Teorijske perspektive u sociologiji

Socioloka teorija je niz ideja koje ele objasniti i protumaiti ljudsko drutvo.
Socioloke teorije su selektivne u odnosu na ono to smatraju prioritetnim i u
odnosu na podatke koje definiraju kao znaajne. Mogu posluiti kao podloga za
mijenjanje drutva.
Glavne socioloke teorije su: funkcionalistika, konfliktna i interakcionistika.

FUNKCIONALIZAM
Makroteorija koja promatra drutvo kao sloeni sustav sastavljen od pojedinih
dijelova koji su uklopljeni u cjelinu i ovise o njoj, ali, s druge strane, cjelina
drutva ovisi o svojim dijelovima i moe se odrati samo ako su oni u skladu.
Poremeaj usklaenosti dijelova dovodi do drutvenih kriza, a moe dovesti i
do raspada drutva.
Pod pojmom funkcija sociolozi ove teorije podrazumijevaju:
- doprinos nekog dijela ili drutvene institucije odravanju, stabilizaciji i
uvrivanju drutva.
- Funkcionalistika analiza eli otkriti koje su to drutvene institucije bez
kojih drutvo ne moe egzistirati te smatra da su to:
1. obitelj
2. obrazovni sustav
3. politiki sustav
4. religija

Funkcije ovih institucija su:

1. funkcija obitelji je odravanje kontinuiteta drutva kroz reprodukciju i
socijalizaciju novih lanova;
2. funkcija obrazovnog sustava je daljnje nastavljanje socijalizacije lanova
drutva zapoete u obitelji;
3. i 4. funkcije politikog sustava i religije su uvrivanje osnovnih vrijednosti
drutva politikih i moralnih.

KRITIKA FUNKCIONALIZMA
Funkcionalizam analizira imbenike koji odravaju drutvo, a ne one koji ga
mijenjaju:
funkcionalizam tei odravanju postojeeg, a protiv je promjena,
posebno radikalnih. Zato kritiari ove teorije smatraju da oni ne mogu
objasniti drutvene promjene i da je ona osnova konzervativizma u
drutvu;
zanemarivanje pojedinca funkcionaliste zanimaju samo drutvene
institucije, a ne pojedinci u njima. Pojedinac je tu da bi sistem
funkcionirao.

KONFLIKTNA PERSPEKTIVA
Makroteorija daje naglasak na ideji drutvenog razvoja i promjena kroz
sukobe;
Utemeljitelj je Karl Marx;
Moderna konfliktna teorija nije nuno marksistika dok se u marksizmu kao
glavni problem uzima sukob meu klasama, moderni konfliktni teoretiari
sukobe nalaza i u drugim podrujima ivota na primjer, sukob izmeu starih i
mladih, pripadnika razliitih rasnih, vjerskih ili etnikih skupina.
Glavne karakteristike konfliktne perspektive:
a) Promatra sukobe kao izvor drutvenih promjena;
b) Zanimaju je poremeaji i nestabilnosti u drutvu;
c) Upozorava na suprotstavljene interese koji uzrokuju podjele u drutvu;
d) Smatra da neke drutvene institucije i odnosi nisu ni nuni, ni opravdani (na
primjer birokracija, religija).
Konflikt znai postojanje napetosti, konkurencije i neslaganja lanova
drutva o ciljevima i vrijednostima (ne mora znaiti nasilje!);
-Konfliktne teorije drutva prouavaju na koje naine neke grupe osvajaju mo i
ostvaruju svoju volju u drutvu (pri tome je vano tko dobiva, a tko gubi zbog
naina na koji je drutvo strukturirano).

Posljedice konflikta u drutvu ne moraju biti tetne, ve mogu dati i pozitivne

rezultate i to na:
a) Grupu konflikt jaa svijest o interesima grupe; na primjer rasni
sukobi u SAD-u poveali su jedinstvo amerikih crnaca;
b) Drutveni sustav u cjelini neki drutveni problemi dolaze u sredite
pozornosti i tako nastaju pozitivne drutvene promjene; na primjer
pokret za prava ena ili pokret protiv nuklearnog naoruanja.
Nedostaci teorije: tekoe u istraivanju drutvenog dogovora, integracije i
stabilnosti u drutvu.

INTERAKCIONISTIKA PERSPEKTIVA

Weberovo odreenje sociologije kao znanosti o ljudskom djelovanju

(akciji) poetak je interakcionistike perspektive u sociologiji. Kasniji
razvoj vezan je za amerikog sociologa Georgea Herberta Meada.
Sadri u sebi mnotvo pristupa dramaturki, teoriju socijalne
razmjene, etnometodologiju, ali je najpoznatiji simboliki
interakcionizam.

KARAKTERISTIKE INTERAKCIONIZMA:
1) mikroteorija drutva prouava meuodnose (interakcije) u malim
grupama (ne zanima ih drutvo kao cjelina);
2) odbacuje se pojam drutvenog sistema zbog ega se ni ljudsko
ponaanje ne objanjava reakcijom na drutveni sistem;
3) da bi se objasnilo ljudsko ponaanje, slui se pojmom uloga.

Kritika interakcionizma:
Teorija je previe usmjerena samo na pojedince i njihove odnose s
drugima pa zato ne uspijeva objasniti cjelinu drutva.