2.

Sutinu prirodnog prava dijagnosticirao je Ciceron lapidarnim rijeima: To je

istinski zakon, zakon razuma, u skladu sa prirodom, opti, nepromjenjiv, vjean, ije
naredbe pozivaju na dunost, ije zabrane udaljavaju od zla. Tom zakonu ne moe
se protivrjeiti drugim zakonima, niti se on moe prenijeti na nekoga, niti sasvim
ukinuti... Njemu nisi potrebni ni novi tumai ni novi izvritelji. On nee biti jedno u
Rimu a drugo u Atini. ON nee sutra biti drugaiji nego danas, ve e u svim
narodimai za sva vremena taj zakon uvijek vladati, jedinstven, vjean, neunitiv.
ivot, sankcijei javnost tom zakonu obezbjeuje zajedniki voa, kralj svih bia, sam
Bog, i nij jedan ovjek ne moe da ga porekne, a da se ne odreknesamoga sebe i da
ne porekne svoju prirodu.

3. Iz ovoga se moe konstatovati da se prirodno i pozitivno pravo nalaze u

permanentnom sukobu. Naime, pozitivno pravo se nikada ne dovodi u saglasnost sa
nekim viim naelima i univerzalnim ljudskim vrijednostima kao to su sloboda,
jednakost, pravda, solidarnost, humanost. Svjedoci smo da je nae vrijeme dolo do
jedne inverzije izmeu prirodnog i pozitivnog prava, budui da je nepravda
supstituisala pravdu i da istupa u ime nje. Prema tome , postoji supremacija
pozitivnog prava nad prirodnim pravom koje vie ne slui kao korektiv pozitivnom
pravu, ve samo moe da predstavlja jednu farsinu ornamentiku, ukras, puki
dodatak da bi se kamuflirala brutalnost i nepravinost pozitivnog prava.
5. Iz svega, do sada reenog, moemo zakljuiti da postoji prevalencija pozitivnog
nad prirodnim pravom, Zato je opravdano postaviti pitanje ima li vie smisla
pozivati se na prirodno pravo , koje je nemono u odnosu na svemono pozitivno
pravo, to e rei da je prirodno pravo preputeno reminiscenciji, a pozitivno pravo
je steklo neprikosnoveni suverenitet u svim segmentima drutva iji ubikvitet danas
niko ne dovodi u pitanje.
Sloboda je mogunost samostalnog, nezavisnog djelovanja, mogunost
samoodreenja ovjeka. Sloboda se odnosi, u openitom smislu, na tvrdnju
biti slobodan (neogranien, nezarobljen)
, jednakost, Drutvena jednakost je pojam koji podrazumeva da
svi pojedinci imaju isti status u drutvu. U najmanju ruku, drutvena jednakost se
odnosi na jednaka prava koja su zakonom zagarantovana, kao to su bezbednost,
pravo glasa, sloboda govora i okupljanja i izvestan stepen imovinskih prava.
Meutim, ona takoe obuhvata i ekonomsku jednakost, a naroito jednak
pristup obrazovanju, zdravstvenoj isocijalnoj zatiti.
pravda, Pravda oznaava idealno stanje drutvenih meudjelovanja u kojim vlada
potena i nepristrana ravnotea interesa i raspodjela dobarakao i mogunosti
izmeu osoba ili skupina. Predstavlja vrijednosno naelo raspodjele koje odreuje
koliko dobara i koliko tereta (prava i obveza) treba dati subjektima drutvenih

odnosa. Obzirom na to da raspodjelu, preko zakona vri drava, evidentno je da

izmeu pravde iprava postoji neraskidiva veza.
Pravda je i koncept pravinog i moralnog postupanja prema svim osobama (fizika
osoba i pravna osoba), posebno u zakonu. Na pravdu se esto gleda kao na stalni
napor da se ini ono to je ispravno. Pravednost je idealno, moralno ispravno stanje
stvari ili linosti.
solidarnost, Zajednika obaveza, uzajamna, svest o potrebi uzajamne
odgovornosti.
Humanost ovjenost (ili ljudskost, humanost) je pojam koji ima dva znaenja.
Prvo je neutralno stajalite da ovjenost sadri i obuhvaa sve karakteristike
ovjeka, dobre i loe. Drugo, i openito vie prihvaeno i koriteno stajalite, je da
opisuje razne predodbe vrijednosti humanizma prema kojima djeluju pojedini
individualci: srea i dobrobit pojedinca i drutva; potovanje dostojanstva, identiteta
i ivota ovjeka; razvoj ovjeka; doputanje razvoja dostojanstva i slobode ljudi u
drutvu.[1]
Moral je objektivna drutvena pojava koja je odreena skupom pravila ili normi koja
reguliu ponaanje lanova jedne drutvene zajednice, ali i navikama ponaanja.
Procenjivanje morala ili moralni sud se donosi na osnovu postupaka, rasuivanja,
ponaanja ili uopte karaktera nekog oveka. U skladu sa tim i sa
sloenom komunikacijom koja se odvija u drutvu, ljudi formiraju svoje linosti,
usmeravaju svoju motivaciju i delovanje, vrednuju i sude i sebi i drugima. [
Zbog potrebe da se regulisanje ponaanja ljudi ne preputa stihiji, drava odreuje
drutvene pravno-politike norme, ije nepotovanje sankcionie. Ove norme se
sadrinski razlikuju od moralnih. Isto tako, moralna dunost i pravna obaveza nisu
uvek u skladu i zbog toga to pravna radnja moe da bude ispravna, ali ne mora da
bude moralna. Deava se i da je pravna norma na viem etikom nivou u odnosu na
odreeni moralni sistem. Ono to je slino je da se sankcija za prekraj moralnih
normi uglavnom izraava kao reakcija drutva. Ipak, sankcije za prekraj pravnih i
moralnih normi se razlikuju.[1] Moralna sankcija moe biti individualna (unutranja,
recimo gria savesti), o kojoj je govorio i Imanuel Kant[2] i drutvena
(spoljanja; prezir, pa ak i iskljuenje iz drutva). Meutim, pravim moralnim inom
se smatra onaj koji je poinjen iz moralnih pobuda, a ne iz straha od sankcija ili zbog
sticanja veeg ugleda ili ak slave