Arkimedi

Arkimedi
Arkimedi
Busti Arkimedit n Sirakus
Arkimedi (greq: ?????d?? - Arhimedes) (jetoi rreth viteve 287 p.e.s. - 212 p.e.s.
) qe nj matematikan, fizikant, inxhinier, astronom dhe filozof i lasht sicilian i
lindur n kolonin e portit sirakuzian. Mendohet nga disa historian e matematikan t jet
matematikani m i madh i lashtsis. Carl Friedrich Gauss (Karl Frederik Gaus) e mendo
nte at si nj nga tre m t mdhenjt, q kan jetuar ndonjher.

Zbulimet dhe shpikjet[redakto | redakto tekstin burimor]

Arkimedi u b i njohur pasi mori pjes n mbrojtjen e Sirakuzs kundr rrethimit romak n Lu
ftn e Dyt Punike. Ka t ngjar q ai i zmbrapsi romakt me makinerit e tij t lufts t p
me dorn e tij. Thuhet se ai ka mundur t lviz nj anije t madhe gjithsej me ekipazh dhe
ngarkes vetm me nj litar. Mendohet t ket zbuluar parimin e dendsis dhe pluskimit, i nj
hur edhe si "Parimi i Arkimedit" q sipas gojdhns e zbuloi ndrsa ai po lahej n nj vask
oli jash npr rrug duke brtitur "Eureka" (evrika) - (e gjeta)). Atij i mvishet edhe sh
pikja e odometrit gjat Lufts s Par Punike. Nj nga shpikjet e tij t prdorura pr mbrojt
ushtarake t Sirakuzs kundr pushtimit romak ishte grremi i Arkimedit.

"?? ?? t??? ??????? t??atte" Mos mi trazo rratht

Thuhet se ai parandaloi nj sulm romak mbi Sirakuzn duke prdorur nj grumbull t madh pa
sqyrash (mendohet t ken qen mburoja t pastruara shum mir) q pasqyronin dritn e dielli
he t cilat shkaktuan q anijet t merrnin zjarr.

Arkimedi u vra nga nj ushtar romak n plakitjen e Sirakuzs gjat Luft s Dyt Punike megj
e urdhri i Marelusit ishte q ai t mos prekej. Grekt thon se u vra ndrsa vizatonte n r
hytur n punn e tij dhe i bezdisur nga ndrprerja e ushtarit, i paskrka thne frazn q do
bhej e famshme: "?? ?? t??? ??????? t??atte" (Mos mi trazo rratht).

Kjo histori tregohet q t vihet n pah mendja e lart greke me dorn-vrasse romake. Megjit
hkt duhet t shnohet se Arkimedi shkatrroi me makinerit e tij luftarake nj pjes t mir
s pushtuese romake, kshtu q vdekja e tij mund t ket qn nj ndshkim.
N krijimtari e largpamsi ai ia kaloi do matematikani evropian para Rilindjes.