ABDULLAH CALAN

SOSYAL DEVRM VE YEN YAAM

BLM AYDINLANMA YAYINLARI

1
 NDEKLER
nsz

DEVRMMZ SEVGY YARATMA DEVRMDR

PKK zgr Toplumsalla Yol Ama Hareketidir
Ailecilik zgr lkeler Temelinde zlmelidir
Sevgiyi Saptrmak Sevgisizlik Kadar Tehlikelidir
Sevgilerimiz Halkmzn Kurtuluuna Katk Salad Oranda Deerlidir

KADINI KAZANMAK YAAMI KAZANMAKTIR

Kadn Gelitirmek Klelikten ntikam Almaktr
Sosyalizm, Cinsler Aras Uurumun ve Eitsizliin Yklmasdr

KADIN VE ALENN ZMLENMES YAAMIN

ZMLENMESDR
Sosyal Devrimi Sevebilmek ve Yce Yaama Ulaabilmek in Yapyoruz

PKK KADIN ZGRLNN EN Y SALANABLECE

BR MCADELE ZEMNDR
ocukluk Hayallerine hanet Etmemi Kiilikler Gl Kiiliklerdir

YANLITA ISRAR KLEL YAAMAKTA ISRARDIR

AK ZGRL ARAYITIR
Sevilmek ve Sevmek in G Sahibi Olmak Gerekir
Ruhumu Satmamam z Savunmamdr
Sevgi Yolunu Aabilmek in zgr Kadn Yaratmalsnz
Devrim Yeniyi fade Etme Sanatdr

KADININ KURTULUU DEMOKRATK ETLK VE ZGRLK DEERLERYLE GELECEKTR

PKKDE GEREKLEEN BRLK EN BYK AKTIR

zgr liki in Savamamak zgrle hanettir
Kadn Olaynda Byk Eitlik ve zgrlk Sava Yrttm
Ak Yiitlere Has Bir tir
Toplumun zgrlemesi Kadnn zgrlemesiyle Mmkndr

VEY ANA BLNSZ BR SYAN DOURUCUSUDUR

Analk Hakk Ancak Yaman Bir Mcadeleyle denebilir

NDERLK GERE ALENN ZMLENME GEREDR

GZELLN ZGRLKLE BALANTISINA NANMAK VE ONUN AMANSIZ SAVAIMINI VERMEK

GEREKR
Benim Hikyem Herkesin Hikyesidir
Bir nsann Bir nsana Gsterebilecei En yi Duygu Gzellik ve Yaam Duygusudur

NDERLK SAVAIMI ZGR LKLER SAVAIMIDIR

Kadnlarn zyle Dzeyli Yaam Gelitirmek Bende Bir Tutkudur

KADININ OLDUU HER YER YAAM KAYNAIDIR

Mcadelesi Verilmeyen Yaamn Bir Anlam Yoktur.

GEREKLEM KADIN MLTANLII EN GELKN DEVRM DEERDR

nderlik Gereinde Sevgi Zafer Yrydr

ZGRLK VE GZELLK KADIN MCADELESYLE YARATILIR

2
 Nasl Yaamal Sorusuna Doru Cevab Biz Veriyoruz

GZELLN KENDS ZGRLKTR

Zilan Kiilii Zafer ile Ak Birletirmenin Addr
Mcadelemizin z Kadn Kimliini Ortaya karmaktr

ZGRLK SAVAILARIYLA YAAMI YENDEN YARATMALIYIZ

Ancak Her Noktada Baary Yakalayan Erkek Sevilebilir

ZLAN BYK BR SZLEMEDR

Zilan Sevgi Kanunudur En Ciddi Anlayandr ve Yaayan Deerdir
Zilan Yaam Manifestomuzdur

KADININ KEND CEVABI OLMADAN ZGR YAAMIN GEREKLEMES MMKN DELDR

nderlik Karlkl Birbirini Yaratmann nderliidir

KADINA GCN VERLMES SOSYALZMN GEREDR

Toplumsallama Devrimi Kadn Eylemi Etrafnda Gelimektedir
Doru Yaam ki Cinsin Birliktelii Temelinde Olur
Mezopotamya Devrimiyle Kadn Yeniden Canlandracaz

KADIN KURTULU DEOLOJS SOSYAL BR DEOLOJDR

Yalnz Erkekten Deil Dzenin Btn irkinliklerinden Kopuu Salayacaz
Klasik Erkei ldrmek Benim Felsefem ve deolojimdir
rgtl Kadnn Hizaya Getiremeyecei Tek Bir Erkek Yoktur
Yaam Kadn Kurtulu deolojisi Temelinde Gelitirilmelidir

3
 NSZ

Demokratik uygarlk a, halklarn yeniden douu kadar ve belki de daha belirleyici olarak kadnlarn dou adr. Neolitik
toplumun dourucu tanra gc olan kadn, snfl toplum tarihi boyunca srekli yitirilmeyle kar karya kalmtr. Tarih bir
anlamda ykselen snfl toplumla birlikte g kazanan egemen erkein tarihidir. Egemen snfsal karakter egemen erkek
karakterle birlikte oluur. Burada da geerli kural, mitolojik yalanlar ve ilahi cezalandrmalardr. Bunun altnda ise plak kaba zor
ve smr gerei vardr. Toplumun egemen erkek karakteri, gnmze kadar kadn olgusunun bilimsel deerlendirilmesine bile
frsat tanmamtr. Kadn konusu dinden daha fazla tabusal bir alan saylmaktadr. Namus ad altnda, aslnda erkein en sinsi, en
hain ve zorbaca gasbettii kadn gereklii ve haklar gizlenmektedir. Kadnn tarih boyunca kimlii ve kiiliinden yoksun
braklarak erkee srekli tutsak edilmesi, snfsallamadan daha olumsuz sonulara yol aan bir olgudur. Kadnn tutsakl genel
kleliin, dn bir lsdr; toplumda yaygnlaan yalann, hrszln ve zorbaln bir lsdr; her tr kirlenmenin,
uakln lsdr.
Bu tarihin tersine evrilmesinin en derin toplumsal sonular beraberinde getirmesi kanlmazdr. Kadnn zgrce yeniden
douu, toplumun tm alt ve st kurumlarnda genel bir zgrlemeyi, aydnl ve adaleti zorunlu klacaktr. Savan yerine
barn daha deerli olduuna ve yceltilmesi gerektiine ikna edecektir. Kazanan kadn, her dzeyde kazanan toplum ve birey
demektir. Bu ksa ereve bile kadn haklar ve zgrlkleri alannda demokratiklemenin ne kadar tarihsel olduunu aka
gstermektedir. Bu anlamda 21. yzyln uyanan, zgrleen ve glenen kadn an balatmas, snfsal ve ulusal kurtulutan da
nemli bir olgudur. Demokratik uygarlk zaman, her dnemden daha fazla kadnn ykseldii bir a olacaktr...
(...)
Ortadounun demokratik bakaldrsnda kadnn zgn bir yeri vardr. Neolitiin yaratc gc olarak snfl toplum
tarafndan aalanmasn bir trl kendine yedirememektedir. Erkein egemenliine hep kukuyla bakmtr. Haklarnn
yenildiinin tamamen farkndadr. aresizlii, onu derin aclar iinde brakmaktadr. Bu duruma drlmeye de hibir zaman
layk olmadnn bilincindedir. O aslnda gizliden gizliye tanra kltrnden yanadr. Erkek tanrlara ciddiyetle hi inanmamtr.
Srekli bir boluk iinde bulunduunun bilincindedir. Hak ettii sayg ve sevginin kendisine gsterilmediini ac ve fkeyle
hissetmektedir. Erkein eline bu kadar muhta klnmaya drlmesini asla affetmemitir; daha ok da kendini affedememitir.
Erkein sevgiden ok uzak, hoyrat ve ahlksz olduunun farkndadr. Ak gcnden yoksunluunu da iyi bilmektedir. Bu kadar
elikinin kurban olmas, sanldnn aksine kadn cahillie deil, bilgelie daha ok yaknlatrmtr. nand m, en gl
ball gsterme gcnde stne yoktur. Genelde tm kadnlar, zelde Ortadou kadn bu zellikleri nedeniyle demokratik
toplumun en diri ve eylemli gcdr.
Demokratik toplumun nihai zaferi kadnla mmkndr. Neolitikten beri snfl toplum karsnda yere aklan halklar ve kadn,
demokratik hamlenin gerek sahibi olarak hem tarihten intikamn almakta, hem de ykselen demokratik uygarln soluna
yerleerek gereken antitezi oluturmakta, gerekten eit ve zgr topluma gidite en salam sosyal dayana oluturmaktadr.
Ortadouda toplumun demokratiklemesinin antitezi olmas, daha ok kadnn ve ondan sonra genliin sayesinde olacaktr.
Kadnnn uyan ve toplumun nc gc olarak tarihsel sahnede yer al gerek bir antitez deerindedir. Kadn dnyas, bilinci,
vicdan, sevgisi ve korumas farkl uygarlksal deerler dourmaya adaydr. Uygarlklarn snf karakterleri gerei erkek
egemenlikli gelimeleri, kadn bu ynde de gl antitez konumuna getirmektedir. Hem toplumun snf farklklarnn almas,
hem de erkek stnlnn sona erdirilmesi, antitez olmaktan teye yeni sentez deerindedir. Dolaysyla Ortadou toplumunun
demokratiklemesinde kadnn nc konumu, dnya apnda hem antitez (Ortadouluktan kaynaklanyor) hem de sentez
konumunda tarihi zellikler tamaktadr...
(...)
Bana gre anayurtlarn ve emein kurtulu almalarndan daha ncelikli olmas gereken kadn almalar en zor olanyd.
Kadn, gericiliin ve kleciliin ilk ve kkl ezilen snf, ulusu ve cinsiydi. Grnte cins farkll, eitsizlik ve bask iin
gereke yaplr. Tarih derinliine aratrldnda anlalacaktr ki, kadnlar tamamen sosyal ve siyasal egemenliin ilk
kurbanlardr. nsanla dayatlan her tr eitsizliin ve kleletirmenin ilk snfdr. Kadn kleletirildikten, evin uysal ve evcil
nesnesi (zne deil) haline getirildikten sonra, sra snfl toplumu ve devleti yaratmaya gelmitir. Zalim ve yalanc erkek kadn
drdkten sonra, bundan ald cesaretle dier insanlar ve kendi cinsini de ezmeye, tutsak klmaya yeltenmi; en byk yalanc
dnce sistemleri olan mitoloji ve dinleri yaratmtr. Tabii halklar iin doruya yaklatran mitoloji ve dinler de vardr. Biz
egemenler ve smrclerin yalanclk ve zorbalk reten din ve mitolojilerinden bahsediyoruz. Bu din ve mitolojilere
bakldnda, kadn bin bir hile ve zorbalkla grkemli tanra tahtndan adm adm drlmekte, nemsiz klnmakta ve en son
yok edilmektedir. zgrlk savas olup da bunu grmemem mmkn olamazd. Ana tanra dinini yaratm ve ilk ak
tanralarna mekn olmu bu topraklarn zgrlk ocuu olarak, ilk byklerimizi ve tutku kaynaklarmz anlamaya alacak,
aratracak ve varlk gerekelerini bulacaktm.
Kadn sorununa yklenmem bir kiisel onur sorunu olmann tesindedir. Basit cinsellik ihtiyalarnn ise tam karsndadr.
Cinslerin bulumasn mutlak hayvani cinsel gdnn stne, byk dostluun ve yoldaln seviyesine karmak, bana gerek
bir yiitlik gibi geldi ve kadna uzanmaktan ekinmenin korkaklk olduunu fark ettim. Korkuyu egemen erkek yaratmt. Namus
ad altnda bu oyun oynanyordu. Seviyorum derken bile, ikinci seferinde baklyordu. Hakszl dehet vericiydi. Cins olarak
kadn hrpalam, fiziini, zeksn ve duygularn mahvetmiti. Kadn inanlmaz derinliklere drlmt. En benim diyen

AHMne sunulan Savunmalardan alnmtr.

4
sosyalist erkek, hatta kadn bile bu oyunun basit figranlar olmaktan kendilerini kurtaramyorlard. zgrle byk susamln
verdii gle soruna yklendim. ok sayda zmlemeler, diyaloglar, derinlikli konumalar yaptm. Bir sahipleri olarak deil de,
bir sanatkr olarak, gzel bir fiziki durutan zek kvlcm olmalarna ve dillerinin sesiyle hibir maddenin veremeyecei tad
verebilecek dzeye ulamalarna kadar her eylerine mdahale ettim. Yetitiler, byk yetitiler, ama toydular. Lanetli yaam ve
erkek efendileri yan balarndayd. Onlara kar ve onlarla birlikte byk z cins savamn verecek tecrbe ve ustalktan
yoksundular. Bu acyla kendilerini uurumlardan attlar; atelerde yaktlar, bombalarla paraladlar. Onlar kahramanlk adna her
eyi yaptlar, ama yalnzdlar. Karlarndaki erkeklik, kaba yaklamdan baka tr bir yaklam, eitlerin byk dostluunu ve
yoldaln aklna getirmek istemiyordu. iekler gibi solup gidiyorlard.
Tanra kltne iten inanacak kadar sayg ve sevgi gcne ulatm. Byk kadn savamm ne kadar gzden drmeye
alsalar da hakkn verdim. Hem bir kadn iin en kutsal grevlere ihanet edeceksin ve protestocu yaayacaksn, hem de soylu
kadn yoldal iin zerine deni yapmayacaksn! Bata PKK olmak zere, tm ilgili evrelere kadn savamnn basite
alnacak bir yn olmadn gstermeye altm. En az zorba ve yalanc erkek tanrlar kadar, dorunun ve akn gc olan
tanra dnyasnn da tannmasn, gerekli sayg ve sevginin iten gsterilmesini ilkelice ve ciddiyetle sonuna kadar gstermeye ve
dayatmaya altm.
Hainleri ve ibirlikileri ksa da, bu abalara candan katlanlarn unutmak asla mmkn deildir. Hele ehitleri, bu
topraklarn ve halklarmzn en kutsal azizeleri olarak her zaman anlacaklardr. Onlar gerek birer yiit tanra durumundadrlar.
Kalanlarn birliklerini, partilemelerini saygyla karladm, yardmc oldum. zgr ve gzel yaamn garantisi olmalar
gerektiini hep syledim. Bir gn mutlaka gerici, yalanc ve zorba erkei hizaya getirecek gl kadna ulaacaklarna dair
duyduum inanla abalarm sonuna kadar srdrdm. nsan sadece mlk olan kadnyla bymez, erkek olmaz. Ben byle ne
bymek, ne de erkek olmak istedim; hatta byle olmay onur krc buldum. Kadn zor duruma drdm biliyorum; onlar
ateten bir para haline getirdiimi de biliyorum. lerinden byk dmanlk edenlerin ve ok hakszlk yapanlarn olduunu da
biliyorum. Onlar yalnz kldm da biliyorum. Ama bilmelerini istediin en nemli bir hakikat, onlarn savan da barn da
kaderini belirleyecek kadar gl olmalar gerektiidir. Bu olmadan yaam haramdr. Bu olmadan ak olmaz. Bu olmadan hibir
zlem giderilmez. Yalnzlk ve ayrlk, bu byklklerin elde edilmesi ve egemenlik kazanmas iin geilmesi gereken yol ve
denmesi gereken bor faturalardr.
Ana tanra ve ak tanralarnn diyarnda bin yllarn kaybettirdii zgrlk ve eitlik gcyle, kadn merkezli alma ve
savamnda gzellik ve zeknn yeniden yaratlacana, varolann yeni toplumsal szlemeyi hayata geirecek kadar z gce
kavuacana dair umut ve inancm belirtirim. Sevgi ve sayg dolu kadn yoldalnda iddia kadar, abalarma bir ak iisi
olarak son nefesime dein devam edeceim kesindir. Anlam verecekleri ve ihtiya duyduklar kadar kadn yoldalarn olduum ve
hep yle kalacam kukusuzdur...

DEVRMMZ SEVGY YARATMA DEVRMDR

Gnmzde kadn ve aile sorunu en nemli konulardan biridir; zerinde oyun oynanan, hakknda ok konuulan bir konudur.
Urunda birok eyin yapld, Krt gereinde ise bazlarnn uruna cinayet bile iledii, bazlarnn trk yakt, oyunlar
oynad bir konudur. Bizim gereimizde bu konu dmandan daha fazla ldrc bir etkiyle yer edinmitir.
Daha nce kadn ve aile sorununa aklk getirdik, ama bunu daha da gelitirmek istiyoruz.
Aydnlk ile karanlk, scak ile souk, elektron ile proton, pozitif ile negatif gibi olgular doa iin neyse, kadn ile erkek de
doa iin yledir. Yani erillik ve diilik de doann bir gereidir. Lakin sorun bunu hatrlatmak deildir. Doa gerei hakknda
fazla ahkm kesmeye gerek yoktur. Bu ok yaln doa gereinin bizde ne hal aldn inceleyelim.
Bask, genellikle bir nesne ve olguyu, o nesne ve olgu olmaktan kartr. Eer bir bitki ok sert bir ta darbesi alrsa, artk bitki
olmaktan kar. Bitki gzeldir, fakat ta ok sert olduu iin bitkiyi ezip geer. Bylesi gelimelere doada tank olunabilir.
Toplumda da buna benzer bask trleri vardr. Yaamas gereken, sert bir baskyla ortadan kaldrlabilir. Bizim halk gerekliimiz
de biraz bu durumu yaamaktadr. Zayf ve bu duruma getirilmi bir halkn, nedenleri ne olursa olsun, tasfiye olmas da
mmkndr. Byk balk kk bal yutabilir. Ylanlar, gzel birok ku yavrusunu midelerine indirebilirler. Timsahlar, canl
bir nesneyi mthi azgn dilerinin arasna alp olduu gibi yutabilir, ardndan da gzya dkebilirler. Bunlar da yaanan
gerekliklerdir.
Aslnda doada henz u tanm yaplmamtr: Evrende erkeklik ne kadar geerlidir, diilik ne kadar geerlidir? Kanmca bu
sorun, insan zglndeki kadar aprak ve elikili deildir. zellikle ne lehte ne de aleyhte fazla sonu vermemesi gerekiyor.
Toplumda kadn cinsi zerindeki aleyhte gelimeler, doal diilik zelliinden ziyade uygarla, snfl topluma geile birlikte
balamtr. Bask, hakszlk ve smrnn gelime dnemlerinde diilik faktr dezavantaj olarak kullanlm, bask ve smr
konusu haline getirilmitir. Bunun doru ve bilimsel bir tespit olduu kansndaym. Yoksa kendi bana diilik ne smry ne de
smrlmeyi, ne baskya uramay ne de bask uygulamay izah eder. Bunu toplumsal rgtlenie, oradan da bask ve smr
sisteminin gelimesine balamak doru bir deerlendirmedir. Diilik zelliinin buna baz frsatlar sunmas belirleyici deildir.
Kadnn fiziki olarak zayfl da belirleyici bir neden olarak ne srlemez. Kald ki, tarih de buna dair rnekler sunuyor.

5
 Demek ki, cins zerindeki bask, bask ve smr dzenlerinin gelimesine baldr. Aile ise, klan ve kabile topluluklarnn bir
evrim biimi oluyor, bir evrimleme veya bir topluluk biimi olarak karmza kyor. Aile, ilk topluluk biimlerinden gnmze
kadar kendini yaatmak isteyen bir kurum olarak iin iine girmi; insan trnn bir araya gelii aile denilen bir kurumlamaya yol
amtr. lk topluluk biiminde aile ile klan ve kabile arasnda fazla ayrm yoktur, bunlar hemen hemen ayndr. Her toplum
iinde ayrmas ve ayr bir kurum haline gelmesi daha ok snfl toplumun gelimesiyle mmkn olmu ve kendine zg
zellikler kazanmtr. unu da belirtebiliriz: Mevcut tarihsel biimleriyle aile, uygarln gelimesiyle ya da dier bir deyile
bask ve smr dzeninin geliim sreci ierisinde kendini gittike zelletiren bir kurumdur.
Kleci dzen ortaya ktnda, kle sahipleri grkemli aileler ortaya kardlar. Gerekten kleci dnemin ok grkemli baz
eserleri vardr. O byk aile mezarlar, kleci dnemde, kle devletlerinde ortaya kt. O dnemlerdeki bir aile mezar, imdiki en
deme mabetlerden daha deerli veya bir konser salonundan, bir elence ya da dinlenme yerinden daha grkemlidir. Bu
mezarlardan ortaya u kyor: Kle sahiplerinde aile ok byk bir olaydr. Neden bu byledir? Bask ve smrnn ana
noktalarndan biri ailedir; kle sahipleri ilk defa yakalam olduklar byk devletlemeyle, toplum st bir durumla
tanrsallamaya doru gitmekte, aile de bunun en ok somutlat bir biimi olmaktadr. Ayn zamanda insanlar lmszl
yaamak istemilerdir. Msr firavunlarnn mezarlarnda halen mumyalar durmaktadr. mparator ailesiyle, slalesiyle, btn
hanedanyla, evresindeki kadnlaryla ta gibi donmu bir biimde yeraltndadr. lmszlk peinde olmakla birlikte, kendini
doann ve toplumun stnde bir biimde tanrlatryor, bylece bunu gnmze kadar yanstyor. Mimariye de bu temelde
yaklayorlar. Fakat klelerin aileleri yoktur, aile kurma haklar bile yoktur. Bu da bir gerektir.
Bilindii gibi, feodal dnemde hanedanlk daha da gelitirildi. Aslnda byk hanedanlklar feodal dneme zgdr.
slamiyet'teki Emevi, Abbasi, Seluklu ve Osmanl hanedanlklar ok grkemli birer aile devletidirler. Bu dnemin serfleri ise
yava yava aile kurma hakkn elde ediyorlar. Aile kurmak, serflik dnemine zgdr. Alt tabakalarn aile kurmas ve aileciliin
gelimesi, feodal dzenleni altnda ve kleciliin almasyla birlikte mmkn oluyor.
Kapitalizm bir sistem olarak gelitiinde ise bu sefer btn grkemliliiyle burjuva aileler ortaya kt. Avrupa'da bunlarn
etkileri halen ok diridir. Fransa'da, talya'da ve Almanya'da halen ok gl burjuva aileler var. Bu konuda ngiltere de ayn
durumdadr. Aile, kapitalist sistemde alt tabakada, proletaryada biraz daha geliti. Bunun smryle ba ok aktr, smrden
dolay aile geliemiyor; klede, serfte ve proleterde durum byledir. Fakat smrc ve baskc snfta ise aile mthi geliiyor.
Ailenin tanmn nasl yapmalyz? Bu kadar smrye ve smrlmeye, baskya ve bastrlmaya bal bir kurum iinde neler
olmaz, ne oyunlar dnmez ki! Byle bir kurum, en ok aratrlmas gereken bir kurumdur. Aslnda bu konuda aratrmalar henz
yeni yaplyor. Ailenin ierii, dayand felsefi temel, yaratt sorunlar imdi grlmeye allyor. zellikle mthi bir nfus
art da sz konusudur. Bu nfus artnn insanl, dnyay tehdit ettii syleniyor. Bunun aileyle balants var. Gnmzn
emperyalist sisteminde, gerek ezilen baml halklarda, gerekse kapitalist-emperyalist lkelerde ortaya kan aile sorunlar
insanl tehdit ediyor. Tedbir alnmazsa bu dnya yaanlamaz. Kabul grm biimiyle ailecilik, insanln temel kurumu olmas
urada kalsn, insanln sonunu getirmeye doru gidiyor.
Dolaysyla aile ve aileyle dolayl balantl iliki biimleri aratrlacak, deerlendirilecek ve bir k yolu bulunacaktr.
nk iki cins arasndaki iliki dzeni bugn insanl tehdit ediyor. Afrika'da, Latin Amerika'da, Ortadou'da yaayan halklarda
iki cins arasndaki iliki bir bunalm kaynadr. Yalnz nfus artnda deil, eitimsizlik, isizlik, ruhi bunalm gibi sorunlar
yaratmada da aile tam bir k kurumu haline geldii gibi, gelimi kapitalist lkelerde beterin beteri bir sonuca doru gidildii
grlmektedir.
Cinsel iliki ve zellikle onun dzenleni ve konumlan tarz gelimi kapitalist lkeleri iflasa gtrmtr. Getirilen kurallar,
ahlk adna ahlkszl zirveye karyor. Afrika gibi klan dzeni etkilerinin olduu yerde ise, cinsellik bir hastalk halini alyor.
Cinsel gdler yaam iinden klamaz duruma getirmitir. u ok ak ki, gnmzde hzndan hibir ey kaybetmeksizin
genelde aile ve cinsler aras iliki tarznn, zelde ise aile kurumunun en ok sorgulanmaya ve mmknse yeniden yaplanmaya
ihtiyac vardr.
Bu ilikilerin muazzam sorgulanmas yaplyor ve yenileri gelitirilmeye allyor, ama zm henz bulunmu deildir.
Dinler belli bir biim getirmek istediler. Yine sosyoekonomik biimler kendilerine gre bir eyler yapmak, rnein ahlk
kanunlar gelitirmek istediler. Fakat hepsi yetersiz kalyor. Soruna ilikin yeni felsefi ve ahlki temel, hatta yeni yaklam ne
olacak? Bilimin gelimesiyle birlikte bu konuda neler sylenebileceini dikkatle deerlendirmek ve incelemek gerekir. nk bu
sorun bir btn olarak toplumun sorunlarna ok yakndan baldr. Toplumda en temel kurum diye anlan bu kurumun sorunlar
iin ne kadar bilime bal bir zm bulunaca, bu sorunlarn bilime ne kadar yanstlabilecei konusuna gelince, fazla derin
dnmeye ve felsefe yapmaya gerek yoktur; bunun ok ciddi bir problem olarak insanln karsnda durduu aktr. Bilim bir
zme doru gidebilir, felsefe ve ahlk bir eyler gelitirmek isteyebilir. Bu temelde mutlaka iliki biimlerine zm bulunacak,
yeni iliki biimleri ortaya karlacaktr. Yaam daha kabul edilebilir snrlar dahilinde zgrlk yan biraz daha gelierek devam
edecektir.
Genellemeler nda kendi gereimize bakalm. Batm bir halk gerei, en ykc etkilerini ve sonularn ayakta kalan tek
kurum olarak aile kurumu iinde gsterir. Elde tek ailenin kaldn syleyenlerin dedii gibi, acaba gerekten ayakta kalm
mdr? Ulusal gereklik ezildikten, btn toplumsal kurum ve ilikiler dzeni zldkten, teslim alnp ykldktan, smr ve
baskya uradktan ve asimilasyonla tasfiye edildikten sonra, elde kalan aileye ne denilebilir ki? Hele aile uruna her eyi gze
almak ne demektir? Varn younu bir aile iin harcamak ne demektir? Aile dnda hibir ama gzetmemek ne demektir? Her
ey ailecilik iin demek nedir? Aydnla kavumas gereken temel sorular bunlardr.

6
 Bize gre gerek felaket, byle bir aile gereimizin olmasdr. nk her eyin yitirildii bir durum yaanmasna ramen,
son dayanam veya tm varlm biiminde aileye sarlmak byk bir sapmadr, ze yabanclamadr, tkenmedir, kendisini
gerek d ve apolitik yapmadr, ulusalla kar olmadr. Hatta bizdeki aile, kiileri toplumun dier kurumlarna kar cahil ve
ilevsiz brakma durumunu yaratmaktadr. Aile gereimiz iinde yetien o kiiler de bizleriz. Demek ki, baka lkelerde ailenin
tutucu olma deeri bir ise, bizde bin kadardr. Hele bu bir de ok ilkel kabile dneminin zellikleri ve dmann zel sava
yntemleriyle btnletirilerek bize sunulmusa, gerek bir felaketle kar karya bulunuyoruz demektir. Yeni doan biri, daha
gzn yaama aar amaz btn gvencesini aile iinde buluyor, biraz byr bymez gvenceyi aile kurmakta aryor. Aile
iinde herkes tm gcyle "Birbirimize ok muhtacz, her eyimizle bu kurumumuzu yaatalm" diyor. Genci de, ihtiyar da bunu
sylyor. Ulus, toplum, dier kurum ve kurulularn gelitirilmesi gibi olgular kimsenin umurunda bile deildir. Bunlar ok
gereksiz gryor.

PKK zgr Toplumsalla Yol Ama Hareketidir

Ailenin bu durumunu kendi ilikilerimde ok erken fark ettim. Koca bir yaamn aile gibi dar bir kurumun iine
hapsedildiinin farkna vardm. Bu ne anlama gelir? Bu insanlar baka bir kurum gelitirmemiler; hatta ailenin en irkini, en
gzeli, en haksz, en dorusu, en yaramaz, en iyisi, en kts gibi bir dnceye sahip olmulard. Bu durum hakl olarak beni
ok erkenden pheye drd. Byle bir gereklik, Benim ailemden olan her ey mkemmel ve vazgeilmezdir diye kendini
ifade eder. te tam da burada ailecilik vardr.
Dier toplumlarda ise aile deersizdir, hatta biraz gelimenin nn tuttuunda dman saylr. Bizde ailecilik bu anlamda
ilkel kabilecilik ve airetilikle birlikte en kr bir atmaya ve tkenie gtrr. En kts de, aile konusunda bir tutuculuun
olmasdr. Bireyin gz aileden, airetten ve kabileden baka bir ey grmez. Daha iyileri ise, bir ulusal ve toplumsal
kurumlamaya gitmeyi kabul etmez. Bu halen bizde ok egemendir. Bunu biraz daha amak gerekir.
Eylem planlarmz bile gelitirirken, ailecilik gereini mutlaka gz nne getirmemiz gerekir. nk adamn btn dzeni
aile dzenidir. Bu dzeni kurtarmak iin ajan, korucu, uak, en berbat ve yaramaz bir adam olur. Bunun nedeni aile dzenini
kurtarmak iindir. Saflarmzdaki insanlar da grtlana kadar aile sorunlaryla ykldr. Aile kurumu iinde bir kle, bir tutsak ve
bir tutucu olup kmlardr. Zaman zaman ulusal ve toplumsal gereklikten sz etseler de, bu fazla gereki deildir ve iimden
buna inanmak gelmiyor. Hangi ulusal ve toplumsal gereklikten bahsedebilirsiniz? Krt tipinin olsa olsa bir aile gereklii vardr,
ama o da ulusalla ve toplumsalla kardr, her ikisine de kart hale getirilmitir. Bunun bir esi olmas gerekirken,
yzyllardan beri dman eliyle gerici rol oynaya oynaya, toplumsalla ve ulusalla kart konuma gelmitir. Bunu iyi grmek
gerekir.
Kiiliklerin en kt yan da mthi bir biimde ailecilik temelinde ekillenmeleridir. Kiilie damgasn vuran nemli bir etken
de budur. Ska sylendii gibi, babasnn olu, ailesinin kz dnda bir tanm yoktur. Ulusallk ufkunuz, ulusal ve hatta sosyal
gelime zellikleriniz olduka arpktr. Burada ortaya kan sonu, arkadalarmzn henz aile koullarnn bir adm tesinde bile
olamadklardr. rgt de yle sanyorlar. En st dzeydeki arkadalarmzn konuturduklar ey basit bir aileciliktir. Partiyi de
kendi aileleri gibi sanyorlar. Hem de farkna varmayarak bunu yapyorlar. Biz partiyi temelde bu tr aileciliklere kar oluturduk,
ama arkadalarmz iki gn iinde partiyi kendi ailelerine eviriyorlar. Byle olmanzn nedeni ailecilik anlaydr.
Ben yedi yamdan beri aile kurumundan kuku duydum ve ona kar savaarak kendimi gelitirdim. Oysa siz onun has bir
yavrususunuz. Ailenin btn deerlerini zmsemi olanlar gl ulusal zellikleri konuturamazlar ve bunlarn kiiliklerinde
gl toplumsal zellikler boy vermez. Sizler gl ulusal ve toplumsal zelliklere kavuamamsnz. Bunun nedeni ok tutucu
aile kiiliinde kalmanzdr. Yerellik, blgecilik ve dier ilkel kltrler de bunlara eklenebilir ki, bunlarla hayli yklsnz.
Demek ki bizde ailecilik, aileden de teye bir hastalk durumunu ifade etmektedir. Bu hem ibirliki feodal ailelerde, hem yeni
yetme burjuva ailelerinde, hem de kyl ve kk burjuva kkenli ailelerde etkilidir. Varm youm, her eyim aile iin sznde
ifadesini bulan temel politika, aile kar tarafndan belirlenmitir. Hatta yaam sorunu da bununla balantldr. Oysa bizde
bandan itibaren aile gereini sk bir eletiriye tabi tutmadan ve onun birok etkisini ykmadan, devrimci olunamayaca ve
particilik yaplamayaca ok iyi bilinmektedir. PKKlilik bu anlamda aileciliin etkilerine kar sistemli bir savan addr. O
smrgeci etkiye kar olduu kadar, ailecilik etkilerine kar da savar. Aile gereinin bizde vcut bulmas byledir. Hemen
hemen toplumun btn bireylerine kar diye yanstlan ey aile kardr. Adam ol denildiinde, ailenin adam olmaktan sz
edilir. yi adam olmak, ailesine layk biri olmak demektir. Yani btn hedefler manzumesi, aba ayarlamas, iliki araylar,
hatta okuma gibi eyler hep ailecilik snrlar dahilinde ifadesini bulur.
Aileyi kazandnz da ne elde ettiniz? Aileyi kurtardnz da ne oldu? O kurtardnz aile nedir? Aileyi kurtarrken ulus bitti,
halk bitti. Dier ada uluslara bakalm: Siz onlar bugnk dzeye getiren kurum ve kurulularn yanndan bile gemediniz.
Ulusunuz iin gerekli olan kurum ve kurulularn yanndan bile gemediniz, onlara be metelik bir deer vermediniz.
Kurtardnz aile karsnda kaybettikleriniz bunlardr. Bu, kt bir aileyi kurtarmadr. Yine birok deeri en ktsnden
kaybetme durumu vardr. Biz bu ailecilik kurumuna ve felsefesine kar neden savayoruz? Soysuz, insanla, ulusalla ve
toplumsalla kapal Krt kiiliinin, basit aile ilikilerini kurtarmak iin satmayaca hibir ey yoktur. Yeter ki ailesini kurtarsn.
Biz bu kiilie kar sava atk. PKK'nin yaratmak istedii alternatif kiilik, ok radikal ve ulusal kurtuluu bir kiiliktir.
nk PKK ok iyi biliyor ki, bu sorun ailenin almasyla balantldr. PKK zgr bir toplumsalla yol amak istiyor. Bunun
iin son derece tutucu ve zgrlk kart olan bu aile kurumunu ykmak durumundadr. Ayn zamanda bu kurumda ihanet diz
boyudur. Ulusal kurtulua kart olduu iin, aile balarn paralamak zorunludur. En azndan ihanet temelinde olanlarn

7
paralamak gerekiyor. Aile koullarnda yabanclk, toplumsal ve ulusal gereklii inkr vardr. Bundan dolay ulusalla ve
toplumsalla saldrr. Gereklere kapal olan aile ilikileri ve aile dnyas paralansn ki, ulusallk ve toplumsallk gelisin.
Btn bunlar bizim son zamanlarda daha da aa kartmak istediimiz erkei akla getiriyor. Son zamanlarda kadn ve erkei
sorgulamaya nem verdik. Erkein sahte ve fazladan erkeksi durumu, kadnn da fazladan kadnsl bizi dndryor. Erkeklik,
genel olarak yiitlik ve cinsellikle zdeletiriliyor; erkek gibi adam, erkek gibi kadn diye ifade ediliyor. Bu da bir avantaj
olarak dnlyor. Bizim ilk rpda syleyebileceimiz ey udur: Madem bu adam erkekse, ne diye kurtuluu grevini
yapmyor? Yiitse ve erkekse, o zaman gereklerini yapsn. Dolaysyla erkek zmlemesi yapmaya gerek yoktur. Daha ok Krt
kiiliindeki erkekliin ne anlama geldiini anlamaya alyoruz. Krt kiiliindeki erkeklik, en saptrlm erkeklik
zelliklerinden birisidir. Krt erkei erkeklik duygusuna ulamakla sanki btn elikilerini zm gibidir. zellikle cinsellik
konusunda erkeklik, onda sanki smrgecilii yenip devlet kurmu gibi bir duygu yaratyor. Bu, byk bir yabanclama ve byk
bir yanlsamadr.
Trk toplumunun ve devletinin baz zelliklerini de gz nne getirirsek, bu biraz daha iyi anlalr. Erkein kadna kar
cinsel konumu, sanki ona bir kahramanlk payesi veriyor. Tuhaf bir ey, ama bu bir gerektir. Bu durum dier toplumlarda bu
dzeyde deildir. Bu konuda Krt erkeini derinden incelediimizde, bu anlamda onun bir tek tatminle ayakta kaldn greceiz.
O karsn kadn yapmtr. Kadnsa zaten daha fazla kadnca, bu temelde kendisi de erkekedir. Bylelikle btn elikilerin
zld sanlr. Elbette bunun ailecilik deerlendirmeleriyle sk skya balants var. Nasl aileyi kurtarma vatan kurtarmaktan
daha nemliyse, cinsel iliki de erkeklik asndan o denli nemlidir. Aslnda Krt erkei dier konularda bitiktir; devlete kar
bitiktir, ulusalla kar bitiktir, deerlere ve toplumsal ilikilere kar bitiktir. Peki, evin iinde aktif olduu, despot olduu iliki
nedir? Bu iliki, kadna ynelik ilikidir. Bu cinsellikten balar, her trl bastrmaya kadar gider.
Dikkat edilirse, erkek cinsellik olayn tam bir egemenlik olay olarak ele alr. Girdii her cinsel ilikiyi, sanki ampiyon olmu
gibi deerlendirir. Bu durum ok ciddi bir ahlki sapknlktr. Bunu byle deerlendirmek gerekir.
Baka toplumlarda, baka tarihi dnemlerde ok doal olan iliki, kendi toplumsal gereimizde neden farkl bir nitelik
kazanyor? Bu, Trkiye ve hatta birok toplum iin de geerlidir. Daha ok kendi toplumsal gereimizi biraz zmeye
alyoruz. zellikle imdi buna muhtacz. Yani toplumsal ve ulusal dzenleni iinde bir halk her eyini kaybetmise, her
eyinde bitiklik varsa, kendi insanmzn ben ok bym dememesi gerekir. Bu durum halen alay konusu yaplyor. rnein,
Trk erkekleri szm ona Avrupa karsnda erkeklikleriyle ok vnrler. Bunlarn hepsi hikyedir. Bu, Krt toplumunda biraz
daha ilgintir. Daha fazla toplumsal etkiye ve kt sonulara yol ayor. Kanmca en ok savam vermemiz gereken bir konu da
burasdr. Hele hele ok erken yata cinsellikle byle tanan eler, acaba neleri kaybetmemilerdir ki? zgrlk temelinde
cinsellik veya akn nasl bir zgrlk temelinde olaca tartmaya aktr; bu doru deerlendirilirse gelimeye yol aar;
yabanclamaya deil, bulumaya ve yaam anlaml klmaya gtrr. Eer byle bir toplumsal kaos veya toplumsal ilikiler
yumanda bu en temel zmleyici ara olarak dnlrse felakete yol aar. Cinsel tutkular baarya ulamad zaman, intihar
edenler de az deildir. Aslnda bu bir hastalk halidir. Byle bir durumda kii kendini bitmi olarak gryor. Bylesi kiiler byk
bir yanlgnn kurbandrlar.
Erkein cinsel aktivitesi fazla oldu mu kendini ok gl grr, bundan kendine vn pay karr. Dikkat edilirse, en az dier
u, yani ok pasif olan biri kadar kendini olduka zorlamtr. Bu hem gereksiz hem de sakncaldr. Toplum en ok bu durumdan
ekmitir. Tabii yalnz cinsel gdlerin tatmini asndan deil, toplumsal dzeyde daha kt sonular ortaya kyor. Cinsel
ynden ok a gzl olan birisi, bir deil iki, hatta kadn alr. stelik bir de geneleve gider; o da yetmez, ak pazarda kadn
arar. Bu durumun ahlki ynden ne kadar ykntya yol at bir rpda anlalyor. Bizdeki toplumsal dzene bakldnda, en iyi,
en namuslu, en aileci geinenlerin kadn konusundaki durumlarnn bir toplumsal hastalk boyutunda olduu grlr. Bunlarn
yayd hastalk, dmann yayd hastalktan daha az deildir.
Benim ilk isyan ettiim konulardan biri de uydu: "Seni biz dnyaya getirdik" dediklerinde, siz beni dnyaya getirmekle
soysuzluun daniskasn yaptnz; iyi bir ocuk olarak beni bytecek hibir imknnz olmad halde beni dnyaya getirdiniz ve
bunu da bama kakyorsunuz; hibir ey veremeyeceiniz bir ocuu hangi cesaretle dnyaya getiriyorsunuz diye karlk
veriyordum. ok kk yata bunu fark ettim. ocuk ok deerliyse, o zaman onun dnyasn da hazrlayacaksnz. Bizde aileler
bunu dnr m, erkek ve kadn bunu dnr m? zellikle erkek bunu dnr m? Tabii her ikisi de dnmez. Bu konuda
byk ahlkszlk iindeler. ok deerli ocuunuz iin ne yapyorsunuz? te imdi hepsi dnyann drt bir yanna, metropollere
savruluyorlar. Fakat erkek ve kadn suu ok nceden ilemitir. Tabii o da aresizdir, on be yanda yitirilmitir. Baka ne
yapabilir ki? Bir defa batmtr. Kadn ne anlar, erkek ne anlar? Bu durumu yzyllardan beri yayorlar. Bu nedenle byk
devrimci k, tm bu ilikilere kardr. Ama bu konudaki yabanclamay ve arpkl grmek gerekiyor.
Belirttiim gibi, erkek cinsel ilikideki baary btn elikilerin zm olarak deerlendiriyor. Tam tersine, mthi
sorunlarn douu bu kiiliktedir. Hatta ister pasif ynden, ister cinsel bask altnda olmaktan dolay tatmin olmad m deli olur
veya saldrgan bir tutum iine girer, kompleks iine girer, her trl lmpenlii ve serserilii yapar. Dev gibi bir sorun kayna
olur. zmn doal ve doru koullarda aramakszn, daha da yabanclatrma, daha da bastrma, kadn alp karma, zor
altnda cinsel tatmini salama, her trl gayri ahlki yollara ardna kadar sapma durumuna girer. Eer buna da gc yoksa, bu kez
bir papaz tutumu iine girme durumu yaanr. Bu da sapkl baka trl gelitirir. Bizde kiilik bu temelde hem paralanmtr,
hem de hastalkldr.
Srf bir balk paras, aile kurma paras bile yirmi-otuz milyondan az deildir. Benim hatrladm kadaryla eskiden, bir
delikanl on yl alrd, ancak bir aile ya kurard ya kuramazd. imdi daha da zordur. Erkek srf bir aile kurabilmek iin, on be

8
yandan yirmi be yana kadar kendini ucuzca igc pazarnda satmak zorundadr. Tabii bu, yalnz aileyi korumak ve
srdrmek iindir. oluk ocuk oldu mu, daha fazla paraya ihtiya var. Bizim insanmz bu mantkla byyor.
Aile kurumu karsnda insan dehete kaplyor. Bunlar byle hayatn temel ura olarak deerlendirirken, ilk sorularm bu
temelde geliti. Ailenin, ana ve babann ocuk dnyaya getirmeleri her eyi izah eder mi? Kendime bu tip sorular sordum.
Tepkileri bu temelde gelitirdim. Aile kurumu tehlikeyi ve kendisini bize dayattnda, yine sorgulamay bu temelde gelitirdim.
En az dman cephesi kadar bu cepheyi sorguladm ve doru tutumlara ulancaya kadar gerek bir sava verdim. PKK
nderliinde gelimesine ramen, bu savamn varlk nedeni yine PKK'dir. Bu zor bir savam olduu kadar, byle bir sava
verilmedii takdirde bir milim yolun bile alnamayacan dnyorum. Burada hemen unu belirtebiliriz: Eer kiilikleriniz
bugn aileciliin ve cinselliin ar etkisi altndaysa, zme ulama gcn ve mcadelesini kendinde bulamyorsa, bu durum
sizin neden byle biri olduunuzu izah ediyor. Bu sorunlar zamannda zememeniz ve zellikle mcadele diye kendinizi buna
veremeyiiniz, zayflnzn, gdklnzn, ok ynl gelimeyiinizin ve byk sava olamaynzn bir nedenidir. Tatmini
de, tutuculuu da biraz bu arplm kiilikten dolay yayorsunuz.
Aslnda bu konuyu ilemek edebiyatlara dyor. Benim bunu fazlaca amam, bir sava rgt iin ne kadar gerekidir?
Fakat yine de ana hatlaryla bu konuya deinmek gerekiyor. nk Trkiye'deki Harp Okullarnda bile bu sorun ele alnyor.
Subaylara salam aile yapsn dayatyorlar. Bu, subaylk iin ok nemli bir kouldur. Bir subay salam aile yaklam iinde
olmaldr. Onlar bu kurumu tutuculuun temeli olarak dnrlerken, tabii biz de ihtilalin temeli olarak eletiriye tabi tutuyoruz.
En azndan u sorulara da aklk getirmek gerekiyor: Cinsel adan iki ynl byk bir sapknlk yaanyor; bu da ar tatmin
aray ve cinsel tutkularn sapka dile getirilii tarznda oluyor. zellikle bizde yal adamlarn ok kk yataki kzlarla
evlenmesi bunun ak bir rneidir. Tersi bir tutum ise, dini motif altnda hareket ederek dnyadan el etek ekme, kadna
yaklamama ve bunu gnah gibi grmedir. Bu da bir sapknlk trdr. Bu temelde gelitirilen aile, tam bir kmaz iindedir. Ar
cinsellii tatmin edemedii gibi, dini dogmay yaamaktan tr de aile zorlanyor. Ailenin gerek bir bunalm oca haline
gelmesinde bu tutumlarn etkisi byktr.
Konu kadn-erkek ilikileri ynyle ele alnabilir. Bunun dier sonular da var. En nemlisi, Aileyi iyi kurdum, kadn tam
kadn yaptm, tam hakimim dediinde, adam mutludur. Sanki dnyann gereklerini tam yerine getirmitir. Aile iinde kadn-
erkek ilikisi bu biimde kurulduunda tutuculua, gericilie, faizme ve smrgecilie yataklk mkemmel bir zemin bulmu
demektir. Kadn polis yapar, polis kadn silahn iyi kullanr. Nitekim kadn saflarmza kadar iyi kullanr. Cinsel agzll
drme biiminde deerlendirir. Sinema, televizyon, genelev gibi alanlara sunulan yine kadndr. Kadn sat olduka
yaygnlamtr; Batman'da, Mardin'de, her tarafta bu yaygnlamtr ve bunu ok etkili bir biimde kullanlyor. Toplumu brakn,
bizi bile drmeye alyorlar. Cinsellii gnah grenlere kar da dini silah olarak kullanyor. Zaten kulland da. rnein,
Hizbullah her tarafta "PKK aileyi zgrletiriyor. Bu, deer yarglarmza en byk saldrdr" diye kar bir saldr balatyor.
Cinsel sapknlk iinde bulunan bu iki tip, ulusal kurtuluulua ve devrimcilie kar bir rol oynuyor. Bu da aile zemininden
kaynaklanyor. Bu zeminin byle deerlendirilmesinde de bunlar rol oynuyor. Tabii bu zeminler direkt dmanla iliki halinde
bulunan ve dman etkilerine sonuna kadar ak olan zeminlerdir.
Bunun dier sonular ise, sadece ocuklar yedirip iirmek iin kendini piyasada krk defa satmak gerektiidir. Okul okumak
zordur. Eitimsizlik ve cehalet diz boyudur. Yalnz bir ocuk eitimi yznden, bir ana baba kendini krk defa bitirmek
zorundadr. On-yirmi ocuu olanlar bunun altndan nasl kacaklar? Bu durum dehetli bir problem olmakla birlikte, gerek bir
kleleme nedenidir. Srf bir maa kurtarmak ve bir i bulmak iin aile reisi neler yapmaz ki? Bunun gibi sorunlar halletmese
gelip kavga eder, ocuklar ve kadn satar. Zaten ocuk evde huzur bulmaynca kendini sokakta bulur. Kz evden kaar, erkek
ocuk lmpenleir. Aile mthi derecede bir lmpenleme nedenidir. Szm ona aileler lmpenlii istemezler. Oysa lmpenliin
kayna ailedir. Ebeveynler kzlarn evden kamasn istemezler, ama bunun nedeni yine ailedir, sakat aile anlaydr. Tm
bunlara ramen aileler yine de ahlkn temsilcisi olarak geinirler.
Sorun bu ynl ele alnabilir. Biz ailenin deiik bir iki ynne daha aklk kazandrmak istiyoruz. zelikle devrimci zme
doru gidite baz eyleri hatrlamakta yarar var. Biraz eletiri yapld, sakat anlaylara yol aan sorunlar birer birer ortaya
konuldu. Bunlar daha da geniletebiliriz. zm zerinde etkili olabilecek deerlendirmelere ihtiya var. Bu, ilerde kendini daha
fazla hissettirebilir. Sadece toplumda deil, zellikle parti bnyesinde de sorunun zmn daha da yakc klabiliriz. Anlalmas
ve aklk kazandrlmas gereken husus udur: Toplumdaki aile kurumu, kadn-erkek ilikisi nasl dknln, kendini her trl
pazarlamann, her trl sapkln ve her trl yabanclamann bir kurumu olarak deerlendiriliyorsa ve bu deerlendirme ne
kadar nemliyse, onun etkileriyle parti iinde mcadele etmek de o kadar nemlidir. Bu etkileri parti iine tarmamak gerekir.
Parti iinde doru zme gitmek, doru yol almak byk nem tar. Aslnda bu ok derin bir konudur. Bu konu o kadar
saptrlm, tarih boyunca her trl onursuzlua o kadar zemin hazrlamtr ki, ilk bata onu zmemiz ounuzun sand gibi
kolay deildir. Bu, ne ucuz devrimci evlilikler yapmakla, ne inkr etmekle, ne de zaptiye usul yntemleri gelitirmekle
halledilebilir. Sorun daha da kapsamldr. Sorun tarihi olduu kadar, uruna mcadele isteyen bir sorundur.
Parti otoritesi geliir ve parti militanl g kazanrken, ilk akla gelen ey insanlar zerinde hkmetme oluyor. nsanlara
hkmetmenin bir baskc ve smrc tarz vardr; bir de otoriteyi onlar zgrletirme tarznda kullanma vardr. Kadromuz
geleneksel aile ilikileri iindeyse ve devlet otoritesi temelinde bytlmse, bu durum parti otoritesini devlet ve aile otoritesiyle
kartrmakta ifadesini buluyor. Dolaysyla partileri ve halk otorite altna alaym derken, aslnda son derece tehlikeli bir
yanstmay yapyor; dndaki otorite anlaylarna geerlilik kazandryor. Bu, klelik biiminde yansrsa daha da tehlikelidir;
edilgendir, pasiftir, otoriteden ve yetkiden haberi yoktur. Bir kleye kim ne derse o yana srklenir, nereye istenirse o yana gider.
Bu da olduka tehlikelidir. Bunun kadn zerindeki uygulamas, geleneksel erkek lleriyle oldu mu daha tehlikeli bir hal alr.

9
zgrle ve eitlie kar ksrdr; en kts de frsat buldu mu ya inkrc ya da dkn yanlarn konuturur. Her iki durum da
tehlikelidir.
ki cins aras ilikilerdeki geleneksel yaklamn etkisi altnda kaldnda veya onu aamadnda, onu inkr ettiinde ki, bu
iki tipte de ok etkilidir- bu sorunu arlatryor ve zme doru gtrmyor. Kltr zayf, perspektif dzeyi zayf, en nemlisi
de abas ve mcadelesi zayftr. Sorun bu yaklamla zlemez. Her eyden nce kendini anlay dzeyinde hazrlamamtr.
Cinsler aras ilikiye hangi temel anlayla yaklalr? Bu konuda anlayta ilk aklna gelen, Anam babama ne yapmsa, babam
anama ne yapmsa veya sokaklarda ya da televizyonda nasl gelitiriliyorsa yle yaparm biimindedir. Tarihi boyutu yok,
zgrlk boyutu yok, sava boyutu yoktur. Televizyon dizilerine, sinema filmlerine almtr. Buradan edindii yaklamlar,
ailenin altrd, aileden grd ve bildii yaklamlardr. Bunlarn ne kadar hastalkl olduu biliniyor. Hatta bunlar faizmin
krkledii hastalklardr. Bunlarn despotik dnemden kalma yaklamlar olduu ok aktr.

Ailecilik zgr lkeler Temelinde zlmelidir

Peki, doruya g getirilecek mi? Bu, zgrlk derecesiyle, bizdekilerin ne kadar zgr veya devrimci militan olduklar
gereiyle mmkndr. Eer biz bu sonulara ulamsak, bu da bizim devrimciliimizle mmkndr. Devrimci oluumuz bizi bu
sorun zerinde bu kadar kafa yormaya zorluyor. Aile ve cinsellik duvarlaryla karlatk, dolaysyla zm kendini dayattka
dayatt. Parti nderiysen zm olacaksn, baka trl bu sorunun altndan kalkamazsn. Zorlanyorum, otoritem glendi, ben de
bir hanedan kurarm, nderlik esprisine ters derim gibi ucuz yaklamlarla durumu kurtarmak mmkn deildir. Bu da bizi zayf
drr. nkr ederim demek de insan devrim gibi yaamla sk skya balantl bir srecin gerisine drr. Bu nedenle
derinliine zm, anlayta ve mmknse admlarmzda tutturmak durumundayz. Bu temelde yaklayoruz.
Bu konuya ilikin anlaymz ne olmaldr?
Birincisi, ailecilie kar mutlaka bir pozisyon almak gerekiyor. Aileciliin zelliklerini aacaksnz. Kurum olarak aileyi,
aileye dayal duygularnz, sevgilerinizi ve etkilenmelerinizi daraltacak ve aacaksnz. Aile hukuku ile snrl hukuku terk
edeceksiniz. Ailecilik anlay ile snrl anlaylar terk edeceksiniz. Alkanlklar ve zlemleri terk edin. Aileden ka da bir
kurtulu olarak grmeyin; ailenin almas ayr, aileden ka ayrdr. Bu boyutuyla soruna yaklam gsterin. unu da unutmayn
ki, bu kurum kendi bana deil, dmann zenle ele alp size kar diktii ve ilettii zel bir kurumdur ve tarihi temelleri ok
gldr. Kendiliinden bu duruma gelmemitir. Bu kurum Krdistan'da ayakta kalan tek kurumdur. Fakat baa bela bir
kurumdur; toplumsalln, ulusalln ve insanln hukuken gelimesi nnde en byk engeldir. Bu sorun ancak sistemli bir
militanlamayla alabilir. Bunun dnda bir yol dnlemez.
kincisi, birincisine bal olarak kadn-erkek ilikisini, evreden edinmi olduunuz aileciliin ve devletin kltrel yaamnn
bir sonucu olarak size dayatlan iliki tarzn da aacaksnz. Cinsler aras ilikilere bu ereveden bakacaksnz. Cinsellie ve
cinsler aras ilikiye biilen deeri, ne sinema ve televizyon kltryle, ne devlet kutsamasyla, ne de ailenin ahlki tutumuyla
zde greceksiniz. Mevcut cinsler aras iliki slubu ve ilkelerinin smryle, devletle, gerici otoriteyle ve faizmle ban
grmeye alacaksnz. zellikle kadna ynelik mevcut yaklamn faizme, bask ve otoriteye hizmet ettiini, kiiyi
arpklatrdn ve kendine yabanclatrdn greceksiniz. Bu, yalnz erkek asndan geerli deildir, iki tarafn da bunu biraz
grmeleri gerektii ok aktr. Mevcut alann ciddi olumsuzluklarla ykl olduunu, insan tutuculatrdn, edilgenletirdiini,
fiziki ve manevi olarak gten drdn greceksiniz. Srekli olarak cinsellik peinde koanlar, maddi ve manevi olarak
gten derler. Bunu byle grp tavr alacaksnz. Dine ve mminlere uygun yaklamlarn da are olmadn, inkrn da zm
olmadn, bunlarn yaamn kuralna aykrlk olduunu, bunun da dier bir sapknla yol aabileceini greceksiniz.
ncs, acaba bu ilikiye doal veya doru yaklam baarabilecek miyim? Bu gcm var m? Yzyllardan beri ve
zellikle de kurulu egemen dzen dahilinde bu kadar yabanclamaya uram, terslik stne terslik, yalan stne yalan ile
bezenmi bir ilikide, acaba doruyu nasl bulacam? Bunlar temelinde kendinizi sorgulayacak ve zmn kolay olmayacana
inanacaksnz. zmn, bir felsefe problemi veya bir siyasal problemi zmek kadar zor olduuna inanacaksnz, bunu
bileceksiniz. Kolay zm yoktur. Sorun iki kiinin anlamas sorunu da deildir. Bu sorun, devrim koullarnda daha da ardr.
Birbirimizi beendik, bulutuk biiminde soruna yaklarsak, felakete gtrecek bir yolu tercih etmi oluruz. Byle yzeysel bir
zm, sizi en az dierleri kadar tehlikeli sonularla yz yze getirebilir. Sorun basit bir sempati, birbirini anlama ve kavrama
sorunu deildir. Hele hele iki kiinin sorunu hi deildir. ok ciddi bir siyasal sorun olduu kadar, ayn zamanda bal bana bir
sava sorunudur. Belki bir ou "ok abartyorsun, iki kii anlat, seviti, birleti" diyecektir, ama bizim ortammzda yaam
bunun byle olmadn gsteriyor. Kurulu ailelerde durumun byle olmad anlalyor. Adeta sorun dev gibi bir sorundur ve
parti iindeki deneyimler de bunun byle olmadn ortaya koyuyor. nk kayna derinse, tarihe gmlyse ve bir de ona
aldanma ve gaflet diz boyuysa, bu baka bir sonu vermez. Bylece yzyllarn kurban oldunuz demektir. Nitekim bizde byle
yaplan eyler, iyi niyetlerin kurban olma biimindedir.
Drdncs, gerek bir zm zerinde araylarnz olmaldr. te bu adan bilinlenme nemlidir. Konu hakknda bilin
kazanacaksnz. Konunun tarihsel temelini, gncellikle balantsn, konuya yaklamda bahsettiimiz olumsuz yaklamn
varln bilecek ve bunlarn tamamen farknda olacaksnz. Bunu fark ettikten sonra, genelde gelitirilmesi gereken cinsler aras
iliki biimleri acaba hangi ahlki, felsefi ve toplumsal dzenleni ilkesine balanmaldr biiminde bir yaklamnz olmaldr.
Bunlara felsefi yaklamnz nedir? Erkek kadn, kadn erkei nasl gryor? Diilii ve erkeklii nasl gryorsunuz? Bu konuda
nasl bir ahlki tutumunuz var? Bu konudan kaynaklanan ahlki tavr, yani kiilerin birbirine yaklam tarzlarn ifade eden ok
sert, yumuak veya ikiyzl gibi kategoriler, ahlki kategorilere girer. Kadn, erkek karsnda ahlki bir pozisyon tutturmak iin
ilgin hallere girer. Yine erkek de ona benzer ahlki birok tutuma sahiptir. Bu tutumlarn eletirisi yaplmtr.

10
 O halde ahlki tutum ne olabilir? Yaklamlar nasl gelitirilebilir? Devrimci zm olduu iin, bunlarn zgrlkle balants
nedir? Sevgi ve sayg hangi ller dahilindedir ve bunun zgrlkle balants ne kadardr? Btn bu sorulara cevap vermek
gerekiyor. Zaten bizde zgrlk ancak ve ancak savala elde edilebilir. nk zgrl deil, klelii yayoruz. Klelik altnda
zgrlk dnlemediine gre, zgr iliki de dnlemez. Bu da bir gerektir ve iki yanldr. Bir yann da yle
greceksiniz: Her ne kadar kendimizi zgr hissediyor ve zgr iradeyle iliki kuruyorsak da, bu bir yanlsamadr. Bu, yalnzca bu
alanda bir deil, yaamn btn alanlarnda bir yanlsamadr. Siz zgr deilsiniz, ulus olmaktan kmsnz, en temel toplumsal
zelliklerden yoksunsunuz. Bu halinizle nasl zgr olduunuzu syleyebilirsiniz? Dmann tasfiye ettii temelde zgr
olduunu syleyen szm ona demokratlar, dmann tasfiyesi ve asimilasyonu temelinde demokrat olup kendilerini zgr
gryorlar. Bu, tehlikeli bir yaklamdr. Bunun zgrlkle bir alakas yoktur, demagojiktir. Vatanla ve toplumsal gereklikle
alakas olmad gibi, dmanla hainane bir temelde ilikisi vardr. Hainlerin de zgrlkle alakas yoktur. Dolaysyla kadn-erkek
ilikisi zgrlkle balantldr. zgrlk de kleliin almasyla mmkndr, bu da savala mmkn olur. Bu nedenle kadn-
erkek ilikisinde zgrl yakalamak istiyorsak, yaam zgrletirmek zorundasnz.
u ok aktr: Eer birbirinizi kandrma ve aldatma sorunu olarak grmyorsanz, sorunu zgrlk ortakl ve zgrlk
saval biiminde grmenin gereine inanmsanz, o zaman unu diyeceksiniz: Bizim yerine getirmemiz gereken daha ok i
var, baarmamz gereken bir zgrlk mcadelesi var. Kadnn erkee, erkein kadna ulamas bu erevede anlam kazanabilir.
Aksi halde saptrma olur, oyun olur, ikiyzllk olur. "Birbirimizi grdk, anlatk" deyip birbirinizi drmeniz affedilemez.
Zaten kimileri de birbirlerini alp kayorlar. Burada sava ve zgrlk ilikisi ihanete uratlyor. Bunun zgr iliki kurmakla ne
alakas var? Siz zgrln hangi problemini hallettiniz ki, bunu normal gryorsunuz? zgrlk sava gibi ok soylu bir abay
yaamadan, bizim gereimizle, zellikle parti iinde anlaml cinsler aras ilikilerin ucuz ilikiyle gelitirilebileceine inanmamak
gerekir. Bu sadece bir ilke deil, ayn zamanda bir gerein de ifadesidir. nk bize gre kadn-erkek ilikisine zgrlk hakim
olmaldr. Bu genel ilke, zgrlk savamn versek de vermesek de geerlidir.
Ama bizim iin sadece ilke yetmiyor, bir de mevcut gereklik vardr. O da kleliktir. Bu klelii greceksiniz. Klelii
dlayamazsnz. lkeye snp iliki kurmak yetmiyor. Zaten birok arkadan yanld nokta burasdr. Szm ona zgrlk
ilkesine gre iliki kurabiliyorlar, "Ben zgrm" diyor ve ilkeye snarak iliki gelitiriyorlar. Bu, gaflet iinde olanlarn iliki
tarzdr. zgrlk ilkesi somutta yaanyor mu, yaanmyor mu? Baarl m, baarl deil mi? Birok kii bu durumu hesaba
katmyor. arpk birok ilikinin temelinde de bu vardr. zgrlk savam olmadan, zgrlk ilikisi, ak, evlilik, dostluk gibi
eyleri yaayabileceklerini sanyorlar. Bu bir yanlgdr, hem de ciddi bir yanlgdr; hatta iine en kolay dlen bir yanlgdr. Bu
tamamen gerek d bir durumdur. Gerek d olduu iin de, salkl bir iliki deildir. Gnl balar, duygu balar szm ona
o kadar gldr ki, hibir sava bunu ykamaz. Bu tr anlay iinde olanlara baktmzda, iki gn sonra ilikinin suyunu
kardklarn gryoruz. Demek ki, yalancsnz ve doru deerlendiremiyorsunuz, daha sonra da birer bela oluyorsunuz.
Biz unu syledik: Aile nasl ki zgrlk nnde bir engelse, bu almadan zgrle ulaamyorsak, parti iinde mevcut ikili
iliki dzeni de somut haliyle almadan zgrlk savamnda ilerleyemeyiz. Aile ve ailecilii aarsak, toplumsal zgrlk ve
ulusallkta ilerleme salarz. kili ilikilerde de mevcut yzeysellii, sl ve sahtelii atmz oranda hem devrim geliir ve
zgrlk savam glenir, hem de zgrlk savam sayesinde cinsler aras ilikilerin anlam sadeleir, olaanlar, her trl
perdelemelerden, yalandan, ikiyzllkten ve kandrmaca olmaktan kurtulur. Bu husus iyi anlalmal ve uygulanmaldr. Olumlu
bir grevimiz de bu drdnc maddede gizlidir. zgrlk ilkesi iyidir, ama onunla her ey halledilemez. O esastr. Yani cinsler
aras zorlama yoktur; zorlama ya da parayla iliki dayatacan dnmek, bizim genel zgrlk ilkemize aykrdr. Mevcut klelik
durumunu amadan, baarl bir militan dzeyi tutturulmadan, bizzat savan zgletirici etkisini salamadan ve yaamadan, bu
zgrlk ilkesine ilerlik kazandrlamaz.
Hem ilkede hem de somutlukta durum bu ise, eskiyi dayatmamak gerekiyor. "Ben yine bildiimi okurum, tutkular ok
kuvvetlidir, duygular ilke ve kural tanmaz" diyenlerin sonu bellidir. Bizde ou kii bunu yapyor. Bunlar da ya ihanete giderler,
ya da iflah olmaz bir bozguncu olurlar. Nitekim yle olmuyor mu? Birok yerde kendini dayatanlar var. Bunlar ilkeden,
zgrlkten ve zgr ilikinin tarihsel temellerinden habersizdir. Somutluk durumundan da haberleri yoktur. Neymi, birbirlerini
ok beeniyorlarm, birbirlerini alp karacaklarm! Bu, en ilkel hrszlk ve dknlk ilikisidir. Bu nedenle saflardan kaanlar
da var. Bazlar provokasyona alet oldular. Hatta partiye haksz eletiriler getirdiler. Bunlar zgrln dmanlardr. Bylesi
tipler yce ilikilerin katledicileri olarak deerlendirilebilir. Bunlar partiyi de epey bozdular, gten drdler, peke ektiler,
bir tutku ve duygusallk uruna en temel deerleri ihanete urattlar. Birok cepheyi kertmeye altlar. Bunlar parti
iindeydiler ve bir dnemin partilileriydiler. Ama zgrlk ilkesini ve onun somutlamasn dikkate almadklar iin bu duruma
dtler. Balangta ajan deillerdi. Duygusal ve dayanlmaz tutkular temelinde yaklatlar. Sonu, ihanetten daha tehlikeli bir
durum oldu. Bu adan bunun birok rnei yaand. O halde buradaki bu yaray iyi anlayalm.
Kleler kolay kolay aile kuramazlarsa, bizim gibi ok katmerli bir klelii yaayanlarn da zgr ilikiyi kolay kolay
kuramayacaklarn iyi anlayalm. Sizler Trkiye okullarnda ve kltr kurumlarnda nasl ak olunacan renmisiniz. Belki de
dnya klasiklerinden okumusunuz. Birok deneyim gzlerinizin nndedir. Bu, PKK'de uygulanan zgrlkse, Krdistan
Devrimindeki her trl yeniden ayaa kalk ve sava sorunuysa, bu ilkeye bal kalacak ve onun iyi uygulamasn bileceksiniz.
Kald ki, dnya klasiklerindeki iliki dediiniz ey nedir? Kemalist lehe ile gerekletirilen iliki nedir? Trkiye kapitalizminin
erevesi dahilinde, Trkiye burjuvazisinin gdmlendirdii kltr kurumlarnn -ideolojik bask altnda, feodal kurallar diyelim-
basks altnda gelitirilen ilikiler nedir ve bunlar bize nasl yansd? Bunlarn etkisi altnda olmak, bu etkilerle hareket etmek ve
baz sahte zmlere gitmek sava doamza ters dt kadar, ayn zamanda zordur. Pratik bunu gsteriyor.

11
 Kleler aile kurma hakkn elde etmek iin yzlerce yl savatlar. Ayn ekilde siz de en azndan birka yl savan ki, zgr
iliki hakkn elde edebilesiniz. ounuzun bundan da haberi yoktur. zgr iliki hakkn elde etmek kolay deildir. Partinin baz
hazr ilikilerine el koymak tehlikelidir. "Ne de olsa etkiliyim, ne desem onu yaparlar, savaya l desem lr, kadna bana tap
desem tapar" biiminde kendini ifade eden yaklamlar, eski ve ok tehlikeli yaklamlardr. PKK iinde ilikiyi byle kullanmak,
en tehlikeli biime ynelme cesaretini gstermek demektir ve bu da o kiiyi mahkm eder. Tehlikeli iliki er ge o kiiyi de bitirir.
Beincisi, ilikiler zgrle ve zgrlk de savaa balanrsa, bunun sonucunda sevgi geliir. Bu, doru bir ilkedir ve doru
sevgi bu ilkelere balanmtr. lk drt hususta sonu alnd m, beinci hususta, yani sevgi hususunda bir sonuca gidebilir ve sevgi
sorununa doru bir yaklam getirebiliriz. Eer sizde i ie bu drt husus baarya ulamamsa sevgiye ulaamazsnz. Sevgi bir
sonutur, aacn meyve vermesi gibidir. Fidan byteceksiniz, aa dal budak salacak, ieklenecek ve daha sonra meyve
verecek. te sevgi budur. ounda sevgi aasz ve bitkisizdir, sadece bir sonu eklindedir.
Ben batan itibaren duygular ve sevgilerden kukulanyordum. Bunlar byle mthi bir duyguyu ne diye benimsiyorlar
diyordum. Seviyorlard, ama hangi temelde seviyorlard? lkesi, evi harabeyken, gelecei yokken, neden bu kadar birbirine bal
olma gereini duyuyorlar? Bunlar grdm ve irendim, hem de ok fazla irendim. imdi hakl olduum anlalyor. Bana gre
doru sevgi, drt hususun gereklerinin hakkyla yerine getirilmesinden sonra geliebilir. Sevgide kusur ve ktlk aranmaz, sevgi
eletirilmez, fakat temel hususlara bal olursa bu byledir. Aksi halde lanetlidir, irentir. Sevgi ntr bir sorun deildir.
Smrgecilik ve faizm bunun byle olduunu zellikle dayatmak istiyor. Faizm "Birbirinize kar efkatli olun, birbirinizi sevin"
dedi ve en ok bu szc kulland. Koyunla kurdu bir araya koyup, "Birbirinizi sevin" dediler. Mthi derecede irkinle gzeli
bir araya getirdiler ve "sevin" dediler. Faistle devrimciyi bir araya getirdiler, "anlan" dediler. Dzenin bu konuda ne kadar
olmaz olur yapmak istediini biliyoruz. imdi de Trk ile Krd szm ona sevgiyle kaynatrabileceklerini sylyorlar.
Duygulara seslenerek gereklerden kopuk temellerde durumu kurtarmak istiyorlar.
Bu sevgi anlay, faizmin ve smrgeciliin sevgi anlaydr. ounuzun bireysel olarak yaad ve yllardr dayatt sevgi
anlay da budur. Bu sevgi tarihsel ierikten yoksundur. Bask ve smr dzeninden, ailenin her trl irkinliinden ve
sorunlarndan, yine emekten habersizdir. Bu kadar gerek d bir temelde gelien sevginin anlam kazanacana inanmyorum.
Bunun olsa olsa genelevlerde bulabileceiniz sevgi kadar bir deeri olur. Bu, Avrupa'nn iportaclk pazarlarnda, metropollerinde
gelitirdiiniz cinsler aras iliki kadar deerlidir. Belki o kadar bile deeri yoktur. Trk faizminin szclerinin dayatmak
istedikleri sevginin bu kadar deeri bile yoktur. Zaten byle olmadn yaam gsteriyor. Korku, bask, smr, irkinlik,
sevgisizlik ve canice tutumlar toplumu mahvetmitir. Aslnda en ok sevgi ad altnda sevgiye kym, sevgiyi ortadan
kaldrmlardr; ama yine en ok da bunlar sevgiden sz ediyorlar.
Doru olan, bizim gelitirmek istediimiz sevgi anlaydr. Gereki temeli olan sevgide ve sevgi anlaynda srar etmeliyiz.
Fakat gereki olmak zorundayz. Bu hususlarda baar salayamadan sevgide baar salayamaz, sevemez ve sevilemezsiniz.
"Sevdim, gnlm ekti, gzm grd, baktk, anlatk" demekle sevgi olmuyor. Neden? nk byk tehlikelerden, bu sevginin
neler getireceinden habersizsiniz. Bu ilikiyle ikinci gn hain olursunuz. Bu ilikiyi kurtarmak iin dmana snrsnz. Demek
ki, bu sevgi anlay doru deildir, hele gnl meselesi kesinlikle deildir. Bu, bir sava meselesidir.
Kleler yzyllardan beri neden aile kurma fikrini akllarna getirmediler? Kle kadnlar ve kle erkeklerin, serf kadnlar ve
serf erkeklerin, ii kadnlar ve ii erkeklerin akllarna yle kolay kolay gnl ii neden gelmiyor? Onlar byle kolay gnl
ilikisi gelitiremiyorlar. Yaam onlar iin ok ayr bir eydir. Bunun nedenleri var. Demek ki dieri saptrlm bir durumu ifade
ediyor. Faizmin, smrgeciliin ve emperyalizmin halklar aldatma, toplumu kolay ynetme taktiklerinin kurban olmaya
gtryor. O halde burada ahlki bir tutum gstereceksiniz. Sevgi konusunda ahlki tutum, bylesine ucuz bir duygu ve gnl
ilikisine esir dmemektir. Burada ok kat olacaksnz. Kendinizle gerek bir savam iinde olacaksnz. Dmanla
yrttnz sava kadar, onun dayatt olduka drc bir iliki biimine kar da savaacaksnz. Dmann bu temelde
gelitirdii objektif ve sbjektif ajanlk biimlerine kar da savaacaksnz. Savatka da sevgi denilen olay temellenir.

Sevgisizlik Devrimcilie ve Yaama Kartlktr

Saptrlm ve sakat temellere dayanm bir sevgi, yaam katletmenin dier bir biimidir. Yani sevgisizlik, yaam katletmedir.
Fakat bunun saptrlm biimi de en az onun kadar tehlikelidir. Sevgiye ulamak, yaama ulamak demektir. Sevgiye ulamay
bilmemek, devrimi anlamamak demektir. Fakat ucuz sevgiye ulamak savamszdr, abasz ve hatta dncesizdir. Bu da ok
nemlidir.
Saydmz drt temel husus dnceyle balantldr. Tarihsel temelden tutalm, gncel felsefi ve bilimsel boyuta kadar
dneceksiniz. Demek ki sevginin dnceyle, bilimle, felsefeyle ilikisi vardr. Sevgiye doru bir k yaptrabilmeniz iin
felsefeden ve bilimden biraz haberiniz olmaldr. Doru sevgiye ulamann savala da balants vardr. Bizde zgrlk ve zgr
iliki ancak savala elde edilebilir ve savala salanabilecek bir olgudur. Sevgi yolunda tuzaklar, sevgi adna saptrlm bin bir
duygu ve ballk da vardr. Bu oyunlara gelmeyeceksiniz. Sevginin her trl saptrlm yanltc biimlerine ve sevgisizlie kar
kendinizi ok salam bir pozisyonda tutacaksnz. Sevgisizliin devrimcilie ve yaama kartlk olduunu bileceksiniz. Mutlaka
sevgi dnyanz olmal ve bu dnyaya ulamalsnz. Sevgim olmal, sevilecek ve sevecek durumda olmalym diyeceksiniz.
Sevecek durumda olmak, belirttiimiz drt hususta baarl olmak anlamna gelir. Drt temel husus ve bunun bir sonucu olan
beinci hususta baarl olursanz, sevilebilme durumuna ulatnz demektir. Bu ayn zamanda sevme durumuna gelmeniz anlamna
da geliyor. Bunlara ulalnca hem sevgide, hem sevme ve sevilmede kiilii yakaladnz demektir. Aksi halde sevilmezsiniz,
sevemezsiniz. Bazlar "Canm istedi seviyorum, o da beni seviyor, engelleyemezsiniz" diyorlar. Bu bir yalandr. yle sevme ve
sevilme olmaz. Bilimsel temelleri koymal, aldatmamalsnz. Zaten bir gn sevilir, ikinci gn atlrsnz. Sevginize karlk

12
bulamazsnz ve yerle bir olursunuz. Bunun iin kendinizi aldatmayn ve yanl temellerde gelien bir sevme ve sevilme olayna
dmeyin. Saylan hususlar, baarl olmay gerektirir.
Krt tipi niye sevilmez? Dnyada en sevilmesi gerekenler bu konuda ve vatann kurtuluunda neden baarszlar? zgrlkte,
savamda, rgtlenmenin btn sorunlarnda neden baarszlar? Bu kadar baarsz olan bir tip neden sevilsin? Zaten irkindir
de. irkinlik ile gzelliin bu saylan eylerle balants var ve kesinlikle toplumsal bir olaydr. Bu hususlarda baar salarsanz
gzelsiniz, aksi halde olduka irkinsiniz. Bunun fiziki boyutu da vardr. irkin ve gzelin fiziksel boyutu belirleyici deildir;
belirleyici olan, saylan hususlarda baarl olup olmama durumlardr. Sevme ve sevilmenin koullar kadar, bir de sevginin
gereine inanacaksnz. "Baarsz kalyorum, bu hususlarda baarl olmam ok zordur, o halde sevgiden umudu keseyim, varsn
kimse beni sevmesin, ben de kimseyi sevmeyeyim" diyemezsiniz. Bu da doru deildir. Bunu kabul etmek, savatan ve devrimden
umudunu kesmek demektir; hatta partiden, halktan, yaamdan umudunu kesmek demektir. Devrimciler yaamdan umut kesecek
insanlar deildir. Onlar her eylerini zgr bir yaama adamlardr. Demek ki sevmeyi, byk bir tutku olarak kendinizde hep diri
tutacaksnz. Umut ve tutkuyla sevgiyi kendinizde diri tutacaksnz. Fakat olmazlara ve tuzaklara dmeden, ona baar ve
gerekleme ans vermek gerekiyor. te bu, militanln ahsnzda iek amas ve yiitliin zaferidir, yiitliin zaferle
talanmasdr.
Grlyor ki, sevgiye giden yol zorluklarla dolu olduu kadar da apraktr. Bu yolda yrmek yiitlik istiyor. Eer byle
yaparsak, lkemizde halkmzn yaad toplumsal koullar, byk sevgisizlik, hrnlk ve saygszlk giderilebilir. Biz
devrimimizi, bir anlamda lkemizin sevilmez konuma ve harabe durumuna getirilmesine kar gelitirdiimiz gibi, ayn zamanda
halkmzn barndaki byk sevgisizlie kar da gelitirdik. Bizim devrimimiz sevgi devrimi, lkeyi ve halk sevme devrimidir.
Ama bu kadar irkinlik, irenlik ve barbarlkla savaarak gerekleecek olan bir sevgi devrimidir. Yoksa faizmin "Sevgi her eyi
halleder" demesi bir saptrmadr. Faizmin yalanna inanmak ve aldanmak demek, onun byk oyununa gelmek demektir.
Maalesef sizler sevgi konusunda byk oyuna gelmisiniz. Sizi biraz bu oyundan ekip karyoruz. Sizi kendi banza braksak,
kim bilir banza daha neler gelir? Hi aba sarf etmeden, ne kadar birbirinizi sevdiinizi gryoruz. Daha dne kadar buna
inanmam mydnz? Belki de hi farknda olmadan ylan sevdiniz, ylan sevgili yerine koydunuz. Bunlar sizler deil misiniz?
irkinlikle bile grtlanza kadar koyun koyuna yayorsunuz. Bu temelde yaam tarznzn ne kadar dmann sevgi anlay
dorultusunda olduunu sorgulayn. Dmann sevgi anlayn yaayanlar, gerek sevgiden nasibini alabildiler mi? Yaadnz
yaam, ne kadar yce bir yaam olarak kabul edilebilir?
Tm bunlar sizleri rktmek iin belirtmiyorum. Yaamnz kesinlikle gzden geirilmeyi gerektirir. zellikle anlay
dzeyinde soruna aklk getirmeye alyorum. Bunun adm adm hayata geirilmesi belki de yzyllar alr. Ben bir ilikiyi
sevilir ve yaanlr klabilmek iin bu kadar ylm verdim. Ben bile bu konuda ancak birka adm yol aldm. Siz her eyi birden
halletmek istiyorsunuz. Demek ki militanlnzn fazla gereki olmaynn bir nedeni de budur. Hep aldatc ve yanltc
kiiliklerden sz ediyorum. Onun en temel nedenlerinden biri de izdiiniz ereve dahilindedir. Kendinizi ya sevgisizlie ya da
sahte sevgiye mahkm ediyorsunuz. Yreiniz bunu nasl kaldryor? Beyniniz dnme gereini bile duymuyor. Bunlar sizin
hikyenizdir. Militanlkta, yiitlikte, byk duyguda ve sevgide ne kadar iddial olabilirsiniz?
ounuzun ocuk sevgisi vardr. Baz arkadalar ocuklar ne kadar sevdiklerini gstermek iin ocuklarla akalarlar. Buna
glnp geilir. nk ocuklarmzn yaam perian edilmi, sevilmelerine bir nefes bile brakmamlardr. Fakat birou bunu
normal gryor, Keke benim de bir ocuum olsa, byle sevebilsem diyor. Dnyas kararmtr, anlay da byledir. Bylesi
tipler iimizde on yl da yaasalar sonuta parti kartdr, kakndr. Delikanl veya kzn havasnda buram buram tutku kokuyor.
Belki de bunlara bir ey dememek gerekir. Ama o tutkuyla onlar ba baa braktnzda, ikinci gn byk bir kavga balar.
Byk tutkular, byk duygular kendi koullarnda anlam bulabilir. yi ocuk yetitirmek, zgr ve bamsz vatan koullarnda,
zgr toplum koullarnda imkn bulabilir. Byk tutkular ancak kendi alanlarnda yaama imkn bulabilir. Bilindii gibi, iki kii
birbirine kaar, dn dernek kurulur, ama ikinci gn gidip baktnzda hepsinin birbirine girdiini grrsnz. Saygdan ve
sevgiden eser yoktur. Bylesi tutkular ve sevgilerin bir anlam var m? Pratik yaam bunun olmadn gsteriyor.
Size ve topluma ynelttiim btn bu eletiriler gerekidir. Kabul olmayacak bir duaya neden amin diyelim?
Gelitiremeyeceiniz bir sevgiye neden iyi sevgidir diyelim? Vatan ve halk hayrl bir duruma getiremeyen bir tutkuya, neden
saygdeer bir tutkudur diyelim? Maalesef geriye ok zor olan kalyor. Biz biraz da kleyiz. Kleler bin yllarca aile, ocuk,
kadn, erkek nedir diye dnmediler. Biz belki o kleler gibi deiliz, ama baz ynlerimizle klelerden daha kt bir durumdayz.
rnein vatandan ve toplumdan koputa bu byledir. Dolaysyla baz duygularmza ve yaam anlaylarmza biraz daha
gereki yaklaalm. Btn bunlar, sevgiyi mahkm etmek urada kalsn, sevginin bizde nasl ilerlik kazanaca ve neye bal
olduu hususlarna aklk getirmek iin belirtiyorum. lke de, halk da sava istiyor. Artk sava yaamn ad olmutur. Bu, ayn
zamanda sizin savalnza da bir anlam bimek oluyor. Yaam bu kadar yaratacak bir olaya katlmanz, bu ierikten dolay sizi
yceletiriyor.
Sava bugn neden bu denli bir tutku haline gelmitir? nk sava bugn her eyin yaratcs ve dorucusudur. Biz bunu
topluma biraz kavrattk, yarn tam kavratrz. Bugn size de tam kavratsak, mthi savarsnz. nk yaamnz bu savan
sonucunda gizlidir. Her trl irkinlikten, sevgisizlikten ve hakaretten kurtulmanz, bu sava az ok vermenizle mmkndr. Bu
btn derinliiyle anlalsa, mthi sava olursunuz. Yaamn glgesi var, kendisi yoktur; yaamn ad var, kendisi yoktur. Peki,
yaamn kendisi nasl olacak? Tabii ki yaam savaarak olacak. ok sevdiklerinize bu temelde ulaabileceksiniz. Her eyden nce
byle savarsanz, vatann her paras size harabe gibi deil, cennet gibi grnr. O katnz aileleriniz, analar, babalar, eler ve
dostlar size en deerli bir varlk gibi gelecektir. Halknz ad san unutulan bir halk deil, ekmek ve su kadar birlikte yaayacanz
bir gereklik haline gelecektir. Bunu kadn-erkek ilikilerine indirgediimizde, byle yabanc gibi deil, doann ayrlmaz iki

13
paras tanmna uygun ve mutlak olarak birbirlerini tamamlamalar gereken taraflar olarak ortaya kacaktr. Buna nerede ve nasl
ulalacak? Btn tartmalar, politikalar, dnceler, parti kurmalar ve sava gelitirmeler ite bylesi bir yaam mmkn
klmak iindir.
Yaamda kr tutkular, gerek d yaklamlar belki sizi yaatabilir, ama bunlar zaferi getirmez. Bu adan yollara ok
dtnz, kafanz saa sola ok vurdunuz, ama yine de sonu yoktur. Ne aileyi, ne ei dostu, hatta ne de bir merhabay
kurtarabildiniz. O zaman bu yaamdan ne anladk? Buna yaam veya zgrlk diyebilir miyiz? Dnp tann ve yaam
konusunda iyi planlar izin. Mkemmel rgt ve eylemci olun. Bu size yaamn yolunu gsterir, sevginin frsatn elinize
verebilir, sevgi dnyasna ulamaya imkn hazrlar ve bir sevgili olabilirsiniz. Birok kii mektuplarda yle sevgili diye yazar.
Ben bu kelimelerden utan duyuyorum. Hakl olduum imdi daha iyi anlalyor. Bizde fazla sevgili yoktur, bu ulalmas da ok
zor bir dzeydir. Belirtilen dzeye ulaan arkadalara ne mutlu ki, btn halk ve yoldalar onlara sevgili varlklarmz
diyebiliyor. Byle bir sfata ulamak, belirttiimiz koullarda baaryla savamakla, kahraman ve yiit olmakla mmkndr. Bu da
bilinle, olduka ciddi bir politik ve askeri yetenekle mmkndr. Byle olursanz sizi neden sevmeyelim? Neden sizi alklayp,
ycelerden yce yeri vardr demeyelim?
Kendimi neden ucuz bir eye ve hak etmediim bir yere layk greyim? Bu sahtekrlk olur, kendimi ve bakalarn aldatma
anlamna gelir. Bunu yapmam, ama doru yolu bulmak iin de uram vardr. Fazla hata yapmadan, arpklamadan ve
arptmadan aba sarf ediyorum. Benim tavrm budur. Ama ounuza bakyorum, bizden sizi ocuklar gibi el stnde tutmamz
istiyorsunuz. Kendinizi ciddiye aldrtacak bir pozisyona getirmemisiniz. Ben sizi nasl seveyim? Kimseyi kolay kolay beenmem.
Bu, kendimi ok beendiimden dolay mdr? Bu kadar eletirel olmam, hibir eyi doru bulamamamdan dolay mdr? Hayr.
Tm bunlar doruyu, beenileni ortaya karmak iindir. Eletirirsiniz, ama sonra da birbirinizi beenirsiniz; bununla ne elde
edersiniz? En deme iki kiiyi bir araya getirebiliyor musunuz? Oysa ben getirebiliyorum. nsanlar benimle bir araya geldiler ve
geliyorlar.
Partimiz iinde sevgi ve saygy bir yana brakalm, birbirini candan yolda olarak karlayan insanlar ok azdr. Uyum, birlik
ve ortak savam iin ka kii kafa kafaya verebiliyor? Birbirinizle kafa kafaya veremezseniz, o zaman hangi sevgi ve saygdan
bahsedebilirsiniz? Bu konuda kendinizi aldatyorsunuz. Bu da doru drst uyum salayamama ve birbirini beenmeme
durumunu ifade eder. Birbirini beenme, sava dorultusunda ve savan ihtiyalarna gre birlikte yrmekle olur. Birlikte
yrdnz iyi bir kadro yapmayacaksnz, stelik Birbirimizi beendik diyeceksiniz. Byle yapmakla hem kendinizi
aldatyor ve hem de aldanyorsunuz. Sizde btn bu kusurlar var ve bu hatalara dmsnz.
Belirttiim gibi, bunlar dzeltmek de sava ister. i sanatsal ve estetik boyuta indirgemek istemiyorum. Tabii ki onun da ele
alnmas gerekir. Genelde devrimlerde, zelde ise bizim devrimimizde bir sanatn olumasna dikkat etmek gerekiyor. Devrimci
militann devrimci eylemi bir sanat gibi ilemesi gerekiyor. Devrim en yce sanattr, devrimci ise en byk sanatkrdr. Bu da
dikkate alndnda, dncelerinizi, duygularnz ve eylemlerinizi, hatta fiziinizi bir sanatkr gibi gelitirmeniz gerekiyor.
Bunlar birbirine son derece baldr, sanatkranedir ve gerekleri yaplrsa yaam ve sevgi dnyas anlam kazanabilir. Bizim
devrimimiz baka trl anlalmamal, baka trl yorumlanmamaldr. Birou devrimimizi ykma hareketi olarak grebilir, fke
hareketi olarak deerlendirebilir. Ama hareketimiz, yeniden ina ve sevgiye en kutsal deeri verme hareketidir; duygulara ve
sevgilere en doru temelde ve en yce biimde ulama hareketidir. Bu ne anlama gelir? Oradaki mcadele ve rgtn yry
tarz mkemmele en yakn tarzdr, kiilikleri ise kahramancadr. Dzenleni bu temeldedir.
Sorumluluumuz altnda gelien PKK'nin byle gelitiini tartmaya gerek yoktur. nk anlatlanlar gerein hikyesidir.
Grlyor ki, her devrimde olduu gibi, bizim devrimimizde de yklmas ve almas gereken kurumlarla bu kurumdaki ilikiler,
anlaylar ve tutkular olduu kadar, bunlarn yerine ina edilmesi gereken kurumlar ve byk deerler vardr. Doru dnce ve
doru yaklam, felsefi dzeyde bir ahlki alkanlktr ve bilimle balantldr. En nemlisi de bunun eylemciyle, rgtleyiciyle ve
sava tarzyla balantlarnn ok kapsaml olarak ele alnmasdr. Genelde btn devrimler iin byle olduu gibi, bizim
devrimimiz iin de bu byledir. Hele bu lkemiz Krdistan ve onun yer ald blge olan Ortadou ise, bu temelde ele al daha
byk nem tayor.
u an ancak sorunlar ortaya koyabilir ve olas zm yollar zerinde tartmay gelitirebiliriz. En nemlisi de, soruna
militanca yaklayor ve savala balantsn ok iyi kuruyoruz. Sonu almak byk sabr ve aba ustal ister. Devrimimize baka
trl halel getirmeyelim. zellikle ehitlerimizin bu temelde yaama bal olduklarndan eminiz. Yoksa onlar kendilerini byle
feda etmezlerdi. En azndan ahadet ve vasiyetlerine byle bir devrimle karlk vermek, tam da anlarna layk olmak demektir.
Halkmzn bu temelde yaam imknn bizde yakalad, her eyini devrime adad ve buna katld derin bir gerektir. Siz
farknda olmasanz bile halkmz, PKK'de byle bir yaamn farkna vard iin buradasnz ve byk zorluklara katlanyorsunuz.
Devrim, parti ve sava gereimizi her zamankinden daha fazla greceiz. Yine yaanabilecek bir dnyaya doru yol almak
iin devrime katldmz greceiz ve bunu grdke daha iyi olmaya alacaz. Bykln hissettike, dncesini
derinletirdike ve eylemini rgtlemesini ok gerekli grp baardka, yaanlabilecek ve sevilebilecek bir dnyaya ulatmz
greceiz. Sevgiden ve yaamdan eser braklmayan lkemizde, halkmz ancak bu biimde savaarak yaanabilecek bir lke,
sevilebilecek bir halk gereine ulaacaktr. Devrimler bunun iin gereklidir. Devrimciler de bylesi soylu amalar iin bu byk
fedakrl ve cesareti gsterir ve abay sergilerler. Hibir engel onlar bylesine kutsal amalarndan ve yaratmak istedikleri
dnyalara ulamaktan alkoyamaz. Onlar balangta ne kadar zayf olurlarsa olsunlar, imknlar ne kadar snrl olursa olsun, bu
dnyann bir yaratma dnyas olduunu bilirler ve bu temelde her trl yaratcl ve bunun iin gerekli abay sergileyerek,
byle bir yaama ve byle bir sevgi dnyasna ularlar.

14
 Belirtilenler nemlidir ve olduka kapsaml sonular karmak gerekiyor. Kiilik sorunlarnn ar etkisi altndayz. zellikle
ilikilerde yaratlan durumlar, dman basklarn bile bize unutturmutur. Can alc grevler karsnda ilikilerinize anlam
vermek bizi zorluyor. Bu da anlalyor. Bu, devrimcilemenin sanclardr. Fakat kendinizi tedavi etmesini de bileceksiniz.
Aslnda ok yenik ve her eyi kabule yatkn kiiliklerle kar karyayz. Bu, bizi zorluyor. Yaanan ar demagojik ortam, sz
gcn ok zayf dryor. Dnce dnyasndan kopukluk giderilmelidir. Terbiye hakeza altn deerindedir. Ne renci, ne de
retmen olabiliyorsunuz. Bu dnyada ne gznz, ne kulanz, ne de beyniniz alm olarak yaamak istiyorsunuz. Doru yolda
glenme imkn var. Biraz kendinize yklenin, duygularnz ve kiiliinizi eitin. Eitim frsat vardr. Ayrca temel ihtiyacnz
tespit edin. Baarma gereini kendinizde hissedin ve baarn. Baka trl bu i yrmez. Doru dnceye dayal yaayn. lkeli
olun, ilkeleri konuturun. Bu konuda biraz bal yaayn. Karar adam olmay ve kendinizde uygulama gcn artk
baarmalsnz.
On tanesi alyor, bir tanesi bozuyor, en ucuzundan gasp etmeye alyor. Bu konuda denetim gcmz artk gelitirelim.
Nasl yaamal sorusuna biraz daha yakn cevaplar verilebilir. Bu temelde doru yaamaya dair hepiniz mthi sz veriyorsunuz.
Ama mr boyu buna sadakatle bal kalacak kiilii gsterebilir misiniz desek ok zorlanrsnz. Halbuki bir mr boyu sadakatle
bal kalmalyz. Bu belirtilenler birok romann yazlmasnda anahtar rol oynayabilir. Yaama, ok renkli ve zmleyici
yaklamlara frsat verilebilir. lnn ve seim kabiliyetinin gelimesinde ve ilikilerde nemli rol oynayabilir. yi ile kt,
doru ile yanl, gzel ile irkin ayrmn gelitirebilir.
likilerdeki mlkiyet ve metalama doru mu? zellikle cinsler aras ilikilerdeki metalama ve mlkiyet, ahlki adan
olduu kadar siyasal adan da ne anlama geliyor? nemli bir husus olmann yan sra, biraz daha aklanmas gereken nokta
burasdr. Cinselliin siyasal mcadelede bir ara olarak kullanlmas, mlk edinmeye tabi tutulmas ve meta gibi dnlmesi
inkr edilmemekle birlikte, bunun ahlkmz ve siyasal tutumumuz olmamas gerektii kansndaym. Aslnda metalamann gayri
ahlki ve politikada en oportnist bir yaklam olarak deerlendirilmesi gerekir. Bu, genel ilke dzeyinde bir doru olduu kadar,
bizim somutumuzda da bunun ok tehlikeli bir biimde yaandn gryoruz. Hatta bizde yaanan, metalamann ve
mlklemenin zdr diyebiliriz. Eer bu byleyse, zgrlk ilkesiyle elimiyor mu? Tam eliki halinde olduu kansndayz.
Dolaysyla yaadnz iliki biimleri hep mlklemeyi ve metalamay douruyor. Bunun da zgrlk ilkesi veya sosyalizmle
bir ilgisi yoktur ve onunla eliki halindedir. Fakat mevcut toplumsal dzenleni yznden -ki, bu bir ynn oluturur- ar
geiyor. Yaklamlarnzn mlkiyetle ilikisini koparmak, metalamaya dayal zn tasfiye etmek olduka zordur; zor olduu
kadar baarl bir mcadeleyi de art klyor. Kendimizi metalama ve mlkleme konusu yapmayalm. Mlkiyet, meta biiminde
kiilie mal etmede daha tehlikeli olabilir. Bu durum hayvanlama eiinde yaamaya denk der.
Bizim zgrlk ilkesine getirdiimiz yorum ok hayatidir. Kendi yaammz, somutlamamz u gen arasnda zmemiz
gerekiyor: Tepede zgrlk ilkesi, bir ucunda mallama, metalama ve mlkleme, dier ucunda ise fahieleme veya kurallarn
denetiminden tam k! Bu genin neresindesiniz? zellikle bu konuda kendinizi sorgulamanz gerekiyor. Bu bir yerde
insanlama kavgasdr. Bunun iinde ulusal kurtulu da var, toplumsal zgrlk de var, sava da var, bar da var. Btn bunlar
genin doru ele alnmasyla mmkndr. genin tepe noktasnda, yani zgrlk noktasnda yer tutmak tek k yolu oluyor.
Bir de bu ynyle kurulmu bir eytan genine dmemek iin kendinizi nasl koruyacaksnz? iniz zordur. Btn bunlar snfl
toplumun yaratt hastalkl durumlardr. Bu, kendini insan ilikilerinde, hayatn her alannda gsteriyor. En kts de gayri resmi
fuhu kurumlar ok yaygndr. Her kentte var, hatta kylerde bile gelitii belirtiliyor. Buna bir yasaklama ve eylemle karlk
vermek yeterli deildir. Aile planlamas konusunda ngrdklerimizin gerek teknikle, gerekse ahlkla, zellikle sistemle ba var.
Bu nedenle nlenebilmeleri ok zordur.
Yine erken yalardaki kleletirici ilikilere hemen yasalarla karlk vermek kkl zm olmaktan uzaktr. Bu alanda da
kkl bir devrime ihtiya duyuyoruz. Kkl bir devrim olmadan bu hususlara cevap vermek bana gre ok zordur. Bu olsa olsa
sorunun ucuna dokunma anlamnda bir karlk olur. Bu da hi doyurucu olmaz. Zaten sorunu ok kkl ele almann nedeni de
onun arlndandr. Mmknse iinizden bazlar bu konuda derinlesin; bu iin temel militan, temel kural koyucusu ve
yrtcs olun demem bouna deildir. Bu hususlar ok byk zveri ve ahlki yorumla uygulamak arttr. Yoksa yasalarla,
tekniin son bulularyla, baskyla sorun halledilmekten uzaktr. Kukusuz iin temelinde ilikilerin kurulu zellii yatar. Ustalar
da bu iin zerinde fazla durmamlardr. Bu sorun, en ok geitirilen bir sorun olma zelliindedir. Bu konuda Marks'n ve
Lenin'in ilikisine bakldnda, dile getirdiklerinin sosyalizmle balantl olduunu belirtmek zordur. Kurduklar ilikilerin,
arlkl olarak burjuva ilikiler olduunu tahmin ediyorum. Sosyalizm aile konusunda bu kadar derinlemi deildir. Aileye
ilikin sosyalizmin syleyecei yeni eyler olacaktr. En ok da sosyalizmin zm gc olma durumu vardr.
Bizim devrimimizin bu konuda da olduka iddial olacan syleyebiliriz. Zaten imdiye kadar ilikilere getirdiimiz
yaklamlar, hatta snrlamalar bu konular zmlemede ipucu olabilir. Kendinizi kurtarlma pozisyonunda tutmak yerine,
kurtulu savamnn bir militan olarak dnrseniz, bu konuda samimi olursanz, erkekler hibir yerde siz kadnlara
istemediiniz bir tarzda, doru bulmadnz yaklamlarla yaklaamazlar. nk siz tam da bir zgrlk mcadelesi silahyla
karlk veriyorsunuz. Eer bu zgrlk silahn kendi sorunlarnzn zm temelinde kullanrsanz, bir erkek bile semtinize
urayamaz. O ok ynl kadn zaaflarnzla karlk verirseniz, zgr kadn olamayacanz gibi, kleliiniz devam eder. zgr
kadn olma gcn kendinizde gryor musunuz? Buna gcnz var m? zgr kadnn kim olduu veya hazrlanmas gereken
kadnn kim olduu sorusuna belki yant tarz olabilecek hususlar yakaladnz. nk onu yakalayamazsanz, mcadele
veremezsiniz.
Kadnlar tanmaya alyoruz. Kadnlarn ezici bir ounluunda grdm, kendilerini cinsel meta konusu olmaktan
karamam olduklardr. Cinselliklerini halen yzyllarn, hatta bin yllarn egemenlerinin ekillendirdii temelde bir ara olarak

15
kullanmaya alyorlar. Bana bile bunu uygulamaya altlar. Ben onlardan biraz daha uyanm, dier erkeklere benzemem.
Kendimi olduka iyi rgtlediim iin, kolay kolay beni oyuna getiremezler, aldatamazlar, yenemezler. Bu da bir savatr. Biz
smrgecilie kar alan savata olduu gibi, kadn gericiliine atmz savata da ustayz. Byle erkekler var m? tane
byle erkek arkadam olsa, dnyay ykarz. Erkek kendini yanl deerlendirirse, kadn alt eder ve kleletirebilir. Bu seenek
olacak bir yol deildir. Kadn geriliine kar mcadele ettim. yle olmas gerektii kansndayz.
Erkekler kurduklar tuzaa kendileri de dmlerdir. O tuzak nedir? Kadn mlk konusu haline getirmekle kendilerine iyi mal
edeceklerini sanmlardr. Kadn ise, canl bir varlk olduu iin tepkide bulunuyor. Bu tepki, kendi cinselliini tam bir meta
olarak deerlendirip, ona dayanarak yaam planlarnn gelitirilmesinin ifadesidir. Kadn dnyas kendini bu temelde nasl sunar
ve nasl ykselirden ibarettir. Aslnda toplumun kocalk ahlk bu gereklikle koullandrlmtr. Erkek dnyasnn temelinde ise,
kadn zerindeki mlkiyeti korumak iin baskya bavurmas, yine mlkiyetin doal bir sonucu olarak kadn metalatrmas ve
eya haline getirme durumu vardr. Aile reisliiyle bu amac gzetir. Toplumdaki hemen hemen btn kurumlar, bunu ahlki bir
tutum olarak sk skya benimserler. Bylelikle ok gl bir a oluur ve kadn nefes bile alamaz. Bu a iinde kadnn verecei
cevap, hem de bu durumu fark edercesine, Madem siz beni byle yaptnz, ben de cinsellii en kt bir tarzda silah olarak
kullanr ve sizi satn alrm olur. Bu da metalatranlarn metalatrlmasdr.
Tabii bu durum ilikiyi daha da iinden klmaz hale getiriyor. Kadnn fendi erkei yendi sz, tam da bunun iin
sylenmitir. Erkein baskc hareketi kadn bu duruma getirmitir. Kadnn oyunlar, erkei daha da kt bir duruma getirmitir.
likilerde mthi birbirini drme, ikiyzllk ve yabanclk yaanyor. Bu tek kelimeyle irentir. Cinsler aras iliki byle mi
olmalyd? Ben halen bunu dehetle karlyorum. Ne yazk ki hepiniz bunu yayorsunuz. Genelde kadn ilikisinin byle
drlmesi bana ok iren, irkin ve gayri ahlki bir tutum grnyor. Nasl yayorlar diye kendi kendime soruyorum.
Yaamaktan da teye, daha irkince olann yapyorlar. Kadn mal gibi piyasadan satn alyorlar. nsan bu anlay byle kabul
etmekte mthi zorlanyor. Bu anlay yalnz kaba anlamda yaanmyor, ilikilerin iliine szlm gibidir.
Btn ilikilerin bu ilkeler gerei olumasn bekledim. Onu kendime l olarak aldm. zm burada gryorum. Yaanan
dier sorunlar, benim iin ok tali ve trevdir. u anda benim PKK'de baarmak istediim ey, teorik ve hatta sembolik de olsa,
hi olmazsa ileride uruna savalarak ulalan bu zl yaklama yaklam gc gstererek yaama g vermektir. Bu da
emperyalizmle, faizmle, cehaletle, mevcut aile gereiyle, hatta toplumumuzun btn kurum ve kurulularyla savamay ierir.
Bundan sonra nemli olan ey anlay byklne ulamak ve bu anlay yaammzda ne kadar gerekletirdiimiz gereidir.
Btn bunlardan anlalmas gereken ey budur. Konuyu toplumsal ynden, aile ynnden ve kiisel ynden derinliine ele
alyoruz. zm bulabilmek iin, balangta soyut ve sembolik zmlere de ihtiya vardr. Eskiden kadnn klelik durumunu
fark ettiimde hemen sosyalist klasiklere sarlyordum. Acaba zm bulabilir miyim diye felsefeye ve buna benzer alanlara
daldm. Oysa bazlar da sorundan kurtulmak iin bunu yapyorlar.
Aslnda biraz da benim durumumu sorgulamak gerekir. Gelitirdiim hususlar ve eletirdiim fikirler ne anlama geliyor? MT
Mstear bile, "APO'nun Bekaa'da nerede kaldn saati saatine biliyorum; ama nemli olan onun nerede olduu deil, ne
yaptdr" diyor. O adam bile APO ne yapyor? diye dnyor. Bir ey yapmak istiyorlar, bunun iin de ne yaptmz
renmeye alyorlar.
Btn abama ramen, kadn yoldalarmzn yaratklar snrl kalyor. rnein en cretkr davran ben gsterdim; kadnn
bir araya gelmesinde, dalara ekilmesinde, geleneksel kurumlarn iinden ekilmesinde ok byk aba gsterdim. Bunun da ok
dikkat ekici ve ileri dzeyde bir gelime olduunu tm dnya biliyor. Yine de ben bunu ok yetersiz buluyorum. Kabul edilecek
kadn ve erkek kimdir sorusu da ok nemlidir. Mmkn olsayd da roman, sinema veya baka sanat trleriyle bu tiplemeyi
baaryla yanstsaydk. Esas alacamz kadn ve erkek tipi nasl olmaldr? Nasl yaamaldr? Bu konuda zmlemeler en
nemli aratr. Bu konuda ok hassasm. Hamal gibi kadn, turp gibi adam ka para eder? Devrimin en nemli bir amac da,
yaanabilecek insan yaratabilmektir. Biz sadece birbirimiz iin yaamyoruz. Yaanabilir insann kiilik tipi, iliki dzenine
baldr. Oysa siz bundan kayorsunuz. Neden katnz biliyor musunuz? irkin olduunuz iin kayorsunuz. irkinlii yalnz
fiziki anlamda deil, ruh ve dnce anlamnda da belirtiyorum. Ruh ve dnce dnyas sizde ok apraktr. Devrimcilik,
byk sanatkrane ve artistik bir olaydr. Ben bile, acaba devrimin otoritesini kendimde ne kadar temsil ediyorum diye
dnyorum. Devrime kyyor muyum, devrimi irkinletiriyor muyum diye kendimi her gn sorguluyorum. Bu ne demektir?
Bu, ilikilere ne kadar dzen verdim demektir. Bunu baaramazsam, kendimi byk bir sulu olarak grrm. Ama siz bu sorular
kendinize hi sormuyorsunuz bile. nsan halinize acyor. Yaklalacak, uyum salanacak ve benimsenecek kii kimdir?
Halbuki devrim farkl bir bykl ifade eder. Uruna binlerce eserin yazld bu hususlar bir rpda kendi gereimizde
zemeyeceiz. Fakat yine de dlayamayz, sorunu rtbas edemeyiz. Bunlar sorunun zm iin temel verilerdir. Yoksa
reformist olunur. Devrimin gcyle kadn nasl sevilir ve saylr hale getirebiliriz? yle yapmasak, devrimci kadn kimdir
sorusuna cevap veremeyiz. yle yapmasak irkin, dlayc ve herkesin kamak istedii bir tip olunur. Ayn zamanda bireyci
tutkularn esiri olunur ve kendini dizginleyemez. Artk bu iin ilk adm, son adm yoktur. Baarlmas gerekir. Kadn kendini
aldatarak kabul ettiremez. Ne cinselliini ucuza kullanarak, ne de kaba abayla bunu baarabilir. Kadn yoldalarmz, "Ben de
silah kullanyorum" demekle bu ii baaramaz. Devrimci zmlerin ok ynl ve detayl hususlaryla btn bunlarn
gereksinimine cevap olacaksnz. Bu ok zordur, ama devrimci militann kabul edili tarz bu erevede olabilir.
Tabii biz de devrimci kadn yaratacaz. Kadn yoldalarmz bunun objesidir. Bu sorunla bu kadar urayorum. nk
kadnn zgrlne tutkun olmak gerekir. Yaamn bylesi en temel esini gz ard etmek ciddi bir devrimciye yaramaz.
Yoksa erkek egemenlikli bir dzen devrimcisi olunur ki, bu da bana gre deildir. Yaamn en temel kaynan gz nne
getirmek byk bir tutkuyu gerekli klar. Sizde bu var m? Siz tutku denince ne anlyorsunuz? Basit bir kadn ilikisi yakaladnz

16
m, sizin iin her ey bitebiliyor. Oysa bizim iin yle deildir, daha fazlas gereklidir. Kadn olgusuna ulaabilmek olduka zor
bir sorundur. u anda yaklam kadar siyasal g haline gelmeyi de gerektiriyor. Siyasal g haline gelmek, kadn sorununun
zm ynnden faydaldr. Gemite nemli uygulamalardan biri de, kadnlarn saraylara ve haremlere kapatlmasdr. Kleci
ve feodal dnemde bu durum yaanmaktadr. Kapitalizme baktmzda, yalnz kadnlarn deil, btn insanlarn durumu klece
olduunu gryoruz; ama kadnlarnki daha fazladr. Kapitalizm bunu daha ince bir tarzda yapyor. Daha sonra sosyalizm ortaya
kt. Btn bunlar karsna alan bir zm uyguluyor ve bir ballk yaratyor. Bizdeki tablo daha farkl geliiyor.
Bu sorunu nasl zeceiz? zm Aldm-sattm ile olmaz, anlatk demekle de olmuyor. Sorunlar belirtmek, sadece
zmleme yapmak deildir. Duygulara byk bir z ve ierik kazandrmak bizim iin ok gereklidir. Buna yetecek gcnz
varsa, Gdlerimiz uyand demeden nce, Her trl gericiliimizle ba olan ilikiye nasl bir yaklam gstereceiz, nasl
zm olacaz? diye dnmelisiniz. Kadn mcadelenin dna atmak veya kazanmamakla sorun zlmez. Birbirimizi bu
zme uygun biimde dntrerek, bu temelde samimiyet, dostluk ve sevgi dnyasna ulatrarak gelitirmeliyiz. Bu noktada
kendimi yarglamay gelitirmek istiyorum. Parti iinde bu konuda kesinlikle bask olmayacaktr. Fakat bask yok diye de kimse
yetkisine, gcne ve fiziine dayanarak bunu istismar edemeyecektir. O zaman kadnla iyi anlarz. Kadn o zaman erkei biraz
daha kabul edilebilecek hale gelir. O zaman aile planlamas, genelev sorunu sorun olmaktan kar.

Sevgilerimiz Halkmzn Kurtuluuna Katk Salad Oranda Deerlidir

Bu konuda baardmz ey udur: Kadn ciddiye alyoruz. Kadn kendisini biraz anlyor ve tanyor. Erkeklerin geleneksel
baskc ve ezici yaklamlarn frenleyip durdurduk. Asla bask uygulayamazlar. zde byk bir dnm yaamasalar bile,
partinin kurall yaam iinde, zellikle toplumda geerlilii olan yaklamlar srdremezler. imdilik daha byk kazanmlar
vaat edemeyiz. Durumu fazla umutsuz gstermiyorum. Umutsuzluktan teye, bunun abartl olduunu da sanmyorum. zellikle
bu aamada kkl zm olmaz. Kadna da doru bir tan koymal, yani kna tamamen zgr bir ortam sunulmaldr. Ayn
ekilde erkee de bir tan koymal ve onu da zm iin salam bir yere oturtmalyz.
Sevgi, gittike byten bir olgudur. Sevgi olaynn Krdistan koullarnda ayn ey Trkiye iin de geerlidir- doru ele alnp
gelitirilmesi gerekir. Bu konuda yaplmas gereken ok i vardr. Btn bu belirtiklerimizden ortaya kan nemli bir sonu da,
kiilerin tm glerini birbirleri iin ve birbirlerini kazanmak iin deil, bireyciliklerini ve tutkularn tatmin etmek iin
kullandklardr. Bu temelde iliki gelitirdiler. Oysa ilikileri, znde yatan temel olumlu grevlere kar kazanmalyz. Btn
ilikilerimizin zne egemen olan budur. zellikle deerli bir sevgi olayna yer vermek gerekir. Bunu yapan yoldalar baarabilir
ve kendilerini kabul ettirebilirler. Bu temelde birbirlerinin hem retmeni hem de rencisi olduklar iin, kendilerini kabul
ettirmekte zorluk ekmezler. yi yaam bu ynyle kazanalm. Bu temelde birbirinizi kazanrsanz, parti sizinledir. Gerekten
birbirinizi byle kazandnza emin olmalsnz. Olmazsanz parti sizi kabul etmez. Bu temelde kazanrsanz, parti kazanm olur,
halk kazanm olur. Bu da en iyi kazanmdr.
Benim sevgilerim halkmn kurtuluuna katk salad oranda deerlidir. Benim tutkularm partimize g katt oranda
deerlidir. Bunu zora sokan tutku lsn, bunu zora sokan sempati bitsin, btn bunlar benden uzak olsun diyorum. Ahlki tutum
da budur. Bu tutumu neden gsteremeyesiniz? Bu temelde kendimizi neden eitmeyelim? Yiitlik bu deil midir? Bu temelde
birbirini beenmek ve kazanmak en namuslu yol deil midir? Yoksa Seni kendime yar ettim, sana drt drtlk hakimim demek
doru mudur? Bundaki mutluluk nedir? Byle olacana, bu yaam hi yaamamak daha iyidir.
PKK'nin bu konudaki grlerine detay ve verimlilik kazandryoruz. ok belirgin bir parti yaklam ortaya kyor.
Yaamnz kadar bal olacanz bir parti yaam olmaldr. Halklarn davasna yoldaa katlmanz elbette iyi olmutur. Kadnn
da saflarmzda kendini zgr hissettirerek katlmas iyidir. Bunu salamamz kmsenemez. Bu, hi phesiz nemli bir
balangtr. Birlikteyiz, ancak her ey halledilmi deildir. Fakat abalarmz derinletirerek, yarna ait yaklamn esaslarn ve
amalar srekli gz nne getirirsek, bu yol arkadalnda gerekten deerli kiilikleri yaratabilir ve birbirimizi kazanabiliriz. Bu,
halkmzn iddetle muhta olduu bir katkdr. Bahsettiimiz btn sorunlara zm iin de bu bir temeldir. Byle bir zm
parti iinde gerekletirdiimizde, bunu dalga dalga btn topluma yayabileceimizi iyi bilmelisiniz.
Partideki zmn salanabilmesi iin, aslnda topluma hakim olabilecek ve ona adm attrabilecek gce ulatk. Dierleri
teknik sorunlardr. Bilimsel teknii uygulama gibi sorunlar, fazla zorlanmadan zeceimiz sorunlardr. Bylesine bir devrimi
baarmakla amzn sorunlarna en iyi zm vermek kadar, emperyalist kapitalizmin dayatt muazzam zmszle kar
PKKde kadnla zm getirebilecek bir yaklam gelitiriyor. Bu zm, sosyalizmin imdiye kadar ulaamad, hatta olduka
ihmal ettii ve yeterince akla gtremedii bir zme daha ok yakndr. Eksiklerimiz varsa telafi ederiz. Bunun iin kimse
ne fkelensin, ne kendini skm hissetsin, ne ihanete uradn sylesin, ne de ok kabul edilmeyi beklesin.
Mcadeledeki yoldalk, lmsz ballklarla yryen bir ilkeye sahiptir. Unutmayn ki, bu temelde en deerli yoldalar
sizinledir, onlarn en byk sevgileri sizinledir ve bu da her trl bireysel sevgiler ve mutluluklardan daha deerlidir. Kald ki,
bireysel sevginin ve mutluluun kaynana, yle ki bu bir parti olur, bir halkn tm olur, bir insanlk olur, btn bunlarn hepsine
egemen olduunuz zaman, ite o zaman bireysel yaamnzn bir deeri olabilir. Bunun tersi emperyalizmin dayatt yaklamdr;
bu yaklam insanl inkr eder, halklar, her trl kurtuluu yaklam hie sayar. Bireysel zgrlk patlamasnn, batan
karlmln ve emperyalizmin yaratt hayvanln dnyann sonunu getirdii daha imdiden biliniyor. Kapitalist-emperyalist
sistem bu temelde dnyann sonunu getiriyor. likileri limon gibi skmtr. nsanl adeta skp posasn kararak bir kenara
atyor. Bu sistem insanl bitirdi.
Sosyalizm tam da byle bir srada insanla ve yaama sahip kyor. Yzyllardan beri birok din ortaya kt. Byle
hayvanlatrmalar karsnda dinler insanla sahip kmak istediler. imdi de byle sahip klmaya allyor. Bu gerekli midir?

17
Yoksa bu erefsizler, arszlar, ikenceciler ve irenlikler dnyasndan kurtulmamamz m iyidir? Umutlarnzn olduuna ve iyi
bir anlay iinde yaamak istediinize inanyorum, hatta bundan eminim. Bu konuda niyet dzeyinde sizlere kusur yaktrlamaz.
Lakin iyi niyetlerin somutluk kazanmas iin de bylesine bir yaklama ve onun savamna ihtiya vardr. nsan niyetleriyle
yaam dilediince yaayamaz. Ancak yaamn gereklerini yerine getirdiinde bunu baarabilir. Biz de onun savamn veriyoruz.
Bin yllarn drlmlne partimizin ksa tarihiyle cevap vermemiz kolay deildir. Anlayl, sabrl ve en nemlisi de
mcadeleci olun.
Bu mcadelede kadnlar da yer almaldr. Onlarla bu yoldal derinletirelim ve onlarn kaybettiklerini bu yoldalk srecinde
tekrar kendilerine kazandralm. Yine erkein stnlk diye belledii, fakat partimizce kabul grlmeyen baskc ve smrc
dzenlerden kalma zelliklerini amas partimizin amacdr ve buna tm varlmzla savaarak ulaalm. Ulamalyz dediimiz
soylu davaya baar kazandrmak temelinde elden ne geliyorsa onu sergileyelim. Bu bize ok gereklidir ve biz bunun
militanlaryz. Ne mutlu bize ki, bu yolu yakaladk ve bu yolun iyi bir savas olduk.
yle sanyorum ki, deerli militanlarmz, fazla bilincinde olmasalar da, kendilerini soylu yaam uruna mthi adadlar.
erefin, onurun ve sevginin bir gn gerekleeceine inanarak, irkin ve kleletirici dzene teslim olmadlar. Hele bu konuda ilk
gnleri hatrladka, bunun kesin byle olacana eminiz. Gencecik gerillalarmz, sahte dzenin kendilerine dayatt yaama bin
defa lanet okumulardr. Bu byk bir davadr ve bilinlerinin bu amala balants kesindir. Biz ehitlerimizin ansna bal
kalacaz. Zaten bu hareket de onlara balln bir gerei olarak gelitiriliyor. Sizlerin tamamen bu temelde umutlarla ykl
olduunuza, bu kadar umudu da yce yaam mmkn kld iin yaadmza ve savatmza inanyoruz. Byle insanlarn
ehidiyle, savasyla ve belki de yzyllar sonras savaacak olanyla en yce ii yaptklarna, en doru yolu tuttuklarna anlam
vererek nice engelleri atklarna, tarihin btn nemli davalarnda grld ve militanlarn yaamlarnda kantland gibi bir
bykl sergileyeceklerine ve baaracaklarna, kendi rneimizde de belki en ycesinden bir kiilii sergileyeceinize eminim.
Biz bu erevede sizleri buralara kadar tardk. Her birinizdeki iddia bunu daha da ileriye gtrme temelinde olmaldr.
PKK'yi bu temelde buraya kadar getirdik. Buna halel getirmemeli, onun daha da derinliine yaanmasna yaammzn biricik
anlam olarak esasl bir yer vermeliyiz. Bunu her eyden stn tutmal, partide bunun baarsn esas almal ve btn ilikilere
yaymaya zen gstermeliyiz. Byle yoldalar topluluu olduumuzdan ayrmz gayrmz kalmamtr, zm genellemitir.
Bylesine genellemi bir zm de tam baarlr.
Ben imdiye kadar buna inanarak altm. Mtevaz bir almayla byk bir inan ve karar dnyas yarattm. Sizleri ve halk
bu kadar birletirdikten sonra, belki bazlarnza ok abartl gelebilir, ancak kendi kendilerine yetmez kiiler bile insanlk iinde
dikkate deer bir zmn sahibi olabilirler. Unutmayalm, ok denlerin ykselii byk olur. nsanln en gerisinde
braklanlarn devrimle sramalar mmkndr. Bu sramayla belki insanln nnde de olunabilir.
Her bask ve smr sistemine kar koymada olduu gibi, zgrlkler dnyasnn kadn-erkek ilikisi boyutunda da
rmle ve insanl kemiren byk sevgisizlie kar yaam ve insanl temsil ettiimize eminiz ve bu anlamda stnz.
Bu kantlanmtr diye dnyorum. Byk bir g stnlne ulamz. PKK'nin bu konudaki byk kazanmna kesinlikle
zarar vermeyin. Adanm yaamlar bireyselliimizle kk drp lekelemeyelim. nk insanln buna ihtiyac var; hele
ezilen halklarn ok daha fazlasyla buna ihtiyac var. Buna dikkat etmelisiniz. Her zamankinden daha fazla parti anlayna,
partinin mcadeleci ve militan kiiliine sahip olmakla birlikte, buna giderek derinleen bir baar imkn vermelisiniz. Doru
hareket ettiimize, bu temelde toplumumuzun ve zellikle kadnn muazzam drlmlne bir zm gc olduumuza
eminiz ve bunun kvancyla doluyuz.
Kadn dnyasna byle bir alm yaptrmak bize de g vermitir. stelik kadnlar da verdiimiz mcadeleye inanmlardr.
Kadnlar imdiden saflarmza dalga dalga geliyorlar. Gcmzn gerek bir kayna haline getirmeye inanarak ve ilerlik
kazandrarak kadnlara daha iyi yer vereceiz. Grevlere byle yaklam, nderlik olaynda hayati nemdedir. Erkek yoldalar da
bunu bylesi nderliksel bir ka layk gryorlarsa, zmne de yardmc olmalar gerekir. Arzulanan zm budur.
Sorunlar gryorsunuz; ar da olsa kendi zerinize deni yapmaya alyorsunuz. Mcadelemizde her ey zgrce tartlr,
isteyenler devam eder, istemeyenler brakp gider. Sizin genlik hayallerinizle oynamak istemedim; basit bir feda etme duygusuyla
saflarmzda kalmanz da istemem. inize geliyorsa kalrsnz. Bu bir zgrlk tartmasdr ve onun yaama geirilmesi iin de
savam gereklidir. Eer ok zorlanyorsanz beni de, kendinizi de zmeden serbeste gidebilirsiniz; ama benim srdrmek
istediim hareket, bu konuda bunu syler, bunu ister ve bunu yapmaya alr.
Ben ilke ve iddia sahibiyim. Btn kadnlarmza sahip kma ve sevme gcn gsterebildiim gibi, yiitlie de hakimim. Bu
konuda da yanlmayasnz. Kaldrabiliyorsanz sizinle yryelim, ama mcadelenin gereklerini de isterim. Zorlama da yoktur.
Kalanlarn da bu biimde benimle birlikte yrme durumunda olmalar gerektii aktr. unu belirteyim: Sizlere ramen
baarmayacaz. zgr iradeniz, isteiniz ve sevginiz olmadka bu ii zeceimi asla syleyemem. lke budur. Az ok bal
kalarak salanan gelime de bunun ispatdr. Kendi rneinizde btn partililerle, gcnz orannda zm gc olmaya zen
gsterin ki, cehennemden kurtulmaya bir katknz olsun. PKK tam bir yiitlik hareketidir. Bu adan geliiniz biraz yiitedir.
Bunu inkr etmek mmkn deildir. Ama zaferin yiitlik istediini, balangcn yetmediini, sonu iin daha byk ve yiite
savalara ihtiyacmz olduunu bir an bile unutmayacaz. Umarm bu yaklam gcn gsterirsiniz. Gsteremeseniz de ben
fazla sklmam. Fakat iddiam ve abam daha gl yrteceimi de asla unutmayn.
Bu ereve dahilinde gerekenleri sizlerde gremezsem hibirinizi balamam. Ne yaplmas gerekiyorsa onu gsterin. Buna
dikkat ederek ok dnn ve partiye bu temelde balann. zerinizde bu kadar durmamz sebepsiz deildir. Karl olmadan
yry olmaz. Dman uzantlar ve iimizden bazlar srarla kimliimizi inkrdan balayp yaamsal deerlerimize el
uzattklarnda ve bunlar ezmek istediklerinde, bizim de mutlaka vereceimiz karlk olacaktr. Emperyalizm bu kadar gldr,

18
her tarafa egemen olmutur. Buna inanyorum. Ama asla bunun karsnda bir hi olduuma inanmadm. Bize gldler. Belki biz
bile eylemlerimizde baar ansn grmedik. Fakat iki doru szn eyleminde baarl iki pratik admn esas olduuna inanyorum.
Btn bunlar bizi bu dzeye getirdi. Bakalar gl olabilirler. Ama bize dayatmak istedikleri eylere yine eskisi gibi
inanmyorum. Bu anlamda yakaladmz gereklik yle bo bir gereklik olmad gibi, bir halka mal olmu ve dnyann en ok
dikkatini eken bir duruma da gelmitir.
Sistem zerinde ok durduk. Btn bu eletirilere ramen, mtevazca en dorusunu yaptmza eminiz. Baarmz
kmsenemez. Btn partililerde -ki, say fazla nemli deildir- arzulanan da budur. Eer ok bal kalrsanz biz bu ii
yrteceiz. zlmemek ve yklmamak gerekir. Byle dnemlerin kiiliine yaklam frsat bulduunuz iin mutlu olmalsnz.
Bu kiilik yanltmyor ve doru anlatyorsa byk baary yakalayabilir. Fetheden kiilik grkemlidir. Bunu kabul etmeyen kii
yoktur. Bunun karsna kan dman yenilmitir. Bu iyi bir eydir. Bu uurda kendini yaama adamak, insanln tm tarihsel
srelerinden kard soylu rneklerden birisini daha temsil etmek demektir.
Baka seenek var m? nsan toplumsal ve ulusal zelliklerden uzaklatrmlar. Bununla yetinmiyor, insanl daha da
batrmak istiyorlar. Gidecek yer yoktur, bastrlmam bir yer braklmamtr. Tabii bu noktadan sonra byk oynanlacak ve
byk savalacaktr. Bunlar size dayatlanlardr. Sizin de mutlaka bunlara vereceiniz yantlar olmaldr. Baka trl sahiplii
gsteremiyorsunuz. Aile sorunlarnzdan, ana, baba, e, dost ve sevgililerden baka bir ey dnemiyorsunuz. Bu devrim bunun
iin oluyor. Byk ahadetler, byk zorluklar bunun iindir. Cehennemin st kesinde de olsak durup sabredeceiz, savaacaz
ve k yapacaz. Biz bunun iin kendimizi ortaya attk. Geldiniz ve katldnz, fakat bu katlmn gerekenleri de byledir
diyoruz. Bu temelde bundan sonraki savaa yklenmeliyiz. Benim yaptm budur. Sizler de bunu yapmaya alyorsunuz. Ben de
mtevaz bir sava olarak yaamm ok zgr ve gl bir iradeyle srdrmek istiyorum. Kimse olmadnda bunu yine
srdrdm. imdi ok sayda arkadamz var ve yine srdryorum. stediim ey birbirimize g vermemizdir.
Kadn yoldalarn mcadeleyi zayflatma kayna deil, bir g kayna olduuna inanyorum ve kesinlikle sizlere yle
yaklamak istiyorum. Sizleri daha iyi tanyp bir g kayna olarak deerlendirmek istiyorum. Onlar da kendilerini bulacaklar, en
byk bir gcn sahibi olarak katlmay doru temelde bileceklerdir. Btn bu konularda byk anlaya ulamak, kapitalist-
emperyalist sisteme ve onun smrgeci-faist yaratklarna karlk vermek en byk cevaptr. ahsmzda bunlara yenilmez
cevaplar vermeye devam edilecektir.
Nereye gidersek gidelim, hangi silah elimize alrsak alalm, hepinizin kiiliinde iyi savar ve mutlaka sonu alrz. PKK'nin
mayasnda bu vardr.
12 Temmuz 1992

KADINI KAZANMAK YAAMI KAZANMAKTIR

Kadnla yaam gzeldir; ama zgr kadnla, savaan kadnla, kendini bu temelde yaratan kadnla yaam ok daha deerlidir.
Erkeklerin de buna saygs olmaldr. nk onlarn da yaam kazanmalar ancak zgr kadnla olabilir.

Kadn boyutundaki inceleme tarznn olduka yetersiz kaldn grerek, baz sorunlara dokunmann yararl olacana
inanyorum.
Krdistanda ve Trkiye'deki kadn gereklii birbirine hayli benziyor. Btn abalara ramen, kadn devrim seline ve
zgrlk kalkmasna snrl katlm gsteriyor. Bu konuda gelimeler var. Fakat gnlk abalar gelitiremezsek, dman zel
savala kadn bountuya getirebilir.
Sizin iin zgrlk ne anlama geliyor? zgrle devam edebilecek misiniz? Bunlar bizi daha da dndryor. Tam
istediimiz gibi olmasa da, halk izginin etkisi altna soktuk. stediimiz gibi yrtmese de, parti ncl grevinin banda
olmaktan baka aresinin olmadn biliyor. Kadn gereindeki btn oyunlara ve dknlklere ramen, yzyllardan beri
kleletirilmi olan kadn zgrlk ufkuna ektik. Kadn imdi eskiye kyasla hem nitelik hem de nicelik olarak zmlenmeye
daha yatkndr. Yntemlerimiz geneldeki zgrlk kalkmasn gelitiriyor.
Bunun yannda muazzam tutuculuklar da grlmekte, hatta provokasyonlar gelimektedir. Krdistan gerei zerinde hem
gzlem gc, hem de pratik dntrme tecrbesi en geni olan bir kii olarak bunu yadrgamamakla birlikte, zm yalnz benim
abamla olacak gibi de deildir. Bu konuda iyi niyet de yetmiyor.
Devrim hrs, fke, yaklam keskinlii, yeterli aba ve alt st olula birlikte, dzene ve btn bunlara komple karlk vermeyi
ustaca bilmek demektir. Acaba hepsini bir arada ne kadar temsil edebilirsiniz? Tek boyutlu ve tek ynl niteliklerle devrim
glendirilemez. Ancak duygu kadar dnce, teori kadar pratik ok yerinde ve yeterli olduunda devrimde rol oynanabilir.
Yaam felsefenizi iyi bilemiyorum. Tutku ve ilgi dnyanz, zgrlk dzeyiniz benim iin fazla bilinmiyor. Bu doaldr, tek tek
inceleme imkn yoktur, zaten incelenmez de. Yine de birey zmlemesine yksek deer bimek, zellikle PKK deneyiminde

19
byk nem tayor. Bir bireyde cinsi ve toplumu zmlemek yabana atlr bir yntem deildir. Toplumun zmlenmesi bireyi
de anlamaya gtrr.
imdiye kadar ki klasikler daha ok toplumsal ve ulusal dzeyleri inceliyor, bireysel dzeyi incelemeyi ise edebiyata
brakyorlar. Ama biz sadece edebiyatla da yetinemeyiz. Toplumsal zmlemeyle bireysel zmleme siyasal dzeyde bir
partinin temel yaklam yntemi olursa, daha fazla sonu alacan sanyorum. PKK'nin bylesine nde gelen bir zellii var.
Hatta PKK bu konuda en ileride bir parti olarak da deerlendirilebilir. Uluslararas apta da bu byledir. Dolaysyla birey
zmlemesini yadrgamamak gerekiyor.
zmlemelere en ok kadnlar muhtatr. Kadnlk olay en krdm olmu olaylardan birisidir. Acaba verili yapnz ne
kadar kabul etmeliyiz, bunu ne kadar amalyz? phesiz toplumun iddetli etkisi altnda olumu bir bireysel dmlenme sz
konusudur. Bu ekillenmeye ne kadar gvenebiliriz? Kimin iin ekillenme, kimin iin yaam, kimin iin kiilik oluumu
gerektiini anlamadan yaama devrimci tarzda yer vermek yanlglar, yetersizlikleri ve hatta yanllklar olduka ierir. Zaten
ortaya kan rnekler bunun pek de yle kolay olmadn gsteriyor. Sizleri verili ilikiler iinde brakmam halinde devrime
yararl olacanz sanmyorum. Hatta tutku, duygu ve dnce dnyanza gre sizi biraz zgr braksam, yine bunun da fazla
sonu alacan sanmyorum. Kendiniz de hayatta fazla etkili olamadnz biliyorsunuz. Hatta nefes bile alamyorsunuz. Kadn
kiiliindeki cesaretsizlik ve zmszlk ileri dzeydedir. Kendilerini yaayanlar deil, bakalar iin yaayanlar kategorisini
tekil ediyorsunuz. Bakalarna gre yaplan bir ile, toplumun -ki, bu erkek egemenlikli bir toplumdur- istemlerine, tutkularna,
egemenlik anlaylarna ve despotizmine gre ekillenmisiniz. Bunun zt kutbu udur: Tepki duyduunda veya kar ktnda,
Evden kat, ar baskdan dolay sokaa dt, ipini kopard denildiinde, ar kural tanmazlk ortaya kyor. Sanki dorusu
yokmu gibi, ikisinin arasnda hapsolmu bir dnyanz var. ounuzun davranna zgrlk ilkesi deil, bu iki ilke yn veriyor.
Ne yazk ki, tm abalarmza ramen baz kiiliklerin umulann ok gerisinde kaldklarn ska gryoruz. Vermek
istediimiz mesaj tam alamyorlar. Bu konuda objektif ajanlk konumunu ok iyi grmek gerekir. Genelde halkmzn objektif
ajanlk durumunu, zelde kadnn daha da bu duruma drlmesini anlamadan, gl zmlemelere ulamak mmkn deildir.
Beni bu konuda hemen dndren husus, inceleme tarznzn ok yanl ve yetersiz olduudur. zmlemeleri inceleme tarznz
gelitirmeyiiniz yeterli sonulara ulamamanzn en nemli nedenidir. ddia udur: zmlemeler olmadan, Krdistan'da yol
alnamaz, sava gelitirilemez, zgrlk elde edilemez. Mahsum Korkmaz Akademisinde zmlenen sadece baz gerekler
deildi; zmlenen aslnda krdm olmu bir kaderdi, zmlenen bizi balayan tm zincirlerdi. zmlenen bir avu
Akademi mensubu da deildi; btn bir tarih ve toplumdu. klar da o denli gncel, kapsaml ve sonu alcyd.
zgr admlar atmann sahiplerisiniz. Sizin iin zgrlk nedir? Bunu epeyce dnp sonuca balamas gereken kiilersiniz.
En uygunu da, mcadele ortamnda bunu biraz dnebiliyor olmanzdr. En deme film sahnelerinde bile byle bir platform
dzenlenemez. Eer dikkatli deerlendirirseniz, hem kendi duygularnz ve dncelerinizi ayaklandrabilir, hem yeniden
biimlendirmek iin bunun ok uygun olduunu kabul edersiniz. Bana yansd kadaryla en ok takldnz nokta, bir cins
olarak yaadnz gereklerden kaynaklanan sorunlar oluyor. Bunu aka, net ortaya koyup sizinle tartabilirim. Bunu bir ilke
dzeyine tarabilirsiniz. Bundan sklmann, bunu bir salt ahlki sorun olarak ele almann da hibir anlam yoktur. O ahlki
dediiniz ilke, aslnda feodal ahlktr. Onun iinde kir, kar, mal mlk olma ve en ok da sizin kaybetmeniz sz konusudur. Olan
yine size oluyor. Mevcut ahlki rt altnda kaybeden, genelde ezilen halklar ve ezilen cinstir. mr boyu acsn ve skntsn
yaadktan sonra akln baa gelmesi bir ie yaramaz. Sorun bizim kurtuluu tarzla yaklap yalnz kendimiz iin deil, toplumun
ve cinsin kurtuluuna bir k yaptrmaktr.
Cins zgrlnn phesiz snfsallk, toplumsallk ve siyasallkla balants ok iyi kurulmaya allmtr. Krdistan
somutu sz konusu olduunda, aile ve toplum, aile ve siyaset ilikisini dnya apnda en iyi ve en gl bizim ortaya koyduumuz
kansndaym. Yine aile iinde kadnn konumu ok iyi amlanmtr. Kadn denilen olayn ne olduu ve nasl yaklam iinde
tutulduu olduka bilimsel konulmutur. Bu konuda deerli dostumuz smail Beiki bile, "APO'nun sosyolojik ynn de
dikkate almak gerekir. Sosyoloji bir bilimdir, bu konudaki katklarn da grmek gerekir" diyor. Benim byle bir niyetim olmasa
bile, kendisi bunu gryor. Aslnda aile ve toplum, kadn ve aile nemli sosyolojik olaylardr. Fakat Krdistan somutu sz konusu
olduunda, bu sorunun ok nemli bir siyasal yan da ortaya kyor. Bunu da ortaya koymak gerekiyor.
Dikkat edilirse, aileyi kesinlikle zmeseydim, zgrle ulamak urada kalsn, belki de on drt yana gelmeden aile
kavgalarnda yok olup gitmitim. ocukluumu rnek olsun diye size hatrlataym: nme da gibi dikilen hedefler koyuyorlard.
"Bu ocuk bysn de ailemizin erefi ve onuru iin intikam alsn, adam vursun" diye tasarlyorlard. Zaman zaman buna
girmemek iin bymek istemiyorum diyordum. Ben dman nasl ldreceim, gcm yok, erken lrm diye dnyordum.
te o zaman siyaset yapmaya baladm. Nenem, "Bunun gz biraz namussuzca bakyor, aile iin savamama tehlikesi var"
diyordu. Aslnda bu, akll bir ocuk olduum biiminde de yorumlanmaldr. Eer ailemin has evlad biiminde yetiseydim,
kyden bir adm dar atamazdm.
Siz de ok iyi biliyorsunuz ki, btn Krt ailelerinde erkekler, zellikle byle ailenin has ocuu, has olu eklinde bytlr.
Bu temelde hepsi daha olgunlamadan kan davalarnda, aile kavgalarnda, mal mlk sorunlarnda, incir ekirdeini doldurmayan
tavuk ve kpek iin kavgalarda tkenip giderler. Ben bu nedenlerle bunlar iin lmne bir abaya girmeyeceime karar verdim.
Aileye tepki duydum. Aile ile ekimem byle balad ve daha sonra devam etti. Anam ve babamla, kyle, toplumla, Trk
smrgeciliiyle, din ve felsefeyle elikilerim gittike geliti. Benim bir huyum var: Kendimi aldatmam; yani bir elikiyle
karlatm m, bunalrcasna onu zmeye alrm. Sonuna kadar stne gider ve zerim. Mutlaka bir sonu elde edebilirim
derim. Tanr dncesi beni neredeyse ldrecek noktaya getirmiti. Sosyalizme de bu temelde zm iin yaklatm. Hem teorik,
hem de pratik olarak sosyalizm zerinde halen ok kapsaml duruyoruz. Cins zgrl iin de konumum buydu.

20
 Eskiden kadnla ilikiye gemekten ok ekinirdim. Hatta kadna biraz nefretim vard. Anamn cinselliini fazla iyi
karlamyordum. nk bana fazla salkl gelmiyordu. Yani ikide bir buna dayal hak ve hukuk iddialar ve ocuklar zerine
ar yklenmesi, bende bir anann byle olmamas gerektii kansn uyandrd. O nedenle anama kar tavr aldm. Bence bu da
hakl bir savunmayd. Analar ocuklarn byle douramaz ve bytemezler. Ben buna yaammda ilke deerinde bir deer
verdim. Tabii sizler bunu bilemezsiniz. Ben halen bu ilkeyle yayorum. ocuklarn hepsi ok aresizdir. Belki siz de ocuklar
seversiniz veya onlara acrsnz, ama bunda ok tutarl ve ciddi olduunuza inanmyorum. Analar da babalar da dahil, bunda
samimi olanlar, o ocuklarn dnyalarn kurtarmak iin biraz drst olurlar. ocuklarn hibir eyleri, hibir gelecekleri yoktur ve
bunlar Krt ocuklardr. Aileler de ocuklarn ok kt severler. Ben daha o zamandan beri bundan nefret ettim. O zaman bile bu
ocuklarn geleceklerine ilikin hibir planlar ve areleri olmad halde, bu ocuklara niye sarlyorlar diyordum ve ocuklarna
sarlmalar bana timsahn gzyalar gibi geliyordu. Bu yzden bu yaklamlardan nefret ettim ve sevgi istemedim. Byle ocuk
olacana hi olmasn dedim. Bu konuda bir ilkeye bal yayorum. ocuklar bugn beni ok sever. Nereye gitsem yanmda bir
ocuk ordusu vardr. ocuklarn dnyas bile beni anlamtr. Hi olmazsa kendileri iin bir umudun yaratlm olduunu
grebiliyorlar.
unun iin belirtiyorum; ilgilerim ok ynlyd. Kadn gerekliine de buna benzer ilgilerim vard. Kadn gereinden
ekiniyordum, kadnlarn dnyalarndan v bu dnyann boluundan korkuyordum. Kadnn aresizliinden ekiniyordum. Dili
yoktu ki bir iki sz sylesin, eli yoktu ki bir el uzatsn. Bunu fark etmek, beni erken yata olduka etkiledi. Ayrca kadn
ilikilerinde dmeyi gryordum. Bir kadnla iliki kurmann ar sorumluluklar getireceini ve insan nereye gtrebileceini
erkenden grdm. Yani iliki kuracama hi kurmasam daha iyi olur diyordum. Bu konuda olduka ilkeli davrandm. Bu, kadn
sevmediim iin deildi; tam tersine, ok kkken bile iyi arkada olunmas gerektii iindi.
Bunlar kendimi feodal anlaya hapsetmediimi anlatmak iin belirtiyorum. Bu konuda da eite bir ilkeden yana eilim
iinde olduumu rahatlkla ifade edebilirim. Btn yaamda kadn ortakl, kadnla ortak yaam dzeni tutturulmaldr. ok
kk yata bile ister oyunda, isten retimde, ister okulda olsun, eilimim bu ynlyd. Bydke bunun fazla imkn dahiline
giremeyeceini, kadnn erkenden kaybolduunu, yle eit ve zgr bir arkadaln fazla geliemeyeceini, ayrca dayatlann da
bambaka olduunu grdm. Gencin bana bir kadn yyorlar, bununla deli olmaktan teye gidemeyecek bir iliki biimi ortaya
kyor. Evlilik olay beni byle endielendirmeye balad. Tabii sadece kendim iin endie duymuyordum; olup biten btn
evlilikler beni endielendiriyordu. Bu evlilikler beni hem kadnmz, hem erkeimizi evlilikle kaybediyoruz gibi bir duyguya
gtrd.
Yaadm bir deneyim vard, bu deneyim bugn halen tartlyor. Siz bu tartmalardan ne tr sonular karyorsunuz?
Gazetelere bakyorum: Halen "APO'nun kaynbabas kim? Krk yllk MT ajanyla ne ii vard? Filan bayan ile ilikileri neydi?"
eklinde yazyorlar. MT belli ki bu tr tartmalar gelitirmek istiyor. Bu iliki ilerde bal bana ok ilenme zelliindedir ve
ileniyor da. Tabii zerinde daha ok tartlacaktr. Ben kendime gveniyorum; bu konuda doru yaklatma, halk iin, tarih
iin en iyi sonucu kardma eminim. Bu ilikiye kesinlikle drst yaklamtm. Ama iin eit ve zgr tavrm ok kesindi,
fakat ihtiyatlydm. Acaba sorusu da her zaman aklmn bir kesindeydi. Bu, sadece o byle bir aileye mensup olduu iin deil,
kadnn kaypaklndan dolayyd. Ne kadar drst, bal ve iten olabilir, ne kadar birlikte yaam temsil edebilir?
Bu iliki beni o kadar yordu ki, bir gn geldi, evden kamaya altm. Oysa genelde kadnlar evden atlr ya da kendileri
kaarlar. Erkeklerin evlerini terk edip katn grdnz m? Artk ister objektif, ister sbjektif bir ajanlk deyin, bu iliki 1978'de
dayanlmaz bir iliki durumuna getirildi. Eski arkadalarla da o iliki zerine ska duruyorduk. Halen yaayan bir arkadamz,
Kemal Pir arkadan yaklamlarn bize anlatmt. Kemalin, O kadn Bakan yanltt, aslnda bu kadn ldrmek istiyorduk,
fakat Bakann bir bildii varm tarznda deerlendirme yaptn belirtiyordu. Kemal Pir bize ok balyd. Bu arkada aslnda
sadece bu konuda deil, bu ballkla da ok kahramanca bir direniin sahibidir. Kendisi Krt de deildi, ama yine de en byk
direnii sergiledi ve bana en ok bal olan insand.
unu sylemek istiyorum: Byk bir sava balad. Diyebilirim ki, bu sava vermeseydik, PKK, u andaki gerilla ve serhildan
olmazd. Byle bir iliki PKKnin oluumuna, serhildana ve gerillaya nasl yol aabilir diyebilirsiniz. Ancak nderlik
zmlemesini doru kavrarsanz, bunun byle olduunu anlarsnz. Kadn olaynda, ister objektif ister sbjektif ajanlk olsun,
tm iyi niyetime, duygusallma ve zlemlerime dayatlan anlay, Eer benimle salkl bir iliki istiyorsan, ncelikle benim
snf ve toplum gereime boyun eecek ve buna alet olacaksn veya daha da tesi, TC'ye bal olacaksn biimindeydi. ok
ilkeli davranyordum. Aslnda bunlar ok ak sylemiyordu. Tam tersine, ok mulak, dolayl ve zehir zemberek bir yz
ifadesiyle, diken diken yaklam tarzyla, kapkara bir ehreyle, her gn deil her an sanki intikam alrcasna yaklamlar
sergileyerek sylyordu. Bunu abartmyorum, olaylar ve ilikiler dzeyi belgelenmitir.
Bu yalnz kiisel bir olay da deildir. nderlik zmlemesi genelle ok yakndan balantldr. Bu nedenledir ki, Kemal Pir,
byle bir ilikinin artk affedilemeyeceini, bunun baya kt bir dayatma olduunu sylyordu. Kald ki, muhatabmz da ska,
"En deme Krt erkei olsa mutlaka panie kaplr. En azndan byle bir iki gn sren dayatmalar oldu mu, ya ban veya
silahn ekip vurur ya da kovar. Ama senin sosyalizme ballndan tr bunu yapmayacan biliyorum. Senin zamanlama
peinde olduunu da biliyorum" diyordu. Aslnda doru tespit ediyor. Tabii ben ilikileri basit ve kk ele almam. Basit ilikileri
basit zmlemelere tabi tutmam. Tutsaydm nderlik fonksiyonuna ulaamazdm. Normal bir erkek olsa, sille tokat kadna
giriirdi. Bense gsz olduum iin deil, aslnda gl olduum iin byle davranyordum. Eer o zaman tutkularma alet
olsaydm, bu defa yenilgi kanlmaz olurdu. Bazlar buna zmszlk diyorlar. Hala baz dostlar beni aresiz ve zavall gibi
gryor. Fakat aslnda byle syleyenlerin kendileri bir hitir. Hibir zmn ve gelimenin sahibi deillerdir. Yine gelimeler
benimle balyor, benimle yryor. Bu aresizlikten veya ok muhta kalmaktan tr deildir. Cinsel dknlk iinde

21
olmadm gibi, bu durum benim iin de ok ayp deildi. Endielerimin iinde yer almakla birlikte, bunlar belirleyici deildi.
Benimle birou dalga da geebilir. Anam bile Bir kadna sz geiremiyor diyecek kadar benimle dalga geerdi. Ama ben daha
ok halkmn ve partinin karlarn esas aldm.
Kadnn ailesi, 1925teki Krt isyanndan tutun Dersim syanna, 1940'lara kadar Kemalizm'le ibirlii yapm, nn'den
belge ve mektup alm bir ailedir. Devlete gre iyi bir ailedir ve devlete hizmet ettii iin takdir almtr. Bunu biliyordum. Fakat
bunun muhtemelen devam edeceine ve devletin ibirlikisi olarak roln srdreceine emindim. O dnemde CHP ilerici
geiniyordu. Elbette devlet ne kadar ilericiyse, CHP de o kadar ilericidir. O zaman bu bayann bir olaslkla
yurtseverleebileceine inanyordum. Ama kendi ibirliki snfnn temsilcisi olabileceine de ihtimal veriyordum. Devlet de
byk ihtimalle bu iliki gerekliini biliyordu. nk o zaman bu aile emniyetle balantlyd. Pilot benim konumumu 1977'de,
hatta 1976'da biliyor ve bu aileye de gidip geliyordu. Kanmca dman bu aileye dayanarak beni kontrol edebileceini tahmin
ediyordu.
Ben bu kontrole gnll m girdim? Hayr. Uur Mumcu, "APO'yu zellikle MT mi korudu?" diye yazyor. MT beni
koruyamaz, nk devlete gnde bir trilyon zarar veriyorum. Bunu burjuva gazeteleri yazyor. MT hi devlete gnde bir trilyon
zarar veren adam korur mu? Bu devlete kendi tarihinin en byk yanlgsn ben tattrdm, en byk darbesini ben indirdim.
1979'da buraya getiimde, Akademide bir arkadamz, MT elemanlarndan birinin "Bu adam nasl kardk" diye ban
dvdn sylyordu. Cneyt Arcayrek 12 Eylle Nasl Gelindi isimli yaz serisinde, "Bu ylan bir kart, bir askerimiz
potinini kaldrsayd ezerdi, ama biz byk bir gafleti yaadk" diyor. Bunlarn amac beni bu ilikide kontrol etmekti. Bu taktii
bilerek mi yrttm? birliki de olsa, bu aileden devrimci kabilir, bu arkadamz da deerli bir yoldamz olabilir dedim.
Buna kesin inancm vard. kincisi, ihtiyat elden brakmadm. Kendi kendime ihtiyat elden brakma, muhtemelen buradan kontrol
edilebilirsin, onu idare edip kullan dedim. Pilot da dahil, onu biraz kullandm. Uur Mumcu da bu konuda, "APO, Pilot bizim
gzmzn bebeidir, onu koruyalm demi" diye yazyordu. Belki bu szleri aynen sylemedim, ama buna benzer bir yaklam
gelitirdim. nk Pilot'u vursaydk, o zaman PKK daha byle bir ad bile kendine takmadan imha edilirdi. Yine bu ilikiyi
srdrmeseydim, yurt dna k olayn da kesinlikle zor gerekletirirdik.
Daha 1975'lerde devlet, "Bu adam Krdistan Ulusal Ordusunun kuruluuna ynelmitir, kontrol altna alnmaldr" diyor. Bu
bilgiyi 1975'te bir DDKD san bize iletti. Dev-Yol ismi henz kmamt, o zaman Dev-Gen iersinde hareket ediyordum. Bu
sefer de Krt mdr, Dev-Geni midir gibi soru iaretleri yaratmtm. Bir yl da yle geirdik. Daha sonra kontrol altnda
olduumu ve her an beni tutabileceklerini dnyorlar. Ben de bu ilikiden bu anlamda dolayl olarak yararlandm ve bildiiniz
gibi yurtdna ktk. k srecimizde de yine bu sava yaand.
Fatma byk provokasyonlar yapt; Semir elikisinden dolay 1982'de partiyi bountuya gtrmek istedi. 1982 ve sonrasnda
sahte bir atma yaratarak partiyi ikiye blmek istediler. Biz bunu boa kardk. 1986'da ayn oyunla bunu baarmak istedi ve o
zaman da buna kar koyduk. Hepsinde de kadn ok kt kullanlmak istendi. Gafillerdi, bu konuda zm dzeyleri yoktu. Biz
bu biimiyle alacakaranlkta yol alyorduk. Bu oyunu byk bir sabrla nleyebildim. Bir yandan kadn zgrlne nasl
gidileceini, dier yandan bu cehennem hayatnn nasl ekileceini dnerek tm gcmle mcadeleyi yrtmeye altm.
Birok arkadamz belki bu sreci bilmez; nk yaanan duygusal durumlar kelimelerle fazla anlatlamaz. Dayanma gc, sabr
gc ve inat belgelere fazla dklememitir. Biz bunu daha ok siyasal sonularyla belgelere dktk.
MT o zaman gazetelerde, "Fatma'nn adam APO'yu vurdu, PKK paraland" biiminde haberler yaynlattryordu. Aslnda
buna benzer bir ekime vard. Tabii biraz sabrl, ihtiyatl ve tedbirli oluumuz onlara bu frsat vermedi. Bu durum 1982 ve 1986
Kongrelerinde yaand ve en son 1988 provokasyonuna ulat. Bu provokasyonun altnda Fatma vard. Avukat sadece bir
figrand, bir piyondu. Partiyi gsz drmeye en ok bu ylda yeltendi. Kanmca Gney'e kadar devam eden provokasyonlarda
da yine onun mant var. Bana gre TC, onun direktifleri altnda provokasyon planlar gelitirip uyguluyor. Tabii o da bir gtr.
Devlet krk yl Krtlerle uramtr, onu devam ettirmek isteyebilir. Kemal Burkay, KUK, DDKD, KDP ve benzerleri
ibirlikilikte ve ajanlk bu provokasyonlarn yannda zayf kalrlar. Ama benim de bunlarla savamm oldu ve bu hala tek bama
yrttm bir savatr. Fakat btnyle kuku altndaydm. Ajan kzyla ne aryor? diye herkes ilikimi eletiriyordu. Bizim
arkadalarmz da "Bu ne biim iliki?" diye soruyorlard.
Fatmann bizzat her gn adam drmesi var. Kendisi "Adam harcamak gerekir" diyor. Baz bayan arkadalar resmen
bodurttu, bazlarn sfra indirdi, bazlarn peke ekti. Bu, kadnlara ynelik bir politikayd. Tek bir yoldan kmamas
asndan ne gerekiyorsa onu yapt; yaratt tipler bugne kadar bama bela oldular, gergin ve problemlidirler; erkekler de
byledir. Tariheyi biraz kabartmak istiyorum. Yani tam on yl akn iddetli bir sava direkt cepheden yrttk. Bu savan
etkileri de hala devam ediyor. Bu sava, zel iliki balamnda bir savam mdr? Hayr, bu ok nettir. Siyasal ve ak bir savatr;
duyguda, dncede ve rgtlenmede bir savatr. Kendisi bizzat gerillaya ulamann en byk engellerinden birisiydi, ona kar
savatr. Bu sava grnte bir kiiye, ama genelde TC'ye kardr. Onun en tehlikeli vurucu gc olan kontrgerillaya, zel
savaa, MTe kar savatr. likilere hangi siyasal erevelerde yaklatm, yine tarihsel temeli nasl ele aldm iyi anlamanz
bunlar iin belirtiyorum. Yani sorun cinsel ilikidir deyip, bir tarafa atlmamaldr. ok yzeysel dnmemeniz iin bunlar
vurguluyorum.

Kadn Gelitirmek Klelikten ntikam Almaktr

Krt erkeinde de, kadnnda da cinsellie dknlk ok ileri boyuttadr. Kyl felsefesinde gece gndz kr bir cinsellik
vardr. Grnte ok namusludur, namaznda niyazndadr, Allah'yladr; ama bence onun btn yaam ok kr bir cinselliktir.
Bu cinsellik, ilkel aamann aile dzeyinden bile daha geri bir cinselliktir. Yaanan budur. Ne acdr ki, bu ilkellie namusluluk

22
yaftas vurulmutur. Aileye tarldnda da, Krt gerei orada btnyle cinsellik ilikisine boulmutur. Aslnda btnyle
vatan ve ulusal kimlik gitmi, her ey burada kaybedilmitir. u anda en byk darboaz halen budur. Ne erkek ne de kadn nefes
alabiliyor. Bu ancak uzun boylu edebi ve siyasal deerlendirmelerle tam anlatlabilir.
Kyllkten salam bir adam neden kmyor? Btn bu abalara ramen, gl siyasal ve askeri komutan halen neden
gelimiyor? Pemerge ailesi iin kendini neden krk defa satt? Krt erkei kendini Avrupa'ya neden bu kadar satt? Ailesi ve i
iin smrgecilie gnde krk kez dileniyor. Szde namusu olan aileyi, hatta srf basit yaamn kurtarmak iin bir maa
karlnda satamayacaklar hibir eyleri yoktur. Onur ve namus kald m? Ahlk bunun neresinde? Fakat srf bunu kurtarmak
iin dnyann cehennemi ikencesine katlanr; dnyann br tarafna, Arabistan llerinden svee kadar gider. Bu, ayn
zamanda bir dramdr.
Devrimciler sorunlara basmakalp deil, yaratc ve kurtulua gtrecek tarzda yaklamasn bilirler. O halde bu sorunlara
nasl yaklaacaksnz? Hem bireysel olarak bu kadar yaadm, hem de genel gzlem gcm olduu iin sylyorum: Bana gre
her eyden nce yaplmas gereken, cinslerin zgrln salayabilmektir. Cinsellii bir aldatma, drme, mal mlk ve aile
edinme arac olmaktan karmak gerekiyor. Hatta cinsellii mutlaka bir alalma arac olmaktan karmak gerekir. nk cinsellik
srekli ok aypl bir olay olarak deerlendiriliyor. Cinsler aras iliki, cinsel iliki ok ayp bir eymi gibi ele alnyor. Acaba bu
yaklamlar doru mudur? Gerek bilime gerekse zgrlk bilimine gre baktmzda, burada cinselliin byk bir gericilikle,
tutuculukla, snfl toplumun gelimesiyle ve mal mlk dzeniyle balants, hatta onun ok basit yansmas olduu ortaya kar.
Burada insanla kar ilenen en byk suun, ahlk ad altnda ahlkszln temeli olduu ortaya kar. Buradaki namusluluun
dier yz namussuzluktur veya kocaya ok balln dier yz fahieliktir. kisi sk skya birbiriyle balantldr. Krdistan'da
btn bunlar toplumumuzu bomu ve dnce dnyamz yutmutur. Yani ulusal zelliklere ve siyasal gereklik denilen hibir
gelimeye frsat brakmamtr. Bu dnceyi daha da gelitirebilir, en nemlisi de kendinize uygulayabilirsiniz.
Ben cins olarak kendimi biraz zgr hissediyorum ve benim en byk savamlarmdan birisi de kendimi zgr durumda
tutmamdr. Bununla ne elde ettim? Halk bana zgrce, kadnlar ise biraz daha cesaretlice yaklayor. Ben mi halka "Bij APO"
deyin diye syledim? Birdenbire herkes her yerde bunu syledi. Kadn ben mi kendi yanma ekiyorum? Dikkat ederseniz, siz
kadn yoldalarmzda derin bir ilgi geliiyor ve bu ilgi sayesinde Ortadou tarihinde neredeyse ilk defa bu kadar kadnn
korkusuzca dalarn doruklarnda silaha sarlna yol atk. Eer ben olmasaydm, adm atabilirler miydi? Trk Solu da var, adm
attrsn bakalm! Bunun kendi yaantm dzenlememle kesin bir ba var. Kii olarak zgr pozisyondan vazgemediim iin,
toplum ve kadn zgrle kouyor. Bunu biraz incelemeyi bileceksiniz. zgr pozisyon nedir? Kadn neden buna kouyor?
Dikkat edilirse, sevgi olay geliiyor. Bunun kaynana biraz ineceksiniz. Bu sevgi nasl geliiyor? Benim ilgilerim var; halk iin
engin dnmek, kesinlikle byk sabr ve inatla almalarn banda olmak, siz kadnlar iin de hep belli bir yer uruna savam
vermek, zgr stat ve zgr iliki uruna snrsz bir sava vermek durumundaym. Byk bir ekim gcyle kadn zgrle
ektiim ok somuttur. Baz sonulara ulald, baz gelimeler ortaya kt. Durumumun biraz i yapan bir durum olduunu
grn. Benim dediim kesin dorudur diye hemen bunlar kabul edin demiyorum, fakat biraz incelemesini bilin. En azndan
irtibat iyi yakalarsanz, zgr konuma ulamann sihirli anahtarlarn ele geirebilirsiniz. Bu bana gre en deerli anahtardr. Bu,
tartmaya da aktr.
u konuda olduka cesur davranmaya alyorum: Herkes kadn deyip yklenmitir. Nazm Hikmet bile, "Karmzdr,
soframzda sar kzden sonra yeri vardr" diyerek yklenir. Bir ss bebei halinde dnmekten tutun, birok tasvirlere kadar
gider. Yani edebiyat bol yaplm, sonuta ise son derece ktrm ve ayaklar altnda dnp duran bir tip ortaya kmtr. Kadn
onur ve erefte hep ikinci planda kalmtr. Sz fazla dinlenmez, fazla ciddiye alnmaz. Toplumsal ve siyasal karar srelerinde
yeri yok denecek kadar azdr. Askeri konularda zaten hi yeri yoktur. Ailede bile yeri, belirtildii gibi, sar kzden sonra gelir."
Dnyann eziyeti, mihneti ekilir. Bu staty byle kabul etmek ve buna onur demek, bana gre bir insana yaplabilecek en byk
hakarettir. Bu tip sonulara gtren her trl ilikiye ve evlilie, hatta bunun kltrne kar kmam bundan dolaydr.
Dikkat ederseniz byk sabrlym, ilke adamym. Benim gibi baka bir kiinin daha baz ilkelere sebatla balanma gcn
gsterebileceini sanmyorum. Beni biraz tanyan biri, benim iin Senin adn Bay lkedir" diyor. Bir yetkilinin byle sylediini
duydum. "Btn yaamn bir ilkeye gre ayarlayana ilk defa rastlyoruz" diyorlard. Kendime kimseyi ucuz balamaya da
ihtiyacm yoktur. Fakat byk toplum lks ve buna ulamak iin byk yoldalk benim yaammn kendisidir. Dilsiz Krt
toplumundan, bin defa bitip tkenmi Krt kiiliinden bu kahramanlar yarattk. Kahramanlk izgisine adm adm nasl
gelindiini deerlendirmek zor deildir. Her ey benimle balar demiyorum, ama byle bir abay da gerekten iyi anlamak
gerekir. Dmanm da olsanz, bunu doru deerlendirin. Kald ki, Trk Genelkurmay bile bizi doru deerlendiriyor. Nefes
alamayan ve glgesinden korkan tiplerden bu durumlar yaratmak ok nemlidir, hatta bu her ey demektir, yaamn kendisidir.
Bu yaamn ilkelerini bilmek gerekir.
Aslnda sizin kurtuluunuza ilgi duydum. Herhangi bir erkein iliki dzenini ele aln: Erkek kendini bu ilere byle vermez,
hatta bunlar ok sama bulur. Partiyi bu bayanlarla nasl yrtmek istiyor? diye arkadalarmz uzun sredir bizi yadrgyor. Bu
anlay uzun sredir srtmda kambur gibiydi. Gerek gelitirdiim zel ilikiyi, gerekse daha sonraki tm ilikileri, herkes benim
amdan neredeyse bir intihar deneyimi gibi dnyor veya en tehlikeli ii yapmm gibi deerlendiriyordu.
Kadn yznden erkeklerin ve siz kadn yoldalarmzn kabul edecei ey, ilk duygusal yaklam gsterenin mal mlk
olmaktr. Erkek kadnn yzde yz mal olduunu syler, siz kadnlar da yle oldum dersiniz. Benim bunu kolay kabul
etmemem bir ktlk mdr? Erkei ve kadn zmlemeden, kim neye nasl rastladysa, kimi aile kuralna, kimi mal mlk
kuralna, kimi zenginliine, yetkisine ve gcne gre yaklam iine girer. Bunun ardndan gelien, kadn eve, oluk ocua
balamadr. Bu, ne kadar ahlkidir veya ne kadar zgrle hizmet ediyor diye deerlendirmek gerekir. Bu konudaki eletiriler

23
ok youndur ve zmlemeler de epey ilerletilmitir. Bunu yapmakla acaba sizi ok mu zorluyoruz veya dzeninizi mi alt st
ediyoruz? Tm bunlar da olabilir. Ortaya kan durumlara baktmda, duygu dnyalarnzn ykldn anlyorum ve bu byk
tepkiye yol ayor. Baz yansmalar deerlendirdim: Onlara gre ben korkun bir adamm. Mthi mi, dnlemez mi veya bu
halk kendi nderini tanyor mu, Bakann byle olduu biliniyor mu trnden deerlendirmeler de var. Tm bu cmlelerde hem
endieleniyorum, hem de kendimle iftihar ediyorum. Byle olduum iin kendime bravo diyorum. Tarihten ve kle gerekliinden
iyi intikam aldm. Kendimi kolay kolay beenmem, ama bu noktalarda biraz kkl sonu aldm. Kimleri ve hangi duygular
yktmz konularnda biraz zeki ve iten olacak, kendinize biraz gvenecek ve kendinizi tanyacaksnz.
Yaadnz o yaklamlar neydi? Krt kadnn ve toplumunu biliyorsunuz. On, on iki yalarndaki ocuklar almlar, yal
erkeklere vermiler. Onlar hibir zaman sevdiler mi, sayg grdler mi? Kafalar bu kadar alyor mu? Herhangi bir tercihleri ve
sevgi ifadeleri olmu mudur? Herhangi bir hrmete layk olmular mdr? Buna hayr diye cevap vermek gerektiini ok iyi
biliyorsunuz. Elleri ve yrekleri botur; dilleri tutulmu, gzleri krletirilmitir; balanm olarak bir yere oturtmulardr. Benim
savamm buna kardr. Belki de Herkesin ucuz bir duygu dnyasna, ucuz bir iliki elde etmeye hakk var diyorlar. Hatta Sen
PKK'yi nasl bu ortam iinde tutuyorsun? Bu kadar kadn ve erkek evlenmeden nasl tutuluyor? diye sorulduunu iyi
biliyorsunuz. Bir arkada "Kadn ve erkek atele barut gibidir, sen nasl bir arada tutuyorsun?" diyordu. O provokatr de, "Biz,
krk sekiz saat iinde sorunu hal ederiz, kimin kiminle evleneceini kararlatrrz, sorunu kkten zeriz" diyordu. Bu konuda
btn provokatrler birbirine sz verdiler; Partiyi ele geirirsek, sizi istediimiz evlerde, istediiniz ilikilerde tutarz dediler.
Yzlerce, hatta binlerce alan bu yolla etkisizletirdiler.
Dikkat edilirse hikye ayn hikyedir; ha kydeki adam ilikiyi byle ele alm, aile kurmu, avrat edinmi, koca olmu; ha
saflarda yaplm, birbirinden fark yoktur. Kadn ve erkei serbest braksaydk ne olurdu? Kendi deyileriyle bir tek kii Botan'a
gitmezdi, gidip Avrupa'da yaard. Avrupa'da yaayan adam ldrseniz veya kellesini koparsanz, Gel, devlet olmusun,
bamszl elde etmisin deseniz, lkesine getirebilir misiniz? Bylesine zorlu bir savaa tek bir kiiyi ekebilir misiniz?
zerinde dnecek olursak, bunun mmkn olmadn rahatlkla grrz. Her trl hakarete, neredeyse ilerde katliama bile
uratlacaklar, ama kendilerine bu yazgy belirlemiler. Kim kime neyi dayatyor, benim dayatmalarm neydi? ncelikle kendi
gereinizi tanyn. Bunun iin PKK'yi ve giderek PKK'deki sosyalizmi tanyn. En son olarak da kendinizi cins olarak tanyn. Bu
platformu ak tutmalyz.
Size gsterebileceimiz en nemli yenilik, kendini zgr deerlendirecek bir platformu ak tutmaktr. nce kaprisler ve
tutkulardan syrlm salkl bir dnce frsatn size sunalm. Bundan yola karak birbirinizle tartmay gelitirin, birbirinize
doruyu dayatn, kendi kaderlerinizi tartn. Dolaysyla kimse kimseye engel tekil etmesin, zellikle karlkl dayatmalar snr
fazla zorlamasn. Snr fazla zorlamak, tutkuyla Sen benim oldun, ben senin oldum demek deildir. Birbirinizi krletirmeyin.
Sevgiyle, saygyla dopdolu olun. Fakat fiziki rahatszla gtrebilecek, taciz diyebileceimiz durumlara hi kimse yanamasn.
Bu daha ok sizin iin gerekliydi. nk biraz dnmeye ve kendinizi toparlamaya ihtiyacnz vard. Bu bir grup iin
yaplmyordu, tarih iin yaplyordu. Tarihin bir dnemine zgrlk kn gerekletirmek iin yaplyordu.
Tutkularnz ve mcadeleye geli tarznz sizi grtlanza kadar fkeli yapmtr. Buna kar dayandm, bunun iin baz
yaklamlar daha da ilerlettim. Bu ne tutkusudur diye sordum. Bu tutkuyu vatanseverlie, halk anlamaya, tanmaya ve
balanmaya dntrdm, PKK ve nderlik olayn kavratmaya dntrdm. Bu konular hem yaygnca tarttk, hem de
dayatmak istedik. Bu, doru bir dayatmadr. nk sizin karnza her eyden nce eit ve zgr tartma ortam kadar, tercihte
bulunma hakkn ve yetkisini veriyorum. Belki tutkularnz istediiniz gibi yaamayabilirsiniz. Fakat nemli olan bu muydu?
nemli olan kendinizi kurtarmak myd? nemli olan tarihi gerei biraz anlamak, genel kurtulu ilkesine ulamak ve bununla
kendi bireysel kurtuluunu gelitirmektir. Sizinle ilikiler bu erevede dzenlenmek istendi.
Bu genel belirlemelerden sonra, pratikte neden hala baz sorunlar yaanyor veya neredeyse insann objektif olarak en deme
ajanlk diyebilecei durumlar ortaya kyor? Bunlarn yaanmas zgrlk ilkesini anlayamamaktan, gdlere snr
getirememekten veya siyasetle balant kurma gcn gsterememekten dolaydr. Siyaset bir izgidir, izgi giderek rgtlenme
ve eylemdir. Onunla balant kurulamad iin, ilkesizce tutkular konuturulmak isteniyor. Bu konuda biraz engelleme yapyoruz,
doruyu dayatyoruz; bu da tepkiyle karlanyor, sonuta entrika ve dedikodu denilen ey ortaya kyor. Bu da olas gelimeleri
zehir ediyor.
Burada Yaln Kk analm. Bir yazsnda, "calan, buldozerle beyinleri -ben buna yrekleri de ekleyebilirim- sryor ve
gl ekiyor, beyinleri gl bahelerine eviriyor" diyor. Aslnda bizi inceliyor ve baz sonulara gidiyor. Krt tarlas gerekten ancak
buldozerle srlebilir ve baz tohumlar salrsa gl veya farkl bitkiler de yetiebilir. Hali hazrdaki Krt bahesinde ne gl, ne de
ot vardr. Bahe yaklmtr, harabedir, bataktr, kokudan ve nefretten geilmiyor. Biraz yaklam gc olanlar bunu grr.
Bazlarnz sevebilirsiniz. Bu konuda kadnlar ve kzlar biraz ayplarm. ok intikamc deilim, ama affedilmez durumlar
yayorlar. Yine de biz onlar affedelim. Azlar biraz laf yapabilecek duruma geliyorlar. Biraz dnce gcne kavuuyorlar,
fakat kendilerini komple gelitiremedikleri iin ok tehlikeli durumlara giriyorlar. Ne yaptlar ki, ne istiyorlar? Hangi sava
verdiler de neyi almak istiyorlar? Bizim abalarmz nereye kadar anladlar? Bunlarn Krd anlama, Krdistan'da yaama
dertlerinin fazla olduunu sanmyorum. nemli bir nokta atrlmak isteniyor. Fakat provokatrlerin ve oportnistlerin hemen
hepsinde byle dnemelerde can alc yerden darbe vurma giriimleri vardr. Yalnz bu konuda deil, ok eitli konularda bunun
yzlerce rneini grdm. rnein, sava kritik bir aamada ve biraz doru yaklalrsa, dev gibi bir adm atlacak; ama bir kii
ortaya kp yle bir oportnizmi dayatyor ki, altn deerinde imknlar kaybediliyor. Bunlarn snf temeli vardr. Oysa kiiler
benimle ahane yol alabilirler.

24
 Benim engellerle boutuumu, kendimi aldatmamaya altm iyi biliyorsunuz. Kendimi aldatmadm dememin toplumsal
boyutu, adalet ls ok nemlidir. Biz sosyalizmi temsil ediyoruz. Ezen ve ezilen ilikisine, teori kadar pratie g getirmek ok
nemlidir. Hi kimse bunu hesaba katmyor, anlamak istemiyor. nk yreksizler. Benim yaptm bunlar kabul etmemekti.
Byk bir tutuculua kar bal bana savatk. Siz de biz zgrlk iin savap yaadnz syleyebilirsiniz. Ama bu bizim
abalarmzla ne kadar orantldr, ne kadar bize balsnz? Ufak bir i skntnz oluyor, bunu hemen tepkiye ve rahatszla
dntryorsunuz. Bylece yreinizde bize yer kalmyor. Hatta benim daha yrekli olmam, daha fazla sevebilmem
yadrganyor.
Her kadn olduka deerli grmek, gl bir kiinin gcnn iaretidir. unlar size aka belirttim; mevki ve harem kurmak
peinde deildim ve halen bir hizmeti konumundaym, size hizmet ediyorum. Kocalarnzdan, sevgililerinizden bu ilgiyi acaba
grebilir miydiniz? Biraz vicdan sahibi olalm! Bir sevgiliniz olsa, acaba gelir dertlerinizi byle dinler, i dnyanza bu kadar hitap
edebilir ve sorunlarnza ilgi gsterir miydi? Sarlrd, seviirdi ve iki gn sonra leinizi karrd. Bu ok aktr. Ben erkekleri en
az sizin kadar tanrm. Tutkularnz, yapnz buna ok ak, zayflklar iindesiniz, bunu kullanrlard, ondan sonra mr boyu
bunalml bir yaam srp giderdi. Bu gzel bir ey mi? Acaba ok nemli kaybedileriniz olmayacak myd? Her eyden nce
yiitliiniz, kiiliiniz daha gelimeden elden gitmiyor muydu? Kaybedilenler hi yok muydu? Bunlar tartn. Kald ki erkek size
ok iyi davranabilir de, ok iyi koruyabilir de, ok sevebilir de, mutlu da edebilir, ancak bu gerekten mutluluk olabilir mi? Byle
mutlu aile tablolar izilir. Acaba gerekten yle mi? yle olmadn topluma baktnzda dehetle karlyor ve gryorsunuz.
Bu ilikide gen bir kzn esenlii ne kadar korunuyor, saygnl ve deer verilii ne kadar oluyor? En yakn evrenize bakn, ne
kadar deeriniz vardr? Normal insann dncesi temel zgrlk ilkesinden, siyasal izgiden kopuk olursa, o her trl
patavatszl gsterir. Hele tutku diye gdlerini ayaklandrmay aklna getirmise, onda her trl bela kar. Ve buna da
zgrlk der, zgrl byle anlyorlar. Bu ok ucuz ve kendilerini iflah etmeyecek bir yaklamdr. Yine de tercih sizindir.
Benim burada btn yapmak istediim, bir tercih imknn, bir beeni ve seme kabiliyetini yaratmaktr. nk benim
kendimi sizlere sunmam bir dknlk sonucu deildir. Aslnda unu size hissettirmek istiyorum: nder diye bellediiniz bir
insan bile kadn konusunda sizinle adeta bir sevgili gibi urap o kadar hizmet etmeli, zgrle o kadar ak bir tablo izmeli ki,
yanlmayasnz. Bir nder bile byle yaptna gre, bizim karmzdaki insan daha nasl yapmal diyebilmelisiniz. Bu nder
egemen ve gl oluu halde bize byle yaklayor. Sen neden byle yaklam gstermeyeceksin? diyeceksiniz. Bunu sizde bir
istek, giderek bu istei de bir mcadele haline getirmek gerekir. Bu da zgrlk savamnzdr. Bunun olduka ustaca bir
yaklam olduunu biliyorsunuz. Ben artistlik yapyorum demiyorum, ama beni o durumda brakan kimdir? Byle yapmazsak,
acaba bir milim kadar bir adm attrabilir miyiz? Acaba bu ite sizin gibi zgr yaklam sahipleri kabilirler mi? Siz, Aslnda
buraya kadardr, zgr seim ihtiyacmz yok, biz beeneceimizi beenmiiz derseniz, o zaman size unu sorarm:
Devrimciliinizi neden gl yapamadnz, neden buraya geldiniz? Neden yeniksiniz? Doru drst bir almaya neden g
getiremiyorsunuz? Yaamnza bakn, bunun byle olduunu greceksiniz. Dolaysyla eksiksiniz, yanlg iindesiniz. Dnme
kesin ihtiyacnz var.
Byle bir yaklamn ne kadar gerekli olduunu biliyorsunuz. Sizin byle bir yaklamdan en nemli sonular karacanz
aktr. Ortaya u kyor: Kendinizi neden bu hale getirdiniz? Kendimi neden sizin hizmetinize koydum, bu gerekli miydi? Bu
sorular size soruyorum. Devrimci olduum iin, balangta hi sorun haline getirmeden, sorunlar zerinde tekrar tekrar durdum.
Dncede ve davranta da ok hata vard. Hi sormadan size yklendim. Bazlar bunu dayatma diye anladlar. Sizinle zaman
zaman konutum. Bana gre bugn bir kzmz, bir kadnmz herhangi bir yurt parasnn kendisi olabilir. Aslnda bu biraz
gerektir de. Kadn olgusunda toplumsal ve ulusal gerekliimiz halen yayor. Erkek ise ibirlikiliinden, yabanclamasndan,
dmana gnde krk defa eilmesinden dolay silinmitir. Bu nedenle ulusal deerleri fazla temsil edemez. Kadn ne kadar geri de
olsa, -Botanl kadn drt bin yl nceki Krd temsil ediyor; ar asimilasyona uramamtr. Hemen hemen her kadn aslnda bir
ulusal deerdir. Dikkatli gzleyen bunu tespit edebilir. Dolaysyla kadn bir yurt paras gibi karlamak gerekir. Elbette, Biz
kokumu, bitmi, tkenmi kiileriz. Sen niye byle airane dnyorsun? Hayallerin neden bu kadar byk? diye
sorabilirsiniz. Bir yurtsever bile byle dnmek zorundadr; bu iyi bir dnme tarz, iyi bir hayaldir. Kadn bir yurt paras gibi
dnmek ve yle karlamak byklktr. Buna ne kadar layk olmasanz da, sizi layk hale getirmek gerekir. Ktlk bunun
neresinde?
Aslnda Krt kadnn deeri sar kzden sonra gelir. Nasl ele almsan, yle olur. Bunun insani bir yn var m? Kadn
tarihten, yurttan ve kltrden bu kadar kopuk ele al, ondan sonra da canmdr, malmdr diye yklen ha yklen: En byk
saygszlk ve dayatmann en irkini ite buradadr. Buna dayal cinsel ilikinin, cinsel zgrln ka paralk deeri vardr?
Tutkun uyanm, sarlmsn. Bu, klelik ilkesine, hayvani ilkeye, hatta yabancla ve smrgecilie kadar gtrr. Burada
rgtlenme ve eylem yoktur. te kyl anlay, gece gndz kr bir cinsellik olgusu ortadadr. Bu zgrlk mdr, bu namus
mudur?
Ben almaktan bkmam. ocukluumda arkadalk cokusuyla nasl hareket ediyordumsa, halen de yleyim. Fikrimde ve
yaammda kiileri karlatrmak veya sahte erkekletirmek yoktur. Kendi yaammda buna yer vermeyeceim. Bu bana irkin
gelir. Elenmek kt bir ey deildir, ama elenme nasl geliir? Benim iin bu halen byk bir savam sorunudur. Buna giden
byk savam, byk ura nemlidir. Sevgiye giden yol bazlarna hemen bir su ime gibi gelir. Oysa bu ok zordur. Bizde
sevgiye giden yolu ak tutmak, iddetli bir savamla mmkndr. Krt zmlemesini yapyorum, bunu incelememek gnahtr.
Azlar biraz laf yapyor, onu da ok kt kullanyorlar. Korkarm ou btn bu abalar inkr eder bir duruma girecek ve bu
abalar boa gidecektir. Bunu anlamadan gidecekler. Bunun sonucu iyi olmaz. Tarihini ve abay inkr eden ne sosyalist, ne de
kurtulua giden yolda salam bir deneyim sahibi olur. Bunlarn durumlar reel sosyalist lkelerdekiler gibi olur.

25
 likilerde ok zorlanyorsunuz, kendinize gveniniz ok zayftr. Cesur olmak gerekir. Bu adan da isterseniz kadn
almalarn biraz snrlandrabilirim. Fakat korkarm kendinizi kaybedersiniz. nk fazla destekinizin olabileceini
sanmyorum. Kadn mcadelesinin teoride ve pratikte rgtsel anlamnn ne olduunu biraz anladma ve bunu yrtebildiime
inanyorum. Fakat bu almann sabote edilmesi durumu var. Bu konuda kendiniz yetmezlie dyorsunuz. Bu da beni
dndrr ve tedbir almaya sevk eder. Dikkat edilirse, bunlar son derece bilimsel yaklamlar ve zgrle davetiyedir. Kadna
gvenmek gerekir. Sizinle yaamn daha iyi gelitirilebileceine hem inanmak, hem onun zgn abas iinde olmak gerekir.
Kzlarn kendilerini zorlamalarna gerek yoktur. Onlardan fazla talepte bulunmayacaz. Savaa koalm, silah alalm, daa
koalm veya kendimi kantlamalym diye zoraki abalara girmenize de gerek yoktur. Kendinizi baz tutkular kadar, klelik
zincirlerine bal hissetmenize de gerek yoktur. Ben dahil, karnzda hibir kurum ve kii ne cinsinize, ne de cinselliinize kar
zorlayc bir etken olabilir. Son derece zgr davranabilirsiniz. Bir seim kabiliyetiniz olmaldr; gzellii grebilmeli, hatta onu
kendinize mal etmelisiniz.
Kadn sz konusu olduunda, onu yaamdan kopuk ele alamayz. Krtlerde jn hem yaam, hem kadn demektir. Bu olduka
doru bir tanmlandrmadr. Ama bu ne hale getirilmitir? Bizde yaam zehir zemberektir, dikendir, yara bere iindedir, adna her
trl namussuzlua girilen bir beladr. Kadn da bu yaamn en katalizr olmu cinsidir ve yle kullanlyor. Benim amacm
yaam yaanlr hale getirmektir. Bir tablo oluturmak istedik. Kadndan da baz nderler ksn dedik. Uzun bir sredir kadn
yoldalarmzn bazlaryla bu konuda derinlemeye altk. Kendimce nemli gelimeler olabilir diye dndm. Bu alma
zgnd, yaratcyd. Bu konuda olduka nemli gelimeler saland. lerde bu almalarn daha da byk etkisi grlr ve zaten
grlmtr.
Halkn btn klarnda bizim almalarmz belirleyici etkide bulunuyor. En byk ahadetler ve direnmelere giden
kadnlar biz yarattk. Onlar bu almalarn rnleridir. Baz hainler de kt, ama nemli bir kesimi kahramanlar durumuna geldi.
Cizre'de ilk ehit den Berivan' anmalym. lkokulu bitirmi ve Avrupa'ya aile ocuklarna bakmak iin gitmiti. imizde ise
zgrlk paras kesildi. Bu, benimle girilen iliki sreci ierisinde ortaya kt. nce zavall bir kleydi, konumasn ve
glmesini bilmezdi. Daha sonra kendisine ne kadar deer verildiini grd. Byle zgrlk yzlerce bayan var. Deer
vermemiz, onlar sava haline getirmemiz kt m oldu? Belki kendi tutkularn yaamadlar, fakat halkmzn tarihinde en soylu
yerlerini aldlar. Btn bunlar yanl deerlendirilmek isteniyor. Halbuki bunlar bir ulusu var eden gelimelerdir ve kadnn da
onurudur.
Sizler bu temelde geliiyorsunuz. Bununla yetinmemeliyiz, daha da ilerlemeler olmaldr. Benim hizmetim yalnz bana
yetmez, sizlerin de abalarnza hem ihtiya vardr, hem de bu iin belli bal faktr olmas gerekenlersiniz. Krt olaynda bu yeri
kesinlikle tutmanz byk nem tar. Ama halen cesaretsizsiniz, kendinizden fazla emin deilsiniz. lkeye ballk ok anyor,
edepli olunamyor. Sklyorsunuz ve bazen patlama durumuna geliyorsunuz. Bu da olgunlukta zayf olduunuzu gsterir. Zayf
kadn olarak kalmakta srar etmek, bir kiiye kul kle olmak yararnza deildir. Seme ve deerlendirme kabiliyetinizi, iliki
snrlarnz geni tutmak iyidir. Ama ilkeli, terbiyeli ve zgrle aday olmay bileceksiniz. Sizleri ok candan bir yolda gibi
deerlendirmemiz yadrgatmamal; bu durum sizi abartmaya ve martmaya gtrmemeli, ayn zamanda niyetler kt m
denilmemelidir. Ne siz o kadar gelimisiniz, ne de yaklamlar kt niyetlidir.

Sosyalizm Cinsler Aras Uurumun ve Eitsizliin Yklmasdr

Devrimcilik, yaratma sanatdr. Lenin, byk hayallerimiz olmal der, fakat bunlarn bilimsel olmas gerektiini belirtir;
hayalsiz devrimci olmaz, fakat hayaller gereklere dayal olacaktr diye ekler. Kanmca bizim pratiimizde buna olduka bal
kalnd. Byk niyet, byk rya yerindedir. Yanllk ve yetersizlik uradadr: Kendinizi yaamn asli bir faktr olarak henz
deerlendirecek durumda deilsiniz ve sizi buna zorlamamak da gerekir. Bunu hemen bir aile yaamna gelecek durumda
olmadnz iin belirtiyorum. Bu konuda biraz dnme, biraz davran zgrlnz olmaldr. rnein, Avrupa'da bile otuz
yana kadar yle kolay evlenmiyorlar. Mutlaka yle yapn demiyorum, ama onlar evliliin zgrlkten ok ey gtrdn fark
etmiler. Mcadeleyle daha ok kazanmamz gereken eyler var. Bu dnemde cinsellik mal gibi sat konusu olan bir deer gibi
grlmekte; Vay elimden gitti, her eyim bitti diye bitirilecek bir deer olarak anlalmaktadr. Cinsellik bir doallk durumunu
ifade eder. Ama egemen toplum, snfl toplum bunu tannmaz hale getirmitir. Onu zgr dnceli ve zgr iradeli kiiler
cinsellii diledikleri gibi yaarlarsa, bu ahlki bir tutum olur. Cinselliinizi her trl saldrya kar varlnz koruduunuz gibi
koruyacaksnz. Bu yle kaba anlamda bir korunma deildir. Cinsellik, toplumsallk, aile ve siyaset birbirleriyle sk skya
balantldr. Bu yaklam dorudur. Cinselliiniz elinizden giderse, toplumsal dzeyiniz krelirse, siyasallnz hi olmazsa, en
ktsnden bir durumu yaarsnz.
Biz bunlar komple bir kiilik olarak sizde yaratmak istiyoruz. Bunun iin kavray gc gstermelisiniz. Komple bir
kiiliiniz oluursa, o zaman seme ve deerlendirme kabiliyetiniz de geliir. sterseniz iliki kurabilirsiniz, isterseniz
kurmazsnz; nk ilkeli bir kiilie sahipsiniz, her trl gericilie kar savam verebilecek durumdasnz. Buna btn gcyle
destek olan biziz. Ben bile olsam, zgrlk tutumu gerei iradenizi egemen kln. Fakat aratrn, yanlglardan syrln,
yetersizliklerden kurtulun ve ayrca sevin. Bunlar saladnz oranda sevme ve beenme gcnz olsun. Bunlar salanmazsa
adaletsizlik ve hakszlk etmi olursunuz. Sevilmeyecek olan sever, sevilmesi gerekeni ise sevmezsiniz, bu adaletsizlik olur,
kendinize de hakszlk olur. Size layk olduu lde sevebilmeli ve sevgiyi de gelitirmelisiniz. Bunu salayamasanz sosyalist
olamazsnz.
Sosyalizm, insanln yabanclamasnn ortadan kalkmasdr; cinsler aras en zgr ortamn, ifade ve iliki tarznn ortaya
karlmasdr; bin yllardr sren cinsler aras uurumun, eitsizliin ve duvarlarn yklmasdr; yeni, zgr ve eit ilikiler

26
temelinde birbirine yaklam gsterilmesidir. Bu konuda bir eyler yapmaya altm ve yaplan her ey de tartmaya aktr. Baz
arkadalar bizi halen anlamamlardr. Parti bnyesi bu konuda youn bir eksiklii yayor, ve arkadalarmz iliki
gelitiremiyorlar. Gelitirilen ilikiler de ok arpk oluyor. Sevgi olayna doru ulaamyor, provokasyona olduka malzeme
oluyorlar. ok tehlikeli biimde objektif ajanlk yaplyor. Dman da zel savala buna uzanyor, bizzat zel sava konusu
yapyor ve kadn-erkek ilikilerini krklyor. Sonuta, en deme dman elemannn veremeyecei zarar bu konuda
eitimsizlikten ve doru olmayan yaklamlardan gryoruz.
Parti bu temelde eitimle kadrolarn aydnlatmak ve yetkinletirmek istiyor. Bu da hem ulusal, hem snfsal, hem cinsel, hem
de cinsler aras dzeyde zaman zaman evrensel lleri de zorlayan bir savam verilmesini istiyor. Bu savama ve bunun
sonularna cesurca yaklaalm, ileri admlar atalm, mevcut yetmezliklerimizi aalm, hep birlikte zgr iradeyle belirlenmi iliki
tarzlarna ulaalm. Bu konuda gerici tarihten, gerici toplum ilikilerinden intikam alalm. Bilmelisiniz ki, bylesi bir savam
temelinde iddetle intikam almaya en ok sizin ihtiyacnz var. Ben onun sadece sk bir destekisi deil, ayn zamanda yol acs
ve savasym.
(...)
yle tipler var ki, bazlar benim iin karalamada bulunur, bazlar da beni ycelten kitaplar yazarlar. Nasl yazarlarsa
yazsnlar, beni anlayabilseler ve dnebilselerdi ok daha iyi olurdu. Aslnda onlarn gerekliinin yaamla ve zgrlkle ban
kuruyorum. Tam bu noktada inatlar tutuyor. stedikleri de "Bize istediini yap, biz kolay inanrz" oluyor. Hayr, olmaz. Krt
sevgisi olay alacak, zaten alyor, eline kalem alan yazyor. imdi de gnde bir kitap kyor. Tabii bu konudaki abalarm iyi
anlamak gerekiyor.
imdi Trk aydnlarn biraz daha iyi anlyorum. zellikle Trk kzlar bizden daha fazla etkileniyor. Trk kzlaryla
ilgilenseydim, daha fazla ilerlemeler salayabilirdim. rnein, Yunanl bir kadn benimle rportaj yapmt: "Size byk hayranlk
duyuyorlar" diyordu. Avrupa'da da byledir. ada koullar zorlayan zgrlk yaklammz var. Onun iin katlm
gsteremiyorsunuz. Sizi kendimizle e dzeyde yryebilen yoldalar haline getirmek iyi bir eydir. Bazlarnz sklyor,
bazlarnz da halden hale giriyor. Bizimle eit yryebilen yoldalar olmaya cesaret edin. Bazlarnn zgrlk anlay nedir,
biliyor musunuz? Izbandut gibi adam buluyorlar, "Kocacm iyi, ho, gl, kuvvetli bir adamdr" diyorlar. Oysa aslnda iflas
etmi bir kiiliktir. Adam canavar gibi bir adamdr. Bizim hanmck da ona gre tam ii bo biridir; adam yle dese yle olur,
byle dese byle olur. "Benim yaantm, namusum, malm" diyerek parti iine getiriyor; bunu da ahlk diye satmaya alyor.
Benim en akllca yaptm ey, bunu asla ciddiye almamaktr. Sizce aklllk bu deil mi? Byle kocalarnz olacana hi
olmasn. Madem yle, kendinizi neden alaa ediyorsunuz? Bunlar kskandm iin belirtmiyorum. Fakat bana gre erkek
yaklam ok kerticidir ve drc bir yaam tarzn dayatyor.
Benim bu zelliim iin Fatma, "Kendini erkek yerine koyup beni ezmek istedi" diyordu. Oysa ilikilerde zorlayc olmak
istemiyordum. Buna hem de Kemal Pir fkesiyle fkeleniyordum. Elini scak sudan souk suya gtrmeyecek kadar hazr
yaayp, partinin srtndan geinmekle kendini ne sanyor? birliki, haram yemekle bym. Oysa ben bunu yzne vurmak
istemiyor, aslnda kazanmak da istiyordum. Haramzade demek istemiyordum; aslnda bir Krt kzdr, belki kazanlabilir
diyordum. Benim de bu ynl zayflklarm var; mutlaka en u noktasndan alp kurtarmak isterim. Bu ise mcadele vermeyi
gerektiriyor, yoksa baa bela olur. Dnyada bu tarzda bir mcadeleyi baka birisinin yaadn sanmyorum. Hemen hemen her
ilikide benimseme yn kadar, reddetme yn de ok gldr.
Krdistan'da kimse bu kadar zengin kz bir arada grmedi. Hepsi bu topraklar sevmeyi denemek iin mevcut toplumdan
kat. Yurtseverlik beni sevmekle balad. Sizin iin kyametler kopardk. Siz halen bizi anlamaya yanaamyorsunuz. Fakat kadn
iin byk benimseme gcnz olmaldr. Siz, nasl kazanmak iin bir abaya ihtiyacnz olmadn syleyebilirsiniz? Bu
toplumda ka defa yitirilmi olduunuzu ve sizi eken kuvvetlerin ne kadar acmasz olduunu asla unutmayn. Aslnda bunu da
anlayamyorsunuz. Size acyorum. abalarm niin anlalmad? Sizi birok kuvvet ekiyor. Sadece emperyalizm, smrgecilik ve
feodalizm deil, sadece aile de deil, hepsi bir bir sizi ekiyor, sizi sizden alyor. Bu nedenle alabildiine zayflk gelimi veya
tannmaz hale gelmisiniz. stelik buna da devam ediyorsunuz.
Oysa beni zgrln ekim gc tutuyor. Bu kadar gelimeyi, Krt halkn ve kadn tarih sahnesine byk ekim ve
benimseme gcyle ortaya karyoruz. Buna bakp armayn; nk sizi geriye eken ve kendiniz olmaktan alkoyan kuvvetler
olduka fazladr. Bir provokatr benim iin, "Sen bizi bizden almak istiyorsun" diyordu. Hayr, ben TC'nin sizden aldklarn
geri almak istiyordum. Bunu fark ettiler; "Sen bizim aldklarmz tekrar bizden almak istiyorsun" dediler. Bir Kemalist de,
"ocuklarmz onun elinden kurtarn" diyordu. Gerekten kim alm, kim kimden kurtarlmal?
Bazen doru ve yrekli olduunuzu sylyorsunuz. Size gvenmek de istiyorum. Benim nazarmda kadnlar iyi yoldalar
olabilirler. Bazlar ok olumsuz ksalar da, ok gl ballk sergileyenler de var. Aslnda kadn kk grmemek gerekir. Her
bir kadn olduka deerli grmek, gl bir kiinin gcnn iaretidir. Kendi halkndan, kendi kadnlarndan herkese bir deer
bimek ve gereki bir anlamla yaklamak kiinin gcn gsterir. Dorular benimsetmek, en temel yurtseverlik grevidir.
Ancak bunlar anlayacak arkadalar yok denecek kadar azdr. Bazlar beni birtakm genellemelerle, hatta sulamalarla
karlyorlar. Siz de bunu benimsiyorsunuz. "Ben eksik kadnm, yle ezilmesi gereken kadnm" deyip kendinizi buna alet
ediyorsunuz.
Vatanseverlik mcadelesi kadar mcadele isteyen bir durumun iindesiniz. Kavray ykseltme gerei ok aktr. Nereden
geliyorsunuz? Hangi ekim kuvvetleri, hangi etin rzgrlar sizi hangi dereler ve vadilere savurdu? Orada sizi kimler, nasl
bouyor? Vahi bir kaplann elinden avlanm bir geyik veya bir keklik ya da gvercin rnek verilebilir. Kadnlar iin bazen byle
semboller yaratlyor. Karlmlar, yaralanmlar, bazlar da kendilerini kurtarmak istemitir. Soruna ok boyutlu yaklama

27
gerei aktr. Kendimi dnyorum: Ben boyutsuzluun acsn yaadm. Tek boyutlu ve ok silik olmann acsn bilirim.
Ancak bunu bir kader olarak grmedim. ounuz bunu kader olarak gryorsunuz. Halbuki bu neden kader olsun, neden
kendimizi boyutlandrmayalm, neden bytmeyelim?
"Sen bir hisin" ilkesi kadna nasl uyguland? "Sen daha da bir hisin" ilkesi temelinde kadnn da intikam al balad. Bu da
"Ben hi deilim, bunu greceksin" anlamndadr. O zaman yaamm izleyin. Beni yolda olarak benimsiyorsanz, bu sava
neden izlemiyorsunuz? Ben sizi bu kadar izliyor, takip ediyorum, size yaklayorum. Buna karlk siz neden bana yaklamyor ve
beni izlemiyorsunuz? Yoksa bunu gereksiz mi buluyorsunuz? Benim hikyem ok anlaml deil mi? Beni izlemezseniz, yreksiz
ve boyutsuz olursunuz, gsz kalrsnz. "Biz yapmack bir bayancz, birileri bizi kapar gtrr" demekte ne yarar var?
Duyguda yzeysellii, talepte yetersizlii, iradede zayfl, karar gcnde iddiaszl yaayan bu kiilii ne yapacaksnz?
Grkemlilik ve zarafet yoksa, bu yaam ne yapacaksnz? Kendinize bakn ve yorumlayn. Yorumlayamazsanz yapmazsanz. Bu
da "Smrgeciler syler, ben de okurum demektir. Bunun hibir sanat becerisi ve herhangi bir gzellik deeri yoktur. Aslnda
Hayvan yetitirmekten baka bir ie yaramazlar, sanatlar ekyalktr" gr dmana aittir. Biz bunu ykmak zorundayz.
Kadn meclisini ve rgtn gelitirmek gzel bir olaydr. Kadnlar hafife alnacak ve dalga geilecek nesneler olarak
grmekten nefret ediyorum. Ama buna siz yol ayorsunuz. Hafifliinizle kendinizi srekli gvensiz duruma getirme, baka
iradelerin srekli emrinde tutma konumuna getiriyorsunuz. Artk bu alsn. Kadn toplantlar, kadn kiilikleri grkemli olsun.
Mutlaka bazlarnn glgesi altnda olmanzn fazla bir anlam yoktur. Yoldalarmsnz, ama hibirinizi kendi glgemde grmek
istemiyorum. Sizleri kendi uydum ve sradan takipim olarak da grmek istemiyorum. Dengeli ve eit yryenler topluluu
olmal, ama bu topluluk iinde nasl yer alacanz iyi gz nne getirmelisiniz. Buna biraz cesaret edelim. Ben de yapmack
insanlar deil, yaam paylaan insanlar istiyorum. Bir gen kz psikolojisini ok iyi biliyorsunuz. Sklr, "Ay, yle mi, yle mi?"
edebiyatn gelitirir. Bunun elle tutulur bir yan yoktur. Kadn dediin sanki kendini halden hale, renkten renge sokan biri gibidir.
Makyaj da bunun semboldr. Kendini klktan kla, her trl ekle sokar. Aslnda bu, yzyllarn khne kltrdr. Sizin iin
"yi hanm kz byle olur, iyi gelin kz yle olur, iyi kadn byle olur, yle kocasna bakar, kaynanasyla vnr" tarznda ok
nceden biilmi statler var. Bu, demode olmu, bal bana bir kleliktir. Bunlarn hepsini inkr etmemekle birlikte, yeni
yaklamlar gstermek gerekiyor.
nkr etmeyin; ne kadnsz, ne de erkeksiz yaam olur. Fakat bu konuda da kleliimizin ulat derinlii unutamayz. Klelik
zerine de yaam bina edilemez. Benim btn anlatmlarmdan karacanz sonu sanrm u olabilir: Bu insan bu kadar korkun
bir abay biraz zgr yaamak, biraz erefli olmak iin gelitiriyor. ok iyi hatrlyorum, adam sz hakk vermiyordu, ciddiye
almyordu, dalga geiyordu. Bunlardan ok ektim, sen misin diyerek bir Tanr kuvveti karacak kadar yklendim. Arap aleminde
l hikyesi de, lde slam'n fkrmas da biraz byledir. Bazen PKK'nin kyla slamiyet'i karlatryorum; o zaman da
"Kendini peygamber sanyor" diyorlar. Oysa kendimi peygamber sanmama gerek yoktur, nk gnmzde bilimle i yaplyor.
Ama yine de benzerlikler hayli ilgintir.
l kiilii aslnda hilii yaratyor. Muhammed'in k ise lden bir volkan gibi patlamadr. Araplarda kz ocuklar diri
diri gmlyordu. Birok kii Muhammed'i, "Bu kadar ei var, bu kadar cariyesi var" diye eletirebilir, ama ben bunu da biraz
farkl grdm. Onu da kt deerlendirdiler. Muhammedin siyasal amal evlilikleri de vard, ama evlendii kadnlar kendine
gre ycelmi kadnlard. Dnemine gre bu yeni bir admdr ve bu konuya farkl bir gzle bakmak doru deildir. Muhammed'in
zevceleri, eleri, kzlar tarihte nam yapm kadnlardr. Hz. Fatma, Hz. Aye, Hz. Hatice birer semboldrler. Arap aleminde olsun,
slam aleminde olsun, demek ki kadna bir deer verilmitir. Hz. Muhammed, o dneme gre birok kadn bu tarzda
yaknlatrmtr. Dnemimizde retim ve teknik gibi nedenlerle bu biim deiikliine urar; ama btnyle bunu yadsmak
gereki deildir. Ayn zamanda tarihsel koullar ierisindeki byk devrimsel deerini anlamamak da doru deildir. ln
gszlnden o gc ortaya karmasn inceleyin. Bunun PKK ile olduka benzer yanlar vardr. Tarihi biraz inceleseydiniz,
ilikilere ok daha zengin, ok daha yce bakmay renirdiniz.
Krt olaynda Arabistan lnden daha lms durumlar yaanyor. Kadn belki diri diri gmlmyor, ama ondan daha utan
verici koullarda tketiliyor. Bunu anlamadan yaama yaklamayn. Sorunlarnz da gibi bymtr. Belki beni hayretle
karlyorsunuz. Bunu yadrgamyorum. nk lden daha kavurucu ortamlardan gelmisiniz. likisizlik, gszlk,
anlayszlk, duygusuzluk korkun boyutlardadr. Durumunuz o dnemin Arabistan lnn airetlerinden ve kabilelerinden daha
ktdr. Geldiiniz ortam iyi biliyorum. Sizleri bence diri diri topraa gmmekten daha kt durumlara dren eyler var. Sizi o
temelde mcadeleye ekiyorum.
Kemalizm'e ve Avrupa'ya gre insan haklar gelimitir diyebilirsiniz. Ama Avrupa ve Kemalizm, sizin ulusal imhanz
demektir. Bunlar bana yutturamazsnz. Bizi imha eden emperyalizme, onun her trl smrgeciliine ve ibirlikiliine kar
insani olandan bahsedemezsiniz. Birok arkadamz onlarn kalplaryla deerlendirmeler yapyor. Bunu da olduka sakncal
buluyorum. Biz onlarn kalplaryla insan haklarn deerlendiremeyiz. Tutarl anti-emperyalist olmak, anti-smrgeci olmak ve
yine ibirlikilerinin fiyakal yaamndan uzak durmak en dorusudur. Bunlar iten benimserseniz, ayn zamanda erkek
egemenliinin kadna dayatt eyleri kavrarsanz, iddianz ve iradeniz gl olursa, bizim iin deerli yoldalarsnz demektir.
Sizi bu temelde yeniden kazanmak, kucaklamak ve sevmek iyi bir yaklamdr. Bu temelde kazanmakla yeniden sevgi, buluma,
anlay, yoldalama, toplumsallama, siyasallama ve rgtselleme geliir. Bu, Krdn veya bir halkn yaamnn devrimle
diriliidir. Ben buna inanyorum ve btn gcmle bu davann emrindeyim. Bu davay hem yarattm, hem de srklyorum. Bu
davann emrine girenler de biraz buna dikkat etmeli ve bunun sekin yolda olabilmelidir.
Bunu bu kadar vurgulamamn objektif ve sbjektif nedenleri var. Umarm daha gereki ve derin yaklayorsunuz. Biz olsak
da olmasak da, doru yaklamlarn amansz takipisi olun. Az ey yapmadmza inanyoruz. Sizlerin kurtuluu iin de az

28
almalar yaplmamtr. Bizi ok iyi takip edin. Baz yetersizliklerimiz, baz yaklamlarda arlklar olabilir; ancak bunlar fazla
bytmeyin, nk z nemlidir. z sizin gurur verici bir tarzda, olduka eit ve zgr koullarda erefli ve onurlu bir yaamn
sahibi olmanzdr. Bunun emrinde olun. Bunu egemen klmann ve bunun iin ideolojik, siyasal ve askeri savamann amansz
militan olun. Bu savama engel olan her eyi yerle bir edin; bu sava ycelten ve baarya gtren her eye de salam bir yolda
olun.
Yaptmz bu deerlendirmeyi, anlarn yaammzn ayrlmaz bir paras haline getirmemiz gereken ehit kadn
yoldalarmz olan Mizgin, Roza ve Berivan'n ansna yapyorum. Bunlarn anlarn srekli yceletirerek ve kesin ulamak
istedikleri yere ulatrarak karlk vereceiz. Teslim olmamann byk ehitlerini ne kadar ansak da azdr.

Aralk 1992

KADIN VE ALENN ZMLENMES YAAMIN ZMLENMESDR

PKK oluumu, Krdistan'da toplumsal ve ulusal gerekliin savala zmlenmesi, bu zmlenmede en belli bal
unsurlardan biri olarak kadn ve aile sorununa arlkl yer verme, bunun devrim ve yaamla her dzeyde balantsn kurma ve
kabul edilebilir bir yaam gereine dntrmedir.
Objektif zemini kadar bilin ve rgtllk yann da grerek devrimi her dzeyde gelitirirken, bu soruna gereken akl ve
zm gcn gstermeden ilerleme salayamayacamz imdi daha iyi bilmekteyiz. Hatta denilebilir ki, toplumsal ve ulusal
gerekliimizde ve onun birey ahsnda krdm haline gelmesinde uygarlk tarihi boyunca yitirilen deerler insanlk
kazanmlardr. Bu yitirilmenin zeminini tekil eden dayanlmaz her trl yaam koullar karsndaki aresizlik, her dzeydeki
yenilgi, bunun doal sonular olan umutsuzluk ve kmaz, yaamn en belirgin zellii olmaktadr.
Mevcut geriliimizin de kantlad en temel gerekliimiz, kiiliklerimizin bu ynnn kendini aa vuran niteliidir. Bu
anlamda devrimin hedefledii ve deitirmek istedii krdm haline gelmi zmsz gerekliimiz ne bir kaderdir, ne de
zellikle onun bask ve smr biiminin ar nitelii bahane edilerek, k ve kurtulu iin nedenlerin olmad ileri srlebilir.
Tersine, bu her ynyle savalmas gereken, belki de hi bir lkenin ve halkn gerekliiyle karlatrlamayacak kadar her gn,
her saat mcadele verilmesini gerektiren bir zelliimiz olmaktadr. Devrimimiz bu temelde gelitirilmek durumundadr.
Krdistan Devriminde hi phesiz birok temel sorun aa karlmtr. Bununla birlikte birey, aile, airet, kabile, din ve
kltrn eitli dier verileri, siyasallamaya fazla imkn bulamama, askerilemedeki olduka geri dzey de akla
kavuturulmakta; bunlarn hepsi arasndaki neden-sonu, eliki-iliki yn devrimci mcadelenin atei iinde daha iyi anlalr
klnmaktadr.
Krdistan'daki yaamn boucu etkisi kendisini en ok ailede ve onun daha da esirlemi olan kadn esinde yanstmaktadr.
Kadn olgusunu ilerken s durumlarn iine dmek, yine ze deil de ayrntya ilikin ynlere arlk vermek olduka hatal
yaklam ve tutumlara yol aar. Bundan alabildiine uzak durmak ve gerei en yaln ve zl bir biimde yakalamak byk nem
tayor.
Marksn Kapitali metann zmlenmesiyle yazlmtr. Metalarn metas olma zellii gz nne getirildiinde ve kendi
gereimizde bunun daha da byle olduu ortaya konulduunda, kadnn da iddetle zmlenmeye ihtiya duyaca aktr.
Kadn ve onun arlkl olarak iinde ekillendii aile zmlenmesi demek, bir yerde yaamn zmlenmesi demektir; yaamn
siyasal ve askeri alan kadar kltrel ve ekonomik alannda, yine tarihsel kadar gelecei zerine dorulara gitmede temel bir
halkay yakalamak demektir.
Nereden baklrsa baklsn ve hangi gerekelerle yaklalrsa yaklalsn, kadn sorununun ortaya karlmas ne kadar
nemliyse, soruna sakat ve saplantl yaklamlar da o kadar baarszla gtrr. Daha da kts, sorunun rtbas edilmesi ve
sorunu grememe yetmez sonulara yol aar; hele bu devrim sreci yaanyorsa, onu ok yetersiz bir konumda brakmaya gtrr.
Bir devrimi zengin bir muhtevaya ve tam zgrlk sonucuna gtrmek istiyorsak, burada kadn zerine youn durmak, onun
kleliini grmek kadar zgrlne giden yolda da ne anlam ifade ettiini gstermek gerekir. Daha da tesi, kadn eyleme
kaldrmak ve zgrln gereklemesi dediimiz bir konumda tutmak, savatrmak ve yaatmak gerekir. Bunun salanmas,
devrimin en temel toplumsal yanna gereken karl vermek, zgrln sonuna kadar salanmas, derinletirilmesi ve giderek
dier birok sorunun zmnde -ki, bu her zamankinden daha fazla aa kyor- roln oynamas oluyor. PKK'nin nclk
ettii devrimde de bunun bylesine bir gelimeye doru adm attn her zamankinden daha iyi anlyoruz.
Kadn kurtulu abalarmzda youn bir katlm ve sava ortamnda gereklerin ok daha gereki ortaya konulabilecei gz
nne getirilerek bir kongre almasna gidiliyor. Hi phesiz bu tip almalar zirvesel anlama sahiptir. Yaplmas gereken ey,
en gelikin dnce ve teorik yaklam kadar, zgrle yakn pratik tutumu alabilmek; bunun iin tartma dzeyinin ykseklii
kadar, salkl davranlara yaam ans verdirebilmektir. Bir Kongre bu anlamda gerekeni yaparsa, roln laykyla yerine
getirmi olur. Ak ki, sadece partimizin bnyesinde younlaan kadn sorunlarna zm getirmek iin dar bir yaklam iinde
kalnmyor, bunun da tesinde gnmzn ar aile sorunlarna gncel bir cevap vermek iin de yaklalyor. Bunlarla birlikte, iin
tarihsel boyutu kadar gelecein salkl yaam sorunlarna da kapsaml cevap aranyor. PKK'nin nclk ettii Krdistan

Kadn Kongresine ynelik yaplan deerlendirme

29
Devriminde devrimci bir kadn kongresi bu apta kendisini somutlatrrsa, mevcut dzeyimize gereken karl verir. PKK'nin
teorik olduu kadar pratik sava gereklii kadnn savamna da yanstlrsa, bir kongre iin ancak bu kapsamda ve gncel
olduu kadar gelecei kapsayan, gemiin deerlendirmesi kadar gnn sk bir deerlendirmesini de ieren, zmleme kadar
hedef ve grev belirleyen, bunu somut rgt ve eylem biimlerine dken, bunun iin de tartma ve karar kartabilen, mevcut her
dzeydeki savamzla bu alandaki savammz eylemle birletiren bir tutuma ve bir nderlie ularsak gereken yaplm
olacaktr.
PKK tarihine baktmzda, Krdistan Devrimi iin salanlan teorik, ideolojik ve siyasal gelime dzeyi, o denli karmak
olan pratik mcadele ve sava dzeyiyle balantl deerlendirilmektedir. Teori ile pratiin birliktelii ancak byle devrimci bir
partiye yarar bir gelikinlik gstermekte; bu teorik ve pratik mcadele birliktelii hangi soruna yanstlrsa, o sorunun salkl
ortaya konuluunu salama ve zmne gitme imknn vermektedir. Kadn ve ailenin kurtulu sorununda bu daha da belirgin
olarak byledir. Partimizde hibir partiye nasip olmayacak tarzda kadn ve aile teorik olarak ele alnp zmleniyor; olas
kurtulu yollar ve biimleri zerinde duruluyor. Bununla yetinme durumuna dmeden, saflara youn bir kadn gc ekiliyor ve
savamn her dzeyine yaylyor. Hem sorunun aa karlmasna, hem de bunun zmne bizzat kadn znesiyle cevap
verilmesine, dolaysyla en doru yntemin tutturulmasna zen gsteriliyor.
Sadece Ortadou'da deil, ada birok lkenin nc gcnde bu soruna teorik, planl ve pratik savam gcyle
yaklaldn sylemek zordur. PKK bunu biraz baarmtr. En az Krdistan Devriminin temel siyasal ve sosyal ieriindeki
yaklamlarn, devrimin birok ynne ilikin gelimelerin burada kendini aa karmas ve dikkati eker bir biimde daha
imdiden ulusal ve uluslararas dzeyde etkisini duyurmas, soruna doru yaklaldn ve zgn yaratc temelin yakalandn
aka gstermektedir.
Nasl PKK'yi ve onun nderlik gereini her geen gn tm ynleriyle daha youn kavrama ve zmseme gereini
duyuyorsak, benzer bir tutumu sadece kadn ve aile sorununda deil, onun dier bir yz olan, onunla ayrlmaz bir iliki ve eliki
iinde bulunan erkek sorununda da ortaya koymak gerekiyor. Teorik olduu kadar somut yaama nasl yansdna ilikin
psikolojik dzeyi gstermek de nemlidir. Bu sorun ulusal imha ve toplumsal yabanclamann olduka derinliine ilendii bir
gerekliktir. Burada da bir o kadar da inkr edilen ve yaamn bir kayna olmak yerine onun bana bir bela kesilen zeliklerini
yakalama, iliki ve elikilerini zme salanyor; sadece bir siyasal deerlendirme olarak kalmyor, zm iin de daha fazla
aba gsteriliyor. zellikle birok lkenin tarihinde edebiyatla yaplann, sanatla ilerletilen bir yaam konusunun bizde savala i
ie ele alnmas gereini temel bir tutum olarak ortaya koyuyoruz. Baka uluslarn bilinen eitli nedenlerle yzyllarca kadn ve
aile sorunu ile dier toplumsal sorunlarna devrimci sanatla getirdikleri zmleri, bizim yaln rgtsel, siyasal ve askeri
almalar iinde gerekletirmeye ynelmemiz, onunla i ie, onu etkileyen ve ondan etkilenen esi olarak ele almamz, mevcut
smrgeciliin katliam ve smrnn talan dzeyiyle balantldr. Bunun bir sonucu olarak, her trl devrimci faaliyetle birlikte,
annda ele alp zme gtrmeye zorlamaktadr. Aralarna fazla ayr zemin ve zaman koyarak zme gidemeyeceimizi bu
somut koullar gstermektedir.
Tarihsel, toplumsal ve siyasal gerekliimiz, ulusal imha ve smr dzeyi, baka uluslarn sanatla yzyllarca yaptklarn
yapma imknn bize vermiyor; devrimle birlikte soruna zm bulmay zorunlu klyor. Dolaysyla kadn ve aile sorununda
toplumsal krdmn zmlenii savan atei iinde mmkn oluyor. Bu da devrimimizin en temel bir zellii olarak ne
kyor. Bu, tarihten koparlmann ve ala balantnn kesilmesinin direkt bir sonucu oluyor. Partimiz de tam tamna bu somut
geree bal olarak sorunu byle ortaya koyma ve zme bu temelde gitme gereini duyuyor ve bunu yapyor.
Ana hatlaryla yntemi belirledikten sonra, imdiye kadar gerek teorik gerekse pratik alanda saladmz gelimeleri de
grmekte yarar vardr. Unutulmamaldr ki, hibir toplumsal sorun, salam teorik bak asna kavuturulmadan, salkl bir
pratik adma kavuamaz. Krdistan'da halkn bilincinin hemen her dzeyde son derece karartld, ondan da teye kimliinin
nemli lde and ortadadr. Btn ulusal ve toplumsal dzeyin yitirilii teoriye daha fazla grev ykler. nk gerek hem
bilin dzeyinde, hem de bilincin dayand maddesinde tahrip edilmitir. Bu tahrip derecesi ne kadar ilerlemise, teoriye
yklenmek de o denli gerekli oluyor. PKK'nin, teoriye kendi somutu nedeniyle byle yaklamasnn nemi imdi daha iyi
anlalyor. Uzun bir sre teorik faaliyetin, ideolojik-politik almann byle izgi dzeyinde srarla yrtlmesi, gereimizin
hibir toplumsal ve ulusal gereklie benzememesi nedeniyledir.
Kadn ve ailenin kurtuluu sorununa da yksek bir teorik, ideolojik ve siyasal yaklam gstermemizin nedeni bundan dolaydr
ve daha fazla kavray gc gelitirmemizi gerekli klmaktadr. Geneldeki yitirili ve karanlkta boulu bu alanda daha youn
yaanmaktadr. Dolaysyla eer bu sorun aydnlatlmak ve zme gidilmek isteniyorsa, kavray gcnn ykseklii ve pratik
admlarn ilkeli gelimesi kadar, bu denli i ie ele alnmay, zorunlu biimde bir devrim grevi olarak baarlmasn ve bu sahann
da byle ele alnmasn art klmaktadr. Bu nedenle eitli lke pratiklerine bakarak, "Neden onlarda yle deil de, bizde
byledir" biiminde kendimizi yanl anlaylara kaptrmamza gerek yoktur. Mevcut somut koullar anlay artlandrr ve ilkeye
ilerlik salar. Yaplan da budur.

Sosyal Devrimi, Sevebilmek ve Yce Yaama Ulaabilmek in Yapyoruz

Uygarlk tarihi boyunca snfl toplumun gelimesi, sosyalleme ve ulusallama, klelikten gnmzn eitli toplumsal
biimlenilerine kadar eitli airet ve halk topluluklarnn her birinde deiik biimlerde gerekleirken, bazen barl, bazen
savala, bazen kltrel ve ekonomik yntemlerle, bazen siyasal yntemlerle bazlarnn ok olumlu gelimesine, bazlarnn yok
edilmesine, bazlarnn da orta dzeyde gelimesine yol aarken, i ve d nedenlerle Krdistan'da toplumsal ve ulusal gelimenin
ok gdk kalmas sonucunu dourmaktadr. Denilebilir ki, lkemizin kleciliin insan toplumundaki ilk kna beiklik etmesi

30
sz konusudur. Btn uygarlk dnemleri ok olumsuz biimde; igal, istila ve talan biiminde yansyor. Bu da srekli dalara
ka ve orada ok ilkel aile ve kabile dzenleri biiminde yaamaya yol ayor. Uygarlk olumlu ynleriyle deil, daha ok
igalci ve talanc ynleriyle Krdistan kaplamaktadr. Dolaysyla eer Krtlk gerei de diyebileceimiz bir kimlikle varlk
srdrlmek isteniyorsa, dalara snma gerekiyor. Bu da her zaman birok dnem iin ayakta kalmann tek biimi olarak
karmza kyor.
Aile, airet ve kabile dzeyi de bir yerde sosyal gelimenin ilkel bir dnemini temsil ediyor; yani ilkel komnal dnemin temel
toplumsal biimini ifade ediyor. Ulusal ve toplumsal dzeyi geri, hele siyasallama daha da geridir. Dier ekonomik ve sosyal
boyutlar neredeyse kat be kat daha ar bir gerilii yayor.
Bizdeki kadn, erkek ve aile ekillenmesi gz nne getirilirken, bu tarihsel zellie dikkat ekmek nemlidir; uygarln
gelimesinin her lke ve halk iin ne ifade ettiini grmek kadar, onunla mukayese etme biiminde ele alnrsa, bu ekillenmenin
nitelii daha net anlalacaktr. Ayn zamanda bu bizi ok aprak iliki dzenimizi ve bir kaos halini alan toplumsal gereimizi
daha doru anlamaya gtrecektir. Sadece geleneklerle kurtarlmaya allan ve uruna neredeyse en kt biimde gerileten bir
mcadeleye yol aan kadnla onun etrafnda kurulan aile ve bunun zerinde ykseltilen eitli szm ona namus ve ahlk
anlaylar, belki de sanldnn tam tersine, dmana en ok hizmet eden ve kendilerini bitiren bir zellie dnmektedir.
ok somut bir biimde aa kardk ki, kadn ve aile etrafnda iine girilen son derece geleneksel ve kat bir biimde
ekillendirilen temel ahlki tutum, bunun en belirgin ifadesi olarak namus, onur ve kiilik oluumlar, hi de farkna varmadan
aslnda tersini douruyor. Baka bir deyile, namusluluk namussuzluun gerek ad oluyor; onur onursuzluun, kiilik de
kiiliksizliin maskesi oluyor. Ne kadar ac da olsa, toplumsal gerekliimizde bu byledir. Daha da iyi ve derinliine
zmlenmek istendiinde grlecektir ki, tarih ve gncellik itibariyle dman karsnda her trl yenilgiye, bunun doal sonucu
olarak bizi daha da geri ve kabul edilemez yaam koullarna gtren ey, uruna neredeyse her eyi feda ettiimiz bu kavramlara
verilen anlamlar ve taknlan tutumlarn sonucu olmaktadr.
PKK'deki nderlik gerei, douundan gnmze kadar bunu arpc bir biimde iyi gren, giderek kapsaml zmlemelerle
yeni toplumu ve ulusal kimlii veren, kuatan dman gereine, yine srekli ona hizmet eden geleneksel ibirliki ve tutucu
feodal yanlarna kar mcadele eden bir sava olarak ele alnyor. Bylece zgrlk dediimiz tutumun ne anlama gelebilecei
ortaya kyor. Dolaysyla toplum ok iddetli bir eletiriye tabi tutuluyor. Meru kabul edilen iliki anlaylar eletirilip
sorgulanyor, bu sorgulama bireye dek indirgeniyor. zgrlk boyutu, bunun ahlka ve kltrn eitli biimlerine yansmalar, en
nemlisi de sava gerei iindeki yeri konuluyor. Eski balarn ne kadar kstekleyici rol oynad ve utan verici olduu ortaya
karlyor. Burada her ey alt st ediliyor. Daha nce meru kabul edilenin gayri meru olduu, utanlr olann utanlmaz olduu,
onurlu saylann onursuzluk olduu, gelime denilenin gerileme olduu aa karlyor; bylesine bir alt st olu yaanyor,
yeniden ayaklar stne dirili sz konusu oluyor. Bu, kendini hissettiriyor ve giderek PKK iinde yeni yaamn nasl olmas
gerektiine dair artan bir tartmay beraberinde getiriyor. Sorun ok ak ve youn bir biimde hissettiriliyor. Tarihte yitirilenin
tekrar tarihin gndemine getirilii byle oluyor. Her sorun nasl ncelikle gndemleir ve cevabn ararsa, partimizin de bylesine
bir cevab gndemletirmesi sz konusudur. Sorun iyi ortaya konulmutur. Bu daha da detaylandrlabilir. Fakat zm ve cevap
yan ar basan bir biimde gndemleiyor.
Sadece eskiyi eletirmek ve sulamakla yetinmiyoruz; yeniyi veya yaratmamz gerekenin ne olduunu, kavrayta ve
uygulamada buna nasl ynelmemiz gerektiini de ortaya karyoruz. Unutmamak gerekir ki, doru bir karar verebilmek ve doru
bir tutuma ulaabilmek iin bamsz kiilikler gereklidir. Btn ynleriyle baml kiiliklerin, duyguda, dncede ve davranta
byle olanlarn zgr kararlara ve bundan kaynaklanacak yaant biimlerine ulamalar zordur veya ulasalar bile bu yaam
olduka arpktr. Partimizde salanan en soylu gelimelerden birisi de, kadn-erkek yaklamlarnda bamszlk tutumun byk
bir dirayet, sabr ve abayla gereklemi olmasdr. PKK ortamnda varlan byk zm veya soruna verilen cevap, aslnda
bamsz kadnn ve erkein gerekletirilmesidir.
Parti ii eletirileri gz nne getirdiimizde grlecektir ki, ekilen en nemli sanclardan birisi de, mevcut iliki tarznn, aile
ve kabile anlaynn lmne iimize tanmak istenmesidir. Parti bu konuda ilkeli ve lmne bir mcadeleyle buna karlk
veriyor. nk parti bu yaklamlarn ulusal ve toplumsal dzeyi gdkletirdiini, en az dmann katliamlar kadar toplumu
arpklatrdn ortaya koyuyor. Dolaysyla buna kar savam, ideolojik ve siyasal bir savam oluyor. Sonu olarak
PKKlilemek, sava gereine yaklamak, bamsz kiilie ulamak, zellikle kadna dayatlan klelikten kurtulmak ve kadnn
aleyhindeki iliki dzenini amak isteyen herkes, tepeden trnaa kadar bamsz olmal, zgr tutumun sahibi olmal, zgn irade
ve dncenin sahibi olmaldr. yle ki, davran da tamamen zgrln bir ifadesi olsun. Partinin zgrleme dzeyini bu
ilkenin uygulanna balarken, bunu topluma tarmak gerekir. Bu, olduka byk bir cevaptr. PKK'nin belki de tam aa
kmam, fakat mutlaka ulalmas gereken bir geliim dzeyi var. Toplumun kurtuluu ncelikle PKK iinde bylesine bir
cevaba kavuuyor. Denilebilir ki, bu cevap tutarl bir biimde topluma yanstlrsa, ok kkl bir devrim daha imdiden salam bir
esasa kavumu olur.
Partimizde varlan zm phesiz hem teoriktir, hem de bylesine kmsenmeyecek sayda kadronun bamsz dnme ve
karar verme gc biiminde somutlamaktadr. Ska vurguluyoruz: Kadn-erkek ilikisinin eski biimlerine sert eletiriler yaplr
ve bunlarn kabul edilmezlii gsterilirken, bunun yerine zgr ilikiye, onun ortam ve biimine bu denli aklk getirme,
bylesine zgr olma tutumuna elverili bir ortam sunma salanan en byk gelime oluyor. Belki de ou kiinin kavramad ve
yceliini takdir etmedii bir durumu, bugn bir kadn almasnda ok nemli bir gelime olarak deerlendirmek, bu dzeyi
daha da zenginletirmek, rgtlemek, eylemle ve yaamla zenginletirmek, kadn almalarnn temel bir grevidir. Dolaysyla
bir kadn kongresinin, bu konuda salanan en nemli gelimeyi kendisine esasl bir tartma konusu yapmas, bu tartmaya dayal

31
olarak grevler belirlemesi, daha da somut olarak yaam btnletirmesi iine girilecek en salkl bir yol oluyor. Hi phesiz,
eer bu esas srekli gzetildiinde, hangi ilikiye el atlrsa atlsn, salkl sonulara ulalacaktr.
Bunun sava gereiyle balants iyi ortaya konulmutur. Bylesine zgr bir tutuma sahip olmak demek, mkemmel bir
sava yaam iinde yerini belirlemek, yine rgtsel yap iinde yer almak ve olduka faal bir siyasal almann sahibi olmak
anlamna geliyor. likilerdeki zgrlk dzeyi kurulmak ve bir yaam biimine dntrlmek isteniyorsa, iyi savamak, iyi
siyasallamak ve bunun iin de iyi rgtlenmek zorunludur. Dolaysyla ok iyi rgtlenmemi, bu temelde siyasallamam ve
askerilememi kiiliin zgr olamayacan zenle vurguluyoruz. Hele sz konusu olan Krdistan somutu ise, buna nderlik
eden rgt PKK ise, burada tutarl olmak isteyen ve "Ben zgrm, zgr kararn sahibiyim" diyen bir kiinin rgtllk dzeyine
bakarz. rgtlenme iin eitime, siyasallama iin kapsaml, geniliine ve derinliine bir dzey yerine siyasallamann savala
balantsna, ona ne kadar katldna ve ne kadar geliim ans verdiine bakarz; yle ki, onun zgrlk tutumunun derecesini
bilelim. Kesinlikle bunlarn birbirleriyle ilikileri skdr. Bir sahadaki kopukluk, dier tm sahalarn elden gidiine yol aabilir.
Bunun iin sistemli ele almak gerekir. Grld kadaryla bu ayn zamanda beraberinde ok sk bir disiplini de getiriyor.
zgrlk, birounun sand gibi, laka ve bayat bir liberalizm deildir. Bizdeki zgrlk en emeki snfn zgrlk
tutumudur. Ancak onun da yksek bir gnll disiplinle salanaca ortaya kyor. rgtllk, siyasallk ve askerilik, Krdistan
somutu ve onun sava gereinde en st dzeyde disiplinli yaamay, ilkeye izgi dahilinde ok sk bir biimde bal yrmeyi,
btn yaamn buna hasretmeyi ve bunun stn abasn sergilemeyi gerektirir. Dolaysyla ister kadn ister erkek olsun, yksek
derecede bir rgtlenmeye girimeyen, bunun siyasallama ve askerileme abasna ynelmeyen, emeklerimizin nemine ve
bunun gereklerinin bizzat yerine getirilmesine balanmam bir militan kendisini aldatmaktadr. Kiilere fazla gvenmemek
gerekir. Tutarlln rgtllk dzeyine, onun her sahadaki youn abasna, zellikle sava gereiyle balantsna, bunun sadece
lafna deil pratiine bakmakla zde olduunu ve bu ly sk skya gz nne getirmemiz gerektiini bilirsek, en salam
zgrlk tutumuna ulam olacaz.
Gney savanda ehit den Glnaz Karata (Beritan) arkada, zgrleme ynnde byk bir abaya sahipti. Bu arkadan
bana gnderdii bir raporu vard. Daha ehit olduunu duymamtm ve bu arkada hep aklmdayd. "nderliin
zmlemelerinden yararlanarak bir roman denemesi yapmak istiyorum" diyordu. Bizde hi kimse imdiye kadar byle bir sz
sylememiti. Olduka ilgili bir arkadat. Bu arkada bir grp tartsaydm iyi olurdu diyordum. Daha sonra ahadet haberi
geldi. ok kahraman bir kzd. Rubarok karakol eylemine takm komutan dzeyinde katlm ve bu eylemde yaralanmt. Yaral
olduu halde, Gney savam cephesinde en nde tavr alm; orada da mermileri tkeninceye kadar mevzide kalmt. Daha
sonra ibirliki hain gler etrafn sarmlar; Teslim ol, sana bir ey yapmayacaz" demiler. Fakat bu arkadan tavr, "Siz
dmanla ibirlii yaptnz, Gneyden Kuzeyin devrimine saldryorsunuz, sizler hainsiniz, size teslim olmam" demek olmu;
Parti nderlii'ni de slogan dzeyinde haykrarak kendini uuruma atmtr.
Bu anlaml ve ok cesur bir eylemdir. Aslnda teorik olarak gldr; salt yurtseverlik veya direniilikten kaynaklanmayan,
ayn zamanda zmlemeleri de olduka derinliine anlamaya alan birisidir; nk onlar daha da boyutlandrmak istiyor. Bu
durumu bu yoldamzdan iyi bir zmleyici kabilecei anlamna geliyor. Anlamakta kararl olan ve bunun iin her trl
kahramanca direniilii sergileyecek kiilikler de kyor ve buna deer vermek gerekiyor. Bu arkadan ansna iyi karlk
vermek gerekecektir. Bunlar yle basite alnacak kiilikler ve tavrlar deildir.
Bu ahadet zerine arkadalar da "Biz bu arkadan ansna balyz, adn tabura vereceiz" diyorlar. Sorun adn tabura
vermek ve nasl direndiini sylemekle halledilmiyor. Sorun, Onun takip ettii tutumu yaatabilmektir. Zaten bu sonular ortaya
karan da bu tutumun kendisidir. Biz onu esas alyoruz. Bu biraz da bizim gelimesini istediimiz arkadalarn bir rnei, bir
modeli oluyor.
Halbuki gelimekte kararl olan bu arkadamz, ayn zamanda epey tersliklerle de karlam ve belki yanllklar da
yapmtr. Fakat gittike doru izgide derinleiyor ve neredeyse ok etkili bir sonuca gidebiliyor. Demek istediim udur: Biz
yolu ak tutarsak, yaman ve hatta kahraman tipler kabilir. Nitekim daha nce bu alanda "Kadnlar epey arlk tekil ediyor,
bunlar ne yapalm?" dendiinde, ben unu syledim: Sizin arlk dediiniz tam tersinedir, kadn aslnda byk bir fedai gcdr.
O arkadalarn oralara gelmeleri, byk bir ksmnda grld gibi kendini feda etme anlaynn yannda, cesareti de ifade eder.
Siz bunu deerlendiremiyor, ok khnenmi feodallik ve dzen yaklamlaryla yaklayorsunuz. Bu, gereki bir yaklam
deildir. Gcnz yetmeyebilir, doru yaklamlar sunmak da zor olabilir. Fakat benim anlaym da byledir. Nitekim bu
anlayn doru olduu ortaya kt. Daha sonra birou, "Hepsi mevzide direnmi, hi kaan olmam. Hi de sandmz gibi
deiller, bu daha sonraki savata ortaya kt" dediler. Bunlar da yle fazla abartlacak sonular deildir. Biraz daha kabul
edilebilir bir dzeyin yakaladn gsterse de, asl byk geliler bundan sonra sz konusu olabilir.
Umarm ki, kadn iin gelitirdiimiz abalar hem anlalr, hem de byk deerlendirilir. Belki sizi biraz zorlayacaz.
Disiplinli yaam sizi skabilir; ama zgrln ve gelimenin bir bedeli vardr, bu bedeli demeden bunlara ulalmaz. Ucuz
zm, rahatlatacak iliki dzeyi ve gnlk yaam alkanlklar sizi tatmin edebilir, ama zgrle asla gtrmez. Bu da basit bir
kiilik ortaya karr. Biz bununla yetinmek istemiyoruz. stesek sizi ok rahat idare edebiliriz. Fedaisiniz veya her trl savama
varsnz; ancak rahatlkla kullanlabilmeniz de mmkndr. Bazlar bunu da yapar. Ama ben byle deersiz yaklamann
sakncal olduunu, dolaysyla sizlerle almay biraz daha derinletirmek gerektiini, bunun daha doru bir tutum olacan
dnyorum. Nitekim lkeye ok yzeysel bir biimde gidenlerin kolay kaybettikleri de gz nne getirdiinde, bu
yaklamlarmzn yaamaya deer olduunu kantladk.
Sizi olduka bamsz iradeye, zgrlk tutumuna ve onun ifadesine kavumu, yanl durumlara kolay dmeyen, yaratmak
istediimiz tipi yakalamada biraz iddial, en azndan bu konuda sabrl ve inat bir tutumun sahibi klmak istiyoruz. Bu daha iyidir

32
diye dnyorum. Hi phesiz, nmzdeki dnemde partimizin zgrlkte salayaca gelime, kadn-erkek ilikileri, aile
ilikileri ve bunlarn zgr yaama yansy, hem netleme hem de pratie kavumas bizzat yaanlr bir olay haline gelecektir.
Bu da tamamen mcadele ve abalarn younluuyla birlikte olacaktr. Savalmadan asgari sosyal yaam bile
kurtaramayacamz bir an bile gz ard etmeyeceiz. Mevcut ulusal ve toplumsal dzeyimizi, onu dourtan dman gereini,
aile ve kadn-erkek yaamn savala dzenleyeceiz. Tabii haince, dknce, gten dren ve yenilgiye gtren biimde deil,
zgr bir temelde baarya ve yeniye gtren tutumun sahibi olunacaktr. Yaam daha fazla anlaml klan biimleri, ancak savala
yakalayacaz.
Bunun dier bir ifadesi de toplumumuzda ok tahrip edilen anlay dzeylerinin gelitirilmesidir. una geliyoruz:
Toplumumuzun ne kadar birbirine kar olduunu, insanlarn birbirine nasl diken gibi battn, aile iinde, hemen her airet ve
kabile ortamnda, yine ok eitli kiilikler arasnda nasl bir kavram kargaas ve kaosun srdn, zellikle sayg ve sevgi
olaynda nasl bir yoksulluu yaadmz grdmzde, verdiimiz savan bir yerde sevgi, sayg ve anlay sava olduu daha
iyi anlalacaktr. Krdistan'da sevgiye, saygya ve anlaya giden yol da bir izgi dahilindeki sava gereine, onun btn
gereklerini yerine getirilmesine bal olmaldr. Daha fazla sevebilen bir ortama ulamak istiyorsanz, o zaman daha fazla savama
imknlarna sahip olacaksnz. Bu, kesinlikle doru bir belirleme olduu kadar, gnlk somut abayla da balantl bir olaydr. Hi
kimse savamadan, bunun gereken abasn sergilemeden, sevgi ve sayg beklemesin.
Krdistan devriminin kiilikteki en byk yansmalarndan birisi de budur. Biz bunu da baaryla ortaya koyduk. Geriye bu
temelde iyi bir rgtlenme gerei ortaya kyor. Bunun olanaklaryla birlikte, yine oka istendii gibi bir askerileme imkn da
belirmitir. Mevcut ortamlarn askerilemeye katks kmsenemez. En nemlisi de, daha fazla sevilebilmek, saylabilmek ve
insan soyuna zg yce yaam biimlerine ulamak iin devrim yapyoruz. Toplumumuzda, ulusal bnyemizde yitirilen ve bize en
az ekmek ve su kadar gerekli kavramlara, bunlarn yaama yanstlna gidebilmek iin savamaya mecburuz. Kim bu konularda
kendisine layk olana ulamak istediini sylyorsa, o zaman savamaldr. Hem de baaryla savamaldr ki, zgrle
ulaabilsin. Slogann z de budur.
Hi phesiz bu konu devrimci edebiyatla daha da iyi anlatlr. Bizzat bir devrimci edebiyat savamyla da kiiliin psikolojik
boyutlarna, kadn-erkek ilikilerinin dzenleniine, akla kavuturuluuna, sanatla ve sanatn dier biimleriyle gzelletirme
dediimiz boyutuna ulalr. Bu, devrimin gzelletirme boyutunu da sanata eklemek demektir. Onun da yolu bylesine devrimci
bir savala balantl olarak konulmutur.
Newroz'a yaklayoruz. Ulusal Kadn Kongresi gelitiriliyor ve 8 Mart Dnya Emeki Kadnlar Gn deerlendiriliyor. Byle
birka anlaml gnn bir araya gelmesi, soruna bir daha deinmeyi yerinde klyor. Cinsler aras iliki, ayn zamanda kesinlikle
snflar aras ilikidir. Hatta bunun ulusal dzeyle de balants vardr. Sahte yaam hayalleri fazla mutluluk vermiyor. Yaam
acmaszdr. Onur ve sevgi kolay kazanlmyor, hele ak sylendii gibi hi de kolay kazanlmyor. Ama yine de birbirimize deer
vermeliyiz. Hatta unu bile belirtebilirim: Bir kadn eer btn kiiliinin ar, sade ve zek kvlcm gibi olmasn, irin bir sluba
sahip olmasn, ok cesaretli olduu kadar duygulu olmasn bilirse, bunu yaamn her sahasna hakim klma ilgisini gsterir,
tartma ve eylem gcn sergilerse, byle kadn tanralara benzer bir konuma gelebilir. Kendinizi bir snt gibi grmek yerine,
herkesin size snabilecek kadar bir zenginliin ve bykln sahibi olabilirsiniz. Bu imkn gryorum ve insan bundan gurur
duymaldr. Cins olarak ezilme ve horlanma bir yana, bylesine erdemlerin sahibi olmak mmkndr. Bu ayn zamanda
grkemliliktir. Ayplk eyler bunun neresinde? Klelik ve basitlik bunun neresinde? Bunlarn byk savamlarla -sadece kaba
anlamda bir savatan bahsetmiyorum-, ok soylu dnce gc kadar rgt ve eylem gc olmakla da balantldr.
Biz de srekli bu erevede sizlere ilgiyi gelitirmek istedik. Dolaysyla genelde kadn gereinde, zelde Krdistan kadnnn
dayanlmaz ve mutlaka almas gereken yaamna saygy byle dile getiriyoruz. Yaptklarmz az olmamakla birlikte, bu henz
bu iin balangcn ifade ediyor. Bundan sonra tecrbelerimize de dayanarak daha iyi mcadele edeceiz. Gelecek gnler insann
daha fazla kabul ve yaamaya cesaret edebilecei gnlerdir. O halde, Kadn Kongresine giderken, bu temel hususlarda net olmak
kadar kendimizi ak grevlerle kar karya getirmek ve bunun abasn eksik etmemek byk nem tayor. Eer parti olarak bu
temelde iyi kavranmaya allr ve gerekenler yerine getirilirse, iyi bir yolda olduumuza emin olabiliriz.
Kongre almalarnz bu temelde yrrken, nemli baarlar salayacanza inanyoruz. Tm yoldalarn bu temelde
zerlerine deni her zamankinden daha fazla yerine getireceklerinden eminiz. Tm sava alanlarndaki katklarn da ilerletici
olacana inanyoruz. Katklarn eksiksiz yerine getirerek, hepsinin bu alanda da yksek bir baarya sahip olmalarn diliyoruz.
Kongrenin stn bir gelime ve baaryla tamamlanmasn selamlyor, selam ve sevgilerimizi sunuyoruz.
Yaasn Krdistan Ulusal Kadn Kongresi!
Yaasn Ona nclk Eden PKK!

5 Mart 1993

PKK KADIN ZGRLNN EN Y SALANABLECE BR MCADELE ZEMNDR

Krdistan devriminde devrimci roman tasla zerine yaplan tartma

33
 Devrimci mcadelemiz birok gelimeye yol aarken, bunun sanat zerinde etkili olmamas dnlemez. Hatta denilebilir ki,
Krdistan'da sanat, temelde biraz da gelime gsteren devrimimizden kaynaklanyor. zellikle edebiyat sanatnn yeniden dirili
biiminde, ilk defa tm gcn ve konumunu ok ciddi bir eklide yaad bu alt st olula birlikte kendine gelmesi, dirilmesi ve
yaama gzn amas sz konusudur. Sanatn ilevi imdi her zamankinden daha iyi ortaya kmaktadr. zellikle edebiyat
sanatnn oynayaca rol gittike anlaml olmaktadr. Edebiyatn da gnmzde en yaygn biimi olan roman tr, devrimci
yaam anlatmak ve doru devrimci yaamn naslna cevap vermek asndan en verimli bir dnemin iine girme ansn
yakalamtr. Yaamdaki alt st olu olduka kapsamldr. Toplumsal yaamn bu kadar kkl deiim ve dnm geirmesi,
sadece ideolojik, siyasal ve askeri deerlendirmelere konu edilmeyi yeterli klmamakta; tam tersine, gittike artan bir biimde
edebi zmlemelere de ihtiya hissedilmektedir.
Devrim edebiyatsz dnlemez. Devrimci mcadelenin daha anlaml, daha gzel olmas ve gelimesi sanattan epey g
alacaktr. Sadece ona kaynaklk tekil etmeyecek, ondan g almas da olduka nem kazanacaktr. Dolaysyla hareketimizin yol
at alt st olular sanat ve edebiyat cephesinde gerek anlatm ifadelerine kavuturmak ertelenemez bir grevdir.
Devrimci yaamn kendisi bir sanat, bir eser gibi yrmekte, hem de grkemli bir sanat kolu olabilecek pek ok noktada u
vermektedir. Eer doru bir uygulama ile karlk verebilirse, hi phesiz bunu kendine esas alan almalar ve en byk bilimler
ortaya kacaktr. Bu konuda baz denemelere giriilmekte; iir ve roman denemeleri gelimekte veya an derlenmektedir. Ancak
gelimelerin boyutu artk kapsaml romanlara ihtiya gstermektedir. Mcadelemizi birok ekilde dile getiren romanlar artk
ihtiya haline gelmitir. Mcadelemizin ana izgisini bir de bu ynyle dile getirmeyi dndk. Bununla ilgili baz taslaklar
zerine tartmalar yrtlyor. Mcadelemize eitli ynlerden katlan militanlarn getirdikleri grler, phesiz buna katkda
bulunacaktr. ster zindandaki, ister dadaki, ister eitli alanlardaki yaamlar dile getirdiimizde ve bu aklamalar
sunduumuzda, zengin bir roman malzemesi ortaya kar. Bu malzemelere dayanarak, dikkat ekici baz eserler ortaya
karlabilir. Gelitirdiimiz syleiler, bu anlamda daha zengin bir malzemeyi ortaya karmak iindir.
Daha nce bir roman tasla gelitirmitik. Hi phesiz bu ok yetersiz bir taslaktr. Ana izgilerle bunu ortaya koyduk, ancak
ok eksikti. Katk sunacak birok alma daha yaptk. Diriliin yks ad altndaki deerlendirme, eitli rportajlar ve hatta
zmlemeler de roman konusunda epey katk sunabilecek cinstendir. Btn bunlar malzeme olarak deerlendiriyor ve bunlar
her gn yeni rneklerle gelitiriyoruz. Yoldalarn bu tartmalara katlmasna yksek deer biiyoruz. Bu yntemin verimli
olduuna da eminim. Yaamn kendisini dile getirmek, yaayanlarn dilinden aktarmak, hayal gcn de gz ard etmeksizin, teki
tarzn bir biimi olarak dnyoruz.
Belki baz sorularla konuya daha da derinlik kazandrmay isteyebilirsiniz. Taslakta olsun, taslak dnda baz konulara ilikin
olsun, belirtmek istediiniz hususlar ve sorular tartabiliriz.
nderlik Fatma ile olan ilikisinde, zellikle ilk dnemlerde duygusal bir yaklamn olduunu belirtmiti. Bu duygusalln
dzeyi ve biimi nasld?
Duygusall yaadm sanmyorum. Siyasal endie yn ar basyordu. likiyi bu temele dayandrmak daha dorudur. Eer
siyasal bir temeli olmasayd, duygusal yaklam esas alacam sanmyorum. Bunun zemini siyasal bir temelden kaynaklanm
olabilir. Bu gittike younlam bir siyasal temele sahiptir. Siyasal temeli, siyasal deeri olmayan iliki benim nazarmda ok
deersizdir. Belli bir siyasal amaca hizmet etmemesi halinde, en yakn ilikilerimden bile nefret ettiimi, bunlar parampara
etmek ve kendimden uzaklatrmak istediimi rahatlkla belirtebilirim. Benim iin duygulanlacak insan ciddi bir siyasal
gelimeye, uzun vadeli, soylu ve ycelmi bir yaama adm attnda sz konusu olabilir. Tipimi izmeye alrken, gemi
dnemi deerlendirme gereini duyuyorum.
Duygularmn temelinde bir amaca hizmet vardr; plana ve o zamann dnce gcne gre belirlenen hususlara dayal bir
gelime oldu mu, ona tutkuyla sarlma sz konusu olur. Bu konuda herhangi bir geleneksel yerleik kuruma ve ahlki tutuma hi
deer vermediimi de syleyebilirim. Aile ortamndaki ana baba ballndan tutalm, eitli akraba ve yaknlk balarna hep bu
erevede yaklatm. Benim iin yol arkadal, duygularn temelidir. Kim benimle amaca doru yryorsa, onunla samimiyet
geliebilir. Nereye el atarsam, en az o oranda deer verir ve ilgi gsteririm. Aksi halde bir ilikiyi, kurumu ve yaam bunun dna
karrm, ondan vazgeerim. Nitekim yaammda bunun gibi saysz rnek vardr. Kii mcadelede ne kadar kalrsa kalsn, isterse
gzmn ii olsun, ona fazla acmam, onun karsnda duygulanmam. Kendimi tercih etme durumum var.
Fakat duygularn temelinin daha derinliine kavranmas gerekir. nsan ilikilerimizde bu konuda olduka ilkesiz, zellikle
siyasal bir temelden yoksun olarak kin, nefret ve sevgi benzeri duygulanmalara girildiini gryorum. Bunlarn deer ifade
etmeyeceini belirtmeliyim. rgtsellie, ideolojik tutuma, zellikle ciddi bir siyasalla dayal gelimeyen kinler, fkeler ve
sevgiler fazla anlaml olmaz. Kald ki, beyin gzellii siyasal derinlikle, dolaysyla yaamn bu temelde zmlenmesiyle
balantldr. Siyasal zmlenme ve rgtleme gerei, onu daha da militanlatrma ne kadar gelikinse o kadar geliir.
Hibir zaman unutmamak gerekir ki, ilikilerinde rgtsel ve siyasal derinlii, zmleme, eylem ve anlatm gcn
yakalayamayanlar, dier yollarla ilgili kayna, yine bunun bir sonucu olarak duygu gcn fazla elde edemezler. Elde eder gibi
grnseler de bu yapaydr, bireyseldir, ciddi ve kalc bir sonucu olmaz. Bu ok az dikkat edilen bir husustur, fakat bunun gerei
byledir. Sevilecek iliki, ciddi bir siyasal temelde boy atan ilikidir, onun rgtsel ifadesi olan ilikidir, propaganda deeri olarak
kendini kitlelere kabul ettirecek iliki ve davrantr. Bu, Krdistan'da tamamen byledir, bunun dnda gzellik ve sevgi kayna
aramak fazla anlaml deildir.
Zemin ve temel kaynak byle olmakla birlikte, biime nem vermek gerekir. Ben buna slup ve yaam tarz ve biiminin
gelitirilmesi diyorum. Kald ki, salam olann bu konularda da belli bir yetkinleme ve olgunlamay yaayaca aktr.
Krdistanda duygular ancak byle zeminlere ve kaynaklara dayal olarak geliebilir. Dier biimler, yani akraba ilikileri, bir

34
zorda kalma sonucu doan ilikiler, paraya dayal ilikiler, rtbeye dayal ilikiler, sadece fiziki biime dayal duygular benim pek
itibar etmeyeceim yaklamlardr. Ne yazk ki, toplumumuz bu ynyle ok ilkesizdir; rgtsel, siyasal ve ideolojik zeminleri ve
derinlii olmayan duygulara ve ilikilere boulup gitmitir. Gzyan, tutkuyu ve heyecan hep byle anlar; fakat hibir zaman da
mutlu olmaz, salkl bir duygu dnyasna da ulaamaz. Kutsal amalar olan ve buna militanca ulamay esas alan bir hareket
temelinde salam bir duygu dnyasn yakalayabileceimize dair sadece belirlemeler yapmyoruz; bunun yan sra hayatn da her
gn ok ak gsterdii gelimeler yaanyor. Duygular dnyas bu temelde ortaya kyor.
Duygular, ister olumsuz deerlere kar kin ve fke biiminde olsun, ister sempati ve sevgi biiminde gelisin, esasta izgiye
dayal olarak gelimelidir. Mutlaka bir derinlii ve bir g kayna olmaldr ki, anlam tekil etsin. Bunun dnda duygular
kullanmak rezilcedir ve bu da ounlukla nefrete yol aar. Bazlar ilkeden ve izgiden saptlar m, yaknm da olsa, gzmzn
ii de olsa, o gzle grmek istemem; benim karmda yok olmal ve yerin dibine girmelidir. Bu noktada ok tahammlszm.
Ama izgiye doru yaklaan davranlara da byk sevgiyle ilgi gsterir ve yardmc olurum. likide yaklamm budur.
-nderliin kiiliindeki irade hakimiyetini grebiliyoruz. Bu gl hakimiyet olgusunda, Krt halknn veya Krt erkeinin
iradesizlii ve hakimiyetsizliinin rol nedir? radeye hakim olmada l olarak neyi alyorsunuz ve bunu nasl salyorsunuz?
Krt insanndaki byk iradesizliin bende yaratt byk fke ve tepki, olaanst bir irade gcne ulamam gerektiini
ortaya karmtr. Benim yaamm ve hikyem, yaanlan muazzam gszln gce dnmdr. Bunu sandnzdan ok
daha derin, youn, hesapl ve ll gelitiriyorum. Belki de hibir arkadamzn aklndan ve hayalinden geirmedii bir biimde
gszl glle, iradesizlii iradeye, rgtszl rgtlle, zavalll grkemlilie dntrmeye; her trl tembellii
ve bota kalml alkanla dntrmeye ok byk deer veriyorum.
Gce ve iradeye ulama ve bu konuda insan yeteneklerini kullanma, benim iin sadece bir yaam felsefesi deil, ayn zamanda
bir tutkudur. Bunun dnda yaam dnmem, ilgi de gstermem. Bana gre zayf insanlarn yaamda hibir deeri yoktur.
Kendi yeteneklerini gelitirmemi insann hibir kerameti yoktur. Bu insanlar asla ciddiye almam, sevmem; fazla anlamak,
dinlemek ve konumak istemem.
Krt insanndaki derin iradesizlik, darmadank olmu bilin, zihniyetinin neyin peinde kotuu belli olmayan harap dnyas
ve ok sistemsiz yaay, bende ok byk tepki yaratt. Namussuzdur, alaktr, erefsizdir; bunlara hi saygl bakmam, aksine
her gn mthi fkeyle bakarm. Kiiliimde ona kar tam bir direnme geliir. ocukluumdan beri hep byledir. Evin iinde
zayfln lt olan bir ilikiyi grdm m, o ocukluk halimle bile adeta fkelenir ve onlarn yanndan kamak isterdim.
Gcm yettiince kavga ederdim, yetmeyince kaardm ve bu ok sistemliydi. lgilerimi biraz anlaml yolda yrmeye, doru
yolda grup oluturmaya ve beni glendirecek tutumlara girmeye ynlendirdim.
Ksaca sizde gremediim baz eyler bunlardr. Siz ok zayf yaam da, zayf iradeyi de kendinize yaktrabiliyorsunuz.
Hareket zayflyla, zmlenmemi ve sistemlememi dncelerle, yine keskinlememi iradelerle rahata uyuabiliyorsunuz.
Bu sizin kkl geliiminizi nlyor; amaca dosdoru yrmenizi, o amaca yrrken ok keskin olmanz frenliyor. Zayf
kiilikleriniz biraz da bu iradenin sonucudur. Yce ama etrafnda ve siyasal bilinle irade gc olmay bildiiniz oranda,
gszlnz glle, iradesizliinizi iradeye, zayflnz kuvvete dntrrsnz.
Bu konuda benim yaamm iyi incelemeli ve daha derinliine yaklamalsnz. ocukluktan gnmze ideolojik, rgtsel ve
bunun eylemsel zeminlerinde gszlkten gce dnm nasl yaptm? slubum ve tarzm nasld? G toplamaya hangi
yntemlerle ilerlik kazandrdm? G kaybetmemek iin nasl tedbirli oluyorum? Btn davranlarm ne kadar toparlaycdr,
planlaycdr, keskindir, savatrcdr, ayrt edicidir, semecidir, korumacdr, srekli gelitiricidir? Bu hususlardaki kiilii
tanyamazsanz, nderlik olayn ok eksik anlam olursunuz. Kiilik gelimesine bu ynl yaklamay ve bu temelde kendinizi
mmknse toparlamay ve yetkinletirmeyi bilmelisiniz.
Yksek bir irade gc olmadan, gl bir devrimci yrynz olamaz. Dmann hz karsnda yapacanz yryte,
arkanzdan mutlaka bir yerden sizi tutup drebilirler. Bunu nlemenin tek yolu, dmann asla ulaamayaca irade gcne
ulamaktr.
- Fatmann daha nce bir duygusal ilikisi bulunmakla beraber, nderliin grup iinde n plana kmasyla nderlie
yaklatn grebiliyoruz. nderlik bu karc yaklam grd halde, neden iliki gelitiriyor ve bunda duygusalln rol var
mdr?
Sanyorum o ilikilere ok duygusal bakyorsunuz. Benim yaklammn toplumsal ve dneme gre siyasal bir anlam vardr.
Grnte duygusal gibidir, ama sonradan znde byk bir siyasal gelimeyi yaad ok iyi anlalyor. Onun kiisel kara
dayal hareket etmesi, benim siyasal araym ve siyasal temelde yaklamm deitirmez. Hemen hemen herkese kar
yaklamlarmda byleyim. Grnte ok dostane, ok bireysel bir iliki anlalr; fakat ok youn bir siyasal deerinin olduu
sonradan ortaya kar. Onun kiisel kar peinde olmas, benim bunu fazla ciddiye almam gerektirmez. liki, ortaya koyduum
erevedeydi. Krdistan'da hesap vermek durumunda olan bir aile ve ailenin hesap vermek durumunda olduu bir partisi var; yine
hesap vermesi gereken bir solculuk var. Benim iin bunlar yeterlidir ve duygu ilikisi de bir hesap sorma ilikisidir. Bunu biraz iyi
anlamak durumundasnz. Benim byk ilikilerimde insanlar tek tarafl ele alma deil, tm ynleriyle sorguya ekme ilikisini
de barnda tayan bir tarz sz konusudur. Her yaklatm iliki, onunla ok iyi anlatm gstermez. nemli oranda dmanlk
ieren ilikiler de vardr. Tepki ve atma ieren birok iliki de vardr.
Bu ilikinin de byk atma ilikisi olaca bandan belliydi. Hedef, ok samimi ve ok gelikin duygular yaamak deil,
hesaplamaktr. Ama bu hesaplamann olumlu bir duruma dnp dnemeyeceini de sonradan grecektik. Zaten onu
aklyorum: Eer iyi bir devrimci olursa bu bir kazanmdr, olmazsa bir ittifaktr. ttifak lehimize evirdik. MT bile olsa, MT'i
de kullanm olacaz. Bu ilikiye bunun gibi endielerle yaklayordum. Dolaysyla bu ilikinin siyasal ierii olduka byktr.

35
Yaklamda zemin, ama ve gelikinlik dzeyi ararm. Dman ilikisi de olabilir. Dmanla iyi urarsan, bu da baarya yol
aabilir. ok geri konumda biriyle urarsam, onu da ilerletebilirim. Benim davranlarma, hep samimi olaym ve ok rahat
edeyim mant hakim deildir. Srekli bir sava ilikisi biiminde ele alyorum.
karc olmas engellenemezdi. Beni tahrik ediyordu. Neden byle yapt? Bunu biraz daha anlayalm: Sakatl hangi nedenle
ileyebilir? Tek aradm art uydu: Yeter ki kamasn, yeter ki biraz yrme gc gstersin! Bundan baka bir ey
beklemiyordum. Beklesem de bu belirleyici deildi ve btn bunlar ok ak dile getirilmiyordu. Potansiyel olarak bizim yapmz
da biraz yledir. Hassas ve endieli olmak kiiyi son derece uyank klyor. una benziyor: rnein burada bir ylan olsa, her adm
atnda ok dikkatli olursun; o ylan bir yerden her an senin karna kabilir dncesiyle pr dikkat kesilirsin ve bu da
glenmeye yol aar. Benim yaamm srekli byle geiyor.
Huzur var myd diyeceksiniz. Bizim evde huzur yoktu. Aile mensuplar her gn birbirleriyle didiiyorlard ve bu beni tahrik
ediyordu. Belki de ailemin bu zellii gerei byle bir ilikiyi ele aldm. Bu bizi sorunu daha gereki deerlendirmeye, gafil
olmamaya, ok uyank olmaya, yine aldatmamaya ve zgce dayal yaamaya itti.
nsanlar kardelik, analk vb. ilikilerle oynamamal, bunlar karsnda ciddi olmaldr. Elik ve dostluk ilikisi byle kullanld
m, o insan deersizliini ortaya koymu demektir. Ama bizim toplumumuz bu ie baylr. Ben hayatmda unu da rendim: Asla
stnle, asla ucuz tepkilerle hareket etmeye taklmayacaksn; nk bu kklktr! Aldm sonu, kendi kiiliimi
toparlamak, kendi kiiliimi olaanst deerli klmak oldu. Bunda sa kolum da olsa kendisine dayanmam, esas itibariyle
kendime dayanrm. "Sana dayanmtm, ama umutlarm boa kt, ykldm" sylemleri ucuz edebiyattr, anlamszdr. Hi
kimseye lmne dayanmayacaksn. Dostluk ve yoldalk balarnn yaammda ne kadar nemli olduunu gryorsunuz; ama
hibir zaman tmyle bir dosta veya bir yoldaa dayanmadm.
Duygularmn ne kadar gl olduunu biliyorsunuz; ama hibir zaman duygularm klece birine balamadm. yle olursa
saygszlk olur. Kendim ne kadar fakir de olsam, yine kendim olarak kalmalym; ne kadar kk grlrse grlsn, ben yine
kendim olmalym. Bykle ulaacaksam, bunu birilerine dayanarak deil, kendi emeim ve abamla salamalym. Bana gre
bu daha gzeldir. Dolaysyla ilikideki bamszl korumak nemliydi. Zaten ocukluumdan beri de bu hususlar yayorum.
Nedenleri ve biimi ne olursa olsun bamszlm korudum. Birounun ok darbe yiyecei bir iliki biimini belli bir siyasal
amaca hizmet ettirebildim. Denilebilir ki, Krdistan'da ilk defa byle kapsaml bir dnmeyi salayabildim. Bu anlamda tarihi bir
dnm deerine sahiptir.
Grebildiim kadaryla sizler biraz yzeysel yaklayorsunuz. Ben herhangi bir iliki gelitirirken, bu kiinin gemii nedir, o
kii nasldr diye sorgularm. Bana gre ajan bile olabilir, ama onu gzlem ve iradem altnda tutarm. Sonuta iyiyse de ktyse de
ortaya karrm. Bir de kendime gvenirim, kiileri ilerletirim, glendiririm, yrtebilirim. Benim insana yaklamm byledir.
ok mkemmel olanlarla ie balamam zaten mmkn de deildir. Krdistan'da hibir insan mkemmel, salam ve net deildir;
ancak devrimci mcadelenin ateinde yeniden yaratlrsa, belki biraz yle olabilir. Bu yaklamm genel bir yaklamdr. nsanlar
pratik iinde yetitiririm, gce kavutururum, anlarm. Benim iin l pratiin iindedir, pratiin ateinde gelimedir. Gnlk
olarak yaama katlma gc benim iin nemlidir. Bakalarnn bekledii ve sand gibi ilikilere girmem, ilikileri srdrmem.
Tarih gsterdi ki, deerli olan iliki tarz biraz da bizim gelitirmi olduumuz iliki tarzdr. Bundan da hayli sonular
karlabilir. Bu, geleneksel ve allagelen bir tarz deildir, arpc ama devrimci tarzdr. Bunun zerinde dnp sonu
karmalsnz.
-Btn abalara ramen, kadn neden mcadeledeki yerini alamyor? Bu konudaki yetersizlikler nelere dayandrlabilir?
Halkmz iin sylenebilecek ey neyse, kadn iin de sylenebilecek olan da odur. Benzer bir konumu yaayan halk
gerekliimizdir. Kadnn yaad da, halkn yaad kleliin biraz daha derinletirilmi biimidir. Klelii bu kadar derinliine
yaayan, yaamn bu kadar pasif bir esi olan birisinden hemen gl klar beklemek mmkn deildir. nk gericiliin her
trl olumsuzluunu uzun sre zerinde tayacaktr. Kadn zgrlk mcadelesine ekmek eskisi gibi deildir. zmlemeler ve
pratik abalarla bu konuda baz ilerlemeler saland. Gnmzde bu olduka dikkat ekici boyutlara da ulat.
Mcadelede kadnn engel tekil edip etmemesi o kadar nemli deildir; nk devrimci mcadele herkesi hizaya getiriyor.
nderlik tarz bu konuda erkei de, kadn da etkiler duruma getirmitir. Sorunu gn yzne karmamz ok nemlidir. Ulusal
sorunu gn yzne karmak iin verdiimiz amansz bir mcadele vard. Bugn ankaya'nn tepesinden tutalm dadaki obana
kadar, ulusal sorunu iliklerine kadar hissetmeyen kalmamtr. Kadn sorununu da biraz o duruma getirdik. Saflarmzda olsun,
toplumda olsun, bu sorunu iliklerine kadar hissetmeyen kesim brakmadk. Bu zm dorultusunda ne kadar olgunlamann
saland da aa kmtr. Krt kadnnn iinden baz zgrlk savalar kyor, kadn zgrlk alan geniliyor, eitlik
kendini hissettiriyor. Yaklam doru sergilenmi ve bu konuda yol da iyi izilmitir. Yaamak isteyenler de bu yolda
yryeceklerdir.
Dikkat edilirse, ounuzun yaam tutkusuyla birlikte bu yolda yrme istemi vardr. Yaamdan vazgemeyenler, artk izilen
bu yolun salam bir yrysdrler; akn akn saflara gelmeleri bunu aka gsteriyor. zm aslnda ortaya konulmutur,
gl militanlarn ortaya kp kmamasn abalar belirler ve bu abalar iine girilmitir. Ancak bu abalar yetersiz kalmaktadr.
Belki nderliksel seviyeyi tutturamyorlar; ama her geen gn daha iyi anlalyor ki, nderlik izgisi ve temsili nemlidir.
Yaamda iddial ve gzel olmak, yaamn anlaml klmak buna baldr. Bunun dnda yol yoktur. Bunu hemen herkes giderek
hissediyor ve yayor. O halde, bu ihmal edilmezse, n srekli ak tutulur ve abalar srekli dolu klnrsa, yani eitim,
rgtlenme ve mcadele i ie srdrlrse, zmlenmi kadn militan da, zmlenmi kadn-erkek ilikisi de ortaya kar.
Israrla vurguluyorum: Btn bunlar emekle yaratlyor. Balangta hazr ilikiler de yoktu. Sizlerle bile her gn sava
halindeyim. Ne kadar iyi niyetli, lmne bal olsanz da, bu durum mcadele verme gereini ortadan kaldrmyor. nk

36
insanlarmz mcadele ile yaratacaz. rgtsel kapasite kazanmazsanz, dmannzla sava gc kazanmazsanz, sizinle
anlaamam ve srekli atrm.
Ben gerekiyim. Sizin byle ynleriniz gelimemi olabilir. Ama byle kalrsanz, ok mcadeleci bir kiiliiniz olmazsa,
elbette gl zmleri yakalayamazsnz, gl militanlamay salayamaz ve yaayamazsnz. Bu konuda da nderlik tarz hayli
dikkat ekicidir. likilerde hep mcadelenin n plana kmas, bu konuda gittike gl ve dayatc olmas birok gelimelere yol
ayor. Herkes anlamyor ve uygulamyor, bu ayr bir sorundur; ama bu tarzn iliki yaratt, insan ve kadn glendirdii
ortadadr. Daha da yksek bir uygulama gcn kazanma gl kadnlar yaratarak, dolaysyla eitliini erkee de dayatarak,
erkei de deitirip dntrerek, toplumda hak ettii ve gereken yeri bulmasyla salanr.
Tabii bu da "PKK'ye katldk, her sorun halloldu" biiminde anlalmamaldr. PKK'ye katlmak demek, mcadeleye balamak
demektir. Hem de ideolojik, dnsel ve ruhsal boyutuyla mcadeleyi hemen her sahaya daha youn biimde yaymak demektir.
"Yoldaz, anlatk, her ey bitti" diyemezsiniz. Asl mcadele, parti iinde ve partiyle birlikte balyor. zgrlnz, her eyiniz
parti iinde ve partiyle birlikte geliiyor. Bu adan PKK ayn zamanda kadn zgrlnn en iyi salanabilecei bir mcadele
zeminidir. PKKde zgrln mcadeleyle kazanlmas sz konusudur. Bu konuyu da yanl anlamayalm. Bizim de kadn
ilikimizin ne kadar elikili gelitiini PKKlilemeyle birlikte ele alabilirsiniz. Yaadmz rnein muazzam bir eliki,
mcadele ve rgtlenme sava olduu grlmektedir. Bu, deiik de olsa, az ok herkes iin geerlidir. Kuracanz her ilikinin
bir mcadele ilikisi olduunu uzun sre gz ard edemezsiniz, ettiinizde ise kaybedersiniz.
Bu romanda nemli olan, ilikilerdeki mcadeleci yndr. Kar taraf drst olmu ya da olmam, bu o kadar nemli deildir.
likinin yaknl, sempatiklii veya antipatiklii de o kadar nemli deildir. Mcadeleyi dayatmak, mcadeleyle insan kazanmak
ve yrtmek ok nemlidir. nk bizde hazr, llm, biilmi insanlar yoktur. Verili insanlar hastalkldr, bunlar dman
etkilerini yaarlar; bilerek veya bilmeyerek zayf ve iradesiz kalrlar. Onlarla anlasam da, ak yaasam da, duygu gelitirsem de,
evlensem de, bunun fazla bir deeri yoktur. nk bunlar l kiiliklerdir. Mcadele iinde de, "Partiliyiz, anlatk, uyutuk,
smsk beraber olduk" diyorlar. Bunun da pratik yaamda fazla tutarllk arz etmeyeceini iyi biliyorum.
Krdistan'da, PKK gerekliinde kolay anlamak mmkn deildir. nsanlarn ok kapsaml bir mcadele birlikteliini hem
birbirlerine, hem de dmana kar eitli biimler ve dnemlere dayanarak yrtmeleri gerekir ki, saygdeer insan ilikileri
ortaya ksn. Bu konuda da roman zmlemelerinde ve dier anlatmlarda epey ipucu verilmitir. Bu ipularna yksek deer
biin ve o temelde dnm salayn.

ocukluk Hayallerine hanet Etmemi Kiilikler Gl Kiiliklerdir

-Bir rportajnzda, "ocukluk hayallerime ihanet etmeden buraya kadar geldim" diyorsunuz. Bu hayaller halen devam ediyor
ve geliiyor mu?
ocukluk hayallerimden kastettiim iyi eyler dnmek, iyi eyler alglamak, hep doal olan, sevecenlii, arkadal ve
bar arzulamakt. ocukluk hayalleri az ok byle vurgulanr. ocuk bahar ister, tatl ister, sevgi ister, bar ister, ilgi ister;
ksacas hayali bir dnya ister. Bizim de byle bir dnyaya ulamak iin hayatmz ortaya koyma durumumuz var. ocukluk
hayallerine ihanet etmemek demek; dmanlktan, baskdan ve her trl irkinlikten arnm, herkesin ocuklar gibi en akrak
olduu, birbirini dman gibi grmedii, hep bar ve sevgiyi yaad bir dnyay yaratmak demektir. Hayaller bunlardr. O
zaman da bu hayaller vard, imdi de bu hayaller vardr. Ama imdi bu hayaller mcadeleyle, giderek ok etin bir savala elde
ediliyor. Hayallerine ihanet etmemek demek, bylesine bir dnyadan vazgememek demektir.
Mcadelem ve o gnden bugne gelitirdiim kiiliim, hayallerimin amansz bir takipisi olduumu ortaya koyuyor ve bu iyi
bir tarzdr. ocukluk hayallerine ihanet etmemi kiilikler, gl kiiliklerdir. Bunlarn bazlar bilim adam, bazlar devrimci
eylem adamlar, bazlar sanatkr olur. ocukluk hayallerini kim ne kadar gereki yaarsa, bu kii o denli byk bir kiilik olur.
ocukluuma ihanet etmememin beni kapsaml bir devrimci militanla gtrdn rahatlkla belirtebilirim. O dnemin
hayalleri, arzular, tutkular, istekleri terk edilmedii iin ve bunu gittike gerekletirme tutkusunu ve gcn adm adm elde
ettike, yani biraz daha bilimselletike, biraz daha dnyay tandka, elikileriyle ve gerekliiyle devrimci zmn
dayatlmas zorunluluu ortaya kt. ocukluk hayalleri bir yerde ancak devrime sarlmakla elde edilir; devrim de biraz ocukluk
hayallerine ulamann en temel aracdr. Dolaysyla devrimci yaam tarz, ocuka bir yaam tarzdr.
Biz biraz da ocuklar gibiyiz. nk onlarn hayalleri ile dolu olarak yayoruz. O zaman da yleydi, imdi de byledir.
Aradaki fark, imdi daha acmasz gereklerle i ie olmamz, daha youn bir mcadele ve sava iinde bulunmamzdr. Ama
hayaller yine o hayallerdir. Biraz daha baar var, biraz da gerek bir kazanm sz konusudur. Demek ki, ocukluktan itibaren
yaam doru ele aldk, ona ihanet etmedik ve bu byk gelimeye ulatk. ocukluk hayallerine amansz ballmz, tm
gcmzle onlara sarlmamz, bizim g kazanmamzn ve doru yolda olmamzn dier nemli bir nedenidir. hanet etmedik;
doru, zl ve temiz kaldk. Fakat gerekiydik. Sadece hayallerle yetinmedik, byk abayla mcadeleye de yneldik. Bu da
ocukluktan uzaklatmz ve bydmz gsterir. Bunu da zamannda gsterdik. Sonuta en iyi dnyay, en iyi ilikileri,
ksaca zgr yaam tutma lksne byk ball byle anladk, byle yaadk. Daha da byk bir toplum ve insanlk iin bunu
gerekletirmeye alyoruz.
-zgr kiilik nasl oluturuluyor? Birey ne zaman "ben zgr bir kiilik sahibiyim" diyebilir?
zgrlk almaktr, almak yaamla mmkndr. almaya neden bu kadar ok ykleniyoruz? nk alma bizi
zgrletiriyor. Kii ne kadar alrsa o kadar zgrleir. zgrlk almaya, alma da savamaya baldr. Sava fikri, sava
hazrl kiide ne kadar glyse, sava eitimi, tanzimi -askeri ve siyasal sava fark etmez-, hatta ideolojik sava ne kadar
gelikinse, kii de o kadar zgrdr. Ne kadar zgrlemiseniz, o kadar byk bir kadn olarak yaayabilirsiniz. zgrl

37
kadnda temsil ederseniz, ancak o zaman zgr yaam temsil edebilirsiniz. ster erkek ister kadn olsun, biri "Ben zgrm"
diyebiliyorsa, zgr savata yani ideolojik, askeri ve siyasal alanda pratik almalarla kendini ispatlam ve gelitirmise, o
insann bir kymeti vardr; o insanla birlikte olabilir, alabilir ve yaayabilirsiniz. Dierleri ii bo laflardr ve rezilliktir.
Bizim bu kadar almamz kesinlikle zgr yaam iindir. Sizler de almalarnz ne kadar doru yrtrseniz, o kadar
yaam sahibi olduunuzu syleyebiliriz. Dier iliki ve yaam biimlerinin bizim yanmzda hibir kymeti yoktur. Airetilik,
ailecilik, kabilecilik, kardelik, karlk ve kocalk yok olutur, rezilliktir. Eer bir insan Ben zgr kiilik sahibiyim diyorsa,
onun kendini ispatlamas gerekir. Kendini ispatlamyorsa, bizim yaammzda yeri yoktur.
Savaa katlmmzn ve savan zorluklarna katlanmamzn amac, sizlerden zgr kiilerin kmasn salamak iindir.
Bunun dnda bizim iin insanlk ve yol yoktur, dier tm yollar bize kesilmitir, biz ancak burada kendimizi insanlatrabiliriz.
Btn zorluklar ve abalarmz buna yneliktir, bunun iindir. Bu yolda zgr ve deerli insanlar geliiyor. Bu insanlarla da
yryebilir ve birliktelii salayabiliriz. stiyoruz ki, iyi ve baarl bir insan gelisin, insan bununla da erefli bir yaam
srdrebilsin. zgr insanlarla yrnebilir. Krdistan'da zgr insanlar byle gelitiriliyor. Bu konuda baka yolumuz yoktur.
-zgr iliki, kadn ve erkei hangi ynden glendirebilir? Bu zgr iliki ierisinde cinsellik gdsnn biimi ve rol ne
olmaldr?
zgr iliki, bir arada olmak demek deildir. zgr iliki, insann serbestlik gc, zgr dnme ve eylem gc kazanmas
demektir. bu iliki kiinin tam olmasn ifade ediyor, onu eyleme geiriyor. zgr ilikiyi kazanm olann iradesi eitli
etkilemeler altnda fel olmamtr; iradelerin, geleneklerin, greneklerin ve glgelerin etkisi altnda deildir. ster en gl
emperyalist bir devlet, isterse en balayc bir gelenek olsun, gerektiinde onlara kar da durabilir. zgr olmay geni
tanmlamak gerekir. Byle zgr olma salandka veya byle zgr olabilenler ilikiler gelitirdike, zgrlk ilikilerinden
bahsedilebilir. Bunlar btn davranlaryla halkndr, davranlarn sonucunu kestirebilir ve sorumluluunu kaldrabilir.
zgrln kelime manas zaten gelime ve ilerleme demektir. Bu noktay yakalayan kii ilikilerde zgrdr. zgrlk
ilikilerinin zgrlk baars gelimitir denilir. Ksaca, bu anlamda zgrlk ilikilerde rol oynayabilir. Biz bu konuyu da biraz
amaya alyoruz. nk bunun zerinde byk oyunlarn oynand iyi bilinmelidir.
Gittike hileen ve fahieleen bir gd de cinsel gd oluyor. Bana gre halen en az kavranan ve en az anlam verilen bir
insan gds de cinsellik gds ve ilikisidir. Uzun bir tarihsel sreden beri toplumsal, siyasal ve ekonomik dzenin etkisi
altnda olma durumu sz konusudur. Grnte doal bir gddr, ama gemiiyle ve geleceiyle en kt kullanlan bir nesne ve
mal haline getirilmitir. ok doal ve mutlak zgr yaanmas gereken bir iliki neden bu duruma getirilmitir? Bu konuda tarihi
ve toplumu sorgulamak gerekir. nk byk oranda hakim olan yasaklamalarla doludur. Cinsellik ar yasaklamalarn etkisi
altndadr, bu onun bir yndr. Dier yandan ar mlkiyet izlerini tamaktadr. Mthi bir mal mlk etme, mal olma
yaklamyla adeta hastalkl hale getirilmitir. Bu, Krt toplumunda hemen hemen byledir. Aslnda her snf ve tabakaya gre
dzenlenmitir ve ok irkincedir.
u da bir gerektir ki, bizde cinsellik insann kertilmesine ve imhasna yol aar. Biraz geleneklere uygunsa, o zaman da
kutsal mlkiyet biiminde deerlendirilir. Bir gn bir bakarsnz ki, kutsal mlkiyet denilen iliki, en tehlikeli fahielik ilikisi
olarak yarglanm ve cezalandrlmtr. En ok akla kavuturulmas gereken bir konu da budur. Evlilik, ikili bir fahieliktir.
Evlilik de aslnda mlkiyet dzeninin dier bir yzdr. Mlkleme ve kadnn mlkleme durumu gelitike, bunun dier bir
kutbu olan fahieleme veya genelleme oluur. Bunun ikisi de kleliktir. Mlk edinme olgusu da, fahielik konusu da ok
tehlikelidir. Bu aslnda ikiyzl bir ahlkn egemen klnmasdr. Bu neden byledir? yle anlalyor ki, genelde snfl toplumun,
zelde ise Ortadounun despotik rejimlerinin karakteri ince olduu kadar, kkl ve katmerli bir kutsal mlk zerine ekillenmesi
sz konusudur.
Toplum ve insanlar ne kadar mlk edinmise, hepsinden daha fazla kadn ve kadnn cinsellii baml klnyor. Bir erkek bir
kadnla ufak bir iliki, bir evlilik veya nianllk kurduunda, neden "Mutlak anlamda benimdir" der? Hatta birisi kadna ters
bakarsa, lmne bile yol aar. Bunu nasl zmleyebiliriz? Bunu ok kat bir gelenee, ok kkl bir mlkiyet ilikisine konu
olmann bir sonucu olarak deerlendirebiliriz. rnein bir iliki kurmusun, erkek senin zerinde neden bu kadar egemen ve etkili
olabiliyor? Seni neden mal gibi gryor? te geleneklerin gc burada karmza kyor ve hayatmzla oynuyor. Burada
zgrlk yoktur; tersine, kat geleneksel bir mlkiyet konusu olma var. Neden byledir? Bu, biraz cinselliliin kendisinde gizli
olabilir. Mal, mlk ve para edinmekle gl olunur. Bu da kadn elde etmekle veya kadn ve erkek elde etmekle giderilir.
Mlkiyetlemeye konu edilebilecek zellikler vardr. Bu, ne kadar ok tarlan, paran ve cinselliin varsa, o kadar doyarsn gibi bir
anlatmla ifadesini bulabilir. Burada sz konusu olan insandr. Para ve toprak zerine mlkiyet o kadar tehlikelere yol amaz. Ama
bir insann cinsellii zerine bu kadar hakim olma ve mlkiyet, kleliin kayna olabilir.
yle anlalyor ki, bizde tkenmenin veya her trl anlayn, ok ilkel ve geri aile yaklam iinde kalmamzla; dolaysyla
vatanszln, ulusal kimlikten, vatan gereinden ve hatta sosyal gereklikten uzak olmamzn ve ok geri kalmamzn byle bir
cinsellik anlayyla yakndan ba vardr. ster kadn ister erkek olsun, ufak bir cinsellii yakalad m, bu onlar iin yeterlidir.
Krdistan'da bu ok etkilidir. ok kaba bir cinsellik ve onun etrafnda kurulan bir aile dzeni, bizim insanmz yiyip bitiriyor.
Burada benim bir zelliimi yakalamanz gerekir. Bence bu konuda da kiiliim ahane bir ka sahiptir. Cinsellik konusuna
ok ihtiyatl, dengeli ve olduka da zgr yaklamam, devrimci gelimenin kilit noktalarndan birisidir. Herhangi biri gibi buna
bakmamam devrimci gelimemde byk rol oynuyor. Birok konuya geleneklere gre yaklamadm gibi, sokak kltrne gre
de yaklamadm. Her ikisinden de byk ekingenlik duydum. Bir kadnn mlk olarak sunulmas ne kadar irenlik duygusunu
getirdiyse, genellemesi veya genel sokak kadnna dntrlmesi de o kadar irenlii getirir. Kadnn mal mlk edilmesine ne

38
kadar tepki duyduysam, harem ve alem konusu yaplmasna da o kadar tepki duydum. Bunlar beni derin derin dndrd.
likilerime ve yaamma bir de bu yn verdi. Halen de bunun etkisi altndaym.
Kadna ve erkee mal ve mlk dzeninin ne kadar tesinden baklrsa, dzenden ve fahielikten ne kadar kopu salanrsa, o
kadar zgr insann bir eylemi biiminde dnr. Ben gzelliin ve her trl gelimenin kaynan biraz burada aryorum. Byle
zgrlemi bir bireyin cinselliinin de kurtarlabilecei kansndaym. Cinsel zgrlk, zgrleen kiiliin eylem zellii
olabilir. Yoksa kendini sunma elbette bir cinsel zgrlk deildir. Ayn zamanda her gn cinsel ilikide bulunmak da cinsel
zgrlk olamaz. zgrl yakalayan kiilik, cinsellikte de kanmca zgrlk halkasn yakalamtr. Ama halen kiiler
geleneklerin ok ar etkisi altnda yaadndan, bu ancak parti iinde mmkn olabilir.
zgrlemeye snrl bir seviyede yaklam gsterildii iin, cinsellik konusu da en az dokunmaya cesaret ettiimiz bir konu
oluyor. ok ilkel yaklamlar var; dine ve geleneklere gre olan, hatta yresel zelliklerle ykl yaklamlar cinsellii tannmaz
hale getiriyor. Farkl yaklamlar adeta kiiliinizi derinden yaralyor. ok az kii bu konuda zgrlk dzeyini esas alyor. Bana
gre halen en temel sorunlardan birisi de budur.
Biz cinsellii tek bana deil; ekonomik, sosyal, sanatsal ve toplumsal gerekliin btn ynleriyle, onlarla etki ve tepki, iliki
ve eliki iinde ele alyoruz. Bu konulardaki zgrlk dzeyiyle cinsel iliki dzeyi birlikte ele alnmaldr. Bu noktada kendini
yetitirmi ve derinlii yakalam bir kii doruyu yaar ve yaatr. Ayp olan veya kabul edilmemesi gereken ey, szlemi ve
szl olduu iin bir erkein bir kzla ya da bir kzn bir erkekle istedii gibi yaayaca anlaydr. Yani szletii, gelenek ve
greneklere gre evlendii, resmiyete baland iin, bu iliki trleri beni fazla tatmin etmez. Bunlar batan beri de
holanmadm iliki biimleriydi.
zgrlk dzeyinin devrimle, savamla ve rgtlenmeyle ba ok aktr. Bunun etrafnda geliecek bir ilikinin anlaml
olabileceine ve saygl geliebileceine dair kendime bir ilke edindim. Bunun da toplumsal ve devrimsel bir zellii vardr.
Yurdumuz iin bunun savamn yayoruz. "yle zgr iliki yaayalm" demekten teye, mcadeleyi ve kiileri zgrletirelim
ki, zgr ilikiye de, bu arada cinsel zgrle de insanlar doru bir yaklam gsterebilsin. Cinsellii yasaklamalar, mlkiyetler
ve fahielemeler kiilii ok tannmaz hale getirmitir; her an insann ayan kaydrabilir. Kendinize hakim olacaksnz, bu
dayatmalara teslim olmayacak ve kendinizi ok ucuz yaklamlara kaptrmayacaksnz. Bana gre devrimin, zgrln ve
kiiliin gelimesi bu konuda zmleyici olabilir. Bunun dndaki iliki anlaylarna fazla anlam vermiyor ve irkin buluyorum.
"Sktk, bu ilikiye ihtiyacmz var" denilebilir. Krt toplumunda insanlar ok fazla skmlardr ve ancak kaba bir
cinsellikle tatmini salayabiliyorlar. Bir kadn on beinden, erkek ise yirmisinden sonra dklr ve her ikisinin bnyeleri bozulur.
Belki kaba bir cinsellikle yaam yrtebilir. Bu da ancak ilkelliin snrn belirler, yoksa sorunun zmlendiini gstermez.
zellikle herkes bu konuda aklp kalmtr. Nitekim Krdistan gerei biraz da byledir. Bunu amann yolu, cinsellik
snrlarndan daha byk bir mcadeleyi gze almaktr. Kaba bir cinsellikle ilikisi yok denilebilir, cinsel hazla da fazla ilikisi
yoktur. Cinsel hazzn kendisi bile incelendiinde, doru ele alnmamas halinde yaam bitirebilecei grlecektir. Srat
kprsnde yrme gibidir. Doru ele alndnda o hazzn bir ycelii de olabilir. Btn toplum dengelerini dikkate alacaksnz.
Cinsel mcadele alan sava alan gibidir; hatal bir cinsel eitim ve cinsel iliki insan bitirebilir. Yine cinselliin kaba inkr,
insan ok ktrmletirebilir.
Doru olan nedir? Doru olan ok yaman bir mcadeledir. Cinsellii zgrletirmek iin doru ele alacaksnz, mcadelenin
ve savan zgrletirici potasnda zgrletireceksiniz, kendinizi kantlayacaksnz ki, cinselliin de bir anlam olsun. Yoksa
sadece kaba anlamda, "Cinselliim var, ben yle erkeim, yle bir kadnm" demek, harcalem bir yaklamdr. Bylesi
kimselerin sorunlar genelevlerde, sokaklarda ve aptalca evliliklerde belki zmlenebilir. Ama btn bunlarn da bizde zm
olmad, ba aa bir gidi, ilkellik ve dmann her trl etkisine ardna kadar ak bir toplum yaps olduu, gelime ve yaam
olmad bilinmektedir.
nderlik zmlemelerinde cinsellik sorunu anlaml ortaya konulmutur. Bu konudaki yaam da ok etin bir yaamdr ve
ciddi ele alnmay gerektirir. ocukluktan gnmze kadar ki ele aln, kadn ilikisine, anne-baba ilikilerine yaklam,
duyguyla ilikisi, partiyle ilikisi zenle belirtilmitir. Halen bu ilkenin ok iyi bir ileyii vardr. Cinsel zgrln PKK'de
salam bir yrtl hikyesi vardr. ou bunun farknda bile deildir. Ama genelde zgrlk ilkesi ve bunun cinsellik alanna
yanstlmas da adm adm gelimektedir. Bu ilkenin gereklerine gre kendilerini gelitiremeyenler, dier birok alanda da
gerilemekte veya fazla tutarl bir gelimeyi yaayamamaktadrlar. Bu da mcadele ister. Sorunu bir tabu olarak grmek yerine,
mcadele ile kazanmak gerekir. Kadn ve erkek cinsinin cinselliini smrsz, mlkiyetsiz, ikiyzllkten, hkmranlktan ve
egemenlikten uzak, zgrce ve eite, sosyal, siyasal ve kltrel rgtlenmilikle birlikte ele almasn iyi bilirseniz, bu konuda
llere dikkat ederseniz, cinsel ilikinin bir anlam olabilir. Aksi halde rezil olursunuz ve ok kt kaybedersiniz. Devrimci
mcadelede, zellikle siyasal rgtlemede ve ordu iindeyseniz. Ordu iindeki almalara zarar vermemek kouluyla cinselliin
doru zm zerine tartabilir, bu konuda doru araylarnz srdrebilirsiniz. Ayrca bu konuda hassas olmalsnz, yine
mcadele slubunu esas almalsnz. nk en byk oyunlar cinsellik zerine oynanyor.
Erkeklerde cinsellik konusu egemenlik konusudur. Yetmezliiniz onlar iin tam bir egemenlik nedenidir ve erkee despotik bir
karakter kazandrmaktadr. Bu temelde kendinizi sunarsanz, belki de amacnz dnda erkek egemenliine kendinizi alet etmi
olursunuz. Dolaysyla cinsellik zerine despotik erkek egemenliinin gelimemesi iin, kendinizi olduka gelitirip
zgrletirmelisiniz. Bu konuda erkekle mcadeleyi gze almak zorundasnz. Tabii bunlar kaba anlamda belirtmiyorum.
Cinsellii bir silah ve alm-satm gc olarak kullanmak irkinliktir. Burada mcadele etmekten, yani sosyal ve siyasal ynde,
onun bir btn olarak kabul edilebilir snrlar dahilinde bir tip haline getirilmesinden bahsediyorum.

39
 Sizler de kendi cinselliinizi iin "Ne de olsa iyi para ediyor, burada olmazsa urada satarm, u kadar pahal satarm" derseniz,
bunun anlam ok kt bir mlk edinme konusu olarak kendinizi deerlendirmeniz olur ki, mutlaka bazlarnn boyunduruuna
girip kendinizi satarak, be metelik deer verilmez bir mal haline getirirsiniz. Bu tehlikelerin nne gemenin yolu, bizim esas
aldmz yoldur. nkr etmemek de gerekir; "Benim malmdr, ok pahalya satmak iin byk mteriyi beklerim" dememek
gerekir. Bunlar sembolik olarak belirtiyorum. Bunlardan ziyade, insann kendine saygsnn ve doallnn ifadesi olmas gerekir.
Ama bunun iin de insan olmak gerekir. Bizde birey ne kadar insandr? Bu mcadele bir insanlk mcadelesidir. nsanlamak
istiyoruz. Bizim dier bir sloganmz da budur. Cinsellii insanca yaamak iin, snf mcadelesini biraz kazanmamz gerekiyor.
Genel bir deerlendirmeyle yetiniyorum. Kiiler bunun zerinde dnp tartmal, kendilerini zorlamal ve ne demek
istediimizi biraz anlamaldr. Ben bir mcadele yrtyorum. Bu, zorlu bir mcadeledir ve bununla iyi sonular kardma da
inanyorum. Yoksa bu kadar zgrle yatkn kadn ortaya kmazd. Eer saflarmzda bir erkek kadna ucuz yaklaamyorsa, bu
durum mcadelenin rn verdiini gsteriyor. Ucuz yaklamlar epey snrlandrlmtr. Bir gelime var, saygdeer iliki ortam
yaratlyor. Eer ihanet edilmezse, saa ya da sola yatrlmazsa, giderek daha insanca iliki dnemine ulamak mmkndr.
Saygdeer insann insan daha saygl klacak iliki dnyasna doru ilerlemesi mmkndr.
Evlilik stats altndaki ilikileri, klasik devrimcilik maskesi altnda olsa bile, fazla anlaml bulmuyorum. Okullarda
yaadnz ucuz ilikileri de ok ciddiye almyorum. "Szlmdr, sevgilimdir" gibi yaklamlar da laubali ilikiler olarak
deerlendiriyorum. nk bunlarn ierii yoktur ve deerli deildir. Deerli bir iliki, byle bir dzeyde ele alnamaz. Bu tr
ilikileri yaayanlarn hepsini sarsyor, Kendine gel, insan ilikisini ve insan basit ele alma diyoruz. Ayn zamanda bunlar
dzenin iliki tarzdr; dzenin, zellikle 12 Eyll faizminin, genelde emperyalist hakimiyetin medya ile adeta tufan halinde
insana yaydklar ve insan olduka kleletiren iliki tarzdr. Bunu kabul etmek boyun emenin kendisidir ve kaybetmeyi ifade
eder. Bu, zgrlk de deildir. Bu, bizim mcadeleyle biraz amaya ve kazanmaya altmz bir durum oluyor.
zgrle daha yakn kadnlar ve eitlie daha yakn erkekleri estetik ynden gelitirmek, nefret edilecek ilikilerden
uzaklatrmak, birbirini ok kt kullanma durumlarn atrmak ve az ok sayg telkin edilecek durumlara ulatrmak istiyoruz.
Bu temelde yava yava bir zme doru gidiliyor. Eer herkes bu konuda hassasiyetle kendi zerinde durursa, kendini doru
yorumlar ve doru zme katarsa, gelimeler daha da aydnlanr. Cinsellik ok doal yaam gds olarak gelimelere temel
tekil eder ve insanlar glendirir. Sakat braklm veya siyasal, sosyal ve kltrel olarak toplumun aleyhine altrlan yaklam
yerine, olduka sosyal, siyasal ve hatta eylemsel gelimelere g veren bir yaklama ulatrr. Bunu yenmeyle birlikte, cinsellik
yenilmi olmaktan kar ve gerek rolne kavuur. Bunu yakalama daha gl sosyallemeye ve siyasallamaya gtrr ve bu da
doru bir zmdr. Younlamamz bu temeldedir.
Konu bu temelde olduka ilendi. zerine daha da cesaretle gidilirse, zor olsa da, zorlu ve zgr bir aamadan gesek de,
salam bir zme ulaacamza deer verelim. Biraz sabrla, tahammlle, eletiriyle ve mcadeleyle daha zgr bir dnemi
yakalayacamz umuyoruz. O halde buna g vermeliyiz, kiilikleri salam ele alp eitmeliyiz, glendirmeliyiz ve
zgrletirmeliyiz ki, zm ve nclk roln bylelikle oynayabilesiniz.
-Toplumda gelenekler ve greneklerin etkisinin ar olduunu ve kadnn tamamen kleletiini biliyoruz. Kle kadn
zgrletirmede hangi yntemleri deniyorsunuz? Bu yntemlerde yaklamlar tutturmada zorlanyor musunuz? Bu
yaklamlarnz baz kiiler tarafndan kullanlyor mu?
Krt halkn zgrle eken yntemleri kle kadna da uyguluyoruz. Kadn glendirme, yreklendirme, bilinlendirme,
cesaretli klma ve bunu deneyimle de gelitirme hep gzettiimiz hususlardr. Hi phesiz kullanma olacaktr. Bu tarzda idealize
ettiimiz ey bellidir: Bir kadn elde etmek ve geleneksel veya modern temelde aile dzenleri nasl kurulur sorusuna cevap vermek
yerine, her koul altnda savaacak bir kadn tipi yaratmak istiyoruz. Bu tipin oluumu kapsamldr ve olduka da karmak
gelitiriliyor. Bunun baarlamayaca sylenebilir. nderlik bu konuda temel stilini konuturmazsa, kayda deer zgr kadnlarn
ortaya kmas ve gelimesi zordur. Mevcut iliki dzenleri sanldndan daha fazla feodal ve dzenin gelenekleriyle ykldr,
onlar esas alan yaklamlarla ykldr. Taraflarn zgrl yakalayabilmeleri, zgr ilikilere anlam vermeleri ok zor oluyor;
bu konuda byk bocalama yayorlar. Dolaysyla birbirlerini devrimciletirmeleri ok snrldr; tam tersine, drme oranlar
daha fazladr. Bu konuda kolay bir reete yoktur.
Srekli vurguladm gibi, zgrl yakalama ve zgr yaayabilme, en az sava gelitirmek kadar dnce gc, taktik
ustalk ve sabr istiyor. Ucuz bir biimde "Sevdim, iliki kurduk, oldu bitti" tarznda bir yaklam kiiliin kaybetmesine neden
olur. Ucuz sevgilerin ve ilikilerin bizde fazla anlam tekil etmediini rahatlkla sylemek mmkndr. Burada sanldndan daha
fazla zorlu bir mcadele gerekiyor. Birisi cinsellie ve kadn ilikilerindeki basitlie ne kadar batarsa, o kadar kaybeder. Salt bir
gd olarak anlam verirse o kadar da der. Cinsellik zmlemelerini tam yapmadan gelitirecei ilikiler ok ey kaybettirir.
Zaten daha nceki sorularda, daha ok akla kavuturulmas gerekenin bu olduunu, cinsellik etrafnda rlen alarn
dzene nasl hizmet ettiini, tarih boyunca nasl rldn ve kiinin de bunu nasl bir mlkiyet konusu haline getirdiini
belirttik. Yine ok inceltmi bir mlkiyet biimi olduunu, bununla da zgrlk elde edilemeyeceini ve zgr yaanamayacan,
neredeyse bamllklarn temelinde bylesine bir bamlln yer aldn ortaya koyduk. Ailenin bu konuda en kt bir mlkiyet
biimi olduu, ailedeki mlkiyet biimini amadan zgrlemeye fazla baaryla yaklaamayacamz ve ailedeki
mlkiyetlemenin insan en kt mlkiyetlemeye kadar gtrd aktr. Sadece ailenin mal mlk deil, para, toprak ve ara
gere mlkiyeti de deil, orada insanlar da mlkleiyor ve son derece arpklayorlar; kadn burada en ince meta haline
getiriliyor. Kadn, metalamay en ince yaayan varlk oluyor. zmlemelerimiz bu temeldedir, zgrleme bu zmlemeyle
birlikte geliir ve bunun da nemli bir mcadele istedii aktr.

40
 Bir kadn veya bir kz, bu konuda zayf dmemek iin ne yapmal sorusunu hemen herkes sorar. Bunun cevab zmlemede
gizlidir. Kesinlikle kolay zgrlemeyeceini bilerek, bir btn olarak devrimci zmlemelerin iyi temsilini yakalayacak,
geleneksel dzen ii yaam llerine alabildiine dikkat edecek, tuzaklara dmemeye byk zen gsterecek, bunun yannda bir
cins olarak da kendini srekli zgrletirecektir.
Beden, ruh ve dnce zgrl ok gereklidir. Bir defa bedeninizin ne kadar zgrletiini anlamanz gerekiyor. Bence
bedenlerinizin hepsi mlk konusu olmaktan kurtulmamtr. Anlay dzeyinde ounuz kendinizi mlk temelinde bir kabulle
snrlandrmsnz. "Birileri bana sahip kar, birileri beni alr, birileri beni kullanr" zihniyeti ruhunuzun derinliklerine ilemitir.
Mlkiyet konusu ite burada gizlidir. Halbuki buna tersinden verilecek cevap sz konusu edilmelidir. Hep "Birileri bana yle
yapmal, birileri beni yle almal, birileri beni yle kullanmal" demek yerine, "Kendimi nasl zgrletirmeliyim, bu konumdan
nasl karmalym, kararm, iradem ve beeni kabiliyetim nasl gerekleebilir?" demelisiniz. Bu, "Ben gerekten kimim, ne
istiyorum, istediimi nasl elde edebilirim?" demekle olur.
Birilerine mal olmamak ve kabaca kendinizi balamamak iin ilkelere nasl dikkat edeceinizi; devrim ilkelerine, yurtseverlik
ilkesine, partileme ilkesine, rgt olayna, bir btn olarak devrimci yaama, alma ve sava tarzna nasl deer bieceinizi
bileceksiniz. Kiiliinizi bunlarla glendirmeli, ilkeli ve pratiki ynleri srekli gz nne getirmeli ve bu temelde kendi
kendinize sahip olmalsnz. Kendine sahip olmakla birlikte paylam iini, zl insanlarla, paylamaktan anlayabilecek ve bunu
zgr emekle yrtebilecek, kandrmayacak ve ikiyzllk etmeyecek olanlarla her dzeyde zgr ilikilerin nasl oluturulup
gelitirilebileceini bileceksiniz. Bunun da tam zgrlk savam olduunu gz ard etmeksizin, ucuz duygularla, ucuz tutkular ve
kaprislerle baarlamayacan bileceksiniz. Bunun da ncelikle bir ideolojik, siyasal, rgtsel ve ruhsal savam gerektirdii,
bunun kendi bedenini koruma savam olduu, kendini zor duruma drmemenin tedbirlerine srekli bal kald aktr. Bu
konuda kararnz ve diliniz gl olacak ve srekli byle mcadele edeceksiniz. Bylelikle kendinizi tehlikeye kar korursunuz.
zgrle giden yol biraz byle kazanlacaktr. Bu sava, sadece duygularla yrtlen bir sava deildir; ilkelidir, siyasalla ve
rgtsel gelimeye ok baldr, bir mantk temeli vardr. Duygular da ancak bu temelde anlam ifade edebilir ve de bu temelde
ifade etmelidir.
Zorluklarla karlayorum. Kadn bizde ucube gibidir. Bizden ounlukla bekledikleri ya bir aa, ya bir aabey, ya da bir koca
tavr oluyor. Benim de bu tavrlara kar olduum ve nderlik gereinin byle olmayaca aktr. Aabeylik, ablaclk, karlk,
kocalk, aalk yapmaz, byklk taslayamaz; o bir militan tarzn sahibidir. Karsndakini bir mlk olarak grmek istemez; insan
zgr grmeye ve zgr llerle yaklamaya alacaktr. Kar tarafn byle bir gelimesi yoksa, tabii bunu yanl anlayacaktr.
Onun yaklamdan anlad ey, "Bana yle davrand veya bana yle bakt" olacaktr. Bu bir kocakarnn tavrdr, geleneksel
anlayn dile getirilmesidir ve ksaca ilkeldir. Bizim saflarmzda bunun yerine ikame edilmesi ve gelimesi gerekenler daha farkl
olmak zorundadr. ki kii anlat m, derhal ilikilerini en irkin biimlerine kadar gtrebiliyor ve sonra da bunun altndan
kamyorlar; sokakta kalyorlar, ihanete gidiyorlar. Bu, ilkesiz ve dinginsiz ilikiler olduu iin byledir.
Bazlar da ok kaba ve inkrc bir tutum iindeler. Hata yapmamak iin youn bir inkr yayorlar. Dknlk ya da inkr
aslnda bir madalyonun iki yz gibidir. Biz bu ikisini de atrmaya alyoruz. Bu bir insan gereidir ve onun doal bir
zelliidir, inkr edilemez; ama onun zgrletirilmesi ve doru yaanmasnn sava da veriliyor. Bunun yanl anlalmamas
iin artk militanlamaya ihtiya var. Zaten onun iin sizlerle bu kadar ilgileniyoruz. zgr kiilik sahibi insanlar ortaya kncaya
kadar zorlu abalar devam eder. Aama salamak istiyorsak, bu konuda yaplacak ok ey vardr. Bireyci olmayacaksnz,
yaptnz iin tarihsel ve toplumsal bir deeri olduunu gz nne getireceksiniz, kiiliinizi byle hazrlayacaksnz. Binlerce
kiiyi bu temelde eitmeyi gze alacaksnz. Komutanlk ederken, rgtsel faaliyet yaparken hep bunlar gz nne getireceksiniz.
Bu zorluklar tmden aacaksnz, yanl anlaylar nleyeceksiniz.
lkel namus anlaylar vardr. Aslnda bu ilkel namusluluk anlay altnda dknleme yaanyor. rnein, cinselliklerini hi
kontrol edemezler, en irkin biimlere kadar rahatlkla tarabilirler. Cinselliin yceltilmesini salayamaz ve mcadelemizin
hizmetinde rol oynama zellii kazandramazlar; drme, kartma ve ihaneti yaatrlar. Bu da kiilikteki derin mal olmann,
yklmann ve zmszln sonucudur. nderlik bu konuda krdm zmeye alyor. Tkanmay ve yaamn en tehditkr
bir dmn zmek istiyor. Kadn yaratma abalarna bu denli nem veriyor. Bu dmleri zmekle, tkanmalar ve zellikle
sahtelii ortaya karmakla urayor. Sorun bireysel tatmin gelitirmenin ok tesindedir. Politik sonular dikkate alyoruz.
Her eyin olumlu ve olumsuz etkilenen ynleri vardr. Bunu dosdoru yrtmek mmkn deildir. Kt karlayanlar,
deerlendirenler ve istismar edenler hep olur. Hemen hemen her kii bunu byle grebilir ve dayatabilir. Yine de zgrlk
tutumundan vazgemeyecek ve kendinizi kolay kleletirmeye frsat vermeyeceksiniz. zgr bir kiilik olmann erdemini ok iyi
bilecek ve bunu srdreceksiniz. Devrimin dili, kendini biraz srklemenin ve kolay tutsak etmemenin dilidir. Gen kzlarn da,
bu srklemeyi ve tutsak olmamay iyi bilmeleri ve yanl anlalmaya yol aabilecek durumlara girmemeleri gerekir. Yani
gelenekleri de gz nne getirmek, ama zgrlk ilkesinden de taviz vermemek, iyi bir taktik savala bu sahay yrtmek gerekir.
Bu bir teorik zmlemeden ziyade, daha ok pratik yaamdaki mcadeledir, zgr kiilikte srardr.
Benim sevgi kayna olmam, kesinlikle bu zmlemeler ve almalarla balantldr. Sevgiyi durduran ve arptan ne kadar
iliki ve eliki varsa, bunlarn hepsini zdkten ve sevgiye giden yolun zgr temelini bu kadar atktan sonra, elbette toplum
sevgi alayanna dnr. nk sevgi katliamn dayatan elleri kryor ve sevgi devrimini yaptryoruz. Bunlar doru ilikilerdir.
Doru ilikiler gelitike de sevgi gibi byyor. Bunun bilimsel ifadesi kadar pratik abasn da gsterdiimiz iin, bugn
nderlik olduka kabul gryor. Tarihsel bir ihtiyac karlad ve toplumsal elikilere zm gc olduu iin, benimsenme ve
byk sevgi ile kabul grme bir sonutur. Her kiilik bu temelde kendini adarsa, ayn sevgi konusu olabilir. Bunun tarihsel

41
admlarn grebilen, zm gc olabilen ve bu konuda tutarlln sergilemeyi bilen her kiilik, sevgi olaynda rahatlkla
gelime salayabilir ve sevilebilir, iindeki sevgisizlik ve saygszlk elikisini zmleyebilir.
nderlik abalarnda bunu ok iten grmek iten bile deildir. Bu konuda da sevgi devriminin, sevgi younlamasnn
dayanaklar vardr. zgr ilikinin gelitirilmesi, en bata siyasal ve rgtsel faaliyetlerin seviyesiyle, kolay yenilmeyen ve btn
sorunlara zm bulabilen bir kiilikle ilgilidir. En nemlisi de, youn abalar ve gzel davranlarla, tek bir kelimeyi bile yerinde
kullanma ve gzel davranlarla ilgilidir. ok gzel davranlar ve sluplarla bu temel grevlere bal yaadka herkes sevilir ve
sevgi devrimine yol aabilir. Hi phesiz bu konuda militanlarn yapmalar gereken ok i vardr.
-nderliin kendini zgrletirmedeki abalarn biliyoruz. Eer nderliin bu destek ve abalar olmasayd, saflardaki erkek
arkadalarn abalar ne olurdu?
nderlik abalar yalnz kadnn zgrletirilmesi iin deil, erkei de zgrletirmesi iindir. Kleliin dier kutbu da,
egemen gibi grnse de, erkektir. Klelikten kadn kadar erkek de sorumludur. Erkei de zmleme ve zgrle ekme youn
bir aba olarak srp gidiyor. Sosyalist bir nderlik, bu konuda erkek egemenliinin de sakncalarn ve kabul edilmezliini grr
ve buna kar koyar. nderlik abalarnda, her erkein zgrl temsil etmesi bir yana, erkek egemenliinden bile kolay kolay
taviz vermemesi hi phesiz sakncaldr ve buna kar en bata kadnn olduka ilkeli bir mcadele yrtmesi gerekir. Erkek
egemenlikli toplumun erkee verdii bir sr avantaj vardr. Belki de devrimci erkekler veya kendini yle sananlar bunun farknda
deildir; ama kadn farknda olmak zorundadr.
Erkek egemenliinin hakimiyet ve boyunduruk altna almay dayatan zellikleri nelerdir? Kadn bununla ok akll, yerinde ve
ekilebilir bir mcadele verecektir. Anariste, birlii zgrletirmeyi ve mcadeleyi zorlayan bir tarzda deil, sk skya onunla
karlarn gzeten, fakat erkek egemenlikli zellikleri de mahkm eden bir yaam ve mcadeleyi esas alacaktr. Kadn zellikle
bu konuda kendisine den rol oynayacaktr. Erkekleri de partiye bu temelde ekmelidir. Kendilerini nderlik izgisine
ekmeleri konusunda eletiriler yaplmal, hatta eitimleri youn verilmelidir. En nemlisi de, kendi kle kiiliinizle egemenlikli
kiiliklere taviz vermemenizdir. En byk suu kendiniz iliyorsunuz. nk erkekler size rahatlkla egemen olabileceklerini
dnyorlar. Bu anlaya neden olan sizin yaam tarznzdr. Ne kadar iyi niyetli olsanz da, her ne kadar eitlik ve zgrlk
isteseniz de, geleneksel yaam tarznzla hep onlara mal gibi kendinizi sunabileceinizi hissettiriyorsunuz. Bu nedenle
kiilikleriniz zgr, biraz otoriter, kar tarafa kendini zgr ve eit hissettiren bir seviyede olmaldr.
Tabii ki kiiliinizin verdii mcadeleyle bunu gelitirebilirsiniz. Byle bir kiilie ulamadan, erkekler karsnda hep boyun
emeci, uzlac ve yaltak olursunuz; onlar da sizi rahatlkla bitirirler. Nitekim btn evlilikler, btn aklar, btn dostluklar
kadn aleyhine sonulanr. Kadnn da bundan kard sonu, daha sinsi, kurnaz, basit bir kadn kiiliine kavumaktr. Erkek
daha ok drr, ama toplumda en ok kaybeden kadn olur. Biz bu konuda da iin kolayna kamyoruz. Tam olan tercih
ediyoruz. Bu da zgrlk ve eitlik yaklamdr. Bu, duygularla ve tutkularla deil, biraz mcadeleyle, onun youn abasyla
halledilebilir. Uzlac ve hep ynetilmeyi bekleyen kiiliinizi aacaksnz; kendinizi kar tarafa biraz hissettireceksiniz. Bu da
gelimi bir kiilikle mmkndr; kavrayabilen, rgtleyebilen, mcadeleyi her sahada gelitirebilen ve bir btn olarak yaam
zgrletirebilen bir kiilikle mmkndr. Ksacas, ahbap-avulukla, hemehricilikle, "Birbirimizi anlyoruz, ok seviyoruz"
demekle bu sorunlar halledilmez. "Birbirimize ok ihtiyacmz var, birbirimizi ok kandrmalyz" yntemleriyle bu iin altndan
klamaz. Bu konuda da zgrlk ilkesi, onur, dayanma, yiitlik, eitlik, cesaret, fedakrlk ve olduka da uyanklk gerekiyor.
Bize gre yaarsanz, hi phesiz onlar da tutabilir ve doru yola sokabilirsiniz.
-likilerde doallk ne kadar olmaldr?
Doallk sorunu kendi bana bir anlam ifade etmez. Doal kiilik, doal zellikler, doal davranlar aslnda yoktur. nsani
olan doalln oktan bastrlmas, bakalama uratlmas ve karlara gre dntrlmesi yaanmaktadr. Baz ilikiler tabir
itibariyle zgrle yakndr. Ama byle kiilikler yoktur. Afrika insan doal iliki tarzna biraz daha yakndr. Ama bu doalln
ok ksa bir sre sonra nasl bir egemenlie ve mlkiyet dzeyine alndn, nasl dnme uradn tarihten iyi biliyoruz.
Gnmzn toplum gerekliinde, birey llerinde doallk fazla etkili deildir ve anmtr. Onun yerine bambaka, hemen
hemen her zellii snfl toplum kokan, onunla sakatlanm ilikiler sz konusudur. O adan ancak zgrlkle birletirilirse
insann doal olmasnn bir anlam olabilir veya kiilik tam zgrleirse doall konuturabilir. Bu da ilkel anlamdaki doallk
deildir, gelimi bir doallktr. Bu anlamda sosyalizmin doalln, snfl toplumun katlettii kurallar ama ve doall zgr
gelimi kiilikle birletirme olarak da deerlendirebiliriz. Sosyalist kiilik, snfl toplumun ezdii doal zellii tekrar
kazanmadr; ama bir ilkel insan gibi deil, gelimi bir insan gibi bunu yaamasdr. Doallk ile sosyalist zgrlk arasndaki
iliki byle kurulabilir. zgrl yakalayan kii doal olabilir. Bunun dnda snfl toplum erevesinde bir insann doal
davranmasn imknsz gryorum. Mutlaka dzenin etkileri temelinde bu davranlarda bulunuyor.
Bazlar doal davranlar ad altnda kendilerini ne kadar piyasaya srerlerse srsnler, emperyalist kapitalizmin pislikleriyle
bu kelimeleri kirletmekten veya onun reklamn yapmaktan baka bir anlama sahip olamazlar. Mevcut doallk bir reklamdr.
Kapitalist-emperyalist yaam tarznn iinde reklamcln ne kadar gelitiini iyi biliyoruz. Doall ok istismar ediyorlar.
Olmayan doall, sanki ok gelimi gibi yanstmak istiyorlar. Oysa bu konuda tam bir ikiyzllk sz konusudur. Katdr,
lleri mlkiyetin hizmetinde ve doalln katledilmesi temelindedir.
Devrimciliin zgrlemesi doall yakalayabilir. Bu arada doal iliki, doal ilgi ve doayla bark yaayabilme, insann
doasyla bark yaamasyla gerekleebilir. Burada mal ve mlk anlayndan uzaklamak ve kendini zgrce ifade etmek
suretiyle cinsellikte de belli bir doalla, doal ve zgr iliki diye tabir edebileceimiz duruma ulaabilir. Bu anlamda
ilikilerdeki ikiyzllk, bastrlmlk ve ktye kullanma yerine, insan tabiatnda doal bir varlk olarak, ama zgr toplumsal
koullarda yeniden reterek, bu konu daha da doal tartlabilir. Bu anlamda cinsellik klelikten kurtulur ve zgrleir. Gerekten

42
de bu, devrimci mcadelenin olduka dikkat etmesi ve ok aba harcamas gereken bir sorundur. Bunun dnda doallk aramak
bir aldatmadr; bu da kiiyi ikiyzllkle ve mevcut dzen snrlar dahilinde kendisini kandrmaya gtrr.
Bu tartma, zellikle olduu gibi romana yanstlamaz. Bu tartma, roman kiiliklerini ele alrken, hangi zmlemeler ve
tanmlamalara dayanmak gerekir sorusuna aklk getirmek iin yaplyor. Temel kavramlara, temel ilikilere, temel tiplemelere
nasl yaklalacann alt yapsn kuruyoruz. Hi phesiz tartmalarla bu daha da zenginletirilebilir. ok sayda soru sorarak,
ok sayda kiilii aa kartarak, ok rnekler vererek roman sanatna epey katkda bulunabiliriz. Bu temelde hepinize tekrar
sevgilerimi sunuyorum.

8 Austos 1993

YANLITA ISRAR KLEL YAAMAKTA ISRARDIR

Aile ve kadn sorunu, aile ve erkek sorunu olarak da deerlendirilebilir. Bu sorun bir btn olarak komalksa ve masaya
yatrlp acil bir ameliyatla kendine getirilmek zorundaysa, onun uzuvlar, paralar iin giri kabilinden neler sylenebilir?
Toplum, erkek ve kadndan mteekkildir. Toplum erkeksiz ve kadnsz olmaz. Aile, erkek ve kadnn aile ilikisi veya evlilik
ilikisi gibi eitli adlarla bir araya getirilmesi olmaktadr. Tanm ok basittir. Ama gnmzde bizde gerekleen biimine
baktmzda, aman Allahm, aileye ne oldu, bu ne kadnlk, bu ne erkeklik dememek elde deil. Nasl erkek, nasl kadn, nasl
aile? Aileye yuva da denebilir, anne ve babann deerli varlklar olduu sylenir. Buna inanyoruz ve byle reniyoruz. Ama ok
erken yalarda bizdeki biimiyle ailenin byk bir sorun olduunu, bunun en arpc bir biimde ailede ortaya ktn veya onun
adeta barometresi olduunu sylersek abartm olmayacaz.
Ulusal ve toplumsal dzeyi anlamak istiyorsanz, aileyi, erkei, kadn, evlilii ve ilikilerini iyi kavrayn. Neler bulmazsnz
ki! Biz ulusal kavram ve toplumsal dzey tabirlerini aslnda fazla derinliine bilmeyiz. Bunlar kavramak biraz daha gelikin
kltr ve bilin ister. Fakat siz, aileyi daha iyi kavrayabilirsiniz. nk en ok bu gerekle biraz hair neir oldunuz. Onun iin
aile kavramn ulusal ve eitli toplumsal dzeyleri anlatmak iin kullanmakta isabet vardr. Toplumsalla ve ulusalla ilikin
sreleri ailede grmek veya ondan balatmak mmkndr. Bu adan bu konuya arlkl yer bir veriyoruz. Sadece aileyi veya
erkei, kadn ve zellikle sanld gibi kadn kleliini ve zgrln anlamak iin deil, ulusal gereklii, toplumsal dzeyleri,
ahlk, geleneksel eref, onur ve yiitlik gibi kavramlar anlayabilmek asndan da, yine dman kavramn ve dknlk
kavramlarn kavrayabilmek iin de bu konuya arlkl bir yer vermek yntem asndan da isabetlidir. Duygu ve sevgi
kavramlarna aklk getirmek iin de aile kavramn irdelemek retici olabilir.
Ben daha deiik yaklamlarla ve imdiye kadar sylenenleri tekrarlamaktan kanarak yaklamlar gelitirmek istedim. Ama
dzeyleriniz bize her eyi neredeyse sfrdan balatma gereini dayatyor. Bu nedenle konuyu tekrar tekrar ele almaya
zorlanyoruz. ok dikkat etmezsek, btn yaptklarmz boa gidebilir. Biraz zgr kadn ve erkek yaratalm dedik. Ancak youn
bir mcadeleyi i ie gtrmezsek, bu konuda saptrmalar iyi gremezsek, bizde bir hayli tehlikeli bir namus olgusu biimine
dntrlm ve en tehlikeli bir metalamann da oda haline getirilmi bir olguyu zemezsek, btn yanlglarn boy verecei
bir sapmay bandan yaamaya mahkm oluruz ve ounlukla da yle yaanlp gidiliyor. Bunun ok ar etkisi altndayz.
Aile en byk yabanclamann yaand yerdir. Aile, erkek ile kadnn szde birbirini anlad yer diye tabir edilir; ama bana
gre birbirlerine en ok yabanclatklar yerdir. Aile, bu konuda arpc bir rnektir. Bana, Sen onun etkisi altndasn, kendi ailen
yleydi, bize de bunu dayatyorsun demeyin. Sorun bu deildir. Ailemin gerei rlplak ortaya koymas benim iin bir ans
olmutur. Muazzam kfrlemeleri ve kavgalar bu kurumun arpc etkisini erkenden grmeme yol amtr. Sizin aile gereiniz
bunu ok sahte ve rtbas ederek yaad; dolaysyla kandrldnz.
Aileyle ie balamak birok adan isabetli olabilir. Aile tarzn, aile alkanlklarn, aile geleneklerini akla kavuturmak,
sizi muazzam aydnlanmaya ve yeniden yaplanmaya gtrr. Yine ana-baba olgusunu ele almaktan tutalm, e, dost ve ocuk
kavramlarna aklk getirmeye kadar, sizi nemli sonulara gtrebilir ve gtrmelidir. Doru yaklam gcnz ok zayftr. O
kadar yanlglarla dolu yaklam var ki, hangi ana-babadan bahsedeceiz? Hepsi zavalldr. Hangi oluk ocuktan bahsedeceiz?
Hepsi periandr. Hangi erkekten ve kadndan bahsedeceiz? Hepsi yz karas ve aresizdir. Oysa bu kurum, bu iliki g
vermeliydi. Zaten onun iin ok byk neme sahiptir. Ailenin toplumda en kkl ve vazgeilmez temel bir kurum olduu iddia
edilir; ama bizde tam tersine gszlemenin, giderek iinden klmaz sorunlarn altnda boulmann arac olan -bu rol dman
tarafndan oynatlyor- bir kuruma dntrlmtr.
Smrgecilik ve aile, tarih boyunca aile, zellikle 12 Eyll ve aile, yine genel anlamda kadn-erkek ilikisi, eit ve zgr
ilikiler gibi konular zerine teori yapmaya fazla gerek yoktur. zellikle saflarmzda baz saptrmalar ortaya kyor. zgrlk
hareketinin doas gerei kadn da erkek de bu ie istedii gibi katlr dediimizde, en temel bir iliki biimi olduu iin, kadn-
erkek ilikisini grtlana kadar dmana veya gaflete bulanm bir konumdan devralnca, tedbir almaz ve dikkat etmezseniz, en
byk belay kendi banza sarm olursunuz. likilerin yeniden dzenlenmesi iin mcadeleye katl gereklidir. Ama bunun
doru biimini dayatmadnz m, bu kendi bana bir orduyu datmak iin yeterlidir.
Kadn-erkek ilikileri parti ilkesiyle, eit ve zgr temellerde, yoldalk yaklamlar dediimiz tarzda olmazsa, kendimizi iki
gnde tasfiye etmemiz kaznlmazdr. Bu, hem de tutku ve sevgi adna yaplr. Tedbir alnmadnda, birok blgemizin tasfiye

43
olduunu veya tasfiyenin zorbela nlendiini grdk. Bu konuda da kendi deneyimlerimi veya gzlemlerimi ortaya koyuyorum.
Bu konuda cesur olmak kadar, ok arpc olmak da kanlmazdr. Biz burada hangi gelenei, hangi mal mlkl yaklam esas
ald, yine kime ne kar salad, dmana m yoksa kendisine mi alt, zgrle mi yoksa klelie mi gtrd belli
olmayan birok yaklam ve iliki biimini btn ynleriyle ortaya karmadan, niin devrim yaptmz da fazla anlayamayz ve
ok acmasz bir abann bamza bela kesilmesini nleyemeyiz.
Eer nn biraz almazsanz, mcadeleye gelen yanlgl kadn sizi bitirebilir. Kendimizi bu konulardan erkenden ayr tuttuk.
ok erken yalarda konuya kukulu ve geleneklere aykr bakmay becermeseydim oktan bitmitim. evreme aldansaydm,
anamn ve babamn dayatmalarn, hatta gelenekleri kabul etseydim, kendimi oktan bitirmitim. Kadnla toplumsallk birlikte
yrmelidir. Bu konuda ok hassastk ve yedi yandan bugne kadar bir tarz gelitirmeye alyoruz. Siz olsaydnz, yedi
yandan bugne kadar oktan bu iin iine girerdiniz. Zaten bir farkmz da byle ortaya kyor. rnein, birbirinizi ok kolay
beendiinizi, kolay ak olduunuzu ve duygulandnz sandnz. Kim bilir iinizde ne byk tutkular var, frsat bulsanz
bunlar hangi biimlere dkersiniz?
Btn bunlar var diye sizi sulamyorum. Cinsel gd ok doal bir cinsi gddr, kadn-erkek tutkular ok doal tutkulardr.
Sorun, bunlar neden sizde var diye bunlarn eletirisini yapmak deildir; bunu yaparsak doall inkr etmi oluruz ve bu da
gereklikle badamaz. Sorun daha deiiktir. rnein, gdler ve ak adna bamza neler geldi? likiler ad altnda nasl
aldanyoruz ve aldatyoruz? likilerin iinde yalan, klelik, ilikisizlik ve inkr var. Biz burada artk ban patlattk. Bu tr
ilikiler neden ve hangi irinden ortaya kyor? Ben bunu icat etmedim. Dman yz yllardr oynam ve yaray kangrene
dntrmtr; belki kendine gelir diye ineyi batrdk ve kendine gelsin istedik. Bouna bu iliki objektif ajanlk ilikisidir
demedik. Bu objektif ajanlk, partiyle birlikte ulusal kurtulu hareketini yerle bir etmeye yeterdir. Kleliin her biimine olduu
gibi, bu alandaki biimine de kolay boyun emeyeceiz ve birbirimizi kleletirmeyeceiz. Gdleri, ucuz duygular ve hatta baz
aklar yaayalm diye byk hatalar yapmayacaz. Yanl tutkunun ve akn burada ldrlmesi gerektiine; doru temelde bir
eyler geliecekse, nerede, ne zaman ve nasl olursa olsun, bunlarn uruna byk kavgann gze alnmas gerektiine inanacaz.
Bu sorun, dmana kar dayanp dayanmama gibi bir eydir. Bir yerde dkl ve kaybedi varsa, kar direnmeyi
gelitirirsiniz. Duygu ve ak adna kaybetmiseniz, bundan ne anladnz? Adam bir kadn uruna her trl namussuzluu yapyor
ve buna da namus diyor. Vatann, evini, ksaca her eyini bir kadn iin satabiliyor. Kadn da kaba cinselliiyle kendini mr
boyu yaatacan sanyor. Biz bunlar grdk ve bunlardan uzak durduk.
Acaba bu konuda hepiniz ne kadar akllydnz? Bu ilikiden ne anlyor, ne veriyorsunuz? Anam bile bana Senin anan deil
miyim? Senin zerinde bu kadar hak ve hukukum var diyordu. Ben kk bir ocukken bile, bir ana neden bu kadar talepte
bulunsun ki diyordum. O zamanlar bir ardak altnda tavukla civcivleri yryordu. Anama, ite bunlarn ilikisi neyse, benimle
senin ilikin de odur dedim. Bu ok kaba bir benzetmeydi, ama syledim. Sonra anladm ki, gerek biraz da budur. nk aile
plansz, aile bilinsiz, aile sorumsuzdur. Olup biten baz evlilikleri grdm. Adam ukurovaya gidip yllarca alyor; u kadar
balk paras karlnda kz aldk diyor. Benim baclarm da bu ekilde gtrdler. Bunlar olaan durumlar olabilir mi? Bylesi
sorularla ie baladk, sonradan iler byd.
Bazlar alkanlk, bazlar da gelenek gerei evlenirler; bizimki politik esaslar arlkta olan bir evlilikti. Eer kadn ilikisini
kendi bana doru bir yaklamla ele almasaydk, mkemmel bir devlet adam olmaya kadar giderdik. yi ki uyank ktk.
Karmzdakinin ajan olup olmamas da nemli deildi, ok drst birisi de olabilirdi. Fakat o anlayla, o tarzla mcadele
edilmeseydi kaybederdik. Acaba bizim gibi yaamay bilen bir kii daha kar m? Birbirini drme ve ilemez duruma getirme
anlamnda, objektif ajanlktan sbjektif ajanla gidemeyecek ka kii var? Saflarmzda ezici bir ounluunun gelitirdii iliki
saflar ilemez duruma getirdi. rnein, drt yldr saflarda olan biri, Benim bir ilikim vard, ondan uzak dtm; ben de rgte
kstm ve bir trl partileemedim diyor. Partileememenin, rgtle bir trl kaynaamamann nedeni ilk gz ars imi.
Birtakm ilikiler kurmular, ilikiler istedikleri gibi gelimeyince fkeye kaplmlar; bu bir tepkiye dnm ve onlar da bir
trl rgte ve orduya gelemiyorlarm. Bunu zamannda aka itiraf da etmemiler ve zememiler. Bunalm arlatka
arlam. Bu son zmlemeler biraz cesaret verdii iin imdi ortaya kyor.
lk iliki, ilk gz ars dedii de biraz birbirlerine bakmalar, sevdalanmalar, szm ona birbirlerine tutulmalar oluyor. Bizde
tutulma ok gl ve tehlikelidir. Hepimiz biraz byleyiz. Fakat bunun da ne kadar yanlgl ve aldatc olduunu daha iyi
anlyoruz. Ben kolay kolay oyuna gelmeyecek kadar glym. Bu herkes iin byledir denilemez. Bu iin temeli kendini da
vuran, rgtmz, ordumuzu ve savammz dmandan daha fazla olumsuz etkileyen grler oluyor. Altnda kim bilir daha
neler var? Aslnda sorunun iine bir trl girmek istemedik. Ama kadn da, erkek de mcadeleye katlsn, bakalm ne olacak
dedik. Sonra bir baktk ki, baz eyaletlerimizde sorun neredeyse sava iflas ettirmeye kadar gtrm. Oysa hepsi drst kiilerdi.
Birtakm ilikiler gelitirmilerdi ve sava kendiliinden kaybetmeye doru gidiyordu.
Devrimciler cesur ve zverilidirler. Onlar gerektiinde gaflete ve hyanete gtren duygularndan ve aklarndan vazgeerler,
elerini de brakr veya boarlar. Bu gc gstermezlerse, yaman devrimci olamazlar. Bunu kendime de uyguluyorum. Btn
eletirilerime ramen, aileye doru bir biimde balydm. Kye, kente ve vatana ball tartmyoruz. Byk eletiriye ramen,
en byk ball biz gsteriyoruz. Bunun nasl, nerede, ne biimde olduu nemli deildir. Halen youn bir biimde ura
veriyorum. Ak ve duygu dedik, sonra dnp baktmzda, bu ak yznden kendimizi olmadk hallere soktuumuzu ve
dmandan daha beter olduumuzu grdk. Bunun zerine ballk nasl gelimeli diye sorduk.
Sizin byk aknz varsa, ona yer yapacak bir lke ve zgr bir halk gereklidir. nk jandarma gelir, kocanz veya karnz
elinizden alr. Dman her gn geliyor, hepinize ana avrat svyor. Bu ilikiden ne anladnz? Dzen koullarnda veya kendi
geleneksel llerinizle bir ilikiyi gelitirmeniz artk mmkn deildir. Sorun artk dzen snrlar dahilinde zmlenmekten de

44
ok uzaktr. Btn bunlar bizleri dndrmeli, yaadnz baz ucuz duygular ve ilikiler varsa onlar gzden geirmeye yol
amaldr. Bu konuda biraz yiit olmanz gerekiyor.
Aile ve kadn-erkek zmlememiz, bu temel sorulara karlk vermek iindir. Bu konuda baz cevaplar verilmiti. Ama i
biraz daha arlat iin, zellikle sorunu ortaya koyma ve hatta zmlemeyi gelitirme deil de, cevab biraz ne karma
zorunluluu kendini dayatyor. Aileyi yktk ve zeceimizi zdk; fakat biraz ne karlmas gereken yan yeniyi nasl
kuracamz oluyor. Aile, kadn-erkek ilikisi, sevgi ve duygu ilikisi nasl olmal, bu konularda ilikiler nasl olmal diye
sorguluyoruz. rnein, bu bir yaam ilikisiyse nasl bir yaam gerekir diye soruyoruz. Adn da zaten Nasl Yaamalyz
biiminde koyuyoruz. Byk bir tartmay bu nedenle gelitiriyoruz.
Gemite ne yaptnz o kadar nemli deildir; nemli olan onlar bilince karmanz, zmeye tabi tutmanz ve yeniyi nasl
kurup gelitirebileceimizdir. Bunu byk bir aklkla, zgr bir tartmayla gelitirmeliyiz. Hibir ikiyzlle, sahtekrla ve
kandrmaya gitmeden, zellikle yurtseverlie, temelde zgrlk savamna ve onun nc gcne ters dmeden, zgr
tartmayla onu glendirme ve bu kavramlara aklk getirme temelinde ne gelitirebiliriz? Buna ne kadar gcmz var? likiye
ihtiya var m, yok mu? Kadn ile erkek nasl iliki gelitirebilir? Bu ii kadn ordulamasna kadar getirdik. imdiden eit ve
zgr iliki komitelerini gelitirdik. Btn bunlar henz iin balangcnda olduumuzu gsterir. Sorunu ortaya koyuta da,
zm derinletirmede de daha yapacamz ok i var. Yeter ki bu konularda kendinizi zincirlerden kurtarn. Duygu, ak ve
evlilik zincirleri var. Btn bunlar kaba anlamda deil, yanl biimlerden koparp doruya sevk etme anlamnda belirtiyorum.
rnein, evlisiniz veya aksnz, o zaman kendinizi yanl biimlerden koparn. Hi olmazsa ruhunuzda ve bilincinizde yenisini
kurmaya aba harcayn. nk yanlta srar etmek, klelii ok derinliine yaamak demektir. Bu da sizi ldrr.
Drt be yllk militanlarmz var, bir tutkuya ve bir basit ilikiye inatla sarlmlar, rgt tanmyorlar, savaa ve orduya
gelmiyorlar. Bu adan bunlar da vuramasanz bile ite paralayn. tiraf gcnz yoksa byle yapn, varsa benim gibi ak
syleyin. rnein ben btn ayplarm ortaya koydum. Hem her trl ayplarm ortaya koyuyorum, hem de bunlar gidermeye
alyorum. Doru olan budur. Bu konularda kt olan gizlemek, rtbas etmek, en nemlisi de rgte gelmemede bunu bir ara
yapmaktr. Aslnda kendisini gerici bir bala balamtr, bu yzden bir trl rgt bana gelmiyordur. ki kiilik var: Birincisi,
kendisinin sahte, zel kiiliidir; ikincisi, rgtn resmi profesyonel kiiliidir. kili yayor; biraz rgt, biraz da kendini
yayor. Bu da en tehlikeli yaama biimidir. Oysa resmi profesyonel rgt kiiliinde kendini tam eritse ve o temelde zel iliki
veya bir sosyal ilikiye anlam verse, en dorusunu yapacaktr. Ama o bunu yapmyor ve bu her trl ikiyzlle, tepkiye ve boa
kartmaya gtryor. Bunlar her zamankinden daha fazla ortaya karyoruz.
Gemite ne yaptm, kendimi ne kadar aldattm demek ayp deildir. Bu konularda ok byk zgr ilikiler ortam
yaratmalyz. Hi kimse, benim eim, benim sevgilim dememelidir. Ne erkek ne de kadn benim tutkum, sevdalm, akm
demelidir. Tam tersine, bu konuda tartma gelitirmelisiniz. Sizin akm dediiniz ey ka para eder? Bu sevginin iinde ne var,
sizi nereye gtryor? Sizin bir kadn veya bir erkek uruna bamza sardnz bu gericilik ve tepkicilik acaba bize ne kadar
zarar verdi? Bu nokta daha nemlidir.
Eer drst olmasaydm, bir kadn aldatmasna veya erkeklik gdlerine esir olsaydm, rgtn bana en byk belay kendim
getirebilirdim. Ama bildiim tarzda ele alp buraya kadar getirdim. Sanrm sonucu iyi olmutur. Bu da erkeklie sar m?
denilmemelidir. Bence erkeklie ve kadnla smayacak olan yaklamlar, birbirini kandran ve hiletiren, sevgi adna her trl
sevgisizlii, gdler adna her trl dknl sonuna kadar kendine reva gren yaklamlardr. Benim yaklamm zgrlktr.
Kendimi ne diye gelenek uruna khnenmi bir ilikiye mahkm edeceim? Bu bana yakmaz. Doru olan da budur. Neden srf
kzn, karn oldu diye ona btn yaam haram edecek bir yaantya boyun edireceksin? Kald ki, burada da irkinlik ve klelik
vardr.
Byk zgrlk trmandrl, ayn zamanda gzellik trmandrldr. Bu da emein yarmasdr. Gzel emek, gzellik
emei, gzel abann ve ansn gelimesi demektir. rnein, altm yanda bir adam, biraz da paras varsa, gelenekler uruna ve
akrabalk bayla ok gzel bir kz alyor. Bunda bir irkinlik, byk bir hakszlk var. Bunu paraya, gelenek ve grenee
dayanarak yapyor. Namustur, ne diye kar kyorsun? Karsdr, dokunma demek, bana gre doru deildir ve karsn elinden
almak gerekir. Doru olan budur. Bu temelde kurulmu binlerce iliki var. Hepsi haksz temelde olmutur ve gerilie hizmet
ediyor. Bunlar paralamak gerekir. Birbirlerini kandrmlar; neden bu ilikiye boyun eelim? Bizim onay vereceimiz iliki,
sonuna kadar aydnlanmaya ve zgr iradenin varlna dayanan ilikidir. Bu iliki ayn zamanda kopmaz bir ilikidir.
Bizim saflarmzda kurulan btn ilikiler bile ynetme, ynetilme ve gcn etkisine dayanyor. inde zgrlk ve irade,
emee ve mcadeleye dayal bir iliki yoktur, sadece boyun eme var. Bu ilikiyi nasl kabul edeceim? Her gn karmza byle
birok iliki kyor. Bu tarz ilikiyi eletirmemiz, ilikiyi reddettiimiz anlamna gelmiyor. Ama doru ilikileme biimi de
gelimelidir. Ak olmayn demiyorum. Ak olun, ama bu en byk aka ballk temelinde gelimelidir. Hatta en byk balla
ak diyelim. rnein, bunu yapan kii byk bir vatanseverlik akn ve bunun savama yanstlmasn salasn, ben de kendisini
alklayaym. Bence doru olan budur; eref de, namus da budur. Bazlarnn gayreti ve ak olsa dmanna kar bakaldrr,
iradeyi ona gre konuturur ve rgte koar. oluk ocuk sevgisi varsa, milyonlarca ocuun bana gelenleri dnr, onlar
sever. O da byk bir yree yol aar. Ana baba sevgisi olsa, anas babas mahvolmutur, onlar dnr. O dnce ona byk
bir eylem kapasitesi kazandrr.
Sorunlar bu tarzda amak dorudur, dier biimi tehlikelidir. Sanyorum dier biimi ok etkilidir. Cannza ve keyfinize gre
iliki kurmadnz m, protestocu oluyorsunuz. Benim en eski arkadalarm da byledir ve bazlar inkrcdr. rnein, bu konuda
sanki hibir iliki gelitirilmeyecekmi gibi, kurulan her iliki yoz iliki ad altnda geitirilip duruluyor. Bu anti doall da
doru bulmuyorum. Kadn-erkek ilikisi gl gelitirilecektir. Tabii ki bu zordur; nk klesiniz, klelikle savayorsunuz. Bu

45
savan en az dier sava kadar zorlu geecei aktr. Savam vereceine, liki kurmaktan kaarm, papaz veya rahibe gibi
yaarm demenin de bizim tercihimiz olmad aktr. Bu kiinin kendi seeneidir, biz buna karmayz, ama buna doru ve
salkl iliki biimi de diyemeyiz. Bazlar Ben kadnsz edemiyorum, bazlar da Ben erkeksiz edemiyorum diyorlar. Bylesi
tiplere, siz hayvanlamsnz, gdlerine bu kadar hkmedemeyen birisi fazla ycelmeyi salayamaz diyorum. Bu ar biimleri
deerlendirmeden bu durumlarla ba edemeyiz.
En nemlisi de, klelik biimlerinin derin yaanmasdr. Klelik yle etkilidir ki, kiiyi beikten mezara kadar ynlendiriyor.
Bir kontrgerilla komutannn yapamayaca ynlendirmeyi bu iliki yapyor ve ynlendiriyor. Tm bunlar amadan zgr
militana ulaamayz. Bu kurumun veya bu tarzn yaratt kleletirici etkiye, ya yoz gdlerine teslim olan ya da intihara gtren
tarza kendinizi kaptrdnz ve doru bir ilikiye g getiremediiniz iin zayf kalyorsunuz. Bu zor bir, ancak urunda aba ve
hatta savam vermeye deer bir konudur. Ben baz ynleriyle sorunun nasl anlalmas gerektiini ortaya koyuyorum. Anlalr
hususlar tekrarlamaktan ziyade, zellikle daha ok zme doru gtren tarza veya doru iliki tarzlarna nasl yaklamalyz
sorusuna aklk getirmek istiyoruz. ster gerillada olsun, ister dier btn yaam kesitlerinde olsun, doru yaklam tarzlar,
rgtleme ve zm aralar nasl olmal sorularn biraz gelitirebiliriz. En nemlisi de, bu ilikiler ayn zamanda bir duygu ve
sevgi ilikisidir. Bu konularda derinlemelisiniz.
Doru sevgi, doru duygu nedir? Bu, nasl ele alnmaldr? Anlay dzeyinizi bu temelde gelitirmeli ve kendinize
gvenmelisiniz. Ykmak, her eyin kaybedilmesi deildir; ama ucuz yaplanmalara da fazla tenezzl etmeyin. ok zor olan, ok
zor bir kavgayla kurulan yaam daha deerlidir ve yklmaz olur.

17 Ocak 1994

AK ZGRL ARAYITIR

Devrimimiz, insann zne saygl olma ve insann doal gereine bal kalma, ondan alkoyan btn etmenlere kar olma
devrimidir. Askeri ve siyasal zm yolu, ok ar olan toplumsal ve ekonomik sorunun zm iindir. Bizde doal yaamn
yolu btnyle kesilmitir. O halde devrimimiz doal gelime yolunun almas devrimidir, onun zmdr. Yoksa devrim bir
alma ve kan dkme olay haline gelir ki, ne bizim bunu bu biimiyle srdrmemiz mmkndr, ne de kan dkmeler bu biimiyle
sonu verebilir. Bu durumda devrim hzla yozlap biter. Dmann dayatt kr iddet de biraz buna yol amak iindir. Bizim
sorunlara yaklammz, en hayati sorunlarmza btnyle zm bulmak iindir. rgtlenme, siyasal mcadele ve her trl
askeri faaliyet, ok ar olan insani yaam sorunlarna ve gelime olanaklarna biraz g getirebilmek iindir.
Toplumumuzun, halkmzn gereinin askeri boyutu zaten yoktur, siyasal boyutu ise haincedir. Halkmzn toplumsal
geliiminden bahsetmek zordur. Toplumsallk ve ulusallkla dman iinde erime vardr. Ekonomik olarak bir talan
ekonomisinden bile bahsedilemez. Bu balamda cinsler arasndaki ilikiden eser yoktur. Burada ne dine, ne ada gelimeye, ne
de ilikiye gre bir zm bulabilirsiniz. Bu, smrgecilikle derinliine balantldr. Biz bunu tespit ettik. Pratik almalarmza
bu sorunun zmn de katarak bugne kadar getirebildik.
Savamzn hem amalarna, hem de onun gerek geliimine katk salayabilecek tarz tutturmaya alyoruz. Bu ilikinin
dzeltilmesinin mutlak savaa hizmet etmesi ve onu glendirmesi gerekiyor. Bu savan btn toplumsal gelimelere olduu
kadar, ailesel gelimeye veya buradaki sorunlarn zmne de katkda bulunmas ve cinsler aras tkanm ilikilerin gerek bir
gelime yoluna girmesine hizmet etmesi gerekiyor. Salkl iliki gelitirmenin yolu savamaktan geer dememizin nedeni,
savamn iliki dzeylerini salkl gelitirmenize katkda bulunmasna imkn sunmasndan dolaydr.
eliki o kadar boyutludur ki, bu konuda klan dzeninin gelenekleriyle ada ller i iedir; bunu en vahi ve en hileli bir
smrgeci egemenlik ortamnda yaama sz konusu olduu iin, aslnda yaadnz durumlar zordur veya zor olmak
durumundadr. Daha yedi yandayken, cinsler aras iliki bountuya getirilmitir. Ar bir feodalizm, geleneksel boucu etki ve
ardndan smrgeciliin kaplarndan bin defa kendini satarak bir ilikiyi srdrme zorunluluu, emperyalist ve faist
televizyonlarla basn-yannn saptrmalar, ar gdsel etkiler insan gerekten bouyor. Ben bundan kurtuluu kendi pratiimde
zmlediim gibi, hikyesini de uzun uzun anlattm. Btn bunlar zmn baz ipularn gstermek iindi. Aslnda sorunu
aa karmak iin otuz yl akn bir zaman gerekliydi. Sorunun bu dzeyde ortaya konulmas iin bile yedi yamdan beri abam
var. Hepsini zincirler gibi birbirine bal olarak buraya kadar getirdik. Hikye o kadar uzundur ki, ancak yzlerce ciltlik kitapla
yaanan btn sreleri ortaya koyabiliriz. Ama politik dilde keskin anlatm gelitirdik ve ok arpc formllerle yanstmaya
altk. Baz eyleri byle ancak kurtarabiliriz diye dndk. rnein, ok erken yalarda iine girdiiniz iliki biimleri, daha
on beindeyken sizi yar yarya veya tamamen bitiriyor. Hem geleneksel iliki sizi bitiriyor, hem de ona imkn bile vermeyip
smrgeci arklara takldnzda iliki bitiyor. Basn-yaynn ideolojik saldrs ve gdlerin ar etkisi altnda bouluyorsunuz;
sonu ise uygulama srasnda yaadnz zorluklar oluyor. Sorun bu kadar kkldr.
Bizim size yapabileceimiz en byk iyilik gerekleri aklayabilmektir. Yaadnz btn durumlara zm bulmanz
mmkn deildir. ama gerekleri size gsterirsek, iddial olan bazlarnz belki zme ynelebilir. Benim bu konuda hem
araylarmn, hem de ortaya karmak durumunda olduum eylerin baz nemli ynleri var. likilerdeki sahte rty paraladk;
ilikilerin karc ve irkin ynlerini ortaya kardk. Son derece gerici ve boucu ynlerini, hatta siyasal ve askeri savamla ilgili
ynlerini ortaya kardk. Bunlar nemlidir ve sorunu akla kavuturma abalardr. Bu sorunu zmeden devrime ynelmek,

46
devrimle ilerlemek mmkn deildir. Devrim adna baz eyler yaplsa bile, ok eyler yitirilebilir ve belki ok gdk bir biimde
yol alnabilir. Ama o da bir yerinde krlr, kaybedilip gider.
Cinselliin ok doal olduunu tarihten biliyoruz. Fakat bu hibir eye izah getirmez. Afrikann ilkel kabileleri iinde hala
ok doal bir cinsel yaam var. Doal olan bizim koullarmzda kurala balanmam, alm, satm ve kar ilikisine
gtrlmemi, klelie bulamam yaam biimleri ve yaam zellikleridir. Uygarlama ve zellemenin balamasyla birlikte,
bireyciliin ve bu temelde aileciliin gelitiini iyi biliyoruz. Aileciliin nce ok bal olan veya ok elilikten, giderek
anaerkillikten ataerkillie, daha sonra tek elilie kadar gelen ve belki onun da altnda bir yn baka saplantlarla birlikte
yrtlen ilikilerini biliyorsunuz. Cinsler aras ilikiler zerine ok yazlp iziliyor. Burada nemli olan, sorunu tam olarak
grmek, hi phesiz doal iliki ad altnda aklna her geleni yapmamak ve gdlerine teslim olmamaktr. Bunlar iin balca
gereklerindendir.
Bugn u ortaya kyor: Cinsellik kontrol altna alnamazsa, insanlk tkenebilir. AIDS hastal geliiyor, bu cinsellikle ilgili
bir hastalktr ve nlenemezse lmler artar. Nfus patlamas nlenmezse, insanlar dnyaya smaz ve yaam durur. nsanlk
cinselliin sonularn engelleyemedii iin kendini bitirir. Ama dier yandan cinsellik olmadan da yaamn srmeyecei bellidir.
Yaamn vazgeilmez bir zellii kontrol edilmezse, toplumsal gelimede bir kurala balanmaz veya bu anlamda yaam en ideale
yakn bir dzeyde srdrmeye gtrlmezse, buna ne devrim ne de insanlk tarihi yeter. nsanlk bu eliki altnda boulabilir.
Zaten sorun imdiden bu temelde ele alnyor. evre sorununun da kayna budur. Savalarn daha da ykc gelimesinin bir
nedeni de bu olabilir. Bunlar kendiliinden meydana gelmiyor; bunlar toplumsal ve insansal gelimenin ortaya kard
durumlardr. Son yllardaki nfus patlamas ve bundan kaynaklanan evre tahribat ve hastalklar, aslnda toplumsal gelimeyle de
ilintilidir; hatta tekniin, bilimin ve tbbn gelimesiyle de ilintilidir. Bir yerlerde arpk gelime vardr ve insanlk kendini bu
arpk gelime nedeniyle, teknik ve bilimle imha ettirecek duruma getiriyor. Belki de gelecein devrimi, bunu nleme devrimi
olacaktr. Bu, bilimi, teknii ve nfus patlamasn nleme devrimi olabilir. imdiden evreyi temizletme devrimi, neredeyse en
nde gelen bir ama haline geliyor.
Sorunu kaba biimiyle ortaya koymak da yetmez. Sorunun kapitalizmle, emperyalizmin balamasyla ok yakndan ilikisi
vardr. Sosyalist ideolojinin sorunlara tam zm gc getirmesiyle ve yeni bir devrim ideolojisinin ihtiyacyla da ilikisi vardr.
Hi phesiz bu konuda araylar vardr ve daha da geliecektir. nsan toplumu, byk oranda insan eyleminin bir sonucudur.
Toplum zerine tartma geliecektir. Zaten sosyalizm toplum zerindeki en kapsaml tartmadr, onun bilime yakn dzeye
getirilmesidir. Sosyalist ideoloji, sosyalist felsefe, hatta sosyalist bilim toplum gereinin kavranmasna ilikindir. nsan
hayvanlara, hatta doal etkilere kar korumak kadar, doal etkilerin vazgeilmezliine balama tartmalardr. Ksaca, insani
bilimler daha da gelitirilecek, din ve felsefe bir kez daha gzden geirilecek, gerekli olduu kadar alnacak, gerekli olmayanlar
atlacaktr. Hatta yeni dini ve felsefi yaklamlarn yannda bilimin gelitirilmesine de allacak ve btn bunlarla kendini
dayatan ar sorunlara bir zm kazandrlacaktr.
Bu genel yaklamlar belirtmemizin nedeni, sorunlar ok bireysel ele almanzdandr. Hibir biimde sorunlara ucuz
yaklaamayacamz, ok ksr ve ie kapanm zmlerin mmkn olmadn ve bu kadar geneli ilgilendirdiini gstermek
btn bunlar iin belirtiyoruz. Neden ilk insanlar iin ok doal olan cinsellik, bugn bizim iin byk bir sorun haline geldi?
Bunun nedenleri zerinde sizi biraz dndrtmek iin bunlar ortaya koyuyoruz. ok doal bir gd eer bilim ve toplumsal
denetimle dzenlenmezse, insanl iinde yaanlmaz hale getireceini gstermek ve bununla ban ortaya koymak nemlidir.
Btn bunlar anlay zenginliini gelitirmeye gtryor, genel ereveyi oturtarak yaklam gereini ortaya koyuyor.

Sevilmek ve Sevmek in G Sahibi Olmak Gerekir

Bu konunun savala ok yakndan balantlarn grerek, kadro yapmza aklk getirmek gereklidir. Yaanlan iliki ve
yaklam durumlar ordumuzu bountuya getiriyor, siyasal almalarmz fel ediyor. Birok gelimenin bu sorunla balantsnn
olduu ortaya kt. Birinin tapt veya baland bir ilikisi varsa, bu iliki diledii gibi zmlenmedi mi, orduya ve partiye
kar bir protestocu olup kyor. Balanmtr, ancak klece mi yoksa zgrce mi baland belli deildir. Bunlar sulamak iin
de belirtmiyorum. Fakat sava gereiyle kar karya gelindiinde iliki fel oluyor, byk soruna ve tepkiye yol ayor. Kiinin
Sava yasasdr, siyasal yasadr, kendimi bunlarla btnletirmeliyim demesi gerekiyor. Ancak buna da gc yetmiyor. Evinden
ve kynden kam kadn veya erkein siyasete ve askerlie gelme durumu budur. Gereklikle karlama hayli arpc oluyor.
Sorunun kolay zm olmad iin bunlar belirtiyorum. Sorunu daha da arpc ortaya koyacam. Kolay iliki, kolay
duygu, kolay cinsellik ve kolay ak olmaz. Btn bunlarn gerekliine ve bizdeki olas gelimesine veya nasl gelimesi
gerektiine deineceim. Sizin kiiliiniz bunlar ne kadar kaldrabilir, ne kadar kavrayabilirsiniz, kavradnzda ne kadar
gereklerini yerine getirebilirsiniz? Durumlarnz belki de yrekler acs olur. Durumlarnz dengelemeye alyorum.
Bir yandan savan mutlak gereksinmeleri var. Parti yapmz askeri olarak m, siyasal olarak m tutacaz? Yoksa sizin ok
zorunlu dediiniz sosyal ihtiyalar, ailesel ihtiyalar, duygusal ihtiyalar dzeyinde mi tutacaz? Btn bunlarn i dengesini
bulmak gerekir. bununla da bitmiyor. Bizim ulusal dzeyimiz var. Ulusal ve toplumsal dzeyimiz tkanm durumdadr. Ulusal
lleri ortaya koyup, ulusal dzeye hizmet eden duyguyu ve topluma rnek tekil edecek ilikiyi bulup ortaya karmak gerekir.
Bunlar olmadan soruna zm getiremezsiniz. Ulusal dzeyi, topluma nclk edecek dzeyi, ordu yasalarmz, siyasal
mcadelemizi ve rgtlenmeyi bir tarafa iterek duygular, cinsellii ve ak konuturamazsnz.
Dier yandan konunun kaba bir inkr da doaya aykrdr. arptarak, maskeli bir biime, yalana ve her trl bunalm
teorilerine dntrerek de sorunun altndan kamazsnz. Gereimizi btn ynleriyle ortaya koymakla doruyu bulabiliriz.
Duygulardan nce gereklerimiz ve gereklerimizi dikkate alan duygular gelimelidir. Gereklerimiz ise rgt, parti, ordu ve

47
dman gerekleridir. Dman da cinsellii, kadn, erkei ve aileyi kullanyor. Bu konuda byk bir ajanlk faaliyeti var. Bizim
gerekliimiz objektif ajanl mthi yaatyor. Bunlar gereklerdir. Bu gereklere gzmz kaparsak, neyi zebiliriz?
Saflarmzda baz kiiliklerin gz kara duygulara kapldn, nasl baa bela olduklarn, duygularna nasl ncelik verdiklerini,
nasl savan dnda yaklam gsterdiklerini rnekleriyle biliyoruz. Birok komutan ve sava bu yzden kat ve almalar
sabote etti. Biraz rgt denetimimiz olmazsa, yapmz bu gereklere dayanmayan duygusal, arpk, sakat ve lsz ilikiler
nedeniyle allak bullak olup kendi kendini bitirebilir.
Sorun btn bunlarn anlatmyla da tam ortaya konulmuyor. Sevgi veya ak hi olmayacak m? Smrgecilik, bizde bu ynl
de byk bir tahrip etme, byk bir saygszlk, byk bir akszlk durumunu yaratmtr. Hatta sevgi ve ak smrgecilii de var.
Bunu ok arpc anlatabiliriz. Sizin balandnz aklar ve duygularn hepsi Yeilam patentlidir. Yeilam, Anadolu halkn ve
btn halklar sermaye dzenine kul kle etme kararghdr, zel sava kararghdr. Baz istisnalar bir tarafa brakrsak, duygu ve
ak smrgecilii yapan birok karargh var ve hepsinin de zel savaa kullanldn ok iyi biliyoruz.
Srf duygu ynlendirmecilii altnda, halklarn nasl tutsak edildiini rahatlkla ortaya koyabilirim. zellikle son yllarda
emperyalizmin dnya apnda cinsellii gndemletirerek muazzam bir smry imkn dahiline soktuunu ve insanl en byk
sorunlarla kar karya braktn da sylemek gerekir. Emperyalizm kadnn ok deiik bir kullanm tarzn ortaya kard.
Reklamcl, gsteri olayn, porno film sektrn, hatta seksolojiyi gelitirerek, insanlar hibir dnemle kyaslanmayacak kadar
bir ideolojik bask altna ald. Bu konuda hepinizi de bask altna ald. u anda ok iyi anlalyor ki, emperyalizm bu son
dneminde, insanlarn ok doal olan gdleriyle, zellikle cinselliiyle oynayarak, kadn bu konuda yeniden smrmeye tabi
tutup metalatrarak, muazzam bir ideolojik bask kadar bir sermayeye yolu da at. Hatta bununla sermaye birikimi de muazzam
yaplmaktadr.
Trkiyenin son yllarda yapt duygu smrgeciliini ele alalm. Duygu smrgeciliini yapan sanatlar var. Bunlarn
gelitirdikleri duygusallklar yalnz ideolojik bask altna alnmay deil, muazzam sermayeyi de oluturdu. Bu ynyle de halk
soyup soana evirdiler. Snf basksnn en gelikin ve ok deiik yeni bir boyutu da burada ortaya kyor. Bu bask daha
vahice, insan dncesini ve yeteneklerini esir eden bir biimdedir. Hi phesiz devrimci yaklam, btn bunlar grmek ve
grmek gerektii kadar olas doru yollar da ortaya koymak durumundadr. Kald ki, bizde emperyalizmin bu ada smrc
ve ideolojik bask altna alc biimlerinin de tesinde, geleneksel dayatmalarn etkisinden bahsetmek byk nem tar. Baz
ballk trleri var ki, bunlar emperyalizmin dayatmalarndan bin kat daha tehlikeli sonulara gtryor. Evlilik kurumunda olup
bitenler, evlilik ncesi ve sonras durum bunlardandr. Aslnda ailenin nasl bir kurum olduunu anlayan da yoktur. Zaman zaman
Neden evlendin? diye sorulduunda, Merak ettim diye cevap verenlerin says oktur. Hemen hemen herkesin meraktan bu ie
girdiini biliyoruz. Sonularnn ne olup ne olmayacann farknda bile deildir. Kald ki, geleneklerin ar etkisi altndaki
yaklamlar eletirilse ve bunlara kar klsa bile, yerine ne konulacak? Yine emperyalizmin gelitirdiklerine kar klsa bile,
dorusu nasl ortaya konulacak? Burada da byk bir zmszlk etkilidir.
Ar duygularn, hatta gdlerin etkisi altnda olmayan veya kendi gereklerimizin derin etkisi altnda ka tane iliki
gelitirebilirsiniz? Cinselliin en doal veya en benimsenebilir bir biiminden tutalm en reddedilmesi gerekenine, yine
geleneklerin en reddedilmesi gereken biimlerinden tutalm emperyalizmin ve smrgeciliin krkledii biimleri reddetmeye
kadar ve tm bunlara ramen, zgrce gelitirilmesi gereken bir yaklama ne kadar g getirebilirsiniz? kiyzlle ba
vurmadan, zaaflarna esir olmadan, insani ve yaanmas gerekeni yaatacak yn ak olana ne kadar g getirebilirsiniz?
Devrimin bununla balantsn ne kadar ortaya koyabileceksiniz? Kendilerine gvenenler btn bu sorunlara aklk getirmek
durumundadr. Kendine gvenmeyen arpkl yaar.
Rahibe veya papaz olmanz nermiyorum; ama baktnz tehlike var, banz belaya girecek, o zaman doruyu buluncaya ve
imkn yakalayncaya kadar kendinizi kontrol edeceksiniz. Beyinle ilikisi kesilmi bir cinsellik tehlikelidir. Yine siyasal amala
ban koparm cinsel ve hatta ailesel yaklam, en az dman kadar zararl sonulara yol aar. Kadro bu konuda da kendini
disipline etmesi gereken kiidir. Kald ki, bizim kadromuzun sadece kendini disipline etmesi gereken bir kii deil, ok nemli bi