TALAT SAT HALMAN

TALAT

SAIT

HALMAN

/ KAHRAMANLAR

VE S O YTA R ILA R

'I K A H R A VE
M AN LAR
SOYTARILAR
SHAKESPEARE'N DNYASI

KAHRAMANLAR VE SOYTARILAR
SHAKESPEAREN DNYASI

TURK YAZARLARI DZS

TALAT SAIT HALMAN

KAHRAMANLAR VE SOYTARILAR
SHAKESPEAREN DNYASI
- Tek Kiilik Oyun -

Kurucueu:
OUZAKKAN

cem yaynevi
Nuruosmaniye Cad. Kardeler Han 1/3 Caalolu-STANBUL

Bask: Gm Basmevi
Tel:544 86 57
STANBUL-1991

S hakespeare'in Dnyasnda
Yaayan
Canm Kzm
D EFN E H A L M A N 'a
Arm aan

i in d e k il e r

N S Z....................................................................................... 9
BRNC B L M .................................................................. 15
KNC BLM ..................................................................... 51
SHAKESPEAREDEN ALINTILAR
N KAYNAKA.................................................................95

N ice a lar boyunca.

Yine oynanacaktr bu yce oyunumuz
Domam devletlerde, bilinmeyen dillerde.
Julius C aesar
Perde IV . Sahne I

NSZ
W illiam S h ak esp e are , y a k n v e u zak gelecek iin g e
erli olan bu s a trla r y az ark e n , O sm anl D e v le ti o k ta n
m p a ra to rlu k o lm u tu , T rk e k ta y a y a y lm b u lu
n u y o rd u . Y u n u s U m re, S h a k e s p e a re den 300 yl n ce l
m t ; F uzuli 60 y l, B aki ise 16 yl n ce ... B u g erek
gznne aln rsa, T rk dili v e ed eb iy at k e n d i d o ru u
na S h a k e sp e a re d en ok nce e rim iti d en e b ilir.
D om am d ev letlerd e, b ilin m ey e n d ille rd e n sa
lan v e etk isin i g elecek y z y lla rd a da s rd re c e k olan
S h ak esp eare, T rk tiy a tro su n a 19uncu y zy ln ikinci y a
n s n d a g ird i in d en bu y an a, sey irc ile rim iz i a la tt, g l
d rd , co tu rd u , d n d rd . S a n n m , y e rli y a b a n c h i
b ir y a z a rn S h a k e sp e a re inki k a d a r ok ese ri o y n an m
de ild ir bizde. T rk tiy a tro su , S h a k e sp e a re i b a -t c e t
m itir d em ek y an l olm az.
U n u tu lm az b ir H a m let y a ra tm olan esiz a k t r
M fik K e n te r, b e n d e n b ir tek kiilik S h a k e sp e a re o y u
nu h az rlam am isted i inde, sevin ve g u ru r du y d u m .
B yle b ir o y u n u h a z rla m a n n kolay ve k e s tirm e y o lla r
vard .
n l ngiliz san ats S ir J o h n G ielg u d u n 1956d an
1958e k a d a r n g ilte re de, A v ru p a da ve A m e rik a da s

t n b a a ry la o ynad A ges of M an (n san n a lan )

b alk l te k kiilik p ro g ra m n m e tn in i alp ev ireb ilird im .
eviri y ap m asam da o lu rd u : Y llar b o y u n ca y ay n lan m
e v irile rd e n p a r a la r a lm a k la o rta y a tam b ir m e tin
k a ra b ilird im .
B en, bu y olu sem edim ; b ak a b ir y a k lam k u lla n
dm : S h a k e s p e a re den se ti im p a r a la rn h e p sin i k e n
dim e v irm ek y o lu n a g ittim . (Bu ara d a , d ilim ize h i e v
rilm em i olan b irk a o y u n d a n da p a r a la r aldm .) S hakes p e a re d en a ln tla rn a ra sn a , y e r y e r o ld u k a uzun
su n u b l m leri, a n la r, y k le r, a n la tla r v e y o ru m la r
y azd m . B ylelikle, o rta y a b t n l o lan yeni v e zgn
b ir o y u n kt. D e n eb ilir ki K a h ra m a n la r ve S o y ta rlar ,
b ir S h a k e sp e a re p ro g ram deil, S h a k e sp e a re k o n u su n d a
b ir p iy estir.
M em lek etim izd e S h a k e sp e a re o y u n la ry la ilikili b il
g ile r ve a n la r da bu m e tin d e y e r a lm a k ta d r. K a y n ak
o lara k . M etin A nd, nci E n g in n , M uhsin E rtu ru l, A rsla n K a y n ard a , z d e m ir N u tk u , N v it z d o ru , R efik
A h m e t S evengil, K em al Tzem , M ina U rgan, T u n Y a l
m an v e V asfi Rza Z o b u 'n u n k ita p la rn d a n v e y a z la rn
d an y a ra rla n d m .
ev irilerim d e o rijin a lle re sa d a k a t, iirse llik v e T rk em izin ze llik lerin e u y g u n lu k ilk e le rin e bal k a lm a y a
altm . Asl vezinli o lan h e r p aray vezin li, v ezinsiz
h e r p a r a y ise dz ev ird im . S h a k e s p e a re in k a fiy e k u l
lan d m s ra la n n h e m e n h e p sin d e b e n de k afiy e k u lla n
dm . A m a, en nem lisi, S h a k e s p e a re in znden, k i ile ri
n in i lem in d en , d u y g u v e d n c e le rin dile g e tiriliin
deki zel sl p tan , o rijin a lle rin ru h u n d a n v e ritm in d e n
u za k la m am ay a ab a g sterd im .
S h a k e sp e a re in b iro k m s ra la rm n v e d e y im le rin in
a n la m la r, b irk a y z y ld r, b ilg in le r a ra sn d a ta rt m a
k o n u su o lm u tu r. B u g n de S h a k e sp e a re u zm an la r, y eni

y o ru m la r y a p m a k ta d r. B u b ak m d an , e v irile rd e , k esin
so n u lara v a rm a k , b a z e n m m k n o lm am ak tad r. E n do
ru s u n u b u lm a k am acy la, p ek ok ngilizce k a y n a a b a
v u rd u m . T rk e y e y a p lm e v irile ri de gzden g e ir
dim . B u n la r a ra sn d a , H alid e E dip A dvar, O rh a n B u rian ,
S a b a h a ttin E y u b o lu , Y u su f M ardin, B ern a M oran, A.
T u ra n O flazolu, N u re d d in Sevin, l:f a n ah in b a, lk
T am e r, A. V a h it T u rh a n , M ina U rgan v e C an Y cel'in
e v irile ri zellik le y a ra rl oldu, ( z d e m ir N u tk u n u n e
v irile ri, b en im alm am ta m a m la n d k ta n so n ra y a y n la n
d iin, o n la rd a n y a ra rla n a m a d m .)
E im S en ih a H a lm a n ile k m m D efne H a lm a n m
n eri v e e le tirile ri iin m in n e tta rm .
R o b ert K o lej'd e k i n efis S h ak esp e are d e rsin d e b izlere
h e y e c a n v e ilh am v e re n hocam z P rof. C h arles S. M acN eal'in aziz h a tra s m say g y la a n a n m .
K a h ra m a n la r v e S o y ta n la r S h a k e sp e a re in d n y a
sn d a a la ta n v e g ld re n b ir gezinti o la ra k d z e n le m e
y e ab alad m . B u rad a , S h a k e sp e a re in e rk e k k a h ra m a n
la rn n en n em lile rin i, s p y ta n la n n n b iro u n u b u la
caksnz. K a h ra m a n la rd a n b azlar g znzn n n d e
so y ta ry a dn ecek , so y ta rla rd a n kim isi k a h ra m a n gibi
g r n e c e k tir. S h a k e s p e a re 'in bize retti i te m e l g e r e k
le rd e n b iri, b u deil m id ir? H epim iz, b iraz k a h ra m a n z ,
b iraz da s o y ta r...
M fik K e n te r, K a h ra m a n la r v e S o y ta r la r a s ta n
b u l'd a, A n k a ra da v e b a k a b irk a y erd e, y a k la k o la ra k
75 k e re su n d u . B u o la an st san atn n , te k b am a, t a
rih in en b y k tiy a tro y a z a rn n tra jik v e k o m ik in sa n
la rn c a n la n d rm a s, b ence, T rk tiy a tro su iin u n u tu l
m az b ir k azan , S h a k e sp e a re i sev en lerim iz iin m u tlu
b ir ta lih o lm u tu r.
K a h ra m a n la r v e Soy t a n l a r n tam m e tn in in C em
Y ayn ev i ta ra fn d a n k ita p o la ra k y ay n lan m as, b en im

iin b y k b ir m u tlu lu k tu r. Y a y n e v in in sahibi S ay n Ali

U u r'a te e k k rle rim i s u n a rm . B an a b iro k b a k m la r
d a n y a r d m a o lan k a rd e im G n g r D ilm en e d e m in
n e tta rm .
B u k ita p , sa n rm , tiy a tro -s e v e rle r, S h a k e sp e a re m e
ra k lla r, ng iliz e d e b iy a t re n cileri, k o n s e rv a tu a rla rd a
k i retm en ler v e re n c ile r iin ilgin o laca k tr.
M fik K e n te r, g n n b irin d e , K a h ra m a n la r v e Soy
ta rla r ! y e n id e n se rg ile y e c e k m i, b ilm iy o ru m . A m a, b e l
k i b a k a o y u n c u la r, b u o y u n u b ir g n ele a lrla r. M
fik K e n te r o y n ad n d a, elin izd ek i m e tn in y a k la k o la
ra k y zd e 60'm k u llan d . D em ek ki b ak a b irisi o y n a
m a y a k a r a r v e rirs e geri k a la n y zd e 40' k u lla n a ra k o r
ta y a old u k a d e iik b ir o y u n k a ra b ilir.
K a h ra m a n la r v e S o y t a r l a r n b iro k kesim v e p a r
a la n , m e tn in d n d a b ra k la b ilir. Y epyeni p a r a la r e k
le m e k d e m m k n d r. O y u n u h ep taze tu ta b ilm e k iin,
b y le b ir esn e k lik z e rin d e zellik le d u rd u m .
U m arm , erg e. S h a k e s p e a re in k ad n k iile rin d e n
o lu aca k te k k iilik b ir o y u n da h a z rla n r.
K a h ra m a n la r v e S o y ia n la r o k u y a n la rn , o y n a y a n
la rn , iz le y e n le rin zev k alm asn , d u y g u la n m a sn d ilerim .
T a l t S ait H a lm a n

BRNC BLM

Seyirciler yerlerini alrken, 10-15 dakika, plk

veya banddan, Shakespeare a m zii a
lnr.
M zik, oyun baladktan sonra birka dakika
d aha, tonda devam eder.
Perde aktr. Z am an ve m ekn zgrl in yaln tu tu
lan sahnede, yalnzca basam akl bir set ile S hakespeare a
slbuna uygun ta h ta benzer bir koltuk vardr.

Btn dnya bir sahnedir

Ve kadn erkek herkes, ancak birer oyuncu:
S ralar geldike ya girer, ya karlar.
H e r insan, nice roller oynar mr boyunca
Yaad perdeler, yedi adr. lk nce,
Stnine kucanda, salya smk alayan
Ve kusan bir bebektir. Sonra, elinde anta.
Sabah tazeliiyle yz ak pak. salyangoz
H zyla ayan sryerek, isteksiz.
Okula giden mzmz bir olan. Sonra k

O cak g ib t eker, yanar: destanlar yazar

Sevdiinin kana gzne. Derken asker Az dolusu ktr; by, pars by:
Onuru, can gibi. abuk parlar, dr;
Su kabarcklarndan ksa sren hreti
A rar topun aznda bile. Sonra yargbr:
Saygn; gbei ikin; evresinde pililer.
G zleri sert: sakal usturuplu krplm.
Eski hikm etler, beylik ibretler syler durur:
te roln oynar byle. Atnc ada.
Terlikler ayanda, sska bir soytardr:
Gzlkleri burnunda, kesesi yan cebinde.
y i saklanm genlik pantolonlar, clz
B acaklarna yle bol gelir ki. bir lem O kaln erkek sesi, incelir. ncelir de.
ocuk sesine dner, sonunda ddk olur.
Ve son sahne gelir de.
Bu garip olaylarn tarihini tam am lar:

kinci ocukluktur, salt unutkanlktr o ...

N e di kalr, ne de gz; ne tad, ne de hibir ey.

S h a k e s p e a re in D n y as n a h o geldiniz, sevgili se
y irc ile r.
n s a n n d n y a s d r bu. a la n , u lu s la n , s n rla n
a a n ... H ep im izin d u y g u v e d n c e le rin e seslen e n b ir
d n y a . n sa n ad l y a ra t n h i b ir y n n e y ab a n c de
ild ir.
K a h ra m a n la r ve S o y ta n la r y a a r v e l r S h ak e
s p e a re in d n y asn d a. H ep im izin g n l n d e k a h ra m a n
la r v e so y tarlar y a ta r. H ib iri b izd en de iik d e il
d ir. H e r b iri, z v arl m zn b ir b e lirtisi, b ir u za n tsd r.
O n u n i in ... d rt yz y la y a k n b i r s re d ir, nice l
k e le rd e , t r l d illerd e, S h a k e s p e a re b a -t c edildi. T i
y a tro n u n b y k a iri d iy o r ki:
*8 e n c e hkm dar, herhangi bir kiidir

benim gibi. M e

neke ona da ayn kokar, bana da. Kasp kavuran hava, ona
nasl gzkrse, bana da yle gzkr. O, duyularnn hepsini
tm insanlkla paylar. Resmi kln kardnda, sradan bir
nsann plakldr onunki. Belki sevgileri, cokulan, bizden ok
ykseklere ynelir am a, aa inmeye balaynca onlar da ayn
k an atlarla alalr.

S h a k e s p e a re de tra je d i, ou zam an , k a h ra m a n la rn
b o ca la m asn d an , b y k b ir k u s u ra tu ts a k d m esin d en ,
a n ih tira s a y a d a gz gtjre g re y a n lg y a k u rb a n g it
m e sin d e n doar. O th ello k sk an l n . H a m le t te re d d d n ,
M acbeth ik tid a r al n n fe l k e tid ir.
O k a h ra m a n la rn h em en h i b iri, b y k insan d e
ild ir. K im isi y i ittir g e r e k te n . K im isi h k m d a rlk ta
g l d r. S ava a la n n d a z a fe r le r k az an m o la n la r v a r
d r a r a la rn d a ... A m a, hepsi, y a o la a n st b a a rla rd a n
y a d a u m u tla rd a n y en ilg iy e v e l m e d e rle r.

K a h ra m a n la r, b u an lam d a , ta rih e y n v e re n b y k
k iile r d e il... D e sta n y a ra ta n y i itle r d e d e iller. O n lar,
in sa n ln y a m a n d u y g u la rn c a n la n d ra n sa h n e v a r lk
la r. ..
O n k in ci G ecede M alvolio n e gzel sylyor:
tB azJar byk doar, bazlar bykl kazanr

Kimisi

nin bana byklk, devlet kuu gibi konar.

S h ak esp eare, ite bu b y k l k tu tk u s u n u n in sa n la r

v e to p lu m la r iin y a ra tt k o rk u n o lay lar g zler n
n e s e rm i tir. stelik, ik tid a r, ikbal, d eb d eb e nasl da c
lzd r ta lih in cilv eleri k a rsn d a , n a n k rl k k arsn d a:
Savalarda gcyle n salan bir kahram an
Bin zafer kazansa da dmeyegrsn bir kez.
Ad silinir eref defterinden o zam an,
M ertlik destan artk anlarda sremez.

B elki de g erek k a h ra m a n , k en d isin i h ili e grecek o lan lm k a rsn d a m e rt k a la b ile n kiidir. J l Sezar, n e k a d a r zl d ile g e tiriy o r b u n u :
K orkaklar.

defalarca lr ecel gelmeden.

K ahram anlar, lm bir kez tadar, o kadar:

Duyduum alacak bunca ey arasnda
En ok garipsediim, insanlarn korkmas
unu grdkten sonra: Zorunlu bir son olan
l m m utlaka gelir ne zam an gelecekse.

Y a so y ta rla r? K ad erim izin teki y z , te rs yz

G zya k a rsn d a g l c k ... k a ra talih in y an s ra k a h
k a h a ...
S h ak esp e are , so ytar k arl o la ra k b irk a dei
ik te rim k u lla n y o r. B ir tan esi, fool... Bu, so y ta n ve
palyao a n la m n a d a g eliyor, ahm ak, sersem , b u

d ala a n la m n a da. G e n ellik le, S h a k e sp e a re s o y ta n la n

k m s y o r g ib id ir am a, k o m ed ile rin d e k i s o y ta rla rn h e
m en h ep si, d o y u m olm az d en e cek k a d a r ta tl... T ra je d i
le rd e d e s o y ta rla r v a r: O n la r k e sk in zeky, ak d n
ceyi tem sil e d iy o rla r. C an a y ak n , szn sak n m ay a n k i
iler. S o y lu la rn y ap m ack l, iin d en p az arlk l h li ta v r
k arsn d a , s o y ta rla r b ir e r h a lk o cu u ... B ire r N a sre d d in H oca y a d a K arag z.
B ak m ay n K ra l L e a r in u szne:
t D oar dom az alarz - geldik diye kocaman
Sahnesine ahm aklarn ve soytarlarn.

K z la rn d a n ikisi, b a k a y a k n la n , y lla rca k en d isin

den iy ilik g rm o la n nice k im seler, L e a ri y all n d a
y a y a b rak m , o n a k t l k le r y a p m tr am a, s o y ta n s s
dk k alm , y a n n d a n a y rlm a m tr. Y in e de, s o y ta n , di
b ir d a lk a v u k d e ild ir. S z n n e ri b ir k a r a g n d o stu d u r.
L ear, v a rm y o u n u k z la n n a b ra k m ... K oskoca
k ra l, a r tk h o r g r le n b ir ih tiy a r... K zm y in e s u ra t
b ir k a r g r y o r d a d iy o r ki:
fN e

var, ne oldu, kzm? Kalarn neden atk?

Son gnlerde hep. byle somurtup duruyorsun?

S o y ta r, l fa k a n y o r, L e a re site m ediyor:
Surat asm alara, ka atm a la ra adn etmediin zam an
lar. anl anl adamdn. im di bir 's fr" oldun. Sfrn alt. Ben
bile stnm senden. Ben apal bir soytarym

sen solda s

frsn.
* Ekmeinden ne kabuk, ne krnt saklayan.
Yolda ackacak ria. o la c a k tr bin piman.

(L e a ri g stere rek )
tB a k . ii bo bezelye kabuu byle olur ite!

t A m ca, besle kargay, oysun gzn derler;

Gn olur, yavrular baba kargay yerler.

L ear, ben li in i y itirm i gibi ak n d r:

Burda tanyan var m beni? Lear olam az bu.
Lear byle mi yrr? Byle mi konuur? Nerde
Gzleri? Ya bunad, ya beyni uyutu da
Dnemez oldu. Uykuda m? Uyank m?
Deil. Hibiri deil. Kim syleyebilir ki
Bana: Ben kimim?

S o y ta r,
eder:
*A m ca.

ih tiy a r

L e a re

b ilm e c e le r

so ra ra k

takaza

bil bakalm, insann burnu niin suratnn ortasn -

dadr?
Bitmem.
Burnun iki yannda birer gz olsun da. insan, kokusunu
alam ad eyi grsn diye... Bil bakalm , istiridye nasl yapar
kabuunu?
Bilmiyorum.
Ben de bilmiyorum am a. smkl bcek evini niin sr
tnda tar, onu biliyorum
N ilnm i?
Ban sokacak bir yeri olsun diye. Evini kzna versin de
boynuzlar klfsz m kalsn? Peki, ne hikm ettir yedi yldzn ye
di tane olmas?
Sekiz tane yok da ondan, yle mi?
A ferin... Sen bitirim soytar olurdun. Am ca, sen benim
soytarm olsaydn sopa attrrdm sana

Vaktinden nce ya

landn diye...
Nasl? N e dedin?
Akll olmadan yalanmamalydn.

K a h ra m a n la r ve S o y ta n la r... S h a k e s p e a re d e k a h r a
m a n la r b az en so y tar o lur. Baz s o y ta n la r d a k a h ra m a n

la rd a n d ah a ak ll y a d a d a h a c e su rd u r. A m a hepsi, S h ak es p e a re 'in o n la ra v e rd i i a z m a n b o y u tla rla , a la n a a n

k a h r a m a n la r o lm u tu r. T a rih in , in san y aam n n , d ra m
v e k o m ed i sa n a tn n , d n y a dediim iz usuz b u cak sz
s a h n e n in ...
S h ak esp e are , h e m o y u n y a z a ry d , h e m de o y u n c u ...
T iy a tro s u n u n ad, G lobe. D nya dem ek. Ne k a d a r
a n la m l, deil m i? B t n d n y a , S h a k e sp e a re 'e ba k e
y i v e rm i tir d en se y eri.
K m se y e n le r d e o lm u tu r ya. nl F ran sz d
n r v e y a z a n V o ltaire, b a rb a r d iy e k tlem i. Ve d e
m i ki:
S h a k e sp e a re in e s e rle ri b ir p l k g ib id ir. B ir d a n
ta n e si b u lu n c a y a k a d a r h a b ire em eniz g erek ir.
a n n nde g elen n g iliz y a z a rla n n d a n S am u el
P epys, R om eo v e J ly e t te n m r m c e b u k a d a r k t
piyes g rm edim d iy e sz e tm i tir.
Y irm in ci Y zyl tiy a tro s u n u n d e v le rin d e n G eorge
B c rn a rd S haw , di b ile rm i S h a k e sp e a re e: E lim den
g else m e z a n n d a n k a rtp ta a tu ta rm . A m a, u n u e k
le m e k te n de geri k alm am : S h a k e sp e a re 'd e n h o lan m ay a n la ra acrm . O, b in le rc e d n rd e n d a h a uzu n m r
l o lm u tu r, d ah a b in le rc e s in d e n u zu n m rl olacak tr...
A la k g n ll m e am ay n : B en bile o n d an iyi piyes y a
zam y o ru m .
D n r - o y u n y a z a n - a ir - oy u n cu S h ak esp e are ,
M acb eth in so n u n a d o ru, y a a m v e lm gereim , b a
kn, n asl d ile g etiriy o r:
Yarn,

ardndan yarn, ardndan yine yarn.

Srklenir de byle kcck adm larla.

Gn gn stne gelir yazgdaki zamann
Son hecesine kadar; gem i gnlerim izse
Soytarlara, sersemlere k tutm utur

Toprakla iil dl lme giden yolda.

Sn. kjsa mum. sn! Yaam , yryen bir glgedir
P

Ancak; sahnede kendi sresince kouan.

rpnan, sonra sesi kesilen bir zavall
Oyuncu. Bir aptaln anlatt bir m asal
K i batan sona kuru grlt ve am ata

H ibir anlam da yok.

T rk em izd e, S h a k e s p e a re e sayg v e sevgi, 1840la rd a n b e ri, a rttk a a rtm tr, tik S h a k e sp e a re o y u n la r,

1842de, s ta n b u l'd a k i C o ncordia T iy a tro s u 'n d a su n u lm u
tu am a, T rk e o y n an m am t. 1885te, basl ilk eviri
y a y n la n d : V en ed ik T aciri. G ll Agop, b ellib al t r a
je d ile ri sa h n e liy o rd u . O thelloyu ilkin A frik a l B ir
Z en c in in n tik am ad y la o y n ad lar.
B ed ro s A tam y an , O n d o k u zu n cu Y zyln so n larn d a,
n l b ir H a m le tti... K a h ra m a n n n y e rin i y u rd u n u
re n m e k iin t E lsin o ra g itm i... O thello iin V en cd ik 'e
v e K b rs a, R om eo iin de V e ro n a ya.
M n ak y an E fen d i de, b iro k S h ak esp e are o y u n la n
su n m u tu . T rk iy e de ilk k a d n H a m let o lm ak e re fi B a
y a n S ira n u N ig o sy an 'a a ittir.
O sm an llar, E rm en i sa n a t la rn ivesiyle alay e d e r
le rd i...
(H afif E rm e n i ivesiyle)
B t n d n y a ta m a m iy n e n b ir sa h n e d ir
V e k a d n -ise , e rk e k -ise h e rk e s sad e b ire r oyuncu:
S r a la n g eld i-y ise y a g ire r, y a k a rla r...
O sev im li ive ile, E rm en i san a t la r, S h a k e sp e a re
sev g isin in y e rle m e sin e n em li b ir k a tk d a b u lu n m u la r
dr.
Ho s rp riz le r o lu rm u o o y u n la rn b a z la n n d a .
1866da, G ll Agop, N a u m u n T iy a tro s u n d a M acbethi

o y n u y o r. B ir sah n e d e, fk esin i g sterecek . C om u, ne

a tla ra k b irk a ad m atm y le... algclar, b u n u m
z ik a lle rd e k i gibi, b ir a y a k o y u n u s a n m la r... H em en po l
k a a lm a y a b a lam lar.
O z a m a n la r, z o rlu k la r az deilm i dorusu. zellikle
A b d lh a m id in s a lta n a t srasn d a, h em A v ru p a d an gelen
to p lu lu k la r, h e m y e rli tiy a tro la r, s a n s rd e n ok sk n t
ek erm i. H ele k r a lla n n ld r ld J l Sezar, H am
let, M acb eth gibi o y u n la r y z n d e n p ad iah m y re i p r
p r e d e rm i.
'
M acb eth , K ra l O u n c a n ld r p ta h ta gem eden n
ce, d e h e t iin d ed ir. K a n s L ad y M ac b eth in de k k rt
m asy la, b u k an l ie g iri m i tir am a, cin ay e ti ilem eye gi
d e rk e n , k b u s g r y o r g ibidir.
<Hancer mi su karm da grdm ey? Kabzas
evrilm i bana doru? Gel. kavrayaym seni.
Elime gemiyorsun, yine de gryorum
Seni. Ele var, gze yok musun, om grnt?
Srf akln yaratt bir haner misin yoksa?
Hum m al bir beyinden domu kof bir hayal m?
Gzmn nndesin; tutulacak gibisin.
Knndan syrdm u haner gibi ite.
Sen, bana gideceim yeri gsteriyorsun.
Hem de kullanacam aracn tpksn.
Ya gzlerim, teki duyularn elinde
O yuncak oldu, ya da hepsinin dengi. Seni
Hl gryorum ben. Daha nce yoktu da.
A znda, sapnda kan lekeleri var imdi
y le haner filn yok. Gzlerim i bryen,
te o kanl o la y ... Dnyann yarsnda
Doa bir ceset sanki. Perdelerin rtt
Uykuyu kt dler, allak bullak ediyor.
By trenlerinde, cad lar kutluyorlar

Soluk yzl Tanra in sunduklarn...

Bekisi olan kurdun ulum asyla kalkan
C inayet iskeleti, hrszlam a, sinsi, tez
A dm larla, bir hortlak gibi, hedefe doru
lerliyor. Sen, salam , kaskat toprak, duyma
u a ya k seslerimi, bilme gittiim yeri.
Yoksa, korkarm , nerde olduum u, talarn
Ele gne duyurur, u n, u zam an in
Biilmi kaftan olan korkunluu giderir.
Ben tehdit savururken, onun m r sryor
Szler, eylem lerdeki a te i sndryor.
(an alar.)
Gidiyorum: oldu dem ektir Beni aryor an.
Duncan, sen bu an sesini sakn iiteyim deme:
Ya cennete aryor seni, ya da cehennem e .

M n cb eth , k an l m u ra d n a e r e re k ta h ta geer. A m a,
o s a lta n a t, lk e y e m u ts u z lu k v e ce n k g e tirir. S o n u n d a
M acb eth de, k a rs d a c a n v e r ir le r. h a n e te s r k le y e n ih
tira s , ca n p a z a r y a r a tm tr.
B u rk t c tra je d in in b izd e g ld r d l b ir fk raa
v a r d r . G a lib a 1962de, R m e lih isa rd a , e h ir T iy a tro su ,
y e n i b ir M acb eth s a h n e liy o r. B iliy o rsu n u z , H is a r g r
k em li; o y u n la rn o y n an d a la n g e n i ... M acb eth in son
p e rd e s in d e k i sav a s a h n e le rin d e n e k a d a r ok fig ra n
k u lla n lrs a e tk i o k a d a r d ra m a tik olacak. A m a, T iy a tro
y z le rc e fig ra n n e r d e n b u ls u n ? A k lla rn a y a k n d a k i
66nc t a b u r g elm i. G e re k e n izn i sa la m la r. B ir B in
b a n n k u m a n d a s n d a 400 M eh m etik , H isa ra g elm i ilk
o y u n u n s u n u la c a a k a m ... Y n etm en , B in b ay a a n la t
m : A s k e rle rin s rtn d a esk i a la rd a k i gibi, u v a la b e n
z e r g iy s ile r olacak . E lle rin e ta h ta k l la r k a lk a n la r v e r e
ceiz. u s r tla r a d izilip b e k le y e c e k le r. S ras gelince
b e n d e n size i a re t... Siz d e o n la ra k o m u t v erece k sin iz: B a

y rd a n aa koup o rta y e rd e k a r k a ry a g elec ek ler

Y a la n c k ta n v u ru a c a k la r. A m a, l tfe n syleyin, h e y e c a n
l k o su n lar, can l v u ru su n la r. B inba da ask e rle rin e
a n la tm b t n b u n la r... G ece, o y u n balam : M eh m et
ik le r, s rtla rd a e p ee v re d iz ili... B einci p erd e, lsk o y a da, M a c b e th 'in b irlik le ri ile M acduffn a sk e rle ri a rp a
cak. Y n etm en , ia re tin i v e rm i B in b a y a ... B inba.
H aydi, a rs la n la r, dem i. G reyim sizi, koun! V u ru
un! d e r dem ez, d rt yz M ehm etik, b ir kou t u t t u r
m u ... A llah, A llah! A llah, A llah! d iy e h a y k ra ra k .
S h a k e s p e a re 'in az o y n an a n tra je d ile rin d e n biri. Corio la n u s ... B ir sav a k a h ra m a n n n hem kendi kibri,
h em d e e v resin d ek i siy aset h ile le ri y z n d e n nasl y
km a u ra d n g stere n ib ret dolu b ir oyun.
Eski R om a. H alk, yoksul ve ted irg in . Y netim , v a
ta n d a la rn oyu ile seilen se n a t rle rd e , so y lu la rd a ... So
ru n la r, ik y e tle r alm y r m . T ra je d in in b irin ci s a h
n esin d e, v a ta n d a a d iy o rla r ki: S o y lu lar, y o k su lla ra iyi
bak y o r. H a lk ta n b irisi yle cev ap v eriy o r:
B ize yi bakyorlar ha! Doru sze' ne denir? N e zam an
baktlar ki bize? Onlarn am barlar tklm tklm; biz alktan p e
rianz. Tefecilie kar yasalar karyorlar

tefecilerin e k

m eine ya srmek iin ... H er Allahn gn, yararl ynetm elik

leri kaldryorlar

zenginlerin iine gelmiyor diye. Her Allahn

gn, yoksullar zincire vuran, ezen yasalar koyuyorlar. B a

mz savalar yemezse onlar yiyecek. te bize duyduklar sevgi
bu kadar!

O la a n st y i itlik le riy le R o m a'n n b y k k a h r a

m an o la n C o rio lan u s, h a lk ta n i ren e n b ir in s a n ... B akn,
n e fre tin i n asl d ile g e tiriy o r:
* Tatl szler syleyip yznze glenler
Dalkavukluun en disini yapyordur.

stediiniz ne. sizi gidi bartan da

S avatan da holanm ayan kpekler? Birinden
rkersiniz, tekinde bbrlenirsiniz.
Size gvenen, aslan bulacana tavan.
Tilki bulacana kaz bulur. H ayr, size
Gvenilm ez buzdaki atele gneteki
Dolu tanesi kad ar bile. Erdeminiz m?
Yavuz hrsz sevmek, suluyu gl yapm ak.
A dalete svmektir. Kim bykle lyk
Olm usa, hak kazanr sizin nefretinize.
Sevginiz, kendisine dokunacak eylere
Can atan bir hastann tahn andrr.
Sizden yilik uman, kurun yzgele yzer.
Sam anla mee y o ntar... Sizi pe ekmeli!
Size bel balam ak m? D akikada bir Ilklr
Deitiriyorsunuz! Dn nefret ettiiniz
Adam en soylu zat yapyorsunuz bugn.
Dn ba tcnz olan, bugn yerin dibinde.
N e var, ne olmu sanki? Kentin drt bucanda
Saygn meclise kar nedir bu barmanz?
Tanrlar hakk iin, u meclis gznz
Korkutm asa birbirinizi yiyeceksiniz.

C o rio lan u s, ik tid a ra d k n d r. K onsl seilm ek is

te r. N e v a r ki, K onsl Beilmek iin, h a lk n o y la rn k a
z a n m a k z o ru n d a d r. O n u n siy asal am a la rn b a lta la m a k
iste y e n B ru tu s ile S icinius, C o rio lan u su n d ile g etird i i
n e fre ti k en d isin e k a r k u lla n m a y ta s a rly o rla r. B ru tu s
d iy o r ki:
tH a lk arasnda yayarz Coriolanus szlerden
N e fret eder diye. Kendi iktidar iin, deriz.
H alk katra evirir, szclerini susturur,
zgrlklerini alr ellerinden. Ona gre.

H a lk ta ne yetenek vardr, ne alm a gc, ne ruh.

H ibir e yaram azlar; yk tadklar in
O t verilen, yk altnda kerlerse yum ruklanan
S ava develeri gibidirler ancak.

S icin iu s, u n la r e k le r:
Dediiniz gibi, bunlar halk
En am ansz kstahlyla ileden kartt
Z am an sylenmeli. Byle bir lrsat. kkrtm ayla da
Salanabilir. H em de bu. kpekleri koyunlara
Saldrtm ak kad ar kolay : H alkn kuru otu
Onun kendi ateiyle tutuunca, sonsuza dek
Yanp kavrulacak, kl o lacaktr o.

C o rio lan u s, s e m e n le rd e n oy iste m e k te n b a k a k a r-y o l o lm ad n b iliy o r am a, b u n u g u ru r u n a y e d ire

m iy o r b ir t rl . H a k k n sesi k ed isid ed ir d iy e d n p
h a lk n sesin i k m s y o r :
Ho sesler, tatl oylar!
D ilenm ektense hak kazandm z bir eyi,
l p gitm ek, alktan geberm ek d aha iyi.
urda, srtm da a b a, k u rt klnda, neden
O y dilenecekm iim her gelenden geenden?
O oylar neye yarar? D erler k d e t buymu.
Ben 'her d ete, derim , 'ba em ek olur muym u?
Yoksa eski alarn stnden toz silinmez.
Yanllklar da olur, a s l gerek bilinm ez
Artk dan ardnda. S oytarl brak.
M e v k i de, eref de bu oyunu oynayarak
K azan an a gitsin. Ben, yar yola geldim ya.
Y arsna katlandm . u kinci yarya
K atlanrsam i biter.
O ylar geliyor yine.

Oylarnz Ben sizin oylarnz uruna

Vurutum, onlar in uykusuz kaldm. Onlar
in bunca yaralar aldm. On sekiz tane
S ava verdim. Ben sizin oylarnz uruna
Byk kk ne ler baardm . Oylarnz?
Ben konsl olmak stiyorum: bu, benim hakkm.

C o rio lan u s, b u k a d a r i ren d i i se m e n le re irin g

r n m e k iin o n la rn g u ru ru n u o k ay a cak n u tu k la r v e r
m eyi gze a ly o r m u ?
t O lur.

m adem k yapm am gerekiyor, yaparm.

Gitsin yaradlm. Gnlm e kahpe ruhu

Gelsin onun yerine. S avata davulumun
Yan sra grleyen sesim, harem aas
S esi gibi ncelsin, ya da ninni syleyen
Gen kzn sesi gibi. Yzmde ota kursun
M adrabazlarn srt. Dolsun gzme
rencilerin yalandan aktt yalarl
Goygoycunun diliyle titresin dudaklarm.
Srf zengide bklen zrhl bacaklarm
S adaka alm dilenci gibi eilsin ha!
Y apm ayacam ! Yoksa erelimin yerine
karlarm koymu, el etek perekten
K olam da alakl kkletirmi olurum.

A n n esi, C o rio lan u su bin d e re d e n su g e tire re k ikna

e d er:
t Yalvarrm ,

zlme.

Anne. P azar yerine gidiyorum. Paylam a

B eni artk. O nlara yaranabilm ek in
Soytarlk ederek, hileyle alacam
Y reklerini... Ve Rom al h e r snl halkn
Sevgisini kozanm olarak dneceim.

Gidiyorum. K anm a sevgilerim i syle.

Ya konsl olup geleceim ; ya da bilin ki
D alkavukluktan yana dilim solda sfrm .*

P a z a r y e rin d e , B ru tu s ile S ic in iu su n k u rn a z c a k
k rtm a s so n u c u n d a , ile r rn d a n k a r. C oriolanus,
can gibi sev d i i, c a n n sip e r e d e re k k o ru d u u R o m ay a
l n e t ed e r:
t S izi gidi aalk it srleri! M u rd ar
B atakln kokusu kad ar rendiriyor
B eni pis nefesiniz. Sevginize gelince.
Soluduum havay bozan o gm lmemi
nsan leleri kad ar deer tayor bence.
Ben srgn ediyorum sizil Kaln burada.
Dnek ve gvensiz. En kk sylentilerden
Yreiniz titresin. D m anlarnz bir ty
Sallaynca daln il yavrular gibi.
Ben srt eviriyorum hep sizin yznzden
Tiksindiim bu kentet
Bundan te bir dnya da var.*

B u n d an te b ir d n y a ... C o rio lan u s, R o m ad an

k a r g id er. c n a lm ak iin, V o lsy a lla rla b irlik o lu r.
R o m ay a s a ld rrla r. e h ir d m ek , y e rle b ir o lm ak te h
lik e siy le k a r k a r y a d r. R o m alla r, C o rio la n u sa eski
a rk a d a la rn eli, a rac, ricac o la ra k y o lla rla r. C o rio lan u s, in tik a m n iy e tin d e n vazgem ez. Bu se fe r, an a sn , k a
rsn , o lu n u g n d e rirle r. O zam an , rz o lu r. R om a, y
k m d a n k u r tu lu r . A m a, so n ra , b ir V o lsy a lla r g ru h u , Corio la n u s u ld r r.
P u n d a n te b ir d n y a d a d a k t l k le r kol g ez m e k
te d ir, b u d n y a d a d a ... S h a k e sp e a re , k i ile ri v e to p lu m l a n feci k b e tle re s r k le y e n b e l la ra a y n a tu tm u tu r.
h tira s b u n la rd a n b irid ir. n tik a m a rz u su , b ir b a k a s ...

V enedik T aciri, ince d u y g u la rla agzllk, o n u rla k a l

lelik, sev g iy le k in a ra sn d a k i e lik ile ri n e g l s a h
n elerle, ne k a d a r gzel s zlerle a n la tr. B u tra je d id e ,
a z n lk la ra re v a g r le n h a k s z lk la r d a y e r a lm tr, b ir
rk n bak a b ir rk a , b i t d in in b a k a b ir dine, b ir u lu su n
baka b ir u lu sa d m an lk b eslem esi, dil u za tm a s d a ...
S h a k e sp e a re 'd e de iik kiiler,' t rl t rl m ille tle re
ac szler s y ler. E v et, sevgili se y irc ile r, T rk le re d e ...
H akkm zd a ehvet d k n , alak, b arb ar , im an
s z , zalim , s n n etli kpek gibi l fla r v a r d r e itli
o y u n la rd a ... S h a k e sp e a re in k t k iileri, ak n k a r a k
te rle ri bizi b yle k t le m i tir... B ilm em , hu b ir teselli
ya da m aze ret sa y lr m am a, S h a k e s p e a re de b a k a r k
lar ve u lu s la r iin de ac s zler bol bol v a rd r.
Ama
in san n rk, dil, din , u y ru k lu k v e s n rla r
tesin d e h e r ey d e n nce insan* o ld u u n u , g n a h la
ry la s e v a p la ry la m k e m m e llik te n u z a k b ir y a r a tk o l
d u u n u y in e e n iyi S h a k e sp e a re b e lirtm i tir.
V enedik T a c iri ... B iliy o rsu n u z, S h y lo ck Y a h u d idir. H a tt , baz ngiliz o y u n c u la r, Y ahudi iv esiy le o y
n a rla r bu ro l ... n l L au ren ce O liv ier d e iv eli o y n a
m t. S hylock, Y ah u d i o lm a n n acsn e k m itir, h o r g
r lm t r, ad aletsizli e u ra m tr.
B en lekeledi; yarm milyon zarara uratt. K ayplarm a g l
d. kazanlarm alaya ald. Irkm hor grd, iimi baltalad,
dostlarm souttu, dm anlarm kztrd. Niin m i yapt bun
lar? Yahudiyim de ondan. G zleri yok mudur Yahudi'nin? E lle
ri yok mudur Yahudi'nin? Uzuvlar, boyu bosu, duyular, sevgi
leri. cokular? Tpk bir Hristiyan gibi, ayn yemeklerle doym az
m? Cann ayn silhlar actm az m? Ayn hastalklarla kvranp
ayn illarla sala kavum az m? Ayn k ayaznda yp
ayn yaz scanda snmaz m? Bizi baklasanz kanm z a k
maz m? Bizi gdklasanz glmez miyiz? Bizi zehirleseniz lm ez

miyiz? Hakszlk etseniz cm z alm az myz? Baka her b a

km dan szler gibiysek bunda da size benzeriz. Yahudi, bir Hrlstiyana hakszlk etse ne gelir bana? ntikam . Peki, bir H ris
tiyan, Yahudlye ktlk edecek olsa, yine Hristiyan g renek
le ri gereince, ne olm aldr cezas? E lbette intikam . Bana
rettiiniz ktl ben de yaparm . etin olur am a, ben a ld
m dersin daha iyisini veririm *

S h y lo ck , c n a lm a k z e re , b a n b ile r ... V e n e
d ik T aciri , Y ldz S a ra y nda, P a d ia h v e O sm an l D e v
le tin in ileri g e le n le rin e o y n a n rk e n , a k t r b a n yle
y a m a n bilem i ki, S u lta n A b d lh a m id fe n a h a ld e k o rk
m u, Y eter! Y eter! d iy e b a rm . K o rk u su n d a n k a t
n, b u y z d e n te m silin ta m a m la n a m a d n d a s y le r
ler. A m a, y le d edii k esin o la ra k b ilin ir: B unu b r a k
nz d a in san g ld re c e k e y le r o y n ay n z.
A b d lh am id d n em in d e, V en ed ik T a c iri n e ilik in
b ir s a n s r o lay d a v a r d r . Z a p tiy e N e z a re ti, e s e rin o y
n a n m a s n a izin v e rm e m i. Y a sa k lam a n e d e n i o la ra k y a p
t a k la m a d a d em i ki: O sm anl D e v le tin d e k i b ir a z n
l n d u y g u la rn in c ite re k te d irg in lik y a ra ta b ilir.
S a n s r, y aln zc a O s m a n lla rn S h a k e s p e a re o y u n la
rn a m a k a s v u rm u deil. V a k tiy le n g ilte re 'd e de, b ir o k
b l m le ri ah l k a m u g a y ir y a d a h k m d a ra m u h a
lif sa y la n s a h n e le ri y a sa k la m a k y o lu n a g id e rle rm i.
B ugn , A m e rik a d a b ile, baz o k u l k ita p la rn d a , o c u k
la ra z a ra rl o la b ilir d iy e, S h a k e s p e a re 'in b az s a trla r n
d e i tiriy o rla r. L ise k ita p la rn d a , b a k y o rsu n u z , R om eo v e
JU ly et ten b irk a m s ra k a rlm , y a d a B einci P e rd e '
de, R om eo <. Jlyet. bu gece seninle yatacam d e r y a: o
s a tr y le d e itirm ile r: E, J ly e t, b u gece se n in y a
n n d a olacam .
S h a k e sp e a re ap k n t r k le r le s s le m i tir b ir o k
o y u n la rn . B u n la rn en ho o la n la rn d a n b iri, As You

L ike It ad l k o m ed id ed ir. D ilim ize N asl H o u n u za G i

derse v e B e en d i in iz G ibi d iy e e v rile n o y u n ... H ani
b u g n n a rg o su y la K e y fin iz B ilir d iy e de e v rile b ilir.
( t it was a lover and his lass a rk s fo n d a b alar.)

B a h a r b a la rn a v u rm u , k rd a a y rd a sev ien sev iene. S h a k e s p e a re in t rk s y le ...

* kla sevgilisi.
inanay, inanay, yine de inanay.
Yeil tarlada ikisi.
B aharda, herey ho. fkr fkr;
K ular akr cik cik de cik cik.
B ahar sever k.
avdar dolu tarlalarda.
inanay, inanay, yine de inanay.
G zel kyller yatar da,
Herey ho, fkr tkr, baharda;
K ular akr cik cik de cik cik.
B ahar sever k
G zel klar oynata.
inanay, inanay, yine de inanay.
Ak a, bir tatr bata.
B aharda, herey ho. fkr fkr;
K ular akr cik cik de cik cik.
B ahar sever k.

D e n e b ilir ki h i b ir y a z a r, d n y a y a S h a k e sp e a re k a
d a r zdeyi a rm a a n e tm e m itir, z e llik le n g iliz c e de,
am a b iro k b ak a d ild e de, S h a k e s p e a re in m s ra la r a ta
sz o la ra k bol bol k u lla n ly o r. K im isi ac; k im isi ta tl..
G nl o k a y a n la r d a v a r a ra la rn d a , i s z la ta n la r da, g l
d re n le r d e ... A m a, h ep si d n d r y o r.
t H i

grlm em itir imdiye kad ar

Di arsna dayanan feylesof.

* Dilenciler can verirken kuyruklu yldz grnmez;

H akanlarn lmnde gkler yanar alev alev .
Kutsal lke, hereyin stndedir

Orada

Bir hkim var ki onu hibir kral bozam az.

tG addarlktr denin ykne yk eklemek
tDm ann iin harl lirin m yakyorsun.
D ikkat et, kendini yakmayasn.
Srf yrtc kular rktmeye yarayan
Korkulua benzetip dikmeyelim Kanunu.
l m duygusu, ondan ne anlyorsak odur:
Ezdiimiz zavall hamam bcei, tpk
Can ekien bir devin sancsyla kvranr.
Sevgi, pisboazlk etm ez. ehvet lr oburluktan;
Ak. bastan baa gerektir. ehvet hep hile ve yalan.

S h a k e sp e a re 'in e n ok b ilin e n h ik m etle r ! a ra sn d a ,

H a m leU te g eveze ih tiy a r P o lo n iu s'u n , olu L a e rte s e
tle ri v a rd r.
Sakn dile getirm e dndn hereyl;
Uygulam aya kalkm a sam a bir dnceyi.
Senli benli ol am a. arsz ve kaba olma.
S adakatini dene ilknce dostlarnn.
Sonra elik em berle barna bas onlar.
Ama yaranm ak iin her toy delikanlya
Srnap el skarak andrm a avcunu.
Kavgaya girimekten sakn, am a girdinse
Diren sonuna kadar, teki korksun senden.
Eileme kulak ver, pek azyla ene al.

Herkes ne dnyor, ren de, aklam a

Sen kendi dnceni. Kesene gre olsun,
Kehdine zppe ss vermesin stn ban.
atafatl olsa da rkle kamasn;
ou zam an, klktr insan belirleyen.
N e sen kimseden bor al. ne de kimseye bor ver:
Bor para, hem kendini kaybettirir, hem dostu;
Ve bor yznden tutum alkanl kalm az.
Hereyden nce: kendi kendine drst ol sen;
Olursan, geceyi gnn izlemesi gibi:
Hi kimseye ktlk, kallelik edemezsin.

S h ak esp e are , in sa n l n ad a le t, akl, n am u s, ak v e

c e sa re t gibi e rd e m le rin i v m t r. A ld a tla n la rn , ezilen
lerin, h ak szl a u ra y a n la rn sav u n m asn y a p m tr. B u
arad a, ta rih b o y u n ca ikinci snf* v a ta n d a m u am elesi
grm olan k a d n la r d a k o ru m u tu r. H a m le tin Z a
yflk! Senin ismin kadndr d em esine b a k m a y n ... S h ak esp e a re deki b iro k k a d n la rd a y a m a n b ir k u v v e t v a rd r.
O thelloda, Ia g o n u n k a rs E m ilia n n szleri, n e k a d a r
an lam ld r:
B en derim ki kadnlar yanl yola saparsa
Su. kocalarndadr. O nlar grevlerini
Yapm azlar da, yabanc kucaklara dkerler
Bizim hzinemizi. Gn olur, budalaca
Kskanla kaplp gz atrm azlar bize.
Bazen dayak atarlar, ya da bize eskiden
Verdiklerini, ceza olsun diye, keserler.
S anki dam arm za basm asalar olmaz m?
Biz an laylyad r am a. de alrz.
K ocalar unu bilsin: Tpk kocalar gibi.
K arlar da duyarlar, grrler ve koklarlar.
Tatldan ve ekiden tad alr damaklar.
Kocalarm z bizi brakp bakasn

Alrsa ne itir bu? Gnl elencesi mi?

Elence olsa gerek Sevgiden mi doar bu?
yle Bir zayllk m bu yanla yol aan?
Herhalde Sanki sevgi yok mu. keyte dknlk.
Zayllk yok mu bizde

tpk erkekler gibi?

Ya ho tutsunlar bizi, ya da bilsinler unu:

Suluysak rnek aldk erkeklerin suunu .

H ep e rk e k ro lleri su n ac a m d e rk e n e y ta n a u y u p
Iag o n u n k ars o lu v erd im . S h a k e s p e a re d e v a k it v a k it
ra s tla n r erk e in k ad n , k ad n n e rk e k k iili in e g irm e si
ne.
B u n d an k asdm , S a ra h B e rn h a rd t'n , b izd e d e
a k tris in H am let ro l n o y n am olm as d e il...
S h a k e s p e a re in o y u n la rn d a , k lk d e i tirilir b a z e n ...
On kinci G eceyi aln. Illiry a D k O rsino, O liv ia a d n
da b ir k o n tese k ... A m a, K ontes D k te n g elen h e r e v
len m e n erisin i g e ri e v irir. V iola isim li b ir gen k ad n ,
e rk e k k l n a g irm i, D k ' n h iz m e tin d e a lm a k ta d r.
D kle K o n tes a ra s n d a h a b e rc id ir. K ontes, e rk e k s a n d
V iolay a gnl v e rir. V iola ise, D k 'e k o lm u tu r...
A m a ak n D k 'e s e z d irm e m itir bile. D k, V io lay za
lim h k m d a r d iy e s zn e tti i K o n te se b ir k ez d ah a
g n d erm e k ister:
O

zalim hkm dara bir kez daha git. de k:

Benim dnyadan daha soylu olan u akm

Pis topraklara deer vermez. unu da syle:
Bahtn ona verdii nim etler de. gzmde.
Bahtn kendisi gibi, kaypak ve deersizdir.
Ama benim ruhumu byleyip fetheden.
Doa nn kendisine emsalsiz bir mucize
O larak yaratt elm aslar sultandr.

Viola,
o size sevgi duyam azsa? diye so ru n ca. D k,
h e rh a n g i b ir k ad n n k en d isi gibi k o la m a y a c a n ti
ne s re r:

tH ibir kadnn bar, akn benim gnlme

Soktuu arzu dolu, yam an arpntlara
D ayanam az ki. Hibir kadn kalbine smaz
Byle byk cokular, nk bu kadar geni
Deildir o y rekler... Yazk k i kadnlarn
Duyduu sevgilere itah dense yeridir

Canevinden deil de, d am akta kprdan:

Doyan, bkan, irenip tepen bir istektir o.
Bendekl arzu ise deniz gibi engindir
Ve deniz gibi yutar. B enzetm ee kalkm a
H ibir kadnn bana duyduu bir sevgiyi
Benim Olivla iin duyduum gl aka.

V iola, e rk e k k l n d a o ld u u iin, ra h a t ra h a t, k a
d n la rn sav u n m a sn y a p a r ... B ir y a n d a n da, D k 'e a k
n do lay l o la ra k d ile g e tirm i o lu r:
tK ad n la r. erkekleri nasl sever, bilirim:
O nlarn da yrei bizim kad ar sdktr.
Bakn, babam n kz bir erkei sevmiti;
Sz gelii, ben kadn olsam. Efendim izi
S evsem ... te o kz da tpk yle kt.
Akn hibir vakit kim seye sylemedi:
K onca iine girmi bir ku rt gibi, srrnn
G l yznde beslenm esine ses karm ad.
Dnceler inde eridi gnden gne;
Yem yeil oldu, soldu karasevda yznden.
A cya glmseyen sabr heykeli oldu.
Bu, ak deil de nedir? Biz erkekler d aha ok
Konuup daha ok an d ieriz belki, a m a ...
Gsteriim iz aar sevgim izi gerekte:
Bol bol an d isek bile pintiyizdir sevmekte.

n s a n la rn m an ev k u s u rla rn g zler n n e se re n
S h a k e sp e a re , to p lu m d a n da sk sk ik y e t e tm i tir. S o

n e le rin d e n b irin d e, y aad adan y ak n y o r.

C ann
v erm e y e h azr am a, u ak yok m u, u sevgili yok mu,
o n u n u ru n a h e r ey e k a tla n y o r:
B ktm artk dnyadan, b ari lp kurtulsam:
Bakn, gnl ganiler sokakta dileniyor.
te krtpillerde bir ss, bir giyim kuam,
te en temiz inan, kallee ineniyor.
te utanm azlkla post kapm yaldzl an,
te zorla satm lar kz olan kz namusu.
te gadre urad drt ba m am ur olan.
te kuvvet kr-topal. devrilmi boyu bosu,
te zorba, sanatn azna tka tkm,
te hkm sryor lgnlk bilgilikle,
te en saf gerein ad safla km,
te kt, bey olmu; iyi. ktye kle.
Bktm artk dnyadan, ben kalc deilim.
G el gr ki lp gitsem yalnz kalr sevgilim *

K u ru lu d zen d e isin m i, d e im esin m i? T r a je d i

lerd e k i o la y la r ve s zler, sk sk bu tem el so ru n z e rin e
eilir. Baz k iiler, to p lu m d a disiplini, sy ii, g elen e k sel
d e e rle ri s a v u n u r; b az la r' y en i y n le r, k k l d e im e
le r a ra r. S h a k e s p e a re in lk em izd e az b ilin e n e s e rle rin
den b irin d e T ro ilu s ile C ressid a d a b u e tin soru,
bakn, n asl ele aln y o r. O d ise s' d in liy o ru z:
tR tbe gereince kim bata, belli deilse.
En deersizin bile deeri var sanlr.
Gk. gezegenler, dnya, tam bir dzen iinde.
Sraya, terifata, mevkie ve m akam a.
ekle, greve, rf ve dete baldr da
Onun iin, hepsinin tam ortasnda gne
Asaletle, grkemle oturm utur tahtna
Onun her derde deva gzleri engel olur

Uursuz yldzlardan gelen ktlklere.

Bir hkm dar ferm an gibi hakkn verir
yinin ve ktnn. Am a. gezegenlerde
B ellar kol gezer de kargaalk doarsa
S algnlar, felketler, ayakla n m a la r balar:
Deniz kudurgan olur, yeryz allak bullak;
R zgr acm aszdr; dehetli deimeler.
Tyler rperten iler, dzenin birliini.
Uyum ve huzurunu sarsar, bozar, p aralar.
Alan talan eder d e ... ykma urar dnyal
nsanlar ykselten rtbeler m erdiveni
S arslnca illetler berbad eder her ii.
Y etkiler silsilesi sapasalam deilse
N asl yerli yerinde durur k i topluluklar.
O kullarda snflar, ehirlerde loncalar.
K ylar tesinden bar alm satm ,
lk doan ehzadenin, soylunun im tiyaz.
Ya sras, ta hakk, asa ve nian hakk?
Am a. sray kaldr, sazn tellerini boz:
Seyreyle gm brty

Herey karm an orm andr.

U sul usul akan su. bendini iner, aar:

Cvk am ura boar kaskat yeryzn.
K uvvetli, ahm aklar kle eder kendine.
H ayrsz oul, vurup ldrr b ab asn ...
Z orbalk, meru olur

ya da, daha dorusu.

A daletin uzlatrd haklyla haksz

Birbirine e olur, ad alet diye bir ey
K alm az artk. ktid ar delisi olur herey:
ktid ar hrsa dner, hrs da agzlle...
Ve bir koca ku rt olan ihtiras, iradenin
Ve iktidarn yam an yardm yla dnyaya
S aldrr d a ... sonunda av olur, kendini yer.

F rtn a ad l o y u n d a , ssz a d a y a d m o lan G on-

zalo, y en i b ir d zen k u rm a k h a y a lin d e d ir. O, y a ra ta c a

y n etim i a n la trk e n , s o y lu la rd a n ikisi lfa k a r a ra k a la
ya a lrla r.
t u aday smrge diye verseler b a n a ...
H km dar olsam burda. ne iler mi yapardm?
Ben egemenlik kursam , ileri allm
Ynetim yollarndan bam baka yrtrdm.
H er trl alm satm yasak. M em ur, yarg yok.
lim irfana paydos. Zenginlik ve yoksulluk.
Efendilik, uaklk yok. Szleme ve miras.
Devlet hududu, tarla snr, ba b a h e ... yok.
M adenler, buday, arap ve ya. smrlemez.
M eslek yok. i g yok. Btn erkekler serbest;
Tm kadnlar d a ... Am a hepsi masum, hepsi saf.
Hkmdarlk yok.

Ama. kendisi bata, kral.

Onun devletinde kn batan haberi yok.

Ve herey ortaklaa. Kimse abalam adan.

Ter dkmeden. Doa hep retecek. hanet
Ve su da yok. Kl yok. karg, bak, tfek yok:
zin vermem ki hibir yok edici araca.
Doa Ana, gr ve zgr... Bolluk ve bereket
Yaratacak beslensin diye masum milletim.

Evlenmek de yok mu uyruklarn arasnda?

Yok canm , herkes serbest... Ya orospu.

ya apkn.

y le drt ba m am ur yneteceim ki ben.

Etendiler, glgede kalacak tA ltn a t!

Var olun, devletlimiz!

Yaa, kral Gonzalo!

Etendiler, beni dinliyor m usunuz siz?

Yeter, canm , brak u sam a sapan lflar.

Yerden ge kad ar haklsnz, devletlim . Ben mahsus y a p

tm bunu: Boazlar abucak gckland iin olur olm az
eylere glen beyzadeler elensin diye.
Biz sana glyorduk!

Bana

m?

Ben,

hi kalrm . Onun

byle

soytarlklarda,

sizin

yannzda

iin, hadi istediiniz kad ar gln

hibir eye...

G o n zalo n u n to p ik y n e tim d n c e sin i S h a k e s p e a re ,

a k a y la k ark , ta tly a b a ly o r. A lla h ta n ... Y oksa,
b ak a b ir d n em d e, d iy elim ki M a c b e th 'in y a d a A b d lh a m id 'in s a lta n a t s ra s n d a sol p ro p a g an d a , kk dard a fa la n d iy e ieri a lrla r d b e lk i...
H am let , h e r y e r d e o ld u u gibi, b izd e d e te d e n
b eri ra b e t g rm t r. Y irm in ci y z y ld a , T rk iy e de s u
n u lm u o lan H a m le t p ro d k s iy o n la rn n say s y irm iy e
y u k n d r. D r lb c d n y i'd e ilk o y n an d n d a , Bulondu topu
topu y ed i sey irc i v a rm . O n la rd a n b iri de, b a k a b ir s e
y irc in in o f r y m , zo rak i se y re tm i. A ra d a n elli yl
g em ed en , e h ir T iy a tro s u n d a , E n g in C ezzar H am let i
170 k e re o y n ad ; y e tm i b in kii izledi. S re k li 170 o y u n ,
d n y a re k o ru y d u . Bu re k o ru , a lt y e d i yl so n ra , B ro ad w a y de R ich ard B u rto n k ra b ild i.
B izdeki H am let sev g isin e ilik in ho b ir h ik y e
v a rd r. T a ta r R efik, gezici tiy a tro o y u n c u la rn d a n . 1936'
d a 45 g n l k y e d e k su b a y lk g re v in i b itir ip s ta n b u la
d n y o r. B ir a rk a d a s o ru y o r: H ogeldin, R efik . N asl
geti y e d e k su b ay lk ? R efik g l y o r: S h a k e s p e a re o y
n a m a k la geti. A rk a d a a ry o r: N asl ey o? T a ta r
H elik a n la ty o r: A lay K o m u tan m z, S h a k e sp e a re y
d. K rk be g n iinde, iki O th ello o y n a tt b a n a , b ir d e

H am let. H adi O th ello y a alk tm s e y y a r tiy a tro d a n , am a,

H am let o y n am ak kim , b en kim ? Ne y a p a rsn ki, em ir
e m ird ir, b aiist n e d ey ip oynadk.
H a m le tin To be o r not to be m onologu, belki de,
d n y a tiy a tro e d e b iy a tn d a k i en n l k o n u m ad r:
*Z a r olmak m. olm am ak m. budur ite sorun:
Akln katlanm as m daha soylu bir davrantr
Vicdansz kaderin att talara ve oklara,
Yoksa dertler deryasna kar silha sarlp
Direnerek yok etm ek mi hepsini? lm ek, uyumak;
tesi yok; hem. uyuduk da son verdik diyebilmek
Yrekteki szya ve bedene doadan miras
Kalan binbir sancya. Bu son ycelie en derin
m anla can atlsa deer. lmek, uykuya dalm ak

Uyumak, belki de rya grmek: Asl engel bu ya!

nk 'Biz kvranan u fan i kalptan syrlnca
O lm uykusuna hangi ryalar girecektir?'
Diye kaygya der, kalrz. te bu dnce.
ok uzun yaamay cehenneme evirir; yoksa
Kim gs gerebilir krbal mrn celasna.
Zorbann hakszlna, kstahn hor grmesine.
Karlksz kalan sevginin ektirdii acya,
Adaletin yavalna, ynelimin kibrine.
Deersizlerin sabrl erdem leri ezmesine
Kim katlanr

plak bir hanerle kendi hesabn

Grp huzura kavum ak varken? Kim dayanr sanki

Ar yaam yk altnda inleyip ter dkmeye.
lmn ardndan gelecek bir eyden korkutmasa?
Ke!edilmemi bir lkedir lm: Snrlarn
Aan hibir yolcu dnemez. Yrek aakalr da
Sineye ekeriz alk olduumuz dertleri

Hibir bilgimiz olmayan bellara atlm aktansa.

te bu bilin, korkaa eviriyor hepimizi

Kaygdan den glgeler h asta edip solduruyor

radenin yrekten kopup gelen canl rengini

Ve yce nem tayan, um ut dolu atlm lar

Hep bu dnceye kaplp ters ynlere giderek
Eylem adna lyk olm uyorlar artk.

D e rle r ki h e r o y u n c u n u n g n l n d e H a m le t y a ta r .
T rk iy e de, h e r tiy a tro -s e v e rin g n l n d e S h a k e s p e a re y a
ta r d em ek de y an l olm az. 1 9 3 0 'lard an b a la y a ra k , u z u n
y lla r, e h ir T iy a tro s u n u n h e r m evsim i, y e n i b ir S h a k e
s p e a re p ro d k siy o n u ile a lm t. B u g elen e i, m o d e rn
T rk tiy a tro s u n u n b y k sim as M uhsin E rtu ru l b a la t
m t. A m a, p ek k o lay o lm am t bu. Z a m a n n e le tirm e n
le rin d e n b irk a , id d e tle k a r k m t. B ir ta n e si, yle
y az y o rd u :
lb sen , S ch iller, S h a k e sp e a re gibi y a z a r la r d h i, is
te rle rs e d h id e n de s t n b ir e r k u d re t o ls u n la r, c ih a n d a
nasl ta n n rla rs a ta n n s n la r, im d ilik sa h n e m iz e z a r a r l
d rla r. H alk m zn b u g n k ze v k in i k rm a k ta d rla r.
T rl e n g e lle re ra m e n , b a ta M u h sin E rtu ru l o l
m ak ze re, ra h m e tli o lm u y a d a h a y a tta b u lu n a n b ir o k
a h siy e tin a b a la r say e sin d e , S h a k e s p e a re sev g isi lk e
m izde kk sald. P ek az m e m le k e tte S h a k e sp e a re , b izd e
old u u k a d a r ilgi v e say g g rm t r.
N e z o rlu k la ra gs g erm i, n e k a d a r ilg in e y le r
y ap m b izd en n c e k ile r... S adi T e k in H a m let i b u n la r
d an b irid ir. B en g rm ed im , p ro g ra m m z n y a z a r v e e
v irm e n i T al t H a lm an g rm : 1946da, K adky H a lk e v i'n d e S adi T ek T o p lu l u n d a n H a m le t ... O y u n b a
la rk e n , S adi T ek p e rd e n in n n e km , S ay n S e y ir
ciler. dem i. K ral C lau d iu s v e H a y a le t ro lle rin i o y n a
y ac ak a rk a d a la r bu ak am g e le m e d ile r. zerin ize a fiy e t,
ra h a ts z la n m la r... M saad en izle o n la rn ro lle rin i de bc
o yn ay aca m .

E m e k ta r S adi T ek, H a m le tin szlerini b itir ir b itir

m ez sa h n e d n a koup b ir a rafa s a rn a ra k tek i ta r a f
ta n te k r a r sah n e y e g iriy o r, b u sefer H a y a le ti o y n u y o rm u. H a m let ile K ira ln b irlik te y a da k arlk l o ld u k
lar s a h n e le rd e , b ir k o um a, b ir k o u m a... S adi T ek, gi
riy o r, k y o r... B ir H am let, b ir K ra l C laudius. O z a m a n
la r, ellisin i am olan S adi Tek, H a m let ro l iin zaten
b ira z c k y a l... stelik, y p ran m , im an b ir o y u n c u ...
Z av a ll ro l b ird e n o y nayacam diye, dili b ir k a r
d ard a, n efes n e fe se ... A m a, h e r eye ram en, o tarih i
o y u n u so n u n a k a d a r y r tm .
D ah as v a r ... 25 yl sonra, T al t H alm an, K lt r B a
k a n d r. Sadi T ek g r m ek istiyor, dem iler. S ev in
m i. B u y u rsu n lar, dem i. O tu ru p sohbet e tm ile r. B ir
a ra , y al san a t y a so rm u: B ilm em , h a tr la r m snz? 25
yl nce, H am let te ro l b ird e n oynam tnz. Sadi
T ek, b ir n su sm u, so n ra g l m sey ere k cevap verm i:
H a trla m a z o lu r m u y u m ? A m a, asl, b ir so n rak i gece d a
h a ilg in o lm u tu . O o y u n d a h em H a y aleti ve K ra l o y
n a y a c a k a rk a d a la r g elem ed iler, h em de K ralie ile
O p h e liay o y n ay a cak s a n a t la r...
A llah b ilir, Sadi T ek H am let tra je d isin i i baa
d erse te k b an a o y n ay a b ilird i.
N u r iinde y a tsn la r, o v e onun g ib ile r o lm asay d bizle r b u g n , n asl T ek K iilik S hak esp eare y a p a rd k ? H e p
sini say g y la an y o ru z.
S h ak esp e are d n y a tiy a tro s u n a olduu k a d a r, n g i
liz iirin e de b y k k a tk la rd a b u lu n m u tu r. S o n e le rin
d en b azlar, T rk ey e O dokuzuncu y zy ln so n la rn d a
e v rilm iti. n l O sm anl a ir v e y az ar M uallim N aci de
b irk a Sone ev irm iti. A ka k en d in i k a p trm olan S h ak es p e a re in h u z u rsu z lu u n u a n la ta n 27 n u m a ra l Sone, b u
g n n d iliy le u s a trla r la b alar:

 Vorgun argn, alrm yatam da soluu:

Y atak, yol yorgununa en ho dinlenme yeri.
Am a bu seter b alar aklm n yolculuu.
K afam rpnr gvdem bitirm iken ileri.

D ah a so n ra , S o n ed e u d r tl k v a rd r:
H i deilse ruhum da d kuran bir gz var da
Grm eyen bakm a senden h ayal getirir.
H ayalin karanlkta elm as gibi p a rla r da
Korkun geceyi ssler, ona taze yz verir.

Bu k afiy e li d rtl , b a k n M u allim N aci, d zy a z

o la ra k , n asl ev irm i:
O za m a n k u v v e -i r y e t- i fik riy e m iy n - e b -i d ey c rd a m te a llik v e z u lm e t iin y e g n e b is -i re v n a k o lan
b ir c e v h e r-i n u r n gibi b a n a se n in h a y lin i a rz e y liy o r,
t -b e -s a b a h o n u n la m eg u l o lu y o r.
K o lay a n la ly o r, deil m i? T rk e m iz y z y ld a n e
k a d a r deiti! O y sa S h a k c s p e a re in O n y e d in c i y z y l b a n
d a yazd S o n eleri b u g n , ln g iliz le r, A m e rik a lla r a ra d a
b ir s zl e b a k a ra k , k o lay ca a n ly o rla r.
H a m le t te n b ir p a r a da, d ilim izd e k i d e iik li i
g ste riy o r. 1 940'larn so n u n d a , O rh a n B u ria n n e v iri
sin d e n u d rt s a trn k a r l n a b ak n :
Ah! B u k a d a r a te le h a r a m d e in e d m e k n e s u
lu b ir se irti! B u iin n e b a n d a h a y r v a r, n e sonu h a y r
k a r. A m a b en im iim p a r a la n a c a k , n k d ilim i tu tm a
y a m ecb u ru m .
1881de, y a n i B u ria n d a n a ltm yl nce, N d ir B ey,
o za m a n n O sm an lca sy la y le e v iriy o r a y n p a r a y :
E y m c rim -i ita b u isticl! B ir m a h r e t-i m st ce le ile b ir fir -i h a b s e t- l d a p e rv z etm ek ! B u n e iyi
b ir e y d ir ve n e d e iy ili e m b e d d e l o lm a n n ih tim a li v a r
d r. ..

S h a k c sp e a re 'in d ra m a tik gc v e ev re n se l y n , e l
b e tte , en k u d re tli b y d r. S h ak esp e are , in san n k a r a n
lk k ad e rin i, a y n za m a n d a a y d n lk k a h k a h a sn s r k le
yici sa h n e le rle c a n la n d ra n b ir d h i... Ve d e h sn n z,
iir... A k, acy, ay rl , zlem i ve gzellii y a a ta n
iir...
tS e n i bir yaz gnne benzetm ek mi. ne gezer?
ok daha gzelsin sen. ok daha cana yakn:
Taze tomurcuklar sert rzgrlar rseler.
K sacktr sresi yeryznde bir yazn:
Ildar gn gz, yakacak kad ar scak.
Ve sk sk kararr da. yaldz der yznden;
H er gzel, gzellikten erge yoksun kalacak
K ader ya da varln bozulmas yznden;
Ama hi solm ayacak endeki lmsz yaz.
Gzelliin yitmez ki. asla olmaz k hurda;
Glgesindesin diye ecel caka satam az
Sen alar aarken bu lmez satrlarda:
nsanlar nefes alsn, gzler grsn, elverir.
Yaadka iirim, sana da h ayat verir.
Bak, greceksin bende baladn gzn.
Ayaza kar titrer dallardaki yapraklar.
Sararr, tek tk kalr, derler btn btn;
Ku sesleri kesilmi, ykk bo tapnaklar.
Bok. greceksin bende alaca karanl:
N asl gne batdan solgun gidince
K elen rten eliyle ezerse her
lm n kan kardei kap kara irkin gece.
Bak> greceksin bende atein korlar var:
Gen ve din gnlerinden kalm a kller stnde
l m deindeymi gibi tersiz yatarlar;
Eceline erm itir ate kendi gcnde.

Senin bunlar grm en a rttracak sevgini.

Ayrlk yakn diye, ok seveceksin beni

(F onda, h a fifle n , S h a k e sp e a re a m zii b a la r ...)

Dnce insanlarn ve kaderin gznden
A forozlular gibi, yapayalnz alarm ;
rkilir sar gkler lklarm yznden.
Bahtm a ln et okur, yreim i dalarm ;
Talihi yver giden herkese gpta eder.
Tu

denli gzel olsam , dostlarm olsa derim;

unda sanata, bunda dehya iim gider.

Oysa solda sfrdr yapm ak stediklerim ;
Kendim den irenirken, aklm s a n a dorulup
Gnlm k ara dnyay gerilerde brakr.
Gn doarken ykselen bir ta rla kuu olup
Cennet kaplarnda kutsal ezgiler akr.
y le bir ervettir ki sevgini an m ak bile.
S ultanlarla yer dei deseler de nafile.

(Fon m zii d a h a c a n l...)

Ve S h a k e sp e a re , sev gili se y irc ile r, S o n e le rin d e , a k n
co k u su n u d ile g e tirirk e n , y a ra tc s a n a tta k i l m s z g
c d e a n la tm tr:
Ne yaldzl hkm dar antlar, ne m erm er
m r srem ez benim gl iirim kadar;
S eni p asakl Z am an pis bir m ezara gm er.
A m a satrlarm da gzelliin ldar.
S avalar tepetaklak devirir heykelleri.
kertir bouanlar, yap dem ez, sur dem ez.
Ama

M ars'n klc, engin ate selleri

iirim de yaayan ann yok edemez.

lm e ve hereyi unutturan dm ana

Kar koyacaksn sen; yeryzn m ahere

Yaklatran alarn gznde bile sana
Bir yer var vgm seni karttka gklere.
Dirilip kalkncaya kadar m aher gnnde.
Yaarsn iirimle sevenlerin gnlnde.

(Fon m zii y k s e lir... Ik la r sner.)

KNC B L M

ki blm arasnda devam etm i olan mzik,

kinci Blm balarken tonda ksa bir sre du
yulur.
Sahne, Birinci Blm dekinin ayndr.

t Gel, oturalm urada Musikinin ezgileri

Dolsun kulaklarm za. u yumuack sessizlik
Ve gece, okasn bizi byl bir ahenk gibi.
Bir insan ki yreinde musikiye hi yer yoktur
Ve cokulara ynelmez ho seslerin hengiyle.
Kaplr ihanetlere, hilelere, vurgunlara.
Gece kad ar kasvetlidir ruhunda kprdanlar.
Duygular karanlktr m asaldaki kpek gibi;
Gvenilmez o insana. Musikiden am am al.*

S h ak esp e are 'd e, sevgili seyirciler, m zie ta m b ir g

ven v ard r. Gzel sesleri gzel b ir y a a m n tem eli o la
ra k g r r o. Dirlik dze n lik kalm azsa, m u sik in in y e rin i
k ulak trm a la y a n sesler alm gibidir. F elketli b ir d n e m
de, Kral kinci R ichard d iyo r ki:
t

Tadna doyum olm ayan mzik yle acdr k

a allak bullaksa. ezgilerin ahengi bozuksa.

S h a k e s p e a re 'd e m zik, akla, erd em le, iyi d u y g u la rla

ili dldr:
Ak sze balar da. tm tanrlarn sesleri
Doldurur gkyzn henkle ve huzurla *

Baz ark lar, in s a n la rn k u s u rla r y la alay e d e r ya da

onlar eletirir:
(Miizik balar)

Es. es. yam an rzgt:

O lam azsn gaddar
N ank r insan kadar.
S ert am a netesin

Diin deil keskin.

nk grnmezsin.
Z alim gk. don, titret
yilie ihanet
Senden beter arpar.
Tut. sular ko p ar

Verem ezsin m ihnet

Dost h arcam ak kadar.

Ne ilgin tir ki, F rtn a p iy esin d ek i y a r - c a n a v a r Cal ib a n d r m u s ik in in b y s n dile g etire n :

K orkm a . A da. batan baa, ruhu okayan, hi azap
ektirm eyen ho seslerle, tatl ezgilerle d olu ...
Gn olur, kulaklarm bin sazn cmb sarar;
Gn olur, uzun uykudan uyannca ittiim
Seslerle tekrar uykuya dalarm ; grdm dte.
B ulutlar yarlp bana yle grkem ler s a a r ki
U yanr da yeniden d grsem diye haykrrm.

Bizde, M zik r u h u n gdasdr sz d ille re p e le s e n k

o lm u tu r. S h a k e s p e a re , ruh y e r in e ak d em itir.
(F ondu m zik b alar)
Mzik, akn gdas: H aydi aln, syleyin

S h a k e s p e a r e d en bize k a la n e n gzel t r k l e r d e n bi
ri O thello dad r: St T r k s ...
Kzcaz i ekiyor st altnda:

Sd akyn.
Eli gsnde, ba kucanda.
Hep sd akyn.
Sular fsldyor kzdaki derdi.
Hep sd akyn.
Tuzlu yalarndan talar eridi.
Hep sd akyn.
Bana bir elenk derleyin stten;
Dostum da su yok; tafrasnda hakl.
Dostum hayrsz dedim: o ne desin?
Hep sd akyn.
Bende kadn bol; sen onca erkekle yat.

S h a k e s p e a re in kt kiileri de, a r a sra, m u sikiden

sz a a r... K ra tla r arasnd a, belki de en su k a tlm u d k a l
ak olan, nc R ich ard 'd r. T a h t 'a ge m e k iin z k a r
deini ld rt r. H k m d a r o ld u k ta n sonra, kan gvdeyi
g t r r. nc R ichard, en y a k n la rn a , kendini d e s t e k
ley e n le re bile k y ar. Bu tra je d in in al, arpcdr. P e r
d e k a lk a r k alk m az R ichord' g r r z ... S akatl n, k a m
b u rlu u n u a n la ta ra k , tasarlad k t l k le rd e n b a z la r
n aklar. Bu anlatm d a, m z ik te n de sz eder. Uzun s
re ta h ta geem edii iin m u tsu z y a a y a n R ic h a rd a talih
g lm ey e balam tr:
Honutsuzluum uzun k mevsimi, ite bok
York gnei gld de

anl yaza dnt

Evimizin stne ken kara bulutlar

Gmld, gitti derin barna okyanusun
B am zdaki sarg, za le r elengi artk;
rselenmi silhlarmz, dikili ant.
Cenk toplantlarmz, birer lendir imdi:
Korkun yrymz, ho bir oyun havas.
Kan atm az oldu ask suratl sava;

Artk, zrha brnm kheylnlara binip

Yreksiz dm anlara korku saacana.
Srar, zplar soylu bir kadnn odasnda.
ehvetini okayan lavtann sesiyle mest.
Am a, ben ne oynam ak iin yaratlm m
N e de ak aynasna srnaacak gvdem var.
Kalbm arpk urpuk, ak grkem i yok bende:
G eem em ki krtan bir yosmann nnden.
Yoksun braklm m doru-drSt varlktan:
Doa kallelik etm i, biimsiz yapm beni;
Yarm yam alak, bozuk, vakitsiz yollanmm
u boucu dnyaya. Yarm bile denem ez

Ben ylesine eksik ve aksak kalm m ki.

Rastladm kpekler bile havlyor bana.
Borularn uyuuk alnd u durgun
B ar anda bana ho vakit geirtecek
H ibir uram yok ki. im gcm , gnete
Glgem i gzetlem ek, kendi sakatlm n
Trksn sylem ek... M adem olamyorum
Kimsenin sevgilisi, tatt szler edilen
u gzelim gnlerden hi zevk alam yorum

Kararlym : yleyse, alan biri olup

N e lre t saarm an bo elencelerine.
Trl tuzaklar kurar, hileler eviririm .

nc R ichard, bu k a r a r n u y g u l a y a r a k saysz i n
s a n n c a n n a k y ar, b ir c a n a v a r olur. T r a je d i n in s o n u n d a
a r t k k e n d in d e n k o r k a r d u r u m a g elm itir.
* Ne! Ben kendimden m i korkuyorum ? Burda bakas
yok ki.
Richard. Richarcf sever. Dem ek ki ben, ben'im.
Bir k atil m i var burda? Hayr. Evet, ben varm.
Ka yleyse! N e! Kendim den m lh

Cani kral, h e rk e s in o n d a n n e f re t ettiini, l m n e

kim senin zlm eyeceini iyi bilm e k te d ir:
Um utsuzlua kaplyorum artk;
Kalmad beni seven tek bir yaratk.
Ben lrsem hi kimse a cm ayacak.t

R ic h a rd n vicdan n d a b i r r p e r t i b aly o r gibidir.

yle b ir ca n a v a rd a v icdan v a r m d r acaba? Son u y a k
larken, R ichard Ah, dlek vicdan! diy e y a k n r, onu
b ir illet o la ra k g r r. A m a, so n ra in k r e d e r onu:
Ruhum uzu rktmesin sam a dlerimiz:
Vicdan, srt korkaklarn kulland bir szdr.
Gller sinsin diye uydurulmutu ilkin;
Kol gc bize vicdan, kl bizim yasam z .

Ve nc R ichard, so nu n d a, kap k u r t u l m a y a r
pnrk en, b ir at u r u n a h e r eyini feda e tm e y e h azrdr.
H aykrr:
Bir at! Bir at! Aln kratlm, bir a t verin!

Az sonra len R ichard, cinay et ekm i, lm bim i

tir. S h ak c s p c a re anda ve so nraki y zy llard a , h a tt g
n m zd e bile, in s an lar b alarn a gelen b e lla rn s u u n u
alnyazsna, yldzlara, b a h ta y k le y ip d u r m u l a r d r
S h a k e s p e a re 'in kiile rinden bazlar bu inanca ay kr szler
sy ly orlar. K ral Lear traje d isin d e, evlilik d d o
m u olan E d m un d, top lu m t re le rin e b a k a ld n r k e n , k a
dercilii de iddetle eletirir:
Dnyada budalaln dikls udur. Kaderin gadrine u
raynca

ou kez kendi ektiimizi bitiimiz halde

fe l k e t

lerimizin suunu gnee, aya. yldzlara ykleriz... sanki kt

kii olmamz, deimez alnyazm zm gibi; sanki gklerin zo
ruyla soytar, gezegenlerin buyruuyla dzenbaz, hrsz, h ain ;

yldzlarn etkisine boyun emek gereklidir diye sarho, yalanc,

zam para olmuuz g ib i... sanki yaptm z ktlklerin hepsi, ta n
rsal bir gcn drtklem esiyle oluyormu g ib i... Dorusu, oros
pularn ardndan koan bir apknn ehvet dknln bir
yldza yklemesi, hayran olunacak bir kaam ak.

B u n a b e n z e r b ir d n c e y i J l S e z a rda, S e z a r'n l
d r lm e s i iin ev resin i, b u a r a d a B r u t u s u k k r ta n
C assius d a dile getirir:
tK a b a h a t. sevgili Brutus. yldzlarm zda deil.
Kendim izdedir. biz em ir kullar olup kalm sak.

Sezar, C a ssiu stan p h e eder, o n a b en z ey en , a v u r d u

k m in s a n la rd a n te d irg in d ir.
evremde etli butlu a d am lar isterim ben.
Sa dm dz taral, gece rah at uyuyan.
u Cassius pek sska ve a grnyor, bak.
ok dnyor Byle adam lardan korkulur.
Fazla okuyor. Gzlem yapm akta stne yok.
Hi gznden kam yor herkesin ii gc.
Oyundan holanmyor, senin gibi Antonius.
Hi mzik dinlem iyor. Binde bir glmsyor
Glnce sanki alay ediyor kendisiyle.
H or grr gibi kendi akln

glnecek

Birey bulduu iin. Onun gibiler asla

Yrek huzuru bilm ez kendilerinden stn
Olanlarn yannda ve bunun iindir ki
Tehlikelidir onlar.

S e z a rn k o r k tu u b an a gelir. B ata C assius o lm ak

zere, b irk a kiinin k k rtm a s y la B ru tu s , d i k t a t r o l
m as ih tim a lin d e n r k t S e z a r b a k la y a n la ra k atlr.
Bu tr a je d in in h ik y esin i b iliv o rsu n u z. S ezar, ca n v e r i r

ken kendisine ih an et ed e n B r u t u s a L tince d e r ki: Et tu.

B u n u n T rk e m iz d e k i karl Sen de mi, B ru tus? gn delik k o n u m am zd a sk sk k u llan ly or. (A la y
l) Sen de mi, B rutu s?
K atiller, S eza r'n cenazesini o rta lk ta b r a k m a k n i y e
tin d e le r... Am a, R o m a 'y a e g e m e n o lm a y a azim li k a t i l
lere k ar k a m u o y u n u h a r e k e t e g e irm ek is tey en M a rk
Antoni, n u t u k e d e b iy a tn n e n k u rn a z , en etkili r n e k le
rin d e n b irin i verir:
Brte?

*A rkadalar,

R om allar. vatandalar, kulak verin:

Buraya Sezar" t gm meye geldim, vmeye deil.

nsanlarn ktl, yaar onlarn ardndan:
yilikleriyse ou kez gmlr kemikleriyle:
Brakn, Sezar iin de yle olsun. Soylu Brutus.
Sezar muhteristi dedi. yleyse, yaman kusur bu.
Ve Sezar. yaman dedi kusurunun cezasn.
Burda. hem Brutus'un. hem de tekilerin izniyle
unku Brutus erellidir, hepsi erelli insandr

Konuma yapmaya geldim Sezar'n cenazesinde

O benim dostumdu. bana hep velalyd, drstt.
Brutus. m uhteristi diyor; Brutus erefli insandr.
Sezar. saysz tutsaklar getirdi yurdu Rom a'ya.
Devlet hzinesi doldu onlarn fidyeleriyle;
Bu yzden miydi Sezar'n ihtirasl grnmesi?
htiras, daha sert, daha kat yrekli olmal.
Brutus. m uhteristi diyor; Brutus erelli insandr.
Hepiniz grdnz. Lupercal Bayram nda ben ona
Hkm dar tacn kez sundum, o kez reddetti;
htiras buna m denir? Am a. Brutus. m uhteristi
Diyor yine de. Kukusuz. Brutus erelli insandr.
Brts n szleri yanl diye konumuyorum ben;
Burda. bildiimi dile getiriyorum, o kadar.
Eskiden hep severdiniz ya onu

yok yere deil.

yleyse, h ang i nedenle yas tutm uyorsunuz imdi?

Ah, akl, kam sn yrtc h ayvanlar arasna

nsanlar, saduyusunu yitirmi. Ho grn beni:

Bak. yreim, urda, Sezar'n tabutunda yatyor.
Dnp bana gelinceye kad ar susmam gerekecek.
(A lar)

k tid a r tu tk u s u , asln da h e r t r l ih tiras, S h akes p e a r e in e s e rle rin in o u n d a a r basar. J l Sezar i k t i

d a r lgnlnn h e m S e z a r , h e m de o n u ld re n le ri nasl
y k m a s r k le d i in i g sterir. kinci R ich ard adl t r a j e
dide, S h a k e s p e a re , bu tu t k u y a k e n d in i k a p t r m a y a n b ir
k ira ln d m esin i a n la tm tr . K e n d isin i t a h t t a n in d irm e k
iin g iriilen e y le m y z n d e n b i r s re y u r t d n a giden
R ic h a rd n d n te s y led ik leri n e k a d a r d o k u n a k ld r:
t Sevinten

alyorum

Yeniden ayak bastm diye kratlm a.

C anm toprak, elimle selm lyorum seni.
Asilerin a t nallarndan yaratansan da,
Yavrusundan ok zam an ayrlm an a gibi.
Topram, alayarak glerek selm layp
O kuyorum ben seni hkm dar ellerimle.

kinci R ich ard , i k tid a r delisi d eildir. S a v a m a k y

le d u rs u n , k a r k o y m a d a n t a h t t a n in m e y e h az rd r:
* lm dl hkm dar ne yapsn acaba? Boyun m u esin?
H km dar yapacak bunu. Tahttan indirilm eli mi?
H km dar buna da rz. Yoksun m u kalsn krallk
Onvanndan? Allah in, gitsin u nvan, ne kar?
Ben tm m cevherlerim i bir tebihe deiirim,
u gz kam atrc saraym bir m anastra.
Anl anl giysilerim i dilenci cbbesine.
a ta fa tl kupalarm tek bir tah ta anaa.
Ben asm deiirim bir hacnn deneine.

Bir ift oyma azize veririm tm uyruklarm

Ve koskoca kratlm kck bir m ezara.
Kk, kck bir m ezara, karanlk bir m ezara.

S h akespe are , K ralie E lizab e th an d a yaam t.

Sekizinci H e n ry o y u n u n u n s o n u n d a, S h a k e sp e a re , Eliz a b e th in t a h t a geiini, bizde P a d i a h la ra y az la n k a
s id elere b e n z e r v g lerle k u tla m a k ta d r . O a b a rtm a l v
g le r arasnda, gzel s a t r l a r d a v a rd r:
tSevilecek. saylacak. H alk, kutsayacak onu:
Dm anlar titreyecek ezilmi baaklar gibi.
Perian, balar eik. O. hep iyilik saacak:
Onun anda, gvenle, herkes kendi ardanda
Oturup zm yiyecek kendi asm asnd an ... bar
Trkleri syleyecek konu komuya en akrak.
Herkes. Tanry gerekten ta n y a c a k ... ve evresi.
Ecemizden renecek drt ba m am ur onuru.
nsanlar an kazan arak ykselecek, kan la deil.

S h a k e s p e a re in K ra li ey e d u y d u u h a y r a n lk , tek t a
rafl deilmi. E lizab e th de l m s z S h a k e s p e a re in
e s e rle rin e h a y ra n m . B ilg in lerin pe'k inan m ad b i r t a
km s ylen tile re b aklrsa, K ralie a r a s ra tiy a tro y a g e
lirmi, p ro v a la r izlem eye. S h ak e sp e a re , p iyes y a z a n ol
d u u gibi, a k t rd d e ... E lizab eth y a sa h n e d e o tu r u r m u ,
ya da a rk ad a. S h a k e s p e a re sa h n e d e p ro v a y a p a rk e n , Kralie eldivenini d r rm . Y a z a r- a k t r h e m e n koup
y e r d e n alrm eldiveni, s ay g y la e ilerek K ra li ey e t a k
dim ederm i.
S h a k e s p e a re in y aa m k o n u su n d a , g v e n ilir bilgi fa z
la deil... B azlarn a bak lrsa, o o la a n s t ese rleri, s
radan , ikinci-snf b ir oyun'cunun yazm olm as d
nlem ez. O n u n iin, eitli bilginler, S h a k e s p e a r e in bir
tak m a ad o ld u u n u ne s r p d u r u r la r . K im isin e gre,

asl yazar, O x fo rd E a r l d r y a da D erby vey a R u tla n d

E a r l ... K im isine gre, o an n l y a z a rla rn d a n F r a n
cis B acon... m r n S h a k e s p e a r e in bak a birisi o ld u u
n u k a n tla m a k iin h a r c a y a n la r o lm u tu r ... u n u n b u n u n
m e z a rm a a n la r o lm u tu r ...
M ezar a m a k ta n sz ed in ce ... insann aklna O n dok uzun cu y z y ln ngiliz o y u n c u la r n d a n W.S. G ilb e rtin b ir
fkras geliyor. N k teleriy le , h iciv leriy le de n kazanm
olan b u o yuncu, S ir H e r b e r t B e e rb o h m T re e adl ra k ib in i
hi beenm ezm i, h ep a la y a alrm . B ir g n dem i ki:
S h a k e s p e a re mi, B aco n m s o ru su n u z m lem ek
iin n e y apm al, biliyor m u s u n u z ? H e r ikisinin m ezarn
amal. T a b u tla r y a n y a n a koym al. S ir H e rb e rt B e e r
bohm T r e e yi getirip H a m l e t i o y n a ttrm a k . ki t a b u t
ta n biri iinde h angi l fk e sin d e n tepinirse asl. S h a k e
s p e a re ite odur.
B ilm em , S h a k e s p e a re in g er e k te kim olduu o k a
d a r nem li mi? Nasl b izim Y u n u s E m r e m izin ta m k im li
ini bilm iy orsak, S h a k e s p e a re i ta m o lara k b ilm e m e k de,
h ib ir eyi deitirm ez. Asl nem li olan, Y u n u s u n iir
leri, S h a k e s p e a re in ese rle rid ir. n l ngiliz y a z a n B en
Jo n so n ne gzel sylemi:
M ezara gm lm e m i y ce b ir antsn sen:
Y a am n s re c e k tir e s e rin yaadka.
S h a k e s p e a re in 37 es e ri v ar: T rajedi, komedi, t a r i h
sel d r a m t r n d e ... S o nra, u z u n iirleriyle S oneleri v ar.
B izim b u oy un u m u zd a, 37 p iy esin 30 k a d a n n d a n p a r a la r
b ulacaksnz. S h a k e s p e a re de yle b i r zenginlik v a r ki
byle ksa b ir p ro g ram a, h e r b irin izin sevdii, bildii h e r
paray alm ak, m m k n olm ad. A m a, b ilin en nice p a r
alar su n u y o ru z size; p e k az bilinen, h a tt b ak a y e r l e r
de p e k ra s tla n m a y a n a ln tla r d a sunuyoruz.
Ne k a d a r ilgintir T r k tiy a tro lem inin S h ak e-

s p e a re sevgisi... O k a d a r b e n im sem iiz ki, ad n bile T r k

e letirdi im iz o lm u tu r. b r a h im A l e ttin Gvsa, b ir a r a
trm a s n n baln ekispir k o y m u tu . C e n a p e h a b e t t i n in b ir k ita b n n ad, V ily em e k is p iy e r ...
Halkm z, u zu n ylla r, en ok OthelloYa m e r a k s a r
mt. Bu tra je d i, gezici to p lu lu k la r t a r a f n d a n g e n e llik le
b ir h ay li k s altla rak , A ra b n n tik a m a d y la o y n a n r
d. C a m b a z la rn en d r a m a t ik o y u n u A ra b n n tik a m
idi... D iyelim ki A h m e t ve T a l t T elg e z e r K ardelerde
gittiniz, h e m e n h e r defasnda, O th e llo y u da s e y r e d e r d i
niz. T e lg e z e r k a rd e le ri g r r d n z n ce ... p z e r i n
de, ileri g eri y r y e r e k , s e y irc ile rin y re in i a z na g e
tirirle rd i. S o n ra, y z n m a r s k la b o y am b i r O th ello
k a rd o rta y a : B a ra ara, el kol s a lla y a sallaya , y a
m a n b i r O th ello o y n ard . S e y irc ile r coard. Ia g o y a y u h
e k e n le r, k fr e d e n le r , l n e t o k u y a n l a r o lu rd u . Y al h a
n m la r, D e sd e m o n a 'y a seslen irle rd i: V ah zav all y a v r u
cak. ftira e d iy o rla r sana, i f tira ... D e sd e m o n a ile O th e llo
l rk e n , a la y a n la r m istersiniz, k o r k u d a n lk a t a r a k
kaan o c u k la r m istersin iz...
C a m b a z la rn u zu n y lla r y z le rc e y e r d e saysz t e m
sil verdii d n l r s e Othello tiy a tro ta rih im iz d e e n
ok o y n a n m ve en fazla seyirci b u lm u p iy e s tir d e m e k
y a n l olm az. Baz o y u n c u la rm z , b u t r a j e d in i n k i ile rin
den isim a l a r a k n k az a n m la rd : Otello K m il, Iago
Ltfi, B ra b a n tio Fuat , Cassio A h m e t ...
E m e k t a r a k t r le r d e n K e m a l T zem a n la tm t: U z u n
b ir tu r n e d e le r . Otello d iy e t a n n a n K m il Rza ile A d a n a 'y a g idiyorlar. Eh, a r tk A d a n a 'd a iki h a f ta kalrz
d iy e u m u t iindeler. G elgelelim , A d a n a y a v a r n c a h a b e r
a lm la r ki Z iver Bey K u m p a n y a s d a o ra d a y m . K im
bu Z iv e r Bey? Bir seksen b oy u n d a, g r k v rck, sim siy a h
sal b ir zenci... B ir d u da y erd e, b ir d u d a g k te tam
b ir O th ello ... Z iv e r Bey, v a k tiy le s a r a y h a fiy e le rin d c -

mi. S a rh o Violet ad n d a b i r a k tris e aba y y ak m . S a

r a y d a n a y rlp V io letin to p lu lu u n a katlm . B irik m i
p a rasn du bu u u rd u h a r c a y p b itirm i.
A d a n a 'd a iki to plu luk , re k a b e t e tu tu m u . K m il R
za, O thello afii a s a r asm az Z iv e r B e y A ra b n n t i k a
m afiini asm . stelik, Z iv e r Bey, o y u n g n , O tello
k o s t m n giym i, b i r eline h a n e r alm , te k i elin e k
l... fa y to n la e h ri dolap halk A ra b n n t i k a m n a
a rm ... O gece Z iv e r B e y in t iy a tr o s u tk lm tklm ,
O tello K m ilin t i y a t r o s u n d a top u to p u elli altm kii...
s t a n b u l d a ilk ngilizce O th ello y u A m e r ik a l z e n
ci a k t r I r a A ld rid g e o y n am t. K a d ro d a b a k a h e r k e s
F ra n s z c a o y n u y o rd u . Othello, ih a n e tin , k sk anln,
d zenb azl n , b a la m a k b ilm e y e n a k n tra je d is i...
S h a k e s p e a r e in e n su k a tlm a d k k t k i ile rin d e n b iri
o la n Iago, yi it O th e llo 'n u n y r e in e k u k u l a r s o k a rk e n ,
b akn , n e k u rn a z c a k o n u u y o r
t Ah. efendim iz, saknn kskanlktan. Beslendii
E ti a la y a alan yeil gzl c a n avard r o.
Boynuzlu adam , em inse kaderinden, sevmiyorsa
Kendisini ald atan , m utlu yayor dem ektir.
Am a. h. nasl cehennem n lar y aar sevip de
K ukulanan, phelenip de lgnca k olan.
Kim. yoksul am a m em nunsa zengindir

yeteri kadar.

G el g r ki sonsuz zenginlik, k gibi bir yoksunluktur

Yoksul dm ekten korkana. Benim soyum da sopum da
Kim varsa, ruhunu koru. Ulu Tanrm , kskan lktan .

Othello, k u k u ve k sk an l a k e n d in i bou b o u n a
k a p t r m a m a y a azim lidir. A ncak, k u k u d o ru k arsa, ta m
b ir a s k e r gibi, kesin e y le m e geecektir:
tN e d e n bu. neden? m r m kskanla a d a r mym?
Aydaki deim eleri izler miyim tazelenen

Kukularla? Olmaz. Bir kez kukulanm ak, kesinlikle

Emin olmak demektir. Ben, ruhumun yaantsn
Senin tahminlerin gibi, havadan sudan, iirme
K antlara evirirsem, adam demesinler bana.
Hayr, lago.
Ben kukulanmadan nce grmeliyim, kukulannca
herey biter:
O n. sonu gelir artk, akn da. kskanln da.

f tira n n k a r a n lk gc, m a s u m D e sd e m o n a'y v e y i

it O th ello 'y u akn z a fe rin d e n fe l k ete s r k le r . S h ak es p e a re b a k a o y u n la rn d a da, iftira n n k t l n v u r
gu lam tr. te C ym beline:
tlltira demiler buna: Az kltan keskindir.
Dili daha zehirlidir N ird e k l solucanlardan.
Soluu, en hzl uan rzgrlara biner, gider;
Yalan dolan sap durur dnyann drt bucana.
Kratlar, kralleler. devletler, sonra gen kzlar.
Ev kadnlar, hayr t m ezarlarn srlarna
K adar hepsine girer u iftira denilen ylan.

Aka gelince... E n gzel ak o y u n la rn v e sevgi iir

lerini yazm olan S h a k esp e are , a r a sra, ak soytarlk,
delilik gibi g rm t r:
*

A k s z

Bir tuhaftr, gereklerle pek badam az. Ben inanm am

O khnemi m asallara, o peri oyunlarna.
klarla lgnlarn beyinleri hummaldr:
y le h ayal kurarlar ki. yarattklar, renir
Soukkanl saduyunun hi anlayam adn.
Divane, k ve air, hep bir olurlar hlyada.
Biri, k jc a cehenneme sm ayacak kadar eytan
Var sanr ite deli o. k da lgndr: Bulur

Bir ingenenin yznde Helen'in gzelliini.

air, cinnet getirm itir, gz dnmtr de. szer
T gklerden yeryzn, t dnyadan gkyzn:
H ayal, bilinmez eylere nasl et kem ik verirse
airin kalem i yeni bir ekle sokar onlar,
H avaya benzer hilie evre yaratr, ad koyar.

K u ru G r lt k o m ed isin d e yle b i r sz v a r
Hep aarm: Adam n biri, bakasnn deli divane k
olup m askaraya dndn grnce byle budalalklara gler
de, bu sefer kendisi k olup nasl hor grd durum a d
er?

S h a k e s p e a re , baz en ak a p h e ile b ak m , ak u
r u n a l m o lm ad n n e s r m t r :
t u zavall dnya, nerdeyse alt bin yanda; btn bu sre
boyunca tek bir kii ak uruna can verm edi... Bunlarn hepsi
yalan; gn gelince lm tr insanlar, kurtlar kem irm itir o n
la r... am a. ak uruna lmek diye bir ey yoktur.

A y n kom edid e, Nasl H o u n u za G idersede, m a

nevi tem izlik ve sev g iy e ilikin n e gzel b i r a rk v a r d r :
M zik b a la r
ihtiras bilmeyen.
Gnei eksilmeyen.
N e bulursa yiyen.
Tanrya kr diyen.
Buraya gel. buraya gel seni
Sen gel aka.
Burda dm an yok
K ve ayazdan baka.

V a rlm zdak i h e r t u t k u y u e s e r le r in d e g sterm i

olan S la k e s p e a re de e h v e t de k e n d in i g s te rir a r a sra.

yi Biten l e r ey ly id ir d e K o n tes sorar:

* Syle

baka

ym, niin evlenecekmisin?

S oy tar, u karl v e rir
Hanm efendi, zavall vcudum stiyor da ondan. Gvdemdeki
itahlar drtklyor beni. eytan itelerse insan gider

M acbethde, K ral D u n c a n n ld r lm e s in d e n so n
ra g r n e n Kapc, b ir s o y ta rd r aslnda. C in a y e tin d e h
e tin d e n sonra, g ld re r e k f e ra h la tr. Kapc s a h n e s in d e
y zy llar boyunca, sakncal g r lm olan, M acbeth
m e tn in d e n k a rtla n p o rn o g ra fik szler v a rd r.
K ap vurmak diye buna derler iteI H ani insan cehennem
kapcs olsa, mr kap ap kapam akla geecek. IK ap vuru
lur ) Tak! Takl Tak! Iblis'in hatr iin syleyin, kim o? iftinin
biri, bolluk olacak diye kendini asmt ya. o geldi ite. Tam z a
mannda!

Bir sr mendil bulundur yannda, burda kan ter

iinde kalacaksn. (Kap vurulur.) Tak! Tak! Kim o? Canm sy

leyin bilm em -ne eytann hakk iin. Kalbm basarm , ikiyz
llerden biri bu: Terazinin her iki k elesi iin tekinden daha
doru diye yemin edenlerden. Tanr adna yapm adk alaklk
brakm am, am a cennete katakulliyle girm ekte yaya kalm
Ooo. buyursunlar, seni koca ikiyzl heri! seni. (Kap vurulur.)
Tak! Tak! Tak! Kim o? Kalbm basarm , bir Ingiliz terzi bu. bir
Irenk tulumundan para yrtt diye gelmitir buraya. Buyur
sunlar. terzi elendi; burda kaz biim i tn kzdr bakalm.
(Kap vurulur.) Tak! Tak! Susmuyor ki! n misin, cin misin? Ama
buras yle ayaz ki cehennem mehennem olam az u zebanilk
kabak tad verdi artk. Zevk ve sefann iekli yolundan yan
gna giden her meslekten birka kiiyi ieri alm ay kuruyordum
am a. neyse

(Kap vurulur.) Tamam, tamam. (Kapy aar.)

N e olur, unutmayn Kapcy

tD n gece e kadar filn kafalar' ektik. Elendim , iki
eyi kkrtr

burun kzartr, uyutur, ietir. Elendim , ehveti de

hem drtkler. hem kstekler: nsann iine istei sokar, tam ie

girimek vakti gelince yaya brakr. Bunun iin, denebilir ki, ic-

kinin fazlas, ehvete kallelik eder, nk onu hem yapar, hem

ykar, n c e yola kartr, sonra yoldan kartr. Allem eder k a llem eder, akln eler, sonra hevesini krar. Kaldrp h arekete
geirtir, derken vazgeirtir. Uzun lfn ksas, ham hum aralopla uykuda drtkler onu, sonra baka bir yalan kvrr, yzst
brakp gider.

S h a k e s p e a re , e lb e tte , d n y a e d e b iy a tn n gelm i ge
m i e n b y k hiciv u s t a l a r n d a n b iri... K iisel v e t o p l u m
sal a h l k o n u n k a d a r g l v u r g u l a m k a y a z a r d
n le b ilir? E n az b ilin e n o y u n l a r n d a n b iri o la n P ericle s te, b ak n , b y k b a lk k k b a lk ta n nasl sz e d i
yor:
ki balk k o n u u y o r. B iri so ru y o r: * A caba balklar,
denizde n asl yaar? t e k i d iy o r ki:
t K arad a

insanlar nasl yaarsa yle: Bykler kkleri yu

tar. Bizim cim ri zenginler, tpk balina g ib i... o ynaarak, batp

karak, yavru balklarn peine taklan, sonra bir az ap yutuveren b alinalar var ya. K arad a da byle b alin alar varm , b
tn bir yreyi kilisesiyle, kulesiyle, aniyla yutuncaya kad ar
rah at etm ezlermi.

K sasa K sasta ad a le t b u n alm , n e m li b i r t e m a

dr. N ianls h a m ile kald iin, C laudio id am ce zasna
a rp trlm tr . K zk ard ei, D k e v e k le t e d e n A n g e lo y a
g id e re k bu a n cezann h afifle tilm e s in i ister. A ngelo, b u
gzel kza gz k o y m u t u r ... y a m a n b i r e h v e tle t u t u l
m u t u r ona. A n g e lo y u din liy o ru z:
t N edir

bu? N e itir bu? Su, onda m. bende m?

Gnah, ayartanda m. batan kanda m, ha?

O nda deil, zaten o ayartm yor, am a ben
Yatm m m enekeler arasnda, gnete.
iek gibi deil de. hayvan lei gibiyim.
Bozulup ryorum erdem ler mevsiminde.

Bari u kardeini brakaym , yaasn:

Hrszlar var, soyarak iktidara geliyor;
Kendileri hrszlk yapan yarglar da var.

T o plu m d ak i b o z u k lu k la rd a n sk sk y a k n m tr S h a
kespeare. U zun iirle rin d e n b irin d e d iy o r ki:
t Hasta

lyor, horul horul uyurken hekim;

kszler a, perian, zalim durm adan yerken;

Dul kadn alar durur: lende yaar hkim:
Danman drt kol engi, illetler kol gezerken.

Nam us, o nu r, ere f... S h a k e s p e a re d eki k iile rin di

linden d m e y e n d n c e le r... O k i ile rd e n bazlar, d e
e r v erm e z b u n la ra . F alstaff' din liyo ruz. F alstaff, b ir
bak m a b ir g ld r k a h ra m a n , b i r b a k m a so y tan :
eref, krk baca kaynatr m? Yoo. Krk kolu? Yoo.
zntye, yaraya merhem srer mi? Yoo. Demek ki erefin cer
rahlk bilgisi yoktur. N edir eref? Bir szck? N edir o eref s
z? Hava.

Ksasa Ksas o y u n u n d a , g l n b i r h a p is h a n e s a h
nesi vard r. K abad ay B a rn a rd in e , idam a m a h k m e d il
m itir. S ab ah ley in aslacak. P o m p e y adl s o y t a n onu
u y a n d rm a y a a lm aktadr:
Pompey : Barnardine Etendi, kalk bakalm , aslacaksn B a r
nardine Efendi!
Barnardine

(ierden)

Hay. grtla kopasca. Kim baryor

yle? Kim o?
Pompey

Dostlarnz, efendim.

Celladnz. Hadi, efendim,

iyilik sizde kalsn: Kalkn, asln.

Barnardine

(ierden) Defol, yezit, git bamdan. Uykum

var.
Pompey

Rica ederim. B arnardine Efendi, kalkn, uyank k a

ln aslncaya kadar, sonra uyursunuz.

(B arnardine girer)
B a rn a rd in e . H nzr heril. Btn gece kafay ektim. H azr
deilim aslm aya.
Pom pey

A aa, daha iyi ya, efendim . Btn gece ien, s a

bahleyin aslrsa ertesi gn daha ra h a t uyur.

B a rn a rd in e : K alay ektim btn gece. imdi, hazrlanm ak
iin zam an istiyorum. Am a brakm yorlar ki: rsle paralyorlar
kafam . Bugn lmeye rz olm ayacam ite. Dediim dedik.

O r a d a n Dk, sze k arr:

tG itm ek zorundasnz, etendim. Yalvarrm , yapacanz yol
culuun keyfini dnn.

B a rn a rd in e , N u h d er, p e y g a m b e r dem ez:

i V allahi

billahi, kim neye inanrsa inansn, n asl dil d ker

se dksn, bugn lmeyeceim.

S h a k e s p e a r e in belli bal k a h r a m a n l a r , h e p k r a t l a r
d an, soylu k iile r a r a s n d a n seilm itir. A m a, y o k su llar,
Unvanszlar, h a lk ocuklar ih m al ed ilm e m i tir. D r d n
c IIen ry d e k i u sz b o u n a d eildir: *B ir tarih vardr tm
insanlarn yaamnda. S h a k e s p e a re , ik tid a rd a k ile r? , h k m
d a r la r a h a lk n sesini d in le m e le rin i h a tr la tm tr :
K artala zahm etli gelir kk kularn arks;
Dinlem ez onlarn dile getirm ek istediini.

R iy a k rlk v e ih an et, k a h r a m a n l a r k a y g la n d ra n ,
s o y ta rla r n d ilin d e n d m e y e n iki b eld r:
* Korkuya dnr habis arkad alarn sevgisi.
Korku da nefrete dner.

A tinal Tim on, a k lla ra d u r g u n l u k v e r e n s e r v e tin i

d a lk a v u k la r n a y e d ire re k y i t ir e n b ir ze n g in in y k s ...
T im on, parasz p u lsuz kalp A tin a 'd a n a y r l r k e n k e n d is i
ni s m re n le re , ih a n e t e d e n le re ln et o k uyo r:

t K urtlar yata surlorl Dnp bakaym size

Son bir kezl Batn yerin dibine. Atinay
Koruyam az olun sizi A nalar, kalle olunl
ocuklar, ba kaldrn! Kleler, soytarlar.
Skp atn prsm. m endebur Senato'yu.
Ynetimi siz alini Siz. krpe bkireler.
Kendinizi her m urdar erkee sebil edin

Hem de gz nnde ananz babanzn;

Mflisler, vazgemeyin elinizde kalandan.
Sakn bor demeyin, banz ekin.
Her kim size bor vermise kesin grtlan!
aln, sdk uaklarl Sizin o kellilelll
Efendileriniz var ya. asl eli uzun
Hrszlar onlar, hem de kitabna uydurup
alyorlar boyunal H adi git. hizm eti kz.
Beyin yatana glrl Geneleve yarar
Senin hanm. By yeni terlem i olan.
Yal, topal babann koltuk deneini a l

Al da beynini dat. Hepiniz altst olun:

Dine sayg ve korku, tanr inanc, bar.
Adalet ve doruluk, evde dirlik dzenlik.
Komularda anlay, geceleyin syi.
lim irtan ve grg, meslekler, zenaatler.
Rtbeler, grenekler, treler ve yasalar.
Tam tersinize dnn! Yaasn kargaalk!
nsanl krp geiren veba salgn.
stne ullan yaman zehirli hum m alarla.
Yklmaya hazr, u rm Atmann!
Kulun ktrm etsin Senatrlerimizi.
H er yerleri tutm az olsun, vicdanlar gibi.
Yalnz plaklm gtryorum senden.
ren ehirlt

T im on , m a a r a d a y a a m a y a b a lar. B ir gn, k k a r a r
ken, kazd y e r d e a ltn b u lu r:
tB u da ne?
Altn? S apsan , l l, deerli altn l
H ayr, tanrlar, ben an d iip de cayanlardan
Deilim. Kk istedim ben sizden, tem iz gkler
Bunca olnla: kara ak olur, irkin gzel.
Yanl doru, soysuz soylu, yal gen, korkak mert.
Ey tanrlar! Niin bu? N eden yaptnz bunu.
Siz, tanrlar? Bununla, bilm iyor m usunuz ki,
l m e srklenir sapasalam insanlar.
u sar kle yok mu.
Dini yap ar ve ykar; lnetlenm il kutsar;
S evdirir delik deik czzam ly herkese.
Ba keye oturtur hrszlar; an. nvan
Verip S enatrlerle ayn sraya koyar.
Gekin dullara koca bulduran te budur.
H astanenin, yaras irinli hastalarn
Bile tiksindikleri kad n a m erhem gibi
G zel kokular srer, onu gnl okayan
B ir b ah ar gn yapar. G el, kahrolas am ur,
nsanln ortak orospusu, uluslarn
A yaktakm larn birbirine dreli
F ltn el cu rl

T im o n 'u n a ltn m a d e n i b u l d u u h a b e r i y a y ln c a on u
d a h a nce s m rm o lan szde d o s t l a n , y e n i d e n
r l e r .. .
S h a k e s p e a re , gzeli v e irkini, iyiyi v e k t y n e y o
u n szlerle a n la ty o r, deil m i? E s e r le r in d e y z le r c e z
d ey i var.
Size b ir k k d e m e t su n a y m :
<H atiplerin nutku tutulur gzellik konuunca.n

t Ba donm akta olan, dnya dnyor sanr.

an. suda h alka gibidir, byr alabildiine
Ve o kadar genilqr k sonunda kaybolup gider.
*Kimse
lem eyi sevdii gnah iitm eyi sevmez.
B a ta n gnee kar kap rtenler vardr.
tA ltn a yaldz koymak, zam baa boya vurmak.
M enekelere koku srmek, buzu dzlemek.
Gkkuana yeni bir renk katm ak, kandille
Aram ak cennetteki gz, donatm ak iin

Hem bir israftr, hem de gln bir arlk.

*Hibir ey m erham et kad ar cesaret verm ez gnaha.
Kendi bana buyruk zgrlkten dert doar.
Kutsal gklerin gz altndaki hibir ey
Snrsz deildir

ne toprak, ne deniz, ne gk.

tS inekler neyse
Y aram az olanlara, biz oyuz tanrlara:
Bizi ldryorlar oyun, elence diye.

S h akespe are , o y u n c u la r a nefis s a h n e le r v e k o n u m a

la r verdii gibi, saysz zd e y ile r de v e r m i tir byle.
U n u tu lm a z szler...
U n u tu lm az deyin ce ak la o y u n c u la r n rol u n u tm a s g e
liyor. K endisi de oy u n cu o ldu u iin, S h ak e s p e a re , u n u t
m a s o ru n u n u iyi bilirm i. Baz o y u n la rn d a s zk on usu e t
m i tir de. C orio lan us...

t apal

bir oyuncu gibi.

Rolm unuttum, yerim i ardm, rezil oldum.

S h a k e s p e a re te m s ille rin d e rol u n u t m a k l a ilikili nice

a n la r v a r d r . B ir tanesi, 1920'de, n l J o h n B a r r y m o r e
n c R i c h a r d o y n a r k e n o lm u tu r . R atcliff'i o y n a y a n
a k t r, u iki s a tr syleyecek:
*B en, efendim iz, ben Rotclitf. Kyn erkenci horozu
S abaha selm larn sundu iki kez terek.

B u n u s y le rk e n taklm . K y n e rk e n c i horozu
dem i, ark a s n g e tire m e m i. B ir d a h a b alam . Y ine h a trly a m a m . B ir d a h a ... B a r r y m o r e d a y a n a m a m , Be
ad am , dem i. N e d iye tm y o rs u n ?
Bu t r tiy a tro o la y la r n n e n hou , J u l i a M a rlo w e a d
l a k tris e aittir. On kinci G ecede O livia ro l n o y n u
yor. K a r sn d a R a h ip ... J u l i a M arlow e, ilk m s ra r a h a t
a sylem i:
B u y ru n u z , aziz P e d e r. G k le r p a r la s n ... d e r k e n t a
klm. G erisini k a r a m a m b i r t rl . Hk, m k ... H a
trla y a m a m . A m a, nusl b ecerm ise, a y n vezin v e k a
fiye ile b ir m sra u y d u r u v e r m i :
Buyrunuz.

aziz Peder. G kler parlasn, am a

T ek b ir m b a re k s a tr gelm ez oldu aklm a.

B ir le m d ir u s a h n e s a n a t la r... O n d o k u z u n c u y z
yln ilk o tuz y ln d a L o n d ra t i y a t r o s u n u n b i r n u m a r a l
a k t r o lan E d m u n d K ean, b ir g n O th e llo y u o y n a r k e n ,
sah nede, la g o 'y u o y n a y a n a k t r b i r h a y li h rp a la m .
O y u n b ittik te n so nra, b ir a r k a d a K e a n 'e d em i ki:
A dam caz b o u p l d r y o r d u n az dah a. C o k u lu o y
n a m a k b u n a d e n ir ite. K e a n h a y r e t l e b a k m a r k a d a
nn y z n e . Hangi cokulu o y n a m a k t a n b a h s e d iy o r s u n
sen. S a h id e n ld re c e k tim k e ra ta y . S a h n e d e n m e ge i
yord u boyuna.

Baz sey irc ile r de lem d ir. Birok S h a k e s p e a re ro lle

rine km olan M cap O fluolu an latm t: nl y a z a r
ila lik a rn a s Balks, h e r ra stlad n a v a r g c y le M ernabaaa! derdi. A llah asm arla d k y e r in e de ko ca m a n
M erh abaaa! lar k u llan rd. B ir g n M acbethi izliyo r
mu. T iy a tro y a g itti ind e kafas iyice t ts l y m . n
sra y a o tu rtm u la r. O y u n u n biro k y e r in d e se l m la m a la r v a rd r: M erhaba, Duncan! M erhaba, M acbeth!
M erhaba, Macduff! Bizim H a li k a m a s Balks, b u n l a
r iitince ay aa kalkm , s a h n e y e k o ca m a n b i r M erhabaaa! ekmi.
H am let ile s a h n e s an a t yle ili dld r ki... K o
n u n u n gelim esinde D a n im a rk a P re n s in in tiy a tro m e r a
k ve o y u n cu lar k u lla n a r a k b ab a sn n k a tilin e k u rd u u
tuzak, nem li b ir rol oy n ar. Bu o y u n u d z e n le m e s in d e n
az nce, H a m let'i d u rg u n , zgn, d nceli g rrz:
Son zam anlarda neden bilmiyorum, btn neemi yitirdim,
severek yaptm her eyden bezdim. Yreimi yle bir buruk
luk eziyor ki varln erevesi olan bu gzelim dnya, gzme
orak bir toprak yn gibi gzkyor artk. u grkem li se~
ma. u hava, ite bak. u anl anl gkkubbe. altn alevlerle
ssl olan u heybetli at yok mu. sadece murdar, illetli bir
duman kumkumas gibi grnyor bana. N e gl bir y a ra tk
tr insan! N e kadar soyludur akl! Yetenekleri nasl da o la an
st! Gvdesi, hareketleri ne kadar biimli, dzgn, vmelere
deeri D avranlarnda nasl da melek gibi! Sevgide, anlayta
nasl da tanrsal! Dnya gzelil En przsz, rnek yaratk! Gel
gr ki, benim iin, bu varln z. toz toprak deil de nedir?

H am let, b ir sa h n e sanatsn y c e lte n ro lle rd e n b ir i

dir. Am a, o rol bir p rim a d o n n a gibi o y n ay p kendi k i
ilikleriyle l la m lc t'e baskn k m a y a k a lk a n la r da ol
m u tu r. O n d o k u z u n cu y zy ln n l S h a k e s p e a re akt-

r S ir H e n ry Irv in g b y le y a p a rm . Hi deilse, B ern a r d S h a w 'a gre. S h a w d em i ki: Irvin g, a k lla ra d u r

g u n lu k v e r e n b ir ii b a a rm tr: H a m letsiz H a m l e t i o y
n a m tr. H a m l e t i k a rp y e r in e k e n d isin i k o y m u tu r.
Bizde de, g elm i gem i e n sev im li t u l a t la r m z
d a n N ait, sad e ce g l d r sana t s o l a r a k n salm o ld u
u hald e, H a m l e t i o y n a m a y a h e v e s etm i. R a h m e tli, k o
ca b u r u n l u , d rt kol engi, gzleri fld r fld r b ir k o m ik ...
tik tem silde, N a itin sey ircisi h e r z a m a n k i gibi, g lm
de g lm . N ait b a k m ki o lacak gibi deil, s a h n e n in
n n e y r m : Bu, b ir tra je d id ir, dem i, Ackldr.
B u n a g lm ey ec ek sin iz , alayacaksnz.
T ra je d i mi, k o m edi m i? P o lo n iu s 'u n o y u n c u la r
v e r k e n H a m le t'e sralad, t r l e r gibi:
...tra je d i, komedi, tarih, p asto ral, kom ik pastoral, ta rih
sel pastoral, trajik tarih, trajik-kom ik-tarihsel-pastoral, zam an yer-konu birliine uygun oyunlar, eletiriyle kstl olm ayan p i
yesler...

H a m le t te olu p b ite n le ri b i lm e y e n y o k t u r d e n e b i
lir. H a m le t'in b a b a s n K ra l C la u d iu s l d r m t r . im
di H a m let, a y n z a m a n d a am cas v e v e y bab a s o lan
C la u d iu s u n s u u n u o r t a y a k o y m a y a a l m a k ta d r. B u
n u , o y u n c u la r a b i r s a h n e o y n a t a r a k y a p m a y ta s a rly o r:
Iitm ltlm k sulular oturup oyun zlerken
K urnaz bir sahne onlar canevinden vururm u da
Itlra la balarlarm . C inayetin dili yoktur
Am a, bir m ucize gibi a a vurur kendini.
O yunculara babam n ldrlne benzer
B ir oyun o ynatacam am cam n nnde. Ve ben
Ondan ayrm ayacam gzm , ksbracam .
Bir rpersin. bocalasn, bilirim yapacam .
Belki eytandr grdm ruh; eytann gc yeter

Gz alc bir biim e brnmeye; evet, belki

Hem zayflm, hem de yreimdeki kasveti
F rsat bilir de. byle ruhlara sz getiinden.
Beni kandrarak cehennem e yollar. Bundan daha
S alam pular bulmam gerek. Btn . oyunda:
Ben. Kiraln vicdann yakalayacam onda.

H am let, o y u n c u la r iin. K ira la k u r d u u k a p a n a u y

g u n szler h az rlam tr. Bu o y u n u n nasl o y n a n m a s n is
tediini an latr:
t Yazdm

konumay, ne olur, sylediim gibi, kvrak oku.

Yok. bizdeki oyuncularn ou gibi, nutuk ekeceksen, m sralarm ehrin telll okusun daha iyi. H avay bkyla bier gibi
elini kolunu sallam a yle, her eyi ll yap. usul usul. C o
kunluun sel olsa da. Irtn a

ya

da. ne bileyim

kasrga ol

sa da. onu yattrp yumuatmaksn. Ah, beni canevlm den vu

ruyor takm a sal, az kalabalk bir delikanlnn cokun bir
duyguyu yrek p aralarcasna, erha erha yrtarcasna h ayk
rarak en ucuz yerlerde oturan seyircilerin kulaklarn patlatm as...
O cahillerin ou, anlalm az, dilsiz oyunlar, yaygaray sever
zaten.
Fazla yavan da olma: kendi saduyun, doru ly v e r
sin sana. Yaptklarn, sylediklerine uysun, sylediklerin yap
tklarna. Asl gznnde tutm an gereken, yaradla ve doaya
aykr

dmemektir.

nk

bundan

aarsak,

oyunculuun

am acndan uzaklam oluruz. O am a, balangta olduu g i

bi imdi de. doaya ayna tutm aktr; erdeme zbenliinl. k t
le iyzn ve an kendi varlna ehresini gsterm ektir.
Abartm a olursa ya da oyun uysalsa, bilgisizler belki gler am a.
iyi bilenler zlr. Bilgili tek bir kiinin beenisi, sizce, bir ti
yatro dolusu bilgisizin alkndan ar basmal Hey gidi, ben y
le oyuncular grmmdr ki vg kazanan, gklere k a r
lan oyunculard bunlar

gnaha

girmeyeyim am a, deil H ris

tiyan gibi konumak, deil Hristiyan gibi yrmek, putperest b i

la deillerdi, nsandan saylm azlard; yle iinerek yryorlar,

av a z ava za baryorlard ki bu ad am lar doann kab a ileri
yaratm , insan yapaym derken berbat taklitlerini yapm diye
dnmmdr.
S o ytarlar oynayanlarm z, sakn yazl olanlardan fa z la s
n sylemesin. Ben ylelerini grdm ki kendileri glerek, bir y
n hdk seyirciyi gldrm eye abalyorlard, hem de tam oyu
nun anlay isteyen, en can alc yerinde. B erbat bir itir bu:
Bu yolu tutan soytarnn ne ackl bir hret budalas olduunu
gsterir. H adi, gidin, hazrlann.

O y u n c u la rn s u n d u u tem silde, H a m le t, b a b a sn
C la u d iu s 'u n l d r d n k esin o l a r a k an lar. S o nra, C laud i u s u ld r d n s a n a r a k y a n l lk la P o lo n iu s u n c a
n n a k y n ca D a n im a r k a d a n a y r l m a k z o r u n d a k a lr. S e v
gilisi O p h e lia 'd a n da u z a k k alr. A k n b i r m e k t u b u n d a
h e y e c a n la aklad gzel O p h e lia dan:
tY ld zla r ate mi diye kukulan;
G ne dner mi, kukuyla karla;
G erekten kukulan, belki de yalan.
Am a akm a kuku duym a asla.

H a m let, D a n im a r k a y a d n d n d e , O p h e lia i n t i h a r
e tm i tir. Yolu m e z a rl a d e c e k tir. O ra d a , m e z a rc la r
O p h e lia iin m e z a r k a z m a k ta d r la r . Ne k a d a r ilgin,
S h a k e s p e a re , H a m l e t in m e tn in d e m e z a rc la r B irinci S o y
tar, kinci S o y ta r diy e g s te rm itir. ki so ytar m e
zarc, i n t ih a r ed e n in din u s u lle re g re g m l p g m lm em esi s o r u n u n u k o n u u y o r...
Birinci Soytar

Kadn, cann kendi kurtarm . Yine de H

ristiyan olarak m gm lecek?

kinci Soytar

Evet diyorum sana. Onun iin, hem en kaz

u m ezar. Soruturm ay yapan yetkili. Hristiyan geleneine g

re gm lr demi.

Birinci Soytar

N asl olur, m eer k kendini kurtarm aya

alrken boulmu olsun?

kinci Soytar
Birinci Soytar

yle olmu zaten.

*Taam m den

derler ya, yle; baka trl

olamaz. Can alc nokta bu: Ben kendimi bile bile suda b o ar
sam bu bir eylemdir, eylemin aam as vardr. Kalkm ak, yap
mak, kesinletirmek. Demek ki kadn kendini bile bile bodu
suda.
kinci Soytar
Birinci Soytar

Bak. dinle beni, kazm ac ba

M saade buyur.

Su urada, oldu mu?

Adam da urackta, tam am m? Adam suyu boylayp boulur

sa. demek ki istemi olsa da olm asa da kendini bomutur.
Bunu unutmayasn. Am a, su kalkp ona geldii iin boulursa,
adam kendini bomu olmaz. Yani, kendi ecelinden sulu o lm a
yan. kendi hayatn ksa kesmi deildir.
kinci S o y ta r: Yasa m bu?
Birinci S o y ta r . Elbette, ya ne sandn? Soruturm a yasas.
kinci S o y ta r: Ben dorusunu syleyeyim m i sana? u
kadn soylu olmasayd Hristiyan mezarlndan baka bir yere
gmerlerdi
Birinci S o y ta r . H ay. azn peyim. u dnyada, soylula
rn kendilerini asm aya, bom aya hakk var da dindalarnn yok.
Yazklar olsun. H adi bakalm , a l krei ele. B ahvanlar, l m
clar. m ezarclardr en eski soylular... Adem babann mesleini
onlardr srdren.
kinci S o y ta r . O da soylu kii miymi?
Birinci Soytar
kinci Soytar
Birinci Soytar

Eli ilk silh tutan insan oydu.

H adi canm, silh yoktu ki.
Ne! K lir misin sen? Incil'i okuyup a n la

myor musun? dem topra kazd diyor Incil. Elinde ara o l

masa nasl kazard? Bir soru daha soraym sana: Tam karl
n veremezsen git kendini
kinci Soytar
Birinci Soylar

Sor bakalm
Duvarcdan, tersane iisinden, dlgerden

daha salam karan kimdir?

kin ci S o y ta r: D ara ac diken. nk onun kurduu yap,

bin kiinin ban yer de durur yerli yerinde.
Birinci S o y ta r: Aklnla bin yaa. D araacnn i i. Am a.
niye, nasl? nk gnah ileyenlerin iini gryor da ondan.
im di sen. d ara ac kiliseden daha salam dem ekle gnah i
liyorsun. D em ek ki d ara ac senin ini grebilir. Bir daha dene,
bakalm .
kin ci S o y ta r: D uvarcdan, tersane iisinden, dlgerden
daha salam karan kimdir?
Birinci Soytar: te bil bunu, b itir ii.
kin ci S o y ta r: Dur. bakaym , dilimin ucunda.
B irinci S o y ta r: H adi, gster kendini.
kin ci S o y ta r: Bak u ie. karam yorum .
Birinci S o y ta r: Bo ver. k a la p a tla tm a artk. Eein h a n
talsa ne kad ar dvsen daha hzl yrmez. B ir daha sana bu
soruyu sorarlarsa tM e z a rc diye cevap ver. M ezarcn n yap
t evler, kyam et gnne k a d a r a y a k ta kalr. H adi, m eyhaneye
git, bana ki getir.

H a m le t, m ez a rl a g irm i tir H o ra tlo ile. M e z a rc la

r n y e r d e n k a f a t a s l a n k a rd k la rn , o r a y a b u r a y a a t t k
larn g re re k H o ra tio 'y a d e r ki:
tB ir zam an lar dili vard u kafatasnn, arklar sylerdi.
H nzr herli, nasl da yere vuruyor

ilk cinayeti ileyen K abilin

ene kemiiymi gibi. u eek herifin teptii. Tanry bile k a n

drm aya kalkan bir politikacnn k a la s o lam az m?
*Y a da 'yi gnler, tatl efendim iz! Naslsnz, b allar bal
efendim izi' diye diller dken bir saraylnn?
B ir tane daha. Bir avukatn k a la ta s o lam az m bu? imdi
nerde o kl krk yarm alar, kelim e oyunlar, dvalarda, m lkiyet
ilemlerinde evrilen dolaplar?

S onra, H a m l e t in o c u k lu u n d a s a r a y n s o y tars o lan

Y o ric k in kafatas k a r o rtay a :

Ver bakaym bana. (K afatasn alr}. Vah zavall Yorick.

yi tanrdm onu, Horatio, doyum olmazd akalarna. N e esiz
bir h ayal gc vard adamn. Binlerce kez srtnda tamtr
beni. Ama. imdi gzme gnlme ne de iren geliyor. im i
bulandryor. urda dudaklar vard, kimbilir ka kez ptmd.
akalarn nerde imdi? O lgnlklarn, trklerin, sofray kah
kahaya boar o l l nktelerin? Kendi srtnla alay ede
cein bir tanesi bile kalm ad m? enen bsbtn dt m, ne?
Hadi, ana kralienin odasna git, de ki: Yzne bir parm ak
kalnlnda boya srse bile, olup olaca bu. Gldr bakalm
onu bununla .

H a m le tin kbetini b iliy orsu nuz, l r k e n , d n y a n n

o ackl olay lar iyi re n m e sin i ister:
t Ah. Tanrm. H oratio. yle lekeli b ir a d
K alacak k ardm da, srlar srp giderse.
Beni barndrdn olduysa yreinde.
Sen bir sre kendini m utluluktan uzak tut.
Ac ekerek soluk a l u hain dnyada
Dile getirirken bana olup bitenleri.

Ve H a m le t'in son syleri...

* Size anlatrdm ya.
Kalsn. Horatio, ben can veriyorum artk.
Sen sasn. Anlat beni, an lat hakl dvm
nanm ayanlar varsa *
te s i sessizliktir.

Bu sarsc, s r k le y ic i t r a j e d i
nin bitii, n e iirlid ir... O ackl sah n e le rd e , g l n d u
r u m l a r da o lm u tu r a r a sra.
O n d o k u z u n cu y zy ln en baarl S h a k e s p e a re o y u n
c u la rn d a n W illiam C h arles M acready, H am leti s a h n e
ye koyuyor, h e m d e b a ro l oy nu y o r. P ro v a la rd a , K ral
tes i sessizliktir...

C lau d iu s ro l n d e k i a k t r hi b e e n m iy o rm u , h e p a r k a
da t u tu y o r m u . K irala, lecei y e r o la ra k da, s a h n e n in d i
b in d e b ir ke semi, s e y irc ile rin g znd en rak. K e n d i
si, H a m let, n ta ra fta , sey irc ile re e n y a k n y e r d e lecek,
tik tem sild e, K ral C la u d iu s 'u o y n a y a n adam caz, s e n d e
le y e r e k gelm i, s a h n e n in n n d e v e ta m o rta s n d a , H a m l e t e a y r la n y e r e ylm . M acready , n e y e u ra d n a
rm e lb ette. H e m e n a d a m n k u la n a fsldam : in
ne b u r d a ? G it a r k a d a lsene. H adi kalk, k e n d i y e r in d e
l. l m o lan K ral d o ru lm u , b t n s a lo n u n iitecei
b i r sesle: Sen b a n a b a k s a n a , M a c re a d y Efendi, dem i.
P ro v a la r d a n e d e d in s e y a p tk , a m a im di b e n K ra lm ,
ca n m n e r d e is te rs e o rd a l r m .
M acb eth in s o n u n d a d a b u t r b ir s a h n e olay o l
m u L o n d r a da. K a h r a m a n M ac d u ff ile h a b is M acbeth,
klla v u r u u r l a r . M ac b eth lr... B ir k e r e s in d e M a c b e th i
o y n a y a n a k t r com u, y a m a n a rp y o rm u . M acd uff
y a l v a r r d u r u r m u , Y apm a, e tm e, ksa kes, h a d i l a r
tk, d iy e ... M ac b eth o ral d e il... Yiite kl s a lly o rm u. M acd uff az k alsn y o r g u n l u k t a n y e r e ylp k a l a
cakm . nlii tr a je d in in s o n u n d a, M a c b e th in k u r t u l m a s
na ra m a k kalm . Neyse, n ih a y e t, M ac b eth m e r h a m e t e
gelip lm de tra je d i deim em i. A m a, s e y irc ile r o k a
d a r k e y ifle n m i le r ki v u r u m a s ra s n d a te m p o ile alk
t u t a r a k M acbethi te v ik etm i le r. l n ce de alk la a y a
a k a ld rtm la r, y e n id e n c o k u n c a a lk lam la r.
S o y ta rlk gibi g r n e n b yle d a v r a n la r, a s ln d a t i
y a tr o c u lu u n tu z u b ib erid ir. S h a k e s p e a r e in k e n d i g e r
e k s o y ta rla r, ok d a h a e lencelidir. Nasl H o u n u z a
G iderse k o m edisind e, J a c q u e s o r m a n d a r a s tla d b i r
s o y ta rn n zeksn v e re k hiciv s a n a tn s a v u n u r .. .
tB ir soytar, bir soytar! O rm an da soytar grdm.
A lacal bulacal soytar; b erb at bir lem l
Yalan sylyorsam ekm ek arpsn, grdm soytary.

'Gnaydn, soytar.' dedim. O 'H ayr, efendim ,' dedi.

Soytar demeyin bana, gkten talih ininceye
Kadar. Cebinden bir s aat kartp bakt: 'S a a t on.'
Dedi fersiz gzleriyle. 'te byle izliyoruz
Dnyann gidiini. Bir saat nce dokuzdu ya.
Bir saat sonra da on bir olacak. Byle bizler
S aatten saate olgunlap saatten saate
ryoruz.' te ibret dolu bir m asal. Dinledim
Alacal bulacal soytarnn ahkm n
Zam an konusunda, horoz gibi tt cierlerim
S oytarlar nasl byle derin dnrm diye;
H i durmadan gldm, onun saatiyle tam bir saat.
Hey gidi soylu soytar! D eeri esiz soytar!

A ntoni ile K leopatra, t a r ih e y n v e r e n iki b

y k ah siy etin ak tra je d is i... R o m a ile M sr b i r l e t i r
m e k vaad in i tay an, a m a k a h r a m a n l a n n fe l k e te s
r k le y e n b i r a k o lay ... A ntoni, R o m a lla r ta ra fn d a n
bir o ro s p u n u n elinde oyu ncak oldu diye e le tirilm e k te
dir. S evgisinin yeni b ir gkyz, yeni b i r y e r y z o l
d u u n u syleyen Antoni, K leo p a tra iin h e r eyi feda
e tm e y e h azrdr, nitek im fethettii to p ra k la r bile elden
k a rm a k ta d r. K leo p a tra b ir y enilgiye seb ep o lup z r
diledii zam an , A n ton i on u teselli ed erek , olay rtb as
eder:
t Tek bir dam la ya dkme: bence senin tek yan
stndr her zaferden, her yenilgiden. Bir kez
p beni, srf bu bile der her emeimi.
Yreim kurun gibi, sevgilim. Bize arap
Getirin, yemek verin erde. K ader unu
Bilir: Bize ne kadar vurursa biz de onu
H ie sayarz o kadar.

kinci sava da k a y b e d e rle r . A n to n i yle y a m a n

b i r fk e y e k a p lr ki K le o p a tr a 'y ld r m e k ister, a m a
K le o p a tr a kap gizlenir, ld d iy e h a b e r y o lla r A n to ni'y e. U m u ts u z lu a k a p la n A n ton i, k e n d in i ld re c e k tir:
E rieceim sana. K leopatra. bala
Diyeceim alayarak. B aka kar yol yok,
nk her n kence artk. M e a le snd.
Yat; babo dolama. im di her ab a, b ozar
K endi yaptn. Ya! Kuvvet kendi elini
Kolunu balar. M hr bas: Sona ersin h e r ey.
Erosl

Geliyorum, ecem:

Eros!

B ekle beni.

Ruhlarn iekler stnde yatt yerde

kim iz elele yryeceiz, cokun, din

H ayran kalacak bizi seyreden hayaletler.

C an e k i m e k te o lan A n to n iyi K l e o p a tr a y a g t
r r le r . Y ine M sr d iy e h i t a p e d e r K l e o p a tr a ya:
B en lyorum, M sr, ben lyorum , am a
lm den biraz zam an dileniyorum imdi.
Binlerce pten son, en clz pc
Kondurabilm ek in senin dudaklarna.

K leo p a tra, A n to n in in l m n e y a n p y a k lr k e n d e r
ki:
B yle yce bir varlk knce u yuvarlak
Dnyada daha byk yark alm alyd;
A slanlar sarsm alyd kentlerde sokaklar.
V atandalarla dolmalyd aslan inleri.
Antoninln lm tek bir ykm deildir:
Dnyann yarsn kapsard onun ad.

K le o p a tra , S h a k e s p e a r e in g rk e m li k a d n k a h r a m a n
la rn d a n b iri... Lady M acb eth , D esd e m o n a, P o rtia , G e r t rude. O p h e lia... d a h a n ice le ri... B u n l a r a r a s n d a , H r

n Kz d iy e tandm z K a th e r l n a da v ar. P iy esin asl

a dn n karl irreti U slan d m n ak tr am a, H rn
Kz dilim ize d ah a elverili. K a th e rin a 'y y o la g e tirm e k
zor i. S h akesp e are , b ak a b ir kom edisind e, V erona'l
ki C en tilm e n d e d iy o r ki:
Adam da dil varsa erkek diye bellem em adm
O dille becerem ezse kazanm ay bir kadm.

P etru chio, H rn Kz K a th e r in a 'y u s la n d rm a y b e

ce rem ez balan g ta ... A m a, s o n u n d a, K a te yo la g elm i
tir. B akn, o irre t, im di k o ca la r nasl vy or:
tK ocan. senin elendindlr, hayatn, koruyucundur;
Bann tcdr, sultanndr, zene bezene
B akar sana, yedirir irir seni; kara demez.
Deniz demez, vargcyle alr da bekin d u r
G ece lrtnada; gndz souktan esirger seni.
Scack evinde yan gel. yat diye, gvenli, rahat.
Ve lazla bir ey beklem ez senden karlk olarak:
Ak bekler, gzellik bekler, bir de tam ita a t bekler:
Bu kk bir dem edir, koskoca bir borca kar.

S h a k e s p e a re in en t r a jik b irk a k a d n n d a n biri JUly e t... B alkon s ah n e sin e gireceiz imdi. R om eo, J l y e t i'
g r y o r balkonda.
YavaI K arkl cam dan szlen k da ne?
O ras dou, evet; Jlyet de gnei Yksel.
G zel gne, cann a l u kskan ayn

sen

Onun nedimeslsin. am a k a t kat gzelsin

Diye hncndan hasta dp sararan ayn.
M adem k kskanyor, ona nedime olma.
Bkirelik giysisi hastalkl, yemyeil:
S rl soytarlar giyer bunlar; sen kar, at.
Benim sevgilim bu. ah. benim akm o Itel

Ah, bir bilse sevgilim olduunu.

Konuuyor da bir ey sylemiyor. N e kar?
Gzyle anlatyor; karlk vereceim
Ben la zla atlganm: bana seslenmiyor ki.
G klerdeki en gzel ki yldz bir yere
Giderken onun gzlerine yalvaryorlar
Biz dnnceye kadar siz ldayn diye.
Onun gzleri gkte, yldzlar da banda
Olsayd? Yanann nuru utandrrd
O yldzlar, nasl gn lm bay
Utandrrsa. Gkte, gzleri yle parlak
Akard ki gece bitti diye trd
Kular. Bak. yanana nasl koymu elinll
Ah. o eldeki eldiven olabilseydim de
Dokunsaydm o yanaa.

T iy a tro tarih in d e, b u n d a n d a h a ince d u y g u lu , d a h a

iirli b ir ak yok den se yeridir.
S h ak e s p e a re 'd e k i d r a m a t ik g erilim le rin birou, h
k m d a rla rn ik tid a r b u n a lm la rn d a n doar. T a giyip
m u tlu olan o k a d a r az kral v a r d r ki... H o n u t o ld u u n u
syleyen Altnc H e n ry , k en d is in d e n b i r istisna olara k
sz eder:
Benim tcm bam da deil, yreimdedir;
N e elm asla ssldr, ne H int mcevheriyle;
Hibir gze grnmez: benim tacm , honutluk;
Kratlara Dek nasip olm ayan bir tatr bu

K ral Lear, bir y an d a n , in san lar yanl d e e r le n d ir

m enin bir y a n d a n da n a n k r l n y a ra tt b ir tra je d i...
L ca r'in ackl yks, h k m d a rl n n s o n u n d a b a la
m tr. Y alanm olan Lear, lkesini kz a ra s n d a b
l t rm e y e k a r a r verir. A m a nce o n la rn sev gisind en
em in olm ak ister. K zlarn d an ikisi G oneril ile R eg an
babalarn s e v d ik lerin e iyice i n a n d rrla r nc kz

 C ordelia sev m esi g e r e k ti in d e n n e fazla n e d e az s e v

diini s y ley in ce L e a r'in h m n a u r a r . O n u n h a k k n da
iki k zkard ei pay lar. A m a, G o n e ril le Regun, t a h t n
dan vazgeen ih tiy a r L e a r e ih a n e t e d e rle r. L e a r e b a k
m ay a, ttim ih tiy a la rn k a r la m a y a , e m r i n e y z valye
v e r m e y e a n d itikleri halde, szlerini tu tm a z la r . ki kz,
b a b a la rn a n e l e r g e re k ti in i so ru n c a , z g n L e a r d e r ki:
tY o . gerekler stnde durm am al. En setli
Dilencilerde bile gereksiz eyler vardr.
Srt gerekli olan verse D oa, hayvanca
O lur insan yaam . Sen kibar bir hanmsn.
Scak tutan giysiye brnm ek an verseydi
D oaya gerekm ezdi seni scak tutm ayan
Anl anl giysiler. Am a. asl gereken

Tanrlar, sabr verin bana, siz verin bana

Zorunlu olan sabr. urda. gryorsunuz
Beni, yce tanrlar: Zavall bir ih tiyar
Yallktan perian, m atem den iki bklm:
Bu kzlarn kalbini b abalarna kar
Siz kkrtyorsanz, buna boyun eecek
K adar a p tal etm eyin beni. Coturun beni
Soylu bir lk e ile. Kadn silh olan
O gzyalar, erkek yzm kirletm esin.
H ayr, korkun cadlar, sizden yle intikam
Alacam ki: Btn dnyaya
Tam bilmiyorum am a

neler, n e le r...?

yaptklarm , dnyaya

Dehet saacak. Benim alayacam m

Sandnz? Hayr, hi de a layacak deilim.
A lam am iin bunca sebep var am a. kalbim
Bin p ara oluncaya kad ar ya akm ayacak
Gzmden. Ah, soytar, ldracam ite.

O rta lk ta k alan L ear, d a h a sonra, s o y ta rs y la b i r l i k

te, fu n d a lk ta frtn a y a y a k a la n r:

Esin, rzgrlar, esini atlayncaya kad ar

Y anaklarnz, esin! Kuduruni S aanaklar.
B oralar, sel gtrnl Boun hem kuleleri.
H em stlerinde rzgr gsteren horozlar!
D nceyi kl eden kkrtl ateler, siz.
M eeyi atrd atan yldrm ncleri.
u ak sal bam alazlayn! Sen. koca gk,
G rle de yamyass et yusyuvarlak dnyay.
Doa'nn insan dken kalplarn ez. kr.
N ank r insan reten tohum lar sil spr.
V argcnle grle, sen. koca gk. Sen ate kusl
S eller boansn! Yam ur, rzgr, yldrm, ate!
Siz kzm deilsiniz. N a n k r diyem em sizel
Ben ne salta n at verdim size, ne * Yavrum dedim;
Sizin hibir sad akat borcunuz yok ki bana.
K eytlnizce yadrn stm e errinizi.
urda. kleniz gibi duruyorum, takatsiz.
Sskack, hor grlen, zavall bir h tiyar

Am a, yine de. size yardak kullar derim:

O iki melun kzla birlik olup da byle
S ava ayorsunuz sa ba aarm
Bir nsana. Ah, yazklar olsunl Ah, ayp size!

L e a r in d u r u m u n a z le n le r d e n v e y a p la n h a k s z l
k n a y a n la r d a n biri, G o n e r i l in kocas A lb a n y D k d i
y o r ki:
Ah, Goneril, yzne sert rzgrn att
Toz toprak kad ar bile deerin yokm u senin.
Huyundan rker oldum. Yolunda hibir engel
Tanmaz varlnn kaynan hor gren,
zsuyunu ald gvdeden benliini
ekip kopartan bir dal, kurum aya m ahkmdur:
Kuruvunca da. al rp diye yaklr.

Akl ve erdem. ren gelir strl alaklara.

M u rd ar olanlar sever birbirini, z evlt
Deil, kaplan yapmazd sizin yaptnz.
Altn kaplam a yaptr gnahna: Kolayca
Krlr adaletin sapasalam mzra.
Paavraya sar onu. ccenin sam an p
Delip geer. Kimseler sulu deil, hi kim seI
Ben hi kimse diyorum: Ben hepsine kefilim.
unu iyi bil. dostum: Bendedir dvcnn
Azn mhrlemek gc. Kendine cam gz
Tak da benze aalk politikaclara:
Yani grr gibi yap grmediin eyleri.
Lear,
anl
gn

bunam akta,

hkm dar,
krda,

rurken,

Lear

ld rm ak tad r...

y re k le r
yaban

iekleri

uzaktan Gloucester

(Bu

acs

B ir

d u ru m d ad r
takm

a rtk .

Bir

taktrm ,

du

Dk, sesini tanr:

sesi tanyorum ben: K ral deil m bu?

Ve eski Kral Lear der ki:

* Kral yal Hem tepeden trnaa kad ar Krall

Ben. bir bak baktm m. uyruklarm titrerler.
Balyorum unun cann. Neym i suu?
Zina m? Hayr, lme! Zinadan lnmez. Yo!
te alkuu da. ayn yolun yolcusu.
Yaldzl bcekler de nmde iftleiyor.
Yaa, var ol. iftleme!
iltlik kpei nasl havlar bir dilenciye.
Hani nasl da kaar o dilenci, kpekten?
te bu. iktidarn yaman bir timsalidir:
M akam nda ita a t edilir bir kpee.
Behey, hnzr zaptiye! ek u kanl elini!

zam anlarn

O orospuyu sanki neden krbalyorsun?

Kendi srtn a da krbala. N asl olsa
Onu krbalam ana sebep olan u ii
Bir de ben yapsam diye yanp tutuuyorsun.
Tefeci ipe eker ona kazk atan.
Yrtk giysi, gsterir en kk kusurlar;
Cbbenin, samur krkn rtmedii ayp yok.

L e a rin hak szlk etti i nc kz

n b u lm u tu r. B aka L e a r ta r a f ta r la r
v e rm e k te d ir. A m a sava k a y b e d e rle r.
d m t r. O ac nda, L ea r kzna d e r

C ordelia, b a b a s
ile b irlik te sava
B aba kz, tu tsa k
ki:

Hayr, olamaz, hayr! G el gidelim zindana:

ark syleriz orda. K afeste kular gibi.
Benim hayr duam istersen, diz kerim
Ve af dilerim senden. te, yle yaarz:
Dualar, trkler ve m asallarla babaa;
Gleriz prl prl uan kelebeklere...
Zavall dknlerin saraydan aktard
H aberleri dinleriz. Biz de sohbet ederiz
Onlarla: Kim kazanm, kim kaybetmi, ykselen
Kim, iten atlan kim? Olaylarn srrn
reniriz Tanrdan gelen eliler gibi...
Ve biz grrz zindan duvarlar ardndan.
ktidardaki/erin evirdii ilerin
Am aca ularken anszn ktn.

D m an lar, C o rd eliay asm tr. L ear, k u canda

sevgili k zn ta y a ra k g ire r, o rd a k ile re b a rr:
Uluyun, lk atn, uluyun! Ah, hepiniz
Tatan adamlarsnz! Sizdeki diller, gzler
Bende olsayd yle alar, haykrrdm ki
Gkkubbe yklrd! Ah. gitti kzm, gitti!
Ben bilirim, kim yaar; bilirim, kim yaamaz.

Can verdi kzm. Artk toprak gibi. Bir ayna

Verin bana: Soluu, aynay buularsa
O yayor demektir.

V e koca K ra l L ear, k zn a y a n a y a n a l r.
Ah! A stlar zavall
Yavrucuumu! Hayr, hayr, hayr, hi eser
Yok hayattan! Bir kpek, bir at, bir san niin
Yaasn da, niin hi soluk kalm asn sende?
Hi gremeyeceim seni a rtk ... Hi, hi, hi!
N e olur, u dmeyi zn z... Teekkrler.
Etendim! Bakn una! Grdnz kim: Kzm,
Bakn ona, uraya b akn ...

Sevgili S ey irciler, S h a k e s p e a re in engin sa n a t iin ne

y o ru m la r y a p lrsa y a p ls n ... A b a rtm a sz s y l y o ru m , bu
k o n u d a b irk a b in k ita p y a y n la n m tr z a te n ... K im n e d e rse desin: S h a k e sp e a re in z a k tr. Ve ak n gc, bel
ki de, en y oun ifad esin i S h a k e s p e a re in S o n e le rin d e b u l
m u tu r.
Kimi soyla vnr, kim i hnerleriyle.
Kimininki zenginlik, kim ininki sert paz,
Kiminde giyim kuam, korkun rkse bile,
Kiminde safkan atlar, kim inde ahin, taz;
Her merakn kendine gre bir bys var.
H olananlar karm az onu gnllerinden;
Ama beni doyurmaz blk prk m eraklar,
Benim bir sevgim var ki stndr her birinden.
Soylu domak nedir ki, seni sevm ek elverir,
Parlak urbalardan ho, servetten daha zengin,
Bana ahinden, attan daha fazla zevk verir;
Bende btn vnler

benim olduka sevgin.

G e r e k sevgide h e r ey m u b a h gibidir, h e r ac sin e

y e ekilir:
tK len olmuum senin, elden baka ne gelir.
G ece gndz el pene divanm buyruuna:
Geirdiim saatler, batan baa bir hitir
Sen buyurmu deilsen abalarm bouna.
Senin iin, sultanm, saatleri gzlerken
Ben kimim ki kseyim sonu gelm ez gnlere.
K ara kara dnmem, ac ekmem zlerken.
Uurlar olsun dersen klene sen bir kere;
Ben kimim ki kskanp kukulanp soraym
Kim le ili dlsn, nedir yaptn iler;
Derdim gnm put gibi dnmeden duraym.
M u tlu kldklarn bilm ek. iim e iler.
y le krktk sdk bir kledir ki sevda.
Seni kt grem ez bin ktlk yapsan da.

G zel sevgilinin y o k olacan d n m e k , k iin

feci b ir azaptr:
tG rdm antlarn nice grkemli an
Zam ann zalim eli ykp etmi yerle bir.
Balar ge deen kuleler darmadan
Ve sonsuz tun, lmn gazabna kledir:
Grdm herey bozulur, sonsuz srp gidemez.
En salam devlet bile gnn birinde rr.
Ykm lar dndrd beni ister stemez:
Er ge sevgilimi de. Zam an alp gtrr.
Bana lm gibidir lmesinden korkarak
Hibir ey yapam ayp varlna alam ak.

S h akespeare, b ylesine sevdii gzeli, a b a r tm a la r d a n

k a n a rak , h a tt inceden inceye a la y a a la r a k vm esini de
bilm itir.
tSevgilIm in gzleri deil gnein dengi.
M ercan daha krmz onun dudaklarndan:

K ar beyaz da, ne diye onun gs kirengi?

Sac sim ise fkrm kara sim ler bandan.
Ben gller grmmdr, yar pem be yar ak.
Onun yanaklarnda yle gller ne arar;
C ana can katar nice kokular koklamak.
Sevgilimin soluu gzel kokm az o kadar.
M usiki gibi gelir szleri kulam a.
Yine de musikinin k a t k a t byktr tad;
Tanrca nasl yrr grmemiimdir ama.
Sevgilim yryp de gk katna kmad.
u var ki ozanlarn bo lfna karn tok;
Yoksa, tanr bilir ya. sevgilimin ei yok.

Bu esiz sevgili, nasl g r n r s e g rnsn, sevecen

olsun y a d a k t l k yapsn, a n c a k airin h a y a l g c y le
y a a r, g er e k te n v a r olur.
Senden ayr deli, ben aklm la grrm:
Bana gstersin diye yneldiim yerleri.
El yordamndan m edet um arm , yar krm;
Gzm grr gibidir, am a snmtr teri.
Grse bile en kaba ya da en ince yz.
En arpk yarat, en ok sevgi vereni.
D alar ve denizi, geceyi ve gndz.
Kargay ve kumruyu, hepsinde bulur seni.
Baka ey smaz, dolmu seninle tklm tklm.
Gzm sah te yapar gerei gren aklm.

F o n d a S h a k e s p e a re M zii b a la r...
t lenlerimiz.

oyunlarm z b itti artk.

D aha nce sylemitim: Oyuncularmz

Cinler, perilerdi; eriyip gidiverdiler.
H avaya kartlar. te bu grntnn
Temelsiz yaps, ei dem ez dokusu gibi.
Ba bulutlu hisarlar, grkem li saraylar

Yce tapnaklar, koca dnyann kendisi

Evet, her eyiyle, hepsiyle silinecek de.
Bu ism i var cismi yok geit treni gibi
Yavaa kaybolup hibir iz brakm ayacak.
Iklar

kslr

Biz, znden dler yaratlan varlklarz:

Ksack mrmzn ba sonu, uykudur.
Iklar

sner, sahne karanlk olur.

Sahnede

ve salonda tm klar
anszn yanar
Ah, harika!

Burda ne kadar ok iyi insan bir araya gelmi!

N e kadar gzel insanlk! Byle insanlarla dolu
u yepyeni yiit dnya!

SHAKESPEAREDEN ALINTILAR N
KAYNAKA

BRNC

BLM

Birinci M ora - lk SAzckler

Balk / Perde / S<hne

Btn dnya bir sahnedir

Nasl Hounuza Giderse

Perde II. Sahne 7
Beinci Henry
Perde IV. Sahne 1

Banca hkmdar, herhangi bir kiidir.

Bazlan byk d o la r

On kinci Gece
Perde II. Sahne S

Savalarda gcuyla n oalan...

Sone 2S

Korkaklar, defalarca lr...

Julius Caesar
Perde II. Sahne 2

Doar domaz alanz...

Julius Caeear
Perde IV. Sahne S

Ma var. na oldu, kzm?

Krai Lear
Perde 1. Sahne 4

Amca, bil bakalm...

Krai Lear
Perde 1. Sahne 5
Mac b* Ih
Perde V. Sahne S

Yarn, ardndan yarn, ardndan...

Haner m u karmda...

Macbeth
Perde II. Sahne 1

Bize yi bakyorlar hat

Cariaianus
Perde L Sahne 1

Tad zlar Aylayp...

Coriolanus
Perde 1. Sahne 1

Halk amamda yayarz...

Coriolanus
Perde II. Sahne 1

Ho alar. tatl oylan

Coriolanus
Perde II. Sahne 3

Olur, madem k yapmam gerekiyor...

Coriolanus
Perde III, Sahne 2

Sizi gidi aalk t rleni

Coriolanus
Perde III, Sahne 3

Bani lekeledi...

Venedib Taciri
Perd ili. Sahne 1

Akla sevgilisi...

Nasl Hounuza Giderse

Perde V. Sahne 4

Hlc grlmemitir...

Kuru Grlt
Perde II. Sohne 2

Dilenciler cnn verirken...

Kral Lear
Perde II. Sahne 2

Kutsa* lke her eyin stndedir...

Sekizinci Henry
Perde III. Sahne 1

Gaddarlktr denin ykne...

Sekizinci Henry
Perde V. Sahne 3

Dmann Icin harl lirin ...

Sekizinci Henry
Perde 1. Sahne 1

Srf yrtc kulan...

Ksasa Ksas
Perde II. Sahne i

l m duygusu...

Ksm a Ksas
Perde III. Sahne 1

Sevgi, pisboazlk etmez...

Vens Ile Adonis

Sakn dile getirme...

Hamlat
Perde 1. Sahne 3

Ben derim k kadnlar...

Othello
Perde IV. Sahne 3

O zalim hkmdara...

On kinci Gece
Perde II. Sahne 4
Sone 86

Bktm artk dnyadan...

Rrbe gereince...

Troilus Ile C re sal da

Perde 1. Sahne 3

u aday smrge diye...

Frtna
Perde II. Sahne 7

Var olmak m. olmamak m

Hamlet
Perde III. Sahne 1

Yorgun argn, alnm...

Seni bir yaz gnne benzetmek m...
Bak. greceksin bende...
Once Ineonlann...
Ne yaldzl hkmdar a n ttan...

Sone
Sona
Sone
Sone
Sone

27
18
73
29
35

KNC BLM

Gel. oturalm urada.

Tadna doyum olmayan mzik...

Venedik Toclrl
Perde V. Sahne 1
lldncl Richard
Perde V. Sahne 5

Ak sz9 ba la r da...

Akn Boa Giden Emei

Perde IV. Sahne 3

Es. os, yam an rzgr

Nasl Hounuza Giderse

Perde II. Sahne 3

Korkm a. Ada. batan baa...

Frtna
Perde III, -Sahne 2

Muzk. akn gdas.

Nasl Hounuza Giderse

Perde I. Sahne 1

K z c a z

ic

e k iy o r ...

Othello
Perde IV. Sahne 3

H onutsuzluum uzun k m e vsim i...

cnc Richard

Ne' Ben kendim den...

nc Richard

Bir at! B ir at'

cnc Richard

Dnyada budalaln d k - l s ...

Kral Lear

Kabahat, sevgili Brt us...

Julius Caesar

A rkadalar. Romallar, v a ta n d a la r...

Julius Caesar

S evinten alyorum

kinci Richard

im di hkm dar ne yapsn ac a b a ' *

kinci Richard

S evilecek, saylacak

Sekizinci Henry

Ah. etendm .z. saknn kskanlktan.

Othello

ftira dem iler buno

Cymbeflne

k sozu...

Bir Yazdntm Gecesi Ryas

Perde I. Sahne 1
Perde V. Sahne 3
Perde V. Sahne 4
Perde I. Sohne 2
Perde I. Sohns 2
Perde III. Sahne 2
Perde III. Sahne 2
Pode III. Sahne 3
Perde V. Sahne 5
Perde III. Sahne 3
Perde III. Sahne 4
Perde V. Sahne 1
Hep aarm

Adamn b iri...

Kuru Grlt
Perde II. Scene 3

u zavall dnya...

Nasl Hounuza Giderse

Perde IV. Sahne 1

h tira s bilmeyen

Nasl Hounuza Giderse

Perde II. Sahne S

S yle bakalm ...

yi Biten Herey yidir

Kap vurm ak diye...

Macbeth

Perde I. Sahne 3
Perde II. Sahne 3

 A caba b a lk la r d e n lid e ...

N edir bu? Ne p tir bu?
H a sta l y o r...
e re l. krk ba ca...

Pericles
Perde II. Sohne 1
Ksasa Ksas
Perde II. Sahne 2
Lucrece'ln Ilotl
Drdnc Henry, Blm I
Perde V. Sahne 1

B a rn a rd ln e E lendi, k a lk ...

Ksasa Ksas
Perde IV. Sohne 3

K a rta la zah m etli gelir...

Tltus Andronlcue
Perde IV. Sahne 4
kinci Richard
Perde V. Sahne 1

K orku ya d n r...
K u rtla r yata surlar

AHnal Tlmon
Perde IV. Sohne 1

Bu da ne? Altn?

AHnal Tlmon
Perde IV. Sahne 3
Lucrece'ln fali
Hrn Ka
Perde V. Sahne 2

H a tip le rin n u tk u tu tu lu r...

Ba d nm ekte olan ...
an, suda h a lka g ib id ir...

Almc Henry
Perde I. Sahne 2

Kimse. lem eyi se vd i i...

Pericles
Perde I. Sahne 1

B a lo n gnee kar...

Atlnal Tlmon
Perde I. Sohne 2
Kral John
Perde IV. Sahne 2

A ltna yaldz koym ak...

H lc b lr ey m erham et k a d a r...
Kendi bana b u y ru k ...

Atlnal Tlmon
Perde III. Sahne 3
Yanllklar Komedisi
Perde II. Sahne 1

S in e kle r neyse...

Kral Lear
Perde IV. Sahne 1

a p a l b ir oyuncu gibi

Coriolanus
Perde V. Sahne 3

Ben. efe ndim iz. .

nc Richard
Perde V. Sahne 3

Son zam anlarda...

Hamlet
Perde II. Sahne 2
Hamlet
Perde I. Sahne 3
Hamlet
Perde II. Sahne 2

Traledl. kom edi, to rlh ...

I ltm ltlm k su lu la r...

Yazdm konulmay...

Hamlet
Perde III, Sahne 2

Yldzlar ate mi diye...

Hamlet
Perde II, Sahne 2

Kadn, cann kendi kurtarm

Hamlet
Perde V. Sahne 1

Ah. Tanrm

Hamlet
Perde V. Sahne 2

Horato...

Bir soytar! Bir 9oytarl

Tek bir damla ya dkme...

Nasl Hounuza Giderse

Antoni ile Kleopatra
Perde III. Sahne t i

Erieceim sana. Kleopatra...

Antoni le Kleopatra
Perde IV. Sahne 14

Ben lyorum. Msr...

Antoni le Kleopatra
Perde IV. Sahne 15

Byle yce bir varlk...

Antoni le Kleopatra
Perde V. Sahne 1

Adamda dil varsa...

Voronal ki Centilmen
Perde III. Sahne

Kocan, senin efsndlndir

Hrn Kz
Perde V. Sahne 2

yava Kark camdan...

Romeo le Jlyet
Perde II. Sahne 1

Benim tcm bamda...

Altnc Henry, Blm III

Perde III, Sahne 1
Kroi Lear
Perde II. Sahne 4

Yo. gerekler stnde durmamal

Esin, ruzortar. esnl

Ktal Lear
Perde III. Sahne 2

Ah, Gonertl. yzne...

Kral Lear
Perde IV. Sahne 2
Kral Lear
Perde IV. Sahne 6

Bu seel tanyorum ben...

Hayr, olamaz, hayrl

Krat Lear
Perde V. Sohne 3

Kimi soyla vnr...

Sone 91
Sone 37

Klen olmuum senin...

Grdm antlann nice grkemli...

Sone 84

Sevgilimin gzleri...

Sone 130

Senden oyn deli...

Sone 113

lenlerimiz, oyunlarmz bitti...

Frtma
Perde IV, Sahne 1

Y a y n c v i n i z c c d a h a n c e y a y m l a n a n Tm So n e-

!crm u s t a e v i r m e n i v e Slakespeare'tn d n y a s n a
g i r e b i l e n e n d e r k i mi l e r de n bi r i e l a n T a l t S a i t I l a l n a ' n b a a r y l a k a l e m e a l d

S ltkespeare'd cn

Soytarlar,

K a h r a m a n l a r ve
seilmi

paralarn

z g n evirileriyle, bu paralarn arasna yerletiril

mi anlar, y k l e r , anlatlar, y o r u m l a r v e s u n u b
l m l e r i n d e n o l u a n t e k kiilik bir o y u n d u r .

Sla kespea re'm d n y a s i n s a n n d n y a s d r . a l a r ,

u l u s l a r , s n r l ar aar. . . H e p i m i z i n d u y g u v e d n
c e l e r i n e s e s l e n e n b u d n y a , i n s a n adl y a r a t n h i
bir y n n e y a b a n c g e l m e z .
K a h r a m a n l a r n h e m e n hi b i r i b y k i n s a n d e i l d i r .
K i m i s i y i i t t i r g e r e k t e n , k i mi s i h k m d a r l k t a g l d i i r . B e l k i d e g e r e k k a h r a m a n
gtrecek

olan

lm

karsnda

kendisini hilie
mert

kalabilen

k i i d i r . Y a s o y t a r l a r ? K a d e r i m i z i n t e k i y z , t er s
y z . G z y a ka r s nd a g l c k , k a ra talihin yan
s ra k a h k a h a .

S h a k esp ea re'd c k a h r a m a n l a r b a z e n s o y l a r o l u r , b a
z s o y t a r l a r d a

kahramanlardan

daha

ama

cesurdur,

hepsi

daha

a k l l y a d a

Sh akespearc'm

onlara

verdii a zm a n boyutlarla alar aan k a h r a m a n la r

o l m u t u r . T a r i h i n , insan y a a m n n , d r a m v e k o m e
di s a n a t n n , d n y a d e d i i m i z u s u z b u c a k s z s a h n e
ni n k a h r a m a n l a r . . .

Kapak fotoraf: M fik Kenter (Kahramanlar ve Soytarlar)