Quan h Trung Vit

th.s NGUYN PHNG HOA

Vin Nghin cu Trung Quc

uan h Trung - Vit trong 25

nm t khi hai nc thit lp
quan h ngoi giao cho n khi
Vit Nam thng nht t nc (19501975) din ra trong bi cnh chin tranh
lnh trin khai ton din vi s hnh
thnh ca cc khi lin minh kinh t v
qun s; pht trin n nh cao vi cc
cuc chy ua v trang, tp hp lc
lng, xung t cc b. V vy, mi quan
h ny chu tc ng mnh m t
quan h quc t phc tp m tiu biu l
ha hon M - X, mu thun Trung X, ha hon Trung - M. Nhng tc
ng c lc lm cho quan h Trung Vit pht trin thun chiu, c lc khin
quan h Trung - Vit gp kh khn, trc
tr, hai nc nghi ng, thiu tin tng
ln nhau. Bi vit tp trung khi qut
mt vi nt ni bt ca quan h Trung
Vit trong 25 nm ny.

1. Quan h hu ngh, hp tc l dng

chnh
Quan h quc t trong thi k Chin
tranh lnh din bin phc tp vi s i
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

u ca hai cc Lin X v M, mu
thun X - Trung v sau ny l tam gic
chin lc M - Trung - X. Khi mu
thun Trung-X pht trin n nh
im, hai nc tr nn i ch v ha
hon Trung-M c nh hng xu
n quan h Trung-Vit, gia hai nc
c bt ng, mu thun. Nhng nu
nhn xuyn sut ton b qu trnh pht
trin trong sut 25 nm t nm 1950-1975,
hu ngh, hp tc vn l dng chnh. Vit
Nam l mt trong nhng nc lng ging
c quan h tt nht vi Trung Quc trong
thi gian ny.
1.1.Hai nc ng h ln nhau trong
nhiu vn chnh tr, ngoi giao

Trong khi Vit Nam khi phc kinh

t min Bc, u tranh thng nht nc
nh, Trung Quc cng phi i mt vi
mt s vn i ni, i ngoi, l s
can thip ca M vo i Loan, s ni
dy Ty Tng, tranh chp bin gii vi
n , u tranh ginh li v tr Lin
hp quc Vit Nam ln n vic M
xm chim i Loan, m mu to ra

35

Nguyn phng hoa

hai nc Trung Quc hoc mt Trung,

mt i. Trc sau nh mt, Vit Nam
lun tha nhn i Loan l mt phn
ca lnh th Trung Quc v coi M l k
th chung ca hai dn tc bi M cn tr
s thng nht Vit Nam v cn tr vic
a i Loan tr v Trung Quc. Vit
Nam cng phn i vic i hi ng
Lin hp quc kho 14 thng qua Ngh
quyt vn Ty Tng v khng nh
Ty Tng l mt b phn lnh th khng
th tch ri ca Trung Quc, dp cuc
phin lon v tin hnh ci cch dn ch
Ty Tng hon ton l cng vic ni b
ca Trung Quc. Vit Nam ln n M
ngn cn Trung Quc khi phc a v
chnh ng ti Lin hp quc, ng h
bn Tuyn b ngy 21-12-1961 ca B
Ngoi giao nc CHND Trung Hoa yu
cu Lin hp quc tr li cho Trung
Quc quyn chnh ng ti t chc ny.
Khi nc Vit Nam ra i, cha c
nc no trn th gii cng nhn v sau
phi n c tin hnh cuc khng
chin chng Php trong vng vy, Trung
Quc l nc u tin cng nhn Vit
Nam, m ra thng li ngoi giao to ln
vi s cng nhn ca Lin X v nhiu
nc XHCN ng u khc. L mt nc
tham d Hi ngh Geneve v Vit Nam,
Trung Quc lun quan tm n vic thc
hin Hip nh, phn i mnh m vic
M ph hoi Hip nh, can thip v
xm lc Vit Nam.
Trc s can thip v xm lc Vit
Nam ca quc M, Chnh ph Trung
Quc v B Ngoi giao Trung Quc

36

pht biu my chc tuyn b, khng

nh quyt tm ng h cuc khng chin
chng M ca nhn dn Vit Nam. Trung
Quc t chc hng trm cuc biu tnh,
bo ch Trung Quc ng hng trm bi
bo ln n quc M, ng h Vit Nam.
Ting ni ng h ca Trung Quc c v
tinh thn chin u, tng thm nim tin
cho qun v dn Vit Nam, ng thi cng
c tc dng ngn chn, rn e i vi
hnh ng ca k th.
1.2. Trung Quc vin tr cho hai
cuc khng chin ca Vit Nam

Bn cnh s ng h v tinh thn,

Trung Quc l mt trong hai nc vin
tr ch yu cho cuc khng chin chng
Php, chng M ca Vit Nam trong lc
bn thn cn nhiu kh khn. Nu nh
Lin X ch tch cc ng h cuc khng
chin chng M ca Vit Nam t nm
1965 (trong thi gian khng chin chng
Php cng c vin tr nhng do c s
phn cng gia Lin X v Trung Quc,
Lin X vin tr cc nc ng u, Trung
Quc vin tr Vit Nam nn ch yu vn
l Trung Quc, cn trong thi gian t
1955-1965 do thc hin ha hon vi M
nn khng vin tr cho khng chin chng
M trnh i u trc tip vi M, ch
vin tr cho xy dng kinh t min Bc)
th Trung Quc vin tr ton din cho
Vit Nam ngay t khi hai nc thit lp
quan h ngoi giao.
Vin tr v kinh t, t nm 1955-1974,
Trung Quc vin tr khng hon li
cho Vit Nam 2577 triu Rp, cho vay
di hn 295 triu Rp, l nc vin tr
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

Quan h Trung Vit

khng hon li v kinh t cho Vit Nam

nhiu nht (chim 53% tng s vin tr

kinh t ca nc ngoi), l nc cho vay

ln th hai (chim 31%).

VIN TR KHNG HON LI V VAY DI HN

CA CC NC XHCN CHO VIT NAM (1955-1974)

n v: triu Rp
Nc

Tng s

Vin tr khng hon li

Vay di hn

5749

4844

950

Lin X

1831

1365

466

Trung Quc

2872

2577

295

Cc nc XHCN khc

1091

902

189

Ngun: Bo co v tnh hnh quan h kinh t ca ta vi nc ngoi t nm 1955 n

1974 ca V Hp tc Quc t trong H s Tnh hnh quan h kinh t gia Vit Nam vi nc
ngoi t 1955-1974 ca U ban K hoch Nh nc, Trung tm Lu tr Quc gia III, HS 32.
(S liu ny c tnh li sau khi chuyn tin vay c xo n sang tin vin tr khng
hon li.)

BNG SO SNH MC P NG MT HNG NHP KHU CH YU

CA CC NC CHO VIT NAM TRONG THI GIAN 1954-1974

n v: %
Tn hng

Trung Quc

Lin X

St thp

40

40

Nhin liu lng

34

63

Cc nc XHCN khc
20

Than m, than cc

Hu ht ca Trung Quc

Cc loi phn bn

35

39

11

My ko

10

55

35

37

17

t vn ti
Phng tin vn ti ng st

Gn 100%

Lng thc

62

38

Bng, si bng

87

13

Ngun: Bo co v tnh hnh quan h kinh t ca ta vi nc ngoi t nm 1955 n

1974 ca V Hp tc Quc t trong H s Tnh hnh quan h kinh t gia Vit Nam vi nc
ngoi t 1955-1974 ca U ban K hoch Nh nc, Trung tm Lu tr Quc gia III, HS 32.
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

37

Nguyn phng hoa

S tin vin tr v tin vay ny chim

mt t l rt ln trong thu chi ngn sch
v chi cho tch ly ca Vit Nam nhng
nm , gp phn gip Vit Nam nhanh
chng phc hi kinh t v pht trin p
ng nhu cu va khng chin, va xy
dng t nc. Vin tr ca Trung Quc
gip Vit Nam khi phc nn sn xut,
c bit l cng nghip sau khng chin
chng Php. n nhng nm 1960, min
Bc c th sn xut c hu ht cc
sn phm cng nghip quan trng, p
ng mt phn v nhu cu t liu sn
xut, trang thit b ton b v b phn
cho cc ngnh kinh t quc dn cng
nh p ng nhu cu tiu dng ca
nhn dn.
Quan h thng mi gia Trung Quc
v Vit Nam trong sut 25 nm cng
mang nhiu tnh cht gip , vin tr.
Trung Quc l mt trong hai nc cung
cp nhiu nht cho Vit Nam c v khi
lng cng nh mt hng, p ng nhu
cu phc hi sn xut v nhu cu tiu
dng ca Vit Nam trong nhng nm
chin tranh. Trung Quc cng l th
trng xut khu ch yu ca Vit Nam
khi .
Vin tr v qun s, cuc khng chin
chng Php ca Vit Nam nhn c
vin tr tch cc ca Trung Quc. Tng
s vin tr (sng n, lng thc, hng
qun y, qun trang) t thng 5/1950 6/1954 l 21.517 tn, tr gi 34 triu Rp,
trong ngoi t vn ti, pho cao x,
ho tin su nng, tiu lin K50 l ca
Lin X v cc nc XHCN ng u, cn

38

cc v kh b binh, pho 105 ly, 75 ly v

lng thc l do Trung Quc gip . S
vin tr ni trn chim khong 20% tng
s vt cht s dng trn chin trng
Bc B trong thi gian ny(1).
Trung Quc cng l mt trong hai
nc vin tr cho cuc khng chin
chng M ca Vit Nam nhiu nht,
chim khong 50% trong tng s
2.362.682 tn, tr gi khong 7 t Rp
vin tr quc t cho cuc khng chin
chng M(2). Trung Quc vin tr cho
Vit Nam ch yu l v kh b binh,
qun trang, qun dng, lng thc, thc
phm, thuc cha bnh, phng tin vn
ti v mt s xe qun s, n pho.
Mt iu cng cn nu y, trong
tt c cc nc vin tr cho Vit Nam
khng chin chng M, Trung Quc l
nc duy nht vin tr trc tip bng
ngoi t. u thp k 1960, p ng
yu cu ca chin trng, Vit Nam c
t vn vi Trung Quc vin tr cho
min Nam mt s ngoi t bng tin mt
la M. Theo Bo co Quyt ton do
ng Mai Hu ch, ngi trc tip iu
hnh Qu ngoi t c bit - B29, lc
l Ph Cc trng Cc Ngoi hi,
ng thi l U vin Ban Vin tr min
Nam, vin tr bng ngoi t t do ca
Trung Quc cho min Nam t nm 1964
- 1975 l 626.042.653,52 USD/tng s
678.701.874,36 USD vin tr ca Chnh
ph, nhn dn v cc t chc quc t cho
Vit Nam(3).
Mt s gip ng k ca Trung
Quc cho khng chin chng M ca Vit
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

Quan h Trung Vit

Nam chnh l gip Vit Nam m bo

giao thng lin lc v vn chuyn hng
ha qu cnh. Trung Quc c cng
binh gip Vit Nam sa cha, phc hi
giao thng khi M bt u nh ph
min Bc vi quy m ln, tn ph nhng
tuyn ng giao thng huyt mch
min Bc. Chnh ph Trung Quc ng
cho Vit Nam s dng cng Phng
Thnh v mt s tu bin ch hng
vin tr quc t cho Vit Nam c bc
d hng cng Trm Giang (Qung
ng), sau c ch bng ng st
vo Vit Nam qua tuyn ng st Lng
Sn khi M ri mn kho cc ca ng
giao thng ng bin. Trung Quc gip
xy dng hai tuyn ng ng dn
du ph m mu phong ta H Ni
ca M.
S ng h v gip ca Trung Quc
c ngha v cng quan trng i vi
cuc khng chin chng Php, i vi
cng cuc xy dng kinh t min Bc
v khng chin chng M min Nam.
Trong 25 nm ny, quan h Trung - Vit
tuy bc l mt s vn v pht trin
theo chiu hng xu i nhng s ng
h ln nhau ca hai nc, vin tr ca
Trung Quc dnh cho Vit Nam cng
nh tnh cm ca nhn dn hai nc
khin quan h Trung-Vit hin i c
m u bng trang s hu ngh. Mi
quan h hu ngh ny c xy dng
trn nhng c s sau:
Th nht, hai ng, hai nc c
quan h hu ngh truyn thng v sau
khi thnh lp, cng ng trong hng
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

ng cc nc XHCN, u c mc tiu
xy dng CNXH, chng li ch ngha
quc m ng u l M. Trong bi cnh
Chin tranh lnh, M tm cch bao vy
v tiu dit ch ngha cng sn, cng
chung thc h, on kt vi nhau
duy tr s lnh o ca CS cng chnh
l mt b phn ca li ch quc gia, ph
hp vi li ch quc gia. S gp g v li
ch ca hai ng gp phn lm nn
tnh cht ng ch trong quan h Trung Vit giai on ny.
Th hai, mt mc nht nh gia
hai nc c s dung ha trong cc li ch
quc gia khc. Vit Nam tin hnh cuc
khng chin chng Php sau khi t
nc mi thnh lp c 1 nm, sau
li tin hnh khng chin chng M ko
di 20 nm. Mt dn tc va thot khi
ch h ca thc dn phong kin
phi i u vi hai nc thc dn,
quc hng mnh nh thc dn Php
v quc M, l s kh khn, gian
kh, hi sinh m khng mt dn tc no
trn th gii phi gnh chu nh nhn
dn Vit Nam trong lch s hin i. Li
ch cao nht lc ny ca nhn dn Vit
Nam l gii phng dn tc, thng nht
t nc. Ch tch H Ch Minh
khng nh: Nc Vit Nam ta nht
nh phi thng nht. ng bo Nam v
Bc nht nh s sum hp mt nh v
thng nht nc nh l con ng sng
ca nhn dn ta(4). V vy, mi chnh
sch i ni, i ngoi ca Vit Nam lc
ny u phc v, hng n mc tiu
cao c . Vit Nam phi tranh th v

39

Nguyn phng hoa

tn dng mi iu kin thun li trn

th gii c li cho cuc u tranh chnh
ngha ca mnh, trong c vic ch
trng pht trin quan h lng ging hu
ngh vi Trung Quc nhm tranh th s
ng h ca Trung Quc.
Cn vi Trung Quc, s ng h phong
tro gii phng ca cc dn tc trn th
gii, trong c Vit Nam, ca Trung
Quc xut pht t thc h nhm tng
cng sc mnh cho mnh, cho h thng
XHCN, nhng iu quan trng hn l
xut pht t li ch quc gia, l m
bo tn ti v an ninh, pht trin v
phn vinh kinh t, m rng v uy tn v
nh hng ca Trung Quc. Nc CHND
Trung Hoa ra i di s lnh o ca
CS Trung Quc sau thng li ca cuc
khng chin chng xm lc v cuc ni
chin vi Quc Dn ng c s hu
thun ca M. V vy, on kt vi Vit
Nam chng li thc dn quc, gi
vng v tr lnh o ca CS cng nh
an ninh quc gia tp trung pht trin
kinh t t nc l yu cu bc thit, l
li ch thit thc ca Trung Quc lc .
Bi nu nh thc dn Php hay quc
M thnh cng trong vic thn tnh min
Bc, xa b nh nc do CS Vit Nam
lnh o th l iu v cng t hi i
vi Trung Quc. Ch tch Mao Trch
ng ni vi B th Ban chp hnh
Trung ng ng L c Th trong bui
tip ngy 1-2-1973: S gip ca
chng ti rt t i. Chng ti phi cm
n cc ng ch. Chnh cc ng ch
gip chng ti. Cc ng ch chin

40

u chng ch ngha quc M hn

mi nm nay. Chng ta lun lun gip
ln nhau(5).
Sau khi mu thun Trung - X bng
n, mc d gia Vit Nam v Trung
Quc c bt ng, khng hi lng,
nhng Trung Quc vn duy tr quan h
hu ngh, vn vin tr cho Vit Nam
nhm i lp vi lp trng ca Lin X,
to dng hnh nh v mt Trung Quc
ng v pha cc nc thuc th gii th
ba, tch cc chng ch ngha quc v
cng mun ng vai tr tch cc khi gii
quyt vn Vit Nam. Trong thi gian
Trung - M i ti ha gii, Trung Quc
vn tip tc vin tr cho Vit Nam bi
Trung Quc mun nm vn Vit Nam
to li th trong quan h vi M v
trnh Lin X nhy vo lp ch trng,
to nn s uy hip mi sau khi M rt
qun. Mt nh nghin cu Trung Quc
nhn nh: Mc ch chnh vin tr
Vit Nam khng chin chng M ca
Trung Quc khng ch l vn nu cao
tinh thn ch ngha quc t, chi vin cho
cch mng th gii, m cn c yu t
tranh ot Vit Nam vi Lin X. Trung
Quc khng cho php Lin X c quyn
ch ng trong quan h vi Vit Nam,
a Vit Nam vo phm vi th lc chin
lc ca h, t lp ch trng sau khi
M rt qun khi Vit Nam, uy hip
pha Nam Trung Quc, sp nhp vo
vnh ai bao vy Trung Quc ca h.(6)
iu ny l gii ti sao, Trung Quc mt
mt tch cc ha gii vi M, mt khc
vn tch cc ng h nhn dn Vit Nam
khng chin chng M.
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

Quan h Trung Vit

Mt yu t gp phn lm nn c
im hu ngh, anh em gia hai nc
Trung-Vit giai on ny cn phi k
n ng gp ca Ch tch H Ch Minh.
Him c v lnh o no c quan h gn
b vi Trung Quc, am hiu Trung Quc
v c cc lnh o Trung Quc dnh
cho nhiu tnh cm nh Ch tch H Ch
Minh. Chu n Lai tng tm s: Ti
quen H Ch tch nm 1922. Nm 1925,
H Ch tch i Qung Chu gip cch
mng Trung Quc. y l mi quan h
rut tht(7). Khi Ch tch H Ch Minh
qua i, trong bui tip cc nh lnh o
Vit Nam, Chu n Lai by t: Quan
h gia H Ch tch vi Trung Quc
khng phi l mi quan h thng thng,
Ngi gn b hai ng v nhn dn
hai nc li vi nhau(8). tng nh
Ch tch H Ch Minh, ngy 8-9-1969,
Quc v vin Trung Quc quyt nh tt
c cc c quan nh nc v cc t chc,
tt c cc n v hi qun, nh my,
hm m, x nghip, cng x nhn dn v
trng hc trn ton quc v cc tu
thuyn cc bn cng treo c r trong
ngy 9-9. Nh c s tinh t, kho lo
trong ng x vi Trung Quc, quan h
mt thit gia Ch tch H Ch Minh vi
cc nh lnh o Trung Quc, nn khi
quan h Trung- X cng thng, quan h
Trung-Vit xut hin s thiu tin
tng, th v c bn Vit Nam vn gi
c cn bng trong quan h vi Trung
Quc, Trung Quc vn ng h cuc
khng chin chng M ca Vit Nam.
Tuy nhin, do chu tc ng ca cc
nhn t khch quan v ch quan, quan
h Trung-Vit pht trin theo chiu
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

hng xu i vi nhng bt ng, thiu

tin tng xut hin ngy cng nhiu.
y chnh l nguyn nhn su xa dn
n cng thng, thm ch xung t trong
quan h hai nc sau nm 1975.

2. Quan h Trung-Vit giai on

1965-1975 pht trin theo chiu hng
ngy cng xu i
Do nh hng ca mu thun X Trung v nhng thay i trong chnh
sch ca Lin X i vi Vit Nam cng
nh iu chnh trong chnh sch i
ngoi ca Trung Quc, t nm 1965,
quan h Trung-Vit bt u pht
trin theo chiu hng xu i, gia hai
nc xut hin s nghi ng, thiu tin
tng.
Hai nc c lp trng khc nhau
trong vn chng xt li, thc cht l
chng Lin X. Trung Quc cho rng cn
phi thc hin song song, khng th
tch ri gia chng quc v chng xt
li, mun Vit Nam ng v pha mnh,
ging cao ngn c chng M, chng
Lin X. Cn Vit Nam kin tr tch ri
hai vn ny v cho rng hai nc
Trung - Vit c s khc bit trong nh
gi vn Lin X.
Hai nc bt ng trong vic nh gi
v vin tr ca Lin X v quan h vi
Lin X. Trung Quc khng hi lng khi
Vit Nam c cch nhn nhn c lp,
khng ng v pha Trung Quc chng
li Lin X, vn pht trin quan h v
tranh th vin tr ca Lin X, bi
Trung Quc cho nh vy l mun ly
lng Lin X m khng tic lm tn hi

41

Nguyn phng hoa

tnh hu ngh Trung-Vit, quan h tt

vi Lin X l gip vn chnh tr cho h
la bp nhn dn Lin X v nhn dn
th gii. Thng 10-1965, Th tng Chu
n Lai ni vi lnh o Vit Nam:
Trong mi quan h Trung - Vit xut
hin m my en, gia chng ta c
bt ng.(9) Trong bui tip on i
biu CS Vit Nam do B th th nht
BCH Trung ng ng L Dun dn
du sau khi tham d i hi 23 ca
CS Lin X tr li Trung Quc, ngy
25-3-1966, Th tng Chu n Lai
nhc li: T khi Lin X xen vo vn
Vit Nam thc t c bng en
trong quan h gia hai nc chng ta(10).
Tip sau , trong cuc hi m gia
on i biu ng Lao ng Vit Nam
do L Dun dn u vi Chu n Lai,
ng Biu Bnh, Khang Sinh ngy 13-41966, lnh o Trung Quc nhn nh:
Trong quan h gia Trung Quc v Vit
Nam by gi khng phi ch l c bng
en m c st m. Phi chng Trung
Quc qu nhit tm trong vn gip
Vit Nam cho nn Vit Nam nghi ng?
v t nay c l khng nn qu nhit
tm(11). Chnh v khc mc ny, hai bn
khng ra c Thng co chung nhn
chuyn thm ca on i biu CS
Vit Nam.
Trc s pht trin ca mu thun
X - Trung, sc p t pha Trung Quc,
Vit Nam gp kh khn trong vic
on kt v tranh th vin tr ca hai
nc ln trong phe XHCN. Trong hi
m gia on i biu hai nc vo
thng 4-1966, Chu n Lai v ng Tiu

42

Bnh tuyn b dt khot: Cc ng ch

cp song song vin tr ca Lin X v
vin tr ca Trung Quc nh vy l s
nhc i vi chng ti. V vy, t nay tr
i, khi cc ng ch ni n vin tr ca
Lin X th khng nn ni n vin tr
ca Trung Quc(12). Trung Quc cho
rng Vit Nam c thi khng cng
bng vi Trung Quc: Trong quan h
gia Trung Quc vi ta, Trung Quc th
ht lng ht sc vi ta, ta th v n,
khng cht ng h Trung Quc c trong
cuc u tranh vi ban lnh o Lin X,
trong cuc tranh chp vi Cu Ba, khng
nhng th ta cn quan h khng kht vi
nhng ngi , cao h, v khch
quan l lm hi Trung Quc, tip tay
cho h c lp v kch Trung Quc.(13)
Trong lc cn phi tranh th s ng
h ca tt c cc nc, c bit l Lin
X v Trung Quc, ng, Chnh ph
Vit Nam gp khng t kh khn
trong vic ho hon mu thun X Trung, lm cho Trung Quc hiu ng
li i ngoi ca Vit Nam t
khng lm nh hng n quan h song
phng. Tuy nhin, cng vi quan h
Trung -X ngy cng cng thng v mt
s tc ng khc, quan h Trung-Vit
cng ngy cng pht trin theo chiu
hng xu i. y, chng ti ng tnh
vi kin ca nh nghin cu Trung Quc
L an Tu: Khi Vit Nam ang trong
tnh hnh chin tranh, thi ny ca
Trung Quc mang tnh cht tng p lc.
C th thy rng, mc no thi
cng nhc ca Trung Quc y Vit
Nam nghing v pha Lin X(14).
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

Quan h Trung Vit

Chnh v nhn thy gia hai ng,

hai nc c s xa cch nht nh,
ngy 25-3-1966, Th tng Chu n Lai
nhc nh: Hai ng chng ta quan
h khng kht, hon nn c nhau. Cho
nn, vic tip xc vi nhau l rt cn
thit, c bit l nhng vn g chng
ti nhn thy cn nu ra cc ng ch
tham kho th ha tc nu ra. Mong cc
ng ch Vit Nam cng khng coi chng
ti l ngi ngoi, c vn g cn thng
bo xin cho chng ti bit(15). Tuy nhin,
cng v sau s phi hp gia hai nc
cng gim, quan h gia lnh o cp
cao hai nc khng cn gn gi, mt
thit nh trc na, t trc tip nh
hng n vn vin tr cho cuc
khng chin chng M ca Vit Nam.
Thng 8-1966, Vit Nam ngh
Trung Quc tng cng vin tr lc
lng phng khng bo v vn
chuyn ng st, ng b v cng
trnh xy dng ca Trung Quc gip
trnh b ph hoi, Trung Quc kho
lo t chi(16). u thng 10-1968,
khc phc hu qu do bo gy ra v vin
tr vt t cho min Nam, Vit Nam
ngh c on i biu n Trung Quc
bn bc, Chu n Lai phc p Phm
Vn ng: Do bn cng tc trong nc
trong thng 10, nhng ngi ph trch
ng, Chnh ph Trung Quc khng th
tip on i biu ng, Chnh ph Vit
Nam. V yu cu ca pha Vit Nam c
th iu chnh trc trong k hoch vin
tr nm 1969(17). Trn thc t trc,
sau v trong thi gian t chc Hi ngh
ton th Trung ng 12, Mao Trch
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

ng tip on i biu Guinea,

Ngoi trng Pakistan, on i biu
chnh ng Albania; Chu n Lai v cc
lnh o khc ca Trung Quc cng
hot ng i ngoi lin tc, cn cuc
gp vi Phm Vn ng b li li n
thng 11.
Trung Quc ch ng m cnh ca
ngoi giao vi M trong bi cnh cuc
khng chin chng M ca Vit Nam
ang bc vo thi k then cht, ang
n gn thng li cui cng tc ng
mnh m n nim tin ca Vit Nam vi
Trung Quc, t nh hng tiu cc
n quan h song phng. Mc d trong
khi tin hnh ha gii vi M, Trung
Quc lng trc c tc ng ca
n n quan h Trung-Vit, c thay i
trong ng h cuc khng chin ca Vit
Nam nh Trung Quc li hi m
Trung - M nh nh vo ngy 20-51970 t chc qun chng ng h cuc
u tranh ca nhn dn ng Dng,
Hi ngh B Chnh tr CS Trung Quc
quyt nh ngh Mao Trch ng
pht biu tuyn b cng khai ng h
cuc khng chin chng M, hi ngh cp
cao ca nhn dn ng Dng; mi Mao
Trch ng, Lm Bu tham d biu
tnh Bc Kinh, nhng s iu chnh
chnh sch i ngoi ny vn nh hng
n quan h Trung - Vit.
Quan h hai nc ngy cng xu i
cng c phn nh r nt trong quan
h kinh t thng mi, c bit l vin
tr ca Trung Quc cho Vit Nam. Vin
tr kinh t cho Vit Nam gim dn. Sau
nm 1969, Trung Quc bt u nhn

43

Nguyn phng hoa

mnh Vit Nam khng th qu da vo

vin tr ca nc khc, t nay v sau
nn i theo phng chm c lp t ch,
t lc cnh sinh. Vin tr khng hon li
nm 1974 l 1250 triu NDT, nm 1975
l 850 triu NDT, vin tr thit b ton
b nm 1974 l 500 triu NDT, t nm
1975 tr i khng c. Trong m phn v
kinh t cho nm 1976, Trung Quc
khng vin tr khng hon li cho Vit
Nam, m t vn cho vay 100 triu
NDT(18) nhp khu hng l v cung
cp hng l ch trong phm vi khon
tin vay ny, khng c vin tr qun s.
Mt s mt hng trc y Trung Quc
cung cp theo ng vin tr nh: than
m, than cc, sm lp t, thuc bc
chuyn sang trao i thng mi
bnh thng, mt s mt hng nh:
lng thc, vi, phn bn, my ko, my
i khng tip tc cung cp, mt s mt
hng ng cung cp nhng s lng
gim nhiu.
Nu nh ngun gc su xa ca quan
h hu ngh Trung-Vit, c bit trong
giai on 1950-1965 l s gp g v li
ch th nhng bt ng, mu thun sau
ny li bt ngun t xung t, mu
thun v li ch v c nhng sai lm v
i ngoi.
Nh trn phn tch, trong nhng
nm t 1950 n u nhng nm 1960,
trong bi cnh chin tranh lnh ang
din ra gay gt, cng ng trong phe
XHCN, Trung Quc v Vit Nam c
s gp g nht nh v li ch. Nhng t
sau nm 1965 tr i, Trung Quc v Vit

44

Nam s khc bit v li ch ngy cng

ln. Vit Nam vn theo ui mc tiu
cao nht, thing ling nht, l tp
hp sc mnh ginh chin thng,
thng nht t nc. K th duy nht
ca Vit Nam lc ny l quc M.
Cn Trung Quc, sau khi chnh quyn
vng mnh, kinh t pht trin, Trung
Quc mun khng nh v tr cng quc
trc ht l trong khu vc, sau l
quc t, m rng tm nh hng ca
mnh. Mc tiu ny nh hng n
chnh sch i ngoi ca Trung Quc.
Trung Quc coi quc M v ch ngha
xt li Lin X l k th, trong Lin
X l mi e da trc tip nguy him
nht. Sau , ph th c lp, Trung
Quc ha gii vi M, lin kt vi M
chng li Lin X. Vit Nam mun tranh
th vin tr v s ng h ca c Lin X
v Trung Quc chng M, cn Trung
Quc mun Vit Nam ng v pha mnh
chng li Lin X, khng lin kt vi
Lin X, hn ch nhn vin tr ca Lin
X. Vit Nam mun Trung Quc cng
ng v pha mnh chng M th
Trung Quc li ha gii vi M.
Hn na, quan h Trung - Vit chu
tc ng mnh m ca quan h quc t
cng nh nhng iu chnh trong chnh
sch i ngoi xut pht t li ch quc
gia ca Trung Quc. Din ra trong bi
cnh Chin tranh lnh pht trin n
nh im vi cc mi quan h quc t
phc tp, quan h Trung-Vit (trong
Vit Nam tuy l nc nh nhng c v tr
quan trng i vi cc nc ln) chu
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

Quan h Trung Vit

tc ng rt ln ca bi cnh ny. Mi
thay i trong chnh sch i ngoi ca
cc nc ln cng nh ca cc cp quan
h nc ln u tc ng trc tip n
quan h Trung-Vit. Quan h TrungVit chu tc ng mnh m ca quan
h Trung-X khi Vit Nam tr thnh ni
th hin mu thun, i u ca hai
nc. S tt xu ca quan h Trung X trn thc t l quan h ca 3 nc:
Trung - X - Vit. Quan h Lin X v
Trung Quc cng thng, xu i s nh
hng n quan h Trung - Vit, lm
quan h ny thay i(19). Thay i trong
chnh sch i ngoi ca Trung Quc i
vi M cng l yu t tc ng n xu
hng pht trin ngy cng xu i ca
quan h Trung - Vit.
Quan h Trung - Vit t khi hai nc
thit lp quan h ngoi giao cho n khi
cuc khng chin chng M ca Vit
Nam kt thc l s ni tip v l bc
pht trin tip theo ca mi quan h
hu ngh gia nhn dn hai nc trong
thi cn i. Vit Nam v Trung Quc
xy dng mi quan h hu ngh trong
iu kin mi nc u c nhng kh
khn ring. y chnh l thi gian nhn
dn Vit Nam phi tin hnh khng
chin chng hai k th thc dn, quc
hng mnh. Vit Nam bc vo cuc
chin chng gic ngoi xm cng vi
chng gic i, gic dt ngay sau khi mi
thnh lp nc 1 nm, tip n l cuc
khng chin chng M. Trong iu kin
y, Vit Nam cn phi tranh th, tp
trung mi ngun lc bn trong v bn
ngoi thc hin thng li mc tiu
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

thing ling, cao c l gii phng dn

tc, thng nht t nc. Trong nhng
nm ny, Trung Quc cng tri qua
nhiu kh khn t i ni n i ngoi.
Mc d kinh t c pht trin song tnh
hnh trong nc cng c nhng bt n do
sai lm trong ng li pht trin kinh
t, do u tranh ni b ng. bn
ngoi, kh khn t cc din Chin tranh
lnh i u vi M, sau l i u
vi c Lin X, c M, khin Trung Quc
ri vo tnh trng b c lp. Pht trin
mi quan h hu ngh Trung - Vit c
ngha tch cc i vi bn thn mi nc
v c h thng XHCN.
Quan h gia hai nc giai on
1950-1975 li du n hu ngh
trong sut chng ng pht trin 60
nm qua. Mc d gia hai nc lc ny
xut hin s thiu tin tng cng mt
s mu thun, v sau khi Vit Nam
hon ton thng nht, quan h hai nc
ngy cng xu i v dn n chin tranh
bin gii nm 1979, nhng iu khng
th ph nhn l s ng h, vin tr
ca Trung Quc dnh cho Vit Nam
Vit Nam i n thng li cui cng
(trong ba cuc chin tranh nng khu
vc chu trong thi k Chin tranh
lnh, duy nht c Vit Nam thc hin
thng nht hon ton t nc); l
tnh cm, s trn trng ca nhn dn
Vit Nam dnh cho nhn dn Trung
Quc. Trong 25 nm ny, quan h hai
nc li mt s vn lch s, n
nay c vn gii quyt xong, c vn
vn cn tn ti. Quan h lng ging
hu ngh Trung - Vit c khng nh

45

Nguyn phng hoa

trong tng lai nh th no ph thuc

mt phn vo vic gii quyt nhng vn
cn tn ti y. Qua chng ng pht
trin ny, chng ta cng nhn thy
ng li i ngoi ha bnh, c lp, t
ch, t li ch quc gia ln trn ht, cn
bng quan h gia cc nc ln, khng
ng v pha no vn s l con ng tt
nht Vit Nam pht trin quan h vi
cc nc, trong c Trung Quc.

CH THcH:
(1) S tht v nhng ln xut qun ca Trung
Quc v quan h Vit - Trung, sdd, tr 43.
(2) Chin tranh cch mng Vit Nam 1945-1975,
Thng li v bi hc, NXB Chnh tr Quc gia,
2000, tr 601.
(3) Mai Hu ch, Bo co cng tc ngoi t c
bit t 1964-1975, Lu tr Ngn hng nh nc
Vit Nam, dn theo ng Phong, Lch s kinh t
Vit Nam 1945-2000, tp 2, NXB KHXH, trang
1105.
(4) H Ch Minh ton tp, tp 8, NXB Chnh tr
Quc gia, trang 197-198.
(5) Bo Nhn dn, ngy 5-2-1973.
(6) L an Tu, Quan h Trung-X v vin tr
Vit Nam khng chin chng M ca Trung quc,
Nghin cu lch s Trung Quc ng i, s 31998, http://www.xslx.com, 2004-08-13
(7) Hng T Qun: Tnh su ngha nng - H Ch
Minh vi nhn dn hai nc Vit Trung, Tp ch
Nghin cu Trung Quc s 3 nm 1997, trang 25.
(8) Hng T Qun: Tnh su ngha nng - H Ch
Minh vi nhn dn hai nc Vit Trung. Tp ch
Nghin cu Trung Quc, s 3 - 1997.
(9) Mt s tnh hnh v quan h Vit - Trung t
sau khi Kh rt xp , thng 5-1966, Ti liu ca
V I, Phng Ban i ngoi trung ng 1958-1991,
n v bo qun s 1415, trang 23.
(10) Ti liu xung quanh vn ra Thng co
chung Vit Nam - Trung Quc (Sau khi on i

46

biu ng ta do ng ch L Dun dn u i d
i hi 23 ca CS Lin X), n v bo qun s
1673, trang 3, Phn phng BCH T kha III, Cc
lu tr Trung ng ng.
(11) Ti liu xung quanh vn ra Thng co
chung Vit Nam - Trung Quc (Sau khi on i
biu ng ta do ng ch L Dun dn u i d
i hi 23 ca CS Lin X, Phn phng BCH T
kha III, Cc lu tr Trung ng ng, n v bo
qun s 1673, trang 34.
(12) Ghi chp hi m gia on i biu VitTrung ngy 13-4-1966, L an Tu, Quan h
Trung-X v vin tr Vit Nam khng chin chng
M ca Trung Quc, Nghin cu lch s Trung
Quc ng i, s 3-1998, http://www.xslx.com,
2004-08-13.
(13) Mt s tnh hnh v quan h Vit - Trung
t sau khi Kh rt xp , thng 5-1966, Ti liu
ca V I, Phng Ban i ngoi trung ng 19581991, n v bo qun s 1415, trang 20, trang 33.
(14) L an Tu, Quan h Trung-X v vin tr
Vit Nam khng chin chng M ca Trung Quc,
Nghin cu lch s Trung Quc ng i, s 31998, http://www.xslx.com, 2004-08-13.
1

Ti liu mt gi t Bc Kinh s 211/Bk gi

B Chnh tr ngy 25- 3- 1966, Ti liu xung quanh
vn ra Thng co chung Vit Nam - Trung Quc
(Sau khi on i biu ng ta do ng ch L
Dun dn u i d i hi 23 ca CS Lin X,
Phn phng BCH T kha III, Cc lu tr Trung
ng ng, n v bo qun s 1673, trang 4.
(15) 1966 8 23
, ,
1998 3 ,
http://www.xslx.com, 2004-08-13
(16)
1997 5
262
(17) Mt s kin v vn m phn vi
Trung Quc nm 1975 v 1976-1980 trong H s
Ti liu tng hp v quan h kinh t vi Trung
Quc nm 1975, 1976, Trung tm lu tr Quc gia
III, HS 1061.
(18)
,china.com.cn, 2008-12-30.
Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

Quan h Trung Vit

Nghin cu Trung Quc s 3(115) 2011

47