Li ni u

Kim sot ni b l mt chc nng ca qun l, trong phm

vi c s, kim sot ni b l vic t kim tra v gim st mi
hot ng trong tt c cc khu ca qu trnh qun l nhm
m bo cc hot ng ng lut php v t c cc k
hoch mc tiu ra vi hiu qu cao nht v bo m s tin
cy ca bo co ti chnh.
Nghin cu h thng kim sot ni b v nh gi ri ro
kim sot c mi quan h mt thit vi nhau. Nu h thng
kim sot ni b hot ng tt th ri ro kim sot c nh
gi mc thp, khi kim ton vin c th thu hp phm vi,
ni dung, khi lng cng vic kim ton ng thi tit kim chi
ph kim ton v ngc li. Mt khc, nu nh gi khng ng
v tnh hnh, tin cy ca h thng kim sot ni b v ri
ro kim sot th kim ton vin c th s b st nhng ni
dung trng yu v khng trnh khi ri ro kim ton. Do vy
vic kim ton vin c c s hiu bit v cch nh gi h
thng kim sot ni b c ngha rt quan trng trong qu
trnh kim ton.
Nhn thc c tm quan trng ca vn ny trong l
lun v thc tin, em chn ti Nghin cu h thng
kim sot ni b v nh gi ri ro kim sot trong kim
ton bo co ti chnh. Ngoi li m u v kt lun,
n c chia lm hai phn:
- Phn 1: Tng quan v h thng kim sot ni b.
- Phn 2: nh gi h thng kim sot ni b v nh gi
ri ro kim sot.

Phn I
Tng quan v h thng kim sot ni b
1.1.

Vai tr ca vic
nghin cu h thng kim sot ni b ca khch hng
trong quy trnh kim ton

Kim sot ni b l mt cng c qun l do chnh ngi

qun l n v xy dng phc v cho mc ch qun l
ca mnh. Tuy nhin, kim sot ni b ca n v c mt nh
hng kh ln n kim ton vin: l mt c s lp k
hoch kim ton v nh gi ri ro kim sot .
lp k hoch kim ton st vi thc t, kim ton vin
phi da trn nhng hiu bit su sc v n v, trong
hiu bit v h thng kim sot ni b l mt ni dung quan
trng.
Th nht, da trn nhng hiu bit v th tc kim sot,
h thng k ton v mi trng kim sot chung, kim ton vin
s thit k c nhng th tc kim sot thch hp nh gi c
khi lng v phc tp ca cng vic kim ton t xc
nh c k hoch thi gian cho cuc kim ton.
Th hai, qua nghin cu h thng kim sot ni b ca
n v, kim ton vin xc nh c im mnh im yu
ca n xc nh trng tm cho cuc kim ton, y l
mt nn tng ca k hoch kim ton.
Theo Chun mc kim ton Vit Nam s 400: Ri ro kim
sot l kh nng xy ra sai st trng yu trong tng nghip v,
tng khon mc trn bo co ti chnh khi tnh ring r hoc
tnh gp m h thng k ton v h thng kim sot ni b
ca n v khng ngn nga ht hoc khng pht hin ngn
chn v sa cha kp thi. H thng kim sot ni b cng
2

hu hiu th ri ro kim sot cng nh, ngc li ri ro kim sot

cng cao th h thng kim sot ni b ca n v hot ng
cng yu km.
Kim ton vin phi tm hiu v nh gi ri ro kim sot
xc nh phng hng v phm vi kim tra. Trong trng hp
ri ro kim sot cao, kim ton vin phi tng cng v m rng
phm vi kim tra pht hin c cc sai st trng yu trn
bo co ti chnh. Ngc li, ri ro kim sot thp ngha l n
v c mt h thng kim sot ni b hu hiu, kim ton vin
c th gii hn phm vi kim tra m vn m bo gii hn sai
st mc cho php.
Chun mc kim ton quc t quy nh r kim ton
vin cn nghin cu nh gi h thng kim sot ni b ca
doanh nghip mt cch thu o, c t chc. Kim ton vin
da vo kt qa nghin cu ny xc nh ni dung, phm
vi v thi gian cho cc phng php kim ton s thc hin.
Chun mc cng tha nhn rng c nhng quy ch kim
sot ni b ca doanh nghip m kim ton vin khng th tin
cy c. Tuy nhin hu ht cc doanh nghip ngi ta khng
th hon tt cng vic kim ton khi khng da vo h thng
kim sot ni b ca doanh nghip , v vy cn phi nghin
cu nh gi h thng kim sot ni b. Hin nhin l cc
doanh nghip khc nhau th loi hnh v s phc tp ca h
thng kim sot ni b cng khc nhau.
Kim sot ni b l cng c cc nh qun l s dng trong
hot ng kinh doanh. N c thit lp ra trc ht khng phi
ch phc v cho cc kim ton vin hon tt cng tc kim
ton. Kim ton vin cn cn nhc nhng phn m kim sot
ni b c th gip ch cho mc ch kim ton ca mnh.
1.2.

Bn cht ca h
thng kim sot ni b

Trong mi hot ng ca doanh nghip, chc nng kim

tra kim sot lun gi vai tr quan trng trong qu trnh qun
l v c thc hin ch yu bi h thng kim sot ni b ca
doanh nghip.
Theo Chun mc kim ton Vit Nam (VSA 400): H
thng kim sot ni b l cc quy nh v th tc kim sot do
n v dc kim ton xy dng v p dng nhm bo m
3

cho n v tun th php lut v cc qui nh, kim tra,

kim sot, ngn nga v pht hin gian ln, sai st; lp bo
co ti chnh trung thc v hp l; nm bo v, qun l v s
dng c hiu qu ti sn ca n v.
Theo Lin on K ton Quc t (IFAC): H thng kim
sot ni b l mt h thng chnh sch v th tc nhm bn
mc tiu sau: bo v ti sn ca n v; bo m tin cy
ca cc thng tin; bo m vic thc hin cc ch php l;
v bo m hiu qa ca cc hot ng.
C hai nh ngha trn u cho thy kim sot ni b l
mt chc nng thng xuyn ca cc n v, t chc v trn c
s xc nh ri ro c th xy ra trong tng khu cng vic
tm ra bin php ngn chn nhm thc hin c hiu qu
tt c cc mc tiu t ra ca n v:
1) Bo v ti sn ca n v:
Ti sn ca n v gm ti sn hu hnh v ti sn v
hnh, chng c th b nh cp, lm dng hoc b h hi nu
khng c bo v bi cc h thng kim sot thch hp. iu
ny cng c th xy ra i vi cc ti sn phi vt cht khc nh:
s sch k ton, cc ti liu quan trng
2) Bo m tin cy ca cc thng tin:
Thng tin kinh t, ti chnh do b my k ton cung cp l
cn c quan trng cho vic hnh thnh cc quyt nh ca
cc nh qun l. Cc thng tin ny phi m bo tnh kp thi,
tnh chnh xc, tin cy, phn nh y v khch quan cc
ni dung ch yu ca mi hot ng kinh t, ti chnh.

3) Bo m vic thc hin cc ch php l:

H thng kim sot ni b c thit k trong doanh
nghip phi m bo cc quyt nh v ch php l lin
quan n hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip
phi c tun th ng mc. C th l:
- Duy tr v kim tra vic tun th cc chnh sch c
lin quan n cc hot ng ca doanh nghip;
- Ngn chn v pht hin kp thi cng nh x l cc sai
st v gian ln trong mi hot ng ca doanh nghip;
- Bo m vic ghi chp k ton y , chnh xc v
vic lp bo co ti chnh trung thc, khch quan.
4) Bo m hiu qu hot ng v nng lc qun l:
Cc qu trnh kim sot trong mt n v c thit k
nhm ngn nga s lp li khng cn thit ca cc tc nghip
gy ra s lng ph trong hot ng v s dng km hiu qu
cc ngun lc trong doanh nghip. nh k, cc nh qun l thng nh gi kt qu hot ng ca doanh nghip c thc
hin vi c ch gim st ca h thng kim sot ni b nhm
nng cao kh nng qun l, iu hnh ca b my qun l
doanh nghip.
Tuy nm trong mt th thng nht song bn mc tiu trn
i khi cng c mu thun vi nhau nh gia tnh hiu qu ca
hot ng vi mc ch bo v ti sn, s sch hoc cung
cp thng tin y v tin cy. Nhim v ca cc nh qun l
l xy dng mt h thng kim sot ni b hu hiu v kt
hp hi ho bn mc tiu trn.
Khi tm hiu v h thng kim sot ni b ca khch
hng, kim ton vin cn nhn thc c rng mi h thng
kim sot ni b d c thit k hon ho n u cng
khng th ngn nga hay pht hin mi sai phm c th xy ra,
l nhng hn ch c hu ca h thng kim sot ni b.
Theo Chun mc Kim ton Vit Nam s 400 nh gi ri ro v
kim sot ni b, nhng hn ch c xc nh nh sau:
- Ban gim c thng yu cu chi ph cho h thng kim
sot ni b khng vt qu nhng li ch m h thng
mang li.
- Phn ln cc cng tc kim tra ni b thng tc ng
n cc nghip v lp i lp li m khng tc ng n cc
nghip v bt thng.
5

- Sai st bi con ngi thiu ch ng tr, sai st v xt

on hoc do khng hiu r yu cu cng vic.
- Kh nng vt tm kim sot ca h thng kim sot ni
b, s thng ng ca mt ngi trong ban Gim c hay mt
nhn vin vi nhng ngi khc trong hay ngoi n v.
- Kh nng nhng ngi chu trch nhim thc hin kim
sot ni b lm dng c quyn ca mnh.
- Do c s bin ng ca tnh hnh, cc th tc kim
sot b lc hu hoc b vi phm.
1.3. Cc khi nim c bn.

C bn khi nim c bn lm c s cho vic nghin cu

h thng kim sot ni b v qu trnh nh gi ri ro kim
sot.
1.3.1. Trch nhim ca ban Gim c.
Ban Gim c, khng phi kim ton vin, phi xy dng
v duy tr cc qu trnh kim sot ca t chc. Khi nim ny
l ph hp vi quy nh l ban Gim c, khng phi kim ton
vin, c trch nhim i vi vic son tho bo co ti chnh ph
hp vi cc nguyn tc k ton c tha nhn.
1.3.2. S m bo hp l
Mt cng ty phi trin khai mt h thng kim sot ni b
m cung cp s m bo hp l, khng phi m bo tuyt i,
l cc bo co ti chnh c trnh by trung thc. H thng kim
sot ni b c Ban Gim c khai trin sau khi nghin cu c
chi ph ln li ch ca qu trnh kim sot. Ban Gim c thng
khng sn sng thc hin mt h thng l tng v chi ph c
th rt ln.
V d, i vi kim ton vin, trng ch ban Gim c ca
mt cng ty nh thu thm nhn vin k ton mang li mt
s ci tin nh v tin cy ca s liu k ton l iu
khng hp l. Thng c nhiu kim ton vin thc hin cc
cuc kim ton bao qut hn s tn km hn so vi vic
pht sinh chi ph kim sot ni b cao hn.

1.3.3. Nhng gii hn c hu

Mt h thng kim sot ni b khng th c xem l hon
ton hiu qu m khng cn xt n s thn trng c
tun th khi thit k v khi vn dng n. Cho d cc h thng
do con ngi c th thit k ra l mt h thng l tng, tnh
hiu qu ca n vn ph thuc vo kh nng v tnh c lp
ca nhng ngi s dng n.
V d, gi s mt th tc kim k hng tn kho c trin
khai mt cch thn trng v qui nh hai nhn vin m c
lp vi nhau. Nu khng ai trong hai ngi ny hiu c lnh
hoc nu c hai u bt cn khi m, th con s m c
ca hng tn kho c kh nng sai. Cho d con s m c l
ng, ban Gim c vn khng th khng quan tm n th
tc v ch o cho mt nhn vin tng con s m c
ln nng mc thu nhp bo co. Tng t cc nhn vin c
th quyt nh tng con s m c ln mt cch c
che du vic n cp hng tn kho do mt ngi hoc c hai ngi thc hin. iu ny c gi l s thng ng.
V nhng hn ch c hu ca nhng qu trnh kim sot
v v kim ton vin khng th c nhiu hn s m bo hp
l v tnh hiu qa ca cc qu trnh , nn hu nh lun
lun c mt mc ri ro kim sot. Do , c vi h thng
kim sot ni b c thit k hiu qu nht, kim ton vin
vn phi thu thp bng chng kim ton ngoi vic kho st
cc qu trnh kim sot i vi hu ht cc mc tiu kim ton
ca tng ti khon trng yu trn bo co ti chnh. Ni cch
khc, phn ri ro kim sot (CR) ca m hnh ri ro kim ton
lun lun ln hn 0.
1.3.4. Phng php x l s liu.
Cc khi nim kim sot c bn n p dng tng t
nh nhau i vi cc h thng th cng v h thng my vi tnh
(EDP). C mt im khc nhau chnh gia mt h thng th
cng n gin mt cng ty nh vi h thng phc tp EDP
cc doanh nghip ln. Cc th nghim kim sot khng thay
i, nhng th tc kim ton c th thay i khi cng vic k
ton v kim sot ni b c thc hin trong mi trng tin hc
hoc thc hin th cng. Khi cng vic k ton v kim sot
ni b c thc hin trn my vi tnh th kim ton vin c th
7

s dng k thut kim ton bng my vi tnh thu thp bng

chng nh gi hiu qu ca h thng kim sot ni b.
1.4. cc yu t c bn ca h thng kim sot ni b

Chun mc Kim ton Vit Nam s 400 nu r: H thng

kim sot ni bao gm cc yu t: mi trng kim sot, h
thng k ton v cc th tc kim sot.
1.4.1. Mi trng kim sot
Mi trng kim sot bao gm ton b nhn t bn trong
n v v bn ngoi n v c tnh mi trng tc ng n
vic thit k hot ng v x l d liu ca cc loi hnh
kim ton ni b.
Cc nhn t thuc mi trng kim sot chung ch yu lin
quan ti quan im thi v nhn thc cng nh hnh ng
ca cc nh qun l trong doanh nghip. Tnh hiu qu ca
hot ng kim tra, kim sot trong hot ng ca mt t
chc ph thuc ch yu vo cc nh qun l. Nu cc nh qun
l cho rng cng tc kim tra, kim sot l quan trng v khng
th thiu c i vi mi hot ng th cc thnh vin trong
n v s c nhn thc ng n v hot ng kim tra,
kim sot v tun th mi quy nh cng nh ch ra.
Ngc li, nu hot ng kim tra kim sot b coi nh t pha
cc nh qun l th chc chn cc qui ch v kim sot ni
b s khng c vn hnh mt cch c hiu qu bi cc thnh
vin ca n v.
Mi trng kim sot c nh hng trc tip n hiu qu
ca cc th tc kim sot. Mi trng kim sot mnh s h tr
ng k cho cc th tc kim sot c th. Tuy nhin mi trng
kim sot mnh khng ng ngha vi h thng kim sot ni
b mnh. Mi trng kim sot mnh t n cha dm bo tnh
hiu qu ca ton b h thng kim sot ni b .
Cc nhn t trong mi trng kim sot gm:
a) Cc c th v qun l:
Nhn t ny cp ti cc quan im khc nhau trong
iu hnh hot ng doanh nghip ca cc nh qun l. Cc
quan im s nh hng trc tip n chnh sch, ch ,
cc quy nh v cch thc t chc kim tra, kim sot trong
doanh nghip. Bi v cc nh qun l v c bit l cc nh
8

qun l cp cao nht s ph chun cc quyt nh, chnh sch

v th tc kim sot s p dng trong doanh nghip.
b) C cu t chc:
C cu t chc c xy dng hp l trong doanh nghip
s gp phn to ra mi trng kim sot tt, m bo mt h
thng xuyn sut t trn xung di trong vic ban hnh cc
quyt nh, trin khai, kim tra, gim st vic thc hin cc
quyt nh trong ton b doanh nghip. Ngoi ra, n cn
gp phn ngn nga c hiu qu cc hnh vi gian ln v sai
st.
Mt c cu t chc hp l phi thit lp s iu hnh v
kim sot trn ton b hot ng v cc lnh vc ca doanh
nghip sao cho khng b chng cho hoc b trng: thc hin
s phn chia tch bch gia cc chc nng, bo m s c
lp tng i gia cc b phn, to kh nng kim tra, kim
sot ln nhau trong cc bc thc hin cng vic. thit lp
mt c cu t chc thch hp v c hiu qu, cc nh qun l
phi tun th cc nguyn tc sau:
- Thit lp s iu hnh v kim sot trn ton b hot
ng ca doanh nghip, khng b st lnh vc no, khng c
s chng cho gia cc b phn.
- Thc hin s phn chia rnh mch ba chc nng: x l
nghip v, ghi chp s v bo qun ti sn.
- Bo m s c lp tng i gia cc b phn nhm
t c hiu qu cao nht trong hot ng ca cc b phn
chc nng.
c) Chnh sch nhn s:
i ng nhn vin gn lin vi s pht trin ca doanh
nghip v h l nhn t quan trng trong mi trng kim sot
v l ch th trc tip thc hin mi th tc kim sot. Nu
nhn vin c nng lc v tin cy, nhiu qu trnh kim sot c
th khng cn thc hin m vn m bo c cc mc tiu
ra ca kim sot ni b. Bn cnh , mc d doanh
nghip c thit k v vn hnh cc chnh sch v th tc kim
sot cht ch nhng vi i ng nhn vin km nng lc v
thiu trung thc th h thng kim sot ni b khng th pht
huy hiu qu.
V nhng l do nu trn, cc nh qun l doanh nghip
cn c chnh sch c th v r rng v tuyn dng, o to,
9

sp xp, bt, khen thng, k lut nhn vin.Vic lm ny

phi ph hp vi nng lc chuyn mn v phm cht o c,
ng thi phi mang tnh k tc v lin tip.
d) Cng tc k hoch:
H thng k hoch v d ton, bao gm cc k hoch sn
xut, tiu th, k hoch hay d ton u t, sa cha ti sn c
nh, c bit l k hoch ti chnh gm c nhng c tnh
cn i tnh hnh ti chnh, kt qu hot ng v s lun
chuyn tin trong tng lai l nhng nhn t quan trng trong
mi trng kim sot. Nu vic lp v thc hin k hoch c
tin hnh khoa hc v nghim tc th h thng k hoch v d
ton s tr thnh cng c kim sot rt hu hiu. V vy,
cc nh qun l thng quan tm xem xt tin thc hin k
hoch, theo di nhng nhn t nh hng n k hoch lp
nhm pht hin nhng vn bt thng v x l, iu chnh
kp thi. y cng l kha cnh m kim ton vin thng quan
tm trong kim ton bo co ti chnh doanh nghip, c
bit trong vic p dng cc th tc phn tch.
e) B phn kim ton ni b
Kim ton ni b l mt b phn c lp c thit lp trong
n v tin hnh cng vic kim tra v nh gi cc hot ng
phc v yu cu qun tr ni b n v.
Theo cc chun mc thc hnh kim ton ni b do Vin
kim ton ni b Hoa K ban hnh nm 1978, Kim ton ni
b l mt chc nng nh gi c lp c thit k trong mt
t chc kim tra, nh gi cc hot ng ca t chc nh
l mt hot ng phc v cho t chc. Mc tiu ca kim ton
ni b l gip cc thnh vin ca t chc hon thnh trch
nhim ca h mt cch c hiu qu.
Theo lin on k ton quc t (IFAC), kim ton ni b l
mt hot ng nh gi c lp ra trong mt doanh nghip
nh l mt loi dch v cho doanh nghip , c chc nng
kim tra, nh gi, gim st thch hp v hiu qu ca h
thng k ton v kim sot ni b.
B phn kim ton ni b cung cp mt s quan st nh
gi thng xuyn v ton b hot ng ca doanh nghip, bao
gm c tnh hiu qu ca vic thit k v vn hnh cc chnh
sch v th tc kim sot ni b. B phn kim ton ni b hu
hiu s gip cho doanh nghip c c nhng thng tin kp thi v
xc thc v cc hot ng trong doanh nghip, cht lng ca hot
10

ng kim sot nhm kp thi iu chnh v b sung cc qui

ch kim sot thch hp v hiu qu. Tuy nhin, b phn kim
ton ni b ch pht huy tc dng nu:
- V t chc b phn kim ton ni b phi trc thuc mt
cp cao khng b gii hn phm vi hot ng, ng thi
phi c giao mt quyn hn tng i rng ri v hot ng tng i c lp vi phng k ton v cc b phn hot ng
c kim tra.
- V nhn s, b phn kim ton ni b phi tuyn chn c nhng nhn vin c nng lc chuyn mn v o c ngh
nghip ph hp vi cc qui nh hin hnh.
f) U ban kim sot:
U ban kim sot bao gm nhng ngi trong b my lnh
o cao nht ca n v nh thnh vin Hi ng qun tr nhng khng kim nhim chc v qun l v nhng chuyn gia am
hiu v lnh vc kim sot. U ban kim sot c nhim v v
quyn hn: gim st s chp hnh lut php ca cng ty; kim
tra v gim st cng vic ca kim ton vin ni b; gim st
tin trnh lp bo co ti chnh; dung ho nhng bt ng
(nu c) gia ban Gim c vi cc kim ton vin bn ngoi.
g) Mi trng bn ngoi:
Cc nhn t bn ngoi tuy khng ph thuc vo s kim
sot ca cc nh qun l nhng c nh hng rt ln n thi ,
phong cch iu hnh ca cc nh qun l cng nh s thit k
v vn hnh cc quy ch v th tc kim sot ni b. Thuc
nhm cc nhn t ny bao gm: s kim sot ca cc c quan
chc nng ca Nh nc, nh hng ca cc ch n, mi trng php
l, ng li pht trin ca t nc
Nh vy mi trng kim sot bao gm ton b cc nhn t c
nh hng n qu trnh thit k, vn hnh v x l d liu ca
h thng kim sot ni b trong doanh nghip, trong nhn t
ch yu v quan trng l nhn thc v hot ng kim tra kim
sot v iu hnh hot ng ca cc nh qun l.
1.4.2. H thng k ton
H thng thng tin ch yu l h thng k ton ca n
v gm: h thng chng t k ton, h thng s k ton, h
thng ti khon k ton v h thng bng tng hp, cn i k
11

ton. Trong , qu trnh lp v lun chuyn chng t ng vai

tr quan trng trong cng tc kim sot ni b ca doanh nghip.
Mc ch ca h thng k ton l nhn bit, thu thp,
phn loi, ghi s v bo co cc nghip v kinh t ti chnh
ca t chc, tho mn chc nng thng tin v kim tra ca hot
ng k ton. Mt h thng k ton hu hiu phi m bo
cc mc tiu kim sot chi tit sau:
- Tnh c thc: c cu kim sot khng cho php ghi
chp nhng nghip v khng c thc vo s sch ca
n v.
- S ph chun: mi nghip v xy ra phi c ph chun
hp l.
- Tnh y : bo m vic phn nh trn vn cc
nghip v kinh t pht sinh.
- S nh gi: bo m khng c sai phm trong vic tnh
ton cc khon gi v ph.
- S phn loi: bo m cc nghip v c ghi chp theo
ng s ti khon v ghi nhn ng n cc loi
s sch k ton.
- Tnh ng k: bo m vic ghi s cc loi nghip v
kinh t pht sinh c thc hin kp thi theo qui nh.
- Qu trnh chuyn s v tng hp chnh xc: s liu k
ton c ghi vo s phi c tng cng, chuyn s
ng n v tng hp chnh xc.
By mc tiu chi tit ca h thng kim sot ni b phi c
p dng cho tng nghip v trng yu trong cuc kim ton,
nhng nghip v ny gm nghip v bn hng, thu tin mt,
mua hng ho dch v, tin lng, Hnh 1.1 trnh by cc mc
tiu ca h thng kim sot ni b p dng cho cc nghip v bn
hng.
Hnh 1.1: Cc mc tiu ca h thng kim sot ni b p dng cho cc
nghip v bn hng.
Cc mc tiu ca kim sot ni b
dng tng qut
Cc nghip v kinh t ghi s phi
c cn c (tnh c cn c hp l)
Cc nghip v kinh t phi c ph
chun ng n (s cho php)

Cc mc tiu ca kim sot ni b

cc nghip v bn hng
Doanh thu ghi s l ca nhng
hng ho gi cho nhng khch hng
c tht
Cc nghip v bn hng phi c
ph chun ng n

12

Cc nghip v kinh t phi c ghi

s (tnh y )
Cc nghip v kinh t phi c
nh gi ng n (s nh gi)

Cc nghip v bn hng hin c

phi c ghi s
Doanh thu ghi s l ca ca s tin
hng ho c gi i, c tnh ng
v ghi s chnh xc
Cc nghip v kinh t phi c
Cc nghip v bn hng c phn
phn loi ng n (s phn loi) loi ng n
Cc loi nghip v kinh t phi c Doanh thu ghi s theo cn c thi
ghi s ng lc (thi gian)
gian
Cc nghip v kinh t phi c ghi Cc nghip v bn hng phi c
ng n vo s ph v tng hp ghi ng n vo s ph v c
chnh xc (s chuyn s v s
tng hp chnh xc
tng hp)

1.4.3. Cc th tc kim sot

Th tc kim sot l cc quy ch v th tc do ban lnh
o n v thit lp v ch o thc hin nhm t c mc
tiu qun l c th.
Chun mc Kim ton Vit Nam s 400 nh gi ri ro
kim sot ni b quy nh: Kim ton vin phi hiu bit cc
th tc kim sot ca n v xy dng k hoch v chng trnh kim ton.Cc th tc kim sot trong doanh
nghip rt a dng nh: lp, kim tra, so snh v ph duyt cc
s liu, ti liu lin quan n n v; kim tra tnh chnh
xc ca cc s liu tnh ton; kim tra chng trnh ng dng
vo mi trng tin hc; i chiu s liu ni b vi bn ngoi;
phn tch, so snh gia s liu thc t vi d ton, k hoch
C ba nguyn tc c bn cn tun th khi thit lp cc th
tc kim sot:
Nguyn tc phn cng, phn nhim: Trch nhim v cng
vic cn c phn chia c th cho nhiu b phn v cho nhiu
ngi trong b phn. Vic phn cng phn nhim r rng to ra
s chuyn mn ho trong cng vic, sai st t xy ra v nu xy
ra thng d pht hin do c s kim tra cho.
Nguyn tc bt kim nhim: Nguyn tc ny qui nh s
cch ly thch hp v trch nhim trong cc nghip v c lin
quan nhm ngn nga cc sai phm v hnh vi lm dng quyn
hn. V d: trong t chc nhn s khng th b tr kim
nhim cc nhim v ph chun v thc hin, thc hin v
kim sot, ghi s ti sn v bo qun ti sn
13

Nguyn tc u quyn v ph chun: Theo s u quyn

ca cc nh qun l, cc cp di c giao cho quyt nh v
gii quyt mt s cng vic trong phm vi nht nh. Qu
trnh u quyn tip tc c m rng xung cp cc cp thp
hn to nn mt h thng phn chia trch nhim v quyn hn
m vn khng lm mt i tnh tp trung ca doanh nghip.
tun th tt cc qu trnh kim sot, mi nghip v
kinh t phi c ph chun ng n. S ph chun c thc
hin qua hai loi, ph chun chung v ph chun c th. Ph
chun l biu hin c th ca vic quyt nh v gii mt
cng vic trong phm vi quyn hn c giao. Nguyn tc ny
yu cu cc nghip v kinh t pht sinh u c u quyn cho
cc cn b ph chun mt cch thch hp.
Trn y l mt s nguyn tc ph bin trong vic xy
dng cc th tc kim sot. Ngoi ra cn c mt s nguyn tc
khc t c p dng hn.
V d: nguyn tc song k yu cu mt s nghip v
phi c s tho hip ca hai ngi, mt ngi ph chun v mt
ngi kim sot. Chng hn trong nghip v chi qu ca cc x
nghip quc doanh phi c hai ch k: mt ca gim c v
mt ca k ton trng l kim sot vin nh nc ti n v.
Ngoi quan im truyn thng nu trn v cc yu t cu
thnh h thng kim sot ni b, cn c mt s quan im
khc trnh by theo hng chi tit ho theo quan im truyn
thng. Chng hn cng ty kim ton Cooper & Lybrand trong
ti liu Kim ton ni b (xut bn nm 1992) xc nh 5
yu t cu thnh h thng kim sot ni b: Mi trng kim
sot; nh gi ri ro; Cc hot ng kim sot; H thng thng
tin v truyn dn thng tin; H thng t gim st ca kim sot
ni b.

14

Phn II
nh gi h thng kim sot ni b v nh gi
ri ro kim sot
2.1.

Khi qut v qu
trnh thu thp hiu bit v h thng kim sot ni b

2.1.1. Cc l do ca vic phi hiu bit y h

thng kim sot ni b lp k hoch kim ton
Trong kim ton bo co ti chnh, kim ton vin phi nh
gi h thng kim sot ni b v ri ro kim sot khng ch
xc minh tnh hu hiu ca h thng kim sot ni b m cn
lm c s cho vic xc nh phm vi thc hin cc th nghim c
bn trn s d v nghip v ca n v. Kim ton vin phi t
c mt s hiu bit v h thng kim sot ni b ca Cng ty
khch hng theo bn vn (hnh 2.1):
C th kim ton c. Kim ton vin phi thu thp thng
tin v tnh trung thc ca ban Gim c vi bn cht v phm
vi ca s sch k ton tho mn l bng chng y ,
thch hp v c sn chng minh cho cc s d trn bo co
ti chnh .
Cc sai phm nghim trng tim tng. S hiu bit s cho
php kim ton vin nhn din cc loi sai phm tim n m c
th nh hng n cc bo co ti chnh .
Ri ro pht hin. Ri ro pht hin t l nghch vi mc ri
ro tim tng v ri ro kim sot. Khi ri ro tim tng v ri ro kim
sot c nh gi l cao th ri ro pht hin c th c nh gi
mc thp gim ri ro kim ton xung thp n mc c th
chp nhn c. Ngc li, khi ri ro tim tng v ri ro kim sot c
nh gi l thp th c th chp nhn mc ri ro pht hin cao
hn nhng vn m bo ri ro kim ton xung thp n mc c
th chp nhn c.
Thng tin v h thng kim sot ni b c dng
nh gi ri ro kim sot i vi tng mc tiu kim sot v ri
15

ro kim sot c nh hng mt cch trc tip n ri ro pht

hin.
Thit k cc cuc kho st. Thng tin thu c cho php
kim ton vin thit k cc cuc kho st hiu qu v cc s d
trn bo co ti chnh. Nhng cuc kho st ny gm cc cuc
kho st cc chi tit ca nghip v kinh t v ca s d cng cc
th thc phn tch v c gi l kho st chnh thc.
Hnh 2.1: Khi qut v vic nghin cu h thng kim sot ni b
ca khch hng v nh gi ri ro kim sot
t c s hiu bit v h thng
kim sot ni b ca khch hng
lp k hoch cho cuc kim ton
cc bo co ti chnh
th kim ton

nh gi liu cc
bo co ti chnh
c th kim ton
c hay khng

Khng
kin
t chi
c
hoc
rt ra
khi hp
C th kim ton c

nh gi mc ca ri ro kim sot t
s hiu bit t c (nh gi ban
u) v chi ph ca vic kho st cc
qu trnh kim sot thch hp
nh gi xem liu c kh nng mc
ca ri ro kim sot thp hn s c
chng minh hay khng, v chi ph
c c s chng minh

Quyt nh v mc
nh gi thch hp
ca ri ro kim sot
phi s dng

(1) Mc ti
a

(2)

Mc c chng
minh bng s hiu
bit c c

Lp k hoch v thc
hin cc kho st qu
trnh kim sot

(3) Mc thp hn c
th chng minh c

M rng s hiu bit

nu cn thit

16

Khng chng minh

Xc nh liu mc nh
gi v ri ro kim sot c
c chng minh bi cc
cuc kho st qu trnh
kim sot hay khng
Chng minh
Quyt nh v ri ro pht
Chng minh
hin gn lin vi mc ti a
ca ri ro kim sot cao hn
mc k hoch ban u v
lp k hoch cc cuc kho

Chng minh

Quyt nh v ri ro pht
hin tng ln thch hp v lp
k hoch cc cuc kho st
chnh thc tho mn mc
ri ro pht hin tng ln ny

2.1.2. Hiu bit v cch thit k v hot ng ca h

thng kim sot ni b.
Tm hiu v h thng kim sot ni b c thc hin
trong giai on lp k hoch kim ton. Tng yu t ca h
thng kim sot ni b phi c nghin cu v hiu r. Kim
ton vin phi xem xt hai kha cnh: (1) thit k cc ch
v th thc khc nhau trong tng yu t ca h thng kim
sot, v (2) liu chng c c a vo trong qa trnh hot
ng hay khng. iu ny gip cho kim ton vin xc nh
c khi lng cc nghip v kinh t ti chnh cn c kim tra
cng nh vic thit lp cc th tc kim tra cn thit.
Hnh 2.2: Hiu bit v cch thit k v hot ng ca h
thng kim sot ni b
Hiu bit v
Hiu bit v h
Hiu bit v
mi trng
thng k ton
cc th tc
kim sot
kim sot
Thi
t k

Hot
n
g

Thi
t k

Hot
n
g

Thi
t k

Hot
n
g

Hiu bit v mi trng kim sot.

Kim ton vin s dng hiu bit nh mt cn c nh
gi thi v nhn thc ca Ban gim c i vi tm quan
trng ca kim sot.
V d, kim ton vin c th xc nh bn cht ca h
thng d ton ca khch hng nh mt phn ca vic hiu bit
v thit k mi trng kim sot. Hot ng ca h thng d
ton khi c th c nh gi mt phn bng cch thm vn
17

cc nhn vin d ton xc nh cc th thc d ton v

theo di cc chnh lch gia d ton vi thc t. Kim ton vin
cng c th xem xt cc bng lit k ca khch hng c so
snh kt qu thc t vi d ton.
Hiu bit v h thng k ton.
Kim ton vin phi hiu bit v h thng k ton v
vic thc hin cng vic k ton ca n v xc nh c:
- Cc loi nghip v kinh t ch yu;
- Ngun gc cc loi nghip v kinh t ch yu;
- T chc b my k ton;
- T chc cng vic k ton, gm: H thng chng t k
ton, ti khon k ton, s k ton v h thng bo co
ti chnh;
- Quy trnh k ton cc nghip v kinh t ch yu v cc
s kin t khi pht sinh n khi lp v trnh by bo
co ti chnh.
Thng thng, iu ny c hon thnh v chng minh
bng s m t lit k h thng hoc bng s th hin s
pht trin ca h thng qua cc giai on. Hot ng ca h
thng k ton thng c xc nh bng cch theo di mt
hoc mt s nghip v kinh t xuyn sut h thng k ton
(c gi l nghip v kinh t xuyn sut).
Hiu bit v cc th tc kim sot.
Cc kim ton vin c c hiu bit v mi trng kim
sot v v h thng k ton theo mt cch tng t nh nhau
hu ht cc cuc kim ton, nhng vic c c mt s hiu bit
v cc th tc kim sot th li khc nhau ng k. i vi
nhng khch hng c quy m nh hn th thng ch nhn
din c rt t hoc thm ch khng c th thc kim sot
no c v qu trnh kim sot thng khng c hiu qu do s
lng nhn vin hn ch. Trong trng hp , mc nh gi cao
ca ri ro kim sot c s dng. nhng khch hng c cc
qu trnh kim sot su rng v kim ton vin tin tng l
nhng qu trnh kim sot c kh nng tuyt vi th vic
nhn din c rt nhiu qu trnh kim sot trong sut giai
an tm hiu cc qu trnh kim sot l iu thch hp.
cc cuc kim ton khc, kim ton vin vn c th nhn din
mt s lng qu trnh kim sot gii hn trong giai an ny ri
18

sau nhn din thm cc qu trnh kim sot khc khi cng
vic ang tin trin. Mc m theo cc qu trnh kim
sot c nhn din l mt vn thuc v s phn xt kim
ton.
2.1.3. nh gi v quyt nh.
Khi t c s hiu bit v h thng kim sot ni b,
v cho vic lp k hoch kim ton, th c ba nh gi
c th phi c thc hin. Nh ta thy trn hnh 2.1, chng
cng i hi kim ton vin phi ra mt s quyt nh
nht nh.
nh gi liu cc bo co ti chnh c kim ton c hay
khng: Qu trnh nh gi u tin l nh gi liu cng ty
c th kim ton c hay khng. Hai yu t chnh xc
nh kh nng c th kim ton c l tnh lim chnh ca
ban Gim c v tnh y ca s sch k ton. Rt nhiu
th thc kim ton trn chng mc no da vo cc kin
ngh ca ban Gim c.
V d, i vi kim ton vin, s rt kh nh gi liu
hng tn kho c lc hu hay khng nu khng c s nh gi
trung thc ca ban Gim c. Nu ban Gim c thiu tnh
trung thc, ban Gim c c th cung cp nhng kin gian
di khin cho kim ton vin phi da vo bng chng khng
ng tin cy.
S sch k ton c vai tr nh mt ngun trc tip ca
bng chng kim ton cn thit. V d, nu khch hng khng
lu gi bn sao cc ha n bn hng v ho n ca bn bn
th thng thng khng th thc hin cuc kim ton tr phi
kim ton vin c th nhn din c mt ngun thay th ca
bng chng ng tin cy, hoc tr phi s sch thch hp th
c xy dng cho nhu cu s dng ca kim ton vin, th
cch duy nht l cho rng Cng ty khng th kim ton c.
Khi kt lun l Cng ty khng th kim ton c, kim
ton vin s tranh lun v cc tnh hung vi khch hng (thng
cp cao nht) v hoc rt lui khi hp ng, hoc cng b
mt bo co kim ton t chi.
nh gi mc ca ri ro kim sot da trn s hiu bit
thu thp c: Sau khi thu c mt s hiu bit v cch
thit k v vn hnh ca h thng kim sot, kim ton vin
19

thc hin mt c lng ban u v ri ro kim ton cho tng

mc tiu kim sot chi tit. nh gi ban u v ri ro kim
sot bao gm vic nh gi tnh hiu lc ca h thng kim
sot ni b trong vic ngn nga, pht hin v sa cha cc sai
phm trong hot ng ti chnh k ton ca doanh nghip.
Theo Chun mc kim ton Vit Nam s 400 nh gi ri
ro v kim sot ni b, sau khi hiu c h thng k ton v
kim sot ni b, kim ton vin phi thc hin nh ga ban
u v ri ro kim sot theo cc c s dn liu cho s d ca
mi ti khon trng yu.
Nu h thng kim sot ni b c thit k v vn hnh
hu hiu th ri ro kim sot c nh gi thp v ngc li.
Cng vic ny c lm ring r cho tng loi nghip v kinh t
ch yu trong tng chu trnh nghip v. V d, kim ton vin
thc hin mt qu trnh nh gi mc tiu c cn c hp l cho
doanh s v mt qu trnh nh gi ring cho mc tiu tnh
y . C nhiu cch khc nhau din t mc ri ro ny.
Mt s kim ton vin s dng cch din t ch quan nh cao,
trung bnh hoc thp. Mt s khc s dng cc xc sut bng
s nh 100%, 60% hoc 20%.
Qu trnh nh gi ban u thng bt u bng vic
xem xt mi trng kim sot. Nu thi ca ban Gim c
cho rng qu trnh kim sot l khng quan trng th tin
cy ca cc th thc kim sot chi tit rt ng nghi ng. Cch
tt nht l kim ton vin gi s ri ro kim sot ca tt c cc
mc tiu u mc cao nht (V d 100%). Ngc li, nu thi
ca ban Gim c l tch cc, kim ton vin s xem xt
cc ch v th thc c th trong phm vi cc nhn t ca
mi trng kim sot, h thng k ton v cc th tc kim
sot.
C hai vn quan trng xem xt v qu trnh nh gi
ban u:
Mt l, kim ton vin khng phi thc hin qa trnh
nh gi ban u theo cch chnh thc v chi tit, trong
nhiu cuc kim ton, nht l cc Cng ty nh hn, kim
ton vin s gi s ri ro kim sot mc ti a d thc t n c
hay khng h thng kim sot ni b. L do ca kim ton vin
i vi vic chn cch ny l kim ton vin kt lun nh vy s
20

tit kim hn so vi kim ton mt cch bao qut cc s d trn

bo co ti chnh.
Hai l, cho d kim ton vin tin rng ri ro kim sot l
thp, mc ca ri ro kim sot c nh gi b gii hn
mc m c chng minh bi cc bng chng thu thp c.
V d, kim ton vin tin rng ri ro kim sot ca doanh s
khng c ghi s l thp, nhng thu thp t bng chng
chng minh cho cc th thc kim sot ca mc tiu y .
nh gi ca kim ton vin v ri ro kim sot ca doanh s
cha c vo s phi hoc trung bnh hoc cao. N ch c
th l thp khi c thm bng chng c thu thp ng h
cho cc th thc kim sot thch ng.
nh gi xem liu c kh nng mc ri ro kim sot thp
hn nh gi ban u hay khng. Khi kim ton vin cho rng
ri ro kim sot thc t c th thp hn rt nhiu so vi nh
gi ban u, kim ton vin c th chng minh mt mc ri ro
thp hn (trng hp ny xy ra khi kim ton vin ch nhn
din c mt s lng hn ch cc qu trnh kim sot trong giai
on tm hiu). Da vo kt qu ny, kim ton vin tin rng
nhng qu trnh kim sot b sung c th c nhn din v
kho st lm gim ri ro kim sot hn na.
Quyt nh mc nh gi thch hp v ri ro kim sot
s dng. Sau khi kim ton vin hon thnh qu trnh
nh gi ban u v xem xt liu c kh nng c mt mc
nh gi thp hn v ri ro kim sot hay khng, kim ton
vin xc nh mc nh gi no ca ri ro kim sot s c s
dng: mc no trong cc mc , hay mt mc gi nh ti
a. y thc cht l mt quyt nh kinh t, tha nhn s
cn i gia chi ph ca vic kho st cc qu trnh kim
sot thch hp vi chi ph ca cc kho st thc m c th trnh
c qua vic gim mc nh gi ri ro kim sot.
V d, gi s i vi mc tiu c cn c hp l v mc tiu
nh gi ca doanh s, kim ton vin tin rng chi ph ca vic
xc nhn cc khon phi thu c th gim c 5000 $ qua vic
chu pht sinh 2000$ t c mc nh gi thp hn ca
ri ro kim sot. Chi ph pht sinh thm 2000$ l mt chi ph
hiu qu.

21

2.1.4. Kho st qu trnh kim sot

Nhng nh gi trn i hi kim ton vin xem xt
cch thit k cc ch v cc th thc kim sot thch hp
nh gi liu chng c hiu qu hay khng trong vic tho
mn cc mc tiu kim ton c th. Mt s bng chng s c
thu thp ng h cho vic thit k cc qu trnh kim sot
trong giai on tm hiu, cng nh khi chng c a vo qu
trnh hot ng. Tuy nhin, nhm mc ch s dng cc ch
v th thc kim sot lm cn c cho vic lm gim mc
nh gi v ri ro kim sot, bng chng c th phi c thu
thp v tnh hiu qu ca chng trong sut k hoc t nht
cng hu ht k c kim ton. Cc th thc thu thp
bng chng v cch thit k v vic t chng vo qu trnh
hot ng trong giai on tm hiu c gi l cc th thc
c c s hiu bit. Cc th thc kho st tnh hiu qu
chng minh cho nh gi gim bt ca ri ro kim sot c gi
l kho st qu trnh kim sot. Cch thc kho st s c
trnh by chi tit mc 2.4.
Khi kt qu ca cuc kho st qu trnh kim sot chng
minh cho cch thit k ca cc ch v th tc kim sot
nh mong i, kim ton vin tip tc s dng mc nh gi
chn ca ri ro kim sot nh k hoch. Tuy nhin, nu cc kho
st qu trnh kim sot ch ra rng cc ch v cc th
thc khng hot ng hiu qu, mc nh gi ca ri ro kim
sot phi c xem xt li.
V d, cc cuc kho st ch ra rng vic p dng mt qu
trnh kim sot b ct gim na chng trong nm, hoc ngi
s dng n mc sai st thng xuyn. Trong tnh hung ny,
mc nh gi cao hn ca ri ro kim sot s c s dng, tr
phi cc qu trnh kim sot b sung c lin quan vi cc mc
tiu c th c nhn din v c xt l hiu qu.
2.1.5. Ri ro pht hin v cc kho st k hoch v s d
trn bo co ti chnh
Kt qu nhng bc trn l mc nh gi ca ri ro kim
sot, cho tng mc tiu kim sot ni b, cho tng loi nghip
v kinh t ch yu ca doanh nghip. Khi mc nh gi ca ri
ro kim sot thp hn mc ti a, n s c chng minh bng
22

kho st qu trnh kim sot c th. Nhng qu trnh nh

gi ny sau c lin h vi cc mc tiu kim ton c th
ca ti khon b nh hng bi cc loi nghip v kinh t ch
yu. Mc thch hp ca ri ro pht hin ca tng mc tiu kim
ton c th sau c xc nh theo m hnh ri ro kim
ton .
2.2. Th thc t c s hiu bit.

Trn thc t, vic nghin cu h thng kim sot ni b

ca khch hng v nh gi ri ro kim sot thay i ng k
gia cc Cng ty khch hng. nhng khch hng c quy m
nh hn, nhiu kim ton vin ch cn t mt mc hiu bit
nh gi liu cc bo co c th kim ton c hay
khng v nh gi mi trng kim sot i vi thi ca
ban Gim c, v xc nh tnh y ca h thng k
ton ca khch hng. Thng th, vi tnh hiu qu, cc th tc
kim sot c gi nh l ln nht, v ri ro pht hin do s
thp.
nhng khch hng ln hn, nht l vi cc hp ng gia
hn, kim ton vin lp k hoch mc nh gi thp ca ri ro
kim sot cho hu ht cc phn ca cuc kim ton trc khi
cuc kim ton bt u. Phng php thng dng l trc ht
phi c c mt s hiu bit v mi trng kim sot v v h
thng k ton mc kh chi tit, sau nhn din qu trnh
nh gi ri ro kim sot, ri sau kho st tnh hiu qu
ca cc qu trnh kim sot. Kim ton vin c th kt lun l
ri ro kim sot l thp ch sau khi tt c ba bc trn hon
thnh.

23

Phng php tip cn:

C nhiu phng php tip cn thu thp hiu bit v
h thng kim sot ni b v nh gi ri ro kim sot, trong
c hai cch ph bin nh sau:
Phng php tip cn theo khon mc: cch lm ny d thc
hin do tip cn vi tng khon mc c bit.
Phng php tip cn theo chu trnh nghip v: theo phng
php ny, kim ton vin xem xt cc chnh sch, th tc
kim sot n tng chu trnh nghip v (chu trnh u t
ti chnh, chu trnh mua hng v thanh ton, chu trnh tin
lng v nhn vin, chu trnh bn hng v thu tin).
Phng php ny cho php kim ton vin phn chia cc
nghip v v cc s d ti khon thnh tng loi r rng (cc chu
trnh) v sau kim ton vin c th tm hiu v cnh thc
kim sot lin quan n cc c s dn liu ca tng loi
nghip v v s d ti khon trong chu trnh .
2.2.1. Th thc lin quan vi cch thit k v sp xp
trong qu trnh hot ng.
Nhim v ca kim ton vin trong qu trnh thu thp
hiu bit v h thng kim sot ni b. L tm ra cc nguyn
l ca h thng kim sot ni b , thy c chng c
a vo qu trnh hot ng nh th no, cng ging nh giai
on tm hiu hot ng kinh doanh ca khch hng, cc th
thc kim ton vin thng p dng l:
Da vo kinh nghim trc y ca kim ton vin vi
khch hng. Hu ht cc cuc kim ton ca mt cng ty c
thc hin hng nm do cng mt cng ty kim ton. Ngoi tr
i vi cc hp ng u tin, kim ton vin bt u cuc
kim ton vi mt s ln thng tin v h thng kim sot ni b
ca khch hng thu thp trong nhng nm trc. V cc h
thng v cc qu trnh kim sot thng khng thay i thng
xuyn nn thng tin c th c cp nht ho v mang sang
cuc kim ton ca nm hin hnh.
Thm vn nhn vin ca cng ty khch hng. Mt im
bt u hp l cp nht thng tin c mang sang t cuc
kim ton trc, hoc c thng tin ban u, t nhng nhn
vin thch hp ca cng ty khch hng. Thm vn nhn vin
24

cng ty khch hng cc cp qun l v gim st cng i ng

nhn vin vn phng thng c tin hnh nh mt phn ca qu
trnh thu thp hiu bit v cch thit k h thng kim sot
ni b.
Xem xt s tay v th tc v ch ca cng ty khch
hng. thit k, thc hin v duy tr h thng kim sot ni
b ca mnh, mt cng ty phi c nhiu loi ti liu chng
minh ca chnh mnh. Chng gm cc s tay v ti liu v
ch (nh bn iu l ca cng ty) v cc s tay v ti liu
v th thc (nh s tay k ton v s t chc). Thng tin
ny c kim ton vin nghin cu v tho lun vi nhn vin
cng ty m bo l chng c thuyt minh v hiu ng
n.
Thanh tra cc chng t v s sch hon tt. Cc nhn
t ca mi trng kim sot, cc chi tit ca h thng k ton,
v s vn dng cc th tc kim sot, tt c s lin quan vi s
pht sinh ca rt nhiu chng t v s sch. Chng s c
trnh by mt chng mc no trong cc s tay v th
tc v ch hin c. Qua vic thanh tra thc t cc chng t
v s sch hon tt, kim ton vin c th a ni dung ca
cc s tay vo thc t v hiu r chng hn. Vic thanh tra
cng cung cp bng chng l cc ch v th tc kim sot
c a vo qu trnh hot ng.
Quan st cc mt hot ng v qu trnh hot ng ca
cng ty. Ngoi vic thanh tra s sch v ti liu hon tt,
kim ton vin c th quan st nhn vin cng ty khch hng
trong qu trnh chun b chng v trong qu trnh thc hin
cng vic k ton bnh thng v cc hot ng kim sot ca
h. iu ny cng c thm s hiu bit v kin thc l cc ch
v th tc kim sot c a vo qu trnh hot ng.
Quan st, thanh tra, v thm vn c th c kt hp mt
cch thun li v hiu qa di hnh thc ca mt nghip v kinh
t xuyn sut cp n trn. Vi th thc , kim
ton vin chn mt hoc mt s chng t cho s bt u ca
mt loi nghip v kinh t v theo di chng trong sut qu
trnh k ton. Ngoi vic thanh tra ti liu chng minh
hon tt ca nghip v kinh t chn mi giai on ca
qu trnh , cc cuc thm vn c thc hin v cc mt
hot ng hin hnh c quan st.
25

2.2.2. Ti liu chng minh s hiu bit.

Ba phng php chng minh bng ti liu s hiu bit v
h thng kim sot ni b thng c s dng l bng tng
thut, lu , v bng cu hi v h thng kim sot ni b.
Kim ton vin c th s dng mt trong ba phng php hoc
kt hp c ba phng php tu thuc c im ca n v
c kim ton v quy m kim ton.
Bng tng thut (Narrative) v kim sot ni b l mt
bn m t bng vn bn v h thng kim sot ni b ca
khch hng. Bng tng thut ng cch ca h thng k ton
v cc th tc kim sot lin quan c bn c im:
Gc ca mi chng t v s sch trong h thng. V d,
bng m t phi ni r n t hng ca khch n t
u v cc ho n bn hng pht sinh nh th no.
Tt c cc qu trnh xy ra. V d, nu s tin bn hng
c xc nh theo mt chng trnh vi tnh l nhn lng
hng gi i vi gi tiu chun ca hng tn kho th iu
ny phi c m t.
S chuyn giao ca mi chng t v s sch trong h thng.
Vic lu tr chng t, gi chng cho khch, hu b chng
u phi c trnh by.
Du hiu ch r cc th tc kim sot thch hp vi qu
trnh nh gi ri ro kim sot cc th tc ny bao gm s
cch ly v trch nhim (nh cch ly vic ghi s tin mt vi
vic gi tin mt); ph chun v tn thnh; v kim tra ni
b (nh so snh n gi bn vi cc hp ng tiu th).
Vic s dng bng tng thut rt thng dng i vi cc
h thng kim sot ni b n gin v d m t. Nhng bt li
ca chng l kh m t cc chi tit ca h thng kim sot ni
b bng cc t r v n gin lm cho n d hiu m vn
cung cp thng tin cho qa trnh phn tch c hiu qu
cc qu trnh kim sot v nh gi ri ro kim sot (Hnh
2.3).
Hnh 2.3: Bng m t v kim sot ni b
Bennington Co - Inc
Th tc thu qu

26

Thng 12- 19xx

Tt c mi khon thu qu u c nhn qua bu in di dng sc.
Lorraina Martin, th qu, mi sng ly t bu in v giao cho Helen Ellis,
ph trch s k ton, di dng cha m.
Ellis m th v phn pht cc sc ca khch hng c giao cho
Martin. Martin s ghi chp cc khon tin vo nht k thu qu, chun
b hai lin phiu k thc v gi cc khon thu trong ngy cho ngn hng
National. Ngn hng s gi li phiu k thc nhn qua bu in v Ellis
s lu h s theo th t thi gian. Ellis chuyn t nht k th qu sang s
ci ph khon phi thu hng ngy.
Nhng khch hng b gi li bi ngn hng (*) s c Ellis giao cho
ngi qun l ng William Dale. ng ny s theo di v k thc. Ellis cng
chuyn nhng bn sao k hng thng ca ngn hng di dng cha m cho
Dale. Dale chnh hp bn sao k hng thng ca ngn hng vi s liu
n v, so snh ngy thng v s tin k thc vi bt ton trong s nht
k thu qu, kim tra s ng n ca cc khon chit khu bn hng c ghi trong nht k thu qu.
Martin, Ellis v Dale u c bo him (**).
Kt lun: Kim sot ni b i vi thu qu yu km, khng c s
phn chia gia cc chc nng gi tin v chc nng ghi chp s sch.
V.M.H.
Ngy
6/7/19xx
(*) Sec NSF (Not-Sufficient-Funds cheques) sc m ngi vit sc khng c
s d thanh ton.
(**) Mt loi bo him trung thc (Fidelity bond) dnh cho cc nhn vin
chuyn lm cng tc th qu hoc gi cc ti sn d mt khc.

27

Hnh 2.4a: Cc k hiu v lu c bn

Chng t Ti liu v cc bo co cc loi bng giy. VD:

ho n bn hng
K hiu qu trnh - Mi chc nng hot ng; xc nh
hot ng gy ra bin
ng v gi tr, hnh thc hoc v tr ca thng tin (1).
VD: nhn vin tnh tin lp
cc ho n bn hng.
Lu tr ngoi dy chuyn Lu tr ngoi dy chuyn v
chng t, s sch v
h s EDP. VD: bn sao ho n bn hng c lu tr
theo th t s.
Bng my Mt chng c hoc bng my cng c dng
cho cc mc ch
Kim sot. VD: bng my cng ca cc ho n bn
hng.
K hiu u vo/ u ra - c dng ch cc thng tin
nhp hoc xut ra
khi h thng. VD: Vic nhn n t hng ca khch
hng.
Quyt nh - c dng ch mt quyt nh c thc
hin i hi hnh
ng khc vi cu tr li c hoc khng (him khi
c dng). VD:
phng thc tn dng i vi khch hng c tho ng
khng?
khng

Li ch gii - Li bnh hoc li gii thch thm lm

r . VD: nhn vin
tnh tin kim sot tn dng trc khi lp ho n.
ng vn ng nh hng hng vn ng ca qu
trnh hoc s liu.
K hiu ni Li ra, hoc li vo t mt phn khc ca
s , c nh du

28

bng cc con s. VD: mt chng t c chuyn t b

phn ny qua b phn
khc.
ng vn ng ct nhau.
Cc k hiu ring i vi cc h thng EDP:
Phiu c l
Bng c l

Bng t

Lu tr bng a hoc bng hp.

Khi qu trnh c thc hin bng tay th thng dng k
hiu ny.

29

30

Lu (Flowchart) bao gm lu ngang v lu dc

- l s trnh by ton b cc qu trnh kim sot p dng cng
nh m t cc chng t, ti liu cng s vn ng v lun
chuyn lin tip ca chng bng cc k hiu v biu . Mt lu y bao cng gm bn c im trn.
Phng php lu thun li ch yu v n c th cung
cp mt ci nhn khi qut v sc tch v h thng ca khch
hng, rt c ch i vi kim ton vin v c tc dng nh mt
cng c phn tch khi nh gi. Mt lu c lp tt gip cho
vic nhn din nhng thiu st qua lm d dng hiu r
v h thng vn hnh. So vi bng tng thut phng php lu
c nh gi cao hn v theo di mt lu d hn l
c mt bng tng thut. Ngoi ra, cp nht mt lu cng
d hn l cp nht mt bng tng thut.
Hnh 2.4a,b trnh by mt s k hiu thng dng lp
lu .
Khng cn thit phi s dng c bng tng thut v lu
cng m t mt h thng v c hai u c mc ch m
t dng vn ng ca chng t v s sch trong mt h thng
k ton. i khi s kt hp gia bng tng thut v lu c
s dng. Quyt nh nn s dng loi no hoc kt hp c hai
loi ph thuc vo s thoi mi tng i i vi vic nhn bit
ca cc kim ton vin nm hin hnh cng cc nm sau v chi
ph tng i ca qu trnh chun b.
Bng cu hi v h thng kim sot ni b
(Questionnaire). Mt bng cu hi v h thng kim sot
ni b t ra mt lot cc cu hi v cc qu trnh kim sot
trong tng lnh vc kim ton, k c cc mi trng kim sot
nh mt phng tin ch cho kim ton vin cc kha cnh ca
h thng kim sot ni b m c th cha y . Trong hu
ht cc trng hp, bng cu hi c thit k vi yu cu tr li
c hoc khng, m cc cu tr li khng phn nh nhc
im tim n ca h thng kim sot ni b.
u im ch yu ca cng c ny l c lp sn nn
kim ton vin c th tin hnh nhanh chng m khng b st
cc vn quan trng. Nhc im ch yu l nhng phn
ring l ca cc h thng ca cng ty khch hng c nghin
cu m khng cung cp mt ci nhn khi qut. Ngoi ra, do 31

c thit k chung, nn bng cu hi c th khng c ph

hp vi mi loi hnh doanh nghip.
Hnh 2.5 l mt v d bng cu hi v h thng kim
sot ni b vi chu trnh bn hng v thu tin. Bng cu hi
cng c thit k cho vic s dng kt hp vi by mc tiu
kim sot ni b. Tng mc tiu (t A n G) l mt mc tiu
chi tit khi n c p dng cho cc nghip v ca chu trnh
bn hng- thu tin. i vi tt c cc chu trnh kim ton khc
cng nh vy.

32

Hnh 2.5: Mt phn bng cu hi v h thng kim sot ni b ca

chu trnh bn hng thu tin.
Khch hng: Cng ty Hillsburg Hardware
3/12/8x
Kim ton vin : MSW
30/9/8x
Kim tra bi: FR
1/10/8x

Ngy kim ton:

Ngy hon tt
Ngy hon tt:

Mc ch v cu hi
Doanh s
A - Doanh s ghi s l ca hng ho gi cho
khch hng c tht
1- Vic ghi s doanh s c c chng minh
bng cc chng t vn chuyn c ph
chun v cc n t hng ca khch c
tn thnh hay khng
B- Cc nghip v tiu th c ph chun ng
n
1 - Phng thc tn dng ca khch c c ph
chun bi nhn vin c trch nhim khng?
2 Lnh vn chuyn bng vn bn c nh s
trc c c quy nh cho mi hng ho xut i
hay khng?
3 - C s dng mt danh sch gi ph chun
hay khng?
C - Cc nghip v tiu th hin c u c ghi
s
1 - Hng gi i c c theo di ghi s
haykhng?
2 - Chng t vn chuyn c c kim sot t
vn phng theo cch c th m bo l tt c
hng gi u tnh tin hay khng?
3 - Chng t vn chuyn c c nh s trc v
theo di ghi s hay khng?
4 - Ho n bn hng c c nh s trc v
theo di ghi s hay khng?

Tr li
C Khng

Nhn xt
N/A

Pam Dilley kim tra

cc ti liu c s

Bi ch tch cng ty
Chulick

x
x
x

D - Doanh s ghi s l ca s hng ho c

t mua v c tnh tin v ghi s chnh xc
1 - C s so snh c lp gia lng hng ghi trn x
chng t vn chuyn vi ho n bn hng hay
khng?
2 - C s thm tra ni b, nhn nh gi v x
chu trch nhim vi ho n bn hng hay
khng?
3 - Hng thng cc bo co c c gi cho khch x
hay khng?
E - Cc nghip v tiu th c phn loi ng

C nh s trc nhng khng c ghi

chp- cn kho st
thm

Bi Pam Dilley, kim

sot bi Chulick
Bi Pam Dilley

33

n
1 - C s so snh c lp gia doanh s ghi s
vi c cu ti khon hay khng?
F - Doanh s ghi s cn c theo thi gian
1 - C s so snh c lp gia ngy ghi trn cc
chng t vn chuyn vi ngy c vo s hay
khng?
G - Cc nghip v tiu th c ghi ng n
vo cc s ph v c tng hp chnh xc
1 - Cc s nht k c c cng tng ring bit
v c di chiu vi s ci tng hp v s ci
ph hay khng?
2 - Hng thng c s iu ho gia s ph cc x
khon phi thu vi s ci tng hp hay khng?

Tt c cc thng v
u bn chu v
ch c mt ti
khon doanh thu
C mt nhc im
trong h thng v
ch cn c kho st
b sung chnh thc

Vic s dng c bng cu hi v lu s rt hiu qu

cho vic hiu bit h thng kim sot ni b ca cng ty
khch hng. Cc lu cung cp mt ci nhn khi qut v h
thng cn cc bng cu hi l nhng bn kim tra hu
ch nhc nh kim ton vin v nhiu loi kim sot khc
nhau c th tn ti. Khi c s dng ng n, s kt hp hai
phng php ny s cung cp cho kim ton vin mt s m t
tuyt vi v h thng.
Ngi ta thng a chung vic s dng cc bng tng thut
hoc s ca khch hng vi yu cu khch hng in vo
bng cu hi v h thng kim sot ni b. Khi cc bng tng
thut, s v bng cu hi khng sn c t pha khch
hng th kim ton vin phi son tho chng.
2.3. Qu trnh nh gi ri ro kim sot

Sau khi kim ton vin c c thng tin m t v bng

chng chng minh cho cch thit k cng qu trnh hot ng
ca h thng kim sot ni b, th c th thc hin nh gi
ri ro kim sot theo mc tiu kim sot chi tit. iu ny thng c lm ring r cho tng loi nghip v kinh t ch yu
trong tng chu k nghip v. V d, trong chu k bn hng v
thu tin, cc loi nghip v thng bao gm doanh thu, doanh
thu b tr li, cc khon thu tin mt v khon d phng v
vic xo s cc khon khng thu c.

34

2.3.1.Nhn din cc mc tiu kim sot

Bc u tin trong qu trnh nh gi l nhn din cc
mc tiu kim sot m theo qu trnh nh gi vn dng.
Trong bc ny kim ton vin s vn dng cc mc tiu kim
sot ni b c th cho tng loi nghip v ch yu ca cng ty
m qua c th nh gi ri ro kim sot i vi tng khon
mc. Hnh 1.1 minh ho vic khai trin cc mc tiu kim sot
ni b cho cc nghip v bn hng.
2.3.2. Nhn din cc qu trnh kim sot c th
Bc tip theo l nhn din cc ch v th thc c
th c ng gp vo vic hon thnh tng mc tiu. Kim ton
vin nhn din cc qu trnh kim sot thch ng bng vic
i su vo thng tin m t v h thng kim sot ni b ca
khch hng. Nhng ch , th tc v hot ng m, theo s
phn xt ca kim ton vin, cung cp s kim sot i vi
nghip v kinh t lin quan c nhn din. Khi lm vic
ny, lin h li cc th tc kim sot tn ti v hi xem chng c
tn ti hay khng thng l iu c ch.
V d, c s cch ly trch nhim y hay khng v
lm sao t c iu ny? Chng t s dng c c thit k
hon ho hay khng? Cc chng t c nh trc s th t c c ghi chp ng n hay khng?
Khi thc hin vic phn tch ny, khng cn thit phi
xem xt mi qu trnh kim sot. Kim ton vin phi nhn
din v a vo nhng qu trnh kim sot c d kin c nh
hng ln nht n vic tho mn cc mc tiu kim sot, c
gi l cc qu trnh kim sot ch yu, v chng t
c cc mc tiu kim sot v s mang li tnh hiu qu cho
cuc kim ton.
2.3.3. Nhn din v nh gi cc nhc im
Nhc im c nh gi nh l s vng mt ca cc qu
trnh kim sot thch ng, s lm tng ri ro ca vic tn ti
cc sai phm trn bo co ti chnh. Trong phn on ca kim
ton vin, nu c cc qu trnh kim sot khng thch ng
tho mn mt trong s cc mc tiu th d kin sai phm
pht sinh s tng ln. V d, nu khng c qu trnh kim tra
35

ni b ca vic nh gi cc nghip v tin lng th kim

ton vin c th kt lun l c nhc im trong h thng kim
sot ni b.
Phng php 4 bc c dng nhn din nhng nhc im.
Nhn din cc qu trnh kim sot hin c. V nhc
im l s vng mt ca cc qu trnh kim sot thch
ng nn kim ton vin trc ht phi bit hin cc qu trnh
kim sot no hin c.
Nhn din s vng mt ca cc qu trnh kim sot ch
yu. Cc bng cu hi v kim sot ni b, cc bng tng
thut v cc lu rt c ch nhn din nhng lnh vc
m vng mt cc qu trnh kim sot ch yu nn kh nng
sai phm tng ln. Khi ri ro kim sot c nh gi l trung
bnh hay cao th thng l vng s vng mt ca cc qu
trnh kim sot.
Xc nh kh nng cc sai phm nghim trng c th xy
ra. Bc ny nhm nhn din cc sai s c th hoc sai quy tc
c th c kh nng xy ra v s vng mt ca cc qu trnh
kim sot. Tm quan trng ca mt h thng kim sot yu
km tng xng vi tm quan trng ca cc sai s v sai quy
tc c kh nng t n xy ra.
Nghin cu kh nng ca cc qu trnh kim sot b tr.
Cc qu trnh kim sot b tr l mt qu trnh kim sot
trong h thng b li qu trnh yu km. Th d thng gp
mt cng ty nh l s tham gia tch cc ca ch s hu. Khi
c qu trnh n b, s yu km khng cn l mt mi bn
tm v kh nng ca sai phm c lm gim xung va
.

36

Hnh 2.6: Nhng nhc im ca h thng kim sot ni b

Khch hng: Cng ty Airtight Machine
k s: P-3

Bng lit

Nhc im trong kim sot ni b

JR

Ngi lp:

Chu k: bn hng v thu tin

31/12/X8

Nhc im

Qu trnh Sai st tim n

kim sot b
tr

1.

K:

Trng
yu

Nhn vin Ch s hu
N/A(*)
N/A
ph trch cc xem xt li
khon phi thu ton b s
chu
trch ghi nh tn
nhim i vi dng sau khi
cc khon phi chng
c
thu
khch vo s
hng
2. Khng c qu Khng c Sai s v mt Trng
trnh thm tra
giy t khi vit yu
ni b vi n
ho n cho tim n
gi bn
khch,
khi
chuyn vo s
ci ph v s
phn loi ti
khon

nh hng
n bng
chng kim
ton
N/A

Tng cc cuc
kho st chi
tit
ca
nghip v tiu
th ln 125
nghip v

(*) Non Applicable: c nhng khng p dng.

Hnh 2.6 trnh by ti liu chng minh cho nhng nhc

im ca chu trnh bn hng v thu tin. Ct nh hng n
bng chng kim ton cho thy nh hng ca s yu km n
chng trnh kim ton k hoch ca kim ton vin.
2.3.4. Bng m hnh kim sot
Nhiu kim ton vin s dng bng m hnh kim sot
gip cho qu trnh nh gi ri ro kim sot. Phn ln cc
th thc lin quan vi kim sot nh hng n nhiu mc tiu
kim sot v thng mt vi th tc kim sot khc nhau nh hng n cng mt mc tiu kim sot nht nh. Tnh cht
phc tp ny khin cho bn m hnh kim sot l mt cch
lm hu ch gip cho vic nh gi ri ro kim sot. Bng m
37

hnh kim sot c dng gip cho vic nhn din c cc

qu trnh kim sot ln nhng nhc im, v khi nh gi ri
ro kim sot.
Hnh 2.7 minh ho vic s dng bng m hnh kim sot i
vi cc nghip v tiu th ca cng ty Airtight Machine. Khi xy
dng bng m hnh, cc mc tiu ca kim sot ni b ca
vic tiu th c lit k theo ct, v cc qu trnh kim sot
thch hp c lit k theo hng. Ngoi ra, khi nhn din c cc
nhc im ng k th chng cng c lit k theo hng
pha di danh sch cc qu trnh kim sot ch yu. Phn thn
ca bng m hnh khi c dng phn nh nhng qu
trnh kim sot ng gp nh th no hon thnh cc mc
tiu kim sot.
Hnh 2.7: M hnh kim sot
doanh thu Cng ty Airtigh
Machine
Mc tiu kim sot ni b doanh thu
Doan Doan Cc Doan Doan Doan
h thu h thu nghi h thu h thu h thu
bn

p
bn bn c
hng c
v hng hng ghi
ghi
ph bn c c s
s l chu hng tnh ph n
c
n
u ton n loi
g
tht ( n c
v thch thi
c
g
ghi vo hp gian
cn n s
s
(s (thi
c
(s (tnh n ph gian)
hp
ph y
g
n
l) chu ) n loi)
n)
(n
h gi)
Tn dng c ph chun trc khi giao hng
Minh
ho
qu
trn
h
kim
sot
ch

Doanh s c chng minh bng cc chng

t vn chuyn c ph chun v cc
n t hng ca khch cng c
tn thnh, chng c nh km vi bn
sao ca ho n bn hng

Cch ly trch nhim gia vic tnh tin,

ghi s tiu th, vi qun l cc khon thu
tin mt
yu Bn danh mc gi tn thnh c dng
xc nh n gi bn

Nghi
p v
bn
hng
c
ghi
ng
n
vo
s
ph
v
tng
hp
chnh
xc

C
C

C
C

38

Cc chng t vn chuyn c gi tip cho

b phn tnh tin hng ngy v c tnh
vo ngy tip theo
Cc chng t vn chuyn v cc con s
trn bn sao ho n bn hng c ghi
chp theo di hng tun v i chiu vi
s nht k bn hng
Cc bo cc c gi cho tt c khch hng
mi thng

C mt c cu ti khon y

C
C

S nht k bn hng c cng li hng

thng v i chiu vi s ci tng hp bi
mt ngi c lp thc hin

Nhc Thiu qu trnh kim tra ni b v n

W
W
W
i gi, qu trnh phn loi ti khon, cc
m php nhn, cc php cng tng s, vic
chuyn ho n bn hng v th ghi nh
tn dng
Qu trnh nh ga ri ro kim sot php Thp Thp Thp Trung Trung Thp Trung
tng cng
bnh bnh
bnh

C: Qu trnh kim sot tho mn mt phn hoc tho mn ton b mc

tiu
W: Nhc im nhn din trn hnh 2.6

2.3.5. nh gi ri ro kim sot.

Mt khi nhng qu trnh kim sot v nhng nhc im
c nhn din v lin h vi cc mc tiu kim sot th khi
c th nh gi ri ro kim sot. Bng m hnh kim sot
li l mt cng c hu ch i vi mc ch ny. Hnh 2.7 cho
thy kim ton vin nh gi ri ro kim sot i vi doanh thu
ca Airtight bng cch xem xt li tng ct ca cc qu trnh
kim sot thch ng v cc nhc im, v bng vic hi:
Kh nng m sai s hoc sai quy tc trng yu ca loi phi
c kim sot s khng b ngn chn hoc b pht hin v
sa sai theo nhng qu trnh kim sot ny, v nh hng ca
nhng nhc im ny l g? nu kh nng l thp, th ri ro
kim sot s cao,v.v
2.3.6. Thng bo cc hn ch pht hin c.
Trong qu trnh thu thp hiu bit v h thng k ton,
h thng kim sot ni b v thc hin th nghim kim sot,
kim ton vin thu c thng tin U ban kim ton quan tm
hon thnh trch v ca U ban. Nhng thng tin lin
quan n cc nhc im ln trong cch thit k v hot ng
39

ca h thng kim sot ni b (khuyt im) v c gi l

nhng hn ch ca h thng kim sot ni b (VSA 400) hay
cc iu kin c th bo co c (SAS 60).
Cc hn ch ny phi c thng bo cho U ban kim ton
l mt phn ca mi cuc kho st kim ton. Nu cng ty
khch hng khng c mt U ban kim ton th khi phi
thng bo cho ngi hoc nhng ngi trong t chc c trch
nhim chung ca h thng kim sot ni b, v d nh Hi
ng qun tr hoc ban gim c hay ch s hu. Chun
mc Kim ton Vit Nam s 400 quy nh: Kim ton vin
phi thng bo trong thi gian nhanh nht cho ngi c trch
nhim ca n v v nhng hn ch ch yu trong thit k
v thc hin ca h thng k ton v h thng kim sot ni
b
Vic thng bo phi thc hin bng vn bn. Nu xt thy
ch cn thng bo bng li ni th ni dung thng bo cng
phi c lu li bng giy trong h s kim ton . Hnh 2.8 l v
d minh ho v th thng bo nhng vn c lin quan n
h thng kim sot ni b.

40

Hnh 2.8: Th v cc vn lin quan n h thng kim

sot ni b
Johnson and seyGroves
Vn phng k ton vin cng chng
2016, Village Boulevard
Troy, Michigan 48801

12-2-

19X8
Knh gi: Hi ng qun tr

Cng ty airtight Machine

1729 Athens Street

Tha qu ng,
Khi chng ti lp k hoch v thc hin cuc kim ton bo co
ti chnh ca cng ty Airtight Machine cho nm kt thc ngy
31/12/19X7, chng ti xem xt h thng kim sot ni b ca
cng ty xc nh cc th thc kim ton nhm mc ch
trnh by quan im ca mnh v cc bo co ti chnh v khng
th bo m v h thng kim sot ni b. Tuy nhin, chng ti ghi
nhn mt s vn nht nh lin quan n h thng kim sot
ni b, v s hot ng ca n m chng ti cho l iu kin
c th thng bo c theo cc chun mc do vin k ton vin cng
M ban hnh. Nhng iu kin c th bo co c gm nhng vn
gy s ch ca chng ti c lin quan n nhng khuyt
im quan trng trong thit k hoc trong qu trnh hot ng
ca h thng kim sot ni b m theo s phn xt ca cng ti, c
th nh hng bt li n kh nng ghi chp, x l, tng hp, v cc
bo co s liu ti chnh ph hp vi nhng li xc nhn ca ban qun
tr trn cc bo co ti chnh.
Vn c ghi nhn l thiu s kim tra c lp i vi
n gi, cc php nhn, cc php cng tng s, v vic chuyn
s cc ho n bn hng v cc th ghi nh tn dng. Hu qu l sai
st trong nhng hot ng ny c th xy ra v khng c sa
cha gy nh hng bt li n doanh thu thun ghi s v cc
khon phi thu c ghi s. Khuyt im ny c bit quan trng
v mc tiu th bnh qun c quy m ln ca cng ty Airtight
Machine.

41

Bo co ny ch nhm dnh cho thng tin v vic s dng

thng tin ca Hi ng qun tr, Ban qun tr, v nhng ngi khc
cng ty Airtight Machine.
Rt
chn thnh

tn

42

Th qun l. Ngoi cc hn ch pht hin c, kim ton

vin thng quan st nhng vn lin quan n h thng
kim sot ni b t quan trng hn, cng nh cc c hi
khch hng thc hin ci tin hot ng. Loi vn ny cng
phi c thng bo cho khch hng. Hnh thc thng bo thng
l mt th ring bit cho mc ch , gi l th qun l.
2.4. Kho st cc qu trnh kim sot.

Cc qu trnh kim sot m kim ton vin nhn din c trong qa trnh nh gi nh vic lm gim ri ro kim sot
(nhng qu trnh kim sot ch yu) m bo l chng
c vn hnh hiu qu trong sut k kim ton hoc hu nh ht
k kim ton. V d, trn hnh 2.7, mi qu trnh kim sot ch
yu phi c chng minh bng cc cuc kho st qu trnh kim
sot thch hp.
2.4.1. Cc th thc kho st qu trnh kim sot.
Bn loi th thc c dng lm cn c cho hot ng
ca cc ch v th thc lin quan vi kim sot. Chng
gm:
Thm vn cc nhn vin cng ty thch hp: Mc d thm
vn ni chung khng phi l mt ngun bng chng vng chc
v s hot ng hiu qu ca cc qu trnh kim sot, n vn
l mt hnh thc bng chng thch hp. V d, kim ton vin
c th xc nh c l nhn vin khng c u quyn th
khng c php tra cu h s ca my vi tnh, qua vic thm
vn ngi kim sot cc a vi tnh.
Kim tra cc chng t, s sch, v bo co. Rt nhiu hot
ng v th thc lin quan vi kim sot li mt du vt r
rng trn bng chng bng ti liu. V d, gi s l khi nhn c
n t hng ca khch, n ny s c dng lp ho
n bn hng cho khch ph chun tn dng. n t hng
ca khch nh km vi ho n bn hng l s ph chun ca
vic x l tip tc. Kim ton vin xem xt cc chng t
m bo chng y v tng xng mt cch ng n,
nhng ch k hoc nhng ch tt quy nh u c .
Quan st. Cc hnh thc hot ng khc lin quan vi kim
sot khng li du vt lm bng chng. V d, s cch ly
43

trch nhim da trn nhng ngi c th thc hin nhng

nhim v c th v thng khng c ti liu chng minh cho s
thc hin ring bit ny. i vi nhng qu trnh kim sot m
khng li bng chng bng ti liu, kim ton vin thng
quan st s vn dng chng.
Lm li. Cng c nhng hot ng lin quan kim sot m
c chng t v ti liu lin quan, nhng ni dung khng cho
mc ch nh gi liu cc qu trnh kim c hot ng hiu
qu hay khng ca kim ton vin. V d, gi s gi trn cc ho
n bn hng phi c kim tra li theo danh sch gi chun
ca cng ty khch hng l mt th thc thm tra ni b nhng
khng c du hiu ca s thc thi ny c ghi trn ho n
bn hng. Trong nhng trng hp nh vy, thng thng kim
ton vin phi thc t lm li hot ng kim sot xem liu
cc kt qu thu c c ng n hay khng. v d ny,
kim ton vin c th lm li th tc trn bng cch theo di gi
bn vi danh sch gi ph chun cn hiu lc vo ngy
nghip v kinh t pht sinh. Nu khng tm thy sai st, kim
ton vin c th kt lun l th thc ang vn hnh ng nh
ra.
2.4.2. Phm vi ca cc th thc
Phm vi kho st qu trnh kim sot ph thuc vo mc
nh gi d nh ca ri ro kim sot. Nu kim ton vin
mun mt mc nh gi thp hn ca ri ro kim sot cc cuc
kim sot su rng hn c p dng, c v s lng qu trnh
kim sot c kho st v phm vi ca cc cuc kho st ca
tng qu trnh kim sot. V d, nu kim ton vin mun s
dng mt mc nh ga thp ca ri ro kim sot, quy m mu
p dng cc th tc kim tra, quan st v lm li s ln hn.
Da vo bng chng cuc kim ton ca nm trc:
Nu bng chng thu c trong ln kim ton ca nm trc ch
r rng mt qu trnh kim sot ch yu hot ng hiu
qu v kim ton vin xc nh l n vn nh c th phm vi
ca cuc kho st kim sot ny s c thu hp li n mt
chng mc no trong nm hin hnh. V d, mt s tnh
hung nht nh, kim sot li cc bng chng bng
chng t.

44

Khng kho st ton b k ang c kim ton. Mt

cch l tng th cc kho st kim sot phi c p dng cho
cc nghip v kinh t v cc qu trnh kim sot ca c k
ang c kim ton. Tuy nhin, trn thc t khng phi lun
lun u lm nh vy. Khi khng kho st c k, kim ton vin
phi xc nh xem liu nhng thay i ca cc qu trnh
kim sot c xy ra trong thi k khng c kho st hay
khng, v thu thp nhng vn hin nhin v bn cht v
phm vi ca mi thay i.
2.4.3. Mi quan h gia cc cuc kho st kim sot vi
cc th thc c c s hiu bit
Cn lu l c mt s chng cho ng k gia cc kho
st kim sot vi cc th thc c c s hiu bit. C hai
u bao gm thm vn, kim tra, v quan st. C hai im
khc nhau chnh trong vic vn dng cc th thc thng thng
ny gia cc giai on.
Mt l, t c s hiu bit, cc th thc c p dng
cho tt c cc ch v th thc kim sot c nhn nhn l
mt phn ca s hiu bit v h thng kim sot ni b. Cc
kho st kim sot, ngc li ch c p dng khi mc nh gi
ca ri ro kim sot thp hn mc ti a, v khi ch cho
cc qa trnh kim sot ch yu.
Hai l, cc th thc t c s hiu bit c thc thi
ch cho mt hoc mt s t nghip v kinh t hoc trong trng hp quan st th mt thi im duy nht. Cc kho st
kim sot c thc thi cho nhng mu ln hn (c th t 20
n 100 nghip v), v cc quan st thng c lm nhiu
thi im.
i vi cc qu trnh kim sot ch yu, kho st kim
sot khc vi s lm li m v c bn l s m rng cc th thc
lin quan c c s hiu bit. V l do ny, khi kim ton
vin bt u lp k hoch t c mt mc nh gi thp
ca ri ro kim sot, h s kt hp c hai hnh thc th thc vi
nhau v thc hin chng mt cch ng thi.
Hnh 2.9: Mi quan h gia mcnh gi k hoch ca ri ro
kim sot vi phm vi ca cc th thc.
Mc nh gi k hoch ca ri ro kim sot

45

Loi th thc

Thm vn
Thanh tra
Quan st
Lm li

Mc cao:
Ch c c s hiu bit

Mc thp:
Kho st kim sot

C, m rng
C, mt s
C, vi nghip v xuyn C, s dng vic chon
sut
mu
C, vi nghip v xuyn C, vi nhiu ln
sut
C, s dng vic chn
Khng
mu

Hnh 2.9 minh ho khi nim ny vi nhiu chi tit hn. Khi
ch c yu cu nghin cu ti thiu v h thng kim sot ni b
c lp k hoch, kim ton vin s tin hnh mt nghip v kinh
t xuyn sut. Lm nh vy, kim ton vin phi xc nh l cc
chng t chng minh ca cuc kim ton y v chnh
xc, v nhn xt l cc hot ng lin quan vi kim sot m t
ang vn hnh.
Khi ri ro kim sot c nh gi thp hn mc ti a
th khng ch mt nghip v xuyn sut c thc thi m mt
mu ln hn gm cc chng t cng c kim tra tm cc
du hiu v s hot ng hiu qu ca cc qu trnh kim
sot tng t, khi cc qu trnh quan st c thc hin, chng s
su rng hn v thng mt s thi im. Ngoi ra, kim
ton vin cng lm li mt s th thc kim sot no .

46

Phn III
nh gi, nhn xt v quy trnh nh gi h
thng kim sot ni b
H thng kim sot ni b ca n v c thit lp v
duy tr nhm pht hin, ngn chn cc gian ln v sai st
trong hot ng ti chnh k ton ca n v hon thnh tt
cc mc tiu t ra.
Vic nh gi h thng kim sot ni b trong doanh
nghip c tin hnh theo mt trnh trnh t logic cht ch
c th khi qut qua 4 bc c bn sau:
1) Thu thp hiu bit v h thng kim sot ni b v m
t chi tit h thng kim sot ni b trn cc giy t lm vic:
cng vic ny c thc hin trong giai on lp k hoch kim
ton, phng php tip cn, cch thc thc hin t c s
hiu bit c trnh by trong mc 2.2.
2) nh gi ban u v ri ro kim sot lp k hoch
cho tng khon mc: Mc ri ro kim sot ban u ny s
c chng minh bng vic thc hin cc kho st (th nghim
kim sot) giai on hai ca cuc kim ton trc khi kim
ton vin a ra mc ri ro kim sot thch hp c s dng.
Trong kim ton bo co ti chnh vic nh gi ri ro
kim sot c nh hng trc tip n vic xc nh cc php
th nghim s p dng. Nu ri ro kim sot c nh gi
mc ti a (khi kim sot ni b khng hot ng hoc hot
ng khng c hiu qu) th kim ton vin phi tng cng
cc th nghim c bn pht hin cc sai phm, khi
kim ton vin khng cn thc hin th nghim kim sot (th
nghim tun th).
Nu ri ro kim sot c nh gi thp hn mc ti a
kim ton vin s da vo kim sot ni b ca n v
gim bt th nghim c bn trn s d v nghip v. Trng hp
ny, kim ton vin s thc hin tun t th nghim kim sot
v th nghim c bn.
Tuy nhin ch l s nh gi ban u v ri ro kim
sot.Vic nh gi li ri ro kim sot v thit k li cc th
nghim c bn trn s d v cc nghip v (nu cn thit) s 47

c thc hin da trn kt qu ca vic thc hin th nghim

kim sot.
3) Thc hin th nghim kim sot (th nghim tun
th): Mc ch ca th nghim ny l thu thp bng chng v
s hu hiu ca cc qui ch v th tc kim sot gim bt
cc th nghim c bn trn s d v nghip v. Ngoi ra, kim
ton vin c th thc hin cc th tc kim ton khc thu
thp bng chng v tnh hiu qa ca h thng k ton v h
thng kim sot ni b.

4) Lp bng nh gi kim sot ni b: Vic tng hp kt

qu kho st v h thng kim sot ni b c th c thc
hin qua vic lp Bng nh gi kim sot ni b hoc qua
hnh thc khc. Sau kim ton vin nh gi li ri ro kim
sot v thit k li cc th nghim c bn trn cc s d v cc
nghip v (nu cn thit). Nu sau khi thc hin cc th
nghim kim sot, kim ton vin khng thu c bng chng
v s hu hiu ca h thng kim sot ni b th kim ton
vin phi iu chnh li s nh gi ca mnh v ri ro kim
sot trn c s kt qu cc th nghim trn. Kim ton vin
ch gi li nh gi ban u ca mnh v ri ro kim sot
nu kt qu th nghim kim sot cho thy cc th tc kim
sot thc s hu hiu nh nh gi ban u ca kim ton
vin.

48

49

Kt lun
Kim ton vin phi c c hiu bit su sc v h
thng kim sot ni b ca khch hng, iu ny c quy
nh r trong nhm chun mc thc hnh kim ton. Do vy,
chng ta cng thy mc cn thit, quan trng ca vic
nghin cu h thng kim sot ni b v nh gi ri ro kim
sot trong qu trnh kim ton bo co ti chnh. Nghin cu
y h thng kim sot ni b ca n v c kim ton
phc v cho vic xy dng k hoch kim ton ph hp l
vn kh. Song c mt bo co kho st v kt qu
kim ton m bo cht lng nht thit phi thc hin tt
cng vic ny, qua mi c th gip n v c kim ton
hon thin cng tc qun l v nng cao hiu qu trong cc
hot ng kinh t.
n ny l vic p dng nhng kin thc c hc
trong nh trng vo nghin cu khoa hc. Vi thi gian tng i
ngn thu thp ti liu hon thnh n nn bi lm
khng trnh khi nhng thiu st v cch nhn nhn vn
v hnh thc trnh by cng nh ni dung khoa hc v tnh
logic ca n. Em mong c s ch bo v gp ca thy
hon thin n ny v rt kinh nghim trong nhng ln vit
sau. Em xin chn thnh cm n.

50

mc lc
Li ni u..................................................................1
Phn I: Tng quan v h thng kim sot ni b..........2
1.1. Vai tr ca vic nghin cu h thng kim sot ni b ca
khch hng trong quy trnh kim ton...............................2
1.2. Bn cht ca h thng kim sot ni b............................3
1.3. Cc khi nim c bn.........................................................5
1.3.1.
1.3.2.
1.3.3.
1.3.4.

Trch nhim ca ban Gim c.........................................5

S m bo hp l............................................................5
Nhng gii hn c hu........................................................5
Phng php x l s liu....................................................6

1.4. Cc yu t c bn ca h thng kim sot ni b.............6

1.4.1. Mi trng kim ton...........................................................6
1.4.2. H thng k ton...............................................................9
1.4.3. Cc th tc kim ton......................................................10

Phn II: nh gi h thng kim sot ni b v nh gi

ri ro kim sot..........................................................12
2.1. Khi qut v qu trnh thu thp hiu bit v h thng
kim sot ni b......................................................................12
2.1.1. Cc l do ca vic phi hiu bit y h thng kim
sot ni b lp k hoch kim ton............................12
2.1.2. Hiu bit v cch thit k v hot ng ca h thng
kim sot ni b.........................................................................14
2.1.3. nh gi v quyt nh...................................................15
2.1.4. Kho st qu trnh kim sot..........................................17
2.1.5. Ri ro pht hin v cc kho st k hoch v s d trn bo
cao ti chnh..............................................................................18

2.2. Th thc t c s hiu bit...................................18

2.2.1 Th thc lin quan vi cch thit k v sp xp trong qu
trnh hot ng........................................................................19
2.2.2. Ti liu chng minh s hiu bit.................................... 20

2.3. Qu trnh nh gi ri ro kim sot.................................26

2.3.1.
2.3.2.
2.3.3.
2.3.4.
2.3.5.
2.3.6.

Nhn din cc mc tiu kim sot...................................26

Nhn din cc qu trnh kim sot c th..................26
Nhn din v nh gi cc nhc im............................27
Bng m hnh kim sot................................................28
nh gi ri ro kim sot..................................................30
Thng bo cc hn ch pht hin c..............................30

2.4. Kho st cc qu trnh kim sot.....................................32

2.4.1. Cc th thc kho st qu trnh kim sot.....................32
2.4.2. Phm vi ca cc th thc..................................................33
2.4.3. Mi quan h gia cc cuc kho st kim sot vi cc th
thc c c s hiu bit.............................................33

51

Phn III: nh gi, nhn xt v quy trnh nh gi h

thng kim sot ni b....................................35
Kt lun.....................................................................37

52