TEHNOLOGIJA MAINOGRADNJE

DEO: TEHNOLOGIJA PLASTINOG DEFORMISANJA

Doc. dr Mladomir Milutinovi

SAVIJANJE
Savijanje je tehnoloka metoda plastinog deformisanja koja nalazi iroku primenu u
praksi, kako u uslovima serijske i masovne, tako i u uslovima pojedinane proizvodnje
Ovom metodom obrauje se lim, ica, profili, cevi itd
Dimenzije radnog komada kod savijanja kreu se od reda veliine nekoliko milimetara
do nekoliko metara
Savijanje se esto izvodi u kombinaciji sa drugim obradama plastinog deformisanja
kao to su razdvajanje, probijanje i dr.
U najveem broju sluajeva savijanja zona plastinog deformisanja skoncentrisana je
na jednu usku oblast zapremine (lokalno deformisanje), mada kod npr. krunog
savijanja cela zapremina pripremka uestvuje u plastinom deformisanju
Osnovne metode oblikovanja savijanjem:
savijanje na univerzalnim mainama pomou
specijalnog alata
profilno savijanje na specijalnim mainama
abkant presi
profilno savijanje pomou valjaka
kruno savijanje lima
kruno savijanje profila
savijanje uskih traka i ice

Vrste savijanja prema konstrukciji alata

Slobodno savijanje

Savijanje u kalupu

Granine vrednosti radijusa savijanja

Pri savijanju postoje odreena ogranienja u pogledu veliine radijusa savijanja.
Suvie male vrednosti radijusa savijanja izazivaju vrlo intenzivnu deformaciju i
mogu biti uzrok pojave razaranja materijala.

Kod prevelikih vrednosti radijusa savijanja, moe se desiti da ne nastane

plastina deformacija tj. da deformacija ostane u domenu elastine oblasti.

Optimalna vrednost radijusa savijanja treba da se nalazi izmeu graninih

vrednosti

rmin < r < rmax

Granine vrednosti radijusa savijanja

Minimalna vrednost radijusa savijanja pri kojoj nee biti razaranja odreuje se
s obzirom na stepen deformacije koji odgovara taki M u dijagramu zatezanja i
koja iznosi:

rmin =

s 1
1

2 em

rmin = c s - za praktinu upotrebu

Maksimalna vrednost radijusa savijanja odreuje se s obzirom na

deformaciju na granici razvlaenja e = R v
v

rmax =

s E
s E
s 1
- 1 =
- 1 @

2 ev
2 Rv
2 Rv

Deformacije pri savijanju

e=

er =

dj =

dz
z

rn = R r

Dl
z da
z
=
=
l
rn da rn
r - rn
<0
rn

j = ln z r = ln
n

eR =

R
rn

R - rn
>0
rn

j=

1 R
ln
2 r

Deformacije pri savijanju

Deformacije pri savijanju mogu biti
elastine
elastino-plastine:

5 rr 200 i R v < K < R m

plastine: 5 < rr i K > R m

r
rr = n
s

b s2
Ms = R v
4

b s2
Ms = b K
4

Elastino ispravljanje
Elastine deformacije postoje u svim procesima obrade deformisanjem
Njihov znaaj za tanost izraenog komada vei je ako je ukupna deformacija

relativno mala, kao to je sluaj pri oblikovanju savijanjem.

Obrada lima savijanjem ima znaajne specifinosti u odnosu na ostale

tehnoloke metode plastinog deformisanja metala koje proistiu, pre svega, iz

injenice da se kod ove obrade, za razliku od npr. zapreminske obrade
deformisanjem, ne mogu zanemariti elastine deformacije radnog dela nakon
savijanja
Prilikom koncipiranja, konstrukcije i izrade alata za savijanje neophodno je

voditi rauna o prirodi i intenzitetu tih povratnih deformacija

Elastino ispravljanje
Promena ugla kraka obratka usled elastinog
ispravljanja definie se faktorom elastinog
ispravljanja (Ka)

a 2 ru1 + 0.5s
Ka =
=
a1 ru 2 + 0.5s
a 2 = a1 Ka
a1 =

a2
Ka

ru1 =

ru 2

1+

ru 2 R m
sE

a2 ugao na obratku posle elastinog

ispravljanja
a1 ugao alata
ru1 radijus alata
ru2 radijus obratka posle elastinog
ispravljanja
Rm zatezna vrstoa [N/mm2]
E modul elastinosti [N/mm2]

Razvijena duina obratka

Razvijena duina obratka je duina neutralne linije deformacije (rd), tj. linije ija

se duina tokom savijanja ne menja.

Duina pripremka identina je razvijenoj duini obratka
Razvijena duina obratka dobija se sumiranjem duina pravolinijskih elemenata

obratka i duina krivolinijskih elemenata raunatih prema neutralnom radijusu

deformacije:

L = li + r di a i
rd = r + x s

Razvijena duina obratka

L = li + r di a i
Razvijena duina L = 174,2 mm

Savijanje na univerzalnim mainama pomou

specijalnog alata
Specijalni alati za savijanje omoguavaju izradu samo obratka odreene
geometrije koja je, po pravilu, negativ radnih elemenata alata za savijanje
(iga i matrice)
Oni mogu biti postavljeni na univerzalne maine koje su najee
jednostrukog dejstva

Specijalni alat za savijanje profila pod uglom veim od 90

Specijalni alat za savijanje U - profila sa

kompenzacijom elastinog vraanja

a) poetak procesa

b) zavretak procesa

centralni ig (2), dva bona iga

(3), matrica (1) graninik (4).

a gotov deo, b vertikalni ig,

c horizontalni igovi, d izbaciva

Specijalni alat sa tri iga za savijanje

Deformaciona sila pri savijanju specijalnim alatima

Savijanje U i L profila

Ms = Fa x =

Fa =

F
x
2 cos j

F
2cos j

x = ( r + rm + s )

F=

(1 - sin j ) = l 1 - sin j
cos j

cos j

2 M s cos2 j 2 M s
=
(1 + sin j )
l (1 - sin j )
l

Fmax j =

p
2

) = Ml s

b s2
Ms = b K
4

Sila istog savijanja

F=

b K b s2
l

Ukupna sila savijanja

Fu = 1.3 F + Fr = 1.3 F + pr A r

Slobodno savijanje V-profila

Savijanje V profila
j

Fa = F cos 2

Ms = Fa x

F=

x=

lm
2

- l sin
j

j
2

cos 2

4 Ms cos 2 j2

lm - 2 l sin 2

Savijanje V-profila u kalupu

j

Fa = F 2 cos 2

M s = Fa x

x = rn sin 2
j

F=

2 Ms ctg 2
r + 0,5s

Ukupna sila savijanja

Fu = 1.3 F + Fr = 1.3 F + pr A r

Profilno savijanje na specijalnim mainama abkant presi

Pojedinana izrada profila velike duine (do 6 m i vie) izvodi se na specijalnim
mainama za profilno savijanje koje su poznate pod nazivom prese za profilno
savijanje ili apkant prese

Profilno savijanje na specijalnim mainama abkant presi

Profilno savijanje pomou valjaka

Izrada profila i talasastih limova postupkom savijanja pomou valjaka je visokoproduktivna

metoda koja se primenjuje u masovnoj proizvodnji

Proizvodnja se izvodi na mainama za profilisanje pomou valjaka hladnom deformacijom
To je postupak viefaznog kontinualnog oblikovanja profila razliitog oblika i dimenzija od

razliitih materijala (elini lim, lim od obojenih metala i njihovih legura, pocinkovani lim,
obojeni lim, lim presvuen plastinim prevlakama, perforirani lim itd.)
Postupak profilisanja pomou valjaka je veoma produktivan sa brzinom kretanja obratka i do

180 m/min
Tehnoloki postupak profilisanja lima pomou valjaka moe se kombinovati sa drugim

postupcima u istoj proizvodnoj uniji, kao to je na primer, perforiranje lima, uzduzno

zavarivanje, lemljenje, prevlaenje, odsecanje i dr.
Osnovna karakteristika profilisanja pomou valjaka je postupnost formiranja zadatog oblika

(viefazno oblikovanje) koje se postie prolaskom obratka kroz vei broj jedinica za
savijanje

Profilno savijanje pomou valjaka

Profilno savijanje pomou valjaka

Karakteristike ovako dobijenih profila i procesa profilisanja su:
irok asortiman poprenih preseka profila sa maksimalnom nosivou i racionalnim

iskorienjem materijala.
Mogunot stvaranja lakih konstrukcija.
Debljina lima je prilino ujednaena po poprenom preseku obratka.
Dodatna obrada hladnooblikovanog profila je minimalna i stepen iskorienja materijala
se kree do 99,9%.
Hladno oblikovani profili su ojaani.
Tanost dimenzija poprenog preseka profila je via u odnosu na profile dobijene drugim
postupcima.

Profilno savijanje pomou valjaka

Oblik poprenog preseka profila koji se izrauje savijanjem pomou valjka moe biti

veoma razliit
U principu treba razlikovati dve osnovne grupe ovih elemenata: a) pojedinane profile

ija je irina znatno manja u odnosu na duinu profila i b) profilisane (talasaste) limove
vee irine
Pojedinani profili mogu biti: otvoreni i zatvoreni, ravnokraki i raznokraki, kutijasti,

koritasti, ugaoni itd.

Talasasti limovi se izrauju sa naizmeninim i pojedinanim talasima, a osim toga oni

mogu imati uzduna i poprena ojaanja (orebrenja).

Profilno savijanje pomou valjaka

Izbor polufabrikata za izradu profila
Pripremak za izradu profila je lim odgovarajue irine i debljine koji moe biti u obliku
traka ili tabli odreene duine ili namotan u bunt kada je upitanju kontinualni proces
profilisanja.
Kvalitet pripremka u pogledu njegovih dimenzija, pre svega debijine i irine a takoe i
u pogledu mehanikih i plastinih svojstava, bitno utie na stabilnost procesa
profilisanja i kvalitet profila.
Debljina materijala odreuje zazor valjaka i mora se nalaziti u granicama definisanim
standardom.
irina pripremka utie na konane dimenzije profila te se i ona mora odravati u
odreenim granicama
Profilisanje nerajuih elika i drugih legiranih elika izvodi se niim vrednostima
reima obrade, pre svega sa smanjenom brzinom u odnosu na niskougljenine elike

Profilno savijanje pomou valjaka

Konstrukciono oblikovanje valjka vri se na osnovu oblika obratka po
fazama profilisanja.
Geometrija obratka u posmatranoj fazi obrade u najveoj meri definie
geometriju valjaka za tu fazu.
Valjci za prvu fazu obrade moraju biti konstrukciono oblikovani tako da
obezbeuju sigurno uvoenje trake to se postie predvianjem bonih
elemenata na valjku

Dizajn valjaka za profilno savijanje pomou Copra R DataM softvera

Profilno savijanje pomou valjaka

1. Dvostruki odmota lima

2. Maina za ispravljanje lima sa valjcima
3. Akumulaciona petlja
4. Presa za probijanje i prosecanje
5. Akumulaciona petlja

6. Ureaj za uvoenje lima

7. Maina za profilisanje
8. Ureaj za ispravljanje profila
9. Letee makaze za odsecanje profila na zadatu duinu
10. Sto za paletiranje gotovih profila.

Kruno savijanje lima

Kruno savijanje na mainama sa tri ili etiri valjka
omoguuje oblikovanje cilindrinih delova veeg
prenika, na primer, plat rezervoara i slino
U ovoj vrsti savijanja deformacija ima zapreminski
karakter
Duina obratka limitirana je duinom valjaka, a na istoj
maini mogu se oblikovati i konusni obradci
Debljina lima moe dostizati i nekoliko desetina
milimetara
Pripremno savijanje krajeva lima izvodi se takoe
pomou valjaka

8-in.(203mm) - thick plate cold

Kruno savijanje lima

Kruno savijanje lima

Kruno savijeni lim ima odreeni prenik neutralne linije kada se nalazi u
zahvatu sa valjcima (1)
Nakon rastereenja tj. vaenja iz maine, zbog elastinih deformacija taj
poluprenik se povea na (2)

R v b s2
Ms =
4
Fd =

Ms

( R + 2s ) sin a

lv = (1,1 1,3) Dg
Dd = ( 0,8 0,9 ) Dg

Fg =

Ms

( R + 2s ) tga

sin a =

lv
s D

2 R + + d
2 2

Kruno savijanje profila i cevi

Kruno savijanje profila i cevi

Alati za savijanje cevi

Poseban postupak savijanja predstavlja savijanje cevi.
Ovim postupkom od ravne (pravolinijske) cevi mogue je, primenom

specijalnih alata, dobiti cev savijenu na odreeni radijus

Alati za savijanje cevi

Hidro deformisanje cevi

Specijalni alati na automatima za izradu sitnih

delova od ice i trake

Sitni delovi od ice i uske trake izrauju se na specijalnim automatskim mainama

koje imaju vie radnih pozicija

Postupak oblikovanja je viefazni, radni komad se dobija uzastopnim delovanjem alata

koji su postavljeni radijalno u odnosu na materijal, a proizvodnost ovih maina je i do
300 kom/min

Specijalni alati na automatima za izradu sitnih

delova od ice i trake

Faze oblikovanja:
a) uvlaenje i pridravanje trake
b) odsecanje i savijanje
c) savijanje ivica
d) savijanje suprotne strane komada
e) zavrno savijanje