Broura o osnovama UV sterilizacije

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

Predgovor
Sa poveanjem zagaenja ivotne sredine, od strane neorganskih i organskih supstanci, upotreba kratkotalasnog
UV zraenja u prevazilaenju problema kontaminacije mikroorganizmima uveliko dobija na znaaju. Dezinfekcija
vazduha u prstorijama, kao i podova,zidova i plafona samih prostorija, upotrebom kratkotalasnog UV zraenja se
uspjeno obavlja ve dugi niz godina. Danas su primjene UV zraenja o ublasti dezinfekcije i sterilizacije
mnogobrojne i taj broj se stalno uveava.
Mikroorganizmi kao to su bakterije, plesni, kvasci, protoze i virusi mogu biti uniteni fizikim,biolokim ili
hemijskim metodama. Fotohemijski efekat dobijen izlaganjem mikroorganizama kratkotalasnom UV zraenju se
ogleda u promenama (otedenju) samog jezgra elije to onemoguava dijobu elije a samim tim i njeno
umnoavanje odnosno unitavanje ili inaktivizaciju mikroorganizama. Ovi efekti se dobijaju pri talasnim duinama
kraim od 320nm (UV-C opseg od 100 nm do 280 nm). Najefikasnije kratkotalasno UV zraenje za ove namjene je
pri talasnoj duini od 253,7 nm. Upotreba ove talasne duine uz pomou novih tehnikih reenja, to e biti
prikazano, moe obezbediti dezinfekciju i sterilizaciju, veoma efikasno na jeftin i esto vrlo jednostavan nain u
najrazliitijim situacijama.
Ovom edukacionom brourom Ivnik e pokuati da to bolje i potpunije prezentuje veliki broj informacija iz ove
oblasti. Iskreno se nadamo da e ova broura biti od velike koristi mnogobrojnom tehnikom osoblju kao i drugim
pojedincima u mnogim privrednim i drutvenim organizacijama, a i van njih, na svim onim mjestima gdje
neeljeno djelovanje mikroorganizama predstavlja problem za zdravlje ljudi.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

Mikroorganizmi
Mikroorganizmi su primitivni oblici i ivota. Njihove male dimenzije, kao i sama graa, odvajaju ih pri klasifikaciji
od ivotinja i biljaka ali su takoe i relevantne za njihove morfoloke aktivnosti, fleksibilnost njihovog
metabolizma, kao i njihovu prirodnu rasprostranjenost. Oni obuhvataju bakterije, plesni, kvasce, protoze i viruse.
Prenik veini bakterija je izmeu 0.2 nm i 1.5 nm, neke vrste mogu dostii i 30 nm. Prenik kvasaca i protoza je
uglavnom manji od 10 nm, to znaajno varira kod plesni. Virusi su ne elijske estice koje zahtijevaju ive elije
za reprodukciju. Oni su manji od bakterija. Ubijanje mikroorganizama se odnosi na gubitak njihove mogunosti za
rast i sposobnosti dijobe elija. Sterilizacija znai ubijanje svih mikroorganizama.

1.1. Bakterije i bakterijske spore

1.1.1. Bakterije
Bakterija je naziv za veliku grupu organizama, i jednodelijskih i vieelijskih koji su jednostavne nuklearne mase i
brzo se mnoe. Tipina struktura bakterijskih elija je prikazana na slici 1. Sverni, tapiasti, spiralni ili konasti
oblici bakterija (slika 2) borave u vazduhu, vodi, zemljitu, trulenom organskom materijalu, ivotinjama i
biljkama. Saprofitne forme bakterija, bakterija u obliku spora (na primjer koje ive na trulom organskom
materijalu) su brojnije od parazitne forme, iako one ukljuuju i ivotinjske i biljne patogene. Nekoliko vrsta
bakterija su autotrofine, to znai da su sposobne da naprave hranjivi materijal od jednostavnih supstanci.
elija bakterije Bakterijske spore

1.1.2. Bakterijske spore

Bakterijske spore su otporne na ekstremne uslove, kao to su visoke temperature i sue. Neke bakterijske spore, na
primjer, mogu se odrati i na temperaturi 120 C bez gubitaka sposobnosti razmnoavanja. Putujue (odrive) spore
roda bacillus sbtilis, na primjer, pronaene su u zemlji gdje su bile osuene stotinama godina. Imajui sve ovo u
vidu na bakterijske spore treba obratiti posebnu panju.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

1.2. Plesni i kvasci

1.2.1. Plesni (bui)
Varijante bui su ogromne i one se mogu nai svuda. Veoma su saprofitne to prouzorkuje kvarenje
hrane i zbog toga ine veoma veliku tetu u svojoj okolini. Neke od njih su patogene (parazitske). Pored bolesti
prouzrokovanih sa buima, najrasprostranjenije su gljivine infekcije koe i sluzokoe. Izvjesne bui su antibiotske
supstance i omoguile su uspon i visoku vanost antibiotskoj industriji (u ovom kontekstu moemo spomenuti
penicilin i streptomicin). Bui koegzistiraju kao micelije i specijalne strukture (na primjer sprorangije i
konidiofore), to omoguava razvijanje spora. U pogodnom trenutku spore bui klijaju ponovo i umnoavaju fine
filamente (konide). Filamenti zajedno formiraju micelije, koje uzimaju hranu i vodu sa povrine od kojih spore
ilijaju. Spore i nain na koje se one formiraju igraju znaajnu ulogu u klasifikaciji bui.

Plesni ( bui) Gljivice (kvasci)

1.2.2 Gljivice (kvasci)
Kvasci su jednoelijski oblici bui. Razliitog su oblika i naina umnoavanja. Kvasci (slika 3) mnoe se putem
pupi ili klijanjem. Razni kvasci se koriste u razliitim granama industrije. Najznaajniji su oni koji se koriste u
industriji vina, piva, sirdeta i hleba. Fermentacija je enzimska transformacija djelova organskog substrata (na
primjer alkoholna fermentacija ugljenih hidrata). Neki kvasci su patogeni.

1.3. Virusi
Virusne forme su grupa bioloke strukture sa ekstremno malim dimenzijama (slika 6) koje su obavezno
parazitske. Virusi su toliko mali da se ne mogu zadrati bakterijskim filterima, niti mogu da se odvoje (ubrzaju)
obinim centrifugiranjem. Jedino se mogu posmatrati elektronskim mikroskopom (slika 8).
Virusi nisu sposobni da samostalno rastu i da se mnoe podjelom, ve im za to trebaju ive elije. Stoga virus nije
individualan organizam ali koristi druge elije za spostveno irenje. On se razmnoava u eliji domaina i dovodi
do njene smrti, zatim napada susjedne zdrave elije i na ovakav nain unitava itave elijske komplekse, te
pomou takvog otedenja tkiva virus moe biti prepoznat.
Virusi su identifikovani kao uzronici bolesti kod ljudi, ivotinja, biljaka i samih bakterija (bakteriofage). Kod ljudi
oni uzorkuju bolesti kao to su djeije boginje, zauke, boginje (ospe), djeija paraliza, male boginje, bradavice,
prehlade i grip (slika 7). Kod ivotinja su izazivai bolesti usta, nogu, bolesti novog doba ptiiji grip itd. Biljke su
takoe podlone razliitim bolestima koje su uzrokovane virusima. Interesantan je sluaj sa papagajskim lalama
koje imaju spoljanje karakteristike lala ali su im latice razliitog oblika i boja, pa su stoga nazvane papagajskim.
4
Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

Danas se zna da to nije posebna vrsta (ili varijacija) lala, ve da je to posledica zaraenosti virusom koji nema
destruktivan efekat na lalu i njenu reproduktivnu snagu. Privlane boje i oblici latica su simptomi bolesti.
Virusi

2. Ultraviolentno zraenje
Uvod
Ime ultravioletno (ultraljubiasto) je dato opsegu elektromagnetnoj radijaciji (elektromagnetnom zraenju) koji se
nalazi u grupi talasne duine odmah iza ljubiastog opsega vidljive svjetlosti, ali ispred opsega rengenskog zraenja
(X-zraka).
Spektralni opseg ultravioletnog zraenja je, po definiciji, izmedju 100nm i 400nm (1nm = 10 m) i nevidljiv je.
Ultravioletni spektar je podijeljen u tri grupe:

UV-A ( dugi talasi) od 320 do 400 nm

UV-B (srednji talasi) od 250 do 320nm
UV-C (kratki talasi) od 100 do 280nm

Jak germicidni efekat je izraen u kratkotalasnoj grupu (UV-C) Povrinsko crvenilo (uarenost koe) i konjuktivitis
(upala sluzokoeoka ) mogu biti izraeni izlaganjem zraenju dvije talasne duine. Na mjestima instaliranja
germicidnih UV lampi ova upozorenja se moraju istai kako bi ljudi bili upozoreni da se ne izlau direktno ovom
zraenju. Na mjestima gdje ljudi borave dok su UV lampe u funkciji ovi neeljeni efekti se mogu izbjei
odgovarajudim konstrukcijama uredjaja za UV sterilizaciju, njihovim pravilnim usmjeravanjem ili pak zaklonima i
od obinog stakla. Ljudi u takvim prilikama gdje se ove mjere ne mogu sprovesti moraju nositi odjeu, rukavice,
zatitne kape,zatitne naoare da bi sprijeili direktno izlaganje koe i oiju UV zraenju. S obzirom na posledice
koje prouzrokuje UV zraenje treba voditi rauna da se ne prekorae postojei standardi koji propisuju granine
vrijednosti.
Zraenje talasne duine ispod 240nm formira ozon ( O3) koji je toksian. Upozorenja moraju biti data da bi se
izbjegla prevelika izloenost UV zraenju.
2.1. Stvaranje i karakteristike kratkotalasne UV radijacije
Najefikasniji nain vjetakog stvaranja UV radijacije je pomou praznjenja niskog pritiska ivinih lampi.
Osnovna radijacija koju generiu ove lampe se sastoji skoro iskljuivo od spektralne linije talasne duine 253,7nm,
koja je blizu najjaeg germicidnog efekta. Iskoristivost kod ovih lampi u pogledu germicidalnog efekta ide do 85%.
Tijelo ovih lampi je od kvarcnog stakla i ono transformie primarnu talasnu duinu elektromagnetnog zraenja 185
nm koja nastaje elektrinim pranjenjem u njenoj unutranjosti, u korisnu talasnu duinu od 253,7 nm (na slici 10
5
Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

dat je dijagram transformacije primarne talasne duine 185 nm kroz kvarcno staklo i prozorsko staklo). Dijagram
spektralne snage emisije TUV lampi prikazan je na slici 11.
Uzimajui u obzir elektrine i geometrijske parametre TUV lampe se konstruiu kao cjevaste fluoroscentne
lampe i dijeluju slino (na niskonaponskoj mrei, preko balasta pomou startera za paljenje lampe). Kao i kod
drugih lampi niskog pritiska sa elektrinim pranjenjem postoji veza izmeu temperature povrine lampe, odnosno
ambijenta oko nje i snage koju emituje. Ta snaga je najvea na 20 . C, a iznosi 50% na 7 .C (u sluaju mirnog
vazduha u okolini lampe).
Drugi tip izvora UV zraenja su ivine lampe srednjeg pritiska. Zahvaljujudi viem pritisku ive pobuuju se
vii energetski nivoi to opet dovodi do vie spektralnih linija, kao posledica kontinuuma zbog rekombinacije
zraenja. Prednosti izvora srednjeg pritiska su:

visoka gustina energije

manjaosetljivost na temperaturu okruenja
visoka snaga (nije potrebno mnogo izvora)

Unutranja temperatura sijalice treba da se kree izmeu 600 .C i 900 .C. Ove sijalice mogu da potamne da se
zamute.

3. Dezinfekcija pomou ultraviolentnih lampi

Uvod
U primjeni germicidno dejstvo UV zraenja je uslovljeno sa dva faktora:
a) dubina prodiranja kratkotalasnog UV zraenja
UV zraenje ima ogranienu snagu. U veini supstanci ono bude u potpunosti apsorbovano na povrini, sem u
sluaju vode i nekih tenosti
b) mogue tetne posledice ovog zraenja

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

UV zraenje moe izazvati opekotine koe kod ljudi i konjuktivitis, stoga ljudi ne trebaju da se izlau ovom
zraenju vie nego to je to neophodno, nikada vie od maksimalne ekspozicije ( kao to je dato na slici 9). Ovo
treba uvijek uzimati u obzir pri korienju UV lampi.
Postoje tri polja primjene UV zraenja:
1) Dezinfekcija sterilizacija vazduha
2) Dezinfekcija sterilizacija vrstih povrina predmeta
3) Dezinfekcija sterilizacija vode i nekih tenosti
Za ove potrebe dostupne su danas tri vrste lampi:
1) UV lampe niskog pritiska standardne
2) UV lampe niskog pritiska visokog efekta
3) UV lampe ivine srednjeg pritiska
Izbor tipa lampe zavisi od okolnosti u kojima se primjenjuje. U veini sluajeva najprikladnije za upotrbu su lampe
niskog pritiska.

3.1. Dezinfekcija vazduha

Veoma dobri rezultati koji su postignuti u dezinfekciji vazduha su razlog to je ovo vana oblast u kojoj se
primjenjuje dezinfekcija UV-zracenjem. Kako mikroorganizmi slobodno lebde u vazduhu, rjeavanje problema
dezinfekcije vazduha u nekoj prostoriji ili ventilacionom sistemu se svodi na dopremanje vazduha u zonu zraenja
UV-lampi, na pogodan nain. Pored ovoga efikasnost UV dezinfekcije e zavisiti jo i od doze primjenjenog
zraenja (snage lampi i vrijemenu izlaganja zraenju) i pred filtraciji (gdje se odstranjuju krupnije estice praine)
Dezinfekcija vazduha u prostorijama moe se ovim lampama obaviti na dva naina: PASIVNO,
standardnim plafonskim i zidnim lampama opremljenim odgovarajudim senilima, putem prirodne cirkulacije
vazduha u prostorijama. Prirodno-slobodno strujanje vazduha u prostoriji prouzrokovano je razliitim
temperaturama gornjih i donjih slojeva vazduha, gornji slojevi imaju viu temperaturu od donjih. Ovakvo kretanje
vazduha u prostorijama moe imati vrijednost od 1,5 do 8m3/h. AKTIVNO, posebno dizajniranim uredjajima
(Sterilizatorima vazduha) sa forsiranom cirkulacijom vazduha iz prostorija kroz zatvorene komore naveenih
uredjaja.
Kod pasivnog naina dezinfekcije vazduha u prostoriji standardnim plafonskim i zidnim UV-lampama,
treba voditi rauna o usmjeravanju emisije njihovog UV zraenja, tako da ljudi koji borave u prostoriji nisu izloeni
direktnom UV zraenju (zbog njegovog tetnog direktnog dejstva). To se postie upotrebom odgovarajueg senila,
koje usmjerava zraenje u eljenom pravcu i adekvatnom montaom na zidove i plafon prostorije. Na zidove se
postavljaju u gornjoj zoni ( na 60cm od plafona) ili u donjoj ( na 60cm od poda). Kada se postavljaju na plafonu
treba ih spustiti na 30cm do 60cm od plafona(da bi se omoguila cirkulacija vazduha u gornjoj zoni prostorije). U
ovom sluaju upotrebljava se senilo koje usmjerava zraenje lampe na gore.
Kada je potrebno dezinfekovati pored vazduha i zidove i podove u prostoriji onda se upotrebljavaju lampe
sa direktnim zraenjem postavljene najee na plafonu prostorije, ali ne rijetko i na zidove. Treba naglasiti da tada
ljudi ne smiju boraviti u prostorijama, osim ako su zatieni zatitnim sredstvima, koja su namjenjena za zatitu od
UV zraenja.
Orijentaciona vrijednost za instalisanu snagu UV-C zraenja u ovim sluajevima je 0,5 W/m3 zapremine
prostorije, odnosno 1W/m2 povrine prostorije. Ovdje treba naglasiti da se germicidne UV lampe kao UV barijere
postavljaju iznad vrata sa unutranje strane u prostorijama u kojima se primjenjuje dezinfekcija vazduha kako bi se
umanjio prenos mikroorganizama preko vazduha koji ulazi u prostoriju kroz vrata.
Dezinfekcija vazduha u prostorijama na aktivan nain vri se sterilizatorima vazduha, koji forsirano
(pomou ventilatora) uvlae vazduh u svoju unutranjost, tu ga dezinfikuju i izbacuju nazad u prostoriju. Pri ovome
UV zraenje koje se emituje unutar uredjaja ne izlazi van njega, pa je nekodljivo za ljude, te se ovaj nain
preporuuje za dezinfekciju vazduha u svim sluajevima kada ljudi borave u takvim prostorijama. Rad ovih
uredjaja je po pravilu neprekidan, a njiuhov broj zavisi od tipa uredjaja, stepena zagadjenosti vazduha
mikroorganizmima i nivoa do kog se eli vazduh dezinfikovati. Orijentacioni podaci, za ovu primenu, na bazi

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

sterilizatora vazduha ija je snaga UV-C zraenja (primenjenih UV lampi) ukupno 26,8W i protoka vazduha
otprilike 40m3/h sa ventilatorom protoka otprilike 150m3/h, su dati u donjoj tabeli za dve situacije:

Sterilizatori vazduha mogu se postavljati vertikalno na zidove prostorija, na samonoseem stalku (prenosivi) u
zidovima (iza gips-karton ploa) ili na plafonima i u spustenim plafonima prostorija.
Kod objekata u kojima postoji centralna ventilacija i klimatizacija dezinfekcija vazduha se mora vriti i u
samim kanalima sistema, ili pak na samim ventilacionim otvorima u prostorijama. Ako se ne bi vrila dezinfekcija
vazduha u ili na izlazu iz ventilacionih kanala u prostorijama, centralna ventilacija postaje izvor zagadjivanja
vazduha mikroorganizmima.
Za ovu namjenu izradjuju se posebno dizajnirani UV sterilizatori kao segmenti u sistemu ventilacionih
kanala ili kao posebne jedinice koje se postavljaju na otvorima ventilacionih kanala u prostorijama. Njihov oblik
konstrukcija i instalisana snaga UV zraenja zavise od protoka vazduha u sistemu odnosno na izlaznim otvorima
ventilacija u samim prostorijama.
Za ove sisteme vrlo je bitno da postojei filtri unutar sistema ventilacije kojima se filtrira praina i krupne
estice u vazduhu budu ispravni i u funkciji. Na ovaj nain, pravilnim izborom opreme i instalisane snage UV
zraenja vazduh moe biti dezinfikovan i daleko vie od 90%.
Ovdje treba napomenuti da se svi sistemi za dezinfekciju-sterilizaciju vazduha moraju periodino
odravati( istiti od fine praine iz vazduha koja se nahvatala na UV lampe i
zidove kudita), u zavisnosti od nivoa praine u samom vazduhu prostorije ili ventilacionog kanala.

3.2. Dezinfekcija povrina

Dezinfekcija (sterilizacija) povrina zahtijeva visok nivo UV zraenja. To se postie upotrebom veeg broja UV
lampi ili smanjivanjem udaljenosti izmedju povrine i izvora zraenja.
Uspjenost sterilizacije povrina ili zrnastog materijala u mnogome zavisi od osobina tih povrina i od toga
u kojoj su mjeri zaprljane. Pri dezinfekciji(sterilizaciji) povrine moraju biti iste i izloene direktnom UV
zraenju. Uredjaji i UV lampe namijenjene ovim potrebama dezinfekcije (sterilizacije) su razliitih konstrukcija,
oblika i instalisane snage UV zraenja u zavisnosti od sluaja do sluaja primjene.
Predmeti nakon dezinfekcije (sterilizacije) mogu se uvati u adekvatnom pakovanju ili u UV komorama
koje su konstruisane za ovu namjenu i ija je unutranjost sterilna, odnosno neprekidno izloena UV zraenju.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

3.3. Dezinfekcija tenosti

UV zraenje je u mogunosti da u razliitom stepenu prodire u izvjesne tenosti, pa se stoga ono koristi za
dezinfekciju (sterilizaciju) vode i slinih prozirnih tenosti.
Mikroorganizmi su zatieniji od UV zraenja u vlanom vazduhu ili tenosti nego u suvom vazduhu, pa se
stoga u ovim primjenama koriste vei intenziteti UV zraenja. UV streilizatore treba postavljati na kraju lanca
preidavanja vode(tenosti), neposredno pre distribucije (korienja), jer mehanike neistode mogu umanjiti ili
onemoguditi UV sterilizaciju (gvodje, mangan, TDS, zamuenost, suspendovane neistode).
Gvodje i Mangan se taloe na kvarcnim cijevima ( koje slue za odvajanje UV lampe od tenosti) i
spreavaju prostiranje UV zraenja od izvora (za gvodje od koncentracije 0,03ppm , a za Mangan od 0,05ppm,
ppm- na milion estica vode jedna estica). Ovaj problem se reava odgovarajudim predtretmanom. Ukupno
rastvorene vrste materije (TDS-total dissolve solids) ne bi trebalo da preu nivo od otprilike 500 ppm. Pri veim
koncentracijama postoji mogunost taloenja na kvarcnim cijevima.
Zamuenost je nemogunost svjetlosti da se prostire kroz vodu. Ve nivo preko 1NTV moe tititi
mikroorganizme od UV zraenja i uiniti proces sterilizacije neefikasnim.
Slobodne plivajude vrste estice ne smiju imati dijametar vei od 5 mikrona, jer kod veih postoji mogunost
prekrivanja ili obuhvatanja mikroorganizama, a samim tim i spreavanje njihovog izlaganja dejstvu UV zraenja.
Stoga je potrebno predfiltriranje.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

Aplikacije
Glavne oblasti primjene UV lampe (Germicidne) mogu biti klasifikovane na sledei nain:

Osnovna dezinfekcija vazduha

Bolnice
Hrana i bezalkoholna pia
Farmaceutska industrija
ivotinje i zatitu ivine
Laboratorije
Prva pomou sobe
sobe i dekontaminaciju, poliklinike
preidavanje vode iako postoji mnogo drugih oblasti, posebno u industriji, gdje mogu ove lampe da
obezbijede UV zraenje za razliite namjene.

4.1. Opta dezinfekcija vazduha

To podrazumijeva upotrebu UV lampi ozraivanjem vazduha u unutranjosti (obino u prostorijama u kojima je
prilino veliki broj stanara duan da ostane u istoj sobi u razumnom roku, kao to su uionice, kasarne, bioskopi,
montane hale i ekaonicama ili veliki, otvoreni prostori kao to su kancelarije) kako bi se smanjio rizik od
infekcije u vazduhu. Za ovaj oblik primjene, UV-lampe se montiraju bilo u posebnim kanalima za dezinfekciju
vazduha, klimatizacionih kanala ili kao u gornjem opisanom nainu.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

10

4.2. Bolnice
Odeljenja bolnice, ambulante, ekaonice, kuhinje i drugim slinim oblastima u bolnicama moe biti ozraeno po
prethodno opisanim metodama. (Figs. 1 ha, i b). U bolnicama u drugim oblastima, kao to su porodiljska i
izolaciona odeljenja, kojima su potrebni posebni sanitarni uslovi, jedinice za dezinfekciju mogu biti dopunjene
zidni UV lampama, u cilju reflektora nadole, koji se nalazi oko 60 cm iznad poda, gdje je zahtijevano. Ovdje je
princip da e se silaznim usmjerenjem zraenja postii efikasniji metod u unitavanju to su mikro-organizmi koji
se nalaze u donjem dijelu prostorija ili se kreu od poda ka gornjim dijelovima prostorije. Posebna panja je
obraena na upotrebu UV lampi u pozoritima. Velika prednost korienja UV lampe, u poreenju sa veinom
drugih sredstava za dezinfekciju, jeste da one imaju vei uinak tokom vrijemena. (Ref 5).. Primjena UV lampe u
sobi za operacije dat je na sl. 20, za zraenje na podu u radu pozorita. Ukupan broj UV lampi koje se koriste u
radu pozorita e time biti dvostruko uvean za sline veliine prostora za normalanu zatitu. U sterilnim
ormanima, postavljanjem jedne ili vie UV lampi dobijamo mogunost za kontinualno zraenje i drugih
instrumenata i pribora.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

11

4.3. Hrana i pie

Glavna upotreba gdje se UV lampe koriste u industriji hrane i pia je da dezinfekciju vazduha u oblastima u cilju
spreavanja kontaminacije proizvoda. U nekim sluajevima, proizvod moe biti direktno ozraen, na primjer
mnoge lazanje i sline namirnice.
U veini sluajeva, meutim, direktno zraenje je sekundarno za dezinfekciju vazduha. Industrija hrane i pia je
jedno od najveih polja za koridenje Germicidnih UV lampi u ovom trenutku. Tehniki podaci (sl. 22) Lampa Tip:
TUV-30 U Broj lampi: 48 (4 reda 12) Ugradnja visina 4 cm izmeu lampe i proizvoda razmak: 5 cm izmeu
intenziteta zraenja lampi: 1 mU/cm2 Potronja : 1. 68 km Pozicija rizika od kontaminacije se ne javlja samo u
toku proizvodnje prehrambenih proizvoda, ve i na raznim fazama tokom pakovanja, skladitenja i distribucije.
Germicidne UV lampe su u stanju da obezbijede zatitu od zagaenja bilo koje povrine ili vazduha, to je
nemogue ostvariti na bilo koji drugi nain. UV zatita moe dati visoku efikasnost uz relativno malo ulaganje ak
i sa trokovima odravanja . Rezultati dobijeni korienjem UV lampi moe da stvori utisak da u potpunosti moe
da zameni druge higijenske mjere i pokazuje da obine, normalne, mjere predostronosti moemo zanemariti. To
nije tano. Prava uloga germicidnih UV lampi je kao dopunski nain obezbjeivanja u onim sluajevima gdje ne
postoje mjere, koje nemaju potpunu zatitu.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

12

A. Skladitenje mesa i termika obrada mesa

Proizvodnja hrane, posebno mesa je daleko najtee obraditi bez prisustva bakterija, uz to hlaenje mesa samo
doprinosi rast bakterija, dok UV zraenje unitava mikroorganizme. U hladnjaama, opasnost da osoblje bude
izloeno prekomernom UV zraenju moe se izbjei primenom kada niko nije u prostorijama. Upotreba prekidaa
koji automatski gasi UV svijetla na ulasku ili podeeno vrijeme UV zraenja je rjeenje. Broj svetiljki potrebno je
regulisati, kao to su broj sati kada su lampe u upotrebi odnosno dimenzije prostorije itd. Upotreba 15 UV lampi je
standardna praksa u tom obliku primjene. Vei broj UV lampi omoguava da budu ravnomerno rasporeene to se
ne bi moglo postii sa manjim brojem UV lampi visoke voltae. Pored toga, korienjem veeg broja UV lampi
manje voltae smanjuje mogunost previsokog intenziteta zraenja u odreenim oblastima (Ref 8).
B. Pekare
Glavni izvor kontaminacije u proizvodnji hleba i slinih proizvoda je prisustvo plesni u ranoj fazi izrade. Od
testova koji su sprovedeni u SAD, pokazuje da je iznos spore bui u vazduhu pekara uvijek visoka nezavisno od
iznosa takvog broja spora u spoljanjem vazduhu. Test prua idealan nain za spreavanje odreenih vrste gljivica i
njihov rast je teko sprijeiti na drugi nain osim upotrebom germicidnih lampi. UV lampe, obezbeuju zatitu od
kontaminacije vazduha od poetka do kraja procesa za pekare, sa dokazanim finansijskim utedema kroz smanjenje
otpada u proizvodnji materijala i hrane.
C. Pivare, destilerije, proizvodnja vina i bezalkoholnih pia
UV zraenje u klimatizacionim kanalima. Na mjestima gdje je proizvod kojim se neposredno rukuje ili gdje se
pune ampule, filtriranje i flairanje, dodatna lokalna UV zraenja su takoe potrebna, uz odgovarajue UV lampe,
ormarii sa instrumentima, itd.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

13

4.5. ivotinjska i ivinska industrija

Za zatitu ivotinjske i ivinske industrije germicidne UV lampe se koriste u odgajivanicama, talama i oborima,
farmama pilia i u svim vrstama smetaja za male ivotinje, ukljuujui i one u zoolokim vrtovima. U svakom
sluaju oni mogu da se koriste kao jeftino sredstvo za poboljanje sanitarnih uslova smanjenjem koliine
mikroorganizama u vazduhu. Psi i make i mnoge druge vrste malih ivotinja esto razvijaju bolesti, naroito
disajnih organa, kada su zatvorene u blizini jedni drugih u internatima odgajivanica, zbog visokog broja bakterija
u vazduhu. To se moe drati pod kontrolom UV lampama u i izmeu kaveza. Od lampi bi trebalo da budu
zatidene od direktnog zraenja i montirane 3,5 m iznad poda. Slino, za vee ivotinje smetene u tale ili ambare,
UV lampe treba da budu postavljene na visini od oko 3,5 m iznad poda. Dovoljno zraenja se obino dobija
korienjem jednog 30W UV izvora na 10 m2 podne povrine. Kod uzgajanja svinja posebno se pokazalo da UV
zraenje upadljivo smanjuje uestalost pojave bolesti virusa, upale plua i samim tim poveavaju napreduju i bri
rast ivotinja.
4.6. Laboratorije
U laboratorijama se koriste UV lampe koje se mogu staviti u lokacije sa vie razliitih namijena ali jedan od
najvanijih je takozvani sterilni kabinet. Upotrebom UV zraenja u kabinetu moe biti gotovo sterilan prostor i
eksperimenti se mogu obavljati bez ometanja od spoljnih uticaja. Nekoliko drugih velikih primjena UV zraenja u
laboratorijama su: u kabinetima za skladitenje dezinfekcionog materijala, sterilisanje vazduha(sl. 25), i kao
pomou u dezinfekciji instrumenata i stakla.

4.7. Prva pomou i poliklinike

Prostorije za prvu pomou i poliklinike (sl. 27) takoe mogu biti opremljen germicidnim UV lampama gdje se,
pored njihove oigledne koristi za odravanje opte higijene vazduha, mogu koristiti za zatitu instrumenata,
hirurkih zavoja, itd.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

14

4.8. Sobe za dekontaminaciju

Primjena UV zraenja u plafonima soba za dekontaminaciju ili pregradama kako bi se dobila sterilna barijera
izmeu prostorija.(sl.26) ili za dekontaminaciju vazduha i povrine svih materijala koji se nalazi u okviru odeljka.
(Sl. 29a).

4.9. Preiavanje vode

Obzirom detaljnije upotrebe UV zraenja za dezinfikovanje vode, prvo treba naglasiti da e skoro uvijek biti
upotrebljeno kao dodatna mjera i veoma rijetko e se korisiti kao jedina mjera za dezinfekciju. Kao po pravilu,
izbor mora da bude napravljen od broja ekvivalentnih metoda ienja, u zavisnosti od stepena zagaenja vode, bilo
manje ili vie skupe metode obrade e morati da bude usvojene. Metoda dezinfekcije obino nalazi ukljuivanje
UV zraenje tabeli 5, zajedno sa poreenjem relativne efikasnosti raznih metoda. Primjeri primjene UV lampe u
preiavanje vode dati su u Tabeli 7.
Pijae vode
Pijae vode u poslednjih nekoliko godina, zahtev za pie i procesiranje vode u odreenim tekim situacijama gdje
nema dovoda vode, kao to su na brodovima, je sreo, u sve veem obimu, od strane postrojenja za isparivanje.
Vakum isparivai koji su, iz ekonomskih razloga, nali iroku primjenu pate, meutim, od nedostatka u poreenju
sa bivom metodom visokog pritiska, koji, na niskim temperaturama u ispariva, unosi bakterija koje moe doneti
iz morske vode u destilat. Uspjesi su postignuti u eksperimentima u vezi sa narednim dezinfekcijama vode uz
pomou UV zraenja. Baktericidno dejstvo UV zraenja je najbolje kako voda ne bi sadrala otrovne materije.

Ivnik d.o.o. | Orijenska bb, 81000 Podgorica, tel/fax: +382 20 / 613 - 873

15