ve saldrlar da yeni ekillerde boyutlanarak sryor.
Gerilla ve halk mcadelesini tasfiye ve yok etme politikas srekli
dayatlmaktadr ama sonu almazln tarih gstermi, nmzdeki tarihsel
sre de bunu ispatlayacaktr. nk Krdistanda gelien toplumsal direni
mcadelesinde gerilla ve halk birbirini tamamlayan, destekleyen nemli
mcadele ayaklar haline gelmitir. Kendi halkna dayanan, kendi halkndan
maddi, manevi destei alan, meru savunma izgisi temelinde niteliksel
bymeyi salayan modern, profesyonel gerillann herhangi bir dzenli ordu
karsnda gerilemesi asla mmkn deildir. stedikleri kadar ada teknolojik
ara ve silahlar kullansnlar, Krdistanda halkna dayanan ve srtn
Krdistann muazzam corafyasna dayayan gerilla yenilmezdir. Gerillann
stratejik mttefiki Krdistan corafyas ve dalardr! Krdistan corafyasyla
stratejik ban iyi kuran, halkna dayanan, halkndan maddi ve manevi destek
alan Krdistan gerillasn hibir g yenemez.
Krdistann yce dalar yannda cce kalmayan, ruhta, dncede kararl, net
olan ve sava tarznda ccelikten ycelie erien Krdistan zgrlk gerillas,
yenilmez bir g olduunu nmzdeki srete de herkese gsterecektir. Onun
dayand ideoloji, fedai ruh, yakalad yksek performans, muazzam corafya
ve halkmzn yksek fedakarl doru temellerde birletiinde, ite o zaman
yenilmezlii ve baars mutlak olacaktr.
nder Aponun zgrln, Krt sorununun zmn en yakn bir hedef
olarak belirleyen zgrlk hareketi, doru mcadele izgimizde gerillann taktik

aama yapmas, halkmzn rgtl serhildan hareketi ile yzyllarn ryasn

geree dntrecek derinlik ve kudreti ile zgr Krdistan ina edecektir. Bu
temelde 1806 ylnda gerekleen Babanzade isyanndan bu yana yaanan tm
isyan ehitlerinin ansn yaatacak, halklarn kardeliine dayanan zgr
demokratik yaam yaratacaktr.
Bylesi bir aamada tarih bizimdir, zgrlk bizim olacaktr, diyerek yksek
kararlla ve duyarlla sahip, sonu alc bir mcadele dzeyini gelitirme
ansna her zamankinden daha fazla sahibiz. En zor anlarda en byk klar
gerekletiren nderlik gereklii karsnda umutla, inanla, inisiyatif gcyle
hareket ederken geriye dmeyecek, zorlandnda kendine greliklere
sapmayacak, zafere gzn dikmi militanlk dzeyi, halkmzn zlemini
duyduu ve hak ettii zgrl yaratmann en byk gvencesidir ve bu
temelde zafer mutlaka kazanlacaktr!

Ya zgrlk ya zgrlk!

Ocak 2007
Murat KARAYILAN