GJUHA DHE T SHKRUARIT LIGJOR

Gjuha sht mjet i komunikimit n mes t njerzve. Gjuha sht mjeti

kryesor pr krijimin e s drejts, shprehjes t s drejts dhe pr ta kuptuar
t drejtn. Autor t njohur t s drejts shprehen se: pr ta kuptuar mir
ligjin sht e domosdoshme q gjuhn duhet me karakterizuar thjeshtsia ,
qartsia dhe saktsia. T themi se norma lidhur me ndikimin relativ (inter
partes ) t kontratave obligative, e cila detyron vetm pjesmarrsit e saj
kontraktuesit (kreditorin dhe debitorin) dhe se nuk nxit kurrfar ndikimi
ndaj t tjerve. kur dy lidhen i treti nuk lagt. Thjesht, qart dhe e sakt.
Norma sht e qart e kapshme pr mendjen e thjesht dhe t shndosh,
pra pr qytetarin e rndomt - subjektin, pjesmarrsin potencial n
raportet juridike t detyrimit.
Dietart e s drejts kan dhn shum udhzime pr krijuesit e s drejts
dhe pr shkrimin ligjor, disa do i prmendim:
-

Normat duhet t jen t thjeshta dhe t qarta;

Normat duhet t jen t shkurta ( q leht mund t mbahen n
mend);
Normat duhet t jen t shkruara n gjuhn e popullit;
Nga gjuha e mendur e prdorur n ligje, vijn shum t papritura;
Normat duhet t jen t prbra ashtu q mund ti lexojn dhe
kuptojn edhe njerzit jo profesionist;
Normat duhet t jen krijesa t prpunuara, produkt i ri politik,
intelektual;
Gjuha e prdorur n norm duhet t jet e afirmuar, e kuptueshme
dhe e prshtatshme pr do kend;
Norma duhet t shkruhet n mnyr sakt, shkencrisht e drejt dhe
e kuptueshme pr do kend;
Shkrimi i normave nnkupton njohje, vullnet dhe prkushtim krijues,
dhe t shkruarit t shprehjeve juridike krkon rishqyrtim kritik dhe
przgjedhjen m t pranueshme;
Normat duhet t jen t ngurta dhe t drejtprdrejta, kursesi t
njanshme , dogmatike, dhe t vrazhda, dhe jo norma t cilat nuk
mund t zbatohen;
Normat duhet t prmbajn standardet e prgjithshme me synim q
sa m rrall t bien ndesh me jetn dhe raportet reale t shoqris;
Normat duhet t jen t popullarizuara dhe t qarta, dhe kjo arrihet
npprmjet aktit juridik logjik, kshtu q jan t kapshme e t cilat
kan rrjedhn natyrore;
Gjuha n norm duhet t jet e pastr si loti, q nga ajo t del vet
jeta, kshtu q normat t burojn nga praktika shoqrore dhe jeta;
1

Gjuha n norm duhet t jet e bukur, jetshkurese dhe e rndsis

prkatse(duke anashkaluar nocionet pa prmbajtje reale dhe
qllimit t caktuar);
N norm duhet t shprehet i tr mendimi dhe duhet t
rrumbullaksohet rregulla , q t mos lejohet hapsir pr komente
dhe thashetheme;
Normat duhet t jen t qarta, reale t bazuara n parimin e ligjit t
qartsuar;
Gjuha n norm duhet t jet gjithprfshirse, konize,
prmbajtsore, madje edhe me nj letrarishte t bukur.
Shkenca lidhur me normimin e s drejts sht ngritur, dhe kt e
arrin gjithnj e m tepr duke iu falenderuar parimeve dhe metodave
t krijimit t akteve dhe normave juridike. Shfrztyimi i tyre dhe
prdorimi n do rast konkret lidhur me krjimin e normave gjithnj e
m tepr sht aktuale dhe e domosdoshme pr krijimin e sistemit
juridik bashkkohor. Pjes e domosdoshme dhe e pa ndar e ktyre
parimeve dhe metodave t krijimit sht edhe gjuha e popullit n
ndrtimin dhe shprehjen e normave juridike. Kjo n veanti i prket
hartimit t akteve t prgjithshme dhe normave t prgjithshme
juridike. Krijimi i akteve dhe normave juridike gjithnj krkon shprehje
dhe nocione t reja gjat krijimit dhe shprehjes s tyre. Raportet e
reja ekonomike shoqrore krkojn nocione t reja juridike dhe
institucione t reja juridike, t cilat shprehen nprmjet gjuhs, t
cilat i prdorin subjektet t cilve normat u prkasin, n jetn e
prditshme dhe n raportet e tyre.
Kodi i Bogishiqit konsiderohet si nj vepr e muar e historis juridike
dhe e kulturs juridike, andaj, sht e udhs q t prkujtojm
parimet dhe qasjen e t shkruarit t ligjeve: Nse ligjvnsi dshiron
t jet i kuptueshn pr popullin, duhet t shrbehet me gjuhn e tij
duhet fort t mbshtetet n gjuhn e gjall t popullit, dhe kur
domosdoshmrisht sht e nevojshme q ti shmangemi
asaj,
ather, duhet q ti prmbahemi mir fryms s saj, gjuha duhet t
jet e thjesht dhe e popullit, duke i ikur sa t jet e mundshme
kthesave, fjalve t cilat i kan huazuar shkrimtart nga gjuht e
huaja, ose q i kan msuar n frymn e ktyre gjuhve". Ligji
duhet t jet i prshtatshm pr popullin, sepse, populli
duhet mir ta kuptoje ligjin.

Prve ktyre udhzimeve gjuhsore juridike dhe krijuese si dhe

qasjes metodologjike, sht interesante se prof. Bogishiqi ka
shfrytzuar edhe batutat popullore, duke i transformuar n norma
juridike, kshtu q ato vrtet gjasojn n fjalt e urta t popullit, t
cilat jan sjell rrotull n popull, dhe t cilat ka qen e leht t
mbahen n mend. Disa norma t ktilla kan jet m t gjat kohore,
gj q n nj mnyr mund t konsiderohen edhe si maksima juridike
(standard juridike). Pr shembull: Ligji sht pr t gjith ligj
(parimi i ligjshmris, respektimit dhe zbatimit t ligjit). Dika q do
kush e kupton n t njjtn mnyr, ksaj interpretues nuk i duhet,
( nse norma sht e qart dhe e caktuar ajo gjithsesi sht e
kuptueshme dhe ndrmjetsimi nprmes komentuesit nuk sht i
nevojshm ); Padrejtsia m e madhe sht kur ndokush nga
vepra e vet e lig, ka edhe ndonj dobi (parimi I ndalimit t
keqprdorimit t t drejts dhe n prgjithsi shfrytzimin e t drejts
n mnyr arbitrare).
Normimi dhe krijimi i akteve juridike paraqet pun komplekse dhe e
rnd, e cila krkon angazhim dhe prgaditje prkatse, dije,
ndrgjegje, pastrti profesionale dhe njerzore, shfrytzim t
metodave shkencore dhe pse jo talentin personal.
E drejta sht, sygjeron prof. Lukiqi, njra prej atyre fushave n t
ciln gjuha sht shum me rndsi, sepse me t shprehen raportet
t cilat mund t jen dhe t cilat jan t rndsishm pr shoqrin
dhe njeriun, kjo jo vetm pr, pasurin e tij, por, ndonjher
edhe pr vet jetn". Ky autor me autoritet t lart n fushn e s
drejts, metodologjis dhe sociologjis shprehet se gjuha juridike,
por edhe vren se problem kryesor ktu sht se gjuha profesionale
n aktet tona juridike sht br, aq professionale" q njeriu i
rndomt dhe ai i kulturuar" vshtir mund ta kuptojn, pr ka edhe
normat juridike shum vshtir edhe zbatohen.
Gjuha sht mjet i komunikimit juridik dhe duhet ta karakterizoje,
saktsia, qartsia, gjithprfshirja dhe parashikimi.
Norma juridike ka
porosi, ndrsa porosia duhet t prmbaj
mendimin iden, mendimi dhe qllimi duhet t shprehen n mnyr
t qart, n mnyr t rrjedhshme, dhe me rregulla t drejta
gjuhsore.
Brenda aktit juridik nuk duhet shpesh t prsriten t njjtat fjal,
sepse kjo sjell gjer te prsritja e lajmrimit. Duhet t shmangen
edhe fjalit e gjata gjat krijimit t norms juridike sepse norma e
3

ktill vshtir kuptohet dhe aq m vshtir mbahet n mend. Norma

e qart dhe e shkurt sht shum e kuptueshme dhe e zbatueshme.
Normat e shprehura me shum fjal dhe fjali n gjuhn juridike
thirren si norma jo t mira. Duke folur lidhur me normat t cilat nuk
jan gjithprfshirse dhe jo drejt t krijuara, autort e s drejts
shprehen se, kur lexojn norma t ktilla, fundin nuk e kuptojn, dhe
kur t vije gjer n fund, nuk i kujtohet se far prmbante norma n
fillim.
Ekspertt gjuhsor duke udhzuar se edhe shumfjalshi apo katr
fjalsh duhet t shmanget gjat krijimit t norms, sepse ato shum
pak apo aspak nuk jan t kuptueshme dhe shum pak lexohen.
Si duket nj munges e madhe ekziston q nuk jan hartuar fjalor t
termave juridike, ka n mes tjerash do t mundsonin zbulimin e
kundrthnieve gjat shfrytzimit t terminologjis dhe ikjes s
lajthimeve.
N vend se normat t prpilohen t shkurta dhe t kuptueshme,
shum shpesh ndodh q n sistemin ton normat jan t gjata dhe
jo t kuptueshme, andaj, pr zbatimin e mir sht e domosdoshme
q t ushtrohet interpretimi, shpjegimi dhe komentimi i tyre. Bhen
vrejtje edhe n gjuhn jo adekuate gjyqsore, gjuha q prdoret n
aktgjykime dhe akte tjera gjyqsore (n veanti
arsyetimi i
aktgjykimit n t cilat gjithnj flitet dhe dshmohet n lidhje me
kt, duke pas parasysh kt apo at), p.sh., fajtore sht
aq m tepr shkolla e cila kta njerz t ktill,
gjysmanalfabet, i ka lshuar n jet. Prdorimi jo i drejt i
gjuhs n norma nuk sht larg jets ton, gjuhs ton t
prgjithshme n t ardhmen, kalimtare dhe me nj zhvillim
kontradiktor. N vend t aforizmit E kuptueshme si n ligj, sot
m tepr n mesin e njerzve dhe qytetarve dgjohet e
mjegulluar si n ligj. Qartsia n trsi dhe e drejta n veanti,
njeriut t sotm i sht domosdoshmri. Shmangja na qartsia e
normave njher do t thot edhe ikje nga prgjegjsia.
II.
N literatur prmenden disa prvoja dhe lajthitje si edhe
gabime n qasjen e krijimit t normave juridike, t cilat i bjn t
paqarta, t pacaktuara, vshtir t kuptohen dhe t realizohen.
Kshtu mendojn autor t s drejts lidhur me profesionalizmin
e provuar, sepse, pr s teprmi prdoret gjuha profesionale e cila
prpiqet q t mbyllet dhe t mbyll normn (e cila sht e qart
4

vetm pr njerzit e arsimuar dhe qytetart profesionist). Me kt

ndrtohet muri ndrmjet subjekteve kryesore t s drejts
dhe t drejtave t tyre, detyrimeve dhe prgjegjsive t rregulluara
me norma t ktilla juridike. Te krijuesit e s drejts ekziston nj
pasqyr jo e mir, duke menduar se prdorimi i shprehjeve sa m
profesioniste pr aq e drejta do t jet m e mir dhe m kualitative.
T provuarit e politizimit t normave shihet nga kndi se sht
shum i ngarkuar, me gjuh politike (gjuh e konferencave) gjat
krijimit t s drejts. N norma shum shpesh dhe pa asnj nevoj
hyjn shprehjet politike dhe qndrimet politike t cilat, njher
tregojn frazat politike, t cilat n fakt edhe nuk mund t
prkthehen n rregulla t cilat caktojn sjelljen e obliguar t
qytetarit sipas norms juridike.
T provuarit q jeta reale t zbukurohet (ose t provuarit
q ti sillemi pr rreth) do t thot se krijohen norma pr t
nesrmen, norma jo reale dhe jo t mundshme q t zbatohen n
jet. Kto norma disa i quajn norma q sillen n rreth, ose sikur
normat e programuara.
T provuarit
t res (t provuarit modernen, t
provuarit bashkkohoren) do t thot tendencn n krijimin e
normave juridike q sipas do mimi n norm t vendosin fjal t
reja me t cilat do t zvendsohen fjalt t cilat njerzit fare mir i
njohin fjalt dhe titujt. Thuhet se n normimin juridik
te ne
mbisundon dshira pr t ren. Edhe pse te ne nuk duhet
humb nga mendja se koha e re, raportet ekonomike bashkkohore,
raportet teknologjike dhe shoqrore kan dhe krkojn nocione dhe
shprehje t reja. Por, ekspertt kan vrejtur prdorim t tepruar dhe
t pa kontrolluar t prdorimit t gjuhs administrativeburokratike dhe politike dhe t stilit t ktill, nn
shfrytzimin e fjalve t demoduara, si lidhja jo logjike e shprehjeve
apo fjalve, fjal t rnda dhe fraza t gjata, gabime gramatikore dhe
sintaksa, pra, njeriu yn sht duke humbur orientimin dhe duke iu
lshuar
valve t cilat e bartin. Ai sht i paaft q t
kundrshtoje...).
N analizn e zhvilluar pr se gjuha dhe stili i akteve tona juridike dhe
n norm nuk jan t shtruara mir, duke i pas parasysh t gjitha
shkaqet e natyrs subjektive, ndrsa disa prej tyre jan t natyrs
objektive, t cilat gjithashtu i konsiderojm t pa kalueshme n
5

shqyrtimin e pyetjeve t parashtruara. Sepse, edhe krijuesi i norms

sht pjes e realitetit ton shoqror dhe n fazn e normimit juridik
ai gjendet nn ndikimin e prditshmris son dhe gjendjes politike si
edhe prvojs s gjer shoqrore.
N rrethanat e natyrs objektive renditen kto:
a). Gjithnj e m shum shtjet jan m komplekse,
profesionale dhe m teknike jan gjrat t cilat duhet t rregullohen
me t drejtn. Kto raporte dhe materie gjithnj i prcjell nj gjuh e
re m teknike, e cila gjithnj e m pak sht e kuptueshme pr
qytetart, dhe ngel si e kuptueshme vetm pr qytetar
t
arsimuar n aspektin teknik. Pra, vrehet prpjekja q raportet
shoqrore t rregullohen me t drejtn sa m shum;
b). Gjithnj e m shum numri i akteve juridike, normave
juridike rrisin rregullimin e raporteve t ndrlikuara shoqrore dhe
rndojn gjithnj e m shum prgatitjen profesionale n krijimin e
akteve dhe normave t ktilla. Si duket se po realizohet maksima e
juristve romak, sa m shum q krijohen ligje, aq m tepr
ligjet do t jen m t dobta (plurimae leges, pessimae leges).
sht interesante por edhe shqetsuese, se, krijimi i madh i akteve
dhe normave juridike, gjithnj e m tepr krkojn koh, do t thot
se, krijimi i tyre merr koh m t gjat. Koh zgjatja e tyre gjithnj e
m shum po rritet, prej ligjit n ligj, prej statutit n statut, kshtu q
po krijohen shum detaje, duke rregulluar shum shtje relevante,
kshtu q normat dhe aktet po humbin nprmjet ktyre detajeve. Me
kt po prkrahet fetishizmi i normave juridike dhe po cenohet raporti
ndaj rregullave morale, etike dhe zakonore. Sepse, kjo po prek
fushn e pikpamjes se, nse dshirohet dika t realizohet dhe t
respektohet, kjo detyrimisht duhet t parashihet me norm juridike.
Por, nuk duhet harruar si sht shprehur nj mendimtar jurist, se e
drejta sht vetm minimumi i moralit.
Me kt prmendet edhe faktori i shpejtsis n krijimin e akteve
dhe normave juridike, t cilat prgatiten q t krijohen brenda nj
afati shum t ngusht, pa nj prgatitje t mjaftueshme dhe studimit
t raporteve prkatse dhe krkesave t pushtetmbajtsve dhe
politiks t tyre, e tr kjo nn presionin e krijimit t shpejt dhe
rregullimin e domosdoshm duke mos i prolonguar gjrat. Kjo gjithsesi
dhe n mnyr t pa dyshimt se ndikon n kualitetin e ktyre
6

normave dhe n gjuhn e tyre, e aq m tepr kur sht fjala edhe n

ndryshimin dhe plotsimin e tyre. Aktet dhe normat juridike ndonj
her ndryshohen edhe pr shkaqe t raporteve politike, por, edhe pr
shkak se kto akte dhe norma juridike nxirren pa ndonj studim t
shtjelluar mir, duke mos shikuar dhe vlersuar efektin dhe pasojat e
mundshme n raporte reale.
Si problem i cili prmendet n t drejtn ton pozitive, dhe jasht
normimit juridik jo t prgjegjshm, prmendet kopjimi (marrja, dhe
prshkrimi) n shum akte juridike, me t cilat rregullohen fusha t
caktuara
t
raporteve
shoqrore,
me
formulime
t
prgjithsuara dhe tepr t gjra, prej akteve m t larta t cilat
gjenden n krye t hierarkis piramidale, n veanti prej ligjeve m t
larta t nivelit qendror etj.
Gjithashtu, u shihet pr t madhe normave juridike pozitive se vuajn
prej prfshirjes s madhe apo t gjer (duke e tepruar), duke i
komplikuar shprehjet dhe formulimet, dhe natyrisht, kjo sjell edhe
at q, normat t jen t pa kuptueshme. Kto, akte dhe norma
juridike i bjn t jen m pak t vlefshme; jo mjaft t prkufizuara,
t pacaktuara, madje edhe t pa prdorshme. Pr kt, n
procesin e normimit, vrtet duhet br prpjekje q t shmangen
formulimet e gjata, pa kuptueshmria, dhe t shmangen teprimet
gjuhsore dhe stilistike. Normat t cilat karakterizohen me prfshirje
t shprehjeve t shumta dhe t ndryshme, formulimet e gjra, q n
praktik vrehen. Nga analiza e br lidhur me kt, prmendet se
gjer sa kjo ndodh pr shkak t dshirs s krijuesit t ktyre
normave q me to tu
shpjegohet gjersisht pushtetmbajtsve.
Mirpo, normat t cilat pr s teprmi merren me arsyetimin e
normave nuk para plqehen, as n shkenc e as n praktik (prvoj).
Sepse, humbin n kualitet, n qartsi dhe n rast t zbatimit. Kur e
kishim fjaln lidhur me normat t cilat i prmendm, duhet t themi
se, ktu m shum bhet fjal pr parimet juridike politike, se sa pr
normat n kuptimin e ngusht. Kto jan norma t karakterit parime
juridike politike- pragmatike, me prshkrimin dhe prcaktimin e
themeleve, vizioneve dhe t karakterit q karakterizojn pushtetin
kinse demokratik t nj vendi.
Ja edhe nj kritik lidhur me gjuhn me t ciln shkruhen normat
juridike pozitive: karakteristik e ksaj gjuhe sht se ajo n
vete prmban fjal t cilat nuk shprehin mendimet t cilat
7

duhet ti shpreh; se fjalit jan t ngarkuara me shum fjal dhe

me shum mendime t cilat i shkaktojn hije njra tjetrs, ose njra
tjetrn e prjashtojn; se dshirojn t shprehin shum me nj frym,
n nj fjali t zgjeruar ku nuk ka vend pr shenjat e piksimit, pr
presje apo pik; se renditja e fjalve n fjali shum her sht jo
logjike dhe t mjegulluara. Nga norma e ktill e komplikuar vrtet
sht e vshtir t kapet porosia e norms. Pr shkak se krijuesi i
norms nuk sht kujdesur q norma t jet sa m e thjesht, sa m
e kuptueshme dhe e sakt, subjektit t cilit i dedikohet norma duhet
t bj prpjekje q ta kuptoj normn dhe at ta zbatoje ashtu far
dshiron ta zbatoje.
Shkaku i krijimit t norms s ktill sht mos prgatitja e
mjaftueshme e krijuesit t saj lidhur me kuptimin dhe qllimin e
norms. Sepse, identifikimi jo i duhur i qllimit dhe i mendimeve t
mjegulluara t krijuesit t norms, nuk munden edhe t shprehen
me gjuhn e kuptueshme. Literatura na prkujton se fjalt lindin
nga ideja sikur bima q shprthen nga fara.
Me shfrytzimin korrekt t gjuhs gjat normimit juridik, rritet
autoriteti i vet aktit juridik, i norms juridike si edhe vet rendit dhe
sistemit juridik. Nga normat juridik duhet t rrjedhin jo vetm raportet
qeverisse, por edhe vet pushteti dhe forca e tij, por, edhe menuri e
krijuesit t tyre. N krijimin e normave dhe akteve juridike krkohet
gjuh e rndomt e t folurit, sepse, n fakt, kjo sht gjuha e
shkencs. Pr kt jan n drejtim t gabuar metodologjik t
normimit juridik ata t cilt mundohen me shkruar me nj gjuh
solemne, me fraza t gjata dhe gjuh ideologjike, me t cilat jan
shkruar proklamatat politike, duke besuar n mnyr naive se kjo q
bjn sht prmbajtja e shkencs.Krijuesi i norms duhet t
mendoj si filozof, ndrsa, t flet dhe t shkruaj si fshatar.
Prdorimi i gjuhs s bukur dhe t pastr n aktet juridike, t cilat
jan t cilsuara si monumente juridike t kohs s caktuar dhe
shoqris s caktuar, me kuptueshmrin e vet, saktsin,
precizitetin, me t ciln jan knaqur edhe shkrimtart e njohur, t
cilt gjithashtu, kan ngelur si prmendore t llojit t vet n kulturn
e kohs s vet. Kshtu prmendet se e drejta romake sht
produkti m madhshtor i qytetrimit romak, deri sa LAJBNICI
e ka krahasuar me gjeometrin, sepse, n te ka aq shum
thellsi dhe nerva. Apo, Stendali pr do mngjes, para se t
filloi me i shkruar tekstet e veta, ka lexuar CODIN CIVIL T
8

NAPOLEONIT. Mendojm se Codi i prgjithshm pronsor i

Bogishiqit, gjithashtu sht prmendore m madhshtore e
historis dhe kulturs s nj populli edhe pr shkak t prgaditjes
dhe mnyrs s shfrytzimit t gjuhs, dhe pr shkak t shkencs
prcaktimit t normave, pr ka ai akt juridik sht prkthyer n
shum gjuh, parimet e rregullimit juridik t raporeteve n disa pjes
t raporteve juridike qytetare e kan tejkaluar jetn e vet t
vlershmris njerzore dhe t bashksis shtetrore n t ciln sht
krijuar Kodi. Disa tituj dhe formulime n kt Cod sikur e kan
vlershmrin afatgjate.
Gjuha si krijes njerzore dhe si dukuri shoqrore i ka ligjshmrit e
veta. do sistem shoqror i ka vlerat e veta, gjuha shrben q n
mnyr juridike t shpreh kto vlera ieologjike, ekonomike,
shoqrore dhe politike. Ideologjia dominuese ka edhe terminologjin
dominante. Gjuha e s drejts domosdoshmrisht duhet ti prshtatet
epoks historike, politike dhe ideologjike. N fakt, kjo vlen pr gjuhn
juridike me t ciln krijohen normat juridike t cilat rregullojn m pr
s afrmi dhe n mnyr konkrete t gjitha vlerat dhe intereset e
shoqrish s dhn n etapn e caktuar t zhvillimit shoqror.
Mirpo, ekziston nj fond i pakaluesahm i nocioneve juridike dhe
terminologjike. Kjo sht pjesa konstante e gjuhs juridike.
Edhe te ne, e drejta pozitive dhe normat kan problemet m t
mdha gjuhsore t cilat vrehen n ato fusha t jets shoqrore n
t cilat jan krijuar raporte t reja, n t cilat kryhet nj kthes
historike e pronarve, ku krijohet klima e raporteve t reja pronsoro juridike. Probleme gjuhsore nuk ka n ato fusha ku krijohen norma
me t cilat rregullohen sjelljet t cilat jan tradicionale, t cilat jan t
rndomta, t vjetra dhe komplekse (kjo sht karakteristike pr nj
pjes t raporteve pronsoro juridike dhe pr raportet penalo
juridike). Kshtu, themi se, gjuha, stili, dhe formulimet n Ligjin mbi
raportet themelore obligative t viteve 80 ta, n t shumtn jan
marr nga kodi pasuror, nga Codi civil i napoleonit, Codit civil t
Austris).
Normimi juridik dhe filozofia gjuhsore
Krijuesi i norms juridike (do pjesmarrs i drejtprdrejt n shkrimin
e normave) duhet t prgatitet n aspektin gjuhsor q dhe
gjuhsisht t jet i gatshm q qllimet politike ti formuloi n mnyr
9

adekuate, pr arsye t qartsis dhe zbatueshmris. Krijuesi i

norms juridik duhet t hyj n fshehtsit e gjuhs. Qysh nga
debatet e Platonit lidhur me gjuhn dhe njohjen del se, filozofia e
gjuhs nuk sht njra prej shkollave t disiplins filozofike, por, para
se gjithash, refleksion lidhur me trajtat dhe mnyrat n t cilat njeriu
vendimmarrjen e vet e artikulon karshi bots. Pr kt mund t flitet
lidhur me veprimtarin gjuhsore.
Krijuesi i norms, gjithashtu, duhet t ket parasysh udhzimin n
literatur q t krkoi lidhjen e drejtprdrejt ndrmjet fjalve dhe
sendeve, fjalve dhe asaj q ato shprehin ose karakterizojn, por, jo
vetm se bhet fjal vetm pr raportin fjal realitet,por ksaj duhet
shtuar se ky raport sht i ndrmjetsuar me kontekstin e fjalve
dhe prdorimit t tyre praktik. Fjalt kan domethnie vetm n
kontekstin e nj trsie.
N literatur bhen shqyrtime lidhur me gjuhn dhe dimensionin
shoqror, gjegj. dimensioni i gjuhs si medie e simbolizmit t puns
shoqrore dhe prvojs. Kjo sht n linjn e qndrimit t Marksit
lidhur me gjuhn si mendime t drejtprdrejta, n kuptimin e nj
trsie.
Gjuha sht mjet, e interpretimit t bots, gjegj. gjuha sht
interpretim i bots, porosisin njohsit e gjuhs. Ajo q na ka
plqye n pikpamjet bashkkohore t shkencs lidhur me gjuhn dhe
q kishim dshiruar q do krijues i normave juridike ta dinte
rndsin dhe krijimin e shprehjes gjuhsore brenda norms juridike
qndron shum shkurt n kto qndrime. Pra, me folur do t
thot me interpretuar dhe me qen i interpretuar. Por,
interpretimi nuk sht vetm prkrahje pasive; ai sht edhe
prcaktim dhe ndryshim, prsritje dhe alternativ, identitet
dhe dallim.
Studimin e fjalve e ka ndier edhe Platoni, duke thn se: nuk sht
ndonj shkenc e pa rndsishme (Lidhur me gjuhn dhe njohjen) .
Krijimi i normave gjat prdorimit t emarave gjuhsisht duhet
n mnyr t qart t tregoi se kujt i prket do emr i prdor n
norm apo brenda norms, dhe kujt i adresohet norma, dhe cilave
situatave u prket norma juridike. Krijuesi i norms duhet, gjithashtu
t ket informata t plota dhe njohuri lidhur me raportet t cilat i
rregullon. N te duhet t ekzistojn njohjet pr njohje dhe duhet
t jet deprtues, d.m.th. duhet q ta ket t njohur at q duhet
njohur, dhe t mos e di at q nuk duhet ta dij (Platoni). Krijuesi i
10

norms duhet apriori t kuptoje dhe t dij raportet t cilat ka pr ti

rregulluar.
Normat duhet t jen t vrteta, d.m.th. Me ann e tyre
vrtetohet ajo q sht dhe ka dshirohet, dhe ajo q nuk sht dhe
q nuk duhet.
T folurit dhe t shkruarit paraqet aktivitet, veprim, instrument pr
studimin dhe zbrthimin e brendis.
Gjuhn nuk duhet zbukuruar gjat normimit t sjelljeve, q t jet m
moderne n mnyr q t mundsohet ruajtja e gjuhs politike dhe
publicistiks, q t jemi m aktual dhe t ndjekim kohn dhe
marrdhniet e reja. Platoni ka trheq vrejtjen n mnyr t
shklqyer se me prpjekjet pr ta br gjuhn m t bukur, n fakt
at e kan brr t pakuptueshme dhe t paqart. Platoni me
menurin e Sokratit, thot: Athua nuk e di se me vendosjen e
emrimeve t para, me t madhe i kan przier ata t cilt i
kan vendosur sikur se ato jan t nj niveli shum t lart, u
kan shtuar germa dhe i kan larguar, vetm q ato t
shprehen leht dhe t duken t kapshme, kshtu q jan br
lmsh duke u prpjekur q ti zbukurojn, prkundr faktorit
koh. Kshtu veprojn njerzit t cilve nuk u bhet von, por
dshirojn ti ojn mendimet e veta prpara, kshtu q na
sjellin n nj situate q nuk do t ket mundsi askush t dij
domethnien e drejt t norms juridike.
Krijuesi i norms duhet t studioj dhe t dij se far sht e drejta e
cila deri m tani ka ekzistuar n materien e cila sht duke u para
rreguluar, n mnyr q t dij q ti kanalizoje kajet e realizimit t
qllimit. Krijuesi i norms duhet t kujdeset dhe t shikoje para dhe
pas.
Fjalt n shprehjen e norms duhet t jen adekuate, q t tregojn
natyrn e sendit, dhe t studiojn dhe ka e si duhet punuar, dhe
at q sht e pa lejuar dhe e ndaluar.
Fjalt dhe normat duhet t prfaqsojn at pasqyr t asaj q
rregullohet me norma, q t jen sa m t ngjashme, atyre q duhet
ti prfaqsojn. Procesi i krijimit t norms duhet t filloi nga brendia
e raportit, nga projektimi i realitetit. Realitetin dhe qllimet duhet me i
11

hulumtuar n mnyr t guximshme dhe parimore duke mos i

prkrahur apo pranuar n mnyr t leht, pra, nuk duhet pranuar
do gj.
Sokrati i Plaltonit shprehet se prdorimi i qllimshm i fjals,
shprehjes n fakt sht munges e precizitetit dhe e hulumtimit, dhe
kjo nuk paraqet nj lshim t thjesht, por ktu ka dika t
robruar. Krijuesi nuk mund t lshohet n rregullimin juridik t
ndonj raporti shoqror vetm sipas bindjes s vet q duhet t
arrihet qllimi, por njohjet duhet ti fitoje duke menduar. Pra, pr t
krijuar nj norm t bazuar duhet t bashkoj mendimet e
vrteta gjat prpunimit t norms. Kjo, nj here paraqet edhe
njohje t prgjithshme.
Norma e shprehur gjuhsisht n realitet mendimin klasor e bn
transparente. Nga krijuesi i norms krkohet q kt ta bj n
mnyr q mendimi dhe qllimi t duken pastr t qarta si n
pasqyr apo si n siprfaqen e ujit.
Krijuesi i norms duhet ta njoh trsin e sistemit juridik, sepse, do
norm juridike sht pjes prbrse e ktij sistemi, n t cilin duhet
t gjej vend n mnyr pajtuese dhe jo kundrthnse. Normat jan
pjes prbrse e trsis juridike t sistemit n t cilin normat
juridike ndrmjet vete korigjohen dhe plotsohen.

12