NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

UNIVERZITET U SARAJEVU
FILOZOFSKI FAKULTET
ODSJEK ZA HISTORIJU

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ,

HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI
(Dodiplomski rad)

Mentor: Doc. dr. sc. Salmedin Mesihovi

Kandidat: Ivana Boi

Sarajevo, 2011.

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Sadraj
Uvod

Mitoloka graa

Enejin dolazak

Romul i Rem

Otmica Sabinjanki

Historijska graa

Arheoloka graa

Vladavina sedam rimskih kraljeva

12

Zakljuak

15

Prilog radu

16

Bibliografija

22

UVOD
1

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

,,Antika uiva povlasticu to bogovi sudjeluju u nastanku gradova kako bi im dali

uzvieno znaenje
Tit Livije
Rimsko Carstvo kao jedno od najmonijih i najrasprostranjenijih carstava svijeta
zasluuje posebno mjesto u historiji. Njegov razvoj tekao je od malenog grada ujedninjenog
od vie plemena do svjetske sile koja je uspjela potiniti mnoge narode. Na njegovom elu
nalazile su se istaknute linosti koje mnogi i danas uzimaju za primjer. Zahvaljujui svojoj
rasprostranjenosti i moi Rimsko carstvo je steklo veliki ugled i postalo tema radova mnogih
autora.
U ovom radu od izvora koritena su djela poznatih autora kao to su Vergilije, Dionisije
iz Halikarnasa, Plutarha i Tita Livija. Prouavajui podatke koje se nalaze u ovim izvorima
steen je uvid u najraniju historiju grada Rima te legende koje se veu za njih. Daljnje
prouavanje dalo je podatke koji su posluili za govor o vladavini sedmorice kraljeva i
razvoju grada sve do postanka Republike. Kod pojedinih autora spomenuti su i autori koji su
se bavili datom temom te je omoguen uvid u njihove podatke i mogunost daljnjeg
istraivanja i uporeivanja podataka.
Podatci o legendama koje se veu o nastanku grada Rima preuzeti su i iz razliitih
enciklopedija o mitologiji: Encyclopedia od Greek and Roman Mythology te Greek and
Roman Mythology A to Z.
Dio koji govori o historijskoj grai ove teme zasnovan je na samim djelima autora koji
su istaknuti u tom poglavlju. Koritena je Vergilijeva Eneida, Momsenova Historija Rima,
Historija Rima Tita Livija te Rimske starine Dionisija iz Halikarnasa.
Od ostale literature koja je koritena u ovom radu potrebno je spomenuti Makina
Istorija starog Rima, Setea Epohe svjetske istorije, Ilustrovanu istoriju sveta Prvi tom- Stari
svet te Stari svet od 1200. do 500. god p.n.e autora Lugia Paretia, kao i djelo Margaret
Oliphant Stari svijet Velike civilizacije prolosti.
Rad je obraen po tematski jedinicama unutar koji se, uz manje odstupanje, pratio
kronoloki red dogaaja.

MITOLOKA GRAA

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Za nastanak grada Rima vezano je vie legendi. Poevi od legende o Eneji, koji
napustivi zapaljenu Troju, putuje do Lacija na Siciliji. Tokom putovanja prolazi kroz razliite
predjele i uputa se u velike pustolovine. Stigavi u Lacij eni se kerkom kralja Latina i
naseljava se tamo. Na legendu o Eneji nadovezuje se legenda o Romulu i Remu, osnivaima
grada Rima. Poznata je i ,,Otmica Sabinjanki kojom se objanjava nastanak prvih graana
grada Rima.

Enejin dolazak
Nakon pada Troje Eneja, spasivi sebe, sina Askanija (Julija) i oca Anhiza, putuje ka
Laciju u Italiji. Na tom putovanja Eneja je proao kroz razne predjele i upao u velike
avanture. Na otoku Delos, u proroitu boga Apolona, otkriva da mu je sueno da trai zemlju
iz koje potie trojanski narod. Voen milju da je rije o Kreti Eneja odlazi tamo ali zbog
epidemije kuge uskoro odlazi sa Krete. Napustivi Kretu Eneja shvata da je bio u krivu te da
se proroanstvo odnosi na Italiju. Na svom putu Eneja sree sina kralja Prijama Helena koji
mu otkriva da treba osnovati grad na mjestu pokraj osamljenog potoka gdje e se odmarati
bijela krmaa i njenih 30 praia. Nakon dugog putovanja Eneja najzad stie na Siciliju gdje
umire njegov otac. Sa Sicilije Eneja prelazi u Afriku, u Kartaginu. Tamo upoznaje Didonu,
kraljicu Kartagine. U strahu od Junone Venera koristi svoje moi da bi se Didona zaljubila u
Eneju. Vijest o ljubavi Eneja i Didone dolazi i do getulskog kralja Jarbasa koji je mnogo puta
nudio brak Didoni. Bijesan zbog te uvrede koja mu je nanesena Jarbas se obraa Jupiter.
Jupiter donosi odluku po kojoj Eneja mora odmah napustiti Kartaginu i Didonu. Ne smijevi
se suprostaviti volji bogova Eneja je odmah isplovljava. Vidjevi to Didona je upalila vatru,
zazvala bogove i proklela Eneju i njegove potomke nakon ega je izvrila samoubistvo.
Napustivi Kartaginu Eneja se vraa na Siciliju gdje se upravo u tom periodu navrava
godina dana od smrti njegova oca te se odravaju igre u njegovu ast. Po savjetu Helena Eneja
odlazi proroici Sibili u Kumu koja mu otkriva muke koje ga oekuju u Laciju te s njom silazi
u podzemni svijet. Tamo sree Didonu i moli je za oprost ali do nje ne dopiru njegove molbe.
Sree i svog oca Anhiza koji mu pokazuje due buduih velikana rimske historije: Romula,
rimske kraljeve i vojskovoe, Oktavijan Augusta itd. Nakon izlaska iz podzemnog svijeta
Eneja se uputio do ua rijeke Tibra i pristaju u Lacij. Kralj Latin ih ugouje i sklapa savez sa
Enejom te mu nudi ruku svoje keri Lavinije. Princeza Lavinija imala je mnogo prosaca,
meu kojima je bio i kralj Rutula Turno, ali je kralj Latin zbog upozorenja svog oca ,da se
3

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Lavinija mora udati za stranca, odbijao sve ponude. Junona,vidjevi da e se Enejinom

enidbom sa Lavinijom Trojanci naseliti tu i sjetivi se proroanstva, posla Furiju Alektu koja
duu Lavinijine majke Amate i kralja Turna ispuni mrnjom prema Trojancima. Uskoro dolazi
do sukoba izmeu Trojanaca i italskih plemena koji se razvija u rat. Rat je bio dug i estok.
Bilo je mnogo prevrata u vodstvu. Nakon dueg perioda rata dolazi do primirja i odluuje se
da je dvoboj Eneje i Turna jedini nain za rijeavanje sukoba. Dvoboj zavrava Enejinom
pobjedom a Turn umire. Eneja dobiva Lavinijinu ruku a Trojanci se naseljavaju na podruje
Lacija.1

Romul i Rem
Nakon Enejine zagonetne smrti nasljeuje ga njegovi sin Askanije koji osniva grad
Alba Longu. Time Askanije postaje prvi kralj i osniva dinastiju Julijevaca (Askanijevo srednje
ime bilo je Julije pa se po njemu i nazivala ova dinastija). Upravo borba za prijestolje ovog
grada dovela je do niza dogaaja koji su prethodili stvaranju grada Rima. Numitor ,zakoniti
prijestolonasljednik, i Amulije sukobili su se oko nasljeivanja oca kralja Proke. Amulije je
elio doi na vlast te je svrgnuo Numitora a njegovu kerku Reu Silviju ,da bi sprijeio da
potomke iz loze kralja Numitora, poslao u samostan Vestalki. 2 No Rea Silvija je zatrudnila s
bogom Marsom i rodila blizance. Osjetivi veliku prijetnju u roenju blizanaca, Romula i
Rema, Amulije ih je lino bacio u rijeku Tiber.3 No rijeka je izbacila koaricu s djecom na
obale rijeke na mjestu gdje je raslo smokvino drvo, blizu pilje Lupercal 4 (Vuja pilja).
Brau je pronala vuica za koju smatraju da je poslao bog Mars. Vuica je hranila brau
svojim mlijekom sve dok ih nisu pronali pastir Faustul i njegova ena Aka Larencija. 5 Kada
su braa odrasla saznali su istinu o svom porijeklu, osvetili su se Amuliju i vratili vlast u ruke
njihovog dede Numitura. 6Nakon toga vratili su se sa skupinom mukaraca u podnoje
Palatina gdje odluuju osnovati grad. Braa su eljela uti proroanstvo te su otili kod
sveenika. Prema haruspicijskom proroanstvu Romulu je bilo sueno da postane prvi kralj
te je grad dobio ime Roma. Romul je postao prvi kralj zahvaljujui tome to ja iznad njega
proletjelo 12 ptica a iznad Rema samo 6. Kao kralj Romul je trebao zaorati prvu brazdu,koja
1

Cjelokupno poglavlje se zasniva na prepriavanju ,, Eneide iji je autor Vergilije ( vie, Vergilije, 1994.)
N.A.Makin; 2005; 79
3
Roman Luke and Monica; ,2010. ; 429
4
Prema istraivanjim iz 2007. godine arheolozi smatraju da su pronali ovu pilju
5
Daly; 2009; 1
2

Plutarh; I ; 62

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

je bila sveta i koja je odreivala granice grada. Na toj brazdi Romul je zapoeo podizanje
zidina. Jednog dana, prema predaji 21.04.753 p.n.e., Rem je u bijesu preskoio napola
izgraene zidine grada i time izazvao Romulov bijes.7 Romul ga je pogubio nakon ega je
rekao:,,Smrt onomu koji e ubudue probiti ove zidine!.

Otmica Sabinjanki
Nakon osnutka Rima u njemu su samo bili mukarci. U elji da se grad razvije to vie te
da one dobiju ene mukarci su organizovali veliku proslavu u ast boga Neptuna i pozvali
svoje susjede meu kojima su Sabinjani bili najbrojniji. Na vrhuncu zabave na ve
dogovoreni znak Rimljani su napali goste i uzeli im ene i kerke. To je bio povod za rat. Ova
otmica je bila vrhunac dugogodinjih napetosti i netrepeljivosti izmeu Latina i Sabinjana.
Rat je bivao sve tei i tei te bi potrajao da se nisu umjeale Sabinjanke i izmirile oeve i
mueve. Nakon toga Sabinjani su se doselili u Rim te je vlast podjeljena izmeu Romula,
kralja Latina, i Tita Tacija, kralja Sabinjana.8

HISTORIJSKA GRAA
Rimsko Carstvo ubraja se meu najjaa i najslavnija carstva koja su ikada postojala.
Samim tim postoji dosta materijala o kojem historiari mogu pisati. Od najstarijih vremena
rimske drave pa sve do danas ouvana su mnoga djela koja nam daju uvid u njen nastanak,
razvoj i jaanje. Veina ovih djela obraujui neku od tema vezanih za rimsku historiju dotie
se samog nastanka grada Rima.
7
8

Povijest, 3.knjiga, 2007; 448

Plutarh; I ; 65-66

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Meu istaknutim piscima koji se govore o ovoj temi moemo spomenuti Marka
Terencija Varona, Kvit Fabija Piktora, Tit Livija, Dionosija iz Halikarnasa, Plutarha, Marka
Porcija Katona i mnogi drugi. Njihova djela uzimaju se kao izvori i svaki autor koji se ali
baviti historijom Rima osnovu za svoj rad trai upravo tu. Neizostavno je spomenuti i rad
Teodora Momsena koji je poznat po svojim radovima koji se odnose na historiju Rima.
U svom djelu ,,Eneida Publije Vergilije Maron9, poznatiji kao Vergilije, povezuje
nastanak grada Rima sa grkom historijom. On govori o junaku Eneji koji odlazi bjeei iz
napadnute Troje, prolazi kroz razliite nedae s ciljem da nae mjesto na koje su mu ukazali i
tu izgradi novi grad te nastavi grku tradiciju. Doavi na obale Italije tu se nastanjuje i iz
njegove loze dolazi osniva Rima Romul i cijeli kraljevski rod Julijevaca. On svojim djelom
eli dati Rimskom carstvu nacionalni ep kojim se slavi njegov postanak i razvoj u vodeu
svjetsku silu. U Enejinom putovanju iz Troje u Italiju nalazimo u osnovi migraciju grkih
plemena, borba izmeu Eneje i Rutula Turna predstavlja borbu doljaka sa domaim
stanovnitvo a vjenanje Eneje i Lavinije ujedinjenj meu narodima. Svojim djelom on
pokuava dokazati da je nastanak grada Rima dio boanskog plana ime velia grad i rod
Julijevaca. Posebnost Verglijeva djela je u tome to nam on ne daje samo ture podatke ve
svojim umjetnikim izraajem, po ugledu na grke pisce, velia postojanje Rima.

Djelo Dionisija iz Halikarnasa10 ,, Rimska arheologija istie se iz vie razloga. U osnovi

ovog djela nalazi se elja da se istakne srodstvo Grka i Rimljana ime rimska uprava nad
grkim teritorijama ne bi izgledala kao osvajaka. Svoje djelo Dionisije zapoinje spominjui
grupu Grka koji pod vodstvom Onotarija odlaze u potrazi za novim mjestima za ivot te
dolaze u Italiju. U svom djelu govori o plemenima koji obitavaju na prostoru Italije u doba
Onotarijeva putovanja a kasnije i Enejina. Spominje se i Enejin dolazak u Italiju kao i ostatak
legende o Romulu i nastanku grada Rima. Znaajan je po tome to daje i podatke nakon
Romula, koji se smatra mitolokim likom, tj. govori o ostalim rimskim carevima do osnivanja
Republike. Zahvaljui njegovom djelu moemo pratiti daljni razvoj i jaanje Rima, nastanak
prvih javnih objekata, napredak drutva i ostale posebnosti Rima tog vremena. Na poetku
9

Publije Vergilije Maron ( 70.- 19. g.p.n.e.) lat. Publius Vergilius Maro najznaajniji pjesnik rimske knjievnosti
Augustovog doba, studirao retoriku,medicinu i filozofiju, autor epa ,, Aeneis u 12 knjiga nastala u periodu 29.19. g.p.n.e., ugledao se na Homera i njegova djela
10
Dionisije iz Halikarnasa (oko 60. 7.g.p.n.e.) gr. , grki historiar i
retoriar rodom iz Halikarnasa ( dananji Bodrum), 22 godine u Rimu prouava latinski jezik i literaturu, autor
djela ,, u 20 knjiga od ega je u cjelini sauvano samo 9 a ostalo u fragmentima, djelo
govori o periodu od nastanka grada Rima do poetka Prvog Punskog rata 264. g.p.n.e.

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

djela Dionisije daje kratki prikaz pisaca i djela koji se bave ovom temom te nam slui kao
izvor za daljnji pronalazak i istraivanje radova koji su u kasnijem periodu nestali.
Meu znaajnijim djelima koje govore o historiji rima svakako je djelo Tita Livija11
,,Istorija Rima. On sebi u zadatak stavlja da predstavi ivot i obiaje starih Rimljana,
sredstva i metode koritene da bi Rim ojaao te doprinjeo velianju slave Rimskog Carstva.
Kao i njegovi prethodnici daje nam legendu o nastanku grada Rima , govori o sedmorici
kraljeva i razvoju grada. On ne ispituje istoriju ve je izlae i esto je u stanju rtvovati
istinitost nekog dogaaja radi ljepote legende. Pojedine dogaaje koje smatra bitnima i
pounim opisuje u detalje a druge koji su historijski znaajniji samo spomene. Podatke je
preuzimao i od drugih autora, ponekad ih usporeujui ali se nije trudio da sam istrai dati
dogaaj. Njegov znaaj je u tome to on ide detaljnije od drugih pisaca ali se ti podatci
moraju uzeti s rezervom i uporediti sa drugim izvorima.

Najbitniji predstavnik istorijografije, posebno zapadne, koja se bavi prouavanjem rimske

historije svakako je Teodor Momzen12 i njegovo djelo ,,Rimska istorija. Iako on u svom djelu
daje prikaz najranijeg period Italije i osnivanje Rima, istie kako se tek od rata s Pirom 280.272. god p.n.e. moe govoriti o vjerodostojnosti historijskih podataka. On ne samo da iznosi
legendu o nastanku grada Rima ve nam donosi i neke do tada otkrivene arheoloke podatke
koji nam daju drukiju sliku nastanka grada Rima. On na poetku djela govori i o plemenima
koja su tu boravila od ranijih vremena, o njihovoj kulturi, ivotu i tome kako su doli na ove
prostore. On se u ovom djelu vie osvre politikoj historiji a ostale aspekte rimskog ivota
spominje samo ukoliko su direktno vezani za politike dogaaje. Ne poziva se na izvore i ne
iznosi svoje miljenje o stavivima drugih autora.

11

Tit Livije ( 59 g. p.n.e..- 17. g.n.e.) lat. Titus Livius rodom iz Padove a ivio u Rimu, najvei povjesniar
Augustovog doba i autor je monumentalne historije grada Rima, rimske drave i rimskog naroda djela ,, Ab
Urbe Condida u 142 knjige od kojih je sauvano samo 35, pie od osnivanja Rima do Druzdove smrti 9 g
p.n.e.
12
Theodor Mommsen ( 1817.- 1903. god) njemaki historiar i pravnik, autor djela ,, The history of Rome u 5
tomova , sveuilini profesor u Berlinu na Katedri za povijest starog vijeka, dobitnik Nobelove nagrade za
knjievnost, uesnik revolucije 1848.-49. godine

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

ARHEOLOKA GRAA
Legende koje govore o nastanku Rima rezultat su nastojanja pojedinaca da objasne
pojedine dogaaje i predstave ih u to boljem svijetlu. One su esto mjeavina mate i
uljepanih verzija pojedinih historijskih dogaaja. Iz ovog razloga ne mogu se smatrati
historijski relevantnima i moraju se potkrijepiti arheolokom graom.
Neslaganja autora u vezi grada Rima ne ogledaju se samo u pogledu legendi ve i oko
godine nastanka grada Rima. Pojedini autori za to uzimaju 754.-753. godinu p.n.e. kada je
Romul zaorao prvu brazdu. Postoje autori koji se vode milju da je stvarni nastanak grada
Rima vezan za 625. godinu p.n.e.13 kada je pleme Latina naseljeno na tom prostoru isuilo
movarno tlo i izgradili forum. U vrijeme cara Oktavijana Augusta donijeta je odluka da se za
datum nastanka grada Rima uzima 21.04.753. godine p.n.e.14 tj. onaj koji je zastupao
,,najobrazovaniji od Rimljana Varon.15 No ipak veina izvora koji govore o nastanku Rima i
13

Burgan; 2009. , 20.

Ibidem, 19.
15
Marko Terencije Varon (116.-27.g.p.n.e.) jedan je od najplodnijih pisaca antikog svijeta; njegova
djela ,,Antiquitates rerum humanorum et divinarum , ,,De re rustica, ,, De lingua Latina. Varon je zamolio
14

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

njegovom razvoju, bez obzira na injenicu da li uzimaju legendu za osnovu cijele prie, istie
injenicu da je i u ranijem periodu taj prostor bio naseljen. Tako se oko 1200.- 1100. godine
p.n.e. izmeu ostalih spominju Latini, Hernici, Opici, Italci, Ligurani, Azilici itd.16 Smatra se
da su veliki uticaj na naseljavanje ovih prostora imale indoevropska ( oko 1000. godine p.n.e.)
i grka seoba ( oko 700. godine p.n.e.) te da su mnoga nova plemena 17 naselila ove prostore,
kao npr. Osci, Umbrijci, Iliri, Kelti, Etruani itd.
Ve u bronanom periodu bio je vaan poloaj Rima. On se nalazio na mjestu gdje su se
kriala dva najvanija puta tog perioda: put koji je vodi iz Etrurije prema Kampaniji te Put
soli. Na tom krianju nalazio se rijeni otok koji je dijelio rijeku i tako olakavao prijelaz te je
to bilo pogodno mjesto za osnivanje grada.
O postupnom nastanku Rima svjedoi i obred po imenu Septimontium (,,na sedam
breuljaka). Na svakom od breuljaka postojale su obiteljske skupine ili manja naselja koja
su se kasnije udruivala, prvo na svakom breuljku a poslije toga u savez breuljaka.
Najnoviji arheoloki nalazi govore nam kako su stanovnici svoje mrtve prvo sahranjivali na
rubnim dijelovima breuljaka a kasnije su ih palili i njihov pepeo drali u urnama. 18
Najpoznatije groblje nalazi se na Forumu. Ono je bilo zajedniko za dva sela koja su se
vremenom spojila u jedno naselje. Budui da su slina groblja naena i na albanskom
podruju dolo je do zakljuka da je Palatin zapravo kolonija Albe Longe. Na Kvirinalu i
Kaptolu ivjeli su drugi narodi koji svoje mrtve pokapaju te zbog toga naunici misle da je
rije o Sabinjanima. U 8. st dolazi do ujedinjenja sela emu je uvelike potpomogao i sukob
Sabinjana i Ramna. Nakon to su se Sabinjani naselila na Kvirinal izmeu njih i Ramna dolo
je do sukoba19 zbog prevlasti nad tokom rijeke Tibra te putevima koju su vodili do solana.
Sukob je zavren prevlau Sabinjana koji su potom ujedinili pojedina naselja koja, dolazei u
dodir sa jaim kulturama Latina, Etruana i grka razvijaju se u jae i razvijenije zajednice te
time stvaraju temelje nastanku grada Rima.
Rim se smjestio na lijevoj obali rijeke Tibra na udaljenosti od oko 25 km od ua.
Postoji mnogo verzija o nastanku imena meu kojima su istaknutije da je ime dobio po
svog prijatelja astrologa da mu izrauna taan datum nastanka Rima. Oni su brojali godine unazad od 509.
godine pne tj pada monarhije, uzimajui da je svaki od 7 kraljeva vladao po 35 godina
16
Sete, Epohe svjetske istorije; 42-43
17
Prema miljenju mnogih i neka Ilirska plemena. Ovom idejom posebno se bavio Alojz Benac u svojim
djelima ,, Iliri u Apuliji i ,, Prediliri, protoiliri i prailiri
18
Povijest, 3.knjiga: 2007. ; 443
19
Ovaj sukob krije se iza legende o otmici Sabinjanki.

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Romulu ili po plemenu Ramnes koje je ivjelo na tim prostorima. 20 Rasprostanjen je na sedam
breuljaka: Kapitol, Aventin, Palatin, Kvirinal, Viminal, Eskvinil i Celij te je obuhvatao i dio
breuljka Janikula.21 Planski je bio smjeten na najniem gazu rijeke Tibra ime je stvorena
kontrola nad putevima prema sjeveru i jugu, a istovremeno se kontrolisalo ue rijeke koje je
bilo prepuno bogatih bazena soli. U poetku se naziv Roma odnosio na grad koji je leao na
Palatinu koji je bio ograen i potovan kao svetinja. Smatra se da je Rim kao grad, u pravom
smislu te rijei, postao tek u 7 st p.n.e. i to je bio tzv. ,,Roma quadrata (kvadratni Rim).22
Kasnije se iri i na ostale breuljke te se isuuje movarni Forum i diu se zidine oko grada.
Vremenom i pomou osvajanja Alba Longe, pripajanjem Fikane i drugih naselja Rim se iri i
na vei teritorij.23 Grade se prve javne zgrade, kraljevske palae, hramovi, kultne statue te se
mjenju dotadanje trone kolibe novim kuama. 24 Dolazi i do koloniziranja odreenih
podruja te Rim polako dobiva jako vanu ulogu na prostorima Europe a i dalje.

20

Bitno je spomenuti da razliiti autori ne slau se ni u prividno slinim verzijama pojedine legende pa i unutar
jedne legende postoji vie verzija
21
The Cambridge Ancient History VOL VII, 2008.; 82
22
Mommsen; I , 62
23
Oliphant, 1998. ; 122
24
Ove kue pravljene su od mjeavine drveta i kamena

10

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

VLADAVINA SEDAM RIMSKIH KRALJEVA

Od osnutka grada do postanka Republike Rimom je vladalo 7 kraljeva. Meu njima je bilo
Sabinjana, Latina te Etruraca. Poslije osnivaa Rima Romula na vlast je doao Sabinjanin
Numa Pompilija kojeg nasljeuje Tul Hostije njega Anko Marcije. Peti kralj Rima bio je
Lucije Tarkvinije Prisk a njega nasljeuje Servije Tulije. Posljednjim, sedmim, kraljem Rima
smatra se Tarkvinije Oholi. Nakon vladavine kraljeva dolazi do osnivanja Republike 509.
g.p.n.e.25
Romul (735 p.n.e - 715 p.n.e.) lat. Romulus osniva je grada Rima. Za razliku od ostalih
rimskih kraljeva on se smatra mitolokom linou. U legendi govori se o njegovom
djetinstvu, odrastanju, izboru za kralja i borbi s bratom Remom. Po njemu je nazvan grad
Rim (Roma). Romul je proiri grad na 4 breuljka: Capitol, Aventin, Caelian i Quirinal.
Romul, osim po nastanku Rima, poznat je i po otmici Sabinjanki koja se desila za vrijeme
njegove vladavine.26 U kasnijem periodu svoje vladavine on dijeli mo sa Sabinjanskim
kraljem Titom Tacijem. O Romulovoj smrti postoje 2 verzije. Po jednoj Romul je iv odnesen
na nebo gdje se pridruio svom ocu i ostalim bogovima, dok je po drugoj ubijen od strane
patricija.

25
26

Burgan, 2009. ;22

Plutarh; I ; 65-66

11

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Numa Pompilije (714 p.n.e. - 673 p.n.e) lat. Numa Pompilius bio je drugi rimski kralj.
Smatra se da je roen onog dana kad je Romul zaorao prvi brazdu koja je oznaila grad Rim.
Bio je dobar, miran i mudar vladar. Za njega se govorilo da je pobornik miroljubljive politike.
Osniva je raznih kultova, stvarao je svetenike kolegije te kolegij zanatlija. 27 Podigao je
hram u ast boga Janusa. Uzeo si je u zadatak da uredi kalendar time to je dodao neke
mjesece te zamijenio im mjesta.28 Legenda kae da je bio oenjen Egerijom, boginjom
izvornosti i poroda, te ga je ona nakon njegove smrti pretvorila u bunar i smjestila u aricijsku
umu u Latiji, koja je bila mjesto tovanja boginje Dijane.
Tul Hostilije (673 p.n.e. - 642 p.n.e) lat. Tullus Hostilius je naslijedio Numa Pompilija.
Bio je predstavnika naroda Lucera. Poznat je kao ratoborni kralj. Ratovao je s mnogim
plemenima npr. Albima, Fidenima i Vejima. Svojim ratovima je uspio proiriti rimski teritorij
van zidina grada. Porazivi Albe Rimu je pripojio i brdo Alba Longa.29 Tul Hostilije je bio
zaokupljen svojim ratovanjima te nije posveivao mnogo panje sluenju bogova. No smatra
se da je vjerovao u boga Jupitera te da mu se prije svake borbe obraa traei snagu za
pobjedu. Za vrijeme vladavine Tula Hostije izgraena je Curia Hostilia, zgrada rimskog
Senata.
Anko Marcije (642 p.n.e. - 617 p.n.e.) lat. Ancus Marcius bio je etvrti kralj Rima. On je
unuk Numa Pompilija. Za razliku od svog prethodnika Anko Marcije nije bio ratoboran. On je
oivio obiaje koje je njegov djed uveo. Autor je pravilnika religijskih obreda. Za rat bi se
odluio samo ukoliko bi morao braniti granice grada Rima. Okolni gradovi koji su ga smatrali
slabim te su u tome vidjeli mogunost osnivanja Rima bili su poraeni prilikom ratovanja.
Zadao je jak poraz Latinima te ih naselio na Aventin. Ono to je okarakterizovalo period
vladavine Anka Marcija je most koji je izgradio preko rijeke Tibra te grad Ostija, 30 koju je
osnovao na uu Tibra. Sem osnivanja grada i izgradnje luke Anko Marcije je uveo izgradnju
solana i zatvora. Umro je prirodnom smru.
Lucije Tarkvinije Prisk 31 (617 p.n.e. - 578 p.n.e.) lat . Lucius Tarquinius Priscus
nasljednik Anka Marcija, doselio se iz Etrurije.Napustio je Etruriju jer nije mogao dobiti
27

Makin, 2005. ; 81
Plutarh, I ; 125-126
29
Dunstan; 2011. ; 23
30
Makin, 2005. ; 81
31
Prisk - u prevodu Stariji
28

12

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

visoku poziciju u drutvu. Doavi u Rim zaposlio se kao odvjetnik u slubi kralja Anka
Marcija. Nakon kraljeve smrti uspio je nagovoriti narodnu skuptinu da ga izabere. Za
vrijeme njegove vladavine izgraen je Circus Maximus tj. zgradu za konjske utrke, udario je
temelje za izgradnju Jupiterovog hrama na Kapitolu te je nakon jedne poplave napravio sustav
kanala kojima je isuio mjesto za Rimski forum. Ratovao je sa Latinima i Etrurcima te se
nakon svake pobjede vraao s velikim plijenom. Uveao je centrurije na 1800 ljudi a u Senat
je doveo 100 ljudi iz nieg sloja.32 Ubijen je po nalogu sinova Anka Marcija. Ubila su ga
dvojica seljaka udarivi ga sjekirom.
Servije Tulije (578 p.n.e. - 534 p.n.e.) lat. Servius Tullius je posljednji kralj etrurskog
porijekla. Bio je vaspitanik kralja Lucija Tarkvinija Priska. Za vrijeme njegove vladavine
izvren je prvi popis stanovnitva pomou kojeg je uspostavio pravedno prikupljanje poreza
za obnovu i ouvanje grada.33 Uveo je podjelu naroda na klase. Oni najsiromaniji bili su
osloboenji plaanja poreza. Osim uvoenja reforme graanstva Servije Tulije je napravio
obrambene zidine oko 7 breuljaka te zavrio gradnju hrama boga Jupitera na Kapitolu. Ubio
ga je njegov zet Tarkvinije Oholi,mu njegove keri Tulije.
Lucije Tarkvinije Oholi (534 p.n.e. - 510 p.n.e.) lat. Lucius Tarquinius Superbus je
posljednji rimski kralj. Nastavio je osvajanja te time osigurao prostor za osnivanje kolonija
koje e se dati rimljanima prevlast na Sredozemljem. Zbog naina na kojim je upravljao
proglaen je tiraninom. Surovo se obraunavao sa podanicima te je takvim postupcima
izazivao nezadovoljstvo u narodu. Njegov sin Seksto silovao je Lukreciju, 34 enu svog roaka
Tarkvinija Kolatina. Ona je priznala svom muu ta se desilo nakon ega je izvrila
samoubistvo. Nezadovoljni kraljevim ponaanjem te postupkom njegovog sina graani su
podigli ustanak te otjerali Tarkvinija Oholog sa prijestolja i prognali ga. Ovim ustankom 509.
g.p.n.e. prestaje period rimskog kraljevstva a poinje period Republike.35

32

Dunstan; 2011. ; 23
Makin; 2005. ; 87-88
34
Ibidem, 81
35
Burgan; 2009. ; 22
33

13

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

ZAKLJUAK
Razvoj Rima vaan je za razvoj cjelokupnog carstva koje je kako tad tako i sad jedno
od najmonijih.Ono je dugi niz godina bilo voee carstvo a samim tim,svojom
rasprostranjenou i moi, uzor ostalim carstvima.
Za nastanak grada Rima vezano je vie legendi. Poevi od legende o Eneji, koji
napustivi zapaljenu Troju, putuje do Lacija na Siciliji. Na ovo se nadovezuje legenda o
Romulu i Remu, osnivanju grada Rima te otmici Sabinjana kojom se objanjava nastanak
prvih graana. One su esto mjeavina mate i uljepanih verzija pojedinih historijskih
dogaaja. Iz ovog razloga ne mogu se smatrati historijski relevantnima i moraju se potkrijepiti
arheolokom graom. Neslaganja autora u vezi grada Rima ne ogledaju se samo u pogledu
legendi ve i oko godine nastanka grada Rima. U vrijeme cara Oktavijana Augusta donijeta je
odluka da se za datum nastanka grada Rima uzima 21.04.753. godine p.n.e. tj. onaj koji je
zastupao ,,najobrazovaniji od Rimljana Varon. No ipak veina izvora koji govore o nastanku
Rima i njegovom razvoju, bez obzira na injenicu da li uzimaju legendu za osnovu cijele
prie, istie injenicu da je i u ranijem periodu taj prostor bio naseljen. Ve u bronanom
periodu bio je vaan poloaj Rima. On se nalazio na mjestu gdje su se kriala dva najvanija
puta tog perioda: put koji je vodi iz Etrurije prema Kampaniji te Put soli. Rim se smjestio na
lijevoj obali rijeke Tibra na udaljenosti od oko 25 km od ua. Postoji mnogo verzija o
nastanku imena meu kojima su istaknutije da je ime dobio po Romulu ili po plemenu
Ramnes koje je ivjelo na tim prostorima. Rasprostanjen je na sedam breuljaka. Smatra se
da je Rim kao grad, u pravom smislu te rijei, postao tek u 7 st p.n.e. i to je bio tzv. ,,Roma
quadrata a kasnije se iri i na ostale breuljke te se isuuje movarni Forum i diu se zidine
oko grada. Vremenom i pomou osvajanja drugih naselja Rim se iri i na vei teritorij. Od
osnutka grada do postanka Republike Rimom je vladalo 7 kraljeva meu kojima je bilo
Sabinjana, Latina te Etruraca.
14

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Mnogi obiaji koji su i danas opstali potiu upravo iz Rima. Zahvaljujui razvoju tog
grada te samim tim i te drave uvedeni su pojedini dravni organi koji i danas, u drukijem
obliku, postoje. Nastanak i razvoj grada Rima pozitivno utjecao i na razvoj ostalih gradova
tog perioda jer je dolo do rivalstva koje je tjeralo i ostale gradove da rade na poboljanju.
Neki od gradova i drava su tek pod rimskom upravom postigli svoj procvat. Nastanak grada
Rima bio je dogaaj koji je doveo do napretka tadanjeg svijeta.

15

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

PRILOG

Slika 1.

Slika 2.

16

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Slika 3.

Slika 4.

17

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Slika 5.

Slika 7.

Slika 6.

Slika 8.

18

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Slika 9.

Slika 10.

Slika 11.

19

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Slika 12.

Slika 13.

20

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Slika 14.

Slika 15.

21

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Slika 16.

Slika 19.

Slika 17.

Slika 18.

Slika 20.

Slika 21.

22

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Slika 22.

S lika 23.

BIBLIOGRAFIJA
Izvori:
Livius Titus, Ab Urbe Condida, VOL I, II
http://etext.lib.virginia.edu/modeng/modeng0.browse.html, bazirano na transkriptu
University of Virginia Library Electronic Text Center 1996. , prevedno od strane Matthew G.
Kirschenbaum
, , VOL I, II, III, bazirano na
transkriptu The Loeb Classical Library edition, 1937. , prevedeno od strane Bill Thayer
Publius Vergilius Maro, Aeneis ; Zora, Matica Hrvatska, Zagreb, 1994.
Plutarh; Uporedne biografije; August cesarec, Zagreb 1988.
23

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Literatura:
Burgen Michael; Great Empired of past: Empire of Ancient Rome ; CHELSEA HOUSE
PUBLISHER, USA, 2009.
. Daly Kathleen N.; Greek and Roman Mythology A to Z.; Chelsea House, USA, 2009.
Dunstan William E.; Ancient Rome; ROWMAN & LITTLEFIELD PUBLISHERS, INC.,
USA, 2011.
grupa autora; Ilustrovana istorija sveta prvi tom, Stari svet; Mladinska knjiga, Ljubljana
1984.
Makin N.A;Istorija starog Rima; Nauna KMD, Beograd, 2005
Mommsen Theodor; The History of Rome; RICHARD BENTLEY SONS; London, 1894.
Oliphant Margaret; Stari svijet, Velike civilizacije prolosti; Svjestlost, Sarajevo, 1998.
Pareti Luigi; Stari svijet od 1200. Do 500 g.p.n.e. Prvi dio, Naprijed, Zagreb, 1967.
Povijest,3.knjiga:Helenizam i rimska republika; Jutarnji list, Zagreb, 2007.
. Roman Luke,Roman Monica; Encyclopedia od Greek and Roman Mythology; Facts of File,
USA, 2010.
Sete Paul; Epohe svjetske istorije ( od Hamurabija do Kolumba), Veselin Maslea, Sarajevo,
1963.
Prilog:
Slika 1. Eneja bjei dok Troja gori, Federico Barocci, 1598. ; preuzeto
sa:http://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Aeneas
%27_Flight_from_Troy_by_Federico_Barocci.jpg&filetimestamp=20050414182735 ;
08.10.2011. godine u 12:30
Slika 2. Eneja pobjeuje Turna, Luca Giordano; preuzeto sa:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Aeneas_and_Turnus.jpg/325pxAeneas_and_Turnus.jpg, 08.10.2011. godine u 12:46
Slika 3. Mars i Rhea Silvia, Peter Paul Rubens, 1616.-1617., preuzeto sa:
http://it.wikipedia.org/wiki/File:Rubens_-_Mars_et_Rhea_Silvia.jpg,
08.10.2011. godine u 12:48
Slika 4. Poloaj Rima, preuzeto sa: http://socyberty.com/folklore/romulus-and-remusmythical-founders-of-the-ancient-city-of-rome/ , 08.10.2011. godine u 12:33
Slika 5. Blizanci s vuicom preuzeto; sa: Makin, 2005.; naslovnica
24

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

Slika 6. Blizanci sa Faustulom i njegovom enom, preuzeto sa:

http://www.covermagazin.com/images/romul-rem-3.jpg , 08.10.2011. godine u 12:30
Slika 7. Borba Romula i Rema; preuzeto sa:
http://img.webme.com/pic/a/arheologija/legenda-romul-i-rem_borba.jpg,
08.10.2011. godine u 12:33
Slika 8. Otmica Sabinjanki, Giambologna,1574.-82., preuzeto sa:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/Giambologna_raptodasabina.jpg;
08.10.2011. godine u 12:33
Slika 9. Otmica Sabinjanki, Jacques-Louis David, 1779., preuzeto sa:
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Sabine_women.jpg, 08.10.2011. godine u 12:33
Slika 10. Tit Livije, preuzeto sa: http://uploads.neatorama.com/wpcontent/uploads/2010/05/Livy.jpg, 08.10.2011. godine u 12:57
Slika 11. Plutarh; preuzeto sa: http://www.intelepciune.ro/poze/Plutarh_.jpg,
08.10.2011. godine u 12:57
Slika 12. Vergilije, preuzeto sa:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Publius_Vergilius_Maro1.jpg/22
0px-Publius_Vergilius_Maro1.jpg, 08.10.2011. godine u 12:57
Slika 13. Theodor Mommsen; preuzeto sa:
http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1902/mommsen.jpg,
08.10.2011. godine u 12:57
Slika 14. Prvobitni Rim, preuzeto sa: http://www.google.hr/imgres?
q=map+of+rome+seven+hill&hl=hr&biw=1516&bih=967&tbm=isch&tbnid=grbJTX36kwak
BM:&imgrefurl=http://www.musesrealm.net/rome/sevenhills.html&docid=VUZdQH_EabYf
dM&imgurl=http://www.musesrealm.net/rome/hillsofrome.gif&w=402&h=421&ei=e_enToG
7MNDpOde63BE&zoom=1&iact=hc&vpx=183&vpy=133&dur=726&hovh=230&hovw=21
9&tx=152&ty=125&sig=102295229151562919997&page=1&tbnh=142&tbnw=136&start=0
&ndsp=38&ved=1t:429,r:0,s:0, 08.10.2011. godine u 12:46
Slika 15. Karta Antikog Rima, preuzeto sa: http://www.italy-map.net/pics/map-ancientrome-big.jpg, 08.10.2011. godine u 12:22
Slika 16. Romul, preuzeto sa: http://www.crystalinks.com/romulus.jpg,
08.10.2011. godine u 12:46
Slika 17. Numa Pompilije, preuzeto sa: http://www.crystalinks.com/numa.jpg,
25

NASTANAK GRADA RIMA U MITOLOKOJ, HISTORIJSKOJ I ARHEOLOKOJ GRAI

08.10.2011. godine u 12:46

Slika 18. Tul Hostilije, preuzeto sa:
http://carmetaestiarteferrer.wordpress.com/2008/11/15/cacera-de-tresor-sobre-lamonarquia-romana/, 08.10.2011. godine u 12:30

Slika 19. Anko Marcije, preuzeto sa:

http://carmetaestiarteferrer.wordpress.com/2008/11/15/cacera-de-tresor-sobre-lamonarquia-romana/, 08.10.2011. godine u 12:30

Slika 20. Lucije Tarkvinije Prisk, preuzeto sa:

http://carmetaestiarteferrer.wordpress.com/2008/11/15/cacera-de-tresor-sobre-la-monarquiaromana/; 08.10.2011. godine u 12:30
Slika 21. Servije Tulije, preuzeto sa:
http://carmetaestiarteferrer.wordpress.com/2008/11/15/cacera-de-tresor-sobre-la-monarquiaromana/, 08.10.2011. godine u 12:30
Slika 22. Lucije Tarkvinije Oholi; preuzeto sa:
http://carmetaestiarteferrer.wordpress.com/2008/11/15/cacera-de-tresor-sobre-la-monarquiaromana/, 08.10.2011. godine u 12:30
Slika 23. Lukrecijino silovanje, Peter Paul Rubens, 1610. ; preuzeto sa:
http://www.flickr.com/photos/gatochy/3439271408/ , 08.10.2011. godine u 12:30

26