Professional Documents
Culture Documents
i nam thc lc
tp chn
10 - 2006/CXB/170 - 2018/GD
M s : 7X 417 M6
i nam thc lc
tp chn
Phin dch
Trng Vn Chinh
Hiu nh
Nh xut bn Gio dc
Chnh bin
ng k
Li D
Ngy mng 9 thng 11 nm Thnh Thi th 12 (1900), vua D rng :
Quc triu c b Thc lc cng nh L s((1) Tc l kinh Xun Thu do Khng T chp.1)
c b bin nin, ct t by Phc sng, biu dng cnh p ln, trong c li ni,
vic lm, chnh s, cng vi php tc ch v k cng.
Nh nc ta : Thn truyn thnh ni, hn 300 nm, c hu nhn su cha cht nhng iu
ha thun v sng ngi. Dng nn r mi ngang rc r Chu, Hn, ng, Tng ; vn tr v
cng ring vt cao hn inh, L, Trn, L.
Knh nay : Sch Lit thnh Thc lc Tin bin vi cc k Chnh bin ln lt chp xong, u
dng vo kho s.
Knh ngh Gin tng Ngh hong ((2) Miu hiu ca ng Khnh.2) ta : Thin t vn
nhu trit sng, thnh hc c quang minh ; yu k s, trng by ti, hu vi ln bang, ha
cng h mc. Theo php c u cn lm vic bng c vua Ngu((3), (4) Ni v vic lm v
lng hiu m ca vua Ngu, vua Thun.3). Th ng triu hiu knh mn lng nh thi vua
Thun (4). Tuy ni ngi trong khi tui nh, cng vic gp nhiu kh khn, nhng bit knh
s gi tc lng, cho ch c cuc ln ; ln ngi cha ti mt nm, chnh s tt r rng
ng ghi chp, ni theo thi hay ca lit thnh, ghi chp vo sch qu mi mi v sau. S
thn vng mnh bin tp, xc nh ngha l, kho xt r rng, ghi thnh b sch.
Nay cn c vo bn b ti Quc s qun l Tng ti Trng Quang n, Ph tng ti l
Nguyn Thut, Hong Hu Xng, Cao Xun Dc, v Ton tu l Ng Hu Lin tu by v
vic knh sa b Thc lc Chnh bin ng k v "Gin tng Ngh hong " lm xong,
vng em bn mu tin trnh, xin cho san khc, v.v... Trm knh cn xem xt thc nga thy
mt v anh qun ca mt triu i, cng nghip snh by vi cc i vua trc, thc ng
khc vo vn g in lu di v sau.
Vy vic lm b Thc lc ng k ny thnh bao nhiu quyn, chun cho quan Thi s
chn ngy tt, cho khi cng lm. Ri giao cho vin Ton tu kim xt thm t ch vit n
cc khon thc cn c r rng. Tng ti i thn th tm kim tra i chiu ; mong sao
sm xong c hon thnh b sch ln ny. Phm c cc vic nn lm, chun giao cho cc
quan hu t knh cn tun hnh. Khm th !
*
*
Chng ti vng lnh son b Thc lc Chnh bin v Gin tng Ngh hong thc xong,
xin em khc in t by vic tt. Trm ngh : Nc phi c s ghi cc vic thi s nh
bo i sau, cho nn php chp s theo li bin nin, nu kinh Xun Thu, m t Hn,
ng tr v sau u c Thc lc. Nhng li ni, vic lm v chnh s ca vua trc l tm
gng sng v con ra bi ca cc vua i sau, nn vic chp c k cng u do . Cn
vi thi gian khng khi c lc thng, lc bin, m cng vic tt phi c khi trc, khi sau.
Cho nn chnh l bin l, vn php c khc nhau, vit ln vit nh th l li c phn bit, mt
t by c chnh thng, hai rng buc ly quc k nc nh. cng l ci su
nhiu ca T ng chp b Cng mc vy.
Nh nc ta : Thn truyn thnh ni, t i Dc tng Anh hong tr v trc khong vi
trm nm, lit thnh vn tr v cng lc sng nghip, lc trung hng ca cc vua i trc,
u khc qun g ng ln kho s ri...
Nay Gin tng Ngh hong ta : Thng sng khim nhng, tri gip, dn theo, d khi tui
tr ln ngi, vic nc kh nhc. Th m mt d sing lo, noi khun php m gi gn t
sm. Sa sang trm vic, nm i th m gi ly k cng, cn i th mi hay duy tr ton
cc, chuyn nguy lm yn. c bit l li vui ni sch v, hc nghip tin ln ci quang
minh, hiu thun th phng ng triu, n ha hp trong h. L i vi by ti,
hu trch nui cng dn chng. Cha y mt nm, m mi vic tt thin h cng bit ting
tm, ai cng khen l c tt. Mi ngi ng t, chp vo s sch, ng hu theo c thi
tt ca lit thnh ngy xa.
Nm ng Khnh th 3 [1887], knh c ngh chun cho b Thc lc y, nn lm tip
ng k, chiu theo ngha l b Chnh bin m lm. Xut ((1) Xut : ng vua b ngi
chy ra ngoi. y ch vua Hm Nghi.1) th chp ph sau thng 6 nm Kin Phc th
nht [1884] n thi k giao tip vi nm sau th ly nm t Du [1885] phn bit.
Nm Thnh Thi th 9 [1897] li c ngh chun cho Xut i gi nin hiu Hm Nghi :
Cc ch thnh hai hng di nm t Du [1885]. Phm vic u chiu y nh ngha l ph
bin m thi hnh. Bn ti phng ngh lm l, tu chun cho tun lm. Nhng khi em vic
t sau thng 11 nm T c th 36 n thng 6 nm u Kin Phc, c xt nm m chp
c Dc tng Anh hong ta : soi theo php trc, c c cng lao. Khi ngun su t bin
hc, sng vn ; t v p vn bin, thi tp. Ba mi su nm thn cng thnh c, quyt
noi theo cho sng nghip nh ; nghn mun i in hong phn, c xp t truyn con
chu. Nhn v trc v cng vn tr, treo gng sng r rng. Xin em dng thch tht lan
i((1) Thch tht : cung thn ch trong nh thi miu. Lan i : nhng ni cung in
sch v. (Xem Bi vn vn ph, vn thp khi).1) snh vi ngc cu chi li.
c Gin tng Ngh hong ta chu vng mnh ln, m rng cng xa. An p((2) Tn t,
ni vua V truyn ngi cho con l ng Khi.2) truyn ngi, ngi ht chu mng, u ni con
vua ta c. i Phin((3) Tn mt nc hu, vua Vn nh Hn gi tr y. Sau khi vua
Hu cht, cc by ti n v lm vua nh Hn, gi l Hn Vn . (Xem Hn th).3) ni
nghip, thnh hin nhn hiu, lng trong nc cng nghe. Lng thnh knh th m cung
ng triu((4) Cung ca Hong thi hu.4), nt tho thun i ngi trong vng tc
thun((5) H nh vua.5). Dng l nhng, i vi thn h. Ly tn thnh tip s bang giao.
Cn nhn ti chn khoa trng, thi vn v tng nh l. Thng tt kh trong lng xm,
thu inh in cng c gim. Ngch quan li tng bng m bt ngi, s cng nc d.
Chn Kinh ph la cng m nh ngch, qun c rn ngh vn tch lun bn, em Chnh yu,
S th khc vn((6) Chnh yu, S th l tn hai b sch.6). Ch ha cm triu, cho Bc K,
Nam ht c ma. Th m cn s tai mt ca thn dn, nn phi gi tn nghim trong cung
miu. nn trm vic, tm lng ring cn vn cng cng. Cha ti mt nm, chnh s tt
chp coi r r. Thin h nga trng c ha. Triu nh li thy quan nghi. Tt lm thay !
Mng dng thnh cng, ng bui ni lng, sui trong, kin v thin c, d lc my bay,
ma ry. Tri nu thm cho tui, ngy hn trng thy thi bnh. Mnh c nhin cn di, i
chc c lu lch s.
Knh ngh nay Hong b h : vng ni nghip to, ngc nh Phc tt, cng vi 2 - 3 i
thn bn vic, gm 14 nm. Tri nay gi l theo c tt nt hay ca tin vng, lm
gng cho thin h.
t l nhc php dng th, d Phc li cho i sau.
Sai S qun chng ti trng coi, sa sang cc k lc ca tin triu, knh chp t nm T c
th 36 [1883] Qu Mi, n phn thng 8 nm t Du [1885], chia lm hai phn chnh v
ph : khi lm t nm Thnh Thi th 9, inh Du [1897] n nm th 14 Nhm Dn
[1902], trc sau gm 6 nm, xong vic hiu chnh. Sa chp thnh bin. Dng vo kho s,
ni theo sch lit thnh m v vang. Truyn lu di, snh vi s nghn thu m chi sng.
V c in chng php tc, dnh v sau ; v hay ni ch noi lm, mi xng l hiu.
Chnh tr r rng, cng lao tri t, s sch y , ngha sut xa nay.
Bn ti ch lm ni c mt chc, u c trn ba iu((1) Nh s c ba iu s trng :
mt l ti cao, hai l hc rng, ba l kin thc nhiu.1). Thn khng lm sch nh Lu T
Chinh((2) Lu Hng i Hn (Trung Quc).2), hc i vit s theo nh Hn Xng L((3)
Hn D, ngi i ng.3). Cm nm iu ch cht, tm ti gi gp chuyn xa, tc thut
y thnh minh, quyt nh ngc trng gng sng. Dm u l cng sc ca mnh, vng
nh lnh trn t bo.
Ci mong : Gng theo lng hiu, vng hc li xa. Noi gng rn trc nga sau, tn s
nghe noi theo s bit. Tng tng nhn tranh, c s, ni ly ch theo ly vic lm. c
sng t by, nghip ln y, chu con cng gi nghip to vng chu, c tt thay, Phc lc
cng nhiu. Bn ti khn xit vui mng, ht lng mong i, knh cn em b Thc lc
ng k 8 quyn v mc lc 1 quyn, cng 9 quyn km theo t dng ln.
Ngy 28 thng 7 nm Thnh Thi th 14 [1902] :
Thn : Cao Xun Dc.
Thn : Ng Hu Lin.
Thn : Trn S Trc.
chnh bin
ng k (v ph bin)
Phm l
1. Nhng ngha l nn chp Chnh bin. Theo nh t k chm chc quy nh, chc
gn gng tha ng ri, nay k ny t sau ngy thng 10 nm T c th 36 [1883] rc
vua ln ngi n trc ngy 12 thng 6 nm Kin Phc th nht [1884], ht thy nhng
iu ng chp Chnh bin th i lc cng y theo nh th l Chnh bin t k.
2. T sau ngy 13 thng 6 nm Kin Phc th nht n trc ngy 10 thng 8 nm Hm
Nghi th nht [1885] l thuc v lc Xut ra ngoi. Cn v phn thng nay tun nh ngh,
chun phng chp Xut l vua Hm Nghi, em s tch ph chp vi nin hiu Hm Nghi :
th ch can (t), chi (Du) phi chua lm hng song cc, cho bit phn thng khng th
vit to c, v by gi nm c Cnh tng Thun hong ta ln ngi, ly nin hiu l
ng Khnh. Duy ng Khnh k nguyn h nm sau, nm Bnh Tut. Nm y t mng 1
thng 10 nm t Du l nm ng Khnh th nht, di ch can chi phi chua nu ra, cho
sng t chnh thng.
3. Ph bin : Trc chp l "Hm Nghi " ph ng sau. Phm vic u chp bng ch
"". Ch "" chm chc i khon th 2, v khi vit cn dng ch "", th ch ""
long trng, khng th khng i, m i khon th 2, cho cng vi ch "" trong
Chnh bin v i vi khon i Hong thng ngy nay u c phn bit. Cn cc tn hy,
c bi b khng king k th u vit thng mt ch v cc khon nn vit u y theo
l chp Ph bin, t k.
4. K ny chp t thng 10 nm T c th 36 n trc thng 8 nm Hm Nghi th nht,
lc xp t v ct b quan qun mi vic u tun theo iu l m thi hnh. Phm c vic
g nn chp th c theo y nh l cc k trc m chp. Vic g do ring ca quyn thn
th c vic chp thng, t nhng iu tri php ca bn .
5. T ngy 23 thng 5 nm Hm Nghi th nht, sau khi Kinh thnh c vic, n trc ngy
mng 10 thng 8, Xut (Hm Nghi) di ra ngoi ri, trong triu nh v ngoi cc tnh
khng bit l thuc vo u v t sau ngy mng 10 thng y n cui thng 9, vua Cnh
tng Thun hong ta (ng Khnh) du ni ngi vua m tuyn b bo D, nhng
trong nc cn cha bit, nin hiu vn chp l Hm Nghi. V phng nam phng bc u
vng D vua Hm Nghi dy qun Cn vng, nhng k khi s u cm nm lm c
khi binh. Cn t sau ngy mng 1 thng 10 nm t Du [1885] nin hiu ng Khnh, ngi
ln n nh lu ri ; nu k no c dm lm h th n k th 6, s chp lm nghch.
Tng mc
i Nam thc lc - Chnh bin - ng k
Thc lc v Gin tng (Ngh) hong
Quyn I
Quyn II
Quyn III
nht [1884].
Quyn IV : Gip Thn, thng 5, thng 6 ma h nm Kin Phc th nht [1884].
Quyn V
[1884], ph k t y tr xung.
Quyn VI
nht [1884].
Quyn VII : t Du, t thng ging ma xun n thng 4 ma h [1885].
Tng ti :
Thi t Thiu ph, ng cc i hc s sung Kinh din ging quan, kim qun Quc t
gim, thn : Trng Quang n.
Ph tng ti :
Thi t Thiu bo, Hip bin i hc s, lnh Thng th b Hnh sung C mt vin i
thn, Kinh din ging quan, tc An Trng t, thn : Nguyn Thut.
Hip bin i hc s sung Kinh din ging quan, thn : Hong Hu Xng.
Hip bin i hc s, kim qun Quc t gim, tc An Xun nam, thn : Cao Xun Dc.
Ton tu :
Hn lm vin Trc hc s, thn : Nguyn Qun.
Quang lc T khanh, thn : Ng Hu Lin.
Hng l T khanh, thn : Trn S Trc.
Hng l t Thiu khanh, thn : Nguyn Lin.
Bin tu :
Hn lm vin Th ging Hc s, thn : L nh Luyn.
Hn lm vin Th c, thn : H Trung Lng.
Hn lm vin Th c, thn : V Trng Lin.
Hn lm vin Th c, thn : Phm Tun.
Hn lm vin Th ging, thn : Nguyn Thin Hnh.
Kho hiu :
Hn lm vin Bin tu, thn : Trnh Hu Phu.
Hn lm vin Kim tho, thn : Hong Vn Qu.
Hn lm vin Kim tho, thn : Hng Tr.
Hn lm vin Kim tho, thn : L Kinh Tun.
ng lc :
Tng tht phm, thn : Nguyn Thoi.
Tng tht phm, thn : L Nguyn Xn.
Chnh bt phm, thn : Nguyn Hu Cn.
Chnh bt phm, thn : Nguyn Qut.
T tri thng tu. Tnh nt nguyn lng. Dy ly iu lnh, Tin nh lng kn chn.
Nh m nt tt, thin h n i nghe tin. Tri li sng, sao li ngi, im tt lng theo nh
mi. Dn cng theo, tri cng gip, Phc lnh sm n xun v.
Nay vng ch Thi hong Thi hu T D, cho in h ni ngi, truyn lnh knh co linh
ta. in Cn Chnh, vng lnh n t truyn quc. Ngi tri nh, nay mng i ngha
sng ri. Ngai bu thuc v, u ni bang gia Phc y. Trn ng hong o, tit ng
sang, va thng nht dng((1) Thng 11 l tit ng ch, m kh gn ht, bt u dng
kh mi chm, tc l thng nht dng (theo ngha qu Phc Kinh Dch).1). Trong chn
thanh cung, qu cn ng ng ho tam sch((2) Theo ngha Kinh Dch, 3 ln gieo qu m
cu c qu Cn, l con trai.2). Bn ti vng sch dng tu tn hiu Hong .
Ci mong : ni nghip gian nan ca Lit thnh, th n gio dc ca Tin hong. Vng
thnh m thun lng dn. Gi dao ((3) Bc qu trng nh ngc dao.3) m ln ngi bu.
Ngy tng c thnh, tha lng dn ca ngi Khi mun phng. Rng m cng xa, gi
nghip ln lu bn Chu n vn i.
Vng lnh m hm kim qu((4) Hm vng t nh Thi miu.4), duyt li 20 ch thnh
ch trong s vng, ly ch th t (trn ch nht di thin)((5) Ch Ho.5) dng lm tn
hy ca vua v ly hai ch tn mi, tn c ban trc y, lm tn t). L xong, knh
co linh din in Ha Khim, tu ln Thi hong Thi hu T D v Khim hong hu
Hc phi, sai quan knh co lit miu, u ban lnh ch b co cho khp trong, ngoi.
Li sai quan trc ngy lm l tn quang((6) Ngy ln ngi vua.6). Knh co linh ta v cc
ni Giao, Miu, X tc, tu ti Thi hong Thi hu T D, Khim hong hu Hc phi.
Ngy Canh Thn, ln ngi Hong in Thi Ha, ly sang nm l nm Gip Thn lm
nin hiu Kin Phc th nht.
Ban n chiu cho trong, ngoi gm 26 iu. Chiu rng : Trm ngh : Thin h rt to, ngi
vua rt trng, phi ngi ti c hn i ri sau mi c th lm vic c. Vua Thi Gip
nh Thng, vua Thnh Vng nh Chu u l tui nh ln ngi, nhng bit di n in
ngha, vng ch nhn, nga sau, rn trc, cui cng hai vua y mi lm nn c vua
gii ca nh Thng, nh Chu. Cng nghip chp s sch, ting thm cn mi. Nh nc
ta thn truyn, thnh ni hn 200 nm, c hu nhn su, ngi u nghe bit, cng c chi
li, li c nm. c Hong kho Tin hong ta l bc thin t minh trit, vng thnh
mnh ca ba vua((1) Ba vua : Gia Long, Minh Mnh, Thiu Tr.1), trong sa vic nc,
ngoi chng qun th, au u bn lng, trong khong 36 nm sing lo thng nh mt
ngy, th kho yn hnh, bo v cho chng ta l nhng k sinh sau. ng trn y hy
vng th gi Thn, ngy 16 thng 6 nm nay, Ngi ci rng ln chu tri. Than i ! au
thay ! Ci cung ri nh H((2) in vua Hong cht nh H. (Xem s Tam hong
k ca Trung Quc).2) tr thnh mt mi vnh cm, nh n n trch, hang ni ku thng !
theo Ch ca Thi hong Thi hu T D chun cho Lng quc cng ln ni ngi, v
lc ny nhiu vic, nc cn c vua ln tui, mi c th gnh vc c. Ng u mi c 4
thng, lm nhiu iu lm tri. Nay hong thn vng cng, Tn nhn ph, Ph chnh i
thn v vn v trm quan ng thanh em vic tu ln cho rng trm l con nh ca Tin
hong , xin ni ngi gi mi ln, knh vng Ch y cho. Trm ngh : Ngi ln khng
th b khng lu c, nn khng dm khng nga theo Ch, ci chiu lng dn c, lc
gi lnh Canh Thn ngy mng 3 thng ny ln ngi Hong in Thi Ha, k sang
nm Gip Thn lm nm Kin Phc th nht. Ta thy ta tui hy cn nh, tr lc cha ,
kin thc cha rng, s mnh gnh vc cha xng ! V v lo u ! Gan rut nh t. Hung
li thi s kh khn, ngoi bin rt gp ! Lm sao cho yn trm h, thu phc c ngi
xa. Lm sao gi vng gc nn, cho th nc c mnh ? Ngh ri li ngh, n ng khng
yn ! Ch t nm np lo s nh gim trn bng mng, vc su ! Ni gi lm lng, nga nh
n tri t t tin thng oi, v Phc tha ca Tin hong dnh li sau, thn m
tm lng, xa thao c tt. Gn th c thn hun k thc t hu 2 - 3 i thn gip cho ta
nhng iu cha bit ti, v n ta trong lc gian nan, cng vi cc thn cng ln nh
ngoi qun trong triu, t d trung lng, ht lng vi nh vua, th mt ngi, ng hu
trn lm v vang c nghip gian nan ca lit thnh v n ph thc gio dc ca Tin ;
di c th tha thip lng mong i ca thn dn, m t Nh nc vng yn nh ni
Thi Sn, bn thch. l lng ta mong lm, thc Phc c cho thin h. Vy c cc iu
ban n ghi by sau ny :
1. n X tc, miu Lch i vng v Vn miu, V miu, miu thnh hong, miu
Thnh hong vi cc thn k trong t in u t mt n.
2. Sng to ni ln cc a phng u t 1 n.
3. Nhng thn vng, qun vng, thn cng, quc cng, qun cng hong thn, Tn nhn
ph u gia thng c th bc.
4. Cc qun th Bc K u gia thng c th bc.
5. Cc thn vng, qun vng, thn cng, quc cng, qun cng Kinh t chnh t phm
tr ln, ngoi t tng tam phm tr ln v cc quan ti Kinh ng phm n quan, cc tnh n
st s, qun o, cc o, ngi no di tn hin khng c eo gi ging, u thng qun
cng gia 1 cp, cn vn t chnh tht phm tr ln cc b, vin, t, cc chnh nhu, chnh
tht phm tr ln, ngoi t tng lc phm tr ln v tri huyn th tri chu, v t hin ng
lm sut i tr ln, u thng gia 1 cp tm thng.
6. Quan vin ln nh ngoi Kinh c ging lu, cch lu, khng k ti cng hay ti t
v khng chun tra xt, phn ging 5 cp tr ln th i ging 3 cp, ging 4 cp i ging 2
cp, ging 3 cp i ging 1 cp, ging 1 - 2 cp y u cho khai phc, cch lu y i ging
4 cp u lu lm vic.
7. Quan vin ngoi Kinh t tht phm n cu phm, ai cha d gia cp v khai phc y u
thng cho 2 thng lng tin.
8. Cc c nhn, tn sinh, m sinh, gim sinh, hc sinh theo hc Gim v c nhn, v c, t
ti, s nhn c ngch hnh tu, hu b, u thng cho 1 thng tin lng.
9. V nhp lu th li cc nha trong Kinh v 2 tha ty ph Tha Thin, 2 ty Phin, Nit
cc tnh ngoi, u thng mt thng lng, cn d cc ty li tp ngch nh thuc li l
sinh, y sinh, thy thuc cha voi, thy ph thy, ngi xem thi tit, khng k trong Kinh
hay ngoi Kinh v c lng hay khng lng cng cc nha li ph huyn, u thng
cho na thng lng tin.
10. Cc sc chnh ngch bin binh v th cc cc Kinh, lnh trm Kinh v dn th l
c chi tin lng nh l, th hin ti ng lm vic, u thng tin lng mt thng,
cn cc binh phu tp ngch v nhng ngi hng m cc trm, u thng na thng tin
lng.
11. Nm Kin Phc th nht, cc l thu tin thc v rung t, inh in cc a phng
u rng cho tha np. Duy nay qun nhu cn nhiu, vy sang nm ni no c tha c 10
thnh thu l, nn chia lm 4 nm, nm u v nm th hai, mi nm u min 3 thnh, nm
th ba, nm th t, mi nm u min 2 thnh.
12. L cc h bit np cc a phng, khng phi np thu thn, hng trng u thng
cho mi ngi 1 quan 2 tin, nhn inh gi m, u thng cp cho mt na.
13. Cui thng chp nm T c th 35 tr v trc, cc l thu sn vt tin thc ca dn
cn thiu cc a phng hay s tin thc bn cho vay ca Nh nc m cha np thanh,
u rng cho tha min ; ngoi ra nhng khon tnh li bin thu, gim khin, huy hoc th
khng l ny.
14. Ph Cam L Qung Tr, ph Trn Man Thanh Ha, 4 ph Chn Ninh, Trn nh,
Trn Tnh, Trn Ninh Ngh An, cng vi 2 huyn Cam Mn, Cam Ct mi thuc v ph
c Th H Tnh v dn Th cc ph huyn c s bc ng np nm Kin Phc th
nht bao nhiu, chun cho gim i 5 phn 10, v thu l thiu t nm T c th 35 tr
v trc l bao nhiu, u cho min ht.
15. Cc v thn k thng quc u gia phong tng c bc. (Sau chun cho cc chnh thn linh
ng cha c phong tng, th vng tu xt, cn cc v c phong tng ri th bt i.
16. L khoa thi Hng v hng vn, th dng nm T, Ng, Mo, Du. L khoa thi Hi th
ly 4 nm Thn, Tut, Su, Mi c hnh. Nay chun cho nm Kin Phc th nht l Gip
Thn th m n khoa thi Hng, vo nm th 2 (t Du) n khoa thi Hi v ma xun sang
nm.
17. L thi Hng Kinh, v hng quan v th dng cc nm T, Ng, Mo, Du c hnh.
Nay chun cho nm Kin Phc th nht Gip Thn m n khoa thi Hng v, nm th 2 t
Du ma h m n khoa thi Hi v.
18. Cc a phng c ngi ti phm u trng v trong Kinh ngoi qun c nhng ngi
ging binh th, tho ngh v, ti sc hn ngi v nhng k s n dt trong rng ni, chun
cho thng ty y xt hch tu ln s liu lc dng.
19. Quan vin trong ngoi x phn pht bng, khng k tn ti cng hay l ti t, cng
khng chun cho tra xt, u cho min.
20. Quan vin vn, v trc b li phi cch bi, v t ng phm tr ln v vn t lc tht
phm, gin hoc c tin s, c nhn xut thn, tr thc ngi no c ti trng v tham tang,
v tui 70 tr ln, khng k na, cn u do 2 b Li, Binh phn bit lm s tu ln, ch Ch
xt cho b dng.
21. Nhng nhn vin b li, c pht i hiu lc sung lm binh, chun cho thng ty v
qun vin y u em tnh ti n c v vin y b can t trc, xem nay c c gng hay
khng, lm s t b (vn t b Li, v t b Binh), ch tu xung n thi hnh.
22. Trc lc tinh m sng ngy 3 thng 11 nm T c th 36, phm ai phm t cc ti
qun lu tr xung, tr quan thip vo ti gic cp do cc nha vn hnh Kinh hay ngoi
cc tnh xt k, nhng ngoi ra nhng tn phm ch l hung c, c lm th khng nn
k n, cn cc n khng k kt hay cha kt, u cho khoan min bung tha.
23. Phm cho n n bi tang vt cha xong, tr v c tnh trng xm khuy ngoi, cn
Kinh chun do b Hnh, ngoi cc tnh do thng ty tnh y, u em nhng n c can
phi v s tang vt nn bi, ng s tu ln, lng cho khoan gim.
24. Ty tam php nm nay, ng s k nhng l n xt v ma thu, trnh nh thn thm li,
nay chun cho min nh thm mt ln, duy trong c n no, tnh c th tha c, chun
cho nh thn trch ra dng tu ch Ch khoan gim.
25. Nguyn phn sp an tr nhng ngi Man, ngi Lp lm dn, lm n t cc tnh Hu
k v pha Nam, tr ngi no thnh sn nghip, tnh nguyn xin lu li nn cho, ngoi
cn d, u c th, v qu c yn nghip.
26. T sng tinh m ngy mng 3 thng 11 nm T c th 36 tr v trc, phm nhng
ngi thn thuc b ti ly, ngi chnh phm em x tr, hay b git ngm ri th thn
thuc ngi y khng k l bt giam hay ra th cha, chun cho u min phi chu ti
ly.
Than i ! Kinh Th ni rng : Nh vua dng ln ngi, thu lm Phc ban cho dn
chng. l bc vng gi th theo o ca tri t vy. Kinh Thi ni rng : Sm hm
xy dng mnh ln cho thn mt, i, ni sng ct lng mnh. l s thc ca nh vua,
dng sa sang c vy. Ta nay cng hng ngy c gng m thi. Vy c bit bo co
khp ni, khin cho mi ngi u nghe bit. Khm th.
Chiu th ban xung, trong ngoi xem thy u hn h mng ni : Nh m hin lng,
chnh l con ca vua ta. Chng ai l chng mong c thi bnh vy.
Sai Hu tn nhn ph Tn nhn Gia Hng qun vng l Hng Hu sung lm Ph chnh
i thn. (Trc y hong thn, tn nhn, nh thn tu ni : Hin nay cng vic nng n
kh nhc, t qun tui nh ln ngi, cn c nhng bc thn thn trng hu, lo luyn gip
, mi mong trn vn (v nn mi c lnh ny).
Sai cc nha b, cc, t nay tr i, phi c mnh giy tu. (Tr ra nhng s sch, n, tp do
cc nha phiu ngh trnh duyt vi ngoi nhng cng vic khng qu ng, khng nn Phc
duyt). Trc phi tu by vi Ph chnh thn thn Gia Hng qun vng l Hng Hu v
Ph chnh i thn kim sung C mt vin i thn, Thi t, Thi ph, th Vn Minh in
i hc s, lnh Thng th b H tc K V hu Nguyn Vn Tng, in tin tng
qun Hip bin i hc s lnh b Thng th Li tc V Chnh b Tn Tht Thuyt vng
duyt ri sau s tu ln vua. ( l knh theo l c ca Dc tng Anh hong khi mi ln
ngi chun y cho lm).
Li chun cho Nguyn Vn Tng kim qun Khm thin gim, Tng ti Quc s qun,
chun cho th Cng b Thng th l on Vn Hi kim qun st vin (nguyn trc
H Vn Quan kim qun), T tham tri b Binh v H Vn Quan ci th lm T tham tri b
Cng, th T tham tri b Cng l Tn Tht Phin i lm th T tham tri b Binh, nguyn
th Hu tham tri b Cng l Nguyn Thnh (nguyn trc can vic thng thuyt khng
c cng trng, ngoi ch xt, n nay i n c tha, vin theo l trc c gim) i
lm th Hu tham tri b Li. Cn bao nhiu th c kim bin, nhng bin, ci bin, ci
th, ci lnh t Hong Hu Thng n bn Nguyn Hu Thng gm c 11 ngi l :
(Quang lc T khanh sung bin Cc v l Hong Hu Thng kim Tham bin C mt vin
v ; Hng l T khanh, bin l b H i sang cc nc phng ng v l Nguyn Thng
Phin vn lm Bin l nh c. (Nguyn Thng Phin theo chp t k u ly nguyn
danh l Nguyn Phin, n nm Thnh Thi th 4 vng chu ph thm cho ch thng
na). Nguyn Thi bc T khanh lnh chc Ph tha ph Tha Thin l Nguyn Hm Quang
ci lm Bin l b Binh. Quang lc t Thiu khanh bin l b L l L i i lm Bin l
b Binh. Th ging hc s, bin l b Binh l Phm Thanh Thc i lm Bin l b L. Th
c lnh Ph tha ph Tha Thin l L Thanh i lm Hng l t Thiu khanh, sung lm
Kinh l thy s Ph hip l. Th ging hc s, Tham bin Tha Thin ph v l inh Vit
Tn i lnh Ph tha ph y. Ph m y l ng Huy Ct ci th lm Th c hc s.
Thi bc t thiu khanh, lnh n st Bnh nh l H Thc Qun u sung lm Tham bin
Tha Thin ph v. Li khoa Chng n Cp s trung l L Don ci th lm Th c, lnh
n st Bnh nh. Th Hng l t Thiu khanh Bin l b Binh Nguyn Hu Thng ci th
Ngy K Su, c kim sch. (Ln ny ln ngi cha kp c, n nay mi chn ngy tt c
ra, ngy 15 thng sau knh dng ln).
D cho cc hong thn vng cng t nay tr i, h c triu ban, khnh in u min xu bi
t r s u l i vi bc vng cng.
Ri li c li tu rng : Tri t ra vua, khp nc u l b ti, th b trn ct phi cung
knh, xin cho nhng v tui t 60 tr ln c min ly, cn nhng ngi khc u theo l,
nh th mi yn lng c. Nh vua chun y li tu y.
Chun cho (ty) Thng bc trong C mt vin em vic l ng quang xong, vit th bo
cho Cng s Php l Sm-b ng ta chuyn t cho sy ph ca Php Gia nh, bo co
v Quc trng nc Php.
Chun cho cc vin ging cch i b v cc cng t c nhn, t ti, m sinh, dng t((1)
Dng t : tc l nhim t, sau v king tn T c l Hng Nhim, nn i l dng t.1),
vin t tnh nguyn do cc B ty phi, c cp tin, go c th bc. (T ng phm tr ln,
mi thng tin 4 chui t lc, tht, bt phm tr xung 3 chui cha c phm hm th 2
chui, cn go u 1 phng).
Ra n ban cho hong thn vng cng cho ti cc chi tn tht xa 3.460 lng bch kim (ngoi
n chiu).
Ra n ban tin cho ngi ngoi thch l Nguyn Vn L v thn An c c th bc.
(Nguyn qun ca Hc phi thn An c tnh Vnh Long. Nay Vn L l chu ch tn
phng s t ng, ng x Dng Xun, ph Tha Thin, cho Nguyn Vn L 200 chui,
thn An c 100, sau hi ngi thn y hin khng c ai Kinh , tin thng bn
li i).
Chun cho quan ty Thng bc, vin C mt sang ch quan Khm s Php l Sam-b
thng thuyt v vic i li trn bin. Quan Php t ma thu nm y ti ca bin Thun An
i cho tu ca h vo thng xuyn 2 - 3 chic v 3.400 lnh phong b ca bin, thuyn
min ngh. Cc vin sai i thng thuyt l Tham tri Nguyn Thnh sai i ln trc, khng
c vic v 7 vin chuyn c thy vn em 2 chic thuyn ng im Dng v Tnh Hi
i, b v chm, l L Vn Chiu, Trn Hu Diu v.v th ging 2 cp lu. Cc vin phi i
thng thuyt ln sau khng nn cng cn g l Bin l Phm Nh Xng v vin phi i ln
sau n n L Chu m khng bit cu ng l Hu qun Nguyn Hanh, u ging 1 cp,
lu. Bang bin Nguyn Vn C, Qun vin H nh gm 8 vin ch chuyn gi Thit
Long, khng bit phi hp nh gic u ging 3 cp, lu. Bang bin L nh Xun, Tham
bin Trng Vn gm 42 vin, chia gi ly bn phi phng n cc x Hi i, Cp
Chu, Trn Lng, Thi Dng... hoc l khng c th c, hoc l khng cu ng c,
u cch chc lu).
Nguyn Tng c H - Ninh l Hong Diu ln y t tit cng vi thnh, chun cho gi
nguyn chc hm, li cho chp ngay vo s ghi nhng ngi th n Trung ngha biu
dng. (Hong Diu trc c vua tng l ban lnh t, cc quan H Nam b cch
chc hiu lc, ch c H Nh L v sau v vic khc m cht, cn li ln lt u c khai
phc, Phan Vn Tuyn cng i n c khai phc C nhn).
Lun v nhng ngi c cng lao nghnh lp v nhng ngi lm vic mn cn, ct nhc
vin Th ging Bin l b L l ng ch Khim ln lm Th lang b Binh, phong tc nam,
thng cho huy chng "Long vn kh hi" hng nht bng mt ng tin vng v di eo.
Li t Chu nh K, Tn Tht Phin, Hong Hu Thng cho n bn Ph v y lnh Nh
ng Nguyn H v.v.... c gia hm thc th, thng th, u thng cp k v cho tin
vng gm 39 ngi. Ngoi ra cc chc qun sut, cho n binh inh, anh danh, v c, gio
dng c thng trt u thng ngn tin c th bc. Nhng vic y u theo s sp xp
v ngh ca Tn Tht Thuyt, Nguyn Vn Tng m lm.
Phin k ring : ng ch Khim trc c chin cng, nay c d vo vic gian kh nng
n, nn gia thng c bit. Tham tri b H l Chu nh K c tham d vic ny (cc vin
di y u th) gia hm Chnh nh phm ; th Tham tri b Binh l Tn Tht Phin c
thc th Quang lc T khanh sung bin Ni cc. Tham bin C mt vin Hong Hu
Thng thng th Th lang, ti th Tham tri, vn sung chc Thiu khanh Hng l t. Bin
l b Li Tn Tht Trit thng th Hng l T khanh, ti th Th lang ; Hng l t Thiu
thng 3 chui tin ; mi ngi ti ng 2 chui ; Anh danh, v c mi ngi 4 chui ; Gio
dng mi ngi 3 chui 5 mch.
Ban cho Ph chnh thn thn l Gia Hng qun vng Hng Hu mt ng tin vng hng
to (c ch) "Vn th vnh li" (Mun i nh mi) v mt ci nhn vng, mt khm ht kim
cng mt mo, hai v i thn Ph chnh l Thi t Thi ph th Vn Minh in i hc s
lnh Thng th b H, K V hu Nguyn Vn Tng v in tin tng qun Hip bin
i hc s lnh Thng th b Binh, V Chnh b Tn Tht Thuyt, mi ngi mt ng tin
vng loi y.
Tc qun vng ca Hng Hu, nguyn t ngy thng 6 nm y c vua Ph phong
cho, n y chun cho ci, ly thng y th phong (sch vn ghi ngy 23 thng 11), sau
li tn phong l Nht t vng (cao hn tc vng c gm 2 ch Gia hng). Vn Tng v
Thuyt cng chun ngh gia hm tng tc, giao cho Ni cc Phc bin (tc hm ca 2
vin i thn ny lc y cng nguyn do vua Ph phong cho t thng 6 nm y. Sau 2
i thn xin chun trut i, li chun gia phong, u xem chp di, vo thng 2 nm Kin
Phc nguyn nin).
Cho th Th lang b Li Tn Tht Trit ci lnh Tun ph Tr - Bnh (Qung Tr, Qung
Bnh). Nguyn th ph l inh Nho Quang, thng trc iu i Hng Yn.
Sai bn nh in l tn tn hong thi hu, hong thi phi v lm sch vng, trin vng. Lc
ny cc bc hong thn vng cng v nh thn cng dng li tu xin theo di chiu, tn tn
Khim hong hu ln lm Hong thi hu v tn Hc phi lm Hong thi phi. Nh vua em
li y tu ln v c Ch ca Thi hong Thi hu T D chun y, nn mi ra mnh y.
Li D ni rng : "Tn l ca hu v l do ngha m c. Thnh mu Trung phi ca ta c
sng ngang Mt Tri, snh phi cng Thng . Nm gi c nhn t nhu thun, trn tha
hoan phng, di sut tn ng gip hong kho ta trong 36 nm tri. Gio ha b trong
snh vi C Sn, C T((1) C Sn, C T : hai b hong hu gii i nh Chu.1). Hong
mu ta l Hc phi bm tnh t tng, thc hnh nhn hu, tha mnh hong kho ta nui dy
ta t nh n trng thnh. Nay ta vng chu ph thc, ly thin h nui dng t thn, cng
bt vin tri ph ra nh pht roi, i thu thu ca dn. Tin bc trong kho u b h thu gi
ly (c khi h li em vin B chnh tnh ra ni Dc Thy m tri, c khi em vin Ph
lnh v nhn vin, lnh hu m giam li). H ngy cng thm tn c ngang ngc. Quan
Tun ph (B chnh, H l) l Tn Tht y thy khng th cng tc vi h c, li
nhn v ng dch trm b nghn tc ( x Pht Dim trong ht y c vin Gio mc Trn
Lc thng mu vi s Php, y m nhiu gio dn v hng nghn tn v li, nhiu ln ra chn
bt dch phu cp ly cng vn. Cc quan tr qun ti cc tnh u phi theo ng qua
ph Nho Quan m cng vn v) bn mt tu xin cng vi Chnh ph lnh binh tha c
trn ra ngoi vi dn, v tm t trm tm thi tin trnh v. Cng vn vit ngy 8
thng y, khi tip c t tu y, quan C mt vin cho rng tnh hnh tnh y nh vy th
quan tnh y trnh i l c l do. Nhn chun cho quan tnh y tm ch ng li v phi
hp vi nha Sn phng, ty th m gi gn ct sao cho thun tin, ch gii quyt sau,
khng c hnh ng v nguyn tc. Nhng cng vn tr li cha gi n th m ngy 11,
quan tnh b i ri (lc y vin Tun ph mang n quan phng cng bn Chnh
ph lnh binh u mang con du i theo. Ch c vin n st Phm Hy Lng hin c bnh
cn li trong thnh, con du ca vin n st th vin tun ph cng em theo i ri).
Nh vua nh th thc ch. Lc ny theo l, chn ngy tt, d thn ch t trc.
Gia Hng qun vng Hng Hu em nhng ch d ng trong th thc ch m tu bn.
Nh vua em hi cc quan Ph chnh. B L Phc tu : "Cc kiu thc thn ch i Gia
Long, Minh Mnh ca quc triu ph th cn lu li th : Ni ch lm gia knh vit miu
hiu v thnh hy, bn tri ghi gi, ngy thng nm thnh sinh, bn phi ghi gi ngy thng
nm thnh mt, cn mt phn th gi miu hiu, huy hiu, bn phi th ghi tn ng danh
ca hiu t l vua ni ngi v ch "phng t". Kiu mu i Thiu Tr lu li th c vit
thm hai ch "Hong kho". Mt ng bn cnh c ghi tn ngi con ni di, kho ngha
r, th trn nn b bt trnh i sau ci (nh ch "kho" i lm ch "t" chng
hn) nh th l bo ton ci knh cn. Mt ng l theo php vit c, ngha u tha
ng, thnh php tc y , knh theo php tc thi Gia Long, Minh Mnh m .
Cn v minh tinh tra trong sch chp v l ch vit quan tc tnh danh, ch khng ghi r
ch "kho". Xin cng ch vit miu hiu, u chun nh li Phc tu.
B L bn dng nhng ch tn hy cn knh trnh, chun cho u theo y ngh sao lc ban
hnh.
- Ch : Bn trn ch Nht, bn di ch Thin (tc l ch Ho).
- Ch : Bn trn ch Bt, bn di ch u (tc l ch ng).
- Ch : Bn tri ch Th, bn phi ch C (tc l ch H, u phi c trnh m, khi vit i
dng ch khc, tn ngi tn t khng c mo dng).
- Ch : Bn trn ch Nhn, bn di ch Nhc (tc l ch ng, knh bt mt nt thnh ch).
- B Th tn ngi phi trnh t.
- Ch Hng (cng knh bt mt nt, v sau li tha khng cm).
Ly vin H l Tun ph Lng - Bnh L Xun Oai sung chc Hu mnh chnh s. n st
Lng Sn l Hong Xun Phng lm Ph, mang t biu sang nc Thanh. Li xin i khi
no ng thy, ng b u thng mi sai cng s sang. Sau v quan Php i ta tuyt
giao vi nc Thanh nn khng sai s i na.
Nh vua nh l tit v tang v ngy gi. (Ngy 15 thng y knh co Giao, Miu, in n
X Tc. Ngy 16, co vi hu th sn thn, thnh hong. Ngy 20, co khi k v tu cho
bit. Sng sm ngy 28, Thnh t ban t in. Gi Ng, t khin in.
Gi Dn, ngy 2 thng 12, khin in. Gi Mo, linh gi (xe tang) khi hnh. Gi Thn, xe
rng t yn l in (in lp bng c) ti Bo thnh, lm l tin tng. Gi T, rc t
cung (quan ti) ln kiu rng, by minh tinh, tin tng tin, t yn huyn cung, phong thch
tht, ri hi ng bin ha (t) cc nghi vt thn ng. Cc vin ng l lng tm lu li
ch lng m chnh l li. Sng sm ngy mng 3, ch in Ha Khim lm l s ngu. Gi
Ng th an v, l hu th sn thn, thnh hong. Ngy mng 4 l xong, co vi giao miu,
in, X Tc. Ngy mng 9, lm l ti ngu, ngy 14 lm l tam ngu, ngy 21 l t ngu, ngy
26 l ng ngu, ngy 29 l lc ngu. Ngy 4 thng ging nm sau l tht ngu, ngy 11 l bt
ngu, ngy 16 l cu ngu, ngy 20 l tt khc. T khi in n m t, Hong thi hu,
Hong thi phi u chia lt knh dng l phm. Cc tn ng n quan ca tin triu, cng
thi gim, hong thn quc thch ni ngoi quan vin, ngi lng ngi h bn ngoi u c
l ph tin. Sau l s ngu an v, cc bui sm, ti, tra, chiu u c tin son nh nghi thc,
n l tt khc mi thi. Vo ngy sc, ngy vng c l n tin, n m t th thi. Theo l
trc, trong cc l khi k ngu in v tng tin, an huyn cung, nh vua u thn ng ra l.
Nay v ng s xa xi, ch c hai l tng tin v an huyn cung l t vua ti, ngoi ra, do
hong thn cng lm thay.
Nh vua ngh vic tang nghi doanh to nng n, nn thng trc cho cc quan vin t ng
l ti cc chc dch, th, lnh 3 thng tin lng, ly k hn lm l Ninh lng b co cho
trong ngoi. D rng : "T xa, l tang Thin t 7 thng th tng, trong khong tang t phi
tn lun tn ngha. Bi v cng c cng ln th l s cng cao, yu knh cng nhiu th nh
mong cng tha thit. Ngy 16 thng 6 nm nay Hong kho Dc tng Anh hong ta ci
rng ln chu tri, vin nu go khc cng khng kp, thng cm bit bao nhiu cho cng.
Trm nay v v au bun, t gi c tang, mi vic knh theo in l m lm. Nhn su n
dy snh ngang tri cao, lng ngi khng qun. Mi ri kho xt di chng knh dng tn
thy, trc l nu cao s knh trng t r s hiu knh ca mt thn trm v an i tm
lng tn thn ca bch tnh cc ngi. n cc vic kinh k ln lao nht, trm u knh tun
c mnh ; ni Khim Sn dng ln mt ta bo trch gi l Khim lng, ng toi o th
theo y nh quy ch lng Thin Th. n nay cng vic c xp t, sm bo hon
thnh, bn chn ngy tt, knh co Nam Giao, miu, in, X Tc, ly ngy 20 thng ny lm
ngy m u, ngy 2 thng 2 lm l ninh Khim lng, tun lm l cu ngu. Ngy 20 thng
ging sang nm lm l tt khc, vt v tri t, au bun khn xit. Ta ngh rng bn by ti
cc ngi i n hm dng, lng nhn ca Tin hong o to lu. Thn cng nh
dn, ng lng yu mn. n nay sc cho lm l ln cui, tc l hn k i xa. Bi vy, hp
nghn vn ngi nh mt, c bit ra li co ny cho mi ngi u bit". (Rn cm gi
th, tic vui, qun o mu hng mu ta ; x l cc hnh pht, t hnh th vn chiu theo l
c).
Du, dinh mt bc thnh, binh lnh s hi ph ca thnh m ra, qun doanh v v. Cnh
Tng, Lu Vnh Phc v cc quan trong tnh l bn Nguyn nh Nhun ngn li khng
c, qun Php tha th tro ln thnh. Sm ngy 18, qun Php vo c trong thnh.
Dinh qun Thanh ca Lu Vnh Phc, on Dng rt v ng qun Hng Ha. T Vim
v bn Lng T Th ng qun ngoi ca nam La Thnh, luyn tp qun lnh, sau ko
qun v ng Thc Luyn. Tng c tnh Sn Ty l Nguyn nh Nhun, B chnh l
Nguyn Vn Gip, c l bn Nguyn T sau cng v ng . (n st l Tn Tht
Vnh, trc kia tng ra ngoi, nhn b bnh m lu li huyn Bt Bt). Th l T Vim
thng lng vi Cnh Tng em bn dinh chuyn v ng pha bc vic vn chuyn
binh lng c d dng. Ba dinh ca Vnh Phc ph th Hng Ha (khi y Tun ph
Hng Ha l Nguyn Quang Bch). Li phi cc quan ca Lu Vnh Phc v on Dng
v ng hai ph Lm Thao v Vnh Tng (thuc pha t sng Sn Ty), chia ranh gii
ng gi. Cc quan trong tnh Sn Ty c sut bn ng s n hai ph ny, phn hnh c
thu binh lng li ng bin (khi y Tun ph Qung Ty l T Din Hc n Lng Sn
c tin). T Vim vn chnh n qun lnh chuyn v ng Bc Ninh, bn bc trc
tin, trnh by s vic, nhn ti khng gi c thnh. Vua theo li bn bc ca C mt vin
m nghim khc khin trch, ri D lnh n st ht Sn Ty t tp binh dn s thuc.
Ly T tham tri b Cng l H Vn Quan giao cho chc T tham tri b Binh lnh chc Tng
c Hi - An (nguyn Tng c l L iu v can ti tht th b n hc v nguyn qun,
nhng L iu b m c cch v Kinh ch chiu Ch).
Ngy Bnh Thn, knh sa Thng hong kho miu hiu Dc tng. Lc u Ph c
lp, tri ngy 13 thng 10 (ngy Canh Thn), phng tn thy l "K thin Hnh vn, Ch
thnh t hiu, L kin n nhn, Khim cung Minh lc, Du vn Anh hong ", miu
hiu Thnh t. Vua ni ngi tha k, knh theo di chc, tri bn bc chun knh ci thng
miu hiu l Dc tng. Bn ra lnh cho b L, tm bn trc, nh nghi ch v ci bin
nhng vic kim sch, kim bo minh tinh (ly gi Thn ngy mng 8 thng ny), do cc
hong thn cng ng ban, nhn cuc l knh co rt ru xong, mt nhn vin L b
ng c sung vo co t. (Co rng : Nay phng ci thng miu hiu l Dc tng v
ghi thm hai ch Hong kho, ghi r ngy thng, tn t thn, xin knh rc kim sch, kim
bo nh Cung khim, knh bin dm em vic knh co, ci mong ngi chng gim cho.
Knh cn xin tha). L xong, hai thi gim phng trc knh mang kim sch, kim bo (trc
tri by l), giao cho quan b ng hai b L v b Cng, tip phng t Long nh
(trc nh by gia chnh Thi in), lng vng a t ca gia Khim cung n hnh
lang Cung khim, knh t chnh gia. ng l hai b L v b Cng, mi bn mt ngi,
v ngi nguyn c c thuc su b khoa o, cng phng mang chng th nht v
chng th nm ca kim sch sc cho th c, nhng do nguyn th vin Ni cc (h t)
em chng th nht ci vit thnh ngy sc, Mu Dn, thng 11. Ti ngy 19 Bnh Thn,
cng vi tn vua v t thn, li vng mnh vit hai ch "Hong kho" trn ch "i hnh
Hong ". Trang th nm ci vit hai ch "Dc tng", kim bo th ty th m i khc
nhng ch "Dc tng Anh hong chi bo". Trn lng bn phi th khc ngy thng phng
c to, bn tri th theo hin cht m khc trng lng cn c. Vic xong, knh t gi
gn cn mt. n bui cng sm ngy 19, l xong Hu ty theo nh sc, vng n tin l. Thit
t du khc, do L b chun b y long nh, lng vng, knh rc vo chnh gia
Khim cung. L b ng knh mang kim sch, kim bo, giao cho vin thi gim, t trc
hng n ni (trc d nh t n vng). Hong thn cng c mnh knh hnh thng l
3 ln, c chc vn. L xong, do vin thi gim knh mang by l th. Ch vng miu hiu
minh tinh y c nh vo, ch vng c tho ra ri ha i. n khi mi vic xong, bn
mnh lnh cho Kin Giang qun cng (tc Cnh tng Thun hong ) knh n hnh l, t
th kim sch, kim bo((1) Kim sch : sch ng nhng sc phong. Kim bo : n tn nh
vua.1) nh xa. L xong li lm l tin th, l knh tin tp vn th v cc sch truyn gm
130 b, do vua lm (nghi tit y theo l trc), thng cho 14 ngi hong thn i thn
nhiu ln phng l hnh l, v 20 ngi ng thuc((2) ng : ngi ng u. Thuc :
nhn vin.2) tham d vic ty bin, mt s vng, bc, tin khc nhau, phu th v nhng vin
h ty nghi trng 200 quan tin km. Bn ly ngy 13 thng 10 lm ngy l tn thy. L
xong, lin dng ngha ca n trch cao dy d h.
Ngy inh Du, knh co cho Nghi quc cng l Hng T vng mnh hnh l. Sm hm
vua thn hnh n cung Gia Th, ly ngy gi Ninh lng((3) An tng vua vo lng tm.3) tu
vi Thi hong Thi hu T D v phng ban Ch v vic thn chinh i a. Ngoi ra, cn
phi thi gim n Khim cung tu cho Hong thi hu bit, ti hm vua n vin Thi
phi tu cho Thi phi bit. Vua ly li Ch ca T D (Thi hong thi hu) d cho b L bn
bc nghi thc cng t v thn hnh i a. Sau , tun theo lnh bn bc trn m nh vua
Tn phong An Phc qun cng Hng Kin lm Thng quc cng. Tuy Ha qun cng l
Hng Ph lm Tuy quc cng. Sau , phong tc cho Trng Min Tr. (Thng ging nm
Minh Mnh th 20, tn phong Min Tr lm Tuy quc cng), chun ci lm Vinh quc cng.
Tit ng ch nm Canh T, hong thn cng khm mnh n k din in Ha Khim, knh
thay hnh l (theo nh l n tin, y l phc, nh tn c ai). Vua mc ct phc ng
Vn Minh, hong thn vng cng vn v nh thn y thnh phc l nm vi.
Trc kia, Tuy L vng l Min Tr, Hong Ha cng l Min Triu, Hi Ninh qun cng
l Min Tng, Ni cc Tham bin l Hng Tham can d vo s bin vo ngy 30 thng
trc, s b ha (ch vng cng v Hng Ph u c Ph tin dng), lin dt gia thuc
v con chu phiu bt v Thun An vi quan Php. Li b Tham tri sung Ph khm sai Bc
K l Hng Ph (trc cng vi Hng Tham c t mt xin ui quyn thn) va t Bc v,
cng i ng tt vo chung (vi quan Php). Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt
thng lng vi s Php gii (bn Min Tr) v. n lc bn tra xt, tam vng cng
xng l nghe nhm. Hng Tham, Hng Tu (u l con Tuy L vng dn n cung vng).
Bn ging Tuy L vng lm Huyn cng, Hong Ha cng lm Hng cng, Hi Ninh
qun cng lm K Ngoi hu, u cho nh ring (khng c tham d triu chnh v giao
thip vi ngi ngoi). Hng Tham, Hng Tu, Hng Ph phi ti chm, (khi) giam ch
(chm) i theo h m (giao cho Nha v thnh canh gi. Thng 12 nm , nha y bo rng,
Hng Ph ng thi trng gi cht). Bn cng t Hng n (l em Ph, nguyn theo Ph ra
Bc cng v v cng vo ca Thun), Hng Cn, Hng Nh, Hng Tt, Hng Ngi, Hng
Danh, Hng Phin, Hng Hu, Hng T, Hng To, Hng Th, Hng Vu, Hng Thit, Hng
K (u l con Min Tr), Hng D, Hng H, Hng Tun (u l con Min Tng), cng tn
ng C, ng , ng Tun (u l chu Min Tr) gm 20 ngi ging lm Tn tht, tr
K, , Tun, tui cha cp cch ra, cn li giao cho ph Tha Thin giam gi. Sau ,
phn t Tam cng cc tnh (Min Tr Qung Ngi, Min Tng Bnh nh, Min Triu
Ph Yn). Con chu ch cng cng u i theo. Duy ch c Nh, Tt, Hu, Thit (ni rng
bn ny tnh vn kit hit) vn giam li. Hai con ca Ph v ng Hip, ng Bc cng Th
v l Nguyn Duy Thin (chu ngoi Ph ) nn ban rng khng nn giao giam nh bnh
thng. Thi gian sau pht v Sn phng Qung Tr thc khn.
Ngy Nhm Dn, ban cho nm ti (l nm Gip Thn Kin Phc nguyn nin) quyn lch
Hip k nh l c, theo th t : Ngy sc thng 12 hng nm ban xung, nay knh t l
Ninh lng, ri ban hnh vo ngy 25 thng ny.
Ngy Gip Thn, Thi hong Thi hu T D, ng gi n in Lng Khim (Hong thi
phi tn ng theo hu).
Sng sm ngy t T, Thi hong Thi hu ban in l, gi Ng th khin hnh in l, l
xong, phng rc t cung t vo Thi in.
chnh bin
ng k - Quyn II
thc lc v gin tng ngh hong
Ngy inh T, thng 12, nm Qu T, T c th 36. Vua thn n Khim cung, sng sm
ngy Mu Thn k din in Ha Khim lm l thin in, gi Mo th linh gi khi hnh,
gi Thn t Bo thnh L in lm l tng, gi T t huyn cung Kim lng. Ngy K
Du thn ch in Ha Khim (Th Xun vng l Min nh knh ), gi Ng phng
an v hnh l s ngu (bt ngu sau ny u theo nh trc nh ngy gi m hnh l). Xy
dng dinh Khim lng, trn dng Bo thnh, di lm try o nh quy ch Thin Th lng.
Cn nh Khim cung phm cc cung in, lu cc, ng t, vin v, h o ; bi nh u
phng theo kiu ch dinh ca Tin , lm bi cung k, lc ri ri ti thm, tri 60 nm,
nay phng lm l tang y, khng tng gia g thm, v u tn knh thnh mnh l tin tr
vy.
L tang xong, [vua] sai ban thng ba b Li, H, Binh lm ln n trch ca Tin . Cc
nha u ni : l phn s ca nhng k by ti, xin nh li vic ban thng, [vua] y
chun. (Tm thng trc, phu kiu, quan v, lnh trng knh nghnh i l gm 1.515 vin,
c thng tin l 3.296 quan).
[Vua] li t hng binh cc ht thuc min Nam v min Bc. (V cc ht phn nhiu
t tp nhau li, bo v gia hng cho nn ra lnh thit t li). Nguyn Tri huyn l Dng
Hu Quang (ngi H Ni) trc kia, do quan nh Thanh cp trt dy binh, cng chng
nhau vi quan Php. (Tr vi trm qun cc ht H Ni, ng Ha, Thanh Oai v xng l
Tn ngha hi, ra hch rng ngi Php bi c, nn khng theo). Bn ph do S cm u
bn ha theo, S thu tp voi nga (Ph cng s Ninh Bnh gii giao Cng s H Ni), do
Thng c Hong T Vim np. n lc y, T Vim vi nhng iu bit, bn d lnh
xem xt qu l hng thun, lp tc thu nhn.
[Vua] cho cc qun a phng i lu th, em cc hng t di y giao cho cc Nha khai
khn Sn phng tnh Qung Tr. (Tr bn ti tng i nh m c ngi m bo cho th
c tha bng, ngoi ra, nhng k khng tng hng qun, dn khng ai m bo cho v
nhng k ti hi nng, khng c theo l tha m b giam lu ngy, u vn gi
nguyn ti, bn giao cho Nha khai khn sn phng y, lm cho trnh c vic giam gi
lu m tng thm nhn lc khai khn). Cng l 385 phm nhn.
[Vua] c bit cho xy dng cng hai x ng X v Xun nh thuc tnh Hng Yn.
(on ng X l 42 trng, gn sng. on Xun nh l 28 trng. Ch v p
tht vng bn trong, s trng tng 3 - 4 ln, u b theo u rung).
Vua li d cho o Bnh((1) o Gia t.1) hai min Nam - Bc cng yn n.
Vua, lc u, tip ni dng di, v vic o Bnh cc ph ht Tha Thin cha yn n, ra
D : o Bnh u l con ca triu nh, nn yn phn i lnh ca triu nh, ch ni
nhng lm by. Mt thi gian sau th c th ca s Php l Sam-b gi n, xin phi c
lnh ph n bo v gio dn hai x Thanh Tn v Sn Qu. [Triu nh] chun y, lp tc
phi c (lnh ph) n bo v. Li d cc ph thn chia nhau i hiu tp [gio dn]. Sau ,
cng t Hng Thnh (l con ca Chn nh qun cng Min Tr) c tp ng phi, thiu t
nh ca, git hi gio dn thuc huyn Hng Tr, x Dng Ha, thiu 89 h, git hn 20
ngi. S vic b pht gic, n cha thi hnh, Thnh bn i h ra h m, i n sau t
Giao u nm mi trm quyt. ng y gm bn Trng Vn c, Trng Vn nh, u
i xt em chm. Cn ngoi ra, u phi ti , ti lu. Li thng bo cho s dn Qung
vic sai phi lung tung, nn bn li dch nhn m dn n ch h hng gh gm. Hung
chi bn chuyn lm vic qun sut, gp khi phi sai phi, khng phi khng nhn kha lim
chung, mn c m mua bn vt liu lung tung, trong c c vic th v bn lnh, dn inh
hng chm mt. (V vy) s lnh ngy mt gim i, s khng kp thi hn, nn tm nhiu
cch c thc, kim dch cng vic gp bi, sc lnh kh m kham ni, khng trn th b m
au, lnh thiu nhiu ch v nguyn do y. Lnh phng ng ca nh vua bt c d cng phi
iu ng n phc dch. Ci t l nh vy. V li cng vic b bn, lnh th t, li luyn
tp s si. Gp vic sai phi, e kh c lc. Kim tra vic phi ngi n lm cc cng s
nm nay, u cha c sai phi. Trong s 20 s y, s lnh cn thit l ngoi 3.000 ngi.
Cng mt nm thng cn lm vic cc cng s, s lnh cn thit phng chng hn 1.200
ngi. Ngoi vic y ra, ty vic m phi thm hay rt bt, khng ch dng li mc nht
nh y. Nhng vn chiu theo cng tc xp t cng vic cho thch nghi. Gp phi vic
nhiu m lnh t th lm chm, vic t m lnh nhiu th ln xn, tt phi c ngi chuyn
vic chiu theo cng vic nhiu t m c ngi n lm cho va vi thi gian. Xin thit lp
s Doanh thin bn phi s Mc thng ngoi thnh quch. Lng trch cc qun thy b,
qun v 6 ngi, sut i 30 ngi, binh inh 1.500 ngi, hu gin cng b ng quan v
v ban thng chng, mi bn mt ngi, sung lm ng l. Phm tt c cc ti liu (u)
phn phi, d tr, d lnh. Gp c s no b to, tr cc khon cn lm hng nm, u chiu
theo nh c sai lm. Cng vi tn lng v cc ta, s Ni in ng, trong c mt s
cn sa cha nh gp rt, tm thi b Cng thnh cu (v) do Tc v v bin binh Th h
ng bin. Ngoi ra, u do hai vin ng l ca s y hi ng vi Cng b, theo th t m
xem xt, d tr, dng n xin lm. Cc qun dinh, v ch chuyn thao luyn, thay nhau canh
tun khng li phi phi i phc dch cng s. Nh th th cng tc thao luyn u c lnh
chuyn nghip, v chnh sch binh, cng c t ra. Bn chun y bn bc thi hnh. Cn
thit lp s thuc lung tung, vin ngoi, ch s, t v, bt cu phm, mi loi mt ngi, v
nhp lu th li 8 ngi, th 420 ngi, cc vin dch ca ty Khm bin b Cng u bi b.
c ph Tha Thin l Tn Tht Cn v ch phc khng ng (tin hnh vic ny khi
phng hu ng chu Hng Giang trc y) b ging 3 cp, iu v lm vic Kinh thnh.
c l V Vn c kim lm c ph ny. Thng ch Thy s l Nguyn Bi K,
Thng ch V dinh l H Ngon (u 70 tui) v ch s. Chng v quyn Chng dinh
Tin phong l L Bnh v ngh. Ly Thng ch quyn Chng T qun l Phm Vit Trang
Tn Tht Thuyt lp Phn ngha qun. Lc , Thuyt mun lp lnh chn tay ring ca
mnh, bn thng lng vi Nguyn Vn Tng ni rng : Tin hnh vo ngy 29 thng 10
l quan trng nht. Hai vin quan ny cng vi nhng nh thn d bit trc nn ai ny
giao cho nhng ngi thn thuc tham d vo vic hiu d cc thn ho, s dn kt ng lm
theo. Ln ny, qua chn lc s ngi trong m ban thng. Ngoi ra tuy cha c d
vo phi c, nhng u vui lng p ng. Gn y nhiu ngi lm theo, nay cc binh ngch
thiu nhiu, nn nhn tnh hnh y m thu dng h, xin hi ng Binh b xt tuyn dng
c bao nhiu lnh (nhng khng c khu gin) chia lm v i, lng m thit lp qun
sut, ty s m c nhiu hay t m thng phm hm, t tn l Phn ngha qun. S
qun c khao thng v t tn ring, chiu theo th t tuyn hai v Tin phong,
nhng vn l thuc vo cc vin quan m hai v thn y nhim cho luyn tp v phn
phi. Theo thi k ny th hu dng nn (Tng) cho php.
Sau , Thuyt cho Trn Xun Son lnh s qun y.
c thn Bc Ninh l Trng Quang m tu rng : Thuyn b ca Php hin ang d xt
quy nhiu cc giang phn ht ny. Bn Hn gian thnh thong h ht t tp, xin cho nhiu
tp binh dng n chi vin, v phn phi nhau i tr dp. (Li xin) cho quyn thit t 3 vin
quan ph lnh binh, ly Qun c l bn H Tin T, Vn Khc Thn, Thn Vn Ti sung
vo, cy nh, bn bc y thc.
(Tn Tht Thuyt) ha cho, nhng vn lnh sc cc x dn, ai ny em ht sc lc ra chng
c (vi gic) trnh kh khn sau ny. Trong , c ai hn cht t, th c cch khen
thng khuyn khch h. Khm sai Bc K Thng th b Li l Nguyn Trng Hp,
Ph khm sai th Thng th b Cng l Trn Vn Chun v Kinh nhn ti, v thng
thuyt khng c cng trng g. (Vua) cho php trc ht hy gii chc v ch i (lnh).
(Vua) lnh cho hong thn cng chia nhau n cc tn lng hnh tnh yt l.
Chun cho 69 thn x iu tn tnh Bnh nh tm hon binh ngch (phn thnh trin 1
hoc 2 nm).
Lnh cho Ph chnh i thn Hip bin i hc s, lnh b Li Thng th, sung C mt vin
i thn l Tn Tht Thuyt, kim lm Chng Binh b s v, kim qun vn ban ph m.
Di chuyn nha ng Sn phng Qung Tr cng vi nha ph Cam L. Nguyn nha Sn
phng v ph Cam L trc t a phn x ng Ngang, huyn Thnh Ha. Quan C
mt vin tu rng : Sn phng ca Qung Tr c th lm hu l cho Kinh . Chun cho
quan Sn phng ny xem xt tng tn li, tng thm kinh l. Quan ni theo coi Sn phng
ny cho rng, a th y cht hp, kho xt c ni lin vi ch t c ny l pha
trn a phn x Bng Sn. (Tng truyn, ni y trc kia c con cu((1) Mt loi rng c
ng.1) hot ng, cho nn tc gi l Lang Cu), a th rng ri, c th cha c mt khu
kin trc ln di v y, xin cho di n, ph, nha cng xin chuyn n phng ni. (Vua)
chun y.
n lc y, bn chun cho p thnh, o ho, xy ct nha th, kho sng, nh lnh, cng vi
cc ta k i, pho i, chn ni di chuyn trn Lao Bo (Bo nguyn l ni gip gii ba
phng Tn M, An M, Linh Xun bin gii Man((2) Bin gii Lo - Vit.2), nay chuyn
n chu Na Bn, cch (Lao) Bo hai ngy ng, th chng ( y) hi nh. Thit lp nh
v lm vic cho cc quan vin vn v, t ra kho thuc, nh lnh, xng voi).
Li nh ra k hn mua mui (6 chu mua mui trc kia th khng c hn no, nay lng
xem dn s cn mua l bao nhiu, u phi c u mc nhn thc, phn bit r ngi l,
ngi quen trong m Man dn). (Li) t c Can Thin ( qun thc bn t khn hoang
y, quyn sut i chia i n tr v o h trnh nn h d).
Thit lp n ng Chu (ng thng du, t sn ni ln n nh ni phi mt na ngy
ng, khc no chic thang ln tri. T sn phng n y mt ngy ri ng, t y
n trn Lao Bo cng i mt ngy ri ng, ng i bng phng, (nhng) a th him
tr, cho nn ng n y).
Khai qung st (gn s phng tin vic c). (Vic) kinh l trc sau, u chun cho tnh
thn kim coi gi (khi , s Php phi ngi n xem bn , ni rng l chun b bn
ton cnh). Li m hai thng l, pha Nam thng n Kinh ph, Bc thng n Qung
Tr, sn phng, c l y l mun cng c con ng pha sau bo v Kinh s vy (tip
, li em thuc sng, vng bc, tin nong v tr (sn) phng y kh nhiu. (Li) cp tin
go cho v con ba ngi l bn Lu (Vnh Phc), on (Dng) v Dng Chc n. (Bn
Chc n u cht trn Ch Kiu trc kia, c n cp tut, nay cp thm cho v con
(h) mi thng mt quan tin v mt phng go).
Dn x Nguyt Phiu (thuc huyn Hng Thy) kim c sng thn cng bng ng
np, c thng 10 quan tin.
(Vua) mnh cho kim tra li cc dinh v bin binh Kinh . Lc ny lnh trng gi yu,
bnh tt nhiu, khng chu ni s sai phi. Li lnh cho quan Ni cc l L i v quan Binh
b l bn Tn Tht Phin v Nguyn Hm Quang, cng hi ng thng chng kim tra
nghim ngt thm, chn ra 360 tn gi yu cho thi hi c, v 436 tn m yu, hn cho 2
thng tr v qu qun, (nu) cha chy khng khi th cc a phng lp tc tuyn ngi
thay vo. Chun cho cc bin binh cht trn bn Thun An tin tut, m nhiu khc nhau.
Trc tin l tri chun em cc i vin (L S, L Chun, Lm Honh, Nguyn Trung)
chiu l tng tut. Ngoi ra, t qun sut tr xung, giao ring cho b tip tc gii quyt.
Cn b Binh nghin cu k hi tu ln, ph chun tng cm binh v y cho hai ngi (Qun
c sung Hip qun H oai T v V Thnh Danh, Tin phong T v l H Hu Nho). (Li)
tng cho ba ngi lm Ph qun (Cai i sung Hip qun l Phm Tin Uyn, Cai i l
Nguyn Xun Tm, Tam ng Th v l Nguyn Khoa). Ngoi ra, tng cho Cm binh Cai i
5 ngi, Tinh binh Cai i 3 ngi, Tinh binh Sut i 2 ngi, Cm binh Chnh i trng
32 ngi, Cm binh i trng 209 ngi. Nh trn, tin tut cho m nhiu, ai ny u
c chiu l thi hnh, tt c gm 256 ngi.
Li nh vic gio hun cho t ti xut thn v cc vin t lc tht phm tr xung ng l thi
Hi. (Nguyn l gio hun v cu phm chnh ngch Dc thin li mc in ty v ngi t
ti xut thn, tnh nguyn thi Hi. K th nht cng vi gim sinh thng hng l bn hc
sinh tn (tht), m (nhiu), do Quc t gim st hch, k trng loi u, loi bnh mi c
vo thi. n lc nh ngh t ti, ngi tri qua kho hch, d loi bnh, loi u mi c
phn b. n k u thi Hi, li vo Kinh hi hch, s dn n s phin phc, cc hng
Lp Khim cung ngoi gii La Thnh, l cm ngn bng tr gch (mt trc di 215
trng 5 thc, mt sau 50 trng, mt t 129 trng, mt hu 126 trng 8 thc, cc mt
xy tr gch lm gii hn).
Gn n k tang s ca Ph , (vua) mnh cho tn tht cc quan vn v ai ny c ban t
mt ln.
Min 6 phn 10 thu ngn ngun nm ny cho Thanh Ha (v c giang trnh c kh khn m
thng thuyn t).
Hon thu thu v ng cho cc tnh H Ni, Nam nh, Hi Dng, Ninh Bnh, Hng Yn.
Sng my do hai nc Hoa K v Ph-l-s ((1) Nc Ph-l-s : nc c.1) mi ch ra v
cc loi vi hoa, vi th ca Ty dng, tri th nghim dy tp, u c kho lo v
thnh thc, th tit phng cho ch to. Nguyn Xun Phiu cng cc lnh th u c c
cch ban thng khc nhau. (c cng nha tng cu phm tha phi l Xun Phiu ln lt
knh tn thnh sc ch to, n lc y bt thng cho t v. Ngoi ra (thng cho) th 3
ngi, bin binh 20 ngi, th dt 15 ngi, mi ngi u phn theo hng thng m thng
trt, hoc ngn phiu, tin bc).
Ngy t Su, phng k th chnh v tin in, vua thn n hnh l.
Ly nguyn B chnh quyn lnh Tun ph Thun - Khnh l Trn Lu Hu (trc v m m
ngh, n nay bnh khi, hi kinh i Ch) ci lm quyn lnh Tng c An - Tnh. Cm binh
V y l Trnh Lc, lnh c Ngh An. Trc kia H c tnh ny l Trn Nhng,
c l Ng t tu xin nguyn Tn l l Nguyn Chnh (lc , can n cha r), nguyn
Tham bin l Nguyn T M, Bin l l Nguyn Vn nh (chu tang qu) sung lm
Thng bin. Li xin Ph lnh binh l Trn Vn Ti (nguyn l Lnh binh H Ni, khm
mnh lm xong vic, v n tnh ny, v m m ch iu ng) lu li thng phi tnh.
B (Li) bn bc cho rng : Vn Ti s kh, nn sau bn ging 3 cp ri iu ng. (Cn)
Nguyn Chnh v T M u v b (Li) ch i cu xt. Nhng v nnh ht m ging
(Hong thi hu vng tt 8 nh phng chc Khim cung, chun phi cho thay vua cung
tin. Hong thi phi vng tt 7 nh, ni vin, vng thn n lm l). Xong ri, vua ng
in Vn Minh, cc hong thn, vng cng, cc quan vn v u mc o thnh phc ro ly.
Tit Vn th (ngy mng 2 thng y). Trc 2 ngy Qun cng K Anh l Min nh vng
mnh knh n in Ha Khim knh co, n ngy , vua mc o ct phc ng in Vn
Minh, hong thn, vng cng, cc quan vn v cng u mc o thnh phc ro ly nh
ngy Nguyn n. Sai Ph chnh i thn l Tn Tht Thuyt bi ngy t Giao.
Khm sai Phm Thn Dut l Thng th b Hnh, Th lang gia hm Tham tri l Nguyn
Thut lm Chnh ph s i Thin Tn (thuc tnh trc l nc Thanh) v n Kinh. Chun
cho Thn Dut vn gi chc lm vic, Thut thng th b Binh Hu tham tri v nhng ngi
ty phi u lng thng c th bc.
Xun Gip Thn, lm l hng ((1) Hng : hp t.1), Tun quc cng l Min Ninh vng
mnh n nh Thi miu, knh lm l thay.
Tit lp xun lm l nghinh xun v tin xun. (Knh gp quc hiu, ch tin tru t, khng
tin xun sn ; cung Gia Th, th tru t, xun sn u tin).
u ma xun knh dng cung Gia Th tin km 10.000 quan, Hong thi hu 8.000 quan,
Hong thi phi 7.000 quan.
Ph don ph Tha Thin Nguyn Lin, Ph tha inh Duy Tn v tra xt n li mt khng
ng, b ti, ging chc, i i ni khc. Khi Tri huyn huyn Qung in l Tn Tht Hi
Thng phi cho Huyn li l L Diu i xung di ht c ng gip tng l t mua
thc ht, bn y t s i ly tin ca dn (134 quan). Vic y pht gic, cc quan trong
Chnh ph mun rn tr bn mt dn, tc th sc gii, giao cho b H tra xt. Ph thn bn
lm n kt x (Diu b pht trng i y, cn d b pht trng bi chc), b Hnh xt li
bn Diu t s nhng nhiu, xin tun thnh D nm Minh Mnh th 16.
(Sut i cho n bn tri b, th li, hoc nhn vic cng thu b, ly t bo nhiu, hoc lm
biu i ring ch xng l vic nhu ph : tc th em k phm x ng php.
Khong i T c, in ty Nguyn Du i ly tin ca lnh 100 quan, cng tun kt
n x chm ngay).
i kt n tn Diu b chm v bu u (i sau khi t Giao s lm) cn d u c gim
dn n n lu , pht khn. Hi Thng sai phi khng ng ngi cho cch chc ; bn
Ph ph thn u b ging 4 cp, i i ni khc, cn d nhng bn d bn th b ging 2 - 3
cp lu dng. n y dng ln, chun cho nh b x, nhn sai lc sut cho cc nha x hnh
trong v ngoi Kinh bit, t nay tr i nu c vic tng t, nht lut phi chiu theo nh
th m lm, v yt sc cho x dn cng bit.
Tit Din xun (ngy 12 thng y). Trc mt ngy Hong thi phi knh n in Ha
Khim lm l chi co. Hm y, vua mc ct phc, n vin Hong thi phi, lm l trong
ngi nh, cn nghi tit khnh h, vng Ch ca Hong thi phi u cho nh. nh vic
ng duyt binh, nhng chun cho kim in thng cp nh l.
Bi b nhng bn v c, v sinh cc tnh Tr, Bnh, Nam, Ngi, H Tnh, Bnh nh cho v
qu.
(Thng 7, thng 11 nm ngoi, nhiu ln chun cho i phi i lm vic, n y vic hi t,
lin bi i).
nh l xt hch cc ngi i hc. (L c dng hc tr n trng chu hc v n khoa thi
trng, u chiu s hc tr, ty theo nhiu t, chia hng thng pht, khong c nhiu
ngi h ng, cho nn nh i).
Sam-b l Khm s ngi Php ng Kinh v nc, Ba-r (c ch dch l Pha-c) n
thay, sai phi b mi n s qun. Ba-r dng th knh chc yn lnh tt p, chun cho
thng cp. (Ba-r tin vng, tin bc v np tru khm x c, cc th).
Quyn Tun ph H Tnh l Cao Hu Sung li b ti ging chc, i b ni khc. Khi quyn
Tun ph tnh y c vic ngn nga, Hu Sung cp bng cho V y v Chn v l Phan nh
Hun quyn lm Ph lnh binh vic sai phi, nhng t b khng c tp tu, b b Binh
tu hc, giao xung nh thn bn x cho l t tin xng sut, chun pht 100 trng, ging
4 cp, i, b, gia n nhng lu quyn Tun ph.
Trc y, Tha Thin ph thn (nguyn Ph don Nguyn Lin, Ph tha inh Duy Tn)
by tu 3 iu :
1. Kn dn lnh ph :
(Ni lnh ph nguyn thuc v hng lnh m, nhng vin sut i, i trng mi in vo,
cha tng quen bit, n khi sai phi, d iu di tr, xin nn chn tn no thc c cn cc,
phng 200 tn, dn lm 4 i. Hip qun 1, sut i 4, in ty 1, chia lm 3 ban, sung
theo hu v sai phi cc cng vic, nhng khng cn chnh qu hay qu ng, c do l dch
ni kt nhn lm bng, t sau tr i c k no trn mt, hay can phm khon g, l dch
ni y tra xt, cn tha li bao nhiu, n qun giao v chu sai dch vi dn, k no khng r
qu qun u cho pht ra Sn phng Qung Tr y khai khn).
2. Phi cho canh gi nh giam. (Phi cho quan binh ng i tnh khc).
3. Phi cho i tun kim ngoi quch. (Phi bt qun Tuyn phong v i l ty). n y
duyt xt ri cho thi hnh.
Gim bt vin dch nha H thnh.
(Theo l c t chnh ph s 4 ngi, ch s t v u 1 ngi, bt, cu phm u 2 ngi,
v nhp lu th li 8 ngi ; n y ly c lnh ph kn dn i tun phng, chun bt
chnh ph s, t v, bt cu phm mi hng 1 ngi, v nhp lu th li 2 ngi).
Di dng trng hc huyn Ph Ct (thuc tnh Bnh nh) n thn Phc Khnh.
x, thc kh khoan tha. Knh vng li y. Ri li chun cho cc ngi khoa bng b
ging cch, cung cp cho nga trm v Kinh ch lnh kn dng.
- Dy khuyn cc quan trong Kinh ngoi tnh. D rng : Lm Phc lm oai l quyn ca
vua cha. Khi lm khi dy, l nhim v ca by ti. Vua ra lnh, by ti thi hnh th nc
cng hng Phc. Vua gi quyn, by ti lm dng th nh cng hung nguy. Gng trc
thc ng nn soi. Hong kho Dc tng Anh hong ta sing lo mi vic, thu dng mi
hin ti. Mi nghip mi ti u cho b dng, mt thng mt pht u t vua. By gi
hng trm quan theo nhau, khng ai l khng tn knh vng theo hp lc cng lng, vt qua
vic kh, l do cc by ti u thn thy c. Nay trm ni i thng, gp lc kh nhiu.
Cng giao tu ta, ng xa b ta, cng u l trch nhim ca cc ngi . Nu khng thng
ta l k con nh cha thng sut th cng nn ngh n tnh ngha Hong kho ta t trc ti
nay. Gn gi in chng cho cc ngi, thn trng a v cho cc ngi gip cho mt
ngi l ta, th mi l khng ph. Th m gn y thy quyn Tng c H Ni l Nguyn
Hu , quyn Tng c Ngh An l Trn Nhng thin quyn tuyn dng b chnh, t tin
lu lnh binh li. Tun ph H Tnh Cao Hu Sung, B chnh Hi Dng Nguyn Khc V
t thm lnh binh, t h chc th, hoc khng tu cho bit, hoc tu m khng i bo tin ;
thm ch c ni mun khc n tnh thi hnh. Ly nhng vic lm nh th, rt tri o by
ti. i vin cn nh th, th lm php cho ngi nh lm sao c ? Ngi di nh
th, th ly g tn knh ngi trn ? Tuy c bim trut, nhng h che ti u ? V li
nhng ngi y u m nhn mt phng din, s y thc khng phi l khng quan trng,
chnh th khng phi l khng am tng, sao kh bo l nhm nh c. c ch phi ly
ta l ngi tui tr, triu nh gp lc nhiu vic, cho nn coi thng s th m lng c o
lng ? Nhng o lm ti th bo sao ? Php nc th bo sao ? Ta thc chng vui, cc
ngi m c lng nh th, lm cho ta c hn v thiu n vy.
i, o c khi b, khi thi, vic c lc bin, lc thng, m thy nguy trao mnh, nhn kh
nhng d, ly lng trung thun th b trn, khng khi no gin cch, ta vi cc ngi,
tnh va s khot, tuy cha thm nhun ma mc, m t c phn thin trch. Duy mong
trm quan khanh s, ng ni khng c. C tin lng, u ht mu chc, c gip vua.
Bn phng khng ai dm khinh, mun i vn cn ting thm, l vua ti ta cn nn
ngh su nh th. Mong nn u ngh th, khuyn th. ng bo rng ta cha c bit m c
lng khc vy. Kh chp thng lc cho cc ni. Knh vng li y. (Nguyn Khc V, trc
v m t tin v qu, b khin trch, sc ti lm vic. Mun khc n tnh, l vic xy ra gn
y Ninh Bnh, cho nn trong D mi by t ra y).
Thng 2, ly nh Th Khim Khim cung lm Thn kh ((1) Kho th t.1) Khim
lng. Trc y l trc mi tn lng c dng kho Thn kh ct t cc t kh ((2)
Cc th t.2), nay ly nh y rng sch, thay lm Thn kh.
Ngy K Du, ngy gi v hu phi chnh n in Phng Tin. Cm Ging qun cng l
Min Min vng mnh lm l.
Sai ngi lng h ngoi l Phm ng Ton i Qung Ngi hi ng vi tnh thn tu sa cc
s sn phn ((3) Ni phn m.3) h Phm lng h ngoi (gm 4 ni).
Mi nh l cho cc quan hu b ngoi Kinh k. K Ngoi hu sau trt chnh t phm,
nh c tnh nguyn hiu dng, chiu theo l cng t Gim (xt trng bnh hng, s th cho
b kim tho, km mt bc cho b in tch, hng th s b in b, km mt trt b cung
phng). Trc do b, cc, khoa, o xt hch : hi v th ngha, vn sch v lun, u mi
th mt bi, lut mt iu, nh c c d hng, th do b Li phn phi, i lm vic phn
nha 2 nm, gin nha 3 nm, do thng ty xt ng l lm c, t do b Li lm danh sch
s chun y, km mt trt n b thuc vin thc hm Kinh. T sau thin chuyn, chiu theo
l quan nhn, nhng ch b Kinh, khng nn chuyn b lm quan ngoi cc tnh).
i nh li l ngi chn phi lm ph qun c tu thy.
(L c, tu thy ly quan v sung lm qun c, quan vn sung lm ph qun c. Nhng
ngi quan vn kha mc, phn nhiu vn chng yu t, khng am hiu s chng him,
hng phi n, hng b i i, n y mi i nh li. T sau i, chn phi li in hay t
ti xut thn, ai c th lm c th sung lm. i khi phi i nc ngoi, th khng cu n
c nhn hay tin s ngi no thng tho lm vic gii v c lng vic th v th chn sung 1
- 2 ngi i vi tu, xt hi tnh hnh nc ngoi cho am hiu vic giao thip. n nh
phi i trong nc, th ngi khoa mc tm nh).
i phi bn qun sut, binh inh 6 o Kinh thnh chia ng phng nga lm vic, cn
ch phng kim tht khun th bi i.
(L c 6 o th c 12 sut i, 240 ngi lnh, hng nm phi ra 2 vin qun v c sut i
tun. Tht khun c 3 sut i, 120 ngi lnh i tun v kim xt, n y bi Tht
khun, i phi ly mi o 2 ngi sut i, 15 ngi lnh, 3 ngi qun v, mi ngi
chuyn c qun sut binh inh ca 2 o phi i, cn em cc ton i i theo c h
thnh, m th canh phng, ngy th an phn sa sang ng s).
Ph m Nguyn Ph b ti, kt n gio giam hu. Trc y Ph xui ngm Trng Vn L
(nguyn Kin Ha qun cng thuc quyn, sung lm Sut i b tc tch), t tin m binh
lnh 50 tn, mo lm qun hiu tim Ph , vic y pht gic, giao xung b Hnh tra
xt. n y n thnh kt ti gio giam lu. Vn L b kt n, lu ng ra lnh m, hai ngi
u b min chc.
i nh l cp cho co sc v phong tng.
(1. V co sc : Theo l trc, khong nm Minh Mnh, cc quan vn v trong ngoi, vn t
tng ng phm, v t chnh t phm tr ln cng vi ng tri ph, tri huyn, tri chu v vn
giai u cp co sc, cn d th cp sc vn. Nm T c th 18 ngh chun cho vn t t,
ng phm, v t tam phm n quan tr ln. Cng vi b, n, lnh binh, qun o, th chiu
cp co sc, cn t thuc vin tr xung n cc bc thi gim, u cp sc vn (dng giy
lnh hi). n nh kim hm, i iu, lnh th u cp lc ch. Li quan vin vn v ai b
cch chc, bi chc truy thu t bng sc, c trc ; ngi b ging iu, chiu theo bc
s ging m truy th bng sc. n y i nh li quan vin vn v, ngi no thng t
ng phm vn giai n quan, v tam phm thuc tiu, chiu l cp cho co trc mt o. Cn
thuc vin t ng phm v vn giai, thuc tiu t phm v v giai tr xung cng vi ngi
lm n quan c cp cho co trc mt ln, sau gp c c thng cp cng u chiu
phm khm cp cho lc ch mt o (dng giy lnh hi). i sau nh c c hu tr hu
dng cng cht i, th chiu hin hm cp cho co (n quan), sc (thuc vin) mt o, ri
thu ly lc ch c trc tiu hy i, duy c lc quyn v m th nh th phm hm
2. Phong tng : Theo l trc, nm Gia Long th 3 [1804] chnh tng nht phm phong tng
ba i, chnh tng nh phm phong tng hai i, chnh tng tam phm phong tng mt i,
ng c hun lao cng trng mi c ngh hnh. Nm Minh Mnh th 8 [1827], l i
khnh lm xong, D chun cho cc quan vn v t tam phm tr ln, tr ra cha m vin
y gin hoc c phm vo 10 iu c v cc tn ti khc m khng th phong tng, ngoi ra
u c chiu phm phong tng c th bc. Nm th 18 [1837] li chun cho cc quan vn
chnh, tng t phm, n quan ngoi Kinh u c chiu phm phong tng cha m. T
c nm th 17 [1864] chun cho phm ai lm n quan tr ln, u chiu l do b xin
phong tng, khng i n nm khnh tit na. Sau khi c phong ri, c c thng
trt, nn chiu hm gia phong nhng i k khnh tit thi n, cha kp d m b cht, hay b
v, m khng c ti l g khc, cng chun cho truy phong. Nm th 18 [1865] chun nh
cho mi khi n nhng nm Thn, Tut, Su, Mi, ly hin hm cui nm lm tiu chun,
do hai b Li, Binh lm danh sch vng tu chiu l phong tng. Li chun cho sau khi
c phong tng ri, nh c lm vic g b can cu, khng k vic chung hay ring, m
ging lm thuc vin v cch chc, th u truy thu ly co sc ca cha m vin y. n nay
i nh li, h phm n nm Thn, Tut, Su, Mi, vn t tam phm, v t nh phm tr
ln, phong tng theo y l c, ngoi ra vn t phm n quan, v tam phm n quan nh gp
nm i khnh, vng c ra n, mi c ngh hnh, cn vn tam phm, v nh phm tr ln,
c nn theo ln lt gia phong, th cho y nh khong nm Gia Long v T c vua chun
cho lm. n nh cc quan vin vn v tr ln sau khi c phong tng, nh b phi cch
chc, ging chc, tr ra c phm vo 10 iu c v tham tang cng cc ti nhm nh vic
qun th chiu l thu tiu co sc ngoi. Cn ht thy ti cng cng b ging chc cch chc
cc hng khc, xin chiu theo in l nh Thanh u min truy ot. (Theo l trong hi in
nh Thanh, ngi sau khi cp tng m can vo vic nhm nh qun c, tham cch chc th
b truy ot. Nu nhn vic cng m nhm ln cng vi s cch chc hng khc, th cho
min truy ot).
c bit gia phong tc trt cho Ph chnh i thn Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt c
th bc. Hai i thn y u cng tu xin tc b chc tc ca Ph gia phong cho.
(Vn Tng - th Vn Minh in i hc s, K V hu ; Thuyt - in tin tng qun,
Hip bin i hc s, V Chnh b).
nh ngh bo th cng hp o thng, phng chun cho theo nh chc tc trc.
(Vn Tng - Thi t Thi ph Hip bin i hc s, K V b ; Thuyt - Thng th b
Binh, V Chnh nam).
nh ngh li gip xin cho y theo chun ngh gn y. (Thng 11 nm ngoi, phng ph
chun cho cc thn tham chc bn giao tin tc hm cho hai i thn y, cn cha bn
xt). c bit gia tc trt, n y mi chun cho Vn Tng gia hm Thi ph, thng th
Cn Chnh in i hc s, V quc hun thn, tn phong K V qun cng ; Thuyt, thng
th Hip bin i hc s, V quc Thng tng qun, tn phong V Chnh hu, cn kim
sung hm u theo nh c.
Tn phong Ph chnh thn thn Gia Hng qun vng l Hng Hu lm Gia Hng vng,
kim sung chc Tn chnh ph Tn nhn, Hoi c qun cng l Min Lm sung l T tn
nhn ph y.
Vua hai nc Thy, Ha X sai s thn l bn Sn Lun knh lm l Tin hng ( snh l
Ph Yn, 8 cn 10 lng sp ong), l Khnh h ( Hnh cung Ph Yn, ng voi 4 chic, sng
t 2 tng) 2 l. D cho sc th, tin bc v phm vt cho v. Li ban danh l cho Quc
trng mi thnh lp nc Thy X, v vn h l h Vnh (nguyn Quc trng c l
Vnh Khc cht).
Knh c sch vng (2 tp 5 t nng 58 lng 5 tin 9 phn, dng th vng tt 8 tui hay 5
tui, di cng nh th), n vng (nng 86 lng 4 tin 8 phn), tin dng Thi hong Thi
hu T D. Lm l xong, hong thn, cc quan vn v cng li tu xin c hnh i l tn
tn. Vua em li tu t ln, knh vng Ch, i n khi xong tang, mi chun cho c hnh
(n thng 3 nm Hm Nghi th nht c hnh).
- Quyn Tng c Thanh Ha l Tn Tht Trng v ti t nh git ngi ca dn gio, b
x n c th bc. Nm ngoi, Trng nghe hi nhng dn gio thng du t hp, bn phi
hi vi Sn phng s l H T Cung, Ph s Huy Ton phi ngi i thm c ng, tc
th n trong rng rm, lm b mt cho mt tm tch, bn T Cung bn sai lnh qun m l
bn tn Huyn, tn Mao, hp vi Tri ph Thiu Ha l Nguyn Dnh t nh git ngi ca
dn gio trong cc rng. Do , gio dn, gio mc ng s khng yn. Vic y ng n
tai vua, giao cho b Hnh bn. Gio mc l Trn Lc hng ti n dinh s Php ku xin t
xt. n y giao cho nh duyt. u tin ging chc Trng lm Hng l T khanh, v
Kinh ch Ch. T khi x n xong, T Cung, Huy Ton v l ngi xng sut, x ti chm
ch lnh. Dnh sung lm qun, bn tn Huyn, tn Mao x chm (tn Huyn b chm, tn
Mao trn), Trng v l ngi sut t bo, pht trng bt i y, giao cho v Cm y giam
gi. Cn nhng ngi b t git, trc chia hng chn cp chiu tp, n y li chun
tha v trin hn cho vic binh thu.
Ly Tun ph Qung Tr l Tn Tht Trit quyn Tng c Thanh Ha, Hng l T khanh l
Phan Vn D lnh B chnh, hi ng n st quyn Chng Tr - Bnh Tun ph quan phng.
Chun cho quyn Tun ph Ninh Bnh l Tn Tht y v Kinh ch Ch.
(y trc c Ch cho li v tnh l. T khi b cng s tnh bt gi, bn chun cho v
Kinh).
Lnh B chnh Qung Nam l Nguyn Vn Thi, i lnh B chnh Ninh Bnh, hi ng n
st, quyn gi n quan phng Tun ph. Vn Thi khi i n Thanh Ha t giy cho cc ni
bit. Quan Php Ninh Bnh cho rng Phm Hy Lng hin quyn Tun ph ri, khng
mun cho Vn Thi n nhn chc y na, nhn nh vic t Tun ph tnh y.
Tng Php l Mi-l n nh qun Thanh hin ng tnh Bc, bn tin vo tnh thnh.
Trc y cng vic phng nga cc tnh thng du, tng Php giao cho Khm sai i thn
Nguyn Tu quyn bin, cho nn mi c chun ny). Quan Phin, quan Nit c khuyt, th ly
ngay ngi gn y, chun quyn sang bin. (Ly n st l Nguyn Xun Dun i lm B
chnh, Gim lm Trn Hu Vn quyn bin n st). Dng Tun ph nguyn c thn Quang
n v cc quan qun th tnh c, chun cho u c v Kinh ch Ch.
(Bn h s ca cc quan tnh y, y phi cho v n Thanh Ha s giao pht. Trong khi i
ng b ri mt, cui thng y li tu, sau n ngy 15 thng 3 mi tip c Ch chun,
bn cng c L Vn H, Nguyn Vn Ch em qun qun th theo i c, ly ng
i v Thanh Ha, tc th em cc lnh theo i l thuc t Thanh Ha tr v Nam, u ly ln
lt giao v hng ng c ri chuyn v Kinh).
Quan Php vo thnh tnh Bc Ninh, bn chia qun ra lm 2 o : 1 o i ph hy cc
thnh tri n Nh Nam, 1 o lnh v s nga i tnh Thi Nguyn. Khi y Lu on v
bn Thng lnh nh Thanh l Triu c v Hng Ha, Lng Sn. Duy cn c 5 dinh qun
ca Qun c Trn c Triu cn lu tnh thnh y nh nhau pht lt cng lui v thnh
Hng Ha. Th y l Nguyn Quang Khoan b bn, tnh thn bn di ng trong dn.
Ngy 22 thng 2, qun Php bn vo thnh t chy 3 ca thnh v cc giy t, ca ci
kho, ri em ht tin bc, sng gang, ng mi vt ch v tnh Bc. Do mt ci Thi
Nguyn b qun on luyn tn dng giy xo, sau n gia thng 5, qun Php mi chia
qun ng y. c tin bo, chun cho nguyn n st H Tnh qu l Dng Danh Lp
quyn lm Tun ph tnh y. Lnh B chnh l V Dc, n st l Triu c Vong u vn lm
chc c, nguyn Tun ph lnh v Thanh Ha l Trn Quang Hun v Kinh ch Ch.
(Quang Hun trc y bo tin v Thanh, cho nn c phong, chun v Kinh, nhng trc
ln v qu lng ph Tha Thin).
Tn Mi (ngy 25) t Nam Giao, sai Tin qun thng ph, thng Chng ph s Tn
Tht Th vng mnh t thay. Vic l xong thng tin bc cho cc nhn vin d vic ln nh
c th bc.
Gic X 2 ht ph Tng, ph Qu Ngh An cng vi m gic tan ca nh Thanh thng
ng nhau li quy ri, quan Lnh binh Nguyn Vn Chn, Ph qun c Trn Du nhiu ln
em binh dng n chn lng Trnh, lng Xui, lng Vng b trn vong, chiu l truy tng
Chn lm Chng v, Du lm Tinh binh V y v cp cho tin tut, phong m cho mt con
ca Du, Chn v khinh tin nn nh vic m nhiu. Li sai tnh thn chia qun nh chng
cho yn c a phng.
nh l cho thuc vin t phm tr xung, c ti ni gn thm nui cha m.
(L nm T c th 18 nh rng : Quan vin Kinh hay ngoi, cha m tui ngoi 70 gi
suy m yu, li nh khng c th inh hoc c th inh m khng th hu nui c, v
ngi cha m tui ngoi 80 tr ln, l c v qu chung dng, tr n quan t phm c
nhng tnh trng y, lm thi cho c by xin ch Ch, ngoi ra thuc vin t phm tr
xung, ai mun tnh nguyn v gn thm nui, do cc thng ty y, chiu xt trong chc
phn u khng thiu thn tin lng, lin can n kin, li khng c trn lnh bit tnh, t do
b Li tu xin, chuyn b chc Kinh trong, chc gio ngoi, n y chun nh n quan
tr ln, chiu y l c. n nh t phm thuc vin tr xung, nh c ngi no nh c cha
m gi xin lm quan th i ng i ty phi theo mnh, bng mun nui cha m, cho c v
qu chung dng, nh l chuyn b v ni gn, ngn vic thc lnh).
Thng 3, nm T mc th chu Mng Vang, Na Bn, Thng K, Xng Thnh, Lng Thn
(tri chu 5, li mc 4, ty inh 23) u knh phm nghi, xin lm l Tin hng ( dinh
tun ph tnh y, tin sp ong 10 cn) v l Khnh h (lm hnh cung tnh y, ng voi 2
cp, gm th 3 tm) 2 l ; xong, u thng cp ri cho v. Ti sau chu T Bang (tri chu,
li mc u 1 ngi, ty inh 8 ngi) li tin phm nghi 2 l y (sp ong 10 cn, sng t 1
chic), thng cho cng y nh trc. (Tri chu mi ngi 6 lng bc, 5 tm sa nam ; li mc
mi ngi 2 lng bc, 2 tm sa nam ; ty inh mi ngi 1 lng bc, 2 tm vi en).
Tit Thanh minh, hong thn cng vng mnh chia n cc in tn lng lm l tnh yt.
in Ha Khim, Khim lng, Kin Giang qun cng vng mnh lm l.
Sai Thng th b H l Phm Thn Dut kim sung lm S bo ph Kin Giang qun
cng. Khi y ng thch phi nga cc ng ph, nhng lng xm gn Kinh thnh. Cc
quan Ph chnh i thn ph Tn nhn thng ni v vic , xin chun cho khng phi l
ngi cng phi, cho ra ngoi thnh i ni khc th khng c phi m, li xin em Thn
Dut sung vo chc y, khin gip vic ph o. Vua y cho.
i nh li l Phc hch thi Hng v hng vn. (L c thi Hng ai d trng tam trng,
trng quan chiu gii ngch nhiu t chm chc kn ly, ngi no h d c u bnh th
ghi lm hng c nhn, v th th ghi lm hng t ti. n ngy xng danh, dn cc c nhn
ti th vin st hch qua v biu, chiu hay lun 1 bi, hay th 1 bi, ri cp pht cho o m.
Vic xong, yt bng. n y mi i nh. T phm ai thng sut 3 trng (k), ly
trng s bao nhiu, tr ra ng em lm hng t ti, ngoi cn d bi no, l c vn l, d c
u, bnh ng trng c nhn, l c Phc hch (khng cu n gii hng ngch) u do vin
iu k lit h tn, tui v qu qun, t giao cho ngoi trng (khng c ni r u bnh
trng) yt tn. Nhng nh trc mt ngy ngy Phc hch, cho n np quyn ngoi
ca trng, trong quyn y p dng n kim y nh quyn thi, n sng sm ngy xng
danh th vo Phc hch, lu chiu cch nhau hn 10 trng, quan trng trong ngoi hi
ng lc ra u bi k tam, chia vit mi ngi mt o, xt ch ngi pht giao cho bn
ngi d vo Phc hch, c trong lu lm bi, khng c i qua i li, hi nhau, k no
tri y th ui ra, bt tn trong s trung i. Cn lm bi th ly ht hi trng su khng
lm hn ; do vin iu thu gi dn tn, chia hiu y nh quyn thi, lm bi xong a giao
im duyt, bi ai h so vi nt ch li vn cht c hi ng, th ghi lm hng c nhn
(chiu theo hng c hoc thm hoc bt 1 - 2 tn), ct l khng hp, khng rng. Sau mt
ngy chiu l xng danh, cp cho o m, yt bng. Nu vn l tuy km quyn c, m khng
qu vng v, km ci th t lm hng t ti. Nu so vi quyn c m ngha khng thng
sut y th trch giao b L cu xt bn lm. Nu quan trng im duyt cn c ch khng
tinh, gm giao cho b y hi ng Ng s, Ni cc gia ng ngh x, ly khoa y lm u).
Li thm gii ngch t ti. (L c 1 c nhn th ly trng 2 t ti, n y chun nh 1 c
nhn ly trng 3 t ti, rng ng cho hc tr).
Li nh l thi Hng v, nh l thi Hi v. (Ngh chun t nay tr i, phm thi nht
trng th dng ct qu t v ma quyn (i mt ng tho ngc trn) 2 ngh, phm ct qu
t i c 24 trng tr ln, m cch ct qu t nhanh nhn l hng u, hi nhanh nhn l
hng bnh ; ngi ct qu t i c 18 trng m ct c nhanh nhn l hng bnh, hi
t n ni Dng Quyt Ngh An. (Ni y mt bn t trc tnh thnh hi gn. Tnh
thn y l Trn Vn Chun, Trn Lu Hu hng tu cho l a th quan yu nn phng, nn
chun cho lp n t sng gi).
M Kinh din in V Hin (l tit theo y nh nm T c) dng i hc s in Cn
Chnh l Nguyn Vn Tng, Thng th l Phm Thn Dut sung lm Ging quan Kinh
din, Tham tri Bi n Nin, Nguyn Thut, Ni cc sung bin l Nguyn Thng Phin,
Tham bin l L Duy Thy sung lm quan ging hng ngy. (Nguyn Hu Chnh, Phan
Trng Mu, Trn Pht (u Tin s), Nguyn Trn (C nhn) u sung chc Khi c
ch). L khai ging xong, ban tin bc cho hong thn quc cng tr ln n ban chu (bn
Hng Hu, Tn Tht Thuyt) v cc ging quan, nht ging quan, trin th cho n cc vin
khi c ch thay ba yn c th bc.
Qung Bnh, Qung Ngi, Ph Yn 3 tnh t ma, sai cu o, u c ma.
Nu thng cho dn th trm tui tnh Qung Ngi (Phm Vn Linh, Nguyn Vn c).
Thng bin o M c l Lu Thin K, Hip qun tc vi Lnh binh l inh Cng Mi
em 300 qun ui bn gic (bn gic Hn gian th v bn gic t Thanh thng ng)
ch K Sn, huyn M Lng, Cng Mi cht trn, tng cho Qun c, chiu theo l cho tut
m, Thin K v khng cu vin phi cch chc v lu dng.
D sai quyn Tng c H Ni l Nguyn Hu , phi cho ngi gii i nh cho dn
yn .
Quyn Tng c H - Ninh l Nguyn Hu , n st Nguyn Xun Dun b ti ging chc
i b ni khc, nhng chun cho c quyn h, quyn sung. Trc y, tnh y phi cho
Ph lnh binh l H Vn Th cng V y L Thn i ph Thng Tn n bt bn cp, Vn
Th h lnh cho qun i tun phi dng t v, khu hiu bn sng ha mai, Thn chng chu
theo, Vn Th bc gin t tht c cht. Tnh y cho l Vn Th cn nht khinh sinh, kt n
cch chc. Thn pht trng lu dng. B duyt, xin i Thn n cch b chc dch, v chu
sai, khng tha (vic trc khi tha), n y tnh y li tu xin vin l cho min. Nhn D
khin trch rng :
Vn Th l mt vin quan to khng c ti g ln, h chng i sinh ? Tnh ngi kt ngh n
trc, nhiu ch cha hp, tng ging Ch chm chc sa i ct trng nhn mng v
nghim qun lut, v li tnh li s s sut cho bn ngi, ch nn chp n, cho k kia
c thot ti, nh th l khng nhn tm vi nhng bn thuc bin nhn tri, m li
nhn tm c vi nhng ngi liu t ung t kia. V c Ch khng chun tha, li ct tri
. Vy chun cho Hu ngi ging 4 cp i b ni khc, cng chun c quyn h,
Xun Dun gim xung 3 cp i b, cng chun c quyn sung.
(Xun Dun chun lm quyn bin B chnh Bc Ninh, nhng trc H Ni khon y
c d lm).
Thuyn ng Chun Kch trc c phi i ch lng Thanh Ha v qua bin ni Ng
Sn, H Tnh b v chm, nhng quan qun chia ngi v l li thuyn u b tht lc c.
Chun theo l b gi bo tng cho tin tut, gm 46 ngi.
Sai tnh thn Sn Ty gip cho dn 3 x (u thuc huyn Tam Dng) l Tin Canh,
Ngc Canh, Ha Canh. Trc y Lu Vnh Phc em on qun dng ti min Bc
hp nh. Khi i ng qua 3 x ny, ni vo tr . Dn x y ng s, ng cht cng lng
khng cho vo. Bn dng y t git hn 1.000 nh, sai chia hng chn tut. Li d
Hong T Vim v Vnh Phc u gia tm kim thc qun lnh, khng c bung tha nh
th. n y, li cho l dn 3 x y tn hi rt thm, sai cu gip dn.
K Ngoi hu Hng Chuyn c ti x chm. Chuyn (anh Hng Thnh, con th 6 ca Chn
nh qun cng Min Nit) ngm xui bn ng gi lm quan qun sn vo nh c
Thng th Trn Tin Thnh, cp ca ci. Vic pht gic, xch giao cho b Hnh giam xt ;
n xong, Chuyn i theo h m (h Phan) kt n trm quyt, cn d ng kt ti c th bc.
Chuyn sau c nh n hon quyt, do nha V thnh nghim giam i bin.
Min cc thu cho cc thuyn ni khc n bun thc go Tha Thin v cc ht Nam Ngi, Tr - Bnh (khng cu n cc thuyn bun ca Ty hay ca nh Thanh). Lc , go t
gi cao, cho nn min thu, h vui lng n bn, i khi no vic yn, li s nh thu.
Chun cho khc b sch S gim tot th (1 b 4 quyn sch Thanh C l khong mn bn
nguyn bin, li 1 quyn lun lc, cng 5 quyn). Sch ny do s thn i Thin Tn l
Nguyn Thut mua v cung tin, cho l sch ny lc chp chnh tr hng vong, c mt,
gin d m khng st, ngi c d nh, duy ch bin nh dy, m duyt khim tin, cho
nn sai S qun kim xt (chia lm 8 quyn v 1 quyn mc lc), ph cho in khc cng
truyn.
Li nh l thi Hi, thi nh v hng vn :
(1. V thi Hi, nm Minh Mnh th 6, ngh chun cho 4 k u u c l bc nht, 3 u 1
bnh, 3 u 1 th, 2 u 2 bnh l bc th ; 2 u 1 bnh 1 th, 2 u, 2 th, 1 u 3 th, 3 u 1
lit, cng vi 4 k u bnh, li l bc th ; 4 k thng tnh, chc nh ly . Nm th 10
i nh lm phn s. Vn l thng c 10 phn tr ln, mi chun cho trng cch. Ngoi
ra, quyn no 1 k vn l khng kp 1 phn, m 3 k thng c 10 phn tr ln cng 4 k
vn th gm c 4 phn tr ln, u chun lm ph bng. Nm th 16 mi chun thi 3
k (nm Minh Mnh th 14, i nh thi Hi lm 3 k) tinh thng c 10 phn tr ln, ghi
lm trng cch, ngoi ra quyn no 1 k khng kp phn s, m 2 k thng tnh c 10
phn tr ln v 3 k thng c 3 - 4 phn tr ln th ly lm ph bng. T c nm th 6,
bn chun cho thi lm 4 k (nm T c th 4, li nh vn thc thi 4 k) tnh thng c 8
phn tr ln l trng cch, 3 k m thng c 9 phn tr ln, tu by ch Ch. Trng cch
v tu by c bao ngi, u vo thi in. Quyn no c 4 phn tr ln th cho l gip
tin s, 3 phn tr xung lm ph bng. Nm th 18, li nh li vic thi Hi. Cp cch ghi
lm trng cch, 7 phn tr xung, ghi lm trng cch hng th, cng vit cng bng,
nhng c trc sau, khng c xng lm ph bng, i Phc hch xong mi nh lm
chnh ph. Nm th 30, D chun cho thi Hi 4 k, u c phn s. Ai c 4 phn tr ln
u chun cho ghi lm trng cch, khng phi phn lm hng th na. Ai d trng 3 trng
m c 7 phn tr ln, chun do quan trng trch tin chn ly. Nm th 32, chun cho 4
k thng sut c 5 phn, v 3 k thng c 10 phn tr ln, mi chun lm trng cch.
qun i. By gi quan qun n Thc Luyn bn theo con ng thng du Thu Cc i tt,
tnh thn cng u ty tin tn cc ni. Ngy 17, quan Php bn vo thnh, chia qun ng
, chia qun ph hy cc n bo Thc Luyn. Vic n tai vua. Chun cho Hng l T
khanh nguyn lnh B chnh Ninh Bnh, quyn h Tun ph l Nguyn Vn Thi (hin ng
Thanh Ha, t cho s Php Ninh Bnh bit, hy cn ngn tr, nn cha ti chc). i
quyn Tun ph tnh y, nguyn lnh B chnh tnh y l Bi Quang Thch vn lm vic nh
c, nguyn b n st Sn Ty cn lu H thnh l L Ngc Un i sang lm n st tnh y
; nguyn tnh thn qun th Sn Ty l Hong T Vim, Lng T Th, Ng Tt Ninh,
Nguyn nh Nhun v bn Nguyn Quang Bch tnh Hng Yn u chun v Kinh ch
Ch.
Ri, Quang Bch (nh gip Tin s, ngi x Trnh Ph, Nam nh) y ngi np n, ln ln
thng du, mun i sang nc Thanh (gi th vnh bit ngi nh), vic khng thnh, ri
mt sn phn tnh y. T Vim em qun qun th v ti Qung Bnh, tu np n c tit
nhng vn lu qu nh. T Th, Tt Ninh em qun qun th v Kinh. Cn nh Nhun
th sau i sang nc Thanh (nm ng Khnh th 2, nguyn Tun ph Lng Sn l L Xun
Oai v H Ni, do nha Kinh lc s trnh thc, dn ti quan Php bn nh, cho v qu nh).
Nguyn Vn Gip (nguyn B chnh Sn Ty), Nguyn Thin Thut (nguyn Tn tng
qun th Sn Ty) u t bit i mt.
Li nh l tng tut cho ngi cht trn.
(Ngh nh thng 4 nm T c th 27. Phm nh bt nhng gic Th, Mn, ngi Hn,
ngi Thanh, ai l ngi mnh dn i nh c gic m b cht, thc hm, gia tng 2 trt,
chiu tng hm cho bi tin tut mt ln. Lnh hm t sut i tr ln, nh lnh mt trt, truy
cho thc th lnh n 2 - 4 trt, cng ch truy thu 1 trt, nhng u gia tng 2 trt, th th
sung lnh cp bng u cho thc th, li gia tng 2 trt, chiu theo hm tng cp tut. Ngi
quyn sung nh ng trng quyn sung i trng, quyn sung sut i, u truy tng 2 trt,
nhng cp tut gp bi mt ln ; qun sut qun on, ngi no h c thc hm, chiu l
truy tng 2 trt, ngi no h cp bng th sai, chiu l thc hm, li gia tng 2 trt, ngi
no h l hng ho vt lc cha c phm hm, qun on tng chnh bt phm b h, sut
on tng bt phm b h, Cm binh tng Cm binh i trng, Tinh binh tng Tinh binh i
trng, dn dng u tng chnh cu phm b h, u chiu tng hm cp tut nhiu m.
Chnh nht phm phong m cho con, hay em, chu mt ngi lm chnh lc phm ; tng
nht phm phong m cho con hay em, chu mt ngi lm tng lc phm ; chnh nh phm
phong m cho con hay em, chu mt ngi lm chnh tht phm ; tng nh phm c
phong m cho con hay em, chu mt ngi lm tng tht phm ; chnh tam phm c
phong m cho con hay em, chu mt ngi lm chnh bt phm h h ; tng tam phm c
m phong cho con, em hay chu mt ngi lm tng bt phm b h ; chnh tng t phm
c m phong cho con, hay chu mt ngi lm chnh cu phm b h ; chnh tng ng
phm c m phong cho con, hay em, hay chu mt ngi lm tng cu phm b h ; t
lc phm tr xung, u cho nhiu mt sut con, em hay chu binh dao trn i).
Cn ngi no khinh tin c gic m b cht u gia tng mt trt ; qun on tng tng
bt phm b h, sut on tng chnh cu phm b h, Cm binh tng Tinh binh i trng,
tinh binh tng chnh bt phm i trng, dn dng, th dng tng tng cu phm b h,
u chiu tng hm cho tin tut gp bi. Chiu l cho nhiu m : ai h khinh tin b tht li
m cht, cng u truy tng mt trt, chiu cho tng hm v tin tut gp bi, nhng nh l
cho nhiu m. Ngy thng 3 nm th 36, bn chun cho phm ai nh Ty mnh dn i trn
m b cht y, th l c tng 2 trt, gia tng 3 trt, ai khinh tin m c gic y, th l c tng
cho 1 trt, gia tng 2 trt, ai khinh tin m thua trn th l c tng cho 1 trt, tin tut gp bi,
nh cho nhiu m. Nay y tng 1 trt, nhng chiu tng hm cp cho tin tut v cho nhiu
m. Ngy thng 4, ngh chun cho phm on dng nh gic Ty, ngi no c trn b
cht y, qun on tng tng tht phm thin h, sut on dng mc tng chnh bt phm,
dng trng tng tng bt phm, u b h ; thua trn m b cht y, qun on tng chnh bt
phm, sut on dng mc tng tng bt phm, dng trng tng chnh cu phm, u b h,
u chiu tng hm cho nhiu v cho tin tut. Cn l nhiu ln theo ngh c thng trn truy
tng l : C phn bit ngi mnh dn v ngi khinh tin, cng qu phn bit. Li nhng
ngi Anh danh v c, H v, Gio dng, Cnh tt c nn tng tut khng ? L c u c
chua ti. n y li nh : T nay tr i, ai nh bt c gic Th, Mn v ngi Hn,
ngi Thanh, thng trn m b cht y, th vin bin, binh inh u chiu y l c (nm th
27) gia tng 2 trt. Anh danh v c, H v u truy tng Tinh binh sut i trng (chnh
lc), Gio dng, Cnh tt u truy tng Cm binh chnh i trng (tng lc) u chiu
hm cp tut nhiu m. Tht li m b cht th vin bin, binh inh u gia tng 1 trt, Anh
danh v c, H v u truy tng Cm binh chnh i trng (tng lc), Gio dng, Cnh
tt u truy tng Cm binh i trng (chnh tht) u chiu hm cp tin tut gp i, nh
cho nhiu m. Ai nh c Ty m b cht, th vin bin, binh lnh u chiu y nguyn l
(nm th 36) gia tng 3 trt, Anh danh v c, H v u tng Cm binh sut i (tng ng
phm), Gio dng, Cnh tt u tng Tinh binh sut i (chnh lc) u chiu hm cp cho
tin tut v nhiu m. Ngi thua trn m b cht l vin bin, binh lnh u gia tng 2 trt,
Anh danh v c, H v u tng Tinh binh sut i, Gio dng, Cnh tt u tng Cm
binh chnh i trng (tng lc) n nh on dng u theo y l c (nm th 27, nm th
36) gia tng, tu trung ai c cp bng i trng v th th sung lnh ch 1 trt, hoc 2 - 3
trt y khng cu n thng trn hay tht bi, u truy thng cho 1 trt, nhng u chiu l
gia tng c th bc, quyn sung v tc vi y, ch c nguyn hm gia tng nhng y theo l c,
cp tin tut gp i, cho c phn bit, cn trc y, phn bit k mnh dn v ngi khinh
tin y bt i.
Ngy mng 1 t T, thng 4, ma h, lm l H hng, Tun quc cng l Min Ninh vng
mnh n lm l nh Th miu. Thi hong Thi hu T D i xe n in Ha Khim
xem coi Hong thn cng vng mnh lm l.
M khoa thi Hi v hng vn. (y b vo chnh khoa Qu Mi nm T c th 36. Khoa
y ly khoa thi Hng nm Nhm Ng, khi 2 trng H, Nam nhn c vic trin hon
n nm Qu Mi, cho nn thi Hi, chun n nm y mi c hnh theo l c, thng 3 vo
thi, gn nhn c nhiu vic cng chun cho trin hn n thng 4).
Vua se mnh, vn v cc quan hp li tu xin vua trong cung tnh dng yn ngh, li xin
Ch Thi hong Thi hu T D sai bn Phm Vit Trang, Bi n Nin, Nguyn Hanh, Chu
nh K knh n miu Hi ng mt o 2 ln, hn mt thng, mnh vua yn khe, chun
cho lm l t.
Quan Php t khi chim gi 2 tnh Ty Bc, phm cc ph huyn nhiu ngi bn chn
nhng dn th trc chia quyn cai tr, Khm sai l on Vn Hi em vic tu ln. Vin
thn tu ni : S th hin nay cng phi quyn nghi nh th. Nhng phi xt ngi thc c
vn hc, khng lin can n kin g mi c. Quan Php nu c thin lch, cng nn gi l
tranh bin khng c khinh sut nghe li. Chun cho theo li vin tu thi hnh.
D cho quyn Tng c H - Ninh Nguyn Hu , t nay phm Bc K c vic g gian
i, u cho hip ng vi quan khm sai bn bc tha nh, l theo li xin ca bn
Khm sai on Vn Hi vy.
Sai thy s cc dinh v, kim sa sng n phng b cho qun dng.
Dng quyn Tun ph Nam - Ngi l ng c ch i th Tham tri b L, sung Quc s
qun Ton tu. Quang lc T khanh sung Sn phng Tiu ph s Ngha - nh l Nguyn
Ngon thng th Th lang b Binh. Quyn Tun ph Nam - Ngi, cai phng Tham bin l
Nguyn Thn thng th Hng l t Thiu khanh, quyn sung Tiu ph s.
Truy t tn hu cho L Xut lm Mn hong . Trc y Dc tng Anh hong cho
rng L triu Xut gi nc gp lo bun, nn t tn hu l Mn, sai vn ban nh thn
xt r Phc duyt.
( tra xt miu L hong thn Kiu i, tnh Thanh Ha nguyn bi v th Xut ,
chp tn hu l ch Ngh, nh thn cho rng hoc do cc by ti tng vong bn t tn
hu, khng c chiu sch r rng, v ch mt tit cu cu, cha bao qut c ch kh
v cnh ng mt i ca vua).
n y tu ni xin tun thnh mnh, lm l truy n tn hu, bn chun sai quan n miu s
tuyn c Sch vn i nhng ch lm L Mn hong . Sch vn chp vo sch
Khm nh Vit s Cng mc.
(Trong Sch vn c cu rng :
Mnh tri chng phi c thng, nn kh lm c nh vua Thiu Khang ly li nh H.
Lng trung khng bao gi cht, thc khng thn vi Trang Lit cht theo nh Minh).
Sai inh T Lng hi ng Khoa o b Binh, y theo l v sinh, xt hch kn chn ly lnh
bin binh sung lm qun Tuyn phong.
(L nh v vic st hch v sinh v binh, ngh v bn sng chim 2 kha c u c, ngi
no i trng gp khi sut i khuyt th ht cho thng b, ngi no c cp bng i
trng, tc cho thng th chnh i trng 2 kha, 1 u 1 bnh, ngi no l i trng th
cho thng th chnh i trng, ngi no cp bng i trng, tc hnh b th ng
trng, binh inh k tn cp bng i trng, dng i khuyt s b ngay).
chnh bin
ng k - Quyn IV
thc lc v gin tng ngh hong
Gip Thn, nm Kin Phc th nht [1884].
Thng 5, ma h, di dng nh V hc (nguyn ngoi Kinh thnh, di dng vo phng
Lin Nng trong thnh).
Tit oan dng, in Ha Khim knh dng l, hong thn cng vng mnh lm l.
Ngy Gip Thn, tit Thin thu. Thnh n nguyn ngy 12 thng y. Trc y, Dc tng
Anh hong cho rng ngy y l ngy gn vi ngy Thnh n Hin t Chng hong
(ngy 11), chun i ly ngy mng 9 lm ngy n, n nay phng ly ngy y lm tit
Thin thu. Khi y, Hong thi hu nh n Khim trong Khim cung. Trc mt ngy
Hong thi hu thn n in Ha Khim knh co, n ngy, khm mnh hong thn cng
v b L ng quan knh em t biu v nghi phm n ly tin, ngoi ra, th tham chiu
tit Thnh th nm T c th nht, sa lm, vic n yn mng r u nh.
trc phi giao cho ton quyn y i trc (ngy mng 4 thng 4 trc xung thuyn) bo
cho bit, bn sai Thng th b H l Phm Thn Dut sung lm Khm sai Ton quyn i
thn, Tham tri b Cng l Tn Tht Phin, quyn sung Thng th b y sung lm Ph ton
quyn, Tham tri Chu nh K, Th lang Lng Thnh u sung h tip phng b lc lm
thi th ng. Li chun cho d bn cc cng vic khon tip gm c 5 khon i.
(1. Bt u b Binh phi cho bin binh 50 tn, kh gii qun o chnh t, theo vin h tip, h
quan ton quyn y khi n ca bin Thun An, tc th ti ngay n tip, v d sai 200 tn
lnh trc bn tu s qun, i ton quyn y n qun th h tip cho trng s th.
2. C theo li s Php thng lng by t s lnh theo hu ton quyn 2.300 ngi, yu cu
trc bt cho 10 chic thuyn i n ca bin Thun An h ch n s qun y v xin sa
sang vi dy tri lnh qun thy gn qun cho lnh tm .
3. C s Php bn ni : Thuyn ton quyn khi ti ca bin, tc l c bn sng cho, nay
n s qun, bn quc cng nn bn sng cho 15 ting t lng vui mng, s do vin bc
t cho ph Tha Thin, chuyn sc cho dn ht cng bit khi ng s.
4. Khi Ton quyn y n qun ngh ngi cht lu, th 1 vin Thng bc, cng vi 1 vin
L b, i tip n vin y c bn tu khon g, lnh s tu lm, sau khi n qun sng sm
ngy hm sau, do ph Tha Thin sm , b 1 con, d 1 con, ln 1 con, phm qu 1 mm,
go np 1 thng, ch long 1 cn, g vt u 10 con, trng g vt u 30 qu n ty
Thng bc, bo trc cho h tip vin nhn biu, ton quyn y khen tt. Li bin ring 3
b, 3 ln, chui 1.000 qu, 10 thng go trng, trng g, vt u 150 qu, ng ct 50 cn
em biu cho ty phi v ty binh a n. T nay tr i, c mi 5 ngy u chiu nh
khon y m cp. n nh thuyn qun ng ca bin, ln ny v k v, em biu cng
chm chc, em biu cc hng vt nh ln ny, li chiu hm y do vin h tip n mi :
Ton quyn y v cng s y cng ti th Thng bc n yn.
(5. Mt ln, trc do ban L thin lm c hng nht 1 mm, hng nh 2 mm, cn c nh
v sch ti th thng bc by t, do vin h tip v Ton quyn bn quc khon tip v
trc khi v mt ngy, cng chiu lm nh th. Cn nh so snh sc th v cng vic vin
ton quyn y c dng trnh quc th hay khng, nghi ch th no, lnh s ch phi vin y
n qun thng ngh).
n y, Ba-c-na, L Na em bn ty phi, ty binh n s qun, ly t khm cp, sc th
ca nc y tu t. Chun cho Thn Dut v Phan em sc th yt kin so snh truyn Ch
cho yn y tr li thng nh ha c, ly ngy 13 thng ny l ngy inh Hi lm xong,
phm 19 khon.
(Khon th 1 Nc i Nam t nhn nc i Php gip , ngha l nc i Nam c
giao thng vi nc no, th nc i Php gip cng vic, v nhn dn nc i Nam
c nc ngoi th i Php cng gip .
Khon th 2 Qun nc i Php ng lu n ca bin Thun An, t ca bin y ln
ti Kinh thnh, cc n ly ven sng v cng vic phng b, nc i Nam cn phi trit
b.
Khon th 3 a gii nc i Nam, t gip tnh Bin Ha, Nam K v pha Bc cho n
gip tnh Ninh Bnh Bc K, cc quan vin tnh u lm chc t tr dn nh c. Tr ra cc
nha Thng chnh v cc To tc, nn c quan Php trng coi, cn vic thng m c ng
dng quan bc vt hy dng ngi Php trng coi.
Khon th 4 Nc i Nam t gip tnh Bin Ha n gip tnh Ninh Bnh, nhng tnh
khong gia y, tr ra ca bin Thi Ni m bun ri, nay Nng thuc tnh Qung
Nam, Xun i thuc tnh Ph Yn, 2 ca bin nn m thm bn bun ra, ngoi ra cc
ca bin khc, sau ny xt c ch li th hp bn m thm vic bun. Nc Php cng c t
quan nhng ch bn bun m thm y. Nhng nhng quan y phi theo lnh ca quan
Khm s i thn Kinh.
Khon th 5 Quan Khm s i thn ng Kinh, chuyn v gi cng vic ngoi giao
nc i Nam vi nc ngoi, khng c d kp ti cng vic cc tnh trong gii hn
khon th 3. Khm s i thn, li c thng vo tu vi i hong nc i Nam.
Quan Khm s i thn y trong Kinh thnh c qun Php theo hu.
Nam, t ven bin Bin Ha n gip Ninh Bnh cng a ht Bc K, v l nh thu khai
cc m, l dng tin bc. Hi ng nh chia cc s Thng chnh v nhng li tp thu v
thu in bo, v chia cc khon thu cha cho lit vo khon th 11, trch giao cho nc
i Nam nhn dng. iu c y v, a ti triu nh i Php v tin ln i hong
nc i Nam ph chun, ty tc trao i.
Khon th 19 T c ny thay th cho cc t c k ngy 23 thng 11, ngy 30 thng 8 v
ngy 15 thng 3 nm 1879, khi no hai bn nh c thay i kin g trong t c th c
ly bn ch Php lm chnh, ton quyn i thn ca hai bn k tn v ng n t c
y lm bng. T c y lp Kinh vo ngy 13 thng 5 nm Kin Phc th 1, tc l
ngy 6 thng 6 nm 1884. D thng Ph chnh i thn Nguyn Vn Tng, Ton quyn
i thn Phm Thn Dut, Ph ton quyn i thn Tn Tht Phin u k tn ng n).
Hm y tc th hi ng em n c ca nh Thanh phong cho, ph i c li.
(Khi y Ton quyn Php cng Khm s Ba-r bn ni : Ci n c nh Thanh phong cho
nc i Nam, ch c khi no gi quc th sang nc Thanh th mi dng, ngoi ra khng
cn g c. Nay nc i Nam nhn nc Php bo tr, khng lm phin phc nc Thanh
na, th ci n nh Thanh y nn ly ngy trao i li tr nc y. Nhng ni mi 2 - 3
ln, vn u nh th. Nguyn Vn Tng bn li ni : Bo khng thi th ph i c ci
khc m thi. Vin y cng thun nghe, bn li yu cu lm ngay kp ngy trao i,
khng th vin y giao cho quan v chiu bin, v chm chc cc l trong t c cng
nh, chun cho knh co Th miu v in Ha Khim, sai Thn Dut v Phin hi ng
cng vi tn y p n li khun mu, i v cho nc y bit, ri tc em n y n
s qun ph, c thnh khi bc).
Cng vic i trao thnh, Ba-c-na bn em cc vt hng cung tin v tng cc quan ph
chnh, kp cc by ti gip vic . (Thanh n dng t L b ng, cung tin kiu 1
chic, my ni 1 chic, lng chim 1 chic, gm hoa vng 4 tm, ru thm La-c-tr 15 chai
((1) Nhng tn cc th ru ca phng Ty, sch vit ra ch Nm, dch theo ng nh ch
Nm phin m ra.1), ru M-ca-ten 15 chai, y s dng tin. Cn biu tng cc vt tr
xung : Hng Hu mt b chn nm bng pha l, 3 tm la, 1 chic o ma, 1 chic mc
knh bng vng, 8 chai ru Ma-la-g, 8 chai ru Mc-ten. Nguyn Vn Tng, 1 thng
n my. Tn Tht Thuyt, 1 b mm chn ung ru bng pha l, gng soi, o ma, mm
ng ru u nh trc. Phm Thn Dut, mc kch bc 2 chic, v on 1 tm, o ma 2
chic, ru Ma-chi 6 chai, ru Ma-la-g 6 chai. Tn Tht Phin v Chu nh K, mc knh
bng bc 1 chic, v on 1 tm, o ma 2 chic, ru Ma-chi 4 chai, ru Ma-la-g 2 chai,
gng lng thnh v o v on nh trc, ru Ma-chi 2 chai, ru Ma-la-g 2 chai. L
Thn (Hip l thy s) gng, on, o ma nh trc, ru Ma-la-g 6 chai cc hng, tr
ra y s chia cp cho Hng Hu, ngoi ra n my v chn nm pha l, mc knh cng chiu
nguyn tng cp lnh, n nh o on 8 t 11 chic, o t v 21 chic, o v 10 chic v
nm ru chm chc chiu hng m lm, chia tng cho cc nh thn, o 1 chic cng 42
vin, ru 2 chai hay 1 chai, cng 24 vin).
Ri, Ton quyn y li dng Gim c L Na lm quyn Khm s ng Kinh (thay cho
Ba-r), kp s b y v, gm chun cho em bc th v tng vt n s qun p tng li
Quc trng nc y v s y cc quan y u c th bc :
1. Tng Quc trng nc y ng voi 1 cp (nng 40 cn tr ln), kim eo bc vng 1
chic, khnh vng 1 chic (trong khc hai ch vnh bo trn chu san h lm dy eo), cu
i khm x c mt i (trong khc : Tho bt tri danh tuy x lc, iu nh hu , d xun
minh) v tin vng hng nh 1 ng (khc ch vn th vnh li (mi ng tin nng 5
ng cn, dng ngc chu lm dy eo, cc hiu tin di u nh th), mt ng tin
vng vn rng hng va (nng 3 ng 5 phn) ng tin bc vn th vnh li hng nh
(nng 5 ng tr xung), ng tin bc ng Phc, u nng 1 ng, the tt nhum mu 5
tm, the mng nhum mu 5 tm, li 1 chic ng voi sng (nng 16 cn 5 lng, xin tng
trng Bc vt, tng ton quyn ng voi 1 i nng 30 cn), nm ru 1 chic, 1 ci hp
tru chm bc, hnh vung khm x c bng th g . Mt ng tin vng chm rng hng
ln (nng 7 ng cn), mt ng tin bc hng nht c ch vn th vnh li (nng 1 lng),
nhiu trng 1 sc, t chn nhum mu 5 tm, gng eo bc bc 1 chic, khnh vng 1 chic
(trong khc 2 ch ging tn, dng ht chu lm dy eo, di ny cng nh th), mt cu
i khm x c (trong khc Hu tnh oan t v tnh thy, qun kin h nh nht kin tu,
ngha l : C tnh vn t khng tnh trc, quen thy sao bng mi thy hn !). Tng gim
c ng voi 1 cp (cng nng 25 cn tr ln), 1 ci hp tru bao bc hnh vung khm x c
h tip tun cp. Trong c th hng gi tng quan nc y u gi qua ton quyn, v
tng cc quan ng n ca bin Thun An : Quan Nm v nguyn soi, chng thy, 3
vin, tuy khng d nh c nhng cng chm chc cp cho, khi xem hnh hi) gm
giao cho s y nhn lnh chia cp, n nh cch thc th th vit nh sau :
- i Nam Hong knh th gi ti trc in Quc trng nc i Php soi bit : Nay
qu quc c phi ton quyn i thn trc li y nh iu ha c, lu gi tnh giao ho,
nay vic xong, thc xin cm t, knh dng nhng vt th nghi nh mn cn thn giao qu
ton quyn i thn em v Kinh biu, t lng tt, vy c cc th th ngi t by nh sau
(ghi trn), nay knh th. Ngy mng 10 thng 5 nm Kin Phc th nht. Cn quc th
cng y nh trc, duy c ch th nay i lm ch gin gin hoc di cu (thc cm
t lm) th i chp rng s c cc vt nh mn dng ln, giao a v biu ngoi, li c
bit thm rt qu trng t tnh ha ho lu di, mt ci khnh vng hng ln c dy
eo bng trn chu v san h biu, trng tnh ln ho v mong ti ma h, cu c
Phc lnh, nay tc gin. Cn th tng cho ton quyn y v cc th giy t cp cho quan y
nh sau :
i hong nc i Nam sc chun tng thm cho nhng vt qu bu hng ln mt chic
khnh vng ging tn dy eo bng ht chu, t hu tnh knh vng y, tun phng a
th gi giao cho Ton quyn i thn lc nht nc i Php l Ba-r. Li nh ni : i
Nam qun l Thng bc s v i thn Tn Tht Phin lm vic knh cp giy nh sau :
Nay vng i hong nc i Nam sc cho quan nc i Php (quan hm, tng thc
in vo y) ng tin bc hay vng hng no my ci, c ht chu, hay dy thy anh
eo, t lng tt, knh vng. Knh tun, cp cho giy ny. y l t khm cp.
Hu khm cp cho (quan hm, tn h) nc i Php chp chiu. Nhng th tng quan
Php chp chiu, u dng giy rng hng nh kho, lm bao th, vit r rng, p dng n
b L cp tn chiu, dng n quan phng Thng bc).
Li thng cp tin km cho lnh theo hu y (theo ng s qun v ng n ca bin
Thun An) hn 400 tn, gm 2.000 quan, nh bc 5 ng gm 500 nh (tr v trc, t khi
t thm tham bin v quan lnh binh nha Sn phng Qung Tr (v vic trng coi b bi),
nn phi t thm mi chc 1 ngi.
Trc y b L bn dng tn thy v miu hiu c nn king trnh nh ch "Anh", ch
"Dc" v hai tn lm mt nh ch "ng" (trn ch bt, di ch u), tn ngi v phong
hiu khng c mo dng, n y ni theo c in (nm Minh Mnh th 7) nhng phm
hm thy hiu ca vn v quan ch gin hoc c vn giai chnh cu phm l ng s lang,
tng cu phm l ng s t lang, v giai chnh tam phm anh dng tng qun, kinh xa
y v chnh tam phm tn thy l anh tc, tng tam phm l anh mi, u cng ch cng
ting vi miu hiu v ch tn vua, bn chun i ch "ng s" lm "tin s", "anh dng"
lm "cng dng", "anh tc" lm "cng tc", "anh mi" lm "cng mi".
V chim ny nhng rung 20 ph tnh o thuc v Tha Thin, Qung Nam, Qung
Ngi, Bnh nh, Ph Yn, Khnh Ha, Qung Bnh, H Tnh, Ngh An, Thanh Ha, Hng
Yn, Nam nh, H Ni, M c, Sn Ty, Hi Dng, Bc Ninh, Hng Ha, Thi
Nguyn, Qung Yn u c ma to. Ngoi ra c ni no tn hi, th u c chiu hng
tha min ng thu.
Thng 5 nhun, thi in, sai Thng ch T dc qun V lm l inh T Lng sung lm
Gim th, Thng th b H (b H thng trc i lm b Hi, cng vi quan hm,
qun hiu c trng ch trng ting y, cng tham chc i i, n thng 8 nm sau Cnh
tng Thun hong ln ngi, li chun cho theo nh c, nay u theo nh sch c) l Phm
Thn Dut sung lm c quyn, th Hu tham tri b Binh l Nguyn Thut, th Trc hc s
sung S qun Ton tu l V Nh sung Duyt quyn. Cho 3 tn bn Nguyn c Qu c
xut thn v ng xut thn c th bc l :
nh gip Tin s xut thn l Nguyn c Qu (ngi Honh Sn, Ngh An), tam gip
ng tin s xut thn l Dng Thc Cp (ngi Qunh i, Ngh An), Nguyn Thch
(ngi Chiu n, Qung Nam).
Bn tn ph bng l : Nguyn Ph (ngi M Xuyn, Qung Nam), Nguyn u Chuyn
(ngi Hnh Thin, Nam nh), Phan Xun Qun (ngi Ph Vit, H Tnh), Trn Khnh
Hi (ngi Phong Lc, Qung Bnh). Tun theo ngh mi, khng d Phc th, do quan
trng thi Hi yt ra bng.
Gn ti k i l tiu tng in Ha Khim, truyn vi cc quan a phng Nam Bc, mi ni mt vin v Kinh chim bi.
(Nam trc kim T k 1 vin : Lnh B chnh Bnh Thun l Phm Xng (tn c l Hu
Thanh, sau i). Bc trc gm Hu k 1 vin : B chnh Ngh An l L Vit Huy).
Chun ban cp 2 ng tin vng, 1 ng tin bc cho Thng binh nc Php tn l Mi-l
(trc gi l tng Php ng ti Bc K) ri li ban cp cho 4 vin quan nc y l 1
thng th, 2 c, 1 lnh binh, tin vng tin bc c th bc, 4 quan Php u dng th t
n.
Khm s Php ng Kinh l L Na cho rng thy b Thng th ca nc y nh in
bo cho hai nc Thanh - Php bit : Hin nay Thin Tn nc Thanh ging ha ri,
c th cn cha trao i, do C mt vin tu bit. Qun dinh Thanh nh bi qun Php
cu Quan m Lng Sn, thu phc c n Bc L. Trc y, qun dinh nh Thanh t tnh
Bc v tnh Lng, nc Thanh ngh x r rng.
(D ni : T Din Hc ng gi Lng Sn, khng hay tin trc v lm vic, n ni Bc
thnh khng gi c, chun cho v Kinh, giao b ngh x ; Hong Qu Lan, Triu c u
cch chc, i xt ; Trn c Qu trc lm mt n sng Ph Lng, ng l Mn Tuyn
s lui khng tin, tc th dng qun php x ngay, bo mi ngi cng bit, ngoi ra, cc
dinh phn bit cu xt r rng knh ngh). i sai Tun ph H Nam l Phan nh Tn
thay lm Tun ph Qung Ty c bin qun v, trong thng 4 ra ca i cng vi Tng c
Vn Qu l Sm Dc Anh hip bn i b Thng lnh T Nguyn Chng, th c
Qung Ty v bn Thng lnh Vng c Bng (B chnh), Phng Hu Thng, Hong
Nguyn Xun, 70 dinh chia ng Nam Quan v x Lng Quang v Quang m, phng
nga tiu bin. Khi y Tun ph tnh Lng l L Xun Oai tu ly Tn tng qun th tnh
ng l Nguyn Thin Thut sung lm Thng bin ng tip, cng c T Hin, Ng s
Phan Huy Quang, ngha dn Hi Dng l bn Phm Hu Bng 10 ngi.
tun ph. n y ly tnh y l tnh nh, nguyn trc khng t Tun ph, nn nh i, vn
chuyn t B chnh.
i nh li l tr hn cha bnh cho tht phm li in, t m xut thn v bt cu phm
th li, cc in ty cc dinh v, li mc cc ph huyn v tha bin cc n.
(L nm T c th 7 nh rng : Phm quan vin nh c bnh xin v ngh, tr quan vn t
t phm n quan tr ln, vin no l c s by xin y, th nn ngh dinh th, hay
ngoi iu tr, hoc v nh tr hay v qu dng bnh, ti hn ra, c Ch ring, ngoi ra,
vn t t phm thuc vin tr xung n lc phm v nhng vin gio hun tht bt phm
ngoi u do thng ty cu xt, khng c tnh quy t xo tr, m tnh hnh mc bnh
khng qu trm trng, nn cho trin hn 1 - 2 thng hoc 3 - 4 thng, cha khi bnh li v
lm vic nhng u c thc tu thay, ht hn li n lm vic. Nng y cng ch ti 4 thng
m thi. Bng ht hn ri, bnh th liu khng th trong tun nht m khi, v ngi
xt ra l ngi c ti nhanh nhn, phm hnh vn hc cng kh, th phi ni r trong t s
xin v qu hay v nh tr iu tr, ngy no bnh khi, t b hu b, cn ngi no ti hnh
tm thng, lm vic, sai phi li khng c lc, m ln y mc bnh, thc cng khng th
nhc nhi c, cng phi ni r trong t s xin cho gia hn v hu, ch khng nn 2 - 3
ln xin thm hn mi, ai c gia hn v hu, ngi khoa mc xut thn, khng k hay
cha ti tui u chun cho nguyn hm v hu dng, cn khng phi l ngi khoa mc,
m tui 50 tr ln cng chun cho nguyn hm v qu hu dng, cha n 50 tui u
ging mt cp, bt v hu, t s phn bit. n nh t tht phm tr xung, ln u mc
bnh u do thng ty xt thc, cho hn ngoi, hoc cn tin v qun, v nh tr cha tr,
phi t cho b Li bit t. Nu gia hn y 4 thng iu tr, m nguyn bnh khng c
chng khi, ai h qu hay nh tr iu tr m khi, th s b ngay, cn ai c em
nguyn hm v hu dng hay ai b ging mt cp m bt v hu th chiu theo th l trn
m tun lm, tu trung vin no do thng ty cho hn v qu, v nh tr iu tr y, th
bnh tnh do a phng y xt thc, t cho b Li, nhng c thng ty y cu xt ngi
hay d phn bit, tun l tu lm. n y i nh : Vn t t phm n quan tr ln,
cng t phm thuc vin tr xung, n lc phm v gio hun tht bt ngoi vn theo l
c bin l. Ngoi ra, tht phm li in ngoi Kinh ; t ti m sinh xut thn cng bt, cu
phm th li, in ty cc dinh v, li mc cc ph huyn v tha bin cc n, mc bnh xin
thng th Tinh binh i trng, nhng lnh Cm binh i trng, th li ng trng, binh
inh thng cp bng i trng. Hng th u thng cho 1 thng lng tin, hng lit u
nh cho 50 roi, x lun. Nhng vin qun luyn, phn luyn nn c thng pht th no,
tun y l c bin l).
Thng 6, m khoa thi n khoa v thi Hng hng nm cho hai trng Bnh nh v Tha
Thin.
D sai cc tnh Bc K : T nay phm cc cng s ng tnh nh c t bo khon g quan
trng y th do tnh y gi theo iu c : (Khon th 6 ni : Chnh, Ph cng s nc Php
u theo lnh Khm s Kinh) bn bc ri t v quan khm s cng vin bc Phc y, ri
mi tun lm, n nh vic do tnh khc, khon khc m t vn tt y, tc th bc khc,
khng c sut nhn, t mc phi li.
Chun nh cho cc quan tht th qun th cc tnh Sn, Bc, Hng, Tuyn, Thi, ng
ging chc, cch chc c min ngh c th bc. Trc y, nh thn tu ln, qua Ph
chnh duyt y, chun nh li Phc p thi hnh. Vua bn xung D rng : "Sn, Bc qun
th cng vi cc tnh Hng, Tuyn, Thi, ng, ln ny tht th, thnh tr, on ly qun
php, u l c ti. Hong T Vim h sung lm i tng qun, vic trong qun, ht thy
y cho tng quyn c a v xit bao long trng, ng s th y, chng hay kho tr tnh,
lm hng cuc to, nay nn chiu lut, x trm giam hu, t by php nc. Tham tn l
Lng Huy (nay i lm T Th), th thng sung c l Ng Tt Ninh u l quan
to trong qun th y, mt nim t tun, cng vi Tng c Sn - Hng - Tuyn l Nguyn
nh Nhun, Tun ph Bc Ninh th l Tng c l Trng Quang n u c khn trch,
th m khng by c mt chc g, n hng vic, u nn chiu theo nch chc, x
cho cch chc. Duy 5 vin y hoc tui cao, lm vic lu, tnh cng ng thng, hoc tui
mnh hi khe, c th mu sau. Vy Hong T Vim chun gia n ging lm Thng
th b Cng, nguyn hm tc t, v qu hu dng.
Cn bn Lng Huy , Ng Tt Ninh, Nguyn nh Nhun, Trng Quang n chun gia
n ging xung 2 trt, i b ni khc. l nhng n c bit, cha c th vin y m lm
l c. Ph c Sn Ty l Nguyn Tr, n st th B chnh l Nguyn Vn Gip, Lnh
Ni to s : Nguyn vin ngoi lang, t v, bt, cu phm u 1 ngi, cng 26 ngi. Nay
lu li lang trung 1, vin ngoi lang, ch s u 2 ngi, t v, bt cu phm u 3 ngi,
y lu li ch 14 ngi.
Ty Hnh nhn : nguyn 98 ngi, nay lu li 65 ngi. Th v, Cn tn ty : Lang trung, vin
ngoi lang, ch s, t v u 1 ngi, bt, cu phm u 2 ngi, v nhp lu th li 16
ngi, nay gim lang trung 1 ngi, th li 8 ngi, cng lu li 15 ngi.
Ni cc : Nguyn 4 s Thng bo, Ty lun, B th, Chng tch : th c, Tha ch, trc
tc, u 2 ngi, tu son 4 ngi, bin tu 6 ngi, kim tho, in b u 5 ngi, i chiu
2 ngi, nay lu th c, tha ch, trc tc, tu son, u 2 ngi, bin tu, kim tho u 3
ngi, in b 4 ngi, bt thip, tha bin 10 ngi, cng 28 ngi. n nh Quc s qun
hin khm tu thc lc bn vic, i khi thanh tha s bn, li vin Hn lm gm vo vi Ni
cc B th, cho cc nha u chm chc cng vic nhiu t, tnh i b, cn tha cho
v qu qun ch b hay v hu. Cn l lng theo l ng nin cp nh sau :
Chnh nht, tin lng 400 quan, go 300 phng ; tng nht, tin 300 quan, go 250
phng ; chnh nh, tin 250 quan, go 200 phng ; tng nh, tin 180 quan, go 150
phng ; chnh tam, tin 150 quan, go 120 phng ; tng tam, tin 120 quan, go 90
phng ; chnh t, tin 80 quan, go 60 phng ; tng t, tin 60 quan, go 50 phng. (T
c nm th 29, chm chc : Chnh t, tin 60 quan, go 50 phng ; tng t, tin 50
quan, go 40 phng) ; chnh, ng, tin 40 quan, go 30 phng ; tng ng, tin 35 quan,
go 30 phng ; chnh lc, tin 30 quan, go 25 phng ; tng lc, tin 25 quan, go 22
phng ; chnh tng tht, tin u 22 quan, go u 20 phng ; chnh tng bt, tin u 20
quan, go u 18 phng ; chnh tng cu, tin u 18 quan, go u 16 phng. Quan vn,
quan v cng nh nhau, nay thm cho ng nin theo di y : Vn chnh nht, tin 2.000
quan, go 200 phng ; tng nht, tin 1.800 quan, go 150 phng ; chnh nh, tin 1.500
quan, go 150 phng ; tng nh, tin 1.200 quan, go 120 phng ; chnh tam, tin 1.000
quan, go 100 phng ; tng tam, tin 800 quan, go 80 phng ; chnh t, tin 500 quan,
go 50 phng ; tng t, tin 400 quan, go 40 phng ; chnh ng, tin 300 quan, go 35
phng ; tng ng, tin 250 quan, go 30 phng ; chnh lc, tin 220 quan, go 26
phng ; tng lc, tin 200 quan, go 24 phng ; chnh tht, tin 180 quan, go 22
phng ; tng tht, tin 160 quan, go 20 phng ; chnh bt, tin 140 quan, go 18
phng ; tng bt, tin 120 quan, go 18 phng ; chnh cu, tin 100 quan, go 18
phng ; tng cu, tin 80 quan, go 18 phng, v nhp lu th li, tin 6 quan, go 1
phng ri.
T y tr ln, vn tht, bt, cu phm v v nhp lu th li nh c phn b lm gim
th t ng, ph cc tn nha, th lng bng chiu y nguyn l. n nh phm trt quan
v tuy c cng nhau, m s s c phn bit, cho nn t trc ti nay, ht thy nhng cuc
yn vui, cng u sai km, nay lng ca quan vn c ngi bt, c ngi thm m quan v
cha tin gim bt, th s ngi cn nhiu, bng theo l lng c tng ln, th tin thiu kh
k tc c, chun cho so vi quan vn c km, bit phn bit : chnh nht : tin 1.500
quan, go 180 phng ; tng nht, tin 1.200 quan, go 150 phng ; chnh nh, tin 1.000
quan, go 120 phng ; tng nh, tin 800 quan, go 100 phng ; chnh tam, tin 600 quan,
go 80 phng ; tng tam, tin 500 quan, go 60 phng ; chnh t, tin 400 quan, go 40
phng ; tng t, tin 300 quan, go 36 phng ; chnh ng, tin 250 quan, go 30 phng ;
tng ng, tin 200 quan, go 26 phng ; chnh lc, tin 160 quan, go 24 phng ; tng lc,
tin 130 quan, go 24 phng ; chnh tng tht phm, tin u 100 quan, go u 20 phng
; chnh tng bt phm, tin u 80 quan, go u 18 phng ; chnh tng cu phm, tin u
70 quan, go u 18 phng. Tr ln y, chnh, tht, bt, cu phm chia b cc n Ha
Thanh, Thanh Bnh, Hng Bnh, du mc, cc ph phng hi, t sinh v lng cng tc
ca Kin Ha, Kin V, Dc Thun, Dc Thnh u chiu theo y l c).
Nhng k mc qu hng, qu huyn v Kinh knh dng phm nghi (18 thoi bc) tn
quang lm l khnh h. Vua d chun cho thng tr l v v gia n ban cp c khc nhau :
(Gia Miu ngoi trang bc 100 lng ; huyn Tng Sn tin km 200 quan. Nhng k lo
huyn y hn 100 tui tr ln, u thng cho 2 lng bc v 2 tm la ; 90 tui tr ln, 2
lng bc, 1 tm la ; 80 tui tr ln tin bc hng nh Phi long 1 ng, la 1 tm. Bn k
mc 4 ngi hin n Kinh : 2 ngi u c tin bc Phi long hng ln u 10 ng, 2
ngi u c tin bc y u 8 ng. o the di hoa mu lam v the mng hoa hng y, o
trng ngn bng vi Ty, cng qun tru, hoa nam trng u mi ngi mt).
Vua khng khe, thng t trc, ngc th vi ha, nh thn xin vua tnh dng, v chia
nhau i cu o cc linh t, sau khe, nhng cha c bnh phc nh c, n ngy
mng 7 thng ny, ngy K Mo mi ng in Vn Minh chu l chu mng, ban thng la
hoa cho cc by ti c th bc, ri sau li khng c khe. Thi y tin thuc, khng thy
cng hiu. Ngy mng 10 Nhm Ng, bnh kch, gi Ng hm y vua mt chnh tm in
Cn Thnh. Hong thi phi bn vi bn Tn nhn ph Min nh, Ph chnh ph thn i
thn Hng Hu, Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt v Thng th b H Phm Thn
Dut truyn bo Hong di chc rng : "Hong c mng, c em l ng Lch c hc c
hnh, Hong nh c mt i, truyn bo Tn nhn, Ph chnh nn ly ng Lch vo ni
ngi ln, phng tn miu, li i l Tin hong cha xong v ly ca dng cha sn.
Vy hp hnh l tang chm chc lm c 4 - 5 phn m thi, ch cu n th l, by gi
Min nh cng v Ph chnh thn i thn truyn lnh cho bit. Tn nhn ph vn v nh
thn bn hp t tu ln Thi hong Thi hu T D, Hong thi hu rc cng t ng Lch
(l con th 5 Kin Thi vng Hng Hi, bin phng n vng y), vo nh tang xng l
t qun, phm vic tu xin tun hnh, chn ngy lnh lm l tn tn ( l vua Hm Nghi)
qua 5 ngy, Bnh Tut, phng yn linh cu i hnh hong in Quang Minh, ri sau 8
thng, ngy Canh Thn, knh dng tn thy rng :
Thiu c Ch hiu Uyn nhu Ngh hong , miu hiu Gin tng. Ngy Nhm Ng,
phng nghinh linh cu khi hnh, ngy Qu Mi, phng yn in Chp Khim (nguyn
trc l mt tri, nhn tn dng lm in, l ni khi vua cha ln ngi). Ngy Gip
Thn, gi Thn, yn lng lm ng tng lm l yn tng dng tn lng l Bi lng, gi Mi
vng thn ch, rc v in Chp Khim, an v, n thng 12 nm Thnh Thi th 6,
ngy Mu Thn, phng thn ch ph ln Th miu thnh v, bn phng th in Chp
Khim.
Vua thng minh cung nhng, tri gip ngi theo, ni gi c nghip ln lao khng cng,
khuya sm sing nng, hc hi thm phn noi sng cho quang minh, gi sau lo trc, cn
thn hng ngy, mu mi vic. ng khi vn nc gian nan, m sng sut lo toan,
chng gi cuc ln, yn c cng nghip vua cha, hiu phng ng triu. Tnh vn hu
knh bt chc kin, hnh vi tn, gi ngi lm n cho dn, mt c thun ton, t lm ch
thun. Thng ging Phc, nm c ma, vt thnh vng. V d tri thm cho tui,
th n trch thm khp thin h, cha bit u m lng c.
chnh bin
ng k - Quyn V
thc lc v gin tng ngh hong
( tn l ng Lch, con th nm Kin quc cng, nay tin tng l Hong thc ph Thun
ngh Kin Thi vng, m l Phan Th Nhn, sinh ngy Bnh T, 17 thng 6, ma h, nm
T c th 24. Thng 6 nm Kin Phc th nht, Gin tng Ngh hong mt, vo ni
ngi vua, tun m 20 ch trong th h hp vng, bn ly ch th nm l ch "Minh" t
tn, hai tn c lm tn t. Thng 5 nm Hm Nghi th nht, Kinh thnh c vic, Tn Tht
Thuyt p di xe vua ra chi ngoi, nhiu ln phi cho rc v khng c. Kp khi Cnh
tng Thun hong ln ngi, vng D ca T D, Bc hu, Khang th, Thi hong Thi
hu i v cho lm cng tc tha t Kin Thi vng. Nm ng Khnh th 2 [1887]
ngh chun cho ph k vo sch lm Xut . Nm y t sn phn Qung Bnh tr v.
Khm s bo h Php nhn bn rng : V nhim phi lam chng nhiu, a v nc
cha thuc, ch sau khi khi s tr v. Thng 9 nm Thnh Thi th 8, li ngh chun theo
cch chp Kin Vn , Cnh Thi ((1) Hai ng vua ny v b gic cng phi b nc chy
ra ngoi (xem Minh s Trung Quc).1) s nh Minh chp Hm Nghi v ph vo k
ny).
Gip Thn, ngy Qu Mi (tc ngy 11), thng 6, ma h, nm Kin Phc th nht [1884],
qun thn rc T qun n in Cn Chnh nhn bo t truyn quc v o bo mun nm
ni ngi, dng th rc ln ngi vua. (Sch vn ni : Knh ngh di iu hong v.v...)
bn knh m qu vng duyt ly tn vua cng knh co giao, miu, cc in, tu sut ba cung
hp hnh s nghi, u y nh l trc.
Gip Thn (tc ngy 12), T qun ln ngi in Thi Ha, ly sang nm l t Du lm nm
Hm Nghi th nht, ban bo chiu cho khp trong ngoi.
L tn quang thnh, ly ba ngy lnh trong thng y l inh Du, Mu Tut, Canh T
vng ba cung lit miu, knh lm l thn n yt kin v bi yt, li sai quan i n miu
Trng quc cng v Nguyn miu Thanh Ha, t co u theo nh nghi l.
Sc phin tu cc nha 6 b v chng s bn phng, trc ht phi do Ph chnh C
mt vin i thn duyt bin, ri sau tu ln cho vua nghe.
nh hn mc o tang cho c trong ngoi Kinh thnh. (Thi hong Thi hu T D nh
khng phi mc tang. Hong thi hu vn mc o tang : Hong thi phi mc o tang n
sau khi yn tng 13 ngy th b. T Hong mc o tang mt nm ; thn vng, qun
vng, hong thn, cng cha, cc cng t c tn tc v vn v trong ngoi, n quan u
chu tang mt nm. Phi tn cc triu, v l cc ph, cc con gi tc cng cn nh, cc v
l cng t phong tc, hn tang cng nh hong hu ; v c cc quan u theo l tang
nh chng ; con gi tc cng g chng, chu trai tc cng v chu gi cn nh,
tang sau Ninh lng 13 ngy th thi tang. Ph m, thuc vin vn lc phm, v ng phm tr
ln, con c quan nht phm, v thi gim, n quan, lo t, ngi v, ngi y t theo hu
i hnh Hong , th hn tang u nh nhau ; vn tht phm, v lc phm tr xung
n cu phm, chu tang n sau Ninh lng 9 ngy th thi ; con c quan nh phm, tch tin
s, ph bng qu qun v hc sinh trng, m, gim sinh, c nhn, t ti, v c, hn
tang u nh nhau, cn ngoi ra u nh min c).
Chun cho T tham tri b Li Bi n Nin kim sung Bin s v vin C mt; th T tham
tri b Binh Nguyn Thun quyn sung lm Ni cc s v, v cng vic vin, cc b bn,
m hai quan y l ngi am luyn hn vy.
Thng bc thn vin C mt cho rng l tn quang thnh, a th cho Khm s Php
l L Na chuyn t cho tng Php Mi-l v gi v Quc trng Php.
Chun cho T tham tri b H l Chu nh K sung lm ng l tang nghi i thn, Chng
v quyn Chng dinh H oai l Nguyn Vn Ct lm Ph. Chng v quyn Chng dinh
Tin phong l Trng Vn Hng sung lm ng l coi vic xy dng sn lng, th Th lang
b Cng l L Hu Thng lm Ph.
Ngy Bnh Tut, phng yn linh cu i hnh Hong in Quang Minh. Ngy Mu T,
knh gp ngy tiu tng Dc tng Anh hong , Thi hong Thi hu T D ng xe n
in Ha Khim lm l dng ru. thn n lm l, theo nh nghi thc. Ngy Nhm
Thn, lm l thnh phc.
Ngy inh Du, xy Huyn cung pha t (ta hng Qu, trng hng inh, kim T,
Ng, mu mc lm Huyn cung bo thnh, knh theo tr mnh ((1) Tr mnh : di mnh hp l
phi.1), xy dng u tnh gim c lc) trai Chp Khim Khim lng ( pha t La
thnh Khim sn l ni lc i hnh Hong cha ln ngi thi thng ).
Chun cho khai phc nguyn hm Tng c nh - Yn V Trng Bnh v qu hu tr.
Trng Bnh (C nhn, Qung Bnh) tri th bn triu vua, vn ni ting l ngi lim nng,
trc can vo vic tht th, b cch chc hiu lc. T khi c v ngh hn, hm Hng l t
Thiu khanh, sung Thng bin tnh Ngh An, nm y ng 77 tui. Vua thng l ngi
by ti c, cho nn mi c mnh ny.
Khm s Php ng Kinh thnh l L Na em quan qun cng ng in Thi Ha, dng
s mng l tn quang v mt c kiu (m vng, bc gm), ct m, lm l ba ln ci u. L
xong, truyn Ch ban cp c th bc. (Tham chc cch thng cp nh c : Ln ny quan
quyn khm s, tham tn, quan nm, ba vin y u c thng tin vng (nng 7 ng
cn) chm vn rng hng ln, mi vin mt ng, u c g dy eo. Hp ch nht bng th
g khm x c, bn gc bt bc. The mu tt u 2 tm. Kp nhng s ngi cng by
hng k di y : Quan t 2 ngi, tin vng vn rng hng nh (nng 3 ng cn) u 1
chic, u c dy g eo bng t (di cng th). Quan ba 8 ngi, tin bc vn rng hng
ln (nng 7 ng cn) u mt chic. Quan hai, quan mt bc vt, k lc 15 ngi, tin bc
vn rng (nng 5 ng cn) mi ngi mt ng. K lc l L Duy Hinh v hai tn thng
ngn, sa thng nhum mu v la trng u 1 tm. Lnh 160 ngi chia cp cho bc phin,
u nng 5 ng cn, cng 160 phin, bc nguyn 200 ng, v b, g sng, g vt cc hng,
khon cp cho nhng lnh y n dng). Trc y, em vic lm l tn quang gi th sang
cng vic b bn, chun cho hon n sang nm s hp vi chnh khoa c hnh, ly thm
ngch .
Ngy mng 1, Qu Mo, thng 7, lm l Thu hng, v knh gp ngy quc hiu, nn tm
nh. (Thng trc b L phin tu, chun cho l Thu hng ny nh n l ng hng,
v sau, qua hn tt khc, s chiu l thi hnh. Duy cc tit l v ngy mng 1, mi rm
trong miu in, nm l thng, khng phi l ngy i l. Sai chc quan Tn tht lm
l).
L tiu tng Dc tng Anh hong xong, t n chay trn cn v di nc cha
Linh M, c kinh 7 ngy. Cho Chng v l Ng nh Bn, Bin l b Cng l Trn Don
Khanh, trng coi vic y.
Nu thng cho k dn ((1) Dn gi.1) H Tnh l ng Nhai, mt nh ng i ng ng
(bc 5 lng, vi la mu u mi th 1 tm).
Nu thng cho nhng ngi tit ph ((2) Ngi n b trinh tit.2) Ngh An, H Tnh.
(H Tnh l o Th Hin, hng u ; Ngh An l Nguyn Th Thin, hng bnh).
H Ni, M c hai ht, gic cp ni nhiu. Tri ph ph ng Ha l Cao Xun Dc nh
dp c lc, lm vic mnh gii, nhiu ngi khen ngi, chun cho thng th Hng l t
Thiu khanh bin l Hnh b, sau v n st H Ni cn thiu, Xun Dc trc tr ph ng
Ha, tnh th am, li chun theo hm mi thng, i lnh n st tnh y, hip cng Th
ging sung Bang bin l Hong Cao Khi (nguyn l Tri huyn huyn Th Xng, vin y
nhiu ln bn vi quan Php dp bt cc gic, rt l c vic, nn mi c thng hm ny)
c sc b bin nh bt cc tn tng gic cn c kt n mt lt, tr t mm c,
cho yn a phng.
Chun cho B chnh, quyn sung Tng c Bnh - Ph l Trn Lu Hu thng th Tun ph,
nhng vn quyn sung.
hm nghi (ph)
Gip Thn, nm Kin Phc th nht [1884]. Thng 9, ma thu, Nguyn Vn Tng, Tn
Tht Thuyt di vua mi ni ngi l Thy quc cng xung ngc, ri git ngm i. Thng
trc, Vn Tng v Thuyt tu ni : Gn y nha V thnh canh phng h hng, nn tn
nh Chuyn vt c ngc. Vy T qun lu vin Thi y (nguyn T qun trc b
ging lm cng t, giam gi y) cng nn lm sm i, khi s tr ngi v sau, xin
chuyn di sang nh ngc ph Tha Thin giam gi cho c cn mt. Tu ln lm ngay,
cc con trai con gi u cho theo v vi m, giao v qu ngoi qun thc. Nguyn phi Phan
th (tc l Hong thi hu ngy nay) bn cng vi ngi con th by (tc l vua by gi),
con th chn l Bo a (tc l Hong t th 9 by gi) cng v x Ph Lng. (Hong t
th 10 l Bo Khim theo sinh mu l Nguyn Vn Th v ng x Ph Xun. Hong t th
11 l Bo Li cn trong bng, tn cc hong t u theo b sn, ln ny phi i theo b
thch, nay vn vit theo b sn), lng xng do ph Tha Thin cp, ri hai ngi
b mt sai khng cho t qun n ung. n ngy mng 6 thng y l ngy inh Mi, gi
Thn, th t qun cht ngc. Ngi coi ngc c bo l chng n m cht, bn an tng
cnh ng x T Ty, x An Cu, huyn Hng Thy (nay dng tn lng l An lng).
i nh li vic xt t thng pht v cui nm cng nh s thng pht v chuyn tp c
tri. L c xt t thng pht nh i c. (Khong nm T c nh vic chuyn tp c tri
trong Kinh v ngoi cng vi hi ng xt t thng pht c khc nhau (thy chp t
k thng 12 nm th 25) v c nhn s th c l 2 nm xt sung l (thy chp t k
thng 4 nm th 28). n y bn, chun cho trong Kinh v ngoi c xt t ngi kh
kham y, t, ng, lc, tht phm, khng cu n khoa, li v trc y hay cha xt t, kp
ti chc c bao nm thng, mi khi n cui nm u do thng ty tun theo nhiu ln
bn chun xt r. Ngi no l mn cn kh kham chc g, hay km ci phi nn trut b,
u ch thc trng r rng, vng t vic b khuyt. Nh hoc c ngi mi n nhim
chc, hay d cha r, v trc xt l gii m sau lm vic li d, xt ra qu l tm thng,
th cng c thc Phc xt, ngi no 2 - 3 ln xt, u khen l gii, m li mn kho (3
nm) hoc hn 2 nm tr ln, gp khuyt do b Li chiu b. Nu sau ngi , b lm ch
khuyt y qu tht xng vi chc trch ; hoc c ngi pht ra km ci, th khng cu n l
chuyn c hay t xt, thng pht u chiu l c tri m lm. n nh l t xt thng pht
lm sai dch, s s bt mt gi na, cha chc khng phi l khng v . Phan nh Bnh
thc chu ni y, chun cho ging chc i b, khua tnh li. Hung chi vic thi c
trng i, l ln kn chn nhn ti, Nh nc ta t khi khai sng ti nay, thn truyn thnh
k hn 300 nm, trong o sng nho thng nh mt ngy. Phm vic g lm gia n cho
bn hc tr, khng g l khng chu tr. Vy k lm hc tr nn ngh th no, kh d khi
ph tt n dng ca triu nh, th mi gi l k s. V thi vn c khi b, khi thi, m
o ta cha tng ly lm thnh suy. Bc K ngi, vn xng l ni vn hc thnh vng,
gn y bn rn vic qun, ging c khng th lm c, chng chn tc ln, th vic vn
hin tnh sao ? Cc tnh thn, hc thn nn c trch vic dy d, thm lng hun c v hiu
d cc hc tr, u nn yn c gi nghip, i k thi. Nu c ngi khng chm hc,
khoa thi sau, s hc tr thy t, th cc tnh thn, hc thn cho n cc vin gio hun, u
phi thm bc nghim ngh. ng nghe li ni phao, ng ri ch mnh, gt mi phn pht,
trong trng mt lng, nga trng c tt, y l iu ta rt mong mi, cng l mt dp
may ln cho nn vn hc vy. V li ln ny hc tr n tnh Thanh thi, ch i lu ngy,
tnh y c m kho cho vay v gip ht vi nghn quan, chun cho khai tiu, D ny chun
cho thng lc ra Bc K, cng bit m tun.
Ph chnh thn thn Gia Hng vng kim sung Tn nhn ph Tn chnh Hng Hu b ti,
cch chc tc, phi an tr ph Cam L. Trc y, Chn Tnh qun cng l Min Tr tu
hc vng y v nhn vic t b vic cng, tit l qun quc trng s, gia d thm thi dm
dc (cng vi cng cha ng Xun can ti tc tch, i theo h m l H Th c thng
gian sinh con) mi khon xin giao cho Tn nhn ph hi ng Ph chnh i thn xt ngh,
bn giao s Tc v giam xt. Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt li em tnh trng
vng y tu by xin cng xt ngh mt th. (Tu ni, ngy thng 6, Gin tng Ngh hong
mt, bn chng ti tun vng li di chc, chn ly ngy 13 lm l tn quang. Trc mt
ngy , s c Php l L Na y cho K lc Hinh ti dinh bn ti ni : Nu tn Gia Hng
vng ln lm vua th y thun nghe, bng khng th th y gy chuyn, em ht gia quyn bn
ti bt ti. Bn ti trm ngh vic ln ca Nh nc, khng dm oi ring, mt mt c y
ngy lm l tn quang, mt mt ni vi vng y, bng khng tnh g, th nn y cho bo vi
s y nh ch bt vic, ng nn ngn tr sinh ng ; nhng vng y lng lu, khng
chu y bo cho s y. Chc khng thnh, mi a th cho quan binh y ng min
Bc. Ngy 22 thng y, quan tham tn ng min Bc xut em hn 10 chic thuyn qun,
Mi nh l thm tin lng con trai con gi ca hong thn vng cng, tn tht c xt
b v nhng ngi c ci xin chia i c tr cc ni. Gm c 4 iu (v hin nay sinh t
ngy cng nhiu hn trc, nn lm chc nh, cho nn chun cho ph Tn nhn b ngh
chun lm.
1. St hch cng tn, tn tht, b vo tn sinh.
2. t thm nhng nhn vin cn v, dng cng tn, tn tht xt b vo tn sinh ; thi trng
nht, nh trng sung b t t, cu phm v gim th cc t.
3. Cng t, cng n u thun nhn tnh th g ly. Li ngh nh mt iu cng t cng tn
cng tn tht cho c ty tin chia i cc tnh cc o c tr. Phm ai xin i do b H cp
tin trc : cng t mi ngi 300 quan, cng tn 150 quan, tn tht 100 quan. Cng t em
con theo tc l cng tn 18 tui tr ln cp 100 quan, 10 tui n 17 tui 80 quan, 3 tui n
9 tui 50 quan. Cng tn, tn tht em con cng i, con 18 tui tr ln th cp cho 60 quan, 5
tui n 17 tui 40 quan lm tin vn. T sau, lng nm ca cng t cng vi lng
thng ca cng tn, tn tht u chiu hn cp pht, c ly ngy mi n th bt u cp, h
n mn 6 nm tc lm nh ch, ai khng xin th khng l ny).
nh l tin ng kiu l 1 ng n 4 ng tin km v vng, bc tng ln gi. Khi y cc
tnh Tha Thin, Ph Yn, Bnh nh, Qung Tr, c s tin ng kiu khc, 2 - 3 nm nay
lu b s nhiu, khai ph Tha Thin quyn trch tin ng kho hn 2.000 quan, yt
cho qun dn em ng tin l kiu i cp tiu dng. Duy ca chung kh chu, cho nn
chun cho nh ngh, gim bt, nn trng cm cu ly t ; bn nh t nay i, phm ng
tin ca nc ta tr ra 2 hng nng 1 ng cn v hng nng 9 phn, vn n 6 ng nh c,
cn cc hng tin ng 6 - 7 phn tr xung, cng th tin kiu l mi c cc hng, mi
ng u gim n 4 ng tin km. Phm ch ba mua bn u xt k nhng t dng vnh
quch ng tin cho minh bch, cho c tiu dng. Nu c st m, cong vy, dng ch
khng c r rng, mt mt th chn b, mt mt phi bo quan xt tr. Cn bn bun gian
ch ngm v em tin ng ca nc ta rt ra ngoi, khng k ngi ta hay ngi Thanh,
tang s nhiu hay t, tc th chm ngay, nh n ca L Thnh Long gn y mi bit. V li,
gi chung vng bc ca nc ta cha c chun nh, n ni tin t m vng bc r. n
y ngh chun cho gi vng, c 1 lng vng 10 tui gi vng 300 quan, 8 - 9 tui tr
xung th gi gim dn xung mi lng st xung 15 quan, nh chung hay nh ring cng
u chiu theo gi y mua khu np, hoc lm thi gi ch c cao hn ln, th mua bn cng
ty theo gi ch m tiu dng, nhng khng c gim r hn gi Nh nc nh. Nu ai
tri y, th dng lut vi ch m x ti, li pht thm 100 lng bc, u thng lc yt sc thi
hnh. (Khi y, nh gi vng bc sc xung, bn v li v hiu s ch ph phn nhiu c
i nhm nhng ngi i n ca t hay co pht quan li, li nhn sinh ra ri vic, ch
ba v m khng c yn, ri dn gian mua bn, sau cng ty thi, thun tnh nh c,
lnh y trn khng thi hnh c).
Khi phc cho Nguyn Chnh hm Hng l T khanh vn sung Sn phng s H Tnh.
Nu thng cho ngi tit ph Hi Dng (Nguyn Th Cht, Mai Th Bi u l hng th).
p thm phng Sn phng H Tnh, nguyn trc phng y huyn Hng Kh, trong
tip vi Qung Bnh, Qung Tr, ngoi thng vi Thanh Ha, Ngh An. Thng du li tip
vi Xim La. Nhng lc bui u ng gi y ch phi c 300 ngi. T Nguyn Chnh
sung lm Chnh s v bn Ph s l Phan Trng Mu, Tham bin l Phan nh Phng, tr
tnh xin lm, t vin thn chc nh ; xy p thnh ly, cng ng t tht v cc ni
k i pho i, phi v binh 830 ngi chia ban ng gi, t sng gang, sng ln 20 c,
sng vt ni 50 c. Phi qun thn c 2 i, i phin nhau ph ng gip vic. Li m
lnh Mn, tn n thuc c sai khin. Phm vic u do phng thn chuyn lm ; nh
c vic qun hay vic g khn yu, cho tnh thn hp bn. i t nha Ph s x ng
Chi, huyn Hng Sn, v ni a th bng phng gip cho s bn vng ; m 2 con
ng trn : pha nam thng vi sch Thanh Lng n sn phng Qung Bnh, pha bc
thng vi huyn Thanh Chng n Sn phng Ngh An.
Di t nha Doanh in Qung Bnh. Nha ny nguyn trang Thanh Lng, huyn B Trch,
phn nhiu thuc v nhiu trng ni, khng c thung lng g. T Trn Vn Chun sung lm
s nha y, sai khm v , xin di v huyn Phong Nin (nguyn c l Phong ng, king
tn hy phi i) a phn x Vn Xun do vin thn tu chun y cho lm, dng dinh th,
p ly t, t pho i, t tham t, li dch, khuyn quyn tin sung vic chi tiu, nh l
cc sn phng, m 2 con ng pha trn, pha nam thng vi sng Tt n Qung Tr, bc
thng ca Bi c n H Tnh.
V ma nm y, la rung 13 tnh ph Tha Thin, Qung Nam, Qung Ngi, Bnh nh,
Ph Yn, H Tnh, Ngh An, Thanh Ha, Ninh Bnh, H Ni, Nam nh, M c, Sn Ty,
u c phong thu, cn c ni no tn thng, u chiu hng tha v min thu.
Thng 11, dng T tham tri b H l Chu nh K i b lm T tham tri b Cng, hi ng
quyn gi n trin b y. (Thng th b Cng l on Vn Hi gn y b ging chc v,
cha kn b).
Khi phc chc cho Lng Quy Chnh hm Hng l T khanh sung lm Thng bin coi
vic tnh Ngh An.
i nh li l cho cc nha nhiu vic hay t vic lnh hm thng trt. (Nm T c th 18
ngh chun : Phm thuc vin vn giai, t cu phm n t phm, lm thi c khuyt, ngi
no c kn b, dng ngi khng k ti chc hay cha 1 nm, u cho sung lnh.
Nhng k lc ti chc c v ti lc lnh hm, hoc sau trc nguyn hm, hoc chuyn b
nha khc, u phi thng tnh nha nhiu vic lm 3 nm, nha t vic lm 4 nm, u
cho b th. Qu nng nh lu li mt nm, hn mn, mi c tu xin thng b. Nm th
23, ngh chun thuc vin trong nha trong tiu c khuyt, cho c suy c v ln c. Trong
l thng chuyn, chun cho nha nhiu vic phi 2 nm, nha t vic phi 3 nm, khng lu
vic li, khng li g qu, c ngi nn thng th c thng 2 trt, khin thng chuyn c
ngi, khng n ni thiu nhiu qu. Nm th 26 ngh chun rng : Phm ngi khng
gp thiu m hin sung hm cao th chiu l nha nhiu vic 2 nm, nha t vic 3 nm.
Do thng ty xt ng l sing nng khng li, hay li nh, tu xin lng thng mt trt,
ngi no x phn thuc nng m thng ngy lm vic hi gii, th cho chiu l nh lu
thi hnh. Tr ln trn ny, thuc v nha tiu no, nguyn t phm no, thng n thc
hm y m thi ; nh c ngi no thc trng rt xut sc, do thng ty xt thc tu xin i
lnh kn b, khng c khai ly nhiu nm m xin thng trt. Li phm hm lnh cha n
hm thi, m cn thp cng chun chiu l 2 - 3 nm, do thng ty xt qu l cn cn, khng
c li hay khng li nh, tu xin, lng thng 2 trt. Ai li nng m thng ngy lm vic
hi gii, nh lu ht hn, cng chun cho thng 2 trt. Tn nha, tp nha, ngi no sung
lnh, u chiu l y m lm. n y cho rng nhiu ln ngh chun cho thng chuyn,
nhng s qu nhanh, m lnh hm, ch hm kia n sinh iu hn km, bn i nh t nay tr
i, phm gp khuyt, c ngi lnh, khng k 2 - 3 trt u cho sung lnh. Ngi no lm
nha nhiu vic c 2 nm thng 1 trt, li 1 nm na li thng 1 trt ; nha t vic 2 nm
thng 1 trt, li 2 nm na li thng 1 trt, ri t sau i u chiu theo l nha nhiu vic 2
nm, nha t vic 3 nm u thng 1 trt. Cn hn nm th k t khi chc c, khng k chc
lnh. Thng trt th k t nin hn khng k lnh hm. Bng theo l thng, mi mt chc
th cho chiu theo l kho 1 ln hay kho 2 ln lm vic, n nh lnh hm th c l ni
nhiu vic 2 nm, ni t vic 3 nm th thng 2 trt mi nh ch).
Mi nh l hong thn, vng cng tn tc, cng t, cng tn, v ti ring hay ti chung
m chia ra phi thc pht hay min pht. (Nguyn ngh : Gin hoc c ngi lm nh b
pht, u lm thc pht c. n nay chun nh : Phm s can, khng k ti cng hay ti t,
tr ra di tn c ghi cp k c khu tr ngoi, cn ai khng c cp k m b pht bng,
ti cng chia lm 3 thnh, thc pht 1 thnh, cn 2 thnh th c min ; ti t chia lm 2
thnh, thc pht 1 thnh, cn 1 thnh th min, t tnh n thn).
M cc c tin nha c cng, kho V kh. (Trch sai tn th lm khun H Ni, 1 tn
th c em cc dng v Kinh, dy tp c tin).
Trin hon mt kha tuyn duyt cc tnh H Ni, Nam nh, Sn Ty, Bc Ninh, Hi
Dng, Hng Yn. (V dn cc lng b t ph, cha c tr v t hp, cho nn trin hon
n nm inh Hi mi lm).
Sa nh l cp thm lng bng. (1. Cng t b lm quan, theo l trc lnh lng cng
t, li kim lng quan, o mt gp i. n y l lng tng, o mt cng ly trong
s tin lng. Tin pht li min khu tr. Nn chiu th lng no hn th dng mt th
c lnh tc cao b quan, cng chiu y m lm. 2. Ngi tn tht b lm quan, theo l
trc, ai cha n lc phm th do tn tht chi lng (mi thng tin go u 2 phn) n
y cng chiu xem lng no hn th cho lnh. 3. Lng bng nhng ngi thuc v vin
st v Thng bc cho n th li u cho cp thm gp ri. Nay vin dch cc nha
Li chun cho nhng quan qun tht lc nm ngoi ca bin Thun An, t bn Sut i
Nguyn Vn Bnh tr xung n binh inh, chiu l cho nhiu m v tng tin tut, gm 76
ngi.
Ngy mng 1 Tn Mi, thng 12 ban lch. L n tin in Ha Khim v in Chp Khim
u hon n ngy mng 2 mi lm l.
Ngy Qu Du lm l thm yt, hong thn khm mnh chia n cc tn lng lm l. Cn
Khim lng in Ha Khim, Bi lng in Chp Khim, vua knh n lm l.
t thnh cm chng nha 2 huyn Cam Mn, Cam Ct thuc v H Tnh. (Dng th huyn
tha bin l phng th ph).
Dng T tham tri b Hnh quyn lnh Thng th kim sung Ton tu l ng c ch sung
lm Ph tng ti Quc s qun.
Chun t ty c tin 2 tnh Thanh Ha, Bnh nh.
Ban n cho 4 tn lm thuc Ty s qun bit cch trng u (ngi lm thuc Ty ny,
trc em m ngi ln u li trng, t cho dn ht Tha Thin em cc tr cha
mc u, ly m trng, thy c kinh nghim, cho nn n cp cho tin v ng, mi
ngi 5 ng bc ng).
Sai Thng th b H l Phm Thn Dut sung Ton quyn Khm s, th Hu tham tri b
Binh l Hong Hu Thng lm Ph, hi ng vi Ton quyn Khm s Php l L-mi-
bn nh thu l v vic khai m. (Chiu theo ha c khon 11, ln y khm s bn nh
iu khon cng vic, phn nhiu khng c n tha, 2 - 3 ln t i t li bn bc cha
xong, ri vic cng thi).
Tng c Hi - An l H Vn Quan tu xin v m tr hn v Kinh, khng chun. Thng
trc, c mt bn gic trn t Thanh, t rng ng Triu chia qun n nh n Php,
qun n lui, gic cng i. Quan Php ng l Bang bin ng Triu Nguyn Vn Ban cng
Nay chun cho thn k cc a phng, v no nm Gia Long, Minh Mnh, Thiu Tr, T
c c phong tng ri th chun cho dn x phng th nh c, nh vic gia phong li.
Ngoi ra, v no chnh xc linh ng, s tch r rng, xt m cha c phong tng, th chun
cho u lm ngay tu xt ln do b L xt lm. Chun cho phong tng, t by quc
in m hp vi thi nghi.
Chun nh l cp tut cho cc thuc vin ch b. (L c phm ng phm thuc vin tr
xung, u lng cp cho na tin cp tut, n y chun cho nhng vin ch b lng cp
cho 2 phn 3).
Thng binh tng Php l Mi-l nh thua quan qun dinh Thanh n Gin Hon tnh
Lng Sn, vo ng tnh thnh. Trc y, tng Php li chnh binh pho hng nghn v c
qun m, v s nhiu thuyn b ph vo, t thnh H Ni tin i cng vi cc o n th
Bc Ninh hp lm, n ngy 18 - 19 thng y tin nh, cp c n iu Vng nh
Thanh, ngy 20 lin cp c 3 n, ngy 22 thng cp c n Gin Hon, l i
doanh ; cc dinh qun nh Thanh tn v thng du ; tnh thn y di ng ngoi thnh.
Tng y bn vo thnh chia y cho ph sy gi , bn v. Vic y ng n tai vua. Sai
nguyn tnh thn l bn L Xun Oai u tr v chc c. l theo li bn ca vin thn
vy.
Ngy K Su l ngy k chnh v in Phng Tin, vua knh n lm l. Hm y gp tit
Lp xun, tun y nh l nm th 4 Thiu Tr, i hon li ngy hm sau lm l nghinh xun,
tin xun.
Ngy Nhm Thn lm l Hp hng, Tun quc cng Min Ninh vng n nh Thi miu
lm l thay.
Ngy Mu Tut l ngy k in Hiu T, vua knh n lm l.
chnh bin
ng k - Quyn VII
hm nghi (ph)
Nm t Du, nm Hm Nghi th nht [1885], (Thanh, Quang T nm th 11). Nm y, t
thng 7 tr v sau thuc v phn thng ca vua Cnh tng Thun hong , nguyn thng
y v thng 8 - 9, cn theo v trc, chun lm nm Hm Nghi th nht. T mng 1 thng
10 tr v sau, mi chp l nm t Du ng Khnh. Sau li bn chun cho nm y l nin
hiu Hm Nghi, nhng c chua di can chi, khng vit to, v nm , Cnh tng Thun
hong ln ngi, nn ly ng Khnh chp nin hiu. Duy nm u ng Khnh th
nh nm sau l nm Bnh Tut, cho nn nm y ch xng l t Du thi, t ngha chnh
thng vy). Ngy mng 1 Tn Du, thng ging, ma xun tt Nguyn n, knh dng phm
nghi v thip mng 3 cung (y nh tt Nguyn n nm Kin Phc th nht). Tit y v l
khnh h cung Gia Th, vng Ch ca Thi hong Thi hu T D chun cho nh.
Hong thi hu, Hong thi phi cng cho v Dao cung cha dng ring bit, cc quan cha
tin n xu bi. Vua bn mc o ct phc vng n cung Gia Th v vin ca Hong thi
phi lm theo l ngi nh. Hong thi hu nh n Khim Khim cung, cng sai quan vng
tin l thay, ri ng in Vn Minh, cc quan u mc o thnh phc ro ly, y nh nghi
tit ngy mng 1 thng ging nm Kin Phc th 10.
Ngy Mu Thn, lm l Xun hng.
u xun ra n. Vn ban : Chun cho th V Hin in i hc s lnh Thng th b Binh
Tn Tht Thuyt thc th Thng th b H. Phm Thn Dut thng th Hip bin i hc
s, vn lnh T tham tri b Cng, gia hm Chnh nh phm. Chu nh K thng th Thng
th b y. Th T tham tri b Binh quyn sung lm s v Ni cc, Nguyn Thut thc th T
th lang b L, Lng Thnh thng th Tham tri b y. Th lang b Binh quyn l Tng c
An - Tnh l Trn Vn Chun thng th Tham tri ; th l Tng c nguyn Tun ph ging 4
cp, iu quyn lnh Tng c nh - Yn l Phan nh Bnh khai phc nguyn hm, li
thng th Tng c ; Lnh Tng c Hi - Yn l H Vn Quan thng th Tng c. Hng l
T khanh quyn bin Tng c H - Ninh l Nguyn Hu thng th Th lang, Hng l t
Thiu khanh ; th l Tng c Sn - Hng - Tuyn l Nguyn Trng Hp khai phc hm Th
lang. Quyn bin Tng c Ninh - Thi l Nguyn Tu khai phc hm Quang lc T khanh.
Quyn Tun ph Hng Ha l Nguyn Vn Thi thng th Quang lc T khanh, th l Tun
ph ; th l Tun ph Tr - Bnh l Trng Quang n, th Tun ph Thun - Khnh l L
Lim, th Tun ph Hng Yn l inh Nho Quang u thc th Tun ph. V ban : Chun
cho Hu qun thng ph thng kim Chng Trung qun qun v thn ph m tp
m l Nguyn Hanh thng th thng ph Chng ph s Thng ch ; th Hu qun
thng sung Qun lnh Th v i thn kim qun. Anh danh, Gio dng l H Vn Hin
thc th Thng ch ; quyn Chng T qun kim Chng Tin qun, qun v hc ng l
inh T Lng thng th T qun thng ; Cm binh V y th Chng v quyn
Chng V lm Hu dc l Ng Tt Ninh thng th Chng v, li th Thng ch. (Ngoi
ra, vn ban thc th, hoc thng th tam, t, ng phm 28 ngi, li th Tin qun thng
ph Chng ph s lnh Tng c Thanh Ha l Tn Tht Th, B chnh Nguyn Khoa
Lun, nguyn n st L C s can ging iu, u cho min c. V ban thng th, hoc thng
th, hoc thc th t tng nh phm n tng t phm gm 23 ngi ; nguyn c ging
chc khai phc 2 ngi). u d l c n, cng c ngh n ngi c cng kh nhc
v ti nng lm vic lu hay chng.
Knh sa b sch Dc tng Anh hong Thc lc Chnh bin t k. Ma xun, nm
Kin Phc th nht nh chng trnh ly ma xun nm sau knh sa, khi n nm y
sai T tham tri b Binh quyn bin Ni cc s v l Nguyn Thut tuyn D, ly ngy 16
thng y bt u lm, thng bc thay tic yn cho tng ti, ton tu cho ti nhng ngi bin
tu, kho hiu, ng lc, thu chng c th bc. (Hp hnh s vic, u y theo l nm T
c th 2. Duy s bc cho thay ba yn th nguyn chnh tng ti mi ngi 12 lng. Ph
tng ti mi ngi 10 lng, ton tu mi ngi 8 lng. Bin tu mi ngi 6 lng, kho hiu
mi ngi 3 lng, ng lc, thu chng mi ngi 2 lng. Nay chm chc cp cho tng ti
mi ngi 6 lng, ph tng ti mi ngi 5 lng, ton tu mi ngi 4 lng, bin tu mi ngi
3 lng, kho hiu v tha bin, tin s, ph bng, mi ngi 1 lng 5 tin, ng lc, thu
chng 1 lng).
Dng Thi bc T khanh, quyn lnh B chnh Thi Nguyn Nguyn Hm Quang quyn lm
Tun ph tnh y (nguyn quyn Tun ph Bi Quang Thch i lnh B chnh Sn Ty).
Li t Tun ph tnh Thanh Ha. Tun ph tnh y nm trc nh thit. n nay cho
l ni quan trng v cng vic nhiu (cc ht thng du, hin c gic X) c thn (Tn
Tht Th) v bin kh lm ni vic, cho nn chun cho li t tn dng T tham tri b Binh
l Nguyn Thut sung lm chc y.
nh chc Chnh, Ph s Qung Nam, Hi Phng. Phi vin Php t thng chp nm
ngoi bt u lm thu thng chnh, chuyn thu thu xut nhp cng ca ngi bun nh
Thanh v thu thuc phin, phng tnh y khng phi lm vic y na, cho nn nh i, tnh
li 2 ngi tnh thuc, vic khai bo, cc hng thuc sng, sng n n c, phi
cho thu v tnh.
Khi phc cho nguyn hm Tng c hu tr l V Trng Bnh lm Thng th b H sung
C mt vin i thn. Th Hip bin i hc s lnh Thng th b H l Phm Thn Dut
i lnh Thng th b Hnh. Nguyn lnh Thng th b Hnh ng c ch i lnh
Thng th b L. T khi s Php cho Trng Bnh nguyn Tng l Nam nh cng vi
qun Php giao binh sinh ra, c nghi phng, gi th ni : Qu quc vng mnh kn dng
Thng th 6 b, khng t cho bit, l khng nhn nc Php bo tr. Trng Bnh li
nhn dng s t chi, ri li v hu tr, chun cho Phm Thn Dut li iu b lnh
Thng th b H ; th T tham tri b L l Nguyn Thnh , i th T tham tri b Hnh
hi ng quyn gi n trin b y.
Chun nh cho ng tin ng kiu mi khc 1 ng n 2 ng tin km. Cho c tiu
dng. Khi y ngi bun nh Thanh ch ngm th tin y li tung ra tiu dng ln ln. So
th tin nay vi th tin dng trc, th mng nh hn nhiu, do B thn tu chun kn
b khng dng ; sau v ph Tha Thin v cc ht pha nam, lu b tin y nhiu, nu ht
thy la b, th dn ngho khng c tin li, nn chun cho tin hng mi ny n 2 ng
tin km, dn tiu dng c tin.
Thng 2, thng cp tin vng khnh vng cho quan thy thuc ngi Php. (Khnh vng
nng 5 ng cn khc 2 ch tu mc, c dy eo bng vng, nng 4 ng). V trc y nh
vua se mnh, quan Khm s xin phi quan thy thuc Ty n xem mch iu tr. Nhng sau
vin Thi y dng thuc, vua c khe, thuc ty khng phi dng na, nhng c
thng cho.
Tn phong Ph chnh thn thn l Hoi c qun cng Min Lm lm Lc quc cng, Ha
Thnh qun cng l Min Tun lm Thnh quc cng.
Li t Tun ph Ngh An. Tun ph tnh y trc nh t ri, n nay cng vic thm
nhiu (s phng khn 2 ph Tng Dng, Qu Chu rt cn). Theo li c thn Trn Vn
Chun tu xin, ly Hng l T khanh Thng bin tnh y l Lng Quy Chnh quyn sung,
nh chc Thng bin.
Bang bin ty Hnh nhn l Nguyn Hong Tun, chun cho p tu i Gia nh chn mua
sch Ty gm 412 quyn (tr gi bc 152 ng 7 ho 7 xu). Sch u c th thng dch v
thch dng, chun giao cho ty y phng gi dch hc.
Trit b c sng qun s S Ch trn Kinh thnh. Thng trc, Khm s Php l L-mi-
bn ni : 2 nc k ha ri, m cc c sng t ch vo ch s y ng, nn hi ng
xem xt rt b i. Chun cho Thng ch Thn c l Tn Tht Ph, c Kinh thnh l
Nguyn Hu Ngon cng vi bn c lnh binh ca Php phi i hp xt. n y phi
vin Php em qun ln thnh ti Bc i, ng kn ca chu mai ch cc ca sng gm
45 c, li yu cu rt c cc ni v pha t na i Nam Xang n pha hu na i Bc
Trung v cc ni i Trn Bnh. C mt nh thn 2 - 3 ln bn bc khng hp, bn gm cho
trit i.
Thy s c l Phm Vit Trang v hu tr, ly V y Cm binh l Lu Cung lnh chc
y.
Ngy Tn T, t n Nam Giao, sai L b Thng th l ng c ch, knh lm l thay.
L xong, nhng nhn vin d vic c thng k lc, tin vng tin bc u c th bc.
Qun dinh Thanh nh thua qun Php thnh Lng Sn. Thng chp nm ngoi Thng
binh tng Php l Mi-l nh bi qun Thanh, ri vo ng thnh y, cho Ph thng
binh gi , ri v ngay H Ni. chun cho phi vin vin C mt khnh vng, ngc,
ng voi, gm c kim, vng bc tin cc hng em tng. n y qun Thanh nh bi
quan qun Php, li vo thnh tr , Ph thng binh b thng, lui v H Ni. Vin Thng
binh y hin H Ni cng tr v nc Php. tng phm cng em n . Thng th
phi y l Sinh-bch cho rng ln trc phi i vin n, ln ny li phi thuc vin, xin t
chi khng nhn. Bn sai Phm Thn Dut, Hong Hu Thng i n s qun, ni vi
Ton quyn Khm s L-mi- v thm hi vui v biu.
Qun Php ph gc ng nam thnh tnh Hi Dng (5 - 6 trng) p thm thnh gch
(vung 7 mu), dng tri lnh v cho thm 2 chic tu thy, ch 5.000 - 6.000 lnh A Rp,
300 con nga, chia ng tnh y v n Hi Phng, li bn vi tnh y bt gip cho 6.000
phu trng v mt vin quan tnh hi ng xem ngy c pht tin go. (Tm ra kho lnh mi
ngy dng 800 quan tin v hn 100 phng go), sa sang nha Hi Phng, lp ho ao, sa
ng s. Tnh thn em vic tu ln, sai chm chc lm.
nh quan li nha Thng chnh v c nha Hi phng Bnh nh. Trc y Thng
nhip Php l La-l-ri- em qun n nha Thng chnh sot ly s bc thu cng ca
ngi Thanh v thu thuc phin th do ngi Php chuyn thu nh Nng mt th ; sau
li em qun i tt n i Hi Phng ng inh che kn cc l chu mai cc thuc sng,
phm 67 c, v sng m bng, li l, thuc n s bao nhiu v phng s bc hin cn
13.504 ng 0253 ly ht ch i, cho nn u nh c t cho quan khm s Kinh bit. (Ri
s cng b khng Phc p).
Chng v quyn Chng dinh Tin phong l Trng Vn Hng b m xin ngh, chun
cho Lnh binh Ninh Bnh l H Tr c Ch v Kinh i trao cho V y Cm binh lnh chc
Chng v, quyn gi dinh y, sau dng thng tng mi ca Php l C-ra-xi (li tn
na l a-la-cu-ra-xuy. Tng c l Mi-l v, tng mi li thay) t cho khm s Kinh
bn xin quan li Bc K ch vi thay i, bn li dng i y quyn sung Lnh binh Qung
Tr l Nguyn Vn Ch thng th Chng v thay.
Chun nh l cho nh giu lu tr s tin ng, tin km. Khi y Ph chnh, b H hp tu
ni : T ph Tha Thin tr v Nam n Bnh Thun, tr v Bc n Thanh Ha, phn nhiu
cc nh giu hay cha tin ng, tin km. Hin nay tin ca khng c lu thng, vt
gi vt cao, u bi sinh ra c. Ngh xin do a phng quan thng sc nhng nh giu
trong ht, nh no cn cha nhiu tin ng tin km, th em ra mua bn cc vt, mi ch
cho lu li tin km 100 quan hay tin ng n 6 ng, 100 quan ; th tin n 4 ng, n 2
ng 200 quan. Cha dng d bao nhiu, cho quan a phng thu np em bc chung chiu
theo gi trn th trng cp tr, ly ngy mng 1 thng sau lm u. Chun nh li tu thi
hnh, nhng sau cng t thy c ngi em tin km np lnh bc Nh nc.
Li t huyn tha, li mc hai huyn dn Th l Cam Mn, Cam Kt. Hai huyn ny lu
nay b gic X v ngi Th Thanh Ha l tn Mao, tn T gy chuyn quy ri, li c
ngi Tim phi bin s ngi, dn Th s hi tn i cc ni. Nhiu ln yn v dn v.
Chun cho ly ngi Th am tnh th y b lm huyn tha, li mc mi huyn u mt
ngi, cn ngi Kinh lu ng, cho c ty tin c tr, gi tn l dn ng. Tng t tng
trng, ph tng trng, trng khu. Cng mi ni u mt ngi. Phm vic kim tra s
ngi, u do huyn tha s ti trng coi.
Quc vng Thy X l Vnh L mt, vua mi nc y ni dng, cho tn l Vnh Tha.
Qung Nam, Qung Ngi him ma, bn tnh thn l l Bi Tin Tin, L Duy Thy v ph
huyn t l cu o 6 - 7 ln, cha ng, c ma u pht lng 6 thng, v li khng hay
tch thnh, nn n ni th.
Li nh 2 iu tut in quan vin : (Ngh chun nm Minh Mnh th 13 : Phm cc quan
vn v t tng tam phm tr ln, u c ly nguyn hm v hu, v nhng quan v qu,
di tn khng c eo ch ging chc v lc hu, nh c cht i, lm thi do b L tu ln,
lng cp cho tin tut. D chun nm T c th 7, ngi no h l th hm v th sai, vn
t ng phm, v t t phm tr ln, u do thng ty knh tu, lng cho thc th, vn t
lc phm, v t ng phm tr xung, u do thng ty t cho 2 b Li, Binh, 2 b y mi
thng hp tu ch chun cho thc th. Li nh l tut quan vin, tr ra chnh nh phm tr
ln, cho nh vua kn bit, lm thi s gia n ngoi. Ngoi ra, vn t tng nh phm cho n
lang trung khoa o Kinh, c hc, ph huyn chu ngoi cc tnh, ngi no bnh t
vn thnh cn, lm vic sing nng v c thnh tch m nhn dn yu mn ; v t chnh tng
nh phm cho n qun v c, ngi no sai phi c lc, u chun do 2 b Li, Binh v
thng ty c thc by tu ch Ch, s gia l tut. Nm T c th 13 ngh nh ngi no
ch lnh mt trt, nm th 16 ph chun : Truy th cho quan vin u chiu hm mi cp
tut. Nm th 19 li ph chun : T sau tr i, nhng ngi c c lnh m cha lm vic,
nhn bnh m cht, nh c cng trng, chiu nguyn hm cp tut, khng c truy th, vn
v cng nh nhau. Li tu chun cho hm th th, c 1 nm th cho truy th. Nm T c
th 30 ngh chun : Phm hu tr, hu dng cng ngi tang xin tr hn v qu, do quan
a phng xt khng c lit tch v khng phi l lc hu c cp tut, t cho 2 b Li,
Binh cu xt, t cho quan s ti tun theo l mi nm T c th 29 : chnh nht phm 900
quan, tng nht phm 800 quan ; chnh nh phm 700 quan, tng nh phm 600 quan ; chnh
tam phm 500 quan, tng tam phm 400 quan ; chnh t phm 300 quan, tng t phm 200
quan ; l khng eo triu bo ; chnh tam phm cp tin 200 quan, tng tam phm 150 quan ;
chnh t phm 100 quan, tng t phm 80 quan ; chnh ng phm 70 quan, tng ng phm
60 quan ; chnh lc phm 50 quan, tng lc phm 40 quan ; chnh tht phm 35 quan, tng
tht phm 30 quan ; chnh bt phm 25 quan, tng pht phm 20 quan ; chnh cu phm 18
quan, tng cu phm 15 quan. Chiu phm cp cho tin tut (vn v t t phm tr ln,
chiu phm cho tin tut, tr xung lng cho mt na). Thng chp nm ngoi, ngh
chun : Phm cc vin nhn ch b, ngi no h l bnh cht, t t phm tr ln, chiu theo
l c bin l, cn t ng phm tr xung, tham chiu v l ngh m, nhng lng cp cho 2
phn 3, n y chc nh 2 iu :
1. Phm quan vin vn v, ai l ngi sung lnh chc th th mt nm, nhn bnh m
cht, chiu theo nguyn l nn c thc th y, tun theo D chun nm T c th 7, D
chun, u chiu hm cp tut, tu trung ngi no h c thnh tch, phn nhiu c ngi
ta khen, tng tri qua ni hng trn, sai phi c vic, mi hay c thc tu by xin gia
n chiu theo hm mi cp tut, t lng phn bit, cn ra khng c nht khi vin l
g.
2. Ngi no h c hu tr xt khng c lit tch, lc hu, m nhn bnh m cht. n quan
do quan a phng knh ng thnh tp tu, cn thuc vin, thuc tiu tr xung, do
quan a phng t cho 2 b Li, Binh phin tu, xin u chiu nguyn ngh cp tut. n
nh hu dng, chung dng, dng kha, inh gian, v ngh v ch b, tr ra lit tch, lc
Ci mong nhn ly ting khen, hng thm Phc ln. Bc u gi cho lnh tt, cho tha
lng knh i mun phng. Th kho gip ngi sau, c yn vic gi trao chn miu.
L xong, bn ban n chiu cho trong ngoi.
Chiu rng : Trm ngh thnh nhn ch l, t b thn m trn ti t tin. Vng gi ra n, t
nh ri sau ra n nc. V ng tn hp knh, on kt lng c triu ngi, m lm
Phc ra n, nn hiu tho cho thn dn mt nc. Knh ngh Hong t mu Thi hong
Thi hu T D b h, c tt hp vi tri, thng nghi snh cng vng nht. Phc khnh
cho khp nc nh. Li trch ra c X tc. Ho lc ng tt nht, snh i thy thnh ti.
Tm nghn nm lm xun, tri thng ngy thm mnh khe. Vng Hong kho Dc tng Anh
hong ta, lng knh mn nh vua Thun. L cn hu nh vua Vn. Tri ba su nm hiu
phng rt thnh, dng nghn mun i di lun lm chun. R rng di mnh, l nghi vn rt
mc v vang. Chi li huy xng, nn c ln rt iu sng sa. Trm thn mnh ng bch,
ly vic k thun lm lo. Knh vng hm di ; t d mn yu l thit. Mi y, nga tun di
chiu, vng xt in chng. Khn xin my ln, mi c y chun. Knh cn xin mnh miu
in, chn ngy lnh ly ngy mng 3 thng ny, thn em thn cng vng lm sch vng n
vng, knh lm i l tn tn, dng t by c tt, cht tr c ln hng t. c to hn
c danh to, tin ng tn tn i ngha. Lng hiu sung lm tr hiu, mi hay lng lng
hng n. Vy nay c cc iu ban n, vit sau y :
1. Thn vng, thn cng, quc cng, qun cng u thng bc c th bc thay tic yn.
2. Tn tht xa gn ph Tn nhn, u gia n cho n t.
3. Quan vn Kinh t ng phm, v t t phm tr ln ; quan vn cc tnh t n st, v t
ph lnh binh tr ln, u thng bc thay tic yn c th bc.
4. Cc ph thip ca hong thn ch cng, u gia n t.
5. Vn v t tam phm tr ln, mnh ph u gia n t.
Trit gc Tuy Thnh nh Thi miu. (Gc ny dng t khong i Gia Long trc sn
Thi miu, c 2 tng : tng gia v tng trn c t n th v ging ngi, n nay lu
ngy, ti liu h nt c, nn chun cho trit xung, xp vo xng tng qun i lm).
Dng li miu Thnh hong Ninh Bnh. (Miu y gn y nhn c vic b nt c).
D cha Gio Hong v n Trng Tiu cha Linh Hu, v hai ni y lu nm nt c,
cho nn sai d i ri di tng Pht v long bi hp th in Trng Tiu cha Diu .
Nguyn t cc tng tin, thn, pht tng hp th hai gc T Vn v Tng Quang. (
su bn t, bn hu in Trng Tiu, t s Linh Hu cng cho d ht).
Th lang quyn l Tng c H - Ninh Nguyn Hu v rt qun gin binh v trm, c
ging 4 cp iu b, hy tm chun cho lu chc. Hu li nhn quan Php sp n Lng
Sn, xin em Hong Cao Khi quyn B chnh Lng Sn, Nguyn Huy Ln quyn n st.
Vua d khin trch rng : t quan chia chc, quyn t triu nh, c theo c mi, th
ngi khng c d, duy gn y nhn vic chin tranh xy ra, ta t quan vin Nam - Bc
nn t bit trc, l do lc s th khn yu, ch l c quyn tm mt thi. Nh nay tnh y
c nn t, quan Php thng s nh c bn ni, lp tc gi theo li c bn thi i, v tc
tu ln ch Ch, hung chi ton ht ngi ch c hai tnh H - Ninh nay bn yn nhin ly c
ton k theo mnh, php nc lng by ti, hi vy c ng khng ? Nu k kia mt nim c
yu cu, th mc h lm ly. Mnh khng d n.
Cy thng di ni th 5 lng Thin Th, st nh ny la. ( trong hn cm cng vi b
h trc mt tn s cch nhau 200 trng, chun theo nm T c th 31, trong hn
cm ni th 3 lng Thin Th v ngoi hn cm bn t Xng Lng u c st nh ny la
hai ln ; sai quan khm thc sa cha).
Ngy mng 1, K Hi, thng 4, ma h, nh l H hng. Chiu lm l mng 1 theo l nh
thng thng. L trc c ngy mng 1 thng 4, thng 10 knh lm 2 l hng v ma h v
ma ng ; nm y bn chun cho chm chc theo thi nghi, nh khng lm l ; cc l
cc miu in, cng u i bt, chung knh co ngy mng 1 y.
ri b. Bn tu chun cho hai ty Phin, Nit tnh y, li lm nghim giam Vn Hot, bt khai
t x n. (T lu cha Phc, Hu To ni vi ngi rng : Ngi nguyn tham b ph
chnh thn ch bc, dn n ma h nm sau Kinh thnh xy chuyn, vic bn im).
Chun nh hng nm xun t mt ln cc ni th v cc n miu. (Theo l c, xun thu
t 2 ln). Duy miu ha thn (ngy 23 thng 6), miu ha pho (ngy mng 1 thng 9), v
pho thn v ph ch thng tng qun (ngy 2 thng 9) u y theo ngh nm Minh Mnh
lm. Thng cp ip tng cng cho cha Thp Thp tnh Bnh nh. (Cc cha chung
c l tuyn c tng cng, chiu cp ip mt o, dng giy k ln, bn chung quanh v
my leo bng mc, sau nin hiu dng n kim b L). Trng s cha y l Trn Vn L
trc quyn bc thc, tr thnh tin 1.700 quan. Chun thng cho ci bi vng c ch
hiu ngha. Ln ny, vic cu cha tnh rt khn, li quyn tin 800 quan, chun cho
ip mt o, cho cha y chuyn nghip.
Khm s Php l Sam-b li n thay L-mi- v nc. (Vic tip khon tng cp chm
chc y theo trc m lm). Khm s Php ng Kinh thnh l Sam-b a th ni : Hai
nc Thanh - Php ging ha Yn Kinh nh Thanh ngy 28 thng y, t c p du k tn,
trao i vic xong. Xin t cho cc tnh Bc K bit. Li th khc ni quan Khm sai nh
Thanh trc n H Ni, quan Php phi qun h tng, i cc tnh Hng Ha, Tuyn Quang,
Lng Sn thng bo cho rt qun v, khi a n ht Hng - Tuyn, gin hoc v o qun
ca nguyn B chnh Sn Ty l Nguyn Vn Gip nh c b thng cht, xin chiu lut
mu phn i nghch ngh x v thng d cho mi ni bit. Chun sai t i cho bit v xt
vic Nguyn Vn Gip nh qu c thc, th xt tr ti, cho khi ting phao n. (Nguyn
Vn Gip sau lnh tr chng bit u).
chnh bin
ng k - Quyn VIII
hm nghi (ph)
huyn, khng c hoa sc, o giao c bng the thm, trong mc xim bng la mu lam hay
la mu trng, tt lam hi en khng c vin. Cc cng t tn tc hong thn mc o on
en. V t ti m bng la thm, o giao c la thm, xim mu la xanh lam, xim u
mnh trn khng c trang sc, tt hi cng khng c vn sc. Cc cng tn, cng cha, ph
thip, cng n, thuc v tin triu hay cc triu trc khn thm o the thm bng c. Vn v
phm quan nh ngy k th dng o bi t, v m v quan vn th vn t ti dng, m v th
v t ti dng, u lm bng on en ; o th dng c giao nhau bng the, on en v
xanh. Xim dng la mu, khng dng gm vc. V c cc quan vn v, khn en, o bng
c bng la en sa en ty m dng. L trc t ph thip, cng n tr ln, chi tin kho
d ch cho mnh ph vn v phm quan. Mnh ph u t lm ly, n y ngh chun cho
cch thc o mc u y theo l trc, duy tin triu t cung tn tr ln, do Nh nc ch cho
; cc triu trc cung tn v hong thn cng tr xung u t ch ly).
Chun t nha Doanh in Qung Tr (Thch Hn nguyn c nhng phng N Nm, Tn
Giang, Xun Lm thng du, a phn y c th khai khn c trn di s rung hn
3.000 mu ; tnh y t nha dinh in 1 s phng Xun Lm, c cp in kh cp
cho quan qun khai khn. Chun y. Xin i, nhn c vic, chng thc hnh).
Ngy t Mo, Kinh thnh c vic, Tn Tht Thuyt km vua vng mnh 3 cung, ng gi
chy ra min Bc. Trc y, thng tng Php l C-ra-xi n ta s xin dng quc th
lm l vo chu yt, nhng tc trc yu cu ca Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt cng
tt sang s qun hi thng. Thuyt thc c c bnh khng i. Vn Tng mt mnh cng
Phm Thn Dut i. Tng y khng nghe, c mi Thuyt, Thuyt s i, hoc c vic g xy
ra chng, sau bn khng i, ngy thng cho qun Phn ngha lm t v cho mnh, li
nghim sc cc qun dinh kim sot chnh n nhng kh gii. Vn Tng vi nh thn
cho rng cng l thanh th phng b vy.
m ngy 22 thng y, Thuyt ngm chia qun cc dinh v lm 2 o : 1 o sai em l Tr
phng tham bin (nguyn phng, Thuyt sc v), Tn Tht L cai qun, na m sang
sng Hng hp cng vi bn Thy s c v hip l nh p ta s. Thuyt t cng vi
bn Phn ngha Chng v l Trn Xun Son lm mt o nh p i Trn Bnh, doanh
Nam Php, Nguyn Vn Tng khng bit g ht. Thuyt phn b xong, bn lc u trng
canh t (tc ngy 23) bt u n sng i Trn Bnh, ting ku vang ng. (Khi y Vn
Tng b Li ng ng. Th Tham tri b Binh l bn Hong Hu Thng nghe ting
sng n, tc th n g ca bo Vn Tng bit. Tng dy, s ni : Nguy ri ! bn vi vng
gi tu xin m ca Hin Nhn v ca i Cung chy vo t vu, nhng khng bit lm th
no). Qun Php ng ca cht, ln np i sng, nhng t t n 1 - 2 ting sng ln.
(Thuyt khi y vn sau iu khin, Xun Son y ngi bo cho i Trn Bnh bit qun
Php b sng ta bn cht ht ri ; ting sng ln bn, tng l sng qun Php ngoi
sng i Trn Bnh bn vy). Thuyt li sai vn sng ln ln thnh ch bn ta s. (Cng b
ph v mt hai ni). o qun Tn Tht L cng phng sng bn chy cc nh tranh gn ta
s, ti lc sng r, qun thy lc ca Php u hp sng ln xe my trn i v trn ct
bum tu, bn lin my ting, m m nh sm v n bay ri xung, b thng trng cht
kh nhiu v ri vo cc cung in nh ca trong hong thnh v cung thnh, gin hoc c
xuyn hoi. Bn lnh Php li chia nhau tng ton, em sng tay ngang ngc bn ph, 2
o qun trong v ngoi ca ta b tan v c, trong thnh ri lon). Vn Tng tu xin vua
v xa gi 3 cung i ra Khim cung tm thi lnh lon. (Khi y Vn Tng vo bn t vu,
mt lt xin m ca Ha Bnh n ch Thuyt iu khin, nhn trng bit l tht bi ri, li
vo t vu tu xin vua xut hnh, trong khi vi v, ch son c ci n ng tin vn l mt
st v n kim 2 qu vi hng vng bc em theo). Dng Hu qun thng l H
Vn Hin ph xe, gi Thn hm y bt u t ca ty nam ra. Vn Tng vng Ch ca
Thi hong Thi hu T D v lu li ging ha, tc th i tt vo nh th o Kim Long.
Thuyt ra sau gp gi, bn mt mnh h chuyn i n Trng Thi ( x La Ch) nhn km
i ra ngoi Bc. Th Hip bin i hc s l Phm Thn Dut, th Tham tri Trng Vn
v Trn Xun Son, Tn Tht L u i theo xa gi. (Khi , ty gi ch c xe loan v lnh
bin binh l t chu chc trn di c 100 ngi, cn cc dinh v, sau khi thua trn u tc
tm ng tn v qu qun). Gi Ng mi n x Vn X, ngh mt cht, Thuyt tc th km
vng mnh vua, em qua tnh hnh vua phi ra i thng bo cho thin h Cn vng, ln lt
t cho Nam - Bc tun lm. Ngy Bnh Thn, vua cng vi xa gi 3 cung n tnh Qung Tr,
dng ngh hnh cung. (T th Hu qun Chng ph Nguyn Hanh, th Thng ch Ng
Tt Ninh, th T qun inh T Lng, Tham tri b Cng Tn Tht Phin, Bin l Trn
Khnh Tin, Thy s hip l Cao Hu Sung, Ph don Nguyn nh Dng, Ton tu Phm
Ph Lm cng u ni tip n hnh ti).
binh phu tnh y theo i h tng). Ngy mng 5, inh Mo, v n Khim cung. (Quang
n li trch gii 200 thoi bc kho ca tnh y, n 6 ng tin ng 100 quan, theo n cung
tin). Tn Tht Thuyt cn gi gi vua cn ng Sn phng Qung Tr, km vua ra lnh
d thin h Cn vng, li s d bo Nguyn Vn Tng v yn i nhng ngi h mc
trong Kinh u 1 o, do ng dch l chuyn chy v Kinh. (Khi y t phng n Kinh
ng trm cn chuyn c). u l vic t mng 7 thng ny tr v trc. Ngy mng
2 d Vn Tng, lc ni : Y thy ta ngy cng khut, y cng ngy cng ln, khin triu nh
khng cn mt mi no, vn bt c d m ta mi phi lm ci k b thnh i ra ngoi. Nay
i thn Tn Tht Thuyt cng ta cng quanh qun, cn ngi l Ph chnh i thn th li
m thng m, k ngi i u ly lng yu nc, lo dn lm cn bn. Tri t thc cng
chng gim, ngi nn kho th tm thnh tnh ca Tin hong i vi nc lng ging rt
c thy chung v cng y ging r v l th, cn nhc v li hi, ht lng tha hip, phm
nhng khon g bch thit, chung nhau bn i, ct khin cho 2 nc nh anh em, vinh nhc
cng quan h, vui lo cng chung nhau mi phn chn thnh, khng cn dng n uy thut.
Lc ny ta mnh cho hi loan, trn phng dng 3 cung, di yn lng thn dn,
khanh cng vi Tn Tht Thuyt trung trinh chi li, mun thu cng sng, nhng phng
nnh t gian phu, u phi ln hnh giu bng. Nam triu ta h chng hn hnh , nc i
Php chc cng vui v m cng gi ly cng thnh vy. Nu khng nh th th miu x,
lng tm v cc vng cng khng kp i theo y th ht thy y cho khanh. Ta duy c chn
t lnh , s tri vui tri, rng ct cng thng, c nc cng th, khng u khng phi
l triu nh, v khng phi l ti con vy. Trm quyt khng cng vi h tranh c thua
vy. Tnh th v li khng thi, trm nguyn phi thm cn vin, ly ng i khp cc ni,
nghim sc cho Ninh Bnh tr v pha Bc, bao nhiu quan tnh, ph, huyn u n li m
i, ngi no nh c trung ngha ti lc khng k quan hay dn, u cho c tin nghi
lm vic, ct khng ph tm lng tt ca triu nh dng dc, tc thnh, yn c bng
thing ling tri ca lit thnh, v p ph c nguyn vng tha thit ca thn dn trong
nc. Khanh nn ngh cho k, c mun nn tu i, th gi theo ng trm ch xt cng
chng hi g.
Ngy mng 7, d cc ngi trong h, i lc ni : D Th Xun thn vng, Ph chnh
Hoi c cng v cc bn hong phin cng cha ngh coi : Nc Nam ta nhiu ln b k
khc bc hip nhiu khon, phm c tai mt kh huyt khng ai l khng ut c bun du.
Chng ring ngi trong h ta m thi. Trm vng di mnh ca tin qun v cc vng cng
ph thn cng suy tn ln quyn gi vic nc. Phm c trm iu u duy kin ngh, phi
y th theo. Trm tui tr, kin thc cha rng, dm u chuyn tri vic g, cho nn h khi
tip c th ca nc i Php gi n khon g, nu qu lng nhc v yu sch qu ng,
nhn tnh khng th chu c, mt nghe vng cng v cc ph chnh khuyn bo, khng
u l khng cng t au n nn nu, chu theo m vic, v mun bo ton X tc, h
mc lu di hng tn qu giu sang vy. Khng ng s Php ngang ngc ngy thm,
khng cn c cht quc th, ci xung t, nga ln tri, xit bao h thn, vn bc c d
m phi lm ra vic ny, quay nhn ni lng miu v cc bc thn, thc khng bit bao
nhiu l tng nh, ch bit trong tn tc tng c tin n s lo xui ngh ngc ca ta khng
? Nay c Ph chnh hun thn l Nguyn khanh li ging ni. Che ch nhiu vic, hi
c yn n, hun thn tm s nh th, cng ng nh th, thc l au kh qu chng.
Nhn vt nc ta, nhng ngi trung ngha t xa, tng khng hn c. Trm cng d
cho i thn y ht lng bn tnh cng vic, tu ch quyt nh. Vng cng u l ct nhc
ch thn, u nn thng ta kh tm th tt ta v cng. Phm vic g cng vi Nguyn khanh
chm chc tha ng, ct khng tri vi cng thng ca tri t. Nn c nn bnh tr
lu di ca Quc gia, ng hu c ting thm mun i, th l lnh lm tt lm. Tri t
di lu, gp nhau c hn. Nc nh suy thnh, gp hi i thay, cng nn trn trng di dng,
yn tm lng xa ca ngi tui tr. Cn ra s y cho Nguyn khanh s v thn iu nh
cho tha ng, ct c nh thng. Phm ngi h ta, cn tin li ta, th th ta mi yn
lng).
Ba cung d Ch, chun phi ngi n hnh ti tu xin ng gi hi loan. D rng : Nay c
Tn nhn, nh thn tu by : Tn Tht Thuyt p rc xe vua, i Sn phng Qung Tr
dng ngh, t y khng tin lu, ngi ln khng th b khng c, xin vng d Ch tu
rc xe vua sm kp hi loan, cho yn lng thn dn, mi l u bit r. V nay ha ngh
nh, hong thn quc thch, vn v quan vin, u tr v, nhn lm chc c. Duy xe
vua cha v, lng dn chng bit hng v u. hn c k gi lng ring lm ngn tr,
sao khng ngh vic thin h, khng phi ca ring mt ngi, m tai mt thin h, cng
khng phi mt ngi che ni. Nay ta v cung, thn thch trm quan cng quan i Php
u ngy trng xe tha d n, th tri lng ngi, khng dung thi. Hung chi ta y,
Tht Thuyt ng s khng ti hp. Sau cng, bn y lp mu ngm, khng tu vua bit v
khng bn vi nh thn, t tin dy qun, trong thnh no lon. Trong khi vi v, Ph chnh
i thn l Nguyn Vn Tng tc th em lo cung v xe vua ra thnh tm lnh. Ta nhn
dn thm i thn y rng : Lui cng vi quan Php trong bn tnh ; may c nghe li v
sm tan qun. Khng ng Tn Tht Thuyt khng chng c mt cuc thua, dm li n
ng rc xe vua i thnh Qung Tr, kp tip phi bo Nguyn Vn Tng, nghip v
thnh, thng lng vi quan Php ha ho nh c, lo cung nghe tin rt mng, tc th
ngy mng 5 thng y cng vi 2 cung tr v Khim cung yn . Quan Php cng v m
vui mng, v chun cho Th Xun vng quyn gi vic nc i Hong hi loan.
Nguyn Vn Tng vn sung coi s v vin C mt v lc b ng thuc cc b, cng
u lm vic nh c. Nhiu ln y phi ngi i rc xe vua. Tn Tht Thuyt li p cng
vua do ng ni i Qung Bnh ra Bc, vua khc lc phi theo, rt iu au xt. V miu
x tn trng, trong thu Dc tng Anh hong hp hi, cng ly s ng nn kinh ng
lm to. Tn Tht Thuyt l ngi trong khnh ph, n sng su dy, khng hay th theo li
dn, cng ng lng ring, t lm cho mnh thot ha, m khng ngh n tn x trm nm,
v c vn sinh linh, t dm b i, li ly tin bc ca Nh nc, nh th l lm nhm cho
nc l ngi c nht thin h vy, ai cng cho th git c. Bn nghe tin n u, cn km
xe vua hiu lnh thin h, m sinh st u do tay. Gin hoc c ngi b hn la di,
hoc cam tm phc dch, m khng bit n mnh, hoc cng bo nhau ph ha m khng
tr v ; ly vic lm nh th, trc th di vua cha lm vic ring, sau th di thin h
che y cho ri vic. Bn Tho, Mng ngy xa chng qua cng th. Phm c tai mt, ai
cng nghe bit, khng phi i lo cung ny ni nhiu. Nu khng chnh c ti danh ngay,
th tai v hu khng thi c. Nay chun cho a phng cc ngi u cng bo co :
Phm Tn Tht Thuyt n u v ni no, mt mt phi tu, mt mt t php n gii ch
thn tn y v a xe vua rc v Kinh s. Mt chnh ti k gian thn, mt yn X tc,
ng hu sm yn c s mong mi ca thn dn. a phng cc ngi nn phi knh theo,
s c hu thng. Nh dm n giu hay b bn y la di, triu nh s c x tr, ng bo l
khng cho bit. D em nim yt khin cho u bit. Tch thu ht gia sn nh Tn Tht
Thuyt, nh Phm Thn Dut v bt c gia thuc (cha con, anh em, v con), giao giam ch
xt. (Khi y m, v v con ca Thuyt l m, Hc u theo Thuyt i ri).
Ngy Nhm Thn, lm l Tiu tng in Chp Khim. Kin Giang hu (tc l Kin Giang
qun cng, gn y v c vic c ging tc lm hu) vng Ch knh n lm l (sau khi
cng vic xy ra, Hong thi phi xut ca trong cung bin l phm dng cng, cn cc nghi
tit khc, u khng c bng thng trc m B tu y).
Ngy Qu Du, xe vua li ng v thnh ph c Cam L. (Ngy mng 9, Thuyt km xe
vua n Bo i, nghe tin thuyn qun Php u ngoi ca bin Nht L, li km xe vua
chuyn v sn phng, theo ln thng o, ngy 11 thng y, xe vua n thnh ph c
dng ng).
Ngy inh Su, xe vua ng thng o n n Chn Lo. (Thuyt li km xe vua, t thnh
ph c Cam L do ng trc ni Mai Lnh i, ngy 15 thng y th n n y).
Ngy Mu Dn, l i tng in Ha Khim. Kin Giang hu vng Ch, knh n lm l.
(Khi y, Vn Tng quyn sc cho Tha Thin ph knh bin xi tht l phm dng tin,
Hong thi hu cng bin l ph tin ; duy cc nghi tit cng khng c nh thng trc
m B tu).
Knh sa mn khm ch in Thy Khnh, in Minh Thnh, in Gia Thnh, in Sng
n. Khi y, Thi hong Thi hu T D ly in th cc tn lng kim xt thy b thiu
cc th , bn trch em cc th hng la trong cung (cc hng lng, a, the nhiu) sai
ch 4 chic mn song khai treo ca khm sung vic t t. Li ly 2 ty T t t hu miu
v cc tn in Phng Tin, Hiu T, Long An, nhng cung nhn n quan phng chc y
u nhn vic s chy tan i cc ni, d sai nhip chnh Th Xun vng, ph thn Tn
nhn cng Ph chnh Nguyn Vn Tng kho ni bn ging i ti knh xem v cho nghim
cm phong ta khng cho ra vo tit c. Thi hong Thi hu T D d hi Nguyn Vn
Tng v hin tnh ph ht Tha Thin v cc a phng Nam - Bc v qun dn gp nn,
ai chn ct, ha ngh bn nh xong cha. Li d sai trong t thng th, ngoi t c
ph tr xung, ai l ngi yu nht km ci, tu ln trng tr. Nn khi dng nhng ngi k
cu nh Trn nh Tc cho cng lm vic. Tc th duyt xt nhng li Phc ca Vn
Tng ni : Ngy 23 thng trc c vic xy ra. Chiu hm y thn bn vi quan Php vo
thnh tm ng. Ngy 24 hi ng quan Php, yt th 2 nc ha ho nh xa, quan li
tn ; Ph thn Qung Tr l Trng Quang n t xin phi vin i cc tnh hiu sc khn lm
cho khi quan ngi, bn vng Ch, ly th Hu tham tri b Hnh l Nguyn Thnh , Tham
tri b Cng Tn Tht Phin, Bin l b H V Khoa sung lm Khm sai, chia i cc tnh
Thanh Ha, H Tnh, Ngh An hp cng vi qun ca nhiu phi vin chia ng d n
rc xe vua tr v.
An tr Tn Tht nh (cha Tn Tht Thuyt, 74 tui) Cn Ln. (nh cng vi Thuyt i
theo xe vua, ri do tnh phi Qung Tr bt gii v Kinh, triu ngh cho nh lc bnh nht
chng hay bit trc con khng hay gii trp, ln ny li theo Thuyt i ng sn lng
c sut gip tiu, chung mt ti c nn x t hnh. Duy tui gi, chun theo h m lm L
nh, gim xung ti lu, cho i an tr).
Tch thu gia sn ca H Vn Hin v Trn Xun Son, Phan Vn M, bt c gia thuc giao
giam i xt. (Vn Hin thng trc phng gi ra thnh, Nguyn Vn Tng phn ph cho
i h gi n Khim cung tm lnh, ri y li theo Thuyt h gi i Qung Tr, li i sn
phng, Vn Tng v Ph thn Trng Qung n 4 ln vit th dn : H gp quan binh,
tc th lm ni ng, rc xe vua v. Y bn khng nghe, Xun Son a dua, Thuyt khuyn nn
gy hn. Vn M em tnh binh H Tnh theo Thuyt, cho nn gm tr v ti theo nghch).
D nh cch thng cho vic rc gi vua v v bt nghch Thuyt, yt co khp cc ht t
Qung Tr v pha Bc (cai qun li qun dn, ai hay thit k trc tip a xe vua ra giao cho
quan qun rc v, thng trao cho hm chnh nh phm, tn phong tc nam. Nh c
chc hm t ng phm tr ln ri, th hm thng cng th. (Chnh nh) li gia phong cho
tc b ; bt sng c Tn Tht Thuyt thng bc 1.000 lng, chm c thng 800
lng. Bt sng Trn Xun Son, thng 600 lng, chm c thng 300 lng. trong i
theo nh bn H Vn Hin hay ni ng th c min ngh, v thng cho vng, bc, tin c
th bc).
Sai nh thn kim son th tch di ng ph Gia Hng vng c lm vic. Trc y
Nguyn Hu v Kinh n thm sc khe 3 cung, vic xong, i ra s qun bn bc ; ngy
25 thng y, 6 b v s qun ng quan hi hp, mi ni u c mt vin vo thnh chiu
xt trong b, qun, kim son th tch xem th no nn ra th ra, bn ti chiu hm y
nh thn cng ti vng ph Gia Hng c tm tr lm vic, phng Ch chun lm. Duy
Nguyn Vn Tng v nhng vin d sung vo C mt vin, u lu nha Thng bc. Ly
quyn Tng c H - Ninh l Nguyn Hu thng th V Hin in i hc s, sung C
mt vin i thn, vn sung Bc K Kinh lc i s. Khi y Hu tr v H Ni,
thng Php l C-ra-xi, Khm s l Sam-b bn ni : Hin nay Bc K lm vic, Hu
y hiu nhiu, nn trao cho in hm sung vin chc v vn sung chc s y, phm c,
ph, b, n cc tnh Bc K cho n cc ph, huyn, nu ni no c khuyt, cho do nha
Kinh lc s chn tu ch ch nh ot. Nhip chnh Min nh, Ph chnh Nguyn Vn
Tng Phc tu vic l tm thi, ngh nn tm nghe m lm. Vn Tng nhn
phng D ni : Tri by l do. Li ni : Do ngi tuy vic tha bn ct hp thi nghi
xng vi li khen ca ngi mi c, v m ch ch Hu nng ta vo th quan
Php, c ngi cao, m khng phi t bn do mnh lnh ca triu nh vy. (Trc
y, Nguyn Vn Tng cng Tn Tht Thuyt cho rng Hu H Ni, phn nhiu hay
nnh ht, quan Php rt c vui lng, C mt vin nhiu ln em vic tu ln, chun cho
khin ging hay triu v Hu u c quan Php che ch, rt l ng ght. Ngy thng
7 nm ngoi, khuyn Bi Hu To ly vic xy sinh t tu hc, v mun nhn y
Hu n ti. Hu cha s bt bnh lu, gn y thng Php t Bc v s qun,
tc th trc mi Vn Tng v Thuyt n hp. Thuyt ng s cho l hn Hu c
ngm ch th no, nn mi nh th, cho nn sau khng chu i ; bn gy hn, n y v
Kinh, li i tt n s qun, ri v nh ring, y n Nhip chnh Th Xun vng Min
nh ti bn vi Vn Tng v dm khng bn vi Th Xun vng th ng i. Kp khi
Hu ti s Thng bc m Vn Tng , 2 ngi ni chuyn vi nhau, hi c
khim ha, Vn Tng nay phng D ny, li l li c ch ngm theo kiu b l xun thu.
Hu tip D gin lm, nhn cng thm lng).
Tnh thn Qung Nam, Ph Yn, H Tnh, Ngh An, Thanh Ha, Hi Dng nhiu ln
sa tp y phi v Kinh thnh an 3 cung, gin hoc c knh dng phm hng chun cho
thng th. (Qung Nam ch long 3 cn, H Tnh la dy 5 tm, Ngh An sa la 16 tm,
ch long 5 cn, Tun ph Thanh Ha l Nguyn Thut nhn b gi mua son ng dng
khng c, bn tin hng son rt tt ca ngi Thanh tng 1 thoi, bt 2 cy).
Thng 7, ma thu, ngy mng 1, Nhm Thn, nh lm l Thu hng. (V sau khi c vic
bin, nhng th b mt nhiu).
Quan qun Php ng gi ca bin Nng, Qung Nam. (Gm 150 vin danh, ng
trong n in Hi).
Thng ct c Sn phng Qung Ngi v Bnh nh l inh Hi : thng lm
thng ph thng Chng ph s. Hng l t Thiu khanh quyn Tiu ph s l Nguyn
Thn thng Th lang b Binh nhng u cn gi chc c. Trc y quyn B chnh tnh y
l L Duy Thy, quyn n st l Nguyn Vn D nghe trong Kinh thnh c vic, sc cho
thuc ht kim im hng binh, ng tng thn chia nhau canh gi, yn a din. Bnh
sn t v hng binh Chnh qun l C nhn L Trung nh, Hu v Ph qun l bn T ti
Nguyn T Tn, V Hi, v Thng bin Nguyn Vn Honh cho rng xe vua ra, li
nghe c d Cn vng, mun nhn dy qun, tc th ti tnh xin cp kh gii lng
xng. Tnh thn cho rng lnh hng binh ch canh gi ni lng xm, khng v vi lnh tnh
c, khng dm t tin cp, i chy giy mi nhng quan vin ti qun, bn ngh s lm.
Bn nh, Tn bn chia pht binh phu lm 3 o, tt c hn 3.000 tn. Trc ngy mng 2
thng ny, tin n tnh thnh, Hip qun l Trn Tu, Thnh th y l Nguyn Cn m ca
ni ng, bn y sn vo tnh thnh, em 2 vin b n ra thnh giam tri, thu ly n trin,
binh trng, tin lng, bung tha t phm, trc chm 1 tn sut i, 2 tn dn o, ct
nguyn Tuy L vng l Min Trinh (nguyn c ging tc cng, an tr trong tnh thnh
ny) lm Ph chnh quc vng. Min Trinh khng theo, gi lm c bnh nm l khng dy.
Bn y bn t nhng danh chc ngy l thng c, tham tn, c, lnh binh, t nh v
git cht dn gio lm vic ngang ngc khng king n ai. Quyn Tiu ph s Sn phng
Ngha - nh l Nguyn Thn bo vi Tng c Bnh - Ph l L Thn. (Thn y cho n
st Bnh nh l L Duy Cung i cng Sn phng hp lm), y cho inh Hi em hn 900
bin binh tin tiu. Ngy mng 5 thng y n tnh chia qun sn vo thu phc tnh thnh, v
n trin b n, bt sng c Trung nh, v git c bn T Tn tt c 7 tn, cn u trn
chy, bn a 2 vin Phin (B chnh), Nit (n st) v dinh, Tiu ph s y tc th y cho
mi cc quan vin qun (nguyn L b Thng th l , th c Bnh - Ph Nguyn
Trng Bin, Tun ph Nam - Ngi l on Nhng, Bin l Cng b l V Duy Tnh
(nguyn c l Vn Thanh) hp bn, v t bn vi Tun ph Nam - Ngi l Nguyn Ngon,
quyn lu 2 vin Phin, Nit nhn n lm vic, ch mnh triu nh, v Trung nh chm
ngay ; ri ngi ta bo cho Lang trung b H bit. Khi nhn vic tn v, Nguyn Hu To
cng mu khi binh, Nguyn Thn li tc phi vin bin n thng nh bt git ngay, thu c
binh trng, (vin huyn M c ni : Do quan Sn phng bo, ni phong vn nghe Hu
To ngy 25 thng 6, m mu hp ng kim xt sa sang cc binh trng i Bnh nh
git gio dn) u em vic bo ln, ht Qung Ngi nhn c yn n. n y, C mt
vin cho rng Sn phng y sm hay lm tt c ngi c bin, ngh chun theo c cch
thng ct cho inh Hi, Nguyn Thn t s khuyn khch.
Cn bn d ng nguyn i theo Trung nh tan v th min khi cu xt. Ln ny nhng
binh inh vin bin i trn u c thng chung 500 quan tin. Tu trung nhng vin no
nn c gia thng cng vi nhng vin th trc qu nghe tin bin hp bn, cng h c
tm, nn thng, i khi vic bnh do phng y phn bit tp tu ch chun, sau ly L Duy
Thy, Nguyn Vn D nhn li tu xin kn ngi thay, u cho v Kinh ch Ch ; bn chun
cho th trc l V Duy Tnh quyn sung B chnh v n st cn khuyt cng chun cho
Lang trung b H l H Ngc Ho lnh lm. (Nguyn ly Hng l T khanh sung Sn phng
s Qung Nam l Trn Vn D lnh B chnh, Th ging Hc s sung Quc t gim T tu,
Nguyn nh Tu sung Sn phng s Qung Nam. D v bnh m co ngh, khi bnh khi
s ch lnh B, bn i ly V Duy Tnh lm thay) cho ti lc dp yn.
Dng Hng l T khanh sung Sn phng s H Tnh l Nguyn Chnh thng th T tham tri
b Hnh lnh Thng th b y, nhng lu hp lm vic rc vua v vic xong s v Kinh
lm vic.
Ch ca Thi hong Thi hu T D, ra n chun cho Tuy L huyn cng Min Trinh,
Hong Ha hng cng Min Duyn, Hi Ninh K Ngoi hu Min Tng v con Ph l
ng Hip, ng Bc, con nguyn Gia Hng vng ( cht bnh) l ng Huy, ng Chn,
ng Dng, ng Linh, ng Sut, ng V (tr ng Din b bnh cht) trc an tr cc
tnh. (Tuy L Qung Ngi, Hi Ninh Bnh nh, Hong Ha Ph Yn ; ng Hip, Bc
v Huy u Qung Tr, Cam L, Chn, Dng Ngh An ; Linh, Sut, V H Tnh) ; nay
u tha v Kinh , nhng do 3 cng y xt xem con chu theo i an tr hnh kim thun cn
y, c 1 - 2 ngi cng v, cng nhau sng chiu n vi nhau, ngoi ra u vn nh c.
Nguyn Duy Hiu sung lm n st). Th Thng ch Ng Tt Ninh sung Chnh ph khm sai
qun em quan binh 2 tnh Nam - Ngi 700 tn i ngay n hp lm, u nhn ng ngn
tr cha i c. n y th Tng c l L Thn tu ni : hp vn thn quan vin
trong ht y hiu d. Bn y u tn v, xin nn rng tha, cho yn s phn trc, cho nn
sai nh K v L cng i, nh Trng T li b. Nhng trc ht t yt cho thn ho u
mc v cc gim linh mc cc nh o u ti tnh hay ca bin Th Ni nghe cc i thn
thng khm sai 2 nc hiu d : Cho l vic ln hi yn, tnh ngi cha nh n c s
nhm y, bao ti li v trc, triu nh hy tm gia n, khoan min cho mt ln. T nay v
sau u c tha lnh, yn thng gi php, khng nn ghen ght hn th. Nu bn bnh dn
cn dm lm xng, t nh git ngi dn gio, th li bn thn ho ; dn gio cn dm
cy th ln p k bnh dn, th li linh gim mc, hai bn u phi gi gn ln nhau, khin
u ha thun. Nu cn gi thi m, do cc quan thng Khm sai em i i quan binh,
khng k lng hay gio, cng phi au lng nh dp. Ri t sau Ph Yn cng toan gy
ng, lin chun cho sai thn nhn i hay i li hiu d ngn n mt th, li sai Tin Tin,
Tt Ninh cng u cn i Bnh nh hp bn (Tin Tin, Tt Ninh li nhn thn ho Qung
Nam nh s, ri khng i na).
Qung Tr np mt c xe vua, 2 con nga vua v cc vua dng (trc y xe vua i ra
Bo i, cc hng y vn lu phng tnh y tn tr, n y phi cho v, np Khim
cung).
Thng ch th thng T qun l inh T Lng cht. T Lng trc n hnh ti
Qung Tr. T khi xe vua i sn phng, vn lu tnh y vng mnh khm cp i v min
Bc n rc xe vua cng Trng Vn cng i, (Vn sau v tnh Qung Tr m mt,
nguyn hm th tham tri chun cho truy trao cp tut) n ca quan Qung Bnh m cht,
chun cho chiu hm cp tut.
Chun tng hm Tu son cho Nguyn Thch l T v vin C mt. (Thch, ng tin s,
ngi Chin n, Qung Nam, trc nhn Kinh thnh c vic b git cht).
Xe vua n Hm Thao. (Thuyt gn km xe vua n sch B Cn, vo ngy 20 thng ny th
ngh chn x ny, gn pha bc sng Khung Giang, n Sn phng H Tnh chng 7 ngy),
sc cho tnh phng H Tnh, vn lng m ng, rc xe vua n sn phng tnh y, tnh
thn tu ln. Ba cung li ph ch : "rt mng", chun cho y theo l trao thng ln trc, bi
thm s bc, khin cho sm n c vua v, khi s lo ngi khc. Khm sai Tn Tht
Phin em 350 tn lnh H Tnh v 1 vin tc vi lnh binh i hp vi phng thn i rc
xe vua v sn phng. Nghe truyn ngn, c qun Php li, Thuyt lin p xe vua i ni khc,
bn khng rc c. (Khi xe vua i, L Thuyt y cho phng s l Nguyn Chnh c qun
hu o, h v xe vua. Chnh nhn lc cch ln thot lnh, ri v ng tnh Ngh An).
ch 3 cung, li xung D cho thn ho, gim linh mc cc a phng trong ngoi v cc
dn lng gio. Gn y xe vua xut hnh, trong ngoi bng hong, dn s Nam - Bc s
ng, khng bit theo u, nghe c d Cn vng hnh ti, phn nhiu bo quan Php bi
vi li minh c, hng toan gy vic nh Qung Ngi, Bnh nh y. Bn cn nhn
g mn theo bng tha c cp ca git ngi, lng gio phc th, nh cng thm
ngng ngc, d rc xe vua v v thanh minh ti trng ca Tn Tht Thuyt chuyn
quyn lm by. Cn s b ngoi, nghe ngng cha u, li em ly l th thun nghch khc
trc hiu th cho cc thn ho a phng nn ly vic gn y ng ngha lm gng.
i lc ni : T xa ti nay, nhng ngi gip vic cho thin h, duy s hiu ngha l,
bit thi th m thi. Ta cng i Php ging ha, thi phi nn th, m th cng phi n
th ; trong khong tp tc chng cng nhau, nn mi vic thng c ch khng trng khp,
nhng sau ri cng c lnh tt c. Nam K vic trc, cha am tnh th, s n nn kh
ui kp. i on chin tranh Bc K cng duy cng vi i Thanh so snh, bng t y
dn y u l ca ta c, nc i Php chng qua lm k bo h thng thng thi. T iu
c ti nh c phn minh, khin nc Php trc t bi ha gy bin, th phm ai
t vua, cng u th ght, ai bo l khng nn. Khng g bng cuc ngha c m 22 thng
5 nm nay, ch v Tn Tht Thuyt qu v thiu l, kp thn mu, ri li p xe vua ra chi,
lm s dn y, u c th git k nghch thn m rc xe vua v. Sm lm c vic y, mi
l ngha c.
Th m khng gin k nghch thn, li gy th cho nc. C k ly Cn vng lm danh
ngha, c k ly bnh Ty lm phn s, bn n hp ng ni lon nh Qung Ngi, Bnh
nh y. Sao chng ngh l thin h duy thng y th thng. Bng thng ngi, m ta th
cong, cng thm chng ti, no c ch g. Hung chi ta vi Php, th lc th no, mi ngi
u bit c, bn ni man ln chin tranh l d lm, l nho sinh khng t thi v vy. Nn
cn thn ngh , ng ci lo y li. n y li ly hai bn bnh gio cn cha c yn,
li d thm rng : Bnh gio d c khc li, nhng cng u l con ca triu nh, khng
nn chia r khc nhau. Gn y c nhiu vic ging nhau v khc nhau. Ngi lm dn
lng ght v khng ng o m trong lng sinh ra nng lnh. Ngi lm dn gio, cy th
ln t m tnh rut tht em t ra ngoi da ; hai ng ght nhau th hai ng hn th nhau, th
th c nhin nh th. Nhng xt k ra th u ui cng t ngi u mc khng kho x tr
cho nn ni y. i ! Nh nc dng ln quan t mc, ct tr dn. Lm s o ca dn mt
a phng, phi nn gi lng minh chnh. Hoc c k b ght qu ng, mt khi kin co,
gia thm nt n m dn gio ut c khng by t c. Hoc s hi nng bc ln, gp c s
lng ngc, mt chiu nn nhn, m n tnh ca ngi dn lng khng by c. Lm gim
linh mc y trch nhim vic ging gio, phi nn gi lng cng bnh. Binh dn hoc c k
trn trnh dao thu, m chy vo nh gio y, hoc c k tranh chim rung t m nh th
y u bao dung c. n ni c k cy th m bc bch ngi, hoc c k khinh thng
php lut m khng oi, u khng phi l s ca Thin Cha dy dn. K bnh dn kia
sao khng ngh cng t vua, u l dn vua, gio dn bnh nht binh dao thu kha cng
vi lng dn cng th. Gin hoc c k c hip bnh dn v l g, sao khng ti quan a
phng m t co, m dm hi nhau, ngc i nhau ngang tri nh th, i vi php lut
thc l kh dung. Gio dn y sao chng ngh sinh i ny, tam gio cu lu, u c o
c, no ai c cm u, m bn mn th ln ngi, n ni cha bao th on, lng sao n
th. i ! gio khng dung c lng, th lng cng khng cam tm chu thua gio, phi
n tranh nhau, khin cho trong chn lng xm, khng ly n l vi nhau m li trng
nhau nh th nghch. Git ngi t nh, ti c nh u, m li em thm th php lut nh
vic gn y xy ra Bnh nh v Qung Ngi rt l qui g ng gin, cn nn t r in
hnh rn bo. Nhng ngh, bn ngi mt khi gin di, dm lm iu tri o, ri hay ci
hi c, nu chng un nn cu ton, hn n ngc u chy, trong lng ta thc khng
n th, chun cho gia n cho min s tra xt mt ln. T nay nn hu tnh ha ho, khng
nn ghen ght ln nhau. Lm ngi coi a phng phi ngay sng xng sut, m s oan
ung cn c thn l. Lm gim linh mc phi cng bng dy d, m s ghen ght phi
b i, khin cho cng thun, cng gip, cng ph tr nhau, hai bn ha thun th cn g vui
bng. Nu khng kho khu x, u t th hn nhau, th u c ti x. Quan a phng
chiu theo l nch chc nghim tr. Gim linh mc t sang nc Php ngh x, u nn knh
cn nh ! Thng lc u tun.
Dng nguyn th T tham tri b Hnh hi hu l Nguyn Thnh (hin sung Khm sai i
Thanh Ha) lnh Thng th b Hnh (Nguyn Chnh cn lu li H Tnh i ngy rc
xe vua cha v, cho nn ly Thnh thay) ri li chun cho i lnh Tng c Hi - Yn.
Dng th Tng c nh - Yn Phan nh Bnh iu b th Thng th b H, kim sung
C mt vin i thn, sau chun cho thng Thng th b Li (nhng kim sung vin). B
chnh V Vn Bo quyn lnh Tng c nh - Yn.
thng Php l C-ra-xi bt Thi ph Cn Chnh in i hc s lnh Thng th b Li
kim sung C mt vin i thn K V qun cng l Nguyn Vn Tng xung tu thy
chy i Gia nh. C theo li co th ca Khm s Sam-b ni : Vn Tng tng chng
c nc y thc nhiu nm. T khi cng vi Tn Tht Thuyt sung lm Ph chnh, li
ng sut quan qun ni dy cng kch quan binh nc y v Vn Tng do thng y xin
cho 2 thng lo liu vic nc cng Bc K u c lng yn v s, n ngy 27 thng y
ht hn, m cc tnh T k v pha Nam, c nhiu ni ni qun chm git dn gio. n y,
thng y nh n, ng kt ti lu. Hm y ch em Vn Tng n ca bin Thun An.
Bui chiu Nguyn Hu , Phan nh Bnh i tu thy Php cng v n ca bin y.
(Thuyn Php ch Vn Tng n Gia nh, sau ch gm c Phm Thn Dut, L nh em
v nc y. Thn Dut trong khi i ng b m cht trong tu, bung xc xung bin.
thng Php l C-ra-xi, Khm s Sam-b a th ni giao tr thnh tr, yu cu rc 3
cung u tr v cung in, quan li cc nha 6 b vo thnh ng lm vic nh c. Phm
cc hng trong Kinh thnh u giao tr c, v co th cho trong Kinh ngoi tnh rng :
Trc y, Nguyn Vn Tng ging ha, thng Php nh in v triu Php bit,
gn y mi in phc li ngi Hong nc i Nam nh trc, Nh nc i Nam cng
y nh c cho nn ti y mi ni r s giao tr thnh tr. Vic y tu ln. Thi hong Thi
hu T D nhn D cho bn Nhip chnh Th Xun vng Min nh v nh thn Tn
nhn rng : Nay nghe thng i thn nc i Php v Khm s i thn c bng tt tr
li thnh tr ca ta, yu cu bn ta v cung, rt l vui v ; nhng bn ta n b, khng am
hiu vic nc. Hung chi php quc gia ta, khng c l thy lim thnh chnh. Trc nn
nh ly ngi vua, c ngi lm ch, ri sau bn ta v cung, mi lm tha hp ; nn bn hi
quan Php th no s hi tu. Ri triu nh Php nghe tin xe vua cn cha n v, li tc
in bo cho thnh tr, nn ch c ch qun mi tr. Bn phng Ch, chun gm bn Phc
xt.
Thng 8, dng th Hu tham tri b Binh, qun l Thng bc s v l Hong Hu Thng
i th Hu tham tri b H sung lm vic C mt vin.
Nhip l quc chnh l Th Xun vng Min nh tu xin quan li t c phm hm tr ln,
phm ai nhn vic li nh qu, trc ging 2 cp, iu, nhng hn 1 thng cng ti xt b.
Bng c chm tr, th cch v dn tch ; li gic nhng ngi v nhp lu th li nhn vic.
Qu hn 1 thng khng n cng cch v chu sai, lm gng cho ngi chn ch tin.
Vng Ch 3 cung y cho.
Ch d : Chun cho cc tnh Nam - Bc, dng qun Php chia phi trn gi. Khi y thnh tr
Kinh cn cn sa cha, lnh cc tnh cn thuc tha tht ; thng Khm s i thn
Php bn bc rng : T Qung Nam n Bnh Thun, Qung Tr n Thanh Ha, tnh theo
tnh ln hay nh phi bt lnh Php chia ng, trn gi cho yn dn c, cn n quan tnh th
c tr dn lm vic nh thng ; i khi Kinh thnh giao xong, kn qun sung ngch, lnh
Php s li rt v ; xin D cho dn hiu bit, khi s ng vc, cho nn c lnh chun ny.
Mu Thn (tc ngy mng 4 thng ny), Ch d chun rc Kin Giang qun cng vo ni
ngi Hong . Thng trc, vng D ca Thi hong Thi hu T D bo : Sm nh ngi
vua, tin v cung ng bn ngh Phc mi l. Nhip chnh Min nh v i thn
Nguyn Hu , Phan nh Bnh cng vi quan Php bn nh, n y i thn 2 nc
v tn nhn vn v nh thn hi hm tu xin chung mt mi, vng Ch chun cho, bn
phng Thi hong Thi hu T D, b co trong Kinh ngoi tnh rng : Vua lm ch c thn
dn, tn miu xng sinh, u quan h ; nc ta cng nc i Php kt ho 20
nm, hai bn khng la di nhau, nc nh m yn. Ngy 22 thng 5 nm nay, nghch
thn l Thuyt lm cn hng vic. Tn x rung s, xe vua chy quanh, cung quyt v triu
nh ngy ngy trng mong, khng cn nc mt. T khi y p vua i ni khc, hn 2
chnh bin
lc k - Quyn u
duy tn nm th 3 [1909], thng 7, ngy 12
Vua ban D : Xa kia, sch Thc lc kim c th ch, chp tng nm, ghi cc truyn m lm
ra chnh s, l t r cng tt, biu dng c sng, cng l ngn hnh chnh s, php ,
k cng u phi chp c vo y.
Nc nh ta, vua cha ni truyn hn 300 nm, nhn, trch su dy, bao ln rc r. Cng
dng nghip truyn thng, sng cng ng, Tng, Hn, Chu ; php vn tr, v cng, thnh
hn inh, L, L, Trn. Cc k Tin bin, Chnh bin Thc lc v cc vua trc, ln lt
co thnh, u xp ln kho s.
Knh ngh : Cnh tng Thun hong , t cht hn bc thng trit ; vn hi gp bui trung
hng, khi phc ngi cao, c nhn mnh ln, knh tri t, lm l Nam Giao ; theo t tin
gi hin chng c. Phng th Hong thi hu, hiu tho mt lng, i x vi h hng, n
ban khp c ; ly l i i b ti, dng khoan ho tr yn dn chng, thn ra chin trn,
cng v hin dng ; sa l bang giao, ln hiu cng hu ; xem t can gin, nu thng k
trung ngn ; nghe ging kinh din, bit rng o hin thnh. Yu dn chm vic ; tr ngc
hon hnh, cng l m rng khoa thi, gia n cho s t ; tha s thu thiu, v yn nhn dn ;
gp khnh tit th ban n, c u xun l thng khp.
Trm tng xem chnh s nm ng Khnh, trong lng u ngh n khng b qun c.
Cho nn, ng lc vn nc nhiu ni gian nguy, m chng gi c i cc, c
hng Phc n ngy nay. Tuy ln ngi mi c 3 nm, nhng cng vic tt v trung
hng, s chp khng xit ; thc nh li phong ho tt ca cc vua, ghi trong sch bu,
li mi khng mt. S thn phng mnh bin chp thnh tp, nh r tng ngha, tng l
li kho nh k cng.
Cnh tng Thun hong ta, c qun thn cng suy tn ; t i phin ln ni nghip,
knh cn thi c, nh i Ngu, Thun ; chnh nh php , nh bc Chu Vn, vic ln nh
giao miu triu nh ; vic nh nh cung vi t tnh ; knh theo mnh tri, bt chc tin t ;
lng hiu thu trn ; n hu ban khp, i cc b ti l ; i vi nc bn ch thnh, tnh
khoan ho coi dn nh con ; oai nghim khc rn k tri php. Tuy ng vn nc gian
nguy, m dng quyn vua qu quyt, chn hng k cng, m i th vn cn ; nm vng
iu hay, cho lng ngi c kt, c th duy tr c i cc, tr an c cc phng, mi
chuyn nguy lm yn, ni tt nghip ln, ghi chp s, t rng cng c ln lao, ginh
cho con chu, rc r thay ! tt p thay ! mi c 3 nm, vi xa chi tin cnh, truy
tm cc vic lm trc, s sch cn nguyn.
Hong ph hong ta, sng t cng trc ; hiu v sau. Nm Thnh Thi th 6 [1894]
knh nh chng trnh, chun cho sa son b Cnh tng Thun hong Thc lc Chnh
bin lm k th 6. Bn thn tun theo ngha ln v l thng, phng son t thng 8 nm
t Du, nin hiu Hm Nghi [1885] n thng 12 nm ng Khnh th 3 [1888] tu vic
bin chp. V php kt hp o tri v ti cun m tc dng, li vn trung thc, s vic t
tng rt l y , r rng, nn giao cho khc in, cho chng c thnh sch, truyn b
khp trong nc, li mi trm i, tng cng l mt vic tt lm cho rc r nn vn tr,
t im cnh thi bnh.
Nm Thnh Thi th 16 [1904], sch lm xong, em tin trnh, nhng cha c D
chun y.
Nay Hong thng, cc vic ng i mi, lu tm v vic hiu tr, li xin em bn mu
tp Thc lc Chnh bin, lc k, tt c 11 quyn v 1 quyn Mc lc, cng 12 quyn
dng trnh ; i c chun cho thi hnh, mi chn ngy tt, khi cng khc bn in, cho ch
tt p hon ton, khin cho tp s ny cng vi Tin bin, Chnh bin chp vn m, v
lit ca cc vua cng lu truyn mi mi v cng t c tt ni theo ch hng, nhc li s
nghip ca hong thng ta, snh tt cng tin nhn, l may cho thn liu v c nc lm,
thn ng mong mi v cng. Thn knh tu.
ngy 19 thng 5, nin hiu Duy Tn nm th 3.
cht phc khng qu ma, r rng khng vn v, cch lm phm l phn bit khc nhau ; m
vic lm th trung thc, li vn th thng thn, c nghip ln lao, kh ni ht c.
Xt t i Hin Vin, Hong , bt u t S quan, vn tuy m, nhng cng dng r. n
H V Thng Thang, u vn c chc s, trn chp vic, m di chp li. i Chu tr
ln, c sch chp 100 thin ; i Hn tr li, u lm thnh s cc nc. n i Nguyn,
Minh th c tin s, tc s ; cng nc Vit ta th c chnh bin, ph bin, u l k
cng, vn chng li cho i, cng thy quy m, th thng t khi lp quc. Cho nn
s ca i no, trc ht tt phi chp r s tch ca i y ; khin cho ngi sau nghn nm
c th ging r c vic trc nghn nm. Hung chi l cng tt him c t vua trc n
vua sau, 300 nm vn cng mt li v nhng vn hin chng nh tm php cng tr php,
my mi i, theo cng truyn, nh ngy nay !
Xt ngc ln t khi gy dng b ci Nam phc ; nh t vc bu Xun kinh, nghip
kin, c, c, cn cho ngi sau, truyn in chng, vn hin, t r cng trc.
T sau khi trung hng, c nghip xa khi phc, cc chnh s m mang, c ln ta tri
cao, rng, khin cho mun nc hip ho, li t khi th thnh n nay, chnh ho mi ban
hnh, trm vic lm chn chnh, trung hng nghip huy hong, nn c vn gio truyn
khp bn bin. Nh thnh c thn cng rc r, trc y, cng hai i ((1) ng,
Nghiu, Ngu, Thun.1) m thnh ba, em in hong phn qu gi chp vo, hp vi su
kinh m ho by((2) Thi, Th, L, Nhc, Dch, Xun thu.2).
Cnh tng Thun hong ta, t tri sng sut ; c hp nguyn lng, sao sng, bin
nhun, hip vi ca chng ni nhc ph ; sui trong, non lng, nui dng o chnh lc
bui u. Nhng mong vnh cu : Hn, bnh, phin, vin trong th Nh, khng tm n
cnh nh vng ; nhng xem thy triu hin, tim, phi, dc ho Kin, ng cho qu ln
ngi b ngc. ng lc, cung nh ng bi ph((3) i ng c tng.3), xe nh Tng
cha dng((4) Tng Huy tng, Khm tng. ( ni Hm Nghi xut bn).4) lng dn mong
vua nh mong c ma, khng bit theo vo u c ; ngi c c ln tt c danh
ln, lng tri hu c i ch, ngc tng, u ca, ch theo ng Khi((5) i H V, nh truyn
ngi cho ch, nhng dn u i theo Khi l con H V.5) gn xa u yn vui ; non sng, cy
nh kho ni kho theo, lng hiu snh vi i trc ; m c php c tc, thnh vng
cho sau ny, ngy nay cho ngy sau theo. Ny Tin bin li c Chnh bin tip, thn ng,
u c ba ti((1) Ti, hc, thc.1), tm gi mt chc, chc Thi s Long mn l lm ni ;
chc cng thn cng mc c dm u, sut nm cm ci, c lm ht trch nhim hiu
thu((2) Kho nh.2) ; khen qu nhiu li, s khng thc lng trn thin((3) T by iu
hay.3). Ci xin ct vo nh cha s, by trn ch ngi, nh nh Chu hu lm xong bc
tng((4) Chu V vng bo Khang Thc (thin T ti, Kinh Th).4), nh n Ngu nhn((5)
Y Don rn Thi Gip (thin Thi gip thng, Kinh Th).5) xt r ng mc, trng iu
nghe, lm vic bit, c hc mi c hay, khuyn rn vic trc, cn thn vic sau, tm
xa bt chc, ng lc tui kho mnh, chnh lc hc tin dn. Duyt mnh bn hc ba
thin, ton l li ni gip c((6) Cao tng bo Ph Duyt v trch nhim ph t nh vua.
(Kinh Th).6) ; Mn phong lm th tht nguyt, nu r li rn i lng((7) Chu cng t by
phong ho ca Hu Tc khi dng nghip vng. (Kinh Th).7), hung chi l khun mu
lng theo tm gng i trc li ; kinh k by t n np gia php cn nguyn, thc nn
ni nghe li hay ; noi theo php trc, ly bng d tin nhn lm bng d ; ngy ngy cng
phi cn thn hn ln. Nh th th tm gng bu truyn gia, cng 3 cc((8) Thin, a,
nhn, cng nh Tam ti. (T hi).8) rn bo ; bn ngc bo quc, cng tri t m
cng bn.
Thn ng rt ly lm trng nh, vui mng khng k xit. Knh em tp Thc lc Chnh
bin, lc k hin lm xong 11 quyn v 1 quyn Mc lc hp cng l 12 quyn dng
trnh, knh dng biu tu ln bit.
Phm l
v i nam thc lc chnh bin - lc k
Ngha v l nn vit Thc lc Chnh bin, theo k t chc nh, chc gin tin tho
ng. K ng cng tun theo th lm vic. Nay l chp t ngy thng 8 nm Hm Nghi
nguyn nin [1885] n cui thng 12 nm ng Khnh th 3 [1888], phm lin quan n
tt c chnh s, ch , c iu g mi nh, hoc thay i, cng l cc vic tt phi chp v
cc vic l thng c vic phi chp tit u th ht thy phng theo cch chp hai k
t, ng m chp.
Cc k tr v trc, di ch bin nm u c chua nin hiu nh i Thanh, cho c lin
quan vi nhau.
Nay l chp t ngy 10 thng 8 nm Hm Nghi nguyn nin tr v sau, s th so vi cc k
trc khc hn, nc ta cng vi nc i Thanh, khng quan thip na. Duy ch cng nc
i Php bo h, chnh l quan thit. Nhng nc i Thanh cng l nc ln phng
ng, li cng nc ta lin nhau, nn hy cn chp nh c, bit cc i. Cn di ch
bin nm y, trc ht chua lch Ty ging sinh my nm, sau n nin hiu i Thanh nm
th my, l tu thi m i l.
Phm l ph bin k ng, trong c mt iu chp r t ngy 23 thng 5 nm Hm
Nghi nguyn nin, sau khi Kinh thnh c vic, n ngy 10 thng 8 tr v trc, xe vua
di i, trong, ngoi khng h thuc c v t ngy 10 thng y tr v sau n cui thng 9,
Cnh tng Thun hong ta tuy ni ngi, nhng tuyn b d bo, s cha bit c
khp, nin hiu vn cn chp l Hm Nghi ; v vic Nam, Bc c vng theo D ca vua Hm
Nghi, m khi vic Cn vng th u hy chp lm khi binh, c c m ni. Cn t
mng 1 thng 10 nm ng Khnh t Du tr v sau, ngi ln nh lu, D bo chc
bit khp c, m cn lm liu, th k lc s li chp l nghch, c chun cho lc ra
chp vo.
Nay, hai thng 8 v 9 nm Hm Nghi nguyn nin, l cn thuc vo phn thng ca k y,
cng vn theo th chp l khi binh ; cn t mng 1 thng 10, l nm ng Khnh t Du
tr v sau, th mi chp l nghch.
*
*
Tng ti :
Ph chnh i thn Thi t Thiu bo Hip bin i hc s, lnh Hc b Thng th, kim
qun Quc t gim, An Xun nam,
thn : Nguyn V ;
Hn lm vin th Tham tri Trc hc s,
thn Lu c Xng ;
Hin L b Th lang,
Quang lc t Thiu khanh,
thn : Ng Hu Lin ;
thn : L nh Luyn ;
Hin Hc b Lang trung, thn : Nguyn Thin Hnh ;
Nguyn Hn lm vin Th c, thn : Phm Tun ;
Hn lm vin Th c,
thn : L Chun ;
Chnh bt phm,
Nguyn Chnh bt phm hin lnh Chnh cu phm tnh Qung Tr,
thn : Nguyn Hu Cn ;
Nguyn Chnh bt phm hin s b,
Tng bt phm,
Tng bt phm,
Thu chng :
Nguyn Chnh cu phm, hin Hc b Tng bt phm,
thn : Phan Vn Tp ;
Chnh bt phm,
Tng mc
v i nam thc lc chnh bin - lc k
Thc lc v cnh tng thun hong
Quyn I
Quyn II
Quyn III
thng 3.
Quyn IV : Nm Bnh Tut, ng Khnh nm th nht, ma h, thng 4 n ma thu,
thng 8.
Quyn V
thng 12.
Quyn VI
thng 4.
Quyn VII : Nm inh Hi, ng Khnh th 2, ma h, thng 4 nhun n ma thu, thng
7.
Quyn VIII : Nm inh Hi, ng Khnh th 2, ma thu, thng 8 n ma ng, thng 12.
Quyn IX : Nm Mu T, ng Khnh th 3 [1888], ma xun thng 1 n thng 3.
Quyn X
Quyn XI
Tng ti :
Ph chnh i thn Thi t Thiu bo Hip bin i hc s, lnh Hc b Thng th, kim
qun Quc t gim, An Xun nam,
thn Lu c Xng ;
Nguyn Quang lc T khanh, hin L b T th lang,
thn : Ng Hu Lin ;
Quang lc T khanh,
Bin tu :
Nguyn Hn lm vin Th ging hc s, hu c th n st tnh Qung Ngi hin s b,
thn : L nh Luyn ;
Nguyn Hn lm vin Th c hin Hc b Lang trung,
Hn lm vin Th c,
thn : L Hon ;
Hin Hc b ty T v,
thn : Trn Cn ;
thn : L Hy ;
Tng tht phm,
thn : L Chun ;
Tng bt phm,
Chnh bt phm,
thn : Nguyn Hu Cn ;
Tng bt phm,
Tng bt phm,
Thu chng :
Hin Hc b Tng bt phm,
thn : Phan Vn Tp ;
Chnh cu phm, thn : Nguyn i oan.
chnh bin
lc k - Quyn I
), gia ch m (
), di ch chp (
), lm tn
), hu ch chi (
) cha
Ninh Bnh l V ch Khim, thng th Hng l T khanh lnh B chnh, quyn Tun ph
Ninh Bnh ; u l theo li xin ca Kinh lc s Bc K Nguyn Hu .
t thuc vin v bin binh nha Kinh lc x Bc K : (Chnh ph tham bin, ch s, t v
v bt phm th li mi chc 1 ngi ; cu phm th li 2 ngi ; v nhp lu th li 6
ngi ; qun c 1 ngi ; sut i 6 ngi ; lnh 100 ngi).
Qun thn phng dng kim sch ni rng : Ngi bu rt trng, lch s thuc v, cho nn bn
n ngi c cng ln ca x tc, tt phi l ngi cu c nn ln ca c nc ; m ngi
c c tt ng u c trong nc, mi c th a v ch tn ca c nc. Knh ngh :
Hong nh t Kin Giang qun cng in h, thn trao cho thng minh, tri ph tnh nhn
hiu, trn nh n gio dc, cng tt y chnh gy ln t tui ng mng, vo lc u t, m
tr l khng qun n tn x. Hin thi, Kinh thnh c lon, ngi ln khng, trong th 2
cung, qut nng p lnh, him khng ngi ; ngoi th 9 miu, t chng l thng ai l ch,
lng ngi mong vua nh mong la tt, chng bit theo u ; tri thy c, kim tui
trng thnh, hu nh vn i, nn ni xa v chiu, ni gn vui sng, dn theo v triu cn,
u ca ; gp nguy m yn, gp nn m ton, Phc may, t thn nhn thin a.
Thn ng knh cn phng sch dng tn hiu Hong , ci xin trn theo Ch, di thun
dn tnh, khi phc nghip huy hong, tin ln ngi qu bu ; kin vn mt mi, tnh kt lin
hai nc((1) Hai nc l ni nc ta v nc Php.1) giao hoan, non nc nh xa, gi yn
mi mun nm c nghip.
Ngy inh Su, vua ln ngi Hong in Thi Ho, ly nm sau l Bnh Tut ng
Khnh nguyn nin.
Vua ban Chiu cho thin h :
Chiu rng : Trm ngh, ngi ch tn, khng th b khng lu c ; ch miu x, khng th
giao ph cho ai. Cho nn, khi tri trao cho nh Tn, Tn Vn Cng tr v nc c thnh
cng((2) Tn Vn Cng tc l Trng Nh, thi Xun Thu khi b nn chy n nc V ; sau
gp Tn Mc Cng, cho lm Tn hu, ri ph S, cu Tng, ni T Hon Cng, lm minh
ch ch hu. Sau con chu ni nghip b hn 100 nm. (Xem T hi).2), lng ngi u tn
nh Chu, ng Lc in triu hu li nh trc((3) Chu Cng xa dng Tn i p
ng Quc Lc, ri lp kinh nh Chu y, dn bn phng vui v v triu hi ng .
(Xem Bi vn vn ph).3), ch x tc ly lm trng, bit vn mnh thuc v.
Nh nc ta ci Nam dng nn tng, ng Xun kinh, vua, cha di truyn, 300 nm
chn ; n nhn su rng, khng phi mt ngy, nghip huy hong, d tri mun nm
rng v ; thn kinh knh cn, n tn hp nm ci vui vy. Hin nay, quyn gian gy v, tn x
gn nghing, vic nh H((4) i Hong c vc ni Kinh, khi c xong vc, th ci
rng bay i. Ngi by gi t tn x y, gi l nh H. Sau dng in nh H l ni vua
bng h. y l ni T c mi cht. (Xem T hi).4) nc mt cha kh, vt nga ((5)
i Trn Nhn Tng nh qun Nguyn 2 ln c cu X tc lng hi lao thch m. (Xem
Nam s).5) bi m bng ni ; nay 3 thng, xe xut khng v ; khp trong nc, lng nhn
dn khn nh, 2 cung sm ti, ai k phng hu ; 9 miu vng tanh, ai ngi cng t ; trm
ni n y, lng au bit bao !
Trm l con th 2 ca Dc tng Anh hong , gp thi vn nhiu ni gian nguy ; thng
thn dn khng ai lm ch, trn vng theo Ch, di nghe li nh thn, ngha ln t thm,
kt ln hiu ; v hiu c chnh, hp lng dn, tng thnh mnh giao, miu ; l co
in Ho Khim((6) in Ho Khim : nh qun quan ti T c khi mi cht.6) v tu ln
Thi hong thi hu cng l Hong thi hu, chn ngy tt, dng gi T ngy 11 thng ny,
ln ngi Hong in Thi Ho, ly sang nm l nm Bnh Tut lm ng Khnh nguyn
nin. Uy nghi li trng thy, cng vng lng nh nh Hn khi xa ; chung, gi khng di
nhau, ng hp iu vnh nh ng khi trc. Ngi ln nh, nn rng ban n, cc iu
ban n, s do nh thn ngh nh tu ln, i chun cho sao lc tun theo.
Than i ! Trng theo i mi, tuy ngi mu, m thc tri ; vn hi ng bnh, theo vng
o cho nh c thnh, xa gn b co, u c trng nghe.
Sau nh thn ngh 12 iu ban n dng ln :
- Nhn vin b ti, phi pht giao i lm vic v sung lm lnh, th chun cho thng ty y
v cc qun vin y, em tnh ti n c bn y phm phi v thc trng t trc n nay
c c gng lm vic hay khng, phi khai danh sch, ri do 2 b Li, Binh tu ln, i ging
Ch thi n.
- Phm cc n bi tang, tr nhng vic c tnh trng bt xn r rt ra ; cn th Kinh do b
Hnh, tnh ngoi, do thng ty u em nguyn n phm v s tang phi bi, khai danh
sch tu ln, lng cho khoan gim.
- L k khai s thu thm ty Tam php trnh nh thn xt li k nm nay, nay cho min
nh thm mt ln, duy trong ngi no tnh c ng tha, th chun cho nh thn trch ra
tu ln, i Ch khoan gim.
- Cc ngi Man, Lp, trc chia i an tr lm dn, lm n cc tnh t Hu k tr vo
Nam, tr ngi no h thnh sn nghip tnh nguyn lu y ra, cn th u tha cho v
qu c yn nghip.
- T m sng ngy 11 thng 8 nm Hm Nghi nguyn nin tr v trc, phm nhng ngi
thn thuc b ti ly, khi no ngi chnh phm b x tr v cht ri, th thn thuc k
y, khng c bt c v ra th hay cha, u tha cho ti ly y.
- Thn k cc trong nc, v no c phong tng, th lng cho phong tng ; v no
cha c phong, m ch l chnh thn, vn linh ng lu, c cng c vi dn r rt, th
cc quan a phng xt thc lm danh sch do b L lm phiu gp kin c nn phong
tng, i chun cho phong tng.
Vua chun y cc iu, ngh nh cho sao lc thi hnh.
Vit quc th gi sang nc i Php t lng tt.
Th rng : Ni ngi hong nc i Nam, quc tnh, tn vua, knh gi th : Knh thm
i hong in h nc i Php bnh yn, tt p nhiu Phc lnh.
Nay n nh oai linh qu quc, bo h tn x nc ti, c cn nc sau khi tng vang,
rt l n to, knh t, knh t. V li nc ti cng vi qu quc cng giao ho lu. Th t
Cao hong ti, trc khi trung hng, qu quc gip thc nhiu. n Dc tng Anh
hong , gi tn thnh, sa ho ho, hn 20 nm, khng c him khch cht no, vic y
vn quc thin h cng u nghe bit c. Khng may, tri khng thng n, Hong kho ti
bng b b ci khu vc, quyn thn l Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt gi mo lng
quyn ca nc, t lm by. Ngy 23 thng 5 nm nay, Kinh thnh tht th, xe Tin di
i, 2 ngi y, thc l cn nguyn tai v, may nh lng rng qu quc, khng n lm tuyt
dng di, cp ly t ai, nhn dn ; khin cho qu nhn ny c vo, ni ngi ln, lm
ch x tc. Li nh c cc qu v, qu thng i thn l C-ra-xi, Ph thng i
thn l Ba-duy-am, Khm s i thn l Sam-b, Thng th b Li i thn l Sinh-bch,
hp sc gip c chu ton, cc vic u n tho c, non sng, cy c nc i Nam li
c ngy nay, u l n ca qu quc. C lng nhn, lm vic ngha, vn quc u khen, u
phi ch mt nc ti cm n.
V li, nc ti ho lnh mt ni xa, t trc n nay, v vic ho ho, ch c thn vi
dn, thng thng nghi ngi, trn tr, thc l s qu quc khng bao dung cho.
Nay qu quc va mi ly nc xong, lin tr cho ngay, bo h cho, mi bit qu quc vn
khng c lng tranh ly nc i Nam v mun nc i Nam ngy cng tin ln giu
mnh, cng ngang hng vi cc nc, th cng tm l nhng no ? Ch v qu nhn ti km,
c bc, rt s khng gnh vc ni, nn sm ti lo s, khng bit lm th no, ch mong qu
quc gip , cho c cng hng Phc ho bnh, l hy vng lm.
Ci n gip theo y, khng bit ly g bo p, nc ti xin nhn qu quc l thng quc v
xin tuyn b qu thng i thn C-ra-xi lm Bo h qun vng ; Khm s i thn
Sam-b lm Bo h cng, s tng mi vin 1 cun la mu hng tt v mt th bi vng, ci
m nc Nam vn qu, ch l p li cng c bit, i khi nc ti yn n c, ti s sai
s thn sa l vt t tnh giao ho lu di, nay knh th.
Quan nc Php giao tr 20.000 lng bc (2.000 thoi, mi thoi 10 lng) v 20.000 quan tin
ng. Cung tin trong Ni cung 10.000 lng bc, 10.000 quan tin ; 2 cung 10.000 lng bc,
10.000 quan tin.
(Lc by gi, ta mi bt u v thnh, cho nn quan Php trch tr s y v cung tin
phng chi dng Ni cung, cn nh kho tng vn quan qun Php canh gi, mi thng
chiu s tin, go, lng bng phi chi trch giao cho thng trng nhn tr chiu pht).
Chun cho : V Hin in i hc s sung i thn vin C mt l Nguyn Hu lm C
mnh lng thn, gia hm Thi t Thi s, Cn Chnh in i hc s Bo quc hun thn,
nhng kim sung i thn vin C mt, sung Kinh lc s Bc K v tn phong tc Vnh
Li b ; Thng th b Li sung i thn vin C mt l Phan nh Bnh lm C mnh
lng thn, thng th Hip bin i hc s, th Vn Minh in i hc s, T quc hun thn
lnh Thng th b Li nhng sung i thn vin C mt, qun l Khm thin gim s v
sung Tng ti Quc s qun, kim qun vn thn ph m, tn phong tc Ph Ngha t, (v
u c phong Chnh nht phm phu nhn).
D rng : c tt th quan cao, cng tt th thng hu, l php i xa, Nguyn Hu ,
Phan nh Bnh, bn tnh trung trinh, tm n vic nh vua, phng th Hong kho ta,
lng vua kn chn. Gn y Kinh thnh b mt, trong ngoi nghe thy kinh s ; th m 2 i
thn li bit hp sc, cng lng, cng vi thng, khm s cc i thn nc i Php,
cng nhau tnh liu, khin cho x tc gn nguy m li yn ; nhn dn tn m li t, th
cng lao, ti nng v lng trung thnh y, anh linh chn miu trn thc soi thu n.
Trm mi ln ngi, thy nghe u mi, ngh p cng lao c bit, ban n c tic g. y l
c cch tm thi, do t chn thnh ca trm ; 2 i thn u nn lm ht trch nhim, gip
trm nhng iu cha ngh kp, gi lng tin ho, cho n tnh ln ho ; chnh n cn thn,
bn vng t ai, cng nc cng hng Phc, nh non sng lu di mi mi, l trm
mong lm.
lm ch hi
, ch h
lm ch cn
, hu ch c
nn i ch
quc cng, kim nhip Tn nhn T tn chnh ; Th Xun vng l Min nh, tui v c
u tn trng, trc, sau vn mt tit, duy phm tc cao, khng c gia phong, nn cho
200 lng bc, sung chi vic dng lo, v l tn quang xong, suy n cho h hng.
Ban D chun cho Tham tri lnh Thng th b L, kim qun vin st l ng c
ch ; Tham tri lnh Thng th b H Nguyn Thut ; th Thng th b Cng Chu nh
K ; th Hu tham tri b H Hong Hu Thng ; th Hu tham tri b L Lng Thnh ;
u c thc th. Quyn l Tng c Sn - Hng - Tuyn l Nguyn Trng Hp c thc
th, li thng th Hip bin i hc s, vn lnh chc c ; quyn l Tng c Ninh - Thi l
Nguyn T c thc th. Thng ch sung qun lnh Th v x l Nguyn nh Ph, thng
th Hu qun thng ph thng ; Chng v l Nguyn Hu Thn thng th Thng
ch ; u li vn cai qun Th v ; Chng v lnh Nht ng l Nguyn Lng thng th
Thng ch, vn lnh chc c.
nh k thi khoa Hng, khoa Hi nm y. Khi by gi, b L tu xin chun cho nm nay
gp chnh khoa thi Hng, cht nhn c lon, nh ch. Nay nn theo th t c hnh (tr tnh
Bnh nh thi ra ; cn th trng H - Nam hp th vo thng 11 nm nay ; trng Tha
Thin, vo thng 2 sang nm ; trng Ngh An, thng 4 ; Thanh Ho hp th y ; thng 7
th c hnh thi Hi).
V khoa ny in th, vn cha truyn l, xin nn nh li. Duy k thi Hi, yt bng tt c
14 ngi (t Trn o Tim n ng Qu), vn theo nh trc, em lm hng chnh, ph
trng cch, i sang nm chun cho vo thi in, s hy chia ra chnh bng, ph bng.
(Sau cc tnh u c vic, nhiu ln vua chun cho hon lui li : Trng H - Nam n thng
10 nm sau mi c hnh, nhng chun nh ngch thi : S nhn Ninh Bnh, nguyn ph th
trng Thanh Ho, th nay ph th trng Tha Thin, li n thng 4 nm inh Hi mi
c hnh. Thanh - Ngh - Tnh th nm y vn cha yn n, mi nh li n chnh khoa nm
Mu T. Vic thi Hng cc trng cha c u c, nn thi Hi cng nh n khoa
sau).
Vua ban y phc cho hong thn v n quan vn, v cng l thuc vin ng phm tr ln, u
c th bc, v cho l sau khi lon, y phc b quan, phn nhiu l c v bc, khi triu hi
trng c v khim nh :
Hong thn t qun cng, vn, v t n quan tr ln th o tay rng, bng th the mng hng
Trung Quc mu lam, mi ngi 1 ci v 1 ci qun bng nhiu hoa mu thm ; 4 vin
thn i v 2 vin i thn C mt li c thm mi ngi 1 ci o mu xanh, thuc vin :
Vn t ng phm, v tam t phm th mi ngi 1 ci o tay rng bng th the hoa tt hng
nam v 1 ci qun bng la dy).
Ngy Bnh Tut, knh gp ngy l m in Ho Khim, vua sai Xuyn quc cng l Min
Bng i lm l thay (Nguyn Hu , Phan nh Bnh tu ni : Hin nay cc thuyn cha
, s bin binh thiu nhiu, nay b h ng gi lm l, m ng lc ny, s trng nghe mi
m, cc vic cha c chnh t, s ngi tai mt nhn dn, cho nn vua mi chun cho ngi
i lm l thay).
Tn phong trong Ni nh Trn ng th l Quan phi (bc th 2 tr xung) ; Phan Vn th
lm Giai phi, H Vn th lm Chnh tn (bc th 3 tr xung) : L Vn th lm Nghi tn, cn
th 1 ngi tip ch((1) Tip ch : l mt chc trong Ni cung.1), 1 m nhn, 2 ti nhn v 1
ti nhn cha vo bc no, tt c 9 ngi.
Th Xun vng Min nh xin ngh chc Nhip l quc chnh, vua y cho.
Chun cho ly nh Chnh Mng lm ni vin C mt ng lm vic. Khi by gi vic bn
bc nhiu, vin trong Cm thnh, quan Php i li khng tin, cho nn vin thn xin di
vin n nh y, nhng vn trnh mt s tin ng, t knh trng.
Chun cho nh huy hiu Hong thi phi, cn bng lc chiu v th Hc phi chi cp ; tit
Din xun v tn hu u nh c. nh thn cho vic tn tn y l t quyn thn, khng phi
l di mnh ca tin triu.
sung chc trin th. Cn 6 vin khi c tr, cng chun cho nhng vin ng, lc phm b,
vin sung chc y.
n ngy y, vua ng in Vn Minh, sai cac quan tin ging ; ri chun nh nht k tin
ging, (cc ngy : mng 2, mng 8, 12, 16, 22, 28).
Chun cho cc a phng c lon, b mt n kim v quan phng, phi khc li, th u
thnh trn khc chm 2 ch ng Khnh, c du ring m ngn nga vic gi di.
Vin C mt tu ni : Ngy n, phng chun cho Th lang b L l Ng Trng T lnh Tun
ph H Tnh, T l Trn Khnh Tin sung Thng t. Nay hin tnh tnh y hi khc, vin
quan mi y n y, khng c n tin, s kh xp t. Cn Thng t Trn Khnh Tin xin
i lm quyn lnh B chnh tnh y, xin do c cng ch cp cho n kim v tun ph quan
phng bng g, pht giao cho dng lm vic. Vua y theo. Tun ph v B chnh H
Tnh u bt u t t y.
Gim bt vin dch l thuc cc n th Quc t gim (nguyn trc t chc kim hiu 1
ngi, bt, cu phm mi chc 1 ngi ; th li 4 ngi) cho l cc y nhiu ngi cng l
phim nhng, cho nn dn v S qun c cho tin mt th.
Li t nha Hi phng Qung Nam (t chnh, ph s mi chc 1 ngi, bt hoc cu
phm 1 ngi, v nhp lu 2 ngi, sut i 1 ngi, lnh 40 ngi) v vic giao thip nhiu,
quan Php bn t ra.
Gim bt 3 nha : Thng chnh, i l t, Doanh thin s. (Thng chnh sp nhp b Binh,
i l sp nhp b Hnh, Doanh thin sp nhp b Cng).
Nguyn Hu , Phan nh Bnh tu ni : Hai tn in Hiu T v Long An, t trc n
nay, quan Php ng tr y, hoc t ch ngi gian gia, hoc em k th by ra hng
ngi, nu em sa sang ngay by bn th, s cha c tinh khit, xin do b L xt
sa li, phi qun canh gi, i bn sau. T nay c gp ngy k, ngy n, cc n th chnh
T ch phong Dc quc cng rng : Php giao ln, ngc bch l dp thm t ; nh vua ban
Phc, cn ba l ch v vang ; lng nh ban cho, cng tt p, tht khuyn quan Tham
tn i thn nc Php l Hoa-n, l bc hc gi u th, ti gii Thi ty ; lng cao
xa, phng Ty chung c kh tt ; tnh tnh thun nh, y nh v ngc nn n, lng khng
phn bit n ci b ; bng ngh da nhau nh rng li, quan Nam Dng ca Cao T, nc
L((1) Cao T em qun Nam Dng n nc L, lp Hy cng lm vua L v p thnh
L, nn ngi L ca tng.1) ngi khen ; thnh S Khu ca Hon cng, nc V bo
c((2) T Hon cng p thnh S Khu nc V, gi yn cho V, nn ngi nc V
ngh bo c tt ca Hon cng. (Bi vn vn ph).2), chp s sch ; sn c thnh quy.
Nay tn tn lm Dc quc cng, ghi cng to, m t n hu. Mong rng : Ch qun lng
tt y ; ngh n nc bn ny, yn nn, m cng thn, li th hng ho cn mi ; ban n,
gi tnh hiu, th vnh qunh c ni thm, theo li ch ny.
T ch phong V quc cng rng : Bui i i o lm cng, xa xi cng ho gn gn ; coi
cng trng s thn dp nn, cng hu tng khch hin, mt ch vinh phong my hng
chiu ch. Li b kim Thng th Thng quc chnh s v nc i Php l Sinh-bch, kh
tt chung c hi quc ; gi tt gi chc Thuyn to((3) Thuyn to : b Li.3), xa my
cng i, cung tn tho ch ; him m thng c, thuyn li i ti, c vt ng bin t
chu u La Ba sang nc Nam chu T , cn nhc nhn vt, bng trng soi sng Nh,
sng ng ; mn trng tnh mu, thi sch bi ni Nng, ni Tn, ho ho bn mi ; on
tranh u khng. V i quc khng mong bo n ; nhng t quc h im khng tng. Xa
kia, cu T l Trnh Ht m th bc hng trn ; gip Triu l Tn Lng m c gia thm l
th, hung chi cng lao ca khanh v i ; thc lng trm rt khen vui. Nay tn tn l V
quc cng, t ban n c bit. Than i ! Ka tt y ngi, tc qu vn khng rng c,
ta c khch qu, mi rng c th nh nhau, mong rng, ng chn y, ting tm cn mi.
Knh theo li ch ny.
Li tng 5 i thn, mi ngi 1 chic kim bi. Tng thm cho Bo H qun vng 1 tm
ngc qu c ch : An dn t ph v 1 ng kim tin hng ln c ch : Vn th vnh li ;
V quc cng 1 hnh con thn h bng vng v 1 ci kim bi c ch : Ti dng tng.
Vua ph bo : Trm vng lm mnh tri, gp lc kh khn ny, khng ngy no l khng
ngh n phng k bo v tn x. Nay quan tnh ngoi c lng trung i y, th cng y
khng th khng ghi chp. Vy gia thng cho Xun Dc 1 chic kim khnh c ch nhung
cng c tua bung xung, Chc, Thun, mi ngi 1 ci bi bng vng ta, t khuyn
khch, s thng bo cho T, Hu 2 k u bit c.
Thn ho tnh Ph Yn chim gi tnh thnh ; li toan n quy ri Bnh nh. Qun ca
i Php cho l ng bin sang n ma thu hi ngnh tr, cha th tip qun n nh
c. Tri huyn huyn Tuy Ho l inh Duy Tn mt mnh bo ton c huyn ht, khng
b chng quy nhiu. Vua chun cho thng th Th ging, lnh n st tnh y, tin tu c
hiu th, ngn dp. Li chun cho tn Phin (B chnh mi) l Lng Xun Huyn i ng
trm n Bnh nh, tm tr gn , t bn vi vin n st mi, phi gia tm hiu d ; i
khi gn yn, s p tu thu i cung chc.
(Thng sau, Duy Tn cng b thn ho bc bch, lin i n tr Khnh Ho, nhn p
thuyn v Qung Ngha, Xun Huyn lu tr Bnh nh, n thng 5 nm sau, v c bnh
cng v Kinh).
Vin C mt tu ni : Nm T c th 33, Tin c lm ra Thi vn v Vit s tng vnh,
khc in xong, cho ban cp t n quan tr ln m d c khoa mc, mi ngi 1 b. T
trc n nay, Ni cc phng gi, hin cn rt nhiu, m n quan hin cn c ngi cha
c lnh, xin ban cp cho mi ngi 1 b Thi vn v Tng vnh, phng khi vic cng
nhn ri knh c, ng hu c c ch. Vua y cho.
Chun cho Vn minh in i hc s qun l s v b Binh, sung i thn vin C mt
qu c l Trn Tin Thnh c truy phc nguyn hm.
Chun cho ly ngy mng 1 thng 10 nm nay tr v sau lm nm ng Khnh, t Du. By
gi, phng Ch ca Thi hong Thi hu T D, hong ln ngi hn 2 thng, vn
chp nin hiu Hm Nghi, nn lng ngi hy cn nghi hoc, ngh nn chp l nin hiu
ng Khnh cho lng dn c yn, ch i n sang nm lm g. nh thn theo li D
chun cho chp l ngy 13 thng ging nm ng Khnh nguyn nin cho phn bit m
n in r rng.
Bi sch vn rng : c nghe thnh thn t lng luyn i, ngha thn thn((1) Thn thn :
yu mn ngi thn trong h gn.1) l vic ln hn ; vng gi ni nghip trung hng, l
qu qu((2) Qu qu : knh trng bc tn qu.2) l trng trc ht ; c c tt c bo, du
cht cng nh cn. Ngh n Kin quc cng l ngi em yu qu ca hong kho Dc tng
Anh hong ta, bn tnh oan trang ; vn lng hiu hu, t bit rn luyn, thc tinh hoa l
ngc cnh vng ; khng cn ma gm, c kh khi cnh chim v nga, hnh ngha y, tam
hong((3) Tam hong : h thng l chi th 3 (hong tc l sng Ngn Hong trn tri, v nh
dng di nh vua.3) r rt ; bn chi ny bch th cn lu. Nn nay phi ngc bch c
truyn ; cm t ph ni nghip, ngh n rung rinh ai n, cn tng n ng Bnh((4)
ng Bnh vng : l con th 8 Hn Quang v, khi c tin phong tc vng, eo ci ai
rng 10 vng. (T hi).4) ; him v vng vng sinh ca, khng theo c T Tn((5) Vng
T Tn : S Cung vng c 5 ngi con yu c, khng bit chn lp con no lm Thi t,
mi em ngc bch chn xung t, ri bo cc con, ngi no l trng ch ngc bch y, th
c lp ln. Sau T Tn l trng ch ngc bch y, nn c lp ln. (T truyn v T
hi).5), dng di vn lng nhn hu ; co sc phi c hin dng.
Nay tun theo c Ch ca T D Bc hu Thi hong Thi hu, tn tng l Kin vng, tn
thu l n Ngh, yn i linh hn, m t r n nc. Than i ! Hm sc thm phn rc r,
hu nu vang v tuyn i ; l ng((6) L ng : l cy ng ng, S k Tn th gia :
Thnh vng chi a vi Thc Ngu, tc l ng lm ngc khu, ri a cho Ngu bo rng
: Ta phong cho my, ri sau phi phong cho Thc Ngu thc, v cu S dt ni : Thin t
khng c ni a (Bi vn vn ph).6) h phi vic ring, che ch gip ngm cho cn bn,
mong xin linh sng c thu ; xin phi knh theo.
chnh bin
lc k - Quyn II
thc lc v cnh tng thun hong
ng Khnh nm t Du [1885], ma ng, thng 10. Vua chun cho ngch gin binh ht
ph Tha Thin, khng k nhiu ln trn, cht, ngh, thi v iu ho, m cha th sung
in, th ch c nguyn gim ngch y, trc ht gia n chun cho min mt na ; hn gp
phi in th. Ri li chun cho cc ht t Trc k v T, Hu k cng theo nh th.
Ph thng nc Php t bn : Pha nam ni Bnh v cnh cha Linh M u c t rng
b khng, xin lp trng bn 2 x y cho lnh tp hc tp. Vua y cho.
Chun cho Th lang b Binh Tn Tht Phin c khai phc T tham tri b y.
Tnh Qung Tr phi qun cng vi quan qun ca i Php tin nh sn phn cc ht Cam
L, Do Linh, bn Trng nh Hi, Trn Quang Chuyn, Hong Hon, Nguyn T Nh trn
chy, ng trm i thng.
Vua chun cho lng thng ca phu trm, trong Nam, ngoi Bc cng chiu theo lm vic
gn Kinh m gia cp (tin 2 quan, go 1 phng) ; li cp thm tin lng thng cho tha
mc trm (l c 1 quan, 5 tin, nay cp bi ln thnh 3 quan, cn s go cng cng nh
phu trm).
Cho t Thanh Ho tr vo nam n B nh Thun, chn v hn ch tp binh, ( Kinh 1.300
ngi, cc tnh, mi tnh 650 ngi) l chiu theo c khon mi nh.
Chun cho cc ngi : Thn vng, cng, cng cha, cng t tn v tn tht b ti li,
lng cho khai phc tc hm c th bc.
Tuy L vng l Min Trinh, c khai phc l Tuy L cng, Qunh quc cng Min Triu
c khai phc l Triu Phong qun cng, Hi Ninh qun cng Min Tranh, K Phong qun
cng Hng i, Tuy L qun cng Hng Tu, u dc khai phc tc c, c nhn l cng
tn ng Phng, c khai phc nguyn ngch l Th c Hc s ; Tham t Cc v Hng
Sm c khai phc chc c, dng th 7 Tn Tht B c phc hi tn tch. Cn ngi
no hin b quan chc, m b ging cch s do hai b Li, Binh xt v thi hnh. nh thn li
tu ni : Gia Hng cng qu c l Hng Hu, thng 9 nm ngoi cng ng Xun cng
kim thu, 3 gi dng tin ; cc ngy khc, th bui sm, 4 gi kim thu, 6 gi dng tin, cho
tin tun theo m t thn trng. Vua y theo.
Chun cho Tham tri b H l Hong Hu Thng thng b Thng th b Cng.
Tun ph Qung Nam l H L v hin tnh ht y khn cp, hiu d, ngn dp khng cng
trng, xin v Kinh i ti. Vua y cho.
Vua chun cho Khm sai Chu nh K quyn lm vic Tun ph tnh y. n khi L v
Kinh, chun cho chiu nguyn hm i b Hu th lang b H.
Chun cho cc quan vin c n in phong tng nm y, vin no c thng b t cui
thng 8 tr v trc, u c d c, khng c hn theo ngy y. (Ngy 11 l ngy ng
quang).
B L tu ni : L trc, khi gp n in, cc thn u gia phong m t. Nay n in phong
tng, xin nn chiu chun Ch ca Tin nm T c th 31. (Nm y phng chun ph :
T trc phong tng, mi hiu c bao nhiu ch. Nay mi ln nhn n in, li c
gia phong, tt n chng cht, khng ch no ngh c rt khng ngha, nghe rt khng
nh, m gn nh l nnh thn, khng thch hp ; vit sc cp, rt thy phc tp, sai lm, ch
tn ph v ch). n cp mi v 1 o, m nh gia phong m t.
Vua bo : Cc tnh t Qung Nam tr vo Nam u c lon, Tiu ph s Qung Ngi, Bnh
nh l Nguyn Thn, li bit ly cng n ti, c cch ban cho 1 chic khnh ln bng th
vng ta c ch lim bnh, khuyn khch k khc. Vin thn nhn ni : Quyn B chnh
tnh y l V Duy Tnh t khi n lm vic ht y, rt c yn n, cng ng khen nhc,
xin gia n thng b lm Hu th lang b Binh, vn quyn B chnh, vua y cho.
Cho T tham tri b Binh l Tn Tht Phin sung lm Khm sai i thn kim quyn Tng
c Bnh Thun, Ph Yn. By gi Tng c mi tnh y l L Tin Thng v n st mi l
ng Huy Sn, i ng n huyn La Sn (thuc ph Hoi Nhn) u b bt, cho nn c
chn thay.
Vua cho l t khi Kinh thnh c lon, vua Hm Nghi di i, thn ho, s th mi c ting
cn vng((1) Cn vng : ht lng, ht sc vi vic ca nh vua.1) xng ngha ; nguyn
trong lng vn khng phi mun lm lon. Gn y, quan qun i Php dp bt, chng tuy
mun i li, nhng khng bit i con ng no, mi hiu bo ho Phc, cho chng sm
bit quay u tr v.
D rng : K s phu ng qu l c cng thng, ti gii ri bit vic i. Ngy n, quyn
thn gy nn chin tranh, xe t cung chy i, trong ngoi bn chn, hng ngy nh n qu
trng ngng ; ngi hu tm, hoc xng ln l cn vng ; ngi hiu s, cng xng ln
l i n vua ; n ni bn v li dn d b l, t hp ni rng ; ph nng th ht c ca
ci ; nh ngho th kh v phc dch ; Nam Bc ri lon, lm c vic g. Xa Minh
Hong((1) Minh Hong hnh Thc : ng Minh Hong trn An Lc Sn, chy sang nc
Thc. Sau ph lo n Thi t lp lm vua.1) chy n nc Thc, m ph lo n lp Thi
t ; o Qun((2) o Qun nh Kim : Tng Khm Tng, Huy Tng b nc Kim bt, sau
dn lp Khang vng ln ngi. (Bc s).2) chy sang nc Kim, m s dn n lp Khang
vng, xem vic lm y, rt khng bng xa. Hung chi li chia ph tnh thnh, ly ca kho
mang i. n khi vic khng thnh, th mang gia quyn trn xa ; bo l khng ly ngha
cng lm y ti ring, c ai tin c, nhng ng lc khng vua y, vic qua, khng
nn trch.
Nhn dn trong nc, u l thn t nh vua, phi t mnh tin tng m t lm, sao phin
n dy bo nhiu. Bn kia t gi cch sng tm thi, khng chu theo k lut, khinh quan
li tc l khinh triu nh ; u c khinh nhn triu nh, m li dung cho khong tri t
c ? Hoc gi, ly so cm c n cy lm gio nh (Trn Thng, Ng Qung) dn nh
Tn chng ? Hay l tranh nhau nu cao danh ngha nh Trung Ngha ng x Lng Sn
Bc chng ? Bt chc ci di, th sao c th lu c. Nhiu ln quan Php yu cu tin
qun nh dp, trm thng dn nh mt, thng n cn, thc ng thng ch mi
tn hn n y, v ly n k khng ti, m nhm li nh trc, th truy hi sao c ? T
nay v sau, quan v dn phi bo ban nhau v sm bit quay u v, hoc tm ng n
Kinh, hoc n tnh u th, bn gm mua tru, rung ca cc ngi y, nh ca cc
ngi y, b ht lng c nh ging ng, chin((3) ng, chin : ging chim ct hay diu
hu, hay bt, nh cc chim khc.3), c an c nh chim hng nhn, h chng tt !
Nu ln khn khng t quyt, m ngoi vng c ho sinh thnh ca nh vua, bt c d
m phi em qun n, th nh vn rng, c di ao, cu cha sao c, l l cc
ngi khng mun trm c lng nhn m li (cho bay thot), n ni bn cc ngi c
s c chp m ri cht y ngi lch, y l lng ngh ra sao ? Trm khng ni n 2 ln, phi
knh tun D ny.
Li cho l gic Thuyt hin nay v n sn phng H Tnh, mn ting danh ngha c ng
m hoc s dn, mi bit r gic Thuyt l ngi th no ? Tip tc D s dn Bc K rng :
Xem ngi tt t lng, cch x th ct c kin thc nht nh, nu ch thy du vt, m
khng cn c lng, t khi chng v vic m mt c c hnh vn gi. Gic Thuyt l ngi
bt hc khng c ti nng, tnh quen tn nhn, trc Dc tng Anh hong ta tuy thng
n, gi cho ton vn, cng tng ph bnh y l ngi b ti v o (li ph ca Tin ,
trong c cu rng : Th loi kim b vo l nung m phn khi l bt tng, ngi b ti v
o th dng lm g). Chc i thn Hu ph((1) Hu ph : tra trong cc sch, cha r ch
Trm l con th 2 ca tin thnh , vng theo Ch ca Thi hong Thi hu T D, trm
quan cng mt lng, n trm lp lm vua, trm vi bn ln t chi khng c, mi ln
ngi bu, ngha ln r rng khp c nc. Trm nhiu ln b co, tng bn chng nghe
hiu ; th m cn gip Thuyt lm lon, khng bit lng chng ra sao ? K ra, b ch ti, n
ch sng, ngi tr gi vn qu ; b l thun, gip l tri, ngi thc gi khng lm. T nay
v sau, mong s, th ca ta, u phi nhn xt, ngi b chng m hoc, th nn sm quay
u v ; ngi cha b chng d dnh, th quyt tm b trnh, khin cho gic Thuyt th c,
sm b bt git ; ng hu nhn dn, cng gi c an ton. Nu c ln la khng quyt, tu
th chuyn di, gip gic Thuyt, tc l tri lnh triu nh, tt sai quan c ti em qun git
ht, c hi li hu khng kp, ch bo l trm khng rn bo trc. Phi knh tun D ny.
Nguyn in nng s tnh Khnh Ho l V Don Tun dng tp tu em s inh, in hao
tn, b hoang ca 3 p, hi thuc m xin xo s tha thu. Vua y cho.
p Ninh Ph : inh 20 sut, in th 70 mu ; hin cn 1 sut inh v 30 mu in th.
p Tn Qu : inh 15 sut, in th 39 mu ; hin inh ht sch, in th cn 3 mu.
Hi Khnh M : inh 31 sut, in th 84 mu ; hin cn 1 sut inh, 12 mu in th.
Tun ph tnh Qung Tr l Cao Hu Sung dng tp tu, em vic cc x, thn trong ht b
t ph, xin tha thu l hai v h, ng nm nay. Vua y cho.
Ban v : Nguyn Hanh (nguyn thng ph Hu qun Chng ph s), Nguyn Hu
Ngon (nguyn c Kinh thnh), Trn Vn T (nguyn c Thu s), Nguyn Vn
Ph (V u, nguyn ng l s Doanh thin), v li bing b vin C mt hc ti (t sau
khi Kinh thnh giao v, tuy c chu hu, cng thng ln v gia qun, nhiu ln b Binh
kim nhn s qun, khng chu ti b kim im). Vua chun cho ging cp c th bc (Hu
Ngon 4 cp, Hanh 3 cp, Vn C v Vn Ph 2 cp, u phi ri chc c).
Truy tng cho b m v hun thn l Nguyn Hu , Phan nh Bnh. T l b Cng l
Phm Ngc Th (nguyn l Ngc Cn) v Nguyn Thc, T l b Hnh l Tn Tht B tu
ngoi, cng b Thng ch, chia coi c cc hiu qun Kinh thnh, c sc sa cha cc nh
qun : Dc hng, Dc , Trn ph cho bin binh cc v i ng cho tin.
Tun ph tnh Qung Tr l Cao Hu Sung tu ni : Ch cai l cng m vi ch tn ca
Kin vng, cc cai tng trong ht xng h khng tin, xin i lm chnh tng. Vua y theo,
ri chun cho chc hm no c ch cai, th u chiu theo th m lm.
Chun cho ng phm n quan tr ln Kinh v cc tnh ngoi, xt r cc ty thuc ; hoc
ngy thng quen bit, ngi no d c khoa mc, tn sinh, m sinh, t ti xut thn, c th
sung vo chc khuyt no, th khai tn bu c, t b k b. Khi y ph, huyn khuyt nhiu,
s quan b mt, b Li khng xt b c, cho nn chun cho tin c ngi c bit,
khi b st nhn ti.
Ch hiu c bo h. By gi, Ph thng Php t ni : Ngy Hong thng ln ngi, k
i treo c bo h, t nay tr i, nc ti i li thng hnh, nn treo hiu c y, mi chun
cho lm 8 l c chia giao cho 6 b v vin C mt, ty Hnh nhn, i khi khnh tit v ngy
tt, cng cc ngy : Tt Nguyn n, Cng chnh((1) Cng chnh : cng nh Cng ho, tc l
ngy 14 thng 7 ca Php.1) ca i Php, u phi treo c cc b, vin, ng, t s
vui mng, m biu hin lng tin nhau. Ri em sao lc mu c (chia lm 4 phn) : 3 phn
dng sc vng, trong 1 phn pha trn ch gn trc ch mt trn trc, 1 phn 3 dng sc
xanh, trng , giao cho cc a phng tun theo m lm.
Dn chn qun tc v. Theo php c, qun tc v, chn ly qun cc bo Thng t 5
dinh, 2 dc nhng ngi kho mnh vo Kim ng, Tc trc, trng, thng, (s qun 1.500
ngi). Sau khi lon, qun tan v, i n mi c 80 ngi, mi chun cho trch ly cc
v thuc ngch Kinh binh 220 tn (hp l 300 tn) dn lm tc v, chia lm 10 i, mi i
30 ngi, cho ly 4 ngi chnh, ph v u v 10 ngi chnh i hin tc v, qun nhn
c sut, do vin ch huy coi tt c, cho c thng thuc.
Quan qun i Php tin n nha Sn phng H Tnh. L Thuyt li em Hm Nghi lui
v min thng du tnh Qung Bnh, tnh thnh H Tnh cng thu phc c.
Thng trc, Thuyt em Hm Nghi n nha Sn phng, dng Chiu ch triu thn ho
ht H Tnh chia t quan li (cho : Vin ngoi Phan Quang C lm B chnh H Tnh ;
nguyn Tri ph Phan Khc Ho lm n st ; nguyn n st Lng Sn Hong Xun Phong lm
Sn phng s ; nguyn Tri ph Ngu Khc Kiu lm Sn phng ph s ; Phan nh Phng
lm Tn l ; Phan Trng Mu lm Tham bin Sn phng. Cn cc ngi khc, u lng
trao cho quan chc, sai chia i triu m qun, nhng ng ln tn, tip ng cng nhau), ng
chn ch xung yu (ng thu, phn x Trc Lm, vo qung ng ba sng i n sn
phng ; ng b, x Trung Bt ni Hiu Sn, tip gip phn ni v huyn Thch H,
Hng Kh, u phi qun cng qun mi ng m chia gi cc ni y) lm k ng trng
k.
Ngy 16 thng y, qun i Php t Ngh An theo ng sng tin ph n chnh Trc
Lm, ri tin thng n nha Sn phng. Thuyt li em vua v n Ve (thuc Qung Bnh,
ch ca th t Trng Quang Th) bn qun u tan. Thuyt lin lu vua y ln trn,
m t cng bn Xun Son u i sang Trung Quc, quan tnh H Tnh do Thuyt t ra,
nghe tin nha Sn phng khng gi c, lin em t ht dinh th, kho tng, ri tm ni
chy trn, (vin quan mi H Tnh v ng nghn, ng mi Qung Bnh ; n nay mi
tin n cung chc). T y ngi ng ngha bit l vic khng th lm c, u v yn
nghip hoc n tnh trnh xt, duy c Phan nh Phng khng chu quay v, nn mi huyn
c 1 - 2 ngi mn ting lm ngnh tr ; trc sau hn 10 nm chin tranh tai ho lun
lun, dn a phng y rt kh.
Tn dng huy hiu Thi hong Thi hu T D. Trc y, cc quan xin dng huy hiu 2
cung. Vua bn phng ngh m t tn tn ; nhng em vic y tu ln, 2 cung khng y cho.
Vua vi bn ln c xin, c Thi hong Thi hu nghe theo, duy Hong thi hu vn khng
y cho, chun cho tm nh li, i ngh. Vua khng dm tri lnh, mi chun cho em cng
vic tn tn Thi hong Thi hu ngh lm trc.
D rng : T xa vng ni ln, khng nhng ch mt c tt, cng c mu hu gip
cho ; nh nh Chu th Thi Nhm, Thi T ; nh Tng th h Cao, h To, h Hng, h
Hnh, tt p ban cho x tc ; cng to li vng ; s sch r rng nh tm gng sng.
Knh ngh thnh t mu thun theo cho tin vic ; nhn nhng phi vui lng, c ho khp
c nc nh, Phc trch cho con chu, i xa bo l bc Nghiu Thun trong n gii,
thc cng khng hn. Hong kho ta ngi 36 nm, mt lng mn yu, trc sau khng
khc, nh c c hay ting tt, hu mun tuyn dng m cha c.
Khong nm Kin Phc, knh dng tn hiu : Thi hong Thi hu T D l theo t di
chiu ca Tin , trm v c nh, nhn c nghip ln y, nn lc mi ni ngi, rt ngh ly
hiu tr thin h, tn danh hiu v vang, lu ting tt i, hp knh cng tn, l tnh m
cng l l. Ba trc c tn nhn, nh thn xin tn gia tn hiu, trm n cung Gia
Th tu xin, theo li thnh D rng : Bn phng mi bnh nh, thn gi ny ly g bo p
tn x, m ng c huy hiu ch tn y, lng ta cha yn, chu nn tuyn bo cho cc
quan tun bit, knh theo D ny. Sau khi knh nghe li thnh D, thc thy thnh t mu ta,
c khim nhng rt bc, theo mun, khng vt qua khun php. Hm khc ta li ly
ku, tha rng : Trm ngh vn an vinh dng, l php thng ca i thnh tr, thc khng
th hon c, m lng ngh tn thn, l ch tnh ca thn t, nn ch ngy no cng mong
tn tn l bc ch tn trong nc. Hai, ba ln tu xin, may c ng theo. Li ngh gn y
Kinh thnh b mt, xe vua chy i, may nh thnh t mu ta ngh x tc l trng, xe ngi
tr v, nc nh nguy m li yn, ri li lo cho nhn dn khng th khng c ch, c n
ban Ch d trm ni ngi khin cho thn dn trong nc tan m li hp, y l ch
ngi c c qung i, cho nn bao dung c, chng phi rng l g ; ch ngi c lng
nhn i, cho nn thng ton vn c, chng phi n l g ?
Nay ngh nh tn gia tn Thnh t mu l T D Bc hu Thi hong Thi hu, t danh
hiu c bit, cho trng o hiu tr ; vy giao cho quan c trch nhim chiu l trc tun
hnh, o D ny phi sao lc ra, cho u bit c, phi knh theo D ny.
Thng 11, chun cho tin lng S qun li theo l c : (L c : chc ton tu 8 quan ; bin tu
5 quan ; kho hiu 3 quan ; thu chng, ng lc, ng t 2 quan. Thng ging nm y, hn
kp, cc vin lm vic th t, nn chun cho gia gp i, n nay li theo nh c).
Quan qun i Php thu phc c nha Sn phng Qung Nam, bt c Phng s trc l
Trn Vn D, ri em git. D, thng trc dng tp tu xin nhn ti. Vua cho l cu thn
ging dy, chun cho khoan min ti trc v cho gii tn binh dng, v Kinh i Ch. D
lm vic cha thc lng, mun t chc quan coi vic hnh ngc, hnh pht nghim xt x
k cho nghim sc cho bit c gng lm vic khi mt th din.
Vin C mt tu ni : Bn B chnh l Phm Nh Xng, n st Hong Cn tnh Ph Yn
v n st Qung Nam l H Thc Qun, u can n mt tnh thnh, ng nn chiu lut
nghim tr, nhng hin nay, vic th nhiu, ngi th thiu, xin c cch ban n, cho mu
tnh vic hay v sau, xin u ging 4 cp, phi di chc, do b chiu b. Vua y cho.
Cho nguyn lnh Tun ph Hng Ho (c bnh co v) l Nguyn Vn Th b lnh Tun ph
Qung Nam, Qung Ngi.
Bn gic Bnh nh, Qung Ngi nh ph n Lo Thuc (n y l n to, tin lng,
sng ng c nhiu).
Bt c sn phng Qung Ngi, Bnh nh l inh Hi. Vua chun cho n st hoc
lnh binh em 500 - 600 qun hi ng vi quan tiu ph nh dp.
Chun cho nguyn T l b Cng l Trn Don Khanh, nguyn Ph s sn phng l Nguyn
Tuy coi sc cng vic khai sng (Don Thanh ngi Qung Bnh ; Tuy ngi Qung
Tr), u dng ngi a phng y.
Cho tn nhn v nh thn nghin qu v mc c du hiu c th bc : (2 gim quan i thn
v 3 thng th mi ngi 1 hp nghin, 10 nh mc ; 7 nht ging quan 1 hp nghin, 10
nh mc ; 1 hu tn chnh, 2 hp nghin, 5 nh mc ; 2 tn nhn, 1 hp nghin, 3 nh
mc ; vn ban 20 ngi, 1 hp nghin, 3 nh mc).
B L phng mnh em nhng ch hu phi i trnh tin trnh. Xin 3 ch khi c phi
trnh m, giy t th i dng ch khc (1 ch, u l ch nht, gia ch m, di ch chp
[l ch
(ng)]).
(k)] ; 1 ch, bn
; k
).
; ch ng
).
lng ngi, v vic vng theo li D, xin nn nh li, nhng xin chun giao cho nh thn
phi knh duyt li ph, khin cho cng nhau mu ngh, gip lc gian nguy ny, ng hu c
th ngm hp vi c huyn b, th c lng lo m lo ngy ca hong thng. Vua y
theo.
Chun cho th Tun ph lnh Tng c Ngh An, H Tnh l Trn Lu Hu, thc th Tun
ph, vn lnh chc y.
..
Nguyn Hu tu ni : Cha cht ca vin i thn y, sut i cn hc, thuc qua kinh
s, nguyn trc v l con chu cng thn, sc th Chnh i, nn th trc n tng, vn
theo hm v, danh v thc e cha xng nhau ; cng l ngi th mu, trc nui i thn
lm con, yu i dy bo, khng khc con , m cha c cht no bo p, lng rt cha
yn, xin ch n cch, phng chun cho tin ph i thn y, i theo ban vn, chiu hm gia
tng ; ch mu vin y tng chnh nh phm phu nhn, th mu tng chnh tam phm thc
nhn.
Thn ho 2 ph Anh Sn, Din Chu, tnh Ngh An chim gi, quy nhiu cc ht y, lnh
binh, hip qun, sut i phi i nh dp u b chng bt.
(Ph lnh binh l H Tin Ngh ; Hip qun l Phan Khc oan, H Kim ; Sut i l
Nguyn Khoa, T Vn Phc) cc vin ph, huyn u b thnh i ni khc.
(Tri ph Din Chu l Nguyn c Lun ; Tri ph Anh Sn l Nguyn Vn o ; Tri huyn
Thanh Chng l Tn Tht Thiu). Vua sai quan tnh Ngh An bn vi quan Php cn phi
nh dp ngay.
Gim bt v dn binh inh cc v, i : Th h, Kin th, Phng trc, ngch c, qun 3 v,
i, cng 1.518 ngi ; (Th h trung v 408 ngi, v T 345 ngi ; Kin th 525 ngi ;
cc i Phng trc 240 ngi). n nay s binh gim mt mt na ; vua mi chun cho bt
mt na s lnh thuc qu ph Tha Thin (cn ngi no qu thuc Qung Tr, Bnh nh,
Qung Nam s li bt, vo cc qun) hin c 578 ngi, trch thm 22 ngi v Vng
thnh, cng 600 ngi chia lm 2 v Th h, Kin th (Th h 400, Kin th 200) sung
vo canh, trc cc tn s, lng tm.
Khi phc li l n quan v bn giao phi lm tp tu. L trc, vic bn giao xong, u phi
lm tp tu dng ln vua xem. Thng ging nm ngoi, i ngh, cho t do b Li xt bit,
n nay chun cho theo l c, cho trng s th.
nh li l sch phong trong cung. Theo php c, lc phi dng sch bng bc m vng ;
cu tn v tip d, qu nhn, m nhn, ti nhn u dng sch bng bc, n nay b L cho
l triu nh t quan, chia chc, ly tc bc lm qu, khng ly vng bc lm khinh trng,
nay phong t phi, tn tr xung 8 ngi lm sch bng bc, th dng bc rt nhiu, nu chiu
l ch cp, khng nhng th v dng cn cp, m sau khi cht, i cp sch bng ng,
rt l phc tp. Chun cho t cu giai tr ln, u i dng sch phong bng vc.
(Theo mu mc sch bc, mi quyn 3 t 2 trang, chiu theo thc mc ca Nh nc, sch
ca hng phi, u di 7 tc 2 phn, rng 4 tc 5 phn ; sch ca hng tn, u di 5 tc 2
phn 2 ly, rng 3 tc 6 ly ; tip d v qu nhn, m nhn, ti nhn u di 5 tc, rng 2 tc 9
phn 5 ly u dng th la u 8 si t, mu vng chnh ca Trung Quc v mt t u tr
rng my, trong th vit bi sch).
Cp thm rung lng cho cc hng gin binh c th bc. L c : thn cm binh 9 so, tinh
binh 8 so, tp sc binh 7 so. n nay vua cho l ngch binh gim bt mt na, s rung
tha ra rt nhiu, cp thm cho thn cm binh 6 so (cng 1 mu 5 so) ; tinh binh 4 so
(cng 1 mu 2 so) ; tp sc 3 so (cng 1 mu). Trong , x, thn no s rung khng ,
th chiu theo s rung nhiu hay t chia cp cho u, khng c nht lut cu chp l ny.
Chun cho l lng thuc vin vin C mt c cp thm gp i (l c gp ri), v c
l hin nay cng vic bn nhiu, cc thuc vin vin y, ngy m kh nhc.
Sai quan chia i trong Nam, ngoi Bc, sa sang ng s, cu cng.
(T Qung Bnh n Qung Ngi, do Tham t ph Tha Thin l Nguyn nh chuyn trng
coi ; t Bnh nh n Bnh Thun, do nguyn n st Sn Ty, ging b Th c l Trnh
Bnh im chuyn trng coi ; t H Tnh n Thanh Ho, do T l b Hnh l Dng Qun
chuyn trng coi).
Thng 12, tn tng cha m qu c ca Hong thi hu. D rng : T xa lm vua tng hu
ngun Phc, u i h ngoi, l t lng hiu tr. Ngh n c tin vinh lc i phu, Thi
bo ng Cc i hc s l V Xun Cn, ph t 3 triu, trc sau mt c, sinh ra thnh
mu ta, ni theo php tt, sn Phc t ho. Khong nm T c, ban n phong tng cha
m bc ni cung, ln y, quan i thn y v phm c cao ; ch mu cho l h Bch theo
tc ca chng, nh vic phong tng ; sinh mu l h Trn khm tng nht phm phu nhn
l theo l.
Trm nay ni nghip ln v vang, li ngh n c sng, nn phi n l long trng, t
Phc c th. Vy cho gia n tng V Xun Cn l L quc cng, h Bch, h Trn u
tng l Quc phu nhn, t hu l. Knh tun D ny.
Sai Hip bin i hc s, lnh Thng th b Li l Phan nh Bnh i kinh lc Qung
Bnh. By gi, Ph thng Php bn rng hin tnh Qung Bnh cha yn, li nghe tin Hm
Nghi n tr x Thanh H ph Qung Trch. Cc ng phn tn lan trn, quy nhiu,
cc vin ph, huyn y nhiu ngi s trnh, tt phi c v i thn trng vng, i n
kinh lc, mi mong c chng yn, cho nn c mnh lnh ny.
Chun cho lnh l cc ht, ph, huyn, c em s gin binh gn y khu in vo.
Vin C mt tu ni : Theo l trc, lnh l ph, huyn, u l chiu m, nn phn nhiu
trn thiu khng . Nay ngch gin binh c gim mt na, th ngch gin binh hin
tha rt nhiu, xin do cc ph, huyn chiu theo ngch gin binh cc x thn thuc l s y,
em in vo lnh l, c 2 tn lnh l cho c khu tr 1 tn gin binh, ct s lnh c
(cc ph v huyn Kinh 30 tn lnh, cn cc huyn u 20 tn), cn tha th in vo
ngch gin binh, nu ngch gin ngch cc x, thn gn y khng , th c trch cc x
thn tip gip gn l s, in cho sung s. V khon tin lng, tham chiu l gin binh, li
lng cp rung lng, c 2 tn l binh th theo nh 1 tn tinh binh ngch gin (tinh binh
mi ngi 1 mu 2 so, l binh chiu cp 6 so) m chiu cp, dn xong lm danh sch t b
xt. V binh phc, may o bng vi mu lam (thn di 1 thc 2 tc) ; vai o c vch
, cho c phn bit. Vua chun cho giao cc tnh t Thanh Ho tr vo Nam tun hnh.
Vin C mt tu ni : Gn y, cc vt hng ban cho quan i Php, duy c kim khnh l
quan Php trn trng hn c. Nhng c ch nin hiu ng Khnh li cng qu. Xin do ph
Ni v b ra cc hng vng, giao cho c cng ch rt nhiu kim khnh hng va v hng
nh.
(Hng va phng 5 ng cn vng ; hng nh phng 3 - 4 ng cn ; mt mt khc ch
ng Khnh sc t ; mt mt khc cc ch : Ging tn, tu mc((1) Ging tn tu mc :
gi lng tin thc, sa vic bang giao.1) hoc th hun((2) Th hun : n bo cng lao.2),
hoc thng cng((3) Thng cng : thng ngi c cng trng.3) phng ban cp, ht
li tip tc c thm).
Li gn y, cc quan vn, v ln, nh, phm c cng lao xong, u c n cp cc hng
khnh (hoc vng, hoc vng ta, hoc bc). Duy quan i Php ly khnh ca ta lm
trng, th hng khnh y cng nn lm qu, nu ty thuc ca ta c eo, th quan
Php thy th, s c trng thi nh nhau, xin d nh, n quan c ban cp th c
eo ; cn cc thuc vin phi u ct lm gia bo, khng c eo dng. Nhng t nay v
sau, thuc vin tam phm tr xung, ng c thng cp, th u i cp bng kim tin,
ngn tin, cn nh cc hng khnh, xin nn nh ch, cho c phn bit, m ngi bit l
vt qu. Vua chun cho theo ngh nh.
Rt Tng c Bc Ninh, Thi Nguyn l Nguyn Tu v Kinh ; cho : Lnh Tun ph H Tnh
l Ng Trng T, i lnh Tng c Bc Ninh, Thi Nguyn, Hng l t Thiu khanh, T l
b H, hin sung Khm sai Ngh An l V Khoa, thng th Hng l T khanh, lnh Tun
ph H Tnh.
Tu v thng trc b quyn Kinh lc s l Nguyn Trng Hp hc ti ni : Tnh y my
nm nay, trm cp cha yn, vin Tng c y tng khng tm cch d yn, thc l li
bing. Thng th i Php l Sinh-bch cng gi th cho Nguyn Hu ni Tu, phm
cc cng vic phn nhiu khng ng khen, cho nn chun cho rt v, ri cho Trng T l
ngi a phng y hiu tnh th, chun cho thay sung chc y.
Chun cho cc hng binh tnh ngoi, s lng thng chiu theo l c (tin 1 quan, go 1
phng) nay cp thm cho 1 quan tin. By gi, ngch binh gim mt na, cng vic bn
nhiu, m s lng thng ch theo nh c, quan Tun ph Qung Tr l Cao Hu Sung em
vic tnh y tu ln, cho nn trong Nam, ngoi Bc cng chun cho c.
B chnh l Nguyn nh Dng v n st l Nguyn Huy Trc Qung Bnh u b cn
bt c. Bn nh Dng gn y v quan i Php trong thnh, mi ng ring ngoi
thnh, tin lm vic. Ban m, hn 100 cn , tha lc canh phng s h, bt c em
i ni khc (nh Dng sau b chng hi). Vic y n tai vua, vua chun cho B chnh
Hng Ho b cch l L Lng, lnh chc B chnh v nguyn n st Ph Yn phi ging l
Hong Cng, theo hm Kim tho lnh n st, 2 vin y u l ngi a phng y (Lng
sau b bnh khng n).
Sa cung Trng Ninh. Trc y Nguyn Hu dng s ni rng : Ngy thng 8 nm
nay, thn cng Khm s i Php l Sam-b, knh n Khim lng c ch ca Thi
hong Thi hu T D chun cho Hong thi hu v ni in. Li vng li t d, trong c
khon ni : Hong thi hu, n v Ni in, chnh n quy tc Ni cung, my ln
tun theo b co trong ngoi, nay Hong thi hu ng v cha c nh s, nn thn trm
xt : Ngi l mu nghi c nc, nu cha n rc v Ni in, th Hong thng khi sm
ti, n hu thm ngi, rt thy thc kh, s rng lng hiu tr vn cha c xng, v li
gia php bn triu, c nhin khng c chnh sch bung rm nghe vic nc, ch v Hong
thng tui cao, phm c vic g quan h n vic trong ni cung, cng phi bm ln, nh
c Hong thi hu phng th Dc tng Anh hong 36 nm, i vi o lm m, tin l
ni c c tt. Theo li D chun ca Thi hong Thi hu T D, thc l mu k rng
ln lu di cho Hong thng.
Nay xin lp tc sa sang in Khn Thi, hoc cung Trng Ninh, knh tun d chun, n
rc Hong thi hu v , mt l tin vic hu thm Thi hong Thi hu T D ; mt l
t lng thn hn ca hong thng ; gi ng quy tc ngi m, lm gng mu, th
Hong thng trn c thnh mu, vic th thnh tt c lu di, khng cho bn tiu
nhn bin nnh c dn d la nnh nt.
Li gn y bng gp lc gian nguy, may nh c miu x Phc, nc i Php gi
gip, mi c ngy nay. Hin nay, ni gn th Kinh thnh nh vua hy cn m mt ; ni xa th
trong Nam, ngoi Bc, gic gi cha yn, chnh l lc do hon nn nhiu, m nc phc
hng, lo ngh lm, lng thm sng sut. Ci xin Hong thng, lo sing khng nn lng,
gng sc cu tr, ngy thng n ung, nn c tit ; cng vic chn cung nh, lng
cho gim bt ; sa sang mi vic, tr yn trong ngoi, trn th tin linh 9 miu c yn,
ngoi th p c lng mong c ln th c nc c may lm.
Vua khen v nghe li, chun giao tn nhn, nh thn ngh li ri thi hnh.
n nay, nh thn Phc tu ni : T tu ca i thn y, so snh tnh l, thc tho hp.
Duy c in Khn Thi l gip vi pha sau in Cn Thnh, nu rc Hong thi hu n
y, gp khi c khnh tit, cc quan n ly mng, s c iu cha tin, cung Trng Ninh
hin cng to rng, xin giao b Cng bt nhiu lnh v th, cho sa sang khn cp, ri s knh
rc v , cho nn vua chun cho theo th m lm.
Thng y, knh gp t Hp hng. Quan b L tu ni : Nm u Thiu Tr v T c, knh
gp l ny, u rc thnh gi n lm l, nay Hong thng mi ni ngi, vn phi knh
theo php trc, chun b nghi l long trng, t lng p ng n t tin. Nhng hin nay,
nhc kh cha , nghi vn tng cha ri m chnh n c. Vy xin l Hp hng k
ny v l Xun hng thng ging sang nm, u chn phi vin sung lm l thay. Vua y
cho.
Chm chc gim bt l thng cp cc ph v tn tht. Trc y vin C mt tu xin
chun cho bng l cc ph v tn tht, s y nhiu qu, phi nn gim bt, xin do b H
chc ngh. n nay b thn trc ht em thng cp l c nn chm chc ngh li dng
ln.
cho khoan tha, ri y c mt mc trng trnh khng hi i cht no. n khi quan qun i
Php n y, t bit l khng th chng ni, trn v tnh y thng thuyt, th vic mun
ri, quan tnh y cng quan i Php ngh x t ti, thc khng phi oan. Th m bn bt
mn, khng xt tnh th u ui th no li bo Vn D, v ra th m cht, mi mang lng
ng s, khng chu th ra, nhn th m hoc lng ngi, t nh, cp ca lm liu, tc nh
ngy gn y, cc ph, huyn Thng Bnh, Qu Sn, b chng t ph, n khi i binh ko
n, th ngc u b t chy. C chp, m mui nh th, thc l ng gin, ng thng.
Ny nh tai ho lm ra, khng th trnh c, c ti phi chu, bn s th cc ngi, nu
lng tri, lng nng cha mt, lng ngh n tn thn ngi trn, khng nn t theo vic
lm tri vi lun thng, mang ly ti nng vo mnh, mi gi l bc s phu c c sch v
ngi dn bit thun theo php nc. Bn ngi sao khng ngh vic thin h ch c l cng
th m thi ; cng con b nga ng sao ni c vi bnh xe v trng chi vi Thi
Sn, dp tan rt d, l th tt nhin. Bn ngi kp nn i c lm thin v sm quay v : K
no l u mc th n Kinh th phc, s lng cho khoan min ; k no b hip phi theo th
yn tm cy rung, o ging, cng gip nhau ch nui yn lu di, cn vui no bng.
Nu bn ngi cn vin da vo vic Vn D, ni ba ra, lm cho ngi ta m hoc, khng
bit s hi, vn c t hp lm vic c, quan qun phi nh bt, phm vo hin php
hnh pht, th mun hi li sao kp. Bn ngi nn phi knh theo.
Chun nh : Cc vin nhn v nm y c lon tn v, m nay chm n, th ngh x c th
bc.
(Tr quan d c n khi y khng th li i c ri t tin v qu nh, nh mi khng
ti, th ngh x cch chc ; cng vin no tu v, cht gp cc tnh y c vic, theo ngay tnh
phi u vo trong vng cui thng 9 v c duyn c nh b c tang cha m, hoc gia sn b
t ph, hoc mc bnh nng, c bm tnh, t bo lm bng c, th u c min ngh ra,
cn vn t cu phm, v t sut i tr ln, vin no t mng 1 thng 10 n cui thng,
hin u n b ch i, c n bng ; v vin no a phng c lon, m trong thng
11 n b, th u gia n ging 1 cp. Cn vin no hin cha n, cng vin no nguyn
a phng khng lon m n thng 11 mi ti ; v vin no tn v, tuy c theo tnh sai
phi, m n sau thng 10, xt ra l c tnh ring trng ngng, th u ging 2 cp, bt di
chc).
Vic ny vo u thng 8 chun cho gic cp, ri c my ln khoan hn (trong khong
cui thng 9), m nhiu ngi chm tr n ngoi hn ; cho nn chiu tnh ngh xt, khin
cho bit rn s.
Bt u cho lnh trng thu qu Qung Nam. Hai nguyn Tr Mi, Thu Bn ht y, sn xut
nhiu qu, ch c dn inh Man Thu Bn chu np s bc v thu qu khu tr hn 118
cn v qu cha c ngi no lnh trng, n nay ngi bun l L ng K c n xin lnh
mua 3 nm, mi nm 10.000 quan, xin np tin trc, thu qu sau ; tr ra, trong 1 cn, th
c tin mua dng ; ngoi 1 cn, do ngi y mua c np thu, ngi khc khng c t
tin mua ring, cn nh xut cng th phi chiu l np thu. B H xin chun y cho khi
b mt mi li. Vua y cho.
t thm Ph lnh binh Qung Ngi, v tnh y hin nay vic cm phng rt khn, theo li
xin ca quan tnh l V Duy Tnh.
Tn nhn v nh thn tu ni : Ngy k, ngy n v cc lnh tit hng nm 2 tn in
Hiu T, Long An, c chun cho lm l in Phng Tin nhng bi v vn in
s rt khng yn tm. Xin n ngy 28 thng ny, nhn ngy k, lm l xong, do hong thn
cng em vic y co xong cng vi quan b L n 2 tn in rc thnh v v long , cc
th m ngi, m trong khm, mn trong khm rc v in Phng Tin knh lm l t i
dng. Vua cho li xin y thc hp tnh, l, nn nghe theo.
Rc thn ch Tng Du (nguyn l Anh Du, nm trc v knh gp miu hiu, chun cho
i) hong thi t t th ph Hng miu, n bn t v c nh th b nt hng, khng th
th cng c.
Chm chc gim bt chc gim th n th cc ph : V no khng c con th vn t
nh trc ; v no c con ni c tp phong tha nhn th cng c, u vn sung lm
gim th ; nh vic b thm.
Ph Tha Thin v bt dn phu chm tr, b quan Php trch. Vua chun cho Ph don Phan
Lim, Ph tha on Nh Bch u phi gii chc trit hi, cho T l b Cng l Nguyn
Thc, T l b Hnh Tn Tht B thay vo.
Chun cho Thng th b L l ng c ch v qu hu tr.
By gi tn tn T D bc hu Thi hong thi hu v i vng theo tn tn Hong thi
hu, phng mnh c ch lm cc hng : sch vng, n vng, hm bng bc, hm bng g v
hp sn son thp bc (tnh nng tt c hn 300 lng vng v 127 lng bc) ; v quyn kim
sch tn quang (nng 100 lng vng) v 1 khi vng ca nh thn l mng (nng 100 lng),
do nh thn gp tin, trc cha lm kp, nay cng phi knh lm dng mt th
B L cho l hin nay, kho Kinh cha tha vng bc v s th cng t, tu xin chun cho,
chia giao 2 tnh H Ni, Nam nh chi pht vng bc kho tnh y hoc t gi mua knh
lm, trnh ngay vin lc sc thi hnh, khng i vin thng thuyt cho i thn Php xt
bit. Sau Ph thng Php ni vi vin thn rng Ton quyn Php a th li ni : Vic
y tuy l l phi nn th, nhng cng nn tu thi chc lng mi hp. Vic y l quan
trng, tng nn cng bn, ri sau mi thi hnh, khng bit b L c trnh vin chuyn
bn vi Ph thng Php th no hay khng ? Thc rt khng hp.
Vin thn, cho l vic y do b L s sut lc sc, nn c li trch y, vic y xin tm nh
hon, c ch tui cao, lm vic lm st nhiu, xin chun cho y v qu hu tr. Vua y cho.
Li cp thm tin lng thng cho cc trm t Kinh n Nam (t tha mc n phu trm
u 1 quan) v thng phi khing em hng ho cho quan Php rt bn nhc.
thng ton quyn i thn Php l C-ra-xi v nc ; Tham tn l Ve-ra-n (c tn na l
Hoa N) quyn thay lm vic.
Ch cp m, o cho cc i thn Php c phong.
vic u nn t lng thc, tuyn b cng c, tng cng khng nn u gi kin ca mnh
trnh by ring bit. Xin hng nm 1 ln v thng mnh xun, n quan vn, v cc tnh hp
li lm 1 tp thnh an, t lng thnh ; nhng chiu theo quy thc biu mng, vo trong
hm, do b L kim dng. Cn vic trnh by cng tp v b hm kho kn, xin cho nh ch.
Vua y theo.
Chun cho : Nguyn Hu kim sung chc Tng ti Quc s qun (Tng ti Phan nh
Bnh sung i kinh lc cha v) ; Thng th b Hnh l on Vn Hi kim qun vin
st.
Quyn Kinh lc s Bc K l Nguyn Trng Hp dng s em cc x, thn (2 x Kim B,
Vn Trng Sn Ty, x Cp Nht Hi Dng ; x Thanh Nga Hng Yn) khng chu
cho gic c hip v chng c, nh bt c lc (c thc trng bt, chm, thu tang vt), xin
thng mi x 1 bin ngch ngha dn (trong bc bin y, khc ngang cc ch ln m x
ngha dn ; pha trn bn hu, khc theo chiu ng cc ch ng Khnh, t Du nin
phng ban t) t khuyn khch.
Vua chun cho theo ngh. Ri cho l hin nay tnh th cc ht trong Nam, ngoi Bc, cng
nn n thng nh th, sai lc sc cho tun hnh tt c.
Tiu ph s Sn phng Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn Thn tun lnh em nhng
ngi c qun cng thu phc thnh Qung Ngi phn bit ngh thng tu ln. Vua chun
cho Trn Vn Lng l ngi c lc hn c (nguyn Lnh binh b ging 3 cp, di chc,
quyn sung Ph lnh binh) c khai phc Qun c lnh chc Lnh binh v Trng Quang
Hng (Sut i), ui mng tn u ng gic, ri b chng git, c truy tng Cm binh
Chnh i, chiu hm, tng cp tin tut v cho tp m ; cn th, thng thng, khai phc,
truy tng tt c hn 40 ngi.
chnh bin
lc k - Quyn III
hon. V Nhu v huyn Tng Sn, thu th quen, tr gim bt mt na v chn sung
lm tp minh ra, hin cn 230 tn, xin cho binh y chia tng ban ng gi, cho ngi cng
vi thu th hp nhau. Vua y theo.
Dn theo gio huyn Qunh Lu, tnh Ngh An, t ph huyn l v cc x, thn : Qunh
i, Bo Hu (hn nghn nc nh v n ng, n b cng nhiu ngi b cht).
Quan Php l Hch-t sang quyn Khm s i thn. Chun cho lnh Tng c Ngh An, H
Tnh l Trn Lu Hu trit v ; cho nguyn Sn phng s H Tnh l Nguyn Chnh thng
th Tng c Ngh An, H Tnh (Chnh, thng 8 nm ngoi thng Hu tham tri b Cng, lc
ch cha n, ri L Thuyt em Hm Nghi n sn phng, Chnh vn li sn phng.
n khi qun Php tin qun nh ly phng nha, Chnh mi tm ng v Ngh An, nhn
co bnh lu li Ngh, cho nn c mnh lnh ny.
Nm y, gp k t i t, c nh thn dng phin tu xin ; va mi lon xong, chun cho
nh t 1 ln. Mi ly ngy Qu Mo thng y, chia sai hong thn cng knh n tn n v
Thi miu, Th miu em vic y knh co.
Chun cho Nguyn Hu sung lm Ton quyn i thn, Nguyn Thut sung Ph ton
quyn i thn bn ho c v iu c v m, n S qun cng vi quyn Khm s
Hch-t, giao i cho nhau.
By gi, thng Bc K tu ni : Bn ho c ngy thng 5 nm Gip Thn, 19 khon v
bn iu c v m ngy thng ging nm t Du, 4 khon u cha giao cho nhau, nay u
quyn Khm s sung lm h giao s, hi ng vi quan bn quc n ngay S qun lm vic
cng giao cho nhau. Vua bn sai b L xem xt, sa son cng vic phi lm, ly ngy 20
thng y, sai 2 i thn, mang sc th, tun lnh i lm l, cng giao cho nhau.
Trc hm y 1 ngy, vin C mt knh ho c v c th v m mi th 1 bn dng
vua xem. Mt sau cc bc th y u c ch chu ph : Cc bn iu c trn ny trm
xem c, chun cho thi hnh nhng chp ngy 20 thng ging nm ng Khnh th 1, c
nc, chc v tiu biu trn cung vi khng nn b trng mi ; mi cho h Nguyn Hu l
con gi vin c mnh lng thn Cn Chnh in i hc s Vnh Li b Nguyn Hu
c sung tuyn, n ngy 13 thng ny tin vo trong i ni. Nhn ngh i thn y, i
i trm anh, l khng thn nh cao qu ; phu nhn y li sa mnh hin thun, vn xng l
hin ph. Mt nh Phc hu, nn sinh ra c gi hin. Ka nh Phc Ba i Hn, To th
i Tng, u l dng di th thn, bt cn lu truyn rc r. S d c i n c bit
tuyn cho, l t tri tc hp, h phi ngu nhin ! Nay nu cu n l thng, trong hng
cung nhn, cng yu qu c, th khng phi yn lng 2 cung, m gy nn vic tt ni tr
c.
V h Nguyn Hu c tn phong lm Hong qu phi, v hiu sm c chnh n, th cc
cung giai u bit knh theo ; vic ni tr c ngi, ng hu trm c th c gng tinh thn v
chnh s, l ngha trc sa nh ri sau tr nc y.
X th v tu ni : Nguyn ngch x y c 50 vin c tinh gim, cn 34 vin, xin t
mi bc my vin, cho c nh ngch. Vua chun cho, chiu s vin hin ti, lng t : nh
ng 2 vin, tam ng 4 vin, t ng 6 vin, ng ng 22 vin.
Cp ho c v khong c cho cc a phng ; nhng chun cho tnh H Ni thu th
khc, in.
Chun nh kiu mu bi tinh v giy khm cp. By gi quyn Khm s a th n ni v
vic thng tng cc quan ngi Php, cc nc thng ly kim, ngn bi tinh lm qu,
ti khi tng thng, mang eo c d dng. thng i thn Php mun bo nc ta
lm nh th, cho hp tnh v phong tc. Ri em kiu mu bi tinh v giy khm cp
ngh ch ra do vin thn dng trnh. Vin thn bn, cho l vic ngh nh ca thng Php
tho ng ; duy trong lng sao cho trn, trc lm hnh vung, so vi cc nc hi khc,
xin i bng hnh bu dc, cng l : Phm c cao thp ; cng c ln nh ; nn phn bit lm
vn, v 2 hng, mi hng chia lm 5 bc, cho c khc. Xin t cho i thn Php ngh li
v xin thu lm gip phng tm thi thng tng.
Cn nh t trc quan Php c d thng tng kim khnh, kim tin bao nhiu, th do
khm s Php xt v tr li cho tin i giy khm cp cho trng s th. Cn bi tinh
thun i do qu quan t mua, khng phi cp na. Li nh quan nc ta, nu c ban
thng, cng phi i dng bi tinh y, cho cng mt lot c, m giao thip cho tin. Vua
y theo.
Sau thng li theo li t, bn nh kiu mu v iu l 11 khon. Vua chun cho theo li
bn thi hnh :
(iu l ca vin Long tinh c ni : Phi xt, phm cc ngi c lng gip Hong
nc ta v li ch cho Nh nc, u nn khen thng. c vin C mt xin thip lp vin
Long tinh, gip vic thng tng, hu nu bt ngi c cng, nn ngh nh iu l nh
sau :
Khon 1 : Nc ta nh t vin Long tinh, thng cc quan vin vn, v c cng.
Khon 2 : Vin Long tinh, do hong nc i Nam c quyn t ch.
Khon 3 : Phm cc vin c d thng long tinh, nn chia lm 5 hng : ban vn, hng
nht gi l khi k long tinh, hng nh l chng hin long tinh, hng ba l biu c long
tinh, hng bn l minh ngha long tinh, hng nm l gia thin long tinh. Ban v, hng nht l
trc d long tinh, hng nh l th hun long tinh, hng ba l tinh nng long tinh, hng bn l
tng trung long tinh, hng nm l khuyn cng long tinh.
Khon 4 : Long tinh bi nc i Nam, ging hnh sao, c 8 cnh to sng. Trn hnh sao,
khc kiu m hong . Trn m y, trang sc hnh rng sc xanh, c chn cm trn m,
lm ch eo ngc. Trong lng hnh bu dc, khm bng men xanh v khc ni bn ch :
ng Khnh hong . Ch khng bn bn, khc ni hnh Mt Tri v my, nh mu
tin tinh vn kim ngn tin u lm bng vng. Xung quanh m ngoi hnh bu dc, th
khm mt ng men mu ; m trong, m ngoi ng men y, vin bng 2 si ch vng.
Khon 5 : Long tinh hng nm lm bng bc. Cc hng bn, ba, nh, nht lm bng vng. V
2 hng bn, nm th ng knh rng 4 phn Ty (tr xung u l dng thc Ty), hng
ba, ng knh 6 phn.
Khon 6 : Thng tng quan vin vn, v u dng long tinh hng y.
Khon 7 : Cung eo long tinh, v quan vn, gia dng sc xanh ; quan v, gia dng sc
trng, 2 bn, u dng mu vng sm. gia cung rng 3 phn, 3 ly, 2 bn u rng 7 ly.
Khon 8 : Phm c d thng 2 hng long tinh 2 hng bn, hng nm th u eo dy eo
bn t ng trc ngc. Duy hng nm, khng c hnh hoa tng vi, hng bn th c hnh
hoa tng vi. Hng ba, dy eo hi to, dy y eo c, r xung trc ngc. Hng nh, eo
1 bi trn, bi y rng 9 phn, c 8 cnh to sng, ton dng cht bc, trung tm khm ngc
thch, hnh bu dc cng nh hnh long tinh, eo pha bn hu ng trc ngc ; li eo
thm 1 ci long tinh hng bn. Dy eo hng nht : Nh quan vn, gia dng sc xanh c
vn ; quan v, gia dng sc trng, rng hn dy eo hng bn mt t ; 2 bn, u dng sc
vng sm. u dy ch gip nhau, eo long tinh rng 7 phn, eo vai bn hu, bung
chch sang nch bn t v bn t ng trc ngc, eo thm ci bi trn bng bc, bi y, y
nh kiu mu [long tinh] hng bn.
Duy Hong ng eo long tinh nht hng, c eo thm 1 chic long tinh ng hng.
Cn cc quan vin khng c d theo l y. Trong , dy eo t vai bn hu n nch bn
t, l quy ch ch nh cho quan vin c dng.
Cn hong eo, nn dng quy ch no cho c d coi, th tu tin i dng.
Khon 9 : Cc hng long tinh, ch hong ban cp v ng thi, vin no c ng thng
cp, do i thn, chnh khanh tu xin.
Khon 10 : Vin no h c d thng long tinh, th t ch c dng n ngc i Nam
hong , phi c Thng th b L knh duyt.
Khon 11 : Phm cc ngi c d thng long tinh, b L lin t trc cho bit, ri s
phng mnh tun cp t ch, nhng phi k bin hm danh, hng s d thng lu chiu.
V kiu mu giy khm cp, th mt trn v rng, khc 4 ch ng Khnh hong , k
n khc ngang 5 ch i Nam Long tinh vin ; hai bn t, hu, v nghi trng nc ta ;
mt di v hnh bi tinh ; trong lng bn t th vit : Tha Thin hng vn, hong ch
vit : M quan tnh danh, hu tm trm, cp tr ch quc gia ; c thng m hiu (nh
quan vn c nht hng k khi long tinh, quan v c nht hng trc d long tinh ; cn
th theo th m suy ra) long tinh, d chng d sng((1) Gii ngha : thng hng mnh tri,
m vn nc, hong ban li ch rng : H tn, quan tc vin y, c lng vi trm v
gip ch cho nc nh, nn c n thng cho long tinh hng no, t ban khen c bit,
ngi phi knh cn tun theo.1). K tip hng khc vit cc ch : ti i Nam quc
thnh m in. Li k n hng khc, vit nin hiu ; sau vit cung duyt, L b Thng
th k).
Vua cho l vic 2 nc cng giao cho nhau d xong, chun cho vit quc th (i ni qua
vic cng giao c xong, tt nhin tnh bang giao ngy cng mt thit) v sa son vt
hng n tng i hong nc Php v cc vn v Php Bc K, ri sai i thn
Nguyn Hu n H Ni hi thm.
(Tng i hong nc Php : 1 ci nh bng ngc tt, 1 ci l hng bng ngc tt, ng
bt bng ngc, nghin mc bng ngc, l ng mc bng ngc, ni gi bng ngc v ci
thuyn hoa mai bng ngc mi th 1 ci ; 1 i bt bng ngc, 1 qu pht th bng ngc, 1
i ng voi, 1 khu sng iu sang c ch vng (bc vng) ; khay tr di, khay tr vung,
hp trn ln, hp trn nh, u bng ng voi mi th 1 ci ; 1 b ung ru bng ng,
trp hng to, trp hng va v hp ng tru u bng x c c mi th 1 ci ; khay di,
khay hnh bu dc u l hng ln bng x c mi th 1 ci, hm vung bng x c 1 ci,
hp ng tru bng tre c hoa 2 ci ; la v the nam cc mu 100 tm ; nn lng hng nht
v qut lng hng ln hng va, mi th 1 i.
Tng thng i thn l Vi-n : bi bng ngc, bi bng vng mi th 1 chic ; 1 bc co
sc c trc hoa ; 1 b m, o i triu ; gm on thng hng 2 tm ; nghin mc bng
ngc, gi bt tr 2 con g bng ngc, qu pht th v bnh hoa bng ngc, l ng nc bng
B Li : Thng th, tham tri u 1 ngi, th lang hoc t l 1 ngi, lang trung 1 ngi,
vin ngoi, ch s, t v, bt cu phm u 2 ngi, th li 10 ngi (cng 24 ngi).
B H : Thng th, tham tri u 1 ngi, th lang hoc t l 2 ngi, lang trung, vin ngoi,
ch s u 2 ngi, t v 3 ngi, bt cu phm u 6 ngi, th li 20 ngi (cng 45
ngi).
B L : Thng th, tham tri u 1 ngi, th lang hoc t l 2 ngi, lang trung, vin ngoi,
ch s, t v u 2 ngi, bt cu phm u 4 ngi, th li 16 ngi (cng 36 ngi).
B Binh : Thng th, tham tri u 1 ngi, th lang hoc t l 2 ngi, lang trung, vin
ngoi, ch s, t v u 2 ngi, bt phm 4 ngi, cu phm 6 ngi, th li 20 ngi v
bt, cu phm ty Thng chnh u 1 ngi, th li 3 ngi (cng 47 ngi).
B Hnh : Thng th, tham tri u 1 ngi, th lang hoc t l 2 ngi, lang trung, vin
ngoi, ch s u 1 ngi, t v, bt cu phm u 2 ngi, cu phm 3 ngi, th li 15
ngi (cng 29 ngi).
B Cng : Thng th, tham tri u 1 ngi, th lang hoc t l 2 ngi, lang trung, vin
ngoi u 2 ngi, ch s, t v u 3 ngi, bt phm u 5 ngi, th li 20 ngi (cng
44 ngi).
Ni cc : Sung tham vic Cc 3 ngi, th c, tha ch, trc tc, tu son, u 1 ngi, bin
tu, kim tho u 2 ngi, in b 4 ngi, bt thip 6 ngi (cng 21 ngi).
Khm thin gim : Gim chnh, t, hu gim ph u 1 ngi, ng quan chnh, linh i lang
u 2 ngi, bt cu phm u 3 ngi, tha s 1 ngi, th li 8 ngi (cng 23 ngi).
st vin : Chng n 2 ngi, ng s 4 ngi, bt cu phm u 1 ngi, th li 5 ngi
(cng 13 ngi).
c cho linh mc c s lm by y. Vua chun cho lc sc cho Qung Tr, Qung Bnh, H
Tnh v cc tnh t Thanh Ho tr vo Nam bit m lm.
Ngy Nhm Thn (ngy 8 thng y) bt u c sm ( phng ty).
Chun cho t nay tr i, phm chc n quan lc thng((1) Lc thng : chc n quan
Ni cung : Thng thc, thng dc, thng y, thng x, thng thng, thng liu, y l
theo l ca i Tu, ng Trung Quc. (T hi).1) ni cung nh n c thng thng
u dng t khm cp bng giy lnh hi bt phin phc, nh lm l mi.
(L c : Chc lc thng n quan : Bc u, qun s, bc th, thng s, bc trung, tha s,
bc , tu s qun ban, bc h, tng s lnh ban, mi khi c thng thng, u cp sc c
trc, bng giy rc bc).
Bc K tu : Dng sng c yn sng.
Tnh Hi Dng t khi trong Kinh c lon, bn gic honh hnh. Ph, huyn hoc b chng
yu sch bc bch (M Ho, Cm Ging), hoc b chng nh ui (Bnh Giang), hoc b
chng bt i (Gia Lc) ; cn th cng k tip nhau khng gi c. Nguyn Tn tng l
Nguyn Thin ly ting l xng sut lm vic ngha, t thc bt binh lng, thn, vin,
binh, li tnh, u b chng bc bch, quay v, th ng s khng thng, 4 hng dn u
phi b nghip. Thng 9 nm ngoi, tu binh ca quan Php chy n, Tng c l Nguyn
Thnh phi thuc vin hng dn, ln lt nh git, cc ph, huyn Bnh Giang, Cm
Ging, Thanh Ho, Gia Lc c yn. Duy cc ht : Kinh Mn, Nam Sch, Ninh Giang,
ng Triu, th gic cha dp c, tng c tnh y em hin tnh t vin, tu xin xt bit
cho.
Bn dn ngoan ngnh Thanh Ho, t hp tnh thnh (hn 30 ngi) mu vo thnh nh
p git quan, qun Php. Vic y tit l, chng b n bt, bn nh 2 vin quan Php ng
ngoi thnh b thng, ph huyn l ng Sn, ri trn i.
(Ngy 7 thng y, nhn c phin ch nhiu ngi, mi gi dng lm ngi i gnh thu,
trong ci n ng bng tre, u giu dao ngn ; chng chia lm 2 ton : 1 ton i gp vo
thnh, tc th bt u git quan Php trong thnh, 1 ton ngoi thnh ng tip nhau.
Quan tnh thm bit, lp tc ng cht ca thnh, phi qun hp cng qun Php chia ng
nh dp, bt c 5 tn v trn thnh bn git c 4 tn, bn chng mi vo tr s ph
cng s, ph cng s v 1 vin quan hai, u b chng nh b thng nhiu ch, chy thot.
Chng li n ph huyn l ng Sn, thu n trin, kh gii, th cc t phm, lin gii tn
ngay). Quan tnh em vic y tu ln. Vua chun cho lp tc hi ng tra ly tn th xng,
bt ngay xt tr, ch lan trn.
Khi phc li php thay i lnh ng n. B Binh tu ni : Vic thay i lnh ng n l
php hay t xa n gi, t khi c lon qua n nay, binh inh trn trnh ; gn y nh cc
tnh t H Tnh tr vo Nam, u dng lnh a phng y gi thnh, mt khi c vic xy ra,
chng ln v qu nh, thm ch chng thng ng vi gic ; lc y, quan li, qun sut cng
khng lm th no c. l lnh a phng khng nn chuyn cy, c hiu nghim r
rng ri. Nay ngh nn khi phc li php thay i lnh ng n, khin cho canh gi cng
nhau, nhng xt lnh ng n khi trc, hoc cch 3 - 4 tnh hoc cch 7 - 8 tnh, ma ng
n, ma xun i, cha khi phin nhc. Nay xin chc nh t Thanh Ho tr vo Nam n
Bnh Thun, mi tnh kn chn 200 binh inh v 1 ngi qun v, 5 ngi sut i thay i
ng gi (Thanh Ho cng vi Ngh An, Qung Bnh cng vi H Tnh, Qung Tr cng
Kinh , Qung Nam cng Qung Ngi, Bnh nh cng Ph Yn, Khnh Ho cng Bnh
Thun, cng nhau thay i ng gi), mi nm i 1 ln, ngy i th qun sut, binh inh
u c thng tin, go lng 1 thng, ngy v, c ngh ngi 1 thng. Cn nh Bc K,
th do Kinh lc s bn tnh liu bin.
Vua ph bo : Nh th, khng khi chng li trn na, e cha phi l k hay, nn cho mi
tnh cch 1 tnh, nh : Lnh Qung Bnh n ng Ngh An, H Tnh n ng
Thanh Ho, cng khi phin m khng ngi. Cn th y theo ngh nh.
i n Ngc Trn lm in Hu Nam. Vua khi cn n nu, thng chi xem ni y, mi
khi n n cu khn, phn nhiu c ng nghim. n nay, vua ph bo rng : n Ngc
Trn thc l ni tin n linh sn sng p mun i, trng r l hnh th nh con s t ung
) i lm ch
hnh (
), nhiu khi rt khng thng ; quan t ph p cng nhiu khi tr ngi, (t trc cc
(thu), trn ch
(ch), di ch
(nguyt),
nh tn tnh Thanh Ho, cng lm hnh dng ch nh th, th s thiu trang nh v n ng.
K ra, tn knh vua cha, l l phi nn th nhng cng khng nn cu n qu, xin t nay v
sau : Phm hip bin i hc s i lm hip t i hc s ; tha bin cc nha i lm tha
phi ; bin li cc qun, i lm th k, cho thng nht, cn nh tp tu, t t v hc tr
lm vn, th cc ch bin, bin, thanh, xin u theo ngh, cho c em dng, khng c
i trnh by, tri php nh. Vua y cho.
Ph thng l Ba-duy-am v Bc K. Vua chun cho vin thn biu phong, co trc bng
la hoa, kim bi (nm ngoi phong tc, n nay mi lm xong) v phm hng tng (1 ci
nh bng ngc, 1 i ng voi hng ln).
Tun ph Hng Yn l Hong Cao Khi tu ni : 1 on cng x Din An, huyn Kim
ng ht y, th nc chy xi vo mnh, nn bn trong phi p ring 1 con mi (di
sut hn 117 trng, chiu theo mu trung lu sng ln), em c bn dng trnh.
n nh rung ly t p v ln vo bao nhiu, s i khi cng vic xong chiu bin.
Vua y cho.
Di lm nha th ph Triu Phong x C Thnh (dinh th c b t ph).
Chun cho Ch s l V B Lim (con ca nguyn Thng th V Trng Bnh, nm trc
m xin ngh v qu) thng th Th ging sung khm phi Qung Bnh. By gi, B Lim do
b n xin cho theo chc hm v qu qun tnh y, chn dn 400 - 500 tn binh
dng, theo Kinh lc i thn phi u, c tin tu c hiu d dp gic, va gp lc
Kinh lc i thn cng t ni : Ht y phi c ngi th trc, mi xong c vic, B
Lim xt ra dn ht y rt tin phc. Xin chun cho y v ngay, tin tu vic bn u. Cho
nn c mnh lnh y.
Quan tnh Qung Ngi l V Duy Tnh tu ni : Hin nay binh s tnh y v sn phng lu
c li v triu tp phn phi i ng gi, s ngi nhiu qu, m tin thc kho khng c
my, khng ngh lm vic quyn cp, th khng ly g chi . Nhng gn y, s lm n sinh
sng ca dn tr ngi nhiu, nu chiu l quyn c (tin 800 quan, thng thng 1 trt, c
mi 1.000 quan, gia 1 trt) s dn khng vui lng hng ng. Xin chm chc chiu theo l
quyn nm T c 31 dn i tr tnh cu cha (tin 600 quan, thng tng cu phm, mi
800 quan gia 1 trt) m khuyn thng. Ngi no quyn thc go tnh khu thnh tin c
550 quan, th thng tng cu phm, c 700 quan gia ln 1 trt, khin cho nhiu ngi vui
lng hng ng. Vua y cho.
Chun cho : Thng ch l Nguyn Hu Thn chuyn sung Thng ch T dc dinh V lm ;
nguyn Lnh binh Ninh Bnh l H Tr, thng Chng v, quyn Chng Hu dc dinh V
lm, vn sung sa sang cng vic trong ngoi Kinh thnh ; V u lnh Chng v l Nguyn
Hanh, quyn Chng dinh H oai, kim dinh Hng nhu ; V u Nguyn Vn Ph, quyn
Chng dinh Long v kim Gim thnh, vn sung c cng tc ; V u Trn Vn C thng
th Chng v, quyn Chng dinh Tin phong kim dinh Thn c.
Nm ngoi, sau khi lon, cc hng binh triu n cha c u, nn giao cho Nguyn Hu
Thn, Nguyn Hanh chia nhau trng coi. n nay, s qun , m cng tc sa sang v
thay i i tun m trong, ngoi Kinh thnh rt bn, cho nn li theo nh c, cc dinh u
t thng, chng, mong cho chng c vic.
Quan b L l Chu nh K tu ni : K hch khoa trng gn n ni, m ng, thuc b
y, u l tn sinh, m sinh v li in xut thn, khi Phc duyt quyn vn rt thy thiu
ngi. Xin sc xung cho b Li, xem nha cc b khc, ngi no l tin s, ph bng, c
nhn xut thn, th i b sung b y, ng thuc u 1 ngi, u sung lm vic, mi cho
Th c nguyn lnh n st Qung Bnh l Phan Huy Nhun (trc co bnh v ng Kinh
cha thuc) i b Hng l t Thiu khanh T l b L ; Tn Tht Vnh nguyn T l i T
l b Hnh.
mt cch tm b trong rng. May m nc i Php c lng nhn th, gip ta chn hng
c nc mt, ni li c th dt, nc nh mi cn.
Trm l con ca Dc tng Anh hong , theo thi n nu tu dng, khng c lng tng
n nh vng, i thn 2 nc, vng theo Ch ca T D Bc hu Thi hong Thi hu v
Hong thi hu bn nh lp trm ni ngi. Trm thng ngh nc i Php, trc gip
Th t Cao hong ta, khi phc c d nht thng ; nay li bo tn c tn miu
nc nh ta khi gn mt. Cc thn, th, s, dn nc ta c nhin phi knh phc nc i
Php, n c trc sau i lm thng quc, nh dy truyn cc k ngh kho lo, khin
cho nhn dn trong nc c tin li v cng mi mi. Triu nh chnh ng ngh n
chn chnh cc vic, yn nh trong ngoi, th m cc s phu ni hng thn xa lnh, mt
khi nghe thy Kinh thnh khng gi c, th nhn lm, cho l nc i Php c lng cu
li v t ai ca ta, mi c bc v lng ngha phn, xng ln thuyt Cn vng, gi l
xng ngha.
K ra, gi l l phi, th lm mt iu bt ngha, git mt k v ti, cng khng nn lm,
cc s phu phn nhiu d c lng trt gin cho ngi khc, git hi dn bn gio ; nc i
Php nghe bit, cho l cc s phu tri mnh triu nh, chng c li nc i Php, th th
phi ti vi 2 nc, vo trng hnh cng khng l oan. Duy trm tin l cc s phu, tnh
thc l nhn nhm, ch khng phi c lng lm lon, triu nh em u mi ho lon, l
t Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt gy ra, ni r rng vi quan i Php, tin khng
ng, cho triu nh ta phi x tr ngay, cho lng, gio u c yn n. V gio dn cng
l con ci triu nh, t trc, bn lng, bn gio vn cng nhau yn vui, hn vi trm
nm nay, khng th hn g. Gc ca bn gio, chng qua c kinh cu hn, c l tc ring,
cn nh cng thng o l cng ging dn bn lng. Nu 2 bn coi nh khc ng, bo
bn gio l c o, th l khng phi ; bo bn lng l ngoi o li l khng phi lm, o
l o t nhin ca tri t ; o khng xa ngi, ngoi ngi ra khng c o g c ; m
li coi nhau nh khc ng, n ni dn ta t git hi nhau, l cng lm lm.
Gn y c ngi dng s tu xin dng binh, trm thng trong cn binh ho y, ngc
u chy tan c, th lm qu hn trc, hi li khng kp. Nay chn quan Khm sai, cp cho
n quan phng, c mao tit c sut em cc v tp binh, kh gii tt, lng thc , n
hip vua chy i, cng nh bn Quch D i Hn, Chu n i ng, trung chng hay
khng trung ? Ngi qun t xa, xem 3 ngi i tng vong((1) Ba ngi tng vong Triu
Thi, in Kit, Ngu Th i Tn. (Bc s).1), bit l Trng Nh khi phc c nh Tn
; xem kh tng quc h Tiu, bit l Bi Cng dng c nghip h Lu, L Thuyt l
b ti v o (li d tin bo loi kim nhy khi l c l bt tng, b ti v o dng
sao c), coi mng ngi nh c rc ; coi vua, nc nh bn c ; m nhng ngi theo
Thuyt nh nghch Son, nghch M u l v phu bt hc, nh th bo c thnh cng c
!
Nay L Thuyt, trn trnh rng gp ghnh, mt thn tuy nh, m coi tri t nh cn hp,
Nguyn Vn Tng th b i y, tc l tri tr k tt c, hung chi tai ch ca nh Hn
mi i, [m Quang V trung hng] ; con ca Tn cng c 9 ngi, [m cn c Trng
Nh] ; xem tri cng c th bit. Trm cng bn ngi, phi nn ht sc lo toan khi phc
li, li thy c cnh tng thi bnh nh xa. Khng ng bn ngi theo lm liu,
hoc bc ui quan tnh, hoc t ph ph, huyn, khng c mnh lnh triu nh, cam tm
ht lng trung vi k th, t Hi Vn tr vo Nam, khng ch no l khng lon, rt ng
qui l, sao khng xem chu Hoan, chu Din, Qung Bnh, Qung Tr, mn ting l xng
ngha Cn vng, u em thn bn cho ng c, 10 nh th 9 nh ht sch ; cn nhng k
lt li, th b ma c, kh ni, lin ho lm ging su ct, tc nh tin s Nguyn Xun
n l th xng, phi gii qun trn xa ; Thm hoa Nguyn c t phi n tnh u th ;
thy c i khi. Trc k cc ngi vn khen l ngha dn thnh thc, l ni tin triu
khai thc vi trm nm nay, c ho, kh tng ca nh vua u i mi c ; tin hong
b dng cho, gio dc cho, nhiu ngi lm quan ti bc danh cng, c khanh, cng
nh ngi Kinh Ph Xun khng khc ; m li my nm thu, hn lin, trm v yn
c dn iu tn, cu cha c k bnh tt, cho c sinh sng n c ngy nay, th s
gio dng khng phi l khng chu o, n trch khng phi l khng su xa.
Ngi nh n tin , trm nm cng nh mt ngy, n n con ca vua trc m ung dung
qun i, ring khng nh n n c thng yu v v v cng lao gy dng chng ? V li,
cc ht ngi so vi 6 tnh trong Nam, t ct nhn dn, ai l giu mnh ; th m bn Trng
nh, em cuc ton thnh 10 nm, lc lm ra vn thy sc khng , bn ngi, ring mun
em qun t hi hp m lm lon, th sao c c tha, sc bnh xe, khng phi cng b
yn tm, xin np gi quan hm, ch gi nguyn chn xut thn (ph bng) theo b, vin phi
i lm vic, chuc ti cho anh v em (To l anh Thut, Tin, Qunh u l em Thut).
Vua chun cho nh thn xt li Phc tu. nh thn tu : C tp tu ca Thut trnh by v
t t trc tnh Qung Nam, th Qunh, Tin l b chng c hip bt i, To l gi yu, rn
cm khng c, tnh cng ng tha. Xin ban n chun cho To v Tin theo quan Khm sai
Phan Lim lm vic chuc ti, cn nh vic Thut xin np tr quan hm chuc ti thay,
xt trong th l khng hp l, xin khng phi bn. Vua y cho.
Thng 3, tng gim quc i Php v quan vin vn, v 112 tm long bi tinh.
Tng gim quc : Bi tinh k khi hng nht v 1 bc th, ng n hong chi bo. Th
rng : Hong nc i Nam knh gi th n Hong thng quc soi xt : Gn y,
h quc c nh ngi che ch, n nh non bin. nh nh qu s thn xa dng 1 tm k
khi long bi tinh t cht lng. Trc ht, xin bc th, xin ngi soi xt thu. Nay knh
th : Qun l ch b sung Thng bc s v ca nc i Php l Ba qu chc ; thng
sung Thng th b Binh l B qu chc ; Ph nguyn su sung Thu b cp ch thuc a
l qu chc ; quyn sung thng Bc K l Ve qu chc ; bi tinh vin Ph tng l qu
chc (khi khm s khng ni h, tn vin Ph tng l y) u tng nht hng bi tinh.
Cn th tng 10 tm nh hng, 16 tm tam hng, 30 tm t hng v 50 tm ng hng. Qu
thng Php trc nh : Ph thng Ba-duy-am, th tng cho tam hng ; Khm s
Hch-t t hng. Cu Khm s l Sam-b, L Na, khng c ngh nh n, Vin thn cho
l 4 vinn y u c cng lao ; xin chun cho Ba-duy-am i tng nh hng ; Hch-t v
Sam-b, L Na u tam hng).
Chun cho linh mc tnh Ninh Bnh l Trn Lc, gia hm Tham tri b L, sung lm Tuyn
ph s Thanh Ho, v a phn ca vin linh mc y tip gip tnh th rt am hiu (nh o
y x Pht Dim, l ch tip gip Thanh Ho v Ninh Bnh), l theo li ngh xin ca
Nguyn Hu .
Chun cho T th lang b Binh l Trng Nh Cng thng th Tun ph Thanh Ho. Ht
y l ni thang mc quan trng, vic canh phng rt bn, cho nn li t chc y gip
quan Tng c l Lng Thnh nhng vic lm khng kp.
Bi kho ngha x cc a phng. Quan Tng c Thanh Ho l Lng Thnh tu ni : S
tin thc kho ngha x, phn nhiu l con s ho huyn, t y lu, ln lt gic thu, ch
thm kh dn. Xin do quan tnh y nghim sc cho cc ph, huyn xt r s thc cha hin
em cha kho ph, huyn, hoc vn cha cc x, thn, th ln cha ring kho
tnh, cn th rng tha cho ht. T nay v sau, nu gp nm mt ma, th do ph, huyn,
khuyn bo ho ph trong ht quyn gip cp. B H nhn ni : Vic y hoc dn lng
tch khim cng c ; hoc gi vic trng coi bt xn cng c, lu ngy, t nhiu, c danh,
khng thc, cc tnh u th c. Nm trc chun cho em cha c ph, huyn, nhng
ph, huyn bn vic nhiu, trng coi khng xu, khng trnh khi t gian ca li, l. Xin
chun cho theo nh ngh nh, ri thng sc cho cc a phng ht thy tun theo lm vic.
Bn gic Qung Nam li nhn ban m n tnh thnh t ph cc dn c gn cnh y
(t hn 180 h, b thng 11 ngi). Vua chun cho chiu vic lm trc, cp cho tin tut,
(ngi b thng th chiu theo l nh h ln).
Tun ph Hng Yn l Hong Cao Khi tu ni : Tnh y hin nay, vic nhiu, lnh t (1.336
ngi) sai phi khng , lnh ngch tuyn ca ht y li l thuc tnh ng, n khi tuyn
sung vo lnh tp, bt gii khng tin. Xin em gin binh m trc thuc tnh ng 713
ngi i v tnh y, cho c sai phi, m tin cho dn. Vua y cho.
Chun nh i trng, th li v binh inh c cp bng ngch gin binh gim v v
ngch m binh trit bi, chm chc tui v nin l, chun cho min sai c th bc.
(V ngch gin binh : i trng, th li c bng cp, tui 40 m nin l c 2 nm tr ln ;
ng trng, binh inh tui 40 m lnh c 10 nm, hoc tui 50, m lnh c 5 nm.
V ngch m binh : i trng, th li c bng cp, tui 45 m nin l c 3 nm tr ln ;
binh inh tui 40, m n m c 15 nm, hoc tui 50, m n m c 10 nm, u pht
bng cho v v min sai. Ngi no khng cc bc y, th giao v dn vo s inh chu sai
dch).
Chun cho ph, huyn cc ht u m lnh mnh kho 200 - 300 tn gip vic phng th.
Cho Th lang b Li l Phm Xng, sung chc Tn l ; Chng v quyn Chng dinh Tin
phong l Trn Vn C sung chc c, u i n Qung Bnh nghe theo Kinh lc i
thn bn nh, giao u. Khi i, vua ban cho sm thng hng (Xng 30 lng, Vn C 20
lng), gip thuc thang khi i ng. Bo phi gia tm bn, gip, ct cho sm c thnh
cng.
Tng lnh s Php l nh Long (c tn gi l ch Long) n tip tc lm cng vic khm
s (Khm s c l Hch t vn cn li).
Quyn Kinh lc Bc K l Nguyn Trng Hp em tnh th ton k t vin ni : Vo
khong thng 8, 9 nm ngoi, cc ht Hng Yn, Hi Dng, Bc Ninh, H Ni nhiu ni c
ri lon. Quan Php ln lt tin qun n nh, bt u h c n Thanh Mai Sn Ty,
n ch Chu Hng Yn (c tn gi l L Chu) v cc ht Thun Thnh tnh Bc, Bnh
Giang tnh ng, bng gp cc ph : Thng Tn, ng Ho thuc H Ni ; Kin Xng,
Thi Bnh thuc Nam nh cng ng thi k tip ni ln, qun Php lin chia ra dn ng
dp, nha y cng i hiu d, ngn dp khp ht, cc quan tnh Hng Yn, Nam nh, Hi
Dng, H Ni cng cng i vi quan qun Php. S thn Php c khi cng cng vi quan 5
khoanh tin n cc ht : ng Ngn, ng Khu, Kim Huy, An Lng, Bnh Xuyn nh
bt, i n u, bn gic chy trn n y, u mc ca gic cng lc tc em x ti,
hin u hi yn. Duy c ph : Kin Thu, Kinh Mn, Nam Sch tnh ng ; Yn Th,
Hu Lng tnh Bc ; gin hoc cn gic t tp, cn nh gic khch th u trn n thng
du.
Qun ca Php, hin ht Thi Nguyn, th ng n i T ; ht Tuyn Quang th
tin n sng Gm ; ht Lng Sn, tin n Tht Kh, Trng nh. Tn H Khnh Sinh l
u mc gic trn sang Trung Quc. K ny, hin qun Php tin n chu Bo Thng ;
nha y cng c phi qun i theo.
V ngy 11 nm ngoi, khm sai khm nh bin gii i thn ca Php, tin n Nam Quan
cng hp vi Khm sai nh Thanh v vic bin gii, hin ng bn n tho, duy quan tnh
Cao Bng gn y thy Lng Tun T c bch, tin lng tnh y ht sch ; qun du ng
honh hnh ba bi, sau quan qun Php n Lng Sn, th Tun T trn n Thit Sn,
nhng qun du ng vn cn t hp quy nhiu, a ht tnh y l ni xa xi, cn i tr tnh,
vin s thn y ngh l : Kinh l vng thng du tn nhiu cng sc ; cc ht trung chu
tuy hi yn, nhng tn tng gic vn cn trn ti cht sau khi tn ph, cn phi tr liu cu
cha, chm n hng nm mi c th ci tin, cc l nh th. By gi, s th Bc K
khc, khng th vic g cng tu bo c. Cho nn, hng nm ch 1 - 2 ln tm tt i th,
do vin tu ln vua bit.
Li t chc c Kinh thnh (nguyn trc t ra c Chnh, Ph c ; sau v lon
xong, cha c ngh t). Vua cho l hin nay cng vic tun phng, sa cha trong ngoi
Kinh thnh rt l b bn, tt c nha chuyn trch, mi mong chng xong vic, chun cho nha
mn H thnh binh m s ty lng t 1 vin c (chnh nh), 1 vin ph s (quan vn
tng t) v bt cu phm mi chc 1 ngi, th li 2 ngi, do b Binh lng trch ly cc
qun, qun v 1 ngi, sut i 2 ngi, binh inh 100 ngi, mi thng 1 ln thay i, giao
cho nha y nhn phi sung vo vic tun phng, sa cha.
Cho Chng v quyn Chng Hu dc dinh V lm l H Tr i lnh c cai qun H
thnh binh m s ty.
Chun cho n quan c co vn v vin no ng c co sc phong tng t thng 8 nm
ngoi tr v sau, u phi vit ban cp, trc lm co vn u in cp, by gi, v sau
khi lon, bn in v ch in u b mt c, b Li cho l nu theo l t lm, rt l phin phc,
cho nn tu xin chun cho i li.
i thn nc i Php l Pn-be sang lm Ton quyn i thn. Vin C mt tu ni : Tc
cc nc phng ng, phng Ty, phn nhiu v ly danh ting ; cho nn bc s phu hc
rng, i n nc no, phm c d tuyn vo a v thanh cao trng yu, th ly lm v
vang. Nay c theo li vin tu phi quan Php trnh by, th Pn-be l ngi tng du lch cc
By gi, ngch binh gim mt mt na, trong c cc x, thn nguyn ngch binh l s l,
nm ngoi, theo li tu ca Cc thn, chun cho ch chiu x no c s chn, th bt mt na
(nh 3 ngi th ly 1 ; 5 ngi th ly 2), cn s tha ra 1 tn v nguyn ch c 1 tn, th u
c tha cho, n nay b Binh ni : T trc n nay, s binh Kinh bt mt na, hoc l
hin ang c lon, cha tin bt lnh in vo ; hoc in, vn l cha . Hin nay, sai
phi cn nhiu ngi, nu li c s tha em tha gim ht, s c khng tin, xin s tha bt
c, sai phi (nh loi 5 ngi ly 3 ; 3 ngi ly 2 ; hoc nguyn 1 tn th bt c). Nu
ni no l iu ho th i la chn, do a phng xt thc hy thi hnh. Vua y theo.
c li 2 qu n : ng tin v vn l mt st, 2 n vng y, L Thuyt mang i. Thng 9 nm
ngoi, tm lm bng ng dng. n nay, chun cho chiu theo cch thc mi (n ng
tin chi bo, hnh bt gic, di 8 phn 5 ly, rng 7 phn 5 ly, khc ch chn phng. n vn
l mt st, hnh vung, di 9 phn, rng 8 phn, khc ch trin, u dng nm hnh rng),
theo nh c, c bng vng, t l qu trng.
Nu khen tit ph H Ni : (ng Th Trng, ng Th Hi, Th Ba, u hng th).
i tn 3 huyn : ng Ho, ng An, Thu ng Hi Dng v tn x Chnh Mng
Qung Ngi (cc huyn y cng m vi ch hu, i l M Ho, Nng An, Thu Nguyn ;
tn x y trng hiu vi vua lc cn tim , nn i l x Chnh L).
Chun cho huyn Cm Kh i thuc v qun ht tnh Hng Ho (v c, trc thuc Sn
Ty, khng tin).
Chun cho cc b ti cht v vic nc l bn L Tin Thng (n st quyn lnh Tng c
Bnh nh, Ph Yn) c truy tng (chiu hm c, gia thm 1 trt), cp tin tut (chiu hm
tng, gia 1 trt) c th bc :
(Tin Thng : c tng Th lang, con tp m Kim tho.
L i : Quang lc T khanh, th B chnh H Tnh, c tng Tun ph, con tp m Bin
tu.
Vua cho l quan ph Nguyn Thc, Tn Tht B bit ht lng thnh, lm trn chc v,
thng mi ngi 1 chic khnh bng vng ta ; cn 6 vin huyn u thng mi ngi 2
th k lc. Ri nghe ph bo rng : T trc n nay t ma, sai quan ph t lng thnh
cu khn, nhiu ni khng ng, n khi ngu nhin tu xin chun cho l o in Hu
Nam, ht bui sm, may nh thn linh ng, thc l rt cm. Nh nc ng lc vn hi kh
khn ny, tt phi m dng gip , mi c th c vic nhanh chng, nhng in y, t
trc chiu l thng trt, cng ging nh bch thn, cho nn gi nc, gip dn, cha c
hin ng, v 3 v th trn v 6 v di v bn hu, trm mun tn phong huy hiu
mong s linh hiu sau ny.
(Huy hiu 1 v trn l : Thin y la na din vng, thng hu, nhn minh, uy Phc, t
hu, ct xng, o c, quang diu, thng linh, thanh tnh, thng thin thnh mu tn v ;
2 v bn t l Hy ho thu ph thnh mu tn v v Anh bnh sn trung thnh mu tn v.
Su v di v bn hu : Thng thin qun cha, Minh thng tng qun, Thng thnh
trng t nht v ; Linh sn gim cng, Thng i tng qun, Thng thnh th t
nh v ; Lc dng tng qun, Thu thnh trng t tam v ; Duy dng tng qun, Thu
thnh th t t v ; Qu dng tng qun, Sn thnh trng t ng v ; V dng tng
qun, Sn thnh th t lc v).
Giao cho nh thn xt li ngh nh, thi hnh. Sau nh thn ngh nh tu ln :
Ni : Thn hiu nguyn th in y : Gian gia th Hong hu, Ph t, Linh cm, Diu
thng, Mc tng, Trang huy, Ngc trn Thin Y La Na din vng phi, Thng ng thn ;
Tr linh Chng ng, Mc uyn, Hong bc, Ung nhun Thu long Thnh phi, Trung ng
thn ; gian bn t : th Quan thnh qun, c in trc, chng thc c, m x dn
sut trong nc phng th thn hiu y cng ging th, tng khng nn ht thy khc nhau,
ngh nn theo c gia phong 4 ch dc bo trung hng ghi n nc.
Cn nh gian gia, th thm Anh bnh Sn trung Thnh mu v gian bn hu 6 v tng
qun, xin tun theo t, hiu ph chun v chm chc sa i cho c trang nh. V v Anh
bnh Thnh mu, th i l Diu phu Qung Linh chng nh Anh bnh Sn trung Tin
phi Trung ng thn ; thn hiu 6 v tng qun th : Thng thnh trng t, i l Tin
cung Thng minh Thng tng qun tn thn ; th t, i l Tin cung Linh minh i
tng qun tn thn ; Thu thnh trng t, i l Thu tinh Lc dng Tng qun tn
thn ; th t, hin i l Thu tinh Uy dng Tng qun tn thn ; Sn thnh trng t, i
l Sn tinh Qu dng Tng qun tn thn ; th t, i l Sn tinh V dng Tng qun tn
thn ; u theo th t cp cho sc vn, nhng trong sc cng bin 4 ch dc bo trung
hng, ng hu nu r anh linh, m t tho ng.
Vua chun cho theo ngh thi hnh.
Chun cho tnh Qung Tr lp phng Ph Lng.
(Nm T c th 35, ngi x Ph Liu l Nguyn Hoi Phc c n xin khai khn rung
hoang x Lng in, huyn Hi Lng, n nay c 5 mu thc in, cn 15 mu v
ngoi ra c 10 h lm nh , xin chun cho t phng chu thu, nhng sp nhp vo tng
Cu Hoan, huyn Hi Lng).
Tha bt lnh v thu thu cho x Ph Xun (dn x y u trong thnh v ngoi thnh, nm
ngoi c lon, b hi rt nhiu).
Trc y, bn gic Bnh nh l l Bi n n Bnh nh cp nhiu (thng 11 nm
ngoi), lnh B chnh l Tr Qu Bnh c sut bin binh, nh dp, c thng trn lun,
bt chm c nhiu (chm hn 100 tn, bt c 39 tn, bn chm c 2 chic thuyn ca
gic). H ph l V Don Tun lm tp tu ln, n by gi mi n ; vua chun cho Tr
Qu Bnh thng th Hng l T khanh vn lnh chc c, cn bin binh i trn y, u cho
thng thng, truy tng, cp tut c th bc. Li cho l Don Tun lm vic, cng l c lng,
chun cho c thc th Tun ph.
Bn ngu Ninh Thun ph hu ph Ninh Thun, tin qun n st tnh thnh, vin Tun
ph l V Don Tun, B chnh, n st l Tr Qu Bnh, ng Vn Hoi u tm ni chy
trn. Bn ngu mi chim gi tnh thnh.
chnh bin
lc k - Quyn IV
thc lc v cnh tng thun hong
Bnh Tut, ng Khnh nm th nht [1886].
Ma h, thng 4, t thm vin dch nha Kinh lc Bc K (vin ngoi lang, bt cu phm
mi chc 1 ngi, th li 2 ngi).
nh li l : gim sinh, tn sinh, m sinh, t ti, hc sinh tnh nguyn b dng. (Tr : tn
sinh, thi trng nht, nh trng, m tui 25 tr ln v m sinh, t ti, hc sinh c d
vo hng chn xt, chiu l m lm ra, cn tn sinh lc hc khng tn ti v cha n nin
hn ; gim sinh, m sinh, t ti, hc sinh cha tng d hch, m tnh nguyn b dng, u
c xt b tha phi cc nha, tn sinh th chiu lnh nh tn tht nhn tn, gim sinh, m
sinh, t ti, hc sinh, lng hng thng cp cho 1 quan, go 1 phng, trong nha gp c
th li khuyt ngch, th trch em iu b vo, nhng cng gi l tha phi, i 2 nm,
do thng ty xt qu l ngi thng tho, xt b chc hm, sau chiu theo l quan nhn m
lm).
Cho Th ging quyn B chnh Sn Ty l H Dng c thng th Hng l t Thiu
khanh, quyn gip vic Tun ph Tuyn Quang.
Chun cho th Thng th sung Khm sai i thn, lnh Tng c Bnh nh, Ph Yn l
Tn Tht Phin, theo hm vn c i lnh T tham tri b Binh.
Tha thu l cho tnh H Tnh cc nm trc v v ng nm ngoi cn ng thiu.
Chun cho Ph v u dinh V lm lnh V u l Lu Cung i lnh Chng v, quyn
Chng dinh Tin phong kim dinh Thn c (Chng v trc l Trn Vn C sung lm
truy tng Th ging Hc s, Sut i theo phi cng b cht l V Vn Nhiu c tng Tinh
binh Chnh i ; tp m, cp tut, u theo l mi.
Ngu Hi Qung Nam em b ng n Vn miu rc bi v (cng 150 v) tin thnh,
tin hin v cc hng, th d bit. (Rc n thn Trung Lc, huyn Qu Sn, ngu tm
lm nh tranh th).
Chun cho nguyn T v nha in nng tnh Khnh Ho l Hong B Trinh, thng th Ch
s, quyn sung lm Khm sai Tiu ph s. By gi B Trinh n Kinh trnh by 6 khon, do
Khm sai Phan Lim tu gip.
Xin n thng thuyt vi tng Php Gia nh thu gip cho chic tu thu vn ch
binh lng.
Xin n thng thuyt vi tng Php Gia nh mua gip sng ng.
Xin n trng hc tnh Gia nh la chn ngi thng dch mang theo i.
Xin cho dn ht Khnh Ho dn ng Gia nh, th nay nhn c thuyn, cho chng p v.
Liu dn ngha binh ng Chu, liu cp cho tin bc ; ngi no cht, liu cho cp tut.
Xin d cp bng sc cho ban lc quyn i quyn.
Lim nhn xin vua n chun cho vin y quyn sung Tiu ph s v ngi trong Nam l
Trng nh Cht cng xin chun cho quyn sung Ph lnh binh, do quan khm sai y iu
khin.
Vua u y cho. V cc khon B Trinh tu xin s giao cho Vin thng thuyt vi Khm s
ngh nh thi hnh.
Khm s Php l nh Long phi ring cu Khm s l Hch-t n lm cng vic s.
Chun cho 3 thn Phc Lc, Thu Dng, Ph Gia (u thuc huyn Ph Lc, ph Tha
Thin) 14 tn v ngch gin binh (Phc Lc 9 ngi, Thu Dng 2 ngi, Ph Gia 3
ngi) i vo lm phu trm Tha Lu (3 thn y u phi chu gin binh v phu trm, n
nay iu ho qu, khng th sung in c).
Trch s binh gin Nam nh, Bc Ninh nguyn trc thuc qun hiu Hi Dng (Nam
nh 800 ngi, Bc Ninh 1.032 ngi) c rt v tnh trc, v a th xa cch, lnh trn
thiu nhiu.
Gim thm thu l v h, v thu nm ngoi cho ph Tha Thin (nm ngoi v sau khi lon,
chun cho hon n nm nay. n nay, li v nn i hn, dch l, cho nn li gim thm cho
2 thnh na, cng vi vn chiu trc gim 3 thnh, cng 5 thnh).
c tin ng Khnh thng bo (chiu theo tin ng hng ln i Minh Mnh ; vnh
ngoi hi cao, dy hn. Mi ng tin nng 1 ng cn v 7 - 8 phn n 5 - 6 phn, ngang
gi bng 10 ng tin km).
Chun cho phn m t cung giai n th n, t nay chiu theo cp bc cp tin bt i.
(L c, vt liu do Nh nc mua cp, nhn cng th chit cp tin go, cc phi tn tin 400
quan, go 120 phng ; bc tip d, qu nhn, tin 300 quan, go 80 phng ; bc m nhn,
ti nhn, tin 240 quan, go 64 phng ; bc ti nhn, v nhp giai v cung nhn, tin 150
quan, go 40 phng, bc cung nga, tin 120 quan, go 32 phng ; bc th n, tin 90 quan,
go 24 phng. n nay cp bt i, phi tn 200 quan ; tip d, qu nhn 150 quan ; m
nhn, ti nhn 120 quan ; ti nhn, v nhp giai v cung nhn, cung nga 100 quan ; th n 80
quan). Nh c ngi gi vic th cng v thn nhn, th c chiu lnh em v chiu l xy
dng ; khng c ngi gi vic th cng v thn nhn, th do ph Tha Thin thu ngi
lm.
Dn m binh, i tun thnh (2 i) v i pho th (1 i) H Tnh hp lm 1 i tun
thnh, v sau khi lon, s binh trn i linh tinh.
Vua ngh trong Nam, ngoi Bc lu cha yn. T Qung Nam tr vo Nam, chn c
khm sai i thn, u cho tin nghi lm vic, gip c dp yn, mun gi ng ra Bc
tun, trc ht n H Ni, kim xt n kh gii vic qun ; ri chuyn vo Thanh Ho tr
vo Nam, ln lt dp yn, cho oai thanh lng ly, sai vin C mt gi in ni cho Ton
quyn i thn Bc K bit ngh nh, sau Ton quyn i thn tr li, ni : Thnh
quch H Ni tng trit ph, ngh xin ng ngh chn Thanh Ho, mi l tho ng,
trng vng, m ch vua ng p .
Vua lin sai C mt i thn tr ngh cc vic phi lm, cc b nha u chiu vic phi lm,
d b xem xt sa son. n nay, Ton quyn i thn n Kinh bn vi vin C mt, trc
ht ng ngh chn Qung Tr, Qung Bnh, nn chuyn n tnh no s ngh nh sau. Mi
xung D rng : Vic v c 7 c((1) By c : cm tn bo, dp binh qua, gi nghip ln,
nh cng lao, yn dn, ho qun chng, giu ca ci. (T hi).1), an dn l mt iu ; em
qun i c vn ton, duy c bc thin li((2) Thin li : nhn s mnh ca tri i nh
gic, l thin li.2), Kinh Thi chp th Thng v((3) Thng v : thin i nh, Kinh Thi,
vnh khen Tuyn Vng, t lm tng i nh nc T.3), Kinh Thi ghi thin Dn trinh((4)
Dn trinh : Kinh Th, i H, Trng Khang sai Dn hu i nh Hy Ho.4), vua nh Hn
ng phi 6 nga, vua nh ng t cm hong vit ((5) Hong vit : ci ba, l th nghi
trng ca thin t, ba y c sc cht hong kim. (T Nguyn).5), vic trc, thc ng
lm gng.
Th t Cao hong ta, khi mi trung hng, bt u t Gia nh, hng hi ma gio, tin
mi ti Thng Long, i n u, ai cng s phc, oai thanh li cho con chu v sau.
ng khi y, c 1 - 2 quan i Php sn lng theo gip. Gn y quyn thn trm quyn,
liu gy mi ho chin tranh, dn tnh xn xao 3 thng, bn bin m m, hoc thc l Cn
vng ; hoc gi l xng ngha ; non sng t Nam n Bc, khng ch no yn. ng
thi th y, x tc khng th khng ngi th phng.
Trm l con th 2 ca Dc tng Anh hong , thn dn khng b c, trm ni nghip ln,
nay hn na nm ri, x tr nhiu cch, nhng trong nc cha yn, sai i thn i nh
dp, m t by n nay, cha thy tu cng thng trn.
Gn y, c theo tin bo, v min thng du Thanh Ho, Ngh An, H Tnh, th ph nh
Thanh hp cng bn gic quy cp ngy cng qu lm, c chng l nhiu ln nh bt ch
dng oai lc, m khng tuyn b c tn, nn bn tng gic cha chu th phc chng ?
Hoc gi bao phen i hiu d, ch da vo li vn, m cha t r lng thc, nn k l bc
khng mun quay u tr li chng ? Ka nh bn phng cha dp yn, th trm h cha
yn, chm 1 ngy, th dn chu hi 1 ngy, lm bc cha m dn, u c th ngi nhn con
em khn ch m khng cu. Trm ngh i, ngh li, n ng khng ri, nu khng thn n
mt phen, th lng ngi tr ni, th gic ngy cng ngo ngc, ngoan ngnh th tm ni n
giu, khng bao gi ht c ; k l bc th rt r, s st, khng c ng t i mi,
du mun quay u li, m khng th c. Ri chun cho Khm thin gim chn ngy tt,
trm thn t em qun i n Qung Bnh, ln lt s n cc tnh nh dp, k ngoan ngnh
th nh, k u hng th v v. V tt c cc vic i nh dp ln ny, giao cho thng soi
i thn tr liu iu khin ; v cc cng vic h v tu gi, tin i hay dng li, th do h
gi i thn xem xt sa son. Cn ng tnh no, phm tt c vt hng phi cn dng, u
trch ly kho nh nc chi, khng c ng cp n ca dn mt ly no ; cng l quan
li binh inh i nh trn ny, phi theo k lut c. Nu dm tri php sch nhiu, cp bc,
vic pht gic ra tc th chm ngay rn cha.
V li, vic i ny l rt quan trng, Kinh s cn bn y, cc v Cm binh dinh V lm,
u chun cho, lng lu li canh gi Kinh. Ton quyn i thn nc i Php Pn-be l
ngi thng hiu, rt c lng gip nc ta ngy thm thnh li, hin cng phi nhiu
quan, qun chia ng khp trong ngoi cc a u, phng th cho c nghim cn. Cc
cng vic phi lm Kinh, th cho i thn thn cn Kinh bn nh cng nhau, tu tin lm
vic. Trong , nh c vic quan h n s giao thip, th do cc quan vin C mt lm cho
c n ; chuyn i ny khng phi l khng c vic, thc l phng k noi theo t tin, tr
an dn chng.
Tng c Ngh An l Nguyn Chnh tu ni : Bn cn nhiu ln gi nhau t hp ht
ph, huyn. Tnh y, hin chiu m dn phu, v s sc vc trng kin, huyn Hng
Nguyn, Chu Lc gn tnh v dn kiu ng, chia lm cc i nht, nh, tam, t, gi l An
thng, u t quyn sut i trng, ri phi cho 1 hip qun coi vic luyn tp v tu
vic sai phi. Vua y cho.
Quan sn phng Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn Thn v quan tnh Qung Ngi l V
Duy Tnh tu ni : Ht bn cnh, hin tnh cha yn, li thm bn c Man, khi hin, khi n
bt thng, vic phi qun phng th chnh cn, nu ngch gin binh theo nh bt mt na,
th sc binh mng yu, c cp bo khng khi ngi. V ngch trc tuyn binh Kinh
(1.296 ngi), binh tnh (1.589 ngi), xin u lu li c, tinh binh v kinh binh thuc huyn
Bnh Sn, th do tnh triu i ; kinh binh thuc 2 ph huyn T Ngha, M c th do sn
phng triu i, chia lm 3 ban ; 2 ban lu li, 1 ban cho v ; chi lng canh gi, khi khng
vic th chia ban, khi c vic th gi c sai phi. Vua y cho.
Vua knh n in Phng Tin, chia sai hong thn knh n n Nam Giao v Thi miu
l co v ngy ra i.
Quan sn phng Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn Thn ni : Cc c Man u hng, c
nhng c nht, nh, t, ng, lc, nghe li hiu triu, ch ring c tam khng chu ra (s inh
Man y c hn 4.000 ngi), thng chp nm ngoi c y theo bn gic Bnh nh nh
ph cc n Thng Xuyn, Mu Lm, Thch Bi, ri ln xung cp quy, hin bn tnh u
cho chnh, ph lnh binh, chia ng n ngay, tu c nh dp v i tun cc c tri Man,
bn Man no theo Man y, th cho tn ph c, khin cho chng bit s hi, ng hu b l
chng Qung Ngi, Bnh nh, khi n chim ngm. Vua y cho.
Chun cho : C mnh lng thn, Thi s, Cn Chnh in i hc s, Bo quc hun thn,
sung i thn vin C mt Tng ti Quc s qun kim qun Khm thin gim s v nhng
sung Kinh lc i s Bc K Vnh li b l Nguyn Hu sung lm Ng tin Thng sut
qun v i thn ; Hu th lang b L tham t C mt vin v l Nguyn Hong sung lm
Ph t C v i thn ; Chng v Nguyn Vn Hu v Ph tha Tn Tht B sung lm H
gi i thn ; T l b H l Nguyn V sung lm Tham tn qun v ; T l b Cng Phm
Ngc Th sung lm Tn l qun v ; Chng v, quyn Chng dinh Tin phong l Lu
Cung sung lm c qun v ; Ph v u L Quang Ch sung lm Ph c qun v ;
Hu tn chnh ph Tn nhn Hoi c cng l Min Lm lm lu Kinh thn thn, Tin qun
thng ph Chng ph s sung Th v x i thn l Tn Tht Th ; th Hip t i hc
s, lnh Thng th b Hnh l on Vn Hi, Thng th b H l Nguyn Thut, Thng
Sao khng ngh thn gi ny l m ca Tin , vua ngy nay l con ca Tin ; bn ngi
khng ngh n con ca Tin , h li khng ngh n thn gi ny chng ? Nu cc ngi
bit nghe r li ca thn gi ny, bit sm quay v, hoc n th ni hnh ti, hoc do quan
tnh, quan khm sai, u chun cho khoan tha, cc y, thn gi ny bo nh vua bn vi
vin Ton quyn i Php, cng bng lng, bn ngi, nay bit hi li, quyt bo ton
c tnh mng cc ngi, khng hi cc ngi, khng ni di cc ngi u. Phi knh theo
D ny.
Khm sai l Phan Lim cho l sai o qun v sng cha , ngy i cn hon, xin u
quyn sung Tiu ph s l Hong B Trinh mang cc o t d, thng d i ban bo, p
tu thu n ngay Gia nh trnh cho tng ca Php bit v tm ng chuyn v Bnh
Thun, Khnh Ho em hiu d, ngn cm khp ni, gip cho chng c xong vic. Vua
y cho.
Chun cho Ph c sn phng Qung Nam trc l Ng c Quang sung lm c
qun v o nam sai v Ng s l L ch Ct sung lm Tn l.
Nguyn Tham tri lnh Tng c Hi Dng, Qung Yn l H Vn Quan ; Tun ph Hi
Dng l Nguyn Vn Phong ; Th lang lnh Tun ph Qung Yn l Hong V ; v n
Kinh (T c nm th 36), b quan i Php ng, bt em i ni khc), vua chun cho
Quan ging chc b Th lang, lnh T tham tri b Li ; V i b Hu th lang b Binh (Vn
Phong b bnh, xin php ngh cha thuc).
t thm huyn nha Ch Linh, tnh Hi Dng (trc do ph Nam Sch kim l ; n nay
quan Php cho l tip gip nhiu ng, 1 vin ph, lm vic khng chu o c, cho nn bn
thm t nha y, nhng vn do ph thng ht).
Cho B chnh Bc Ninh l Nguyn Xun Dun quyn gip vic Tng c Bc Ninh, Thi
Nguyn, Tng c mi l Ng Trng T i lnh Tng c Sn Ty, Hng Ho, Tuyn
Quang.
Tha gim thu l nm trc hin thiu cho tnh Qung Bnh.
Thng 6, li t huyn nha Do Linh, tnh Qung Tr. (Nm T c th 6 b bt huyn y,
n nay li t, dng lm huyn nha x Tam H ; rt v 2 tng Bi n, An nh hin thuc
ph Cam L v 2 tng An X, An M hin thuc ph Triu Phong, do huyn y qun tr c ;
nhng do ph Cam L kim l).
Vua cho l Hm Nghi chy i, bn L Thuyt cn giu vng Qung Bnh, H Tnh,
nn k hiu s thng c trng ngng mi xung t D do t tay vit, sai cc ht Thanh
Ho, Ngh An, H Tnh, Qung Bnh, Qung Tr nim yt khp c ; v do quan tnh y thng
lc cho cc x dn u 1 bn khin cho ngi nghe bit s, mn, hoc c ngi c th lp
c cng.
D rng : Trm l con th 2 ca tin hong , ch c ngh n tc phin cng, ch khng
tm n ngi hong c ; hn na, lm vic bt ngha m lm vua, cho nn ta hai ln t
chi khng c. V, nhn dn rt nhiu, bn bin rt rng, tn x rt trng, ngi ln khng
th b khng mi c. V th, cu thn ca Tin , danh vng lu, n m lp ln, ch
Vua bn cho Hu ngn c phi long c sut quan qun 3 o, hip cng qun Php tin
qun lin my ngy, nh ph cc n ln ca gic : n nht (tc gi l Khe Cy
Giang) ; n nh (tc gi l Khe Ch) ; n tam (tc gi l Bn Ma) ; thu lm c
tin lng, sng ng, kh gii rt nhiu. Bn gic u trng thy bng gi l chy trn, mi
tr v ni hnh ti. Vua chun cho thng quan qun Php long bi tinh v kim tin, ngn
tin cc hng c th bc. Quan qun Php c ngi b thng (1 sut i v 2 lnh).
Vua nhn ng gi ra chi xem, thn n v v yn i. (Quan Ba l A-l-tu-t, thng bi tinh
hng 3 ; quan Ba l Bi-ra-suy Bi-l-di Ra-, thng bi tinh hng 4 ; quan Hai l K-ninhvi L-ra-mng Ba-ra-, quan Hai thy thuc l p-phong, quan Mt l a-bi Di-e, quan
Mt sung bin lng thng l B-ve, quan Mt l Sanh-xun-bi v Sut i l Kim-b, u
thng bi tinh hng 5. Cn sut i c thng kim tin c ch tam a 1 vin, sut i
nc Php v sut i tp binh c thng ngn tin 23 vin, i trng c thng ngn
tin c ch t m, 24 ngi, binh inh c thng ngn tin c 2 con rng 324 ngi).
Sai quan tnh Qung Tr xt t phm hin giam, ngi no gi m v tnh ti ng tha, u
lng cho tha ra.
Chun cho xy dng nha th kinh lc Bc K ( trng thi H Ni).
Ton quyn i thn Pn-be t ni : Ngy thng 7 nm ngoi, thng C-suy nh ra 6
khon iu c mi, nc ta, phn nhiu c thua thit, nay em b bn c y ri. Nc
ta tn i thn Php l chc Hn lm Trc hc s, i thn Php mun t kin chung
vn, giao cho 1.000 ng bc ; nu c ngi no c th ch c vo u xt r b ci nc ta
khi trc thng n b pha ng sng Khung Giang v ghi chp r cc loi Man Lo trong
ht, dn tnh, phong tc, chnh s, sn vt v cch sinh nhai, bin ng thnh sch dng ln,
i sai quan xt duyt, ngi c d hng trng th xin em s tin y chia tng hng
thng cp (hng nht thng 800 ng, hng nh 200 ng).
Vua cho l qu i thn nh ra l mun c k thc ti, chun cho theo th m lm, nhng
D cho quan cc ph, tnh trong Kinh v tnh ngoi, u em hi khp c, khng c quan li,
s, dn, ngi no l kin vn rng ri, c th bit r cc vic ngh y, bin chp thnh
Vua chun cho theo nh ngh lm vic ri li chun nh 2 iu thng cch v ph, huyn
m dn dng dn thnh on v ngi bt c bn u mc gic, thng lc cho cc a
phng tun theo lm vic tt c.
Ngy inh Hi, ng gi khi hnh t Qung Tr (t tun u thng y, vua se mnh ; n nay
li nh thng, mi tin hnh).
Chiu tho x tr s Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn Thn dng tp tu : em vic nh
gic thng trn t thng chp nm ngoi (t cc ngy 27 n 30, xem trn) phn bit cng
trng ngh thng tu ln vua bit. Vua chiu cho thng thng, khai phc, truy tng, cp
tut t ph lnh binh tr xung, tt c 53 ngi.
(Thng thng : Ph lnh binh l Trn Vn Lng, nguyn lnh chc Qun c) ; Ph qun c
lnh Ph lnh binh l Nguyn Tin o (nguyn l Cm binh Chnh i quyn sung chc y)
; v V Vn Kiu ; Ph qun c l Thi Vn Dng, Nguyn Vn Tho (u l nguyn Cm
binh Chnh i) ; Cm binh Chnh i l L Vn Ph, Vn Tin Hng, Ng Vn Tun (u
l nguyn Tinh binh Sut i), khai phc Tinh binh Chnh i quyn sung Hip qun l Phan
Vn Cu (nguyn Lnh binh c cch).
Tng Ph qun c v chiu hm tng cho cp tut, tp m l Phan Vn Qu (nguyn Tinh
binh Chnh i).
Cn t Tinh binh chnh i trng, th sai sut i tr xung v bt, cu phm cng 44
ngi.
Chun cho : Chc Hi phng Ph s Qung Nam, nay t li, dng chc v, v vic giy t
rt t, m giao thip vic vt rt nhiu.
Ton quyn Php cng quyn Kinh lc s thn bn nh thu l Bc K : S thu hin thiu
t nm ngoi tr v trc, cho khoan min ht, t nm nay tr v sau, th nht khi thu c,
khng nn li c vin dn l no m ln la. V lng bng quan li, binh inh, tnh chit
cp mi phng go bng 4 quan tin Ty (ngang vi 4 quan 8 tin 40 ng ca nc ta), ri
hi ng bin nh, trong s thu, chi hng nm trch ra li mt phn ti vo Kinh : tin
380.000 quan, go 380.000 phng (mi phng go tnh chit gi 5 quan tin km).
Chun cho : Th bc thoi, gp khi c ban cp, hoc chi cp lng bng, h n 10 lng tr
ln, u c mi thoi tc lm 10 lng, gin hoc thiu 1 - 2 ng cn th ngi lnh khng
c so k. Nh gp c ch to vt, hoc i chc hng ho, s ng cn bao nhiu, s do
Ni v chiu theo l trc hi ng cn tnh chi bin.
Ma thu, thng 7, nh lnh chy trm giy t chm, hay mt. By gi, cc tnh thng
c gic cp ni ln, vic quan bo khng thng, giy t nhiu khi tht lc. Vin C mt bn
tu.
T nay phm cc trm, do quan tnh phi 1 ngi thuc vin tho vic, ln lt n cc ph,
huyn c thc v nghim sc cho phu trm d thm ng i, nu thng th i thng ; tr
ngi, th tu tin tm ng khc s i, nhng u phi bt nhiu dn phu i h tng, nu
h thy c m gic to, lp tc bm tnh, bn vi quan Php hin ng tnh y, i dp
bt ; nu bn cp nh mn, hoc dn lng, dn gio s ti ngn chn ngang ng, th do
a phng bt tr ngay. Quan tnh thi thng gia tm c sc, cn phi cn thn, n tho
10 phn gi c v ngi.
Nu chy trm vn th i cn c s khng i thng c, tr xt qu c vic thc l
thng vi gic ; theo lut tr ti nng ra ; cn th cc vn th i, mt 1 - 2 ln, th em
tng, l, tha mc v phu trm i , giam ngt v pht tin mi ngi 10 quan : 10 ngy
np pht khng xong, th phi cch bi ngay. n 3 ln tr ln, th lp tc cch bi, khng
pht tin.
Phi vin ca tnh v vin ph, huyn khng chu qu pht, c 1 ln th pht bng 1 thng, 2
ln tr ln ln lt gia thm mi ln u 1 thng. Quan tnh 1 - 2 ln, th c min ngh ; 3
ln tr ln, th ngh x km vin ph, huyn 1 bc.
Vua chun cho theo nh ngh v thng sc cho cc a phng t Thanh Ho tr vo Nam
theo th m lm.
Thng bin ngch cho 2 x H Thanh, Ninh X tnh Qung Tr. By gi bn gic n
quy, 2 x y ht lc nh, chng phi lui, thu c kh gii, cho nn thng khuyn
khch ni khc.
Quan Php em cc tri qun v cc s V kh, c cng trong thnh giao tr li.
Trc y, gio dn cc x : Bng Lai, Hong Trung, Cu X, Phong Nha thuc tnh
Qung Bnh u b gic t cp ; linh mc l Bi Quang Lc n tnh xin tr liu cu
gip ; quan tnh cp cho dn x y 800 phng go. n nay li xin, v th vin thn t
sang ni vi vin Khm s v tr li ni : Bn gic khi trc tuy t dn c bn gio, sau
cng hi c bn lng, khng phi 1 mnh gio dn chu hi ring. Gio dn y c quan
Php cp cho 250 ng bc ; tnh li cp cho s go y, thc may lm, nn tm cch tu
tin mu sng, h nn khoanh tay i cp ! Nu tnh y nng phi tr tnh cu gip, tnh
khc li cng bt chc, ly g m gip ni c, vic y phi nn nh xt. Vua chun y sc
cho cc linh mc v ni vi quan Php ng tnh y c bit.
Vua n tnh thnh Qung Bnh, dng chn ng y (ngy 26 thng trc, t Qung Tr
khi hnh n tr tt Chu Th, li n tr tt n M Th, Qung Bnh ; ngy 20 thng
ny n tnh thnh Qung Bnh) chun cho yt sc : Tt c u mc bn gic bit dn thn
u th ni hnh ti, u cho min ti : Ngi no nguyn trc c quan chc u cho vn
theo nh c (sau cc a phng cng chiu theo th m lm) ; ngi no bt chm c u
s bn phn nghch l Hong Vn Phc, Nguyn Phm Tun, th thng quan hm c th
bc (bt sng c th b quan tam phm v thng 200 lng bc ; chm c th b quan t
phm v thng 100 lng bc).
Tm t qun ng doanh.
Vua cho l qun hiu cc hng i theo hu, qun lnh linh tinh, khng thnh i ng, ti khi
sai phi kh c nhanh chng, mi chun cho tuyn dn li mi i 30 tn, t chnh, ph
i mi chc 1 vin, c 2 i t c binh, qun v, mi chc 1 vin, c 1 n quan gi vic
cai qun, gi l qun ng doanh, chia lm cc chi t, hu dc, trung o, tin, hu, t, hu.
Khi bnh thng th hiu lnh do h gi i thn xem xt, sa sang, gp khi nh dp, vua
thn t tr tnh iu khin. i lc v Kinh, cc v i u vn theo nh c.
Cho T tham tri b Li l H Vn Quan i lnh T tham tri b Cng.
Thng bin ngch cho x Lim i Qung Bnh. (L trng V Vn Giai cng em hn l
V Vn Hu d thm c ch ni gic t, bt dn ngn chn, mt mt i bo quan dn n
ch y, chm c 6 tn, bt c 8 tn, thu c tang vt ca gic, cho nn vua thng cho,
khuyn khch. Anh em Vn Giai cng u c thng bt phm bch h).
Chun cho t nay v sau, phm ng quan Kinh v tnh ngoi t bo cho nhau, cc ch
hng u mt trc, bin quan hm, v t xng trong t t, tr ci chc in cc i hc s,
hip t i hc s, thng ph, chng ph s v Bc K kinh lc s vn theo nh c ch
bin h (nh loi hm g, h g cng bn chc l h g). Cn th vn, v t chc ng qun,
chnh khanh, tng c, tun ph, c, lnh binh tr xung, u phi bin c h, tn, cho
d nh v phn bit, phng k gian gi mo. nh lm l mi.
Bn gic Bnh nh chia ng n quy nhiu tnh Qung Ngi (phn ht huyn M
c). Chiu tho s l Nguyn Thn chn nh ni M Trang, ph c (bn cht 200
ngi, thu c nhiu kh gii).
Gio dn Thanh Ho lnh nn n tr Ninh Bnh hn 2.000 ngi. Vua sai quan tnh
chn cp cho. (Mi ngi 2 quan tin).
t thm vin dch nha Sn phng Qung Ngi, Bnh nh (trc t t v 1 ngi, cu
phm 2 ngi, v nhp lu 4 ngi, n nay t thm chc ch s 1 ngi, bt cu phm u
2 ngi, th li 6 ngi. Trong , s th li gp vo ngch c chia lm 2 ban), u cho ly
ngi a phng y lng b, v hin nay nhiu vic, cn ngi sai phi.
Chun cho Nguyn Hip (nguyn l Th lang lnh Tun ph gip vic Tng c Bnh nh,
Ph Yn co bnh v) thng th Tun ph, li lnh Tun ph Bnh nh - Ph Yn. (Hip li
xin php lu qu, thng 3 nm sau mi i cung chc).
Phan nh Bnh t ngh l i nh dp gic khng c cng trng, phin n vua phi thn
chinh, dng s nhn ti, ri xin gii chc Kinh lc, i sung lm theo hu cc c, tn l
c theo thng sut i thn tr liu iu khin, cho hiu lnh thng nht, mau thnh cng
ln. Vua khng cho. nh Bnh li ni : Hn l i thn c sai i, qun, sng t i, khng
gip c vic phng th v nh dp gic (by gi mang theo 50 tn gin binh, khm phi
V B Lim giao tip cho 50 tn, v 200 tn ca bn c, tn l em i, cng 300 tn.
My ln, qun lnh trn i, au m v cht n hn 100 ngi ; sng ng c 34 khu, mi
khu ch c 50 vin n, tng pht ra ht sch, n quan Php xin thuc n, my ln mi
c 4 - 5 cn).
T khi nh vua dng chn ng li n nay, hng ngy n tr s vin C mt, nhng tnh
hnh gic hin nay, nn phi tr tnh th no, cng khng c d bit. Lc trc c sai
i, tnh quan Php khng cng tin (trc ha phi i theo 20 ngi lnh Ty, 60 lnh tp,
n khi phi ch c 1 sut i Php v 5 lnh tp).
Nay theo ng gi ni hnh ti, bn cng lm quan li khng ho hp nhau. Hn na Bnh
ny, d bc i thn, m ngi buc thm cho ti l thng vi gic, nu vn c nm ly binh
quyn, vn nht li gim thu dt y thnh, s lm th no t g c. Bnh ny c
chun cho ging 4 cp lu ti chc, t bit l khoan qu, xin i l ging phi di hn chc
ri theo hm phi ging y, c lm vic sai phi ng dinh. Cn chc kinh lc i thn,
xin chn ngi ti gii trong vin sung thay chc y.
Vua li em vic y giao cho nh thn ni hnh ti xt li. nh thn tu tr li : Nay vua
ng gi coi vic qun, cng vic v quyn binh phi thng nht, vin i thn y xin i
sung lm theo hu, xt v th thng l phi, nhng xin i lm ging phi di hn chc v
chn c quan vin thay vo, hnh nh thuc v kch thch gi di. Vy vin i thn y xin
theo Ch chun ging m lu ti chc, nhng cho theo hu ; phm cc vic hp cng quan
vin bn nh lm cho tho ng. Nha kinh lc tm cho nh li khng t, hin nay, qun
qun th, giao cho c, tn l theo s tr liu, sai khin ca thng sut i thn cho s
quyn c trng. Vua y theo.
chun cho i lnh chc y ; Quang n v m t chi, mi chun cho i sung vo chc
B) gip cho c vic. Cn V Duy Tnh vn cho dng bnh. Vua y theo.
Vin hnh nhn ca quan Php ng Qung Bnh l Nguyn Vn Cng xut ca ra tr
cp cho nh nhn dn b t quanh thnh (63 ng). Quan tnh xin gia n khen thng.
Vin C mt ngh xin thng cho vin y 1 ng song long kim tin. Vua i lm t m
ngn tin. Vin thn li xin, vua ph bo rng : Cc quan ln nh hnh ti, ht thy u
khng cng trng ! m cha tng c 1 ng ngn tin, eo t cho mi ngi bit,
Vn Cng l mt chc nh, c vic gip tin y, khng khi c c, cha c cng lao g, nu
hn c kim tin t cho mi ngi bit, ngi khng c kim bi, s tt thn mt, cho
nn trm theo mnh i li, nhng vin thn xin, trm tm y cho ; v by gi, b gic t
ph, phn nhiu l gio dn, Vn Cng l ngi theo gio, cho nn bo r. Vin thn li xin
theo nh chun i li.
Quan Sn phng tnh Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn Thn tu ni : Tng s sn phng
y cng mt lng c, t trc n nay, thng khp ngn bi t hip qun tr xung ; cn
nh lnh binh tr ln, cha c thng hng. Xin cho sn phng y ngh ch to bi bng
vng ta (y theo mu thc bi bc, trong khc 2 ch trung, dng) thng cho khp c, t
s khuyn khch. Vua y cho, nhng chun cho s thn y xt ch ngi no khi ra trn m
dng cm, cng lao, c ng khen thng th cp pht cho ngay trc mt, vic pht thng
xong, do ty y tu li vua bit.
Vua bn nh v cung. By gi tnh thnh Qung Bnh gn st b bin, gi bi sut ngy,
ngc th hi se mnh, lu khng tin, mi u cho quan ba Php l Tu-ti, i tu thu n
ngay H Ni, bn vi Ton quyn i thn sa son tu thu cho chy n Ca L h gi ;
c Ton quyn i thn xin y theo lm vic, bn ng quan, thuc vin C mt,
Ni cc v cc vin nhn thn cn li chu hu. Cn th ng quan thuc vin, cc b nha
v vin nhn cc qun, cho u i tu bum v trc.
Vin C mt tu ni : Ngy ng gi hi loan gn n ni, xt ra bn thuc vin vn, v v
cc qun nhn hnh ti, t trc n nay, chu hu, sai phi, thc cng kh nhc, xin nn
gia n, lng cho thng thng t khuyn khch, cc thuc vin vn v, xin cho 2 b Li,
Phm cc vic tha hnh, nh c Hong thng quyt nh, hin b Binh cha c chnh
khanh, thn xin vn kim trng coi, cn th xin chuyn giao cho cc chnh khanh chiu l
trc tun theo lm vic.
Vua bo rng : Trm nh Tin , c nui trong cung t lc 2 tui, cho nn theo c
mt hai iu thn t dy bo m thi. n lc gp tai bin ca nc, bnh hon sinh ra
nhiu, thng mn ting in cung gi ly ngi. Gp ngy nay tn x khng th khng
ngi th phng, khanh theo nc Php n trm vo ni ngi vua, l l mun i khng
i ca c nc, duy lng ngi kh lng, ng i nhiu ng, hung chi triu ta vua
cha truyn ni, vn ly bc thc ph lm u. Trm vn t cht yu, hc t, m cng vic
trong ni tu, t gia, ngoi tr b bn, cha tng im pht no, khanh chng thy ? Trm
qu l ht lng ht sc, may ra bo p c my may, rt khng tnh n th v khanh, c
v tui u hn, l ngi lch duyt, sao n gim bt vic. Trm theo th l bn triu, vua,
ti xa cch, s mt khi c lm l, kh ly li c, khanh nn th tt, i 1 - 2 nm giao
thip hi quen, binh ti dn ; th cng vic Bc K, giao cho khanh c. Cn ngoi ra c
s lo kh, rt khng dm t chi, nh th, th cng tri t, ng, ngt cng nhau chung,
trc sau mt lng, tui tri hng mi, xp t nc nh cho yn vng, l Phc ca
vua ti ta. Li ni ca trm, do t trong lng, khanh c th tip thu ly.
Hu li tu : Vin C mt hin nay, vic giao thip nhiu, so vi cc b, rt l khn yu.
Thn i n, sung lm vic vin, ngy m lo lng, ch s khng chu, hoc n tr ngi.
Nu vn kim qun nh trc, khng nhng tr c hn , sc khng theo lng, m so vi
th thng, rt thiu s n tho.
Knh xt T c nm u, quan i thn trc l Trng ng Qu thng Cn Chnh in
i hc s, li gn y nh quan i thn trc l Trn Tin Thnh thng Vn Minh in i
hc s, u ch trng coi b Binh ; cn nh cng vic 6 b cha tng gip vic c. in l
triu trc thc r rng, ti lc ca thn, khng kp cc quan i thn trc m c yu
dng qu, s i vi php trc c cha hp, v vic kim qun 6 b, xin cho nh ch,
nh th th mt l c th khng tri vi php trc ca tin triu v chia chc, t quan ; mt
l c th rng thm lng tt ca Hong thng em lng thc i k s m tui gi ca thn,
(Tng Ton quyn Php : sng iu sang khm vng 1 khu ; kim eo chui bng i mi
bt bc 1 i ; bnh cm hoa hnh vung hng trung 2 ci.
Tng 2 vin Pha-l, Tu-t : Kim chui bng i mi bt bc, mi ngi 1 thanh ; on gm
mu thm kiu hoa thu ch th bng kim tuyn 5 mu mi ngi 2 tm.
Thng th Bc K l L-hu Cu-c v quan ba l -l Sn-luy-s l tu phi ca vin
Ton quyn u tng cho mi vin 1 chic kim khnh).
Thng th cho ngi trong Nam l Dim Vn Cng, Trng Vnh Th hm Hn lm vin
Kim tho v cho mi ngi 1 tm kim khnh hng nh, 2 ngi y trc c vin Ton
quyn i thn phi n cng vi bn Trng Vnh K, Nguyn Trng To gip vic, cho
nn vin C mt xin c cch b dng phng bn u.
Vua sai bn khm sai Phan Lim tin i (mang theo 300 binh tp v 100 binh gin). Phm
Ph Lm v m m v tnh trng gic tnh y honh hnh quy nhiu (quan vin ht tnh y
d bn nh dp, t nh, bt thn nhn v o ph phn m ca gic), xin thi chc Ph
khm sai. Vua y cho.
Lnh Tri ph ph Triu Phong (Bin tu lnh chc y) l Nguyn Tng hip cng quan qun
Php bt c 1 tn ngu xng thng l Nguyn c (nguyn l Ph c can n t
nh, git ngi, chun x ti , ng cn trn). Vua chun cho y thc th Tri huyn,
nhng vn lnh chc y (Nguyn c, chun cho em chm).
Chun cho nguyn Ph lnh binh Nam nh l L Khoa i b Ph v u v Cm binh
quyn Chng Hu dc dinh V lm ; (nguyn kim Chng l H Tr chuyn sung c
Kinh thnh) ; nguyn Chng v lnh c Ngh An (ging 3 cp i ni khc) l Trnh
Nhc c xt b Qun c quyn Chng dinh H oai kim dinh Hng nhu (nguyn quyn
Chng 2 dinh y l Nguyn Hanh i ni khc, nn khuyt).
Khoa thi ny, vua chun cho 2 trng H Ni, Nam nh hp thi ti trng Nam nh.
n nay quyn Kinh lc s l Nguyn Trng Hp tu ni : 2 trng hp th, th t c
Ban cho tng s qun th Qung Ngi, Bnh nh s tin 3.000 quan, thng v 1 thng 3
ln thng trn (ngy thng 7 n huyn Bnh Sn nh nhau vi gic Qung Nam 1 ln v
nh nhau vi gic Bnh nh 2 ln).
Vua ban n cho tng s, quan, li i tu gi :
(Vn, v n quan : Quang lc T khanh, th Th lang b Binh l Phm Hu Dng ; Quang
lc T khanh, T l b Li l H ; Hng l T khanh, T l b Hnh hin i b Ph tha
ph Tha Thin l Tn Tht B ; Quang lc t Thiu khanh, T l b Cng l Phm Ngc
Th ; V u v Cm binh, th Chng v l Nguyn Vn Hu ; Ph v u v Cm binh lnh
Chng v l Lu Cung ; Ph lnh binh l L Quang Ch ; Ph v u v Cm y l H Vn
Long, u thng thng 1 trt.
Th lang b H l H L ; Hng l T khanh, T l b H l Nguyn V ; Quang lc t
Thiu khanh, Tham t Cc v l L Thu, u thng qun cng k lc 2 th.
Cn thuc vin vn, v n th li, binh inh, vin C mt lm danh sch tu ln 9 ngi ;
b Li lm danh sch tu ln 50 ngi, x Th v lm danh sch tu ln 11 ngi ; b Binh
lm danh sch tu ln 143 ngi ; u thng thng 1 trt hoc 2 trt. Ngoi ra, binh inh
thng tin chung c 3.000 quan).
Ging D li chun cho Thng sut i thn l Nguyn Hu tn phong tc hu, gia
thng qun cng k lc 3 th. Hu dng s xin t chi.
i ni : Nm trc c phong tc B, rt lo l khng c xng ng. Hin nay, gic
cp cha dp yn c ht, ngoi Bc, trong Nam cn phin phi nhanh chng, ci ngha
vua phi lo b ti s nhc, lng k thn t ngh sao. ng lc ny, sc lc ng mnh, qu
bit c nh cy oai linh, n n c cht nh th ghi cng ban thng, ngy cn lu di.
Nay nu c ln bc tn trng, thn trm s rng : Ngi c y qu, th o tri vn
ght ; ngi c vun p nhiu, th li gim cng sinh, cng thm ti li v vic ban n
thng qun cng k lc 3 th, thn xin phng mnh bi lnh, cn nh c gia phong tc
Hong Th Trung em qun n ng gn tnh thnh ; cha bao lu quay nh li, chim
c tnh thnh, bt c Tng Hip v Trung Quc giam gi. Thng 4, nm ngoi, b bnh
cht. n nay, quyn Kinh lc l Nguyn Trng Hp em vic y tu vua bit. Vua chun
cho tng hm y ; ri chiu hm tng cp tin tut v cho con tp m.
Ton quyn i thn Pn-be a th n ni : i thn Php ti Kinh cng nc ta ngh
nh v i Trn Bnh, nc ta nhng cho, m rng thm ra v xy dng dinh, tri, rt
ht quan qun Php v ng trong t nhng y. Nay ngh nh 2 khon : khon th nht,
m rng t nhng, theo ng thu t Mc Kiu (tc gi cu Son) thng n Thch Kiu
(tc gi cu Kh) ; li t Thch Kiu xy p tng ngn thng n ca chnh bc, ca ny
thuc v trong gii hn t nhng ; khon th 2, em sng ng trn thnh ph ra c
tin ng, dng lm ph tn xy dng dinh, tri trong t nhng v xy p tng
ngn, nhng i khi lm xong th quan qun i Php rt ht v ng trong t nhng,
cn cc s trong thnh giao tr nc ta nhn gi nh c.
Vua chun cho theo nh ngh, sai vin C mt bin giy lm bng v v thnh bn giao
vin Khm s gi lu chiu.
(V khon xy p tng ngn, Ton quyn trc nh khi o sng ngi. Vua bo vic y
rt khng hp , sai vin C mt ly c t mch t ni li vi vin Khm s, nh gi in
cho vin Ton quyn ngh li, vin Ton quyn tr li ni vin i thn y rt th tt tn knh
nh vua, knh xin ht lng nghe theo, mi i li lm nh th).
Sai lm s sch bin chp cng gii nc ta. By gi vin C mt tu ni : Cng gii
nc ta, pha bc gn vi nc i Thanh, pha ty nam gip vi nc Xim La, Min
in ; t trc phi c gii hn ch ch no. T trc n gi, quc s t thy chp n,
thy nghe cng t, nhiu ln cc i thn ton quyn, khm s i Php c nghin cu,
hoc nh treo thng ; hoc c nghe thy g, th t i yu cu xem xt. V vic treo
thng, nhiu ln vng li D thng sc, cha c ngi hng ng.
K ra b ci non sng cng l cch hc bc vt, bin rng, my trng, ng xa mun dm,
ngi ta cn ngh d tm c, hung chi cng gii nc ta, m li cn m khng bn, bn
m khng xt, tng khng phi ch cho ngi bit c t nhiu ! Ngh nn xin phi
quan, thuc, xt khp c, duy cng vic B, Vin, Qun, Cc, b bn, nu giao cho lm
kim c, s khng chuyn ch k cng, kh mong thnh hiu. Xin nn t vin c trch
nhim n c vic y. Quang lc T khanh lnh Th lang b Li l Hong Hu Xng l
ngi trm tnh, hc cng hi rng, xin cho theo nguyn hm sung lm ng l, cp cho n
khm phi quan phng v phi vin dch theo lm vic, n phng Ni cc lm vic,
phm h nc ta tip gip vi nc Thanh, nc Xim v sng Khung Giang, ch l ch
no, xem xt r rng, cn c chng c ch xc, bin chp thnh sch v v bn
tham kho, (thng sau, vua chun cho vin y n s tu th Quc s qun).
Chun cho t nay tr i, phm lng bng trong ni nh cng Kinh v tnh ngoi, vn t
bt cu phm cho n tha s, l sinh, y sinh ; ban v t chnh i trng Cm binh, cho
n cc sc binh, trm, tng, tng v t phm ; vn theo nh l c chiu cp cho thc sc.
Cn vng, cng, cng cha tr xung n tn tht, ph m v Kinh cng tnh ngoi, vn
tht phm tr ln, v sut i tinh cm binh tr ln, khng c l th sai, th hm, sung lnh
u chiu theo gi ch, chit cp cho tin hoc bc tt c, k bt u t mng 1 thng ging
nm sau, v s go cha kho Kinh c t, trong Nam, ngoi Bc c lon, vn ti khng .
Quan Php ng qun th Qung Nam, tin qun n huyn Qu Sn i tun nh dp,
ph tan n gic x Trung Lc (bn ngu Hi t ngu tnh y, c 6 b, nha, th, tri
nh v ngu lm n Vn Thnh).
Vua chun cho tng kim khnh, kim tin c th bc.
(Quan Nm l B-l : 1 chic kim khnh hng ln ; quan Nm l Ca-mch, Ph cng s Bay,
Thng t U-a-ni, quan Mt thy thuc Suy-mng, mi ngi 1 chic kim khnh hng
trung ; k lc Mi-sinh, Tri ph L Duy Hnh, Tri huyn Trn Vn iu, mi ngi 1 chic
kim khnh hng nh ; vin quan tu thu Qung Nam l A-linh Ca-li, 1 ng kim tin hng
trung c tua bung xung).
Chun cho hong thn, cng cha n con trai, con gi cc cng v chu ni cc cng, bng
l ng nin u cho chia thnh 4 k :
Chun cho Quang lc T khanh sung Ton tu S qun l Phm Bnh thng th B chnh
Bnh nh, quyn gip vic Tng c Bnh nh, Ph Yn. By gi Tng c mi lnh chc
l Nguyn Hip hin b bnh ngh php cha n cung chc, B chnh l Nguyn Thu i
vng nn khuyt, cho nn chun cho Bnh thng b, phi i ngay, i Nguyn Hip c n
cung chc hay khng, s li ngh.
Lnh B chnh H Tnh l Trn Khnh Tin dng tp tu xin v qu cha bnh, khi ht hn,
hoc i i ht khc, hoc v Kinh i ti. Tun ph l V Khoa cng tu ni : Vin y,
thng ging nm nay b bnh v l ngi thc th, li l khng kho, thng thy quan Php
nghi ng, vin y li, tng cng c ngi. Vua mi chun y li xin, ht hn ngh, v
Kinh i lnh.
Ma ng, thng 10, Tun ph H Tnh l V Khoa tu ni : Dn ht y t nm trc i theo
gic, hoc lm i trng, hoc l ng ca gic thng khi c n nghn, vn. Sau c
n in, u mc bn gic ra th, hoc c khoan tha, hoc i ngh pht. Hin nay, cc ni
u qung gio tr v lng, hoc yn tm n i ng, hoc yn nghip sinh nhai, m dn
lng khng bit, nht khi ch bo l theo gic, cht gp l bt, hoc khng np quan a
phng, i thng n nh th bn gio chuyn np cho quan Php, ch bo l b l ca
gic, bin bc rt kh, thm ch c ngi v on th trc, bt bo th li ; khng phi
t ra khoan bnh m yn lng phn trc.
Knh xt bn sao lc chun cho v vic xp t cng vic v sau Qung Tr. T nay tr i,
phm bt c gic, t ng qun c tr xung, n sut i v bn gic, u thng
phm trt, thng tin bc c th bc, l ch vo bt c ngay ti trn, hoc hin theo
gic m ln v, mi c bt np. Cn nh nhng ngi hin tr v vi dn lng hay i
ng, nn nh li iu l, cho c giy t minh bch, tin tun hnh. Xin t nay, phm
ngi no l trc theo gic lm i trng, binh inh, bit qung gio, v yn nghip, th
ht thy khng hi n, duy ch hin ng theo gic, m bt c ngay ti trn, xt ra qu
thc, chiu l xin thng, cng tn no hin nay, lc i, lc v, khng phi lng dn, khng
phi thc gic, b tng l s ti bt np, xin cng chiu iu lut cng thng vi gic x
ti, nu tng, l t tnh n giu, cng cho ngi ngoi bt np lnh thng. Cn tng, l s
ti, xin nn ngh pht :
(Bt c 1 tn binh hoc dn theo gic, xt ra qu thc, th trch c l trng, pht tin 50
quan ; chnh, ph tng u 25 quan ; c mi tn, li gia 1 bc. Nh trong x 2 tn theo gic,
bt c, th l trng b pht 100 quan, chnh, ph tng u 50 quan ; n 5 tn, th l
trng s ti b tch thu mt in sn, chnh, ph tng, tch thu mt na ; 10 tn tr ln, l
trng, chnh, ph tng b mt ton b gia ti, in sn, u sung thng cho ngi bt
c).
Duy khi em np, phi c n bin kt r rng (ngi b bt, theo gic ngy, thng no ?
u mc gic m tn y i theo tn h l g ? nhn chc ngu l danh sc g ?) ri bm np
ln quan ph, huyn, tnh s ti, i hi li tra xt qu thc, s bn vi quan Php hin ng
ti y, chiu lut thng vi gic ngh x, nu xt l mang lng th on, bt by, xin nn
x ti phn to. Cn nh i thng tt n nh th bn gio trnh np, xin cm ch nghim
ngt, yn lng phn trc.
Vua cho ngh nh y l tho hp, chun y ; ri sai thng sc cho c tnh tun theo lm vic.
Vin st tu ni : in l dng ngi ca bn triu, phm ngi xut thn l t ti, tn
sinh, m sinh, hoc li in, th hoc lc u c b (t ti, tn sinh, m sinh) hoc thng
n ng phm, u do b Li hi ng vi cc nha ( st, Ni cc) st hch ngh b, xt
xem c ti nng hay khng, m ngn chn k to bo cnh tranh. Nm trc, sau khi mi
yn, quan li phn nhiu tn trnh, vic nhiu, ngi thiu, nn khng c g quan li c khoa
mc, cng ngi hin ti chc, hay b bt phi v, ngi no c n xin ra lm vic, u
c lng b, knh thy nh vua tm n vic lm cho lc suy c thnh ln, tu tnh
hnh x tr cho thch hp, c nhin phi nh th, hin nay, vic lm xong, ngi khng
thiu lm, so snh khng phi nh nm trc, nu khng nh r l st hch, th khng
nhng ti nng, kin thc ca mi ngi cao hay thp, lm vic gii hay khng, khng xem
xt phn bit c ; m bn xo tr, nnh ht khng khi mong mi tin thn mt cch cu
may, rt s mt c, ht chu ln ln.
Xin sc xung cho b Li xt r ngi no l tn sinh, m sinh, t ti, li in, cha tng st
hch, th bt c thng b chc hm g hay cha (t phm, thuc vin tr xung), u
chiu l trc, hi ng st hch xt ngh, t r php trc. Vua y theo.
Bt u ch cp bi eo cho chc Dc thin cc ph. Ph Tn nhn tu ni : Dc thin l
chc dn bo iu hay, ngn cm iu d, i vi cng t, v mt phi nghim nh bc thy
dy, chc y tng cng thanh cao v trng yu. V li, t trc n nay, ngi no d c
khoa mc xut thn, mi c sung b. Xin t nay tr i, chc Dc thin cc ph, u ch
cp cho 1 tm bi ng (khc cc ch m ph dc thin pht giao cho eo, cho trng s
th, cho nn vua chun y cho lm.
Th Xun vng l Min nh cht. Vua ngh triu 3 ngy, sai hong thn cng khm mng
t 1 tun ru. Li cho vng y d l cng tc, ngi Phc hu, knh cn, tui qu 70, so
vi cc hong thn, cng l t c, nn c n cho tn thu l oan Khc.
t thm nha Thng chnh (do ngi Php chuyn bin) ca bin Hi Hi (thuc Ngh
An) v ca bin i Chim (thuc Qung Nam).
Ton quyn i thn Php Bc K l Pn-be cht. Thng s Vi-an quyn lm cng vic
Ton quyn.
Chun cho Phm Ph Lm li sung Ph khm s T trc k. V quan Khm sai Pham Lim
dng s tu : xin, hin nay, so huyt gic Trung Lc ph tan, th gic dn suy, v yn
c y, chnh cn ngi a phng y, cho nn vua li chun cho thi hnh.
Li t nha i l. Vin C mt tu ni : Nha y l ch cng bng, chnh trc, phm vic li,
hi ca dn gian, iu oan khut v n kin, u chun cho n ku y. L trc, mi
thng 3 ln, 3 nha (b Hnh, st, i l) hi ng thu nhn n kin, lm t tu, do Ni
cc xt, ri lm phiu tu. Ngay bui bt u lp php, vn mun cc nha rng gi ln nhau,
khin cho k c iu bt bnh c ku ln, mi ngi khng b oan lm. Nm trc, c
chun cho nh li khng t, hp c vo b Hnh, l v c lon mi yn, nn phi tu tnh
th x tr cho thch hp. T y n nay, vic t tng, n l, nhiu khi khng gii c oan,
V cch chp ring bit, l chia ring tng tnh m chp, xin phi chiu theo th t chp tng
qut, u chiu theo a phn tnh chp ring ra, duy li ghi r cc o, ph, huyn, chu
hin t trong c tnh, nhng ly Kinh s lm tn trng, u tin l ph Tha Thin, sau n
cc tnh t Tha Thin tr vo Nam, tr ra Bc. Trong , tnh no khng c gii tip vi
nc khc, th vn theo tng khon, bin r nhng ch : khng c tip gip vi nc khc,
cho bn ring, cng theo tng tnh v k tip.
V tip gip cc x, x no h t trc nc ta c cng nc khc khm nh, hoc ly t
bo bn nh, tra trong sch s c chp r rng, th tu thuc tnh phn no em chp ra ht
tham kho.
V a phn dc bin gii, t trc l thuc nc ta, nhng nay tuy mt vo nc khc
(nh loi trc kia nh H, nh Mc ct t cho nh Minh, nh Thanh) xin cng chiu theo
trc thuc ht tnh no, ghi chp vo, cho bit lai lch.
V pha sau min ni nc ta, c ng sng no m chy thng c n sng Khung, th
ng sng y pht nguyn v chy qua ph, huyn, chu no, hoc tri Man no, xt cc
sch v c th cn c, cng ghi c vo.
V 6 tnh Nam K, nay l qun ht ca nc i Php, sch ny bin chp cng gii c
l nn chiu t Tha Thin tr vo Nam n Bnh Thun, tr ra Bc n Cao Bng, nhng
gin hoc c bin n a phng no sng Khung chy qua, th on h lu sng Khung
c vo khong An Giang, nh Tng ; th 6 tnh Nam K xin phi chp c vo trong
khon chp tng qut v chp ring bit cho cn danh hiu.
V a phng Cao Min, c tin triu kinh l, ghi c vo bn , sau ri b i, nay
cng xt qua s tch bin thm vo sau, cho bit u ui.
V xa nay cng truyn, cng gii ca nc ta l vic ln, m t trc n nay khng c
chng c ; c cc nh bn lun (nh loi dng ct ng ca M Phc Ba) cng phi chp
c cho cc thuyt.
V cc sch bin thut li, gin hoc c ni n cng gii nc ta v nguyn lu sng
Khung chy n u, trong thng c ch ni khc nhau, c ch ging nhau, cng chp
c lu li, i kho chnh. Vua chun cho theo ngh lm vic.
Cm cc tng c, tun ph khng c em tp tu xin thng trt cho b chnh, n st, lnh
binh cng lm vic tnh. By gi b Binh tu ni : B chnh, n st, lnh binh, i vi tng
c, tun ph, phm v tuy khc, nhng u l quan tnh c, t trc thng b, do t trn
quyt nh. Gn y thng thy tng c, tun ph lm tp tu xin thng trt cho b chnh,
n st, lnh binh, coi nh thuc vin, i vi th thng triu nh khng hp, m tng c,
tun ph thc l c quyn, b chnh, n st, lnh binh do khng khi khut tt nghe theo,
kh cho xt hc. Vua mi chun cho t nay v sau, cc tnh, nu li c tri lnh, khinh sut
nh th, th chiu iu lut chuyn quyn t tin tuyn quan ngh x, trng th thng
triu nh m chnh n php lm quan.
Chun cho ngi b cht tnh Thanh Ho (cc ph, huyn H Trung, Hu Lc, Nng Cng,
Qung Xng b tht th) c truy tng cp tut v nhiu m c th bc.
(Tng t phm Thng t l L Thn, tng Quang lc T khanh, con c tp m in tch ;
Hip qun l Hong Vn Vn tng Qun c, con tp m Tng bt phm bch h ; Tri huyn
l Ng c t, tng Hn lm vin Th ging, con tp m Cung phng ; in b quyn
huyn l Phan Huy tng Kim tho, Hun o quyn huyn l Trnh Uyn tng Bin tu, con
u c tp m i chiu ; th sai Chnh cu phm Bang t l L Huy Khanh, truy th
Tng cu phm, tng Tng bt phm ; m t Bang t l Nguyn L, tng Cung phng, con
u c nhiu nam sut i ; Tinh binh Chnh i l Phan Tin Ging, Nguyn Vn Sinh
tng Cm binh Chnh i ; Sut i l Tn Tht Nh, tng Tinh binh Chnh i, u nh l
tp m. Cc vin trn y u chiu hm tng cp cho tin tut).
Tnh Thanh Ho theo Ch chun cho em 10 v binh tnh, gim bt mt na, dn lm v :
Tuyn v, Kin v, Trng v, Nhu v, s binh tt c 2.794 ngi (gim bt 5 v : Tc v,
Ngha v, Qung v, Cng v, Hng v).
nh li l phm ban t hong thn, cng cha, cung giai (9 bc ti nhn tr ln). L trc,
gn n k chn ct, vng theo t Ch, Hong thng ban t mi ngi 1 tun, l phm dng
cc hng b, d, ln, xi, c bn, tru ru, vng bc, hng sp u , (l phm ca 9 bc
cng phi tn ging nhau, duy ch dng d, ln). n nay, b L ni : Hong thn, cng cha,
cng giai ban t theo l dng tam sinh hay nh sinh, so vi ngy k tn miu, s c cha
hp, xin i dng ln (hng va) v xi (gi 3 quan), cn cc hng th theo nh c, cho hp
tnh l, m khi ph tn. Vua y theo.
Chun cho nha Kinh lc Bc K khc in b i Nam hi in ban cp (trc dng
bn in xp tng ch in cp, sau khi lon, nhiu ni b mt) l theo li ngh xin ca quyn
s thn Nguyn Trng Hp.
nh r l chi lng cho m sinh. Phm m sinh Kinh v tnh ngoi, ngi no cha ngh
vic hoc cht, th lng kho vn theo l c chiu cp, cn ngi no cha ti chc, th xt
tng hng chiu l cp cho du, ( hi ng st hch th khng c hng : u, bnh, th u
c 3 cn du, cha hi ng, th hng nht, hng nh 3 cn, hng ba 2 cn) ; v cp thm
mi thng 2 quan tin bt giy gip cho hc tp, cn nh tin go lng kho u nh
cp.
Li chun cho Phan nh Bnh sung i thn vin C mt.
Ph khm sai T trc k l Phan Ph Lm chu ti. Ph Lm n Nng, c 10 ngy
dng tp tu : Bn gic a giy bt h thn v bt c v y, lm hnh c, xin t tri v
Kinh i ti ; li tc t cho vin C mt ni : Gic hin bt x, thn y ch dn phn m t
tin ca y, nu chm, tt n mc v, bn khng i Ch, lp tc p thuyn v Kinh n
vin C mt, xin n b Hnh i ti. Tp tu y, vin thn hin ng ngh bin phiu tu
ln, bng vin st em vic y tu ln hc ti ni : Ph Lm khng i Ch chun cho,
dm t tin v, i li thnh th, khng lo s cht no, coi php lnh triu nh nh tr tr
con, sau ny ngi khc trng th bt chc, th thnh s th g. Xin trc ht gii chc,
xch li giao cho b Hnh nghim ngh, chnh n php lm ti.
Vua chun y li tu. Sau b ngh xin x ti 100 trng, cch chc khng c b dng. Vua
cho ngh x y l nh, bc i, giao cho Cc thn gi mc cng bng ngh x li. Cc thn
Phc tu ni : Xin chiu iu lut lm l vic qun, x ti trm giam hu.
Vua li ngh n ch rut y l Phm Ph Th l cu thn ca tin triu, vn c trng vng,
ng nn ban n cho con chu ; mi chun cho cch chc pht giao i sai phi lm vic
o Hu trc k.
Chun cho cc b ti qu c l bn Nguyn Tri Phng, Phan Thanh Gin, Lm Duy Thip,
Trng Vn Uyn, c khai phc tc hm c th bc. Nguyn Tri Phng li chun cho
c th n Hin Lng. Trc y Nguyn Hu tu ni : Cc i thn qu c l
Nguyn Tri Phng, Phan Thanh Gin, Lm Duy Thip, Tn Tht Hp, Trng Vn Uyn
u l i thn k cu ca tin triu, tng lm quan khp c trong ngoi, rt c cng lao ;
nm trc phi ti, u l ti v vic cng c :
(Nguyn Tri Phng, nguyn V Hin in i hc s Tr dng tng, Trng Lit b, sung
Bc K tuyn d ng st i thn, v H thnh tht th, tuyt thc cht, c ging lm
hm Tham tri ; Thanh Gin, nguyn Hip bin i hc s, sung Kinh lc s Vnh Long, An
Giang, H Tin, v 3 tnh y b tht th, nn ung thuc c cht, sau b truy tc mt ht
chc hm ; Lm Duy Thip, nguyn Hip bin i hc s, ging xung Thng th lnh
Tun ph Bnh Thun, Khnh Ho, v sung lm Ton quyn i thn ho ngh nhng khng
hp vua, phi cch chc ; Tn Tht Hp, nguyn Thng th b H sung chc Tng thng
qun v Gia nh v nh Tng tht th, ging lm Vin ngoi sung Tn tng, sau c
khai phc Th lang b Binh, ph t vic qun, ri b bnh cht ; Trng Vn Uyn, nguyn
Thng th b H, th Hip bin i hc s, lnh Tng c Vnh Long, can v thnh tr
khng gi c, phi cch chc, ri b bnh cht.
Nay Hong thng mi ln ngi, rng m n cch, xin u gia n cho khai phc nguyn hm
yn i linh hn. Vua y cho ; li chun cho vic th t theo l c hp phi nhng giao
cho b Li ngh xt. B Li tu xin chun cho Nguyn Tri Phng khai phc V Hin in
i hc s, vn tc b theo nh c ; Phan Thanh Gin, Lm Duy Thip u khai phc Hip
bin i hc s, Tn Tht Hp, Trng Vn Uyn u khai phc Thng th b H, con
x ti trng hnh, khi cht l may ; Lm Duy Thip tuy cng Phan Thanh Gin hi ging
nhau, nhng xt hnh trng trc sau, so vi Phan Thanh Gin c khc, u c nht khi
cho khai phc c. V li, php lut triu nh, khng th lm tri php c, m n trch
khng nn dong cho c cu may. Nh cc quan y qu c mt, hai chc nm, vic
ngui ri, vn c ban n c cch, th hng y cn nhiu ngi, sau ny h khng khi
vin c yu cu, khng nhng c li vi php trc, m quan c trch nhim ht thy phi
k cu ngh thi hnh, rt thm phin nhiu. V Tn Tht Hp c khai phc Th lang
th thi ; Lm Duy Thip, xin chiu theo Tn Tht Hp lng cho truy phc Th lang b
Binh ; Trng Vn Uyn, xin lng cho truy phc Hng l T khanh ; cc hm trc
c khai phc u xin tiu b, ng hu khi s qu lm. Vua y theo li bn.
Tun ph Hng Yn l Hong Cao Khi lm s em vic cc thng 9, 10, 11 nm trc, vin
Tun ph y tng em quan qun v cc ngi l phi, m dng, hp cng quan Php
nh dp gic Bi Sy u c thng trn ; cng thng ging nm nay, vin Tun ph trc
l inh Nho Quang bn u Ph lnh binh l V Vn Mn coi em quan qun tin n nh
dp ht huyn n Thi c cng ; v cc thng 3, 7, 8, 12 v Kin Phc nm u ; cc thng
8, 9, 10 nm trc, my ln bn gic ko n quy, cp cc ht, tnh y tng sc cho cc
vin nhn l thuc sai phi em binh m dng, cc tng l, hng ho em gia thuc, theo
quan qun c chin c lc ; phn bit ngh thng tu ln vua bit.
Vua chun cho vin Tun ph y, c khin c lc, thng cho 1 chic kim khnh, vin
Tun ph trc l inh Nho Quang, lnh n st l Vn i ; Ph lnh binh l Nguyn Vn
Hn, V Vn Mn ; quyn tc vi Lnh binh l Phan Vn in ; u thng qun cng k lc
2 th. Cn cc vin nhn, tng l tu phi u thng phm trt c th bc.
(Ph qun c lnh Qun c l Trn Vn L, thng Tinh binh V u, Cm binh Chnh i
sung Hip qun l Trng Nh L, Tinh binh Chnh i l L Vn Hong, u thng Ph
qun c ; Tinh binh Sut i l Xun Sinh, ng Vn H, Nguyn Vn L, Nguyn Vn
Phong, V Trn n, u thng Cm binh Chnh i. Ngoi ra, thng tng tht phm vn
giai 1 ngi, Tinh binh sut i 4 ngi, tng lc phm i trng 6 ngi, chnh tht phm
i trng 3 ngi, tng tht phm i trng 3 ngi, chnh bt phm i trng 15 ngi,
tng bt phm i trng 4 ngi, chnh bt phm th li 3 ngi, chnh cu phm th li 6
ngi, chnh bt phm bch h 4 ngi, chnh cu phm vn giai 54 ngi, tng cu phm
vn giai 9 ngi, chnh cu phm bch h 22 ngi, tng cu phm bch h 17 ngi, cng
159 ngi).
Cc x, thn c lc (Hng Nhn, Si Qut, Lai H, Trng X, Lin Cc) cng u cho
bin ngch khuyn khch.
Chun cho nguyn Thng th v hu l V Trng Bnh c cp mi thng 20 quan tin, 3
phng go gip vic dng lo. Trng Bnh trc v quan Php tnh nghi, bt phi v
Kinh i lnh, c hn na nm, con trng l Th ging V B Lim cht trn, con th l
V B Ba i thuyn b nn bo, vin C mt tu ni : Vin y tnh cnh au kh, ng
thng, cho nn vua chun cho chm chc cp cho, t lng tt thng n, ri cho theo
nh trc v hu v cho 1 ci o on hoa u 8 si t mu huyn, 1 on la mu xanh, 1
ci qun nhiu hoa mu t lng tt ngh thng ngi cu thn.
Chun cho thi Hng 3 trng Tha Thin, Thanh Ho, Ngh An, c hnh vo thng 4
nm sau. Khoa thi Hng t Du nm ngoi, tr trng Bnh nh thi xong, cn cc
trng chun cho nh li, n nm nay, sau ch trng H Ni, Nam nh c hnh c,
cn cc ph, tnh u cha yn n, nn li chun cho nh i. n nay b L ngh hin
tnh hi yn, xin u ly thng 4 nm sau c hnh vic thi. Li nm gn y c lon, hc tr
phn nhiu tn i ng cc ni, nu n k khoa thi tr v khng tin, ngh xin nh c
ngi no tnh nguyn i thi, n u n hc thn s ti ( tnh ngoi, c quan vin cng
tnh ; Kinh, c tc thuc, tng l s ti nhn thc) chiu l st hch, cho ph th trng
Kinh, trng tnh mt lt, rng cch gia n, m ch hc tr c yn nh. Sau li ngh
trng Bnh nh tuy c hnh, nhng ht Qung Ngi, trc sau gi c yn tnh,
phong hc tr cng c ng khen, th hc tr ht y, xin li cho ph th trng Tha
Thin mt lt, tho lng mong i ca hc tr. Vua u y theo.
Thng 12, sai nguyn lnh B chnh Qung Nam l V Xun C (thng th Quang lc T
khanh) v Chng v l Lu Cung sung ng l, hi ng vi quan Php sa cha ng s
t Kinh n Nng v bt 2.000 dn phu Tha Thin, Qung Nam i lm. (Ph tn nhn
cng do quan Php chiu cp).
Vua cho l sau khi lon, quan vin Bc K, nhiu ngi tn v, s quan Kinh hin lm
vic th t ; chun cho i : Nguyn Th lang sung lm vic Ni cc l Nguyn Phin (co
bnh v ngh) ; nguyn T l b Binh l V Ngc Tun (tn c l Hu Li, v qu phng
dng cha m) ; nguyn Tham bin vic Cc l Huy Liu (nhn lon tn v) ; u n
Kinh i ch b dng, v cc vin y u l khoa gip xut thn.
Li dng n Hong thi t Tng Du. n y nm trc nt, ph Tn nhn cho l g
thiu, th t, tu xin chun cho rc thn ch n th ph vo n bn t Hng miu, m n
c giao cho t ch((1) T ch : ngi tha t ch vic th cng n.1) sa cha th
Thi Bnh cng l M Thu. n nay ph Tn nhn li tu : Hong thi t l ngi rt thn
ca nc, nm trc tu xin lm vic, l quyn nghi mt thi, so vi tnh l, vn thy cha
n. Xin em d b 2 to nh pha trc, sau n y, ly g, theo ch c lm li 1 to nh
ngi 3 gian 2 chi, ri rc thn ch [Hong thi t] v phng th nh trc, m thi bnh
cng th ph vo t o hu. Vua y cho.
Thng th b L l Chu nh K v n nin l xin tr s. Vua y cho v ban cho 15 lng bc,
2 tm the.
Bn u mc gic Bnh nh n tnh xin th rt nhiu :
(Thng binh l Trn Vn T ; Qun trn l Trn Vn Cung, Phm Khc Tuy, Cao Vn Trit ;
Chnh, Ph c l Lng Vn Ph, Nguyn Vn Hy, Nguyn Vn n, H Vn Tch ;
gim binh l Phng Vn K ; Tham ngh l Nguyn Quang Huy, Trn Thuyt ; Tn ngh l
Cao Vn c, V Vn Vn, Trn Thin, Trn n, L Sn, L Vn Ton, Trn Dung Hanh.
Cn bn thng t, bang t, khin binh, nhip binh, kim binh, qun binh, chnh, ph sut
i, in nng, t nng, in ty, ch tho, chnh, ph sn tri, chnh, ph tng, th li, cng
hn 100 ngi).
Vua chun cho chiu hm trc thng thng, do tnh b dng 7 ngi (Lng Vn Ph, H
Vn Tch, Nguyn Vn Hy, Nguyn Vn Quy, Lu Vn Ton, Thi Vn ng, Phng Vn
K u l quan v trc. Ln ny chiu tp gin binh c ton v, bt c tng gic l H
l Hng Tch tui cn t, lch duyt cha nhiu, t ngay vo n quan, s c cha xng ; tu
xin i theo hm vn Chnh t phm, b lnh Th c Ni cc, hoc Lang trung cc b, cho
quen chnh th, i sau xt qu l ngi dng c, s ngh nh. Vua y cho, chun cho b
lnh chc Tha ch Ni cc, nhng ph bo rng : Khim tn th c ch, c tt mi
v sau, ngi phi ghi nh.
Vin Khm s em k hn vin Ton quyn i thn mi sp sang n bo cho bit. Vua sai
i thn vin C mt l Nguyn Hu v Tham t l H n trc Bc K i n
tip thm hi. Trc y, vua sai vin thn em vic nc nhiu khon phi bn nh, t cho
Ton quyn i thn c chm chc ngh nh, 2 ln cha thy tr li, mun nhn cuc
n tip ny, thng thuyt nh bn gip, cho nn c cch sai Nguyn Hu tun lnh i,
nhn sai tn nhn, nh thn, theo tng khon vit ra v mang c i.
Kinh t trc, hng nm chi tiu vic thng v bt thng, phng s tin 2.000.000 quan,
go hn 400.000 phng, u trch Bc K ti vo Kinh sung chi. Khi trc ngh mi ca
Ton quyn c l Pn bin nh ti vo Kinh mi nm 380.000 quan tin v 380.000 phng
go ; trong y, s go th i giao bng tin, bc, c mi phng go gi tin 5 quan, tnh
sut c tr gi thnh tin 1.900.000 quan, hp vi s tin thc ti, cng l 2.280.000 quan,
hin thi, ht go thiu qu trch tin mua, th s tin y ch mua go, cn chi tiu vic
khc, s n khng . Nay ngh nh cho ti thm tin v go tnh trit thnh tin, mi nm
tt c phng 4.000.000 quan, mi c th chi.
Ngch gin binh sung lm lnh tp, Kinh 1.000 ngi ; cc tnh ngoi nh Qung Nam,
Bnh nh, Qung Bnh, Ngh An, Thanh Ho u 500 ngi ; Qung Tr, Qung Ngi, H
Tnh, Bnh Thun u 400 ngi ; Ph Yn, Khnh Ho u 300 ngi ; s binh y, gn y
nc Php em hun luyn, xin chiu s giao tr v, cn thiu bao nhiu, s ly trong s
ngch c gin binh sung in vo, nn cp cho 2.000 khu sng. Nguyn Hu a th
n tTon quyn i thn c, xin cp y s y, giao cho qu quan hun luyn, ri chiu ngh
canh gi, lng cho i i ng gi. Cn qu quan v lnh tp hin ng, Kinh do b
Binh, tnh ngoi do cc quan tnh iu khin, bng l ca qu quan, chiu theo l ca qu
quc, do nc ti chi cp. Khi no binh y hc tp thng tho, cc hng binh ngch nc ti
sung in, qun ca qu quc c nn rt v, s phi bn nh.
g, cha thy t tr li, th m qu quan, hoc t bt giam tra xt, hoc ngh x ti lu, ti
trm, khng nhng chiu iu c trc khng ng ; m ng lc trong Nam ngoi Bc
cha yn ny, lng ngi cha vng, quan li b t, d dng nh th, e rng ngi lm
quan, phn nhiu t cho l nguy, cng nhau tan r, th k hiu s, d nhn th m hoc lng
ngi, n s th y, nc ti khng th lm th no c, m qu quc khng khi phi x
tr rt phin. V th lo ngi, khng th khng ni r.
Nay ngh nh t gi tr i, phm quan vin cc tnh Bc K, can ti g, c phi x tr, th
qu quan phi chiu iu c, t cho nha Kinh lc, hoc quan tnh s ti xt ngh tu xin,
lng tu tnh ti x tr cho lng ngi c yn.
Chc tng c, tun ph, b chnh, n st, c, lnh binh cc a phng nc ti l trc
c khuyt, do 2 b Li, Binh lm t tu k khai i chn b. Nm trc, sau khi lon, quan
Bc K t tng c, tun ph, n ph, huyn, ngh nh do kinh lc chn t, ri sau tu
ln, l v khi y ngi vua cha nht nh, Nam - Bc cha yn, nn phi tu tnh th x tr
cho thch hp, cu cho c vic.
Nay Hong thng ln ngi, cng vic, quyn hnh nht thng, quan vin cc tnh y, nu
vn chuyn do Kinh lc chn phi lm vic, rt thiu long trng, thc s ngi c kh tit
tho, c khi khng thch ra lm quan, m ngi dng tr dn lm vic, khng khi lm
n k to bo cu cnh. V li, s phu Bc K, vn hin nghn nm, nu khng x tr hp
php, cho lng ngi quy phc, s kh mong c ch li ngay. Nay xin t gi v sau, n
quan vn, v cc tnh y c khuyt, nha y phi chiu chc khuyt, lm tp tu xin i Ch
chn b. Cn cc ph, huyn tr xung, s do nha y chn b ; hoc thiu ngi, th t b
chn sung vo, nu sau ny vin no c vt xu, phi i hay cch, do tnh y s chiu
iu c m lm, hu c tho hp.
Tun ph Hng Yn l Hong Cao Khi lm s em nhng vic : Thng 2 nm ngoi vin
Tun ph y sung lm Bang t H Ni, coi em binh, voi mang theo Bang t ph Thng
Tn l Nguyn Chc n nh dp bn gic ht Kim ng thng trn v cc thng 3, 5, 6,
7 nm nay, Bang t huyn Tin L l Lng Vn Trc, linh mc l Phm Tuyn thuc ht y
hp li em qun lnh, hip cng thn, ho, tng, l canh gi nh v lng, khng b gic ph
hi, phn bit ngh thng tu ln. Vua chun cho thng phm trt, truy tng, cp tut c
th bc :
(Hin lnh Tri ph Thng Tn l Nguyn Chc, thng Tng ng phm vn giai ; Sut i
l Nguyn Vn L, thng thng Cm binh Chnh i ; cn th thng Tinh binh sut i 1
ngi, hm tng tht phm 2 ngi, tng tht phm thin h 1 ngi, chnh bt phm i
trng 7 ngi, hm chnh bt phm 2 ngi, hm tng bt phm 3 ngi, chnh bt phm
vn giai 1 ngi, tng bt phm vn giai 6 ngi, hm chnh cu phm 51 ngi, chnh cu
phm vn giai 45 ngi, tng cu phm vn giai 46 ngi, tng bt phm bch h 1 ngi,
chnh cu phm bch h 19 ngi, tng cu phm bch h 63 ngi.
Truy tng tng bt phm bch h 1 ngi, chnh cu phm bch h 8 ngi, u chiu hm
tng cp tin tut.
Bn u mc gic Qung Bnh n u th ti ni qun th Hong T Vim rt nhiu :
(Xng Chnh, Ph c : Trng Vn Ban, on T, V Vn n, Nguyn Vn Sang,
Hong Cng Bnh, Nguyn Xun Tip, H Vn Tr, Nguyn Hu Thch, Phan Vn Xin, L
c D, Tng Quang Gip.
Tham t, Tn l, Tn tng : Nguyn Chiu, Trn Chnh Trung, Nguyn Tun, Trn Chn ;
cn chnh, ph lnh binh, ng vn, c khn, kim t, c hc, cng l qun v c, hip
qun, thnh th u, c binh, c chin, thng phn, gim lm, gio th, t v n bt cu
phm, tt c hn 350 tn), bn trong ca quan yn n. Vua chun cho T Vim mu tnh
ngay vic ngoi ca quan v n ngay cc tnh H Tnh, Ngh An, Thanh Ho ph d ngn
dp. Cn cc ngi n th, hoc nn cho phi i lm vic, hay cho v qu yn nghip, u
do s thn ngh x.
Ngu xng n st Qung Tr l Nguyn T Nh em ng (thng t, lnh binh, c
binh, cho n sut i, th li) tt c 34 ngi n u th ti ni qun th Tn l on Nh
Bch. Vin thn xt ngh cho l T Nh nguyn l c nhn, hi bit o l, th m cng b
dy da vi gic ; n lc bt c cha hn, mi chu ra th (5 - 6 hm trc, bt c cha
khanh), nay gia tng Gia Ngh i phu, Hn lm vin Chng vin Hc s, tc c Ho b,
thu l n Trc, v c l V Danh th lm Thc nhn, thu l Nhu Gia ; cao t((3) Cao t :
k.3) l V Xun Yn (trc tng Th ging Hc s), nay gia tng Trung Thun i phu, Hn
lm vin Th c Hc s, tc Th Lc t, thu l oan Phc, v c l Phan th lm Cung
nhn, thu l Ho Nhu ; Tin t((4) Tin t : c thu t.4) l V Xun Khoa, truy tng Trung
Thun i phu, Hng l T khanh, thu l Lng Uyn, v c (trong gia ph chp st, khng
r h tn) lm Cung nhn, thu l Tnh Nhn ; cng l 2 phu nhn ca L Quc h l Bch,
h Trn cha c ban tn thu, nay truy ban tn thu : Bch th, thu l Trang Nhn ; Trn
th, thu l Trinh T.
L Quc cng, L Quc phu nhn, trc c dng n phng th, cn tin t 4 i, nn dng
nh th v sa sang phn m, cc khon m th cho con chu thn cn, giao b thn bn
tu, c tho hp, nn chun y. Cn cc vic phi lm, nn giao cho quan c trch nhim
chiu theo tng khon lm vic, tuyn dng c tt ca T cung, cho t lng trung hu,
phi knh theo D ny.
Tun ph H Tnh l V Khoa tu ni : Ht H Tnh hin nay cha c yn n tt c, vic
tun phng khng th s khong c cht no. n st l Hong Xun Phng, Thng t l
Phm Vn Khoa, nguyn Ton tu l Nguyn Lin, c nhn l L Nht Hon u ngi a
phng y, am hiu tnh th, v vic ph d cc thn ho, xt hi bn cn , xin em u
cho cc vin y, sc cho cc vin y chia nhau i tun bt.
(Huyn : La Sn, Hng Sn, Hng Kh, th u cho Hong Xun Phng ; Can Lc, Nghi
Xun, u cho Nguyn Lin ; Thch H, Cm Xuyn, u cho Phm Vn Khoa ; K Anh, u
cho L Nht Hon), hn cho 5 thng, phi dp yn tt c, s hu gia khen thng ; nu h
ng, th chm chc ngh pht. Vua y cho.
chnh bin
lc k - Quyn VI
thc lc v cnh tng thun hong
- Nhn vin b li, pht giao cc ni sai phi, ra sc lm vic chuc ti, cho thng ty,
qun quan cc ni y, em tn tui, qu qun v ti trng, chia loi, lm danh sch do b xt
nh tu ln, i Ch ban n.
- S Dng t cc ht, m c nhng ngi : go v, go chng, m ci, khng c con,
cng ngho kh tn tt ; quan c trch nhim tu xt thc, thi thng nui nng cho ,
ch mt ch nng ta.
Knh dng thm cung Trng Ninh : vng 2 lng, tin km 2.000 quan (hng nm knh
dng 8 lng vng, tin 8.000 quan. Nm y gp Thi hu lc tun i khnh, nn dng thm).
Li nh cc t l ln thuc nm y (i sau 1 - 2 nm s c hnh), cho hong thn cng chia
nhau n cc Tn n, Thi miu, em vic y knh tu.
Cho th Tun ph Hng Yn l Hong Cao Khi c thc th v gia hm th l Tng c,
nhng lnh Tun ph, kim Tiu ph s 3 tnh : Hi Dng, Bc Ninh v Hng Yn. By
gi bn gic rng Bi Sy hy cn lan trn lin kt, quy nhiu ba bi 2 ht Hi Dng v
Bc Ninh, quyn Kinh lc l Nguyn Trng Hp ni : Cao Khi rt c ti cn m lc v
tnh th a ht y hi am hiu, xin u cho nh dp v v yn, nn c mnh lnh y.
Chun cho Thng th b Cng l Hong Hu Thng i sang b L ; Hu tham tri b
Cng l L Hu Thng thng th Thng th b Cng ; Th lang lnh T tham tri b Cng
l H Vn Quan, i lnh T tham tri b Hnh ; T tham tri b H l Trn Lu Hu, li kim
qun vin st ; T th lang b Binh l Hong V thng th Tun ph H Tnh ; Th lang
sung lm vic Ni cc l Phm Xng, thng th T tham tri b Li ; Thi thng T khanh,
gip vic Ni v l Nguyn Hu, thng th Hu tham tri b H, nhng vn chuyn sung
gip vic Ni v ; Chng v sung c Kinh thnh l H Tr, thc th c ; V u
Cm binh, quyn Chng dinh Long v l Nguyn Vn Ph, thc th Chng v, nhng vn
quyn Chng dinh Long v ; th Hip bin i hc s, quyn sung Kinh lc s Bc K l
Nguyn Trng Hp, Tun ph gip vic Tng c Hi Dng l Nguyn Khc V, u c
thc th ; Th lang lnh Tng c Bnh nh - Ph Yn l V Vn Bo, Th lang lnh Tng
c H Ni - Bc Ninh l L nh, Th lang lnh Tng c Sn Ty l Ng Trng T, u
thng th Tun ph, nhng vn lnh Th lang ; lnh Tun ph H Tnh l V Khoa, thc th
Tun ph, lnh Tng c Bnh nh - Ph Yn, th Tun ph Thanh Ho l Trng Nh
Cng, B chnh lnh Tun ph Hng Ho l Bi Quang Thch u c thc th ; Th
ging lnh Tun ph Thi Nguyn l L Bng, thng th Hng l T khanh, nhng vn lnh
chc c, u l v Vn th khnh tit nn ban n. By gi Nh Cng dng biu t n.
Vua ph bo rng : Khanh l ngi vn c ting am hiu ti cn, ni trng yu y, nn
ngh i ngh li, i n nn ngh bo p, ngh n chc phn lm vic sing nng, trn
ht lng th vua, di gia n cho dn, ng hu vic nc mi chng thnh, th lng tin giao
ph su li dy, l trm mong lm !.
Tnh Khnh Ho b lt v i.
Chun cho trch ly 3.000 phng Bc K ch vo hin tr ca bin Nng, em ti
cp cho.
Quan qun Php ng Thanh Ho, nh ph Ba nh (3 thn Thng Th, Mu Thnh,
M Kh thuc huyn Nga Sn, nh lm lin nhau, nn gi l Ba nh) i n san phng n
y.
Trc y, Phm Bnh cng bn Hong Bt t v inh Cng Trng, hp qun phn rng
cc x Kim u, Thch Bng, quan qun Php i n dp. Bn Bnh cho ni y him tr
c th trng cy c (ng trng 4 pha, u l bn ly, su hn 2 - 3 thc, ch c 1 con
ng ra vo), bn em qun n ch y lp n tri, cha lng thc, lm k gi vng,
qun Php nh mi khng c rt v, vi hm sau li chia 3 ng tin n, bn Bnh np
bn, qun Php cht v b thng rt nhiu, khng vo c, bn phi bo cho qun ng
cc tnh Nam nh, Ninh Bnh, hn ngy t hp vy, ngy m em i bc bn ph, li
b nhiu b ci, hng m sai qun Php, mi ngi mang 1 b dn ra pha trc n, ri
thc dn phi i theo sau liu li trong m bn lp p con ng vo, hn 2 thng mi
tin n gn lu, bn Bnh trong bn ra, qun Php d b thng v cht cng nh mnh.
Bn Bnh liu khng gi c (hm 28 thng chp nm trc), bn ph v vng vy chy
ra, qun v dn b cht hn 500 ngi, qun Php vo n thu ht lng thc, kh gii v
ph hu n lu.
Chun cho tnh Thanh Ho v thu thn v thu rung t v chim nm trc, tr s 2
thnh c tha gim ; nay li gia n cho min 2 thnh na v thu cc hng sn vt c
min 3 thnh, v ht y b gic tn hi qu, nn chm chc theo li tnh thn xin.
c bi thng cng (100 ci) giao cho Khm sai T trc k Bnh, Ph, Thun, Khnh l
Phan Lim phng ban thng.
Tnh Qung Bnh sau khi lon lc, dn tnh eo hp, chun cho l thu nm trc cn thiu,
chia lm 10 thnh, gia n gim cho 5 thnh.
Sn phng s Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn Thn em qun n Bnh nh, ph n
Lo Thuc.
Nguyn c l inh Hi (xng Tng c) ; nguyn Lnh binh l V Ln (xng c)
v Phm S (con c cht l Phm Biu, xng Lnh binh), u ra th, vin s thn
tnh y, tm cp cho quan chc, (Hi - c, Ln - Lnh binh, S - Ph lnh binh), sai thu
binh lng phng sai phi ; bn tin binh thu phc ph thnh Hoi Nhn, li dp tan
qun gic thn Lc Giang, s thn ho v qun sut c, ra th rt nhiu, cho u tu nghi
chm chc lm vic.
Knh sa in Cn Chnh. Cho H Vn Quan c thc th T tham tri b Cng, sung lm
Chnh ng l ; Thng th b Cng l L Hu Thng i li trng coi tt c.
Cho quyn Tun ph Lng Sn, Cao Bng l Nguyn Huy Ln v hu, ly Th ging Hc s,
lnh B chnh Lng Sn l Vi Vn L tm gip vic.
Ton quyn i thn mi ca nc Php l Bi-u n H Ni. Nguyn Hu theo li chun
y cho thn n thm hi khon tng v tng cc qu quan phm vt c th bc.
(Tng vin Ton quyn i thn : 1 bc chn dung ca nh vua, 1 khu sng vua dng ; 1 ci
nh bng ngc, 2 l mc bng ngc, 1 ng bt bng ngc ; 2 ci khay ch bng ng voi, 4
gc bt vng ; 1 ci ng voi, 2 ci sng con t, kim ngn tin mi th 5 ng ; khnh vng
hng ln 1 ci ; 1 b t trc vn phng.
Di y, l vt bng g khm x c : trp ng tru 1 ci, t di 2 ci, khay hnh ci
mc 1 ci.
Tng Nguyn su i thn : khnh vng hng hn 1 chic, kim tin 1 ng ; di y l g
khm x c : khay ch 1 ci, trp di vung 1 ci.
Tng Thng s i thn Bc K: khnh vng hng ln 1 ci ; t di bng g khm x c 1
ci ; cn qu quan 33 vin, u tng khnh vng hoc tin vng 1 chic).
Trch ly 8.000 phng go Bc K hin tr ca bin Nng, ch giao cho tnh Qung
Ngi phng cp pht, v quan sn phng hin ng tnh Bnh nh bt dp gic cn n
vt cn dng cho qun i.
Nguyn T tham tri b Binh l H Phong cht (ngi Tha Thin, trc v m xin v).
Cp tin tut v ho tai cho cc thn, phng thuc huyn Th Xng, tnh H Ni (cc thn
phng l : Phng Bi, H Khu, Ng Vng, Dng Th v Tn Khai, cng 146 h, l trc
cp tin, go mi h 1 quan tin, 1 phng go ; nay chiu gi go cp tin 6 quan).
c thn Ngh An l Nguyn Chnh em tnh hnh m au, xin cp cho thuc men.
Vua ngh Chnh l thy hc c, chun cho trch ly vua dng kho trong nh qu Thanh,
Ngh mi th 1 thanh, du qu 1 l, trm hng 2 lng, sm Cao Ly 3 lng, ban cho v bo
cho cc c gng ht lng ht sc x tr cho chng yn, nu bn phng cn nhiu n lu
l ci nhc ca khanh !
Vua cho hy tm lm vic, sau xt nh, li chun cho bn Hm c truy tng v tin tut,
tp m c th bc. (Hm tng Tng c, m th cho con l Bin tu ; Bnh tng Trc tc, m
th cho con l i chiu, u chiu hm tng cp tin tut gp i ; Nh T tng Ph c,
m th cho con Tinh binh i trng ; Thnh Ton tng Vin ngoi lang, m th cho con
Tng cu phm bch h, u chiu hm cp cho tin tut).
Hong T Vim tu ni : Thng chp nm ngoi, vin s thn y tun theo i ra ngoi quan
i, L M Khi cng ng ngu ra th hn 180 ngi (t u danh mc c ting tr ln 30
ngi, s, li, binh, th 150 ngi) ; trong quan i tip tc ra th hn 90 ngi (t danh mc
tr ln hn 30 ngi, s, li, binh, th hn 60 ngi).
Vua cho theo nh trc chun cho tu tin lm vic, bn Tham l Nguyn Vn D (Hng l
T khanh), Tn l on Nh Bch (Hng l t Thiu khanh), Lnh binh Thi Vn Hin (lnh
Ph qun c), u cho thng trt c th bc.
(Vn D thng Quang lc T khanh ; Nh Bch thng Quang lc t Thiu khanh ; Vn Hin
thng Qun c, vn lnh chc Lnh binh).
Pht chn cho dn theo gio H Tnh.
(Cc x : Vn Thnh, ng ng, qun gic quy nhiu, nhiu ngi lu tn, trch ra 100
phng go pht chn cho).
Qun Php tha cho L nh (b ca L Thuyt) v.
Vua bo L nh b li khng phi l nh, phi i lnh b Binh, khng nn phng s
sut.
Sa li trng thi Hng Tha Thin.
(Nm trc Kinh thnh c vic, qun Php chim ng, g vn phn nhiu hu hoi v mt.
n nay gn n k thi Hng, nn sa sang li).
nh vic duyt binh (v c ngch binh cha sung tc, kh gii cha y ).
Cho Hng l T khanh l L Vn Duyn (trc b ging v mt chc, mi c khai phc
hm y, i b) ; quyn lnh Tun ph Ninh Bnh (Tun ph trc l ng S Vnh, hin b
qun Php bt giam).
c thn Ngh An, H Tnh l Nguyn Chnh t v vin ni : Quan qun Php cng vi lnh
tnh chia i nh dp ; nhng c mc phn nhiu trn xa, cn L Ninh rt d di (xng
Tn l), thm d ch b kh c cht, ngoi ra phn tn trn trnh, cp bc, xt ra v i
cng, hin chia qun dp bt ti cng, chng bao lu cng c yn n.
Ph thn tnh Hng Yn l Hong Cao Khi em hin ti tnh hnh dp gic, t vo vin ni :
Thng chp nm trc i n cc ht c gic nh dp, ln lt thng trn, cng 7 trn, bt
sng c nhiu c mc ca gic (c 10 tn, mc 12 tn) ; hin nay cc ph, huyn ht
Bc (Thun Thnh, Vn Giang, Gia Lm, Lng Ti v Gia Bnh) u yn n, duy 1 ht
tnh ng hy cn gic ng ngnh, nhng ph huyn : Gia Lc, Thanh H, Ninh Giang) ;
nhng ti ngy Tt, qun tnh mong v, chia qun ng cc n, hoc tm cho v
ngh ngi, n ma xun nm nay li phi hi hp nh dp.
Thng 2, lnh c Nam nh - Hng Yn l V Vn Bo tu ni : Thng Chp nm ngoi,
tnh y nghe tin vin nguyn T l l V Ngc Tun ( ng tin s, ngi Nam nh,
nguyn tn l Hu Li), b mt mu toan khi phc tnh thnh, tc thi thng lng vi
qu Cng s, mt phi ngi i do thm v bt, hin c ch thn, tnh y kt n
Ngc Tun, chiu theo lut mu phn, x ti chm ngay, Nguyn Vn Qu d bt c lc
(Ph qun c, lm Ph lnh binh), xin thng th Lnh binh, trnh qu quan Ton quyn
duyt y v em Ngc Tun ra chm. Vin thn tu ln ; chun y n nh.
Th gic Qung Nam li bng ln. Chun cho Sn phng s Qung Ngi - Bnh nh l
Nguyn Thn cp tc ti hp vi Khm sai l Phan Lim v quan qun Php nh dp.
Nhng tnh Bc Ninh, Thanh Ho, Hi Dng, b tai nn dch l, u chiu l tnh ton ch
thuc iu tr.
Xy p i B Lm ( trong Cm thnh), khi vic xong, thng cho ngi ng trng coi l
Chng v Nguyn Vn Ph ng kim tin (c dy eo).
Ph thn tnh Hng Yn l Hong Cao Khi tu ni : Huyn ng Anh ht tnh y vn l
rung ng mu m, my nm nay gic gi quy nhiu, dn ly tn, rung b hoang, thn l
ph thn tnh y bn u cho Bang t hm Tri huyn l ng nh Trn n y xem a th,
chia t n, quan tnh y thay nhau n khuyn bo c thc, t n v chiu m, lp
thnh c 22 p (mi p 7 - 8 nh n 30 - 40 nh), rung hn 700 mu, xin cp giy quyn
tr, chc nh tn x v theo l nh thng.
Vua chun thng cho nh Trn hm Th ging, vn sung chc c bin, cho sm c
thnh hiu.
Tm t ng triu in Khm Vn.
(V in Cn Chnh d xung lp li, nhn vin binh lnh ra vo huyn no, nn chun cho
tm di ra , c yn tnh, i cng vic xong, li theo nh c).
Xung D qu cc phi tn trong ni nh v ging xung c th bc (Quan phi l Trn ng
th, ni nng tc tn, ging lm Tu tn ; Chnh tn l H Vn th khng ngh n vic cng,
ging lm M nhn ; Nghi tn l L th d tn, tham lam, k, ghp ti nng, ging lm
Ti nhn ; Ti nhn cu giai l Trnh th, Nguyn Hu th, tnh quen di tr, khinh nhn,
u ging lm Cung nhn. Hong qu phi khng bit sa mnh, qun sut mi vic, trong
Ni nh khng theo php tc, cng qu mng ngt hn).
Cho Phan nh Bnh thc th Vn Minh in i hc s, i lnh Thng th b H.
Thng th b H l Nguyn Thut i lm Thng th b Li.
Lc trc vin Ton quyn i thn n H Ni, Nguyn Hu vng mnh ra tip n v
hi thm, vua cho tn nhn, nh thn, a th em tnh hnh hin ti, cng vic phi lm
bn lun, yu cu nh liu. Vin Ton quyn p rng : i ngy no ti Kinh s xt
nh. n khi vin Ton quyn gn ti, li chun cho tn nhn, nh thn em cc khon
nh li nh thm tip tc vit th.
- Cc thu l Bc K, nguyn trong t ho c, khon th 11 ni, khi thu xong, quan Php
v quan Nam hi ng cc s chi ph v chi dng vo vic cng, tin bc mi th ht bao
nhiu, cn li bao nhiu, tr v kho Kinh thuc trnh nh nc i Nam. Nm trc, vin
Ton quyn c l Pn-be mi bn nh xp t mi nm ti vo Kinh, tin 380.000 quan, go
380.000 phng, mi phng chit ra thnh tin cng 2.280.000 quan. Thit ngh : Sau khi
cng vic mi xp t, trong Kinh cn thiu thn, s chi dng khng ; nn c vua gi
th cho ngi, xin cho ti thm tin v go chit tnh thnh tin, mi nm phng chng
4.000.000 quan. Gn y, ti, Nguyn Hu i ra Bc, thy cc tnh Bc K, ngi hin
ang sa sang, chi ph rt nhiu, thu thu cha c y . Nay nh hy theo nh xp nh
mi, ng nin ti vo Kinh s tin go y (tin v go u 380.000) ; i Bc K cng vic
bt, thu l sung tc, nn chiu s thu vo, chia lm mi phn, li my phn chi dng
vo vic bo h, trch ra my phn ti vo kho Kinh, hai nc s hi ng bn nh.
- Quan vin Bc K, t tng c n ph, huyn ; trc kia c nguyn su c qu
quc l C-ra-xi xt nh : Do Kinh lc s Bc K chn c, ri sau tu ln, nhiu ln c
theo tp trnh by ca quyn Kinh lc Nguyn Trng Hp, hin nay cn ngi, v la t
quan tnh, ph huyn, hoc lnh m, hoc do li in, hoc s nhn, l dch khng c phm
hm, chiu theo th l dng ngi ca nc ti, phn nhiu cha hp, nn dn tnh cha
c tho thun. Nay nh do quan Kinh lc v cc quan tnh xt, em ngi c th kham
ni c, ph, b, n v lnh tu ln, xin ghi y, i c khuyt vng Ch b dng, nu
hoc cn ngi s xin chn quan Kinh sung b. Cn nh cc ph, huyn u do quan Kinh
lc v cc quan tnh la c ln, t b bit v xt, ngi c c c hp cch th tu xin
y cho lm vic, ngi khng hp cch do b la ngi khc in b ; nhng vng mnh la
b vin no, u n H Ni i yt kin qu i thn ph ph cp giy chp chiu, mi
c n l s, tng lm nh th th ngi ra lm quan mi ly lm vinh, m dn tnh mi
mong c sm yn.
hi nh trng thu thi. Hin nay Bc K v vic qun nhu v cc khon sa sang chi ph
rt nhiu, ti vo Kinh con s nh th cha tin theo m lm, duy tin ca nc ti cng
qun bch ; tm nh chiu theo s thu hin theo Bc K nm Bnh Tut l hn 7.500.000
quan, chm chc trch ra mt phn nm ti vo Kinh, phng theo tin Ty l 1.500.000
quan, cn t nm nay tr v sau, ti vo bao nhiu, nn i s nh sau.
- V cc tun ty, t Thanh Ho tr vo Nam n Bnh Thun v cc thu ngch ngoi nh
loi thuc phin, cau, ru, thuc lo v qu, vin y p rng : Chiu trong t c u nn
nh bi, thuc v s Thng chnh trng thu c, hng nm thu c bao nhiu, chiu theo
nhiu t, giao cho ti mt phn dng, duy c sn vt no khng c xut cng, khng d
vo cc s Thng chnh, nn ti chiu theo nh trc tm cch lm vic, nhng ch cho
ngi bun nc Thanh ng lnh trng, thnh ra thm hi cho dn. Hin nay, tin ca nc
ti eo hp, thu thuc phin cc ht y, hy tm ti lnh trng, i sau ny s nh.
- V khon t Thanh Ho tr vo Nam, thi khng t Cng s, vin y p rng : xem
xt li bn nh ca ph Tn nhn v nh thn cng ng, ch v trc kia cc ht cha
c yn n, nn nc ti c tm t gip vic ; nu tm yn s chiu theo c c m
lm.
- V khon ct t quan vin Bc K, vin y p rng : Nm trc, vin Ton quyn c
ngh xin, c xung D chun cho, do vin Kinh lc s Bc K tu tin lm vic ri sau
tu ln, cc l nh th c tho hp ; hung chi quan vin hin ang lm vic Bc K,
vin no khng phi, nn do vin Ton quyn t xin i cch, nhiu ln vin Kinh lc chn
c phi cng vi vin Ton quyn thng lng xem xt. Nay nu do triu nh la b, n
thay rt chm, ti khi tu chc, vin Ton quyn nu c khng hp , khng khi t i, ko
di thi gi, rt thy thm phin, ngh nn theo nh c, do vin Kinh lc chn c l tin.
- V khon trao tr cc hnh cung cc tnh, vin y p rng : Th ca tn nhn, nh thn
xt ngh l phi, duy gn y cc tnh t Thanh Ho tr vo Nam, hin tnh cha yn, quan
nc ti phi n nh dp, khng c ch , khng th khng ti tm tr. Nay s sc cho
quan nc ti cc tnh, dng lm nh tm, di n y, ri xin giao tr.
tn lm Hong thi hu, lm chnh qun, triu nh m lng, ngi ta khen l n trung
Nghiu Thun.2), u l nu c ln m t tt p.
Knh ngh, thnh mu ta : bao gm rng ri, chung c Phc lnh, yn lng nghim trang,
khun php ngay thng, gip Hong kho ta l Dc tng Anh hong , sa sang vic bn
trong 36 nm, ni c gng sng ca Khng hu((3) Khng hu : v Chu Tuyn
vng, v Tuyn vng hay ng tra, b ci trang sc, ng chu ti Vnh hng v ni :
Thip khng c ti qun vng tht l ng tra.3), Ch hu((4) Ch hu : tc Thi Nhm,
m Chu Vn Vng, sinh nc m trc gi l nc Ch Tr.
u tra Bi vn vn ph, vn hu v vn nhm.4) ch lm nhn c, c ho khp c
nc nh, tt lnh y ry nn x tc. Hong kho ta trong khi hp hi, c chiu li, tn
phong lm Hong thi hu, i l cha kp lm cht gp bin c, nh c 9 miu linh
thing, thnh t mu v thnh mu ta cha c, nn c hng Phc n ngy nay ; l
c hp tri cao, sng ngi t hu, cha trong m pht ra ngoi ; vn thnh thc su
xa, li thm hin lnh cn thn, khng phi l nghim ! Trng th t kh, ti ni th rt n
ho khn lng, khng phi l tt ! Trm v vang nhn nghip ln, c em c thin h,
phng th m lnh, tn thn cng hp, c nc cng chung.
Trc c tn nhn, nh thn ku xin tn gia tn hiu l : Trang U Hong thi hu,
knh vng T ch, khim tn khng nhn, thc l c cao sng, khng th hnh dung ni
c. Nhn ngh : Sch ngc qu gi, i i c huy hiu, l tnh cng l l ! Vy nn
knh dng huy chng, t Phc nc. Nay c tn nhn, nh thn 2 - 3 ln knh xin, trm
em ngay vic y tu ln, may c vui lng y cho, cn cng vic lm l tn tn, chun cho
quan c trch nhim u chiu l m lm, yn lng thnh knh ca trm l c tha hoan
phng dng v hp nguyn tn thn ca mun dn.
Trc y tn nhn, nh thn tu ni : o hiu phng ca Nh nc, tnh l phi long
trng, i l tn tn c 2 cung, phi nn ln lt c hnh, nhng gn y Nam, Bc cha
yn, kho tng cha d d, th thuyn cng thiu, nn kh tin hnh, nay nu chm lu,
thn ng lng cng khng yn, xin cho theo li, tu tin lm vic, cho hp vi tnh, cc kim
sch n vng v kim sch tn quang tn tn 2 cung, u xin i ch bng cht bc m vng,
khuyn xanh chm ghi nh, do vin tuyn kim nhn, quyn thi ca tn tht, tn sinh
v ph Tha giao cho vin hu ; quyn thi ca Qung Nam, Qung Ngi, Qung Tr, Qung
Bnh v thi ph, giao cho vin T, u chiu phn im duyt, vic xong, khng c ti
gim vin xem. Vua y cho.
Ri li v cc ht : Thanh Ho, Ngh An, H Tnh cha c yn n, v trng Ngh An
(tnh Thanh Ho cng hp thi ), chun cho lui hn n thng 3 nm sau mi c hnh.
Li min thu l v nhn inh in th, thuc nm ngoi v nm nay cho qu ngoi l x
Vn X.
X y, t trc thu l u c tha min, c ht hn 10 nm, lm t tu ln, c chun cho
1 ln. T nm ng Khnh t Du tr v trc, nh n c min, nm ngoi v nm
nay, nhn gp trong nc c vic, cha c chun cho.
Vua cho i hi xa, m hin tnh khng v nh xa, chiu theo c tha min th thu kho
ca nc thiu nhiu ; nhng gia n li min cho 2 nm y, cn nh sang nm tr v sau, ch
min cho su sai phi tp dch, cn th thu l, cng ging nh cc x, cho tnh ngha c
trn vn.
i cp th eo cho vn t bt, cu phm n v nhp lu th li, v t i trng n binh
inh nha cc b v dinh, v, ty, i, t trc th eo ca cc hng ngi y, u dng sng
en ch khc, sau khi lon lc phn nhiu b tht lc. B Cng cho l ch cp theo nh c, s
khng ly g phn bit gian di, nh xin chun cho vn t bt, cu phm, v t i trng,
cng tng, chnh, ph ty, bt, cu phm tng mc, i ch th sng trng ; th li, tng
mc ch th sng en ; binh inh v thuyn, th vn khc th sng en nh c, theo hnh ci
mc, cho c du ring, l v nm ngoi (thng 11) ngu dn l Nguyn i t tin vo
Cm thnh, nn theo l c ch cp, phng khi ra vo m tin hi xt.
Mt on cng (di 493 trng) x Do o, tnh Hng Yn (thuc huyn Din H), gn
cnh b sng, lin my nm v l ; ph thn l Hong Cao Khi xin cho p li, dn 2
Lm trng hc ch v ting nc i Php. Cho Kim tho kim trng coi ty Hnh nhn l
Dip Vn Cng, kim sung Chng gio (mi thng cp thm tin 100 quan) ; Hnh nhn
v l Nguyn Hu Mn, sung lm tr gio (thng cp thm 30 quan tin) ; phm con quan
li, binh, dn, cho t xut lng nh ti trng hc tp. Hng nm, n cui nm, vin C
mt hi ng st hch 1 ln, ngi no hi thng cho vo ty Hnh nhn, chiu l hc tr, cp
lng cho hc tp.
nh r l cp tut cho nhn vin vn v. Tut in v khong nm T c, Kin Phc,
Hm Nghi v nm ng Khnh t Du, u c chun nh tun hnh.
Thng 9, T c nm th 18 [1865], chun cho n quan, vn t t phm, v t tam phm tr
ln, khng cu n ti chc hay hu tr, h m cht, cht trn, theo l c cp cho o triu
bo v tng cp tin tut, chnh nht phm 800 quan, tng tht phm tr xung, mi trt
gim i 100 quan, n tng t phm 100 quan. Thuc vin, thuc tiu, l khng c em
theo o triu bo, th chnh tam phm 100 quan, tng tam phm 80 quan, chnh t phm 60
quan, tng t phm 40 quan, chnh ng phm 35 quan, tng ng phm 32 quan, chnh lc
phm 30 quan, tng lc phm 25 quan, chnh tht phm 22 quan, tng tht phm 20 quan,
chnh bt phm 18 quan, tng bt phm 15 quan, chnh cu phm 12 quan, tng cu phm
10 quan, th li, binh tng u 3 quan. T ng phm tr xung, ngi no v hu, khng
phi bt buc v hu v nhn m v qu qun ri cht, liu cp cho mt na tin tut.
Thng 8, nm T c th 29 [1876], c chun cho cp thm n quan t chnh nht phm
900 quan (tr xung mi trt gim i 100 quan, n tng t phm 200 quan. Thuc vin,
thuc tiu, chnh tam phm 200 quan, tng tam phm 150 quan, chnh t phm 100 quan,
tng t phm 80 quan, chnh ng phm 70 quan, tng ng phm 60 quan, chnh lc phm 50
quan, tng lc phm 40 quan, chnh tht phm 35 quan, tng tht phm 30 quan, chnh bt
phm 25 quan, tng bt phm 20 quan, chnh c phm 18 quan, tng cu phm 15 quan,
th li, binh tng u 6 quan.
Thng 12, Kin Phc nm u [1884], chun cho nhn vin i b, ngi no m cht, tr
vn t phm tr ln, chiu theo l trc m lm ; cn ng phm tr xung, chiu xem l hu
tr b bnh, liu cp cho 2 phn 3.
Ban cp cho Tng l binh chnh i thn nc Php l vin quan Nm Ca-l, vin quan T
L-suy-en v vin Thng binh ca bin Thun An l Ba-n, mi ngi 1 ci khnh vng, v
t khi n lm vic, u l c tm a c.
Cho dng lm nh bng ngi, im ngi ch ng Gia.
T trc, trong ch u lm im lp gianh, n nay tn Sut i l Nguyn nh Nn,
tnh nguyn b ca nh, lm li 1 to nh ngi v 2 dy im ngi, xin thu thu ch y lun
6 nm, mi nm tin 1.300 quan. Vin thn tu xin chun cho theo th m lm, duy l thu
thu ch nhng ngi ngi bun bn nh im trong ch, chiu theo vt hng chm
chc m thu, khng c i ly qu l v chc nh cho chiu gi y thu lun 3 nm, ht
hn s xt sau.
Cc tnh : Tha Thin, H Tnh, Qung Tr, Qung Bnh, Qung Nam, u b bo lt (la
chim cha gt, m ma gieo, cng ht thy hoa li, u b ngm nc tn hi) ; tnh
Thanh Ho, Ngh An cng b nn bo (rung la phn nhiu b tn thng).
Kin huyn cng l ng ng, t lm t tu mt (bn th v b li, i xt, lm t tu mt
xin min cho. Li t tu ti t thiu dng, khng sai khin).
Vua sai ph Tn nhn hi ng vi i thn l Nguyn Hu , Phan nh Bnh, triu ng
v bn ging tp l Trn Hu Khc, Nguyn Thn Tu ti vin C mt truyn Ch qu mng,
ri ph bo rng : Ngi anh em khng c my, hi tng li xem th no ? Lc b cng
vi ta, thng em vic nh khuyn, mng mng, lo lo, n tnh su v thm thit, hung
chi ngy nay ! Ta ngh ngi xa hin hay khng hin khng thiu, nu ch dn rng ra,
ngi cng khng r, khng bng em vic gn y nghe thy v d hiu ; xa Hong
kho ta, yu cc hong , dy c sch, duy c K Phong qun cng khi vo Cc, nhm l
1 ln, sau khng thm dy bo n, sut c i, cng ch v mt li ni m mc ti li thi,
thc l ng tic. Li nh Kin An vng vn khng vt ngoi l php, duy lc b nhm
dng thuyn rng, c Thnh t ta c lng nhn t, inh ninh dn bo ngay trc mt, m y
sm bit hi ci. Ngi mun lp thn, nn phi th no cho r o tri vi i sau, ngi
nn phi ngh trm khng ni na.
Bn Hu Khc nhn ni : ng kiu ngo, ham chi, khng thch hc, v ch cng vi
th v, thi gim lin nhau, tt c mt hai a tiu nhn d dn ngm, tc nh vic tu mt
r ; xin cho di n chi ty dinh c, tin rn bo, sa cha v xin kn 1 vin i
thn trng coi, bit s hi c gng.
Vua ni : Trm khi lm hong t, nh thnh t cho cc ging vin dng roi trch pht, cho
bit s hi, mi c ngy nay ; nay li ni ca ging vin, khng phi l khng c kin.
Bn chun cho di ch , ri cho T tn khanh l Tn Tht Phin trng coi.
Chm chc i li bng l cc ph v tn tht.
By gi nh thn tu ni : Cc ph n tn tht c cp bng lc hng nm, t trc
gi go r, nn bn nh cp cho s go xem ra nhiu, hin nay kho cha Kinh cha d d,
go ngoi Bc vn ch tht thng ; nu cp hu nh c, s khng k tip c, vy nn
chm chc gim bt go, gia thm tin (i khi gim 1 phng go, gia thm 1 quan tin)
v tin bng c trc, chia ra tng k m chiu cp, i kho tng hi d d, s li theo l
trc, trong cng t n, cng tn, tng tn v tn tht, l trc chia ra lm 2 hng : b
mt, b cn ; li tu theo tui chia lm 3 - 4 hng, phn bit khi qu, xt ra l phin. Nay
chm chc nh li : b cn, b mt, tnh tui chia lm 2 hng, cho c gin tin ; ch duy
n ng, n b h tn tht 70 tui tr ln v con gi thn cng i ly chng, nin bng
u l khng c my, xin u theo nh c.
L trc : thn vng : tin 1.500 quan, go 1.200 phng, nay chc i : tin 2.100 quan,
go 600 phng ; qun vng : tin 1.200 quan, go 1.000, chc i tin 1.700, go 500 ;
thn cng : tin 1.000, go 800, chc i tin 1.400, go 400 ; quc cng : tin 700, go
500, chc i : tin 950, go 250 ; qun cng : tin 600, go 400, chc i tin 800, go
200 ; cng cha : tin 400, go 300, chc i : tin 520, go 180 ; qun cng c tp
phong : tin 300, go 200, chc i tin 400, go 100 ; c n phong : tin 250, go 150,
chc i tin 325, go 75 ; huyn cng c tp phong : tin 250, go 140, chc i tin
320, go 70 ; c n phong : tin 230, go 130, chc i tin 300, go 60 ; hng cng
c tp phong : tin 230, go 130, chc i tin 300, go 60 ; c n phong : tin 210,
go 120, chc i tin 270, go 60 ; huyn hu c tp phong : tin 210, go 120, chc
i tin 270, go 60 ; c n phong : tin 190, go 110, chc i tin 240, go 60 ; hng
hu c tp phong : tin 190, go 110, chc i tin 240, go 60 ; c n phong : tin
170, go 190, chc i tin 210, go 60 ; k ni hu c tp phong : tin 170, go 100,
chc i tin 210, go 60 ; c n phong : tin 150, go 90, chc i tin 180, go 60 ;
k ngoi hu c tp phong : tin 150, go 90, chc i tin 180, go 60 ; c n phong :
tin 130, go 80, chc i tin 155, go 55 ; nh hu c tp phong : tin 130, go 80,
chc i tin 155, go 55 ; c n phong : tin 110, go 70, chc i tin 130, go 50 ;
tr quc khanh c tp phong : tin 110, go 70, chc i tin 130, go 50 ; c n
phong : tin 90, go 60, chc i tin 105, go 45 ; t quc khanh c tp phong : tin 90,
go 60, chc i tin 105, go 45 ; c n phong : tin 70, go 50, chc i tin 80, go
40 ; phng quc khanh c tp phong : tin 70, go 50, chc i tin 80, go 40 ; c n
phong : tin 50, go 40, chc i tin 54, go 36 ; tr quc u c tp phong : tin 50, go
40, chc i tin 54, go 36 ; c n phong : tin 48, go 38, chc i tin 52, go 34 ; t
quc u c tp phong : tin 48, go 38, chc i tin 52, go 34 ; c n phong : tin
46, go 36, chc i tin 50, go 32 ; phng quc u c tp phong : tin 46, go 36,
chc i tin 50, go 32 ; c n phong : tin 44, go 34, chc i tin 48, go 30 ; tr
quc lang c tp phong : tin 44, go 34, chc i tin 48, go 30 ; c n phong : tin
42, go 32, chc i tin 46, go 28 ; t quc lang c tp phong : tin 42, go 32, chc
i tin 46, go 28 ; c n phong : tin 40, go 30, chc i tin 44, go 26 ; phng quc
lang c tp phong : tin 40, go 30, chc i tin 44, go 26 ; c n phong : tin 38,
go 28, chc i tin 42, go 24.
Cng t l cha c phong, b cn, c 4 hng : 6 - 10 tui, tin 50, go 20 ; 11 - 15 tui,
tin 55, go 25 ; 16 - 20 tui, tin 70, go 35 ; 21 tui tr ln, tin 90, go 45. B cht, c 4
hng : 3 - 10 tui, tin 50, go 20 ; 11 - 15 tui, tin 60, go 30 ; 16 - 20 tui, tin 80, go
40 ; 21 tui tr ln, tin 100, go 50. Nay chc i chia lm 2 hng : B cn, t 6 - 20 tui,
tin 50, go 20 ; 21 tui tr ln, tin 60, go 25. B cht, t 3 - 15 tui, tin 50, go 20 ; 16
tui tr ln, tin 70, go 30.
Con gi thn cng cha i ly chng, theo l trc b cn , c 4 hng : 6 -10 tui, tin 30,
go 15 ; 11 - 15 tui, tin 30, go 18 ; 16 - 20 tui, tin 40, go 22 ; 21 tui tr ln, tin 50,
go 30. B cht, c 4 hng : 4 - 10 tui, tin 30, go 15 ; 11 - 15 tui, tin 35, go 20 ; 16 20 tui, tin 45, go 25 ; 21 tui tr ln, tin 60, go 35. Nay chc i chia lm 2 hng : B
cn, t 6 - 15 tui, tin 30, go 15 ; 16 tui tr ln, tin 40, go 22. B cht, t 4 - 15 tui,
tin 30, go 15 ; 16 tui tr ln, tin 40, go 25.
Chu, cht trai ca thn cng, l trc : B cn, t 7 - 20 tui, tin go u 12 ; 21 tui tr
ln, tin go u 18. B cht, t 4 - 10 tui, tin go u 12 ; 11 - 20 tui, tin go u 15 ;
21 tui tr ln, tin go u 18. Nay chc i li : B cn, t 7 - 20 tui, tin go u 12 ;
21 tui tr ln, tin go u 15. B cht, t 4 - 15 tui, tin go u 12 ; 16 tui tr ln, tin,
go u 15.
Tn tht cc h : n ng, tr ngi d c quan chc v n tui n ch cha lm vic,
khng c chi cp ra, cn l trc v chc i li cng ging nh l chu, cht cc thn
cng.
Nng hu ph cc thn cng : tin 60, go 36 ; chc i : tin 64, go 32.
Con cc cng cha, khng k trai, gi, ch cp cho 1 ngi, tin 35, go 18 ; chc i tin
38, go 15.
(Con gi thn cng ly chng, tin, go u 12 v ngi trong tn tht c th 70 tui,
n ng, tin, go u 36 ; n b, tin, go u 18, theo nh l trc khng i).
Chun cho theo ngh thi hnh.
Bi 3 s c cng V kh, c cng Ni v v Ni to (do b Cng nhn qun c). t
Thng bo chuyn nha. Nm trc, cc Thng bo, do nha V kh kim lm, c tin ng
ng Khnh, ngang 10 ng c. n nay, cho tin y khng tin, i c li ngang 6 ng,
thuyn th cng vic b bn, nha y kim coi, s khng chu, bn cho t chuyn nha, liu
t quan li (chnh, ph qun c, t v, bt, cu phm u 1 ngi, th li 4 ngi) ; 2 b
H, Cng i li kim c ; ly cc dy nh th ca nha c cng V kh lm xng c
tin, t 3 l, tuyn m th thuyn mi, c 75 tn c v lm vic. Cho Qun c trc l
Quan Khm sai tnh Qung Nam l Phan Lim tu ni : o binh khm sai y cng vi
qun Php chia i nh dp, nh ph so huyt ; nay bn gic chy tn mt n cc x,
thn, t git cn r, vin Khm s bn nn cho qun phng th Qung Ngi hp li
nh dp. Li chun cho Nguyn Thn tc thi em qun tinh nhu i ngay n ht Qung
Nam hp cng vi o binh khm sai nh dp.
nh l lnh m khu tr lnh tuyn. Nm trc nh bi cc hng lnh m, tr v hng ng
dn rt nhiu cho nn chun cho ngi no tnh nguyn li lm lnh, m x, thn y mun
khu tr vo lnh tuyn cng cho. n nay, lnh m li triu ra, m lnh tuyn triu c mt
na, s thiu cn nhiu, nn b Binh tu xin chun cho nh li.
Dn lnh tuyn Thanh Ho (hin s 2.750 ngi) lm 6 v (Tuyn v, Cung v, Kin v,
Trng v, Nhu v, T thu), liu lu li ph c v chnh, ph lnh binh mi chc 1
ngi, cn cho rt v Kinh (trc t chnh, ph c, lnh binh mi chc 1 ngi, cho
ph lnh binh 2 ngi).
Cho c Thanh Ho l Nguyn Nh Cung, c nguyn hm v hu tr (nhn tnh gin
rt v, v tui 70, cho v hu).
Cho 2 huyn : Ph Yn, Ph Lng (u thuc Thi Nguyn), li t nha ring. Nm T
c th 6 [1853] b bt, huyn Ph Yn do ph Ph Bnh cai qun c : Ph Lng do huyn
i T kim cai qun. n nay dn ln ln v ph huyn xa cch, khi c vic, kh c
nhanh chng, nn li cho t. Huyn l Ph Lng, t x C Vn ; huyn l Ph Yn t
x Li X).
Cc ht t Thanh Ho n Qung Bnh, Qung Tr u i. Cho cc a phng khuyn bo
quyn vay, tnh ton iu cha.
Cho con chu cc tn tc cng v cc ngnh tn tht, kn b vo ty in nghi v Tn nhn
ph thuc v chn sung lm h v v t t T, Hu 2 ty, sung chu chc.
By gi, tn nhn, nh thn tu ni : Hin nay kho cha cha tha, mi vic u nn d
dt ; cc hng ngi y, u c bng l, m nh khng c vic g, ch ngi ri chi bi, s
lm nhng vic khng phi. H v, T t, in nghi l ni chu chc gn cung cm, Tn
nhn ph thuc l vng lm cc vic tn ph, trch em bn y sung b vo, tng cng l
ngi v vic cng thch hp. Xin cho con chu tc cng cng tn tht cc ngnh c
phm hm v tn tc st hch i b, do b Li xt b vo ty in nghi v Tn nhn
ph thuc, nu tm thi thiu ngi, trch em ngi thi trng nht nh trng v con chu
cc cng cng tn tht gim lu nm, tng i thi, cng tn tc c hc hnh xt b ; cn
chu cc cng cho n tn tht cc ngnh m nhn ri, tui t 18 n 40, do ph Tn nhn
xt h sc lc kho mnh, chn sung lm h v v hai ty T t, sung chu chc. Bn y
sau khi sung b, c nin hn, c nn thng chuyn, u chiu l cho lm ; cn s
lnh 2 ty T t, u cho v qu lm n. Chun cho theo m lm.
Cho vin dch cc nha Kinh, chiu s nm trc tnh li, li gim bt na.
- Ty Tha phi ph Tn nhn gim cu phm 2 ngi, cn li : vin ngoi, ch s, t v
u 1 ngi ; bt, cu phm u 2 ngi, cha vo ngch 12 ngi.
- Vin C mt, tr ng quan phi kim sung ra, gim : bt, cu phm, tha phi u 1
ngi, cn li : vin ngoi, ch s, t v, bin tu u 2 ngi, bt, cu phm tha phi
u 3 ngi.
- Quc s qun, tr chnh ph tng ti kim sung ra, gim : ton tu 1 ngi, bin tu, kho
hiu u 4 ngi, ng t 6 ngi ; cn li : ton tu, bin tu, kho hiu, thu chng u 2
ngi, ng lc 6 ngi.
- B Li, gim : ng quan, vin ngoi, ch s u 1 ngi ; cn li : ng quan 3
ngi, lang trung, vin ngoi, ch s u 1 ngi, t v, bt, cu phm u 2 ngi, cha
vo ngch 30 ngi.
- i l t, tr ng quan em kim sung b nha ra, vin dch gim ht, cng vic ca nha
y quy vo vin st kim lm c, cn n trin t y vn theo c, cho 1 vin ng quan
b kim qun, tin khi lm thi hi ng vi b Hnh, vin st cng lm.
- Nha V kh, hin nh chia giao cho Ni v, Thng trng nhn gi, i vic chia giao
xong, cc vin dch nha y b ht.
- L sinh hiu, gim l sinh 8 ngi, cn li t tha 1 ngi, l sinh 12 ngi.
- Kinh k Thu s, gim in ty 4 ngi, cn li hip l 1 ngi, in ty 2 ngi ; ngoi
ra, cn cc ni nh : vin st, ph Ni v, nh Thng trng, t, hu T t 2 ty, vin
Thi y, kho ca Th Ch, nha H thnh, Quc t gim, Kiu th v s Mc thng, u theo
ngch c.
Vin khm phi hi ng nc i Php ti Kinh. Cho mi vo yt kin v tht yn trong
i ni, lu li vi ngy ri ra Bc, chun cho em cc phm hng (kim tin 2 ng, khay
tru bng ng, 4 gc bt vng 1 ci ; sa nam hng tt 4 tm, ngc qu eo san h 1 ci)
tng.
By gi phi vin nc Php cng vi vin C mt bn bc : Nay li quyn nc ti, u
v qu quc, nn phi mu toan vic li ch khc, mi mong tip t c, nhng cng vic
li ch, duy b H, b Cng l nhiu, nc ti mun chn ngi ti cn ca qu quc cng
d lm, phm ht thy nhng vic hng li, tr hi c lin quan n s giao thip, do vin
d bn y hi ng vi b vin nc ti xt nh tho thun m thi hnh, hn c ch li ;
vic y, nu mun theo li bn, phi vin qu quc cng mun gip.
Vin thn tu ni : Nc ta hin nay vic li ch, cng nn ln lt c hnh ; nhng cc
vic : khai m, thng thng, khng c qu quan d lm, ta cng kh xp t, duy Kinh
c vin khm s, nu tm kim ngi khc, khng khi thm phin, tng nn thng
lng do vin khm s i thn d lm, hoc ly vin ph cng s hin to s, hoc vin
thng t sung lm, cho c tho tin. c chun cho vin thn ti bn bc vi phi
Hm Nghi nm u [1885], kim qun ty y l Nguyn Hong tu xin chun cho : cha c
phm hm, chm chc cp cho mi ngi hng thng tin 30 quan ; c phm hm, mi
phm khng c chnh tng, u cho thm 15 quan, cn bng l trc, u phi nh cp ;
cn nh mi tn tin 10 quan.
n nay vin thn ni : Nm trc thng dch nhiu vic, s ngi ty y cn t, nn
chc cp cho nh th ; hin nay s vin dch nhiu, theo ngh cp y, rt l rng ; nh
li, ngi c phm hm theo l cc b nha chiu hm m chi bng ; cha c phm hm v
hng thng cp tin 6 quan, go 1 phng nhng cp thm mi thng hng nht, tin 20
quan, hng nh 15 quan, hng ba 10 quan, hng t 6 quan, cho c thch ng, thch hp.
Ngh nh thm v lut l trm cp.
Gn y, nhn c lon, trm cp thm nhiu, vin Khm s l Hch-t thng lng trnh
by : l do lut hnh rng, nn mi n th. Bn chun cho nh thn chm chc lut l,
vic hnh phi theo lut nng, hn ch lng ngi. Sau ngh y dng ln, tt c c 4 iu ;
chun cho u c thi hnh.
- Phm nhng ni kho tng cha ca nc ta hay quan nc Php ct, khng c Kinh hay
cc tnh ngoi m ban m dm ln vo ly trm cc vt hng ca cng nh : tin, lng,
thc, go, sng ng, kh gii, thuc n ; cha ly c ca th th phm phi chm, giam
i lnh, tng phm phi tht c, giam i lnh ; ly c ca, khng c tang vt nhiu
hay t (di cng th), th phm x chm ngay, tng phm tht c ngay ; ngi cha chp
bit thc s, chia cho tang vt, cng vi k phm cng ti, khng bit thc s, chia cho tang
vt, gim 1 bc (di cng th).
- Phm ph ca vng cng, cng nha th, dinh ca quan vn, v v nh ngi dn
trong Kinh thnh, tnh thnh, ban em ln vo ly trm, cha ly c ca th th phm phi
i bin gii xa, tng phm pht i bin gii sung lm vic trong qun ; ly c ca, th th
phm x tht c ngay, tng phm cng x tht c, c giam i lnh.
Vua cho vin phng thn y, chng bnh khng ly g lm nng, vi xin cho ngi thay,
khng hp l, sai truyn Ch qu mng, nhng phi theo nh trc chun cho n nay
Qung Nam, hoc phi u vin c ti cn cng vi quan khm sai cng nh dp, cho kp
cng vic.
Knh lm l tn tn 2 cung.
Ngy inh Mi (mng 10, thng y), vua em cc hong thn, Tn nhn ph v vn, v
bch quan, knh n cung Gia Th, dng sch, n, lm l Khnh h.
Li vn trong sch : Trm nghe nh cha m dy yn, l l trng ca vua cha ; c vinh hiu
tn qu, l php ln sut xa nay. V c c ln khp c trong nc, tt phi c ting rc
r khp trong nc.
Knh ngh : Thnh t mu ta l Thi hong Thi hu T D; ni Sa Lc((1) Sa Lc : tn ni,
Hn th, Nguyn hu truyn chp : ni Sa Lc l l im c thnh n.1) chung c im
lnh ; triu lan thm gy rng Phc khnh, gip cho Hin t ta 7 nm thnh tr, nh gip
cho nh H c gi Sn ; m cho Dc tng ta 3 k thng bnh, nh gip nh Chu c b
Khng Hu ; tt p khp x tc, c ho khp nc nh, nn tui tr ny ; c ni
nghip ln, ma hay dy ta t, li cho con chu rt nhiu ; c nhn sng cng tn, bo
p ht ting thm khn xng, knh em cc quan dng sch vng, n vng, dng tn hiu
l : T D Bc hu Thi hong Thi hu. Knh ngh : Hu hiu rt chnh ng ; vui v ban
khp ra, lc li, vun nn nhn hu, cng c nc va vui va lo ; lng t thch, dn Phc
khang thng, c yn vui vi con chu.
Ngy Gip Dn (hm 27 thng y), ti cung Trng Ninh, lm l tn tn, nghi l theo nh
trc.
Li sch rng : Trm nghe : c ln tt c danh thm ; tn thn gi l ch hiu. Nh
Thng im lnh di pht, ngun gc h Hu Nhung ; nh Chu cng ln khng nho,
thnh vng t ni kinh tht, u nu tt p, m t Phc lnh.
Knh ngh : Thnh mu Hong thi hu, sn nn khun php, ni c ting khen, nh n
c ho bung sim, nhiu cng gip ; truy theo li truyn da gh, theo php tn phong,
v l nghi cha c hnh ; v bin c mi gp phi !
n nh thnh t, thng tm n miu x ; nn k tiu t, tng yn nh c nc nh,
tuy tt p chng mng, cng t vinh quang sn c ; nhng biu dng sao xit, theo o tn
knh bo n. Knh em cc qun thn dng sch vng, n vng, dng tn hiu l : Trang
Hong thi hu. Knh ngh huy hiu rt chnh ng ; ting lnh rt biu dng, tc c bo ba
xun, xin xt cho lng hiu, su tun mi gip, c nh mi Phc lnh.
By gi, 2 l tn tn, theo l c knh dng l phm v cc khon xung n chiu ban cho n
yn, u vng theo ch ca 2 cung, cho l hin nay tt c cc vic phi nn chm chc
gim bt, ht thy nh li.
Ngy Mu Thn (ngy 21 thng y), knh c sch vng ca Kin Giang qun cng.
Nh vua, v nm T c th 36 [1883], c tn phong tc y, theo l c cp sch ; sau
gp bin c cha c lm, n nay cho theo l c lm, vo hm st cho truyn lu di,
m r vic thc.
Quan qun Php Ngh An, bt c nguyn c hc l Nguyn Xun n (Xun n mt
mnh ln trn x Quy Li, ph Din Chu ; vin lnh chc Tri ph l Nguyn nh Lc, u
ngi em qun Php tm bt). Quan Tng c l Nguyn Chnh, mun khoe khoang vic
y, tc thi em c hng bo tin thng trn v dng t s tu vo, xin thng cho tha phi
c vic l vin quan Mt B-lo, 1 ci khnh vng hng nh, vin iu khin l vin quan
T Mit-lng-di, v vin phi u l vin quan t An-xa-tt, mi ngi 1 ci khnh vng hng
trung.
(Xun n c yn i dinh Lnh binh tnh y, n thng t nm sau phi dn v Kinh,
sau to s thng lng cho ti ngoi, ri n nh Th lang b Binh, nhn m cht).
Tnh Thanh Ho b tai nn dch l (t thng y n thng 9, c tnh nhim bnh cht 9.500
ngi) ; tnh Ngh An v H Tnh cng lc c pht ra.
Tri huyn Phong in l Ngu Kham (ngi H Tnh, l con Thng th b Cng cht l
Ngu Khc n) v chm bo v, nn vic cp pht ra, b cch chc ; nhng thn ho, tng
l v li l huyn ht, n vin C mt xin lu li v ni : T thng 7, Hm Nghi nm u
tr v sau, ht Qung Tr gy bin, ht y tip gip, c vin y chng gi hiu d v v,
c phng php, dn trong ht nh c yn.
Nm trc nh vua ng ra chi Qung Tr, Qung Bnh, v binh lng n kin v cc
khon giao thip ht y, u c n tho ; c em thc trng thanh lim mn cn bm
ln xt, vin thn tu xin, chun cho gia n khai phc m th hm trc in tch, do Ph
tha sai phi ; cn nh vic xin lu li, theo l khng chun cho.
Chun cho t nay, phm cc hng lnh m, tr lnh c li gi ra, l theo ngch trc ; cn th
ngi no mi m, phi c l dch nhn thc, nu c trn v, tc do cc ph, huyn xt qu
qun sc bt ; nu cui qu vn thiu, chiu theo l : Lnh tuyn thiu m nh ti
xt x, gim cho 1 bc, tn no tnh nguyn ra ng m, xt ra cha anh c tn s, thc c
cn cc, m l dch khng chu nhn, th cng co t cho quan a phng, xt r ngh
x.
Chun cho cc qun c rung lng ; tr ngch lnh tuyn thuc vo Cm binh, Tinh binh,
cng lnh trm Kinh v lnh l cc ph, huyn, u theo chun nh mi nm trc chiu
cp cho (Cm binh nguyn trc 9 so, thm 6 so ; Tinh binh nguyn trc 8 so, thm 4
so ; Kinh trm nguyn trc 7 so, cp thm 3 so ; lnh l mi tn 3 so) ; cn ngch lnh
m thuc vo Cm binh (Tuyn phong, K v, Kinh tng, T pho, Trn th, Thng tr,
V b, Nhc chnh, Ti th, K c, Loan nghi v Cnh tt) v Tinh binh (lnh m ph Tha
Thin v cc tnh), u theo l c (Cm binh 9 so, Tinh binh 8 so) chiu cp, cho c phn
bit.
- T mng 9, thng 5 nm nay tr v trc, con chu thn cng v tn tht, cc vin c li,
tr phm can ti nng nh lm gic, phn nghch, n cp, git ngi, vn giam cm nh c
ra, cn th h c thn nhn kt lnh, cho nhn v qun thc, c t sa li mnh.
- Trong Kinh v cc tnh ngoi, cc quan vin, vn t t phm n quan, v t tam phm tr
ln, tr cha m vin y, c chiu l phong tng ra, cn th mi c thng, h trc
khi ban n chiu trc ngy mng 9 thng 5 nm y, ngi nn c phong tng, u chiu
phm phong tng cho cha m c th bc.
- Trong Kinh v cc tnh ngoi, quan vin vn v, tr cha m chiu l phong tng ra, cn
th chnh tng nh phm c phong tng 2 i ; chnh tng nht phm c phong tng 3
i, u so snh tc hm ca con chu ngi y theo th bc phong tng.
- H V, gip Nam, x Ho Lut ; h Phm thn ng x Tn Nin ; h H thn Ty x Bi
X, u gia n cho.
- T Kinh ti cc tnh ngoi, vn t t phm, v t tam phm n quan tr ln, cc mnh ph
u gia n cho.
- Kinh : th li cha vo ngch v tha phi ng lm vic cc nha mn, u thng
tin 1 quan.
- Cc hng lnh th hin ng lm vic in ng v Vn vn nin i ct cc Kinh
u thng tin 1 quan.
- Cc quan vin c li b cch, b bi, t t phm tr ln, khng c c khoa mc hay khng
v vn, v t ng phm n tht phm d c khoa mc, xut thn t c nhn, v c tr ln,
tr ch thc c tnh trng tham tang, cng c trng tnh can thip dnh dng vi gic v tui
t 70 tr ln ra, cn th u cho 2 b Li, Binh, chia loi lm danh sch tu ln i Ch,
lng cho lc ng.
Tng vin quan ba, qun c tu thu : khnh vng hng nh 1 ci ; vin quan nm 1 ci ;
vin quan hai 1 ci, k lc 1 th v u tng mi ngi 1 ng kim tin hng ln, c 4 ch :
Vn th vnh li.
Khi trc sau khi Kinh thnh b lon, cc hng sng ng xng T, Hu tng qun v
cc tnh gi trc ( Kinh thnh v cc n a v, cng 1.440 c ; cc tnh cng 1.444
c), u do ngi Php thu ly. Thng 7 nm trc, vin Ton quyn c l Pn-be c vit th
trnh by : Nc ti nhn ly sng ng hng c, i c ra tin, h qu quan xy dng
bnh i ni mi, cc ph tn u ly s tin y chi bin, cn li bao nhiu em giao cho
nc ta chi dng. c chun cho lm, nhng t bn vi qu i thn mua gip my
khun v liu thu th vo Kinh, do ta c lm. Thng 4 nm nay, vin Ton quyn mi a
th n ni : Vic ly sng ng c tin, my khun mua c rt kh, nh nn ph sng
y thnh ra ng, bn i ly tin sung vo chi ph thu lm bnh i. Li chun cho nh
thn t i bn vi vin Khm s, ni : Trong s sng ng c 9 khu hng dng v ch
i tng qun, l di tch tin triu ch ra gi nc, xin giao tr lm quc bo, cn th
xin phi ngi kim xt hin cn li bao nhiu, chia lm 10 thnh, trong th 7 thnh do
qu quc cho bn i ly tin sung vic chi ph, cn 3 thnh xin tr li nc ti c tin chi
dng. n nay vin Ton quyn bn rng : Sng c thnh tin, phng chng n 10 nm
mi xong ; nu va c va lm, th xy dng ch y cng n ngoi 10 nm, rt l chm
lu, tr 9 khu i tng qun phi giao tr ra, cn th s liu th ph nt ra thnh mnh,
hoc em bn i ly tin, hoc giao tr nc ta chiu gi tr bng bc cho c kp vic. V
sng y, tr 9 khu ra, hin cn hn 600 khu, phng c 700.000 cn Ty (cn ta thnh
1.200.000 cn), tnh thnh 700.000 quan tin Ty ; nay giao tr li nc ta nhn ly, phi
giao cho qu i thn nhn tin, tnh ra tin ty l hn 500.000 quan (thnh tin ta 650.000),
tnh ra thnh bc 12.050 ng, cho chi ph xy dng bnh i trn gi. Vin thn ni :
Vin Ton quyn c bn tnh trnh by nh th, v ta tng cng khng nn tnh ton so
snh na, xin chun y cho.
Vua bo : Sau khi lon lc, kho tng trng rng, nu chiu gi nhn mua nhng khu sng
y, khng nhng my khun trc kia nh mua gip, lu u cha thy c, m tin bc
qun th cn dng hin nay lin gim bt, quan, qun vn s cha cp dng 1 - 2 nm,
ly g mua c. Xem nh qu i thn ni : Lm vic y phi 10 nm mi xong, hung
Nm trc vua cho ngi ln mi nh, t Kinh n cc tnh ngoi cn nhiu vic, chun cho
Hu lu li gip vic, m cho Nguyn Trng Hp quyn sung. Gn y Hu ra
Bc cng cn, s dn lm n xin lu li, Trng Hp cng nhiu ln dng s em bnh tnh
ku xin chn ngi khc thay.
Vua cho Hu l ngi c phm vng, ti cn, tng tri, vn am hiu tnh th, mi cng
vi vin Ton quyn bn nh ; cho vng lnh li i, vn theo nh trc chun cho tin lm
vic, sung C mt vin i thn v kim qun Khm thin gim u nh c, t trong
ngoi khng chia r.
D rng : ng lc tnh th khn kh ny, qun, triu, u cng Phc ho ; khanh l
ngi c danh vng c ca tin triu, lm ct tr ca nc, tnh vn cng bng, trung trc,
trm vn knh trng, ngy nay phng mnh sai phi ra Long Bin, ng xa nhng lng
khng xa, giang h hay lng miu, trong lng vn lo. Khng Minh nh Hn em thn ph
thc cng non sng, m lng trung treo cao sng sa nh mt tri, mt trng, i xa l
ngi nh th no, i nay l ngi th no. Th ca Tng Thi Tng ban cho Triu Ph c
cu rng : Thu chung min tn qun thn ngha, ni ngoi v vong u i tnh, ngha l :
Trc sau c ht ngha vua ti, trong ngoi khng qun tnh u i ; nay trm ly cu y tng
cho khanh, khanh nn c gng. Ri c cch cho 1 ci nh bng ngc qu v 1 ci long
bi, t trong c ch vua ph, c th vua lm, khng phi vin ngc l qu bu. Khi
ra i, vua li mun trc 1 hm vua ng ti nh ring Hu tin hnh, Hu c t,
mi sai quan b, vin, Ni cc mi s 1 ngi, a chn n ca bin Thun An.
Cho Thng th b L l Hong Hu Thng, i sang Thng th b Binh ; th Hip t
i hc s, lnh Thng th b Hnh l on Vn Hi, i lnh Thng th b L ; T tham
tri b Binh, th hm Thng th l Tn Tht Phin, i th Thng th b Hnh, sung C
mt vin i thn v quyn Chng cng vic Khm thin gim, i ngy no Hu v
Kinh giao li lm ; nguyn Tun ph H Tnh v Kinh i Ch l Hong V, i b Hu
tham tri b Binh. (Tn tht m gi vic binh, vic trc ng lm gng, nn khng cho
Phin thng b Binh).
Khi trc b Li tu xin chun cho nhng ngi Kinh d c phm hm khoa mc, tng
xem xt c th lm c v tn m, gim sinh n l tnh nguyn ra lm vic ; quan hin c
h s li rt nhiu, xin nn lng trnh chia giao cho nha Kinh lc Bc K v cc tnh
ln, mi tnh 4 - 5 ngi ; tnh nh, mi tnh 3 - 4 ngi, p tu thu, ti ngay i b, tu
vic phi u, gp ch khuyt la in vo, khi thiu ngi, t cho nha Kinh lc
thng lng vi qu Thng s xt li y cho. n nay phi i t tng ng phm tr xung,
cng 16 ngi.
Tnh Thanh Ho bt c T ti l Nguyn Phng (xng Ph thng) v con hn l
Qunh (xng Lnh binh) ; Phng b bt, tc th t t cht, Qunh chiu l em chm.
Ngy tt Cng chnh ca nc Php, vin Khm s xin din binh rc vua ra xem.
Hm y, dn qun trc lu ca Ng Mn, vua mc v phc ln lu xem, ri li ci
nga i duyt binh, cho vin Thng binh Php 1 th eo bng ngc (c tua bung xung) v
thng cho quan, qun Php ngn tin ln, nh c th bc. (Quan chc 39 vin, thng cho
long vn hng ln ; sut i 48 vin, thng cho hng t m, binh lnh 586 ngi, thng
cho nhng hng nh thng, nh nghi u 1 ng, t v sau, hng nm u chiu m
lm) ; l ngy Tt duyt binh rc vua ra xem, bt u t nm .
Vin Khm s Php t ni : My nm nay, S qun, dng nh dng bnh, phi vin thy
thuc ngi Php n cha, phn nhiu c hiu qu, qu quc nn dng thm bn cnh
qu qun y 1 to nh dng bnh, phm c ai mc bnh, cho n , 1 - 2 vin thy thuc
ca ti thng xuyn n v lm vic, tin ch bo cch cha ca ngi Php. Vin
thn tu ln. Chun cho theo m lm.
Quan Tun ph tnh H Tnh l V Khoa tu ni : Ht H Tnh v 2 ht Ngh An, Qung
Bnh, trc lm ng, nhiu ngi lm c mc cho gic. T khi ban n cho ra th c
min ti, nhng v qu thuc tnh ny m thn mnh lng khc, phm c ra th, phi em
thn mnh v tnh mnh mi c ; trong khi i ng, hoc b dn bn gio ngn tr, hoc
gp qun Php n git, nu em c bn cng i, li l khng tin, nu ra th tnh gn cho
c tin, th t gii chm tr, kh nhc, ph tn, nn lng mun ra th m chn khng i
(Thuc tnh Qung Bnh, t t nm trc ; t khi tnh y c lon, vin dch chy tn ht ;
chun cho nh bi, i yn s nh. n nay hi yn li t).
Thng 6, thng cho C nhn tnh H Tnh l L Nht Hon, li gia thm 1 trt (T c
nm th 27 [1874], v bt c k phm, chun cho i b lm quan, gia cho 1 trt).
Quan Tun ph l V Khoa tu ni : Mt ht K Anh l a u xung yu, vin y l 1
ngi c nhn qu nh, th m nghim dp c, thn ho, tng l trong ht, khng c
mt ngi no chu nhc theo gic. Thng 2 nm trc, dn bn gio b i, phi lu tn,
c hn 2.000 ngi, s mun xui gic quy nhiu ; vin y cng hiu bo yn n c, nn
trm gic tm yn, lng dn v gio dn u m, ht nh y c yn, xin c cch
khen thng khuyn khch.
Bn gia thm 1 trt, b Hm lm vin Bin tu, nhng sung Thng t.
Cc ht : Thng Bnh, H ng v Ho Vinh, tnh Qung Nam, ra th hn 60 tn, min h du
dn c m lng.
Chun cho bn Khm sai l Phan Lim, Sn phng l Nguyn Thn, i ngay ti thng du,
dp cho bng ht, cp thm sng ty 200 khu, chia giao nhn ly lm vic.
Li t 3 s : V kh c cng, Ni v c cng v Ni to.
By gi b Cng ni : Ba s u giao cho b y qun nhn, vic nhiu ngi thiu, kh
trng nom khp c, nn li chun cho t, ph hp php c. Cho Quang lc T khanh,
T l b Cng l Nguyn Vn Thi, i lnh Th lang, sung trng nom 3 s y ; cn chuyn
coi vn vn nin ct cc, cho Hu th lang b L l Lng Thnh, i lm T th lang b
Cng thay.
Quan Tun ph tnh H Tnh l V Khoa t ni : Quan n st l Hong Xun Phng d
c c mc v ng ra th hn 170 ngi, trong xt c nhiu ngi mn cn, nu
khng thu dng, s hoc tr v li c, xin chn nhng ngi mnh kho v qun sut hn 90
tn, theo quan n st, chiu ng nhng ni yu hi, hng thng cp cho tin 1 quan, go 1
phng, 3 thng th thi. Chun cho theo m lm.
Cp tin tut cho thnh ph Ngh An v b ho tai (mt trc tnh thnh b chy lan 148 h).
Tha cho nguyn Ph m u l ng Huy Ct (con ca Vn Minh in i hc s l ng
Vn Thim cht) v qu yn nghip lm n.
Huy Ct, khong nm Hm Nghi, cng vi con l ng Huy Ph cng can n v ngn gi
lnh i th v n chn huyn vin, b x ti chm i lnh (Huy Ph b chm bu u). n
by gi lm n ku vin, vin thn xin gip y l con v k thc ca tin triu, phm ti xt
ra l nhm ln nht thi v con hn b trng hnh, nn khoan tha cho ti trc, giao cho x
dn qun thc, c t sa li. Vua y cho.
Trng coi ng ci quan l Lu Cung t ni : Cng trnh s y, kh nhc nng n, t khi
di ng n th nht, n th 2 n nay, khi ni rt nhiu, dn phu nhim bnh n 6 - 7
phn 10, phn nhiu b cht, quan Php y, ngy thng nh pht, tt bnh cng nhiu,
chun cho vin thn t bn vi vin Khm s, tr li rng v vic nh pht, sc cho quan
Php, t nay v sau, dn phu c li, phi giao cho quan Nam xt x. Cn nh mn phu, gn
y trch c ph Tha Thin v tnh Qung Tr, xt 2 ht y ng i rt xa, tnh Qung
Nam hin ng gi nhiu ni, nhn dn phn nhiu tr v, nn mn dn 2 huyn : Ho
Vinh, Din Phc, 500 - 600 ngi, cho cn tin d thay i.
Chun cho theo li bn nh giao cho quan tnh theo th lm vic.
Vin Khm sai ngi Php Bnh nh, Ph Yn l Trn B Lc, cai qun em quan qun
i tu thu v tnh Gia nh.
Di em nh bt phong tng lut vo trong ca Tng Loan (trc h sau).
Ngy Nhm Dn, ngy k in Ho Khim, vua mi thn n lm l, trong ngy hm y
li v cung.
Chun cho t nay, phm trong Kinh v cc tnh ngoi, giy s mi trang dng 8 hng, cho
hp l c. (T c nm v cui, chun cho i dng 7 hng).
Tnh Ngh An bt c Phan Vn Thng (anh rut nh Phng, nguyn l Vin ngoi Qun
c chic tu thu b cch chc, t ni lon, xng l Tham tn), chiu l x chm lp tc.
Quan Tng c tnh Ngh An l Nguyn Chnh t ln em vic lnh tp Bc K l bn
Phng Ngc Cn (i trng), Nguyn Vn Thu (Ng trng) v Phm Xun bt c
Nguyn Xun n, rt l c lc, xin khen thng hu.
B Binh xt : Xun n ln ny b thng mt mnh ln trn, khng v nh lc giao chin ti
trn, tnh xt ngh khng ng. Chun cho chit thng 30 lng bc, nh bi thng hm.
Khoa y trng Tha Thin, c quyn thi ca Tn Tht V (dng th 2), khng chiu u
lm vn, ton em qun chn kinh m t ra (trc vit bi Vn xng bo co, sau
vit bi Quan thnh bo co). B xin cho kt ti nh 80 trng, cho quy lut trng thi
nghim tc.
Vua cho hn l ngi trong khnh ph, cho gia n nh 50 roi.
Quan b Li nhn li v lm nhm tng in, v ni : Nhng ngi cha mt ca ca
Thng th b Hnh l on Vn Hi v nguyn Tng c Sn Ty, Hng Ho, Tuyn
Quang l Nguyn Trng Hp, u c phi cch (cha ca Vn Hi l Vn Giai lm Trng
s cho nh Vin cng, can n ti ring nh inh Bo xem ht, b cch ; cha ca Trng Hp
l C nhn xut thn, tng b Ng s o Bnh - Ph ; can n tr ni vic tc trc v ngi
nh bi nh bc vi khch, b cch) ; theo l li km 2 trt (th l km 4 trt). Nm ngoi,
b y u tu xin, chun cho tng Chnh tam phm, bit l nhm ln, trnh vi hun thn
l Nguyn Hu v Phan nh Bnh, ni l : 2 vin y l cu thn thc vng, lch duyt
lu, cha cht ca cc vin y b can n xt ra khng phi vic nng, khong nm T c,
2 ln phong tng km trt, cng phn bit. Nay Hong thng ta, hiu tr thm
khp, rng ri gia n, nu li phong tng km trt, s khng phi l rng n in, xin min
cho phong tng km trt t hu o, xin theo nh li hun thun xt nh. Vua y cho.
ng gic tnh Qung Nam ln xung cc x, thn t nh git ngi. (Cc x, thn : Cm
Sa, Ngn Cu, Vim Minh, Ngn H, Trn Cu, Mng Lnh, Ph Trch, Thu Loan, Dng
Sn, Tam K, Khng M, Ngc Th v Trng Hun ; tng cng t nh hn 370 nc, git
dn inh mt 13 ngi).
Chun cho u chiu l cp tin tut ; nhng trch cu vo x dn cha ra th m chiu thu.
Vim Khm s Php l Hch-t vo yt kin. Vua sai mi vo tin in, cng thng lng
5 khon :
- V 2 tnh Bnh Thun, Khnh Ho, lc mi giao tr, cng vic b bn, khm sai T trc k
l Phan Lim, cai tr dn v giao thip rt l am hiu v c ti cn, nn cho vin y sung b
lm Tng c Bnh Thun, Khnh Ho.
- V Kinh thnh qu quan vn cha giao tr, dn tnh rt l trng mong, qu Khm s c
lng gip , xin thng lng vi vin Ton quyn i thn, sm giao tr cho, tin sc
cho nhn dn nc ti v nh c, dng lp phng p canh tun, phng qun gian t.
- V th php ca bn triu, phm ngi c ti, phi nn xt k, nu qu tnh ti khng th
tha c, sau mi bt ti t hnh. Gn y, cn c cc tnh t v, bt c gic ln trn,
qu quan khng tng tra xt tnh ti nng nh ra sao, tc thi thng lng vi quan tnh
cho em chm, quan tnh cng s l che ch, khng dm tra xt ; v li thng tnh ca dn,
phn nhiu th on nhau, cng hm hi nhau, qu quan tnh nng, m tng c, tun ph cc
tnh khng th bit r, nu nht khi theo th m lm, th trong hoc c ngi mn ngha
cng m bo th ring, hoc ly n c ngi khng c ti ; vy vic y, tr bt c, bn
chm ti trn ra, cn th bt c k phm ln trn, nn giao cho cc tnh tra xt ti nng
ch xc s thi hnh, cho mng ngi c trng.
tng, thng bin, mi chc 1 ngi) thu c c trng, sng ng, kh gii, tin lng, n
trin v k.
Cho quan Sn phng v quan Khm sai chia ng sn n ngay vy bt, kp c hi, ch
n mui li t hp, gy kh khn tr ngi sau ny.
Tnh Qung Nam c x dn bt c k phm ln trn (Nguyn Vn L), gii np ln o
qun khm sai, quan Khm sai l Phan Lim tra xt qu thc, bn em bn cht, ri t cho
vin, lm t tu vua bit.
Vua ph bo rng : Hin nay trong Nam, ngoi Bc dn dn c yn v thng lng
vi vin Khm s Kinh, t nay, phm bt c k phm ti n trn, nn do quan tnh xt
r, lm tp tu xin, s ni vi qu quan ng tnh y bit, lm nh th trng mng
ngi, m gi c php c. Gn y thng vin l, ni cho qu quan bit ri mi lm tp
tu vua bit, rt l cha ng ; vy t nay t Thanh Ho tr vo Nam phi u theo php
trc lm vic, nu li theo nh trc, quyt nhin giao cho cng lun, phi sao lc ngay
tun theo, khng phin phi tu ln.
Vin Ton quyn i thn Bc K, t cho nha Kinh lc : a ht Bc K, t nm nay tr
v sau, h n thu v, dn x np quan B chnh, th quan Cng s ti s thu thu hi
li cng thu v k tn ng du vo bin lai ca x dn np, s tin hin thu c l bao
nhiu, quan tnh lm thnh s thu, 1 bn giao cho vin Cng s gi lu chiu v xt theo l
x, thn no np thu bao nhiu, dch ra ch Ty, a cho vin Cng s lm bng, chiu
s bc hin thu l bao nhiu, a np kho bo h.
Thng 7, ngy mng 1, Bnh Thn, c nht thc. L Thu hng i li vo ngy mng 2.
t quan li Bnh Thun, Khnh Ho.
By gi, 2 tnh y, ngi Php giao tr, bn chun cho Th lang, gia hm Tham tri sung T
trc k Khm sai i thn l Phan Lim, c thc th Tham tri, lnh Tng c Bnh Thun,
Khnh Ho ; Th c lnh n st tnh Bnh nh l Nguyn nh Chiu thng th Th ging
Hc s, lnh B chnh tnh Bnh Thun. Ch s, quyn sung T trc k, Khm sai o Tiu
ph s l Hong T Trinh, thng th Th c, lnh n st tnh Bnh Thun ; nguyn Th lang
lnh Tun ph tnh Bnh Thun (ging 2 cp phi ly chc) l V Don Tun, n b Hng l
T khanh, lnh B chnh tnh Khnh Ho ; Kinh k o, Chng n Ng s l Nguyn Vn
Cht, thng th n st tnh Khnh Ho ; Ph qun c l Nguyn Chnh Vn, thng th Qun
c, lnh Ph lnh binh tnh Bnh Thun ; Qun c L Vn Bnh, thng th Ph lnh binh tnh
Khnh Ho, cn tnh thuc v ph huyn vin dch, do quan tnh xt chn. (Quan vin 2 tnh
y u ti ca bin Nng ; i c cng vn ca vin Ton quyn ti, tc th xung tu
thu i ngay).
Cho Tham tri b Binh, sung Sn phng Tiu ph s Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn
Thn, theo nguyn hm, kim sung Khm sai i thn T trc k. (C mao tit, n quan
phng, v c, tn lnh hng ng, cho ch bin binh cc hng, u do Khm sai trc l
Phan Lim giao nhn m lm).
Nguyn Thn n ng Ph Yn, Bnh Thun, phi quan qun tm ch t hp kn ca
Nguyn Hiu, thu c cc bc vn kh rung t cng, t ca Hiu (124 bn), giao cho tnh
Qung Nam tch thu sung cng.
Vua cho l Hiu ln trn trong rng, nhiu ln nh dp, bt cha c. Nay quan sn
phng nh ph so huyt c, khin cho khng c ch dung thn, tuy gic y cha ra th,
nhng vic lm y cng l c lc, sai truyn Ch khen ngi v thng cho quan cng 1 cp,
nhn ph bo rng : Khanh nn nhn c hi gp rt, ct bt sng c tn ngu Hiu, ng
ci gii vo xt tr, cho yn lng 2 cung v lng trng mong ca ta, m may cho dn y
mt phng, tt c ban thng hng nht, sc lm c th lm i, khanh nn c gng th
theo y.
Vin trng coi cng vic ph Ton quyn l Ph-lng-xoa, chuc c 1 qu n vng,
np cho nha Kinh lc.
Chun cho thng cp cc hng : bi tinh bng ngc tt, v kim tin (bi tinh 1 chic, kim
tin 1 ng).
Khm sai l Phan Lim u phi ngi n bt c Phm Nh Xng v gia quyn ( tri
Mn th 3, thuc nguyn L ng). Cho p gii vo Kinh, do b Hnh xt x. (Sau b ngh
nh vin y, ln ny xt ra l b bt hip phi theo, xt v dn ht Qung Nam, khng c ai
on trch g, xin gia n x ti chm nhng giam i lnh, giam cm ph Tha Thin v
thn thuc trai gi 7 ngi do nha y qun thc).
Vin Khm s em vic 8 vin quan Php, hoc trc kia i nh dp Qung Nam, hoc
nhng vic lm nn c ban thng t ln xt, chun cho thng cp khnh vng
hng trung, hng nh c th bc. (Vin c Tng l binh chnh i thn, quan T l Lm-ny ; vin quan Ba, ng tnh Qung Nam l Mng-ty u thng cho hng trung ;
vin quan Hai ng Qung Nam l Bng-xi- ; vin coi kho bc l Phong-t-ny ; vin coi
in bo l Di-mng v Ba-di ; vin coi kho l C-l ; vin to Thng chnh phi sang
trng u xo l -ni-en Hoa-linh, u thng cho hng nh).
Khi trc, quan tnh Bnh nh l Nguyn Hip tra xt ci n ca Mai Xun Thng ; Xun
Thng b ti lng tr x t, anh em rut l 2 tn Xun Khnh, Xun Quang, khng bit can
ngn v anh em h thn l 4 tn : Ho, Vn, Ngh, Dao li nhn chc hm u b ti chm
ngay v em chm, cn bc hn l Cht (72 tui), c (65 tui), Hanh (62 tui) ; anh h
thn l D, Dng, Tuyt, Ngn ; em h thn l Cm, Hon, Dng, Ho, Pht, cng 12 tn,
xt ra l an thng, khng d vo vic lm gic, u gim cho ti cht, pht lu ra nc
khc, giao cho tu Php nhn ch i an tr, c b Hnh lm giy tu ln, chun cho y
theo xt nh.
Vin st l Trn Lu Hu chp hnh php lut tu ni : Cc tnh T, Hu trc k my
nm nay thc ra vic ngha c ng lm lon, d quan tnh cng khng khng ch c
hung h cha anh hn th cng kh ngn cm. Hin nay, nhng tn c mc th xng, phn
nhiu cha bt c tr ti, nu khng k c d mu ng c hay khng, theo lut phi lin
can tt c, th mt ngi lm iu c c h phi chu ti, s khng phi l t thng xt,
m yn lng k tro tr. Gn y, bn u mc ca gic nh bn Hong Phc, Nguyn
Phm Tun v Bi in, khng bt ti ly ; nay anh em tn phm y 5 ngi u phi
chm bu u, t r rn bo, cn bn ch, bc, anh, em h thn 12 ngi, xt ra khng
can d, xin nn min cho pht i bit x, nhng giao v qu hn l thn Ph Lc ng lnh
qun. Vua y cho.
Ngy Nhm Tut, sao sa c ting nh sm (t hng ng nam chy sang ty bc ri sa
xung, ln c sc xanh, sc , lc u nh ting sng n, k tip 2 - 3 ting nh ting sm
nh).
Nguyn Thn lng bt ng Nguyn Hiu thng nguyn Phc Sn, bt sng 8 tn u
mc gic (lnh binh tr xung) v cc hng : Vn th chu b (936 quyn, u l cng vn
tnh Qung Nam), n hc chnh quan phng (1 qu), voi c (1 tht), thuc sng (16 hm).
Li bt c thn quyn ca Hiu (m gi, v, nng hu u 1 ngi, con trai 3 ngi, con
gi 2 ngi), u lu giam i xt.
Min cc hng thu v nm ngoi v cc nm trc cho 2 ht : Bnh nh, Ph Yn (v c b
gic quy nhiu lu, dn tnh iu ho).
Cho Qun c lnh Ph lnh binh Thanh Ho l Bi Vn Bng thng lnh c ( c
trc l Nguyn Hu Phi i cng cn nn khuyt).
Tun ph Hng Yn l Hong Cao Khi lm danh sch em cng trng nhiu ln ca cc
quan qun hin i nh dp 3 tnh Hng Yn, Hi Dng, Bc Ninh, thng 11 nm ngoi,
chia hng dng ln nh thng.
Chun cho thng thng v thng th cng 83 ngi.
Qun c thng Cm binh V u, quyn sung Ph lnh l Nguyn Vn Hun ; Cm binh
Chnh i, thng Ph qun c tc vi Ph lnh binh l Vn i ; Bin tu Bang t th v,
quyn sung Tri ph Nho Quan, thng Tng lc phm, nhng vn lnh chc c l Ng Nh ;
Kim tho tng phi, thng Bin tu l Kiu Hu Hanh ; cn Tinh binh Chnh i n Bt
phm i trng, Tng tht phm vn giai, n Tng cu phm th li, cng 79 ngi.
Cc thn ho Ngh An ra th c 442 ngi. Chun cho u v qu yn nghip.
tnh Qung Nam rn mi ngi. Chun gia n cho chm ngay, cn y theo ngh nh, v
con u pht giao cho Sn phng Qung Ngi, Bnh nh lm n l).
Vin Khm phi ca Php l Trn B Lc nh em cc thn ho khi s 2 ht tnh Bnh
nh, Ph Yn trch pht chia ra 5 hng (i ph, trung ph, tiu ph, hi ngho v rt
ngho) ; cng 136.210 ng ( Bnh nh 75.690 ng, Ph Yn 60.520 ng), b sung
vo qun nhu v t giao cho 2 tnh chiu m lm.
Cho Tng c Sn Ty, Hng Ho, Tuyn Quang l Ng Trng T v qu hu dng ; ly
Tham tri, nguyn lnh Tng c Nam nh, Ninh Bnh (m ngh tr hn) l V Vn Bo i
lnh thay.
Chun cho cc tnh Bc K, t nay phm c gp rung la tn hi v l ngp su, ct
bi i hng, cng ht thy chi tiu cc vic cng tnh, u t trc ln nha Kinh lc xt
thc, ri t thng lng vi vin ton quyn duyt y, c giy tr li, mi c k khai
t vo b xem xt, khng c t thng, l theo li quan Kinh lc ngh xin.
Tnh Thanh Ho dch l pht ra t thng 2, n nay cha yn (b nhim cht hn 9.500
ngi). Sai quan tnh v ph, huyn, u ht lng thnh cu o, ct c sm yn, lm
n cho dn b tai nn.
Cp tin tut cho thn L Ho, tnh Qung Bnh b ho tai (chy lan 190 h).
Cc tnh Thanh Ho, Ngh An, H Tnh, Qung Bnh, Qung Tr u b bo lt (rung la
phn nhiu b ngp tn hi), cc tnh Thanh Ho, Ngh An, Qung Bnh b i to.
i nh l phng dng cha m v khi dng bnh ca sinh vin khi Gim.
T c nm th 36 ([1883], quan Gim ngh nh chun cho ngh dng bnh n 6 thng
tr ln, xt ra qu thc tr ni, khng lng ham hc, thi tc b tn trong s Gim. n
nay quan Gim l bn Trn Khnh Tin tu ni : Nhn tnh sing nng tr ni khng nht
nh, m chng bnh chm chng khng ging nhau, nu nht khi ch hn 6 thng s em
Vua y li xin, cho Thut l ngi a phng y, vn c phm vng, nn sai i. Khi i, cho
gi vo ni tin in bo rng : Dn ta c ti g, mc mi ho hon, may nh anh linh miu
x, dn c yn n, duy thu xp cng vic sau ny, cn cn phi x tr, khanh l ngi vn
c vn hc, ngi v ch cng hp, gnh vc trng trch y, ct phi xp t th no, cho
chng c thc hiu.
Thut tu ni : Nh n la chn sai i, xin ht lng ht sc, hi ra c bit tnh Qung
Nam hin nay b vt thng v tn hi qu lm, nhn dn i kh, quan tnh y khng mu
tnh cu cha c, v sau khi lon, dn lng, dn gio cha c bng lng, hy cn nghi
k nhau, hm trc tip c th ca Nguyn Thn gi n c ni : Hin nay trong ht c
36 n, cng vic bn lm, quan Khm sai y nh mun rt bt i, nhng cha tin bn
bc. Gn y, hai hng ra th v bt c, cha phn bit tt xu, quan tnh cng kh xt
x, i n y, xin hi ng vi quan tnh bn nh, vic g kh khn tr ngi, phi tu t
ln, knh nh nh vua quyt nh.
Vua ni : Mu k hin nay, phm vic g phi bn bc, c vin C mt ; cn nh cng
vic phi xt x cho ngi khi oan ung, v hiu d hay nh dp, khanh phi ht lng,
mi mong c vic chu o. V nay bn lun th kh, v nh mu toan vic kh vic d,
lm vic ln vic nh, khanh nn th tt, ch thy kh m lo ; ri ban cho sm qu lm
thuc b.
Cho Khm sai i thn T trc k l Nguyn Thn, thng gia hm Thng th, vn sung
Sn phng Tiu ph s Qung Ngi, Bnh nh, gii binh v Sn phng Qung Ngi nhn
chc, gia thng cho 1 ci kim khnh hng ln c 4 ch lao nng kh thng [kh nhc
ti nng ng khen], ghi cng lao. Li c cch cho 1 bc nh ca nh vua thn i nh
gic. (Trn ng n : i Nam Thin t chi bo, mt sau thn vit bi lun Hng li tr hi
ca vua lm, nhan sc rng : Phm ph qun cng, khng c d thng).
Li D rng : l tm lng yu ti ca trm, c cch gia n, ngi nn nh li rn bo
ca trm, th theo lng trm, sm khuya knh cn, ting khen lu di. Kinh Dch c
cu : Ngi qun t c gian lao khim tn mi hng Phc lnh v sau. Ngi xa nh
Quch Phn Dng (tc T Nghi), To V Hu (tc To Bn), cng trm c nc, m bit
khng t khoe khoang, trn o lm ti, cho nn gi c ting tt, Phc lu di cho
con chu ; nu cy cng, coi thng mnh lnh ; khng knh gi phn b ti, khng nhng
b ht cng trc, li c pht nng. V sai thng lc cho cc quan tnh u bit.
Gia cho ng cc i hc s, ch Trung t l Hong T Vim, lm Thi t Thi ph,
chuyn sung C mt vin i thn. Trc y T Vim v phc mnh, chun cho theo hm
y sung vo vin, ri cng Phan nh Bnh kim trng coi c cng vic b H, T Vim v
gi m xin v thn qu bo dng tui gi. Vua khng cho. Chun gia cung hm, chuyn
sung C mt ; phm vic ln quan trng, hip cng bn nh, nh vic kim c b H, cho
tm lc c th, ht bn ngh, bo l bao gi cc tnh ht thy bnh tnh, triu nh t
vic, co v cng cha mun.
T Vim li c xin tr vic v hu, cng khng cho.
Ngy K Du, ngy sinh nht in Khim Ho. Vua knh n lm l (bt u t nm y),
trong ngy hm y li v cung.
Ging chc vin mi chun cho lnh Tng c Bnh Thun, Khnh Ho l Phan Lim, cho
Tun ph Qung Nam, Qung Ngi l Nguyn Vn Phong thng lnh Tng c Bnh Thun,
Khnh Ho ; Hu tham tri b Binh l Hong V, i b Tun ph Qung Nam, Qung Ngi ;
Hu th lang b Binh l Phm Hu Dng thng b Hu tham tri.
Lc u Lim c mnh mi, tc thi dng s ni : Hai tnh Bnh Thun, Khnh Ho,
dn sau khi b lon, v yn rn dp tht kh, Lim ny mnh m, ti xong, s khng kham
ni chc y, xin chn bc danh khanh ti cn, lo luyn n nhn chc, s xin vo Kinh
chim bi, v qu qun cha bnh, dng tui tri.
Vua khng cho, gia n ban cho 1 ci kim khnh c 4 ch lim, bnh, cn, cn, bo phi i
ngay. Ri li triu v Kinh, tin bn ngay trc mt vin Khm s Php v cng vic phi
lm. Khi v ti ni, Lim li ni : Dn ht y, sau khi b bn gic m hoc, cha chc
mi phn ht ng, ngh nn chn 1 v i thn v ngnh khnh ph n nhn chc, cho dn
bit c triu nh, hung h 2 tnh y, du ni giao tr, nhng cha tip c giy t r rng,
da vo in bo, vi phi quan n ngi i, khng bit bn nh ra sao.
Vua cho Lim nhiu ln t chi, khng cn u gng, i sai Vn Phong thay th, ri
em Lim gii chc, giao cho nh thn trng tr. nh thn xin x ti nh 100 trng, cch
chc khng c trnh by.
Vua li ngh, Lim tng lm Tng c, li l i i lm quan, chun cho ging lm Bin
tu, bt v hu.
Cho Th c sung S qun Bin tu l L M Khi (nguyn Hng l t Thiu khanh, T l b
Li b ging), tm c hm trc, cho em t D ln lt ti sn phn cc tnh t Qung
Bnh tr ra Bc, thm d ch thc tin tc vua Hm Nghi, tu c lm vic cho n tho.
M Khi ni : Nm trc i theo Xut , am hiu ng s, xin b mt i thm d ni ,
knh em lng tt ca nh vua, cn cho chng c v triu, cho bn bt lng khi vin c
sinh s. Quan vin cng cho l : Xut v chm 1 ngy, th lng ngi Ngh An, H
Tnh thm 1 ngy trng ngng, cho nn tu xin chun y li xin.
Tuy An qun cng l Min Hp ln th 60 tui. Sai Qung Ho qun cng l Min Uyn,
em n cc phm hng (1 ng kim tin, 3 ng ngn tin, 1 tm sa ton t hng Trung
Hoa, 1 tm nhiu hoa, 1 tm sa cng c hoa hng nam v 1 tm nhiu mc, theo l ti nh
ban cp cho).
Vua trong cung cm, sa sang xy dng cnh mi Thn kinh, lm 2 qu ni gi, nhn
bo quan Ni cc rng : Trm mun t tn qu ni bn t l Long tng ph, qu bn hu
l H phc sn, t ra trm ngi chnh gia, trn p cuc long h giao tranh ; duy
ch long c lin quan n vn mnh ca nh vua, ch tng hi cn ngi.
Quan Ni cc l bn T Thc Dnh ni : Ch tng khng phi l khng cn ng, knh
xt thi Tam quc, Ng i ng Kin Nghip, ni y c ni Chung Sn nh rng
b, c thnh nh h phc, hnh th thin nhin, thc l nh mi xng hng. Hong
yu dn trc sau khng khc ca trm i vi tai mt ca dn ta. May nh tri nghe ting
khng xa, ca nhiu dn mnh, th cng thu ngy cn nhiu, ca ci trong nc lo g thiu
thn ; Nguyn Thut, ngi l ngi , nn kho th theo n , hi cng vi quan tnh y,
x tr th no, khin cho k lu tn sm c tr v, ch thp ch cao li c san sa,
cu dn phng y, trm vn hng ngy ch mong.
Hi Ninh qun cng l Min Thanh ln th 60 tui.
Cho Nam Sch qun cng l Min n em a phm hng (1 ng kim tin, 3 ng ngn
tin, 1 chic o rng tay thun t sc xanh, 1 chic o hp tay thun t sc , 1 ci qun
nhiu , 1 ci qun nhiu mc sc trng hng nam) theo l ti nh ban cp.
i H thnh c l H Tr lm Thng ch Hu dc qun V lm ; V u v Kin th l
L Thun L thng b Chng v lnh H thnh c ; quyn Chng T dc l H Vn
Dng, i quyn Chng dinh Thn c.
Ngu Lnh binh tnh H Tnh l : Trn Ngc Cn, Trn L, ng Thng, cng hip qun,
sut i hn 40 ngi v trong bn hn 200 ngi, u cho tnh ra sc sai phi. Thng
2 nm y, vin n st l Hong Xun Phng d ra th, nhiu ln sai phi c vic, cho nn
dng s tu xin.
Vua thng coi chu, cc b, nha tu vic xong ri, du khng hi han g, cng ngi lu li 1
- 2 khc.
Tn nhn, nh thn dng s ni : Mt tri tra, cn ngi coi chu, l thnh c ca
vng. Dc tng Anh hong chm lo mi vic, trong khi ng triu, tu vic xong, nu
khng c vic g, tc th cho lui chu. Hong thng ly cn kim lm trn ht, thnh c
nh th, c nhin khng k h, duy c qu c thng, vic cn phi k tip, nu khng
hi n chnh s vn chng, ngi lu c s mt nhc n ngc th, m thn h ng hu,
c khi n li php, xin xem php trc, cc b tu vic xong, khng c vic g phi bo
trc mt, hoc phi hi han, xin nh vua lui chu, c th nhn, th cch chm vic
chnh s, knh theo t tin, ng hu hai ng u c trn vn. Vua nghe theo.
Vin Gim quc nc Php l Ca-suy-bi v hu ; vin Cng chnh cng suy c Xa-i-ca-n
ln thay.
Vin khm s l Hch-t t giao t k ca vin Ton quyn, nhng ngi c cp long
tinh, quan ngi Php 191 ngi (hng nh 14 vin, hng ba 14 vin, hng t 52 vin, hng
nm 111 vin) ; quan ngi nc ta 16 ngi (hng nh : Nguyn Hu ; hng ba :
Nguyn Trng Hp v on Vn Hi ; hng t : Nguyn Thut, Hong Hu Thng, Tn
Tht Phin, L Hu Thng, Nguyn Chnh, L nh, V Vn Bo, Nguyn Trn Cp,
Nguyn Khc V, Nguyn Xun Dun, H L, H v Phm Hu Dng).
Vua ph chun thm cho 3 vin : Nguyn Thn, Trng Nh Cng, Tn Tht Th, nh
cp, i cp 2 vin. nh cp : H v Phm Hu Dng ; i cp : o Tin v ng
Quyn, giao cho b H theo m lm.
Cho Tun ph Thanh Ho l Trng Nh Cng, thng th Tng c. (Nguyn H l Thanh
Ho l Tn Tht Vnh v Kinh i Ch).
V xung D rng : ng lc gian nan ny, tu ti s dng, khng nn cu n qu (Tng
c Thanh Ho theo l dng ngi tn tht, by gi c Tn Tht M lm n st) ; khanh
nn ngh n ci tnh cng lo, cng chi thn y, c by ht mu k m lm, khin nguy li
yn, khng nhng may cho trm l k c c ny, trn th p c n hu i ca Hong
kho ta, di th xng trch nhim ph thc lm phn giu cho ni thang p, thc l 10 nm
gp g him c, nn knh cn tun theo.
Vi thng sau, Nh Cng dng s ni : V tnh y chn ngi dng c thn hin, xin c
vin c ti cn t thay, ri cho li chc Tun ph.
Vua khng cho.
Mi t Ph c Kinh thnh. Cho Thng c nha H thnh (Ph v u) l Nguyn
Thut sung vo.
Cho Th lang, lnh Hu tham tri b H l H L c thc th Tham tri, lnh Thng th.
L dng s t chi v ni : Cng vic b H, thc l nhiu v ln, li phn nhiu quan h
n giao thip, kh li thm kh, tuyn b chc chnh khanh, phi l ngi lch duyt v tinh
cn, nh Hong T Vim, Nguyn Trng Hp, Nguyn Thut v Hong Hu Thng, mi
mong c vic chu o. Thn mi ra lm quan, vi d chc y, thc khng kham ni ;
hung h mi c Th lang lnh Tham tri, cha c 1 tun, c ct n chnh khanh,
rt l vt qu, xin cho gi chc Tham tri, vi nm sau, may ra khng c li ln, nu c
bn tin, rt khng dm t ; khng th, th s lo ng i li ngi xe, trnh sao khi li rn
hng Phc qu lm, ch c 2 - 3 ln phm phi i ti m thi.
Vua giao cho vin C mt xt li. Vin thn ni : Vin y tuy l thun thc ti cn, nhng
lch duyt cha nhiu, nn c t xin y, tnh v li l cng l thit thc ; nu c y cho li
xin y, th xin theo hm Tham tri mi c thc th, nhng phi hi ng vi cc vin th t,
quyn gi n trin b y, i Nguyn Thut i vic cng v s xin la sung. Vua bn cho
thc th, nhng vn gi chc c.
Pho Khm nh Vit s cng mc khc xong, nha Kinh lc cho in 25 b dng np.
Giao cho Ni cc gi.
Cho lnh l cc ph, huyn, v lng thng li theo l trc. (Thng 12, nm t Du bn
cho chi cp theo l lnh tuyn. n nay v vic t, li theo l trc, mi tn go 15 bt, tin 5
tin, cho nhng ph).
nh l phi binh thay i ng gi cc tnh. Cc tnh t Qung Bnh tr vo Nam, theo l
khng c phi binh i ng gi, nm trc v c lon, lnh cc tnh phn nhiu l ngi bn
x, c khi thng cng vi gic, cho nn chun cho t Thanh Ho tr vo Nam n Bnh
Thun, ln lt thay i nhau ng gi, kim ch ln nhau (xem thng 5 nm u). n
nay v cc ht yn, lnh tnh phng gi c, nn nh bi.
chc ph huyn rt l gn vi dn, phi c lo luyn lim minh, mi c sung tuyn ; cho
n thng kinh, bt, cu phm, chc phn tuy nh, u l c gip vic tnh, cng phi l
ngi chm ch ti cn, mi gip c vic. Bn triu ta, v l nh ngi lm quan, trung
chu khng dng ngi a phng y, vic t khng t bang t, ph huyn phi dng ngi
xt c th lm c, ct b phi theo t cch, lp ra php tc r v chu o, cho nn quan
to th gng mu, quan nh th thanh lim, quan li xng chc, dn c yn, l bi c .
Sau v c lon, quan li cc tnh, hoc ly ngi th trc tm lm, hoc t thng t,
bang t gip vic, trong c ngi khng do khoa mc, c ngi cha qua st hch, nn
ca bn tu cnh tranh m ra, thi tham lam en ti c thnh, k s khng yn lng, dn
khng nh sng lm cho ngi ta ni hi chnh th rt nhiu. Gn y cn c vo Khu ph
v Gim vin u em vic y ra ni, so vo th ch cng ng ; nn phi sa i mt phen,
cho ng lm quan nghim chnh, m k thuc li thanh lim. K th lm vic ct
c ngi ; m s thnh l do qu quyt, b Li gi chc la chn, phn bit quan h, nn
sm chn chnh, cho ng tuyn c trong sch, ch nn chm tr c li.
Khi trc Tuyn u x tr i thn nhng tnh T trc l Nguyn Thut t cho vin C mt
2 khon l :
1. Ht Qung Nam t khi ngu Hiu gy ra quy ri, trong tnh u b dy da, trong k
cam tm gip hn bo ngc khng n mt hai phn mi, cn th u b hip bch, ti khi
quan qun tin nh, ln trn b bt cng c, hin sung lm kh sai v cn giam cha kt n,
hng y rt nhiu. Xt ra bn y u l gi yu, bt kh lm vic ch ph lng n, m lng
h khng khi chia thu ph cp, rt l lin lu ; xin ln lt nhng ngi b bt, tr ngi
c ngu hm hi cao, cng d vic binh v khng d vic binh, nhng ngy thng
vn c ting c, th chiu n m lm ; cn th ngi no nguyn gi nhn chc (nh gio
chc v m khn), khng d vic binh, ngy thng khng c ting c ; cng li dch, binh
dn, ngi no b hip in vo, b hip bt lm vic, xt ra l thun cn, hoc gi yu, xin
nn chia ra tng hng cho chuc, nh nhn chc ng, lc phm ca ngu, cho chuc bc 100
ng ; bt, cu phm 70 ng ; cn bn ngi kim, tha, t, tp 50 ng, binh dn 30 ng.
2. Ngy thng 3 nm nay, tip t sao lc ca vin : Cc x thn c ngi no theo gic, c
tng l m pht tin, nu bt c 1 ngi, th pht l trng 50 quan, chnh, ph tng 25
quan ; 2 ngi th pht gp i ; 5 ngi th l trng phi tch thu gia sn, chnh, ph tng
tch thu mt na ; 10 ngi tr ln, tng l u tch thu gia sn, sung thng cho ngi b
bt. Trm xt l y, l do cc x thn nhng tnh Qung Tr, Qung Bnh, H Tnh, gin
hoc c ngi theo gic m t ra. Cn nh ht Qung Nam trc b ngu Hiu bc bch,
ngay by gi tnh, ph, huyn cng khng tr ni, nay c tng l trch pht, s chng hi
lng ; vy khon pht tin, xin nn khoan min.
Vin thn cng vin Khm s Hch-t bn bc ngay trc mt. Vin Khm s p ni :
Trc thy nhng ht Bnh Thun, Khnh Ho, Bnh nh, Ph Yn pht tin rt nng, ngh
nn chm chc nh li, tr ph Tha Thin, tnh Qung Ngi khng c khi lon c
min pht ra, cn th c lon, nn chia ni qu lm v khng qu lm, m nh pht ; hai
khon y u tm i xt.
Vua nhn ph qu quan tnh Qung Nam rng : Tnh y thu xp cng vic sau ny, cn
cn phi x tr, m quan tnh khng bit c gng, thc l tr ni lm. T trc ti nay, n
kin kt x, thng thng kh, cha t thnh nhiu, khin ngi ta rt chn, vy tnh
Qung Nam cc t phm hin cn giam, quan tnh phi kt x cho xong ngay, ch quen
chm tr nh c, s c tr ngi li, tt phm cng ngh.
Ging B chnh tnh Bnh nh l Phm Bnh lm Quang lc T khanh, Bin l b Hnh.
Bnh, trc v vin Cng s ni dn tnh khng phc, nn c Ch trit v.
Vua bo : Bnh hi mn cn, cn c th dng c, nn b khuyt im m lc dng, nn
c x nh ging chc.
Xng th ca Hi Vn, trc kia v ma lt tm nh li. n nay, vin Khm s t ni :
Bt cho 3.000 phu lm gp. Chun cho tm bt 2.000 ngi n lm ( ph Tha Thin
1.000 ngi, Qung Nam v Qung Tr u 500 ngi), n ma xun nm sau s bt s
(Tha Thin 800 ngi, Qung Tr 400 ngi, Qung Nam 1.800 ngi).
Nguyn Hng l t Thiu khanh Ngh An l Nguyn Thnh ra th ( Tin s, ngi
Lng Sn, xng l Tng c Ngh An, H Tnh), ri b m cht ; nguyn Thng bin l
Nguyn Hu Chnh ( Tin s, ngi Nghi Lc, xng l Tn tng), vo Kinh u th,
cha ti ni b cht ng ; nguyn Tri ph l inh Vn Cht ( Tin s, ngi Nghi
Lc, xng l Tn l), b dn bn gio hi. u chun cho tc ht Tin s xut thn c tn
trong s, cn v con cho v qu yn nghip.
Cho Hng l T khanh, bBin l L b l Nguyn Tt t v nhn vin cng phi i, c
truy tng tut, m c th bc.
Thng 7 nm ngoi, vua ng gi i chi, dng chn Qung Bnh ; nh thn phi bn Tt
t i ng bin ti cng cn ni hnh ti, khi i ng gp nn gi ; n by gi qu
khng c tin tc, nn gia n, t ra th tt.
(Tt t tng Thi thng T khanh, con c m th in tch ; Nh ng th v, sung Hip
lnh th v l V Vn Ty, tng Cm binh Ph v u, con c m th Tng bt phm i
trng ; Chnh cu phm Th li l Li Hp Phi, tng Tng bt phm Th li ; lnh Thu
s l V Vn Kim, tng Tng bt phm i trng ; v nhp lu Th li l Phan Phng,
L Thim v Phm Nh Hinh, tng Tng cu phm Th li, u nh nhiu nam, cc ngi
trn y u chiu tng hm cp tut).
Chun cho t nay, phm xt lm c n quan, vin no l tin s, ph bng xut thn, khoa
c lu, m hin cn thp, th thng n lc phm, do b lm t tu k khai i chn, i
sau ngi, s chiu l trc m lm (thng n ng phm mi c lit k vo t tu) ; v
hin nay ngi c khoa mc d vo hng n quan khng c my, l theo li ngh xin ca b
Li.
Truy tng cho Tri huyn Tuy Ho l L nh Mi (ngi huyn Hng Thu, Tha Thin)
hm Hn lm vin Th ging. nh Mai, v khon nm Hm Nghi, sung lm Bang t huyn
y, ln y cc thn ho khi s, chim ly tnh thnh, nh Mai hip cng vi vin Tri huyn
l inh Duy Tn, ring gi gn trn vn c mt ht, c thng hm y. Ri sau huyn
thnh b tht th, b gic bt c, n ng Khnh nm u b hi. n nay, vic n tai
vua, nn tng cho hm y v cho con tp m l Cung phng.
Cho nguyn Hu tham tri b Li l Bi n Nin lm T tham tri b Binh, sung C mt vin
Thng t Kinh din ging quan. n Nin khong nm Kin Phc c ngh v qu. Vua
bo n Nin l ngi ngay thng c vn hc, sai nha Kinh lc triu vo Kinh i Ch. Khi
ti ni, b cho hm y. n Nin ngh, tng sung chc Kinh lc ph s, trong khi giao
thip, s c cha tin, xin cho sung mt chc S qun. Vua bo : Vic nay, vic xa khc
hn, khng cho.
Cho Hng l T khanh, lnh B chnh Ngh An l L Thu, thng th Quang lc T khanh,
lnh Tun ph Thanh Ho ; Hu tham tri b Binh l Phm Hu Dng i b Tun ph, lnh
B chnh Ngh An.
Mi t nha Hi phng Hi Dng ; trch ph Kin Thu (2 huyn Nghi Dng, An Lo)
huyn An Dng v 2 tng, huyn Kim Thnh (n Kin, Du Vin), cng 4 x huyn Thu
Nguyn (T Quan, Li Dng, Lm ng, Bnh ng) tnh Hi Dng l thuc vo nha y,
t ra quan li (chnh ph s v c u 1 ngi, kinh lch 1 ngi, bt, cu phm u 2
ngi, th li 6 ngi, hnh nhn 1 ngi) ; cho Quang lc T khanh, lnh B chnh H Ni
l Cao Xun Dc, thng th Th lang, sung Hi phng s ; Trc tc sung Bang t Sn Ty
l Nguyn Vn Tn, thng th Hng l t Thiu khanh, sung Ph s ; Lnh binh gia hm
c l Nguyn Vit Vinh, sung lnh c ; v ni y l a u quan yu, vic giao thip
nhiu, nn t phng s, la chn nhn vin ti cn v nha thuc lm vic, mi mong
c vic, l theo li ngh xin ca Kinh lc s Nguyn Hu .
Gim bt li dch cc tnh.
Tnh ln nh : Ngh An, Thanh Ho v Bnh nh ; Phin ty nguyn trc t : bt phm 3
ngi, cu phm 5 ngi, v nhp lu 25 ngi ; Nit ty : bt, cu phm u 2 ngi, v
nhp lu cha vo ngch 15 ngi ; nay gim Phin ty : bt, cu phm du 1 ngi, v nhp
lu 9 ngi ; Nit ty : v nhp lu 7 ngi.
Cc tnh trung bnh nh : Qung Tr, H Tnh, Qung Nam v Bnh Thun : Phin ty
nguyn trc t : bt phm 2 ngi, cu phm 3 ngi, v nhp lu 22 ngi ; Nit ty :
bt phm 1 ngi, cu phm 2 ngi, v nhp lu 14 ngi ; nay gim Phin ty : cu phm
1 ngi, v nhp lu 10 ngi ; Nit ty : v nhp lu 8 ngi.
Cc tnh nh nh Qung Bnh, Qung Ngi, Ph Yn v Khnh Ho : Phin ty nguyn
trc t : bt phm 2 ngi, cu phm 3 ngi, v nhp lu 22 ngi ; Nit ty : bt phm
1 ngi, cu phm 2 ngi, v nhp lu 14 ngi ; nay gim Phin ty : cu phm 1 ngi,
v nhp lu 12 ngi ; Nit ty : cu phm 1 ngi, v nhp lu 8 ngi).
Cho ng l Hi Vn o l l Lu Cung, thng th Thng ch dinh Tin phong (nguyn
trc l V u Cm binh tm trng coi), kim Chng dinh Thn c, nhng vn sung chc
ng l.
Tin qun thng ph thng Chng ph s, sung Thng qun Th v i thn l Tn
Tht Th cht.
c man Qung Ngi thng quy nhiu, cp bc ngoi bin (t thng 9 n thng y,
mi thng 2 - 3 ln hoc 4 - 5 ln).
B Binh tu xin chun cho, Man y nhiu ln quy nhiu, cp bc ba bi, c Ch do
quan bin phng ni y dp yn lu, m ti sao cha thy th thi cht no, cho tnh
th Man y ngy cng honh hnh, th gi chc phn lm g ! Vy quan bin phng l
Nguyn Thn, xin cho truyn Ch qu trch mt ln, nhng phi knh theo li chun trc,
lm th no bt b ngn gi, cho chng s phc, cho dn yn, ch c ni sung tc
trch, tt phm ti nng. c Hi Dng l V Vn Dng (ngi Qung Bnh) xin v
qu hu dng. Vua y cho.
Li truy th cho con trng Nguyn Hu l Nguyn Hu Lang, hm Thi thng T
khanh, tc Vnh Li t v con c tp m Cung phng.
Hu Lang cht nh vo thng 8 nm y (ng qun Tha Thin) ; c vn ban nh
thn lm t tu xin chun cho gia n truy th hm Th c. Sau quan Tng c H Ni l L
nh dng trong tp tu trnh by l : Hu Lang theo Hu ra Bc v 2 ln theo vo
ca con gi, b v ca con trai v anh em rut ca v, cng ngi chng ca ch, em gi
mnh ; hi c thn hu, th u cho trnh c ; ngoi ra h xa khng cn phi tr v h v
khng c thn thit, cng h hng ca thng gia, anh em ca v l v cng chung, cng
qu qun, tuy thuc mt nha, cng min cho khi trnh).
Ngy Canh Dn, ngy k n chnh in Phng Tin ; vua thn hnh n lm l.
i T tham tri b Binh l Bi n Nin, quyn sung lm vic Cc.
By gi Thng s Bc K t cho nha Kinh lc ni : n Nin tng lm Ph s nha
Kinh lc, li sung Tham tn, khng nn li dng, xin cho v hu. Vin C mt xin i sung
lm vic qun Cc, c hon ton n tho, nn c mnh y.
i Tng c Bnh Thun, Khnh Ho l Nguyn Vn Phong v Kinh i Ch ; v c Vn
Phong cng vi vin Cng s tnh lm vic phn nhiu khng c hp.
Tuyn u x tr i thn T trc k l Nguyn Thut em vic ca nguyn sai o quyn
sung Tn tng l L Tu Khit dung tng qun lnh i cp bc v bt giam cc ho ph,
bc bch i ly tin bc rt nhiu, t vo vin xt x. Cho gii chc v do tnh Qung
Nam tra xt. Ri th Tiu ph s Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn Thn dng s t nhn
li, Tu Khit mi c min xt.
Cho ng cc i hc s, ch Trung t, sung C mt vin i thn l Hong T Vim v
hu.
Trc y, T Vim thng v gi m, xin v hu, cha c. n nay, Hu tu ni : T
Vim Bc K lm vic qun lu, nay li sung vo C mt, ngi Php hi ly lm
ngi.
Vua bn chun cho v hu v ban cho bc, sa cc hng (bc 50 lng, sa hoa Trung Hoa ton
t v nhiu Trung Hoa ta u 1 tm).
Ri ph bo : Ngh khanh l ngi tnh Qung Bnh, m thu xp cng vic ht y sau ny,
cn cn x tr ; khanh l ngi lo thnh luyn t, Kinh c nh ring, nn li cho
gn, tin khi cn n, c hi han vic g, gip trm nhng iu cha ngh ti, hoc khi
no v thm nh, th phi t cho b tr li bit.
Ging chc Giai phi l Phan th lm M nhn bt giai (nguyn sung chc thng trn, kim
xt cc hng vt b tht th, phi khin trch, li gi m tr ni).
Cho sa sang li nh T ng ca cng thn tin triu l Tnh quc cng Nguyn Hu Dt
v Vnh An hu Nguyn Hu Knh, i cp rung t in v ngi coi m (rung t in c
c 23 mu, b ct lp, km mu m, cho thu gi rt r, chi bin khng , m ngi coi m
15 tn, ch cn 5 tn ; cho trch ly c khu rung t x Vn Xun 23 mu, i sung lm t
in ; li trch lnh tuyn x Vn Xun 17 tn, x i Phc 2 tn, chia lm 2 thp, mi
thp 1 vin i trng cho sung lm ngi coi m 2 n y).
Quan Php trao tr miu cng thn v cc nh lnh, t ty nam n ca chnh ty trong Kinh
thnh (cn cc s : ph Tn nhn, i l t, cha Gic Hong, nh lnh Thng t, xng
sng t, hu Tng qun, s L thin, cc nh lnh ; Hu dc dinh V lm, Trung, Tin, T
dc dinh Thn c, vin st, S qun, Hu trng gii, Thi thng, Quang lc, Hn lm,
Thng chnh, To chnh, Dc v, Cung gim, Bnh an, Anh danh, linh hu, ngc tht, t sinh
v kho ho dc cha giao tr).
Dn lnh ph Tha Thin (ngch lnh m cng 250 tn) vo 2 dinh : Tuyn phong, K v.
Phi lnh tuyn Kinh (100 tn), canh gi sai phi ph, mi nm 1 ln thay i, v lnh m
phn nhiu chi bi l nh, sai phi khng c vic.
Tiu ph s Sn phng Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn Thn, dng tp tu em cng
trng cc vin bin ln lt nh dp Bnh nh tu ln.
Cho thng th, thng th c th bc (Ph v u, lnh Lnh binh l Phan Tin Hc, thc th
V u, vn sung nh trc ; Qun c lnh Lnh binh l V Vn ng v lnh Ph lnh binh
l V Vn Dng, thng Ph v u, u vn lnh nh trc ; Qun c sung Ph c l Vn
Tin o, thng th Ph v u nhng vn sung nh trc ; Qun c Nguyn Vn Tho,
thng th Ph v u ; Ph qun c : Vn Tin Hng, Phm Vn Cht, Nguyn Vn Nin,
Ng Vn Tun, u thng th Qun c ; cn th v t Cm binh chnh i, n tng cu
phm bch h, 200 nhn vin ; vn t tng tht phm, n tng cu phm th li, 13 nhn
vin).
Ngy Canh Tut, ngyk n bn t in Phng Tin. Vua thn hnh n lm l.
Kinh lc s Bc K l Nguyn Hu vo yt kin.
chnh bin
lc k - Quyn IX
thc lc v cnh tng thun hong
thng ht, cho i thuc ph Hm Thun thng ht, l thuc vo tnh Bnh Thun, cho c
n tho, thun tin. Vua y cho.
Tn phong cho Bo quc hun thn Thi s, Cn Chnh in i hc s, C mt vin i
thn, Kinh din ging quan, Quc s qun Tng ti, qun l Khm thin gim s v, Khm
sai Kinh lc i s Bc K, Vnh Li b l Nguyn Hu , lm Vnh Li qun cng, cn
chc vn nh c, c cch cho theo l thn cng sai quan cm c tit n lm l tuyn
phong. Hip bin i hc s, lnh Thng th b Li l Nguyn Trng Hp, thng th Vn
Minh in i hc s ; Thng th b Binh l Hong Hu Thng thng th Hip bin i
hc s. Th Thng th b H l Tn Tht Phin c thc th. Th Tng c Sn Ty l
V Vn Bo, lnh Tng c Bnh nh l Nguyn Hip, u c thc th. Tun ph tnh H
Tnh l V Khoa thng th Tng c, nhng vn lnh nh trc. Thng ch dinh Long v l
Nguyn Gia Trinh (trc l Ph, vua cho i tn), thng th T qun thng. Chng v
dinh K v l Nguyn Tr, thng th Thng ch, kim Chng dinh Tin phong. Chng v
lnh c Kinh thnh l L Thun L, i b Chng v vin Thng t, kim qun ty v
Kin th. Nguyn Thng ch Nguyn Hu Thn, i b c Kinh thnh. Ch huy s, lnh
Chng v, quyn Chng Hu dc dinh V lm l L Quang Ch, i b V u Cm binh,
kim Chng dinh Long v. Qun c quyn Chng dinh H oai, kim c dinh Hng nhu
l Trnh Lc, thng th V u dinh Cm binh, nhng quyn gi nh trc.
Tu sa in ng Cc.
Xy dng nha Kinh lc Bc K (pha trc lm ca trng xa, pha sau lm lu vung, sau
n cc to nh ngi nh : nh cng snh, sn gc, nh tip khch, nh cc t vin, cng 15
to, quy m rt rng ri).
Cp tin tut cho dn ht Thanh Ho b ho tai. (Cc x thn : Tt Tc, Ngc Sn v C
Nham).
Tr thu rung t ly m nha Sn phng tnh H Tnh (x Trc Bo, huyn Hng Kh,
cng 35 mu).
Tnh Qung Bnh b i. Cho trch kho thc tnh v kho thc tnh Qung Tr l 1.000 hc,
gim gi bn ra v khuyn sc quyn chn, th cp bch cho dn.
Cho s t trng Bnh nh, hp thi trng Tha Thin.
Quan tnh tu ni : My nm nay binh ho lun lun, hc nghip b tr, tnh y v cc tnh
tr vo Nam u th, gia d trng y b gic trit ph, sa sang li mt phen tn ph rt
nhiu, sc dn cha kham ni, xin theo l lm qua (nhng nm T c th 14 v 17), cho
ph th trng Tha Thin, cho tin mt th). Vua y cho.
Li nh lui hn Hi th n khoa nm y ; v n khoa, chnh khoa cc trng Bnh nh,
Thanh Ho, Ngh An u cha c hnh, s c ph iu mong mi ca s t, nn li lui hn
i.
Ngy tt u xun, vua i chi xun ; t thng chp nm ngoi n gi, nng nc hng tun,
hm y kh tri bng tr nn n ho, vua bo : Thng gi gn gip , knh s cng
nhiu, duy mnh tri thm yu, mt ngi c Phc, Phc c triu dn. Vy sc bo tn
nhn, nh thn bit r, nhng sai tu tr li bit. Cc quan u ni : Vua hin ng vn
ln ngi, hn c lng tri ph h, Kinh Thi c ni : Gip cho lm vua, li ni : Ln
xung soi xt vic lm, xt khp sch v, u nghim r c.
Hong thng ta, knh theo mu trc, ni nghip ngi ln, tri cho ngi theo, quang minh
chnh i. Ngy nay, ng lc ma ng, ma xun gip nhau, hng tun khng ma, hm
trc c lnh lm l mt o trong cung, m c ng nghim, mc ma thm khp.
Hin nay ng bui kh dng nng nc, m hm ng gi, li c kh tri iu ho, vic
y mun dn u bit, khng phi l ngu nhin, trng thy sc c qut, nghe thy ting
chung trng, u hn h mng r, l tri yu vua ta, ban n cho dn ny, rt gn khng
phi l xa. Bn thn gip cha khng c ti nng, trng my may c hy vng, ch mong nh
vua knh cn s hi, ngy mt thm ln, th theo c thun nht ca vua Vn Vng, cng
tm thiu st, rt lo vic tr, c hng lng tri mn yu, v yn trong nc, thm
nhiu Phc c mun nm khng cng, l Phc cho X tc v thn dn trong nc.
Cho nha Hi phng tnh Hi Dng chiu l cc tnh, o m t i Tun thnh (lnh 50
ngi, t sut i, i trng, th li theo nh l), l theo li xin ca quan phng s Cao
Xun Dc.
Tnh Ngh An, nhng ngi nhn phong sc ca gic, ra th hn 50 ngi. Cho u v qu
sinh sng.
nh vic thao din u ma xun. L trc : Cc tnh trong Nam, ngoi Bc, hng nm u
ma xun, ti hp ht thao din v chi lng cho. Hin nay Nam, Bc mi yn, kho cha
cha d d, nn chun cho thng 2 nm y, ch cn c lnh hin ti ban, im duyt 1 ln,
nh vic n hp ht thao din, cho tn ph, i ngy no kho cha gn d d, s theo
l lm ; nhng t ngy y tr v sau, ngch lnh ngy gim, vic y cng b khng bn na.
Tn tng huy hiu Kin vng.
Trc y, b L tu ni : Cha m sinh ra, rt l thn tnh, du chuyn nng v chnh thng,
cng khng nn khng hu vi t nTn vng chm trng cy c, sinh ra bc sng sut,
ngi bu thm lu di, l ngun gc t y, trc c tn tng tc vng, cng cc hng
thn vng khng khc, l cha ht o tn sng, phi nn rng tm in c, ring c tn
khc, ng hu t c lng hiu phng. Nhng xt v i Tng, Bc An vng l Don
Nhng, nm Khnh Lch th 4, phong lm Nh Nam qun vng ; Gia Hu nm th 4,
phong lm Bc vng, thu l An ; Nhn Tn tr v khng c con, bn ly con th 13 ca
vng l Tn Thc lm Hong t, Nhn Tn mt, Hong t ln ngi l Anh Tn. Trnh Y
Xuyn thnh Bnh T Vin bn v Bc vng c ni rng : vng cng vi hng cha
cng bnh ng khng c phn bit, th ci lng i hiu kh c yn. Nay thn thit ngh
li t co Bc quc thi vng, th ni chu c ni ngi Hong , vit tn, knh co ln
hong b ph, u noi theo ri. Tn vng nn theo li bn y, tn tn l Kin Thi vng.
Vua chun giao cho tn nhn, nh thn duyt bn, nhng ph bo 2 ch : n Ngh trm
mun em dng l Thun Ngh, xt v tr li mt th.
vng, v ca vng y l Bi th, tn phong l : Kin Thi vng phi ; v xng hiu th
theo li bn nm T c th 29, chun cho xng l hong thc ph, hong thc mu, cng
khon t tn thu hay i dng 2 ch Thun Ngh, ng hu hp ch vng khi cn sng,
trm 2 - 3 ln giao cho lun bn cng, ln lt tu ln, u cho li bn trc l ng, tng
rt thch ng, em vic y tu ln 2 cung, knh c bng lng y cho.
V li, chnh thng ngha l rt trng, m n sinh thnh, vn ch tnh, duy hp vi l phi
ca tri, lng ngi c yn, l o chnh ca l. Trm chm chc tip thu li ca cc
quan, knh vng Ch, tn tng Kin vng l Kin Thi vng, tn thu l Thun Ngh v
v ca vng l Bi th, tn phong l Kin Thi Vng phi, v xng hiu chun theo li bn
trc, cn nh vic nn lm, nn giao cho quan c trch nhim xt tng khon nh liu m
lm, cho hp in l.
Chun nh ngha l bin tp quyn Thc lc. (T thng 6 nm T c th 36 [1883] tr v
sau, n thng 8, Hm Nghi nm u [1885] tr v trc).
Lc u S qun tu ni : Knh lm Chnh bin t k gn xong ; cn s tch t nm
T c th 36 tr v sau, n thng 8, Hm Nghi nm u tr v trc, dng t tu xin
chun cho tra xt bin tp ph vo cui k y cn s thc ; duy khi y vic bin i
khng thng, nh lc u th Thu((1) Thu quc cng tc Dc c.1) quc cng ln y
vng Chiu li, c vo nh tang, xng l t qun, c vi hm li b, ri ngm
git i ; Lng quc cng((2) Lng quc cng tc Hip Ho.2) c lp ln, li cng ch vi
thng cng b b v b git, sau cng th nh vua v b hip phi ra i, nay danh hiu lai lch
trc sau, u nn lm nh th no ?
Gin tng Ngh hong ((1) Gin tng Ngh hong tc Kin Phc.1) cng xen vo
khong y, c tn thu, miu hiu, nay u vo ph bin, li nn lm l chp nh th
no ? Phm nhng loi nh th, thc u danh ngha quan trng nghn mun i, khen ch
cng cng, thuc v ly vic qua lm rn, xin sc cho tn nhn, nh thn, xt r in
l, theo tng khon, knh nh ngha l, lit k vo t tu dng trnh, i quyt nh.
Vua ph bo rng : Nay xt t tu ca s thn trnh by, th vic rt l long trng ; phi
giao cho trm quan hi ng xt r, ngh nh tho ng, ct th no u c cng bng
chnh i, i sau khng cn xen ni vo u c, trm rt ly lm mong.
n nay cc quan u ni, knh xt Thc lc cng vi sch s, k di tuy khc, ngha l l
mt, th l c s, chng g hn kinh Xun Thu ; t nh Chu tr v sau, th ly Cng mc
ca Chu T lm chnh. Knh xt kinh Xun Thu, n, Hon (n l anh, Hon l em), Mn, Hy
(Mn l em, Hy l anh) u chp kinh y. Cng mc, phm chnh thng, ni ngi
thnh vua, th nin hiu u vit ch to. i Hn th Thng ( ngi 10 thng), Xung
( ngi 5 thng) v Cht ( ngi 17 thng), u tui nh ln ngi, chnh s khng mnh,
tr v khng c my, nhng nin hiu u vit ch to (Thng Din Bnh nguyn nin,
Xung Vnh Gia nguyn nin, Cht Bn Sn nguyn nin) l v danh ngha vua ti c
quan h ; v khng nh th, thi quc thng nm y khng thuc vo ai, cho nn vit ch to
tt c, l lp ngha rt tinh.
V Thc lc ca lit thnh triu ta, mi triu xin bin lm mt k, r chnh thng. Gin
tng Ngh hong l con th 3 ca Dc tng Anh hong , thng 10, nm trc ln ngi,
ly nm sau lm Kin Phc nm u, danh ngha chnh, tuy by gi tn lp nn do
quyn thn, nhng khi nui dy, tng c Tin hong ngh n, li vn c Hong
thng ta mn yu, nn ngay hm ln ngi ln, u ni : L con vua ta, cng nhau ho hp,
khng c li g khc, ngi va c 8 thng, vi bng h, nhng chp nm u v chnh
sc ban hnh c 5 thng (t thng ging n thng chp, nm Gip Thn, nhng vn th
ghi chp, u bin nin hiu Kin Phc), so vi L Tc Tng du c nin hiu, thu hiu,
nhng nin hiu vn cha thi hnh, khng c nm thng lin h ; (thng 6 ln ngi, thng
chp mt, nm trc l nm cui ca Hin Tng, nm sau l nm u ca Uy Mc , nn s
c ghi chp ch to lm mt, nhng Khm nh Vit s th chia ring thu hiu, nin hiu
nm cui Hin Tng), vn l khng ging nhau ; hung chi miu hiu, huy xng, cng
tn phng, danh phn r rng t khp trong nc, th Th miu, nh hin thc l c
mt, knh vng li t hun, c mun nm ni theo, v l thc hp, nn lm chnh k.
Nay Hong thng ta, vn m trung hng, thc ch trn ni Dc miu, m Gin tng ni
ngi trc, lm vua ri, theo l c cng k thng, nh Hu , Vn i Hn (u con
Cao ), Trung tn, Du tn i ng (u con Cao tn), ngha cng khng khc ; nu
Kin Phc chp nin hiu, em lm ph bin, th nm Qu Mi tr v sau, nm t Du tr
v trc, quc thng cha lin h c, thc l cha n. Nay sau khi S qun dng t tu,
c ph bo mi l, knh thy Hong thng ta rt ly danh ngha lm quan trng, mun
cho thin h i sau khng ni vo u c ; bn thn knh cn suy tm c ngha, kho xt
vic thc, xin knh lm Thc lc Gin tng Ngh hong , k tip l ng k Chnh bin,
chiu theo ngha l Chnh bin m lm ; trong phm vic g l do ca quyn thn, th c
theo vic chp thng, r chuyn quyn, l t c cch chp s !
Cn nh Thu quc cng ln y vng Chiu li, vo nh chu tang, mi vi ngy b b, b
git, cng vi Xng p i Hn, Long Vit i L hi ging, (Xng p xem sch Hn,
Long Vit lp c 3 ngy b git) ; Lng quc cng ln ngi c vi thng cng b b, b
git, u khng c nm thng c lin h, xin c theo vic ph bin vo sau thng 6 nm
T c th 36 ; Thu quc cng nn chp nguyn tc ; Lng quc cng ln ngi vua,
xin nn theo l Ph nh Tng T Dc, T Chiu Nghip (Tng T Dc ph lm Thng
Ng vng, T Chiu Nghip ph lm Ut Ln vng), sch ca Tng, T u bin l Ph
, tu theo vn m chp. Khong nm Hm Nghi gy hn th ging Trng Qu i Thch
Tn [Thch Knh ng] ; nhng nc th ging Kin Vn i nh Minh [Minh Hu ,
nin hiu Kin Vn], nn c theo hiu Xut khi by gi gi chp, nhng ph bin
vo sau thng 6 nin hiu Kin Phc nm u, cn lin nm sau, th ly can (t), chi (Du)
phn bit, m theo thng chp cng vic ; v thng 8 nm y, Hong thng ln ngi,
phi ly ng Khnh chp nm l theo l chnh thng Cng mc. (Sch Cng mc ca
Chu T : Thng 6 nm t Du, Quang V ln ngi, nm y phi vit ch to Quang V hong
, Kin V nguyn nin, m khng chp i mi. Li chua : Phm l Cng mc, chnh
thng ln ngi, trong nm nay th c dng).
Vua bo : Dn chng r, th danh ngha hp ; duy tnh th c 2 khng cng thch hp,
cn c ch cha n nhng v tt r, tm y li bn m lm.
Li thi hnh cch quyn thng.
(T Thanh Ho tr vo Nam, tr khi no lm thi khn thit, c chun cho phi i khuyn
quyn ra, cn ngi no tnh nguyn quyn np, khng c dn ni tch hay ngoi tch,
ngi quyn 1.000 quan th thng t tng cu phm b h, hoc vn giai tr ln, c 1.200
quan, thng thm 1 trt ; quyn khng s thng hm, th c 60 quan, cho min binh,
dao, thn thu 1 nm). L quyn, v nm T c 34 (1881), cho nh ch, khng c thi
hnh mi mi ; n nay v xc tch ng bun, s thu vo khng cung s xut ra, nn li
theo l c, gia thm s cho thi hnh (l c : 800 quan thng t tng cu phm tr ln, c
1.000 quan, thm 1 trt ; khng l thng, c 50 quan, cho min 1 nm).
Bin l b H, kim nhip ph Tn nhn l Hng Tch (con Tng Thin cng) ; v ni nng
cn by (1 khon do nt ngi bun, mong hu t ; 1 khon quan li thng chuyn, li
ni vi ngi ta l t mnh gi xin cho ; 1 khon phn nhiu quy nhiu trong ph), b
cch chc ; Bin l b Li l Tn Tht Dim cng v t tnh che ch (bit l ni khoc,
khng chu t gic), b ging 3 cp, phi ly chc.
nh r l tch bin.
(T nay, phm c tch bin ti sn ca tn phm ti, th do cc vin hi ng, theo tng hng
m tch bin, vic xong, tr vt no gi tr ch trn di 30 quan, khng phi u gi ra,
cn t 50 quan tr ln, th phi xt tng hng, lit k em yt th, hn cho trong 1 thng,
ngi no mun nhn mua gi bao nhiu, ti x s no u gi, nhng do nhn vin hi
ng chiu theo gi phi chng, phng nh phi c tin bao nhiu, h n k u gi,
chiu theo gi hn, nu khng hn, th theo gi nh, tc thi cho mua. Nu khng c ai
theo gi mun mua, phi do nhn vin hi ng chc lng nn gim bt bao nhiu nh
li, ct sao tho ng, ri giao cho s ti nhn mua). L trc, nhn vin hi ng nh gi
mi vt hng l bao nhiu, nu c vt no khng ai mun mua, th nhn vin hi ng chiu
gi tr sung bi, nhn vin hi ng s phi bi thng, tnh gi phn nhiu c gim h, s
thu vo khng khi c ht, v th nn nh r li.
nh li khng t c Ngh An.
(Tnh y hin nay s lnh khng c my, c l Hong c Tn i vng b khuyt, nhn
cho nh li).
Cho sao lc th l b Hnh, giao cho to Khm s nhn thi hnh. Vin Khm s a th
n ni : Ba to quan T php Gia nh, hin ng b tp lut l cc nc, xin sao lc
th l hnh danh ca nc ta t Gia Long tr v sau, tin quan Php xem xt m thi hnh.
Nn cho sao lc a.
nh r l chy trm.
(Tr nc ta hay nc Php, khi lm thi phi khing ho vt ; v quan vin bt thn i
vic cng, phi d trc ln lt i bt nhiu phu trm i ng trc ; cng vic g rt quan
trng, khn cp, phi pht i bng nga ra, cn th cng vn tm thng, Kinh v cc tnh,
phi nn d tnh gi khc, mi ngy ch pht 1 ln, cho c gin tin).
Cho V u, ng l cng s ng cc l Phm Nh V, quyn Chng 2 dinh : K v v
Tuyn phong ; v Thng ch Nguyn Tr, hin ang ng l cc cng s Tn in, ng
s hi cch tr, m ngy lm cn lu.
Cho binh inh cc hng, t may ly qun o mc thng, mi nm 3 ln.
B Binh tu ni : Binh gi nc, h nn than th v khng c qun o mc vo
ngi, m cng tr ngi g v may li ! Gn y, xt thy binh inh cc hng, khi canh i,
hoc n tip quan Php, mc qun o phn nhiu lam l, khng nhng ngi Php thng
ni n, m ta cng khng th mt, nn sa li mt phen, cho c nh quan ; duy hin
nay tin ca qun bch, ho vt thiu thn, nu Nh nc ch cp cho, s khng c k tip
; phng xt binh inh cc hng Kinh, ln lt cp thm cho thn binh, cm binh, rung
lng 6 so ; tinh binh 4 so, tp ngch 3 so ; lng thng cp thm tin, hoc 2 quan, hoc
1 quan, th th nhiu ln c hu cp, tng cng sung s n mc c nm ; xin cho thng
chng cc dinh, v, sc cho cc qun, sut nghim sc cho cc binh inh, hng nm liu
trch rung lng, tin lng hng thng, c 4 thng li may 1 ln (o vi en, qun vi
trng) cho mc ; b ca thn chiu k phi ngi n kim xt, nu c chm thiu, c
Thng 2, vin Ton quyn i thn l Cng-tng vo Kinh yt kin v knh dng quc th.
Dch ra, th li l ni : Gim quc nc Php l Ca- knh th trnh n trc in v
i c [c ln], ch thn [rt thn], kh hu [bn tt] l hong nc i Nam, soi xt ;
nguyn lm Gim quc nc ti l Dung-k Di-huy tr vic v nh, nc ti hi hp - hi
K anh v vin Th dn, theo iu l trong dn chnh, ht thy bn bc tho ng, theo l
cng tuyn c, sung lp ti lm Gim quc ch trng vic nc, thng tr tt c cc quan
v cai tr quan vin trong ngoi, nhm chc t hm mng 5 thng ny. T khi nhm chc
y, rt l chm lo, a v rt kh, vic lm rt nng, hng ngy chm ch, ch s gnh vc
khng ni ; nay nhn tin c tin hng, gi ngay vi li, t by qua s th, gii t tm lng ;
ch mong Hong bit r mt tm lng thnh ca ti, ti xin gng sc sa sang, ht lng
tnh ton, ct cho tnh giao ho ca cc nc ngoi cng vi nc Php, ngy cng nhiu,
c cng yn hng thi bnh v s, m o xim ngc la giao tip vi nhau lm ho
ho lu di, quyt khng gy ra chin tranh na. Ti thit ngh bng Hong , cng vi
bng ti, i bn cng ph hp nhau, v lng mong mun cng ch c nh th, nn dm
thng by khc rut, rt mong ng bn i c, ch thn, lng xt cho,
Vua ti S qun hi thm, sai tn nhn, nh thn vit th bn bc :
Nc ti trc kia cng vi qu quc kt ngha ho hiu rt l n c ; hm trc nhn
quyn thn gy hn, bng mt ho kh vui v, may nh qu triu nh c lng nhn th, li
kt ho hiu nh c, nh ngi ln, lp ra triu nh bo h m c an ton, ci n ti to
y, cm i v cng. Gn y, v nhiu vic, cha kp cho s i p t, trong lng bit l
thiu st ; nm Bnh Tut, qu triu nh li cho em khon iu c nm Gip Thn, cng
giao cho nhau ngay, thc l thnh tm bo h rt soi trn khp c nc ti. Duy cc qu quan
ln lt ng nc ti, trong khi tha hnh, cha th tt ht lng tt ca qu triu nh,
phm nhng vic ngoi iu c li cng thm ln, i khi c vic cha thc c hp l
cng bng. Ngy thng 4 nhun nm ngoi, qu Khm phi i thn qu chc, n
thnh nc ti hi n tnh hnh hin ti, c Hong nc ti vit th gi dng
thng quc i hong soi xt, may c thu r tnh cnh ca nc xa xi.
Nay qu i thn l ngi cng bng, chnh trc, mi ngi cng suy tn ; trc ng
Bc Kinh [nh Thanh], ting tt vn r rt, hin nay vng mnh ti nc ti, chc phi
mt trng thy, lng thng xt, m mu toan li ch cho nc ti rt nhiu. Chng ti
c Ch ca Hong nc ti, cho tm trch vi khon trng yu, tnh s tng bn v cng
vic phi lm, n by t vi qu i thn, may ra liu l v chc nh th no, cho nc
ti c nh gip ch, th cng c ca qu i thn, khng nhng nc ti cm i khng
bao gi ht, m cng c ting mi lu i, cc iu khon lit k nh sau :
Khon th 11 trong iu c c ni : T gip gii tnh Bin Ho n gip gii tnh Ninh
Bnh, quan B chnh chiu l thu thu np v triu nh i Nam nh c, khng c quan
Php xem xt vo ; duy a ht Bc K, cc Cng s hp cng quan B chnh, tng k
cc thu l, khi thu xong, quan Php cng quan nc Nam, hi ng chun nh chi ph
cc s v cng vo vic cng tin bc chi mi th ht bao nhiu, cn bao nhiu tr v kho
Kinh, thuc triu nh i Nam cc nh th. Th m gn y cc tnh t Thanh Ho tr
vo Nam n Bnh Thun, cc thu tp hng trong , cng vi ca bin cc tnh hin t
Thng chnh, khng lin can n khon iu c, m qu quan cng phn nhiu sc bi,
khng cho thu thu. V li, su tnh Nam K nc ti l qun ht ca thng quc, Bc
K gn y li nhiu vic, trong ch cn nhng thu y cc tnh, nu c thu c nh
c, vn cha chi cung vo dng trong nc, hung h khng cho thu thu, th ly vo
u, m chiu trong iu c, thit ngh c tri. Bc K, th thu l inh in cc tnh,
qu quan u cho chit np bng tin bc, thu c bao nhiu, np ht vo kho ca qu
quan, sau ny qu quan chi bin vic g, quan tnh khng c d bit. Cn nh thu sn vt,
t trc do cc tnh y, thu ch v Kinh chi dng ; nay qu quan cng sc cho chit np
bng tin bc, m s ch vo Kinh, nm Bnh Tut vin Ton quyn i thn cht l Pn
qu chc phng nh mi nm trch ch tin 380.000 quan, go 380.000 phng, v go
chit thnh tin, mi phng 5 quan, vn cha ch . n qu Ton quyn i thn l Bi
qu chc, li nh gim, s ch nm y ch cn thnh tin Ty l 1.500.000 quan, tnh thnh
tin nc ti l 185.000 quan, m nhiu ln ch vo, cng i ch vo, tnh sut c
mi c tin nc ti l : 1.530.300 quan, cn th cha c cho ch. Cn nh s ch nm
inh Hi, cn c vo qu cu Ton quyn i thn l Bi qu chc, n Kinh ni rng, khon
Bc K ti vo Kinh, vin Ton quyn cht l Pn qu chc ngh nh trch ch tin go
u 380.000 quan v phng, nhng xt ra t y khng c bt tch vin Ton quyn lm
bng, duy nc ti, my nm nay tin ti cng qun bch, tm nh cho chiu cc tnh Bc
K nm trc cn li tin Ty l : 1.500.000 quan, cho trch ch i ; nhng tnh sut c
ton k, th mi nm s thu c thu, cng c tin l : 7.500.000 quan, mi chi ph
ca bo h ; nu thu c c, th s tin cn li y, s y phi ch . Cn nh s ch
nm Bnh Tut, hy cn cha ch l bao nhiu, phi ch v c cho xong, cc li nh th. Sau
tng cn c vo li bo nha Kinh lc, th s thu nm y hin thu c tin l hn
6.540.400 quan, hp vi s tin cn li l 1.500.000 quan, cng hn 8.040.000 quan, tr
chi ph hng nm ca bo h l 7.500.000 quan, l phi c ch vo hn 540.000 quan, nha
y t xin trch nhn ti s tin 540.400 quan ch np v Kinh, nhng vn cha tip
c th tr li. Hin nay chi tiu rt nhiu, s ch nm trc cn thiu, nm ngoi cha
c trch giao ; t Thanh Ho tr vo Nam sau khi b tn ph, thu l kh thu, khng nh
vo u c, tnh hnh rt l khn cp, may nh lng xt nh cho s ch vo c nm l
bao nhiu, hu chi dng trong nc, c i n lm.
Khon th 15 trong iu c c ni : Nc Php t ha hn l : t sau xin gip nc Nam
c tt p hon ton, c th khi ht gic gi trong ngoi ; bi th nc Php xt xem
trong nc Nam, hoc Bc K ni no c vic cn cp, phi nn ng qun, th em qun
n ng m gi gip, cc nh th, th vic gi gip nc ti, l do li ha hn ca
thng quc, nn phm gic gi trong ngoi, quan qun qu quc c phi n ng lm vic,
cng l chiu theo iu c.
Trc y, vin Nguyn su Gia nh phi ra sai vin l Trn B Lc tr li cc tnh
Khnh Ho, Bnh Thun, Ph Yn trong khi li ni r v qun ph, trch pht tnh Khnh
Ho 1.000 thoi bc, mi mt thoi tr gi 15 ng, cng 15.000 ng v trch pht tnh Bnh
Thun, cng mt s nhiu, v thu bc thu lnh trng hn 18.000 ng ; sau li trch pht
2 ht : Bnh nh, Ph Yn, n mt s nhiu l 136.210 ng ; tnh Bnh nh 75.690 ng,
nm ngoi thu c 15.209 ng ; tnh Ph Yn 60.520 ng, nm ngoi, thu c
21.115 ng, khi y giao cho qu Cng s ng tnh y kim nhn. V dn nc ti
vn ngho thiu, ngh pht nh th qu nng, th dn u ht kit, chiu trong iu c, th
ngha xin gip, s khng c hp ; hung h nhng ht y, sau khi tn ph, dn tnh thc
rt gieo neo khng chu ni, thng thng ku gim cho, qu i thn thng dn nh mt,
liu ngh th no, cho dn nhng ht y, may c nh n.
Li 1 khon : Vin Khm s Kinh, nu nghe theo vin Ton quyn Bc K, s khng hp
iu c ; thng hoc Kinh t ton quyn, phm bn nh vic g, cng c d dng tin
li. Hin sung Khm s i thn l Hch-t, vn l am hiu ti cn, nu c sung lm Ton
quyn Kinh, cng thy lng thng quc cai qun gip nc ti nh th l chu o, c
theo nh qu Tng thng ni, qu triu nh s d khng mun thay i khon no l s
nc ti c s nghi ngi, v ca qu tng thng khng mun vin Khm s Kinh theo
lnh ca vin Ton quyn Bc K ; ch mun vin Khm s phm cc vic t trnh vi qu
Tng thng, tin x tr m thi. Nay nc ti mun Kinh c c Ton quyn, qu
triu nh cng mun cho, qu Tng thng cng mun ht lng cu xin cho Hch-t c
thc th Khm s, c c quyn php, h lng trng mong ca nc ti. V li, qu
Tng thng vn c trng danh ting ln m nc ti phm cc vic cn cn x tr, nh cc
loi lp thng chnh, sa ng s, lm ng in bo, tt phi qu quc gip , mi
mong c vic.
- 1 khon : Cc x Cam Mn, Cam Ct thuc a gii nc ti ; gn y nhn nc Xim
mo nhn ln tranh, em qun ng n, nay thng quc chiu iu c tnh liu th no,
nc ti khng mt gii hn y. Hai khon y bn vi qu Tng thng tu ln gip,
mong c gip ngay cho. V li, qu Tng thng ti y, ti thc rt mong mi, cc khon
trn y cng nm ngoi vit th gi qu Khm phi l , v t gip cc khon,
tng qu Tng thng tt phi th theo c khon nhn ca i hong v i ngi lng
thnh thc ku ca ca nc ti, ht thy tu ln, may c theo lng mong mun, nc
ti c nhiu n hu ban cho, khng nhng l may cho ti, thc l may cho thn dn c
nc ti.
Thng trng xun, kh ho m, xin chc i hong kho mnh, sng lu, nhiu Phc
lnh, qu quc ngy cng thnh tr, l iu rt mong ca ti.
T khi ti Kinh, n ngy v, cc khon n tip, tht tic, a tin, u theo l trc m
lm.
Thng 12 nm ngoi, triu nh Php a tng ci n bng ngc, tinh kim hc ho((1) Tinh
kim : l vng tt, cn hc ho khng hiu ngha l g ?1).
Vua sai vit th p t.
Trong th ni : Nc ti t trc cng vi thng quc kt giao, tnh l rt n c, v
trung gian cht gp ch vn, nn thnh cch tr, may m thng quc i hong li t
by tnh hiu c, c cch sai qu i thn, hip cng vi i thn nc ti, n lp ti ln
ni nghip ln y, li em t c th, giao cho nhau thi hnh, thc l ngha giao ln tin cy
ho mc, trc sau khng bin i, ti thc cm n v cng, ch phi nc ti cng vi
thng quc xa cch my ln bin rng, ch s khng chng t th khng tin. Nay tip c
Khm s i thn hin ng Kinh nc ti l Hch-t trnh by : Vng mnh thng
quc i hong , a tng ti mt ci n ngc, l ngc trong tng , t tri ng cho
im lnh, trc y 19 nm, c nc i Php ba c khi ra ch thnh n y, c nhin
l him thy, hung h hn ngc trong tng , mi gia kh li cng kh thm, knh
em tng, sau ny c vic g, phi thng bo vi triu nh qu quc, th dng n y
lm tin, cc nh th. Ti tip nhn c, xem xt vi bn ln, thc l lng lnh sng p,
rt l bu l, l lng tt ca qu Hong trn khp, khng tic ca bu tri cho, ban n
cho nc Nam ny, t lng tn ngha, truyn mi lu di, k y tht l chu o, ngh n tng
cho ca bu ng gi trm bng((2) Bng : l th tin ca i nh Hn.2), th cm t bit n
th no, lin phi gi kn ct i, thi thng t lng tin, du xa cch bin tri 7 mun
dm, nh thn c gp nhau, s c D bo cho thn dn trong ngoi nc ti, cho u
c bit tm lng thng quc n c vic ho hiu, ht sc bo h gi mi ci tnh
giao ln, cng hng thng bnh, l iu ti rt mong lm.
Ti li ngh : Tnh gip ca thng quc, nc ti ghi nh trong lng lu, t trc ti
nay cha c sai s sang t, thc l thiu st, gn y tip c bo ng n nm K Su,
thng quc m hi u xo qu l ca cc nc trn th gii, u em n c, vt sn
nc ti hn km, u dm ni kho, nhng ti mun nhn c hi tt y, sa snh l
p t thng tnh, s cho em 1 - 2 th vt sn ca nc ti cng n d by hi u xo,
cho t r lng thn thit ho mc ca thng quc v nc ti vi cc nc cng ho hiu,
t r vic tt. l lng sn c ca ti, v th t by khc d, knh dng ln ngi, xin ngi
Nguyn Thng th b Li, Khm sai T trc, Tuyn u x tr i thn l Nguyn Thut,
sang nc Thanh tr v tr li mnh lnh, chun cho vn sung chc nh c. (By gi lnh
Li b l Nguyn Trng Hp co ngh).
Mi lng cp lng thng cho hc tr trng Hnh nhn v cho tr thu kho, dao, dch, c
th bc.
Hc tr y, t trc n gi u t bin ca nh ; n by gi Hnh nhn l Dip Vn Cng
xin lng cp cho, t khuyn khch.
Vua y cho. (Tt c 12 tn, mi thng mi tn go 1 phng, tin 3 quan).
i li v cho sp nhp cc x, thn ht Qung Nam.
Trc y, T trc Tuyn u x tr i thn l Nguyn Thut xt em 14 x, thn, phng
ht y phi cho l thuc li, c tin cho dn.
(1 tng Ngc Sn, huyn Qu Sn, inh in u t, xen vo trong 4 huyn : Qu Sn,
L Dng, H ng v Duy Xuyn, xin b tn tng y, ri em 3 x phng ng Lam,
ng An v Xun Yn, sp nhp vo tng Xun Ph Trung huyn y ; 2 x Ngc Sn,
Tch An sp nhp vo huyn L Dng (tr xung, tng no do tnh y xem xt lm vic), 3
x thn Tch An ng, cng Thch Tn, Thanh Tr sp nhp vo huyn H ng ; x
Thng Bnh sp nhp vo huyn Duy Xuyn ; 3 x, thn Phc m, Ph Sn, Ph Khng,
huyn Duy Xuyn, sp nhp vo tng An Thnh H, huyn L Dng ; 2 x An Thuyn,
Trc nh, sp nhp vo tng Hng Thnh H, huyn L Dng.
V km xin : tng, x vo tnh ht y tnh th ging nh th, m dn mun i li l thuc,
xin do quan tnh khm r, chiu theo lin lc ngh nh m lm, cho u c thch ng ;
ni khng ging nh th, khng c vin l xin, phng trnh ch nng n ch nh. Vua
y cho.
ng. Vy Nguyn Vn Phm chiu lut phi tht c, i lnh, cho t khuyn rn mt cch
r rng, tnh y xt nh ti n, khng c tra r lut l, giy t thu c ca ngu, trong c
nhiu cu xc phm cn by, li khng cn mt nim phong nh du, ch dn qua loa pht
i, vic lm nh th, mi khon u l cu th, vic c quan h n xt nh ti danh, phi
ly ng quan lm u ; vy Tng c l Nguyn Hip, n st l Trn Gia Tnh v Tun
ph hi xt l Nguyn Vn Trung, xin in chiu l cu th nh n, phi cch chc.
Vua ph chun cho u gim xung 1 bc, phi ging cp ly chc, t trng gii 1 ln ;
nhng gia n cho vn lnh chc c, t lng th tt.
Nguyn Hu theo Ch chun cho li ra Bc K cung chc.
Thng cp cho quan vin Php c long bi tinh, cng 32 ngi. (Long tinh hng nht : 3
ngi, hng nh : 2 ngi, hng ba : 9 ngi, hng t : 11 ngi, hng nm : 7 ngi).
Dng t cc go.
Khi u, Thng th b Binh l Hong Hu Thng tu ni : Kinh, s go cn dng c
nm rt nhiu, m hin nay, cc tnh trong Nam ngoi Bc, u cho chit np bng tin, nn
my nm nay lng bng quan li u chit cp bng tin bc. Thc go Tha Thin t i,
ngy cng ngt ngho, nn phi dng t cc go, nh r chng trnh, cho ngi bun,
hoc t xut vn, hoc lnh ca cng, pht giy cho vo Nam, ra Bc mua go ch v, bn
cho dn gian, cn li bao nhiu, do Nh nc chiu gi phi chng mua, mt l
dng vo vic cng, sung cng khi thiu, mt l lng thc cho dn.
Vua chun cho giao cho b H bn tnh k lng tu ln. n nay, quan b y tu dng
chng trnh cng 10 khon :
- Khon th 1 : Nc ta, nm nay nh mua go l 50.000 t, mi t cn Ty nng 60 cn 7
lng 3 ng cn 8 phn. V k hn thu nhn n ca ngi nhn bn, th nh n 6 gi
chiu hm 19, thng 3 lch ta l cng, nhng ch cho ngi Php v ngi bn quc, ngi
Minh Hng cng ngi nc Thanh hin cc ht trong nc, vi ngi nhng ht Nam,
Bc K thi.
- Khon th 2 : nh n 9 gi sng ngy hm 20 thng 3 lch ta, hi ng H b ng,
m xem cc n cam kt nhn bn, chiu xt n no nhn bn gi go r th cho nhn ;
nhng trong n u phi ni r, nguyn hiu c cc th l m b H nh ra.
- Khon th 3 : Nc ta nh mua ch go Nam, Bc K thi, trong go c ln thc, ch
cho 2% - 3% v sc go ct thc kh tt ; nu c t, en v thc ln vo nhiu qu, hoc
than, t cc vt khc ln vo go, u khng nhn mua.
- Khon th 4 : Go y 50.000 t, nn chia lm 5 ln ch ti giao, mi ln 10.000 t, ln
cui cng c n cui thng 7 lch ta thi ; ngi no do b H nh cho nhn bn, h
tip c in bo ca b H a n cho bit, th sau khi nhn in bo 15 hm, em
ch s go ln th nht, ch ti bn cnh cu ca cc Chiu thng, trc pha trong ca
bin Thun An ; hoc bn sng ng Gia Kinh nc ta. Cn giao go hoc cn giao
trong thuyn ; hoc bc ln trn cu Chiu Thng ; hoc bc n kho tm ng Gia
cn giao, tu theo mun ca ngi nhn bn ; nhng phi l 3 n cam kt bo lnh ; 1
n ni thuyn go vo bn cnh cu Chiu Thng, pha trong ca bin Thun An, m cn
giao trn thuyn, mi t gi bao nhiu tin ; 1 n ni : Bc go cnh cu Chiu Thng,
cn giao trn cu, mi t gi bao nhiu tin ; 1 n ni : Cn giao kho tm, trn b sng
ng Gia, mi t gi bao nhiu tin. Ba n y cho vo 1 phong b, ngoi b nhng ch :
Xin nhn gi bn go nc i Nam ; phong b y li cho vo 1 ci phong b khc, ngoi
nhng ch : Gi n quan Thng th b H, nc i Nam.
Khon th 5 : H ngi nhn bn, v vic bng cp xong, mi khi n k ch go giao
np, th trc k hn 5 hm, nh in bo cho b H bit ; trc k hn c in bo, m
phi vin ti nhn chm tr khng kp, c hao tn, th ngi nhn bn mi c khiu ni
; nu khng theo ng c in bo trc k hn 5 hm, ti khi bn quc nh c nhn chm,
th ngi nhn bn phi chu, khng c khiu ni hao tn v l g.
Min cc hng thu thiu c nm v trc cho dn bn gio H Tnh (25 x, thn) ; v nm
trc dn gio b hi rt nng, cc hng thu v nhng nm ng Khnh nm u v nm
th 2 cn thiu c, do tnh c n ku ln b ngh nh.
Chun cho min 1 nm, cn th chiu l trng thu.
Cho Ph v u, Hu dc dinh V lm l Nguyn Trinh, thng th V u, lnh Chng v,
quyn Chng 2 dinh K v, Tuyn phong (nguyn Chng l Trn Duy Lng i sung
chc ch huy s).
Dn thm qun Tc v. (Gn y mi c 300, dn thm 200 na, cng 500 ngi).
Li sa sang dng nh ngh mt bn Ng sng Hng.
Xy li bi nh lng Thin Th. Nguyn kiu nh vung lu ngy tn nt, nn i dng gch
vi, xy p kiu cun khum c lu di.
Li lm gung nc sng Ng.
(Trc lm dn nc vo sng cho c su trong v gii nng nc, t b sng
ng trc mt nha c cng V kh, hng nm chun b cc vt kin t lm vic dn nc
ch y, i tt qua thnh gch xy V kh, gip ng ng tnh tm, bc tre lm mng cho
chy ln trn thnh, thng ti trong Hong thnh vo sng Ng bn trong, sau khi lon, b
lu, n nay li lm.
Dng hnh cung Vn Tu. khe trc, ngoi cm hn cc Thin thnh, bn p C S,
khi thm yt lng ngh chn.
Chm chc n nh s ly trng Tha Thin, Bnh nh hp thi khoa y. L c :
Trng Tha Thin ly c nhn 32 ngi, t ti 96 ngi ; trng Bnh nh : C nhn 18
ngi, t ti 54 ngi. Khoa y s s t trng Tha Thin vn nh c, ngch ly khng
gim ; v Bnh nh, Ph Yn, Khnh Ho, Qung Ngi ch c 420 tn (Bnh Thun khng
thnh g ng, khi o rt nng, bn cho sng c, khi o rng ra, pht inh trng 3.000
ngi, phi lm 1 thng cho xong.
Truy tng cho bn i nh Kin Thi phi Bi th ; chiu l phong tng h ngoi, u km 1
bc, i th 1 tng Chnh nh phm, phong Thnh Ho hu, i th 2 tng Chnh tam phm,
phong Minh L b ; i th 3 tng Chnh t phm, phong Phc M t ; i th 4 tng
Chnh ng phm, phong An Bnh nam, lm n Lu Huy ( phng Ct Sn, tnh Qung
Tr) v sa sang phn m h Bi (t thu t tr xung).
Cho tnh Thanh Ho hp thi trng Ngh An, tnh Ninh Bnh hp thi trng H Nam
(nguyn trng Thanh Ho hp thi c Thanh Ho, Ninh Bnh, khoa y trng Thanh Ho
nh li, nn cho theo ng s gn tin hp thi).
i o M c lm ph M c.
Quan Kinh lc Bc K tu ni : Nm trc trch 2 huyn : Hoi An, Chng c tnh
H Ni v huyn M Lng, tnh Sn Ty, i lm o M c, lm pha sau cho tnh
Sn Ty, H Ni. Nay t tnh mi Phng Lm, phng th pha rng cc tnh : Sn
Ty, Hng Ho, Ninh Bnh v ph M c, cc th dn u trch theo quan tnh mi qun tr
; 3 huyn o y, ch cn t dn Kinh, nn chiu theo a th, cho i l thuc, phin
ph. V o M c xin i lm ph, trch 4 tng : Tuy Lai, Qung X, Bt Xuyn, Vn
Ni, thuc huyn Chng c ; v 4 tng : Thi Bnh, Ph Lu Thng, Ph Lu T, Trinh
Tit thuc huyn Hoi An, cng 8 tng, i lm huyn Yn c, l thuc vo ph mi kim
l ; cn 3 tng : Bi Thng, Vn La, Qung B thuc huyn Chng c ; cng 6 tng :
Lng X, Chc Sn, Cao B, D Ct, Phng Hnh v An Kin, thuc huyn M Lng,
sp nhp vo huyn Chng c, i lm huyn Chng M, th l c ph ht mi, u
thuc tnh H Ni. Vua chun y cho.
t nha in nng tnh Qung Ngi.
By gi, quan tnh dng tp tu em vic nguyn quyn sung B chnh tnh y l V Duy
Tnh t trnh : Ht y rung t hoang vu, cng m bn ly, ct mi bi, c th khai khn
c rt nhiu, tr min thng du c sn phng khai khn ra, cn cha khai khn
cng cc min trung, h du, phi nn ln lt khai khn ht, chn hng a li. Xin cho
vin y trng nom vic y. Bn chun cp cho n quan phng v kim lm vic, chn
ngi a phng y, t bang t 1 ngi, phi thm tnh thuc bt, cu phm u 1 ngi,
qun i 1 ngi, sut i 2 ngi, lnh 100 ngi, n ng lm vic ; v lng bng, tru
cy, lm rung, cho quan vay chiu cp, sau 3 nm chiu s thng pht.
Cho Hng l T khanh, lnh B chnh tnh Bc Ninh l Nguyn Chnh Nh, thng th Quang
lc T khanh, quyn h Tng c Bc Ninh, Thi Nguyn (nguyn lnh l Nguyn Xun
Dun co ngh gi hn).
Ng gi n cc tn lng lm l thm yt.
L trc, sau khi ln ngi, lin i thm yt, my nm nay v sau khi lon lc cha tin, n
nay mi c hnh.
Khen thng cc nhn vin Qung Nam khng c lin quan theo ch.
Khi trc, Tuyn u x tr i thn T trc l Nguyn Thut lm danh sch em cc nhn
vin Qung Nam dng ln v ni : Ln ny tnh y c vic, bn ngu c ng m hoc
nhiu ngi ngu ti i theo ; trong cng c ngi gi chnh ng, khng a dua, yn phn
khng nhc, bit ng lui ti, chn ngha ln, u l ng khen, xin cho ban thng.
Bn cho thng thng 2 trt 1 ngi : C nhn Nguyn Hu Quang, lu, vui v yn
lng rt lui, nhiu ln ngu Hi bc hip, c t khng chu lin can, gt u gi cch m,
em gia quyn di i ni khc ; thng thng 1 trt 8 ngi : Lnh c hc Qung Nam l
Nguyn nh Tu, Bin tu vin Hn lm l Trn nh, Qun c l Nguyn Tin Tng,
nguyn lnh Tri huyn Ph Vinh l Trng nh, nguyn Hip qun l on Vn Hu,
Chnh bt phm chnh ngch l Lng Vn Cnh, Bang t Ho Vinh l L Lin, T ti
Lng Trch, u ln lt theo quan qun u phi, c thc s. Cn th thng gia 1 cp 5
ngi v cp 1 o lc ch khen ngi 172 ngi (khng c theo quan qun u phi, duy
trc sau khng lin can, cng ng khen).
ngh m ngy ca Hong thng c th, khng nhng nguyn vng ca bn thn, m
thc l may ln cho thin h thn dn lm. Chun cho theo m lm.
Dng n Hn Vinh, cho cung nhn Trng th i Thiu Tr (m Kin Thi vng)
n ; ngy khc l n ring ca cung nhn.
(Thng 12 nm y, n mi dng xong, nhng vua cht, tnh th c khc, chun cho rc
quan ti nh vua n y, sau khi Ninh lng [yn tng], ly n y lm n th Kin Thi
vng.
Thng 5, chun cho np thc t, i np bng tin.
Xung D rng : Lng tnh t t ra thu, l php thng ca Nh nc ; tu thi thi
hnh, l ct yu v lm vic ; nc ta trng thu thu thc, mt ht Tha Thin, l Kinh s
ban n trc nht ; t trc c chit np bng tin, cc ht u thu bng thc ; duy a th
c xa gn, vn ti c kh d, dn tnh thng ly chit np l tin. Hin nay rung nng li
gp hn hn, cung np phin phc kh khn, rt l ng thng. V vic thu thu phi nn
tu tin i nh li, tin cho dn ; v ton ht ph Tha, hng nm thu thc, cho theo
nh c, chiu theo gi 2 k thu ma h, ma ng, chc nh chit np, gi php c ;
cn cc ht t Thanh Ho tr vo Nam n Bnh Thun, thc t nm nay mi ht bao nhiu,
cng vi cc ph huyn trc c chit np bng tin ; u chun cho mi hc thc chit
np tin 8 quan, ht thy chiu theo gi y, cho dn chit np, gin hoc c mun em bc
thoi, bc lng, bc ng, np thay th, cho theo gi bc ht y m khu thu ; cn ht thy
chi pht lng bng bng go v cc vic cng ; Kinh cho theo Ch chun gn y (theo
gi hng thng m chit cp) m lm ; ngoi ra cc tnh, phng, tn, nha, s, cho em vic
chit np bng tin bc ny chiu theo gi thu trc, mi phng go, chit np tin 8 quan,
khng c vin em tnh c g, thm bt thay i, c chun nh.
T sang nm tr v sau, cng chiu l y m thu, nhng gi thc mi hc bao nhiu tin, mi
nm chun nh mt ln, ct c va phi ; nhng nm c c ma, mt ma khng ging
nhau, dn gian cha khng c my, nu khng d b, gp phi mt ma thin tai, ly g
gip lc cn cp. T nay, phm ht no nh c c ma, go r, cho cc quan ph, quan
tnh s ti, xt t cho quan b, tu xin chiu gi lng mua thu cha, phng b khi cn
dng ; vic y quan h n k hoch ca nc, i sng ca dn a phng cc ngi phi
nn tun theo vic hay, xng ta.
Knh lm th tng ca Trang Hong thi hu.
(Theo l, dng g ngc am [mt ngha l g tu], nhng g y sinh sn 2 tnh Khnh Ho,
Bnh Thun, a mua cha tin, cho i dng g vng tm, trong lng di 5 thc ; rng 1
thc 3 tc 5 phn ; su 1 thc 4 tc 4 phn ; 2 tm trn np, di y, mi tm dy 3 tc 6
phn ; 4 tm hai u v t, hu u dy 2 tc 3 phn).
Cp tin tut cho cc ch ph trong Kinh thnh b ho tai. (1 ch Doanh, thuc a phn 3
p : Thng Tr, Trung Tr, ng Tr chy lan mt 150 h ; 1 ch An Cu, p Ty Nh,
chy lan mt 120 h).
Nu thng nhng tit ph, hiu n tnh Hi Dng.
(Nguyn Th Gin, Bi Th l tit ph hng thng ; Phm Th Xoa, go chng sm, nh
y khng c ngi tha hu, v nh mnh, th tin t, nui chu nh, tu sa nh th v m,
cng vic nh chng, giao cho ngi th thip lm thay, thi thng trng nom. B bn,
chun cho vic y cng l vic thng ca nh ngi ta ; nhng th y l mt ngi con gi,
i ly chng, m bit mu tnh cho nh mnh, hng ho cc tin t c ch h thuc,
cng ng khen, km l hiu n, chm chc thng cho 1 tm ngn bi hiu n).
Tng c Sn Ty l V Vn Bo v n st l L Vn Nghim (trc l Nghim), v canh
phng s sut, u phi gii chc, i nha Kinh lc xt (bn cp sn vo ph trng nh
bc).
i ph Hi Ninh lm o Hi Ninh ; chu Vn Ninh lm chu H Ci, cng vi chu Tin
Yn, u thuc o y thng ht.
Cho nguyn Tng c Bnh Thun, Khnh Ho phi ging trt l Nguyn Vn Phong, i b
Hu Ph ng s, vin st. Vn Phong trc can ti quan Php ch trch.
Vua bo : Khng phi khon nng lm, v li ngi trong Nam khng nn b, nn c
mnh y.
t thm ch s, t v, bt, cu phm nha Kinh lc Bc K mi chc 1 ngi. (Th l :
Vin ngoi 1 ngi, ch s, t v u 2 ngi, bt phm 3 ngi, cu phm 4 ngi, th li
10 ngi).
Cho gip Hu Tip Qung Bnh, bit lp thnh p. Gip y nguyn l ngi Ngh An, H
Tnh i theo tin triu n t y, t trc cng vi cc gip : Hu Hng, Tin Tip, Hu
Thng, Hu Thng, u t tiu hiu, cng thuc p Hu Hng. Khong nm Minh Mnh,
cc gip u lm s ring ; n nay gip y v a th cng vi Hu Hng xa cch, cng xin
dng ring).
Quan Ni cc l bn Nguyn Hu ng tu ni : Triu nh gy dng nhn ti, hu
dng khi hon cp, ti cn bo n n nc, lo vui ngha cng cng chung ; nu gp thi tit
gian lao, mn c hng nhn, dng trng ngng, n khi vic yn, ra m tranh ginh mu
li, nhng ngi nh th, bng ngh nng v thn gia, nh v qun quc, Nh nc hu dng
lm g ? Bn thn xt bn h s 2 b Li, Binh, vn t bt, cu phm, v t v c (
tng theo sai phi), sut i tr ln, t trc co bnh, cng c trng tang, hn ht lu,
lm n xin ghi b, loi y thc nhiu ; v hin nay, quan vin Kinh v cc tnh ngoi,
khng n ni thiu ngi, nu ng xin tin khng nghim, th nhng ngi i trnh trng
ngng, mong c cu may tin ln, lm d quan tc, lm kh binh dn, khng phi l knh
theo lng tt v dng ngi mu toan thnh tr ca Hong thng ta. Nay xin cho 2 b y xt
r quan vin vn, v, ngi no c trng tang ht hn v m co ngh vo trc thng 11
nm t Du, m chm n thng 11 nm ngoi tr v sau mi lm n xin i b, th xin
cng vi nhn vin n chm xt r, ban vn ngi no hc hnh vn r rt, chnh s vn
am hiu ; ban v ngi no t trc sai phi, qu c cng lao, c nn li dng, u xt r
thc trng xt b, nhng u phi km trt, tr ngi ti chm, cho ging 2 cp ly chc
ra, cn hng ngi y xin cho km i 1 trt. Ngoi ra, ngi no s trng tm thng cng
tui cao (55 tui tr ln), xin cho u c nguyn hm v hu, khng nn ghi b,
ng ra lm quan c trong sch, m t ra c phn bit.
Vua bo : Nh th ri sau k cng mi nghim, m khun php lm k b ti mi chnh.
Chun cho theo m lm.
Sa sang hnh cung Vn Th gn xong ; ng s v cc s th hu, u lp tranh.
n by gi, vua li sai d nh thu t Trng Phng, di lm chnh in v lm thm cc
s T, Hu trc phng, u bng nh ngi tng gch, mt nn, chn nn n mt nc, u
phi tnh ra xy bng gch , khi b lt li ph l.
Bn i thn l : on Vn Hi, Hong Hu Thng, Nguyn Thut, Tn Tht Phan v Bi
n Nin tu ni : p C S l mt ci cng nh, a th nh hp, trc vng lnh lm hnh
cung , cng l quyn nghi mt thi ; nay lm thm nh vung bng ngi v xy lm cc
khon, knh thy nh vua lo ngh chu o chc r ht tnh th, khng phi i bn thn lo
ngh qu.
Duy c trm ngh : Hnh cung ng s rt l tn nghim, a th tt phi cao ro quang ng,
xy dng tt phi bng phng chnh n, ch vua mi p , m ngc th th thi. Nay
ch cng nh y, bn mt b t che lp, nc cn t thp, kh thp nng hun, ma thu,
ma ng ma lt, nc cc ni t hi, rt l chy xi ; du nn tng bn cht, nhng t
mi bi p, cha chc mi phn khng ngi. Xin cho di dng phn sng x C Chnh,
ng hu c cao ro phong quang, tin khi ng gi ti tn cc v tit Thanh minh, u l
n tin.
Vua ph bo : Vic y l quan phng v mun gi th thng, qu l tnh l rt thch hp ;
duy khi trm lnh nn, nhn nhn h li qua chi xem, khng r trm th no, tm ch
ch y, khng nhng nc non hnh thng, li v phng hng rt hp cung mnh ca trm.
Trm n mi c vi bn, m trong lng thy khoan khoi gp i, nn thng mun c
nh nh rt tt.
n nay, ni ngi chnh thng, rt khng dm coi nh tnh thn ring ; duy trc kia c
vua ban n D, chun cho nn theo o hu, knh theo D y, tr c xng , xng hu,
xng lng, xng miu, can phm danh ngha, ti c nhin kh t, cn th ban n g ch c.
V li, trm ngh i ngh li, ung nc nh ngun l thng tnh ca ngi ta, hung h
mc o gm i m, th ng ng l con trai, li khng bng ngi n b da ca((1)
Da ca : Vng Tn Gi thi Mu vng, khi vua phi chy, qun mt ch vua , ngi
m bo : Ngi sm i ti v ta da ca m mong, ngi ti i khng v, ta da cng
xm m mong, nay vua phi chy, ngi khng bit u, cn v lm g. (Xem T
hi).1), v gi c mm((2) Gi c mm : o Khm nh Tn lm Huyn li Tm Dng,
trng coi p c, em mt v c mm a cho m, m bc kn li v vit th mng rng :
Ngi lm Huyn li m ly ca cng a cho ta, ta khng cho l c ch m cn lo cho ta.
Ngi i ly in ny khen ngi ngi m hin. (Xem T hi).2) ngi hin hay sao !
Cho nn hm trc ph ngay, thm tin dng lm nh nh, sung vic phng th Tn Thi
vng (cn ch th ng sau b, s cho trit bi), xem mi ngi ra sao, may m ngi
u cho l vic i ngha, li hi k thm, qu cng khng li no ni xen vo, l tri xui
ra th ; nn ta theo nh n vua, gi ni y l cc Thin thnh, phi qun mang cc vt,
trong lm chnh cc, ngoi dng t ng v xem xt trong cc, ch lp thi khai ra, ch
khuyt b thm vo, cho cn nguyn hnh th t, lm k yn n lu di, c mt, hai
phn trong mun phn m thi. Nhng vic th mc thy t thnh nhiu, xem ra cng trnh
hi nhiu v nng, trm tng t hi trong lng cng ly lm lo ngi, nhng khng th th
thnh n bo phi theo o hu, lm th no cho yn c nguyn vng ca trm, th cho
nn phi lm, trm c lng no u.
T khi bt u ti nay, phm vic g c lin quan, u ph giao cho nh thn xt li ri sau
cho thi hnh, a o rt huyn, u hi bn gim thn, hoc trong m nho thn, ai l
ngi c bit, u cho ti hu, m ng ngn lun ; duy ngh kin thc cc vin, gin
hoc c khc c ging, nu trm khng gi o chnh, th s mt khi lm l khng th truy
li c, cho nn sau khi lm vic thng ti, bn nhn t y, ch trc th, nay li nhn
lc ny, cng nn tu tin, hp nh ngi g ; ch duy khi i gi ti, quan qun theo hu, tin
lui hi c khng tin, trm xt r vic y, nhng l bui u, i la chn s nh sau.
Cn nh ni y ti Tn cc rt gn, cng l may lm, tm y cho lm trn b, ci nh ngi
vung, bn mt xy tng, phng ngi khc ; di b phi tnh ton lt , lm nh tranh,
Phc L cng cha l Gia c (trc l ng Xun b cch, sau c khai phc, i phong
l Phc L) lc cht c li li l : Xin c chn t an tng t s, thuc qu qun (x
Cht Long, ph Tha Thin) Ph m cht l Nguyn Vn Lm. Vua y cho. Li chun cho
t nay tr v sau, cc cng cha, v ph m qu thuc trong ht Tha Thin, m tnh nguyn
v chn qu chng, cng theo m lm.
Cng cha c em v chn qu chng bt u t .
Quyn Ton quyn l Bi- v nc. Nguyn Thng th l Ba-t sang quyn thay.
Phi Th lang b L l T Thc Dnh hip cng lnh Th v l Nguyn Vn Thin ra Bc K
n tip.
Cho th T qun thng l Nguyn Gia Trinh, sung lm ng l i thn cc Thin
thnh.
Thng cho quan Php Bc K c long bi tinh, 31 ngi (hng ba 6 ngi, hng t 9
ngi, hng nm 16 ngi).
Thng chp nm ngoi, phng thn Qung Ngi, Bnh nh dng s em vic nh dp
gic Qung Nam c thng trn, xin ban thng.
Chun cho thng thng Lnh binh 3 ngi : V Vn Kin, Thi Vn Dng, Trn Vn D ;
Ph lnh binh 1 ngi (L Tng) ; Ph v u 1 ngi (V Thnh) ; cn th chnh i trng
Cm binh, Tinh binh, n bt, cu phm vn giai, bch h, cng 36 nhn vin.
Khi trc cc go, cng ty Vn Thin, xin lnh cn ng ca nc Php, vi cn ng
ca nc Hng Mao cn v nhn, do to Khm s gi mua cn ng ca nc Php.
n nay i cn ca nc Php, c 1.000 kg c go 16 t (mi t nng hn 62 kg) ; em
cn Hng Mao cn ring c 16 t (cng 2.144 bng), em cn Php cn li c 16 t 3
bt, th l trong s 16 t, cn Hng Mao hn cn Php 3 bt. Li ly cn Hng Mao cn 1 t
Cho huyn Tng Sn, tnh Thanh Ho, vn theo Ch chun ca tin (T c nm th 4
[1851], cho chit np bng tin, mi hc, phng l 1 quan 3 tin, c phn bit.
Min t rung b cy v chim nm y cho tnh Qung Bnh (hn 3.331 mu, theo l np
thc l : 2.818 hc, tin thp vt l 999 quan).
Tnh Qung Bnh b nhiu tai ho v h (t thng 3 n by gi l thng 7, nhn dn b cht
hn 390 ngi, va n ng va n b). Cho chiu l cht dch, cp tin tut, do quan tnh
nghim sc by cch bt em np, sm tr tai ho cho dn.
Khm s i thn t ni : Ngi bun nc Ty l -phi, trc lnh trng 3 hng cc
th g, tre, dy song 2 ht : Thanh Ho, Ngh An. Nay xin lnh trng lun 3 nm c cc
hng thu sn vt u ngun.
Cho b H ngh nh cc iu khon, giao cho nhn lm.
Khon th 1 : Nc i Nam thun cho ngi bun nc Php l -phi lnh trng lun 3
nm v thu sn vt u ngun thuc 2 ht Thanh Ho, Ngh An, bt u tnh t mng 1
thng 7 ta nm nay, h hn 3 nm, -phi c mun tip tc lnh trng na, th do b H
yt sc trc cho cc ngi bun ti b u gi, ngi no b gi hn m thng chiu
theo gi hn y xin k tip trng th mi c.
Khon th 2 : -phi lnh trng thu y, tr khon trc nhn np 3 th : G, tre, song, gi
tin l 5.000 ng bc ra, nay thu sn vt u ngun y, c nm phi np bc thu l 6.471
ng, chia lm 4 qu, np b H nc i Nam, hoc nha Kinh lc Bc K.
Khon th 3 : Lnh trng thu sn vt u ngun, thng du ch xung nh : sp ong,
cnh kin, sa nhn, hong tho, kh du, cau ti, cau kh, ci, c nu, t mc, ct,
; h du ch ln nh : cc th c, mui, nc mm, chiu thu 40 phn ly 1 phn,
nhng trong hn 3 nm, cht tm thy m g, phi bo cho quan nc Nam bit xt.
s chn phi quan thy thuc nc Php, em c thy thuc ta, ngi quen bit cch
trng u, n trng tai hi cho dn.
Vua ngh ph Ni v, v bc thoi, phn nhiu khng s lng (mi thoi ch c hn 9 lng,
6 - 8 ng cn), cp pht cho ngi bun go li phi b hao. Sc xung hin nay vic giao
thip quan trng, bc ng Ni v cng nn d tr cho nhiu, khi lm thi chi dng ;
vy sc cho nha Kinh lc t nay c bn ch bc vo Kinh, phi nn tu tin, ct phi
np bc ng, trong c phn b ch, nu khng xt tnh th, cho coi thng, xt v th
ch khng hp.
Vua mun cc Thin thnh c sm xong, tay vit t D rng : Thng th b Cng l L
Hu Thng, tui cao, lu, phm hnh ng k, li am hiu vic th mc, t khi gi
chc b Cng, gi c khng ti li, cng l ng khen. Nay knh sa sang cc Thin
thnh, vic sa dng mi ln u, phi i thn ban v ng trng nom, s kh chu tt n
tho, vy gia n cho vin y, thng th Hip bin i hc s, sung ng l i thn, chiu
cp cho bi n, trng s th. V tnh hnh tn cc hin lm, ngi bit r, duy trc
cc vin chn lm, u l khng hiu r, rt li bing coi thng, nn nay c cch cho
ngi, hp cng i thn ban v l V Gia Trinh, u l ti cn lm c vic, u nn ht
lng bn bc ; mt mt chia phi quan qun, ct mong thch hp, c nhanh cng vic ;
mt mt chi vt kho, ct cho r c, hu tr t c. i ! Nh th, trn p c n vua,
m hi th lng mong ca trm, di ph tn cho nc, m rt yn lng qun, th khng
vic g l khng thnh, khng danh no l khng tho, m ting bia Tn mi.
Cn nh Hu th lang b Cng, sung lm ng l l Cao Hu Sung, hy tm gi chc c v
kim trng coi, nhng chuyn giao cho vic kim xt, chi thu cc vt v tin lng kho.
Ph ng l l Phm Nh V, sai khin d dng, cng tm lu li, phm quan qun v bin,
cho vin y kim xt. L Thun L hi bit vic ni cng s, cho tm li i lnh, ngi
sung lm Thng t, phi xt ch thng y, bit khng nn khng ni, nu khng
xng chc th cch b. Hng l T khanh, T l b Cng l Trn Cng, trc cho sung vo
lm vic, thng gi thc m yu, khng cht cng trng, quan qun li phn nhiu ngm
ngm ch trch, thc l mt chc, nhng l quan qun ni , trm thng khoan th, cho
ging lm tng ng phm, lnh Gim st ng s T k, cho th tt.
Cc khon trn y l ta quyt on, nh cng thng pht, t khuyn bo, u nn knh
cn tun theo.
St nh bi nh Khim lng (tng trn, gia, di, vi l ht c).
Cho nh l cc qun ban chia. Chiu theo ng s xa gn, liu cho chc nh, cc v, i
ng Bnh nh hi xa, c 6 thng 1 ln i ; cc v i Qung Nam, Qung Ngi, Tha
Thin, Qung Tr, c 4 thng 1 ln i, c thch ng.
Ma thu, thng 7, cho Bc K khai khn rung t b hoang.
Khi trc quan Kinh lc s l Nguyn Hu cho l vin Ton quyn i thn Mi-s bn
bc : Ni rng Bc K c nhiu t b khng, nn cho dn cy cy khai khn, cng l vic
cn chiu d nhn dn, di do thu kho.
Vin thn tu xin y theo ngh nh.
Khm s Kinh l Hch-t bn kiu cch lm lu Ng Mn, phng u xo.
Cho i th ngoi Bc vo lm.
Nguyn quyn Kinh lc s Bc K l Nguyn Trng Hp, ngh Pht (nguyn Bin tu,
sung Doanh in s Nam nh, hu tr), m khn c vic, xin cho khai phc nguyn hm
Hng l T khanh) v d tng in, quan b Li tu xin cho. Quan Khoa o l Nguyn
Phc dng s hch Pht v vic khn m, xt t t tr li ca b H, so vi tp tu trnh
by, s mc khng hp. (B H t tr li : khai khn c thc in hn 950 mu, inh 27
sut, trong tp tu trnh by inh 79 sut, in th 4.670 mu. V nm trc khuyn m x
Hi Hu, c thnh in 5.705 mu). Khinh sut vin l xin khng ng. Sau vin st
theo lut tri lnh xt x quan b y, cn nh tnh trng khai khn ca Pht v Nguyn
Trng Hp c vic xin khinh sut y, xin chun giao cho quan Kinh lc s l Nguyn Hu
, xt li vic thc (khn m) s nh.
Thng th sung Tiu ph s Sn phng Qung Ngi, Bnh nh l Nguyn Thn v Kinh
chim yt.
Vin s thn y mi n Kinh, xin vo chim bi. Vua ngh i ng xa kh nhc, cho n
yn ngh ngi, i k triu sau vo hu. Ri li xin.
Vua ph bo rng : Trc cho ngi tm hon vo chu, l ly ch tnh cng tin thnh thc
i k di ; nay ngi li xin, thc c thu chung, mt lng u i, ta rt l khen, v ngi
ch xung y, s khng ly g tip vi ngi ngoi, chc cng thanh lim, cng bnh ; vy gia
n cho 2 chic o rng tay ca vua, sung chu hu, ch mong mc o y, gi mi li ni
trc, ngha cng Phc ho, th mong no bng.
Tn nhn v nh thn cng bn : Ngy 19 thng 5 sang nm, gp tht tun i khnh tit
ca T D Bc hu Thi hong Thi hu, in l rt l long trng ; hin nay ti chnh qun
bch, dng lu, dng rp, cng by t vng, bc, ngc, la, vc, nhiu, nu chiu theo cc
nm trc (nhng nm T c th 12, 22, 33) m lm, s kh chu o, xin tu nghi chm
chc, cho hp tnh l.
Cho knh trnh ch hu ca Kin Thi vng (bn t ch nhn ng, bn hu ch hi
[tc ch Cai hay Hi] v ch hu ca Kin Thi phi (bn t b thu, bn hu ch thanh)
cng nhng ch ng m.
Quan tnh Nam nh t trnh : m sinh tnh hc tp, c quan Php hi ng bn
nh, nh chi tin du, tin lng, b thn em vic tu ln.
Vua cho cc vic Bc K, gn y lm vic phn nhiu khng c nh trc, tm y theo
ngh y.
Thu thu rung nm nay cho tnh Thanh Ho, Ngh An c th bc (tnh Thanh c thu thc
t hn 4.600 hc ; tnh Ngh c thu thc t hn 9.940 hc) ; 2 tnh y trc v hn hn
kh khan, la rung tn hi, quan tnh dng s, xin chm chc gim cho thu t. Vua y
cho.
Quan tnh Qung Nam l Hong V, dng s xin chia t dn trong tng. Vua y cho.
(L trc nh : Phm s inh trong tng t 5.000 ngi, s rung t 1.000 mu tr ln, u
t chnh, ph tng u 1 ngi, nay 2 tng : Tin Giang, c Ho thuc huyn H ng,
cng 107 x, thn, phng, t rng, ng xa, xin chia lm 3 tng, chia ct dn 2 tng :
c Ho, Tin Giang, t thm lm tng Phc Li).
Nu khen nhng tit ph Qung Nam v Qung Ngi. (L Th Nhm, ngi Qung Nam,
V Th v Nguyn Th Thch, ngi Qung Ngi, u l hng th).
Vin nht bo ngi Php Hi Phng thuc Bc K, a ti 1 t bo tn vn v 1 phong
th (trong c bn t tu, ngoi mt phong b v bn t vit nhng ch : Cng ty Vn
Thin thu nhn, dng ln i phin vng, nc i Nam ; v bn hu vit ch Php, dch ra
l nhng ch : i Nam Hong . Cch ni cha ng. Vin thn tu ni : Vin nht bo
y n nc ta lm bo tn vn bn, c kin g mun trnh ln, phi hi han th l cch
thc nc ta mi phi, nay cch ni u thiu trang nh, xin vit th cho vin ton quyn,
sc bo cho bit.
Vua ni : Ngi ngoi gio ho, th l cha am hiu, tt cng khng mng, xu cng khng
gin, vin ngi ch t cho phin.
Truy tng cho cng t ng Phong (con th 2 ca ngi v l Kin Thi vng, ln 8 tui b
cht non) lm Kin huyn hu ; cng n l T Lc (con gi ln ca ngi v l Kin Thi
vng, ln 5 tui b cht non), lm An ngha huyn cha.
Vua ngh Hong thc ph l Thun Ngh Kin Thi vng, con ci khng c my, nn con
th 2 ca ngi v th l Phong cht, truy tng l Huyn hu, v 3 ngi cung n ngh nn
truy tng, duy cha r in l, cng Lc cht, l ngi ch ln, nn xng h th no ?
Chun cho nh thn xt li. Cc quan bn cho l : Vng gi t lng yu ch c ngi thn,
Vua gia n cho Ph phi ging cp nhng c lu ti chc (n thng 9, Cc thn xin chiu
l n min nh Khoa o L nh Son (Son cng ni hc, khng c vit vo tp tu) ;
ri c min ging).
Qun Man Thch Bch xm ln phng s Qung Ngi, Bnh nh ; Ph lnh binh l Phm
S nh dp ui i.
By gi Tiu ph s l Nguyn Thn v Kinh chim bi. vua quyn luyn mun lu li,
mt sai vin thn l Hong Hu Thng, o Tin v Thn n S qun thng thuyt,
cho Thn li Kinh. Khm s l Hch-t cho phng s Bnh nh, qun Man thng quy
nhiu, cng ngoi ra cn c vic ng lo, cn phi Nguyn Thn vn gi chc phng s nh
c.
Vua ni : Nguyn Thn khi bnh nht [ngy thng], trm bit, lm vic ngoi lu,
nay triu v nh cho nhn chc Kinh. Li sai Vin thn l Nguyn Thut v o Tin i
ln na bn bc, vin Khm s du tri vua ln na nhng v quan ngi vic phng
v em qua lng trung i ca ngi nhn thn, du Kinh hay ngoi, cng vn mt lng,
li l mm do, kh m thng lng ngn tr. Sau Man y nng quy nhiu, vua mi chun
cho ti phng s.
Xung D : Vin C mt nhiu vic quan yu, chun cho th Hip bin i hc s, lnh
Thng th b Hnh l on Vn Hi, kim sung thn vin y, nh bn gip.
Sung chc Tng ti Ton tu Ngc ip l bn on Vn Hi xin lm thm bc Ngc ip
tn th 3.
Nguyn trc, Ngc ip tn ch c bc th nht, th 2, vit dng di lch triu li,
khon thc hi hp ghi s tch nh vua, v xin chp th th vo 2 bc trng hong ,
bc trng , di v Dc tng Anh hong , chnh gia vit ch to miu hiu v thu
hiu Gin tng [tc Kin Phc] ; bn hu chua : Hong t nam ; hng th nht bn hu
vit ch thng : Hong trng t Thu quc cng, di chua vic thc, hng th hai bn
hu vit : Hong nh t. bn t chua : Tc kim thng. Bc honh cng di v hiu
Dc tng Anh hong , chnh gia vit ch to ; Hong tam t k thng hng th nht, bn
hu cng vit Hong trng t ; hng th hai bn hu vit : Hong nh t k thng. Hai bc
y, di v Gin tng, u vit tip : Hm Nghi xut ; v bn t vit : Hong thc ph
Thun Ngh Kin Thi vng ng t, ng Lch ; cn Ph (Lng quc cng) vit
di hong t.
Vua xem bc ph bo : Ch trng, vng theo Thnh d v t Chiu li, cha thy
ni r, sao c gi l trng huynh bn ta ; v hng th 2 bn hu vit ch nh, nn vit
thng l hng t t ; bn t cho y theo li chua, tc kim thng ; li chua tip nguyn l
trng t ca con th 26 l thn vng phin Thun Ngh Kin Thi vng (bn t b nhn
ng, bn hu l ch hi) ; c nui trong cung ; cn nh ch tam, nn i vit l
hong thin t, nhng chua nguyn l thn phin; con th 3 ngi th mu; tc l em
rut kim thng, l v khng ni ch trng, cho nn ch nh, ch tam cng theo m
i, cho c hon ton n tho. Cn Hm Nghi xut tung tch cha c r, cho theo l
tn ph nh Hong trng n th Thng vit bng ch son.
Tn ph chp : Phng ca hong thp tht t l Chng c, tng Thiu ph Xun, thu
Trung Lit ; di vit ch son : th Thng, chua rng th Thng theo cha sang nc Xim La,
nhn g cho vua nc y, tnh t nm Canh T n nay 109 nm, vn vit ch son l v tin
tc khng thng, cn hay cht cha c xc thc, khng n coi nh cht (cht th vit mc)
!
Tnh Ngh An c tai ho dch l v tai ho v h, quan tnh em vic tu ln.
Vua sai truyn Ch cho quan tnh, ph, huyn y ht lng thnh knh cu o v cp nhiu
thuc men, cng tm cch ui tr ging h, cho hi dn.
Vin Khm s l Hch-t u giao bc th dch ca quan Ba n xt bin gii l L-s.
Trong th ni : xt sch v, bn ca nc ny v nm trc nc Php c phi quan
i d xt cc s tch ; xt thy nc ny tip gip vi nc Xim, t Tha Thin tr vo
Nam, n cc ht thng du Khnh Ho, cng tr ra Bc nh nhng ph Cam L, tnh
Qung Tr ; Lc Bin, Trn Tnh, Trn nh, tnh H Tnh v Trn Ninh, Trn Bin tnh Ngh
An ; v cc sch min thng du tnh Thanh Ho, Hng Ho, nguyn trc hoc khng
thng thuc nc no, hoc l qun ht ca nc ny, khong nm Minh Mnh tr v sau, c
sa sang xp t khng, hin nay nc Xim mu toan chim c, ngh nh do C mt vin
thn, t cho cc tnh xt r s sch, v v dn Man, thng ng bun bn, xem xt s tnh,
khin cho phc quyn php ca ta. Cc t nguyn thuc nc ny, t trc t quan np
thu, phi c sc bng ch xc v theo phi quan, thi thng qua li, t bo t y l thng
qun, i phi vin nc Php, hi nh gii hn, mi tin cng nc Xim i cht. Vin
thn tu : Nc ta cng vi nc Xim tip gip, ly sng Khung lm gii hn, l c bn
s sch cng truyn li, cn nh nguyn trc 2 nc, c hi ng lp gii hay khng, m
mt khng c s tch c th xt c, cc triu kinh l, cng t ni n. Bn triu sau khi
c nc, gin hoc c cho hng phc, t ra lm ph, chu, ri nhn nhiu vic, ch
cng gii dn b. Nay quan Php n ng xem xt, tng nn nh r b ci, m mang
min thng du, hoc c c hi, cn cc vic nh phi quan ph d, xin do cc quan tnh
xem xt ngi no am hiu tnh th cc t Man, trao cho quan hm, phi i d xt, v nn
lm th no, c th ph d c ngi Man, bn vng cng gii ca ta, cn phi ht lng
tnh ton nh liu. Vua nghe theo.
Bn n ca b Hnh xt nh bn n trm l Nguyn Vn i (n trm ly 1 c sng bng
ng ca quan Php, bn c 9 ng bc) v Trn Duy Bc, u phi ti cht (tn i phi
chm ngay, bn tn Bc u phi tht c ngay). Quan Khoa o l bn Nguyn Vn Bn c
tu cho l : Bn tn Bc ngu di, ngho kh, lc lm nghe tn i d d, m th phm,
tng phm phi git n 5 tn, s khng phi l knh theo ch c hiu sinh ; v tn i xin
theo ngh x trc (chm ngay), t rn bo r rng, cn nh bn tn Bc 4 k phm, u
x tht c, nhng giam i lnh xt, mi l n, php c c 2 ng. Vua nghe theo, li
gia n cho Nguyn Vn i, i lm tht c ngay.
Quan Php ngh hin tnh cc tnh tm yn, rt qun ng n v. (T Qung Tr n Khnh
Ho, cng 12 n).
Lm Vn nin thin thnh hu cc (sinh tm ca Kin Thi Vng phi). Cho H Thc
Qun (nguyn Hng l T khanh), thng th Quang lc T khanh ; L Ph n thng th
Chng v, u sung lm ng l (Ph n nguyn l Lnh binh Bnh nh, c trng tang
cha ht, bc b, tnh li i lm vic).
Cho th l hm Tng c, lnh Tun ph Hng Yn l Hong Cao Khi, thng th Tng c
2 tnh : Hi Dng, Qung Yn ; nguyn Tham tri b H l Trn Lu Hu, thng th Tng
c Sn Ty, Hng Ho, Tuyn Quang ; Thi thng T khanh l Nguyn Trn Hp thng
th Tham tri, nhng sung Thng t ; Quang lc T khanh l Phm Ngc Cn thng th Th
lang, lnh Tun ph Hng Yn, theo li xin ca Kinh lc s thn Nguyn Hu .
Cho Tham tri b L sung lm vic Cc l Nguyn Hu ng, i lm Tham tri b Hnh.
Qun gic cn li sn phn thuc ht B Trch, tnh Qung Bnh (phng Cha Ni, ngun
Son), quy nhiu cc nh dn. Vin thn ngh : n Php hin bi b, ht y hy cn gic
st li, tu xin do quan qun th Qung Bnh (Ph c Trn Hu Vit, Tn l Nguyn
Vn Bn), phi qun ngn chn, cho dn c yn.
Vua ni : Qun th ngi t ra cng l ho ! C b ch g cho dn ta, phi nghim sc
cho c gng lm vic thc, nu vn phng s sut, tc thi rt v giao cho nh ngh.
Cho Thng th b Li l Nguyn Thut gia 1 trt, i lnh Tng c tnh Thanh Ho.
D rng : Tnh Thanh Ho l ni qu qun ca nh vua, l ni trng a, v yn bn bc, ct
phi c ngi, mi mong gip c vic ; Nguyn Thut trc lm vic , s dn
vn vn tin phc, quan Php li knh trng lm, nay cho gia 1 trt i lnh chc y, l ta v
tnh y chn ngi, ngi nn mi vic cng vi quan cng thnh thng lng n tho, ct
lm th no cho tng gic lt li, sm c tr ti, dn trong ht, nhng k iu toa ngoan
ngnh, dn c thun lng, mi l khng ph lng k thc trng trch mt phng y.
Quan Tng c trc l Trng Nh Cng, trc can v khon tn phm Giai trn
thot, b ngi ch trch, cho cp hn phi i n bt, ht hn cha bt c, cha
chc c vic, cho v ngay Kinh i lnh. n khi Nguyn Thut n nhn chc dng s
xin t trt mi giao cho. Vua khen l khim tn, y cho.
Tun quc cng v can khon b cch (trc can vic ch ngh phong Vng phi) ; mang
lng on vng. Khi nh ring cng vi Tnh Bnh (nguyn T v ph Tn nhn), ung
ru ba bi, ch bai triu chnh. Tn nhn b Hnh ngh xin chiu lut x ti phi tht c
giam i lnh chiu lut n t ph bng gia trng) ; duy Min Tr theo l c ngh thn, c
c khoan gim, i Ch quyt nh.
Vua giao cho nh ngh. nh thn ni : Min Tr can ti nng, cho theo chc huyn
cng cp lng, l may lm, th m khng bit s, bit hi, ti cn chi vo u, nhng y
l thn, theo l d bt ngh((1) Bt ngh : 1. Ngh thn, 2. Ngh c, 3. Ngh cng, 4. Ngh
hin, 5. Ngh nng, 6. Ngh cn, 7. Ngh qu, 8. Ngh tn. (Xem Hi in. Hnh b, quyn
thng).1), xin lng gim 1 bc, phi ti 100 trng, lu 3.000 dm, do ph Tha Thin
chiu l giam cm ; duy y tui cao, i tn khng cn my, xin nn c cch gia n cho.
Vua li gia n cho theo chc K ngoi hu cp lng, nhng sc cho ph Tn nhn triu n
hiu bo v thi thng e nt, con chu Tun, Tr, u hiu r thnh c ca triu nh,
ngy cng cn thn tu tnh, i c bit s, bit hi, khoan tha cha mun ; quan ph Tn
nhn v c trch nhim trng coi, u ging (cp), pht (bng) c th bc.
nh r l dng t tu.
Trc y, Li ty l Nguyn Trung can khon in gian li mc, ( bn tho chn b ; mo
em Phm Tng in vo ch khuyt li mc An Dng). Quan Khoa o l Trn Sn
lm t tu ch trch. Kim Ph thng l H L cho rng Trn Sn t tin lm t tu hc ti
khng trnh vin trng, xin cho gii chc cho Sn. B Hnh cho l : Trn Sn lm t tu
ch trch, vic y l khon nng, khng theo ngh (ng Khnh nm u c ngh chun cho
n quan v khoa o, tr co ngh v vic tm thng ra, nu c tu vic khc, u phi lm
t tu giao ghi phiu), lm tp tu, xin chiu lut tri php xt x (ging 4 cp phi ly chc).
Vua ni : Ngh trc cha hp (ngh chun nm u), hung h gim st ng s, mi khi c
ch trch, li ti cho ngi hc, s sau khi nghe thy, lu ngy lp ng ngn lun, th
t ra 6 khoa lm g ; nu vin ngh trc, cho Sn v tri php phi ging ly, li s c
lch, giao xung nh thn bn. nh thn cho l : Vic Sn ch trch qu thc, xin i ging
4 cp lu, H L i vi vic Trn Sn hc trc, thc hay khng cha bit, vi xin gii
chc ca Sn, cng l khng nn, xin chiu lut (lut khng nn lm nng), ging 2 cp lu,
v xin nh r l tu bng giy mnh.
Vua nghe theo v D rng : Triu nh t quan chia chc, cp bc khng ging nhau, m
th cch tu by, cng rnh mch c th t. Triu ta nh ra php n quan, i quan c tu
vic t trc ti nay noi theo, khng dm tri vt php tc, nghim minh bit nhng no.
Nm trc vin C mt lm t tu, em vic Y ph l V c Hu vt bn phn, khinh
sut tu ln, hc ti xin ngh x, v ngh xin n quan cng khoa o, khi nu c vic g
phi tu ring th u lm tp tu giao ghi phiu, khng c t tin lm t tu, cc l nh
th, l phng ngn chn khi cha xy ra, cn trm xem v chun cho V c Hu,
chiu lut lm giy tri php, phi ti 100 trng, cch chc khng c lm vic, ri xung
D cho thi hnh. Gn y, c theo Khoa o, Trn Sn ch trch hc ti Nguyn Trung, Vin
trng vin y l H L li hc ti Trn Sn, u khng lm tp tu, th m i H L cho
rng, ng quan ch trch thuc vin, cng c vit t tu i vi Trn Sn, th kt ti tri
php ; cc quan bn nh cha cho ai l phi, hu theo bn no ? Nhn ngh, chc khoa o
du khng phi n quan, nhng t hc tu trc mt, li l chc s, trt thp, trch nhim
nng, so vi thuc vin cc nha b, s th cng c khc, hung h c lm t tu ch trch
khon g, u do nha c lin quan cng nh, nu ht thy lm tp tu, phin khng k
xit, m lan man chm tr ngy gi, hoc cng khng khi li sinh chi tit, trm li ngh li :
Ln y vin thn bn xin chun cho, u l cha ng, khng c t r php c, m lm cho
thm mi ra, sao cho thng nht r rng m triu cng nghim chnh c, tr cc ph tnh
ngoi, dng th tu vic phi theo l m lm ra, cho t nay phm cc b, nha, vin, c vic
g thuc v cng ng m co ngh, vic tm thng, cng c tu, hoc ch trch, tham hc
vic g, c lm t tu dng ln, cho bt phin phc, cn th c iu trn xin vic g, vic
lin quan n ngh lun, v vic n l vic trng, u theo l lm tp tu, s giao cho nha c
lin quan lm phiu xt ngh, khng c t tin lm t tu, cc khoa o v n quan cng
ging nhau. Cn nh thuc vin cc b, nha, nu tu vic g, phi do thng ty tu gip,
v cm khng c lm tp tu hay t tu by, cc vic trn y, dm c tri lnh, cho x
vo ti tri php.
Vua ngh vic th t, t ra thn ch, thn v, xt v l, lnh d, ging khc ra sao, giao cho
b L xt li cho k, quan b y tra dn c in, gp thm kin ca mnh tu ln.
Quan b y Phc p rng : Xt i Xun Thu, nm Vn Cng th 2, lm thn ch Hy
Cng. T truyn ni : Sau hm tt khc [trm ngy] m lm thn ch, ch hp nht m
thi. Li c Kinh L thin thng kho c chp Trng Phu Knh bn v iu l rng : Phn
ch, dng nc khng dng du, v thn ch rt trng, qu v cht thc mt lng thnh m
khng nn i, khng ging nh thn ch c th trang sc cho p. Thi M i Tn p li
hi ca h Lu rng : i nay c th bi v, l miu ch ca l, ch cng c , nay bi v
vit danh hiu, cng l ch. Vng Nham bn v lm thn ch rng : Thin n cng
c ni : Tn trng l cch lm thn ch, chua rng : Khi mi cht lm ni tn trng, thn
c ch nng ta. n cng i lm hn bch ; Chu cng bo l : Vic thch thi, v khng
dm vi lm ch, trm ngh mi cht, nn ly o ngi th, m ch th l o thn, c
theo cc sch chp, th sau khi chn, knh thn ch, l ly o thn th, dn
c lnh. Cn nh thn v, tc l bi v, i xa knh vit danh hiu, th n ring, in
ring, t ra t l, lng knh cha m, tn t tin u u cng thy, khng nh trong miu ch
th c mt ch thi, cng nh ci Khng T ni t nh ti, tng cng l theo lnh.
Vua ni : Tng cng c kin g khc, nu th cng bit c.
Quan Khoa o l Trn Hu Khc c ti b bi chc.
Trc y, L nh V (ngi Nam Trung) cn by ly Trn Th Tin (qu nhn ca triu
trc), Hu Khc em vic y hc ti, n nay li dng k la di nh V, Th Tin da
nt, ly hi l, vic pht gic ra ; Vin thn xin chiu l lm hay thi c thiu st, phi bi
chc khng c trnh by.
Vua ght l lm quan m gian t, qu pht nghim ngt.
Vua ti cung Gia Th thm sc kho, vng theo Ch ca T D Bc hu Thi hong Thi
hu, cho Phm T n Qung Ngi, sa sang phn m t mt i ca h Phm.
chnh bin
lc k - Quyn XI
thc lc v cnh tng thun hong
Mu T, ng Khnh nm th 3 [1888], ma thu, thng 8, sn Man thuc tnh Qung Ngi,
Bnh nh, ln xung x dn (thuc 3 thn : Cy Go, ng Tnh v Xun Phong) quy
nhiu, cp bc ngi v sc vt ; Ph c Sn phng l Nguyn Tin o, nh ui i.
Ly t thuc Nng (b bin Qung Nam) lm nhng a ca ngi Php.
Khi trc, vin Khm s Hch-t ti sn phng y, ly cc x thuc a phn Nng (t
cu Thng Chnh n tr s vin Chu s (a phn thn Thch Than), li nh t s Dy
thp x Hi Chn chnh) ; trch ra lm t nhng a, v thnh bn, yu cu Phng s
l Thi Vn Trung ng du v k lm bng ; vin Phng s y tm k xong, ri em vic
t i xt.
Vin thn khng bit r, chuyn t cho vin Khm s xt li. Vin Khm s cho l vic hi
ng chia nh gii hn, cc ni khai thng, u thi hnh ; phm ch t quan Php v
ngi bun Php c , chiu theo khon c th 18. Vin thn xt iu c c chp
(nm Gip Thn, khon th 1, trong c chp mt khon : Sau ny quan 2 nc hi ng chia
nh gii hn, cc s khai thng v nhng th trong s khai thng, cng thu m, thu
tp ho, thu in bo, cha c lit k vo khon th 11, th trch giao cho bn quc nhn ly
chi dng. V khon th 4 chp trong c mt khon : S Nng thuc tnh Qung Nam,
phi nh thm khai thng). Ri li khng lm, duy nhng hng thu thng chnh y,
i cng vic khai thng xong, c chia giao th no s nh, v ch nhng a y vo
t trng du thn Thch Than, xin sc cho quan tnh khm, tr thu l.
Thng trc, vin thn l bn T Thc Dnh vng mnh ra Bc K hi thm v a tng
phm cho quyn Ton quyn Ba-t.
Vua sc bo : Phm trong Kinh khi i ng, i qua cc tnh, nn xt xem dn tnh lm n
sinh sng c c nh thng khng, la m c c ma khng, quan li, binh dn c bn
lun chnh s triu nh khng ? Li vng Ch ca T D Bc hu Thi hong Thi hu, s
phu Bc K, thm nhun c ho ca lch triu lu, hin nay hoc c trng ngng th
mnh yu khng ? Cng quan vin c thc tm lm vic thc c nh ngi Php khng ?
Phi xem xt ch thc c, khi v lm t tu tr li, hoc phi lm t tu kn, th vua khng
giu, cho u c thc by tu.
n khi bn Thc Dnh tr v, tu ni : Dn gian Bc K lm n sinh sng nh thng,
la m cng c ma, my thng nay ma nng nh thng, vic lm rung cng tin li,
quan li u chm chc s, s phu chm nghip hc, u cho l bo h ton cc Bc K l
nh oai c ca Hong thng ta nn c yn lng khng c li g khc c. Li xem trnh
by km c Thi thng T khanh l Nguyn Hu Lang (con Hu ), sau khi cht, nghe
nh linh ng lm, s phu Bc K c dng n th cng.
Vua bo : L phin xem ra khng c ch g.
Tnh Lng Sn bo : L Thuyt v Trn Xun Son ln n mt di Lin Thnh, Bng
Tng nc Thanh nhp bn cng vi Lng Tun T v bn Hong Vn Tng thuc
khch tnh y, cng nhau t hp. Ri li bo : L Thuyt nc Trung Hoa, gi lm quan
nc Thanh, chiu m binh dng.
Quan Kinh lc i s l Nguyn Hu dng s xin v Kinh chim bi.
Thng y, 2 vin Ton quyn nc Php (Tng c Gia nh l chnh Ton quyn D-d v
quyn Ton quyn Bc K l Ba-t) Bc K vo yt kin ; Nguyn Hu ngh hin ti
c vic, cn phi bn bc, nhn cng xin v Kinh mt th.
Vua bo, thng y gp k hai nc n dng, li gp hnh cung Vn tu lm xong, xe gi
ng ti va gp tit Trung thu, du khng c vui g khc, nhng cng hi yn lng, cc quan
qun theo hu, u thng khp c th bc (n quan u 10 quan, thuc vin u 5 quan,
lnh u 2 quan).
Vua mt hm ph bo cc quan rng : Ta v tri cho ngi quy phc, lm vua nc Vit ta,
ban b c lnh, ti nay 3 nm, m cha c cht cng vi dn, u nm nay, lng tm ca
hong thc ph, truy tng lm Tn thi vng, i gi l cc Thin thnh, trch em lnh th
v ca kho, knh sa ni th cng ; gn y li phi vn, v i thn, trng nom cng vic
y, trm li qua li ch bo nghim hn nhiu ln, cng khng tun theo. Nay mun ph Tn
nhn v vn, v nh thn, a giy sc bo quan binh ni y, knh bit uy c triu nh ;
hin cng vic 10 phn, c 8 - 9 phn, u nn tm c sc lm, ct sao trong thng
xong c, kp knh rc by bin th ; hoc tri lnh coi nhn, th mt mt hu b
khng thm lm, mt mt rt v nghim tr.
Tn nhn ph v cc vn v nh thn tu rng : Bn thn, knh xem li ph bo, khn xit
s hi m hi ; trm xt vic lm tn cc, l ch tnh, ch cng, tt c cc quan u cng
mt bng, ln lt phi qun s, chi hi nhiu, li c ng gi ch bo, ph sc rt khn,
th m k ngy lu, cha tu xong vic, tuy l cc quan ng l khng c vic, m
ngy thng khng chu cng bn lm gp, cng l ti ca bn thn, tun theo lnh t cho
cng s y theo lm ng hn.
Cho Hip bin i hc s, lnh Thng th b Binh l Hong Hu Thng, sung Ph tng
ti Quc s qun.
Vua ng in Vn Minh coi chu, vi Bo quc hun thn l Vnh Li qun cng Nguyn
Hu , cho ngi v ban cho nc ch, nhn hi : Ngi i chuyn ny c c yn lnh
khng ? Nguyn Hu tu ni : Thn vn c chng m, 2 - 3 thng nay hi , gn
y nhn cng vic nhiu, lo ngh kh nhc, chng y li pht ra.
Vua ni : Ngi l ngi k cu, c c ln, trong triu ngoi ni u da bn vng chc,
nay quan ch thuc, thuc men rt nhiu, s Thi y cng c ngi nu c cn n, khng
phi l thiu, ngi nn kho bi b, cho chng khi, gip trm cng mu toan vic
chnh mi c. Nhn hi : Cng vic bn bc v xp t Bc K ra sao ?. Hu tu
bc pht y, 2 tnh y mi thu c 43.200 ng. Vin thn lm t tu xin hn cho 1 thng
bt phi thu xong giao cho vin Ton quyn xt nhn.
Nm y ti k tuyn duyt : Tnh Khnh Ho t xin ngi no l quan vin v c nhn, t
ti, trc theo gic ra th, th chiu l min sai, ghi vo s, nhng bn cnh tn, chua
nhng ch : v qu lm n yn nghip i xt. Vin thn cho l lm nh th cha c hon
ton chu o, nn chua li nhng ch do ra th c min, tnh khc cng theo m lm.
Thng th b Cng l Tn Tht Phin b bim. Trc y, b Cng ch kiu cch lm lu
ca Ng Mn, phng u xo ; kiu y chun cho bn vi vin Khm s, xem c hp
khng ? Phin tu ni : Thn i n cng s Kinh thng, va gp vin Khm s ni
chuyn th c hp .
Vua cho vic y lin quan n tu i, m ni chuyn ngoi ng, khng phi l phong
hin i thn, cho bim 1 trt tnh ng.
nh bi thu nga tnh Bnh Thun. L trc c lm trng ua nga, thu thu kho, nay
s Thng chnh ca Php ngn cm. Vin thn em vic y t i thng lng ; vin
Ton quyn bo tr c v Thng chnh, cho phin phc.
Ma ng, thng 10, Khm s Hch-t v nc, vo chu co t. Cho trch ly vt
kho khon tng (cc th khay ch bng ng voi, trp, hp bng x c, gm hoa, bng
ngc), v c s thn n lm vic, c lng bn bc gip ).
Cho Trng Nh Cng (nguyn th Tng c Thanh Ho b cch lu, v Kinh i lnh),
i b lm Tham tri, lnh Thng th b H, sung C mt vin i thn, Kinh din ging
quan, min cho cch lu.
Xung D rng : Nh Cng tng lm quan u tnh, giao thip cng hiu bit, khng nn
v t vt m b, vy gia n cho i b, l c n, ngi nn tin ln phi ngh tn trung,
lui v phi ngh sa li, ct lm th no gip c cng vic, mi khng ph mnh lnh ca
trm. Nh Cng dng s t chi. (i khi ni : B H l chc gi ti ph, l ni quan
yu trong khu ph ; ti khinh thng gnh trng trch, thc bit khng th kham ni, knh
xin cho chc Tham tri Thng t b, vin, n vua lc nc, ngy hy cn di, nu hoc
giao cho chc quan yu, khng dm li phm phi ti li).
Vua ph bo c gng hn ln, khng cho.
Quan Kinh lc i s Bc K l Nguyn Hu v m xin ngh.
Vua ni : Nhiu ln thy ngi vo hu, vn c v m, lng trm vn bng thng
thm hi, ngi cha dm tu thc, nhng cng bit, bn y li xin y.
Ging Thng quc cng l Hng Kin v Vinh quc cng l Hng Truyn lm qun cng.
Khi trc ngy sinh nht in Phng Tin, vua ng n lm l, hong thn, cng t phn
nhiu vng thiu. Vua bo : Kin, Truyn vn thiu hnh kim, trc c quc cng, l do
may m c, thc khng cm s, gi ly a v, cho ging lm qun cng rn, cn th
nhng ngi vng thiu, giao cho nh ngh.
Nu khen ngi tit ph Tha Thin (Nguyn Th Tha, c hng bnh).
Vua cho ht Tha Thin, gn gi ni c chnh trong sng, c ngi trn vn tit ngha nh
th, gia n thng cho 1 sc la dy t khuyn khch.
Vin Ton quyn i thn Kinh l L Na mi ti Kinh, vo yt kin, v dng th chc
mng, li rt thn hu. Vin thn xin vua ph p li cho trng s th.
Vua vit li phi bch [nt ch u h gia] p li rng : Vn nghe ting qu i thn l
ngi c phm hnh, danh vng, li c khm mnh bo h nc ti, ng Kinh
lu ngy. Nay li ti, qu nhn ny rt l mng r, ch mong qu i thn, tng tri du quan
ln ny, so vi trc nh th no ? 1. L bit tnh giao hiu ca bn quc th no ? 2. L
bit li hi ca bn quc so vi trc th no ? 3. L bit vn nc, lng tri th no ? 4.
L bit nhn ti v sc dn th no ? i ! 4 iu y, nu qu bit r tnh thc, thc l
mun lng vng cng khng bng. Qu nhn ny l con th 2 ca Tin hong , knh c
may no bng, hoc vic c nn em t ln qu quc gip, soi thu lng m thm, th
cng c ca qu i thn khng bit chng no !.
Vin quan n ngi Php ng Qung Bnh, i em vua Hm Nghi v ca Thun An,
nhn p tu thu em n t Anh-xa-nhi (gn a gii nc Php). Trc y, Trng
Quang Ngc v Nguyn nh Tnh ti n Php u th, xin n Xut v, quan Php bn
cng i ti x Thng Cc (thuc thng nguyn Tuyn Ho). By gi, vua Hm Nghi cng 2
ngi i theo, ng gi u vo gm ng say, nghe quan Php cht n, s hi dy chng
c. Quan Php nm tay vua, L Hp (con ca Thuyt) vung gm ; mt l mun m quan
Php, mt l mun m Xut , khng cho sng v, vin quan Php lin git cht ngay,
a Xut v tnh. (Xut khng chu nhn l thc, quan tnh Qung Bnh hi ra mi bit
vin huyn Tuyn Ho l Nguyn Nhun, nm trc Nhun tng sung chc Dc thin, sai
vin y n xem, bo qu l ch thc).
Vic y tu ln, xung sc sai quan tnh y phi ngi c vic h v v Kinh chim bi, b
Binh phi quan n a u ph Tha n tip v sa sang ph khi cn n nu, kp a v
. Lin tip c vin Ton quyn L Na n vin C mt thng thuyt, c in bo
ca quan n, Xut tnh rt bt thng, c khng nghe, chng c ; nay nu rc v
Kinh rt ngi, ngh nn a v ch khc, i 1 - 2 nm, nc ta yn n c, s xin a v.
Vin thn p rng : Nh th s ph tm lng ca nh vua my nm nay vn tng nh,
ngh nn theo li chun a v Kinh, c nn th no, c bn ngay trc mt nh vua cho
chu o m lm. Vin Ton quyn p rng : Chm 1 - 2 hm rt l ngi, i a v ca
Thun An, xin cho nh thn my ngi, theo vin i thn y n thm hi, vic xong tc
thi p tu i ; v vic y, khng nhng ch ca Ton quyn, ch ca triu nh Php
cng nh nh th. Hung h, Xut l em nh vua, ch duy nc ta l bit, cn nc Php
u khng bit, nay p tu i, chng qua mun xa thanh tch, phn th Xut c tnh
dng tm tnh, phn th nhng ngi trng ngng, khng vin c c, i khi yn n s v,
qu khng ngi g, cn nh quan Php bt c n vng bc v gm bu 1 - 2 th, s xin
dng np. Vin thn xt ni, hnh nh nht nh, bn em vic y mt tu li.
Vua ni : Lng ngi khn lng, ng i nhiu ng, c quan h n vic x tr lm,
lng qu nhn nh, duy vn kh ni, nay quyt on nh th, tnh cng ng thng,
nhng l hoc tt phi nh th, thc thy triu nh Php, vn nh lng tt ca Tin thnh
Hong , cho di hng ni nghip vua, tm lng yu nh yu c qu u trn nc l nh
th y. Bn cho vin thn l : on Vn Bnh v L Trinh, cng vi Tham tri b Cng l
Phm Bnh ; 3 ngi y vn bit r trng mo Xut , n ca Thun An thm hi. Khi v
tu rng : c thy hnh dung nt mt, qu mi phn ch thc, duy mt xanh xao,
nghe ni my hm nay hi b cm, lc ngi cng vi ngi Php ni chuyn, tnh hnh nh
tht thng, cn nh ngy no p tu i, quan Php c rt cn mt, khng dm hi r.
Vua ngh Xut v, nn phi xung D b co.
D rng : Vng gi i mnh ln, thun tri m ng ngi ; ngi nhn i vi anh
em, phi c nhn ngha cho ht o ; Nh nc ta, trc nhn ch vn, quyn thn lng
quyn, bc bch em nh ta l ng Lch, lp ln lm vua, tho lng ring, ri sinh mt ho
kh, hng vic, c hip vua phi chy, lm m hoc lng ngi, hi cho trm h. Trm ni
ngi ln y nay 3 nm, thm ngh n ngi chy ni xa, t n nay, xung D bo
n v ; cho lp tc cng, khng ngi n 2 - 3 ln, m qu quan vn dc lng bo h, cng
thi thng tm hi khng c, may m thng trc Trng Quang Ngc ra th, tnh
nguyn ch bo a v ; qu n quan hip cng vi quan qun th em qun tinh nhu
vo x Ng Hai ; by gi quan Php vo thng ch ch , bn cnh cn c con nghch
Thuyt l tn Hp, cm gm mun m git Xut , quan Php bt c d phi git cht
tn Hp, tc thi a em ta v n ng Ca, khon i rt hu, lin nh in tu cho bit.
Ta khn xit vui mng, tc thi chun cho quan tnh Qung Bnh, Qung Tr chnh n nghi
v nhn a v, a u ph Tha Thin, phi n quan vn v em vin binh i ngay
n tip ; li chun cho khn cp trn thit ni nh c ca trm lm ch , v lng hu i
ca trm, chc tai mt mi ngi ai cng trng nghe thy. Sau tip c qu Ton quyn i
thn, bn xin nn giao cho qu quan i ng thu a v ca Thun An. C theo li bn
ca vin Ton quyn v cc i thn thng trnh by cng y hin nhn kh lam chng,
tch thnh c tt, nc ta cha chy s khng c khi, qu i thn rt khng yn tm, chi
bng danh y qu quc hc thut gii hn, nn giao cho qu quan a v qu quc, chn
ni nui nng, gi gn, ngy thm thuc cha, quyt hn sm yn, s li a v, xin ng
quan ngi, cc nh th, qu quan knh yu nh th l tt lm, trm cng ly lm may.
Nhng ngh cng y luyn mn ca khuyt, tnh rt n cn, bn n Kinh thm ving,
cng 12 t ; ngy thng 10 nm ngoi, sai quan gim suy tnh r rng, vit k lng dng
ln xem ; nay vic xong dng ln.
Ton quyn Ba-t t xt V Vn Bo (nguyn Tng c Sn Ty) am hiu ti cn, xin lu
nha Kinh lc i b. Nguyn Hu em vic y tu xt li thanh minh trnh. Vua
ni : Bo cha bit l chng ? Sau y cho.
Thng 11, ngi ng u gic l L Trc (ngi Qung Bnh, nguyn Tin s v, lm
quan c) em hn 100 ngi trong bn v sng ng, kh gii, n n Thun Bi u
th (c giy t). Vin thn cho Trc ng cng ra th, vn t khng bit, xem li l
trong giy c ngo xc (Trc vit hm ca ngu, khng vit nin hiu), bn vi vin Ton
quyn, c x tr ring, sau vin Ton quyn ni : Tn y ra u th, quan Php cho min
ti, v c hn c hu thng ; nay phm iu v l y, nn nh vic thng cho, nhng
cho min ti, bt phi d ch, tng tt phi ht sc lm vic. Vin thn em vic y tu
ln.
Vua ni : Quan Php cn mun gim vic, hung chi l ta, du l mt a cng inh, cng
l xch t ca triu nh, nn cho t sa i.
Xung D rng : t quan chia chc, triu nh ch v nhn dn ; dp gic yn dn, t mc
nn ht trch nhim ; my nm nay cc tnh men ni Bc K, vn cn bn gic, thng
quy nhiu dn phng y, bo ngc khng dp, dn sao c yn. Gn y c li tu xin
ca vin Ton quyn i thn L Na, v cch dp gic, phi trc ht bit chng, mi tin tr
tnh, rt hp lng trm, vy giao cho Kinh lc i s thn, thng sc cho cc tnh, ph,
huyn, ht lng xt r c mc ca gic, tn h l g, qu qun u, gic h tn g v chng
dng phng php g vn ch kh gii, tin, go ; khi t hp quy nhiu cp bc phi i
ng no, khi phn tn n tr phng no ; phn tn m li t hp, dng mu k g,
ht thy tnh hnh ca ch, ct phi xem xt k lng, u do quan a phng bm bo,
tin bn vi qu quan mu tnh iu khin, hoc v v, hoc nh dp, cho khng ln trn
c cht no, dn phng y sm c sng li ngh ngi, mi l khng ph u thc, nu
h ng tm xong, tt can ti nng.
cng b i. Khoa nhn xin gia n cho 1 tn chc Kinh, c gn c trong sng,
c dy bo ngay, l lng rt mong ca k sng tha.
Vua ni : Ngi l bc lo thnh, vn cha r dn ht y c nghe hay khng, khng th,
th nh trc ni nhiu khng hp ngy th 5, nm u v m xin co, n ngy thng 2,
nm th 2, cho i lm H c Bnh nh, Ph Yn, dn ht y u mun lu li, cho b
t hi dn ht y, ch theo dn, lu khng thy tu tr li, lin cho i cung chc.
Vin Ton quyn L Na u ngi trnh by : Qun cng ng Lch (tc vua Hm Nghi) p
tu sang nc Php cha thuc, v tin chi ph hng nm rt nhiu, nc Php chi cp cng
tin ; duy bn ngoi khng hiu, li sinh bn tn, nn do nc ta chi cp, mi l hon ton
chu o n tho (cp c nm, tin Php l 20.000 quan, tnh thnh bc l 4.981 ng v 1
ngi i theo, cp tin Php l 1.200 quan, thnh bc 299 ng) ; i sau khi Bc K c l
thu no s ngh nh n tho. Vin thn em vic y tu ln v ni : Cng y i ng, tin
i v do quan Php chiu c, cn nh chi ph hng ngy, ta khng c chc nh, khng
khi phin lm, li thiu quc th ; duy nc ta tc qun cng hng nm theo l tin l
800 quan, go 200 phng, nay tnh cp s y, th chi ph rt nhiu, i Ch quyt nh.
Vua ni : Bn triu phm cc vic c l sn, giao cho vin thn bn bc n tho.
Vin Ton quyn i thn l L Na u ngi trnh by : Danh kh ca triu nh rt trng,
phm c thng, ct, truy, b, nu theo in l ngh nh thi hnh, cho khi qu lm. Cc tnh
Bc K trc y do nha Kinh lc cng vin Ton quyn lm vic tho ng, quan b
i khi phn nhiu theo nh ngh nh. T nay tr v sau, Bc K chn b quan vin, tr
vic tm thng theo li t thng chuyn ra, cn th n quan v ph huyn cc tnh phi t
cho vin i thn y xt li, s lm t tu xin chun cho, cc b phm c vic g quan trng
cng th. Vua nghe theo.
Quan b Li tu xin : Gn y c D nghim cm khng c quen nh c vit hai ch
Hm Nghi, l ly k t ngy y tr v sau m ni, gn y cng c ngi vit hai ch y,
xin cho dn i c.
Vua ni : Bn ch Hm Nghi nguyn nin l lch vn cn, t r ngha phn vua ti,
khng nn ch trch h khc qu, trm ch trung hng, phi ly ngha l tr thin h, vy
giao cho b Li hiu bo cho u bit theo.
Thu thu inh, in, sn vt cc nm trc cho tnh Thanh Ho. Trc kia, quan Tng c l
Nguyn Thut dng tp tu trnh by : Ht y nhiu ln b gic quy nhiu, nhn dn hao
tn ; t ng Khnh nm th 2 tr v trc n T c nm th 36, phm thu chnh cung
inh, in v thu sn vt bit np, vn cn thiu, xin gia n khoan min cho.
Vua cho thang p [qu hng nh vua] l ni trng a, sau khi mi nh, cng nn v
v, bng lng tha cho.
Cn Chnh in i hc s, Bo quc hun thn Thi s, sung Kinh lc i s Bc K,
Vnh Li cng l Nguyn Hu cht. Khi mi mc bnh, vua thng sai trung s em
qu, thuc ca vua vn dng ban cp cho, li sai thy thuc ti iu tr, thn hnh cu o
cho n khi cht, ngh chu 3 hm, cp tin tut 1.000 quan, lng sa chnh si hng Trung
Hoa, nhiu v lng sa nam mi th 4 tm, vi trng 10 tm, sai quan tnh H Ni n t 1
ln ; ri nha Kinh lc dng t biu li.
Vua xem ri bo rng :C hin cng khng hn c, su xa, li thng thit, tm lng
trung t sng nh Mt Tri, Mt Trng, khin ngi khn xit au xt. Li tip tin bo (nha
Kinh lc) vic khm lim cho vo quan ti vin quan cht y xong, rc n th sinh
t, quan qun Php xp hng i a. V hm y cc ph phng ca quan Php u ng ca
ngh vic, cc nh bun Php u treo c r, hm thnh phc, vin Ton quyn, Thng s,
cng ti thm ving, qu trng nh th.
Vua ngh sang nm, sp c vic n Nam Giao, sc rng : i xa c mi nm lm n
giao, t tri t 9 l, bn triu t tri t, phi hng t kho, mi nm 1 l, chp t in,
rt l to ln long trng. Trm t khi ni ngi ti nay, tng v sau khi lon lc, cha kp c
hnh, mt nim tn knh, rt khng t yn ; vy chun cho tn nhn nh thn, tu nghi chm
chc nh in l th no cho thch hp, kp sang nm c hnh l ln ; i ngy no kho
tng ca nc c sung tc, th l phm y , s theo c m lm.
Xung D : Khi trc, cho Tng c H Ni, Hng Yn l L nh, ngh gia hn 2 thng
v Kinh chim bi, nhn tin v qu lm l phn hong ( ch thch trn), khi ht hn ti
nhn chc ; nhng ht y l tnh ln, cng vic nhiu, quan to khng nn vng lu, nn cho
nguyn Tng c Hi Dng l Nguyn Khc M n b chc khuyt y. Nay L nh
n, cho vn lm Tng c H Ni, Hng Yn nh c, cn Nguyn Khc M li theo li nh
trc cho v qu thm nui cha m, khi ht hn s b ni khc.
Tun ph Qung Tr, Qung Bnh l Nguyn Vn Thi dng tp tu trnh by : Bn nguyn
Th ging hc s, sung Ton tu Quc s qun, hu dng l V T Vn ; nguyn Th c
lnh n st Ph Yn, sung Thng t tnh y l Nguyn Cht ; Trc tc lnh c hc tnh y
l Trn Vit Th ; v Hm Nghi nm u [1885], bn gic sn vo tnh thnh cp ly n
quan phng v kh gii, th rt honh hnh, cc vin y nghe bin, bn bit thn n hiu d,
nghim sc mt trch mng bn y giao tr n quan phng, ra khi thnh gii tn ; bn y
khng chu nhc vi gic, li bit ui gic, ngh nn khen thng khuyn khch. Chun
cho u thng 1 trt.
Nguyn Th lang b Cng l Cao Hu Sung b khin trch bi chc.
Trc Hu Sung vic kim gi tin lng chi cp cc Thin thnh, lm vic xy ra tai
ting. Vua cho l sai quan Khoa o xt x, du khng c tnh tit g khc, nhng vic
lm thc l thiu chc phn, bn phi cch chc.
Tuy L vng l Min Trinh ln th 70 tui. Cho Qung Ho qun cng l Min Uyn em
cc phm vt ban cp cho. (Kim tin 1 ng ; ngn tin 3 ng ; nhiu ta, nhiu Trung Hoa
mi th 2 tm ; o rng tay ton t, sc lc c 4 hoa rng cun trn, o va tay sc , o
hp tay bng the lng ton t, dt hoa mu n lin cnh, mi th u 1 chic).
Quan Khoa o dng s hc ti vin Tri huyn Hng Tr l Nguyn Tin, xut thn l h
ngoi, khng c hc thc g khc, trc v sau khi lon lc cn ngi, c chun cho lnh
huyn Ph Vinh, bn b tham hc ch trch, c khoan cho ; sau li b n Phong in,
k n Hng Tr, bt dn a go thm, mn tin bc ca dn, vic lm nh th rt l coi
thng php lut. Vy vin y xin cho gii chc, giao b Hnh xt x, cn nh nhn vin h
ngoi, xin giao cho nh thn xt nh n tho, cho nghim php trc, khng ph ch
bo ton h ngoi ca nh vua.
Phm i ri v h ngoi dng t s xin cho ngoi yn lng i lnh. (i l Hng l T
khanh, T l b L).
Mi t Thin thnh hu cc : Kin th s 1 ngi, cung Kin th s 2 ngi v tnh t
cc in th vin binh (1 v Cung h, c qun v, in t u 1 ngi, sut i 4 ngi, lnh
200 ngi ; ty Cung h : Cu phm 1 ngi, th li 4 ngi).
Quan tnh Qung Nam ngh vic nhng nhiu ca quyn Tn l l L Tu Khit v Lnh
binh Phan Tin Hc trnh by : Nhng vin y t vic i ly tin ca ca dn, (by gi 2
vin y em qun tr dp ng ngu Qung Nam, bt c bn B h Honh, do l cha
ct tin bc ca ng ngu, vin b h y phi t lt bc l 7 thoi) [mi iu n bao nhiu
ng ni trn] ; chiu lut tham tang phi cch chc, s bc tham tang y tr chi cp
cho vin binh ra, cn bao nhiu bt phi thu sung cng ; duy bn y nh dp, u c cht
cng lao, xin c nn lng gim hay khng ?.
Vua ni : 2 vin tn, lnh, d c khoa danh, li theo qun th c cng trng, phm phi n
y, chc cng cha n qun cng hi vic, hung h khuyn khch trc qun, tng nghe
cc qun th ngoi Bc c, khng phi qu c vic thc ring n ca lt, nhiu dn, vi
em nghim tr, s khng t c th tt ; v li truy thu tin hi l a qua, sung lm ca cng,
cng l thiu st, s bc y khng thm thu vo ; bn Khit, Hc, cho gia n ging 4 cp,
phi ly chc, nhng cho sai phi lm vic phng th, c t sa i.
Mi t cc vin dch 3 th huyn : An Phc, Ho a v Tuy L (thuc tnh Khnh Ho),
(An Phc, Ho a do 2 ph huyn Ninh Thun, Ho a thng ht, t Th tri huyn v li
mc u 1 ngi ; Tuy L do ph Hm Thun thng ht, s inh in t, ch t c Th
huyn tha). Cho ngi ni y, lm vic ni y, theo li bn ca quan Tng c Bnh
Thun, Khnh Ho l V Don Tun.
tin, n nm sau l nm K Su, ma xun, thng ging, ngy Mu Thn, ln ngi Hong
in Thi Ho. Ngy Tn Du, rc quan ti vua n in Phng An ; ngy Nhm Tut,
lm l thnh phc, ngy Tn Mi, dng tn thu l Hong lit thng trit mn hu Thun
hong , miu hiu l Cnh tng. Gi Nhm Thn, ngy Gip T, thng 3, rc ti Ninh
lng [an tng], lm l tu o [ng ngm di t], gi l T lng. Ngy t Su, rc
thn ch n in Ngng Hy. Nm Thnh Thi th 6 (1894), thng 12, ngy Mu Thn, rc
thn ch ln th ph Th miu ; thnh v vn th in Ngng Hy.
Vua l ngi sng sut, qu cm, cng quyt, lanh li, ch v trung hng, mi ngi
ng c hy vng nh Tuyn vng nh Chu, th m khng c sng lu, khng thnh
c vic ln, ng tic thay !.