NR.

11 NOVEMBER 2016

WWW.HVALBA.FO

WWW.EFTIRSKULIN.WORDPRESS.COM

KEYPIS

Hvussu brynja vit best

ungdm okkara at mta
framtar avbjingum
KRI P. HJGAARD
LGTINGSMAUR

eyvan naka ttarli

san landnm hev
ur uppliva slkar
broyti ngar sum
ta ttarlii, i n liggur um
pensjnsaldur. Mguleikarnir at
velja sr lvstarv, t i vit vru
ung, vru rttiliga avmarkair,
og mrkini fyri, hvat ein vnt
ai av tr, vru greiari - har
vi gjrdist vali lttari og ein
faldari.
Fyri teimum ungu n dg
um liggur allur heimurin opin.
Um ein ungdmur er nrlagdur
og hevur evni at lra, er ta
bara hugflogi, sum setur mark,
um ta ikki er av heilsuvum, at
ein ikki kann fara gongd vi at
tbgva seg til ta lvstarv, i
vikomandi ynskir sr.
Ta er alneyugt, at
ungdmur okkara hevur so
ga barlast vifri sum
mguligt fyri at kunna mta
lvsins avbjingum og hava
frleikan at rkja valda starvi.
T i ta er sagt, eiga vit
at vera varin, at vit ikki eins
rtta okkara tbgvingar so
stran mun tann bkliga vegin,
at vit ikki hava ng miki av
vllntum vitanartungum strv
um at bja teimum ungu, sum
vilja heimaftur eftir loknan lestur.
Vit hoyra hesum dgum
formannin lrarafelagnum
rpa varsk, t nrum eingin
av nklaktu lrarunum hvdu
fingi fast starv.
Alt frri ung leita sr mari

tima vegin, ta er eitt vandatekin

hj eini fiskivinnutj sum
okkara. Har er ltil tilgongd av
ungdmi, og mealaldurin er
hgur, bi skipi og manning.
Ein orsk kann vera tey altja
herdu krvini um trygdarskei
og Blu Bk fyri at mynstra.
Her er talan um eina tyngjandi
lgu hj ungdminum uttan
nakra vissu fyri, at lgan verur
gagn
ntt, um sjverkur o.a.
gera seg galdandi. Eg havi meir
enn einafer reist spurningin
Lgtingi, og her er tilmli mtt
sera greitt:
Ta skal standa llum ung
dmi okkara boi at fa fyrsta
trygdarskeii og Blu Bk
keypis.
Ta eigur at vera ein

almenn uppgva at tryggja

ung
um hetta tilbo. Mr er
sagt, at tey ungu, sum koma
trygdarskei, eru fr sklum,
sum geva nmingum hetta
tilbo. Ta eru bert f undantak,
har sklanmingar av snum
eintingum fara skei. Nm
X og onkur annar skli hevur
sjvinnubreyt. Dugnaskapar
skei og keypis trygdarskei
stendur nmingum boi sum
partur av undirvsingini. Her fr
tann ungi nmingurin nautiska
grundtbgving at byggja ,
samstundis sum hann kann fa
vinnubrv og rttin til at fra
smrri skip, t i vikomandi
hevur fingi kravdu siglingar
tina. Ta er strt viri og gott
CV at hava vifrinum.

Londini tnorri hava rtti

liga ngvar felags avbjingar
og mguleikar. Hetta bleiv
sanna fyri 31 rum san, t i
tey tku felagstak og stovnau
Tingmannar tnorurs, sum
seinni bleiv til tnorurri, i
er manna vi tjan tinglimum,
seks fr hvrjum landi.
rsfundinum Qaqortoq
Grnlandi r bleiv eitt uppskot
fr Grnlandi einmlt samtykt,
har ein tgreining skal gerast
2018 og leggjast fyri tingini til
stutakan, hvussu vit besta
htt fa stovnsett tnorureftir
sklar, vikavist Grnlandi,
slandi og Froyum fyri nm
ingar 14 17 ra aldri.
Sivenjan vi eftirskla
er ikki so inngrgvin slandi,

sum hon er Froyum og

Grnlandi, men royndir hava
vst, at eftirsklin er gevandi og
mennandi t fyri nmingin, har
hann eisini fr t til umhugsan,
hvrja lvslei hann skal velja.
Verur talan um skiftisnm
ingar millum tnorurlondini,
koma nmingarnir til eitt land,
har livilkindini, umhvrvi og
gerandisdagurin meira lkist t
heimliga, enn t leiin gongur til
Danmarkar, har tey flestu ungu
higartil hava leita sr eftir
sklatilbo. Talan er eisini um
tr lond, har samlaa flkatali
telur minni enn hlva millin,
men tey hava ll stt egna ml
og sna egnu mentan.
Ngv hevur veri tosa um
eftir
skla Froyum. Oftast

endar mli tvdrttinum um,

hvar ein slkur skli skal liggja.
Mn skoan er, at vit eiga
at hava eitt gott og fjlbroytt
eftirsklatilbo, og at dyrnar
standa opnar fyri skiftisnming
um vi serligum atliti til tnorur.
Um ng ngv velja henda
mguleika, verur talan um eitt
strt stig mti mlinum, i er
at kunna ungdmin um mgu
leikar og liviumstur hj hvrj
um rum.
Eg vni og trgvi, at
tnorursamtyktin fr fullan
stuul i politisku skipanini ll
um trimum londunum.
Um so verur, skuldu vit
kunna s tkilig rslit av
hesi samtykt, innan alt ov langa
t.

Samgonguskjali 2015 millum Javnaarflokkin, Tjveldi og Framskn 14. september 2015

EFTIRSKLI OG HSKLAR

- Ta hevur skund at seta stovn eftirskla og tbggja hsklar.

Karmar skulu skapast, so hesir kunnu virka ymiskum samstrvum.

NR. 11 | NOVEMBER 2016

www.eftirskulin.wordpress.com

www.hvalba.fo

Gir sklar kunnu lofta

ungdminum - bi so og so!

VR BERGHAMAR
JACOBSEN

g lat meg skunda

mr at leggja
aftur
t, at gir
sklar eisini kunnu
lofta brnum og flki llum
aldri. Men n eri eg spurd um
at skriva eina grein til blai:
EFTIRSKLIN, og t snr grein
in seg fyrst og fremst um ung
dmin.
Hsklar og eftirsklar eru
sklar har nmingar flyta inn.
Tey bgva sklanum, og
tskil vera tey rist serliga vl
saman, og sterk bond kntast
millum nmingarnar, ofta eisini
vi stai og vi starvsflki.
Fyri at ta skal rigga at bgva
so ttt, er neyugt at ll trvast.
Og str orka verur lgd at fa
ll vi, so ll kenna seg at vera

ein part av hesum felagskapi.

T eg yvirskriftini sigi lofta
ungdminum, so meini eg eisini
at lofta ungdminum, har ung
dmurin er, og byggja vari
ta, sum longu er lrt, vsa
ungdminum gongdar leiir,
lra ungdmin at brta upp r
nggjum og finna egnar leiir,
finna seg sjlvi.
Eisini hugsi eg at lofta teim
um, sum eru vanda fyri at
detta niir millum so ella so.
t.d. millum flkasklan og arar
tbgvingarstovnar. Um at lofta
teimum ungu. Tey ungu, sum av
einhvrjari orsk ikki sjlvi fa
gjrt ta, sum er best fyri tey.
Kanska vntar teimum stuul,
kanska vntar teimum eitt
andarhald fr rum sklum fr arbeislvinum. Kanska er
ta gott fyri tey at koma sr
burturr t umhvrvi tey eru .
Kanska standa tey pra opin
einum vegamti, og t hevur ta
tdning, at tey vera lofta vi
einum skilagum og kulum til
boi sum t.d. gum eftirskla
ella gum hskla. Ta kann
gera allan munin at koma eitt
anna stimbrandi umhvrvi og
vi rum grtnum og huga
gum nmingum, sum eisini
vilja rum ta vl.
At lofta ungdminum, r
enn tey ungu fara fr okkum.
Lofta teimum soleiis, at tey

sggja viri og mguleikar

hesum samfelagi. At upplsa
tey, vsa teimum mguleikar
og nggjar og gongdar leiir.
Um hugurin er at fara t heim,
so gari t frammanundan at
tryggja okkum, at tey eru vitandi
um, at ta ber til og er huga
vert at flyta heim aftur.
Ta hevur so stran tdning
at kenna, at ta er brk fyri
einum. Og sanniliga hava vit
brk fyri ungdminum.
Ta er n ein sannroynd n
vit ravs hava tflutt unga
flki eftirsklar uttanlands, til
Danmarkar, og ein strur partur
av teimum koma ikki heimaftur.
Vivkjandi blkinum av ungum,
sum koma heim aftur at ganga
minmsskla, eru framvegis
str sannlkindi fyri, at tey eftir
loki minmssklaprgv flyta
uttanlands aftur og vera verandi
burturi.
tlendskir eftirsklar hava
rma t, ja meir enn eitt tggju
raskei, kanska heili tvey ra
tggju veri fr at bja sni
tilbo fram fyri ungdminum,
eisini ungdminum Froyum.
Og her hevur mong r ltil
og eingin kapping veri fr fr
oyska samfelagnum.
Fyri nkrum rum sani
kom eitt n NmX tilboi
Froyum, trttarhsklin Vgi
er jst byrjaur r, umframt

onnur tilbo, og Hsarhalds

sklin Klaksvk og Froya
Flkahskli Havn kunnu eisini
vera vivirkandi til hetta: at fa
ungdmin at velja Froyar. Og
brn hj froyskum foreldrum,
kunnu bgva eftirsklanum
ella hsklanum og samstundis
lra um landi, haani foreldrini
hava sn uppruna. Ungdmur
r llum heiminum kann koma
skla Froyum.
nkur r hevur fokus veri
sett at fa ungdmin at stast
betri Froyum, og um tey ungu
fara burtur onnur lond at nema
sr vitan og tbgvingar, so at
gera ta lokkandi fyri tey at flyta
heim aftur.
Setri er fari at bja al
samt fleiri tbgvingar fram,
eisini partar av tbgvingum
fyri at minka um ramli, sum
hesi lesandi eru burturi. Eisini
t at kanningar vsa, at tess
eldri tey lesandi eru, renn
tey flyta heimanfr, tess strri
eru sannlkindini fyri, at tey flytur
heimaftur.
Tskil hevur ta tdning, , at
vit eru kappingarfr vi tlendsk
til
bo. At okkara sklar, i
framtini eisini eftirskli, hev
ur gar lrarakreftir og kann
bja ta fram, sum ungdm
urin hevur huga .
Sjlv flutti eg av landinum
18 ra gomul beint eftir loki

studentsprgv. Eg fr hskla
Kunglv. Kom sani heimaftur
at arbeia nakrar mnair og
fr so langalei avsta yvir
um atlantshavi og til USA fyri
at ganga skla har eitt r.
Eg kundi ta sama valt at vera
verandi og roynt eynuna her
saman vi nkrum av nggju
vin
flku
num, sum eg hevi
fingi.
At familjan ynskti at eg kom
heimaftur, visti eg, og ein
htt kendi eg eisini eina skyldu
at koma aftur at geva burturav
av t, sum eg t hevi lrt. T
eg hevi fingi stra vlvild og
hevi fingi stuul r Froyum,
eisini hevi eg fingi eitt lti ln,
sum eg vildi gjalda aftur.
Ta vildi so til, at heimaftur
komin fekk eg fleiri ltil strv.
Var boin vi tverandi yrkissjnleikablkin Grma saman
vi tveimum rum ungum flk
um. Og ungum so lkt, vildu
vit seta okkara fingramerki
blkin, og umframt at framfra
klassiskt verk, brutu vit eisini r
nggjum vi at samstarva vi
einum hotelli heimbnum, og
her skipau vit fyri fyrstu fer
fyri Dinner Kabaret Froy
um. Eitt heilt kvld vi mati
og undirhaldi og dansi einum
og sama sta. ngv r hevur
hesin leistur veri brktur til
mong jlaborhald kring alt

landi.. Sama tarskei st

mr boi at undirvsa
kvldsklanum.
Nevni hetta bara sum eitt
lti dmi um nkur ungflk,
sum heimkomin vru lofta
og partvs borin lgvum av
vaksnum flkum, sum litu
okkum strar uppgvur og eisini
litsstrv upp hendurnar.
Ta er ikki bara ein rttur
mti at lofta ungdminum, men
mangir. Og tess fjlbroyttari
mguleikarnir eru, tess betri fyri
einstaka menniskja og hervi
eisini fyri samfelagi.
Kanningar vsa j eisini, at
ta er ein blkur av ungdmi,
sum ans g tilbo heim
landinum, ynskja at fara burtur
onnur lond. Hvrt hesi flyta
heimaftur verur eisini virka
av, hvussu ung tey eru, og eftir
hvussu rtfest tey eru sam
felagnum.
Ein mti at lofta ungdminum
eru gir eftirsklar og hsklar.
Aloftast eru eftirsklar og h
sklar stum, sum eru
nttruvkur, hugnalig og fjlg.
Stasetingin og uttandura
umhvrvi er ein partur av
heildar upplivingini og vivirk
andi til at geva kensluna av at
stast.
At vera loftaur av gum
hondum gum sta.

Eftirsklalvi er lvi eftir skla

Eftirsklalvi er, umframt sklauppliving eftir vanliga sklagongd, eisini

menning, vinalag og minni, i ein tekur vi sr vari lvinum

DAGFINN OLSEN

ftirsklalvi er ser
ligt, spennandi og
mennandi. Umframt
fak
l iga menning

einum sklaformi, i gevur

llum rm at vera vi og gera
seg galdandi, uttan mun til
undanfrleikar, so eru eisini
so ngvir gir suvinningar,
i lkasum bara koma av sr
sjlvum.
Her verur hugsa um per
snligu menningina.
At ein fyrtsa sinni fer t
lvi, fer heiman fr og skal so
at siga standa egnum beinum
fyrsta sinni, hevur rembingar
vi sr. Fyrsta leiin t kent
hav, har ein t skjtt finnur tav,
at har eru fleiri, i er sama bti.
Vinabond vera kntt, i
oftast ikki slitna aftur. Hpurin
er saman um menningina fram
mti sjlvbjargni og vaksna lvi
num.
Nmingar taka lut dagligu
gongdini sklanum. Matur
skal gerast og reinger er partur
av lvinum.

At ein sjlvur stendur fyri

at vaska sni egnu kli er
so sjlvsagt ta en ljar
iva ein spildur nggjur
tttur lvinum hj flestu eftir
sklanmingum.
Og hvussu vi einum av
tdningarmestu tttunum
degnum, nevniliga morgninum?
Mong lra fyri fyrst fer
eftirskla at taka byrgd av sr
sjlvum og at yvirhvur koma
undan dnuni vi egnari hjlp
- og til setta t.

Persnlig menning

Alt alt er eftirsklatin

ein persnlig menning so
mongum kjum, umframt at
nmingar fa undirvsing og
fakliga hjlp eftir sklat.
Nmingar
lra

eftirsklatini seg sjlvar at

kenna, og flestu teirra duga
sjlvi at sggja, og ta er ein

broyttur, mentur persnur,

i sigur farvl eftir loki
eftirsklaskei.

Trvur

At trvur er eftirskla
Froyum, er sjlvsagt. Hvrt
r fara nmingar burt onnur
lond eftirskla, einamest til
Danmarkar.
Hyggja vit nkur r aftur
tina, so var ein roynd
gjrd vi froyskum eftirskla.
Froyska lggvan var t
ikki til reiar, og var hesin
froyski eftirsklin t stasettur
Danmark. Og trvurin var har.
Ta untist mr at starvast
sklanum eitt skifti, og ta er
onki at taka seg aftur , at jst
eftirsklaformurin ofta loftar
nmingum, i detta niur
millum flkasklanum, mean
uppaftur arir fa hvi at royna
nggjar avbjingar, i teir

saknau kendu sklaskipanini.

dag er lggvan broytt, men
froyski eftirsklin Norrni
Eftirsklin, er ikki til longur,
men standa bygningarnir tmir
Danmark.

Suuroyggin

Royndir hava veri at seta

stovn eftirskla Suuroynni.
Og onki at ivast , at stai
er vl egna. Slkur skli
liggur vl tjaaranum, um
enn hann ikki liggur burturi
bygdum. T verur slkur skli
sjldan stasettur ella uttanfyri
strb.
Suuroyggin er tjaari,
men vi llum teim hentleikum,
og kanska bareykennum,
i skulu til, fyri at nmingar
ikki kenna seg sleptar upp
fjall burturi bygdum. Fyri
nmingar, i ikki koma r
Suuroynni, er t talan um

at koma burtur fr kenda

umhvrvinum, og ta sjlvum
sr er ofta gur grrarbotnur.
Suuroyggin er ikki strbur
og ikki smplss, og t eitt sta,
sum vi sni landafriliga
staseting liggur eina dagsfer
burtur fr mistaarkinum.
T er oyggin upplagt val til
froyskan eftirskla.

NR. 11 | NOVEMBER 2016

www.hvalba.fo

www.eftirskulin.wordpress.com

Eftirsklin verur Tvroyri

BJARNI HAMMER

itt av heitu kjak

evnunum fyri tina,
er Eftirsklin
Suuroynni. San
aldarskifti hava mivsar fyri
reikingar og kanningar veri
gjrdar, til tess at finna tav, um
undirtka hevur veri fyri einum
eftirskla oynni. Kommunurnar
oynni samdust um at arbeia
saman um mli og skjtt var
eisini greitt, at kring landi var
vlvilji fyri tlanunum.
Vit skriva n 2016 og hast

Eftirsklin enn ikki er komin, so

er kjaki eins heitt og ta var
byrjanini. Men tlanin um Eftir
sklan Suuroynni kann koma
at missa trviri, um vit ikki n
seta fer arbeii, so tkilig
rslit sggjast.
Eftirsklin verur bygdur
Tvroyri. Tvroyri er nttrligi
savni ngarstaur Suu r
oyar. Tvr
oyri er stutt til
sjkra
h s, apotek, bestu
uttandura trttar
fasilitetir
oynni, eina stsiliga trttar
hll, komandi cross-fit ki,
handils
lv og samferslu til
restina av landinum. Ert t eitt
nttrumenniskja, so hava vit
viarlundina, argtu og til ber
sjlvandi eisini at fara trar
hagan vi nmingunum - eitt
n til Hvannhaga, helst nttru
vakrasta blett landinum!
Tvroyri hevur eisini jst ta, i
ungdmurin vil hava - eitt virki
ungdms- og mentanarlv!
Nmtans ung ynskja ikki at
vera avbyrgd langt fr strri
b
setingum, men ynskja at

hava stutt til har, i ta hendir

naka. Ta kann Tvroyri bja!
Eftirsklin skal lagast til
dagsins ungdm. Hann skal
innih alda vallrugreinar,
i tey ungu ynskja: Eitt n
"gaming", i er tann best
umtkta eftirsklalrugreinin
Norurlondum dag. Ja so
strur er hugin, at nmingar
standa mnaarvs bilista.
gaming menna tey ungu spl,
appir og onnur forrit.
>> "verksetan" skulu
nmingarnar hava mguleikan
at fra sni hugskot til veruleika.
Lrararnir skulu hava dygdir, i
gera teir frar fyri at vegleia
og hjlpa teimum ungu soleiis,
at tey fa ri og dirvi til at
byrja fyri seg sjlvan aftan
sklan. Sklin skal virka sum
ein kveikingardepil fyri ung, i
ynskja at nta stt hugflog ein
konstruktivan htt.
"Filmur" og "list og sni
geving" skulu eisini vera partar
av tilbounum sklanum.
dag gongur tkniliga menningin

vi rkandi fer. Hvussu vl

eins "list" er umtkt, verur
ikki longur, einans gjrd upp
vitjandi til eina listasning - dag
snr ta seg um at fa "likes",
ella "hits" Facebook, Youtube
og t.d. Instagram. stain fyri at
niurgera hugan hj ungdmi
okkara, so skulu vit heldur fevna
honum og gera okkara fyri, at
hann kann vera nttur til glei
og gagns fyri okkara ungdm.
Eftirsklin skal leggja seg eftir
at menna hesar eginleikar!

Eg sggi fyri mr
trggjar mguligar
stasetingar
Tvroyri:

Eitt uppskot liggur frammi

ltuni - vi sunar av komandi
mentanarhsinum Drelnesi,
Salt. Ein spennandi verktlan,
vi strum mguleikum til glei
og gagns fyri ungdmin.
Ein annar mguleiki er sklin
trttarhllini Trongisvgi.
Her er ltt at byggja t og

fasilitetirnir til trtt og uttandura

aktivitetir, eru einastandandi
gir.
Trii mguleikin er nverandi
Tvroyrar Skli. Kanska er
bygningurin ikki tann allarmest
spennandi at lta dag,
men stasetingin fst ikki
betur og mguleikarnir eru
endaleysir: Plss verur fyri
llum hentleikum, ja ennt
lestrarbum, i er eitt strt
aktiv fyri einhvnn skla.
Tveir teir seinnu mguleikarnir
eru sjlvandi ikki so lkatil at
avrika, men eg ivist onga ltu
, at bey mguleikin seg, so
hevi Tvroyrar Kommuna
veri sera jalig og fari langt
fyri at fingi karmarnar klrar.
Longu sum er, so hevur Tvr
oyrar Kommuna tlanir flka
sklakinum.
Sambrt lgukarminum
hj Lgtinginum, so skal skjtil
setast Eftirsklan 2018, t
peningur er settur av til verk

tlanina. Eg vil virka fyri, at

verulig gongd kemur og at vit
skjtt finna eina viriliga loysn.
Alt ov leingi hevur veri tosa
og kjakast! Vnin, i kanska
birtist hj nkrum 12-14 ra
gomlu 2000, er langt san
fna burtur einki. N eiga
kanska fleiri teirra sjlvi brn og
ta er upp til okkum, um hesi
skulu sleppa at njta gan
av einum froyskum eftirskla.
Ein eftirskli vil geva ring
virkn
ingar kring alt landi!
lokalsamfelagnum fa vit fleiri
ung, vit fa fleiri vitanartung
strv og avleidda virksemi
kemur eisini at merkjast. Fr
oyar, og Suuroyggin, koma
altja eftirsklalistan og
ikki er hugsandi, at eitt n
norurl endskur ungdmur,
hpatali, fer at leita sr til
okkara eftirskla, Ta eru hast
alt f st heimunum dag,
har foreldur so trygt kunnu lata
brn sni fara.

NR. 11 | NOVEMBER 2016

www.eftirskulin.wordpress.com

www.hvalba.fo

Sga Vgseii

Fyrstu mnairnar
trttahsklanum Suuroy
DENNIS HOLM

15. august 2016 byrjau 18

nmingarnar trtta
h
sklanum Suuroy. Foreldur

og nmingar mttu Stra

Pakkhsi og vru boin
vlkomin at hskla
leiara
num.
Eftir bit fru nmingar
smtturnar, sum tey gista fram

til 3. desember, mean foreldrini

vru kunna um ymisk viur
skifti.
Fyrsta vikan var annars
skipa sum ein samansjannar
vika, har hvusendamli var,

at tey ungu skuldu lra hvnn

annan at kenna. Fari var t
sambandi ein tr nttruni,
har byrja var suuri Sumba.
r Sumba var gingi eftir
fjllunum vi ks mti Vkar

byrgi. Tey ungu settu sjlv ks

ina og vru fleiri uppgvur at
loysa leiini.
T komi var til Vkarbyrgis
vru tjald sett upp og gist var
telt-legu Vkarbyrgi. Tey ungu
Ganga nttruni

skuldu sjlvi syrgja fyri matger,

sjlvsagt undir leislu av starvs
flki trtthsklanum.
Eftir at hava ligi ntt
Vkarbyrgi gekk leiin til Loprans
eii og sani til Vgs, har ymiskar
uppgvur eisini skuldu loysast
leiini. Gist var smttunum
Vgi, renn leiin aftur gekk t
nttruna, umvegis vialundina
Vgi nian Borgarknapp.
Fyrsta vikan var framrskar
andi, og eftir far dagar vru tey
18, fyrstu flokkur trttah
sklanum, ein sera vl saman
sjaur blkur.
Eftir fyrstu vikuna er ein
gerandis-rtma komin trtta
hsklan. Hvrja viku venja
tey ngv, bi vanligar kendar
trttagreinar, umframt ngvar
annarleiis avbjandi krops
ligar venjingar. Ngv t verur
brkt ti nttruni, fjllunum,
fjruni, bjrgunum og annars
runt Vg.
Nmingarnir hava eisini
veri fer noranfjrs vikuni
eftir heystfrtina, har tey m.a.
hava vitja Mykinesi. Eisini
hava tey riki og slakta og tiki
upp eftir slakt.
Umframt trtt og venjing,
so eru eisini fleiri arar lru
grein
a r skrnni. Bkligu
lrugreinarnir, froyskt, enskt,

NR. 11 | NOVEMBER 2016

www.hvalba.fo

www.eftirskulin.wordpress.com

Froyskt

Venja nttruni

Venja vi Stra Pakkhs

Telt-lega Vkarbyrgi

fysiologi, anatomi og kostur &

fslulra eru skipaar javnt
undirvsingini flkasklanum,
t innihaldi er annarleiis.
T veri til ta, verur
undirvst ti. Kostur & fslu
lra fevnir eisini um praktiskan
part, bi ta at leggja tilrttis,
keypa inn og at gera heilsug
an mat.
Ein tandi partur av einum
vistarskla, sum trttahsklin
Suuroy er, er, at nmingar
sjlvi taka byrgd av fleiri av
gerandisligum viurskiftum.
Nmingar gera sjlvi reint
smttunum. Tey gera sjlvi
mat og standa fyri innkeypi
og leggja til rttis og matgera
heilsugan kost (hetta sam
r vi kostrgevan, sum
hevur lrugreinina kostur &
fslu
lra). Tey gera eisini
reint eftir mltirnar og vaska
sjlvi kli.
Tey ungu trvast sera vl
trttahsklanum, og sklin
fr ngvar gar frboanir fr
glaum foreldrum. Vgi eru
flk eisini sera gla um trttah

Eta Stra Pakkhsi

smttunum

sklan og leiini veg til ml

tir, venjing ella til undirvsing,
fa tey ungu ngv g or vi

sr fr flki nrumhvrvinum
Samanumtiki
hevur
trttahsklin fingi eina sera

ga og spennandi byrjan, og
hvr vika bur eftir nggjum
upplivingum.

Umsknarfreistin til vrskeii er 2. Des. 2016

Ta ber til longu n at skja inn vrskeii
trttahsklanum Suuroy.
Vrskeii byrjar 16. Januar 2017 og er
20 vikur, og endar 17. Juni 2017.
Plss eru eftir til vrskeii 2017 og skjast
kann inn skeii heimasuni
www.his.fo. Umsknarfreistin er frggjadagin
02. desembur 2016 kl. 12.00.

NR. 11 | NOVEMBER 2016

www.eftirskulin.wordpress.com

www.hvalba.fo

Mental venjing og trttaravrik

hanga loysiliga saman
GITTE KLEIN OG ANN-BRITT
FRHEIM MORTENSEN

Gitte Klein

kalt t avrika trttar

0liga einum hgum
sti, er neyygt, at
t hevur tann mentala
partin vi. Ofta verur vst ,
at 90% av trttaravrikinum
skyldast t mentala. Eitt trttar
flk, sum avrikar optimalt stt
allarbesta, hevur sostatt ein
sera gan mentalan frning.
Men hvat merkir ta grundini
at hava ta mentala vi, og er
ta naka vi eru fdd vi, ella
kann ta mennast? Og hvussu
mennir man ta mentala, t
talan er um litrtt sum eitt n
ftblt og hondblt?
Tosar t vi trttarflk, eru
tey flest ll einum mli um,
at trttarliga avriki er tengt
at, hvussu mentala stan
hj trttarflkinum er. Hvnn
sunnudag, t dystir vera varp
air Kringvarpinum, hoyra vit
ftbltsleikarar siga fjlmila
flkinum fr, at mentalt var hetta
ella hitt lii sterkari dag. Og
ta ljar gvuliga skilagott, at
ftbltssleikarin vsir vantandi
mentala yvirskoti, t verur
hugt at gransking, so er ta jst
tann mentali parturin, sum er
avgerandi fyri, um eitt li ella ein
einstaklingur avrikar optimalt.
vanligari venjing eitt n
ftblti, verur tann tekniski
parturin mentur meiri og meiri.
Ta eru avleveringar, flyta seg
vi og uttan blt og skot o.s.fr.,
sum vera vand. Leikararnir
fa at vita, at kostur og svvn
ur hevur tdning. Men ta
mentala eigur at kalla ltla inni
vist vanligari venjing. Skal eitt
trttarflk avrika optimalt, er
ta umrandi at sggja trttar
flki sni heild. Hdd m
takast fyri t tekniska, taktiska,
kropsliga og t mentala. Flestu
trttargreinirnar leggja stran
dent tey tr tey fyrstu hug
tkini, ta tekniska, taktiska og
kropsliga, men ikki tann mentala
partin. Ta lii, sum leggur
dentin ta mentala hevur ein
stran fyrimun fram um hini
eini kappingarstu. ll li
kunnu gera somu teknisku og
kropsligu venjingarnar, men ta
mentala er og verur persnligt
og subjektivt, og kann t ikki fjl
ritast.

Vita ikki, hvussu

ta mentala
skal troytast

Mentali parturin er oftast eitt

peptalk undan dystarbyrjan,
og kanska roynir onkur leikari
seg vi yvirtrgv, at lata seg
hosurnar rttan htt, so vinstri
ftur fer hosuna vi linum .

Tey, sum veruliga kenna, at tey

gera naka vi mentala partin,
arbeia kanska eftir Gerudaleistinum hja fyrrverandi hond
blts landslisvenjaranum Wil
bek.
Fert t inn hllir ella ft
bltsvllir, so hava ll felg vi
viring fyri sr sjlvum eina
plakat av, hvussu tey menna
millum anna trivna og motiva
tin, men verur hugt at praksis,
eru ta gvuliga f felg, sum
veruliga arbeia vi mentala
partinum ein mivsan htt,
har man eisini veit, hvat ta er,
man ger, og hvussu ta skal
gerast.
At ta mentala at kalla bert
er eitt eiti - okkurt hgtflgvandi
naka, sum eingin egentliga
veit, hvat man skal gera vi
-, sst eisini nggja trttar
sklanum, sum jst er settur
stovn Froyum. Verur hugt
at tmatalvuni hj nmingun
um, so eru ngvar trttarlig
ar venjingar skr, eins og
nm
ingarnir lra um kost
og so framvegis. Men tann
mentali parturin eigur ikki inni
vist tmatalvuni, og ta er
gvuliga heppi, t hugsa
ver
u r um, hvussu stran
tdning tann mentali parturin
hevur mun til trttarlig avrik.
Men hetta vsir bara, hvussu
lti vit egentliga geva okkum
far um tann mentala partin,
og hvussu lti hann verur
troyttur, t sjlvandi skal tann
mentali parturin venjast einum
trttarskla og einumhvrjum
trttarfelagi. Uttan mentalar
venjingar, kemur einstaklingurin
og lii ongant at avrika teirra

optimala. Men hetta krevur

eina hugbursbroyting og eina
kunning um, hvussu arbeiast
kann vi mentala partinum.

trttarslafri
flytur leikaran fram

Vit valdu at arbeia vi trttar

slarfri, t vit bar hava til
knti til litrtt og hava eygleitt
ngvar venjingar og kappingar
fr sulinjuni. Vit undraust
, hvussu lti verur gjrt
vi ta mentala, sum annars
alt verur skrt sum tann
tdningarmiklasti parturin, t
ta rur um trttarlig avrik.
Positiv slarfri snr seg um
at fa flk at avrika optimalt, og
t leggur postiv slarfri seg
ttt upp at trttarslarfrini.
T vit skuldu skriva master
uppgvu valdu vit t at arbeia
innanfyri ki mental venjing
og trttarslarfri. Vit hava
skapa eina interventn, sum
byggir trttarslarfri, posi
tiva slarfri og kognitiva slar
fri. Vi hesari interventin
kunnu vit flyta einstaklingar og
li ml fram, t allir faktorar, sum
hava vi ta mentala at gera,
vera troyttir samtis, eins og
man arbeiir mivst og tilvita
vi t mentala partinum, sum
fr at kalla lka ngva rmd
sum tann tekniski parturin -
eitt vst tarskei. sama htt
sum tann tekniska og taktiska
venjingin verur tillaga til
ymisku aldursblkarnar, verur
mentala venjingin eisini laga til
aldurblkarnar.
Ta er umrandi at sla
fast, at ta mentala ikki kann
loysast vi einum peptalki

ta finst einki quick fix ella ltt

loysn eini handavending t ta
snr seg um ta mentala. Ta
mentala skal venjast jst sum
vddarnir annars, og tann hug
bursbroytingin, sum er munurin
einum mialleikara og einum
optimalum leikara, er jst, hvussu
hann dugir at hand
fara ta
mentala. Hvrja orku leggur hann
at broyta sna hugsan, hvnn
stuul fr hann fr venjaranum,
og hvussu lrir hann ta?
Ta mentala er so giliga
ngv meiri enn ta, vit fremja
verki dag, og tbetur er ta
naka, sum man kan venja. Vi
okkara interventin arbeia vit
tilvita vi at kja um mentala
mtstufri hj einstaka
leikaranumm, soleiis at hann
betri er frur fyri at takla ta
mtgongd, sum hann fr eitt
n dysti.

Men hvat inniber

ein tlk venjing?

Nggjasta granskingin vsir vi

sti positivari slarfri, at
skalt t avrika optimalt, krevur
ta, at t setir inn ymsum
kjum. T vit arbeia vi t
mentala partinum, gera vit eina
interventjn, har vit arbeia vi
venjaranum samtis, sum vit
arbeia vi einstaka leikaranum
og linum. Hetta er interventjn,
sum tekur nakrar mnaar, og
sum verur skipa sum partur
av venjingunum og partvs
renn/aftan venjing. Video
eygleiingar vera gjrdar, eins
og vit fylgja lium til venjing og
dyst.
T hugsa verur um ta
mentala. eru ta nkur vs

evni, t arbeiir vi. Motivatin

er eitt, mlseting eitt anna,
sum vit sjlvandi arbeia vi
saman vi venjaranum. Men
ta, sum veruliga flytir tann
mentala partin, er relatinin
millum venjara og leikara.
Evnini hj venjaranum at skapa
umstur, sum motivera leikar
an, og ta er ymiskt fr leikara
til leikara, hvussu hann verur
motiveraur, og t ber ikki til
at hugsa sum vi tekniska
partinum, at alllir leikarar skulu
gera sama htt. Vi okkara
interventjn fr venjarin innlit
spenningsreguleringina hj
einstaka splaranum, so hann
lttari fr tillaga samskifti,
so ta samavarar vi trvin hj
leikaranum, soleiis at hann
avrikar optimalt. Venjarin fr
tey rttu amboini til at leggja
sna venjing til rttis, soleiis
at umhvrvi virkar motiverandi
og leggur upp til, at leikarin
avrikar optimalt.. Venjarin fr
vitan um, hvat skal til, fyri at
menniskjan avrikar optimalt.
Samtis sum arbeitt verur
vi venjaranum, fa leikararnir
nkur ambo at betra um
mentala mtstufri. Taka vit
eitt n ftblt, eru ta ngvir
faktorar, sum kunnu virka
leikaran mentalt. Hann kann
vera strongdur, t at dyst
urin er tdningarmikil, og krv
vera sett til avrik, hann kann
vera vanda fyri at vera
skiftur t og missa stt plss,
hann kann kenna seg trstan
av skoarunum ella av vi
leikarunum, og soleiis er so
ngv sum streingir . Hetta er
alt slkt, sum virkar mentala

mtstufri hj leikaranum,
og hvussu hann megnar at
vera kappingarstuni, og
hetta saman vi rum virkar
hansara leiklistarliga avrik.
Ofta eru hesi tingini tilvita,
og t er fysta stigi leiini at
gera leikararnar tilvitaar um,
hvrjir faktorar streingja teir,
og hvrjir motivera teir. T
hetta er vori tilvita, fer man
inn og arbeiir meiri kognitivt
vi hvrjum leikara sr, har
man saman vi honum finnur
fram til rvsi httir at hugsa
upp . Samtis sum arbeitt
verur vi einstaka leikaranum
og venjaranum, verur arbeitt
vi llum linum, soleiis at ta
rtta motivationella umhvrvi
verur skapa.
Vit hava granska hesum,
og har, sum vit settu inn vi
okkara interventjn, su vit ein
avgerandi (signifikantan) mun
leikarunum renn og aftan
interventjnina, har leikararnir
vru munandi styrktir mentalt,
og soleiis megnau strri
trst kappingarstum, og
ta stuttliga var, at leikararnir
eisini nttu amboini, teir
hvdu fingi stum, sum
einki hvdu vi venjing at gera
m.a. sklanum.
Gitte Klein og Ann-Britt
Mortensen, sum bar hava
eina Master positivari slarfri
og hava serkunnleika , hvussu
t mennir trttarflk mentalt,
hava skei og hjlpa einstak
lingum og trttarfelgum at
nta mentala venjing vanligu
venjingina bi t ta snr seg
um venjing av brnum og pro
fessionellumYrkisleikarum.

NR. 11 | NOVEMBER 2016

www.hvalba.fo

www.eftirskulin.wordpress.com

Ein skli, i mennir nmingar,

sum trvast, eru fakliga sterkir
og hava sterkt mtstufri
ANN-BRITT F. MORTENSEN
OG GITTE KLEIN

er, og hvat tey sjlvi kunnu gera

fyri at trvast og fa eina ga
tilveru.

- Slarheilsa
innanfyri sklagtt

Hvat er positiv
sklagongd

Sig tveimum orum ella frri,

hvat t ynskir allarmest fyri
barn ttt. Um t ert sum flest
onnur, so svarar t: glei,
trivna, javnvg, eydnusemi,
sjlvri, heilsu, ngdsemi,
styrki, sjlvsviri, sjlvslit og
so framvegis. stuttum ynskja
vit trivna, glei og vlveru.
Um vit n bija teg siga vi
tveimum orum, hvat brnini
lra sklanum? So er svari
helst: at lesa, at rokna, at skriva,
ldni, at hugsa, og at loysa
uppgvur.
Vi rum orum lrir
sklin brnini at avrika og legg
til merkis, at lti samsvar er
millum ta, vit ynskja fyri brn
okkara, og ta, sum vit lra
sklanum.
fleiri enn hundra r hevur
sklin sn seg um at fyrireika
brnini til at gerast vaksin og
fara t arbeismarknain.
Hetta er sjlvandi neyugt,
men mynda tr, at sklin bi
legi herslu sibundnu
lrugreinirnar, og samtis
lrdi nmingarnar, hvussu
teir kunnu trvast? Ongant
ur hava vit havt fleiri brn
og ung, sum gerast tunglynt
og rakt av slarsjkum, og
t er neyugt at stga og
hugsa um, hvat vit gera sum
samfelag fyri at fyribyrgja
hesi vanlukkuligu stu, sum
alt fleiri brn og ung koma
yngri og yngri aldri. Av t at ll
brn skulu ganga skla, hava
vit strar mguleikar at lra
brnini um trivna sklanum
, og soleiis hjlpa teimum til
eina bjarta framt bi fakliga,
men sanniliga eisini persnliga
og slarliga.
Vit vera noydd at skipa
sklan soleiis, at hann eisini
tekur atlit til trivna og glei.
londunum kring okkum hava
alt fleirri sklar seinastu rini
hugt at positivari slarfri og
seta trivna tmatalvuna. Og
her er umrandi at vsa , at
trivnaur tmatalvuni er meiri
enn ein kkubiti og eitt glas
av saft, mean brnini spla
Burin svevur ella okkurt tkt.
Trivnaur fevnir ngv longri
enn bert til frveru av happing.
Henda undirvsingin snr
seg um, at nmingar gerast
tilvitair og lra, hvat trivnaur

Positiv sklagongd kann

skilmarkast sum verandi
sibundin undirvsing og
undirvsing trivnai (glei).
Endamli vi positivari
undirvsing er, at stula
brnunum at menna teirra/
snar frleikar og at sammeina
teirra kjarnustyrkir. tbgving
trivnai leggur herslu , at
ta ikki bert er heilin, men eisini
sinni, sum skal venjast.
Samanbori vi glaar
nmingar, so fylgja glair
nmingar betri vi
undirvsingini, hava strri
hugflog og eru meira ti um seg
nrumhvrvinum. Teir luttaka
fleiri og betri felagsskapum. Har,
sum man undirvsir trivnai
sambrt positivari slarfri,
vsa kanningar, at ta kir um
virksemi hj nmingunum
og skapar forvitnari nmingar
eins og ta ger, at nmingarnir
dma munandi betri at lra
(Fisher (2015).
Kanningar
vsa,
at
undirvsing trivnai virkar
fyribyrgjandi mti tunglyndi,
kir um ngdsemi til lvi sum
heild, leggur upp til sosiala
byrgd og stular undir betri
lring og einum meiri skapandi
og kreativum hugsanarhtti
(Waters (2014).

Hvat er glei og
trivnaur?

Eydnusama lvi kann sambrt

positivari slarfri btast upp
tr ki, sum eisini ber til at
meta um og mta. Tey tr eru
grunda frleikar og kunnu
tskil lrast.
Ta ga lvi inniheldur
positivar kenslur (glei,
krleika, ngdsemi,) eitt lv,
sum stuttum snr seg um
at hava ta gott. Ta virkna
lvi umfatar, at man fast vi
ymiskt, soleiis at t ert prasta
upptikin av t, t gert, ein htt
har t missir fatanina av t og
sta (Flow). So lgi ta ljar,
vsir hetta seg ofta at vera ta
mtstta av positivum kenslum,
t man er so burtur t, man ger,
at man hvrki er tilvitaur um
tankar ella kenslur. Man upplivir
Flow, t ta er samsvar millum
avbjing og frleikar, og jst
hetta fremur lring. Ta trija

Mtstufri

Ann-Britt F. Mortsensen

ki er Ta meiningsfulla
lvi, sum sambrt t positivu
slarfrini kann prgvast
vsindaliga vi royndum og
kanningum. Meining finna vit
menniskju gjgnum okkara
samband vi onnur. Sambrt
sjnarminum positivari
slarfri innber meining, at
vit kenna og eru tilvita um
okkara kjarnustyrkir, og hvussu
vit brka tr, umframt at vera
ein partur av rum og trgva
okkurt, sum er strri enn vit
sjlvi.

Hvussu undirvsa
vit trivnai

Martin Seligman, sum verur

kallaur fair at positivu
slarfrini, hevur saman vi
rum ment eina rgvu av
amboum, hvussu undirvsast
kann trivnai. Hesi ambo
byggja stran mun modelli
PERMA. Sambrt gransking
skulu hesi fimm partar vera til
staar, um vit skulu trvast og
mennast. Partarnir eru:
P positivar emotinir:
t skal kenna positivar
emotinir sum glei,
takksemi, huga og vn.
E engagement: t
skal gloyma teg burtur
t, sum t arbeiir vi.
Hetta verur gjrt, vi at
nta evnini at bja sr
sjlvum av.
R relatinir: t hevur
meiningsfullar og positivar
sambond vi onnur
M meining: t ert partur
av og luttekur onkrum. T
hevur trnna , at okkurt

er strri enn t sjlvur.

A avrika: t fer eftir at
eydnast, vinna og megna
okkurt, t hevur sett tr
fyri.

Um hesi fimm eru til staar,

trvist t, og t snr undirvsingin
seg millum anna um, at menna
hesi ki.

GRIT

Nggjasta granskingin vsir, at

vanligt skynsemi (intelligensur)
og fakligir frleikar ikki eru
nktandi, um ein nmingur
skal klra seg vl sklanum
og lvinum sum heild. Neyugt
er eisini at menna onnur
eykenni, eitt n GRIT: thaldni
og mtstufri (robustheit/
resilience). Ein undirvsing
vi sti positivari slafri
leggur stran dent at gera
brnini meiri robust, so tey
megna tr mtstur, sum tey
fa lvinum. Hetta er eisini ein
undirvsing, sum lrir brnini, at
lring ikki bara er stuttlig, men
at leiin fram mti t at gerast
dugnaligur til eitt hvrt ofta er
ein strvin lei men hon er
neyug. Sum Aristoteles segi
sinni: The Roots of Education
are Bitter at the Moment but the
Fruit is Sweet.
Nmingarnir fa innlit ,
hvussu heilin virkar, soleiis at
tey sggja, at vit ll kunnu lra,
og at munurin einum gum
og minni gum nmingi, sum
allar oftast er tengt at, hvussu
ngva orku vit hava lagt
avriki.

Vit mta ll mtgongd, men

ta eru evnini hj okkum at
handfara mtgongd, sum
avger, um vit fella ftt av
mtstuni ella reisa okkum
og koma styrkt burturr henni.
T umfatar undirvsing trivnai
eisini at geva nminginum
innlit , hvussu hann handfer
mtburin. Henda undirvsingin
gevur nminginum ein stran
persnligan frning at hava
vi sr t lvi. T ta avger,
vi hvrjum brillum t mtir
heiminum. Er mtstan
stug, ella er hon fyribils?
Sr t heimin sum alt ella
einki? Koppar t, t onkur sigur
okkurt vi teg, ella dugir t at
brka ta.
J fyrr t byrjar at menna
mtstufri hj brnum, betri
er ta. Men serliga tannringar
8.-10. flokki hava sera stran
trv at styrkja og menna
mtstufri og thaldni.
Tannrini eru eitt tarskei
lvinum, sum hevur ngvar
broytingar vi sr, og sum virkar
streingjandi fyri ngv ung. T er
ta metaliga tdningarmiki,
at tey hava rttu amboini til at
koma gjgnum hesi rini.
garnir vi at arbeia vi
at menna mentala mtstufri
hj nmingum er, at ta kir
um teirra sjlvsviri, sjlvslit,
eins og ta hjlpir teimum at
vera minni hr vi seg sjlv,
t tey eru stum, sum tey ikki
hvdu skyld . Tey lra eisini,
hvussu tey kunnu handfara
stur, sum tey hava virkan
og kunnu gera rvsi.

Hvussu styrkja/
menna vit
ta mentala
mtstufri?

Ein undirvsing, sum mennir

mentala mtstufri styrkir
ta psykologiska tilfeingi og
teir persnligu frleikarnar,
soleiis at nmingarnir megna
mtbur og avbjingar. Hetta
verur millum anna gjrt
vi kognitivum amboum.
Nmingarnir fa innlit , at allar
stur eru ein samantvinnan
av hesum trimum: teirra egnu
atfer, atferini hj rum og
tilvildarligum hendingum.
Mtstufri ella robustheit
er neyvt tengt at sambondum
og samskiftivil onnur
(relatinir). T vera venjingar
gjrdar, sum eru mlrttaar
at stula nmingunum at
kenna seg knttar at hinum

nmingunum sklanum og
nrumhvrvinum.
Fyri at styrkja og menna
teirra mtstufrleikarnar og
evni at reisa seg eftir mtbur,
verur tilfar ntt, sum skapar
grundarlag fyri, at nmingar
menna optimismu flokkinum
og lra at hava eina meiri
lttsinnaa tilgongd til lvi.

kir motivatinina
hj nmingunum

Arbeitt verur vi motivatin,

at seta sr ml og hava hgar
vntanir til ta, man ger,
eins og dentur verur lagdur
at virismeta egi avrik. T
nmingar eru optimistiskir
vivkjandi egnum mlum, kist
motivatinin tilsvarandi., t teir
hava trnna , at teir sjlvir
eydnast vi t, teir hava sett
sr fyri.
Gransking vsir, at motiva
tinin kann vilkahaldast enn
longri, um hon verur sett
saman vi positivum psyko
logiskum interventinum.
londunum kring okkum
hava tey ngvar royndir vi
positivari slarfri sklahpi,
og royndirnar eru sera gar.
Umframt at nmingarnir lra
betri og meiri. so gerast teir
slarliga ngv betri fyri, og ta
sjlvum sr er ein sera g
mtvekt og fyribyrging mti
t skjtt vaksandi talinum av
brnum og ungum, sum fa
slarsjukur av ymsum slagi.
Positiv slarfri skla og
stovni er lykilin til slarheilsu
Gitte og Ann-Britt, sum
bar hava Master positivari
slarfri, hava skei fyri
sklum og barnagrum, um
hvussu til ber at undirvsa
trivnai og robustheit, og
hvussu man implementerar
ta vanligu undirvsingina og
gerandisdagin stovninum.

NR. 11 | NOVEMBER 2016

www.eftirskulin.wordpress.com

www.hvalba.fo

trttaeftirskli leggjast afturat

trttahsklanum Suuroy
DENNIS HOLM

2014 var Vgi fari undir

at fyrireika eitt sklatilbo
til froyskar (og tlendskar)
ung
dmar, sum skuldi veita
ungdminum kunnleika, fimi
og arbeishttir, sum stula
t einstaka nminginum fjl
broyttu, persnligu menningini.
Upprunaliga var arbeitt
vi tlan um samstarvi ella
samantvinnan av trttaeftirskla
og trttahskla, eins og vit
kenna ta t.d. Danmark, har
eftir
s kla- og hsklatilbo
vera boin t einum og
sama skla. Eftirsklatilbo
sum heilrssklatilbo og h
skla
tilbo sum hlvrs- og
heilrssklatilbo.
Valt var at byrja vi at skipa
hsklatilboi, og sani fara
undir eftirsklatilboi.
Fr byrjan hevur sera
strur hugi veri fyri trtta
h
s klanum. Men umframt
hugan fyri trttahsklanum,
hava ngv foreldur og ngvir
nmingar eisini spurt eftir ein
um trttaeftirskla-tilboi, har
ta ber til at fara 10. flokk.
Stri hugin trtta
eftir
sklanum stular okkara fatan
av, at ta er trokandi at skipa
eitt annarleiis virki eftir
sklatilbo, har nmingar,
umframt frlru vanligum
flkasklalrugreinum, eisini
fa avbjingar innan trtt og
rrslu.
Av somu orsk hevur veri
arbeitt sera mivst vi fyri
reikingunum til at kunna bja
trttaeftirsklatilbo afturat
trttahsklanum Suuroy.
Hetta arbeii er n
komi ml, og er umskn
send Mentamlarnum um
gkenning av trtta
e ftir
sklanum Suuroy og er
eisini umskn send um fgging,
soleiis at byrjast kann august
2017.

trttaeftirsklin
Suuroy

trttaeftirsklin Suuroy er ein

trttaeftirskli, tlaur nm
ingum, i hava 10. floks aldur.
Undir
vst verur 10. floks
sti bkligu lrugreinunum.
trttaeftirsklanum verur
undirvst vanligum flkaskla
lrugreinum, umframt at dentur
er lagdur trtta og rrslu, sum
vera skipaar breytum.
Vanligu kravdu lrugreinar
nar eru froyskt, enskt, danskt
og rokning, og eru hesar lru
greinarnar tmatalvuni hvrja
viku .

trttaeftirsklin
bjar trtt
hesum breytum:

Ftblt, hondblt, svimjing og

adventure.
Nmingar skulu velja
tvr av teimum fra trtta
breytunum. Partar av likamligu
venjingunum vera t skipair
sum felagsvenjing fyri allar
nmingar.
trttabreytirnar eru tma
talvuni hvrja viku.
Umframt breytir, hava nm
ingar felags lrugreinirnar:
fysiologi og anatomi og fslu
lru og kost, sum eru kravd
ar felagslrugreinar fyri allar
nmingar, og sum eru tma
talvuni hvrja viku.
trttaeftirsklin fer eisini
hvrt sklar at skipa evnis
vikur, i hava til endamls at
vka sjnarhorn og hugflog
hj nmingunum, umframt
at geva nmingunum innlit
og royna skapandi/kreativar
arbeishttir.

trttaeftirskli
40 vikur

Sklari trttaeftirsklanum
er eins og vanliga flka
sklanum 40 vikur (198 skla
dagar).
Sklari trtta
e ftir
sklanum byrjar samstundis

www.eftirskulin.wordpress.com

sum flkasklari og endar

vi flkasklarinum.
trttaeftirsklin hevur eisini
somu frvikur og -dagar sum
vanliga flkasklanum, tvs.
heystfrt, jlafrt og pska
frt.

Framr gir
trttakarmar og
bergtakandi nttra

trttaeftirsklin liggur ntrligt

Vgi, t her hevur trttaeftir
sklin atgongd til bestu trtta
karmar landinum.

trttakarmarnir
fevna um:

Svimjing og styrkivenjing:
Vgi er Pls Hll,
fyrsti og einasti 50 m.
svimjihylur landinum.
Pls Hll er harumframt
venjingarmist.
Hondbltur: Vgs Hll
Eiinum Vgi er
trttarhll vi hondblsvlli
og umstum til arar
innandura trttagreinar
(flogblt, kurvablt, tennis,
badminton, bordtennis,
hockey os.fr.). 2016 eru
nggj skiftirm og ntt
felagsrm gjrd Vgs Hll.
Ftbltur: Eiinum Vgi
er eisini graslkisvllur vi
tilhoyrandi felagshlum, har
skiftirm og onnur felags
hli eru. tlanin er at skifta
graslkisvllin Eiinum
fyrru helvt av 2017.
Ftbltur og frlsur
trttur: august 2017
verur fyrsta ftbltshll
Froyum tikin ntslu, t
Marghllin Vgi stendur
liug. Marghllini er hlvur
ftbltsvllur, umframt g
ar innandura venjingarum
stur til frlsan trtt (teir
einastu landinum innan
dura). Marghllini eru
eisini skiftirm og onnur
felags hli.

Umframt gar trttakarmar,

so er nttran Suuroy berg

takandi og soleiis htta
fjllini ikki hg og brtt ,
at undirvsing, venjingar og
upplivingar ltt kunnu skipast
natruni, eins og ta vi gum
royndum er og verur gjrt
trttahsklanum.

Bstaur,
matarstaur og
tilhaldsst

Nmingar trttaeftirsklanum
bgva smttunum vi
Laks - eins og nmingar
trttahsklanum.
Nmingarnir bgva fra
saman hvrjari smttu, tveir
nmingar hvrjum kamari.
Matarstaur er Stra Pakk
hsi, har nmingar eisini hava
tilhaldssta.
trttaeftirsklin fer eisini at
brka Ungdmshsi Vgi,
sum er nrumhvrvinum vi
smtturnar vi Laks, og Stra
Pakk
h s, sum tilhaldssta
nakrar dagar vikuni.
Stra Pakkhsi er eisini
vaskirm til kldnavask, sum
nmingarnir sjlvur fara at
standa fyri.

Sklastovur

trttaeftirsklin Suuroy
hevur sklastovu Fjarlestrar
deplinum Vgi, har skla
leislan eisini hevur skrivstovu.

trttaeftirskla og
-hskla samstarvi

grannalondum okkara er
vanligt, at eftirskli og hskli
verur boin t av einum og
sama skla.
Hsklatilboini eru vanliga
tla ungdmum, sum eru
liug vi flkasklanum - og
vera hsklaskeiini vanliga
boin t sum bi vr- og
heystskei og sum heilrsskei.
Hsklaskeiini eru oftani
skipa tr vi hsklaandan,
t.e.: uttan kravdar prvtkur.
Eftirsklatilboini eru har
afturmti tla flkaskla

nming
u m, har eftirsklar
bja t bi 8., 9. og 10. Flokk
- og summum frum eisini ein
11. flokk.
Nmingar eftirskla
skulu vanliga til prvtkur
vanligu kravdu lrugreinunum
ymisku floks-stigunum, men
kunnu eisini frvelja at fara til
prvtkur 10. og 11. flokki,
hast krav er um at fylgja
undirvsingini.
mun til vanligu flka
sklarnir eru eftirsklar vistar
sklar, tvs. at nmingar
bgva sklanum, sum um
framt vanligar lrugreinir,
eisini bja fram annarleiis
lru
greinar ella breytir, t.d.
handverk, list, drama ella trtt.
Skipanin vi trttaeftirskla
og trttahskla, sum sam
starva og vera skipair eftir
sama leisti, fer at gera ta
gjrligt at fa greiari skilna
millum eftirsklanmingar og
hsklanmingar, soleiis at
trttaeftirsklin hevur nm
ingar 10. floksaldri, mean
trttahsklin er fyri nmingar,
sum eru 17 r og eldri.
trttaeftirsklin er tlaur
nmingum aldursblkinum
samsvarandi 10. flokki flka
sklanum, og bjar undirvsing
lrugreinum 10. floks stigi.
mun til vanliga flkasklan,
so verur sum nevnt
trttaeftirsklanum strur
dentur lagdur trtt og rrslu;
lrugreinir, sum vera bodnar
t breytum.
Eisini vera felags lru
greinir innan kost og lruna um
kroppin (anatomi og fysiologi).
trttaeftirsklin bygg
ir royndirnar fr og grund
hugsanina kring trtta
h
s klanum Suuroy.
trttaeftirsklin kemur eisini at
vera skipaur vsum sam
starvi vi trttahsklan.
Millum anna fara trtta
eftirsklin og trttahsklin tann mun ta er gjrligt - at

NR. 11 | OKTOBER 2016

gagnnta felags starvsflk.

Nmingar trtta
e ftir
sklanum fara eins og nming
ar trttahsklanum at bgva
smttunum vi Laks.
Nmingar sklunum b
um fara eisini at eta sama
sta og hava sklastovur
sama sta (undirvsingin verur
t ikki samstundis).
vsum frum er ta eisini
tlanin, at nmingar fara at
hava trtt saman.
Hast samstarv millum
sklarnar bar, so verur
lg
f riliga talan um tvr
sundurskiltar eindir vi hvr
snum vitkum, stri, leislu
og fggjarviurskiftum.
trttahsklin virkar mun
til lgina um stuul til flkah
sklar, mean trttaeftirsklin
virkar mun til eftirsklalgina.
trttaeftirsklin Suuroy
ver
u r skipaur yvir eitt
3-raskei.
Treyta av gkenning og
jttan fr Mentamlarnum,
vera fyrstu nmingar bodnir
at skja trttaeftirsklan
Suuroy tliga fyrsta rsfjring
2017, vi sklabyrjan august
2017.
Fyrsta sklar byrjar august
2017 - vi fyrsta skladegi 14.
august 2017.
Hetta fyrsta sklari verur
plss fyri 16 nmingum
trttaeftirsklanum.
sklinum 2018/2019
verur plss fyri 32 nmingum
trttaeftirsklanum, og
sklarinum 2019/2020 verur
plss fyri 48 nmingum
trttaeftirsklanum .
Vi einari tilgongd, har
trtta
eftirsklin verur upp
bygdur yvir tr r, verur bygt
upp eitt sterkt og stugt skla
tilbo vi einum spennandi
gerandisdegi, har gskan
frlruni og menningini av t
einstaka nminginum er h
sti.

www.hvalba.fo