Verkefni r kafla 22

1. Hvernig er komist hj v a tvr sfrumur komist inn

sama eggi?
S sisfruma sem kemst fyrst eggi losar ensm sem hleypir
henni gegnum zona pellucida, sama tma umskautast
himnan og ar a leiandi kemst ekki nnur sfruma gegn.
2. Lsi roskun fstursins fyrstu vikuna (morula, blastula,
gastrula).
1.viku verur myndun morulu lei til legs. eru frumurnar
ekki farnar a taka inn nringu og v engin stkkun fstri.
Nst hefst gastrula, verur til vkvafyllt hol sem veldur
stkkun. tropoplast lag myndast sem festir sig vi legi og
roskast samt milagi naflastreng. degi 5 myndast blastula
sem er einskonar klulaga hol r frumum sem hefur vkvafyllt
rmi sem kallast blastocoel. Blastocoel myndast egar
frumurnar morulu dla Na+ inn umfrymi samt vatni sem
fylgir, vatni safnast saman mijunni.
3. Fjalli um myndun tlags (ectoderm), milags (mesoderm)
og innlags (endoderm).
Okfruman skiptir sr nokkrum sinnum og myndar morula. t fr
henni myndast blastula sem er holur frumuklasi. t fr
blastulunni myndast tlag og innlag. Early gastrula myndast
egar kvenar frumur rsta sr inn kmblruholi, san
verur tvfalt lag af frumum. Blastoporan verur a endaarmi.
late gastrulu myndast milagi.
4. Fjalli um himnurnar sem umlykja fstur.
abelgur (chorin): verur a fylgju
Raua (yolk): blmyndun, fori
vagbelgur (allatois): rgangur
Lknabelgur (amnion): verndar barn gegn hnjaski, tekur vi

rgangi fsturs
5. Fjalli um 3 stig fingar.
1.stig Leghlstvkkun 1cm upp 10cm. Slmtappi losnar,
lknarbelgur getur rofna. Stutt milli hra.
2.stig: Tur samdrttur legs og fing barnsins. Samdrttir
1-2mn fresti og stendur yfir 1mn hvert sinn. Lngunin vi a
rembast. egar hfu barnsins fer near leghlsinum eykst
lngunin.
3.stig: Fing fylgjunnar, gerist 15mn eftir fingu barnsins,
vera samdrttir leginu sem losar fylgjuna.

Verkefni r kafla 23
1. tskru eftirfarandi hugtk; monohybrid, dihybrid,
genasamsta (alleles), arfger, svipger, rkjandi, vkjandi,
arfhreinn, arfblendinn, punnett squares.
Monohybrid: Arfblendin me tilliti til eins gens, eitt gen.
Dihybrid: Arfblendinn me tilliti til tveggja samstra gena,tv gen.
Genasamsta: Gen me smu eiginleika sem er stasett sama
sta litning.
Arfger: Ger genasamsetningar, au gen sem lfveran hefur.
Svipger: Hvernig genin eru tj. Einkenni lfveru sem koma fram.
Rkjandi: Einkenni sem koma fram.
Vkjandi: Einkenni erfast en koma ekki fram nema bi gen su
annig. (ss)
Arhreinn: Einstaklingar sem hafa eins gen genapari fyrir tilteki
einkenni, t.d RR ea rr kallast arfhreinir. Tv eins gen stra sama
erfaeiginleika.
Arfblendinn: Einstaklingur me lk gen fyrir tilteki einkenni, t.d
Rr kallast arfblendinn. Tv lk gen stra sama erfaeiginleika.
Punnett squares: Er tafla sem sna mgulegar tkomur r
kynxlun. Tflurnar kallast reitartflur og sna kynblndun milli
tveggja einstaklinga. Genin tveimur kynfrumum (karl/kvenn) eru
snd.
2. Fjalli um lgml Mendels; Law of segregation (lgmli um
askilna) og Independent Assortment (ha samrun).
Lgmli um askilna: Samst gen askiljast vi myndun

kynfrumna. Vi meisu afritast litningar og askiljast svo.

Samstir litningar askiljast og hver kynfruma fr aeins ara
genasamstu r pari. Aeins anna geni erfist einu gegnum
kynfrumur.
Lgmli um ha samrun: Maur hefur tvo tti fyrir sama
einkenni, hvert ttapar askilst h rum prum, hver kynfruma
hefur einungis annan ttinn. Vi frjvgun fr hver einstaklingur
ba ttina. Allar mgulegar samsetningar af ttum geta komi
fyrir kynfrumum.
3. Hjn eiga fjrar dtur. Hvaa lkur eru v a fimmta barn
eirra veri dttir?
50 prsent.
4. Sndu arfgerir afkvmanna egar arfblendin svrt kanna
(Ss) xlast vi arfhreina brna kannu (ss)?
S

Ss

ss

Ss

ss

Mgulegar arfgerir: Ss og ss Arfgerarhlutfall: 2:2

5. Ef freknugeni er rkjandi yfir geni fyrir freknuleysi, hvaa
arfgerir eru mgulegar foreldrum barns sem hefur engar
freknur?
a geta veri rr mguleikar: ff+ff , Ff+Ff, ff+Ff
6. Lgvaxinn stngull er vkjandi gagnvart hvxnum
garertuplntum. Tvr arfblendnar plntur eru ltnar xlast
saman. Hve margar plntur nstu kynsl vera hvaxnar?
75% plantnanna vera hvaxnar.
7. Lkamsfruma msar hefur 40 litninga. Hver marga litninga
fkk msin fr hvoru foreldri? Hve margir litningar eru einni
kynfrumu msarinnar?
Hn fr 20 litninga fr hvoru foreldri. 20 litningar eru einni
kynfrumu msarinnar.

8. Bna er B blflokki en Binni maur hennar A. Hverjir eru

mgulegir blflokkar barnanna?
AB, A og B. (AB, AO, BO).
B

AB

AB

AB

AB

AB

AO

AB

AO

AB

AB

BO

BO

9. naggrsum rkir svartur feldlitur yfir hvtum. Foreldrar eru

monohybrid um ennan tt. Hvert er arfgerarhlutfall litanna
F
f
hj
F

FF

Ff

Ff

ff

afkvmunum? En svipgerarhlutfalli?

Arfgerarhlutfall: 1:2:1 (FF:Ff:ff) Svipgerarhlutfall: 3:1

(Svartur:hvtur)

10.
a a geta rlla tungunni er rkjandi. Sigga er getur
ekki rlla tungunni og mamma hennar ekki heldur, en pabbi
hennar getur
a. Hva eru
r
r
miklar lkur
R
Rr
Rr
a brnin
r
rr
rr
eirra geti
rlla
tungunni?
50% lkur.

11.

A
O

Karl blflokki AB gengur a eiga konu A og fair

hennar er O.
A
B
Tilgreini alla
hugsanlega
AA
AB
blflokka barna
AO
BO
hjnanna.

Hugsanlegir blflokkar: A, B og AB.

12.
Hjn sem bi hafa elilega sjn eignast litblindan son.
Hvort foreldri arfleiddi syni snum litblinduna?
Mirin v litblinda er vegna galla gens X-litning sem er
rkjandi. ar sem fairinn er me elilega sjn er potttt a
murinn s s sem ber gallaa geni.
13.
Hva eru fjlgenaerfir?
Mrg gen sem stra kvenu einkenni.
14. Hvernig

getur umhverfi haft hrif svipger?

Margar erfir eru ekki ea lti har umhverfi. tt erfir ri miklu

hefur umhverfi oft mikil hrif tjningu erfa, hvaa eiginleikar

koma fram. Lfshttir, matari og fleira getur oft ri v hvernig
erfa einkenni koma fram.