TRENDBERICHTE

N
Individuele opdracht 4.1 Project

Kim de Boer

Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human

Technology
Kim.deboer@hotmail.com
Datum: 27 mei 2105
Studentennummer: 334229
Docent: Dim Versluis

19

INLEIDING
Tijdens het project in blok 4, moet er een innovatief lesmateriaal bedacht
worden volgens de (oer)behoeften van de kinderen van basisonderwijs,
alsook de eisen en de wensen van de leerkrachten en ook volgens de
filosofie van de opdrachtgever van PMOT.
Voor dit project moet er ook individuele opdracht uitgevoerd worden. En
hiervoor moeten er trendberichten opgezocht worden omtrent het
(energie)basisonderwijs en innovatief lesmateriaal. De berichten kunnen
te maken hebben met algemene maatschappelijke trends of trends op
gebied van technologie (internet) of ook ontwikkelingen op energie- en
onderwijsgebied. De verschillende trendberichten zal ik gaan ordenen in
verschillende categorien zodat het overzichtelijker is en lijkt zodat alle
trendberichten die over hetzelfde gaan, bij elkaar zijn gevoegd.
De trendberichten zijn in drie verschillende categorien verdeeld,
namelijk: Duurzaamheid, Technologie en onderwijsgebied.
Het doel van de trendberichten (koersbepaling) is door te kijken naar de
verschillende trends die er zijn in verschillende categorien, een beeld
gevormd kan worden wat voor innovatief lesmateriaal leerlingen en
kinderen naartoe neigen. Duurzame energie en technologie zijn erg
belangrijk in het (energie)onderwijs, en zo kunnen kinderen al direct leren
hoe belangrijk dat onderwerp is. Door dan naar de behoeften te kijken,
kan er een innovatief lesmateriaal bedacht worden en kan de richting van
de koers gegeven worden.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

INHOUDSOPGAVE
Categorie 1: Duurzaamheid..............................................................2
Trendbericht 1........................................................................................................ 3
Bronvermelding:............................................................................................... 3
Trendbericht 2:....................................................................................................... 4
Bronvermelding:............................................................................................... 5
Trendbericht 3:....................................................................................................... 6
Bronvermelding:............................................................................................... 7

Categorie 2: Technologie........................................................................7
Trendbericht 4:....................................................................................................... 7
Bronvermelding:............................................................................................... 9
Trendbericht 5:....................................................................................................... 9
Bronvermelding:............................................................................................. 10
Trendbericht 6:..................................................................................................... 10
Bronvermelding:............................................................................................. 11

Categorie 3: Onderwijsgebied..........................................................12
Trendbericht 7:..................................................................................................... 12
Bronvermelding:............................................................................................. 14
Trendbericht 8:..................................................................................................... 14
Bronvermelding:............................................................................................. 16
Trendbericht 9:..................................................................................................... 16
bronvermelding:............................................................................................. 18
Trendbericht 10:................................................................................................... 18
Bronvermelding:............................................................................................. 19

Samenvatting.....................................................................................................19

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

Categorie 1:
Duurzaamheid
TRENDBERICHT 1
Onderwijs vervult een sleutelrol in het ontwikkelen en overdragen van kennis.
Ook op het vlak van duurzame ontwikkeling. Globaal zijn twee visies te
onderscheiden op de rol van onderwijs:

In de instrumentele visie is duurzaamheidsonderwijs gericht

op de overdracht van kennis, vaardigheden en houdingen die bijdragen aan de

vormgeving en realisatie van overheidsbeleid op het terrein van duurzame
ontwikkeling.

In de educatieve of emancipatorische visie is duurzaamheidsonderwijs

gericht op de ontwikkeling van autonoom denkende en handelende
personen die uitgroeien tot mondige (wereld)burgers (Lijmbach et al.,
2000; De Groene, 2003).

In het onderwijs worden de bestuurders, managers, beleidsmakers, politici,

werkgevers en werknemers van de toekomst opgeleid. Mensen die allemaal een
rol zullen vervullen in de vormgeving van de toekomstige samenleving. Daarom
is het van belang dat zij in hun opleiding met duurzame ontwikkeling in aanraking
komen. In Nederland zijn inmiddels verschillende initiatieven op dit terrein
gestart. Een voorbeeld is het programma Duurzaam Hoger Onderwijs, dat
beoogt alle studenten bewust te maken van de problematiek van duurzame
ontwikkeling en daarbij een relatie probeert te leggen met het eigen vakgebied.
Tegelijkertijd moet worden geconstateerd dat onderwijs voor iedereen van groot
belang is om duurzame ontwikkeling wereldwijd dichterbij te brengen. Onderwijs
kan immers mensen verlossen van armoede en onderontwikkeling. In 2004 kon
wereldwijd n op de zes volwassenen niet lezen of schrijven. Het merendeel van
deze ruim 860 miljoen mensen is vrouw. Nog eens 115 miljoen kinderen, van wie
65 miljoen meisjes, gaan niet naar de basisschool. Overheden, de Verenigde
Naties en de Wereldbank hebben als doelstelling geformuleerd dat in 2005
evenveel meisjes als jongens naar school moeten gaan en dat in 2015 alle
kinderen de basisschool moeten kunnen afmaken, maar zonder extra
inspanningen en extra geld zijn die doelen niet haalbaar. Wel is met steun van de
Verenigde Naties en UNESCO de Decade of Education for Sustainable

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

Development van start gegaan: van 2005 tot 2015 dient er wereldwijd in het
onderwijs aandacht voor duurzame ontwikkeling te zijn.

BRONVERMELDING:
(zonder auteur), (zonder datum), geraadpleegd op 1 mei 2015, van
http://www.ou.nl/Docs/Opener/NW/Duurzame_ontwikkeling/hoofdstuk_1.
pdf

Relevantie:
Het is belangrijk in het onderwijs dat mensen in aanraking komen met duurzame
energie. Dit trendbericht is relevant omdat het betrekking heeft tot de context
met de projectopdracht. Duurzame energie is van belang in het onderwijs,
hiervoor moeten wij ook (innovatief) lesmateriaal bedenken. Ook door middel van
de Energie Spelen die worden gehouden om kinderen ook in aanraking te laten
komen met duurzame energie. Daarom is het van belang dat onderwijs weten
wat duurzame energie inhoudt. Tegelijkertijd moet worden geconstateerd dat
onderwijs voor iedereen van groot belang is om duurzame ontwikkeling
wereldwijd dichterbij te brengen.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

TRENDBERICHT 2:
Onderwijs heeft als taak hedendaagse onderwerpen onder de aandacht van
leerlingen te brengen en leerprocessen op gang te brengen die rekening houden
met de langere termijn. Duurzame ontwikkeling begint bij leerlingen en jeugd.
Hun toekomst wordt immers in hoge mate bepaald door aspecten van
duurzaamheid. Als van de werknemers van de toekomst wordt verwacht dat zij
genuanceerd en creatief bijdragen aan een leefbare wereld, dan is het belangrijk
dat daar in het onderwijs pedagogisch-didactisch verantwoord een basis voor
wordt gelegd. Via het onderwijs wordt het grootst mogelijke deel van de kinderen
en jongeren (ofwel de toekomst) bereikt. Het onderwijs leert hun vaardigheden
die van belang zijn voor het ontwikkelen van hun houding ten opzichte van de
wereld om hen heen en ver weg.
Leren voor Duurzame Ontwikkeling nodigt uit op een natuurlijke manier een link
te leggen tussen vak inhoud op school en de maatschappelijke werkelijkheid om
de school heen. Die werkelijkheid doet zich steeds als een complex vraagstuk
voor. Uiteindelijk wordt door de draagkracht van de aarde en de oplossing van
verdelingsvraagstukken bepaald welke samenleving er mogelijk is. Kennis
hierover en vaardigheid om hier afwegingen voor te maken zijn letterlijk en
figuurlijk van levensbelang, zowel op korte als lange termijn. Duurzame
ontwikkeling biedt de ruimte om vanuit de leefwereld van de leerlingen zelf hen
de wereld te laten ontdekken. In de moderne informatiesamenleving volstaat het
idee van vakkenscheiding steeds minder. Duurzame ontwikkeling kan
levensechte context bieden en dat helpt bij het leren. Leren voor Duurzame
Ontwikkeling is leren omgaan met een combinatie van verschillende vak
inhouden in hun natuurlijke samenhang. Duurzame ontwikkeling kan de
koppeling leggen tussen schoolse kennis en buitenschoolse kennis.
Algemene doelstelling
Onderwijs hoort te inspireren, de creativiteit te stimuleren en mensen op te
leiden tot kritische denkers en verantwoordelijke burgers. Duurzame ontwikkeling
vraagt om het maken van keuzes en het vinden van creatieve oplossingen in
Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

voorkomende dilemmas en bij strijdigheid van belangen. Het onderwijs moet

mensen basiskennis, - inzichten, - waarden, -vaardigheden, -begrippen en
-houdingen meegeven, waardoor zij in staat zijn als verantwoordelijke burgers
weloverwogen keuzes te maken. In termen van kennis, vaardigheden en
houdingen kunnen de doelen als volgt uitgewerkt worden.
Kennisdoel
Aan het eind van het funderend onderwijs weet de leerling op een voor hem of
haar passend niveau: Wat duurzame ontwikkeling inhoudt in termen van de
samenhang tussen economische ontwikkeling, sociale en culturele ontwikkeling
en ecologische ontwikkeling.

BRONVERMELDING:
Ton Remmers, (september 2007), geraadpleegd op 1 mei 2015, van
https://www.duurzaamdoor.nl/sites/default/files/kernleerplan_slo_tcm24251407.pdf

Relevantie:
Duurzame ontwikkeling begint bij leerlingen en jeugd. Hun toekomst wordt
immers in hoge mate bepaald door aspecten van duurzaamheid. Duurzame
ontwikkeling biedt de ruimte om vanuit de leefwereld van de leerlingen zelf hen
de wereld te laten ontdekken. . Leren voor Duurzame Ontwikkeling is leren
omgaan met een combinatie van verschillende vak inhouden in hun natuurlijke
samenhang. Duurzame ontwikkeling kan de koppeling leggen tussen schoolse
kennis en buitenschoolse kennis.
Duurzame energie is erg van belang in de ontwikkeling binnen het onderwijs.
Aangezien voor de projectopdracht ook met duurzame energie bezig zijn, en
innovatief lesmateriaal bedacht moet worden, ligt er ook een link met duurzame
energie en ontwikkeling. Energie is naast voedsel en veiligheid, een essentile
basisbehoefte voor ieder mens. Door de steeds groeiende welvaart is de laatste
50 jaar wereldwijd de energiebehoefte enorm gestegen en deze trend zet zich de
komende decennia onverminderd voort. Beschikbaarheid van goed lesmateriaal
is essentieel.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

TRENDBERICHT 3:
Extra Energie
De olieprijs zal in 2015 hoogstwaarschijnlijk wat dalen omdat er sprake is van een
(tijdelijk) mondiaal olie-overschot. Dit onder andere vanwege de schaliegasboringen in de VS en de grootschalige opkomst van duurzame energieopwekking
uit zon; wind en water. Er zal de komende jaren overigens eerder sprake zijn van
een energie-overschot dan een tekort. Het vinden van de juiste energiedrager
voor de opslag van en verplaatsing van energie zal nog wel een probleem zijn.
Accus zijn nogal milieuonvriendelijk. Daarom wordt nu ook gekeken naar het
rendementsverbeteringen bij energieomzetting. Bijvoorbeeld in de vorm van
brandstofcellen waarbij waterstof en zuurstof samen elektriciteit opwekken. In
2015 zullen ook de eerste op waterstof rijdende personenautos op de
Nederlandse wegen verschijnen.

BRONVERMELDING:
Lieke Lamb, Richard Lamb, (zonder datum), Trendsverwachting 2015,
geraadpleegd op 1 mei 2015, van http://www.trendsverwachting.nl/wp/wpcontent/uploads/2014/12/TrendsVerwachting-2015-door-Lieke-enRichard-Lamb-TrendWatcherCom.pdf
Relevantie:
Door grootschalige opkomst van duurzame energieopwekking uit zon; wind en
water, zal de olieprijs wat dalen in 2015.
In 2015 zullen de eerste waterstof rijdende personenautos op de Nederlandse
wegen verschijnen. Hier ligt een verband met een duurzame energie ontwikkeling
die plaatsvindt.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

Categorie 2:
Technologie
TRENDBERICHT 4:
De technologische trends voor het onderwijs in 2015
De jaarwisseling is de tijd voor lijstjes: het beste van 2014 en voorspellingen voor
2015. Het is interessant eens te kijken naar de voorspelde technologische trends
voor het onderwijs in 2015. Kijkend naar die lijstjes duizelt het je al snel: veel
verschillende termen, indelingen en inschattingen. Daarom volgt hier een
handzame, bewerkte samenvatting.
De lijst had veel uitgebreider kunnen zijn (geen gamification bijvoorbeeld), maar
het doel was: een kleine selectie van veel genoemde trends, met de nadruk op
die trends die in 2015 daadwerkelijk tot toepassing gaan leiden. Ook weggelaten
zijn trends die volgend of voorwaardelijk zijn (meer wifi-capaciteit, meer
toepassing van standaarden). Wat over blijft is een overzichtelijke checklist om je
plaats te bepalen tegenover de belangrijkste technologische ontwikkelingen.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

Behalve selectie is op de lijstjes ook een indeling toegepast in 7 hoofdterreinen

en er is een onderscheid gemaakt in technologie en toepassing. Dat onderscheid
maakt veel duidelijk. In de eerste plaats wordt duidelijk dat het linker rijtje niet
automatisch leidt tot het rechter rijtje. Elke technologie vraagt om een inbedding
in de pedagogiek van de school en van de docent. Daarin ligt uiteindelijk de
waarde van de toepassing.
In de tweede plaats wordt duidelijk dat in de lijstjes met technologie trends de
gebruikers ontbreken: waar zijn de leerlingen en docenten? Of een technologie in
2015 doorbreekt heeft meer te maken met docenten die de technologie willen en
kunnen inzetten voor hun didactische doelen, dan met een spectaculaire
innovatie. Een voorbeeld daarvan is de virtual reality technologie die in veel
lijsten voorkomt. De belangrijkste technische trekker van deze technologie is een
bril die maakt dat je midden in de geprojecteerde beelden zit. Daar zijn best
didactische toepassingen voor te bedenken, maar die zijn er voorlopig niet. Op dit
moment kun je er als leerkracht een leuke les aan besteden, maar dat is het dan.
Het betrekken van leerlingen en docenten bij de opsomming van trends geeft een
nieuw perspectief. Daarom een toevoeging van twee trends die in geen enkel
lijstje staan:

Van leerlingen wordt steeds meer zelfstandigheid gevraagd bij het kiezen
van hun weg in digitaal aangeboden leermateriaal. Dat vraagt om nieuwe
manieren van begeleiden.

Van leerkrachten worden steeds meer nieuwe rollen gevraagd: activator,

ontwerper van leermiddelen, analist van digitale data. Dat vraagt om nieuwe
vormen van professionalisering.

De toevoegingen laten zien dat ondanks de aandacht die technologische trends

vaak krijgen, de werkelijke doorbraken worden gecreerd door mensen in de
praktijk. Een praktijk die heel wat nieuwe middelen krijgt aangereikt, dat maken
de lijstjes wel duidelijk.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

BRONVERMELDING:
Edwin van der Zalm, (22 januari 2015), Inspiratie & visie, onderwijs.
Geraadpleegd op 1 mei 2015, van http://blog.ev.nl/business-it/perfectstorm-magazines/de-technologische-trends-voor-het-onderwijs-in-2015
Relevantie:
Voor de opsomming van trends is het betrekken van leerlingen en docenten
belangrijk voor een nieuw perspectief. Voor het kiezen van leerlingen hun weg in
digitaal aangeboden lesmateriaal vraagt voor meer zelfstandigheid en om nieuwe
manieren van begeleiden. Dit is relevant tot het project die we moeten doen in
dit thema, dat wij ook de leerlingen moeten betrekken tot het bedenken van
nieuwe trends en het bedenken van nieuw innovatief lesmateriaal.

Van leerkrachten worden steeds meer nieuwe rollen gevraagd: activator,

ontwerper van leermiddelen, analist van digitale data. Dat vraagt om nieuwe
vormen van professionalisering.

Dit is relevant omdat ook leerkrachten belangrijk zijn bij het bedenken van
innovatief lesmateriaal omdat de leerkrachten het ook moeten snappen om het
te kunnen uitleggen aan de leerlingen hoe het werkt. Het moet dus zorgen voor
aansluiting tussen leerlingen en leerkrachten.

TRENDBERICHT 5:
Swipen & smartwatches: de 4 opvallendste trends voor
mobiel
De draadloze opladers komen eraan
Een van de meest opvallende trends van deze MWC lijkt aanvankelijk niet zoveel
met apps te maken te hebben. Toch is het erg interessant: draadloos opladen
wordt beschikbaar voor de massa! Samsung staat vooraan met een draadloze
oplader voor de Samsung Galaxy S6 en S6 Edge. Je legt je telefoon op een blokje
en hij laadt meteen op.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

De opkomst van Virtual Reality-brillen

De allergrootste trend op de MWC 2015? De opkomst van de Virtual Reality-bril.
Facebook heeft er niet langer meer het alleenrecht op met zijn Oculus Rift. Alle
grote techfabrikanten lijken wel bezig met een VR-bril, gezien het aantal
aankondigingen op de beurs.
De HTC Vive Virtual Reality is volgens de pers de meest imposante VR-bril, door
de gedetailleerde beelden als je de bril op een krachtige pc aansluit. De Vive is
een samenwerking tussen telefoonfabrikant HTC en de gamesontwikkelaar Valve,
bekend van de Half-Life shooters. De pers bevond zich met de bril op onder
andere in een onderwaterwereld, maar er was ook een demo waarin de speler
opeens op een rots staat en alle andere ondergrond onder hem wegvalt. Een
angstaanjagend realistisch effect, als we de pers mogen geloven.
HTC is niet de enige nieuwkomer in deze kersverse digitale markt. De Sony
Morpheus zet de speler letterlijk n de 3D-werelden van Sony PlayStation 4games en Samsung presenteert de Gear VR Innovator als verlengstuk van de
Samsung Galaxy. Elke VR-bril leunt dus op een ander platform. Er is nog weinig
consensus in de markt, en de stap naar alledaagse apps op de VR-brillen lijkt nog
erg groot.

BRONVERMELDING:
Wouter Slotegraaf, (9 maart 2015), geraadpleegd op 1 mei 2015, van
http://www.frankwatching.com/archive/2015/03/09/swipen-smartwatches-de-4opvallendste-trends-voor-mobiel/

Relevantie:
De Virtual Reality-bril is inderdaad een nieuwe trend binnen de ontwikkeling van
technologie. Apps zijn niet zo grote trend, maar wel de draadloze oplader van het
merk Samsung voor de nieuwe apparaten namelijk: Samsung S6 en S6 Edge. Dit
is wel een nieuwe trend binnen de technologie. Voor de andere merken zal er ook
wel een draadloze oplader komen.

TRENDBERICHT 6:
Virtual reality komt op stoom
Een nieuwkomer op de CES dit jaar was Oculus VR, het bedrijf achter de populaire
VR-bril Oculus Rift. Dat ook dit bedrijf tegenwoordig met een stand aanwezig is
op een beurs als de CES laat wel zien dat virtual reality aan een opmars bezig is.
Nadat we het jarenlang enkel in films en tv-series hebben gezien, is de techindustrie nu druk bezig om vr naar de consument te brengen.
Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

Waar vr in de afgelopen twee jaar vrijwel gelijkstond aan de Oculus Rift, zagen
we op de CES dat bedrijven druk bezig zijn met het uitbreiden van het vrspeelveld. Zo toonde gamingfabrikant Razer de OSVR-bril, een relatief goedkope
vr-bril van 200 euro die volledig opensource is. Genteresseerde partijen kunnen
de broncode van de bijbehorende software inzien en ook de bouwtekeningen voor
de bril zelf zullen openbaar gemaakt worden. Razer werkt met een aantal andere
bedrijven aan OSVR. Het doel is een grote vr-community te bouwen en de hele
markt een zet in de rug te geven.
De bril werd bij Razer gedemonstreerd in combinatie met een Leap
Motion bewegingscontroller, waardoor het mogelijk was om je handen binnen de
demo te gebruiken. De uitwerking was niet heel indrukwekkend, omdat er
vertraging zat in het herkennen van bewegingen, maar dat het mogelijk is om
binnen de vr-wereld naar je eigen handen te kijken, voegt al veel toe aan de
ervaring.
Zo waren er wel meer fabrikanten die zich ten doel hadden gesteld de vr-ervaring
meeslepender te maken. Het bedrijf Virtiux toonde de nieuwste versie van de
Omni, een rond platform waar je op staat terwijl je in een harnas vastzit. Dat
maakt het mogelijk om een loopbeweging te maken zonder dat je van je plek
komt. Via sensors op de schoenen wordt die beweging geregistreerd en
doorgestuurd naar de game die je aan het spelen bent. Zo kun je dus in een fps
rondlopen door je benen te bewegen en is een gamepad in je handen niet meer
nodig.
Met apparaten als de OSVR-bril van Razer, het komende consumentenmodel van
de Oculus Rift en de Gear VR van Samsung ziet het ernaar uit dat VR in 2015 in
een stroomversnelling komt. We zijn daarbij heel benieuwd met welke extra's,
accessoires en toepassingen de industrie op de proppen komt.

BRONVERMELDING:
Wout Funnekotter, (10 januari 2015), geraadpleegd op 1 mei 2015, van
http://tweakers.net/reviews/3852/5/de-trends-van-ces-2015-hdrquantum-dots-iot-en-vr-virtual-reality-komt-op-stoom.html

Relevantie:
De VR-bril Oculus Rift is ook een bril die is bedoeld voor Virtual Reality. Dit is een
grote verandering in de technologie. De technologie wordt steeds verder
ontwikkelend, en dat zie je ook bij de nieuwe trends. Zo zijn er ook steeds meer
Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

bedrijven die zulke brillen ontwerpen en daarbij nog uitgebreider worden dan
andere bedrijven. Zo blijft het een strijd tussen bedrijven.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

Categorie 3:
Onderwijsgebied
TRENDBERICHT 7:
Beschrijving
Wat speelt er in de Nederlandse boardrooms? Welke strategische keuzes maken
ondernemers en bestuurders? U leest het in deze 9e Berenschot Strategy Trends
publicatie.
Voor veel bedrijven is 2015 een jaar van transitie. De macro-economische
ontwikkelingen hebben hun impact gehad en de effecten van eerdere keuzes
worden zichtbaar. Met name digitalisering vormt een belangrijke game changer
en business modellen worden aangepast aan de nieuwe werkelijkheid. Ruim 80%
van de ondervraagden verwacht dit jaar hun business model fundamenteel te
wijzigen. Dat zijn niet zozeer bedrijven die in de problemen zitten als wel
bedrijven die succesvol zijn. Die passen zich aan voordat dit noodzakelijk is en
verkeren daardoor in een permanente staat van transitie. Zij starten pilots,
proberen nieuwe dingen uit, zijn gretig en passen hun organisatie voortdurend
aan. Voor de komende jaren is die aanpak de sleutel tot succes.
Reputatie en imago wegen blijkens het onderzoek zwaar in het Nederlandse
bedrijfsleven. Organisaties staan ongeacht of ze business to
business ofbusiness to consumer werken meer dan ooit bij klanten en
consumenten in de schijnwerpers. Door extreme transparantie groeit de
noodzaak om (inter)actief te handelen. Met name de relatie met de klant zal door
velen ingrijpend worden veranderd.
Ook digitalisering staat hoog op de agenda. Voor twee derde van alle
respondenten is het n van de belangrijkste strategische issues van 2015.
Digital disruption wordt de komende jaren de grootste game changer voor
businessmodellen en heeft een wezenlijke invloed op strategische keuzes. Voor
wie er niets mee doet, dreigt de commodity trap. Wie er wl mee aan de slag
gaat, kan zijn marktpositie versterken. Het komende jaar wordt dan ook volop
genvesteerd in nieuwe digitale communicatiekanalen en big data.
Over de gehele private sector bezien verwacht een meerderheid van alle
bedrijven dit jaar te groeien, zowel in omzet als resultaat. Het zijn vooral kleine
en middelgrote organisaties die voor deze groei zorgen. Nu de verwachtingen
positief zijn, gaan voor het eerst sinds jaren aanzienlijk meer organisaties
Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

arbeidsplaatsen creren dan schrappen. Formatiegroei zit voornamelijk in

sectoren die in innovatie investeren, zoals industrie en zakelijke dienstverlening.
Het onzekere doolhof waarin veel bedrijven zich de laatste jaren bevinden is er
nog steeds. Alleen onttrekken steeds meer organisaties zich aan die onzekerheid
en bepalen hun eigen weg. Oude regels gelden niet meer, het is aan bedrijven
zelf keuzes te maken over waar ze naartoe willen. Onderweg kruisen tal van
zaken hun pad, zoals internationale kansen, de invloed van digitalisering op het
eigen business model en het imago van de sector en organisatie. The CEOs
agenda helpt u bij het maken van de juiste strategische keuzes voor uw
organisatie.
Wij hopen dat deze publicatie u veel inspiratie biedt om van 2015 een succesvol
jaar te maken!
Strategy Trends masterclasses
Graag attenderen wij u ook op de Strategy Trends masterclasses die Berenschot
organiseert in samenwerking met Elsevier. Tijdens deze masterclasses gaan we
dieper in op d drie belangrijkste strategische uitdagingen die op de CEOs
agenda staan.

BRONVERMELDING:
Roel van Lanen, en Wieke Ambrosius, (3 maart 2015), uitgave: Utrecht:
Berenschot 2015, geraadpleegd op 1 mei 2015, van
http://www.berenschot.nl/algemene-onderdelen/strategy

Relevantie:
Digitalisering is een grote trend binnen het onderwijs, dit wordt steeds verder
ontwikkeld. Formatiegroei zit voornamelijk in sectoren die in innovatie investeren,
zoals industrie en zakelijke dienstverlening. Digitalisering is een grote game
changer binnen het onderwijs, en zal steeds meer zichtbaar worden in het
onderwijs. Hierdoor kan er makkelijker les gegeven worden. Ook kan dit zorgen
voor weer nieuwe lesmaterialen zorgen, die ook weer te maken met
duurzaamheid dat aanpast bij de behoeften van de kinderen, ook moet het
aansluiten vaan de leerkrachten zodat zij ook met het nieuwe materiaal om
kunnen gaan, en kunnen uitleggen aan de leerlingen.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

TRENDBERICHT 8:
8 redenen waarom cloud computing zon vlucht neemt
Cloud computing is in feite een manier om uw ICT draaiende te houden zonder al
te veel inspanningen. En het zou wel eens de volgende grote trend op
onderwijsgebied kunnen worden. Wij geven u acht redenen waarom
onderwijsinstellingen wereldwijd overgaan op cloud computing.
1. Cloud software is eenvoudig te gebruiken
Omdat mensen gewend zijn geraakt aan intutieve cloud software als Hotmail,
Gmail en Facebook, verwacht men dat cloud-programmas ook eenvoudig zijn. De
meeste leveranciers zorgen er dan ook voor dat hun software snel aan te leren is.
Dit houdt in dat u geen tijd hoeft te besteden aan het leren van nieuwe
softwarefoefjes (of deze hoeft over te brengen op uw studenten) en dat u zich
kunt concentreren op het pedagogisch gebruik van de software.
2. U kunt snel van start
Voor de meeste cloud-programmas hoeft u alleen maar een account aan te
maken. Dus als u een programma vindt dat u wilt gebruiken, kunt u er al binnen
een paar minuten mee aan de slag. Zelfs instellingsbrede cloud-applicaties, zoals
itslearning, zijn in slechts een paar dagen te installeren.
3. Betere samenwerking tussen studenten
Veel cloud-programmas bieden de mogelijkheid om bestanden te delen of met
meerdere auteurs te werken. Dit houdt in dat studenten eenvoudig bestanden uit
kunnen wisselen en hun klasgenoten uit kunnen nodigen om aan hetzelfde
document te werken.
4. Het lesprogramma is altijd en overal beschikbaar

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

Uw bestanden en software zijn via het internet bereikbaar, wat inhoudt dat u ze
altijd en overal ter beschikking hebt. Hierdoor kunnen studenten kiezen waar en
hoe zij willen studeren, terwijl docenten net zo goed thuis als op school kunnen
werken. Een aantal scholen gebruikt deze mogelijkheid om het onderwijs door te
laten gaan als de school door slechte weersomstandigheden gesloten is en om
langdurig afwezige studenten de mogelijkheid te bieden om bij te blijven.
5. Minimale eerste investering
U hoeft geen hardware te kopen en (in de meeste gevallen) hoeft u geen software
te installeren op lokale computers. Het gevolg is dat onderwijsinstellingen veel
tijd en geld kunnen besparen op hun ICT-configuratie.
6. Eenvoudig uit te breiden
Het uitbreiden van het aantal gebruikers is een fluitje van een cent.

7. Lagere bedrijfskosten
Omdat de software door de leverancier wordt onderhouden, hoeft u weinig te
doen om het systeem draaiende te houden. En omdat de leverancier zorg draagt
voor eventuele updates, weten u en uw collega's dat u altijd met de nieuwste
versie werkt. Dit houdt de onderhoudskosten laag en voorkomt frustraties door
incompatibele en verouderde software.
8. Lagere hostingkosten
Dataopslag is zoals bekend peperduur. Met cloud computing kunnen
onderwijsinstellingen op deze kosten besparen, omdat de leverancier de
gegevens op zijn servers opslaat.

BRONVERMELDING:
Lara Kaandorp, (12 april 2014), geraadpleegd op 1 mei 2015, van
http://www.itslearning.nl/8-redenen-waarom-cloud-computing-zonvlucht-neemt

Relevantie:
Cloud computing zou wel eens de volgende grote trend kunnen zijn op het
onderwijsgebied. Het is zo ontworpen dat het makkelijk te gebruiken is, en dat er
geen tijd verloren gaat aan het leren en lezen van nieuwe software foefjes. Met
een account kan het programma gemakkelijk gebruikt worden en ook direct
gebruikt worden. Ook kunnen leerlingen documenten met elkaar delen en samen
werken. Bestanden en software zijn altijd beschikbaar, en scholen besparen geld.
Dit is relevant in betrekking tot het project, omdat scholen ook bezig zijn met
Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

nieuwe ontwikkelingen, en daarbij is ook van belang dat er makkelijker en sneller

les gegeven kan worden en dat leerlingen makkelijk aan de slag kunnen. Dit is
geen voorbeeld van innovatief lesmateriaal, maar door zon ontwikkeling kan er
wel weer verder gekeken worden wat aansluit bij behoeften van
kinderen/leerlingen.

TRENDBERICHT 9:
Techniek in het onderwijs
Dit wordt de realiteit, de wereld van de studenten die we nu opleiden. Het is
belangrijk dat wij met ons onderwijs aansluiten bij die belevingswereld. Van groot
belang dus dat we aandacht geven aan technologie in het leren en onderwijs.
Juist daar kunnen we het niet buiten de deur houden.

We gaan eerst even terug naar onze eigen beleving met techniek in het leren
De TV-kar wordt binnengereden! Ken je dat gevoel nog van de lagere school?
Hoera, dit wordt een leuke middag! Een voorbeeld om aan te geven dat we zelf
ook graag met andere middelen werkten in onze jonge jaren.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

In het verleden zijn er al verwachtingen/wensen uitgesproken over techniek die

nu mogelijk is. Edward Thorndike (1912) zei: hoe fijn zou het zijn dat je pas naar
een volgende pagina in een boek zou kunnen als je de eerste pagina volledig
gegrepen had? Dat kan dus nu met internet.

Online instrumenten, zoals Kahoot

We gaan aan de slag met vragen via Kahoot. Een online instrument om vragen te
stellen aan de hele groep. Ieder heeft wel een smartphone nodig of een
tablet/laptop. Het heeft game-principes zoals een ranglijst en een timeslot.
Meteen is er veel hilariteit en animositeit. Iedereen is zeer gefocussed en wil
winnen.
Een erg leuke manier om ieder bij de les te houden. Aan de hand van de
antwoorden vertelt Erik meer over de themas die in de vragen aan bod komen.
Leuk om te ervaren hoe zon instrument werkt en je neemt de stof makkelijker
op.

Ik merkte dat het sneller ging omdat ik snel kon inloggen. De eerste keer dat ik
aan een Kahoot-quiz meedeed was ik laat omdat het inloggen niet lukte. Dat gaf
stress.
Online-instrumenten moeten vooral ook echt heel makkelijk te gebruiken zijn,
merk ik, anders wordt het een frustratie en afleider. Het kost in de les iets meer
tijd en geduld om ieder te laten inloggen (technische ondersteuning). Alhoewel
tijdens onze sessie blijkt dat men elkaar prima helpt.
Kennisnet heeft een Hype cycle gepubliceerd op basis van onderzoek van
Gartner. In de hype cycle zijn de verwachtingen van gebruikers van nieuwe
technologie afgezet in de tijd. Ook geeft de hype cycle de mate van adoptie aan.
Quantified self, smart buildings, do it yourself en adaptieve content zijn
ontwikkelingen waarvan we veel verwachten. Tegelijkertijd zijn het
ontwikkelingen die mogelijk wel 5-10 jaar nodig hebben voordat we ze helemaal
accepteren.
Learning analytics en de persoonlijke leeromgeving zijn ook zaken waar we veel
tijd voor nodig zullen hebben om het te accepteren. Onze verwachtingen

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

van cloud computing, devices en connectiviteit zijn gemiddeld en voor deze

middelen hebben we minder tijd nodig om te accepteren.

BRONVERMELDING:
Ank Dierckx, (2 december 2015), geraadpleegd op 26 mei 2015, van
http://blog.sbo.nl/onderwijs/trends-ontwikkelingen-onderwijstechnologie/

Relevantie:
Bij de nieuwe ontwikkelingen binnen het onderwijs, zijn er nu ook programmas
om les te geven een leuke boost te geven voor de leerlingen. Techniek is ook erg
belangrijk, en daarom wil onderwijs dit ook bijbrengen aan de leerlingen. Een
nieuw programma zorgt er voor dat je iets kan lezen, maar dat je pas naar de
volgende bladzijde kan gaan voordat de gelezen pagina volledig is begrepen.
Hiervoor is het ook makkelijker voor de kinderen om te leren lezen omdat ze dan
echt gaan lezen, en anders vergeten ze het heel snel weer. Leerlingen nemen zo
veel makkelijker de stof in hun op. Hiervoor is het van belang in het project dat
ontwikkelingen binnen het onderwijsgebied benvloed worden door de nieuwe
bedachte innovatieve lesmaterialen.

TRENDBERICHT 10:
In het basisonderwijs richt men zich de komende tijd op het schoolplan
2015-2019. In het Voortgezet Onderwijs leeft de vraag hoe het
leermiddelenbeleid moet worden uitgevoerd wanneer men meer en
meer online kan gaan werken. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap roept op om meer na te gaan denken over de beroepen in
2032. De impact van technologie op onderwijs was nog nooit zo groot.
Op veel scholen doet digitaal lesmateriaal de intrede. Uit onderzoek blijkt dat de
scholen en masse verwachten dat tablets en andere apparaten op korte termijn
het schoolboek zullen vervangen. Deze veranderingen in het klaslokaal vragen
om nieuw, innovatief lesmateriaal. Schoolboeken worden (deels) vervangen door
toepassingen die gepersonaliseerde leertrajecten mogelijk maken. Maar wat is er
Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

allemaal mogelijk? En wat kunnen we in de nabije toekomst verwachten?

Investeren wij nu in het goede voor de komende jaren?
Op 9 tot en met 13 maart vinden de regiobijeenkomsten Innovatief Lesmateriaal
plaats. Deze bijeenkomsten hebben een hybride vorm van een seminar en een
beurs, waarbij vertegenwoordigers van scholen alles te weten komen over het
aanbod van digitaal lesmateriaal van nu, en wat we binnenkort kunnen
verwachten. Ook de belangrijkste rand voorwaardelijke diensten en producten
komen aan bod. De bijeenkomsten zijn als volgt ingedeeld. Maandag 9 maart
Rotterdam, dinsdag 10 maart Hilversum, woensdag 11 maart Eindhoven,
donderdag 12 maart Zwolle en vrijdag 13 maart Groningen. Voor de bezoekers
hebben de bijeenkomsten een aantal voordelen. Zo is er een persoonlijk
programma met afspraken met interessante partijen, zijn in n dag zijn alle
aanbieders te vergelijken en zijn de bijeenkomsten door het hele land. De
bijeenkomsten worden georganiseerd door Like to Share, een initiatief van Dieter
Mckelmann van Dieter.nl en Hans Hoornstra van FORMEDIA. Like to Share
ontwikkelt activiteiten voor het onderwijs rondom het thema de impact van
technologie op onderwijs. Onder dezelfde naam wordt ook een digitaal
onderwijsmagazine uitgegeven. De Nationale Onderwijsgids is mediapartner van
Like to Share.

BRONVERMELDING:
(zonder auteur), 2 maart 2015, geraadpleegd op 20 mei 2015, van
http://www.nationaleonderwijsgids.nl/voortgezetonderwijs/nieuws/26649-regiobijeenkomsten-innovatieflesmateriaal.html

Relevantie:
Innovatief lesmateriaal is een groot aanbod op scholen en er is veel vraag naar.
Technologie op onderwijs, is nu groter dan ooit. Op veel scholen zijn er veel
veranderingen, zoals tablets die boeken zullen gaan vervangen. Ook vraagt dit
om nieuw, innovatief lesmateriaal. Innovatief lesmateriaal is ook van belang bij
het project, de projectgroepen moeten lesmateriaal ontwerpen / verzinnen die bij
de behoeften horen van de kinderen en leerlingen. Hiervoor is het belangrijk dat
kinderen er makkelijk mee overweg kunnen en dat het aansluit.

Samenvatting
Door naar verschillende categorien te kijken komt er een beter beeld naar voren
omtrent het innovatief lesmateriaal, dan dat er maar naar n categorie gekeken
wordt. Duurzame energie of duurzaamheid is een eerste belangrijke categorie,
omdat het van belang is dat kinderen al jong beginnen met het leren wat
Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology

19

duurzaamheid inhoudt. Duurzame ontwikkeling begint bij leerlingen en jeugd.

Hun toekomst wordt immers in hoge mate bepaald door aspecten van
duurzaamheid. Onderwijs hoort te inspireren, de creativiteit te stimuleren en
mensen op te leiden tot kritische denkers en verantwoordelijke burgers.
Duurzame ontwikkeling vraagt om het maken van keuzes en het vinden van
creatieve oplossingen in voorkomende dilemmas en bij strijdigheid van
belangen.
Bij technologie zie je vaak terug dat virtual reality de belangrijkste trend is.
Hierbij is de virtual reality-bril. De HTC Vive Virtual Reality is volgens de pers de
meest imposante VR-bril, door de gedetailleerde beelden als je de bril op een
krachtige pc aansluit. VR-bril Oculus Rift is ook nieuwe ontwikkeling. Het is ook al
mogelijk dat je eigen handen in de demo te gebruiken. Het is nog niet heel goed
uitgewerkt omdat er nu nog vertraging in zit, maar het is een hele ontwikkeling
dat je naar je eigen kan kijken in de virtual wereld.
In het onderwijsgebied zijn er verschillende trends die van belang zijn.
Digitalisering staat hierin ook op de agenda. Door middel van tablets en andere
middelen is er een hele nieuwe ontwikkeling bezig in het onderwijs. Ook cloudcomputing is een volgende grote trend. Het is makkelijk te gebruiken, en
leerlingen kunnen hiermee goed samen werken en documenten / bestanden naar
elkaar toesturen en samen bezig gaan met een opdracht. Digitaal lesmateriaal is
ook een nieuwe trend. Schoolboeken zullen vervangen worden door toepassingen
die gepersonaliseerde leertrajecten mogelijk maken.
Over het algemeen zijn er dus verschillende richtingen met de koersbepaling
gelopen kunnen worden die het bedenken van een nieuw innovatief lesmateriaal
mogelijk maken. Innovatief lesmateriaal is wel belangrijk binnen het onderwijs,
en daarom zijn trends die nu spelen in de wereld van toepassing om deze koers
te kunnen bepalen, en de behoeften die de kinderen aangeven waar zij naar toe
willen in verband met het lesmateriaal.

Kim de Boer|Hanzehogeschool Groningen, Instituut of Engineering, Human Technology