Professional Documents
Culture Documents
Aryabhata - Aryabhatiya With The Commentary of Bhaskara and Someavara PDF
Aryabhata - Aryabhatiya With The Commentary of Bhaskara and Someavara PDF
multibyte sequence:
long a
long A
long i
long I
long u
long U
vocalic r
vocalic R
long vocalic r
vocalic l
long vocalic l
velar n
velar N
palatal n
palatal N
retroflex t
retroflex T
retroflex d
retroflex D
retroflex n
retroflex N
palatal s
palatal S
retroflex s
retroflex S
anusvara
visarga
long e
long o
l underbar
r underbar
n underbar
k underbar
t underbar
ryabhaaktam
ryabhayam
Bhskara-viracita-bhyopetam
Gtikpda
[ magalcaraam ]
bhgvagiraprabhtaya viditntary
tasmai nama kamalajya caturmukhya |
atha yadi asau prajpati eka katham asau aneka? yadi asau aneka katham eka?
eknekayo parasparaviruddhayo yugapat ekatra avasthnam na sambhavati, yath
atyantaviruddhayo cchy tapayo uatayo v iti | atra ucyate yath vka
ekavasturpea [tihati], asau eva yad mla-skandha-kh-prarohdiprapacena
vikalpyate tad aneka | evam asau api paramtm nirvikra nirajana eka eva,
iti | athav asau eka eva st, tata svayam ardhena purua abhavat ardhena nr iti |
tata sarvn prina asjat iti | athav asau bhagavn prajpati vivarpa | tasmt
tasya vivarpatvt eknekatvam ekasmin yugapat sambhavati iti ayam adoa |
iti | ble ca vddhe ca kate ca ke ca iti gamyate | evam atra api ca artha, kam ca
satym devatm ca param brahma ca iti |
ryabhaa cryasya samkhyna | tri gadati | tri vastni gadati iti | nanu atra
evam yuktam vaktum "ryabhaa aham tri gadmi" iti, anyath anyasya kasyacit
etat vkyam bhti | yath kicit kacit pcchati "rjakule kena kim uktam iti ha
evam ukte rjani evam devadatto bravti | yajadatta api evam eva nigadati" iti | tasmt
tatra api ryabhaa tri gadati iti, na tat cryasya vacanam iti | atra ucyate | ayam
crya mahnubhva svayam
eva bruvan paratvam pdya kathayati, yath ha kauilya
sukhagrahaavijeyam tattvrthapadanicitam |
kauilyena ktam stram vimucya granthavistaram ||
[arthastram, 1.1.19]
[ sakhyvinyse paribh ]
asya gtistrasya padni vargkari, varge, avarge, avargkari, kt, mau, ya,
khadvinavake, svar, nava, varge, avarge, nava, atyantavarge, v |
ydnm [tu] yath abrhmaam naya iti ukte brhmaktitulyam eva katriyam
nayati nntyajdi, evam atra api kevalam vyajannm eva grahaam | tem
yakrdnm avargkarm y sakhy s avargasthne upacyate | s
[vargkarm sakhy] vargasthne upacyamn avargasthnam api yad prpnoti,
tad prpnuvn y tem svavargkarm upaciti s vargasthna eva, tasy
antyopacititvt | vargkarasakhyy vargasthne
upacyamnt avaka na asti cet sakhyy sarga na vidyate iti vargvargayo
sthnayo sthpyate | athav, y dadik sakhy s dvisthnvaghin, tasy
dvisthnvaghanalatvt dvayo api sthnayo sthpyate | anyath
dadisakhyy abhva eva syt | tad ekdinavntasakhyay eva vyavahra
syt |
anyath "yt" iti api ucyamne katham daottarit sakhy, nanu ca ekottarit syt | na
iti ha yasmt kt iti [vargkari]
vargasthne upacyante tasmt tem ekottarit sakhy, yni punar avargkari
ydni ekottaropacayni avargasthne tasmt daottarit eva vddhi bhavati,
avargasthnasya daakasakhydhratvt | evam tarhi ydgrahaam kartavyam | na
kartavyam | katham? akriyame ayam artha avagamyate | aktam eva yadi ktam
eva, kim iti na pahyate? pahyate eva "mau ya" | atra ayam yakra anacka mau
ya, apara yakra api anacka evam pacamvibhaktyanta
mau ya | atra eka yakra luptanirdia pratipattavya | yath "kiti ca" [adhyy,
1.1.5] iti atra luptanirdia gakra, kiti giti iti iti, evam atra api | athav
dviyakroccrae api viea na asti eva | evam yd iti asya ayam artha siddha |
yadi ekottari avargashnasthitatvt daottari eva bhavanti tad kim iti cryea
"mau ya" iti mahpraysa kta | katham tarhi vaktavya? "ga ya" iti gakra
trisakhya, avargasthnasthitatvt eva ayam triatka
bhaviyati | na, akramakrasakhyvat eva ei api rephdni
catvriaddisakhni bhavanti iti avargasthnrayt eva siddhe sati
makragrahaam kurvan crya jpayati iti uktam yvanti vargasthnni teu
sarveu eva s sakhy yugapat prpt, avargkarm ca y sakhy yvanti
avargasthnni teu sarveu eva |
athav varge avarge iti ayam vps, varge avarge ca, vargasthne avargasthne ca te
eva nava svar | tad yath akra prathame vargasthne tadanantarvargasthne
ca | tad yadi vargkarasayukta akra prathamavargasthne "bhgubudha" iti
diu, sa eva yad avargkarasayukta tad
tatprathamavargasthnnantarvargasthne "navaraha" iti diu | evam ikrdiu api
sveu vargvargasthneu yojyam | atha drgheu akrdiu katham karayam?
ucyate yath te vykarae akrdaya svar adaaprabhed, dvdaa bhed
ca lvarasandhisvar parighyante, evam atra api | tena "il bhvysa" iti diu
kra prathama eva vargasthneu | adaasthneu yni vargasthnni
avargasthnni ca teu vargkarvargkarasakhy nirpit |
[ jyotiastraprdurbhve vykhykramatam ]
upagatagrahayutigrahanaktrayogagrahadaya pratyakkriyante?
anyat ca grahdni jyoti kititalam bhittv eva prvasym dii udgatni kramea
ambaramadhyam attya kititalam bhitv eva astam gacchanta lakyante |
jyoticakrasya pravahkept jyoticakrapratibaddh grah prmukh svagaty
bhramanta api laghvy jyoticakragaty aparm diam sdayanta lakyante,
kullacakrrhakavat | tasmt any jyoticakragati, any grahagati prmukh |
kuta? yasmt graha avinym da bharaydiu
parasparam prgvyavasthiteu nakatreu upalakyate bhacakre, na revatydiu
parasparparasthiteu | tasmt jyoticakragrahagatyo bhinnatvt
udaystamayadentaraprptyanumnam upapadyate | tasmt ayam gama
brahmaa prasdt cryea adhigata iti | grahasya nakatrm ca
nityasambandht nakatrm niscalatvt grahagatyanumnam iti etat ca na | bahni
nakatri teu grahasya pramparyea bhukte anekarpatvt
vikeppakramacakravat
dakiottaramachysannadracritvt grahasya ekasmin eva nakatre gatiparyayea
udaystamayavakrnuvakrasambhavt grahagativaicitryam, gaitena ca ekarp gati
anumyate | tasmt ayam gama brahmaa prasdt cryea adhigata iti |
iti |
[ vedgeu jyotiastraprdhnyam ]
anyat ca
iti |
[ lokavyavahre jyotiastropdeyat ]
[ grahm yugabhaga ]
yugaravibhaga khyugh ai
cayagiyiuuchl ku iibulkh prk |
ani huvighva guru khricyubha kuja bhadlijhnukh bhgubudhasaur || 3 ||
viiadeaklrkabhdiparyyayogaja |
kla graht ca sadasadvarga syt vyvahrikam ||
[ grahoccayugabhaga ]
grahoccayugabhagaapratipdanya ha
[ ptayugabhaga ]
atha ptabhagaapradaranrtham ha
buphinaca ptavilom
tasmt pariia candrasya eva ayam | nanu srya api anya asti? tasya
vikepbhvt ptbhva |
[ bhagarambhakldinirdea ]
[ alpamnam tadgatapramam ca ]
kalpayugamanvantarm gatgatapratipdanya ha
ka iti prajpate khynam | kasya aha kha, brahmadivasa iti artha | tasya
khasya kiyat pramam iti ha manava ha | caturdaa manava khasya
pramam | brahmaa divase caturdaa manava parivartante | ekaikasya mana
kiyat kiyat antaram iti ha manuyug kha | dvsaptatiyugni mana mano antaram
| atra katham ucyate tad dvsaptatiyugni mano antaram iti | anye punar anyath
manyante
iti | ekasaptati caturyugni mano antaram | atra katham? ucyate ye evam manyante
tem prvparavirodha | ekasaptati caturyugni mano antaram iti uktv ta evam
punar api ha
[ grahm kakypramni ]
airaya ha cakram,
te aakalyojanni ya-va-a-gu |
prena eti kalm bham,
khayuge grahajava, bhave arka || 6 ||
prena eti kalm bham | nanu ca atra kaky prakrnt, tsu prakrntsu "prena
eti kalm bham" iti etat aprkaraikam | na etat asti | etni stri | streu ca kecit
arth prkaraik kecit aprkaraik, vicitratvt strm | prena ucchvsena, eti
gacchati, kalm liptm, bham jyoticakram | pravahea-kipyamam jyoticakram
kalm eti ucchvsatulyena klena | jyoticakram liptnm khakhaaghanam, tat
ahortrea paryeti | ahortrasya
pr khakhaaghanatuly | tena kal ca jyoticakrasambandh pr ca tuly
| tasmt chykaradiu preu eva jydikam karma pravartate |
jyoticakrhortrayo di ravyudayt iti klakriypde vistarea vykhysyma |
khakakyy svai svai yugabhagaai bhge hte yat labdham tat yuga |
tasmin yuge | grahm java grahajava | java
vega gati iti arthntaram | tvati paridhipradee grah paribhramanti, svai svai
gativieai | khakakyym svai svai yugabhagaai bhge hte yathsvam
grahakaky bhavanti | [katham?] ucyate trairikagaitavieea | "ay
srybdnm" [klakriy, 12] iti atra khyugh-tulyai arkavarai khakakytulyni
yojanni sarve eva grah prayanti iti vakyati | tena yadi etvadbhi yugabhagaai
iagrahasya [= iagrahasya yugabhagaai] khakaky
[labhyate], tata ekena bhagaena k iti svakaky labhyate |
[ bh-ai-grahm vys ]
tvat pramam tasya iti | etat api ca golapde vistrea vicrya pratykhysyma |
anyat ca tatra eva akonnaty bhparidhiyojannayanam upadekyma | atha tu
pure gagdvrakumryantarlam yojanasahasram ucyate | tat ca [na] pratyakea
upalabhyate | tat yath lakojjayinyo
antarlam yojannm atadvayam | lakta drat uttarea kumr | tath ca
kumryujjayinyo antarlam na yojanaatadvayam api pryate | ujjayiny
gagdvram na yojanaatamtram api | evam gagdvrakumryantarlam
yojanaatatrayam api na pryate, kim ucyate yojanasahasram iti | atha anye manyante
viayntarabahutvt bhuva mahattvam iti | yath praava-kulaparvata-[ku]ruprabhtaya de yojanaatasakhyay ryante, tena bhuva mahattvam
iti | tat ca na, golkratvt bhuva | tatphaparidhyuparicakravyavasthit ete de iti
etat sarvam eva sambhavati | athav tatra alpapramni yojanni ryante, yena
ekena divasena viatimtri yojanni gacchanti iti | tasmt etvn eva bhvysa |
bhvysa gaitena api netum akyate | tat yath sphuatithi tvat sryagrahae
prvparayo kaplayo pare [= parame tithau] vijyate eva | tatra parym
[=amym] tithau udaystamayayo catasra nik apacyante upacyante v | tatra
kle dgjy vyasrdham, dityasya [lambanam] madhyamagaty tisra lipt
apacadvilipt ca [3' 56''] | candramasa api dvpacalliptik srdh [52' 30'']
| ubhayo api srycandramaso vipartakarma
svbhi svbhi lambanaliptbhi svayojanakarvabhyasya, dggatijyay
vysrdhatulyay vibhajya, srycandramaso bhvysrdham pthak pthak labhyate |
taddviguam bhvysa | ata suhu uktam cryea "il bhvysa" iti |
iti di | atra api ayam eva | bimbvyatirikt grah nirdiyante | ai-a-a-a-na-maaak | aivysasya anantaroktasya a-a-a-na-mak, ete bhgu-gurubudha-ani-bhaum | aivysasya a bhgu pacabhga, a guru
daabhga, a budha pacadaabhga, na ani viatibhga,
ma bhauma pacaviatibhga | etni candrakakypramaparimni
grahm vysayojanni |
[ parampakrama grahavikep ca ]
bhpakrama grah,
aivikepa apamaalt jhrdham |
ani-guru-kuja kha-ka-ga-ardham,
bhgu-budha kha, scgula ghahasta n || 8 ||
bhpakrama, grah, aivikepa, apamaalt, jhrdham, ani-guru-kuja, khaka-ga-ardham, bhgu-budha, kha scgula, ghatasta, n |
apakramak yath syu iti, anyath hi kem eva syu | na etat asti | atra grah
prakrnt tem praktatvt grahm eva ete aak na anyem | avayam
grahagrahaam kartavyam | apakramamaalt vikep ucyante |
apakramamaalt jhrdham candra vikipati tath anigurukujabhgubudh svn
bhgn vikipanti | yasmt candrdnm apakramamaalt vikepabhg
abhidhyante ata candrdnm eva kevalnm apakramabhg api syu na dityasya
| grahagrahae puna kriyame sarvem eva apakramabhg siddhyanti iti |
"ni yojanam" iti atra purua eva kevala abhihita | sa purua katyagula,
katihasta v iti etat na upadiam | tadartham ha scgula | sakrea navati,
[ grahoccaptasthnni ]
vasvabdhiyamvikhabdruhutana yugbdagaa |
ptnm ataguita muktakakathitam kila ryea ||
ekatridvicaturin kramaa bhagan praynti sarvem |
kalpde gataklt gaanyam ata gati tem ||
eva jagat pralyate, pralne ca jagati punar any si jyate, tatra na jnma kim
bhaviyati iti | atha ca antare ne kicit antaram, na kacit viea | yat api uktam
cryea tat strabhvaprakriysampradyvicchedapradaranrtham
| anyath hi anantatvt klasya gati em alp api upacyamn mahat sajyate | s
ca anyath na pratipattum akyate iti ptayugabhagaanirdea |
atra ghroccam mandoccam iti | yasya ghr gati tat ghroccam, yasya punar gati
eva na asti tat mandoccam iti | katham? ucyate | loke "ghra devadatta" ya hi
kiprataram gacchati sa ghra, "manda yajadatta" iti ya hi mandataram gacchati
sa manda | evam atra api yasya atighragati grahagate tat ghroccam | yasya
punar grahagate alpyas gati [tat mandoccam] | evam grahm api yuktam eva etat
|
atha kim iti mandoccagati na abhihit? ucyate skmatvt cryasya na atra dara,
mahat api klena na kicit eva antaram bhavati | api ca muktakena eva cryea
abhihitam iti sampradyvicchedt avadhryate | athav gatv aakn savitrdnm
mandoccni vyavasthitni iti vykhyyate | anyath hi "tath"-abda srthaka na syt
mandaghroccaparidhipramapratipdanya ha
jhrdhni mandavttam
aina cha, ga-cha-gha-ha-cha-jha yath uktebhya |
jh-ga-gl-rdha-da tath
ani-guru-kuja-bhgu-budhoccaghrebhya || 10 ||
jhrdhni, mandavttam, aina, cha ga cha gha ha cha jha ete chdaya
avibhaktikanirde, yath uktebhya, jh-ga-gl-rdha-da avibhaktika nirdea,
tath ani-guru-kuja-bhgu-budhoccaghrebhya |
[ yugmapadayo mandaghraparidhaya ]
mandt a-kha-da-ja-
vakrim dvitye pade caturthe ca |
j-a-kla-chla-jhna ucct
ghrt, giyia kuvyukaky anty || 11 ||
mandt, a kha da ja iti etni avibhaktikni, vakrim, dvitye, pade, caturthe, ca, j
a kla chla jhna etni avibhaktikni, ucct, ghrt, giyia avibhaktika, kuvyukaky,
anty |
vakrim dvitye pade caturthe ca | vakram yem te vakria | vakria iti anena
aisavitro agrahaam, yena tayo vakr gati na asti | vakria ca budha-bhgu-kujaguru-anaya | tem ete paridhaya | dvitye pade caturthe ca | ye prvbhihit
paridhaya te utsargea caturu padeu prpt | tem dvityacaturthayo padayo
ete paridhaya apavdena abhidhyante | dvityacaturthapdavyatirekea
prvoktaparidhnm viaya | cakra dvityeu
ca caturtheu ca iti etat artham samuccinoti |
athav vakrim dvitye pade | ete budhdaya grah dvitye pade vakria bhavanti
| vakrm gatim caranti iti artha | nanu ca mandagrahanantaram dvitye pade
vakria iti ucyante, tena mandoccasya dvityapade vakraparijnam prpnoti, tat ca na
iyate | na etat asti | vakria dvitye pade budhdaya iti smnyena ucyate |
iti | caturhe ca | ete paridhaya dvitye caturthe ca pade guakr | dvitye eva pade
vakraparijnam anyatra api
ucct ghrt | atra api ghrocct iti vaktavye ucct ghrt iti vipartagrahaam
kurvannccrya jpayati ghrocct graha odhyate iti | padacatuayagrahat ca
karmacatuayam prathamam mandoccakarma, tadanantaram ghrakarma, punar
mandakarma, tadanantaram ghrakarma | tata grahasphua labhyate | ravicandrayo
ekaparidhinirdet ekam eva karma |
[ caturviatijyrdhni ]
[ daagtikstraparijnaphalam ]
daagtikstraparijnaphalapradaranya ha
daagtikastram idam
bhgrahacaritam bhapajare jtv |
grahabhagaaparibhramaam
sa yti bhittv param brahma || 13 ||
daagtikstravykhy parisampt ||
Gaitapda
[magalcaraam ]
yannmasasmaraamtrabhavbhavni
reya 'ubhni vibudhsuramnavnm |
tasmai sakakamalodbhavamaulighapdravindayugalya nama ivya || 1 ||
[ pratipdyavastunirdea ]
brahma-ku-ai-budha-bhgu-ravikuja-guru-koa-bhagan namasktya |
ryabhaa tu iha nigadati
kusumapure abhyarcitam jnam || 1 ||
[ sakhysthnanirpaam ]
sakhysthnanirpartham ha
atra etat praavyam k em sthnnm akti, yat ekam rpam daa atam
sahasram ca bhavati | satym ca etasym sthnaaktau kryak
vieeakrayyabhojan syu | krayyam ca vivakta alpam bahu ca syt | evam ca
sati lokavyavahrn yathbhvaprasaga | na ea doa | sthne vyavasthitni
rtpi dadni ktni | kim tarhi tai? tni pratipdyante lekhgamanyyena | athav
laghvartham sthnni prakramyante iti uktam asmbhi |
nysa ca sthnnm
0000000000
|| 2 ||
[ vargaparikarma ]
vargaparikarmapradaranya ryprvrdham ha
varga kara kti varga yvakaraam iti paryy | samcatasra araya yasya
sa ayam [sama]caturara ketraviea, sa varga | samacaturaraketraviea
saj, varga saj | atra sajisajayo abhedena upacrea ucyate "varga
samacaturara" iti | yath "msapia devadatta" iti | anyath atra yvn
samacaturaraketraviea tasya sarvasya aniasya api vargasajprasaga | kva
anyatra aniasya samacaturaraketravieasya
vargasajprasaga? ucyate asamakarasya
parilekhau 1 & 2
parilekha 3
uddeaka
uddeaka
am sacaturthnm rpasya ca pacabhgasahitasya |
rpadvitayasya ca me brhi ktim navamahnasya || 2 ||
nysa 6 1 2
111
4 5 9
[ ghanaparikarma ]
ghanaparikarmapradaranya ryparrdham ha
uddeaka
atra api yem "antyapadasya ghanam syt" itydi lakaastram, tem ekdnm
ghanasakhy vaktavy | kuta ? anirjtym ghanasakhyym yata hi
antyapadasya ghanasakhy nyastum na akyate | aakavargasya [ghana]
68719476736, atapdasya kte kte api 59604644775390625 |
nysa 5 4 9 7
5497
6 5 10 8
[ vargamlam ]
vargamlnayanya ha
bhga hti bhajanam apavartanam iti paryy | tam bhgam, haret ghyt | kasmt
sthnt prabhti iti ha avargt, na varga avarga, tasmt avargt | atra gaite
viamam sthnam varga | tasya eva na viamatve pratiiddhe avarga iti samam
sthnam, yata hi viamam samam ca sthnam | kena bhgam haret iti ha nityam
dviguena vargamlena | dvau gua yasya tat dviguam | kim tat ? vargamlam | tena
dviguena vargamlena | katham
punar tat vargamlam labhyate iti ha vargt varge uddhe labdham sthnntare
mlam | vargt viamasthnt, uddhe varge vargagaite iti artha, yat atra labdham tat
sthnntare mlasajam bhavati | sthnt anyasthnam sthnntaram, tasmin
sthnntare tasya labdhasya mlasaj | yatra puna sthnntaram eva na vidyate,
tatra tasya tatra eva mlasaj | kuta ? sthnntarasya asambhavt | etat eva
stram punar punar vartaye yvat parisamptam gaitakarma
iti |
uddeaka
bhinnamlnayane uddeaka
nysa 6 13
14
49
2,
trayodanm sacaturnavnm ca bhinnavargamlam
3
2
3 || 4 ||
[ ghanamlam ]
ghanamlnayanya ha
na ghana aghana, tasmt aghant | [bhajet] bhgam haret, bhgam ghyt iti
artha | aghanasthnasya anekatvt ha dvityt | atra gaite ghana eka, dvau
aghanau | kuta etat ghana eka dvau aghanau iti ucyate "varga triprvaguita
odhya prathamt aghant" iti prathamghanasiddhi, "aghant bhajet dvityt" iti
dvityghanasiddhi | ghana punar eka eva, dvityasya aravat | aghant dvityt
prabhti kena bhgam haret iti ha triguena
ghanasya mlavargea | traya gu asya trigua | ka ? ghanasya mlavarga |
tena triguena ghanasya mlavargea | varga triprvaguita sodhya prathamt |
varga tribhi prvea ca rin guita triprvaguita | kasya varga ? labdhasya iti
vkyaea | odhya | odhayitavya | prathamt aghant iti sambandhanyam |
ghana ca ghant | ghana ca odhayitavya | kuta ? ghant | ghanasthnt | tata
ghanamlam bhavati iti adhyhryam | atra idam eva
ghanarim dv ghana eka dvau aghanau iti vigaayya yatra ghana tasmt
ghanamlam prvam eva kuryt, ghana ca ghant odhya iti anena | tata sarvam
idam rystram upasthitam bhavati, "aghant bhajet dvityt" itydi |
uddeaka
uddeaka
ktayamavasurandhrarasbdhirparandhrvingasakhyasya |
mlam ghanasya samyak vada bhaastrnusrea || 2 ||
nysa
13
103
125 |
labdham ghanamlam
2
2
5 || 5 ||
[tribhujaketraphalam ]
atha tribhujaketraphalnayanrtham ha
tisra bhuj yasya ketrasya tat idam ketram tribhujam | bhuj bhu prvam iti
paryy | tatra tri ketri sama-dvisama-viami | "tribhujasya" iti
tribhujaketrajtimagktya ekavacananirdea | tasya tribhujasya | phalaarram |
phalasya arram phalaarram, phalapramam iti artha |
samadalakobhujrdhasavarga | samadalako, avalambaka | atra kecit same
dale yasy s iyam samadal, samadal ca asau ko ca samadalako iti varayanti
| tem sama-dvisamatryaraketrayo eva phalasiddhi, na viamatryaraketrasya |
asmkam punar samadalako iti anena avalambakavyutpatty bruvatm traym api
phalnayanam siddham | athav ye vyutpattim kurvanti tem api traym
tryaraketrm phalnayanam siddham eva | kuta ? "rheu kriy
vyutpattikarmrth na arthakriy" iti | bhujy ardham bhujrdham | atha atra
bhujabdena bhuj bhu prvam iti smnyena traym prvnm
pratipattau prasaktym vii eva bhuj parighyate, bhujsajit |
"smnyacodan ca viee avatihante" iti | atra gaite bhujabda audika
pratipattavya, anyath hi "bhujnyubjau pyupatpayo" [adhyy, 7.3.61 ] iti
uddeaka
nysa
parilekha 4
parilekha 5
samadalako karaya
36
3
4
iti | bhujrdham api karaya
12
1
4|
tena, karayo savarga asti iti labdham ketraphalam
"samadalakobhujrdhasavarga" iti karaya
450
3
16 |
eayo api samayo evam eva yathsakhyena phalam [karaya 768 ], karaya
1230
3
16 |
uddeaka
nysa
parilekha 6
viamatribhujaketreu uddeaka
nysa
parilekha 7
uddeaka
nysa
parilekha 8
[aarighanaphalam ]
uddeaka
nysa
parilekha 9
parilekha 10
uddeaka
nysa
parilekha 11
rdhvabhuj prvakaraena eva karaya 216 | phalam api prvavat eva labdham
karaya 1062882 || 6 ||
[ vttaketraphalam ]
atha vttaketraphalnayanrtham ha
uddeaka
nysa 8, 12, 6
parilekha 12
[golaghanaphalam]
ghanaphalapradaranrtham ha
iti |
uddeaka
nysa
parilekha 13
[samalambacaturbhujaphalam]
uddeaka
nysa
parilekha 14
29
21
33 vistarayogrdha 1. anena yma guita ketraphalam 108 |
uddeaka
nysa
parilekha 15
svaptalekhe prvakaraena
25
23
55|
ketraphalam 120 |
uddeaka
nysa
parilekha 16
asya yau avalambakau tau na sadau | atra ca yat upadiyate tasya yau avalambakau
tau tulyasakhyau | tena gaitastrntaropadiaviamacaturaraketrasya asya ca
asdyam sati api ca viamatve |
uddeaka
nysa
parilekha 17
labdhe samptalekhe
29
11
22|
ketraphalam 144 | evam anyeu api evavidheu ketreu phalnayanam
samptalekhnayanam ca || 8 ||
[ketraphalam pratyayakaraam ca ]
sarvaketrm phalapratyayakarartham ha
yatacaturaraketraphalnayana uddeaka
nysa
parilekha 18
aau ekam prvam ; oaa anyat | tayo prvayo abhysa, phalam gatam 128 |
eayo api evam eva 60, 140 |
parilekha 19
parilekha 20
parilekha 21
parilekha 22
parilekha 23
nysa
parilekha 24
karaam "prasdhya prve phalam tadabhysa" iti viamayo prvayo yoga 20,
asya ardham 10. [ yma 20 ]. ete daakaviatike prve | etayo abhysa
ketraphalam [ 200 ] |
uddeaka
nysa
parilekha 25
karaam mukhayo samsa 16, ardham 8. etat vistrea 2 yuktam 10. asya ardham
5. evam "prasdhya prve phalam tadabhysa" iti gatam phalam 80 |
uddeaka
nysa
parilekha 26
[ vysrdhatulyajy ]
samavttavikambhrdhatulyajypradaranrtham ha
[ vtte vysaparidhisambandha ]
trairikena samavttnayanrtham ha
caturbhi adhikam caturadhikam | kim tat ? atam | abhi guitam aaguam | etat
uktam bhavati aau atni dvtriaduttari iti | sahasri ca dvai | etat
ubhayam ekatra 62832 | ayutadvayam ca vikambha ca ayutadvayavikambha |
athav ayutadvayasakhya vikambha ayutadvayaprama v
ayutadvayavikambha | tasya ayutadvayavikambhasya | sa ca 20000 | sanna
vikaa | kasya sanna ? skmasya parihasya | katham vijyate
skmasya sanna iti, na punar vyvahrikasya sanna ; yvat rutaparikalpan
skmavyvahrikayyo tuly | na ea doa, sandehamtram idam |
sarvasandeheu vedam avatihate "vykhynata vieapratipatti [ nahi sandeht
alakaam ]" [ adhyy, ivastram 6, ptajalabhyam ] iti | tasmt skmasya
sanna iti vykhysyma | athav sannaabdena tatsampavartin abhidhyate |
tena ca tat eva sannaabdena ucyate | tarhi kicit bhinnam | yadi
vyvahriksanna vyvahrikt api ppyn paridhi, na kacit ppataram praysam
karoti, tena skmsanna iti nyyasiddham | atha sannaparidhi kasmt ucyate, na
punar sphuaparidhi eva ucyate ? evam manyante sa upya eva na asti yena
skmaparidhi nyate | nanu ca ayam asti
iti | atra api kevala eva gama na eva upapatti | rpavikambhasya daakaraya
paridhi iti | atha manyate pratyakea eva pramyama rpavikambhaketrasya
paridhi daakaraya iti | na etat, aparibhitapramatvt karanm |
ekatrivistrym yatacaturaraketrakarena daakaraikena eva
tadvikambhaparidhi veyama sa tatprama bhavati iti cet tat api sdhyam eva
|
tatpratipdanrtham uddeaka
dhanuketranysa ca
parilekha 27
asakepat |
evam idam locyamnam atyantasthlatm pannam iti | tasmt sa upya eva na asti
iti sktam |
atha etau mahntau r kasmt ucyete, na punar apavartitau eva ucyete; crya ca
lghavika, na tasya lghavikasya mahryabhidhnam yujyate | idam ekam
cryasya myatm | athav ayutadvayavikambham iti alpai akarai ucyate | na
tath apavartitavikambhbhidhne alpkarat | athav manyate
mahparidhivikambhbhidhne mahvikambhsu jysu alpaparigrahpacayeu na
phalaviea alpntaratvt iti, tath ca "makhi" diu kvacit
asata updnam ktam, kvacit ca sata parityga |
uddeaka
ketrasya nysa
parilekha 28
6 12 21 25
nysa
3299
8
25 | 21600
[chedyakavidhin jy nayanam ]
atha jynayanrtham ha
samavttaparidhipdam chindyt tribhujt caturbhujt ca eva |
samacpajyrdhni tu vikambhrdhe yath ini || 11 ||
uddeaka
parilekha 29
[ prakrntarea khaajy ]
jyvibhgapradaranrtham ha
225, 449, 671, 890, 1105, 1315, 1520. 1719, 1910, 2093, 2267, 2431, 2585, 2728,
2859, 2978, 3084, 3177, 3256, 3321, 3372, 3409, 3431, 3438 |
225, 224, 222, 219, 215, 210, 205, 199, 191, 183, 174, 164, 154, 143, 131, 119, 106,
93, 79, 65, 51, 37, 22, 7 |
[ vttdisiddhi ]
vttdisiddhim dimtrapradaranrtham ha
parilekha 30
parilekha 31
asya agre strasya ekam agram nidhya dvitygram bhmyagre nicalam nidhya
rekhm kuryt | dvitygre api tath eva | evam te karastre | tbhym
karastrbhym prasdhitam tribhujam
parilekha 32
parilekha 33
parikekha 34
parilekha 35
[ svavttavikambhrdham ]
svavttavikambhrdhnayanrtham ha
[ ako kraprakravivecanam ]
[ akupramavivecanam ]
[ loka-vyakhy ]
uddeaka
nysa aku 12, chy 5; aku 12, chy 9; aku 12, chy
3
1
2
parilekha 36
uddeaka
uddeaka
[ pradpacchykarma ]
pradpacchykarma ha
uddeaka
nysa
parilekha 37
akubhujvivaram 80, etat akuguam 960; bhuj 72, aku 12, etayo viea 60,
anena htam akuguam akubhujvivaram, labdh chy 16 |
dvityoddeakanysa
parilekha 38
vipartakarma uddeaka
nysa
parilekha 39
uddeaka
nysa
parilekha 40
uddeaka
nysa
parilekha 41
uddeaka
nysa
parilekha 42
[ bhujakoikarnm sambandha ]
karnayanrtham ha
uddeaka
nysa
parilekha 43
karaam ete bhujko 3, 4; etayo vargau 9, 16; ekatra karavarga 25, asya mlam
vttaketrvaghajynayanaya rypacrdham ha
uddeaka
nysa
parilekha 44
nysa
parilekha 45
[ uddeaka ]
nysa
parilekha 46
uddeaka
nysa
parilekha 47
42
1
2.
nysa
parilekha 48
uddeaka
nysa
parilekha 49
uddeaka
nysa
parilekha 50
uddeaka
nysa
parilekha 51
uddeaka
nysa
parilekha 52
nysa
parilekha 53
3
3
11 |
pacimabho anupraviamatsyagati
8
8
11 |
vilomabjakaraena etat sarvam anuhitam |
[ vttvaghaarajnam ]
vttvaghaarnayanya ha
uddeaka
nysa
parilekha 54
karaam grsone dve vtte 72, 24 | grsague 576, 192 | grsonayoga 96 | anena
labdhau arau candramasa 6, rho 2, parasparata iti || 18 ||
[ rehgaitam ]
iam, psitam | vigatam ekena vyekam | dalitam, ardhitam | saprvam, it padt yni
prgavasthitni [ padni ] tni prvaabdena ucyante, saha prvea vartate iti
saprvam | uttara gua yasya taduttaraguam | samukham, mukhamdi, saha
mukhena vartate iti samukham | madhyadhanam bhavati | iaguitam, iena guitam
iaguitam | iadhanam, iasya gacchasya dhanam bhavati |
uddeaka
uddeaka
1
2,
sarvadhanam 909 |
antyopntydidhannayane uddeaka
karaam iam pacaviati 25, praam padam ekam iti ekam rpam 1, etat eva
vyekam nyam 0, etat eva saprvam iti nyena kipt caturviati 24, uttaraguam
264, samukham 271, etat antyadhanam | upntyadhannayane atra prvi padni
trayoviati 23 | etai prvakaraena upntyadhanam labdham 260 | viate tu
prvapadni ekonaviati | etai prvavat viatitamasya padasya dhanam 216 |
4
1
2,
etat saprvam iti
19
1
2
uttaraguitam iti
58
1
2,
samukham iti
60
1
2,
iaguitam iadhanam iti daaguitam jtam 605 | dvityasya api 415 |
uddeaka
nysa
uddeaka
nysa
uddeaka
nysa
didhanam 1, antyadhanam 100, gaccha api etat eva 100 | sarvadhanam prvavat
5050 || 19 ||
[ gacchajnam ]
gacchnayanrtham ha
uddeaka
nysa
di 5, uttaram 7, sarvadhanam 95 |
uddeaka
nysa
[ citighanajnam ]
sakalansakalannayanya ha
ekottardyupacite gacchdyekottaratrisavarga |
abhakta sa citighana saikapadaghana vimla v || 20 ||
uddeaka
nysa
parilekha 55
yathkramea gacch 5, 8, 14 |
dvityopyakaraam saikapadam 6, asya ghana 216, ayam vimla iti abhi eva
rahita 210, prvavat abhakta sakalansakalan bhavati 35 |
[ vargacitighana ghanacitighana ca ]
vargaghanasakalannayanya ha
saha ekena vartate iti saika | saha gacchena vartate iti sagaccha | anantaraprakta
saikasagaccha | padam gaccha tatra saikam ca [saika] sagaccham ca padam ca
saikasagacchapadni | tem saikasagacchapadnm kramt nuprvyt | traym
savargitam trisavargitam | kem traym ? praktnm saikasagacchapadnam |
aha aa | tasya trisavargitasya aha aa aha bhga |
vargacitighana sa bhavet | vargasya citi vargaciti vargacite
ghana vargacitighana | vargasakalan iti artha | citivarga ghanacitighana ca |
cite varga sakalanvarga iti yvat | sa eva citivarga ghanacitighana bhavati |
uddeaka
nysa
parilekha 56
ghanacitau uddeaka
nysa
parilekha 57
parilekha 58
[ prakrntarea ridvayasavargajnam ]
samparka samsa | yena dvayo ryo samparka bhavati iti dvayo eva
samparka parighyate | tasya samparkasya | hi pdaprae | vargt, kte | viodhayet
eva, apanayet eva | kim iti ha vargasamparkam | vargktayo samparka
vargasamparka vargasamsa, tam vargasamparkam samparkasya vargt viodhayet
| yat tasya bhavati ardham, tasya uddhaeasya ardham dalam yat bhavati | vidyt,
avabuddhyt | guakrasavargam, guakrayo savarga
guakrasamvarga, tam guakrasavargam vidyt |
uddeaka
nysa
578
4 9 10
karaam pacnm caturm ca samparka 9, asya varga 81; pacnm varga
25, caturm varga 16, ekatra 41, samparkavargt imam
pacavargacaturvargasamparkam viodhayet | tatra ea 40 | asya ardham pacnm
caturm ca savarga labdha 20 | eayo api yathkramea 63, 80 || 23 ||
[ guya-guakayo nayanam ]
guakrayo nayanya ha
dvayo kti dvikti, dvikti gua yasya sa dviktigua, tasmt dviktigut | kasmt
iti ha savargt | dvyantaravargea samyutt | dvayo api antaram dvyantaram,
dvyantarasya varga dvyantaravarga, tena dvyantaravargea sayutt | dviktigut
savargt dvayo api antaravargea miritt yat mlam | tat antarayuktam antarea
yuktam antarayuktam | hnam virahitam | tadguakradvayam tasya savargasya
guakradvayam | dalitam ardhitam |
uddeaka
[ mlaphalajnam ]
mlaphalnayanrtham ha
mlam atdi, phalam vddhi, mlasya phalam mlaphalam | saha phalena vartate iti
saphalam, tmyay vddhy yuktam mlaphalam iti yvat | klamlaguam, klam ca
mlam ca klamle, klamle guau yasya mlaphalasya tat klamlaguam
mlaphalam | ardhamlaktiyuktam, [ ardham mlasya ardhamlam mlrdham iti,
ardhamlasya kti ardhamlakti, mlakte caturtha bhga iti ], [ardha]ktitvt
dvayo vargea iti caturvibhga, tay
ardhamlakty yuktam ardhamlaktiyuktam | tanmlam, tasya eva nipditasya
mlam tanmlam | mlrdhonam, mlasya atde ardhena nam mlrdhonam |
klahtam, klena htam klahtam | svamlaphalam, svasya mlasya phalam
svamlaphalam |
uddeaka
nysa
100 0
14
06
msa 4, phalam 6 |
nysa
14
100 5
50
labdham 1 | etatsahit atavddhi a rpi 6 |
uddeaka
nysa
25 0
15
02
4
5
uddeaka
nysa
100 0
15
0 15
ms 5, saphalam 15 |
[ trairikam ]
trairikapratipdanrthamadhyardhrym ha
traya raya samht triri | triri prayojanam asya gaitasya iti trairika |
trairike phalari trairikaphalari | tam trairikaphalarim | athaabda
parijnavastuparigrahe uttaragranthapratipdane vartate | atra evaprakra artha
ka atra pratipdita ? ucyate paribh | s ca lokavyavahrt prativiayam bhinn
iti lokaprayogt eva pradarit | anyath hi prativiayam bhinn paribh viay ca
sakhytt | tena upadeum
aeata s na akyate | ata athaabdena lokaprasiddhm paribhm pratipdayati |
icchrin hatam ktv, ya asau phalari sa icchrin hata kriyate, tam
icchrin hatam guitam ktv | labdham, labdham ptam | katham iti ha
pramabhajitam, pramarin bhajitam pramabhajitam | tasmt evavidht
re pramabhajitt | icchphalam, icchy phalam, icchphalam, icchriphalam
iti artha | idam iti labdham pratyakktya uktam |
eva upadekyma |
uddeaka
iti |
nysa 9 5 1
uddeaka
nysa
2000 10 100
11
52
savarite sthpan
2000 51 201
52
uddeaka
nysa
[811
111
325]
savaritena
[ 25 3 6
325]
gujbhg
3
25 |
uddeaka
9
10,
muhrta 1, sarpapramgulni 480 |
labdham divas
53
1
3
uddeaka
atra iyam vca yukti ekdaabhi dntadamyai aau dnt labhyante, tat
ekgrea sahasrea kiyanta dnt iti labdh dnt 728 tath eva damy 273 |
66
2
3,
dvityasya
133
1
3,
ttyasya 200, caturthasya
266
2
3,
pacamasya
333
1
3|
nysa
1 1 1 | lbha 69 |
238
[ pacarikam ]
pacarike uddeaka
nysa 1001 20
16
5
etat eva gaitam yugapat kriyamam pacarikam bhavati | tatra api atasya mse iti
[ atam rpam ca ] pramaridvayam, paca iti phalari viaty abhi msai
kim iti viati a ca icchri | tatra prvavat eva icchri phalarin guita
pramaribhym vibhajyate, phalam prvavat eva | trairikam eva etat dvidh
vyavasthitam | ched api prvavat guakrabhgahrm parasparam gacchanti |
[ uddeaka ]
uddeaka
nysa 100 50
3 10
1
2
4
1
2
uddeaka
viaty srdhy satryaa rpaka bhavet vddhi |
mse sapacabhge pdonnm tu saptnm ||
msai abhi vcyam daabhgayutai tu k bhavet vddhi |
savarite sthpan
41 27
24
6 61
5 10
40
3
[ saptarikam ]
saptarike uddeaka
sthpan 7 5
30 28
97
90
uddeaka
nysa 4 3
65
59
2
50
2
[ vyastatrairikam ]
[uddeaka ]
nysa 5 16 4
atra pacasauvarikena palena oaa palni iti pacabhi oaa guit suvar
bhavanti | ete suvar caturbhi hr catussauvarikapalni bhavanti | evam labdhni
palni 20 |
uddeaka
nysa 8 14 8
[ kalsavaranam ]
kalsavaroddeapradaranrtham rypacrdham ha
saha chedena vartate iti sacchedam | kim tat ? rirpam | atra sacchedam rirpam
vinyasya etat ucyate "chedaguam sacchedam parasparam" iti | cheda gua yasya
rirpasya tadrirpam chedaguam | parasparam anyonyam, ekena ricchedena
itara ri saccheda guyate, itarea api itara [ ri tadvat vinyasta ] | tat
savaratvam, tat eva nirvartitam karma savaratvam | savarakayo yath iam
sayoga vilea ca |
uddeaka
nysa 1 1 1 1
2 6 12 4
karaam dvayo
11
2 6,
etau parasparacchedena guitau sacchedau r
62
12 12 |
ekatra
2
3|
punar ttyarsin sthpan
21
3 12,
prakiptena
[3]
[4]|
evam caturtharin
31
4 4, labdham rpakam 1 |
uddeaka
nysa 1 1 1
263
dvityoddeake sthpan
11111
2 6 12 20 5
uddeaka
nysa 1 1 1 1 11
2 6 5 734
labdham yathkramea 1 2 1
3 3512
[vipartakarma ]
pratilomakaraapradaranrtham ha
uddeaka
[ anekavarasamkaraaviea ]
rynakramasakalitnayanam ha
uddeaka
karaam etni dhanni avinani ekatra 165 | vyekam padam 3 | anena labdham
uddeaka
nysa 28, 27, 26, 25, 24, 23, 21 | labdham sarvadhanam 29 | pthak pthak 1, 2, 3, 4,
5, 6, 8 || 29 ||
[ ekavarasamkaraam ]
samakaraoddeakapradaranrtham ha
uddeaka
nysa 7 100
9 80
uddeaka
nysa 8 90
12 30
ete eva gulik ajtapram yvat tvanta ucyante, rpak eva tatra api | yvat
tvat sajay api uddeak abhidhyante | tat yath
[uddeaka ]
sapta yvat tvat sapta ca rpak sam dvayo yvat tvato dvdanm [ca]
rpakm, kiyanta yvat tvat pram || 3 ||
nysa 7 7
2 12
karaam prvavat guliknm yvat tvatm viea upari uddhe 5 | adha uddhe
rpakaviea 5 | yvat tvat vieea rpakavieasya bhgalabdham yvat tvat
pramam 1 | etena yvat tvat pramena yvat tvanta gulik jt kramea 7, 2;
svn svn rpn prakipya sam | prathamasya 14, dvityasya tat eva 14 |
uddeaka
nysa 9 7
3 13
labdham gulikmlyam 1 |
uddeaka
nysa 9 24
2 18
atra gulik upari uddhyante, rpak adha odhy na uddhyanti | tata
[ yogaklajanam ]
yogaklnayanrtham ha
iti |
srycandramaso api
anulomavivaroddeaka
2,
ivabhgapuraprasthitasya gati
2
3,
anulomavivaram 24 |
[ kukra ]
uddeaka
nysa 1 2
57
uddeaka
nysa 5 7
12 31
uddeaka
nysa 5 4 1
897
karaam
54
8 9.
etayo kukrea [labdham] rpam 1, ri ca trayodaa | atra chedayo abhysa
bhgahra iti sthpan
13 1
72 7 |
etayo prvavat labdha ri 85 | ayam ri abhi bhgam hriyama
pacgra, navabhi caturagra, saptabhi ekgra iti |
uddeaka
nysa 1 1 1 1 1 0
2 3 4 5 67
[ niragrakukra ]
idnm tu eva stre niragrakuakrtham vykhysyma | adhikgrabhgahram
chindyt apavartayet iti artha | kena iti ha ngrabhgahrea | agram sakhy,
nam ca tadagram ca ngram, ngram ca tat bhgahra ca sa ngrabhgahra,
tena ngrabhgahrea, apavartayet iti artha | yath ekaviati saptabhi
apavartyate | yena bhgahra apavartita tena eva bhjya api apavartanya |
katham idam avagamyate yena eva bhgahra
apavartita tena eva bhjya api apavartanya iti ? sampradyvicchedt | athav
nyya ea, apavartitasya bhgahrasya apavartitena eva bhjyena bhavitavyam iti,
yath saptabhi ekaviati bhg apavartit tribhg | athav bhgahrasya
apavartanam bruvat cryea bhjyasya api apavartanam abhihitam eva | kuta ?
bhgahrabhjyayo sahacritvt | yath sthalni parimjyantm iti ukte saraki api
parimjyante | adhikgrabhgahram iti din granthena
etat pratipdayati apavartitayo bhgahrabhjyayo kukra iti |
eaparasparabhaktam, bhgahrabhjyayo parasparabhaktam iti | matiguam iti etat
prvea samnam | agrntare kiptam, agram sakhy, agrasya antaram agrntaram
sakhyntaram iti artha | tat ca icchparikalpitam idam sakhyntaram prakipya
apanya v asya re uddham bhgam dsyati iti | adhaupariguitam antyayuk iti etat
sarvam prvea samnam | ngracchedabhjite eam,
apavartitabhgahraeam iti artha | kukra bhavati iti vkyaea | upari [rsi]
bhgahrea bhakta [krya] adhori bhjyarin bhjya | gaite api uktam
nysa 8 6
13
dvbhym uddham bhgam dsyati iti mati dve 2, maty guitam jtam
2
2|
etat arpayutam
8
2|
labdham rpacatukam 4 | etat sarvam yathkramea
1
1
1
1
2
4|
uddeaka
nysa 11
23
[grahakukra, maalaeavidhi]
uddeaka
nysa [madhyamaravi] 4 | 28 | 20 |
[nysa]
576 agrntaram 86688
210389
labdham kukranyyena
8201068565
22452768
ngrabhgahrabhjyabhaktaeau
[105345
288 ]
[ maalagantavyavidhi]
288 |
[ rikukra ]
uddeaka
nysa 0
0
21
59
113078
3715
eam samnam |
[ prakrntarea sdhanavidhi]
nysa
12
210389
[ bhgakukra ]
bhgaea uddeaka
nysa
0
0
0
yad punar ekpanayena kukram ktv trairikam kriyate tad api sa eva
ahargaa, tat eva bhgalabdham | tat yath ekpanayena api kukrabhgalabdhe
sytm | te ca
59873
51011
[nysa]
30
210389
[atra] kukra bhgalabdham ca
7013
1
anena trairikam ktv rieam gatabhg ca
84740
12
anena rieea aharganayanasya abhihitvt na uktam |
[ liptkukra ]
uddeaka
nysa
0
0
0
0
1
atha kacit sryam uddiya kiyat klena punar evavidha srya bhaviyati iti
pcchati, sa evam vaktavya nirapavartitabhdinatulyai iti, yasmt
nirapavartitabhdinai kipta srya tdk eva bhavati |
[vrakukra ]
atha kacit sryadine sryam uddiya punar kiyat klena sryadine somadine anyasya
v grahavradivase srya evam bhaviyati iti pcchati, tat yath
nirapavartitabhdineu saptahtvaieu kukra kriyate | grahavra ya nirdia
tasmt ya[t u]ttara grahavra tata prabhti ekottaray vddhy apacayam parikalpya
evam labdham kukra nirapavartitabhdinnm guakra tena guiteu
nirapavartitabhdineu nirdiasryea ntam
ahargaam prakipya jtadivasatulya kla deavya | tat yath
uddeaka
[ grahakukre viea ]
uddeaka
nysa
0
0
36
66027
65077 |
atra bhgalabdham ekena adhikam bhavati | ekam apanya ee aiatatrayabhakte
rave bhaga raya bhg ca prativaktavy |
[ vrakukre viea ]
uddeaka
nysa
[s] [ca]
66
12 2
1 39
17 42
[ grahayoyena kukra ]
atha kacit dvau grahau ekatra ktv ahargaam pcchati tasya ayam upya
uddeaka
nysa 1
5
30
[ dvyagrakukra ]
uddeaka
nysa 2
15
5
karaam kujrkabhaga
2296824
4320000
180000
uddeaka
svoccakrdham adhirhamahendrasr
tejovitnavimalktadimukhena |
sryea ytam iha pcchati ca makye
vcyam kim u vada tasya vilabuddhe || 17 ||
nysa 0
3
4
30
ekpanayana api kukram ktv trairikena etat eva labhyate | tat yath
ekpanayena api kukra bhgalabdham ca
135014233
527
[velkukra ]
uddeaka
nysa 9
15
32
40
mdhyhnika uddeaka
nysa
[ 144
210389] maalaeam 154790 |
uddeaka
liptea 71 |
48 [x 21600] eam 71 [x 5]
1051945
raviytabhagadaya ca
1
11
19
41
[anapavartitaeea kukra ]
atha punar a[na]pavartitam eva eam uddiya ahargaam ytam ca pcchati, tasya api
ayam nayanopya | bhgahrabhjygrm ekena apavartanacchedena
apavartanam ktv prvavat kukra kriyate | atha punar etni bhgahrabhjygri
chedena ekena apavartanam na prayacchanti yath tath asau uddeaka, tda ca
eka ri eva na asti ata na nyate |
uddeaka
[dvyagrakukraviea ]
uddeaka
bhtvyaganabha aatakiraakoarakmbhta |
etbhym pthak [arkabhmisutayo ahnm] gaau tadgatau
dvyagram ca api tayo vigaya gaak vyvarayadhvam kramt || 23 ||
tath ca nysa
[arkasya] 8833 [bhaumasya] 640000
210389 131493125
agrntaram 631167
atra ngraccheda eka tena sarva eva ri uddhyate iti ata riviparyayt
vykhyyate | tath ca nysa 1 | atra rpam vidyate | ayam eka ri kena guita
agrntaram tri apanya [arayamartubhi bhge hte] uddham bhgam prayacchati iti
labdha ri tri rpi | asya viparyastarikramea eva arayamartubhi bhge hte
ea kukra trika tena adhikgracchedena guita jta 1875 | anena
adhikgraccheda ayam 131493125 guita
adhikgrayuta dvicchedgram sajtam
[ kakyvidhau dvyagrakukra ]
nysa 19350444582rave
49797813966
1269000000 candrasya
3724920000
uddeaka
prvalikhit eva |
[ kakyvidhau tryagrakukra ]
uddeaka
nysa
rave 330463534120230
472332265467510
candrasya 25707922430400
35330866200000
guro 3691566987755400
5602254071175000
[ ekpacayena kukralabdh ]
[ sryasya ]
rmdringanavabhta[59873]samakasya
labdha [atra rudra]viyadakaar [59011] pradi |
lapta adrivedarasarpamatagagaja [81647] adha
rpkadasrabhujagadvikangaved [4828291] || 4 ||
aviati jaladhirandhra[9426]samnasakhya
jeya [pratatparabhava] guakrari |
turandhramanunandaakadasravyombdhinyaravaya [120402191491] khalu tatra labdham || 7 ||
[ candrasya ]
tarami[bhagaai] prakuite
saptarmavasuasvardraya [776837] |
labdharinicaya vyavasthita
pukargniktangabhava [28433] || 9 ||
candrasryagaganbdhipvak [340121 ]
bhgaeaguakrasajita |
bhtabaaracandrakujar
sgarmbunivah ca [4481555] labdhaka || 11 ||
ngabaivadasra[21158]sammita
liptiksu vigaayya krtyate |
nandarudragiraya avibhdhar
[aaya atra 16727119] gaitena labhyate || 12 ||
[ candroccasya ]
nandaringgaras rasaprleyaramyadri[718667879]samnasakhya |
indcca[kasya guaka atra] bhacakrada
candrgalokayamadasrayam ca [222361] labdha || 17 ||
abdhu[dasrvinabha yamendu-]
aka[61202254]prama guakrari |
labdha adrilokvinagvidasr [227237]
rikramt atra vigayama || 18 ||
[ candraptasya ]
saptdricandrganabhogabadasrga[625606177]sakhyam guakram hu |
[lbha ca ptasya] gaeu samyak
dasrvanyvinavaprama [92072] || 25 ||
aeuvasvinduaekaved [4161858]
prokt kalnm guakrasakhy |
pacgnidasrmbaralokadasravivai [13230235] samnam pravadanti labdham || 28 ||
vedkabhbhdyamasaptang [872794]
riviliptguakrayukty |
labdha kramea atra nagmbaradasrdrivedgarasendava [166472807] syu || 29 ||
ya tatparebhya guakrari
vasvagaasaptaknava [37668] atra |
labdha api saptmbaraba[sapta]saptmbarendvagnikta[431077507]prama || 30 ||
nandgninandavasuakaaka[168939]sakhyam
pratatparm pravadanti guyam |
[bhaumasya]
lokgadasradhti[188263]pramam
guyam kramt tatparasakhyay asmin |
bgniasaptanagmbarkabgniasaptanagmbarkanygnituyam ca [21309077635] labdha || 38 ||
dasrvisaptakta[48722]pramam
pratatparm nicaya guasya |
rpeuakgninabhovivedavasvaanygnigu ca [330884203651] labdha || 39 ||
[budhaghroccasya ]
ri viliptguakrasaja
dasrdricandrgnitithi[153172]pramam |
nanddricandragiruakabhtvidasr [2256578179] vidhin atra labdha || 45 ||
[ guro ]
saptenduailmbaralokangn [830717]
liptkramt guyam uanti tajj |
nandendudhtyabdhiakaved [4141819]
lbha kalnm kathita vigaya || 52 ||
viliptiknm aiakang
dasraabhi [682861] guakrajtam |
rpkananddrinagvivedanyvina [204277991] asmin pravadanti labdham || 53 ||
ekgnirmeudhti[185331]pramam
pratatparm guaj atra labdham |
rpdritunagavedavyomkatanmtranavkacandr [199590487171] || 55 ||
[ ukraghroccasya ]
aggapakodadhicandraakr [1414266]
ri kalnm guakrajta |
[aka]lokkaakabacchidreulokendu[135951931]sama atra lbha || 60 ||
avinggniktga[643828]tulyam
prhu gukhyam vikalsu jtam |
labdha ca rpdrivivasvadagnivedgnitunaggnaya [3713431271] syu || 61 ||
sakhykramt tatparariguya
pakabhbhddahanrka[123782]sakhya |
lokapakkayameuakarmapakbdhi[42836529283]sama atra lbha || 62 ||
pratatparm guakrari
agakambhdgaganka[9076]sakhya |
rpeuvasvagaaadripakapacbdhingn dhtikam ca [188452766851] labdha || 63 ||
[ ane ]
rudrvi[bhtganabhognirudr 113065211]
gu[a pradi]a bhagaeu tajjai ]
tigmadyute tmajalabdhari
dasrbhrabmbarartrinth [10502] || 65 ||
chidrgnicandrgaarkangaprleyarami[18956139]prabhava gukhya |
avadhe agnirasalokarmartava [633863] lbhabhava samha || 67 ||
saptbdhiailodadhiakadasrn [264747]
da samha guakrajanm |
liptkramt atra vigayamna
rmgarudrgniar [531163] ca lbha || 68 ||
udasrmbararudrang [811021]
ri viliptprabhava guasya |
saptanetrkayamgasaptananda[97629287]pram vihit atra labdhi || 69 ||
nirdiyate tatparariguya
srygninyka[nidhinth 190312] |
lbha adrinyeu[arga]bhtaveddrirmmtasanmaykh [1374565507] || 70 ||
[ candrakendrasya ]
viliptiknm guakrari
saptgninggniaka[13837]tulya |
nanddringasvaranyanganyeua[650807879]tulyakam atra labdham || 77 ||
da gua tatpararilabdha
nyanggniravi[123880]pramam |
rudrmbardryagaktgnirandhrabkaved sagu ca [34959346011] labdha || 78 ||
[ adhidivasasya ]
[ avamadivasasya ]
[srypakramasya ]
[ adhimsasya ]
lokbdhiaandamunndra[1479643]sakhya
labdha atra ri khalu rijta || 85 ||
vasvadrivedendragajgni[3814478]sakhya
liptsu da guakrari |
nandendungdrinavaikalokanga[83197819]pramam pravadanti labdham || 87 ||
nandbdhipacvimanu[142549]pramam
da viliptguakrasiddhi |
rudrdrisaskraargangaprleyaramim [186548711] pravadanti lbham || 88 ||
Klakriypda
[ magalcaraam ]
sryendukhgnimarudapkitidkitkhyam
mrtyaakam sakalalokahitrthabhvam |
ya abht svayam hi karutanu aprameya
tasmai nama tribhuvanasthitaye ivya ||
[ klavibhga ketravibhga ca ]
katham punar divasasya aibhga sdhyate iti atra abhidhyate atra kecit bruvate
"suvararajatatmrm anyatamam ptram ardhavttkram aipalapnydhrakam
prakam nisrvakam v ghaike" iti | na ea niyama | yvat palni ai pnyam
prasravati pryate v, tvat nikkla iti | prj tu na evam iti manyante | katham
tarhi? ahortraprasrutasya pnyasya aibhga ghaikprama iti sthla kalpa,
skma tu samymavanau
nirdikrasya ako ghaikcchym akayitv ghaik sdhyate, ghaikchidram ca
chyklavat ukty yojayitavyam || 1 ||
[dviyogaparijnam]
dviyogaparijnya ryprvrdham ha
atra dvayo dvayo bhagaavie eva tayo yog iti katham avasyate, na punar
tayo abhysa yoga v? ucyate | tat yath dvau avau ca parimaalrohe
parikalpitau | tatra ekasya kaky ai dhanum, aparasya triat | tau
pacadaagat | mahati maale yvat maalacaturbhgam gacchati tvat alpe
maale ardham gacchati | yvat mahati maale ardham gacchati tvat sakalam
alpamadalam gacchati | evam yvat mahati maale eka parvarta
tvat alpe maale parvartadvayam, tvati ca tayo eka yoga | evam graheu api
yojyam | yujyate etat yadi grah samagataya | samagataya grah iti
pratipdayiyati |
[yuge vyatptasakhy]
vyatptajnya rypacrdham ha
kratarukhvacchede vigatakrat || 3 ||
[ yuge grahoccancabhaga ]
uccancaparivartajnrtham ha
atha ka punar ucca, ka v nca iti? yatra grah skm lakyante karasya
mahattvt sa kapradea uccasajita | yatra asau eva graha mahbimba
lakyate karasya alpatvt sa kapradea ncasajita iti |
atha parivartai api uccam kendram v nyate | katham? yadi caturyughargaena ete
uccancaparivart labhyante, tad kaliythargaena kiyanta iti labdham
atha "bhaga dvayo dvayo ye vieae yuge dviyog te" [klakriy, 3] iti
asym eva krikym nanu gata ayam artha kim atra abhidhyate?
uccancaparivartasajrtham ayam rambha | tatra dviyogamtram eva pratipditam
| atha ca tat dvayo dvayo grahayo bhagaaviea iti abhihita | na
uccagrahabhagaaviea iti [ pthak ukti ] |
[avayujdy gurvabd ]
guruvaranirpaya ha
"avayujdy guro abd" iti vacant | nanu tat eva vacanam asmbhi coditam
parihra api asmbhi ucyate | yasmt yugdau avinym
amarapatigururudayaikhariikharamadhirha tasmt avayujdy guro sam
|
uktam ca
iti |
[ sauracndrasvanankatramnni ]
saura-cndra-svana-nkatramnapradaranrtham ha
atra katham idam ghaate yadi utkramea kramt v punar vasvo mede api
dakiyanam pravartate na karkadau eva? tath ca vartu mede pravarteta
[makarde] vasanta | tath ca klaviparysa prasajyeta | evam ca rutyartha na
anuhita bhavati | "vasante yajeta", caitravaikhau vasanta, "madhu ca mdhava
ca vsantikau t" [taittiryasahit, 4.4.11] | tath ca "aradi vjapeyena yajet",
iti |
tunicayya ha
tava iira-vasanta-grma-ghangama-arad-himgaman |
makart ridvayagatadinakarabhogasthitisamn ||
iti |
iti di prayojanni |
etni prayojanni |
iti | msnm api na bhavati | yasmin kttikbhi yuta candram, asmin mse
ardhamse ca iti krtika msa | sa candranakatrayogaviea cndra
mnaviea | tnm ayannm [ca jnam] sauryea mnena iti pradarsitam eva
asmbhi | tasmt etat na nkatramnam | yai "nkatram ca indumaalakam" iti
asya anuvartant "bhvart ca nkatr" iti asya abdrthavykhyne
naikaeabahuvacananirdea [kta] "ca"-abdt iti budhai eva viditaparamrthai
mukham ysitam | tasmt asmkam cryea atndriyrthadarin abhihitam
cryryabhaena tat eva nkatramnam | tasmt "iyam ukti vagvgur
kudravidrvaapar nkatramnapradaritaprayojanai lakyate" iti suhu uktam |
atha etni saurya-svana-cndra-nkatri mnni madhyamagaty pratipditni |
tatprayojanrtham sphuagaty pratipattavyni iti pradiam | cryaladevena tu
sphuagaty eva pratipditni
anena ihargaena kiyanti iti vari labhyante | ee dvda[di]guite msa-divasaghaik-vighaik ca labhyante | evam madhyam tithi bhavati | atha
ayuccancaparivartai trairikam yadi yughargaena ayuccancaparivart
labhyante, [tad] anena ihargaena kiyanta iti, att
parivart labhyante | ee dvdadiguite rydaya labhyante | tririrahitam
aikendram | tata phalam aibhukti ca nyate | phalasya dvdaabhi bhge
nya vinya ca labhyante | tvat madhyamatithau yathnyyena am dhanam v
kartavyam | srynayanrtham trairikam yadi yughargaena
vasumunigiriyamadahanendu[132778]tulyni adhikavari labhyante, tad
kaliythargaena kiyanta iti, vara-msa-divasa-ghaik labhyante |
pratiritamadhyamatithivardibhya te odhy eam ravivardaya | tebhya
msadvayam [2] ca adaa [18] ca divasn apanya ravikendram bhavati | tena
phalnayanam bhaktynayanam ca | phalasya dvdaabhi bhge labdh nya
vinya ca | tithau eva adhanavyatysam kuryt | atha kim iti adhanavyatysa
kriyate? ucyate sryasya yat am tat tithe upacaya, dhanam yat tat apacaya iti |
evam tithi nipann bhavati | tata idam kriyate yadi
madhyamabhuktyantarea ai nya labhyante, [tad] sphuagatyantarea kiyatya
iti, gatyantaranya upalabhyante | tbhi trairikam yadi etbhi
gatyantaranikbhi ai nya labhyante, [tad] anena tithieea kiyatya iti
tithinya vinya ca labhyante | athav trairikadvayam bhaktv idam karma
kriyate | madhyamabhuktyantarea tithieam guayitv sphuabhuktyantarea
bhgasiddham ghaikvighaik ca | katham punar trairikadvayam
bhinnam? ucyate yadi madhyamabhuktyantarea ai nya labhyante [tad]
sphuabhuktyantarea kiyatya iti ekam trairikam | punar labdhena phalena yadi
ai nya, [tad] anena tithieea kiyatya iti | ya prvatrairike guakra sa iha
artht bhgahra iti | atha dentaravieea ca akavieea ca yat phalam
upajyate tat api yukty yojayitavyam iti || 5 ||
[ adhimsvamadinni]
adhimsvamaparijnya ha
eva chedasya api rpam eva | aims eva keval bhgahr iti | avamaea api
bhdinvayava iti trairikam yadi bhdinai cndradivas labhyante, tata anena
bhdivasvayavena cndradivasacchedena kim iti | tatra guakrabhgahrayo
tulyatvt na | ee aigue bhdivasabhakte ghaik iti | atha ytavari
bhaga, ms raya, dinni bhg iti parikalpya
avamaealabdhaghaik ca lipt | ebhya adhikaealabdham viodhayet | eam
madhyamasrya | tebhya eva trayodaaguitebhya adhikaeaphalam viodhayet |
eam madhyamacandra |
iti|
adhimsvamaebhym srycandramaso nayanam uktam | idnm avamaet
eva sarvagrahnayanam abhidhsyate | tat yath yugvamam ay apavartya
sthpan 418043 | atha ditynayane tvat ete apavartitvam kena guit
apavartitdityabhagan apanya tat apavartitabhdinnm tu uddham bhgam
dadyu iti kukra kriyate | tatra labdham kukra saptendurasdrivasava,
akai api 87617 | anena avamaeam saguayya
apavartitabhdinai eva vibhajet | eam tatra rave maalaea | etena
ditynayanam vykhytam |
uddeaka
asaptabenduardrinyadasraprama avamajtaea |
etena ea ravimaalnm vcya vivasvn ca kalntasakhyam || 2 ||
iti || 6 ||
[ mnuapitdevavarapramni ]
mnuapitdevnm varapramanirpaya ha
caturyugabrahmadinajpanrtham ha
yat etat divyam varam tat dvdaabhi sahasrea guitam grahasmnyam yugam |
grahm smnyam grahasmnyam | kim tat? yugam | yasmt sarve grah
sahaghroccai yugapat mnameasandhau bhavanti, tasmt yugam grahasmnyam |
tat ca viyadambarkanyayamarmaved [4320000] | etat eva kta-tret-dvparakalivarm pramam | asmkam tu yugapd sarve eva ca tulyakl |
paurikai tu bhinnakl vykhyt
[utsarpiydiyugavibhga]
utsarpiyapasarpisuamdumparijnya ha
iti |
v parikalpita uddeaka
athav ayam apara prakra utsarpi yugrdham | utsarpati iti utsarpi, upacyate
iti artha | k s utsarpi? grahabhukti iti adhyhryam | s punar kiyantam klam
utsarpi iti ha yugrdham | yujyante asmin grah iti yugam | tat ca nakatracakram
eva parighyate, yasmt ekasmin maale grahasya grahai saha yoga sambhavati |
tasya yugasya ardham yugrdham, araya | pact apasarpi yugrdham ca |
pact punar api apasarpi yugrdham
eva | riakam iti artha | madhye yugasya suam, tasya yugasya madhye antare iti
artha | suam dita antata ca gayamne suam, ekasya padasya dita
aparasya antata iti artha | [dau ante ca] duam d | anyaprakrea iti
vkyaea |
[ryabhaajanmakla ]
cryryabhaa svajanmaklajnrtham ha
etat eva cryryabhaa stravykhynasamaye v puragasvmi-ladevaniaku-prabhtibhya provca | atha atra idam praavyam asya vykhynam kim
upakaroti iti? ucyate anena attena klena parijtena sukham ditydnm kla
atha atra romak pratyabdaodhanena dityam nayanti | tena ca dityena sarvn eva
grahn iti | etat atra api pradaryam | tat yath pratyabdaodhanam hi nma
caitrauklapratipadi ardhodayt rabhya yvat dityaudayikasya maalagantavyasya
bhogakla | sa yugnte yugaravibhagaai pramecchbhtai divasasakhy eva
bhavanti | yath iaravibhagaai trairikam kriyate, tat yath "yadi
yugaravibhagaai bhdivasasakhya ahargaa
vareu randhraktacandrasamhateu
asaptapacavihteu dindilbha |
te yojit daahatsu samsu sajm
samprpnuvanti ravij iti nicaya me ||
evam pratyabdaodhanam nya tata arka sdhyate | katham? etat api tatra uktam
eva
[ yugdiklnantyanirdea ]
klapravtynantyapratipdanya ha
tasya [ya] ukla paka, tasya ukla[paka]sya ya di, [sa] ardhodaya iti artha,
tasmt caitrauklde yugdaya ye te yugapat pravtt | nanu ca yuge caitrauklde
pravtte sarve eva samam pravtt syu | tasmt yugam caitrauklde pravttam iti
etat eva astu | na iti ha strntare
vardnm anyasmt pravtti abhihit
iti|
iti |
iti |
iti, asya api anya eva artha | candrayutt navabhgt prau msa vcya | [sa
atra ha yavanevara
iti ukldi msa | yad punar ukldi msa tad punar rutyartha anuhita
bhavati | evam hi rutau pahyate
iti | [yadi] ka[pratipad]di msa syt, tad katham iyam uttar paurams phlgun
bhavati, yat uta tat caitramsa syt ? kuta? phlgunym pauramsym phlguna
msa pra, tad uttar paurams caitra[msasya], pratipatkditvt msasya |
tata manymahe na adya api phlguna msa sampyate iti | yasmt ha
iti |
anyat ca
[atapatha-brhmaam, 11.1.1.7]
iti |
anyat ca
iti |
atapatha [11.1.5.3] evam pahyate | tatra aparapaka ka, [na] ukla | anyat ca
smrtavacanam
[ grahm samagatitvam ]
grahm samagatipratipdanya ha
divyena nabhaparidhim | divi bhavam divyam, yugam iti artha | katham punar
samagaty pravttagrahakakyvyavasthpradaranrtham ha
na evam yujyate | yadi pacat yojanni candra, ekapacat [yojanni] srya tad
kim iti srya [na] mahn upalabhyate, tulyau etau [ardho]ditau ardhstamitau
pauramsym lakyete? atha vidratvt arka na mahn upalakyate iti cet na | tarhi
mandarrdhe srycandramaso drbhta arka | anyat ca
tulyakakyvyavasthitatvt srycandramaso sryagrahaam na eva syt | na ca
candramasam muktv anya rhu asti yena savit chdyate | yadi api adha candra
syt tath api mahattvt sryabimbasya na eva arka sakala chdyate | na eva arka
candrea chdyate iti cet tat api uttaratra vykhysyate |
klena alpena prayati candra | alpena stokena klena prayati | kim? tat alpam
maalam adha vyavasthitam | uparit sarvem maalnm mahat maalam
mahat klena anai cara prayati | etau alpamahatkakymaalaparimau
grahau uddiau, anyem ca [maalni svabuddhy vijeyni] | tat yath
candram divasasakhyay saptaviaty srdhaikay maalam gacchati,
budhaukraravaya kicit nena varea, bhauma kicit nena
varadva[yena, guru] tu varai dvdaabhi kicit nai, anaicara tu triat
varai kicit nai iti | evam ete bhinnakakysth yojanagatena tulyagataya grah
vykhyt |
atha yadi tulyakakysth yojanagatena tulyagataya eva syu tad etem yugde
sapravttnm na kadcit viyoga syt | atha [yadi] yojanagatena ete bhinnagataya
syu tad etem bhuktiliptnayane yojanai yathsvam prasiddhabhuktilipt na
gaccheyu | tasmt bhinnakakysth api grah yojanagatena tulyagataya eva iti ||
13 ||
alpe maale alp raya mahati maale mahnta, evam a kal ca,
kevalam tu vibhgena sad | tat yath alpe mahati ca maale
maaladvdaabhga ri, aiatatrayabhga bhga, khakhaaghanabhga
lipt iti, svsu svsu kakysu jyoticakrasya tulyatvt || 14 ||
[ grahakakyvasthitikrama ]
bhni jyoti, avinydni | tem adha anaicara, tasya api adha bhaspati,
tata agraka iti di | em adha ca bhmi | em nakatrdnm bh adha |
medhbht | atra "bhta"-abda bahuu artheu vartamna iva arthe pratipattavya |
medh iva sthit | khamadhyasth | kham kam tasya madhyam khamadhyam, tasmin
sthit khamadhyasth | em adha ca bhmi iti | atra ucyate yad dye
cakrrdhe grahanakatri, tad tem adha bhmi | yad ata anyeu
[ klahordindhipatijnam ]
klahordindhipatijpanya ha
[ pratimaalavidhin grahagatinirpaam ]
ete grah kasmin maale bhramanti iti [na jyate] ata tannirpaya ha
atha ke te madhyam, ke v sphu grah? nanu ca eka eva srya, eka eva
candram, eka eva agraka iti di | madhyamasphuatym parighyamym
grahadvayam prpnoti | na evam vijyate madhyama graha sphua graha iti |
katham tarhi? madhyamagrahaabdena madhyamagrahasya grahagati abhidhyate,
sphuagrahaabdena ca sphuagrahagati iti? tat yath kacit svatsaram pcchati
"ka savit" iti, sa tasm ha ri
eka pacadaa bhg triat lipt iti | tatra ya paripcchati ya ca cae tayo
ubhayo abhi[prya]dvayaprasaga | na ea doa | y madhyam gati s
sphuagatisdhanasya upya | anyath aniyatatvt sphuagati aaky syt vijtum |
evam eva ca [madhyamagraha] pratimaalaparijnrtham parikalpita | yat asya
grahasya vysrdhatulyam bhtrgrahavivaram sa tasmt pradet prabhti
kakymaalasya upari adha v avatihate |
atha ka asau ayam pradea? ucyate yad ttye karmai dvitye pade
mandoccakendram ritrayam dvau bhgau pacat lipt, tad bhaspate
mandoccakara vysrdhatulya | caturthe karmai yad ghroccakendram
ritrayam pacabhg viati ca kal, tad vysrdhatulya ghroccakara | atra
vysrdhatulyam bhtrgrahavivaram | asmt pradet prabhti bhtrgrahavivaram
pratidinam apacyate | anay yukty em api grahm
iti | skmatara [ca ayam] vidhi iti | ucyate yad adyatant graht vastana graha
tulya bhavati tad vakraprrambha | athav hyastant graht adyatana graha
tulya tad api vakraprrambha | yad adyatant ttyapade vastana graha adhika
tad vakrasya nivtti | athav hyastant graht adyatana graha adhika ttyapade
tad api vakrasya nivtti | yad graha bahv lipt nivartate tad ativakragati |
katham punar idam vidhnam ghrocct eva gaaka prajnate, na punar mandocct
iti? ucyate yasmt sryavat grahm udaystamayavakrnuvakr gataya | yadi
evam atra katham budhaukrayo anyat ghroccam, [madhya] srya | atra api
sryavat eva tayo udaystamayaparijnam | vakragati tu ekatvt upyntarea
vijyate | athav uccancamadhyamaparidhi iti
evamdisphuagatisdhanopya[bhtnm ca] upynm na [eva niyamo]kti
v vidyate | kevalam tu upeyasdhak upy | tasmt iyam sarv prakriy asaty,
yay grahm sphuagati sdhyate | [evam ca paramrthajijsubhi asatyopye]na
atha kim artham ime grah pratidinam bhrmyanti | atha ca loke kacit bhraman
kraena bhramati | anyat ca na evavidha kacit dyate anavaratagati yath ime
trgrah bhramanti iti dntatvena udharaabhta iti | ucyate sarvdau kila
bhagavn prajpati grahn uktavn yat "bhavanta medigaeu prajnm
ubhubhaphalya bhrmyata" iti | uktam ca sphujidhvajayavanevarea
praj sisku kila vivadht
prajpati prgvratam cacra |
sa dvdagaprabhavam svadeham
sv dita vai bhagaam sasarja ||
tebhya sa medigan prajaje
tebhya ca tadbhedavikalpata anyn |
ata bhavargasya vibhu praet
prajbhavbhvavidhvaratvam || iti di |
[ pratimaalavidhnam ]
[ ncoccavttividhin grahagatipratipdanam ]
kakypratimaalntarapratipdanrtham ha
[ ncoccavttaparidhau grahagati ]
grahabhuktynayanavakrnuvakraparijnya ha
ghr gati yasya tat grahgati, ghragati ca tat svoccam ca ghragati svoccam,
ghratatisvocct ya pratilomagati ghragati | svoccaabdena svaghroccabhukti
parighyate | s yadi ghroccabhukti
svakendrntajy[sdhitasphuamadhya]mabhukte [na patati] tad s eva
sphuamadhyam bhukti svakendrntajysdhit svaghroccabhukte pratilome[na]
ptyate | tad ghragati svoccagati iti ucyate | pratilomaabdena ca
vipartaptitaealipt
parighyante | evam ayam vigrahrtha nipanna bhavati | pratilom gati yasya sa
pratilomagati iti |
[ ncoccavttabhramaaprakrntaram ]
grahm sphukaraaprakrntaram ha
tath
[ pratimaalavidhin grahasphukaraaprakriy ]
atha anye anyath vykhynam kurvanti | anulomam gacchanti iti anulomagni | kni?
vttni, paridhaya iti artha | mandt | mandocct prabhti yni mandoccavttni
mandocct rabhya anulomam gacchanti, yasmt mandoccakendram ahar ahar
upacyate | ghrt pratilomagni | ghrt ghrocct rabhya yni ghroccavttni tni
pratilomam gacchanti, yasmt ghroccakendram ahar ahar apacyate | atra idam
praavyam katham v mandoccakendram
ahar ahar upacyate, katham v ghroccakendram ahar ahar apacyate iti? ucyate
graht patite mandocce [mandakendra]bhuktaya upacyante, graht patite ghrocce
ghrakendrabhuktaya apacyante | yadi evam graht ghroccam na patati mahattvt
tarhi maalam prakipya ptyate iti | tatra bhaga bhagaebhya viodhy,
raya ribhya, bhg bhgebhya, lipt liptbhya iti ea krama | tatra
grahabhagaebhya ghroccabhaga eva tvat na
uddhyanti | kuta asau bhagaa yam prakipya ghroccam viodhyate? tasmt
gaitayukty yni api ghravttni tni api anulomagni eva | cryea tu
karaalghavrtham "pratilomagni vttni" iti uktam | kim punar atra karaalghavam?
kmacra | yadi graha ghrocct patati tad graha ghrocct viodhyate | yad ca
ghroccam graht patati tad graht ghroccam viodhyate iti | satyam eva etat, kintu
jyparidhikalpan vyabhicarati | yad graht ghroccam
viodhitam bhavati tad anyath jy anyath paridhi, tadnm eva ghrocct viuddhe
grahe anyath jy anyath eva paridhi | atha manyate ghroccaviuddhe grahe yat
prathamapadam tat caturthapadam, yat dvityapadam tat ttyapadam, yat ttyapadam
tat dvityapadam, yat caturthapadam tat prathamapadam iti | evam tarhi yat jyyas
kalpan, tasmt mandoccam graht viodhyam | graha ca ghrocct |
mandaghravttni kramotkramea eva gacchanti |
kakymaalalagna | kakyy maalam kakymaalam | athav kaky ca s
maalam ca tat kakymaalam | tena kakymaalena lagna
kakymaalalagna | ka? graha madhya | svavttamadhye | svasya vttam
svavttam | tat ca smnyena mandavttam ghravttam ca parighyate | tasya
svamandavttasya [svaghra]vttasya ca madhyam svavttamadhyam | tatra grahasya
madhya, sa ca kakymaalsakta | svavttasya kakymaale
yath madhyam bhavati tath badhnyt | tasmin svavtte yath kakymaale yath
madhyam bhavati tath badhnyt | tasmin svavtte yath kakymaale jy avitihate
tath eva avatihamn draavy | katham? yath kakymaalasya
aavatyaak khajy | evam atra api aavatyaak khajy parikalpany |
tat yath ucct rabhya bhujajykoijybhym trairikam yadi
aiatatrayaparidhau ime bhujajykoijye, [tad] uccancaparidhau
ke iti | athav vysrdhena ime bhujajykoijye, tata antyaphalatulyena
uccancavttavysrdhena ke iti | labdhe uccancavttasya bhujajykoijye | tatra
prathamacaturthayo padayo vysrdht upari koisdhanam sthitam iti vysrdhe
prakipyate | dvityattyayo padayo vysrdhonam pravttam iti vysrdht apanyate
| evam koik nipann bhavati, bhujkoivargasamsamlam kara | evam
mandaghrayo karotpatti || 21 ||
[ ncoccavttavidhin anigurukujasphukaraam ]
grahm adhanapratipdanya ha
suhu khalu etat avagamyate | yadi padeu sarveu tuly paridhaya tad evam syt
| na ca tuly paridhaya pahyante | atulyeu ca paridhiu pratimaalasya ca api
avasth virudhyate | kuta? prathamapade ukrasya catuka paridhi | tatra
dvityapadaprptau eva dvika paridhi | tatra ardhapahalam parihyate | graha tu
gacchan kramea gacchati, na hariaplutena | na ea doa | tuly paridhaya | nanu
ca uktam na ca tuly paridhaya pahyante
iti | na etat asti | evam vijyate ete paridhaya upacay[pacay]tmak, yata tena
tulyopacaypacaytmakatvt kramotkramavyavasthy, yata te eva bhavanti iti | tena
tuly ucyante | tat yath prathamapade kramajym paridhyantarea hatv
vysrdhena labdham ne viamapadaparidhau prakipyate, adhike apanyate |
prathamadvityapadbhym ttyacaturthapade vykhyte |
[ prakrntarea anigurukujasphukaraam ]
grahm sphukaraaprakrntaram ha
iti atra cakrea vin crthasya avagamant | evam ayam api | "sva"mandeu api
vaktavyam, yena sveu madhyameu sveu ca mandeu kriyate | "sva"abda api na
kartavya | svasya grahasya ya madhyama svasya ca yat mandam tatra eva
karmasiddhe | yath "mtari vaktavyam pitari uritavyam" iti | na ca tatra ucyate
"svasym mtari svasmin v pitari" iti | evam atra api iti |
[ bhgubudhayo sphukaraam ]
bhgubudhayo karma ha
ghrocct iti prk ghroccanipannam phalam ghyate | tat eva ghroccaphalam agre |
tatra tat ardhonam ardham iti artha | adhanam kartavyam | yadi grahe am tad
dhanam kartavyam | dhanasya am kartavyam iti artht avasyate | kva iti ha
svamandocce | svakyam mandoccam svamandoccam, tasmin svamandocce |
sphuamadhyau bhgubudhau bhavata | katham? siddht mandt | yat eva
ghroccaphalrdhena sasktam mandoccam tat siddham
iti abhidhyate | tasmt siddht mandt sphuamadhyau bhavata | etat uktam bhavati
yat eta[t siddhamandam tat madhyama]graht viodhya eaphalasya ca adhanena
tayo bhgubudhayo madhyau sphuamadhyau bhavata | "tu"-abdt "ghrocct ca
sphu jey" [klakriy, 23] iti etat kriyate || 24 ||
[ bhtrgrahntarlam ]
[bhtrgrah]ntarlapramnayanya ha
bhgahra |
vcyam
| yad punar antaralipt na syu, alp v [syu] tad tayo anyonyet chdanam
ekadet chdanam v [bhavati] | tatra grahaavat
iagrahasaparkrdhatadvikepa[vileea yogena v] sthityardhaniknayanam |
[ trgrahm sphuayojanakarnayanam ]
[ grahasphukarae viea ]
[tithipratipacchedaparijnam ]
[ srycandramaso samaliptkaraam ]
[ candranakatrapratipacchedaparijnam ]
Golapda
[magalcaraam ]
nama sanmagalajnaprakumbhya rjate |
sursurairoghapdaphya vedhase ||
[ golabandha ]
klakriynantaram golam, "tri gadati gaitam klakriym golam" iti uktatvt | gamyate
jyate asmt iti golam | kim punar asmt gamyate?
grahabhramaadharitrsasthndni sarvam | evam paramrthajijsava hi
asatyaprvakam satyam pratipadyante | tat yath bhiaja hi utpalanldiu
sirvedhandni pratipadyante, yajaastravida ukey yajdni [pratipadyante],
vaiykara praktipratyayalopgamavaravikrdibhi sdhuabdam pratipadyante,
evam atra api svatsar vttaalkstrvalambakdibhi ketragaitavieai
pramrthikam golam pratipadyante | tasmt dimtrapradaranam eva etat rabhyate,
aakyatvt aeapradaranasya | ka hi citrayan nimeonmedi api citrayati | tasmt
[ bhagole apakramamaalam ]
[ apakramamaalacria ]
ptnm apakramamaale gati ukt | tat kim idnm arkt maalrdhe bhcchy
bhramati iti ucyate | na ca bhcchyvyatirikta pta asti candramasa | na ea
[ vikepamaalacria ]
grahm vikepamaalapradaranya ha
[ grahm kl ]
yad punar asau vikipta ghaikdvayt ndhike kle dyate, yasmt arkt uttarea
vikipta candra golasya uttaronnatatvt ne api ghaikdvaye kle dyate,
dakiavikipta ca unnatatvt golasya dakiena ghaikdvaydhikakle dyate |
tasmt uktam avikipta iti | tasmt vikepakarmaktv etat antaram locyate |
bhgo ukrasya ye bhg | navabhi bhgu tai dvyadhikai dvyadhikai iti etvat
siddhe punar bhgugrahaam kurvan crya jpayati bhgo iyam khabhg
nava iti, tebhya eva navabhya gurvdyantarabhgapratipatti | anyath hi ayam
bhgu ata nyneu api triu
caturu v antarita vakrakle udaystamayau kurvan lakyate iti etat punar
bhgugrahaam | tai dvyadhikai dvyadhikai iti vpsgrahaam ca
bhgadvayntaragrahartham | anyath hi sarvem eva nava eva bhg syu |
artht avagamyate, adhikai punar nitarm dyate iti etat astraja api jnti |
[ bhgrahdnm prakahetu ]
dharitrgrahanakatratrm prakahetupradaranya ha
[ candrasya sitabhga ]
[ candragonnati ]
[ candrasya daranakla ]
atha kacit yadi kiyat klena a[na]stamite savitari candrodaya bhaviyati iti etat
jijsu, idam karma kuryt | tat yath aviktstamayakldityabhgebhya prabhti
tvat pr sakalany yvat aviktato gatabhgapr | tn prvavat
ghaik ktv [dina]pramaghaikbhya viodhayet | tatra ya ea sa divasaea
| tvat divasaeea tad candrodaya bhaviyati | atra api srycandramaso
avieakarma pravartate | tat yath sm
nnm ya ya bhoga tena adhikau srycandramasau iti ata tbhym apanya
apanya aviea kriyate | avieita daranakla tvat klena divasaea eva
candrodaya | ya asau aviia candra tvn tatra divasaeodayakle candra |
atha yadi udayalagnt candra adhika tad [kiyan]ny abhyudeti candra iti
tadantaraprn prathamntadivasaee prakipet | tat bhuktim candramasi prakipet
tvat yvat aviea | evam udayalagnam candra ca kta bhavati,
atha anastamite savitari kiyat klena candra astam ysyati iti etat jijsu idam
karma kuryt | tat yath sryodayaklotpannam candramasam ktv tatra riakam
prakipet | [tata] prk candrodaya [jtavya] | atha audayikt dityt
ariyuktanikarvadhe svadearyudayavidhnena yvatya ghaik t
avieyante | katham? tsm trairikena yvat candramasa bhukti tm candramasi
prakipet iti ata punar api tasmt dityt
ariyuktacandrvadhe prvavat ghaik tvat yvat aviea | tatra y avieit
ghaik tvatbhi divase vyattbhi candra astam eti | divasapramt viodhya
eam dinaeaghaik ca | atra ya aviia candra sa tasmin kle tvn, ya ca
ariyukta candra sa tasmin kle udayalagnam iti |
[ candrasya ymyottarapradea ]
sytm tad tvn candra tvat eva klena gaganamadhyam rokyati | atha yadi
adhika candra tad na adya api prpnoti gaganamadhyam | tatra
madhyalagnacandrntaraklam svadhiy abhyhitakle
prakipya madhyalagnacandrau kuryt yvat tulyau iti | atha madhyalagnt na
candra tad tadantarlaklam svadhiy abhyhita[klt viodhya]
madhyalagnacandrau tvat kuryt yvat madhyalagnacandrau tulyau sytm | evam
prasdhitagaganamadhydhirhmtaddhite apakramavikepkai madhyacchy
prasdhyate |
[ candragonnatiparilekhanavidhiJ]
[ candrasya sitsitahetu ]
iti api ca nigama bhavati iti | tasmt etena eva ligena candramrgt upari
sryamrga iti, anyath anupapaty | parii ca trgrah sryamrgt upari
drea vyavasthit | tena tem rtsthitni golrdhni sarvad sakalni eva caksate
| rdhvamukh sryamarcaya sad rdbhgam prakayanti iti | budhaukrayo ca
pratysannavartitvt sarvata bimbam avaghante arkamarcaya
pradpapratysannagolavat tena tayo api asakalabimbatbhva | yadi
evam astamite savitari katham ete grahdaya caksate savitkarbhvt ? na ea
doa | bhme drea sryamrga | tena uparimukhnm sryamarcnm na
vyavadhnya bh vartate | yath ghaasya upari adha drea avasthitasya
pradpasya ghaa na vyavadhnakraam | kapakapratipaddiu candramasa
bimbaprvabhga pratysanna savitu iti tena tat uklam upalabhyate | ratnnm ca
dityakar eva dptikraatvam prapadyate | tena tni
api rtrau na praktmakni | uktam ca ratnaparkym
[yat] upkhyndiu ratnni eva dhvntam dhvasayanti iti ryate tat upkhyna[m
arthavdamtra]m eva |
[ bhgolasasthnam ]
bhdikakybhsasthnapradaranya ha
ca digvc,
dia ca vyavasthpekay bhavanti | yath yatra vivasvn udeti s prc, yatra astam
eti s par, yasym adya gacchati s uttar, e daki | sm antarleu eva
vidia | evam upari adha ca pthiv apekay bhavata | tena tasy pthivy na
kicit upari, na adha, tasmt patanbhva bhuva | evam ca pthivy ardham
parivey avasthita samudra na patiti | patantym ca bhuvi loailmukhdaya
viyati kipt na bhuvam sdayeyu | bh mandam
patati iti cet, sdhyate ca etat myvidbhi ca, viyati khtaklaka anraya bhavet |
atha anye manyante eea anyena [v] bh dhriyate iti | tat uktam | ednm api
avayam dhraviea kacit kalpanya, [taya anya ]dhra sy[t tasya api anya]
iti anavasth | atha te svaakty eva avatihante iti cet, bhuva eva kasmt s akti
na parikalpyate | tasmt jagata dharmdharmpekay sarvabhtadhtr bh nical
ke tihati | mjjalaikhivyumaya
bhgola, pratyakam yata upalabhyate | sarvata vtta | mddin khdin v
ayaalkym madhye samavttavat avagantavya | asya bahi candrdnm kaky
darayitavy || 6 ||
[ bhgolaphe prinm sthiti ]
bhgolapradaranya ha
asmkam || 7 ||
[ bhuva vddhyapacayau ]
bhvddhyapacayajnya ha
[ bhpramam ]
bhbhramaavcakaprvottarapakapratipdanya ha
[ bhbhramaakraam ]
bhramaakraam ha
iti laksamapacimaga, saha grahai vartate iti sagraha, bhramati kaam api na
avatihate |
[ meruvaranam ]
merupramam ha
meru yojanamtra prabhkara himavat parikipta |
nandanavanasya madhye ratnamaya sarvata vtta || 11 ||
[yadi kathacit mahprama eva meru avatihate tad sa kim asmbhi na dyate
| ] dratvt meru asmbhi na dyate, athav niprabhatvt tat na dyate, na tarhi
ratnamaya | kim ca yadi mahprama meru syt meruikharntaritatvt bhvt
uttarea trak na dyeran | tasmt tasya kanakagire upariikharapradee eva
sarvaratnamaya meruabdena ucyate || 11 ||
[ merubaavmukhayo sthit ]
manyante | yatra uttarea ayaalk bhuvam bhitv nirgat tatra pradee svarga
meru, yatra dakiena nirgat tatra naraka baavmukham ca || 12 ||
[ udaydivyavasth ]
prakadentaravyavasthitn den ha
[ samarekhsthanagaryau ]
dentarapradaranrtham ha
[ bhagolasya dydyabhgau ]
bhagoladydyajpanya ha
[ meruvaavmukhasthnm bhagolabhramaadaranam ]
merubaavmukhanivsinm daranrtham ha
[ devsurapitnarm dinapramam ]
[ khagole kitijamaalam ]
khagole kitijamaalapradaranya ha
[ unmaalam ]
unmaalapradaranya ha
uttarea unmaalam upari kitijam adha avatihate | tasmt uttaragole aprpte eva
unmaalam [savit] caradalaghaikpramena udeti | pact unmaalam atikrnta
astam eti | ata divasa uttaragole vardhate | dakiagole unmaalam atikrnta
kitijt udeti | aprpta eva astameti | ata dakiagole rtri upacyate | ata tattuly
divasanio kayavddh | tadartham
trairikam yadi ay grahabhukti labhyate, tad caradalaghaikbhi kiyat iti |
labdham uttaragole ravau udaye viodhayet | ymye vipartam | evam uttaradii
vyavasthitnm kramea divasanio mahatyau kayavddh bhavata | yatra dee
ravi mithunntastha na astam eti, ai nya divasa, tatra triadghaik
caram, pacadaaghaik carrdham | tasya khasya jy carajy | tay
vipartakarma kitijy nyate yadi vysrdhasya iyam [vysrdhatuly]
carajy tad mithunntasvhortrrdhasya k iti mithunntasvhortrrdhatuly kitijy
labhyate | tasy kitijyy mithunntpakramajyy ca vargayute mlam arkgr
trijytuly | tena tatra dee ymya uttare kitijt upari kramea [sama]maalam
avaghya khamadhyt dakiena dvicatvriadbhge [ymya uttaram atikramya]
tata prathamodaye punar kitijam pnoti ca eva | tatra ati nya divasa
upalakyate | svrkgrata [kitijy | tadartham trairikam]
arkgray iatulyay kitijy labhyate vysrdhena kim iti | guakabhjakayo
tulyatvt naayo kitijypram akajy bhavati | tat katham? aka aaibhg |
tatra dee vyabhicrt grahagati | uttarea tasmt iyam vyavasth na asti iti || 19 ||
prcydivyavasthpratipdanya ha
tasmt dravat digvyavasth | yatra dra ravim udgacchan payati s prc, yatra
[ravi] madhyhnam karoti s daki, yatra astam eti s par, yatra ardhartram karoti
s uttar | sarvem uttara meru | laknivsinm yad madhyhne ravi bhavati
romakanivsinm udeti | tatra lakpradee tem prc | tadapekay svasthnt
uttara meru pratibhsate | yad romake madhyhna tad siddhapuranivsinm
udaya [tatra romakapradee
tem prc] | tadapekay tem svasthnt uttara meru | evam yamakoym api |
[ dmaalam dkkepamaalam ca ]
[ dmaaladkkepamaalasvarpam ha ]
bhavati tatra asya madhyam, yatra graha tatra asya paridhi, yvn dggrahayo
antaram tvat vikambhrdhena dmaalam pradyam | tat eva madhyhnasthite
grahe dkkepamaalam bhavati | dkkepamaalam api | samamaalamadhyt
dakiena uttarea v yatra grahbhimukham de kepa tatra ya
mahpramakakya graha sa stokataram kipyate,
alpapramakakya bahutaram kipyate iti | etat madhyhne
dgjypramavysrdhena samamaalamadhyt badhnyt | asya nayanopya
prglagnam syt trirynam | parvaklaghaik prvhe dinrdht odhayet |
eaprn trairikntaravibhuktalakodayaprai nkuryt | eebhya yvat
lakodayapr udhyanti tvat odhy | tnvanta eva raya viodhyante |
eaprn triat guayet, auddhalakodayena vibhajet, labdham bhgdi
prvaviodhitai eva odhayet | prvhe madhyalagnam bhavati | aparhe adhikatvt
rave yvanta lakoday viudhyanti tvanta prakipya lagnam kriyate | cryea
sthlaprakty iaghaikbhi prvalagnam lagnavidhin ktv trirynam kriyate,
madhyalagnam bhavati iti | raya lakodayai madhyam avaghante iti lakodayai
yat madhyalagnam tat skmam iti | tasya apakramakham svadekabhgayutam
samadio bhinnadio viuddham
khamadhyaravikakyntarlam bhavati | tasya jv madhyajy iti ucyate | candrasya
apakramakham vikepayutam viyutam kriyate | yata vimaale candra tata
akabhgayutaviyutasya jy candramadhyajy bhavati | anay atra madhyajy
vykhyt || 21 ||
[ svayavahagolayantram ]
svayavahagolayantrapratipdanya ha
[ akaketram ]
viuvat jypradeapratipdanya ha
[ svhortrrdhavikambha ]
apakramdibhi bhujdikalpanm ha
[ mednm lakoday ]
lakodayaprnayanam ha
[ kitijy ]
dinanio kayavddhipratipdanya ha
[ svadeoday ]
ryudayaklapratipdanya ha
[ iaklaaku ]
[ iaklaakvnayanrtham ha ]
[ akvagram ]
akvagrapradaranya ha
[ arkgr ]
arkgrnayanya ha
[ samaaku ]
samamaalaakvnayanya ha
[ madhyhnaaku ]
madhyhnaakucchyayo nayanya ha
[ dkkepajy ]
dkkepapratipdanya ha
[ dggatijy ]
dggatijynayanya ha
[ akadkkarma ]
[ ayanadkkarma ]
ayanavat adhanatvapratipdanya ha
[ candrdisvarpam grahaakraam ca ]
candrdisvarpavyvaranya ha
[ grahaamadhyakla ]
[ bhcchydairghyam ]
bhcchypramam ha
[ tamasa vikambham ]
candrakakyym bhcchynayanya ha
[ sthityardhnayanam ]
sthityardhapratipdanya ha
[ vimardrdhnayanam ]
iti etasmt | [sthityardham] tithe spare odhyam moke deyam, ravicandrapt api
sparamokaklik sthityardhaghaikbhi ktv punar sparamokayo vikepau,
tbhym sthityardhe ubhe yvat avieam |
[ candrasya agrastamnam ]
grastaeapramnayanya ha
[ iaklikagrsa ]
iaklagrsapratipdanya ha
[ akavalanam ayanavalanam ca ]
valanajypratipdanya ha
[ grhyabimbasya vara ]
[grhyabimba]varapratipdanya ha
[ andeyam ravigrahaam ]
grahaopalabdhipradaranya ha
[ grahasdhanopya ]
grahasdhanopyapradaranrtham ha
kiti ca ravi ca, tayo yoga kitiraviyoga | tasmt ravim sdhayet | ravnduyogt
indum sdhayet | aitrgrahayogt ca sarve trgrah ca sdhany |
saktam udgacchantam sryam lakayet | tata tatpradee cihnam ktv tihet yvat
anyodayam | tatra api yatra paridhipradee srya udita lakyate tatra cihnam
nidadhyt | evam udayatrayea catukea v antaraghaik yantrdin lakayitavy |
t ravibhuktaya ravyudayntarle bhavanti
| t eva sphuaravibhuktilipt | madhyadinacchyayo vedhena tajjydividhin
[ravidvayam nayet |] tayo antaram [v] sphuaravibhukti |
1039560048
77760000
352
53
23
28
12
savarit
352 | 11532492
216000
1033004016
77760000
[ sampradyasasmaraam ]
sadasat sat asat | sat ubham, asat aubham | jnam jyate anena iti |
sajjnottamaratnam sat jnam tat eva uttamaratnam, utkam ratnam, jyotistram |
nimagnam nilnam | svamatinv svaky mati (svamati), svamati eva nau tay
svamatinv sadasajjnasamudrt samuddhtam iti || 49 ||
[ pratikacukakrie daavidhnam ]
apathapratipdanya ha
[ somevarabhyasya upasahraloka ]
[ bhskarabhyasya upasahraloka ]
atndriyrthapratipdakni
stri amni ryabhaoditni |
tem aakya arthaataka api
golapda sampta |