Sadraj:

Uvod..................................................................................................................... 1

Prenos toplote...................................................................................................... 2
2.1

Prenos toplote kondukcijom...........................................................................3

2.2

Prenoenje toplote konvekcijom....................................................................5

2.3

Prenos toplote zraenjem.............................................................................. 6

Zakljuak.............................................................................................................. 8

Literatura............................................................................................................. 9

Prenos toplote
ni rad

1 Uvod

Toplota ili toplotna energija je fizika veliina, obino se oznaava sa Q, koja predstavlja
energiju sadranu u termodinamikom sistemu. Ova energija se moe prenositi izmeu tijela i
sistema usled razlike u temperaturi. Sa stanovita kinetike teorije toplota je statistiki zbir
kinetikih energija elementarnih estica (molekula i atoma).
Jedinica za toplotnu energiju u Meunarodnom sistemu jedinica je Dul, dok se jo
povremeno koristi jedinica kalorija.
Toplota je uobiajeni naziv za toplotnu energiju tijela koja je posledica kretanja atoma i
molekula tog tijela. Ovo kretanje moe biti translaciono (kretanje molekula i atoma kao cjeline
unutar tijela), vibracije (relativno kretanje atoma unutar molekula ili kristalne reetke) i rotaciono
kretanje. To je oblik kretanja koji se obino povezuje sa temperaturom tijela ili agregatnim
stanjem materije. U hemiji, toplota je iznos energije koja se upije ili oslobodi prilikom
ostvarivanja hemijskih veza izmeu atoma u molekule koji su rezultat hemijske reakcije.
Toplota, Q (J) je energija koja zbog razlike temperature prelazi iz podruja vie temperature
u podruje nie temperature, dok se ne uspostavi toplotna ravnotea.
Prelaz toplote u vremenu naziva se toplinski tok (W), dok se toplotni tok naziva i gustoa
toplinskog toka q (W/M2).
Toplota se moe prenositi na tri osnovna naina:
Provoenjem (kondukcijom)- u vrstim, tenim i gasovitim materijalima
Mijeanje(konvekcijom)- u tenim i gasovitim materijalima
Zraenjem(radijacijom)- u gasovitim materijalima i u vakumu.

1 | Page

Prenos toplote
ni rad

Prenos toplote

Dvije osnovne fizike veliine koje odreuju razmjenu toplote izmeu dva tijela su: koliina
toplote i temperatura. Dok koliina toplote koju tijelo posjeduje predstavlja prost zbir kinetike
energije svih molekula tijela, temperatura je odraz intenzivnosti njihovog kretanja. Dva tijela u
fizikom kontaktu razmenjuju energiju (toplotu) sve dok se intenzivnost kretanja njihovih
molekula (temperatura) ne izjednai. Kaemo da je temperaturna razlika dva tijela pogonska sila
za razmjenu toplote meu njima. Toplota spontano prirodnim putem, uvek prelazi s tijela vie
na tijelo nie temperature.
Prenoenje toplote se moe odvijati na 3 naina:
zraenjem (radijacijom)
mijeanjem (konvekcijom)
provoenjem (kondukcijom)
Provoenje toplote se odvija u mikro razmjerama sa jednog molekula na drugi. Molekuli
toplijeg dijela tijela zbog svog haotinog kretanja, sudaraju se sa susjednim (hladnijim)
molekulima i predaju im dio svoje kinetike energije. Taj proces se postepeno rasprostire na
itavo tijelo, to se manifestuje izjednaavanjem temperature po cijeloj zapremini.
Karakteristino je za vrsta tijela, mada je svojstveno i za tenu i gasovitu fazu.
Prelaenje toplote je molarni vid prostiranja toplote tj. da bi do njega dolo neophodno je
kretanje dijela mase (mola) fluida (tenosti ili gasa). Makroskopskim pomjeranjem u prostoru
razliito zagrijani djelovi fluida prenose odredjenu koliinu toplotne energije. Konvekcija moe
biti prouzrokovana prirodnim strujanjem fluida (npr. duvanje vjetra, talasi i morske struje,
strujanje vode izazvano gravitacijom i sl.) i tada govorimo o prirodnoj konvekciji, a moe biti i
prinudna i to kada je strujanje izazvano vjetakim putem (ventilatorom, kompresorom,
pumpom, fenom i sl.).

2 | Page

Prenos toplote
ni rad

2.1 Prenos toplote kondukcijom

Toplota se prenosi provoenjem kroz materijal iji su molekuli slabo pokretni ili
nepokretni, a to je odlika vrstih tijela. Ako se gasovi ili tenosti nalaze u vrlo tankim
slojevima(tanjim od 0,5 m) izmeu dvije vrste povrine, moe se smatrati da se toplota prenosi
kroz njih iskljuivo provoenjem. Ukoliko su slojevi deblji dolazi do strujanja estica fluida, jer
se tplije estice penju navie poto postaju lake od hladnijih. Zbog toga je process toplote
provoenjem, u ovakvim sluajevima u znatnoj mjeri, praeno I prenosom toplote mijeanjem.
Prenos toplote provoenem (slika 1) moe se prikazati sledeom formulom:

Q= / *A*(T1-T2)*
a poto je:
T1 T2 =t1 t2,
onda je :
Q= / *A*( t1 t2)* = / *A*t*
Gdje je:
Q- koliina toplote koja se provede,

Slika 1

koeficijent toplote provodljivosti.

debljina sloja kroz koji se toplota provodi,
T1 i t1 temperature toplije povrine
T2 i t2 temperatura hladnije porvine
T i t razlika temperature,
A veliina povrine kroz koju se toplota provodi i
vrijeme za koje se toplota provodi.
Ovaj zakon se esto pie u obliku:
q= Q/t== / *A*T== / *A*t,
3 | Page

Prenos toplote
ni rad

pri emu se definie protok toplote (q). Protok toplote, naime predstavlja koliinu toplote koja se
prenese u jedinici vremena. Jedinica toplotnog protoga je:
jedinica q = jedinica Q / jedinica = J/S=W,
Ovaj zakon koji je postavio Furije glasi: provedena koliina toplote upravo je proporcionalna
koeficientu toplote provodljivosti, temperaturnoj razlici, veliini povrine i vremenu ,a obrnuto
proporcionalna debljini sloja kroz koji se provodi.
Isti zakon se moe napisati u obliku:
T
Q= d /A x
Poto se toplota kree nagore (to je oznaeno na strelicama) (slika1), odnosno od povrine koja
ima viu temperaturu , moemo zakljuiti da je t1>t2. Ukoliko je debljina sloja vea , utoliko e
provedena koliina toplote biti manja.Kroz dvaput deblji sloj provodi se za isto vrijeme dvaput
manja koliina toplote. Treba imati na umu da se toplota raprostire u smjeru otpadanja
temperature, to znai da se toplota paralelnih povrina prenosi normalno u odnosu na njih.
Koeficijent toplote provodljivosti je karakteristina konstanta materijala. On se definie pomou
furijevog zakona:
Q
= A( T 1T 2 )
tj:
jedinica = jedinica Q*jedinica / jedinica A *jedinica T * jedinica

Jm
= m2KA =

W
mK
Iz furijevog zakona proizilazi: ukoliko je vrijednost toplote provodljivosti nekog materijala
vea, utoliko on bolje provodi toplotu. Metali, a meu njima srebro, bakar i aluminijum, spadaju
meu najbolje provodnike toplote, dok su gasovi najslabiji provodnici. Dok su na drugoj strani
rastresiti materijali koji vrslo slabo provode toplotu,zato se koriste kao izolatori. Naime, oni
sadre male koliine vrste materije, koja je dobar provodnik toplote.
Koeficijent toplotne prvodljivosti mijenja se sa temperaturom. Kod gasova i izolacionog
materijala poveava se istovremeno sa porastom temperature, a kod tenosti i veine metala
smanjuje se kada temperatura raste.
4 | Page

Prenos toplote
ni rad

5 | Page

Prenos toplote
ni rad

2.2 Prenoenje toplote konvekcijom

Ako se u neki sud nalije hladna voda, a preko nje paljivo vrela tenost, tada e vrlo sporo doi
do izjednaavanja temperature cijele mase. Ako se, meutim sadrina ovoga suda mijea uz
vrtloenje, temperatura tenosti e se vrlo brzo izjednaiti. Zbog toga ovaj nain prenosa toplote
sa toplog na hladni fluid, u tehnici ne prestavlja vei problem. Potrebno je smo da mijealica
bude dovoljno jaka, da proizvede vrtloenje, pa e se temperatura cijele mase brzo izjednaiti.
Vrlo est nain zagrijevanja jeste meanjem hladne i vrele tenosti u velikom sudu.
Meutim, i pored intezivnog mijeanja, toplota se tee prenosi sa fluida na vrstu povrinu i
obrnuto. Nime, u graninom sloju, pri kretanju fluida postoji aminirani podsloj kroz koji toplota
moe proi jedino provoenjem. Koficijent toplotne provodljivosti fluida je vrlo mali, zbog ega
su i otpori pri prelazu toplote sa zida na fluid i obrnuto, kroz granian sloj vrlo veliki.
Na slici 2 je prikazan prelaz toplote Q sa zida na turbulentnu masu fluida.

Slika 2
Poto toplota prelazi s zida na tenost, to znai da je temperatura zida t2 via od temperature
turbulentne mase tm. Poto je u turbulentnoj masi mijeanje dobro, moe se predpostaviti da je
cijelom njenom presjeku temperatura temperatura konstantna.
To se vidi po horizontalnom desnom kraju temperaturne krive koji je paralelan sa apcisnom
osom, to znai da se rastojanjem ne mijenja. Istovremeno se vidi da je pad temperature u
graninom sloju vrlo veliki, to ukazuje, kako e se kasnije vidjeti, na prisustvo velikih otpra pri
prolazu toplote.

6 | Page

Prenos toplote
ni rad

Njutn je pokazao da se koliina toplote sa vrstog zida na fluid prenosi mijeanjem to se moe
prikazati sledoom jednainom:
Q= *A(t2-tm)* ,
Ili kao protok toplote (q):
Q/t=q= *A(t2-tm).
To znai da je protok toplote upravo proporcionalan koeficijentu prelaza toplote (), razlici
temperatura zida i fluida t2-tm i povrini A. Ova jednaina se, slino kao i Furijev zakon, moe
pisati u obliku:
t 2tm
Pogonska slila
1
=
to znai da je otpor pri prenosu toplote mijeanjem 1/ *A. Iz
a
Otpor

ovih jednaina moe se izvesti jedinica koeficijenta prelaza toplote:

jedinica q
Jedinica= jedinica Ajedinica T =W/m2*k
Prema tome, koficijent prelaza toplote pokazuje kolika se koliina toplotne energije prenese pod
datim uslovima strujanja fluida sa jednog kvadratnog metra povrine za jedan sekund, kada
razlika temperature izmeu povrine zida i turbulentne mase fluida iznosi 1C. Ako je ova
razlika, na primjer, 30C, tada e sa iste povrine, u istom vremenu, pod istim uslovima strujanja
biti prenijeta trideset puta vea koliina toplote.
Ukoliko je vea brzina proticanja nekog fluida, utoliko e biti tanji granini sloj, a samim tim i
laminirani podsariloj. Zbog toga e prelaz toplote ( sa zida na fluid ili obrnuto ), koji u stvari
zavisi od njenog provoenja kroz laminirani sloj, biti bolji tj imae veu vrijednost sa porastom
brzine.

2.3 Prenos toplote zraenjem

Toplota se kao to je ranije reeno moe prenijeti i zraenjem. Tada se, toplotna energija, u vidu
elektromagnetnih talasa, rasprostire kroz prostor i tek tada dospije u sredinu koja asorbuje ovo
zraenje, pretvara se ponovo u toplotu. Od ostalih elektromagnetnih zraenja toplotna zraenja se
razlikuju samo po talasnoj duini.

7 | Page

Prenos toplote
ni rad

Toplotno zraenje ne mora u svakom medijumu biti uvijek apsorbovano. Moe biti i odbijeno
(reflektovano) ili proputeno (transmitovano). Ako je toplotno zraenje usmjereno na vrlo tanka
tijela, esto se istovremeno javljaju sva tri fenomena.
Otuda proizilazi da je:
Ukupno zraenje = apsorbovano zraenje + reflektovano zraenje + proputeno zraenje
Zakon koji odreuje protok toplotne energije koju zrai crno tijelo (q c) naziva se StefanBolcmanov zakon i izraava se:
(

Qc=Cc

T
)
100

Gdje je Cc koficijent zraenja idealnog crnog tijela.

Za neko drugo tijelo, koje svakako slabije zrai toplogu od idalno crnog tijela, dobija se
koficijent zraenja iz proizvoda :
C=* Cc
Gdje je stepen crnoe tijela.
Prema tome, protok energije koj izrai bilo koje tijelo, ako je zagrijeano na apsolutnu
temperaturu (T) je:
q= C

T
)
100

T
= Cc* * ( 100 )

Iz Stefan-Bolcmanovog zakona proizilazi da je energija zraenja upravo proporcionalna etvrtom

stepenu apsolutne temperature, to znai da se izraena toplota izvanredno brzo poveava sa
porastom temperature i da je zraenje ove energije znatno tek na visokim i vrlo visokim
temperaturama.
Zakon toplotnog zraenja identini su zakonima svjetlosnog zraenja. Izmeu ostalog, moe se
zakljuiti da se toplotno zraenje pralinijski prenosi kroz prostor i da je upadni ugao, pri
refleksiji toplotnog zraenja, jednak odbijenom uglu.

8 | Page

Prenos toplote
ni rad

3 Zakljuak
Toplota je oblik prenoenja i razmjene unutranje energije meu tijelima.Unutranja
energija moe da se mijenja i prenosi izmeu dva tijela bez vrenja rada. Razmjena unutranje
energije bez vrenja mehanikog rada naziva se toplotna razmjena. Ona moe da se ostvari na
vie naina.
To je oblik kretanja koji se obino povezuje sa temperaturom tijela ili agregatnim stanjem
materije. U hemiji, toplota je iznos energije koja se upije ili oslobodi prilikom ostvarivanja
hemijskih veza izmeu atoma u molekule koji su rezultat hemijske reakcije.
Dok koliina toplote koju tijelo posjeduje predstavlja prost zbir kinetike energije svih
molekula tijela, temperatura je odraz intenzivnosti njihovog kretanja. Dva tijela u fizikom
kontaktu razmenjuju energiju (toplotu) sve dok se intenzivnost kretanja njihovih molekula
(temperatura) ne izjednai. Kaemo da je temperaturna razlika dva tijela pogonska sila za
razmjenu toplote meu njima. Toplota spontano prirodnim putem, uvek prelazi s tijela vie na
tijelo nie temperature.
Toplota se moe prenositi na tri osnovna naina:

Voenjem (kondukcijom)- u vrstim, tenim i gasovitim materijalima

Strujanjem(konvekcijom)- u tenim i gasovitim materijalima
Zraenjem(radijacijom)- u gasovitim materijalima i u vakumu.

9 | Page

Prenos toplote
ni rad

4 Literatura
1.
2.
3.
4.

Nataa alukovi, Fizika za drugi razred gimnazije, Krug Beograd

M. Raspopovi,D. Kapor, M. krinjar: Fizika za 2. razred gimnazije, Beograd 2004.
Jakov Labor, Fizika za drugi razred gimnazije, Alfa , Zagreb
Milan Raspopovi; Bojana Niki; Dragia Ivankovi; Jezdimir Tomi; Dragomir Krpi;

5.
6.
7.

Fizika, zavod za udbenike i nastavna sredsva Beograd, 2004.

Google.com
Scribd.com
Wikipedia.org
Predavanja.com

8.

10 | P a g e