yaptn ad:

Edebiyat Dnyasndan

ATTLA LHAN'a MEKTUPLAR

Derleyen: Belgin Sarmak
yayn haklar: Belgin Sarmak I Otopsi Yaynevi
birinci basm: ubat 2001
otopsi yaynevi: 18 /mektuplar dizisi: 1
ISBN 975-8410-18-0
Dizgi: Otopsi yaynevi I (0212) 275 60 85
Bask: Kitap Matbaas I (0212) 501 0909
Cilt: Fatih Mcellithanesi
Kapak filmleri: Epsilon I (0212) 275 91 75
Kapak tasarm: Cengiz zaknc

indekiler
Belgin Sarmak: " Nerede O Eski Mektuplar?"
Pakize Atay' dan Attila lhan'a .. .
Buket Uzuner' den Attila lhan'a .. .
Nazh Eray' dan Attila lhan'a ..
Sevgi Soysal' dan Attila lhan'a .. .
zdemir nce' den Attila lhan'a . . .
Fruzan'dan Attila lhan'a .. .
Selim leri' den Attila lhan'a .. .
Aziz Nesin' den Attila lhan'a .. .
Cemal Sreya' dan Attila lhan'a .. .
Murat Belge' den Attila lhan'a .. .
Asm Bezirci' den Attila lhan'a .. .
Hasan Hseyin' den Attila lhan'a .. .
Memet FJat' tan Attila lhan'a .. .
Doan Hzlan' dan Attila lhan'a .. .
Hulki Aktun tan Attila lhan'a . . .
Tarak Dursun K.'dan Attila lhan'a .. .
Demirta Ceyhun' dan Attila lhan'a . . .
Yamur Atsz' dan Attila lhan'a .. .
Hilmi Yavuz' dan Attila lhan'a .. .
lhami Soysal' da Attila lhan'a . . .
Pmar Kr' den Attila lhan'a .. .
Ayla Kutlu' dan Attila lhan'a .. .
smet zel' den Attila lhan'a .. .
Aye Kilimci' den Attila lhan'a .. .
Hasan Blent Kahraman' dan Attila lhan'a . ..
etin Altan' dan Attila lhan'a .. .
Nezihe Meri' ten Attila lhan'a .. .
Hseyin Yurtta' dan A ttila lhan'a ...
Cemil Meri' ten Attila lhan'a .. .
Orhan Kemal' den Attila lhan' a . . .
Niyazi Berk es' ten Attila lhan'a .. .
Mehmet Ali Aybar' dan Attila lhan'a . . .
.

'

Kemal Slker' den Attila lhan'a.. .

Doan Avcolu'dan Attila lhan'a...
Hasan zzeddin Dinamo'dan Attila lhan'a...
Orhan Hanerliolu'dan Attila lhan'a...
Kasm Yarg1C1'dan Attila lhan'a...
Suat Taer' den Attila lhan'a...
Salah Birsel' den Attila lhan'a.. .
Vedat Gnyol' dan Attila lhan'a.. .
mer Faruk Toprak' dan Attila lhan'a...
Glten Dayolu'dan Attila lhan'a...
mit Yaar Ouzcan'dan Attila lhan'a...

Attila lhan'la Sylei

N EREDE O ESK MEKTUPLAR?

Belgin Sarmak

Belgin Sarmak: Telefonun otomobilde, otomobil ne

kelime, cepte bile tanr hale gelmei; mektuplamay, bu eski
ve ok nemli iletiim olanan, ortadan kaldracak m?
/

Attila lhan: XX. yy'n ilk yars dahil, son yz yl,

insanlk iin 'mektuplama' nn altn a idi: demiryolu, deniz
yolu, karayolu ulatrmaclna havayollarnn da eklenmesi,
eskiden aylar haftalar alan iletiim srecini, gnlere indirmi;
brakn ehirleri, lkeler aras mektuplamay, ktalar aras ha
berleme bile, iyiden iyiye hzlanmt: o yzden, SO'li, 60'l
yllar boyunca bile mektuplama, hala geerli bir iletiim kanal
roln oynuyordu.
Oysa audiovisuel (grsel / iitsel) iletiim olanaklar,
durumu altst etti. Hem hzla geliiyor, hem abucak yaylyor
lard; yle ki, ciddi ciddi, 'alfabe'nin gelecei sorgulanmaya
balad: telefon / televizyon / bilgisayar sacayann at yeni
ufuklar, kadim ve 'emektar' mektuplamay gndemden silece
e benziyordu. Hem yalnz onu mu? Basn yayn sektrn de dolayl olarak- edebiyat, tiyatro, sinema ve resmi de tehdit edi
yor. Merakls belki hatrlar, yllarca nce konuya eilmi, baz
olaslklara parmak basmtm; dorusu ya o zaman, yeni tek
noloj ik gelimelerin, Trkiye' de bu kadar ksa zamanda, bu ka
dar etkili olabileceini dnmyordum.
Belgin Sarmak: Ne yazk ki, gerek bu! PTT yllardr
mektuplama younluunun her gn biraz daha azaldn a5

klayp duruyor; buradan da anlalyor ki, yzde doksan dze

yinde okuyup yazsa da, okuma yazmayla yldz bir trl bar
amam olan halkmz; bazlarna gre, elektronik iletiimin bu
kadar yaygnlamasndan sonra, "ifahiliini" daha abuk ve
kolay tatmin etmeyi tercih etmektedir. Sizce bu gr doru
mu?
Attila lhan: Gerek ortada! Ne var ki, insanlararas i
likilerin bu kadar dolaysz, belki de ylk ve yrtk olmad
zamanlarda, mektuplar, ilk temas salayan nemli belgelerdi:
ilk genliimiz, hayran olduumuz gen kzlara, bitmez tij
kenmez mektuplar yazmakla gemitir: i o kadar ciddiydi ki,
doru drst eli kalem tutmayanlara, az sk, kaleminden kan
damlayan arkadalar yardmc olurdu. Aynen Cyrano de
Bergerac piyesindeki (ya da filmindeki) gibi: Christian, o yak
kl gen, a olduu Roxane'a ie yarar.iki satr yazmay be
ceremeyince; ayn kadna gizlice tutkun olan Cyrano, onun ye
rine, ateli ak mektuplar yazacaktr. 50'li yllara kadar, sahaf
larda 'seilmi ak mektubu' rnekleriyle dolu kitaplar satlrd:
ihtiyac olann, sadece satn alp, kopya etmesi yetiyor.
Belgin Sarmak: Mektup, ayrca bir edebiyat tr de
il midir? Edebiyat tarihine gemi, mektup trnden ok nl
romanlar olduu biliniyor; szgelii, "Tehlikeli likiler"?
Attila lhan: Ha. evet! Chardelos de Lactos, "Tehlikeli
likiler"i bandan sonuna 'mektuplama' olarak kaleme al
mtr. Yalnz bu mu? Baz yazarlarn, -szgelii Lou Andreas
Salome ve Siegmund Freud'un- yaknlar ya da birbirleriyle
mektuplar da hem edebiyat, hem lilim dzeyinde, geriye ilgin
belgeler brakmtr. Edebiyat, her geen gn biraz daha merak
ls iin bir uzmanlk dal olmaya doru gtrlyor; oysa as
lnda, o birey olabilmenin, 'olmazsa olmaz' kouludur; byle
olunca da, mektuplar, gerekte, belirli bir zamanda ve bel irli bir
yerde yaam insann 'zeti' saylabilir: mektubu yazan, yazd
dnem iinde -hem kendisini ve bakalarn nasl grdn
tespit eder, hem de bakalarna nasl grnmek arzusunda oldu
unu! Kalcl, ona nemli bir kant, bir tanklk nitelii ver-

mekle kalmaz; 'ifahi' yani szl bir iletiime stnln de

salar.

Gen kalemler,
daha az gen
olanlar ...
Belgin Sarmak: Yoksa bu mektplar yaynlamak d
ncesine, bu noktadan hareket ederek mi, vardnz? Gnm
zn nl edebiyatlarnn, yllarca nce, size yazd bu mek
tuplar, bir bakma, getiimiz yzyln son yarsnda, lkemizde
gen sanatlarn iinde gelitikleri ortam yanstyor; bir bak
ma da onlarn, bireysel ve toplumsal sorunlarna tanklk ediyor
dersek, doru mu sylemi oluruz?
Attila lhan: Sanrm! Tabii 'ortam'n olaanst bir
'ortam' olduunu, asla unutmadan. Mektuplama, 60'larn ikin
ci yarsndan, SO'lerin sonuna kadar srm; bu dnem Cumhu
riyet Tarihi'nin, en dadaal dnemidir: 27 Mays'tan 1 2
Mart'a; sonra da, 1 2 Mart'tan 1 2 Eyll 'e! Demek k i bu genler,
kalemlerini gergin ve gerilimli bir rencilik yaants iinde
bilemiler; olaanst olaylar gndelik yaamlar: kimbilir,
belki de mektuplarnda hissedilen iddetli ac, ktmserlik ve
yalnzlk duygusu, bundandr. Hemen hepsi yalnzlktan ika
yeti, hemen hepsi geim imkanlarnn etrefilliinden zorlan
yor; hele yazarlk almalarnda, desteksiz olmak; adeta ka
nlmaz bir kader! Bu adan mektuplarn acmasz tanklna
diyecek yoktur.
Tabii bir yandan da, etraflarnda dnen toplumsal arkn
istikametini ve aamalarn aklam oluyorlar. Ya daha iler
lemi olanlarda, szgelii Cemil Meri, Hasan zzettin Dinamo
ya da lhami Soysal'da, bu daha da ak ve dramatik: biri Top
lumculukla mistisizm arasna skm, br bilmem ka yllk
srgnden dnm, bir dieri, sebebini bilemedii bir mahpus
luktan yazyor.

Belgin Sarmak: Bazlar o tarihte henz faklte

rencisiydi, bazlar ise nl bir yazar; onlarla bu ilikiler, ne e
kilde olutu: odak noktas neydi?
Attila lhan: Oldum olas dergicilie merakm vard:
40'1 yllarda, elimle yazarak, edebiyat dergisi kardm bir
yerlerde sylemitim; derginin ad 'lk't, yazarlar da okul
arkadalarm. Paris dn, zmir'de gazetecilik ederken, stan
bul' da yaynlanan bir gazetenin yneticisiyle mektuplatk:
Mbeccel zmirli. Benden yardm istedi, derginin sahibi
Rknettin Resulolu adnda bir iadamyd, derginin ad da
'Yelken' ! Kabul ettim ve harekete getim: mektuplarn bir'-ks
m, bu sebepten gnderilmitir. Anhra'dan stanbul'a dn
mde, Karacan yaynlar, yayn yarm braklm 'Sanat Olay'
dergisini srdrmemi istedi: birka yl da bu serven devam et
ti: bir ksm mektuplar, bu derginin evresinde dnyor.
kisinin arasnda, Bilgi Y aynevi serveni var ki, yanl
hatrlamyorsam, sekiz yl kadar srmtr; o da, nemli bir o
dak noktas! Orada, yaynevinin eski yazarlaryla olduu kadar,
-ou stanbul'dan ve zmir'den- yeni yazarlaryla, srekli
mektuplamalar gerekleti; dahas, dergi ya da yaynevi iliki
leri iinde balayan, mektuplamalarn bazlar, daha sonralar
da devam etti.

Hrnlk var ama,

eletiri de var,
zeletiri de ...
Belgin Sarmak: Genlerin ounda, bir hrnlk his
sediliyor; daha az gen olanlarda ise, ya ktmserl ik, ya da bez
ginlik! Birbiri ardnca okunursa, yzyln ortalarndan sonlarna
kadar, gen yazarlarn, -hatta daha az gen olanlarn da- kitap
yaynlamalarnn hayli g olduu hissine kaplnyor. Gerek
ten byle miydi?

Attila lhan: yleydi! Hele toplumcu air ve yazarlar

iin, imkansza yakn bir ey. rnei kendimden vereyim. lk
kitabm 'Duvar', 1948'de kt: annemin verdii bin lirayla
bastrmtm. kinci yaynlanan kitabm 'Sokaktaki Adam' n
yayn tarihi, 195 3 , arada birka kitaplk iir, bir sr roman
yazmm; brakn kitap haline dnmesini, dergilerde zor yer
bulunabiliyor. Salim engil ve onun yaynevi olmasayd, daha
uzun yllar, kitap yaynlamayabilirdim.
60'l yllarda, 70'lilerde de, durum ok fazla deimi
deildi: byk yaynevleri, tannm yazarlar ve airleri pay
lamt; genler, o skklktan zor syrlabiliyor; seslerini zor
duyurabiliyorlard: Bilgi Yayn evi 'nde . 'genleri' yaynlamak
teebbsmn, hele balangta, hi de ho karlanmadn
hatrlarm. O yllarda tandm Buket Uzuner' in, hikayelerini
kitap halinde grebilmesi, hayli uzun ve ileli bir sreten sonra
mmkn olabilmiti: yanlmyorsam, ilk kitab yurtdnda ba
sld. Mehmet Erolu'nun nl roman, stelik bir de armaan
kazand halde, ka yl beklemiti, dnmek lazm. Bu ba
kmdan, gen yazarlarn hrnln, hatta gizli ya da ak ks
kanlklarn, ho grmek lazm.
Belgin Sarmak: Sizce, o kark ve gerilimli dnem
de, gen sanatlarn yazd mektuplar, hangi zellikleriyle
dikkati ekiyorlar?
Attila lhan: yle sanyorum ki, zellikle 1 2 Mart ile
12 Eyll arasnda, Trkiye'de en ok dikkati eken nokta, ho
grszln alabildiine yaygnlamas; ideolojik ya da re
tisel sanlan, aslnda yobazlktan ibaret bir sectaire' liin hkm
srmesiydi. Mektuplarda, bu noktann alt sk sk izilmitir.
Bizim mektuplamalarmzda, bunun tam tersi yaanmtr. O
kuyanlar da grecektir. Eletiri, zeletiri, -karlkl olarak,
son derece ilevsel grnyor; o kadar ki, birbirinden adama
kll farkl toplumsal kesimlerden gelen genler; -aralarnda ky
kkenliler var, kk burjuvalar var, brokrat ocuklar var
hem kendilerine hem birbirlerine kar, son derece ak ve sert

eletiriler yapabiliyor; bundan dolay asla gocunmuyorlar,

dostluklar sryor.
O kadar ki, henz iin banda olan bir Hseyin Yurtta,
'Fena Halde Leman' konusunda, beni, ondan ok yal, ok da
tecrbeli lhami Soysal gibi, atr atr eletirebiliyor; ne ben
bundan alnyorum, ne o bundan eksikleniyor.
Bunun, ortalkta hkm sren hogrszle ramen,
aramzda ileyebilmesi; bir kere, o gen kalemlerin, ayr ayr
dzeylerde, ayr ayr bileimler yapabilmesinde yararl oldu;
ou bugn tannm, edebiyat tarihindeki yerini alm isimler
dir, bu ne byk bir mutluluk! Ayrca, eletiriye ve zeletiriye
verilen bu prim, bir nceki neslin, toplumculuk anlayndaki
esneklik ve eviklikten geliyor olmal; nk bunun rnekleri
de, mesela aziz dostum Asm Bezirci' nin. lhami Soysal'n,
mektuplarnda grlebiliyor. Cemil Meri'le ataat mektupla
abiliyoruz, bu karlkl sevgimizi ve saygmz, kesinlikle ze
delemiyor. Genler de o yolu izliyorlar.

Yaynlanamayan
mektuplar, ya
onlar?
Belgin Sarmak: Yllar boyunca, edebiyatlardan size
gelen mektuplar, yaynlamay uygun grdklerinizden ibaret
midir? Daha nce, daha sonra yaztnz sanatlar yok mu?
Onlarn mektuplarn neden yaynlamay dnmediniz?
Attila lhan: lk genliimde, belki de sklgan biri ol
duum iin, ok mektup yazmmdr. Onlarn bir ounu ya
ynlayamyoruz, nk artk o mektuplara sahip deilim. Benim
'40 Karanl' adn verdiim, faizan dikta yllarnda, sk sk
maruz kaldmz arama taramalarda, ounu alp gtrdler;
bir daha da, geri alamadm. Aralarnda bazlar var ki, kesinlikle
burada yer almalar gerekirdi.

10

Bunlarn banda, sava yllarnda 'Yry' dergisini

karmakta olan mer Faruk Toprak'a, Bahe'den (Adana)
yazdm mektuplara verdii cevaplar gelir. . F. Toprak, son
radan benim yllarca gen yazarlara ve airlere yapacam bir
eyi, o tarihte bana yapyor; henz acemilik andaki airlii
me ve yazarlma k tutuyordu.
Hepsi bu kadar da deil, yanlmyorsam SO'li yllarda,
zmir adresime Cemal Sreya'nn Eskiehir'den yazd mek
tuplar da, edebiyat tarihileri iin, neresinden baklsa ilgin sa
ylabilecek belgelerdi. Ayn yllarda, stanbul'daki Nezihe Me
ri'le hzl ve zengin bir yazmamz olmutur; mektuplarnn
elimden alnmasn, hala hazmedemem aklma geldike, sinir
lenirim . . . Daha sonra, Paris'e kran'n (Kurdakul) yazd
mektuplar da, ayn sebepten yaynlanamyor: oysa 60'1 yllarn
ilk yarsnda, stanbul 'ortam'ndan ilgin 'kesitler' vermiler
di . . .

Aslolan 'yalnz'
hayat mdr? Ya onun
'yanstlmas' ...
Belgin Sarmak: Yazarlar arasndaki mektuplamala
rn aklanp yaynlanmas, daha ok, edebiyat tarihileri tara
fndan, sanatlar dnyadan elini eteini ektikten sonra yapl
mtr. Sizin henz hem siz hem size yazanlarn ou henz sa
iken, byle bir ie kalkmanz, hangi dnceye balanyor?
Attila lhan: Yanlmyorsam, btn hayatma -ve 'fik
riyatma' - hkmetmi olan, 'tutarllk' tutkusuna! Buna elbette,
ak ve aydnlk olmak tutkusunu da ekleyebiliriz. Birok hal
lerde, kolaylkla aleyhime dnebilecek 'klar' yaptm; gz
gre gre, kt niyetlilerin, kuyumu kazmalarna olanak sala
yacak, tavrlar koyduumu herkes bilir. nemli olan, 'aydn'n
ve 'sanat'nn, hem fikirleriyle, hem kendi kendisiyle 'tutarl'
olmasyd.

11

Ayn tutumu, benimle balants olan her gen yazara

tavsiye etmiimdir. Mektuplarnda, bu tavsiyeye ne kadar uya
bildikleri, ne derece sahip ktklar grlecektir. Onlar, ben
teki tarafa gemeden yaynlamak isteyiime gelince, bunu da i
zah etmek zor deil: mektup yazlan kii ortada olmaynca,
mektubu yazanlara, savunma hakk kalsa da, itiraz ya da d
zeltme hakk tam kalamyor; ya da mektubu alann cevap hakk,
ortadan kalkm oluyor. Herkes -hi deilse- nemli bir ksm
sa iken, mektuplarn ortaya kmasntla yarar ok. Evet, hi
phesiz 'aslolan hayattr' ama, hayatn 'yanstlmas' da bir o
kadar nemli: 'riya pay' nedir, o anlalr.
Belgin Sarmak: Teekkr ederim. y le sanyorum ki,
okurlar, sylediklerinizin nda mektuplar, daha bir merakla
ve heyecanla okuyacaklardr.
Attila lhan: Teekkr benim borcum: herkese ve
hereye! . ..

12

PAKZE ATAY'dan
ATTLA LHAN'a ...
Merhaba,
"Karakta bahar lkl, Baymak elektronik kat kalo
riferi ile yaanr ", "Adora Sekin nsann Sabunu ", "Bayram
geliyor, Akkartnz cebinizde mi? "
te yeni iim! Herhalde yaknda kendimi kuyuya ata
rm. in kts alyoTGm. nce metin yazmak, sonra ekim
hazrl, sonra bir sz gelimemi mankene rol ezberletmek.
Neyse ki yaptm iin manasn - ya da manaszln- dne
cek vaktim olmuyor pek.
Hafta Dergisi de ertelendi. Belki hi kmayacak.
Reklam bence tehlikeli bir silah. ok ucuzlamadan ve
en tehlikesiz biimde yapmaya alyorum.
nsann aldrmad bir rn inanmad szlerle pek
ilgilenmedii bir topluma satmas sahtekarlk mdr? Galiba
yle. Hseyin Ba ve zzet Yarar da burada benimle ayn ii ya
pyor. Ama onlarn buna pek aldrdklarn sanmyorum. Ya
kendimi kaptrrsam? Kaplyorum, gnlerim kk renkli sa
bunlar, elektrikli kaloriferleri, frnlar dnmekle geiyor.
Akbank'la ilgili bir slogan bulmu Hseyin Ba; "Yar
nnz dnmeyin " Ne korkun deil mi? Nasl yaplr bu? s
telik Hseyin Ba yapm. Bana ok tehlikeli ve rktc geli
yor bu: Ama onlar ie bu adan bakmyorlar. Am mteriyi
memnun etmek galiba onlar iin. Reklam ne tehlikeli bir silah
deil mi? "Yarnnz dnmeyin " nk Akbank var! Aman
Allahm.
Bunlar anlatmaya alyorum biraz. "Ne tuhafsn" di
yorlar. Siz de hi tuhaf deilsiniz diye dnyorum. Keke
onlar da biraz tuhaf olsayd. Tuhaf senaryolar yaplr, tuhaf
filmler ekilirdi. Ortal bir tuhaflk sarar, herkes bir tuhaf o
lurdu.

13

Gryorsunuz ben de can skld iin can skan biri

oldum artk. Ama para kazanabilmek iin, yaayabilmek iin,
bu ii srdrmeliyim deil mi? Size telefon ettim. Aslnda o te
lefonun anlam bakayd. Yani size "tamam m?" demek isti
yordum galiba. Geceleri kendime ayrmaya alyorum. Yaz
mak, okumak filan. Thomas Mann okuyorum yeniden. ncelie
ihtiyacm var. "Budda brooks" ne incelik. Siz sever misiniz?
Konuacak kimse yok pek. Konuma1', sevgi, herhangi bir ko
nuda herhangi bir duyarl yakalayabilmek ne kadar g.
Bakyorum, insanlar yaantya oktan kapamlar ileri
ni sanki. Bilmem, belki benim evremdekiler yle. Bir korkak
lk, sevgisizlik. oktandr katla katla glene rastlamadm. Bir
sr "donuk duygu, mphem dnce". Kendini koruyan in
sanlar. (Ne adna belli deil)
Kimseyi grmemek en iyisi galiba. Halit hala yakalan
d amansz Kemal Tahir hastalndan kurtulamad. Artk o
nunla da baka bir ey konumaya pek imkan yok.
Bir de akademisyenler var. Rasyonel dostlar. Bu
rasyonelite ok rktyor beni. Rasyonelite zellikle duyarl in
sanlar iin ok tehlikeli deil mi? nk duyarln da rasyonel
olmas gerektiini, ya da daha tehlikelisi rasyonel yorumlanma
s gerektiini dnr insan sonunda.
Neyse aslnda Trkiye'de henz icat olunmad rasyona
lite. Yani gerek anlamda.
Sizi grmek, konumak ne kcdar iyi olurdu. Ama pek
imkansz gzkyor bu.
Bana yazsanz, yani bilmem, vakit bulabilirseniz tabii
ve isterseniz. Bir iki satr yazsanz da olur. Ben ara sra yazarm
size. Ama buna memnun olup olmadnz nasl bileceim?
ok sevgi, karnza da sevgi, selamlar.
Pakize A TA Y
08. Kasm

14

Merhaba,
Arthur Hailey nemli yazarm -Sovyetler syledi ya-.
Ben daha okumadm, bugn Milliyet Sana t ta Hseyin
Bey' in bir haftadr odasna kapanp evirdii yaz km. Saat
lerdir o konuuluyor ajansta. Sessiz oturup almaya abalyo
rum; seslerini ykseltiyorlar siz ne dnyorsunuzlar yaplyor,
en skc. Ben dnmyorum, diyorum. Bu defa da, siz her e
yin stnde misiniz baklar. Sonunda baklay azmdan kar
dm "Arth u r Hailey 'nin iyi bir yazar olduunu sanyorum " de
dim. "Peki ama Sovyetler, " dediler, yahut demek istediler. Son
ra, sonras kt oldu. "Arthur Hailey kt bir yazardr, aldat
cdr, hibir edebi deeri yoktur, Sovyetler iyi olduunu syl
yorsa, bunu duyar duymaz kabul etmek yerine, altnda yatan
dmeni anlamay almal. Sizin Sovyet isteriniz de hi ilgimi
ekmiyor, benim dmda yaar msnz? " dedim ve ayn anda,
pimanlk, isteksizlik, sknt. . .of.
Her gn kendimi byle dnda tutmaya altm bir
yn detay.
Stefan Zweig okuyorum imdi, hikayelerini. Belki ikin
ci snf bir yazar ama gerek bir burjuva (Buna ihtiyacm var)
ince bir adam, ho. "Korku ", "Mehul Bir Kadnn Mektubu "
duyarl (galiba biraz fazla).
Bir de La Bruyre in karakterlerini, bir sredir unuttu
um tebessmler. . .
lk reklam filmlerim oynad: "Kadnca " dergisi iin.
kincisi 26 Aralk'ta balayacak "Salk Ansiklopedisi ". Fazla
konumadan ve konuulanlar duymadan almaya gayret edi
yorum. Size, belki fazla bir ey sylemeyen, hafife de ikayeti
mektuplar yazmay seviyorum, belki de daha ok sizden cevap
almay seviyorum. alyorum, okuyorum -yani okumaya al
yorum- biraz da dnmeye. Yalnzm, ama galiba bunu da
kendime sylemeyi seviyorum, tersini salamak iin pek bir ey
yapmyorum. stanbul'a gelecek misiniz? Burada sizinle tan
may ok isteyen biri var. Benim en yakn iki eski arkadamdan
'

'

15

biri; Ali Poyrazolu. Ama ben ondan fazla grmek istiyorum si

z.
"gveninizin eseri "
Pakize A TA Y
11. 12. 1978
---

---

Merhaba, gelemedi m Ankara'ya. Hay Allah neler oluyor deil mi? imdi de, daha dorusu skynetim.
Nedir, ne olacak? Yaamak\ gittike gleiyor. Ne
Thomas Mann, ne Zweig her ey anlamszlat.
Yalnzlktan ikayet etmek imdi bsbtn anlamsz.
Darda buz gibi bir hava. erde de -galiba kar yaacak.
alyorum, durmadan dinlenmeden anlamsz eyler
yapyorum. in garibi; oluyor, yani beeniliyor, hem de kolayca.
nsan bu kolay baarlara kaplrsa yand !
Onlar byle abuk beendike, dehetli canm sklyor.
Keke daha g beenir olsalar deil mi?
Patron, "ok tuhafsnz. Ne zaman senaryonuz kabul e
dilecek desem surat asyorsunuz sanki. Belki de duygularnz
byle gizliyorsunuz " dedi. Duygularm gizliyormuum, hey
Allahm!
Bana biraz yazar msnz? Yani, belki...
"Tm yaamnzda sizinle"
Bunu sylemek pek tuhaf ama: "yi yllar"

Pakize A TA Y
26. 12. 1978

Merhaba, gnlerimi her kitaptan 5-1 O sayfa okuyarak

geiriyorum. ok dkn olduum sinemaya bile gitmiyorum.
16

Bazen dalgn dalgn televizyon seyrediyorum. Birka sayfa o

kuyunca kafam karyor. Oysa -sanki- okuyabildiim zamanlar
eskisine oranla daha iyi bir eyler sezebiliyorum. Srekli gcm
yok. En kt tarafm da okurken ya da dnrken bir kenara
yazmyorum. nsann gelitii filan yok. Yalnz kusurlarna al
yor o kadar. Sonra genel olarak da edebiyat deerlendiremi
yorum galiba. Elias Canetti, Jean Rhys, Jacov Lind, Paul
Bailey, John Fowles filan kimseyi ilgilendirmiyor. Akademik i
simler ve akademik nemler var. Yalnzlm burada da belli
oluyor. Cevat (apan) tutuyor John Barth, Kingsley Amis filan
diyor. Rhys mesela onu hi ilgilendirmez. Bizim yazarlar da i
imi eziyor. Geenlerde Tahsin Ycel'jn iki yl, -belki daha
fazla- nce yaymlad "Dnm" adl kitabn kartrdm.
Yrekler acs. Mantk ve ky roman karm. Bir de o za
manlar yln en iyi bilmem nesi filan demilerdi. Bir Halit var
belli konularda konuabilen belki. Ona da baz eylerin -mesela
Finnegans Wake' in- nemini anlatabilmek imkansz. nk ba
z insanlara sezgiler, matematik gereklerle anlatlmadka ile
tilmesi mmkn deil. Ben de bu konuda ok yetersizim.
u sra elimde olan kitaplardan biri Spengler'in
"Decline of the West "i. Spengler her medeniyetin kendi mate
matii vardr diyor. Avrupa'nn matematii Yunanllarnkinin
uzants deildir; Yunanda say ve ekil llebilen, btnlkle
ri olan kavramlardr, ikisi de somuttur. Avrupa bu kavramlar
soyutlatrmtr. Dnyorum, acaba bizim matematiimiz
nasldr? Daha dorusu bizim kltrmzn temelindeki mate
matik nasl bir eydir? Arap matematii midir? Bizde orij inal
matematiki yoktu; ama -gene Spengler'in dedii gibi- mate
matik. kltrn verilerinde grlr. Bizdeki -zellikle mimari
eserlere bakarak nasl bir matematiimiz olduunu kefedilebi1 ir mi?
Sizi skyor muyum? Bana size hereyi yazabileceim
konusunda izin vermitiniz. O izni ktye mi kullanyorum a
caba? Ama kafamn iinde milyonlarca soru, milyonlarca detay

17

savap duruyor, kiminle konuacam? imde her an bir yn

vd vd.
Oyun'dan hibir haber yok. Unutuldu, ben de unutmu
gibi yapyorum. Yeni bir ey yazmak, bilmem pek istek yok i
imde.
Bir iki gn iinde, tatilde, Ouz'un eski edebiyat dergi
lerinde, "kinci Yeni" denilen akmn evresinde koparlan g
rlt ile ilgili yazlar kartryordum. Anladma gre yalar,
kltrleri ve dna grleri gelimeye elverili olmayan kim. seler. Fakat duyduklar ve sezdikleriyle gerekst ya da gerek
tesi denilebilecek eyleri yer yer yakalamlar; sonunda hepsi
bir yana dalm. Neyse, bence nemli olan lkede her eit a
kmn, atlmn iyi kt ortaya kmas. Mesela bir Bulgaristan
ve bugnk Rusya iin byle bir durum sz konusu deil. ok
eitli rk, din, kltr, vs. karm ok ynl, belki de zengin
bir olguyu karyor. Yalnz arada ihtiyatl olmal deil mi?
Halit v.d. gibi bundan lke lehine bir birikim karmada acele
etmemeli. Batnn salam ve kkl akmlar yannda bunlarn
yerini, gcn tayin etmek kolay deil. Mesela kinci Yeni ko
nusunda karlkl eletiriler yle kksz, mantksz ve ocuka
dncelere dayanyor ki. Batl deneme ve inceleme yazarlar
nn kiilikleri ve gl yorumlar (Ulam gibi) karsnda bunlar
ackl ve gln. Mahalle ocuklarnn ekimesine benziyor.
Sonra ortaya konulan ve bu birikime dayand sylenen eserler
-Metin' in son televizyon filmleri gibi- derinlikten yoksun biim
soyutlamalar dolu eyler. in altnda neler yattn sezmiyor
lar m? Taklit, yani oyun. Batl amcalara kfretseler de, gizlice
-kendilerinden gizli- onlara benzemeye alan, felsefe filan va
ziyetleri -Hilmi- ackl ...
Ne kt bir mektup. Hep ikayet, szrc.nmak, antipatik.
Ben ukala biri miyim acaba? yleyse abuk syleyin aresini
bulmaya alaym.
Ankara'ya gelemedim o hafta. Ama gal iba bunu daha
nce yazmtm. Ya bunamaya baladm ya da size ok sk

18

mektup yazyorum. Ben ikinciden yanaym, onun tedavisi

mmkn hi deilse.

Hoakaln, sevgi, selam...

Pakize A TA Y
05.01. 1 979
----

---

Merhaba,
Bugn ok alyorum. Byk bir kampanya alnd,
iler kark, nefes alacak vakit yok. Doru drst kat bula
madm. Ama mutlaka size yazmak istiyorum. Ne yazacam
bilmiyorum, ama ite bir "aralk" buldum yazyorum. Bugn,
btn karkla ramen, enerjimin son damlasna kadar al
mama ramen, uzun zamandr ilk defa kendimi iyi hissediyo
rum. Belki de size sadece bunu yazmak istiyordum. Program
nz ne oldu? Ne yazyorsunuz? Bilmeyi ok istiyorum.
Mektuplarnz ok ho, onlar seviyorum, sizi de. Tekrar
yazacam, vakit bitti.
Bana yazmay unutmayacaksnz deil mi?
Pakize A TA Y
31.01. 1 979
---

---

Merhaba,
Oyunu sevdiiniz iin ok seviniyorum. Bu ii becere
bilecek miyim dersiniz, yani yazma iini. te yine stan
bul' daym, yine i; can skc bir sr detay. Kendimi yorgun ve
gsz hissediyorum. Beni inciten yle ok ey var ki. Konu
mak, ama kiminle? En iyisi yazmak galiba. Hikayeler yazyo
rum, korkun derecede kt hikayeler. Sahtekar mym nedir.
Size anlatmak istediim yle ok ey var ki, hi anlamadnz
m?
19

Bir daha kimbilir ne zaman karlaacaz? Hibir ili

kim iyi gitmiyor. nsanlar ne kadar itinasz. imdi en fazla ihti
yacm olan ey bu, itina. Krlmamak iin hi kimseyi grme
meli miyim? Krlmak da o kadar nemli deil belki ama ne a
dna ne uruna krldna bal bu. Sevgiye samimiyete de da
yanamyor insanlar. Gerek ilikiler yaamak istiyorum iinde
krgnlklarn aclarn da olduu, ama neenin, heyecann unu
tulmad gerek ilikiler. Oysa insanlar ilikide baka bir ey
anlyorlar galiba.
Biliyor musunuz bir arkadam -bence nemliydi- geL
enlerde fazla ada bulduu iin beni terketti. Bence ada
olan, bu tavr iinde bulunabilen adamdr. ada insan m
kemmeldir, hesapldr, aklldr, en nemlisi, btn heyecanla
rnda tutumludur, tasarruftan yanadr. Ben ada deil, an
dna dm biriyim. Ac ekmekte tecrbeli biri oluyorum iyi
mi bu? Bana yazn.
ayet cesaretim olursa belki hikayelerimden bir tanesini
okumanz iin gnderirim. Sizin anlayacanz -her zaman
sandm hayatma ok istekle olmasa da devam ediyorum.

Pakize A TA Y
21. 05. 1 979
---

---

Kendimi bir sre iin kaptrdm yaantlarn hibir

zaman sonunu getiremiyorum. stelik, olaylarn tam btn d
mleri zlmek zereyken, davay terk ediyorum; zerime bir
bezginlik kyor, sanki bir an daha o ekilde yaayamayacak
mm gibi geliyor. Neden her eyi yarda brakyorum? Herkes,
yar yolda braktm herkes, o yolda bir yere varyor. Herkes
namna, hepsinin yaantsn ldresiye skc buluyorum. Onla
rn yaamad sknty, sanki onlar adnaten duyuyorum. Bu
nedenle bitiremiyorum yaantlarm, sonuna kadar yaayamyo
rum. Belki de deil. Belki de bir yaanty sonuna kadar srekli
20

izlemenin, bitirmenin, bir eit lmek olduunu hissediyorum.

Yarm yaantlar srdrerek, btn lmlerden katm san
yorum. Olabilir mi bu? yle abuk deiiyorum ki, yoruluyo
rum. Bazen btn dnyann bana kar olduunu hissediyorum.
Kabus bu. Paranoyak mym acaba? Fakat kendim de nasl ol
duunu anlamadan birden bire kukular cehenneminde buluyo
rum kendimi ve kaplmaktan, gittike aclamaktan kurtulam
yorum. Bir de igdsel kurnazlklar insanlarn, off skc.
nsanlarla ilikilerimde btn zorluun, baz eyleri
yle deil de byle yapmamdan doduunu dnyorum; (o
rada onu sylemeseydim gibi) ya da baz _atmalarn nedenini
ok aptalca yanllarma balyorum. Daha dzgn bir eyler
yapmaya, ilk yaptmn tersini yapmaya kalkyorum ve olmu
yor yine. Sonrada hatrlarken yine yanl mitlere kapldm
anlyorum. Yine yanl "games" ve "plays" ...
Baz fazla gerek olaylar beni rahatsz ediyor. Hibir
anlamdaki ilikim yrmyor. nsanlar benden mthi bir eyler
bekliyorlar. Hi anlamadm bir eyler. Bir sis kaplyor evre
mi. Yaknda bsbtn unutacam konumay. Geenlerde bir
akam, btn bir gn hi ses karmadm, gerekten somut
anlamda hi ses karmadm, azm amadan bir gn boyu
yaadm dehetle farkettim ve gece yars telefona sarldm.
Baktm konumay unutmamm henz, sevindim.
Bana bir eyler syleyin, bir eyler yazn, olur mu?

Pakize A TA Y
Pazartesi -yani galiba----

---

Mektuplarnz ok seviyorum, sizi de. Nasl da tam ih

tiyacm olan eyi bulup sylyorsunuz. Daha sakin ve sabrl
ym imdi. Braktm ktlk, tatszlk, sahtelik, beni inciten du
yarszlklar sessizce geip gitsin stmden. Onlardan kanma
ya almyorum artk. Ama onlar gzlemek, yani tepkisiz
21

gzlemek mmkn mdr peki? Grme gcm kaybetmekten

korkuyorum. Bazen evremin beni yutacan hissediyorum.
Cevat (apan) durup durup oyuna bir aksiyon eklemem
gerektiini sylyor. O iliki hayatn gereine uymuyormu.
Hayatn gerei neyse ona uymayan benim herhalde. Bir yan
dan da oyunu sevdiini sylyor. Sahte buluyorsa nasl seviyor,
of can skc. Borges stne yazlm bir kitap okuyorum. Kr
olmu Borges, bilmiyordum. Artk 8 1 yanda gzleri grmyor
ama yazmaya devam ediyor. K i mbilir belki de farketmez artk.
almaya devam ediyorum.
Bazen yorgun, bazen daha iyi. Yalnzlm seviyorum.
Ama bunun bir meziyet olmadn da biliyorum. Ara sra bir
film, ya da oyun grmek, hafta sonlarnda okluk Byk A
da'da ve o kocaman evde yalnz. Olabildiince grltden uzak.
Bu trl yaamak imdilik iyi geliyor bana. Ama yle ok dei
iyorum ki. Yazn "Midasm Kulaklar"m greceim. Sabah
faturasn demeyi unuttuum iin kesilen elektriim atrmal
ym. Boaz hala ok gzel, zlemiyor sunuz?
- Elektrik idaresi niye benimle urayor bir fikriniz var
m acaba?
Pakize ATAY
22.06. 1979

22

BUKET UZUNER'den
ATTLA LHAN'a...

Selamlar,
Ben Buket'im. Mektubun sonuna da Buket olduumu
yazacaktm ama aar amaz kim olduumu merak edersiniz di
ye yazdm.
Erdek'ten yazyorum. Bankann kampna geldik, hava
lar, deniz iyi, on gn daha gnmz kald geriye.
Sizin Austos aynda tatile ktnz unutmuum, ara
dm telefonla, bulamaynca anmsadm.
Buras tam anlamyla yerli kamplarmzdan birisi, her
zelliiyle ve hi eksiksiz; kocalar, elbiseleri ve smkl ve
letleriyle yllk vnme olana bulmu kk burjuva kadnlar,
a gzlerle bakan, kasnt erkekler, en gzel, yalnzca albenili
olabilmek iin abalayan gencecik kzlar, gerine gerine kaslarn
sergileyen toy delikanllar ve mark ocuklar ... Ha, bir de, en
son moda devrimci, keskin tavrl arkadalarmz var. Bunlar
Tm Zer-Bank Derneki/eri, Anti-Faist, Anti-Emperyalist,
Anti-ovenist ana ilkeleriyle kurulmu bir dernek, ounlukla
Kurtulu 'ulardan olumu-tu. nk hala yreim Kurtulu
ularn egemen olduu sylenen bir dernein bunca rezilleece
ine inanamyor. Kavgalar, milletin karsna-kzna sarkmalar
vb. Hepsi "dernekiyiz" diyor bbrlenerek, derneki yani dev
rimci olmann bu davranlara hak kazandrd izlenimini vere
cek aptallklar ... irkin ve pis, bu kanc mide bulants?
H. Yurtta'tan sayfalar dolusu bir mektup ve son iir
kitabn aldm size sylemi miydim? Hem "Byk Grev "
olaylarn, hem de buna bal gelien Dneme' in kapann
anlatm.
Geen lerde uyduruk bir Kayseri Edebiyat Dergisi geldi
eve. Hakimiyet Sanat diye bir ey. Son derece ticari ve yavan,
beni nerden bulmular anlamadm.
23

TDK'a F. Baykurt'un gelmesine hem sevindim -bu ge

nelde- hem tedirgin oldum -bu da bencilce bir tedirginlik- n
k, bir yerlerde okumutum, kentte yetimedii, kenti yazmad
iin kendisine kar kanlardan tr, tm kentlilere dman
havas vard yazda, yine de, byle de olsa, stesinden gelmem
gerekiyor bu nyargnn.
Srekli honutsuz Buket roln iyice benimsedim. Giz
liden zevk bile aldm syleyebilirim. Hep yeni, daha gzel
yarnlarn eiindeymiim gibi bir heyecan ve hep bu renksiz
yaantya devam etmek zorunda -hi olmazsa 4-5 yl- kalmm
gibi bir sancy iie. yanyana beynimde besliyorum.
Aklma sk sk gelen bir baka konuda, ufak bir valiz ve
biraz parayla, kimseye haber vermeden kuzey Avrupa'ya git
mek -kamak demek daha doru oluyor di mi- Bu belki fazla
servenci bir dnce, belki eskilerde yarm kalm bir kuzey
Avrupa hikayesinin gen heyecann olduu gibi iimde sakla
mamdandr. Halbuki artk o genlik dnemimin bittiini, o duru
heyecanlar yaamann olanaksz olduunu, 23 'e 3 kala
ayrmsyo-rum. Yine de hibir zaman akll bir Buket olmay
beceremediimi belirtmeliyim. nsanlar hep ve ok sevmeme
karn, onlarla iliki kurmay, kurduum ilikileri srdrmeyi
bilemiyorum. Herkesler gibi davranma yetim yok. Ufak bir o
cuk gibi huysuzl:.mdm anlarda, herkesi aptal, beyinsiz olarak
sulayarak sonucu deitiremiyorum. Yalnz kalyorum. Bu ya
nmdaki adamdan holanmadm anlamna gelmiyor. O, kendi
srlar iinde anlaml, iyi yrekli bir herif, ama ben ne ok an
laml, ne de ok iyi yrekli bir kadnm.
Beni ufak, minimini bir kz, hatta bebek gibi seven, yle
olduunda tm i dnyasn bana aan birisinin sevgisi, zaman
zaman bana bu rol benimsetiyor. Ufak bir kz ocuu gibi dav
ranyorum ama bymem gerektiinde bir dolu sorunla karla
yorum. Terslik nerede, kimde diye dndm. nsanlar ve ya
nmdaki bu sar kafal adam, hepsi ben olmadmda rahat ve
honutlar, ne oluyorsa ie ben girince oluyor, iler bozuluyor.

24

Her neyse, yne kendi psikolojik sorunlarma daldm,

balayn.
Emile Ajar' okuyordum, skldm attm. Metin lkin di
ye birini buldum onu okuyorum. Arada bir-iki bir ey iziktiri
yorum, hepsi de aptalca oluyor.
Bitiriyorum. Grmek zere iyi kaln.

Buket UZUNER
Erdek 19.08. 1 978
----

---

Merhaba.
stanbul'da be gndr stanbul'u yayor, air olmad
ma, iir yazamadma, bunca duygu ykn tadma be
lalar yadryorum. Hi bu denli yalnzlk, bu denli keskin bo
luk, iimi kanatan sevgisizlikle birlikte, herkesleri bunca sev
miliim, stanbul'u bunca duymuluum, yaamlm olma
mt. Beikta'ta ucuz bir ay bahesindeyim imdi, deniz hi
eskimiyor. Akamlar iporta mal bardaklarla arap iiyorum.
Dolup dolup tayorum. "stanbul Ars "n duyuyorum. stan
bul adam arpyor-mu- ben hi de iyi deilim, Allah kahretsin
yaamay ok seviyorum.
Neyse bu kadar yeter. Selim'i telefonla aradm, zaman
larmz uyumad, bir trl gremedik. Caalolu'na gittim
Yaar Nabi'ye, gerekten Yaar Nabi yayor mu? Ne komik
eyler oldu. Gelince anlatrm. Cihat' a, anamgile yazmyorum,
5 gndr (benim iin iyi saylr) gelecek hafta sonu dneceim.
Brokratik ilerim ok tatsz.
Hepsi bu.

iir yazabildiiniz iyi iir dizdiiniz iin ne anslsnz

Buket UZUNER
(kart) 7.4.1979
---

----

25

Hep sevgilerimle.
Haziran 1 5, 1 979 iin ..

Buket UZUNER
1 S.06. 19 79 (kart)
----

---

Merhaba,
Hani uzun uzun yazarsam. bu demektir ki: ok bunal
yorum, ok yalnzm, uyumsuzum. O garip memleketimi, in
sanlarm, bir-iki dost yzn, anam, babam, Karabcek kar
deimi, en ok da bu souk + kk kuzey kentinde boynuma
dolanm bir ift scak kolu zlyorum, ok bir bamaym, di
vaneyim, hznlym, btn bulutlarn ve tuzlu yamurlarn
stmde dilsiz ryalarm terli, renklerim siyah-beyaz bamda
arap sonras arlar... Byle demitiniz. te ben de bu nedenle
ksa yazyorum. Bir kartpostal boyu. Ksack. yle ksa ki, yer
yok nasl olduumu yazmak iin.
Sizin kara sal, Trkiyeli kznz, bu sar sal Nor
ve' lerde ok bir bana . . .
N e ki, yaam mutlaka sryor, iyilik ve gzelliklerini
birileri bir yerlerde paylayorlar, ktlk ve dertleri ok uzakta
deil, temizlenmek iin bekliyor, yalnzlklar ve hzn ise im
dilik 62 enlemde buralara denk dyor bu mevsim. Bu yaam
emberini mutlaka bir yerinden yarp, katlmam gerek ...
Hepsi bu'dur.
Ek:
Umarm adresinizi doru yazmmdr. 94/ bireydi ama
karamadm. Ben adresimi bir dahaki sefere yazacam. Nede
nini bilmiyorum. imden yle geliyor. Gszlmden belki.
Sevgiler.

Buket UZUNER
09. 08. 1 979
---

---

Merhaba,
imdi daha iyiyim, ama asla ok iyi deil, hi de ok iyi
olmay beklememem gerek, olamam ki ...

Bir ay tkettim, fazla bir ey yok elimde. Amerikal bir

kzn (Paulette) dn verdii radyo, Trkiye'den gelen alar
saat, daktilom, duvarda bir iir, ldresiye gzel, mahcup, tesa
df bu ya ok da yalnz, her gece okunas denli yakn, dost bir
iir, ad "Hani Utanmasam... " Ayn iir Almanya'da bir Trk
kznn da yalnz odasn sslyor u sra, smscak. Bir de yk.
Koskoca bir ay ve bir tek yk. Aslnda yzlerce yk olabilir
di, ama salksz olacaklarn bildiimden kada geirmedim
hi birini, okudum, enmeden hem de ezbere. Uzun, ssz, bol
yeil ve hep yamurlu yollarda. Hi sessiz olamadm, mektup
lar, ykler ve iirler okudum, hi yazlmayacak...
Buras Ergun'un dedii gibi "Uygar bir ky" sizin Av
rupa'nz (hep iyi yanlarn m anlattnz yoksa ben mi iyi yanla
rn korudum hafzamda?) mid'in Paris'i hani? nsan isterse
bu denli yanl bir seim yapamazd yani. Hadi Afganistan'
Trkiye'nin bir kenti, anadilimizi Arapa. hergn yediimizi
yalnz ekmek sanyorlar bir ey demiyorum, bozulmuyorum da,
hi ses, hi hareket yok ya, bu sessizlik, duraanlk ldrtyor
beni. Herkes komnist, herkes yazar burada maallah, bir tane
adama rastlamadm henz. imdi Latin Amerika'ya kafasn
takm Marksist bir airin peindeyim, onunla iliki kurabilir
sem, hereyi yalnzca hobby olarak deerlendiren bu dnmeyi
unutmu renci kesiminden syrlabileceimi sanyorum. Ya
knyorum sanmayn, yaknmak yok, kendi setiklerimden ya
knmamay ve u zerime bol gelen utangal (ayp ve g
nahlar bol ocukluk yllarnn izi kolay silinmiyor) yenmeyi
reneceim. lk saptadklarm bunlar, ivedilikle ve kesinlikle
renmem gerek bunlar. Niin bu denli sklganm ben?
Bir de Norvee var renmeye altm. Derme at
ma bir dil bu. Franszca gibi cisimleri masculine (en) feminine
(ei) neuter (et) diye ayryor, beri yandan kelimelerin ou ngi
lizce'den alma, ses alarak Almanca'y artryor. Niin ben
her zaman hereyi okullardan reniyorum?
Rolm benimsedim, reniciyim ben. Burada koloni
oluturacak denli ok Trk var. ou erkek ve ODT'l. (... )

27

Norvee ve orientation kurslarmda Vietnaml'dan tu

tun da, Venezellalya kadar yetmiikibuuk millet var. Ameri
kallar hari hepsi nazik, gler yzl. Bir spanyol bir kz var,
Norveli bir olanla yayor, Carmen. Bu kz olduka ilgin, a
kll ve salam. Snfta bir de bebek var, talyan asll, Venez
ellal Josephina'nn bebei Monica, l aylk, o da derslere geli
yor. Yarn Norveli bir kz bana kedisini armaan edecek, san
yorum Viking (=kedime bu ad vereceim) de derslere gelecek
benimle, bu kck odada sklr gariban. Niin yaayamyo
rum ben?
( ... )
Size bu ilk ay iinde yazdm tek yky yolluyorum.
Sanyorum Hseyin yaymlayac'lk bunu. rgs ok karmak
m? Begmen (buradaki Trk kz) ok sert eletirdi, hala ken
dime, yazdklarma adamakll gvenemiyorum ki, zldm.
Beni, sizin sloganclk anlaynz zmleyememi olmakla
sulad kzcaz. O, hala yazarn "ben bunu dnyorum, bu
dorudur, sizde bunu byle bilin" demesi gerektiini sanyor.
Dank bir sulu boya gibi mi sahi? (yk)
Salk durumum hi iyi ieil, midem ve barsaklarm
berbat, kanamalar, sanclar. Mzmz bir kzm.
Dn gece HAIR filmine gittim. Olduka da etkilendim.
lk kez gzm yumunca, binlerce birbirine dolanm siyah
kordonlar, filer, prizler grmedim bu filmden sonra.
Hepsi bu. Sklmazsanz yine yazarm.
* Norve' lilerin ok utanga ve ie dnk insanlar ol
duunu yeni rendim. ok berbat bu, tabii.
Ek: yk'de Baltimore'un liman kenti olduunu syl
yorum ya, aslnda denize bir nehirle bal olup, limanlar bu ne
hir zerinde kurulu imi. Bu, Baltimore'un liman kenti olmasn
deitirmez di mi?
Oslo'da Gulf-Stream olmad iin yamurlar bu denli
bol deilmi. Tm Oslo'lar Bergen yaparak bu nemli yanl
dzelttim. Yine de Begmen' in eletirileri (bu yukardakilerde
hakl kzcaz, corafik yanllarm kabul ediyorum) bitmiyor.

lgna dnd kz, "bu yk yaymlanamaz, ben olsam bas

mam" diye. Neyse imdi talya'ya gittiler de, bana kzacak za
man bulamyor.
Sevgiler ve sevgiler.

Buket UZUNER
Norve - Bergen 10 09 19 79
-

---

---

Selam,
Bu sabah uakla gneybat Norve'in petrol kenti
Stavanger'e geldik. Yarn botla Bergen'e dneceiz. Burada
ounlukla Konya' l Trklerin oluturduu ii derneinin
kltr gecesi iin ben sergi kuracam. Bu Konya'l iiler, 1 5
erkein arasnda cigara ien bir Trkiye'li kz grnce baya
bozuldular. Alacaklar.
Hepsi bu. Sevgiler...

Buket UZUNER
Stavanger - Kasm 1979
---

---

Bu kart ilk grdmde aknlktan donup kaldm.

nk Avrupa diye karlatm ilk manzara tm renkleri ve
rktclyle aynen byleydi. Bir de ban alm giden ala
turka hzn, souk yalnzlk duygularm buna eklerseniz ilk
bocalamalarm iin, neden acmasz davrandnz sylediimi
belki anlayla karlarsnz? H?
Gzel bir kart, di mi?

Buket UZUNER
Kasm 1979
kart)
---

---

Merhaba Attila lhan,

Hmn, bu balk fazlaca bilgi, biraz sert, biraz da ks
tah ses verdi, ama aslnda yapmak istediim hi de bu deil.

29

Baz konularda deimeye alyorum ya, aklmca, bu balk

bir fikir verir sanyorum. (Buket' in akl ite... )
Aman Allahm, neydi o mektup yle? Okuduka ser
semledim. Zaten o sralar oka apallm stmdeydi, hepten
afalladm. Sahi, o kat, ask surat mektubu hakketmi miydim,
yoksa hep iin iin dndm gibi damarma m basmak iste
diniz?
Hemen ve aika syleyeyim ki, ben buraya hi de san
dnz gibi, o sevimsiz ''yk* biyolog" adnn nne yeni bir
eyler eklemek ilk amacyla gelmedim. Salksz ve bitimsiz i
likilerimden, sevmeyerek, glkle katlandm biyoloj i ' den
katm. O sralar kendimden de kaabileceimi sanyordum. Bu
sonuncusunun olanal(sz olduunu iyice rendim ("gnaydn"
denebilir ancak)
Amacm, en azndan, istediim Buket'e paralel olabil
mek. Olanaklarm olduka fazla ... Aralarnda egdm sala
mak konusuna gelince, zaten bunu renmeye almyor mu
yum sanki . . . Sonra da "stne git" diyorsunuz. Bu konuda hi
kukunuz olmasn, hazan baz eylerin yle stne gidiyorum
ki, kendim bile korkuyorum (dedeme "deli Salih" derlermi za
ten)
3 Y aydr Bergen' de yayorum, alkanlk bir yana b
raklarsa, hi de ikayeti deilim bundan tr. Sevdiim iki
eyi bile sralayabilirim (sakn "aferin" demeyin, imdi (bi
razdan) hi hounuza gitmeyecek eyler syleyeceim) sevme
diim tek konu ise, diz-boyunu oktan am rklk ! . . Hele be
ni Hintli sanp, ileri gittiklerinde zntmden yorgun dyo
rum. ngiltere'de bu durumun ok daha ileri boyutlara varm
olmas ve giderek birok lkeye yaylmas uzun uzun dn
meme ve konumama neden oluyor (okluk yabanclarla ilikim
var. Norve'liler ilgimi ekmiyor, ilgilenmiyorlar)
Hep ''yapma" dediklerinizi yapmakla megul olduum
dan, bir trl yazmaya cesaret edemedim. Hounuza gitmeye
cek bunlar, ama bouna "crazy Buket " demiyorlar burada bana.
Birincisi, yeni bir renime balayacak olmam. Byk bir ola-

30

slkla Biyoloji'yi evin en st katna, hatta at arasna kaldra

cam ve Sosyal Antropoloji reneceim. nsan ve sosyal ev
resiyle etkileimi mthi ilgin geliyor bana. Diimi skarsam 1
Y ylda Cand-Mag dedikleri bir dzeyde Sosyal Antropoloj i
alm olacam. (bizdeki Eitim Enstits, Yksek Okul d
zeyine denk geliyor) Sonra m? ODT'de niin srmesin de
vam? kincisi, burada says 30-35' i bulan Trk'lerle ilikimi
arttinam. Bu 35 kiinin 5'i kz olup, kzlardan yalnzca
Begmen ortada grnrken, bu Trkiye' lilerin legal bir Tr
kiyeli i Dernekleri varken, bu demekte (%80'i renci hal
buki) millet birbirini yerken, Fantoft'ta kulis yaplrken, Be
gm'n arl oktan am otoriterlii ile ODT'l olanla
rn azbuuk feodal kokan tavrlar, kapm kapalyken bile oda
ma dolarken, herhalde izolasyon kapm kapal tutamazdm.
Daldm aralarna. imdi birlikte yiyoruz birbirimizi ... (Kaideyi
dzdk m derler?) Geen ay Grieghallen denen Norve' in en
byk konser salonunda 25 dakikalk bir gsteri ile el-sanatlar
sergisi oluturduk. Fena olmad. Sergimize Nazm' n Nor
ve'eye evrilmi bir iirini bilem astk. (Oslo'daki tercman
Trkiyeli olan evirmi iiri) Basn toplantsna da, gzelim
ngilizcem ile ben katldm (ey toplant Norve'eydi ... )
( . ... )
imdilerde, bir Norve ' l i ailenin 4 veledine gnde 6 sa
at dadlk yapyorum. Yemek, temizlik de dahil buna. Para ok
az (gnde 60.- Krone) ama ailenin yalnz Norve'e konuuyor
olmas, dil asndan yararl oluyor, ayrca ilgin geliyor bana.
Ralph adl bir ngiliz Felsefe Profesr tutuluverdi ba
na. Dolap duruyor peimde, ok sevimli, akll, hazan nihilist
olup olmadndan mthi kukulandm ama asla arkadatan
bakaca bir ey olmayacam bir adam. ene almak ilgin olu
yor (adamn akl nerde, ben ne diyorum)
Doru drst hibir ey yazmyorum. Aklmdan hazr
lklar yapyorum, "Bergen 'de -Hangi Bat -y okurken" adl
notlar ve bu yabanc rencilerin kald otel' in uzun bir hika
yesi gibi . . .

31

ine zm, yourt, mayonez, msr, havu konmu, l

sem yemem dediim salatay, baylarak yemee baladm ge
en akam, "kzm sen artk her halt yersin" dedim. Kimbilir?
Herkese selamlar. Size de.
(Mehmet Erolu'na zellikle selamlar)
ek: Gene samadm mektuba. Ah ne enesi dm
ben ... Ayrca ok alaurka bir mektup yazc olduumun ayr
mndaym.
Sanyorum duyan herkes "fena halde teman iin, bu
ilgin ayn anda gzel adlar nerden bulduunuzu soruyordur. O
nedenle ben sormuyorum ama sahi, nereden buluyorsunuz?
Hseyin ile konumanza, onun deyimi ile bir "herif-i
naerif' limon skp, soan doram. Kim bu adam, mutlaka
grmmdr, bu limoncular takmn ben de hi sevmedim.
Cihat ile pek yazmyoruz ama annemin dediine gre
size geliyormu. Hay Allah nedir benden ektiiniz byle. Bili
rim inceliinizden tr hi de skldnz belli etmezsiniz...
Umarm ok skc deildir. (Cihat yani)
"

Buket UZUNER
Kasm 13, 1979
Bergen
---

---

Merhaba,
40 saat tren yolculuu sonunda Mnih'e sonra
Tutzing'e ulatm. imdilik Oslo, Kopenhagen, Hamburg.
Hannover'i grdm, yarn da Mnih'i greceim. Tutzing irin
kk bir banliy. Anmsarsanz, size birlikte geldiimiz sar
sal bir Laz kz vard: Eser. Onun yannda kalyorum. ki gn
sonra Zrich'e geeceim -Kopenhang'a bayldm, nefis bir
kent.
(. .. )
imdilik hepsi budur.
32

Bir Epik yk denedim. H. Sanat'a yolladm.

Buket UZUNER
Tutzing -14. 12. 1 979(kart)

--- --Selam, selam,

Sonunda Zrich'e ulatm. Deil 4 Y aylk bunalmla
rm, son 2 yldr Trkiye'de yaadm tm stress'leri, olanak
sz da grnse oktan unuttum. nsan bu denli mutlu da olabili
yormu. ( ... ) Ryada deilim, gerekten, bilerek, duyarak, seve
rek yayorum, bu nedenle ok mutluyum. Ksa sre sonra bite
cek ama bana kukuya dtm ne ok eyi birden kazandra
cak bir yk bu. Yuppiii. Sevgiler.
lgn Buket.

Buket UZUNER
Zrich -18. 12. 1979
(kart)

Sevgili Attila lhan,

Dn akam Paris'e geldim. Fena halde danm. Ucuz
bir renci oteline yerletim (oteli bulmak, hi ngilizce anla
maz Franszlarla didimek, dadan inmeler gibi dou tren istas
yonu ile kuzey istasyonu arasnda kaybolmak tam 2 Y saatimi
ald. Ama bu arada Paris metrosunu kullanmay rendim.
imdi istediim yere gidebiliyorum metro ile, bu bana gurur
verdi azck, pek g grnmt ilk nceden nk ... )
(. . .)
Bu sabah kalmakta olduum Bastille yaknlarndaki
Faidherbe-Chalingny'den doruca, Sevres-Babylone gittim.
George Velles adl adam bulmak iin. Norveli bir kzn eski
sevgilisi. Tatildeymi. Baka bir adres vard elimde, ona telefon
33

ettim,

kimseler

yok.

Atladm

metroya

Champs-Elysees

Clemenceau' a geldim. Hafif bir yamur var, sereler ve gver

cinler dolayor yollarda. Bu kat ve zarf almak dert oldu, ta
neyle satmyorlar nk. Bir parktan getim,

4-5 velet katlarak

glyorlard. Aklmdan kmayan o melodiyi

ise metroda

(Concorde' da) hafif Meksika'lya alan bir gen adam gitaryla

takt kulama Romans

D 'amour...

stmde krmz eskimo anora, kolunda svireli a

damn verdii Klchberg armas . . . ( . . . ) Fazlaca berbatm. Rue
Sean Mermoz' dan geiyorum. Pl ace Chassoigne-Goyou. Habire
yryorum. Alamyorum, hafif bir yamur yayor Paris ' e . . .
B i r cafe' ye giriyorum. Cafe (St.Philippe) l i monata ii
yorum, ( ... ) Franszca, Almanca denli trmalamyor kulaklarm.
Yln son gnn bir bama bu bana buruk, hznl gelen
kentte geirirsem, deliririm gibi geliyor. Hala del irmediysem . . .
Sahi b u denli duygusal olmak d a neyin nesi? Neden bakalar
gibi olamyorum? Nerede, neyim aksam benim? (yine ayn so
rular. . . ) Artk alasam m? Tam zaman . Gzel olan tek ey var,
o da bu en tatl berbatlmda ilkin size yazmay isteyiim. S ize,
benim en imkansz sevdiim olduunuzu hi sylemi miydim?
Sonra en iyi dostum, biraz da babam . . . Bu birleince, kor
kun bir duygu kaosu oluuyor, alp beni bir dolu yerlere gt
ryor. . . Yine o ark kulamda. Cafe ' ye gelen-giden . . . Bana
bakp glenler oluyor. Karmakark suratla bir kz ha bire ya
zp, beyaz damlalar salyor, biraz da limon yudumluyor. Zaten
iim hepten burukken bir de l imon imek . . .
Burada, bu 1 979' un s o n gnleri Paris' inde sizinle ol
may ne ok isterdim. Doya doya alamay da . . .
Ara-sra delice bir fikir, damarlarma sert bir iki yayl
nn binlerce kez daha iddetli etkisiyle dalyor. Elektrik
arpmas gibi. 2-3 gnlne yeniden Zrich'e dnmek . . .
(. . .)
Yeniden yryorum. Yol soruyorum. Krkler giymi,

yalca bir ift. Kadn atlyor hemen, belli ngilizcesini kantla

yacak. Adam biraz gururlu bundan tr, azck da ezik. Kadn

34

besbelli ok gzelmi yllar nce . . . Postaneyi buluyorum byle-

ce.
Sarho gibiyim, kollarm uyuuyor. yi ama yeniden

Zrich' e dnmek fikri de nerden kt?

"Bu ocuk iflah olmaz" demiti babam benim iin yllar
nce. "nat, lgn aklna eseni yapyor. . ." yalan m?

Ne ok zenci var Paris'de. Bir boncuk olan bana bak

yor, imdi. Glmsyoruz. Sevdik birbirimizi...
Fransa'da o, biimsel yakkl erkek tipi yerine keskin
hatl, benim yapmdaki kzlar arpacak adamlar grdm. Belki
koullanma bu?

Saat 1 2:38 Louvre Mzesine gitmek geliyor ii mden .

Sonra gecesi 32.- Fr. ' lk otelime dneceim. Odamdaki dier
kz tam anlamyla odun. stelik ngilizce de anlamyorlar. Aksi
gibi benim de bu tip karlarla mcadele edecek hi halim yok,
u sra 2846 km. yolu trenle geldim, bir o kadar yolu yeniden
geri dneceim ve hala yeni bir rota deiikliiyle Zrich'e
dnmeyi dnebiliyorum. Pes dorusu! Yo, gerekten anlam

yorum kendimi. ( . .. )
Dklmeden toparlanmalym. Demin ki gitar sesi yeri

ni Operadaki (istasyonda) akordeon 'a brakt. Yeniden yamur

balad. Havada garip bir koku.

Hepsi bu.

Buket UZUNER
Paris -27. 12. 1979
----

---

Merhaba,
4 1/z saat Louvre'u gezmem tabii ki yetmedi. Bol bol
kayboldum. Paris' i kaybolarak gezmek daha zevkl i herhalde ki,
bu Metro istasyonlar nedeniyle hi rkmedim durmadan kay
bolmaktan . . . Ben bu kza sz geiremiyorum. lle yeniden gide
cek Zrich'e, hem de yarn sabah.

35

Fondue yemei, nasl canm ekiyor ama svire'de, bu

rada deil. G.Pompidou Sanat Merkezine gidiyorum. Bugn Pa
ris'de gerekten yamur var. Ben ise daha iyiyim.
Selamlar.

Buket UZUNER
Paris -28. 12. 1979
(kart)
--- ---

Merhaba,
Easter (Paskev) iin Odda adl kk bir kuzey kentin
de, bir Norveli ailenin yannda kalyorum. Yarn da ski iin
daa kacaz. Tone adl bir Norveli kz ile olanlar ektik,
buraya katk.

Hepsi bu. Selamlar.

Buket UZUNER
Odda (kart)
---

---

Merhaba,
Yeniden Zrich' e dnp 5 gn orada yaamak gzel ve
dndrc oldu. Yalnzlktan bkm olmak beni yanl duy
gulara iteledi. Yeni ylda gemile pek duygusal bir balantm
kalmad desem yeter sanyorum. Bu gece Frankfurt'ta kalaca
m. 2 gn iinde Bergen'e ularm herhal.

Sevgiler.

Buket UZUNER
Frankfurt- 02.01. 1980
(kart
---

---

Ve yine skandinavya.. . Souk bile keskinleti, sular

dondu, insanlarn boylar uzad, salar iyice sarya dnd, su
ratlar daha bir asld. 25 gnlk macera yarn 5 Ocak 1 980'de
Bergen'de bitecek, iimde lk lk kaynayan bir yara, yreim

36

Zrich'te, beynimde bir dolu dnce, elde kalansa, gzelim

nlar, anlar, anlar. . . Kazan, deneyimdir. . . Dnya scak bir kan

gl olmu, kaynarken, ben akl bilmem eyinde karlar gibi
mzmzlanyorum. Ayp billahi.

Hepsi bu.

Buket UZUNER
Kopenhag - 04. 01. 1980
(kart)

Merhaba,
Biliyorum, ne fotoraf ektirmeyi ne de almay sevmez
siniz, ne ki, hazan bir-iki fotoraf sayfalarca mektuptan daha
fazla ey anlatmaz m?

Eskisine oranla daha iyi, istenen ve beklenene oranla

kt yayorum. Birok baarszlma, umutsuzlua karn di
reniyor oluum, yaayacak baka bir yaantm olmayndan,

zaman zaman nihilizme dek uzanm da, bilinen karamsarl

mdan... Kk Burj uvalarn bu denli rmee, zlmeye
yatkn olduklarn yalnzca teorik olarak biliyordum nceden . . .
Ya yaam ok sert, burnum srtlyor, ya da akllanyorum,

da

ha hogrl ve esnek dnmeye baladm (ya da yalanmak

bu?) rnein: feminist olup, erkekleri sevmek ve kadn oluum
dan holanmak ya da iyi resim yapt iin, Franco'cu olduunu

bile bile Dal i ' nin bir resmini duvara asmak gibi ...
Arada mzikli j imnastik, ski gibi yeni samalklarla u
rayor, yzmeye gidiyor,

bol bol film seyrediyorum. O, szn

ettiimiz yalnz sinemaya gitmenin gzel alkanln tanyo

rum artk.
ara

Woody Allen'i seviyor ve anlamaya alyorum -bu

kafam taktm-

Sosyal (ya da Kltrel) Antropoloj i 'ye kaydoldum. A

damakll saryor beni. Gelecek yl Oslo'ya tanma planlar ya

37

pyorum. Varlk, Oluum ve Dneme'e yeni ykler yolladm.

Bir de romana baladm -daha ok kk-

(. . . )
Yaptklarm beni tatmin etmiyor, zihinsel dzeyde b

yk tatminsizlik ve kendi memleketime, kltrme yabancla

ma kayglar iindeyim. Trkiye'de nasl bir yaam kuracam,
beni kabul edecekler mi sorular . . . Hibir yere yerleemeyece
im sans...

Hepsi bu. Herkesi, zell ikle Attilii lhan' ok zledim.

Selamlar.
Ek: Doris Lessing'in Trke'ye evrilmi hi kitab var
m? ok ilgin bir yazar, yeni tandm.

Buket UZUNER
Bergen -29.03. 1980
--- + ---

Sevgili Attila lhan,

Biliyorum, ba kayacak vaktiniz yok yine de, ltfen u
yky okuyup bana tek satrla da olsa, grnz yazar ms
nz? . .

Hseyin' den gelen son mektup panik iinde, dosta u

yarlarla dolu. "Bountu Edebiyat yapyorsun" diyor. Halbuki
benim: eli akanda akn, dank bir

Castro'nun, Afganis

tan ' krmz mumlu davetiyeleri ile igal eden Ruslarn, hibir
bilimsel temeli olmayan, ayaklan havada, ba sarkl ran ' n ve
hala adna "Batllk" denen sahte kibarlklaryla kendilerine
smrecek yeni pazarlar arama telanda ki Avrupah'nn dn
yasnda, birazck evresine bakabilen "insan karmaasnn" yalnzlm, bunaltsn yazmaktan te bir dileim yoktu ve yok.
Adam zaten bouluyor yahu . . .
Zaten oktan yazdklarnn bir kitapta toplanmasnn o
lanakszln karamsar bir hogr ile karlamaya balayan bu
kz, imdilerde bir de samalamaktan korkmaya ve de artk bir-

38

iki dergide bile yazdklar kmayacak, kimselere seslenemeye

cek zntleri duymaya balad.
Ben yine de yazmay srdreceim. Bir gn boulma
yan, zgrlklerini ve haklarn alm ya da ald halde, anla
mn bilen ve kullanan insanlar grene dek, bu honutsuz, yal
nz, bunalmlar anlatacam, baka seeneim yok, imdilerde
bunlar yayorum.
Aman Hseyin' e bozuldum sanlmaya. O, arada bir z
mir kokan, yeni iirlerinden utanga, ekingen dizelerle kp
geliveren can bir arkada. Benim derdim, hazr burada boulur
ken, bakalarn da bomamak, yalnzca anlatmak. . .
Hepi bu, iyil iklerle . . .
Ek: yknn d i l i berbat, yeniden temize ekilip dilin
dzeltilmesi zorunlu. Ben dil ile deil, z ili ilgili grnz
merak ediyorum.

Buket UZUNER
Bergen -25.04.1980
---

---

Merhaba,
ok baarsz, dank, lgn yani

rate olsam yine de

sever misiniz beni?

Yamurlar, karlar, sisler ve Bergen . . . Bozula, dala ya
yorum, toparlanp yeniden zlyorum.
M cro-Ecology evre kirlenmesi falan okuyorum. Top
raklarn, sularn nasl kirlendiini reniyorum. Beyaz nl
mle laboratuardaym. Electron, fleurosans mikroskoplar ba
ndaym.
F i l m klublerine, sinemalara, jazz, j imnastie, yzmeye,
baz konserlere gidiyorum. Yalnzm. Pek honut deilim. Ne
denini biliyorsunuz / biliyorum.
stanbul'da Boaz'da tantm Rchard, Paris'ten bir
mektup yolluyor. Noel'de beni beklediini yazyor. Rchard

39

Fransz, Rchard profesyonel dans hocas, Rchard berbat bir

ngilizce konuuyor.
Ben lgnm, dans etmeyi ok seviyorum, sizin deyii
nizle azck "maceraperest bir ocuum" ve atlayp gitmeyi d
nyorum. Olacak ey mi?
Neden byle lgnm ben.
Hem lgnm hem de hala zincirlerimi tam koparama

dm. Cesaretim az. yle ok istiyorum ki, parasz kalmaktan

korkmamay, ( . . .) yazmak istediim hereyi yazabilmeyi. Ama
yapamyorum. Garip brokrat temkinlerim var / hala.
Bir burjuva'nn arkas olan, bir proleterin naslsa arkas

olmayan cesareti yok bende.

Yani en basiti, atlayp Rchard'n yanna gitmek hep
beynimdeyken bir yanmla iddetle -uslu ocuk tarafm bu- bu
rada ciddi ciddi biyoloji okumay istiyor. te hep benzeri eli
kilerde gerilip kalyorum. Gergin ve honutsuz . . . Evet efendim,
ben de bir "ey" olarak ayn zamanda, hem kendimi hem de
kartm ieriyorum. Bu eliki sona erince yaamm da sona

recek falan filan . . . yi de artk yan ban alm bir fenomen

olaraktan isteklerim ve olanaklarm arasnda bir denge kurmam
gerek. Artk yoruldum, bu elikiden, bir yolu semem gerek /

zorunlu.
Az nce yirmibe yana baladm. O gn kuzeye, Av
rupa'nn en byk fyorduna "Sognefjord"a gittik Carmen ' lerle
beraber.
Kardeim Salih, redaktrln de kendisinin yapt

'Gnaydn '. Baarl ol

bir TV programn sunuyor. ocuklara

duunu duyuyorum. nsann kardeinin baarsna duyduu k

van ne gzel ve doyulmaz oluyor. Henz ok ge, seyrettiniz

mi Sal ih Uzuner' i. Kardee duyulan bu tanmlanmaz- belki a
na- sev gi yi siz de biliyorsunuz- "Ana" kel i mesi buraya uy
mad ama yalan m, ne siz, ne de ben "anne" olmadk, olmaya
caz da, eh yleyse yanl kamam . . .

Ferid Edg'den ok gzel bir mektup aldm. Ne ilgin

adam
...
bir

40

Aye Kilimci koturarak bir mektup yollam.

letim. nsanlar yazyorlar, iletim kurmaya alyor l ar.

Buna ne ok gereksiniyoruz.
Bu kez / Yaz '80 grmelerimizden bir tad alamadm,
ya ok ey bekledim ya siz bunalmtnz Ankara'dan -benden

de olabilir tabii heh heh- ya da ben yerli fotoroman kzlar ro

lnde Trkiyel i Nietzche'ye fazla kap lmtm. Herneyse.
Gelecek sefere inallah.

Pek ok selam ederim.

Buket UZUNER
Bergen- 24. 10.1980
---

---

Merhaba,
Karttaki kpry ok sevdim / yol luyorum. Sesi

miz 'deki yazdan sonra birok mektupta "Niin Attila lhan'n

azyla konuuyorsun?" diyorlar. Sizden etkileniyorum ya, ne

diye taklit ediyorum sanki. Zamanla dzelecek sanyorum.

Adamakll kark yaayp gidiyorum.

Selamlar.

Buket UZUNER
Bergen -28. 10. 1980
---

---

Merhaba,
Bir sredir aklma dt. Sanki adamakll huzursuz tat
szmsnz gibi tedirgin oluyorum. yisiniz di mi?

Selam ederim.

Buket UZUNER
Bergen- 29. 11. 1980
(kart)
---

---

41

Merhaba,
S i ze bireyleri becerip, baarp da yazmay / gelmeyi
hep istemiimdir, hep de isteyeceim.
Ksa ama youn bir ders dnemi bitti, adamakll sk
altm, yoruldum, bunaldm. Sanrm iyi geti. imdilik ev
renin (toprak ve su) nasl ve neden kirlendiini rendim, nasl
temizleneceini deil (?) Sanyorum ilk basamak da bu olmal . . .
Bu y l para durumum pek tatsz. Trkiyelilere burs
vermeyi kesmekten sz edilel iberi huzursuzum. Norve ' te enf
lasyon oran geen yla oranla %8 artt. Bunlara karn, cebim
delik. yarn sabah yola kp, Madrid'e dek yaklak 1 0.000
km'yi trenle dolaacam. ( . . . )
Giderek kendimle uzlamaya baladm, yaamn hi
de sandm gibi / kadar "mervei l l euse" olmadn zmeye
baladm, bu nedenlerdir ki daha severek ve olumlu yaamay
becerdiimi (sahi mi?) yazsam, hounuza gider mi?
Sesimiz'deki yazlarn slubunu nasl byle baarl bir
biimde Attila lhan'dan ardm soranlar pek ok. Ayp et
miim dorusu.
Uzak kuzeyde de olsa yazdklarmla ilgilenen ve bana
seslenen, hi tanmadm o insanlar seviyorum.
Kabak tad vermesin diye yaznn baln deitrece
im -H.Ayten de bu dnceme katldlar efendimByle "efendim"li konuunca hemen aklma H. Blent
Kahraman gel iyor.
Ne gzel, uzun mektuplar yolluyor bana, ama u st
dmesine dek ilikli gmlek gibi boucu kibarl, "hanm"l
"bey"li konumas yok mu, ok g geliyor bana. Ne ki, o,
byle olmaktan pek ok holanyor.
Son konumamzda snrlarda Trkiyelilere uygulanan
glklerden sz etmitik ya, u "vize" olayndan sonra, konu
nun boyutlar anlatlmaz derecede korkunlat. Fransz' larla,
Almanlarn bu ayrmclkta birbirleriyle yarrcasna boktan

42

tutumlar, zaman zaman bana ikinci Dnya Savanda bir Ya

hudi-ymiim duygusunu veriyor- Ho Yahudiler birbirini des
tekler smsk tutarlar, biz onu da yapmyoruz- ok berbat.
imdilik hepsi bu.

Selam ederim.
* yisiniz di mi?

Buket UZUNER
Bergen -15. 12. 1980

Merhaba,
Sizin "abbas" yine yolcu. Gzelim Kopenhag'daym 6.
kez ve hemen formumu buldum. Kopenhag her keresinde yar
yor bana.
leden sonra yola kp, 18 saat srekli trenle (cehen
nem azab?) giderek sabah erkenden Zrich'de olacam. Gerisi
malum, ksa gzellikler falan . . . Srt antam tam 9 kilo, param az
/ snrlarda iteleniyorum ve, aldrmyorum.
Yine / hep yazacam.

Buket UZUNER
Kopenhag 16. 12. 1980
(kart)
-

Uzun, yorucu bir yolculuktan sonra Zrich. ok kirli ve

ok yorgunum.
Trende bir Alman tiyatrocu ile tantm, dehetli ilginti
ve

5 saat konutuk. Sanat, politika ve psikoloji kombinasyonlar

alyormu. Sylediklerini dneceim.

Delikanl izin alamam iinden, anahtar posta kutusu
na koymu. Gidip dinleneceim.
Delikanlnn (Gunter) izin alamay iyi oldu, byle

berbat grmez beni. Yine mi estetik kukular dzeyindeyim.

43

Selamlar.

Buket UZUNER
Zrich- 1 7. 12. 1980
(kart)
---

---

Merhaba,
( ... ) o, mazohiste sevdiim hznmle birlikte imdi s
panya' daym. Barcelona bana iki saat iinde biraz daha Avrupai
/ Bat biraz stanbul izlenimi verdi. 4 aydr ilk kez bizim bildi
imiz Akdeniz gneini smscak duyuyorum. imdi karttaki
alandaym, bir bankta
Barcelona'da zlyorum.

oturuyor

ve

Zrich' i,

Gunter' i

Gece yarsndan sona Madrid'te olacam. Yine yazacam.

Selam ederim.

Buket UZUNER
Barcelona - 23.12.1980 Sal
(kart)
---

---

Merhaba,
Kk

bir

kz

ocuuyken

ben,

hep

bir

gn

Cervantes'n ve Don Kiot'un antlarn greceimi hayal eder,

buna sonsuz inanrdm. Bugn grdm. 28 saatlik yorucu tren
yolculuundan sonra Madrid'de Carmen ve ailesi (kpei, an
nesi, kardei ve arkadalar ile) X-mas' kutluyoruz. B ir-iki ke
lime spanyolca renmek art oldu imdi /por-favor/
Buralar scak, gneli, kalabalk

ve gzel.
Azck buruk! Ama iyiyim.

Selam ederim.

Buket UZUNER
Madrid - 24. 12. 1980
44

---

----

Merhaba,

3 gndr Lyon'daym. Arkadam Brigitte burada ol

madndan, kardei ile birlikte kalyorum. Harika bir delikanl,
lgn bir yaratk. Lyon sokaklarnda dans edip akamlar
Woody Allen ' i seyretmeye gidiyor, adamakll eleniyoruz
Pierre ile. Bir de onun arkada Gerard var. ( . .

)2

gn sonra Pa

ris ' deyim.

Selam ederim.

Buket UZUNER
Lyon 05. 01. 1981
(kart)
-

---

----

Merhaba.
Lyon'da son gnm, yarn 1 0:30 treni ile Paris'e gideceim.
Lyon yamurlu, gri ve sakin. Ronne nehri kirli, bulank,
sokaklarda sk sk siyah giysileriyle pis pis dolaan Fransz po
lisi, sirenler falan . . . Ama ben Lyon ' u ok seviyorum. Lyon be
nim iin Pierre demek . . . Pierre kim? Ben de gn nce bilmi
yordum, hala da pek bildiim sylenemez ya.
Arkadam Brigitte' in erkek kardei Pierre. Brigitte
Lyon'da olmad iin beni Pierre karlad. Aman Allah, hi bu
denli yakkl Fransz delikanls oluyor muymu? Olsa olsa s
kandinavya'da bulunur bu sar uzun, mavi adamlar. . .
(. . .)

22-23 yalarnda, sinema ve mzii adamakll ciddi

izleyen dnya tatls bir olan ocuu. Tabii berbat bir ngilizce
konuuyor. Benim sylediklerimi en fazla nc tekrarmda
anlyor (!) ama ben onun ngilizcesini kesinlikle anlamyorum.
Dert mi?( . . . )

Caddede yrrken birden Charlot oluveriyor Pierre ya

da J ames Bond. Bir keyi dnnce ya Humbrey Bogard ba
klar taknm ya da Peter Sel lers ' in Pembe Panter' ine dni.i
m.

45

Krk dkk Citroen' ini srerken birden Louis

Armstrong oluyor ve akamn o lgn trafiine aldrmadan yal
nz ayaklaryla arabay sryor.
Ben neden hep deli / lgn insanlar seviyorum ki?

(. . . )

Pierre ile Edith Piaf dinliyor, gece yars ukulatal kek

piiriyoruz. 2 Y aylk perhizi bozup cigaraya baladm Fran
sa' da . . .
u sra beni grseniz, hi sevmezsiniz, stmdeki diz
kapaklarma uzayan 2 kat kazak, boynumdaki yerleri spren
beyaz atk, bamdaki kasket Pierre' in, bacamda mor renkli
alvarms bir pantolon, Lyon' da dolayorum. Bir barda scak
ukulata iip, size yazyorum, karda Ronne nehri, bulank kirli
gri-yeil, masalarda insanlar ranszca'y takm azlarna s
rklyorlar, emin deilim ama Chopin ' i alyorlar bar' da. Tm
bunlar bir yana, tam tuvaletin yannda ki bir masada oturduum
iin berbat amonyak -(NH 3 ) yine yk* biyologluu tuttu- ko
kular geliyor burnuma.
Saat S ' de evde olmam gerek. Pierre ' in dersi bitiyor, ekonomi okuyormu?- evin tek anahtar bende, evi bulabilirsem
kapda beklemekten kurtulur. Bu akam Brigitte gelecek. Her
halde bizim gnlk ksa ykmze arp, o ahane Fransz
aksan ile "Buket, it's wonderful ! " diyecek.
Burada skldm, artk kyorum. Son bir ey, benim
bildiim yerlerdeki en kendine gvenen, entelektel grnml
ve zarif siyah derililer Fransa' da grdklerim.
Hepsi bu. Yarn bu saate Paris'te olacam. Ve belki bir
daha hi Pierre'i grmeyeceim?
Bu da hayat -galiba.
Selam ederim

Buket UZUNER
Lyon - 06. 01. 1981

--- ----

46

Merhaba,
Hayr, hi de sandm gibi olmad. Brigitte Londra' dan
Lyon' a dner dnmez Pierre yaramaz bir olan -ocuu olu
verdi, nk, Brigitte imdiye dek hi bilmediim, ona yak
maz ve ok yadrgadm bir yanyla

Pierre' e otoriter bir "anne"

gibi davranyordu.
(.

..

Her neyse, iki gndr Paris'teyim. Sisli, souk ve ya

murlu bir Paris. Evlerin st katlar grnmyor, sis, sis, sis . .
Ama o sizin gzelim "sis" leriniz yok artk Paris'te. Yksek,
gsterili olmas iin abartl bir zen gsterilmi bloklarn ba
.

larna dolanm, yarm-yamalak, duyarsz, yamuk-yumuk "sis"

bunlar.
Deimeyen ne var ki. . .

(. .)
Montmartre' e gittim, Seine kenarmda dolandm, bol
bol dia-positive ektim, kendime krmz bir kumsaati aldm, bir
.

de Hint Earb.

2 gndr D ' artagnan renci-otelinde kalyorum. XX.

mahallede Porte de Bagnolet'de . B uray imdiki haliyle bildii
nizi sanyorum, nk yksek beton bloklaryla dolu sanyorum

ok yeni binalar.
Gecesi 50.- F .Franc'a -geen yl 30.- F .Franc' lk bir
yerde kalmtm- burada kalmak bana ok pahal geliyor. Tek
kiilik odas ve scak suyu olmas ise adamakll lks . . . Eh, en
uzunundan bir Francalam ve 2 halanm yumurta / 2 elma ve

bir ukulatam da sayarsak pek hovardaca! yayorum. Aslnda

yanma aldm para oktan bitti. ( . )
.

Bugn adamakll yoruldum, yaklak 9 Yz saat yrm

m, imdi du aldm ve uyuyacam. Yarn 09:3 0 treni ile
Frankfurt'a gideceim.
Evet, artk dn balad. 2 gn GieBen' de -Frankfurt' un 1 00 km.kuzeyinde- kalp sonra, Kopenhag, sve, Oslo ve
Bergen. Henz sve transit vizemi almadm, bakalm yine tu
tuklayacaklar m beni sve'te geen ylki gibi. 24 gndr dola-

47

p duruyorum. Trenler, istasyonlar, uykusuzluklar, polis, pasa

port tatszlklar. Bordoaux'da geceyi istasyon banklarnda uyu
yarak geirirken polisin "I. snf banklarda il. snf biletle uyu
yamazsnz"

diye

beni

azarladn

yazm

mydm.

Hey

Allahm, artk istasyon banklar arasnda bile snf fark belirdi

keh ve de keh.Yeni, gzel insanlar, yeni tadlar ve ayrlklar. . .

acaba ne zaman "snf bilinci" belirecek -keh

Neyi aryorum? Son 1 Y2 yldr daha youn biimde, s

rekli aryorum. Pierre ile gittiimiz Woody Allen ' in son filmin
de -Stardust Memories- Woody'nin dedii gibi: "ldkten son
ra: 'hep yaamn anlamn arad ama bulamad' diyecekler be
nim iin" Woody Ailen hakl m?
Hasan Blent'in, sizin yaamnzn srekli kendinizle
uzlama arayarak getiini bu nedenle "gelsin serven araylar
gelsin kalar" deyii yanl m? Yalnz ve yaamn anlamn a
ramyor musunuz hala ve hep . . . (?)
imdi hzn vaktidir, imdi Paris'te son gecenin gzel
hzn ile kucaklamak vaktidir.

Merhaba.

Buket UZUNER
Paris -08. 01. 1981
---

---

Merhaba,
Paris' deyim.
Paraszlktan

Frankfurt'a geiyorum.

Buket UZUNER
Paris- 09.01. 1981
(kart)
---

---

Norve beni bembeyaz buz gibi karlad. Srekli kar

yayor, kopkoyu beyaz.

48

Yarn biokimya ve algae fizyoloj isi derslerim balyor.

Geen smestr aldm micro-ekoloj i ' den iyi bir notla getii
mi bugn rendim. Bol bol Stevie Wonder dinl iyorum.
Artk bana bir satr yazn. . .

Buket UZUNER
Bergen-14.01. 1981
(kart)

Merhaba,
Bana yazmyorsunuz. nsan birileri!le yazmak isterse iki
el i kanda da olsa yazar. bunu biliyorum. Buradan, bana yazmak
istemediinizi de biliyorum. Ama neden olduunu bilmiyorum.
Herneyse, bana gelince, snavlar biter-bitmez nce bir
da-oteline garsonluk yapmaya baladysam da, da-balarn,
kk kentleri sevmediimin kesinkes ayrmna vararak -bu
kanc?- Oslo'ya geldim. imdi Oslo'da bir yaz iinde alyo

rum. Kasiyerl ik, garsonluk vbg. Oslo' yu seviyorum. Bo vaktim

ok deil, olunca da yorgunluktan verimli olamyor ya, yine de

adam olan bireyler yapmasn becerir.

Yani artk derslerin yoluna girmesi, Bergen ' de kollektif
bir yaamaya balaym (4 renciyiz ayn evde) gibi olumlu
eyler yazabilirim size. Aslnda olumlu saydm birok ey da
ha geliti, en nemlisi kendimi, kendi ilerimi ve planlarm
herkesin stnde ve bamsz tutmann gzelliini, hi de ben
cillik etmeden yaamaya baladm. Bylesi ok yalnz ama ok
daha salkl.
Baka? Bu yaz tatil yapmyorum. Gelecek yaz Trki
ye'ye gelmeyi planlyorum. ( ... ) Keyfim yerinde.

Selamlar.

Buket UZUNER
Oslo - 15.07. 1981

----

---

49

Merhaba,
14 gnlne Ankara'ya geldim. 2 yldan sonra aile +
baz arkadalarla bulumak gzel. Yeniden stanbul'lu olduu
nuza pek sevindim, hayrl olsun.
Yine bir zaman, bir yerlerden yazmak zere.
Selam ediyorum.

Buket UZUNER
Ankara- Mays 21, 1982
(kart)
---

---

Merhaba,
Yanl m hatrlyorum, 1 5 Haziran ya gnnz di mi?
Kutlu olsun. Ya gnnde "kilise" kart yollamak da nerden
kt derseniz, ben ilk grdmden. Ben bu VKNG- kilise
yapsna tutuldum, gresiniz diye efendim.
Selam ediyorum.

Buket UZUNER
Oslo Haziran 15, 1982 iin (kart)
---

---

Merhaba,
Birka gn nce 27 yama girdim. Hatrlyor musunuz
21 yama girdiim gn size gelmitim, elimde sama sapan
keklerle . . . zerinden yzyl m geti? Yoksa oktan iki asr
m? Kat zerinde yalnzca 26 yl grnen o zaman parasn
ben mi yaadm, ben miydim o trenlerde gece yarlar bir bana
kilometrelerce yolu, snrlar, memleketleri usul usul, korkun_
bir hzla tketen? Ben miydim o dnyay yeniden ve yeniden
binlerce kez ykp, yepyeni kurabilecek yerinde duramaz kz
ocuuyken kk inli admlaryla bir ksm Dnyay dolaa
bilen . . . Btn bunlar ben mi yaadm, o kadar ok ey o kadar
deli-dolu koturmalar, iimi yrtan zlemler, yeniden dou se
vinleri katan sevdalar, darmadank, yapayalnz brakan ayr
lklar, baaramayacamn terli korkular, bilinmezin stne

50

stne gitmek zorunda kaln gz kanl rpertisi, her sabah

aynaya bakp "olmuyor, yapamyorsun"la, "bak oluyor, biraz
daha diren, yapacaksn"larn ortalamasn almaya almalar ...
Gerekten ben miyim imdi bunlar oturup sanki ben yaamm
gibi size yazan? Yok canm, ben oktan 37 yann yorgun
"bunlar da olacak - olabilir" baklarn -baz hgrl, baz
bkkn- gzlerime yerletirmi, hi beklenmedii anda "pat" di
ye kp gelen 1 7 yamn lgnlklarnn, hala "umut"lu deli
kz ocuu heyecanlarnn, atlmlarnn sonradan yarataca
sarsntlar dengelemenin kayglar iindeyim. O " ... hep ayn
dansn deiik mzik ve partner' le yaplnn" oktan ayrmna
vardm, " .. .iinde ne olduu merak edilen 4 1 . oda masalna i
nanmyoruz artk." "nandramazlar bizi"-Gryorsunuz- zaten
biliyorsunuz ya- insan 2 1 ' inde ne ise 27'sinde de pek farkl de
il. Ayn karamsar, ayn gz kara, en kalabalklarda bile biraz
yalnz + buruk, kendi ayaklar zerinde ba dimdik direnen bir
Trkiye'li kadn. Kendimi ok yal ve ok gen hissediyorum.
Bir ay geti Amerika'daym. Amerika'nn nemli okullarndan
birine kabul edildim. Mchigan niversitesinde Public Health
konusunda ihtisas yapyorum. Bu daha ok benim Trkiye'deki
Biyoloj i ve Norve'teki Mikrobiyoloj i + Sosyoloj i temel imin
son rutular olacak bir eitim program. evre ve Endstri
Sal Blmndeyim. Bu 2 yllk program tamamladktan
sonra (tamamlamaya kararlym) uluslararas bir teknolojik
programda i bulmak ve insan-evre (su, hava, gda, hygien)
dzeyinde salk aratrmacs olarak almak (deniz ar l
kelerde, okluk 3. Dnya lkeleri) planlarnn arasnda. stedi
im zaman istediimi yapabileceimi kantladm, biliyorum, i
nanyorum. Ne ki hala istediklerim ile kendi kapasitem arasnda
bir denge kuramadm. stediklerim hep kapasitemin stnde,
ok ok stnde. Bu yzden hi tatmin olmuyorum. Hala ve
hibir zaman "yazmak" brakmadm, yazdklarm artk ''ya
ynlanr nitelikte" bulmuyorlar Trkiye' de. Bu beni zyor ama
hala + hep yazyorum.

51

Bana bir ses verseniz, bir-iki satr yazsanz ne ok sevinirim.

BENM N HALA OK NEML VE OK SE
VLDK olduunuzu yazmam gereksiz di mi?
Selam ve sevgi.
Buket UZUNER
Ann Arhar - 24. 10. 1982
---

---

ok Sevgil i Attila lhan,

Aylar nce G. Stein'in bir fotorafn bulduumdan be
ridir hep size yazmak aklmda, hatta zarfn bile hazrlamtm,
ama bir trl olmad, ksmet Norve'e imi.
Michigan niversitesinde 1 yl tamamlayp, School of
Public Health'de Water Quality and Pollution konusundaki
master almamn yarsn bitirmi oldum. Kalan 1 yl iin hala
financial aid aramakla urayorum. M ichigan' dan Nisan so
nunda ayrlp New York City'e getim, orada Afrika merakls
(hastas demek gerek) bir Amerikal arkadan yannda kaldm.
Baz benim Trkiye ve Norve vizelerim iin koturduk, baz
New Jersey ve Conecticut eyaletlerine gittik (zell ikle Pazar
Anneler Gnn Barbara'nn annesi ile piknik yaparak geir
mek amacyla) Hemen belirtmek isterim ki, N.Y.City gzel ve
delidolu ekici ama ben Chicago'yu grdkten sonra ikincisini
tercih ediyorum. Chicago da renkli, kozmopolik ama dzenli ve
daha yaanabilir bir kent.
Derken, sizin deyiminizle ABBAS YOLCU Norve'e
geldi. USA' dan memlekete gidebilmek iin Avrupa'da bir yerde
konaklamak gerekiyordu, ben de neden Norve olmasn, bir
dolu tandm ve baz arkadalarm varken dedim.
( . .. )
Mays sonu - Haziran ba memlekette olacam. Yap
mak istediklerim arasnda mutlaka ve mutlaka sizi grmek, bir
stanbul ayevinde, Boaz' dinleyerek sizinle sylemek var.
52

oktan dlerini kurmaya baladm bile. Hatta sizin banzda

bereniz, elinizde " ... bu kitaba yeni baladm ocuk" diye bana
hi tkenmez cokunuzla anlatacanz bir yeni kitap olacan
ve zerinizde o size zg zarif yazlklarnzdan biri olacan
bile biliyorum. Ama uuk mavi mi yoksa bej mi bilemiyorum ...
Bense mavi, ufack bir rzgar flemesiyle bile serin se
rin uuuveren bir Hint yapm elbise ile olacam. Siz belki,
mavinin bana yaktn ve imdi artk o liseli-kz imaj mn de
iip, yerine gen bir kadn ifadesinin geldiini syleyecek ama
zaman ne abuk akyor, bir ksack sre sonra da yal bir kadn
olacak ve o upuzun grnen yaam tkenip bitecek diye geire
ceksiniz iinizden. kimiz de szn etmeyeceiz bunun ama
ksack bir bakla paylaacaz.
Sonra eskilerden sz edeceiz. "Bu ocuk hi deime
yecek, hep srlsklam duygusal" diye dneceksiniz, bense
"N'olurdu birka tane daha Attila lhan olsayd yeryznde:
anlayan, duyarl, sevecen, hogren, yalnzca yanllarm deil,
gzelliklerimi de gren, hakkn veren, incelikleri olan birka
tanecik erkek daha olsayd ve ben de rastlam olsaydm" diye
hayflanacam. Belki ardndan karlkl d krklklar yaa
yacaz, ne ki siz oktan, bense son 4-5 yldr bol bol yaad
mdan, d krklklarna gs germesini, indirgenmi sz ile
atlatacaz. te bunlarn hepsi o stanbul ayevinde, Boaz
dinliyerek yaanacak.
Ltfen bu ayevi yksn yaatn bana. . .
B u yaz 3 memleket. Byk bir olaslkla Boazii ni
versitesi, evre Mh. Fak.'de su kirlilii ve temizlenmesine de
in bir projede Prof.Curi ile alacam.
Yaz makinas ile yazdm iin balayn. O eskiden
hemen herkesin beendii elyazm okunmas g bir karmaaya
dnt. Trk alfabesi ile yazar bir yaz makinas da bulama
dm, ama en nemlisi Merhaba'm iletmek ona da ne yaz
makinas, ne de Norve alfabesi engel.
stanbul'da grmek zere.
Merhaba!

53

Buket UZUNER
u sra Norve 1983. Mays. 11
-

----

---

Merhaba, Merhaba, Merhaba:

Sanat Olay'n grdm, dinamik bir yaps var. lerde
daha iyi, daha sk olacana inanyorum, siz banda, sizdeki
"ocuklara" o bereketli iyimserlii, gveni ve alma akn a
layan gzellik var olduka ...
Gncellii gemeden u iki filmi anlatan yazy yolla
yaym, belki Ocak 84 saysna yetiir. Bu konuda sylemek is
tediim yle ok ey var ki, tutup iki sayfa (siz 1 dediniz ya,
hogrmenin bir yolunu bulun n'olur) yaz iinde tm bunlar
anlatmak olanakszd. (ki sayfa olsun diye yaptm daktilo hi
lelerini de grmezden gelin) Yine de, acele, ala kalem
bireyler yazdm.
Kitap tasars iin setiim ykleri, bu akam Hasan'a
vereceim. O da "dergici ba" ve "kitap ba" gzleriyle on
lara bakp, bir seme yapacak. Sonra Aralk 15-16 civarnda,
dosya koltuumda stanbul'a gelip, en ok (gene mi?) sizin ba
nza ekiyeceim.
Burada hava ok kirli, sanki benden daha ok da etkile
nen yokmu gibi. Ergun Trkcan'n byk kahkahalar arasnda
broda zmit Krfezi Projesi iin alrken, sk sk sizi anyoruz.
Grmek zere, selam, sevgi.
Sayglarmla.

Buket UZUNER
Ankara -02. 12. 1983

54

Sevgil i Attila lhan,

Szn ettiim yazy yolluyorum. Yaz 1 982'de ya
zlmt. imdi bir REVEW'ini yaptm. Hemen belirteyim, ya
zda yepyeni bireyler sylemek iddasnda deilim, zaten yle
de yapmadm. Gerek konumalarmzdan, gerekse derginin ilk
iki saysndan edindiim izlenim beni derginin okuyucusu hak
knda az-ok bilgilendirdi.
SBF'de doktora yapan gen bir kadn bu yazdakilerin
hepsinin bilindiini; bir ok referans numaralan vererek anlatt
geen gn. Doru. Ne ki, ben Sanat Olay 'nn daha ok bir
"magazin" eilimi olduundan, okuyanlar (bir ounun) iin de
byle bir yaznn ilgin olacana inanyorum. Ayrca KADIN
konusunda yenilemeler yaplmasndan korkulacak noktaya ge
lindiini -en azndan memleket ounluu iin- sanmyorum
ben. Bu nedenle yaznn "kulak dolgunluu" iin yazlm olup,
"basic" bir "giri" niteliinde olduunu siz okumadan nce ha
ber veriyorum.
Yaznn review'i srasnda bana saysz makale + kitap
k ile yardmc olan ABD Kltr Ateesi Helena Kane Finn,
konuya olan ilgisi + yaknl nedeniyle bir kopya edinmek is
tedi + veriyorum.
Helena K. Finn, fluent Trke bildiini ve K '84 iin
de bir edebiyat semineri dzenliyeceklerini, sizi de bu seminere
armay istediini syledi. lgilenir misiniz?
Seminer ngilizce olacakm. Sizin Franszca evirileri
niz olduunu syledim. ngilizceniz konusunda hibir fikrim
yok. Kadncaz, ilgilenirseniz resmi olarak ar yapacak size.
"2 Unmaried Women " zerine tahliliniz doruydu. Ya
z telal, hatta panik iinde yazld, o nedenle de berrak olmad.
Doru!
Ne ki, sylediiniz gibi memleketten uzak geen / ya
anan 4 yln bireyler kaybettirdiinin / karttnn tela +
panii deil bu. Yanl bu!

55

Geen yllar ben ncelikle ve pekok KADIN zerine

syleyeceklerin birikmesi ve yine bu 4 ylda ayn konu zerine
ok az ey sylenmi olmasnn teladr.
ki ktada grp + yaadklarm arasnda beni en ok
KADINLAR KADINLAR KADINLAR VE onlarn yaadklar
/ katlandklar etkiledi. nk: bu, dnyann tuzu insanlar, ayr
dilleri + kltr ve renkleri srtlarna giymilerdi. Ama buraya
gelip "sisterhood"un o gzel + scak ba kurulduunda; trende
+ uakta + ayn lokantann garsonuyken mutfakta + ayn ada
mn sevgilisi ve kzkardeiyken, ya da ayn niversitenin ren
cisiyken hep ayn sancy paylayorlard I paylayorduk
"Second Sex" olarak grlmek.
"Hep vermek + sevmek + affetmek + baml olmak +
kendine asla gvenmemek" zere eitilen ocuun bydn
de ksa gelen elbisesinden akta kalan KADIN bedeninin + y
reinin + aklnn sancsyd / sancs bu.
Yalnzca grp + yaadklarm m? Okuduklarmn he
men tm bu sanclarn ve bunu deitirme savann kurgular
ile yazlyd. International rgtlerde dimdik + onurlu gencecik
Prof. kadnlarla beraberdim, ou nc Dnya' dan.
Tm bunlar + binlercesi ocukluumdan beri bende si
yahlara yaplan ayrmcla / hakszla uyanan fke dengi bir
iddetle kadnlara uygulanan "sexism"e kar kma igds
nn, imdilik yontulup + mrekkep yalamasna, ilerde oluacak
iyice akllanm + kuvvetli + etkin bir "feminism" in temelleri
nin atlmasna yol at.
te ben bu yzden telalym!
Haklym da.
Ya anlatamazsam? Ya olay her ne kadar anlam +
kavram hatta benimsemi grnse de, feminism'i ancak "er
kek dmanl" ya da "lesbianism" gibi grebilen eskimi ka
falara bunun byle 1 -2 boyutlu olmadn anlatamazsam!
Hani ok feminist geinen, "aydn erkeklerimize" o be
yinlerine kaznm, deitirmek yerine yalnzca sada-solda ka
dnlar ven sahte szler / davranlarla aklandklarn sandklar

56

''yine de kadndr, idare edilmeli"nin tadevri mantalitesi oldu

unu anlatamazsam!
"N'oluyor, dnyay m deitireceksin tek bana?" di
yenler ok. Dnya zaten deiiyor + deiecek! Ben yalnzca bu
deiimi anlatan milyonlarca insandan biriyim ve hep yle ola
cam. Ama belki de anlatamayacam. yi veya kt yine de
sonuna dek deneyeceim.
Syleyecek yle ok eyim var ki . . .
stelik fazlaca da zamanm.
Yazdklarm iyi yada kt, her ne kadar Rilke gibi yaz
mazsam lecek deilsem / de, yazma.zsam bu terbiyesiz dnya
daha ekilmez olacak. En iyisi daha az telala, yaynlansn, ya
ynlanmasn yazmaya devam ve ok almak + hep almak ...
Tm bunlar size niin anlatyorum? Beni iyi tanyan bi
risine -size- bunlar yazmak zorunda kalacama hi inanmaz
dm. Ne ki, yaptnz tahlilde bir nemli yanl vard; bunlar
tekrar anlatmak zorunda kaldm. Kimbilir belki de ben syleyi
inizi yanl anladm. Bu yanllk payn dnerek, aslnda ge
en 4 yl Trkiye'de kalsaydm neler kaybedip / karacama
dair banz artmayacam.
Bana yazdklarm iin ilk umudu siz verdiniz. Bana ve
yzlercesine . . .
Yllar ilerledike, gencecik insanlara iyi + gzel + do
ru 'yu anlatmann, en azndan yolunu gstermenin ne byk so
rumluluk ii olduunu anlamaya balyorum. Siz bu sorumlulu
u tartlamaz arl ile yklenen yrekli bir insansnz. Bana
yazdklarm iin kimsenin barometresine gre ayarlama yap
mamam, en ok + en nce kendi gzlerimle bakmam ilk siz
rettiniz. Dnyada birok "iyi yazar" var, ama "Byk" olan
lar, genlere umudu + direnci + "self awareness" i veren "iyi ya
zar"lardr. Ve siz bunlardan birisiniz. Sadece bu yazdklarm
bile, yaamm boyu size sayg beslemem iin yeterlidir.
Btn bunlara belki gerek yok. Baz eyler sylenme
den yaanmaldr.doru.

57

Ne ki, gereksiz incelikler yznden iimizden geen ve

sylenmesi gerekenleri gizlemek, sonradan baka tatszlklara
yol aabiliyor. -Bunu tecrbe ile anlamak iin artk yam yeterli di mi?
/
Bu nedenle gsterdiim cret-i balayn ve sayglar
m kabul edin.
Bunun dnda "YK'n mmtaz bir eleman" olmaya
devam ediyo ru m (E. Trkcan' n en taze buluu) ODT de di
erleri gibi enlikli. Endstriyel atksularda phenollenin
biodegradation'ma dair tezime ubat'ta balyacam. (Eer
Allah izin verir ve YK'de top + tfek ve tank ile engel olma
sa)
Franszca kurslarm da, gnn en elenceli ksmn o
luturuyor. Her yeni dil reniimde, yeniden douyor gibi he
yecanlanyor + seviniyorum. Yaknda "je parle u'l .peu franais"
diyebileceim sanyorum, hem de pek ok sevinerek sanyorum.
Sayglarmla.
Ek: 1 ) yaz-y uygun bulur + yaynlarsanz, bir desinatr
arkada uygun bir KADINLAR deseni hazrlyor, haftaya yolla
yacam sanyorum.
2) E. z ile konutum, dosyay bu hafta postalayaca
m. lerinin okluundan yaknd ama belki, olur a, okuyuve
rir birara.
Buket UZUNER
Ankara- 26. 01. 1984

Merhaba,
Dnya Kadnlar Gn bugn, skynetim falan deil
tm yneticileri erkek olduu iin falanca kitapevinde en ufak
bir (sembolik bile) hareket yaratamadm bugn iin.
1 Y aydr hepsi iyi niyetli + aydnlk grnen bu adam
lar "sembolik bireyler" yapalm" deyip durdular. mkanlar da
adamakll iyi. stelik Tomris Uyar'n imza gnne denk d
yor bugn.
---

58

---

imdi bu "kadn" olay aydnlar, zellikle bir zamanlar

"keskin"e ad kanlarn burun bkmesi gereken bir zorunluluk
olmu ya, hani nce vatan, millet sonra kadnlar, sanat vbg.
Yok canm bu denli tutucu, tadevri kafal ve SEXIST
insanlarla memleket brakn dzelmeyi, iyice berbatlayor.
Ben de oturdum "Sexsm" zerine yazdm. Derginiz i
in ilgin bulur musunuz? Sexism zerine bu denli "basic" bir
yaz yazmak 1 984 iin fazlaca eski ama evremde konuyla ilgili
yle ufack bir yoklama yaptm, bama lingustiki kesilen
SBF'liler bile net bir yaklam yapamadlar.
Yazy uygun grr, yaymlarsanz, bu AYDIN
homongolos takmndan bir grafiki bireyler izecek. ki aka
demisyen oturmu (bir erkek, bir dii) sexism zerine konuu
yorlar. Adamn (papyonlu ve pipolu) kafasnda plak bir kadn
imaj, yznde bilgi niversteli ifadesi.
Bir de Picasso'nun 1 -2 kbik' ine fotomontaj dnyoruz.
Bu delikanl yazdklarm desteklediinden deil, iz
gileri dergide ksn diye bunu yapyor ve benim de bunu anla
madm sanyor. Gz bir kere grmeye balad m gsterilmek
isteneni, tad-tuzu kayor dnyann, ite o zaman tad-tuzu o
lan, yeni, gzel bir dnya iin savamak gerei duyuyor insan.
Benim kurulmas iin kendi kapasitem apnda uratm dn
yada insanlarn daha iyi + mutlu yaamalar ama kadn + erkek
denk / yanyana insanlarn gelecei nemli.
bu kadn-erkek denkliine gelince ya "ulan bu kadn
feminist bununla iyi yatlr" ya da "bu da nrotik' lerden / prob
lemli zavall" diye iki klie nyarg bizim "aydn (!) erkekleri
miz" iin yeterli alternatif oluveriyor. (3. sne bile yetmiyor a
kllar) Eh Freud'un da erkek olduu syleniyor!
Eer bu konular sizin derginiz iin ilgintir diye d
nyorsanz, Ms. (M iss ve Mrs'e kar Amerikal kadnlar Ms. ' i
kullanyorlar 60'dan beri) Ms. Dergisinin (kadnlarca kurulan +
ynetilen ilk + tek Amerikan Magazini) Ocak' 84 de yln kadn
setii Carol Gilligan ile ilgili bir yazy evirmek isterim. Carol

59

Gilligan, Harvard niv. de Yrd. Prof. "in a Djferent Voice "

adl kitabnda gelecein deiik, bugnden iyi olmas iin kz ve
erkek ocuklarnn eitimlerinin klasik yoldan kurtarlmasna
deinen almalarn haklln gsterir toplum-yoklamalar
(researches) yapm. Bence ok ilgin bir kadn, yaznn / kita
bnn en nemli cmlesi u (bence)
"Eer baz eyleri deiik grebiliyorsak ille de yanl
m olmas gerek bunun "
***

Ergun Trkcan'la bir yemek sohbeti srasnda bol bol

sizi andk yine. evre Mtearlnda 4 Y saat sren, "n i
likli" bir toplant boyunca tek kelime konumayan Trkcan
kta "iyi show' du ulan" diyerek 4 Y saatin cn ald.
Proje bakanmz bir operasyon geirdi (Oktar Trel) o
na koturuyoruz.
Okul iim berbat. 3 Y aydr para demiyorlar " YK ve
Kadrolar " adl arkas yarn program nedeniyle. zcilik aky
la(!) alyorum. Canm sklyor bu ie 5-6 yldr bunca eko
nomik bunalr.a en nemlisi BAGIMLILIGA girmemitim.
Norvece, svece tercme ile bireyler kazanmakta, Proje'nin
uzamas iinde dua etmekteyim. (Amin)
Hasan ile grtnz iin ondan haberler blmn
atlyorum. USA vizesinde takld onla urayor.
imdilik hepsi bu. Mart'84 S. O/ay giri yazsn pek
sevdim hem kendime hem de kendime 2 kez okudum.
Sayglar.
Buket UZUNER
Ankara 08.03.1984
--Sevgili Attila lhan,
-

---

Size telefon ettiimden beridir, mer Hayyam aramakla

megulum. Ne ilgisi mi var? "Layla Layla Sevgilim " adl yk
y size yollayabilmem iin, yk iinde Hayyam'a gerek vard.
Ne ki, millet (=kitaplar) sanki reetesiz marihuana istemiim
60

gibi (reeteyle de vermezeler ya !) bn bn yzme bakmaktay

d. Neyse ki, Oktar Trel ' in edebiyat ilgisi + ince zevki saye
sinde onun kitaplnda bir S. Eybolu evirisi (taa 1 96 1 -Can
Yaynevi) buldum. yk o yzden gecikti, szmde durmam
lktan deil.
'Ms ' adl dergiyi de mektupla ayn anda postalayveri
yorum. Dergide szn ettiim yaz 3 7-40 sayfalarnda. Ben
hala i lgin + gncel buluyorum. Takdir sizin.
Bunun dnda, gelecek smestr vereceim dersin ha
zrlklar iin bu yaz tatil yapmadan Ekoloji ve evre Mikrobi
yolojisi tekrarlamaktaym. Lab' de b.akteri !erimle babaa bir
yaz geiriyorum. Ama ikayeti deilim. alarak geen bir
yaz, aylak, bol gneli olanndan daha dinamik klyor beni.
Gelecek sefere kadar, selam ve sevgilerimi iletirim.
Sayglarmla.
Buket UZUNER
A nkara - 27. 08. 1984

Merhaba,
Byle bir adres var myd, yoksa ben mi uydurdum, hi
bilmiyorum. Bildiim zmir'den size smscak bir merhaba
yollamay gnlmn ektii . . .
Naslsnz??
Geenlerde tv'de bir spiker / sunucu hanm sizin "Byle
Bir Sevmek "ten yorumlar yapyordu. Hi anlamyorlar! Hi!
Hem canm ben anlyorum da ne oluyor sanki ...
Pek ok sevgi ve selam.
Buket UZUNER
zmir - Nisan ortas 1992 (kart)

--- ---

61

Yeniden Merhaba! !
Bu kez Asya-Minr'n gneyinden selamlar...
Deniz, da ve am yeilinin bunca gzel bulutuu ok
az yer vardr dnyada. Birisi Kemer'de ... Zaten bu yzden bu
rada ak olmutum -Olimpos'taki Eros 7 yl nce
makinalyla... -imdi 5 yandaki rnle ilk "aile" tatiline geldik Kemer'e . . . Zavall rn (Can) ona anlatlan "ak hikayesi"nden bunald artk (gna geldi) Bense bir "aile" tatiline ier
den ve dardan bamann farkl keyif ve skntlarn yeni yaam
deneyimleri olarak kaydediyorum. Sal gecesi sizi TV' de izle
meyi ihmal etmiyorum burada bile.
(Ne vezife-inas ocuk ! ! ? ! )
Buket UZUNER
Kemer- Mays ba 1995 (kart)
---

---

Merhaba! !
Ankara' dan "Beyaz Cezayir" kart da nerden kt, deil
mi? Eski eyalarm kartrrken "uzun tren yolculuklarm" s
rasnda (halbuki bu uakla olmutu) aldm kartlar da buldum.
Gzelim Cezayir ate gibi dt iime. (Dostlarmdan artk hi
haber yok, ldrldler mi acep?)
Pasaport iin Ankaraya geldim. Kardeimle hahaa 3
gn kaamak yapmak falan ... Serin, slak ama gzel...
Biliyor musunuz, ben liseli bir kzken Sevgi Soysal,
meslei "yazar"lk dedii iin aalanm "ev kadn" diye ya
zlmt hanesine ... O gn kendime bir sz vermitim. Bu sabah
szm tutum. Yeni pasaportumda meslek hanemde: YAZAR
yazyor.
lk pasaportumda "renci" yazyordu. Sonra "Biyolog"
oldu. Sonuncusu "evre Bilimcisi" idi. Ve ben kendime verdi
im sz tuttuka daha gzel glmsyorum dnyaya ...

62

Tunal Hilmi'de yrdm. Sizi haftada 2-3 kez olmak

zere 6-7 yl boyunca ziyaret ettiim "o" binaya gittim. Sahi
nasl bunaltrdk biz hepimiz sizi o yllarda... Ama ne ok eme
iniz geti bana (bize)
yi ki varsnz ve ben iyi ki size rastladm.
Geen hafta Kadn Eserleri Ktphanesi'nin "5. Doum
Gn' kutlamas iin: 2000'li yllarda Trkiye'nin nabzn tuta
cak, 40 yan altnda, eitimli, rgtl ve meslek sahibi 25 ka
dn seildi ve bunlar "imdiki + gelecek zaman" sorunlarn tar
ttlar. Bendeniz de edebiyat kadn olarak davetliydim. nce
herey gzel balad, herkes derdini, umudunu ve / ya umut
suzluunu anlatt. Derken nsan Haklar Dernei 'nden avukat
filanca hanm bize ok ackl Krt ykleri anlatmaya balad.
Son toplantlarda P.E.N.'de de kazan kaldrdm ayn
konu + atmosfer yaratld yani... P.E.N. Ynetim Kurulu da bu
tekellemeye kar tavrda. Aklma bir gazeteci arkadamn be
ni ok kzdran sz geldi o anda; " ... sonunda nsan Haklar
Dernei Ankara ubesi'ni Krtlere teslim ettik ve ktk" de
miti.
Ve ben artk hibir eyi kimsenin TEKEL' ine teslim
etmekten yana deilim.
Mikrofonu elime aldm veee ... Gerisini Nevval (izgen)
size anlatr.
Ortalk kart, ben tutucu, banaz, ad ilan edildim,
protesto edildim. (glmsyorsunuz deil mi??)
Salon bana kar olanlar ve olmayanlar diye ikiye ayrl
d. (Beni destekleyenlerden Nevval ve Fsn Erbulak dnda
herkes tutucu ilan edilmekten korkarak sus-pus olmutu)
Sylediim ok basitti:
Bu lkede dnce suu vardr. nsan Haklar yoktur.
l 980 Anayasas iyiletirilmeden hibirimiz rahat edemeyiz.
(Kzlar! !) Yoksa marjinallik adna ov yaplm olur. Alevi hi
kayeleri de az ackl deildir ... Falan . . .
Eskiden olsa bana sz hakk vermeme karar alan yne
tici hanm protesto eder ve salonu terk ederdim. Bu kez kaldm.

63

Sonuna dek oturdum. Galiba 2000'li yllarda bu lkede sz sa

hibi olacak kadn seiminde isabetli davranmlar. En azndan
benim iin ... (hi hoh ho! ! !) Ama beni bir daha oraya davet e
derler mi? bundan kukuluyum ...
Yeni bir roman yazyorum.
Bu ylki Sait Faik hikaye dln bana vermemek iin
nl kadn-dman eletirmenimizin lobi almalar Remzi
Kitabevi 'ne hakaret dzeyine ulat.
Ben ok eleniyorum. Zavall yaymcm "airler eh
ri "nin 1 994' de basldn kantlamak iin savclktan kant ge
tirtiyor.
Hereyin aslnda bir oyun olduunu anladm bu dn
yada benim de biraz oyun oynayanlar izleyip, elenmeye hak
km var artk! ! ! (deil mi?)
Sizi zlyorum.
Ve ben bunu hep yapyorum!
BU BR LANDIR! !
Size bu k fransz kafesinden yazyorum. Sheraton 0tel' e (Gazi O. Paa) yakn bir yokua alm.
PAUL
MAISON DE QUALTE
FONDEE EN 1 889
Ankara' ya gelirseniz uramanz neririm.
Divan Pastanesi'nin tam kars.
Buket UZUNER
Ankara- 19. 04. 1995

---

---

Merhaba!
Yine kuzey ellerindeyim ve pek sevdiim Kana
da'daym.

64

Temiz, sakin, k, dzenli ve her eit rkn kaynat

bir lke buras. Tm dnyay tek lke yapmak istense iyi rnek
olabilir diye dnyorum. Su oran da ok dk (henz gel
diim iin dnce sularn saymyorum.) Bir proje iin bura
daym. Olum ve babas stanbul'da kaldlar, kk erkei im
diden zledim. Ama geen ay, babas i gezisindeydi (20 gn
Los Angeles-Hollywood !) biz Can'la stanbul'da babaaydk.
Srayla! ! Ne aile ama !
Selam, sevgiyle ...
Kurtlar Sofras'nn resmidir!
Buket Uzuner
Toronto -10 Austos 1995
(kart)
----

---

65

NAZLI ERAY'dan
ATTLA LHAN'a . . .

Attilf abi,
San Fransisko'nun gbeinde bir oteldeyim. Buras bir
alem. Amerika'ya hi benzemiyor. Eer, Georges Simenon bir
Amerikan kenti yaratsayd, byle bir kent kard otaya.
ok gzel, deiik, her yan inli, Japon dolu. Iowa
City'den dn ayrldm. Almm oraya. im buruldu.
Burada 4 gn kalp, 2 gn Los Angeles'e gidip 1 gece
Las Vegas'ta kalacam. Bu muhteem. sahte ln ortasnda
yaratlm kumarhane kentini ok merak ediyorum.
Oradan, Honolulu, Hawaii 2 gn. Oradan, tanrnn izni
ile, srayla Tokyo-Hongkong-Bangkok, Yeni Delhi-Tahran ve
Ankara.
Heyecandan lecek gibi oluyorum. Aslnda korku verici
bir seyahat. Byk jetlerle bile mesafeler ok uzun. Fakat Ame
rika'y grp, Uzakdou'yu grmeden olmaz; dedim. Bakalm
nasl olacak.
Sar rk. Fu Manu filmlerindeki gibi inli adamlar.
Bangkok batakhaneleri, Hindistan oku, alk, sefalet.
te btn bunlar grmek istiyorum. Yapayalnz seya
hat kolay deil. Bazen, gece ruhum korkuyor. Gndz iyiyim.
Sevgiler selamlar.
Nazl ERA Y
Amerika 29. 12. 1976
---

---

Sevgili Attilf abi,

Size, hibir yakn arkadama, dostuma haber bile ve
remedim, dn gece ksa bir dinlenme iin zmir'e geldim. ok
seviyorum zmir' i, bilirsiniz genellikle Kuadas taraflarna gi66

derim arada. Oralar, zellikle benim sevdiim "Fransz Tatil

Ky" ok kalabalktr, her eit insan doludur. ou benim in
sanlarmdr. . . Nino' lar vs. dolarlar evrede her saat...
Bu, Karaburun'daki, bir arkadamn konuu olarak
geldiim yer; oralarn tam tersi.
Sanrm bilirsiniz Karaburun'u . . . Kilometrelerce gittik,
artk hi ev, insan yoktu evrede . . . Deniz kysnda, beyaz tek
katl, st tm iekli sarmaklarla kaplanm, elektrii olma
yan bir evdi geldiimiz... O.D.T.'den, bir mimar, bir sosyolog,
bir ekonomist, bir ressam, ben ve de ocuklarm . . . te dn gece
geldik buraya. ok gzel.
Burann yalnzl ve sessizlii bir an rktt beni ...
Denizin sesi, balar. . . Zakkum aalar ... Gece gaz
lambalar . . .
Bu gzel ev, tuhaf bir ekilde etkiledi beni. (Arkada
mn babas, sanyorum zmir' in ok varlkl bir kiisi ... )
Dardan bu kadar sade grnen bu ufak ev ok iyi ya
plm; iindeki gzellik byledi beni. Herey var.
Ama bir tuhaf!
Bana buras, "Mayerling Facias "n anmsatt ilk ieri
ye girdiimde ...
Anlyor musun ahi, nasl bir villa?
Bu iyi dostlarm, romanm onlarn yannda, burada bi
tirmemi ok istiyorlard. Roman biraz biliyorlar; ok etilendiler
nedense. . . "ille de gel, burada, sessiz, gzel yerde bitir" dedi
konuu olduum arkada ... Oysa ben roman 31 Austosta An
kara 'da bitirdim. Artk bir tek kelime yazamam. Neyse, o son
blm; ki o sizde yok; burada temize ekeceim . . .
Fahri Karagzolu Bey beni aram, ne yazk k i evde
yoktum. Galiba bir kez daha aram sonra, gene yoktum . . .
Fahri Bey benim telefonumu herhalde sizden almtr
diye dndm. Acaba nemli bir ey mi vard? Sanrm Cu
martesi ya da Pazartesi gn dnm olacam.
Roman, dediim gibi bitti. Ankara'da ...

Attilf ahi, aklma takld demincek. Bilmem anmsyor

musunuz?; GECEY TANIDIM adl ykde, bir gn baz de
itirmeler yapmtm, sonra hepsinden caymtm... Bir gn
telefonda, "Ahi tm deitirdiklerim eskisi gibi kalsn" demi
tim. imdi de "Aman ya Attila abi unuttuysa o telefonu" diye i
ime kurt dt...
Eer ben burada uzunca kalrsam; olur ya kitap da diz
giye filan girecek olursa; o ykde hi bir ey deimeyecekti...
Ayn ilk yazdm gibi kalacak.
Yalnz bir cmle vardr: "Bakyorum, bakyorum. Ge
ceyi tanyorum'', diye o, cmledeki "Bakyorum"lardan biri
kacakt yalnzca. "Bakyorum, geceyi tanyorum" olacakt...
u "GECEY TANIDIM" bir an nce karsa ok sevi
neceim. Buralara gelince, belki de bu ssz, deiik evin hava
sn kapldm. Sanki Ankara ile; tm dostlarm ile balant im
kanszm gibi bir duygu kaplad iimi ... Bu ok komik. Ama
siz anlarsnz bunu Attila abi.
te sabah, herkes uyurken, tutup yazdm size . . .
Gzmn de stnde rmcek dolam gece; mthi
imi. Hep bana byle bireyler olur!
Soran tm dostlarma ve Ahmet Bey' e selamlarm,
sayglarm iletir misiniz?
"Mayerling' den itenlikle"
Nazl ERA Y
Karaburun 03. 09. 1977
---

---

Attila ahi, naslsnz?

Size New York'tan bir kart atmtm, bilemiyorum eli
nize geti mi? Ben, bir iki gn rlanda'da kaldktan sonra New
York'a getim. Orada alt gn kaldm. imdi Iowa City'de yeni
almalarma baladm.
Geen yllardan, yeni batan anlan iki konuk yazar
var. Birisi Arjantinli yazar, Juan Carlos Martini Real, birisi de
68

ben. ok sevinliyim bu yzden. Abi, para da veriyorlar u bir

ay iin . . . Ben yalnzca kendi yazlarm yazyorum! ! Dnyann
4 bir yanndan 30 yazar var bu yl. Japonya, Rusya, Almanya i
kier yazar yollamlar. Fransz ve rlandal ok ilgin. Msrl
ve Filistinli geinemiyorlar. Japonlar bylyorlar beni. Biri
air ve pandominci, teki de sanrm kabuki tiyatrosundanm.
Japonca ok gzel okuyorlar iirlerini... New York'ta Prof.
Halman buldu beni. Monte Kristo'yu hazrlad bir antolojiye
koymak iin izin istedi ! ok sevindim. Hintl i yazar; (Oxford
Press'in editr) baz yeni hikayelerimi eviriyor.
Ayn 1 ' inde San Fransisko stnden Honolulu-Tokyo
Singapur-Hongkong-Penang-Malaisya ve Bangkok' a gidiyo
rum. Sanrm ylbanda sizlerle olacam.
Belki kitabm km olur...
Bu seyahatlar ok gzel. Fakat yorucu ... "Sevgili Fred "
"Geceyi Tandm " "Karakolda bir Gece " "Ay Yldzlar ve
Gkyz " "Ylanl zzet Efendi " "Ovadaki Adam ", ngilizceye
evirdiim hikayeler. Sanrm onlar dzelttikten sonra burada
da ngilizce-Trke bireyler yazacam.
Size sayglar.
Selim'e, Hasan Blent'e selam. kisini de gremedim.
Ahmet Bey'e sayglar.
Nazl ERA Y
/owa City 5 Kasm 1978
-

---

---

Antalya'dan selamlar.
P.S. ok iyi 4 hikayeyi kafamda iliyorum.
3 en iyi hikayemi de sra ile u dergilere yolladm.
V ARLIK-T.DL-SOYUT. Bilmem ne oldu?

Nazl ERA Y
Antalya tarihsiz

69

ler...

Attilii abi,
Malezya ... Penang ...
Garip bir cennet!
in, Hint ve Malezyallarn karm bir kalabalk.
Gkyzne uzanan palmiyeler, tropik kular, meyve-

Scaktan kemiklerim eriyecek. .. Fakat ok gzel; dedi

im gibi garip bir cennet buras!

Nazl ERA Y
Malezya 26 Aralk (kart)
-

Attilii abi,
Naslsnz?
Ben, ayn 1 'inde lowa City'den ayrlp, San Francis
co'ya uacam. Orada 1 hafta kaldktan sonra, Pasifik yolculu
uma balayacam. S. Francisco, Honolulu-Hawai i-Tokyo
Hong Kong-Singapur-Penang ve Malaisya-Bangkok stnden,
l ay srecek olan yolculuuma balarken, Pasifik Gnei " adl
bir gnce tutmaya niyetliyim. Burada "Et Kuyruu"nun stnde
biraz daha altm. Yeni yk kitabm, "Amatr nsan" bir
yandan tamamlanyor. Roman ve hikaye, kafamn iki ayr b
lmnde oluuyorlar... Bu arada eviri yapp, yazdm, dinlen
dim; ok iyi filmler grdm. Gelince "Eski Suadiye"yi sanrm
artk verebileceim.
Hawaii'yi bir kez daha grmem iyi olacak ... Iowa'yi da
grmem iyi oldu. Romandaki kahramanlar: Nehir, Ananas, otel
odalar, vs . . . Hep ayn yerlere baka alardan bir kez daha ba
kyorum.
Abi, "Geceyi Tamdm" acaba kt m? Merak ediyorum.
Sevgiler.
"

70

Nazl ERA Y
Iowa City - 25 Kasm 1978
---

----

Sevgili Attila abi,

Artk uzun gezimin son dura olan Bangkok'a geldim.
ki gn sonra da, buradan stanbul' a gitmek zere ayrlacam.
Herhalde 4-S' inde de Ankara' da olurum.
ki buuk ay'a yakn sren, bir ay Iowa City'de al
ma, yaz, bir buuk ay da, Pasifik ve Indo-Pasifik stnde, her
yerde uzunca kalarak, insanlarn tanyarak geen bu gezi bana
yararl oldu sanrm . . .
Bu arada kentlerin, adalarn, baz uygarlklarn beni ga
rip bir ekilde cezbettiini farkettim. . .
Honolulu, Manila, Tokyo, Penang (Malezya) , Singapur. . .
te b u adalar, b u kentler, bir rmcek a gibi sardlar
beni ... Tm bu yerlerin, arka sokaklarn, gece hayatlarn, bar
larn, karanlktaki gizli elencelerin, garip ya da ok doal
"erotika"larn grdm. Ne mthi, ada gibi bir ey bu! Pasifik
adalarnn garip, lgn "erotika"s . . . Bu arada yeni Romanm,
"Pasifik Gnleri " kafamda oluuyor. . . Tm grdm yerler
deki insan haykrlarnn, anlatlarnn, mutluluklarnn, deli
liklerinin, ezgilerinin karmnn bir gncesi olacak bu ...
Daha nceki paragrafta yazdklarmdan, ET KUYRU
GU'nun hala gelimekte olduunu anlamsndr, Attila abi ...
Ada barlarndaki, ucuz gizli revlerde; Koreli, Filipinli
ya da Thailandl kzlarn, "muz kesme" numaralar, "sigara i
me" numaralar, "coca cola" iesini ama numaralar ve de
Honolulu'da grdm "Ylan bal" numaras ok ilgin ...
Belki bunlar bizde de var. Ama ben nereden greceim . . .
Her yerde, hep ayr milletten bir erkek arkadamla git
tiydim bu yerlere ... Deiik milletlerin erkeklerinin reaksiyonla71

r da ilgin ... Honolulu'daki iyi arkadam Filipinli Victor al

kn ve pasif seyrediyor. . . Singapur'daki arkadam srail' li Eli,
ard. . . Malaysia'daki in'li arkadam Ho, maske bir yzle
seyretti . svire'li Rolland, dn gece utand, poposu ile sigara ien kadn seyrederken .. .
te byle abi .. .
"Eski Suadiye " hazr. nallah "Geceyi Tandm " kmtr.
Ben de imdi, ET KUYRUGU, PASFK GNLER ve
AMATR NSAN stnde alyorum.
Pek yaknda grmek zere.
Selam ve sevgiler.
Nazl ERA Y
Bangkok 29 Aralk 1978

72

SEVG SOYSAL'dan
ATTLA LHAN'a ...

Sevgili Attila,
Son Trk Devleti'nin kurban olarak kendimi ngiliz
Kraliyeti 'nin himayelerine terkettiim gnden beri, sana yaz
may kurup duruyorum. Ankara'da, nerdeyse gerekleecek o
lan cenaze trenimden bir an nce syrlaym derken, yanma
ala ala be kitap almm. ki ciltlik "Sosyalist Dn Tarihi ",
Wilhelm Reich' n "Dinle Kk Adam ", Yakup Kadri ' nin
"Politikada 45 Yl '', bir de senin "Hangi Bat ", bu sonuncusu
nun yanmda oluunun nemli bir yarar var, imdi bu mektubu
yazarken resmini karma koydum. Bylece, Ankara'daki can
dan sohbetlerimizin havasna girerim ha! Londra'daki, Mm
taz'm eski rencileri de, ngiliz usul cenaze trenlerine he
veslendiler ve de hevesleri kursaklarnda kald. Hava alannda
beni sedyeyle bekler bir halleri vard nk.
lm bile, insana, kendi kafa ve zevklerine gre ka
lplayp sunuyorlar. Yani kendi bildiin gibi yaamaya olduun
kadar lmee de hakkn yok dostum!
Neyse lmn stne zevksizl ik yeter! Sana, ilgilendi
ini bildiim iin, nce salmdan haber vereyim.
1 ) Gelir gelmez hastaneye gidip benimle randevusu o
lan doktora kendimi gsterdim.
2) Doktor gerekli incelemeyi dikkatle yapp Ankara'da
bana uygulanan ila rejimini deitirdi.
3) Ankara'da aldm ilalar almakta devam etseymi
im Yaknda btn salarm dklrm. teki yan 'tesirler'
caba!
4) Burada da Ankara'daki ineden iki kez yaptlar. Yal
nz gerek ineden nce yaplan kan saym, gerek inenin yap
l ve etkisi Ankara'dakiyle kyaslanamayacak kadar ciddi.
73

5) Bu inenin srekli yaplrsa hastay deiik biimde

ldrecei gerekesiyle; ineyi bir sre iin kestiler. Oysa ben
Ankara' da, haftada bir ineyi yiyip duruyordum.
6) imdi ine yerine bana, henz yeni denenmekte olan
bir kapsl yutturdular. Bu da etkisi 4-6 hafta sren, etkili bir i
la. O arada da "Dexametaron" yutuyorum- gnde 6 tane.
Tamam m !
te sana doru drst profesyonel bir yazar bile ola
madan profesyonel hasta olan Sevgi Soysal' n salk raporu.
Bunun tesinde moralim, gcm yerinde. Tm cenaze havalar
na ve de hastalmn keder kokan havasna karn, hi de ken
dimi lecek gibi hissetmiyorum. lk hafta otelde srndk, im
di, pansiyon - otel karm bir yerde kalp ngiliz usul kazkla
nyoruz. imdiki adresim bu:
Ms. Sevgi Soysal
Chelsea Cloisters Flat:325
Sloane Aveneu
London S. W.3
alabilmek iin, burada uzun kalamayacama gre,
ucuzca bir eve tanmak doru olacak. nk bu odalarda ne
kitap koyacak bir yer, ne de alma masas var. Sanki 'Yldrm
Blge 'de vard da!
Ne yapalm! lrayak ben de lkse dtm. Londra'y
severim, bilirsin. Gcm olduka uzun yryler yapp ok
ok dnyorum; siz can dostlar, lkemi, ocuklarm. Kap
ma gelen lm, yeni bir yaama dntrmek istiyorum.
Dost Attila!
Bu sadece, bir merak giderme mektubu. Sana hep yaz
mak istiyorum. nce kafam durulsun, yerleeyim ... Senden ge
lecek her satrn beni nasl sevindireceini, bilmem anlatmam
gerekir mi?
Bana son Trk devletinin son aydnlarndan haberler
ver! Sen naslsn? Azck eksikliim duyuluyor mu?

74

Attila, ben buraya gelirken yanma kendi kitaplarmdan

almay unutmuum. Bana bir takm olsun "Sevgi Soysal serisi "
gndertebilirsen, belki burada, yazar olduumu, azck da olsa
kantlama olanana kavuurum.
Bir angarya daha; Hacettepe niversitesi'nde benim a
meliyat yapan, Prof. Kemal stay, benden kitaplarm istemi
ti. Zamanm ve sevgili ziyareti lerim yznden unuttum. ok
ayp oldu. O adamcaza bir "Sevgi Soysal serisi " gnderebilir
seniz. ok sevinirim.
Prof. Kemal stay
Hacettepe niversitesi Hastahane.si
Doum ve Kadn Hastalklar Blm
Kardeim Attila, btn balanglar gibi olduka tatsz
olan bu mektubu kesiyorum.
Dost gzlerinden sevgiyle perim kardeim.
Ahmet Kfl'ye ayrca ok selam -sevgi- teekkr.
Ona da yazmaya alacam.
** Londra'da hastahane dnda iki iyice film grdm.
Biri Max Beer'in Gney Amerika ile ilgili bir filmi. teki u
nl "Ta.xi Driver " Beni gerekten arpt. zellikle .... bir ro
manc iin ok ilgin.
Selam - Selam *

Sevgi SOYSAL
Londra 29 Eyll 1976
-

---

---

Kardeim Attila, yahu gerekten karde olduk biz, ya da

yle, kardeesine duygularla doluyum sana! Hele lkemden
gelen i lk mektubun senden oluu, sana doal bir gdyle, hep
duyduum gveni, bir kez daha hakl karnca, nasl svindim
bilemezsin.

75

Yamur aranp duruyorsan be kardeim, atla gel Lond

ra'ya, bilirsin ki, burada en mebzul olan ey yamurla imendir.
O szn ettiin acnacak aynlk deil midir, beni hasta eden iyiye ya da ktye- kendini ve her eyi deitireceim diye, b
tn bir yaama boyunca abanp dururken, yllar kapsayan tek
dzelii farkedivermek, ve en ok da kendi ahmaklma kah
rolmak deil midir?
Salmla ilgili fazla haberim yok imdilik. nk,
bana uygulanan yeni tedavinin sonularn alm deilim. Ne
var ki, gerek gittiim hastahane, gerek karlamak zorunda ol
duum salk personeli son derece gven verici ve ciddi kiiler.
Benim de beklediim bundan ibaret, yoksa ne mucize, ne de
deha peinde deilim. yle olsa, bunun yolu, en iyi lkemizde
bulunur. Bir kurun dktrrdm bamdan, deil mi?
imdi, benim asl sorunum fazla moral, yani Mmtaz,
yle der. "Herkes bir eyden lrse, sen de fazla moralden,
kendine fazla yklenip gvenmekten lebilirsin". diyor. Bunda
biraz hakl, nk, ben buraya geleli, asl geli nedenimin has
talk olduu gereini, kafamdan silip atmak konusunda ylesi
ne ileri gittim ki Mmtaz'n haberi olmadan tm Londra'y y
ryerek tanyp renmee kalktm. Bunun nedeni iin ucuz
luu bir yana, bir kentin ancak yrnerek tanndna kesin i
nancmla, hastalk gibi tatsz bir sorunun, inanlarmn nne
kmasndan hi de holanmaym. Ama sonunda ii o kadar i
leri gtrdm ki, bir gn halsizlikten yollarda baylverdim. n
ce kzdm kendime, "ulan Sevgi, sen de hi i kalmam", ama
sonra, Mmtaz'dan aldm mesafenin en azndan yedi buuk
kilometre olduunu renip stne de hakl bir zlgt yiyince,
ukalal bir yana braktm. Oysa bu hafta zel olarak dinlen
mem gerekiyor. nk, doktora her grnmde yle salk
ve g tablocuklar iziyorum ki, adam bu hafta sonunda i
neyle birlikte o ar kapsl de bir anda verip, bana yklenmee
karar verdi. Oysa benim iki gndr, dizlerim titriyor.
"Bar Adl ocuk " hakknda gnderdiin eletirileri
ok ok elenerek okudum. Bir kmen kitabn bile, eline kim

76

alrsa istedii yne, nasl sakz gibi uzatabileceine, benim e

letiriler ki birer rnek. En houma giden de, herkesin kitabn i
ine gelen yerini beenmesi. Bu da bir anlamda kitabn sat a
sndan fena deil. yle bir durum domu, bir blm der ki,
u ksm harika, teki ksmsa aah, baka akl erenlere greyse
tam tersi. u ksmda bizim yazar daha bilinlenmemimi, ama
sonlarda fenafillah mertebesine erivermi. Her iki grn de
merakllar, ayr nedenlerden kitab almak gafletine bulunurlar
bylece.
Bana sorarsan ben ilk gnden beri yazdklarmda, hi de
ylesi uurumlar bulamyorum bir trl .. Eh elbet kimse saym
yor yerinde, hayatta koca deitirip, kanser de olabildiime
gre, Kzlay ant gibi, dndklerimi hep ayn taa yontacak
deilim ya.
Bo ver, bunlar beni hi ilgilendirmiyor. En matra da,
Trk Dil Kurumu dl. Oradaki ebennekalara. bana bir cenaze
elengi gnderme frsat yaratmam olmak da ayrca sevindirdi
beni.
Bu arada en ok. Dimitrof la eviri dl almak gl
drd beni. Onlar cenazecilikte daha baarl ktlar dorusu!
Oysa ben yle bir eviri yapm olduumu, telif hakkm ko
parmay bir trl beceremediimden, unutmutum. Bu gnlerde
Mmtaz' n Trkiye'ye birka gnlne gitmek olasl var,
kocam silahlandrp Ankara Sanat'n stne, telif hakkm iin,
bir gzel salaym da, dl kazanm eviriyi, eviricisine beda
vaya kartmann ac sonularna katlansnlar! Ayrca u anda
oynadklar evirinin Hedda Zinner' le pek bir ilikisi kalm de
il, hani bu iler ciddi olsa, yazarnn, tiyatroyu da, hatta bu so
nulara yol aan beni de bir gzel davalamas gerekir.
Sevgili Attila, u bendeki slasal zellik, dostlar fena
halde aramak, hele ocuklarmn eksiklii bir yana, Londra'ya
gelmek iyi geldi bana. Bu Londra'y seviimin tek nedeni de,
onlarda, yani ngilizlerde, bizim k dnemindeki Osmanlla
ra benzer bir ahmak aknlk yakalaym. Buras bir anlamda,
lstanbul gibi. Her ey hep ktye gidiyor; ngilizler, o dnya

77

imparatorluu rahatln bir trl atamyorlar stlerinden, yllar

yllarca, smr stne kurulmu bir rahatla, hazr yiyicilie,
tembellie yle almlar ki, imdiki ekonomik batlarn kav
rayamadklar gibi, hala rahatlarn bozmaa niyetli deiller. n
gilizler, ne ay saatinden, ne de sabah nerdeyse 1 O'larda, ie
gitmekten hem vazgemeyerek, hem de saatin yedibuuklarnda
haldr haldr ie koturan Almanlarn, Marklarnn neden hep
ykseldiine aarak alap duruyorlar- vah vah!
Burada her trl laubalilik ve de alaturkalk mmkn.
Ama deiiklik, ok ok deiiklik mmkn, anlyor musun,
ite beni arpan da bu.
Bunun tesinde, almaa baladm. Bol bol da ngiliz
gazetelerini okuyup ngilizcemi imdiden, Mmtaz' artacak
lde ilerlettim.
Salm iyiye giderse, -burada baz ngiliz edebiyat
kursu falan var, disiplinli bir alma, renmek iin-, byle
eyler dnyorum. yle, yle ok ey dnyorum ki, deil
hayat imdilik fazlaca uzun olmayacaa benzer birinin zaman
na, iki mre bile smaz.
imde, bir trl gem vuramadm bir yaam hz; ge
celeri plan kurmalardan gzlerime uykular girmiyor. Eceli gelen
kpek cami duvarna iermi, o hesap. Gnderdiin kitaplara
ok teekkr. Ama hayr, teekkr szcn, sana kullanma
maa karar verdim. Yanma az kitap aldm bir gerek, bunu
zaman iinde zmleriz, ama bu karlk tam oturduum so
kakta nefis, bedava tarafndan, rahatlkla kitap alabildiim bir
ktphane buldum, imdilik oradan aldm rlanda hikayele
riyle cebelleiyorum. Ve bu hikayelerde nedense, bizim Se
lim' de bulduum tad bulamyorum.
Bu arada, senin de ilgilendiin konu olduu iin
szedeyim, kk bir sinemada enfes bir Yunan filmi yakalayp
seyrettim. " The traveling players " adndaki bu saatten uzun
sren film gezginci bir tiyatro araclyla, Yunanistan' n stn
den geen faizm dalgas -Alman igali, i sava ve son askeri
dnem- iie, birbirine girerek, bambaka, zaman zaman akl

78

almaz biimde skc, akl almaz durgunlukta, ama akl almaz

gzel, i buran ve nerdeyse btn bir tarihi, grntlerde sergi
leyen bir biimde anlatyor. Aklma hep sen geldin, zellikle ta
rihle ilgili yazarln asndan. ok arpacakt film seni de.
Geri filmin sinema asndan eletirilecek korkun ilkellikleri
ve hani bizim Ylmaz'n ok daha iyi sinemac olduunu d
ndrecek kadar, ama btn iinde baknca, filmdeki btn il
kellikler, gereksiz uzatmalar, durgunluklar, hatta melodram ha
valar, sanki tam bilinle yaplm gibi. Nitekim bu film bir
yerlerde be on dl toplam, yanlmyorsam.
Sevgili Attila, yine yazacam .sana, beni gzel mek
tuplarndan ayr brakma, bir de iirlerinden gnder bana, bilir
sin ki senin iirlerinin sessiz, ama iyi bir okuyucusuyumdur.
Sevgilerle dost gzlerinden perim.
Sevgi Soysal
Londra 20. 10. 1976

79

ZDEMR NCE'den
ATTLA LHAN'a . . .

Kardeim Attila lhan,

Teekkrler. Ne var ki gnderdiin resim bizim istedi
imiz gibi deil. Bize 1 2 x 1 6 boyutlu, parlak kada baslm
lazm.
Resmi, Grdklerimiz-Bildik/erimiz-Duyduk/armz adl
bir yarma programnda kullanacak yapmc arkadalar; foto
rafn dia's hem yarmacya, hem de Tv. Ekrannda seyircilere
gsterilecek. Hayatndan, eserlerinden sz edilecek, bir iirin o
kunacak ve "Kim" olduun sorulacak.
Ama aslnda sanatlarn bir fotoraf arivinin yaplma
s gerek. Bu da yava yava oluyor.
imdilik ne zaman olur bilmiyorum ama, ilerde sanat
larla ilgili zel programlar yaplacaktr. Bir ara yapld, ama i
yi yrmedii iin brakld.
Birka ay nce "Kaynak "ta yaynlanan yazlarn tekrar
okudum. Bata "Cahit Stk" zerine yazdn olmak zere bir
oklarnn gerekten nemli yazlar olduunu grdm. lk oku
duum zaman yam pek genti, ortaokul-lisede renciydim ve
iyi anlamam olanakszd.
Sizin gazetenin fotorafsna 1 2 x 1 6 boyutlu bir portre
ektirirsen ok sevineceim.
Sayg, selam, sevgi.
"Hangi So/? "u kutlarm. Grlerinin bir ouna kat
lyorum.
"Kurtlar Sofras "m ilk okuduum zaman senin yaz
dklarn ben de dnmtm. Bence Cumhuriyet dneminde
yazlan en iyi 1 0 romandan biri.
zdemir NCE
13.01. 1971

80

Kardeim Attila,
Resmini aldm. Prodktre verdim. e yarayabileceini
syledi. Biraz daha aydnlk olsayd iyi olurdu.
Dostumuz Nurdoan Taalan, M. T. ngren'le fuar s
rasnda konumu olacak. M. T. ngren iki aydr artk Tv.
Program Dairesi Bakan ve Tv. Mdr deil. Genel Mdrlk
mavirliine alnd. Dantay'a dava at. Hepsi bu kadar deil
Uur Alacakaplan da bir sre nce Ynetim Kurulu yeliinden
istifa etti. Ynetim Kurulu, bir tarafta Muammer Sun, Emil Ga
lip Sandalc ve Sunuhi Cav ls, bir tarafta, aralarnda
Alacakaplan olmak zere, ikiye ayrlmt; bouup duruyorlar
d. Durum henz aydnla km deil . Tv . ' de prodktr ve
rejisr olarak grev alabilmek iin ya TRT'nin at bir kurstan
ve snavdan gemek ya da darda Tv. renimi yapm olmak
gerek. Ama sinema ve Tv. tecrbesi olanlar da, bunu eserleriyle
isbat ederlerse, sanrm ie alnabilirler. Ne var ki, her durumda
da artk yksek okul diplomas aranyor bir Ynetim Kurulu ka
rarna gre.
Bunlarn hepsi tamam diyelim. Gene de yeterli deil.
Gelip Tv. Program Dairesi Bakan, Tv. Mdr ve Tv. Prog
ram Mdr ile grmek gerekir. Televizyonda prodktrden
geilmiyor ama iyi rejisre her zaman ihtiya var. Artk arkada
mz durumu buna gre deerlendirsin. Ben kendisine gerekli
randevular salarm.
Bilmem daha nce yazdm m? Benim iir ve yaz ileri
byk bir kmazda: gnde en az 1 2 saat alma: program met
ni okuma ve deerlendirme, yaynlanp-yaynlanmayacana ka
ra verme, prodktrlerle grmeler, film ve program deerlen
dirme, gerektii zaman raporlar hazrlama... Yani bir eit Tv.
Program Dairesi Bakam'na ve Program Mdr'ne gayri resmi
ardmclk ve danmanlk. Bir yn programc ahmaklkla
ryla mcadele... flahm kesiliyor. Eve le gibi dnyorum,
dnsem de dnmesem de biraz kendime gelmek iin kafay e
k.iyorum. Berbat bir haldeyim.

81

Bir umut var: nmzdeki yl, belki, ORTF'e gidece

im bir sre iin. Gidebilirsem, bu ikinci gidi epeyce iyi ola
cak. nk birinci gidi iyi bir tedavi olmutu benim iin, gz
lerimde bir perde kalm.
Selamlar.
zdemir NCE
1971

---

---

Sevgili Attila,
Mnib, iki Berlin, Frankfurt'tan sonra, bundan on yl
nce Paris'te ilk oturduumuz kahve Au Depart 'dan yazyorum.
Bilirsin Gay Lussac ile St. Michel' in kesitii yerdedir. Dn
btn gece dolamaktan ayaklarm szlyor.
Sevgiler.
zdemir NCE
24. 11. 1975 (kart)
---

---

Sevgili Attila,
"Sevgi" zerine yazlan hibir yazy okumadm. Oku
yamadm. Baladklarn oldu, ama srdremedim. nk onun
hakknda kimsenin yaz yazmaya hakk yok gibi geliyordu bana.
erde ve srgnde olmad 1 97 1 - 1 972 yl Pazarlarn
ansyorum. O, lker, ben ve olum Tan. Uzun uzun yemek yer
ve onu dinlerdik. O sralar iindeki "serseri"yi nasl bastrmay
baardn da ansyorum.
Sevgi'yi neredeyse pasakl bir militan haline sokacak..
!ar!
Bir tek senin yazn okudum. Sa ol! Sevgi iin de, se
nin iin de "ant" bir yaz ! "Ant" nk gerek, hibir abartma,
lkletirme abas yok da ondan. Sevgi'nin abartlmaya, ken
dinde olmayan deerlerle bezendirilmeye ihtiyac yoktu! Senin
dnda herkes onun sevmedii bu 'ey 'i yapt.
82

Yazy biraz nce yksek sesle lker'e okudum. Bir

likte aladk. Sevgi de alamay bilirdi. O, ikimizin, lker'le
benim, yeryznde gerekten sevdiimiz ve bizi sevdii iin de
onurlandmz, dolaysz, az eksikli bir insand. Ben Sevgi'yi
hep kendisi gibi dndm yaz yazd pek az aklma geldi.
Yaz yazmak, ounun aksine, kendini amak gibi bir ey de
ildi onda. Doald. Belki bu yzden bir yZar olarak dnm
yorum onu. Yazmam olsayd hi eksilmezdi !
"Sevgi, yecek" ok uzun yllar nce, sabaha kar
ankaya'dan, karlar iinde, ete yry iniimizi ansyorum
Kzlay'a. Herkes bir eyini yitirmiti. Ankara'ya bir daha yle
kar yamad.
Saol!
Salk, mutlu ve verimli bir 1 977 dilerim.

zdemir NCE
01. 01. 1977
---

---

Sevgil i Attila,
Syntagma Alan, Toulouse Lautrec kahvesinin teras,
Paris gibi bir Akdeniz kenti. Dn deniz kysna yakn bir evde
rak ierek senin Trkiye'nin (tek) dnr olduunu konu
tuk Mustafa Grsel, lker, vs.
Sevgi ler. lker' den de.
zdemir NCE
Atina 16.08. 1978
(kart)
,

---

---

Sevgili Attila,
Fotorafnn bu kadar beceriksiz olmamasn isterdim.
Kart sana evirdiin zaman sol utaki byk yapnn yanndaki
tavernada uzo iiyorum. Yunan mzii, merdivene aslm bir

83

kafeste bir kanarya krmas. Ve niin kendimi atlatp 6mici

olmadma kzyorum.
Ac iirler.
zdemir NCE
Ermoupolis 20.08. 1978 (kart)
---

---

Sevgili Attila,
Selanik'e kadar gidemeyip (henz) sana "Beyaz Ku
le "nin kartn gnderiyorum. Biraz nce, yanmda gelen Milli
yet Sanat'taki yazn da okudum. Olum u anda New York'ta
ilk Amerikan gecesini uyuyor; lker biraz sonra doduu kente
uyanacak. Bense sana yazp ngilizce bir radyo dinliyorum.
ok sevgiyle.
zdemir NCE
19.08. 1981 (kart)
---

84

---

FRUZAN' dan
ATTLA LHAN'a ...

ok deerli dostum Mitia,

Sz konusu yksek dereceli dllendirme rgt TDK
metafizik saylabilir rastlantlarla pek seyrek de olsa usta ka
lemlere arpar.
Benim ynmdense nemli sayabileceim vg kitab
ma sizin bitiinizdir. Sekin bir airden geleni an saymakta
yz.
Yasnaya Sole'de en byk ktklerin yakld ar
klar yaadnz azizim Kont. En incitenle en stann gerek
airlerin benzersiz dizelerinde olduunu bilirsiniz. Usuz ak ka
yn ormanlarnda da hala av borular alar gibidir frtna esince.
Siz istediiniz iin evrak imzaland.
Gerek paytaht stanbul'daki dostunuz sayglarnn
kabulunu rica eder.
Sayn Kolonel bir ortodoks papaznn zamansz likr
gibi kvam bozuk bir kn iindeyiz. Oysa krmz tilkiler ne
gzel gzlerle dolarlar av peinde.
Dostunuz
Eski Riazan ve Ioraslav Mlk sahiplerinden

FRUZAN
1974
---

---

Attila,
Sevindim armaan iine, yerini buldu. Buralar olaa
lllst dzenli. Dizen ilgisizliin ilgiyle karm bir ey.
85

tenlikle kutlarm

FRUZAN
Berfin 1 7. 07. 1975
(kart)
---

----

Attila,
Mektubunun yant gecikti, aldrmazsn deil mi? Bu
gnlerde gzel mektup yazanlarn bana yazmalarn bekliyo
rum. Rainer Maria Rilke'yi anyorlar bir haftadr. Bir hznl
portre ve ardndan Borsa haberleri ve ben yerli yersiz Byk
harfler kullanarak notluyorum Berl i n ' i . Aleksandr Platz' a ne
zaman gesem o uzak ve gizli kuzey havasn beni bekler bulu
yorum. 60 yllk Tramvaylara Nazm'da bakm orda ve burga
gibi bir hznle scak, perian yurdunu ve sevgiyi dnm.
Oysa nemli olan uyumdur ve aslnda bir uyumsuzluun uyum
haline getirilmiidir. te Berlin giderek beni almada onu sev
mek deil bu karlkl dokunmak aratrmak gibi bir eydir
benle onun arasndaki.
Yeni yln iyi bildiince gzel olsun.

FRUZAN
Bat Berlin 22. 12. 1975
---

---

Niin yalanmak sznn kolaylna snlyor. Yok

bir yalnzlk kimi zaman yalanmak sanlabilir. Hayr yalan
may senin kaleminden okumak istemiyorum, bence "tarafm
dan yani" yasaklanmas duyurulana dikkat et. Berlin'in Dou
sundaydm. Kitaplar aldm, teekkr. "Yeni Konuklar " iin srt
yazs inan ki tam kararnda. Teekkr ederim. Kitap umarm
daha gecikmez hurda ilgileniyorlar. kar kmaz be tane' ye
varm. te iimin yorgunluunu kimi zaman senin bulduun

86

szce uygun bulsam m diyorum. Hayr bu yalnzlktr kutsal

ve ac
FRUZAN
Berlin 'in Bats - 19. 04. 1977
---

---

Attilii,
Yeni ylmn kutlanmasn bir iirinizle bekledim, bek
liyorum.
Ne dersin Ankara kentinden bir ."gzel 1 O 'lu" "piti oy
nayanlar hatrla" gemedi mi epeydir?
1 978 iyi olsun sence, nk; herkesin iyisi ayr.
Selam
FRUZAN
06. Ol. 1 978
----

---

Deerli Miralay,
Naslsnz efendim. Ben stanbul kentine ulaal bir
hayu huy iinde yine bilineni yaamaktaym. Hayat hakknda
neyi bilmek yetiyor ki bu hayu huydan yaka syrlabilsin.
47'/iler nam eserimizin ve tekilerin cidden bir an nce
basma girmesi giderek daha acil bir istektir tarafmdan. Sizden
bunlar hakknda son durum iin bilgi isteyebilir miyim?
Germen lkesine bu ayn sonunda gitmem gibi bir du
rum sz konusu, gerekleirse sizlere haber ileteceim. Fakat bu
kez ok ksa kalacam, en ok bir ay bir hafta filan olabilir.
Kitaplarmn ben ordayken baskda olmasn renmeyi ne ok
isterdim. Gidersem Mays ortas dnm olacam.
T:v'den gereken parasal sorunun yola girmesi iin uak
biletini de yolluyorum. Bunca iinin iinde bylesine bir eyi,
dostum da olsan istemek epeyce yersiz ya senden bakasndan
istiyemiyeceimi de biliyorsun.

87

Benim yerime gereken imzalar atabilirsin rica ediyo

rum. stanbul'a geldiinde grmek dilei ile. Sanyorum bu
kadar dar bir zamanda eer Almanya gezisi gerekleirse belki
gremiyeceiz.
Biget' e sevgilerimi iletmeni rica ederim.
Yeniden derin olmasna frsat bulacamz sohbet za
manlar yaratabilme isteiyle.
Buralarda bahar balad.
Sevgiler dostluklar.
FRUZAN
stanbul 14 Mart 1979
-

---

---

Attila,
Nice gnlerden sonra merhaba, yazdm mektubun ya
ntn alamadan Berlin kentine yollandm ve getiimiz Cu
martesi yine stanbul.
Naslsnz. Kitap ileri iin sorularmn pek i ac bir
noktaya dmediini sanmaya baladm.
Buralar bir aya da dayanamayan bir zorluk ve eskime i
inde. G dnemlerin balangc demeye devamda yarar var
ya, ya hep byle srerse . . . Seni grr gibi oluyorum bakyorsun
bana hep byle elbette olmaz. . . Beri in iki yanyla giderek daha
ilgin. Trkiyeli olmann getirdii bir duyarlkla seebi lmek y
znden be kez daha fazla yayorsun oralar.
B ir ara Ankara'ya gelmeyi dnyorum. Yeni kitab
bir sre daha ertelemek gerekiyor. Yeni basmlarsa grnrde
yok.
Bir dize yazabilsem ne derdim?
Yaamay sevmek ac ekmekle gerekleen bir olay.
Dostoyevski'nin ikinci kitab ne ok eletirilmi. Pukin
ise 1 830' larda Rus edebiyat iin kayglarn dile getirirken ne
itenlikli . . . Tm bunlar bile yaayamayan bir edebiyata gnl
vermeyi deil, yaamay stlenmek azmsanmayacak ey.
88

Yeni iirin beni hemen buldu.

Evet "hadi sen git "
Selamlar. Tpk senin dediin gibi, hadi sen git / beni
yalnz brak bu / Gnlerde / iyi deilim.
Merhaba.
FRUZAN
Mecidiyeky- 19 Mays 1979

---

---

Albay Mitia,
Gzel kitabn aldm bugn. Ankara' da daha ne zamana
dein bulunuyorsun. Tatil iin ayrlacan gn hangisi ve bu
yanlara geliyor musun?
Hep sorular, bir soru daha:
Bana krgnsn niye?
Picasso sana elden ulat yle istedim. Krgn olduunu
duygularmla algladm.
Bana krgnsn niye?
stelik buna bir anlamda memnun da oldum.
yi anlayacan biliyorum sevdiin bir yaknn oldu
umu biliyorum ve bu yzden krgnsn
Ben de bilmek istiyorum niye?
FRUZAN
12 Haziran 'da stanbul 1979
---

---

89

SELM LER'den
ATTLA LHAN'a ...

Sayn Attila lhan,

Mektubunuza ve ilginize teekkr ederim.
"Srtlan Pay " srf tartma yaratan bir roman deil.
Her eyden nce incelikli, usta, dirimsellik tayan rgsn
vurgulamak istiyorum.
Yazya alyorum.
Ahmet abiyi stanbul'da grmemem doal. nsan iine
kmyorum! Hep drt duvarn arasna snm yayorum.
Artk Ankara'ya geleceim ay sonunda. Hem sizi, hem
Ahmet abiyi grrm.
stanbul'dan bir emriniz var m?
Sonsuz sayg, sevgi, itenlik.
Selim LER
15. 05. 1 975
---

---

Sayn Attila lhan;

nce dostluunuza, yaknlnza, yce-gnlll
nze nasl teekkr etmem gerektiini bilemediimden bala
yn beni... Ankara yolculuu her eyden nce, Bilgi Yayne
vi'nde sizinle geirdiim saatlerde bir incelikler, bir gzellikler
dizisi oldu benim iin. Sizi tandka deerinizi nasl aklaya
cam kestiremiyorum. Sa olun! Gerekten binlerce kez te
ekkr ederim.
stanbul'da ince syleinizden, deerli dnceleriniz
den uzakta kalmak beni zecek. Sizi ok zleyeceim.
Yazy konumalarmz srasnda rendiim bilgilere
gre yeniden yazyorum. Pazartesi Yeni Ufuklar' a vereceim.
90

Yineleyeyim: Ankara ve sizin dostluunuz baya y

reklendirdi beni. Dner dnmez yazyorum ya, cokumu aktara
cak szleri de tam anlamyla kada geiremiyorum.
stanbul'dan bir emriniz varsa, seve seve yerine getir
mek isterim. Sa olun! Size ve einize sonsuz sayg!

Selim LER
05. 06. 1975

ok aziz Attila lhan,

Beni pek ok sevindiren mektubunuzu dn aldm. lgi
nize, dostluunuza ok teekkr ederim. Yazy sevdinizse, ay
rca gnenirim...
Size yazmay, daha dorusu tekrar yazmay hanidir d
nyordum, birtakm sorular, bir rica dolaysyla. Hepsini a
klayacam ya, mektup uzayacak, cannz skacam ...
Yeni Ortam'a geliinizi ve ayrlnz yarm-yamalak i
ittim, hemen sizi aramaya gazeteye geldim, o gn Ankara'ya
dnmsnz. stanbul'da grmek ksmet deilmi. Artk o
ralara gelip zlem gideririm.
"Dostluklarn Son Gn " bir bakma benim ilk kitabn
olacak. Hemen hemen her cmlesinin hesabn verebilirim, bu
yzden mutluyum. Kitabn Bilgi' den kmasndan onur duyuyo
rum. Size ve yaz kuruluna teekkr ederim. Ahmet abiye ay
rca yazacam zaten. Fotorafm yok. Bu hafta usta bir amatr,
bir dost ekecek, banyo edecek, basacak. Ben de gndereceim.
Sapaa gelince, Fahri'nin iine burnumu sokmak iste
mem ya, sorduunuz iin iki neri getiriyorum:
Mor menekelerle dolup taan bir tarla ortasnda tek
bir kzl gelincik.
Net, aydnlk bir delikanl ban kaldrm sisler ara
snda giderek bulanan, silikleen, rtlen, belirsizleen bir dolu
insan yzne bakyor.

91

lki ana nerimdir ama. Yine de sizler daha iyi bilirsi

niz, Fahri bilir.
Srekli alyorum u sralar. Birikim 'de "mer Sey
fettin ve Faizm Tutkusu " adl uzun bir yazm kacak, bakalm
nasl bulacaksnz. Dncelerinizi mutlaka renmek isterim.
Roman bir bakma bitti. Ama temize ekilmesi Aralk 75 'i bu
lacak. Adn da koyamadm hala ... te yandan birtakm aile so
runlaryla babaaym. Annem iddetli bir sinir hastal geiri
yor, art bunama, art eker. Durumu varn dnn!
Politika 'da srekli yazacam; biri uzun-biri ksa, haf
tada iki yaz. Gelecek pazartesi Tahsin Ycel ' in 'Dnm 'n
tantacam, ok beendim. Bilgi'nin kitaplarn srekli tant
mak amacndaym. Ancak her kan kitab almak, altndan kal
klacak i deil. Gazete benim adma sadan-soldan, yaynevle
rinden istemeyi nerdi. Bu da houma gitmedi. Bilmem, bana
kitaplar gndermeyi dnr msnz? te bu, ricam ...
Gelelim sorularma, Trk Dili'ne bu ay bir yaz verece
im, sizin Suat' la Ferit'i irdelemeye alan bir yaz:
Ferit kimliinin askeri ynetime tutkusu, savalar bo
yuna gznde canlandrmas, bir bakma 1 923 ruhunu simgele
miyor mu?
Suat, isteklerini bastrrken hangi toplumsal ahlaktan
yana? nsann insana duyabilecei, besleyebilecei her trl
sevginin bir ahlak olduunu neden dnmek istemiyor? Kar
sna kan kiilerin rezillii dolaysyla m?
Bu iki soruma, ksa da olsa, ivedilikle bir eyler rptrn.
Yazarn fikirleri alnmam kii tantmlar kimi zaman
okuru bir hayli bocalattryor.
Yantnz drtgzle bekliyorum.
Selim LER
21.09. 1975

---

92

---

Aziz Attila lhan,

On gn nce yazdnz mektup, inanr msnz, cumar
tesi gn elime geti. Artk posta datmn kutlamalym . . .
Hem sizden "zel" bir mektup okumak, hem de verdiiniz ha
ber beni ok sevindirdi. Drt gzle bekliyorum kitab. Bugne
kadar gsterdiiniz yaknla nasl teekkr edeceimi bilmiyo
rum. "Dostluklarn Son Gn " kukusuz sizin paynzla ya
ymlanyor. ..
"Kurtlar Sofras " yarn yaymlanacak gazetede. Bir
hafta nce verdim ben. Ama sayfann trafiinde kimi aksamalar
oluyor. Sanrm altm Politika'ya, severek urayorum. Kimi
zaman bir ak kapaycs da oluyor. Halilk'un eline kitaplar
gemi, ok teekkr etti, bir de Konrad' anmsayp hayfland.
Bizim arkadalar, benim araclmla "Bir A k " ya
ymladlar. Artk araclm m, yoksa iiliim mi, yoksa i
ortaklm m sz konusu bilmiyorum. Yalnz yardm edinceye
kadar ldm-bittim. Arkasndan datm sorunu... Ahmet
abiye tekrar yazp rahatsz etmekten ekindim, Nurer' e rica
etti Vedat Gnyol, bylece herkese bir i ykleyip meseleyi
zmler gibi oldum... Bundan sonra daha verimli alabilece
im.
Roman, diyorsunuz, ok seviyorum roman. Ama sizin
yazdnz trden roman seviyorum. zyle, biimiyle, insana
yaklamyla. Bir yldr uratm "Cenaze Alay " bitmedi,
bitmemesi de doal, ele aldm insanlar gerek kimliklerinden
bsbtn soyutlamak g, sonra yanl da olabilir bu. Bir C
neyt Arkn, azck da bireysel ynsemeleriyle var olmal ro
manda, yanlyor muyum? Sonra edebiyatlar, onlarn ser
venlerine, alkol gecelerine bir yenisi ekleniyor gn gemeden ...
te yandan bu yaz baladm (Balzac olduumu ileri srersem,
amayn) "Ktlk " bir iki aya kadar yzde yz bitecek. Bod
rum' da geen bir yalnzln, faist sevgilere kurban gitmenin
anlats bu. "Sevginin de faist olan var," diye tutturdum ya bir
kez, artk roman yazp kantlayacam. . . "Ktlk " azck s
lupu bir tavr tayor. Ama ben Vedat Trkali gibi roman ya-

93

zlmasna iddetle karym. slup vazgeemediim bir olgu, e

debiyatn arac belki de.
"Ktlk " bitirir bitirmez gndereceim size. Dn
celerinizi renmek istiyorum. Yaymlanrsa yaymlanr sonra...
Ama nce fikrinizi alacam. Hem klasik bir i yapyorum n
k, hem de yeniliki bir tavr iinde olduuma inanyorum.
Yarg sizin artk. . .
Bir de televizyon ii kardm bama. olpan, Pazar
gn, program sevdiinizi syledi. Sa olasnz. Oysa iyi e
kemediler pek. Bu ay sra Tanpnar'n. olpan Hanm incelik
gsterip iirleri okuyacak. Stdyo ekimi yapldndan bu kez
fotoraflar yaln ve temiz-pak olacak.
Erol'un almasna teekkr ederim. Sevdiim bir in
san Erol, ok ince bir zekas var. Grrseniz gzlerinden pt
m iletin bir yol.
Yeni yln mutluluk getirmesini dilerim size.
Sonsuz sayglar.
SelimLER
23. 12. 1975
---

---

ok Aziz Attila lhan,

Mektubunuza ok sevindim. Benim bam dertte. Yaar
anlatmtr belki, annem ok ar hasta. yldan beri bunama
+ izofreni gibi durumlarla bouuyorduk, bunlara bir de rahim
kanseri eklendi. stelik ameliyat olmasna imkan yok. Radyum
tedavisi gryor szmona. Hastaneye haftada gn gitmek
zorundaym. Sinirlerim hayatm boyunca en dkn durumlarn
yayorlar -ne yapalm, yaasnlar . . . Alamakla glmek aras,
karmakark, kabuslu bir dnyadaym. stelik bir de aile ii
ekimelerle urayorum. . .
Pnar' tanyorum. Akll, duyarlkl bir arkada. Dn
roman geldi. Hemen okumaya baladm. lk otuz sayfada slup
harika, kurgu mthi ... ok sevindim. 3 Nisan ' n yazsn gaze-

94

teye vermitim, 1 0 Nisan'nkini "Yarn. . . Yarn. . "a ayracam.

Sannn, roman, dzeyini sonuna kadar koruyacak.
Gnel'in romanna yaymlanaca iin sevindiimi be
lirtmekle yetineyim. Ama o arkadan br kitaplar pek yle i
ac deildi. Aye Kilimci'yi dergilerde eni-konu izlediimi
syleyemem. te yandan Nazl Eray'n bir numaral okuruyum.
Politika' da da yazdm, Nazl Eray ok iyi bir hikayeci imdi
den. Onun iin de mutlaka yazarm. Erol'un kitab da ok o
lumlu bir sonu verecek, Erol iin de byk imkan . . .
Ben b u kargaada Bodrum' a ilikin roman bitirmeye
abalyorum. Adn "Yaz Krklar " koydum, imdilik bu addan
pek memnunum. Mays ortalarnda getireceim kitab. Bakalm
beenecek misiniz?!
Ahmet abi nasl? lerden vakit bulamyor ya, yine de
iki satrn okumak isterdim. Sayglarm iletirseniz sevinirim.
imdilik bu kadar. stanbul'dan bir emriniz varsa, ltfen yazn.
Sayg ve dostlukla.
Selim LER
30.03.1 976
.

---

---

Sevgili Attila abi,

Arkadalarn karnca kararnca yrtt "Gnebakan
Yayn/ar " epey zor, tehlikeli gnler yayor. Bor artt, kitaplar
yerinde sayyor. "Ben dememi miydim," diyeceksiniz; olsun
bu da bir deney, hem de gz ac bir deney . . .
Size b u mektupla birlikte zellikle postalayacam bir
kitap var. Brecht'in sanat zerine yazd birok yazy kaps
;. or. ok gzel bir yapt oldu bence. Byk emek isteyen iti,
altndan kalkmaya altk. "Sosyalist Gerekilik ve Toplum ",
bir yerde, son umut. Umutlarmz hala sosyalizmde aryoruz,
da karaglmecenin doruu... "Sosyalist Gerekilik ve Top
zerine bir iki satr yazarsanz, ok mutlanacaz. Eleti
riler, kitaplarn tannmasnda ve satmasnda byk rol oynuyor.
"

95

Byle bir eyi gsterdiiniz yaknla snarak istiyorum...

Biraz da kendimden sz edeyim:

Romana alyorum. Adn "ok Uzak " koydum, be
enmenizi ok istiyorum bu ad. Bitti bitecek diyorum romana,
bakyorum bitmemi. Ama severek, istekle alyorum. Yazd
m en iyi ey gibi geliyor bana.
Gne var "ok Uzak "ta. Gnee salk gzyle baka
rz, esmerlemi derilerimiz falan. Tanrm, nasl bir i k bu
gne! Hibir irkinlii balamyor ve her ey o kadar irkin
ki! Kimi gnler yazdklarm tekrar okuyunca aryorum. Bu
denli ak szl olabileceimi, imkan yok, dnemezdim. Yal
nzlklar, aclar, karlksz ve yoldan km aklar. .. "Hangi
Seks " ... Boyuna soru iareti. . . Binlercesi ...
Gne batarken dalgakrandasnz. Akamlar ky lo
kantalarnda balk yiyorsunuz. Eski zaman sokaklarnda baka
laryla omuz omuza, yalnayak, sarma-dola . . . Sabahlara kadar
uykusuz bir Bodrum!
nsan daha ne kadar dayanabilir bu yalnzla? Hem
kimi ilgilendirir? Kimse bakalarnn dnda yaa demedi ki bi
ze ... Bil iyorum, ok uzak.
te byle. Ne yapalm, benim romanm da Trkiye'yi
kurtarmasn, bireye eilsin. Bireyin alglayabildii oranda sos
yalizmden sz etsin.
Politika'daki son yaznzdan bir gven geldi ki kendi
me, sormayn. "Senin kuruntun o," demeyin, ne olur. . .
Bir yandan gazete yazlar: romanlar zerine yarg y
rtenlere saldrp duruyorum. B ilmem, ne diyorsunuz? Nihayet
Suat' ba keye oturtabileceim, Doan' dan yazy geri aldm.
Proust derken, bir de bakyorsunuz Suat... Yok, sizi bu kadar
kzdracak deilim tabii... Ama bir btn iinde Suat tutunabile
ceimiz gl dallardan, tomurcuk vermi o koca aa ker
ken.
9- 1 2 Temmuz tarihlerinde kurultaya geleceim, yine
bol bol banz artrm.

96

steklerimle ve gevezeliklerimle banz arttm iin

zr dilerim.
Size ve Ahmet abiye sonsuz sayglar.
Selim LER
02.07. 1976

---

---

Sevgili Attila abi,

Gnlerdir yazmak istiyordum. Bugn kitaplar geldi.
ok teekkr ederim; incelik gstermisiniz.
7 Eyll gn, Politika 'da yar dedikodu yar tantma
yazs klkl bir ey de yaymlanacak; bugn yazdm. (Ne ya
parsnz, kaderde M. Recamier'lik de varm!) Ortalk' nasl
buluyorsunuz, ok mu baya?! Ben hibir ey dnemez hal
deyim. Sinirlerim felaket. Yapayalnzm. Kimsenin yzn bile
grmek istemiyorum. Hayatmda bylesine tekdze yaadm
hatrlamyorum . . . Neyse, roman bitti. Hzla temize ekiyorum.
Ekim banda elinize geecek, hatta daha nce. Hemen yaym
lanabilirse ok sevineceim. ki yln yk kalkacak stmden.
Ad hiilii bulamadm. Artk birlikte karar veririz...
Sizden sormak istediklerim var:
Sevgi'nin kitab gelmedi (yazacam); Aye Kilimci Erol ankaya - Ali Yce de gelmedi. Bir nedeni var m?
"Dostluklarn Son Gn " ikinci bask yapabilecek mi?
Pnar, "Armaan sen kazanacaksn," dedi; TDK ' nda havalar
nasl?
Maddi bakmdan da sknt iindeyim. u armaan ii
olursa pek iyi olacak. Annemin durumu korkun ve en kts
ben yapayalnzm!
stanbul'a gelecek misiniz?
Ksa da olsa, yantlayn, sizden iki satra mthi ihtiyacm var.

97

Sonsuz sayglarmla.
, Sizin ve Ahmet abinin emirlerini bekliyorum.

Selim LER
01.09. 1976
---

---

Sevgili Attila abi,

Mektubunuza ne kadar ok sevindiimi anlatamam. U
nutamayacam bir incelikti. Defalarca okudum, zldm, he
yecanlandm, mutlandm; defalarca okudum ama. Herkesin bir
birine kazk att, domuzluk ettii, kin gtt u pis ortamda
bir yudum su gibiydi mektup. ok teekkr ederim.
Karamsarlk da iyimserlik de yan bamda. yimserlii
setim. Size yazdm sralar ok yalnzdm ve yalnzlk tan
maz bir yk olmutu benim iin. imdi yle deil. "Her ey bir
insan sevmekle balar," szn yineleyip duruyorum.
Politika 'daki yazlar gerekten olay oldu. stanbul'da
herkes benden konuuyormu, dedikodu kyamet. Gazeteye te
lefon eden edene. Kutlayanlarn says az tabii! Metin Erksan,
Demirta'a okkal svgler yadrm, Demirta da ona. Neyse,
ben iin iinde deilmiim gibi hareket ediyorum. Hep sakin,
hep donuk, hep azck saf. . .
Size bir soru daha: "Kiisellik," diyorsunuz, bundan (bu
yazlar iin) syrlmann yolu nasl olabilir? Ortalk'ta neler ya
plabilir? yle kprt artsn, diyorum.
Sizin iin yazdklarma gelince, hepsini isteyerek, g
nlden yazyorum. Aslnda az bile yazyoruz sizin iin. u l
ortamda dnen, tartan baka yazar var m? Yreklendiren,
sevgiyle yaklaan, yeni ve salam bir edebiyat iin aba harca
yan . . . Alakgnlllk gsteriyorsunuz gibime gel ir.
Gazetede durum karmakark. Kimin ne i yapt belli
deil. Bir dolu arkadan iine son verildi. Cem' in durumu da
anlalr gibi deil . Galiba ynetimle hibir ilikisi kalmam.

98

Sevgi'nin durumu nedir? Burada ok ac eyler syleni

yor. Deliye dndm. Kitab alp yazdm. 1 1 Eyll' de yaymla
nacak. Ama neye yarar!
Nazl 'nm haberini de yazacam nmzdeki gnlerde,
kitaptan ve yazaca romandan sz aarak.
Fruzan henz aramad. Haberlerini duyuyoruz, o ka
dar. Bugnlerde arar sapyorum, onu da ok zledim. Benim gi
dip bulmama da imkan yok zaten.
Annemin durumu ayn. Bu da bir roman konusuymu
gibi geliyor bana. Kadky'n roman.
.
Maddi meseleyle ilgilenmenize ok sevindim. Sizi zor
durumda brakmak istemem ama. Bir eyler yapmaya alyo
rum ben de. Aslnda Altn Kitaplar'a bir eviri ii var, ancak a
r gidiyor, Mart'ta bitecek. Madame Bovary. Elli defa evril
mi bir kitap olduundan ok titiz davranyorum ve ne inanl
maz yanllarla karlayorum! Romann sonuna yarg tuta
naklarn da evireceim.
Ne zaman geleceksiniz stanbul'a? Ben, ay sonu roman
getirebileceimi sanyorum. Adn size brakacam, yandnz!
TDK armaan karlma benziyor, ne yapalm, ksmet bu ro
mana olsun. Paras dnda, buna zlmedim. (Hep de paradan
sz ettim, iren! )
Aye Kilimci'nin ilk yksn, bir arkadan evinde o
L:udum. ok beendim. Yreim burkuldu. Gerekten gzel.
Necati Gngr' yaymlamay dnyor musunuz?
Politika'nn sanat sayfasn o ynetiyor imdi. Bence iyi bir hi
uyeci Necati.
Emirlerinizi bekliyorum.
Tekrar tekrar teekkr ederim. Hep okuyacam o
nektubu.
Sonsuz sayglar.
Selim LER
08. 09. 1 976
---

---

99

Sevgili Attila abi,

ok ge kaldm size yazmaya, biliyorum, ama on be
gndr hastalktan gzm aamyordum: Orta kulak iltihab. . .
nce sarlk sandm yeniden, mthi korktum, ba dnmesi,
mide bulants falan ... Bir trl tehis koyamadlar. Sonunda
anlald. Bu kez de krk bin tedavi yntemi, bir yn para, bir
dolu dert ... neyse, imdi iyiyim. _ almalar bir hayli aksad,
hastalk doal seyrini srdrrken bile Politika 'ya yazma
zorunluu epey yordu beni, baka da bir ey yapamadm o srete.
Ortalk iin nerilerinize ok teekkr ederim. Tmn
den yararlanacam. Ayrca yreklendinnenize ok sevindim.
Kimi gnler, sizin bu konuda ne dndnz kocaman bir so
ru iareti oluyordu benim iin. Kararszdm, bir ara brakmay
bile dndm. Ama yeni bir g oldu szleriniz. Daha bir e
kidzen vennek istiyorum, tabii zamanla. Yazlar ereveleme
meselesinde ok haklsnz, gelgelelim Ortalk'n ilgi gnnesi
gazeteyi sevindireceine zyor diyebilirim. Glge yazar ol
maktan kmam, Cumhuriyet 'ten arlmam, bunca yergiye ve
dedikoduya karn her gn ilk nce okunmam ve bu okunuun
hzla edebiyat evrelerinin dna da tamas irkiltici oldu kimi
leri iin. Yazlar brakp kayorum gazeteden, aslnda her yer
den! Mthi artt dman says. Dokuz deil, btn kylerden
kovulacam yaknda! Belki de yanlyorum, ama izlenimlerim
bunlar. . .
Romann temize ekilecek elli sayfas kald nihayet.
Henz adsz. Bu elli sayfay en ge kasm bana dek youraca,
m. 4 ya da 5 kasmda Ankara'daym. Daha nce de gelebilir
dim, ancak annemin gzetimiyle uramak zorundaym. Bili
yorsunuz, alt aydr, Kadkynde bir evde, bakcyla yayor;
ev, teyzemlerin bitiiinde. Teyzemler haftalna Afrika'ya
gidiyorlar, bu ile benim ilgilenmem gerekiyor.

1 00

Sevgi 'nin yazgsna syleyecek tek bir szm yok. o

u gnler, hele yalnzken beni alatacak kerte dndryor,
ykyor bu olay. Doan, kasm banda Yeni Edebiyat' yeniden
yaymlayacakm szm ona. Benden hikaye istedi, u sra hi
hikaye yok elimde, dndklerim-tasarladklarn da krkar,
ellier sayfalk eyler, dergiye olmaz. Gecikmi bir grevi ger
ekletireceim: Sevgi Soysal zerine balkl uzunca bir ince
leme hazrlyorum. Yeni Edebiyat kmazsa, Cahit Klebi yaz
istiyor, Trk Dili ne gndereceim. Ama Yeni Edebiyat terci
himdir.
"Byle Bir sevmek... " adna hayran oldum, olaanst
bir ad. ok mnasebetsizce kaacak, ya.Zdm romana bundan
daha uygun bir ad olamaz diye sayklayp dvnp-duruyorum.
Benim iin de Byle Bir Sevmek bulabilecek miyiz? "Hangi
Sol " ortal kartracak yine. (Geenlerde tarada kan bir
dergicik, Ortalk 'taki tavrm sizin yllardr srdrdnz sa
vamla zdeletiriyordu. Mthi onur duydum.)
Nazl'nn kartn aldm, sevindim, hem kendisine, hem
gazeteye yazdm. Zahmet oldu size, teekkr ederim. Ahmet
abiye de ayrca yazacam, Po/itika'da incelik gsterip vm
beni.
Sizin bu ara gelme olaslnz var m? Emirlerinizi
bekliyorum. En ge Kasm ba grmek umuduyla size ve e
inize sayglar.
Pek ok zledim syleilerinizi, pek ok . . .
Selim LER
11. 10. 1976
'

---

---

Sevgili Attila abi,

Ankara' daki gzel gnleri. zellikle evinizde geirdi
im geceyi, inann, btn hayatm boyunca "mutluluk saatleri"
olarak anmsayacam.

101

stanbul bir kabus gibi stme yine. Neyse, almak,

kimseleri dinlemeyerek urap didinmek tek avuntum. Hemen
eski yazm ilerletmeye baladm. Eski yaz renmeye geen
yl balamtm, ama hayli boladm sonradan. Bu antoloji iin
de, eski yaz metinleri skmeden baarl olamayacam kan
sndaym. retmenim, yetmiini akn bir edebiyat retmeni
emeklisi, on be gnde kvr diyor bana, yoksa adamdan sayl
mazmm. te elimden geldiince abalyorum. Cemil Sley
man Alyanakolu'nun "Siyah GLler " romann okuyoruz bir
likte. ok ilgin bir yapt. Antolojinin oluturulmasyla ilgili bir
rapor hazrlayacam size. Ankara'ya getireceim. Birlikte d
zeltiriz. Sonra asl almaya giriirim ...
Hilmi 'ye kitap meselesini syledim, memnun oldu, bu
ayn bitiminde Ankara' ya, Bilgi'ye gelecekmi.
Haldun Bey'e de syledim basm ilerini. O da teekkr
etti.
Bodrum 'la ilgili adlar tekrar tekrar gzden geirdim,
bana en uygun olarak "Her Gece Bodrum " grnd. Siz de be
endiyseniz "Her Gece Bodrum " olsun kitabn ad. Nasl heye
canlym bilemezsiniz. Beendiinizi Aye'ye syledim, hava
lara utu. Aye, pek az bir ey okumasna karn ok nemsiyor
kitab. Size zellikle sayg duyduunu iletmemi istedi.
Politika gerek bir cad kazan, sormayn, kyametler
kopuyor, bir avu insan birbirini grtlaklayacak neredeyse. Or
talk 'n alt gn Ankara izlenimleri, verdim, artk bir hafta u
ramam. DSK satn alacakm galiba. O zaman durum ne olur,
hi kestiremiyorum.
Bir yandan "Madame Bovary " evirisi, bir yandan da
hikayenin yazm. .. nce size anlattm, zor ilikili hikayeyi
yazyorum. Fena deil hastamzn durumu. . .
te benim ilk gnden haberlerim . . .
Sizi yakndan tandma ne ok seviniyorum, asla his
sedemezsiniz. Asla, diyorum, nk yllardr hibir insan iliki
si (kendimin ve bakalarnn) benim iin byle anlaml, umut
verici olmad. nsann insana kaba gle yaklamasna "sosya-

1 02

lizm" ad verilen bu korkun aydnlar ortamnda her sznz,

her davrannz, belki eski bir niteleme olacak ama, gerekten
yalvas. ok, pek ok teekkr ederim size.
Ahmet Bey'e ayrca yazdm.
Basm ileri konusunda bilgi verirseniz ve romann ad
n kesinletirebilirsek ok sevineceim. nk Trk Dili 'ne
roman gnl yazsn bir hafta iinde yetitirmeliyim. Bu da
romann ad kesinlemeden gerekleemez sanrm. Biket Ha
nm'n (bu 'hanm' szcne de illet oluyorum) brei her
yutkunduumda tatlandryor azm. Biraz senli benli oldu bel
k i , ama dayanamayp Orta/k 'a yazdm . .
Biket'e ve size sonsuz sayglar.
Bir an nce sizi yeniden grebilme umuduyla.

Selim LER
12. 11. 1976
---

---

Sevgili Attila abi,

Gece, eve dndmde, mektubunuzu buldum. Hemen
yazyorum. Ho, mektup gelmeseydi de yazacaktm. Bugnler
de sinirlerim yine bir felaket. Mthi bunalml, huzursuz, tedir
gin, ne bileyim, 'cinnetsarayda' bir dnem geiriyorum. Fakat,
tabii, bu i dnyamda. Darya kar son kerte gl grnyo
rum- hibir zaman olamadm kadar gl! Ortalk bunu ge
rektiriyor eni konu. Gelgelelim i dnyam bir alt, bir lk,
'Her Gece Bodrum '! nsanlar, ilikiler, her ey nasl da ireti,
nasl da yapay! ( ... ) (Sizden bir sre tek satr gelmeyince, her
hangi bir eye kzdnz sanarak, gnlerce zldm. Ama ba
ya zldm, gecem-gndzm zehir oldu. Neyse, u kt d
nemde, hi olmazsa, daha dorusu iyi ki, sizden 'Kardeim ' di
ye balayan bir mektup! )
Ve roman, tuhaf bir sarsntyla, bir sayklama gibi, bir i
soru gibi yryor. imdilik onunla oyalanyorum. En olas bi1 03

imde azalttm. Gazeteye haftada kez iniyorum. Yaz bra

kp, mektuplar toplaxp hemen frlyorum. ( . . . ) Kimi gnler
Doan'a uruyorum, yarm saat, Cumhurryet'tekilere tebessm
datarak. . . Herkes seviyor beni pek, kutlamalar, roman sorma
lar. .. Bu da ayr bir irkinlik.
tenim inann: son yllardaki en iyi ey, sizinle gei
rilmi, toplasam, ne ac, u ' yirmi drt saat' ! (Sonra eve d
nyorum. Annemi dnyorum. Ablamn yapayalnz dnyas!
Her an Pavese gibiyim!)
Bu gece Sevda'ya gittim. olpan'larla aralar yine eker
renk galiba. (Siz bilmemi olun!) O da zgn, o da krgn, o da
mutsuz ! Sevda'ya her r.akmda, btn insani izgileri ve zel
likleriyle yansm bulurum. u olpan'larla ilikisi ne kadar da
'Dostluklarn Son Gn '! Adalet' in babas lm. Hibir ey
dnmeden telgraf ektim. Adalet ' i yeniden sev dim. Garip
ey, ben mutsuz olduum onlarda, insanlar daha hogryle a
nyorum.
Gerekte hibir eyden yaknmyorum, her ey tahmi
nimden iyi yryor ya, geceyarsn hayli gee ben neden
'diazem' almadan uyuyamam ki?!
Millryet Sanat' n yazlarna baladm, sandm kadar
kolay olmayacak bu i! Komprime eyler olmasn diyorum, ama
meseleyi uzatmaya da imkan yok. Ancak ilkini hazrladm. Si
zin roman soruturmas yant, yzde yz katldm ve bu dizi
de kullandm fikirleri ieriyordu. Bu yaz dizisi iin NEML
BR SORU: "Srtlan Pay"nda. miralay Ferid'in geriye dnle
rinde slup, stilize bir Edebiyat- Cedide mi? (Bir karlatrma
nn konusu bu benim iin.)
Gnebakan 'clar iin yeni bir Brecht derlemesinin not
lanmas. . . Yani her saniye bir i. Madame Bovary! Kendimi d
nmektense. . . Ama roman, ah bu hayat denen hrszlk, hep
kendimden aldklarm! Gel de dnmekten kurtul !
imdi, gecenin ya da sabahn ! Ev soudu, hila
damla uykum yok. Yarn annemi yine doktora gtreceim.

1 04

ok mu bireysel? Ama ne yapalm, son sralar ve babozumla

ryla balangtan beri her ey ok bireysel!
"Dnya ile ilikim, yazlar vermekten ibaret kalyor,"
demisiniz; dnyann kendisiyle ilikim yaz yazmakla kalyor
benim. Bu da bir dnem diyemiyorum artk. Ortalk'n palyao
su da aalar edebiyat deil, inann!
Ne olur, arada bir, tek satr da olsa yazn! Bana kzma
dnz deil mi? Kimbilir o sabah, delice telefon ediim, u dost
suz, kimsesiz (herkesler yanmdayken) gnlerde sizin sesiniz
deki psikolojiyi kavramak iindi belki.
Ortalk! Bana tayamayacam kadar ar bir ad arma
an etti. Ben .. Ben insanlara nasl da bak tantyorum kendi
mi. Sonra koup 'Jacob 'n Odas 'na snyorum.
Hepsi bu, ya da hibiri bu deil. Siz anlarsnz.
Biket'e ve size sonsuz sayg.
Selim LER
23. 11. 1976
---

---

Sevgili Attilii abi,

Ksa yoldan "Dnya " olayn anlataym nce:
Beyhan Cenki'yle Cumartesi gn grtm. Daha
kapdan girerken, alaya alaya odadan kan irkince bir
genkzla karlamam, beni hayli artt. Derken Cenki, yani
sex filimi yapmcs diyebileceimiz o saygn kiilerden. "Gel
bakalm Selim Paa," diye kabul ediliimin ardndan, bu Bay
Cenki, beni tanmadn, yazlarm hi okumadn, ama siz
"akll" dediiniz iin ve grnmden de "akll bir ocuk"
olduumu kendisi de anladndan benim iin "bir eyler" d
neceini syledi. (aknlm varn dnn ! ) Konuma o
alaturka burjuvalmzn kurallar erevesinde geliti. Gazete
de alan kzlarn gzelliinden bile sz ettik. Bay Cenki,
"Politika "dan atlp atlmadm sordu, atlmadm renin
ce, "Dnya "ya haftada bir kez, dedikodu sayfas hazrlayabile1 05

ceimi belirtti. Bana fotoraf vereceklermi, kokteyllere, d

nlere falan gidecekmiim, gazino kulislerine, hem elene
cekmiim (Allah bilir, jip karnm doyuracam imledi), hem
de yazacakmm ite. Zaten bizim "hyar " okur, yazdan
iziden anlamazm. "Ben size haber veririm," diyerek zar zor
ayrldm o cehennemden.
Kimse bana Fruzan' sormadndan, ben de azm a
p bir ey sylemedim.
Ne dersiniz bu ie? Ben aknlktan kk dilimi yuta
caktm. Gazetedeki mcadelenizin yalnz alk solcularmza y
nelik olmayacan sanyorum, daha iin banda sizi ldrtacak
bu herifler gibime gelir. (Zaten bunun iin yazdm olay, yoksa
hi banz artmak istemezdim.)
Bana gel i nce, Politika 'dan para arttrmak galiba mm
kn deil u an. Yer yerinden oynar benimkisi arttrlrsa, ne
yapalm, hevesimiz daha bir sre kursakta kalacak.
Fakat hi nem vermiyorum. Drt gn iinde krk a
kn mektup gelmi gazeteye ok sevindiren. ou romann ne
zaman yaymlanacan soruyor. Bu da yreklendirdi beni.
Biket'in breini soran bir Adanal hanm okur! Attila lhan se
ni bylemi diye imzasz bir svg, Hasan Pulur'un tebrikleri,
vb. Cem Bey' e bir bln, denk drp gsterdim.
Ankara' daki gzel gnlerimi hi unutmayacam, sizi
imdiden ok zlemeye baladm. iirleri tekrar tekrar okuyup
hasret gidermeye alyorum.
Sevgi'nin yazsn temize ekmeye baladm. Sal saba
h postalayacam dergiye.
Biliyorum, roman size borluyum, ama nann,
Tatyos'u mutlu kldnz.
Biket' i ve sizi sonsuz saygyla kucaklarm.
(Yantnz mutlaka bekliyorum.)

Selim LER
28. 11. 1976

1 06

Sevgili Attila abi,

Size hep yazmak istiyordum, ama stanbul'a dnd
mden beri her ey karmakark, dzensiz, bir garip yaanyor
-nedense . . . Ortalk' n yazlar ilk kez yorucu oldu u sralar,
gz atrtmyor bana. nsanlarla ilikimi kesmeye mi balad ne,
yaz yazmakta (o tr) ok glk ekiyorum. Bu durum ancak
iki gndr az ok dzeldi. Bu arada Politika'nn Demirta'tan
kalma yazileri mdryle hayli souk sava biimi bir ilinti
miz var. Adam, arkadan dmanlk gdyor sebepsiz yere. Bir
iki ... sonunda Cem Bey'e yansttm durumu. Bu tr eyler de
beni her zaman ypratmtr. Ama iyi oldu, aylk meselesi konu
uldu, ay bandan sonra yeni rakamlar konuulacak Ortalk i
in.
u sralar gece gndz zevkle uratm tek i Tanzi
mat Edebiyat. Bir yn okumadm kitap var. Onlar notluyo
rum, Size bilgi vermek ve danmak istiyorum. Romanda, zel
likle romanda "tip"ten "birey"e (kiiye) geilememe sorunu, ta
Tanzimat hikaye ve romanyla balyor, yani i balangta
yanl tutulmu. Buna deinen pek yok gibi. Kendimce kimi so
nular kardm. Bireyin geliemeyip zmrenin birey yerine
toplumsal boyut kazand bir lkede, kukusuz roman ve hika
ye de "tip"le yetinmek zorunda. Kii, ok sonra girmi romana.
Bu mesele, bir yerde antolojinin meselesi, ana sorunsal olur gi
bime geliyor -ne dersiniz?
Metinleri de semeye giritim. Trke sorunu bir kabus
gibi yakama yapt. Ne denli bal kalsak da yazara, kimi sz
ckleri deitirmek gerekiyor galiba. Yoksa kimi paralardan
bir ey anlamaya imkan yok. nerim u: Metinlerden bir ksa
blm, olduu gibi braklacak, br blmler gnmzn dili
ne (slup ellenmeksizin) en olas biimde uygulanacak. neri
konusunda beni mutlaka aydnlatn ...
Antolojinin ilk cildi, temmuz 1 977' de yaynevine teslim
edilecek umudumca.

1 07

Bir de Tanzimat'tan Edebiyat- Cedide'ye birey mesele

si, yk ve romand!l kiinin oluturulamamas bir yaz dizisi o
lur diyorum. Yani yazld yazlacak durumda. Bunu be alt
haftalk bir dizi biiminde Milliyet Sanat Dergisi'ne vereceim.
Bylelikle antolojinin aklama blmleri nceden tartlm
olur (dipsiz kuyular ses verirse). Sanat dergisiyle aram pek bir
iyi. Durmadan yaz iin sktrp duruyorlar. Antolojiden ba
msz olarak byle bir dizi hazrlayp yaymlasam sizce sakn
cas var m?
Gelelim o yklk kitaba... yklerden biri (u ay
dn kiinin iveren temsilcisine kaplmas meselesi), inanlmaz
bir i, kafamda drt drtlk bir panorama roman olup kt.
gn iinde yirmi bir sayfa ilerledim ki (tabii taslak), olur ey
deil, hayatmda bama gelmedi bylesi! Adamlardan aydn
olann tiyatro ynetmeni aldm. veren temsilcisinin evresin
de (Eyp'te doup bym ve hala orda yayor), birdenbire
mistiklerle komando faistler de beliriverdi. Buy ru n, tiyatro de
yince Stalincisiyle Maocusu, ak oturumlu provalarla devrim
cisi falan darda m kalr?! Neredeyse senaryo kurgusu! ok
heyecanlym. Bana dncelerinizi yazn -ok rica ederim.
Romann ats (hani en ucu yaadktan sonra birbirini ar ar
tanma, en sonda ayrlrken ilk kez tanm olmak, yine oldu
unca) korundu.
Kendim konusundaki speklasyonlarma nihayet son
verip Dnya'ya geeyim. Yazlar nefis. Her gn korkun bir
sevgiyle, hayranlkla okuyorum. Arkadalarn ikayetleri birdi
eskiden (Politika'ya senin iin krk be lira veriyoruz! ), imdi i
kiye kt, sizin yznzden beni doksan lira demem gerekti
ine inandrmak isteyen akgzler var. Fakat inann, Dn
ya' daki grlerinizi destekleyen, bu grlere gre (devrimci
lik meselesi) kendini yeniden sorguya eken ok arkada var.
"Hangi Sol ", Gzel Sanatlar' da olay yaratm!
Bunun dnda Dnya, bizim Po/itika'nn renklisi, bana
sorarsanz. Ayn amatrlk.

1 08

Bir rica: Politika 'nn sanat sayfas yeni batan derlenip

toparlanyor. Bol kitap tantma yaymlanacak. Ben de hikaye ve
roman iin elim dedike yazacam (kukusuz arlk Bilgi 'nin
yazarlarna ... ), yalnz sayfay yneten gen ve cici bir kz var.
Ona kitap gnderelim. br yaynevleri gnderiyor. Ne dersi
niz? Arkadan ad: SEKN SMER.
Biket hanm nasl? stanbul'a gelmeyi dnmyor mu
sunuz u aralar. yle ok zledim ki sizi!
Ben artk bir sre Ankara'ya gelemem herhalde.
Naci, roman sizin beenip beenmediinizi sordu. Be
endiinizi syledim. "Attila'nn fikriyle estetik planda hep u
yumuumdur," dedi. Bugnlerde Fethi Naci'yle sk gryo
rum. Aslnda ok duygulu bir insan. Gerekten saygya deer
bir dost. Size yazacam sylemitim, selam ve sevgilerini i
letmemi syledi.
Ahmet abiye yarn bir kart atacam. Ona da antoloji
iin bilgi vereyim mi?
Sizden bu kez mutlaka cevap isterim. ok ok zledim
nk. Hi olmazsa satr!
Biket'e ve size sonsuz sayg.
Selim LER
11. 12. 1 976

----

---

ok aziz Attila lhan,

Mektubunuzu ge yantladm n balayn. stan
bul' daki hayatm, yolculuklardan, gezilerden, cokulardan, her
eyden uzak yaaym gn getike daha da ktleiyor. . . An
nemin sinirsel hastal bsbtn artt, aile arasndaki kimi e
kimeler yznden hastaneye de kaldramyoruz. Ve btn gn
kavga, mcadele, bouma ... Ne yapacaksnz . . . Bir de batl ya
ama biiminden sz ederiz, hangi kurumlarmzla?
"Ktlk " bitti-bitecek. ki ay da temize ekmesi srse,
Mays ortas elinizde olacak. ok heyecanlym. Bu kez de 'en
iyi yazdm ey' diye tutturmaya baladm ...
1 09

Bir yandan da Feyzi Tuna'yla senaryo alyorum.

olpan'a nefis bir barol -nasl seviniyorum, dnemezsiniz!
Hikaye de harika. yi bir ey olacak yzde yz.
Ahmet abi nasl? Artk ona yazmaya cesaret edemiyorum.
Halikarnas Balks iine pek ok sevindim. "Agan
ta... " elime geer gemez, gazetede tantacam: daha dorusu,
aramba gnk ana yazlardan birini o romana ve Balk'ya
ayracam.
Doan radyodan ayrld, uydurmuyorsam... Dergiyi
mutlaka karacakm, Suat yazsn geri vermemekte diretiyor.
Haberler byle. stanbul' dan emirlerinizi bekliyorum.
Sonsuz sayglarmla.
Selim LER
13.02. 1 976

ok aziz, ok sevgili Attila abi,

1 5 Austos 'ta dneceinizi bilmeme karn niye yaz
madm sormusunuzdur bir ara, bir i dncede, belki... ok
ktym. Korkun bir ac bu seferki, hi dinmeyecekmiesine,
vebann sancsyla yayorum ve her eye tekrardan balayacak
gc yitirdim. Ya d grn? Kahkahas bol, durmadan konu
an, toplumsal llerini ayarlam bir adam. Bu insan knt
sne adam denebilirse elbet...
Bir tek eye ardm. Rauf Mutluay' n o beklenmedik
gnl yazsnda, Dranas'tan geliveren dizeler: yllardr benim
gneimin siyah olduunu fark etmemiim! Bir sulu gibi ya
amak. Bakn, sizin o yrek burkucu dizelerinizdeki gibi yaa
dm ben, mrm bir su gibi ayarland, yine de ar bir hkm
giyer gibi leceim. Ah!
nce romann iki yznc sayfasnda bir karar: Ben
bunu imdilik dinlenmeye terk edeyim! yle de yaptm. nk
her satr, her cmle sarkmaya balamt. Ama bunu yaparken
1 10

nasl bir bunalma dtm anlatamam. Sanki doacak ocu

unu krtaja teslim eden bir anne gibiydim. Sanki buydu. Sanki
bir daha tek satr yazamayacaktm. Sonra iin pratik baz kay
glan vard: Maddi mesele. Ekimden itibaren aylk alabilmek i
in, bir yapt teslim etme zorunluu.
Gelgelelim sanat kaygs ar basyor. Ve vazgetim.
Hemen antolojiye balarm sandm. Nerde ... Aklm romana ta
kl kald. Gnler geti. Gnler bir serserilik, bir yrek lgnl
gibi geti. Sanki hep yorum. oktan zdm bu romann al
tndan niye kalkamadm. Ama bu mektupta byle eylerden
hi sz amak istemiyorum. (Gnler, kanl bir cesetten baka
bir ey brakmayan zaman dilimleri; gnler, hayatmzn byle
sine orak oluu.) Ar ar antoloj iye dnlecek. (Kfl'ye uy
duruk bir eyler iziktirdim bu konuda, youn alyorum -de
dim. Hibir ey yazamazken.) Cemil Sleyman'n Siyah Gz
ler'i ekti sonunda. Sevdii insan yitirmemek iin ldren o
byk Boazii yalnzl. Bir ahlak gibi savrinuldu dul gen
kadnn ak. Fakat Hal it Ziya'ya, Hseyin Rahmi ' ye, mer
Seyfettin'e alabildiine dmanm. Hepsi yalanm bu adamla
rn, bize i seslerinden tek bir ey sylememiler. Nesnelliin
saduyusunu bekliyorum ister istemez... Binlerce sz: sevinler
nerde? Yalnzlktan yle korkuyorum ki... yle ok alamak
alamak geiyor iimden. Suskun, donuk, ll yaarken yle
ok frtna ki . . .
Sonra hi beklenmedik bir romann ortasnda buldum
kendimi: U ORAK HAYAT. Bu, bir k mevsiminin, stan
bul'un, biri kz, yedi kiinin roman. 'Kim sylemi, her ilkya
zn aalarda yaprak srgn vereceini ... ' Son cmlesi de bu.
Galiba insan kendi konularn yazabiliyor en iyi. Ya da yazma
nn zorunlu olduu konulan, kendimize evirebilmel iyiz.
Fakat edebiyatla ilgili hibir ey yazmak istemiyorum
u an. Kalbim bir sz, bir yara. Bunu anlatmak istiyorum. nsa
nn yalnzl nasl biter, bir tek lmle mi? yle. lmek gc
n bulamayma mthi aryorum. Hibir sevgiyi yrteme
yecek miyiz? Ak, hep bizim benliimizde mi kalacak? Galiba.

111

Gecelerce Pavese okudum, belki cesaret gelir diye. s

telik yalnzdm, ablam Avusturya'dayd, olabilirdi ve pek bir
ey deimezdi gerimdekiler iin (ablam Ulu Nutku yla ni
anland, annem artk kk ve alngan bir kz ocuu). Yapa
madm ama. Beceremedim. lmek korkutuyor.
YENDEN SEVMEK, kendimi aldatmak iin oturup bir
de yaz yazdm, galiba yeniden sevdim de, sonra eskisini, daha
byk bir zlemle daha _ da eskidekini hep artan iddetleriyle
sevdim, her eyi ve herkesi byle yitirdim . . Evin iinde bir ya
banc gibi dolayorum . . Burada ben mi yaadm? Btn bu ki
taplar benim mi? u avcumu ap baktmda grdm yaam,
oradaki dnya ufa hepsi bana ar bir hkm giyer gibi lece
imi ve oktan belki de ldm sylyor. Bu ar hkm,
duyarlktr.
Ne kalr geriye bir ykden baka? Bir romandan ve
yazamadm btn bir iirden baka kalmaz kumsalda iz, kal
myor, kalmad bilinmektedir.
Artk yazamayacak kerte alyorum. Mektubu Hasan
Blent'le gndereceim. O, beni iyi ve dinlenir bilmekte. Belki
bir eyler hissetmitir. Bana hemen yazn. ok ihtiyacm var.
Ltfen yazn.
Selim LER
tarihsiz
'

---

---

Sevgil i Attila abi,

Pazar gnlerini oldum olas sevmem, fakat bu pazarn
hznleri bambaka. Annemi bekleme meselesi bitti, 'n ' bana
da geldi, 'ses 'i ben de duydum galiba: her an annemle doluyum,
nereye gitsem -ne yapsam. Son sralar iyice yorgun dtm.
Belki bu yzden mutsuzluu iddetle alglyorum. Hibir ey
beni sevindirmiyor, almak dnda. nsanlarn birbirlerini i
i yemeye baladklarn grr gibiyim. Mthi sanrlar. Sanr
m, gereklik mi? Bu sarsntlarn sonu nereye varr? Kendi ge1 12

leceim konusunda kayglym. Her eyi, her olguyu bylte

altnda grmekten yldm, cenkleecek gcm kalmad. Ama o
byte gzlerimi eliyor boyuna. yle aydnlk bir ift sze
nasl ihtiyacm var, bilemezsiniz. Nikah-evlilik-annem-yeni ro
mann n hazrlklar: on gnn ileriydi bunlar. Kuruyan bir ot
gibi yaadm ben de.
Sonra 'Uzun lm ' yarsna kadar okuduunuzun ha
beri, tabii sevin ve hemen tela: ya son iki blm beenmezse
Attila abi ... Hayr, profesyonellikle ilintisiz tavrm, kabul edin
ki, sizin beenip beenmemeniz benim iin herkesin yargsn
dan ok nemli. nsan bir roman, bana sorarsanz, be kii i
in yazar. Mektup gibi. Roman yerine mektup yazyorum sanki.
'Uzun lm ' bir yanyla, size bir mektuptur. 'Her Gece Bod
rum ' zerine konuurken, "Duygulanmlar daha ak yaz, sfat
koy," demitiniz; bunu denedim. imdi yaralarn onup onmaya
can kurcalyorum. 'Prens Hamlet 'in Trajik yks ' bize
Betigr, Haydar', Emre'yi, Belks', ucundan Cem ' i bir kez
daha getirecek, yeni bakiilerle: Hamlet-Ophelia-Kral... Garip
bir konusuzluk iinde binlerce ayrnt yine, binlerce olayck.
imdiye dek yazdm en iyi anlat olsun istiyorum, bir defa en
nesneli olmal, en uza, en vazgemii. Demek benim yazgm
da Balzac gibi tela iinde roman yazmakm, artk iyice inan
dm. Yaamadka yazmak m? Yoksa yazmak iin yaam de
rinlemesine alglayarak, byterek, abartarak hrpalanmak m?
ylesine hrpalanyorum ki, bu kadar olur. Darya renk ver
meyerek, iime atarak ve nihayet temaslar en az' a indirgeye
rek. Ynla kabalk, saysz kyllk, alrcasna bir eyler
yazmak. Beni artan 'Her Gece Bodrum 'u ancak alt ay sonra
gklere karmaya balam eletirmenler deil, tersine, bu ki
ilerin imdiki ekingen tutumlar, birden 'siz' demeye balad
lar bana, ne dersiniz?
Ankara' da her eyi konuabilecek miyiz bu kez? Geen
geliim nasl da irkindi, deli danalar gibi ordan oraya koutur
dum, sizi ve Ahmet Bey' i yarmyamalak grdm, Biket ' le kar
laamadk bile, Adalet'le de. Oysa Ankara, benim iin saygl

113

dostluklardan ibaret. Bu kez, drt ya da be gn zgrce kala

cam Ankara' da. 1 7 Pazartesi ya da 1 8 Sal gn mavi trenle
geleceim. (Yarn bilet alacam.) Haftaya Pazara Fruzan aya
ard. Onun da bir emri olursa, yerine getirmek isterim elbet.
Sizlerin stanbul'dan emirleriniz nelerdir. (Gelmeden etin
Bey'i arayacam. Ona ya da bana telefonla bilgi verin ltfen.)
Fruzan da yeni basmlar sordu. Durumu akladm. Nedense
hepimizde bir yeni basm tela ... Sanki Trkiye be kitab
mzla kurtulacak! Ya da biz kiisel kurtuluumuzu bunda buluyoruz.
u yeryznde hibir eye alamadm!
Sizi zlemle kucaklarm. Sonsuz sayg. Ahmet Bey 'e de
sayglarm ltfen iletin.
Selim LER
08. 01. 1 977

---

---

Sevgili Attila abi,

Hemen yazacam diye telefonu kapattktan bu yana,
biliyorum, drt gn geti. Ama mektup konusunda, sizi artk
Ortalk'a ikayet ettiimden, kendi geciknelerimi pek nem
semiyorum ... Hele Pnar'n "Attila unu yazd-bunu yazd,"
demeleri yok mu, baya sinirlendiriyor beni! Bylece bilin !
Tehdit deil tabii. Gelgelelim, iki satrnza bin zlem
yaattnz ben "aresiz"i de anmsayn arada bir.
"Her Gece Bodrum "lar henz elime gemedi. Fakat
stanbul'da her bir yana dald. Sanrm sat fena deil. te
reklam, u bu, paay kurtaracaz.
ok ilgin bir durum: (irkin bir rekabet ya, ne yapa
lm, batan konumakta yarar var.) Fethi Naci, kitab gerekten
ok sevdi. Orhan Kemal iin oyu bana, Mehmet Doan'mki de
yle olacak sanrm. Naci'yle grmemizden sonra, benim
Konur'la Hilmi' ye ve Otyam'a bir grnmem gerekiyor;
Mutluay'la etin Altan' da Attila "grsn" szlerini Naci 'den
rendim. Aktarrm. (Pnar bu mektubu okursa, beni boar
1 14

herhalde. Yalnz bu dl iinde onun ans zayf gibi.) Ben de

pek bir umutluyum nedense. (Nurer'le Asm Bezirci'den deil
tabii! ) Ne dersiniz? Antolojiye alyorum. Ad, " Tanzimat 'tan
Bugne Roman ve Hikaye " olsun, derim. lk cildi, Haziran' da
getireceim yzde yz. Belki daha nce bile.
Romana alyorum harl harl. Adn ok kr bul
dum: "l Yldz Yanslar ". Dncenizi renmek isterim
mutlaka.
Blent, Trk Dili 'ne "Her Gece Bodrum " iin bir yaz
verecekmi.
Mustafa erif, bir terslik karmasa . . . ocua, dergiyi
ben nerdim nk.
Milliyet Sanat'm yazlan, ne yazk ki, fazla akademik
geliti, galiba bir kitapk bu, ne diyeceimi kestiremiyorum a
damlara. Gelgelelim btncl bir havay da blk prk da
tmak istemiyorum.
te btn kiiselliklerimi, bencilliklerimi, karclm,
tecimen yanm dkp satm. Grmezden gelin . . .
Grmezden gelin v e b u kez bana mutlaka yazn. ok
zledim
sizi. Yantlamayacaksnz diye, Pnar gibi, yeni bir
ok
roman m gndermem gerekiyor sizin oralara? Ahmet abiye
ayrca yazacam. Kitaplar elime geer gemez, imzalayp gn
dereceim.
stanbul'dan bir emriniz var m?
Biket'e ve size sonsuz sayg, sevgi, zlem.
( "Kk Prens "ten bir umut var m?)
Ve her ey iin yz binlerce sevin!
Selim LER
25. 01. 1977
-----

Sevgili Attilfi abi,

Ve hala tek satr yazmadnz iin size hi krgn dei!im. . .

1 15

Nazl'dan mektup aldm. Hasan Blent de durumu ayn

ca yazm. Yarn Cem Bey'le kp konuacam. Gazetenin ii
karmakark, yeni yeni oturuyor. Sannn o i olur. Olur ya,
Nazl bu yaz dizisini nasl bir ey olarak dndn hi
yazmam. Cem Bey de, doal olarak bunu soracak. Ben, artk
Hasan Blent' in verilerinden yararlanacam.
Yank listesinde iki hafta ba keleri kaptm grn
ce dilim tutuldu, sevincimden uup uup ordan oraya kondum.
Ne de olsa alk deilim Bekir Yldz'la... Bu hafta Cumhuri
yet te "Sanatnn Yirmi Drt Saati " yaymlanacak. Sizin ro
manlardan sz etme gerei dodu. Bu yzden "Her Gece Bod
rum "u beendiinizi aklayamadm. Haldun Do rmen'e syle
mitim. O, annemin hastal ve Acbadem'deki kk yavrusuna
takl kaldndan yazmam. ok canm sklyor duruma.
Cumhuriyet son frsatt. Ama romanlarnzn deeri zerind
durmak daha gerekliydi bir soru dolaysyla!
Size, Ahmet abiye, Fahri'ye kitap postaladm (kitaplar
el ime geti).
Hilmi ilk otuz sayfay okumu. "Ben roman yazsaydm,
bu olsun isterdim," gibisinden bir kutlay! ok sevindim. Ben
yine romana alyorum ar aksak. Ad kesinlikle "l Yldz
Yanslar " olacak. imdilik ar geliiyor ya, elbet alr. Tabii
hem z, hem biim asndan "Her Gece Bodrum "a hi benze
miyor. Bu yzden tkank bir alma balangta . . . MHP ko
mandolaryla tanmann yolunu bile buldum. Tantklarma
nasl acdm, nasl zldm anlatamam! Tanrm, her e
yin altndan u dou-bat sorunsal kmyor mu, deliye dnyo
rum! O Anadolululuk karmaas... romana mutlaka yanstmal
ym. Daha bir yn ey dndm. Belki Mart ba bir Ankara
"yapacam". Size anlatmam gereken saysz olgu var.
Aile sorunlar, ben, Ortalk, u bu . . . Derinliklerindeyim
yine bir kederin. Bir zamanki sevgili, imdi k arkada bile
deil.
'

1 16

Ne olur yazn bana! Gerekten ihtiyacm var.

Selim LER
31. 01. 1977
---

---

Sevgil i Attilii abi,

30 Ocak tarihli mektubunuzu dn aldm. Pek ok sevin
dim. Yazdklarnzn kimi blmleri zerinde de uzun uzadya
dndm.
Sana ilikin olanlarndan balayaym:
Armaan meselesinde irkin bir agzllk gttm
sanmayn ne olur! Yoksa ok zlrm. Btn kaygm, 'Her
Gece Bodrum 'un satmayacanda odaklanyor. Ama durum, si
zin de, Hasan Blent'in de belirttiine baklrsa, pek fena deil.
stanbul satlar da iyidir. Gelgelelim, datm ortalama
(Nurer' inki), ilgilenmiyor adamlar; rnekse dn, Karaky' de,
vapur iskelesindeki drt sergi-kitapdan nde 'Her Gece
Bodrum ' yoktu, sordum, istedik gelmedi henz, dediler. Az ok
satan bir yazar olabilmenin savam, u toplumsal dzende, ne
relerden geiyor, artk ok iyi biliyorum. Yazarla yaymcnn,
hatta okurun elinde deil bu i . . . te Orhan Kemal Armaan
diye tutturmamn nedeni bu. Seiciler Kurulu'ndakileri dn
dmde, Fethi Naci dnda, Hilmi Yavuz dnda kimse ek
miyor beni; bunu da bilinseyeyim . . . (Mehmet H. Doan, stan
bul'dayd. Romandan elli sayfa okumu, pek bir ey anlamad
n syledi, varn-dnn! ) Byk kalabalklara sylemek is
tediklerim gme gitsin. . . ok rkyorum bundan. nk kimi
zaman, kendimi aarak yazyorum kimi eyleri, kendimi ve
hatta hayatm! Beni yanl anlamamanz dilerim.
Nazl'nn iini hala bir sonuca balayamadm. Gazete
deil, mezbaha . . . Kimin kimle ne yapt kestirilecek gibi deil.
imdi de sanat sayfasnn ksaltlmas kasaplna giriildi. Ben
de, tam bir "salla ban, al maan" anlayyla hareket ediyo
rum. Milliyet 'te adm geiyormu sk sk, bilemiyorum artk,
1 17

hibir ey bilemiyorum, i hayatm hep bakalar dzenledi

zaten bugne dek.
'Kk Prens 'i, size niye sorduumu pek anmsamyo
rum. Laf ebeliime verin.
imdi beni ok dndren o mthi cmlenize deine
ceim: Eskiyip duruyorum. . . Byle bir eyi nasl syleyebilirsi
niz? Belki tek diren kaynam sizin yazdklarnz! Bu, son yl
larda, bsbtn byle. stelik ben tek kii deilim, grm,
u hi de azmsanamayacak kalabalktaki evremde paylaan o
kadar ok kii var ki! Gorki'nin sorusu . . . ok iyi kavradm ... ya
ehov'un ' Kzkarde 'e oturttuu o son szler, o niye ac e
kildiinin aklanmas, o sonsuz umut... Bilgilik mi? Hayr, si
zin yznz grememenin getirdii tedirginlikle bir saykla
ma . . . stanbul'da dertleebileceim tek bir kul kalmad. Tek bir
kul ama! Herkes bencil, herkes kendi karnda ve herkes yapa
yalnz ve yalnzln yadsyor ve bilinsizlii yeleyerek . . .
Oktay Rifat'm romann, Naci'de grdm, sanrm se
veceim 'Bir Kadnn Penceresinden 'i; mutlaka yazacam Po
litika ' ya.
imdilik bu kadar, eliniz deerse yazn, unutmayn ben.
Biket'e ve size sayg, dostluk. . .
Selim LER
03. 02. 1 977
---

---

Sevgili Attila abi,

Dn size bir mektup yazp, uakla gndermitim. Bil
mem, grev nedeniyle ge mi ular elinize . . . Orada, bir nse
ziyle bu armaan meselesinden uzun uzadya sz etmitim.
Sonra sizin 'al ite ikinci mektubunuz geldi ve bu kez beni ger
ekten ok, ama dnemeyeceiniz kadar ok zd. aknm.
Yine de yazmak ihtiyac duyuyorum. Bu armaan-dl 'hika
yeleri' benim iin artk btnyle kapanmtr. . . Kimin neyi, na
sl deerlendirdiini kestiremiyorum, siz de bir ip ucu verme1 18

misiniz. Dahas, az nce sylediim gibi bitti bu tatsz, onur

krc, irkin hikaye ... Yok, Fethi Naci yazs iin konuuluyor
sa, glemem bile, Naci sevdiim bir kii, u gnlerde ok ac
ekiyor, keke her gn sevindirebilsem onu ... vglerine gelin
ce, burada ok kii tedirgin oldu, ama elimden bir ey gelmez.
Yok, kesmeliyim bu soy yazmay. Saatlerdir dn
yorum, saatlerdir suskunum, saatlerdir ac ekiyorum ...
Haslet'i bugn, ne hikmetse gazeteden kardlar, yaz
mtm size, gazete deil mezbaha. DSK adl bir mezbaha...
Ama bu ocuk iyi arkadamdr. Pazartesi bulup mektubunuzu
ve Ahmet Bey'in isteini ileteceim. Sanrm ok sevinecek. O
Sevgi Sosyal desenini ben de ok been.mi, Haslet'i kutlam
tm. Hemen gnderirim. cret meselesini de ayrca iletirim
Haslet'e.
Bugn Haluk ahin' le nihayet, Nazl 'nn iini konu
tum. Pek karamad espriyi. Nazl'nn nasl bir ey yazacan
sordu. DSK allm rportaj lar istemiyormu-mu da ... Ola
sysa Nazl, bana ayrntl bir mektup yazsn; szgelimi yaz
balklarn versin. Ona da durumu yazmaya uraacam. Fakat
gzm amadan almak zorundaym. Paraszlk canma oku
du. Annemin gideri her gn biraz daha artyor. zel ilere sani
ye vakit bulamyorum. Gece gndz alyorum.
Hayatta hibir eyi sevmiyorum artk.
Duyarl davrandm iin hogrn beni, ama gerekten
zgnm bu gece.
Sonsuz sayg.

Selim LER
04. 02. 1 977
---

---

Sevgil i Attilii abi,

Bu mektupta yazmaya alacam olaylar, herhalde
ok artacak sizi; armakla da kalmayp, peygamberliinizin
bir kez daha kantlandn duyumsayacaksnz . . .
1 19

Polirika 'nn

gidii gidi deil ya, son sralar Ortalk' n

yldz pek bir parlamt: Gnde mektup beni bekl iyordu.

K sacas, okurla aramda

Marka Paa

ya da

Gnl Abla

trn

den ok i l gin, toplumbi limsel an lam gerekten nemli bir i

l inti kurmutu. Beri yandan Cem ' e ya da herhangi bir baka ya
zara, iittiim kadaryla, mektup gelmiyor, gelse b i le svgler
yayordu: u etin A ltan meselesi -"Niye ayrdnz gazeteden,
utanmyor musunuz?"-. Durum buydu. Ben etliye-stlye olas
l ler erevesinde karmyor, iimi grp gazeteden bir h r
sz mutfak ked isi gibi svyordum. Gelge l e l i m y i ne de gze
batyormuum ! Kemal Trkler' in bakanl nda evlere enl i k
bir toplant yap ld (hayatmn en byk, e n toplumsal roman
sahnes i ! ) . Haslet ' i n ve birka arkadan gazetede hibir i e ya
ramad ne srld. B izim sanat sayfasnn ' v u l ger

(?)

ola

mad iin okura bir ' ey' veremedii akland sayn bakan
mzca, hani u kendi gazetesindeki hibir al anla szlemeye
girmeyip de, barbar fabrikatrlerimize kar emekiyi savunan
byk sendikac mzla. Bu byk sendikac mz Ortalk' n ne
mene bir ey olduunu da pek kavrayamamlar; oiur a! Ben
az m a p tek bir sz etmedim . . . Derken, gn sonra, gaze
teye yaz gtrdmde, sanat sayfamzn sekreteri Sekin S
mer, bana, smail Cem ' i n azndan u haberi i l etti: "Selim bey,
ayl ' mahfuz' olmak zere, bize daha sk kitap tantmalar
yazsn, haftada gn, geriye kalan zaman nda da soruturma
gibisinden kiisel yaratsnn emeklerini, rnlerini iletsin.

talk'

Or

kaldryoruz, yer darl ndan kendisine her gn stun ve

re mey i z . "
E h , dnn artk, souk duu ! Fakat hibir ey syle
meyerek, olgunluk mu, hesap l k m , ne derseniz deyin, oradan
ayr ldm.

( . . .)
Tabii bir daha admm atmayacam

Polirika 'ya.

(Yal

n z Nazl 'ck dei l, ben de zart-zurta gelemiyorum, cebimde be

1 20

para olmasa da.) nann, hi zgn deilim. Bunun byk a

matas kopacak. Tekrar kapm da andracaklar, gelgelelim
kovmasn da pek iyi bilirim. Btn bunlar kzgnlktan da
yazmyorum. Zaten gazeteden ayrldm da kimse bilmiyor,
bu konuda kimseyle de konumak niyetinde deilim.
imdi baz 'acil' meselelerden sz edeyim:
Cumhuriyet'in eski nerisi geerli olur mu, kestiremi
yorum, gidip kendim de konumam, nermelerini beklerim.
( ... )
te 'acil' meseleler. Keseyim. Baka syleyeceklerimde ok nk.
.
Oktay Rifat'n romann ararak okuyorum. Sanki ben
yazmm, bylesi anlatm benzerlii... Fakat mthi bir aalk
duygusuna kapldm. Adamn o anlatm yalnl, o roman ar
ar ileyii: olaanst. Byk bir anlatm roman "Bir Kad
nn Penceresinden " yle ya, sonuta, anlatt ne? Bakn, bu
konuda tartlabilir. Roman iin mutlaka yazacam, ama artk
Trk Dili'ne, Nisan saysna ...
"l Yldz Yanslar " nihayet ald. ok iyi alyo
rum (hele iten kovulduktan sonra). Kalnca bir roman olacak
bu, yle byle 600 sayfay aar. Ynla insan, ynla toplum
sal iliki, ynla kmaz. Btn bu kargaay, belli bir teknik
bulup, yalnla erdirinceye dek ok boutum taslaklarla. Ney
se, kotarlacak duruma geldi. Sanrm, u roman dilinden 'iir'i
artma eletirinizi, o ok hakl eletirinizi de yerine getiriyorum.
"Her Gece Bodrum "a oranla ok dz bir anlatm belli teknik
gerei dnda, hibir yaznsal ss kullanmakszn tretiyorum.
Yadsyamam, bu i iin Ortalk'm yarar byk oldu.
Hasan Blent'ten nefis bir mektup aldm. O Emin
zdemir ' kyls ' , TDK' da sizi ekitirmeye yeltenmi, Hasan
Blent de kplere binmi. Bu ocuun inceliine, aklllna,
drstlne tutkunum. ok iyi bir edebiyat kacak ondan.
kmayacan kavrasalar, btn o 'kyller' gklere karr
lard zaten. Neyse arada Mustafa erif Bey var da, meseleler
bsbtn karmyor.

121

Sinirlerim ok iyi. Sizi ok zlyorum. ok zlediim

den, ok sevdiimden olacak yaknlmza glge dyor kay
glaryla samalyorum kimi zaman. Beni hogrdnz de
bildiimden, belki maryorum da.
Bu kez mutlaka yant bekliyorum, elinizin demesini
istiyorum!
stanbul'a gelecek misiniz Mart' ta? Erfirleriniz nelerdir?
Sonsuz sayglarmla.
Selim LER
12.02. 1977
..

---

---

Sevgili Attila abi,

nceki mektupta Oktay R ifat iin btn sylediklerimi
geri alyorum. ki gndr hasta gibiyim. Roman bir bayapt.
Btn byk yaptlar gibi sonradan koyuyor insana. imdi sizin
Suat'n yanna Nvit' i, Filiz'i de koyuyorum. Donakaldm. B
yk bir drstlk ve yreklilik ...
Selim LER
1 7. 02. 1977
---

---

Sevgili Attila abi,

Size gnlerdir yazmak, teekkr etmek istiyorum.
Gelgelelim hasta denebilecek kerte yorgunum. Epey frtnal,
tatsz, hatta huzursuz bir dnem geirdim. -Geiriyorum, de
meye yanamayacam . . .
Cumhuriyet 'te yaz yazmakla devlet dairesine girmek a
rasnda pek bir ayrm yok. Dahas bu saray entrikasnda btn
bir A kua 'artk' yazarlar, yeni Cumhuriyet dzeltmenleri,
ben yazmayaym diye yapmadklarn brakmamlar. Fakat bir
1 22

kez baladm ve bir sre sessiz sedasz, nn politikalarna

bulamadan yazmak niyetindeyim. Ah! Bu kk hesaplar; in
sann canna okuyor.
Sizin alma temponuz u sralar hayli skk olmal;
ama benim de roman konusunda danacaklarn var.
Bir uzun yk diye tasarladm metin, giderek romana
dnt, bu yetmiyormu gibi iereinde de beni ve tasarm a
an boyutlar edindi. Kukusuz sizinle karlkl konumak ok
daha yerinde olurdu. Ama maddi bakmdan u sra Ankara'ya
gelmem olanaksz: Yaar da dnd. Bir de otel gideri iin iine
giriyor ki, beni aar!
Romann adn syleyeyim nce: "ada Bir Cina
yet ". Birinci Blm (emada ayrca belirttim) Orhan' n, ikinci
blm Yaln' n, nc blm idem' in, Drdnc ise yine
Orhan'n gznden verilecekti. Bu kapsam iinde yz sayfaya
yakn bir metin yazdm. Fakat anlatm oturmad, bir 'garabet'
oldu, kiiler yaamyor, olaylar bir armlar seliyle gme git
ti. Anlatm tekniim yanl olmal. Bylesi bir dramatik atda
anlatm ne olmal? Bana yardm edeceinizi sanyorum. Ger
ekte kiilerin (ana kiilerin) birbirleriyle ilintileri ok dolayl.
Romann sorunsal birletiriyor onlar. Bu durumda yazar'n a
raya girmesi ve neredeyse yapay bir dil rmesi gerekmez mi?
i yalnlatrp, "Her Gece Bodrum "da olduunca zaman ve
mekan kstlayp, bir takm yan olaylar kstlamak da var. Bu
kez toplumsal fon (ki romann kendisi bu olsun istiyorum) ke
sinlikle gme gidecek. Anlatm meselesinde mutlaka fikrinizi
renmek istiyorum.
Bunun dnda Flaubert ve antoloji tek dostlarm. Ura
yorum. Antoloji -bence- ok gzel oluyor. Epey ey de
rendim bu almayla. Ve hep sizin bir sznz: "almak, ge
riye yalnz o kalr."
"Her Gece Bodrum "un sat nasl? stanbul datm
ok iyi. Ayrca hayatmda ilk kez, kitabmn (Bilgi' deki) yan
yana sralandn gryor ve aryorum. Rauf Mutluay roman
iin yazacan, beendiini syledi. ardm. Dipsiz kuyular

1 23

ses veriyor. Burada ok kii, kitab fazla youn bulduklarndan,

"bir bo zamanda" okuyacaklarn sylyor. Ben de kendimi
Tanpnar sanmaya balayabilirim her an!
Maddi mesele iin ayrca Ahmet Bey' e teekkr edece
im. Gerekir deil mi?
Size teekkr konusunda ne diyeceimi kestiremiyo
rum. Dostluun da snrlarn zorladm bu kez. Sa olun!
Emirlerinizi ve aydnlatc yantnz bekliyorum.
Sonsuz sayg.
ORHAN: Elitbe'nin eski sevgilisi, batl, liberalist
(Weber' ci) , Croce'nin estetik grlerini savunuyor, Barba
ros'un gzellii onu bylyor, klasik Yunan gzelliiyle kar
latn sanyor, kimliini en sonunda renecek. YOLDA
SAHNE'de ynetmen.
YALIN: El ifbe' nin yeni sevgilisi, gen bir yazar.
marksist, alt gazeteyi (ZGRLK) LERC LER
BRLG (B) satn alyor ve politik gr ayrl yznden
ZGRLK'ten ayrlyor, maddi durumu endie verici, Tur
gay' bir akoturumda dinleyici olarak tanm. Elifbe'ye ba
lln kavramaya alyor.
GDEM: URBA GYM-KUAM MAGAZALARI
LTD T' de tezgahtar, gen ve gzel bir kz, evresinin etki
siyle manken olmak istiyor. Turgay'n ablas, Barbaros'un sev
gilisi, yerli mal bir kk burjuva, kardei komandolar tarafn
dan ldrlyor. Byk bir boluun iine dyor.
MUSTAFA: Peyami Safa art, mistik, doulu, gizem
ci bir yar aydn. zgrlk yan Mevlevi' liinden kaynakla
nyor. Fatih'te ldrlen Turgay' n cinayet plan ve katiller e
vinde olumu. Bu durumu renince mthi yklyor. Kambur
ve raitik.
BARBAROS: Bir ii ailesinin ocuu. Gen, yakkl
alt fabrikada homoseksll fabrikatrde iliki kurduundan
ykselmi. idem' le seviiyor. Salih'in arkada. lker'le dost
olan Orhan' bylelikle tanyor.

1 24

OLAYLARIN DZN
Orhan, ilkyaz, tiyatroyla anlamazlklar var, El ifbe' den
ayrlm, mutsuz, lker ve sevgilisi Salih'le yemee kt bir
akam Barbaros'la tanyor. Yaz boyu bi rlikte oluyorlar.
Yaz, Yaln, zgrlk'ten kovulmu, Elifbe'yle sevii
yor. Aydn evrelerin dekadansna kaplmamak iin mcadele
ediyor.

. idem, yaz, evinden ve ailesinden nefret ediyor. Man

ken olup para kazanmak. ykselmek istiyor. Barbaros ' a ve fab
rikatrn hediye ettii Porche arabaya tutkun. Kardeiyle kav
gal.
Orhan, Sonbahar, Turgay ldrlm, Orhan'n sahneye
koyduu oyun ii smrsne ilikin, Barbaros'un iveren
temsilcisi olduunu reniyor.
Kiilerin tek tek ykmlar.
(Bu garip ema, size berbat bir roman yazacam san
sn iletirse hi amayacam. Mthi bir yazma arzusu ve iin
iinden kamama! Yardm edin ! )
Selim LER
03.03. 1 977
---

---

Sevgi l i Attila abi,

stanbul'a dneli, sanrm on gn oldu. Bu on gn iin
de size hep, ama hep yazmak istedim. Fakat hibir ey -tpk
hayatm gibi- istediimce olmuyor. . . Annemi iyice kt bulduk.
Ardndan ben hastalandm. Sonra yine anne! Oysa Ankara ne
gzeldi. Siz ne gzeldiniz. Konutuumuz gibi her ey ne g
zeldi.
ok mutsuzum yine. Ama aldrdm yok, alyorum
aralksz. Tabii antolojiye! Romana azck azck. .. Antolojinin
uzunluu meselesini zdm: biz bir eyi hesap edememiiz,
daha dorusu ben sylemeyi unutmuum ... Cevdet Bey' inkinde
punto ufaktr (8 punto); benimkinde aklamalar 8 ve metinler
1 O punto dizilirse, imkan yok -500- sayfay gemez. Sanrm

1 25

tek kar yol budur. Yoksa -700- sayfa gibi olanaksz bir rakam
karmza kyor.
(ok aziz Biket'e: adnn anlamn henz bulamadm;
ama elbet bulacam.)
Necatigil hocay arayamadm henz. (Simenon' u gn
derdim, aldnz m?) Arayp dergi taramas iini aratracam.
(... )
Nazl'dan, sevgili kardeten nefis bir mektup aldm.
(te Nazl'ya ak olabilirdim.) Mektubu hep saklyorum. Onun
iin Trk Dili'ne bir eyler iziktirdim. Bakalm, sevecek mi?!
Cemal Sreya'ya bir uzun yaz postaladm. Sizin gze
lim yaptlarnz da haddim olmayarak vdm. Yanlmsam ya
zlarmda, balayn.
te tedirgin, yorgun gecenin dkm!
Yine yazarm.
Ablam ve ben, o ok gzel ve gzellikte benim iin bir
yln mutluluuna bedel geceye teekkr ederiz.
(Bu Ankara yolculuunu bir tek nedenle sevdim: bana
kzdnz, nedenini bilmediim bir eyden krldnz san
yordum. yle olmadn grmek, bana yeniden g verdi.)
Beni sahiden unutmayn Attila abi.
Ablam Biket' i kucaklyor. Benden hep sayglar sizlere
Aylm aldm, Ahmet beye ayrca yazacam. Emirlerinizi beklerim.
Selim LER
1 7. 04. 1 977

--- --Aziz Attila abi,

Gnlerdir yazmak istiyordum size, olmuyordu bir trl.
lerin younluu da deil pek, tersine ileri istediim gibi kota
ramaym ! Antaloji duraklad bir haftadr. Yorgun, akn bir
halim var. Nedenini pek kestiremiyorum. Romann sarsntlar
belki. imdi yeni batan giritim romana. Kzacaksnz, hala
anlatm sorunlarnda taklym, bir ara batan sona i konuma
1 26

denedim, ok kolay yrd. Bu kolaylktan rktm akas, e

mei kslm hibir iin iyiliinden sz edilemez, deil mi?
Neyse, kendimle ilgili haberleri burada kesiyorum.
Pnar'n kitabn nihayet bugn bitirdim. 'Yarn. . . Ya
rn 'dan ok baka bir kitap bu. yi mi? Pek deil, hatta hi iyi
deil. Ama yer yer nefis blmler var. zellikle sevmek-sevgi
meselelerinde olaanst duyarlklar getiriyor bize Pnar. Ama
o kadar. zer'le Semra'nn karlkl irdeleyi blmleri her ba
kmdan gln. Biliyorum, bunlar ar yarglar; ama kimseye
sz amayacama gre, size de yazmazsam "patlarm". Ne der
seniz deyin, ana sorunsal romann, tpk iirdeki gibi, sestir,
imgedir, anlatm tarzdr... Takr takr c.mleleri yan yana getir
diimizde, anlatmmz herhangi bir adamn anlattndan fark
szsa, bunun sanatl nerede kalr? Ya abuk yaymlad Pnar
'Kk Oyuncu 'yu, ya da iin iyice kolayna kamay yeledi.
Bilinsemek gerekirse 'Yarn. . . Yarn ' btn aksaklklarna kar
n ok salam bir at ieriyordu (hibir zaman eriemem yle
sine ! ) ; 'Kk Oyuncu 'da at da hak getire ... Dank, blk
prk, skc konumalar, tam anlamyla ahkam kesmeler...
Btn bunlar Pnar'n kendisine bile syleyemem. Bulu ok
gzel : olay + irdeleyi, durum + irdeleyi, kii + irdeleyi. Ama
bu buluun kendine zg, epik'e yatkn kurallar olmalyd.
zer' in Ylmaz Gney hapisteyken sinemada parlamak istemeyi
i, sanrm, bugnn okurunun oktan at bir meseleyi geve
lemekte. Beyhan Barlas'n "ihtiras" da. Hemen ekleyeyim, ti
yatro evresinde geirmekle ii, daha bata yanlgya dyor
yazar, bize sahiden hayatn 'kk oyuncularn' ve 'kk o
yunlarn' pekala baka bir evreden de verebilirdi. Haydi, bil
gilii keseyim. Yalnz gn skntdan patladm, aramzda
kalsn.
Birden kendimi dedikoducu biri gibi yakaladm. Yok,
eletirilerimi aka da syleyebilirim, ama bir yarar olmaz u
sra. 'Byle Bir Sevmek 'i ise, inann su gibi itim. Tabii bayld
m iirler var o yaptta, dizelerini ezbere saykladm. Arka
daki notlarda kendimi bulunca daha bir sevindim, mutlandm.

1 27

Gizli bir rzgar frr plajn

Eflatuna alan kumlarn
te yeni bir roman konusu benim iin. Merakls iin
ekler'de Paris'te okuyan kzn serveni (bu yazy naslsa ka
rmm) bana nedense her ykye ya da romana balaylarm
anmsatt. Allahtan o anlalmaz estetik kayglarn okurla ileti
imi salayamayacan, dolaysyla a ve ak kalacam bili
yorum da, sizin bireim nerinizi hi gzmden ayrmyorum.
Ya siz? Nasl geiyor gnler. stanbul'a geleceiniz haberleri
yayld ortalkta. Gelirseniz mutlaka bizde greceiz deil
mi?
Yant bekleyeyim mi sizden?
Ablamla ben, Biket'e ve size sayglarmz, sevgilerimi
zi, ballklarmz iletiriz.
Selim LER
25. 04. 1 977

---

---

Sevgili Attila abi,

Her eyden nce beklenen bir acnn, beklenmesine kar
n ypratc etkisindeyim -dnden beri. Sabah ki yrye baz
gsterileri sevmediim iin katlmamtm. Ama leden sonra
sokaa ktm ve Taksim'e doru yollandm. Yollar ana-baba
gn, henz bir olay yok. Grlt patrt, malfim mcadele
teranaleri. Sonu: olaylar, bu olaylar uzaktan da olsa izlemi
olmann getirdii dehet ve nefret... Bir kez daha (hangi sol?)
sorusuyla ya da yalnzca saptayyla kar karyayz!
Bu tatsz bir aba olacak ama: roman iin bundan daha
mthi bir malzemeyi kolay kolay bulamazdm herhalde. Gr
dklerim, yaadklarm bakalm sayfalara dklnce ne kar?!
imdi gelelim, teknik roman sorunlarna. Eni konu d
ndkten sonra, Trkiye'nin son on ylna dozaj ayarlanm
bir ironinin grngesiyle yaklamak gerekir fikrine vardm. Bu
na ironi demek de yanl. 'l Canlar' ya da 'Cinler' gibi bir
ey. Hznle i ie bir glmseyi, buruk, kederli. Romann o1 28

lay rgsne ve kiilerine bu grngeden baknca, peK ok so

run zmlendi. nceleri i konuma ya da kiiyi kamera say
ma gibi tekniklerle yaklap da yrtemediim eyler, imdi ne
redeyse akyor. Bu yzden beni epey yoran bir slup almas
na girdim. Dz, yaln, detaysz bir slupla almak ve ortalama
dzeyin stnde kalmaya abalamak: Tannn! Ne zor imi . . .
'Her Gece Bodrum 'un iirsel havasndan, bir anlamda
eser yok bu kez. Fakat pek fena olmad. Bendeki baka bir a
l m kullanma olana dodu.
Biraz 1 9 . yzyl sonu Rus romanlar iin iine giriyor.
(Zavall Woolfl) Haydi, kitapln raflar kart; krk yldr el
srlmemi kimi yaptlara alk alk baknmalar ve eski gnlerin
acmasz anlar ! Olaylar stanbul'da geiyor ya, semt ve ehir
ad vermiyorum. Bylelikle yer yer belgesel kalacak paralar,
epizotlar baz budalalarn yergilerinden kurtulabilecek -sanrm.
Ho, hakknda bir Oktay Akbal' n iki ift doru sz ettii bir
roman ardmda dururken, nasl da konuabilirim eletirilerden . . .
Semt adlarn harfe indirgedim: F . . . (Fatih) y a da
E. .. (Eyp) diye harfleyip geiyorum. Klasik bir anlatm. Ama,
neyse anlattklarm hi klasik saylmaz. 'ada Bir Cinayet '
hemen hemen Trkiye'deki sol gruplamalarn tmne kar bir
bildiriyi ieriyor. Bir yerde, drst bir yazarn yapabilecei de
bu:
Tolstoy, Dostoyevski, Herzen, hatta Turgenyev rnekle
rini anmsyorum ... Pek heyecanlym. ernievski ya da Her
zen olmak istemem dorusu.
Neyse, btn bunlar ve temize ekilmi iki blm s
tanbul'a geldiinizde ayrca tartrz.
Sakn unutmayn ve ltfen kaytarmayn: Bize gelecek
siniz bir akam!
Sizi birka gne kadar grebileceimin mutluluu u a
c gnlerde de bir dayanak ite.
Biket'e ve size sayg, sevgi, esenlik.
Selim LER
02.05. 1 977

1 29

Sevgili Attila abi,

Nicedir yazmak istiyordum size. Epey zor gnler geir
dim. Aa yukar bir on gndr, imdi, adn syler sylemez
gleceiniz bir hastalkla (rahatszlk m -deseydim) bouuyo
rum: Srmenaj . Kafamn ii, herhangi bir 'sade vatanda'nki
kadar boald nihayet. Doktor da Fosfostimol ineleri dayayarak
bu rahat beyni zorluyor, siz bize lazmsnz palavrasyla. aka
bir yana, hakikaten yprandm. imdilerde biraz daha iyiyim.
Yine de salim kafayla alamyorum. Daha dorusu hi al
myorum. Dn bir para romanla uratm, baz notlar aldm,
kimi kurgu deiikliklerini gerekletirdim. Bulduum bir ey
var ki, ok seviyorum: cinayete kadar (romann yarsn biraz a
yor bu sre) ldrlen kiinin varl hi aklanmayacak
sanki yok byle biri. Sonra tamamyla sinema tekniine dayal
bir cinayet anlatl ve orap sk gibi roman kiilerinin o
layla ve ldrlen ocukla ilintileri ... Epey bir ey zmledim
gibime geliyor. nk hz, ak, gerilim kesilirken yeniden a
yaklanabilecek. Anlatm biraz daha yalnlatrdm diyebilirim.
Ksacas bu ii alt edebileceim gibi bir ' his'le dolup tayorum.
Appolinaire' i dehetle okudum. ki gn kendime gelemedim.
nsanolunun karmaas ok irkiltici hazan. Fakat iime ok ya
rayacak bir iki imaj yakaladm o kitapta. Roman yazarken beni
en ok zen ey, sizinle tartamadan almak oluyor. stan
bul' daki o nefis iki gn bana, sizinle birlikte olmak mutluluu
nun tesinde, yazmak asndan da olanaklar salad.
Ben de tam bir ' inziva' ya ekildim. Tek bir edebiyat
yla grmyorum. Bunun kafa dinlemek asndan nasl bir
rahatlk olduunu siz ok iyi bilirsiniz. u yorgunluk kmasay
d, her ey yolunda gidecekti. Neyse, geti gibi. te yandan
Cumhuriyet'ten iyi bir zlgt ektiler: niye yazmyormuum
neden verdiim sz tutmuyormuum, vb. Sait Faik' i pazara
yetitireceim artk.
Mustafa eriften mektup geldi. Cemal Sreya' ya ver
diim yazy Trk Dili iin istiyor. Tekrar temize ekip gnde
receim. Herhalde daha iyi oldu bylesi. Biraz skdzensizdi

1 30

inceleme, ardan oraya savruluyordu. (. .. ) evremizdeki edebi

yatlar ak konualm, mesleklerine sayg duymayan birer 'cin
arpm' . Hep Dostoyevski yaadmz hayat. Haziran'da ne
olursa olsun Bodrum'a gideceim. Tek bama bile gideceim.
nk ok ihtiyacm var dinlenmeye. On gn on gndr ve ka
rlmamas gerekir, oradaki koullar ne olursa olsun. Byle di
yorum, nk yzn grmek istemediim herkes oradaym ve
baka ' herkes'ler de o tarihte Bodrum'da olacaklarm. Ben ar
tk sabahn kr karanlnda denize girerim, sonra akam zeri
ne kadar ' yerli halk'm gittii ky kahvesine snrm.
te byle sevgili Attila abi. zlemle kucaklarm sizi.
Biket'e, Ahmet abiye selam, sevgi, sayg.

Selim LER
24.05. 1977
---

---

Sevgili Attila abi,

Size daha nce de yazmtm, yant alamadm. Sonra
dnk telefon konumamzda mesele ortaya kt: Hayr Bod
rum' a gitmedim. ki nedeni var. Roman olduka hzl ilerliyor,
almay aksatmaktan korkuyorum. tekisi, sinirlerimin u s
ralar ok bozuk olmas; bir de Bodrum, dorusu gzmde b
yd. Yalnzlklarn katmerlenmesine ne gerek var!
ok ktym. Bu mektup eni konu tatsz olacak. Ama
yazmaya da ihtiyacm var. Aslnda sizi grmeye, sizinle ko
numaya ihtiyacm var. Durduum yerde, belli bir nedeni yok
ken alamaya balyordum bir ara, gnlerce. O geti. imdi y
zm kaskat, ellerim bir inmelininki kadar titrek, iim melanko
liye yakn bir karamsarlkta: nbet! Hayatma dnp baktm
da, hibir eyi dilediimce yaamam olduumu fark ediyo
rum. Son on yln insan mnasebetleri koskoca bir fiyasko,
mthi bir batk ! Sevgiler, dostluklar ar-ur edilmi boyuna.
Sanki hep karlk gremeyeceim ilikilerin ardnda srklen
miim. Sanki mazohiste yanl insanlara gnl vermiim ve ac
131

ekmiim. Pavese okumuyorum, W oolf okumuyorum: korkuyo

rum onlardan. Bir kez daha okudum 'Ban Ucu 'nu, sizden de
korktum. 'Hangi Seks ' i kartrdm dn. Onun yattrc slubu
bile avutmad beni. Hepsi geecek -demeyin, siz de bilirsiniz,
sonra hepsi yeniden balayacak: iimizdeki umarszla kar
yol, ak kap bulamayacaz. Romann o dtan bak srp
gidiyor. zellikle kartonlatrdm baz sahneler var. Evet, hi
de fena deil. Fakat ne kadar da yabanc bir metin bu bana!
Btn hayat <lokumda, gzeneklerinde alglyorum. O zaman i
nanlmaz bir ey kyor: insan ilikilerinin pek az, sadece bir
ka faizme uaklk etmekten kurtulabilmitir. Sonra herkesin
yaam boyunca faist olduu anlar, dakikayla, saatle lleme
yecek kerte oktur. Nous sommes tous des assasins meselesi!
Oysa daha birka ay nce dingindim. Oysa daha birka
ay nce dlemlerle avunabiliyordum. Neyse, edebiyat yapma
yaym. Ama iyi deilim. Sahiden huzursuzum. Hayat bir
yabanclyorum ki, sormayn gitsin! Sonra Trkiye'nin durumu,
bizim meslein zorluklar, sonra ekemezlikler, sonra yeni ci
nayetler, insanszlklar. . . Bir kabus gibi. Bir bulanklk iinde
yim. Yazdka alyorum. Yazdka iimdeki frtna diniyor.
Bir oturuta on bir sayfalk bir hikaye bitirdim Cuma sabah:
'Eski Bir Kalbim '. Sonradan ok ardm. Szckleri tek tek
semeden de hikaye yazlabiliyormu. Sanrm yaymlarm bu
hikayeyi. 'ncelikler ya da Faizm ' adn vermek istediim (ne
dersiniz?) kitabn ilk hikayesi olacak. Baktm, u kk burju
valklarm beni sanrya eken. Baktm yle bir hikaye. te a
vuntu!
Yazmak bir pnar gibi akmaya balad bende. Yalnz
yazyorum. Bodrum mu? Orada yalnzca ac ektim. Bir yolcu
luk dn anmsyorum. On saat boyunca kimseyle konuma
dm. kii bir arabadaydk ve deniz bizi hibir zaman bekle
medi. Kimi gnler roman kartryorum: ok az eyi yansta
bilmiim. hastalklarmzn binde birini! Biliyor musunuz bu
rada hemen hi kimseyle gremiyorum. Hayatm bir kimse
sizlik gibi gryorum u gnler ve her zaman. Size yazarak bo-

1 32

alyorum ya, sonra bir yerinde bu mektubu da noktalamak

zorunluu var. Tek bana bu bile canm yakyor. Artk donuk
bir insan gibi btn i ilikilerimi, btn arkadalk ilintilerimi
srdrebiliyorum da, bunun neye patladn kimselere anlata
myorum. Ah bu benim lgn duyarlm! Onunla vnrdm,
imdi tiksiniyorum.
Ne yapabilirim? Kendimi toparlamalym. Fakat bundan
daha fazla derli toplu yaadm hibir dnemim yok. Szgelimi
ikiyi tmden kestim. Szgelimi hrnlklardan koptum, her
kesle iyi geiniyorum. Ama iimizdeki umarszlk! Bilseniz son
on yln btn batklarn; o kadar sessiz ki hepsi, o kadar
sarduyarlkl ki ! Bunu nasl anlatabilirim ... Marksizm, u bu,
ama bireysell iklerimizi rtbas edemeyerek altst oluyorsak ...
Ne yapabilirim? Durmakszn soruyorum. imdeki altdan
bir kurtulabilsem. Olmuyor, beceremiyorum.
Belki bir yerlere gitmem gerekiyordu. Belki dinlenmek,
belki yeni duyarlklar kazanmak. Ama korkulardaym. Kk
bir ocuk gibiyim. Telefonun zilini kapatyorum, perdeleri e
kiyorum, neredeyse alan zile aldrmayacam kaplarda.
Sama bir mektup oldu bu. Sizi tedirgin ettim. Gn ge
lecek, altdan eser kalmayacak bende de, ounda olduu gi
bi. Gn gelecek...
Kasam kendimden. kurtulabilsem!
Ne olur yazn bana.
Selim LER
24.06. 1 977
---

---

Sevgili Attila abi,

Kukusuz o ince mektubunuzu, salt benim iin yazlm
bir Attila lhan iiri gibi saklayacam. Her cmleyi defalarca
okudum. Byk sarsntlar, zaman iinde yatyor. Ben de ya
ttm. Hatta iyiyim. Arada bir bu tarz eylerle karlamay da
reneceim elbet. Ve sonunda o ac gereklii, hani, 'insan
1 33

hibir ey ummaynca eline geen krntlar bile onun iin b

yk mutluluk nedenleri olabilir ' gereini kabulleneceim.
imdi hala eitli dlemlerin ardnda srkleniyorum... En
kts, gereklii bile bile, fantazyalarla har-neirim.
Aslnda insanlar ve toplum biraz daha uygar olabilse,
meseleler de daha anlam kazanabilecek. Neyse, byle huzur
suzluklarla sizi bomayaym ...
Roman ar aksak ilerliyor. Gerekilikle karton bir
yaklam ieriyor btn. Trkiye'de sol-sa dediniz mi! Kar
ton iin iine giriyor. Uzaktan uzaa bir Amerikan edebiyat ha
vas esiyor. . .
Antolojiyi yeniden ele aldm. Hzl deil ama, gvenilir
bir alma iindeyim. Halit Ziya - Hseyin Rahmi - mer
Seyfettin fasllarn Temmuz'da bitebilirsem, Austos ortasnda,
sizin Ankara'ya dnnzde kitab teslim ederim. Hatta Eyll
de roman da. Baz sorularm var size, ama bugn yazmak iste
mi yorum.
1 - 1 0 Temmuz aras Antalya'da olacam. Film Festiva
li'ne emekli bir senaryo yazarn seici kurul yesi atadlar . . .
Balangta geri evirdim. Sonra reklam ve bedava deniz ola
naklarna dnerek kabul ettim. te bu da bir serven, bakalm
neler getirir ... Ayrca, romanda bir geriye dn iin, Akde
niz' den bir mekana ihtiyacm vard; belki Side'ye geerim ...
Hesabm yanl deilse, siz 15 Temmuz'da izne kp 15 Aus
tos'ta iba yapacaksnz. Antalya'dan ayrca yazacam. Tatil
ncesinde bana cevap yollarsanz, bir aylk hasretiniz azalm
olacak.
Size iki haber; bizim Yaar, roman yazyor. Baya il
gin bir eyler olacak. Bilgi'de ilgilenebilirsiniz sanrm. Bir de
ressam Tlin ztrk roman yazyor. Henz gstermedi taslakla
rn. Ama Tlin akll, beenisi gelimi kzdr. Burjuva yaa
mn, ama hakikisini iyi bilir. Bakalm ne karacak?!
Edip Cansever, douyu yazmak iin Van'a kadar gide
cekti; baktm, bir haftada apar topar dnm. Edip' le henz g-

1 34

rmedim, ama bu dn bana ok ilgi ekici geldi. Dounun

iiri yle kolay ve Bodrumvari yaanmyor anlalan.
Cumhuriyet'te bir eyler oluyor ama, anlamak imkansz. Galiba Mutluay' ayracaklar...
te durumlar...
Sizi zlemle kucaklarm.
Biket'e ve Ahmet beye sayg, sevgi.
Antalya'dan yine yazacam.
"ne kadnlar sevdim zaten yoktular "
"byle bir evmek grlmemitir "

Selim LER
28. 06. 1977

Sevgili Attila abi,

stanbul'a dn dndm (Sal). Mektubunuzu bulunca
ok sevindim. Bir vefal sizmisiniz. Nazl'dan ve zellikle
Blent'ten de yant bekliyordum; nerde . . . Yalnz Blent'i merak
ediyorum, geciktirmezdi hi.
lginize ve her eye ok teekkr ederim. Austos ay
nn geim meselesi zmlendi saylr. Geriye Eyll kalyor ki,
elbet bir zm bulacam. Roman Eyll banda teslim ede
bileceim. Benim kafamda btnyle bitti. Geriye birka bl
mn yazm kald, o kadar. te bu roman da yle, garip bir ey
olup kt. Hala yabanclyorum. te yandan okur iin, 'Her
Gece Bodrum 'dan daha ilgi ekici olduunu sanyorum. Neden
se reklama giriiyorum hep keseyim.
Antalya ilgin olmad benim iin, birka an, birka in
san, birka gece... Yetmez mi? Sizin baz yantlarnzdaki bilge
ce duyarlklar anmsayp yetinmesini beceriyorum. ok saki
nim ve dingin bir almaya gmldm.
1 35

Antalya' dan Perembe leyin ayrldm, jriyi byk

tavryla hahaa brakarak. (Oktay Akbal, Kamran Yce ve
zdemir Nutku olmasayd hi ekilmezdi o i.) Belki iitmisi
nizdir, Halil Ergn adl eski AST'l bir oyuncu arkada var.
Antalya'ya kuzeninin arabasyla gelmiti. Onlarla Bodrum'a,
Fethiye'ye uzandm. Sonra zmir ve Mehmet H. Doan' ziya
ret, derken uakla dn. Bodrum yine mthi bir rya olarak
yaayacak bende. Kitaplarn vitrinlerinde roman grce i
inmedim desem yalan olur. Fakat bu yazn kalabal rezalet.
stanbul-Ankara zpktlar, lumpen takm, yar fahie kzca
zlar ve tek bir tandk yok. lhan Berk ' le Cevdet Bey ' i say
mazsak . . .
Yaar Nabi'ye yk vereceim ya, pek az tantmz
iin yazhanesine gitmeye ekiniyorum. Ama gideceim be
gn iinde. Trk Dil i ' ndeki hikayenin kaderi belirsiz. Galiba
Eyllde yaymlanacakm; Mustafa eriften mektup vard, C a
hit Bey' den de: her ikisi baka baka eyler sylyorlar.
Bugnlk ksa kesiyorum. Austos'un 20'sine dek siz
den de hibir haber kmayacak, zgnm. Gzel tatiller dile
rim size. zleminizi olpan'lar arayarak karacam. Belki
bir yl var ki, grmyorum Sadri abileri. Sevda televizyon fil
mi iin bir yerlere gitmi. Necati Cumal ekiyorlarm.
Biket'e ve size sonsuz sayg, sevgi.

Selim LER
13.07.1977

--- --Sevgili Attila abi,

27 Ekim tarihli mektubunuzu 29'unda aldm, ok se
vindim. Her eyden nce byk inceliinize teekkr etmek is
terim. ( ... ) Tabii 'Her Gece Bodrum 'un ikinci basm, ilki kadar
hzl gitmeyecek. Gelgelelim u anda, stanbul'da tek bir tane
yok. Nianta'ndaki Deniz Kitapevi'nin sahibi, bende olup ol
madn, ok arandn syledi. Adam kitaplar hem yazp
hem de yaymladmz, evlerimizde de depo ettiimizi sanyor
1 36

galiba. . . Akademi Kitaps Hadi Bey de, vitrindeki gne sol

gunu kitab bile satmann bir yazar de denli gururlandracan
iki saat kadar anlatt. Baygnlklar geirerek, ama bozuntuya da
vermeyerek (malum, starlk numaralar) dinledim. Oysa 'Her
Gece Bodrum ' artk eskidi bende, heyecan kalmad. Dzeltili
kopyay gnderdim, sahi, epey ge kaldm; ama dertler bitmekle
bilmiyor:
Telefonla konutuumuz o son Pazar, sizden sonra an
neme atm, teyzemlerden benim nbet gnm deitirmeleri
ni isteyecektim. Nefis bir haber. Annem, dm, geceleyin,
karyoladan, omuzla kolu birletiren kemik krlm! Demans
nedeniyle narkoz verilemiyor, ortopedik mdahale olanaksz,
omuz alya alnamyor, nihayet destek yntemine ba vuruldu,
sakat kalp kalmayaca belli deil. Evet, bir de sakatlk! be
gn iinde be bin liralk bir gider, aresizlik, nihayet sinir
bozukluunun doruu, grltler patrtlar, yine melankolik be
lirtiler bende, intihar saplants . . . Ama elimdeki roman, o yazl
m ve okunduka yazma isteini naslsa ksteklemeyen 60 say
fa... Her eyi 'Uzun lm 'e borluyum. imdi annemle roman
arasnda yuvalanyorum.
'Uzun lm ' ad iyi mi? Bu roman beeneceinizi u
muyorum. Bana hep, sizin 'Hangi Seks' teki Virginia Woolf /
Orlando blmn artryor. Tabii daha deiik bir toplum
sal ortamda gemesini gz nnde tutarak. Belki biraz da gizli
siz-saklsz bir Verdurin' ler obas. Zaten Proust'tan metinde de
sz atm ksack. Ucundan ucundan yine u Hegel estetiiyle
mcadele, kafam kurcalayan elikisiz yaam sanat yaratr sa
vn irdeleyi, belki frijit, belki sadece 'hrn kz' bir ressam,
travesti olay sayabileceimiz bir evirmen, bir hikayeci, bir a
ir, Asmalmescit yllarna atflar, sonra Venedik, Milano'da
Ailende iin yryenler, korkun kabuslu bir Tarlaba meyha
nesi ... Hepsi bu romanda! Fakat inann, slup olabildiince a
k, ilikiler nettir. ..
Gelelim Gnebakan'a kitap iine. Yazlar para boha
s gibi nme ydm, ancak bir ksmn. O bir ksmdan da ki-

1 37

tap nasl kar, zemedim. Bir iki yaz var ki (Halikarnas Ba

lks'nda Doa - Ata'n Roman Anlay - Sait Faik'te Kar
Koyma, vb.) iyi saylabilir. Fakat aralarnda ba yok. Durdu
um yerde eklektik bir eletiri-aratr yn yaymlamam yan
l olacak diye dndm. Maddi gereksinim yznden bir dolu
bilgilie maruz kalmak istemiyorum. Baka bir zm aradm.
Nihayet salt romanmz irdeleyen ve dergilerdeki yazlar bu
kapsam iinde yeni batan btnleyeceim bir ey dndm.
Ne dersiniz? Hem ocuklar danltmam olurum, hem de adma
kara srmemi ... Ltfen uyarn bu konuda beni. Fakat byle bir
alma en az iki ay istiyor. O da, 'Uzun lm' bittiinde
szkonusu edilebilir.
Antolojideki tarih yanllarn dzelttiniz mi? (Kstah
lma bakn! ) Baz tarihleri Kenan Akyz' le Necatigil ' i ve
Cevdet Kudret'i aratrarak Necatigil'e ayrca sorarak vermi
tim. Tabii gzmden kamlar da vardr. Mektubunuzda bu
konuya ilikin bir ey yazmamsnz.
kincisi, antolojinin ikinci cildini bu yla m, yoksa ge
lecek gze mi btnlemem gerekiyor? Yantlamanz rica ede
ceim. (kinci cilt, Servet-i Fn u n ve Milli Edebiyat Akm.)
Neyse, bencilliimi kesip, u Milliyet iine dneyim.
atm. Bir gazetenin bir roman tefrikas konusunda, Trki
ye'nin en nl yazarndan birine, bilmem ka zaman cevap
verememesi, ancak aknlkla karlanabilir. Sizin televizyon
meselesi ne oldu? (Televizyondan bir dizi film yks istediler.
Vakit yokluundan yapmayacam. Ayrca bir ey kacana
da inanmyorum.)
Yantnz bekler, sonsuz sayglarm iletirim.

Selim LER
31. 10. 1 977

--- --Sevgil i Attila abi,

Size epeydir yazmak istiyorum, bir trl olmuyor. e
tin, zor, her bakmdan tatsz gler geiriyorum. Ablamla Ulu
1 38

bir akaryakt meselesi yznden yeni evlerine tanamadlar

hala. Dzensiz, alma sorunlaryla ykl bir hayat geiriyoruz
bizim evde. Ben alamyorum, sinirliyim, nme gelenle kav
ga edeceim kendimi tutmasam. Szmona nmzdeki hafta
bu tanma olay ortadan kalkacak; fakat umutsuzum ...
Ankara'ya gelmeyi ok istiyorum. Durmadan erteleyi
imin baz nedenleri var. Maddi adan skk bir dnem her
zamanki gibi. Anlatmas uzun, Curnhuriyet'in yaz ileri so
rumlularndan etin zbayrak'a adamakll ierledim, gazeteye
de yaz vermeyi derhal kestim. Zaten bu gazetenin i tavrndan
hibir ey anlamamtm bugne dek. Bir de unun bunun sar
holuk komplekslerini giderme arac durumuna derseniz. . .
Milliyet Sanat'a yazmak houma gidiyor imdilik. Akal. efendi
bir adam. Televizyon izlencelerinin karl da gelmedi Anka
ra' dan. Bir tek Bilgi'den aldm aylk, o da olmasa ne yapaca
m bilmiyorum. Televizyon ii tam bir kepazelik oldu ayrm
sadm kadaryla. Cemil Meri ve Rauf Mutluay'la yaznsal
sylei yaplrsa, buyrun yapn! lki bunam, ikincisi lise 2'den
1 764 Selim'e ders verdiini sanyor. Neyse, bu konuda hi ko
numak istemiyorum. Ayn 23'nde Vedat Gnyol ve Fethi Na
ci'yle ekim var, belki daha iyi bir eyler olur. lk ikisinden
sonra izleyen karsa. . . Ankara'dan nerelere geldim . . . Annemi
brakamyorum, ok dknleti. Hemen hemen gnar uru
yorum. lm yaknlanca, insann sevgisi mi, ball m ne,
yle ac veriyor ki, anlatamam. Ksacas her ey gibi, yolculuk
da gzmde byyor, btn gnler kendimi yiyorum. Ama belli
olmaz, at kap gelirim de!
'Uzun lm ' zerine yazmadk. Telefon konumasn
da sylediklerinize sevindim elbet. Bu kitap ne zaman yaymla
nabilir ki? Antoloji meselesi zerine yaynevi olarak ne d
nyorsunuz? 'Her Gece Bodrum 'un basm gerekleiyor mu?
u soruyu yantlarsanz ok sevineceim.
Fruzan' a aya gittim bir kez. ok gzel geti. Anka
ra'ya gelecekti bu ay, geldi mi? Bir daha haberleemedik nk.
stanbul'da on gnde bir falan bir tek Armaan-Altan lkin'le

1 39

gryorum. Elimi ayam her yerden ektim. ok iyi oldu.

Uzak selamlamalar yetiyor da artyor.
Trk Dili 'nde kk dahilerimizden Emre Kongar' il
giyle okudum, size yalar ekilirken biz tfllara da Peride Celal
aamas neriliyor, atm kaldm. Ksa bir deini yazdm, gali
ba yaymlamayacaklarm, Mustafa erif mektup yazdnn
haberini iletmi ya, ortada mektup falan yok. Cahit Bey' den bir
mektup aldm, derginin yaymlan konusunda ar ithamlar
var. Fakat dzelten yok dergiyi. O deini yaymlanmazsa, bir
daha Trk Dili 'ne de yaz vermemek niyetindeyim. Gryorsu
nuz ya, burnum byd, kaskat ilkelerin adam oluverdim,
dller yaramyor bizlere, Erol'un deyiiyle kk burjuva gerici
yazarlarna. Erol'un da ldrd kansndaym. Vah vah ! Biri
kim 'deki yazs klinik bir olaydr. Yalnz beni en ok artan
Pnar Kr olmutur. ay nce, yine uzun hikaye, yzme akl
almaz svgde akacklar yapan bu hanm, daha sonra evini terk
ettiim iin bana ierleyip, birtakm iki meclislerinde ' Selim
pezevenklie balad, bilmiyor musunuz!' diyecek kadar ii a
ztmt. Dikkat ederseniz bu konuda size tek satr yazmadm,
ne de olsa yaynevi-yazar ilikisi . . . Derken Pmar'n Cumhuri
yet 'teki o gln, mahalle kars azyla yazlm eletirisi ya
ymland. O gn ateli hastaydm, evden kamayacaktm, do
rusu pek elendirdi beni bu yaz. Ama eletirmenleri de mem
nun etmi midir kestiremiyorum. ki ortalama roman yazp
byle dktrmelere girimek, byk cesaret elbet! Yalnz irkin
olan udur, ve gerekirse bu konuda ar yantlarm-eletirilerim
de olacak yaknda, sada solda bu hanm Fethi Naci'ye ya
ektiimi ileri srmekte, ii gc brakp bu mahalle dedikodu
larnn ar ykc nitelikteki sarsntlaryla m bouacaz, kav
rayamyorum ... Siz ok daha iyi bilirsiniz, fakat Cumhuriyet o
yazy pek de iyi niyetle yaymlamad, olay grla.
Banz arttm, balayn.
te byle, her ey tatsz-tuzsuz. stanbul'da bir emriniz
var m?

1 40

Size, Biket ' e, Ahmet Bey'e sonsuz sayglar. Ahmet

Bey'in bu zor gnlerde beni korumu olmasna ayrca teekkr
ederim. Kitaplar yaymlansa da, kendimi o kadar borlu hisset
mesem diyorum.
Bu kez yantlarsanz, gerekten ok sevineceim.
Esen kaln.

Selim LER
08.02. 1978
---

---

Sevgili Attila abi,

Mektubunuza sevindim, hem de ok sevindim. Epeydir
sizden birka satr zlyordum. Bugnlerde, bende 'moral' ber
bat, lmle yaam arasnda bir izgiyim dpedz. Sanrm mev
sim dnmlerinin sinirli kiilere oka etkidiini kabul etmek
gerek. Paha baka nedenler de var elbet: Ablamlar bu ay da ta
namadlar, yoo, Ulu dnyann en ince insanlarndan biri, ev
deseniz, kiiyi kaldracak genilikte; fakat olmuyor, benim
sam solum birbirini tutmaz, malum, gnm gnme uymaz,
vb. annem yava yava 'hayati' devinimlerin tmn unutuyor
(yemek yemek-yrmek-uyumak); hekimlerin kl kprda
myor, hem niye kprdasn, onlar iin nihayet bir enkaz annem;
bakc kadna ve teyzemle enitemin gzetimlerine, bakmlarna
karn benim de haftada iki kez annemle olmam gerekiyor, n
k bir tek benim yanmda erinli. nsanlarla balantma gelince,
galiba artk kalmad. Ksacas umarszln doruunda, yine de
soukkanllm koruduum gnler. .. Geer mi? Geenlerde
Adalet'e gz yal bir mektup yazdm, sizi ve onu daha sk g
rebilmek iin Ankara' da yaamak istediimi syledim.
DNYA iinin muammasn zmeye imkan yok. Olay
yle geliti: Ahmet Oktay, birinci yazda genel eylerden sz
ap kendimi tantmam istedi, elbet incelikle. Ona, Erhan
Bener' in 'Yalnzlar 'yla ilgili, derli toplu bir yaz gtrmtm;
kitab sevemediimi, ama teknik baarsn kabul ettiimi belir
tiyordum. Bu defa, 'lk Yaz ' balyla genel bir yaz hazrla-

141

dm. Ahmet Oktay bu yazlar Oktay Bey'e iletmi. Derken ses

seda kesildi. Bir hafta sonra Oktay Bey' e telefon ettim adam elli
defa teekkr etti, ' Bu hafta kullanyorum, eline salk... ' dedi,
zerinden iki hafta geti, hala tek bir satrm yaymlanmad; or
talkta neler dnyor, haberim yok; fakat birtakm uyduruk ya
zarlarn DNYA'da yazacaklarn iitiyorum (H. Aslyazc, R.
Bilginer, Mnir Egeli, filan). Ahmet Oktay' a ya da Oktay
Verel'e yeniden telefon edip sormak istemiyorum, herhalde an
lay gsterirsiniz. Bu iin kmaza sapmasna ayrca ok zl
dm. Baya hevesliydim. stelik oradan gelecek bin lirann da
en azndan telefon paralarn karlayacana seviniyordum ...
te olup biten. Size yazmak istemedim, nk hatrlatlmasna
gerek kalmayacak kadar benimle ilgili olduunuzu her zaman i
in biliyorum. Ne yapalm dersiniz? (Oktay Verel ' le ilgili habe
ri ilk sizden iitiyorum, yalnz bir iki gndr gazete -hastadr
numarasna yatyor ya ... )
'Her Gece Bodrum 'un basm temiz pak oldu; beenir
seniz ayn basmevinde devam ederiz, beenmezseniz etin
Bey'le baka bir yer ararz. Ben, yeni kitab bekliyorum; basm
ve dizgi iini o vakit zmleriz elbet. Yaynlarn dzenli ekil
de yeniden balamasna ok sevindim.
Gelelim nemli meselelere:
nkildp Genlik dergi lerin i ve Uyguner' in listesini ya
rn ya da Sal sabah Behet hocadan alacam. Dergiler ciltli
dir, bu yzden fotokopi imkansz. Ama ben hemen temize eke
rim, size gnderirim, en fazla bir haftalk i.
Yine yarn ya da Sal gn reklam ileriyle ilgilenece
im. Doan'la (Hzlan) konutum imdi. Oktay Kurtbke' yle
temas edeceim, sanrm Cumhuriyet ilanda kolaylk salar.
Cumhuriyet'te normal fiyat: 3,5 x 5 boyutlar (santim) iin 200
liradr. Gnebakan 7 x 5 cm olarak iki ' karelik' yere 400 TL.
dyor, nakit almad iin indirim falan yapmadlar gazete
den. teki gazeteleri de reneceim ve size derhal yazacam.
'ncelikler ya da Faizm 'i yeniden el aldm. Size ayrca
'Aynann indekiler ' iin bir mektup hazrlyorum. Bu konuda

1 42

beni mutlaka uyarmanz rica edeceim. stanbul'da faizm me

selesiyle ilintili nefis bir film seyrettim: zel Bir Gn. Tam
yapmak istediimin bir yklenmesi.
'lm likileri ' adn yelemenize ok sevindim. Ben
de bu ad seviyorum ille. Romann yaym tarihi saptand m?
Bunu sormamn tek bir nedeni var: 'Yal Kz Kalbi' ne
araksak alyorum. Emine, Cneyt Arkm'la (mer Karay)
evleniyor. Belks' n sergisinde tantrdm onlar. Olduka dei
ik ve yine rezaletli bir eyler yazmaktaym. Herhalde sonum
pek iyi olmayacak ... Roman Ekim l 978'te teslim edebileceim.
te bu yzden 'lm likileri ' sonbahardiin nce oksa ok iyi
olacak. mkan var m?
(Yaym konusu iin Ahmet Bey'e de ayrca bir mektup
yazp durumu bildireceim. Ricalarmda kstahlk m ediyo
rum? Balayn. Hala amatr yazar hevesleri belki.)
'Yal Kz Kalbi 'nden sonra o cinayet romann el ala
bileceimi umuyorum. Birok eyler olutu; d dnyadan yola
kmakszn, btnyle kurgusal-yapntsal bir roman da yaza
bileceim galiba sonunda. Bir de Betigl' n serveni var. Ara
dan cinayet meselesinin anlatsn karrsak, geriye kalan drt
romanla 'Burjuvasz bir toplumdan kibar sahneleri' btnlenmi
olacak. Betigl iin beeneceinizi sandm bir ad buldum:
'Cehennem Kraliesi '
Fakat hikayecilik yanm galiba kreliyor. Elimde iki u
zun hikaye var ikisinden de hi memnun deilim.
'Kurtlar Sofras ' bakarsnz, eli aya dzgn bir film
olur; olmasa bile, senaryosunun gzelliini izleme frsat bulu
ruz. Trkiye'de byle bu iler, elimizden geldiince ...
te byle sevgili Attila abi. aramba gn, emirleri
nizle ilgili kesin bir yant yazacam.
Biket'e ve size snrsz sayglar, esenlikler.
Selim LER
19. 03. 1 978

---

----

1 43

Sevgili Attila abi,

Size, Adalet'e ne kadar mahup olduumu anlatamam.
Szm ona, dner dnmez yazacaktm; gnler geiyor, gzm
aacak vakit bulamyorum. Dzelti beni tutsak etti kendine.
Ahmet beye yazmtm, dizgi tahminimizden hzl geekleti.
Son formay da az nce aldm. Gece, dzeltisine bakacam.
im dm 'Her Gece Bodrum ' . Fenalklar geldi bu kitaptan,
Tanr okuyacak olanlara yardm etsin! Her zamanki gibi baz
yanl hesaplar da yaptm. 20 forma olarak hesapladm roman,
meer 2 1 formaym, katlar da alnd: bugn etin beye 5
formalk kat daha gerektiini syledim. Adam, ben 5 top de
mem gerekirken, 5 forma diyince neye uradn ard. Ney
se . . . O be top da mesele oldu ya ... Telatan, iyi olsun istein
den bama gelmedik i kalmyor. Heyecan iindeyim, dilerim
bir terslik kmadan bu i yrr. Temiz pak oldu dizgi, basm da
yle olsa... lk sayfalarn biimini olduu gibi korumaya gayret
ettim. Fakat 'Her Gece Bodrum ' balnn harf stili biraz dei
ik. Basmevinin olanaklarna uymak zorundayz. 1 6 punto
batone dizdirdim. k oldu yine de.
Dnya ii oldu herhalde. Oktay Yerel Bey, beni byk
inceliklerle karlad. Ahmet Oktay'la dostluumuz iyidir. ki
haftalk yaz verdim. Sanrm bugnlerde ilki kar. Bu mesele
deki yardmnza ok teekkr ederim. Ayrca aylk meselesinin
zmlenmesine de pek ok teekkr ederim.( ... ) Ksacas, ev
kiras olmadna gre, rahat rahat geinebilirim. Kitaplar o
aldka, tabii okur yzme bakarsa, belimi daha bir dorulta
bi l irim.
Aralksz alyorum. Baz kiisel -her zamanki- hu
zursuzluklar bir yana, her ey yolundadr. 'ncelikler ya da Fa
izm ' beni oyalyor. Biraz ara verdim. Bu yzden size Anka
ra' da sz atm tasla bu mektupta gndermiyorum. Son
ekli verir vermez, meselenin emasn gnderip, fikrinizi sora
cam; yardmnz esirgemeyeceinizi umuyorum.
te yandan iki roman birden geveliyorum: 'Yal Kz
Kalbi ' hemen yazlabilecek olgunlukta. Fakat inatla, o yarm b..

1 44

raktm, cinayet olaynn ardnda srkleniyorum. Bakalm so

nu ne olacak ...
Ahmet Bey'e yazmtm: 'Uzun lm ', 'lm likile
ri ' olarak deitirmek istiyorum. Son seim, yaymevince yapl
sa, daha yerinde olacak. Bu konuda yantnz bekliyorum.
Yeni emirlerinizi bekler, sonsuz sayglarm iletirim.
(Yaasn! Bu hafta ablamlar tanyor!)
Biket'e ve size esenlikler ...

Selim LER
28.03. 1978
---

---

Sevgili Attila abi,

Gerekli sonular alabilmek iin birka gn geciktim si
ze yazmakta. in dorusu, o gerekli sonular da btnyle al
m saylmayz. Yine de merakta brakmamak iin yazyorum.
Kent Basmevi'yle grmeden nce, etin Bey'le
maddi durumu deerlendirdik; o, bana ka forma olacam, ne
kadar kat gideceini basmevinden aratrmam syledi. 9
pt'dan 8'e indirdiimiz iin hesap, dizgiye geilmeden, haliyle
yarm bir hesap oluyor, yaklak. . . Yaklak 26 ya da 27 forma
iin kat hesab yapld. Durumu leden sonra etin Bey' e i
leteceim; buna gre izgi tarihi saptanacak. Bir yandan da
'Devlet Ana ' basld iin, burada para trafii, gelir-gider tab
losu biraz karkm. Ama 'Srtlan Pay 'n ilk frsatta, tertemiz
dzeltisiz basacamza gvenebilirsiniz. (Durumun son eklini
artk Ahmet Bey'e, ayrntlaryla, bir iki gn iinde bildiririm.)
imdi bir de kendi sorunlarmla sizi tedirgin etmek zo
rundaym ... Ben, nihayet Gnebakan'a hazrladm dzyaz
kitab hale yola koyabildim. Ad 'adalk Sorunlar '. lk b
lm, Ziya Gkalp - resmi ideoloji - modem dnce ereve
sinde bir genelleme. kinci blmde mer Seyfettin'in, Halide
Edip - Yakup Kadri - Reat Nuri'nin, Peyami Safa'nn ve Hali
kamas Balks'nn adalktan-adalamadan ne anladkla
r, betimsel bir slupla anlatlmak isteniyor. (Bu blm bitti.)

1 45

Son blmde Sait Fai k ' i , Tanpnar', Adalet Aaolu'yu, Sevgi

Soysal' , Oktay Rifat' eitli eserleriyle irdelemeye alaca
m. Bu blmn ve kitabn son yazs 'Burjuva Yaam ' adn
tayor. Attila lhan'n 'Ban Ucu ', 'Srtlan Pay ' romanlar
nn genie saylabilecek bir betimsel irdelenii. Sonuta,
Yakup Kadri 'den Tanpnar'a ve nihayet Attila lhan'a Trk e
debiyatnn, kendi dnemlerindeki 'bilinci' gzyle bakl
yor. lk ikisi eletirel gereki, sonuncusu elbet Marksist ve e
debiyatmzdaki modem romann babas. imdi baz sorunlarla
kar karyaym; bu tarz inceleme kitaplarnn yaymlanmas
dert, frsat kmken, karnca kararnca yanlsz i yapmak is
terim ... 'Yaraya Tuz Basmak ' da bir ylan hikayesi hali aldn
dan sorularmn yantn sizden istemek durumundaym. nk
kitap Mays sonu biter gibime geliyor ve yaymlatmakta arka
dalar pek gecikmeyecekler. .. Sorular:
Dr. Sevim'in, Hayrun' un, Yzba Demir'in, Suat'n,
mit' in ve Doan Bey' in iktisadi emada neyi temsil ettikleri;
Suat'n, mit'in, Demir' in, Dr.Sevim'in cinsel diyalek
tik asndan hangi konuma oturtulabilecei;
'Aynann indekiler 'in bir btn olarak adala
hangi yorumla yaklat. ..
Kardeim, bu senin iin -diyeceksiniz. Biliyorum ve el
den geldiince gerekletirmeye abalyorum. Ama aslolan, her
zaman romancnn szdr ve ben bunu betimlemek istiyorum.
Ltfen yantlayn sorularm. 'Burjuva Yaam ' balnda yan
lyor muyum bir de?
( . . .)
Son telefon konumamzda, sz atm tatil meselesini,
'Srtlan Pay 'nn ve sonra olacaksa, 'lm likileri 'nin basm
larndan dolay elbet, i leriki aylara erteledim. Bu konuda, yani
basm ilerinde hibir aksama olmayacaktr -emin olabilirsiniz.
Aralksz alyorum. Roman-aratr derken, sanki
bunlar birer gebelikmiesine yeni bir roman douruverdiler:
FAYTON. Hani u yarm braktm romann, bambaka bir
ekli. Bakalm. alabildiim iin mthi huzurlu ve rahattm.

1 46

Yalnz iki gn nce ablamla Ulu arasnda derin bir anlamaz

lk kt. Ulu, ne yazk ki, hayat yanz felsefenin en idealist
solculuunda -terim nasl?- gryor ve pek hayat acemisi. Ba
kalm ne olacak, canm sklyor ok; iki hafta nce de annem 6
saat kayboldu -aknlk ve keder!
Bugnlerde bol bol Leonard Cohen dinliyorum. Bu a
damn arklarna da ark szlerine de pek bir sarldm. Siz hi
dinlediniz mi?
Biket'e ve size sonsuz sayglar. Hemen yantlamanz
rica edeceim.
Basm iinin son durumunu Ahmet Bey'e ayrca yaza
cam, ona da sayglarm iletirseniz ok sevinirim.
Salcakla.

Selim LER
18.05. 1978
----

---

ok aziz Attila abi,

nceki gn, sizi hayli yormu olduunu sandm de
erli aklamalarnz geldi. Gerekten bilmiyorum nasl teek
kr edeceimi. Kitabn 'Burjuva Yaam ' balkl son yazs,
btnyle 'Aynann indeki/er ' zerineydi. Kendim de bir
eyler dnm ve yazmtm. Ama elbet asl aklama ve yo
rum, yazarn kendisinden gelebiliyor. Sanrm batdaki modem
eletiri de, zgn yaratcyla srekli ibirlii kuruyor. (Byle
likle modem eletiri rnekleri verdiimi mi aklamak istiyo
rum ki?! Samalarm hogrn.) Fakat aklamalarnz, benim
dnp de bir trl sezebildiimi yazya dkemediim ana so
runlar ierdii iin ok sevindim. Yakup Kadri' deki eksik ney
di? Tanpnar o kadar duyarlkl ve zgn grl olmasna kar
n niin ada bir romanc -geni kapsaml- olamam, iki
artistik roman rneiyle yetinmiti? Sizin mektuptan bu sorula
rn bile yantn buldum. ok yaln, aydnlkm elbet: 'diyalek
tik yntem'/ bireylerin salt toplumsal dzeydeki deil, bireysel

1 47

dzeydeki yaaylarnn 'srekli kartlklar' iinde olduunu ...

Sannn Yakup Kadri ' de ve Tanpnar' da eksik olan asl budur.
tiraf edeyim ki, sizin aydnlatc mektubunuzu satr sa
tr, cmlesine dokunmakszn, kendim yazm gibi kullanaca
m. Eski bir tarihte Leyla Erbil, kendisinden hikaye aldm
ileri srmt; yllar sonra onu dorulamak istiyorum galiba.
Neyse, bunlar hayatmn gzel sorunlar, ince sorunlar ve insa
n hayata balayan da bu herhalde. Size bir kez daha ok teek
kr ederim.
Gelelim nemli ve zor baka sorunlara: 'Srtlan Pay 'm
basmevine verdikten sonra yazmay yeliyordum size. Ama
buradaki geliim baka yolda. etin Bey, maddi durum nede
niyle ayban bekleyeceimizi belirtniti, bugn telefon ettim,
Ahmet Bey'in sayfa provas istediini rendim. Daha dorusu
pek bir ey anlayamadm. Neyin sayfa provas? Ebat, ltler
her bakmdan ' Yirmi drt Saat in ayns. Ya da etin Bey' le
yz yze konumam gerekiyor. imdi Kent Basmevi'ne bir
sayfa diz, Ankara'ya gndereceim -dersem, herhalde byle bir
eyi gerekletirmemiz olanakszdr. Burada basmevleri, en
krtpilleri bile burunlarndan kl aldrmyorlar. Yok, ille byle
bir ey denecekse, yarn bekleyerek, bunu etin Bey ' e dedirti
rim. nk ben iin ne olduunu anlayamadm. Bir de yarn
Bilgi Datm'dan Ahmet Bey'e kendim telefon edeyi m diyo
rum. 'Srtlan Pay 'nn bu kadar gecikmesi beni ok zyor.
Ahmet Bey'e verdiim sz yerine getiremiyor muyum acaba sorusu, iimde bir tedirginlik. Daha ayrntl bilgiyi durum geli
im gsterdike ileteceim tabii. Bir anlamazlk kacak ylg
ve korkusu iindeyim...
'lm likileri 'nin gecikmesi sanrm hem benim iin,
hem de yaynevi iin iyi deil. Belli bir okuru toparlayabilmi
ken, yeni roman, herhalde Bodrum'u da hzlandrr. Hem de
Bodrum'dan kendine g kazanr. Ama geenlerde Pnar'a
rastladm Ahmet Bey yaym srasndaki ilk kitap olarak '
lm likileri 'ni de saym, ok sevindim. Artk Temmuz be lki ...
'

1 48

'Yal Kz Kalbi ' ellinci sayfay aar amaz bir bela ol

du. Ynla eksik, teknik kusur ve ynla fazlalk gzme bat
maya balad. Zaten bu yzden 'adalk Sorunlar 'na al
tm durmakszn. Sonra her zamanki gibi, hesapta olmayan bir
ey ne kt, epey sonralar yazmay niyet ettiim bir ak ro
man, anszn lk Ocaklar 'yla balant kurdu ve ben, tpk
'lm likileri 'nde olduu gibi gece gndz daktilonun ban
da, Nazl'y aratmayacak bir heyecanla yazyorum. Tabii bu a
dan son kerte mutluyum.
( ... )
Annemse umarsz son'a iyice yaklayor, lm paklk
gerekte, ama lm deil de, galiba bsbtn bunay bizi bek
leyen. imdi onu bir para olsun hayata balayabilmek iin,
haftada iki kez Kadky'e gidiyorum. Baz bir arkada geliyor.
O zaman gn daha kolay geiyor. Baz ikimiziz, hznden bir
an geliyor ki, nefes alamayacak kadar lm duyumsuyorum.
Korkun!
stanbul'da hava hala souk ve yamurlu. Denize ba
lamak istiyordum, olmuyor. u ara herhangi bir yere gitmem de
btnyle olanaksz. Kimbilir belki her ey yine dzelir.
Nazl'nn sesimiz dergisindeki yksn ok sevdim.
GNE blm zellikle nefis. Etkisinden kolay kolay kurtu
lamayacam. Sevgili Nazl, sanrm, u ak meselesini pek az
insann duyumsayabilecei bir iddetle yayor.
Dergilerde bu ay, bir de Edip'in iirleri houma gitti.
Galiba yine toparlanyor Edip. kiyi kesmi. 'Balang 'n b
tn, tam benl ik! Bol bol Halikamas Balks okuyorum. Bod
rum ' a falan gidemedike mi okuyorum?
te byle. Biket'e ve size sonsuz sayglar. Sanrm bir
iki gne kadar yine yazarm ya da telefon ederim. (Temmuz' da
kurultaya sizi ve Ahmet Bey ' i grmek iin, salt bunun iin ge
leceim herhalde.)
Aylk konusundaki ilginize teekkr ederim.
Selim LER
01.06. 1978

1 49

Sevgili Attila abi,

Belki size yazmakta geciktim, fakat stanbul'da yrte
bildiimiz hemen hibir ey yok. 7 Haziran tarihinde Bilgi Da
tm' a bir kez daha gittim basmevinin 8 puntodan bir sayfalk
prova vermeye adamakll mrn-krn ettiini etin Bey' e sy
ledim ve Ahmet Bey'e telefon amamz nerdim. Telefondan
nce buradaki para durumlar sergilendi: 'Devlet Ana 'nn bas
m, datmn btesini epey zorlam, anladm kadaryla.
' Sen Ahmet Bey'e mektupla basmevinin durumunu bildir,' de
di etin Bey. Bugn Ahmet Bey'e, yaynevine bir mektup ata
cam. Ay sonunu bulacak herhalde 'Srtlan Pay 'nn dizgi ii.
Aslnda iler hayli ge yryor gibime geliyor. 'Srtlan Pay '
geciktike, 'lm likileri ' de gecikiyor. Oysa Ahmet Bey, ba
na en ge Temmuz '78 demiti. Baya zlyorum. Baz ki
taplarn bu kadar gecikmesi iyi deil. Bakn, antolojinin durumu
farkl; ona bir ey dediim yok. Ama bir Selim leri furyas az
ok varsa, 'lm likileri ' de buna yardmc olacak.
Gelgelelim Ahmet Bey'in ne dndn kavrayamyorum.
Bu arada para meseleleri bir felaket. 4000 TL'yle ev geindir
mek ok g stanbul'da. Ayrca 'Srtlan Pay 'nn gecikmesi
de, sannn 'Yaraya Tuz Basmak ' iin zararl olabiliyor; birok
tanm roman bir arada almak iin bekliyor. Bizim mzmz
okuru bilirsiniz!
Derken beklenmedik bir i nerisi: at! Feyzi Tuna
geldi. Eli aya dzgn bir cinsel-toplumsal ak hikayesi istedi.
( ... ) imdi ona alyorum. Hikaye gzel. Ama yllar sonra yine
Yeilam'la karlamak hi gzel deil. Neyse, Feyzi kusursuz
bir dosttur, onunla iliki kurup dierlerini grmezden gelmeye
alyorum. Bu kolektif almalar beni bouyor! Bu senaryo,
bir zaman iin para sorununda zm getirecektir. Umarm, o
zaman dek Ahmet Bey de himmet eder. imdi gece gndz
'Seninle Son Defa 'nn yazlyla urayorum. Yorgunum.

1 50

Dinlenmek iin hemen hibir olanak kalmad. Mays'ta gidebil

seydim (Bodrum-Marmaris falan) iyi olacakt. Temmuz basma
(umut: basmlara) ayrlacak. Austos belki artk. ..
Yalnzla hem altm, hem alamadm. Ama almak
iin ok yararl. Gece 3 ' e kadar mutlaka okuyor ve yazyorum.
Ablamlar dahil, herkesle temas azalttm. Ve hayatmda ilk kez
yalnz olmaktan hi ikayet etmiyorum ...
'Yaraya Tuz Basmak ', zellikle ilk 1 00 sayfadan s on ra,
'Aynann indekiler ' dizisinin imdilik bayapt benim iin.
Donakaldm. Trk roman, yle sanyorum ki, sizin byk ve
saygn abanzla nihayet kurtulmutur. jJk 1 00 sayfa elbet nefis,
fakat ben oldum olas, sava ve harekat meselelerinden bunal
rm te yandan sizin bunu ele alnz, elbet ok farkl. Bize
Demir'in hangi bilinsizlik, koullan srelerinden getiini
gsteren birka byk sahne, nihayet araya serpitirilmi o h
znl ve cinsellii etkileyici ak hikayesi ve mutlaka bir iir o
lan geriye dnl ocukluk yaamas, bu sava genel grn
mn bambaka klyor. 'Yaraya Tuz Basmak tan sonra
'Al/ahn Sngleri ni ok ivedi bitirmenizi de bir okur olarak
dilemek ihtiyacndayz. yle sanyorum ki, yazarlarn salt tem
bellik ettii ok uzun yllar, Attila lhan onurlu adyla, toplu
mumuz iin bir yz ak olarak da anlabilecektir. Fakat galiba
bir tek Attila lhan adyla!
( . .)
te benim almalarm, durumum ... Sizi o kadar ok
zledim ki !
'

'

Selim LER
15. 06. 1 978
---

----

Sevgili Attila abi,

Huzursuz yaz gnleri geip gidiyor; huzursuz, tedirgin,
kararszlklarla bocaladm. Kitap kt. Ona bile sevinmedim
belki fikrinizi yazarsanz, hele azck beenirseniz, 'adalk
Sorunlar ' benim iin de anlam kazanacak.

151

Kitap ardnda datm sorunlarn getirdi. Bilgi Datm

pek ilgilenmemi nedense, yarn br gn etin Bey'e gidece
im ama, bu konuda konumak (bu konuda, aylk konusunda,
senaryo pazarlnda, i kollamakta) istemiyorum; byle ko
numalardan artk ok bunaldm. Her eyi oluruna brakmak en
dorusu
Garip i eldeki romanlar bir yana brakp, tpk 'lm
likileri 'nin yazlndaki gibi, hzl hzl hesapta olmayan 'Son
Bir Yl 'a alyorum. Memnunum. Bugnlerin tek sevinci bana
yle geliyor ki, ok kt bir dnemdeyiz, herkes birbirinden
koptu artk bizi bekleyen sonsuz yalnzlktr... 'Son Bir Yl ' ha
yatmdan ynla iliki koptu, ynla insanm yitirdim, son bir
yl cehennemdi. Gelgelelim, roman bir yerde dinlenmeye bra
kp yaz tatiline kacam. 5 Austos- 1 5 Austos Bodrum'da
olacam sanrm. ok istiyorum sonra antolojinin bitirilmesi,
ve Eyll ' n birinde Ankara'ya geleceim, teslim iin.
Dnya ii herhalde imdilik dondurulmu durumda. Ke
sin almalara ne zaman balayacaksnz? u gndelik yazma
ii gerekleirse, ok iyi olacak; ama bunun dnda da, sizinle
olduktan sonra her eyi yapmak isterim. Zaten almay sev
meyi, bu grkemli, tansks, kurtarc olguyu sizden kaptm ve
bu olgu, ok eski bir mektubunuzda belirttiiniz gibi, hayat
anlaml klabilen tek ey . . . Yazmak, o da olmasa korkuntu.
Kitap okuyamyorum. Bugnlerde hibir ey okuyam
yorum yalnzca yk semek iin, hemen her hikayeciyi batan
sona deviriyorum. Bir de Amerikan alkol dnemi yazarlarn
gevelemekteyim.
Fruzan dnm. Asl 'ya rastladm. 'adalk Sorun
lar 'ndan verdim. Bir de antoloji iin beni aramasn rica ettim.
(Dnya iini de syledim.) O gn bu gn (be gn oldu) ses se
da kmad. Eh, nl yazarlarla grme olana bulmak zordur
tabii.
Oluum' un Eyll ya da Ekim says iin 'lm likile
ri 'ne nyaz karakterinde bir deini gndereceim. Ama o za-

manlarda kitap kabilecek mi, bu elbet iyi saatte olsunlarn bi

lecei bir i!
Annem bir ' facia' . Her Moda'ya gidiim, balbana
bir keder oluyor. Gzya, i sarsnt, nefret ve yeniden delice
ak. Bunun sonu nereye varr ki?
Sonra evdeki yalnzlktan da rkyorum. ( ... )
Gnay Akarsu ' nun ev telefonu: 43 32 85
Ksa da olsa, yazarsanz ok sevinirim. Beni unutmayn.

Selim LER
29. 07. 1978
---

---

Sevgili Attila abi,

stanbul'da her ey ok olumlu geliti. Dnya ' yla ( . . .)
anlatm. Mete Bey gerekten bir incelik. imdi hem Ortalk,
hem de !iayfa ynetimi bamda bir karabasan!
eitli temaslar: Fethi Naci, Salah Birsel, Ferit Edg,
Enis Batur, Gven Turan (resim sergileri ) , Sungu apan (sine
ma), Pnar Kr (tiyatro), Hulki Aktun, Feyzi Tuna (televizyon)
kesinlemi adlar. Fsun Altok a, Hasan Blent'e, Mehmet H.
Doan'a mektup yazdm, yazyorum ... Mehmet H. Doan'la
Mehmet Fuat konusunda biraz da kararszm. Aklma kran
Kurdakul geliyor. Ne dersiniz?
Yazlara belli bir periyod tanmamak daha mantki gali
ba. nk tam sayfa sanat vermemize olanak yok, yarm gazete
sayfasyla yetineceiz balangta. Aralk'a kadar. Telif cretle
ri de balangta dar tutulacak. ( ...) Bunun yan sra ben eitli
rportajlar dnyorum. Mesela Zeki kten'le Ylmaz G
ney'in senaryosunu yazd 'Sr ' filmi iin. lki bu. Yarn ak
am Zeki 'yle buluacam. Zorlayc soru kurdum.
Adalet'ten kart aldm: Portekiz'den. Dner dnmez on
dan da mutlaka yaz isteyeceim. Tahsin Ycel'den de yaz is
teyeyim, diyorum; ne dersiniz?
'

1 53

Eh, tabii heyecanlym. fadem de belli oluyor. Haa, Fa

ruk Gven mzik yazlar iin olabilir mi? Benim Ortalk do
laysyla Suna Kan'la kavgal grltl bir dostluum olmutu.
Yazmay dnyorum Faruk Gven'e.
( ... )
Kat bulundu mu? Yeni Ortalk frsatn karrsak, zc.
Sevgili Attila abi, 1 974'ten bu yana bana her frsatta
byk yaknlk gsterdiniz, beni her frsatta onurlandrdnz. Si
ze bu konuda bir kez daha yrekten teekkr etmek isterim.
Uyarlarnz ivedilikle bekliyorum.
Biket'e ve size sonsuz sayglar.
Datm ve deme konusundaki dedikoduya ilikin bir
aklama mektubu da Ahmet Bey'e gndereceim, yarn.

Selim LER
02.11. 1978

--- ---Sevgili Attila abi,

Sizinle konutuktan sonra Ahmet Bey'e nazik bir mek
tup yazdm. Dilerim bir tatszlk kmaz. Fakat bu maddi mese
lenin mutlak bir zme balanmas gerekiyor. Gnn on sekiz
saati daktilo banda geiyor, bunun da bir karl olmaldr
kansndaym yardmlarnz esirgemeyeceinizi biliyorum.
Roman hzla ilerliyor. Bu konuda aydnlatc bilgi ve
remeyecek kerte heyecanlym. Fazla uzun olur kaygsyla hare
ket etmiyorum (kitabn maliyeti !), ne yapalm, biraz okuru zor
larz. Sanrm 'Her Gece Bodrum ' kadar olacak. u size sz et
ti:m, stanbul'da bir kn, kk bir topluluun serveni ro
manm. Aslnda tek bir gn iinde geiyor ama, ilgin geriye
dnler var. Anlatm rahat, ak. likiler, sizin uyarnz gz
nne alarak, aydnlk, net ...

1 54

Gnebakan' c arkadalarn nerisini kabul ettim, ettim

ya, bu arada bir de dergileri taramak, o dzyazlar temize ek
mek, dzeltmek, vb. beni epey yoracak. Her eyin hem kmaz
da, hem de dz yolda bir grnm sunmas beni ldrtyor! u
kat, bask zamm da tam benim yazarlktaki parlay dnemi
mi buldu ... Mthi canm sklyor. Tek avuntu roman.
Kendi dertlerimden bunca sz atktan sonra, 'Yaraya
Tuz Basmak 'n ne alemde olduunu soraym. Milliyet hala ku
kumav kuu roln srdryor mu? Abdi peki'nin bayazla
rn okuduka, bu kukumavla hi amyor insan. Neyse
Cumhuriyet ' in kadrosu da, Milliyet ' i aratmaz ... Fakat biz okur
larnz bir an nce bekliyoruz roman.
Sizden byk ricam -Yetti! demeyin- u para iinin ke
sinlie balanmasn salamak. nk n de karaszlklar iin
de bocalyorum.
Antolojideki tarih yanllarna da ayrca iaret etmenizi
rica edeceim. Aydnlatc yantnz bekliyorum.

Sonsuz sayg ve sevgi.

Selim LER
tarihsiz
---

---

Sevgili Attilii abi,

Nihayet size yazabileceim "iki satrlk" bir zaman ...
Ama rahatm. Galiba size bu kez kesinlikle 'hayatm'
borluyum. Gazete neredeyse btn gnm alyor, akam ev
ve herhalde sizinkine ok yakn bir skdzenlilikte 'Cehennem
Kraliesi nin yazm. Baka hibir ey yok ve ben 'rettiim' i
in ok iyiyim.
Telefon konumalar hep eksik kalyor. Oluum yaz
snda asla kendimden sz amaya niyetim yoktu. Ben, Memet
Fuat iin sylenen samalklara deinmek amacndaydm.
Gelgelelim bu kez de, 'Vay! Kendinden sz etmiyor. .. diye
'

1 55

yazm,' denecekti; ii ksasndan balamak istedim. O yazda

sizin iin de ahmaka eyler-szler sarfedilmi. Mesele sen-ben
meselesi deil elbet, te yandan kaba solculuun stne gitmek
de gerekiyor. Benzer bir yazy da Trkiye Yazlar iin kuruyo
rum. Yanlyor muyum? Uyarn beni. Buket Uzuner'in yazsn
da ksaltrken tek lt Pnar' ya da x-y-z'yi darltmamak kay
gs deil elbet. Bu sayfay ynetirken en olas biimde 'large'
davranmaya alyorum. Yalnz 'eletiri' d harcamalar akl
ma yatmyor. Buket Uzuner bir k yapmak istiyor, anlyorum
bunu, eski tarihte ben de byleydim, anmsarsnz yok olup gi
derken Attila lhan ekip evirdi beni! k, fakat kimseyi har
camadan. O yaz, Sevgi'yle Aye dndaki btn kadn yazarla
r -neredeyse- bilinsiz olmakla da suluyordu btnnde. Buna
ilikin iki cmleyi, bir iki de sert sav kardm. Balamanz
rica ederim.
Bunun dnda sayfa sekreteri deiti. Mete Bey her ko
nuda son kerte dosta davranyor. (Aye Hanm'a da galiba giz
liden gizliye ak oluyorum.)
Sinema yazarmz nasl? ok umutluydum. Geen yaz
snda Yaar Kemal'e 'piyasa romancs' demesin mi? Aklm ta
vana srad. Elbet attm. (Enis'in Yaar Kemal yazsna diye
cek yoktu ama... ) Sayfa buralarda epey yank yaratt. Bugn de
Gnl Yazar gazeteye telefon etmi. Bakarsnz, sonunda Bebek
Aiyan'da ben programa balarm, kimbilir...
Yine teekkr, binlerce kez teekkr. Sizi ok zledim ...
Selim LER
02. 11.1978
---

---

Bir haftadr Bodrum' daydm.

Armaann size verilmesine nasl sevindiimi anlata
mam! Yllardr srp giden bir vurdumduymazln sonu bu
galiba. . . Hakknz olan bir ey iin sizi ayrca kutlamaya bil
mem, gerek var m?! Size ve Ahmet abiye sonsuz sayg, sevgi.
Selim LER
(kart) tarihhiz
1 56

---

---

Gittiim kentlerin sorunlarn, kendiminkilere eklemek

eski bir alkanlk galiba bende. te her yanyla hakiki bir en
likteyim. Ama ne enlik! Sonra buralarn yalnzlklar ... Darack
sokaklarda at yakan bir kadn ve Akdeniz'in ortasnda
Faulkner' i artran bir tabut yapm, ivilerinin sesi kulakla
rmdan herhalde uzun sre gitmeyecek. Yreimin btn k
mazlarn derleyip toparlamaya alyorum.

Selim LER
(kart) tarihsiz

1 57

AZZ N ESN 'den

ATTLA LHAN'a ...

Sevgili Attila lhan,

Ben, edebiyat szlklerinin yalancsym. Onlara gre,
1 985 de altm yanda oluyormusun. Ben de yetmiimdeyim
ama hi inanmyorum.
Paakaps cezaevindeyken, senin "Duvar " okuyup
duygulandm gnleri anmsyorum. Evet, hep sylendii ve
sylenecei gibi, ne abuk geti zaman, gz ap kapayasya...
1985 Nesin Vakf Edebiyat Yll'nn, yuvarlak yad
nmlerinde yazarlarmz blmne bir yaz yazman rica iin bu
mektubu gnderiyorum. Yana ilikin her ne istersen yazabilir
sin, biliyorsun.
Yaznla birlikte bir de fotorafn 20 Aralk tarihine dek
gnderebilirsen, ylln basmna yetiecek, ben de sevinece
im.
nceden teekkr ederim. Verimli almalarnn daha
ooook uzun yllar srmesini ve gelecek yuvarlak yagnlerinde
de Nesin Vakf Edebiyat Yll 'nda bulumamz dilerim.

Aziz Nesin
25 Kasm 1984

1 58

CEMAL SREYA'dan
ATTLA LHAN'a ...

1- Attila lhan
2- Sevgiler, selamlar.
3- Grmeyeli ne kadar ok olmu. Biliyor musun ben
Maliye Mfettilii'nden istifa ettim. imdilerde yalnz edebi
yat ile urayorum. B ir de dergi karma -servenine girdim. lk
says Haziran banda kyor. Ad: Papirs. Yeni Dergi b
yklnde, 56 sayfa.
4- Derginin her saysnda sekiz on sayfay bir sanatya
ayryoruz. nce airlerden balayalm dedik. Belli bir sra iz
lemiyoruz. Her airin ocukluundan bu gne fotoraflarn,
yaymlanm ilk iirini ve stne yazlm yazlarn birkandan
alnm paralar koyuyor, ayrca o air iin zelliklerini tantc
anlamda yeni bir yaz yazyoruz ya da yazdryoruz. Tabii ki
sensiz olmayacak. Acaba aadaki adresime ocukluk, asker
lik, okul gnlerine ait birka fotorafn yollayabilir misin? Ay
rca ailenle, sanat arkadalarnla birlikte ekilmi birka foto
rafn da. Bir de ayrntl olarak hayat hikayeni. br bilgileri
biz tamamlamaya alrz. Sanatn stne yazlm yazlardan
bir ikisini de yollarsan iimiz kolaylar. Yaayan airlerden 20
tanesi iin byle bir ek yapacaz dergiye. leride paramz olur
sa kitap olarak da bastrmay dnyoruz.
5- Papirs' n her saysn sana yollayacam. Yaz da
yazarsan ok sevinirim. Tabii dergiyi beenirsen.
6- Tekrar sevgiler, selamlar. Cevabn bekleyeceim.

---

Cemal Sreya
stanbul, 13 Mays 1966
--1 59

M URAT BELGE'den
ATTLA LHAN'a ...

Sayn Attila lhan,

lkin, gnderdiiniz kitaplar iin teekkrlerimi sunaym.
Belki haberiniz olmutur, iki hafta kadar Sovyetler Bir
lii'nde kaldm. Orada baz Trkologlarla ve baz dergi yneti
cileriyle, Trke' den yaplacak eviriler konusunda grtm.
Genellikle fazla bir ey bilmiyor, soruyorlard. Romanlar ara
snda benim evirmelerini salk verdiklerim arasnda sizin son
kitaplarnz da vard (genellikle yeni kitaplar istiyorlar). Ayr
ca, Bilgi Yaynlar arasnda km baka kitaplardan da sz et
tik. Sevgi ' nin afak ' iin sanrm kesin sz aldm.
Bu kitaplar onlara gnderebilmem iin, sizin bunlar
bana gndermenizi rica edeceim. Sizin iki roman, Sevgi 'nin
Yeniehir ve Bar Adl Bir ocuk'u, ayrca, Pnar Kr' n ro
man. Bunlar Birikim adresine yollayabilirseniz, ben de en ksa
zamanda Sovyetler'e postalatrm. Yeniden teekkrler ve say
glarmla.
Murat BELGE
20. 10. 1976

---

---

Attila karde,
Kitaplar geldi, ok teekkrler. Senin romanlar S ov
yetler' de evirmek isteyeceklerini ben de tahmin etmiyorum.
Ama orada tandm akl banda bir Trkolog okumak istiyor
du ayrca. Hi deilse bu ie yarayabilir.

1 60

Takent'de, ark Yldz adnda bir edebiyat dergisi ya

ymlanyor. Onun yneticileriyle konutuk. Trk edebiyatndan
kimi evirmelerini salk vereceimi sordular. Ama daha cevap
veremeden, ilerinde sakall bir tanesi vard, "Yalnz, syleye
ceiniz kitaplarda seks olmasn," dedi. Yani, ller bir tuhaf.
Yakup Kadri'nin romanlarn, daha dorusu klliyatn
basmay ben de dndm bir ara. Fakat varisi olan muhterem
halam hanmefendi ile anlamann mmkn olmadn grnce
vazgetim. Bundan beri, herhangi bir ekilde akl da vermiyo
rum kendilerine. Onun iin bu ii bana hi sorma, bence doru
dan doruya kendisine mracaat edin. Bir hayli sabr ister, ama
ticaret bu.
Selamlar, sevgiler.
Murat BELGE
15. 10. 1976
----

---

Sevgili Attila,
Sabit Kemal Bayldran adl bir eletirmen arkada var.
Dalarca stne bir yazsn beenmi ve basmtm. Tutumunu
iyi buluyorum, ciddi inceleme yapyor, yarglarn Marksist bir
lye gre vermeye alyor. imdi senin stne bir incele
mesi geldi. Henz tamamn okumadm, ama yaymlayacam.
nk bu arkadala bu yaz iini srdrmek istiyorum; yazdk
larna mdahale etmek de istemiyorum. Yaznn daha bandan,
syleyecekleri bence ok doru olmayacak gibi geldi. Bunu da
sana ayrca belirtmek istedim. Yazda senin "Claude " iirindeki
cinsellik ileniyor. Sabit' in de dedii gibi, cinsellik stne Biri
kim'de kacak ilk yaz. Bu konularda devrimcilerimiz son de
rece taraldr; Sabit belki biraz alyor bunu amaya, ama ka
nmca hi aamyor. Politika 'daki yazda ben de senin roman
lardaki cinsellie taklmtm, ama benim sylediim ok baka
bir eydi: tiplerin snfsal konumu, cinsel ve genel ahlak ve ay
rca politik davranlar arasnda fazla kat bir karlkl
yanstma var gibiydi ve bunun doruluunu soruyordum.
1 61

Bu arkadan yazsnda, senin iirinde bir ekicilik bul

duu, ama baz baka alandan getirilme deerlerle bunlara kar
kmaya alt gibi bir izlenim edindim. Bir eit, Lukacs'n
Kafka'y hazmedemeyip, onun yazdyla ilgilenmekten de
kendini alamamas gibi. Bu arada, 'radyoaktif imgesini ve ay
rca 'Balmumu gibi bir heykelin banda salarn birden uzama
sn ' yorumlayamam, bir eit fantezi ve abartma merakna
balyor. artrdn ben de aratramadm, ama byle ol
madn sanyorum? Neyse. Gene bunun gibi, ka alma, ona
gre bir toplumsal modaya bal iken sen bunu igdye ba
lamsn. Oysa ka incelii modaya bal olabilir, ama gzel
leme istei modalarn tesinde bir eydir.
Politik konularda da Sabit'in tutumu, benim zellikle
son zamanlarda yazdklarmn tam kart. rnein, Esat Adil
deneyi bana da, teki adamlarn komplocu (sadece bu kadarn
sylyorum, bu balamda) kafasndan daha olumlu grnyor.
Tabii senin bu yazda alntlanan "Trk adaletine" gibi szlerine
"teessf"lerimi belirterek. Aslnda, bir yn konuda, gerekten
demokrat olduun -bu nedenle de, demokrat olamayan sosya
listleri kzdrdn- halde, Kemalizm filan gibi demokrasinin her
trlsne kar olan ideolojileri nasl savunduunu ben de an
lamyorum. Ama bu ayr konu imdi.
Bu mektubu yazarken, yazy okumay da bitirdim.
Neyse. Rifat Ilgaz senden daha salam solcuysa da (ki buna ka
tlamam, ayn kolaylkla), senin daha iyi air olduunu teslim
etmi. Dolaysyla, bilinen ikilemde son buluyor: "ilerici dnya
gr" ile "iyi ilemi biim" elikisi filan. Bu sorunun ceva
bn bulduumu iddia edemem; yalnz, bu ikilem yoluyla bulu
nacak deil o cevap. Soru byle sorulduka, cevap da bu kadar
olur.
Bu yazya bir kar-yaz bulmak isterdim. Bakalm, bel
ki kar. Piyasamzn yllanm adamlarnn yazaca eylerle
olmaz da, genler bu konulara girerse iyi olur. nk btn
bunlarn olabilmesi iin, bugn bizde varolan sosyalizmin te
melinden deimesi gerekiyor. Sen de sosyalistlerin her trl-

1 62

sn kzdrdna gre, onlarn sana byle bakmalarna aldrrn

yorsundur.
imdilik, salcakla. Bu vesileyle gene merhabalam
olduk.
Murat BELGE
24. 12. 1977

1 63

ASIM BEZI RC'den

ATTiLA LHAN'a ...

Sevgili Attila,
Nicedir ben sana yazmay dnyordum. Ama adresini
bilmediim iin yazamyordum. Geri kitaplarm gndenyor
dum, fakat eline geip gemediini kestiremiyordum nitekim,
bendeki son adresinde "Soukkuyu Cad., 6" diye yazl, sen ise
"Zbeyde Hanm Cad., 6" diye yazyorsun. Demek ki bendeki
adres yanlm.
Her neyse ... Mektubunu alnca ve gnderdiim kitapla
rn eline getiini renince sevindim. almalarn ---Oaha do
rusu yazlarn ilgiyle izliyorum. zellikle Varlk'ta kanlar
zevkle okuyorum. Hani, zaman zaman, "kalemine salk! "
diyesim geliyor... kinci Yeni dolaysyla yazdklarn burada,
toplumcular arasnda, olumlu karlanyor merakla okunuyor.
yi bir yerden yakaladn, peini brakma!
Ant'taki konuma dolaysyla kiiliim stne syle
diklerin haksz. nk ben orada yeterince kesin konutum. E
er daha da ileri giderek, senin istediin gibi konusaydm, l
y karacak ve baz hakszlklar iliyecektim. Bu da hem sa
vunduum dncelerin inandrcln azaltacak, hem de beni
hakszla srkliyecekti. Bundan sakndm. nk, vaktiyle
senin iin de tek yanl bir yaz yazm ve sonradan iimde acs
n duymutum. Ben insanlar harcamay deil, deerlendirmeyi
doru buluyorum. yi ve kt yanlarn birlikte ele alarak yar
glamaa alyorum. Bu yzden, senin Cahit Stk iin vak
tiyle yazdn eletiriyi imdi haksz tek yanl gryorum. Belki
sen Cemal Sreya'y, Turgut Uyar', lk Tamer'i kt air sa
yyorsun, ama ben sayamyorum. Bu da, kesin konumaktan ka-

1 64

nma meselesi deil, bir inan meselesi. Bunun dnda; Uyar'

da, Sreya'y da, Cansever'i de nasl eletirdiimi kitaplarm
daki yazlarm gstermektedir.
Ben inandklarm sylemekten hi ekinmedim. En
sevdiim kiileri, hatta dostlarm (rnein Attila lhan', Fethi
Naci'yi, Hseyin Cantrk', Edip Cansever ' i , Tevfik avdar' ,
Memet Fuat', vb ...) kesinlikle eletirdim. Bu yzden ouyla,
zaman zaman , aram ald.
in tuhaf yan, senin ak bulmadn konumam bu
rada arkadalar "ll, makul, inandrc" buldular. Daha da
tuhaf, kinci Yeni tayfas o kadar ak ve kesin buldu ki gnler
ce beni iki sofralarnda ekitirdi durdu. Hatta, ekitirmeler
yazlara bile atlad. Ece Ayhan' n iir Sanat'ndaki svgsn
herhalde duymusundur.
inde benim iin bir duygu varm: Ak ve kesin ko
nuamazmm. (geende S. Kocagz bana gnderdii mektupta
bunun tam tersini ne sryor!) Bir kere unu aklayaym:
Mehmet Seyda yanl sylemi, senin stne bir inceleme yaz
m deilim. Ona ''yazacam" syledim. Onunsa aklnda
''yazdm" diye kalm. Bylece, senin zihninde kurduun tah
minler rm oluyor. Hi senin stne inceleme yazar da
bekletir miyim? !
Yeri gelmiken anlataym: senin iin inceleme yapmaa
karar vermi ve dosyay almtm. Fakat yazamadm. Sebepleri
ok kiisel: O sra nianlanmak zereydim. Nianlandm. Ve bir
sre ne okudum, ne de yazdm. Ardndan annem ld, ok sar
sldm. Bir yl kalemi elime alamadm. Sonra, nianlmdan ay
rldm, bu da beni epey sarst. Gelince felaketler pepee geli
yor: Birka ay sonra babam hastaland, barsak dmlenmesin
den az daha lyordu, ameliyatla zor kurtuldu. Ardndan yeni
den nianlanma ve evlenme ...
Tekrar yazmaa baladmda kendimi apayr bir or
tamda buldum. Eletiri alannda kuram ynnden baz eksikle
rimi tamamlamaa ve ilkelerimin savunmasn yapmaa giri
tim. Buna zorunluydum. Bilimden Yana bu zorunluun rn-

1 65

dr. Bu arada, evliliin getirdii binlerce liralk bor demek i

in eviriler yaptm. Tabii bu eviriler eletirilere ayracam
vakti yiyordu ...
Bu kadar uzun aklamay niin yaptm anlarsn: Ki
iliine nem verdiim, sevgi duyduum A. lhan'nn vehimle
rini gidermek iin ...
Gelelim, eletiri kitaplarn bastrmaa: ok Kapl O
da, Gnlerin Gtrd Getirdii, Okuduka adl kitaplar pa
ramla bastrdm. Orhan Veli'yi sipari zerine hazrladm.
Hamit ve Bilimden Yana'y yaymc bir arkada bast. (imdi
yayncl brakm bulunuyor.) Diyeceim, eletiri kitaplarna
kar pek yle istek yok. Ama ben yaymlama ihtimali olan
yerlerin bir azn ararm. Bence, en iyisi, Yaar Nabi'ye ba
vurman. Olmazsa kran' la konu. O da olmazsa kendin bast
rrsn. Bastrmazsan hayflanrm. Gerekilik Kavgasz'nn im
diye kadar baslmamasna zldm. Baslsa ok iyi olurdu.
stanbul'a gelirsen beni grmeden gitme. Geen sefer
bulumamz iin kran'a tembih etmitim. Ne yazk ki olmad.
lerde grmek umuduyla. . .
Gzlerinden perek.
Ek.- Senin stne henz bir ey yazmadm, ama mutla
ka yazacam. Elimde ilerim var, onlar bitirmee alyorum:
Akam gazetesi yaynlar iin Ahmet Haim'i hazrlyorum.
Haberin var m: kinci Yeni'nin nde gelenlerinden
Oktay Rifat, Ece Ayhan ve Ercment Uan bir sre tmarhane
de kaldlar.

Asm BEZRC
22. 06. 1 967
---

---

Sevgili Attila,
Mektubunu aldm. Jaures iin gsterdiin ilgiye teek
kr ederim. Yazk ki istediin cevaplan ancak 2 1 Kasm 'da
gnderebileceim. nk, Papirs'e Rfat Ilgaz iin bir yaz ha1 66

zrlamaa sz verdim. Cumaya kadar bitirmek zorundaym Pa

zar gn de senin cevaplar hazrlayp pazartesine postalayaca
m. Umarm ki kusura bakmazsn. Rfat Ilgaz iin Papirs'e
kimse yazmaynca ben yazmay teklif ettim.
Benim Ahmet Haim incelemesi bitti. Akam'a ver
dim.Yaknda kacan sanyorum.
Senin yumuak saydn ve beni ekingenlikle sulad
n Ant'taki konumann tepkileri bir trl kesilmedi. Kesilece
e de benzemiyor. Meerse, kinci Yeni' cileri tam kalplerinden
vurmuuz!
imdilik bu kadar.
Sevgi ve selamlar.
Ek.- Malraux evirisini aldm. Teekkr ederim.

Asm BEZRC
13. 11. 1967
---

---

Sevgili Attilii,
1 6 Kasm tarihli mektubunu aldm. lgine ve zellikle
eletirilerine teekkr ederim. Yarglarn o kadar kat, dar ve
kesin ki karlk vermek g, belki de gereksiz. Hakszlk et
mekten hi korkmuyorsun, ortal kesip doruyorsun. Bir o
layda kk bir kusur bulman, onu tmyle batrmana yetiyor.
Zalim bir gladyatr gibisin, ldrdn kii ne sylyor, hi
dinlemiyorsun, anlamaya yanamyorsun. Ve en kt yan,
durmadan kendini ne sryorsun, durmadan "Ben ! Ben ! " di
yorsun. Bu yzden, en hakl dnceler dahi kendini ne sr
mek ya da vmek iin birer l:iahane izlenimi brakyor okuyan
da. Bu izlenim o canl deyiini, o ilek kalemini, o hnzr zekan
glgel iyor. -Bu izlenimi yaratmaktan vazgemeni ne kadar is
terdim! Evlenme iine pek inanamyorum. Dilerim ki yanlm
olaym. nk bunu sen birka defa daha yazmtn. Sonu gel
medi.
1 67

Papirs'te yazmama kzyorsun, beni Yelken'e ar

yorsun. Ama seni uyarmak isterim: Yelken'in sonunu iyi gr
myorum. Duyduuma gre Rkinettin Bey, dergiyi senden
almak istiyormu. Bunun iin Zht Bayar'a teklif etmi, fakat
o reddetmi. Ardndan Konur Ertop ile Doan Hzlan'a teklifte
bulunmu. Onlar olumlu cevap vermiler. Rkinettin herkese
iyi kt ayrmadan- atmam doru bulmuyormu! Ayrca, Na
zm'dan falan bahsediyormusun, dergiyi sele gtryormu
sun, bu yzden bankalar ve irketler ilan keserlermi! ..
Durum bu. Kendini ona gre ayarla! Ve bana uzun ya
zlarm yaymlyacak tutarl bir dergi gster ...
Sevgilerimle.
Umut'u eviriin ok gzel. Eline salk. Kolay, bir ey
soraym: Umut'un yurda sokulmasnn Bakanlar Kurulu'nca
vaktiyle yasaklandn biliyor musun?
-

Asm BEZRC
20. 11. 1 967
----

----

Sevgili Attilii,
A. Kadir' den iir istemisin. lgine sevindim, fakat e
limde hazr bir iiri yoktu. Onun iin, birlikte evirdiimiz bir
iiri gndermei uygun buldum. iiri iliikte sunuyorum seve
ceini umarm.
Ben u sralar ok megulm. Bu yzden sana yaz
gnderemiyorum. Eskiden yazlarm bastracak yer bulamaz
ken, imdi yaynevleri durmadan sipari veriyorlar. Eski kitap
larmn bile ikinci basmlarn hazrlamak zorunda kalyorum.
Bu sevindirici bir sonu benim iin . . .
Papirs'te R. Ilgaz'dan sonra A.Kadir' i inceledim. Ar
dndan H. . Dinamo' yu inceliyeceim. Onun ardndan da seni
incelemei dnyorum. Bunun iin bana, dergide yaymlan
mak.zere, fotoraflarndan gnderirsen sevinirim.
,

1 68

Orhan Veli kitabm iin yazdklarna katlamayacam.

Senin yazn zerine kitab bir daha okudum. 1 0, 1 7 ,2 1 ,22 sayfa
larda senin iddialarnn tersine baz paralar var. Demek ki,
''yntem ve dnya grnden bir ayrlk" bahis konusu deil.
Ayrca, N.Hikmet de Orhan Veli'nin kiiliiyle ilgili grlerini
-zaten bu grler O.Veli ' nin ilk dnemiyle, Garip Dnemi 'yle
ilgilidir- sonradan deitirmi. iirlerinin baslmas, tannmas
iin darda epey uram. Nazm' n O. Vel i' yle ilgili son g
rlerini elde etmee alyorum, bulunca "Czz!" ve "Bozz! "
diyeceim.
Baarlar dileyerek,
Sevgi ve zlemle.
Asm BEZRC
15.04. 1 968
---

---

Sevgili Attita,
Nicedir yazmak istiyorum, ama bir trl olmuyor. Son
mektubunda da beni gene yanl anladn gryorum. Her
neyse . . . Artk bu ii mektup deil, konuma zer. Bir ara bura
ya geleceini duydum, ama gelmedin, yoksa geldin de benim
mi haberim olmad? Dorusu, zledim seni. Gelsen de yle se
ninle saatlerce uzun uzun konusak. Aramzdaki nemsiz p
rzleri silip sprsek...
Yasak Sevimek' i iki kez okudum. Sevdim, zell ikle
ehnaz Fasl blm houma gitti. liikte kitabnla ilgili baz
sorular sunuyorum. Bunlar ne kadar tez cevaplandrp gnde
rirsen o kadar iyi olur. Sorular, sana sada solda yaplan eleti
rileri cevaplandrmam salyacak biimde dzenlenmitir. Ge
rekli grrsen sen de baka sorular ekliyebilirsin. Kar karya
olsaydk, gzel bir konuma yapabilirdik. Yazk ki deiliz. Ge
ne de sorularn houna gideceini, baz nemli gerekleri ak
lamana frsat vereceini sanyorum.
Forum 'nun 1 Aralk saysnda seninle ilgili iki yaz
kacak: biri benim, biri de Z. Bayar' n. Seni sevindireceini u
marm. Daha da sevindirici bir haber vereyim: u sra "Sosyalist
1 69

iirler " diye yeni bir antoloji hazrlyorum. Bunun iin senin de
yardmlarn rica edeceim. yle ki:
zel ve airlik hayatn ( 1 daktilo sayfas), iir anlay
n ( 1 daktilo sayfas), (on be sayfa) sosyaliste kabul ettiin
iirlerini (baslm olanlardan) Bir adet fotorafn gndermeni
rica edeceim. Bu iirleri daktiloya ekmekten enirsen, ki
taplarnda iaretleyerek de gnderebilirsin.
Ayrca, unu da yeniden rica ediyorum: Papirs' e se
ninle ilgili blm yazmak istiyorum. (Kiisel krgnlklar b
rakalm. Birbirimizi sonuna kadar eletirelim, ama birbirimize
krlmayalm.) Dergide yaynlamak zere fotoraflarn istiyo
rum. i bitince geri gnderirim.
Sevgi ve zlemle.
Asm BEZRC
25. 1 1. 1 968
---

+ ---

Sevgili Attila,
Yel gibi geldin, sel gibi gittin. yle gnlmce, doyas
ya konuamadk. Oysa, sylemek iin neler tasarlamtm! Za
mann darl hepsini unutturdu. nallah bir dahaki sefere byle
olmaz.
Konumamz Yeni Derg " ye verdim, gecikmiim yaz
lar dizilmi. Eer yer kalrsa bu sayya, kalmazsa br sayya
konacak. Memet Fuat, "oh oh ne iyi!" dedi, "gene kyamet ko
pacak!"
Sana sylemei unutmuum: Hayatn ve iir anlaynla
ilgili yazlarn en ok 3 8'er satrlk olacak. Yani iki kitap sayfa
s. Normal yazta iki daktilo sayfas. Baz arkadalar sk satrla
yazdklarndan gereinden ok uzad. Ksaltmalar iin geri
gndermek zorunda kaldm.
Forum dergisi gnderiyorum. Cevabn bekliyorum.
Sevgi ve zlemle.
Asm BEZRC
12. 12. 1968

1 70

Sevgili Attilil,
Dn Mbeccel zmirli 'den bir mektup aldm. Yel
ken'den ayrldn bildiriyor ve dnmen iin benim araclm
rica ediyor. Niin ayrldn bilmiyorum, belki hakl olduun
sebepler vardr ama kvama girmek zereyken dergiyi yzst
brakman da doru olmasa gerek. Yoksa, sen bir dergi mi ka
racaksn?
Memet Fuat bizim konumay basmaktan vazgeti. Se
bep de uymu: Attila hep kendini ne sryor. kendini yk
seltmek iin hep bakalarn batryor, Melih Cevdet'i, Oktay
Rifat', Fakir Baykurt'u harcyor. Bu nitelikte bir yazy basa
mam. zr dilerim, dedi. Oysa, "konumay" aldnda oku
mu, basmay kabul etmiti. Sonradan caym. Tam iki saat ko
nutuk. kinci Yeni, vs. derken iyice birbirimizi eletirdik. Daha
dorusu, ben onu eletirdim. Her neyse . . . Konumay Forum 'a
gnderdim, knca sana da gnderirim. Bundan nce sana bir
Forum gndermitim. Herhalde almsndr. iirlerini -Antoloji
iin- kitaplarndan ayrarak daktiloya ektim. On sayfa kadar
oldu. Senin belirttiin rnekleri tmyle alamadm. nk 46
sayfa tutuyordu! Bu yzden, bir seme yapmak zorunda kaldm.
Daha net ve sade bir fotorafn yok mu? Gnderdiin fotorafn
iyi kmayacandan korkuyorum.
Berin Taan'n adresini biliyor musun? Bilmiyorsan
renip bana bildir, Antoloj i iin ona mektup yazmak istiyorum
Yeni yln kutlar, salk ve mutluluklar dilerim.
Sevgilerimle.
Asm BEZRC
22. 01. 1969
.

---

---

Sevgili Attila.
Nicedir senden ses soluk kmyor. Anlalan ok dolu
sun. Yoksa bir iki satr yazardn.
Bu sra ben de iyice doluyum. Hani, bam kayacak
vaktim yok, dersem inan. Bu antoloji ii yedi bitirdi beni. Keke
1 71

balamasaydm. Korkun ve grnmeyen bir emek harcyorum.

Dn ki yalnz Fazl Hsn'nn iirlerini geebilmek iin 3 5
kitabn okudum! bununla kalsa iyi. Bir de, toplumcu iirimi
zin tarihesini yazmaa alyorum. Bu da bir yandan Trk
toplumunun ve toplumcu hareketlerin tarihini, br yandan ona
bal kalarak sanat ve dnce hareketlerinin tarihini gzden
geirmei gerekli klyor. Bunun iin 1 839'1ara kadar uzandm.
Bir ok dergi, gazete taradm, siyasal ve toplumbilimsel kitap
kartrdm. Geri yararl eyler buluyor ve reniyorum. -Ama
ok yoruldum. Bakalm nasl bitireceim bu ii?
liikte seninle ilgili bir inceleme sunuyorum. Yllardr
yapmay istediim bir iti bu. Baktm ki, bir trl frsat bulam
yorum, braktm baka ileri ve onu yazverdim. imdiye kadar
geciktii iin beni balayacan umuyorum.
Gitgide daha yufka yrekli mi oluyorum ne, birine en
kk hakszlk etmekten dm kopuyor. Onun iin yazy sana
gnderdim. Oku, eer eksik, yanl, haksz bir yere rastlarsan
bana bildir. zerinde dneyim, doru bulursam dzelteyim.
Burada byk yalnzlk duyuyorum. u edebiyatlar a
rasnda ne kadar kskan, dzenbaz, kt insan var! Onlarla be
raber yaamak tam bir ikence!
Burada olan ne iyi olurdu. Hi gelmek niyetin yok mu?
Seni zledim, dorusu, hanmn da merak ediyorum.
Sevgiyle gzlerinden perim...
Hanmna selamlar. . .
Ek.- Yazy okuduktan sonra geri gndermeni rica ederim.
Arif Karako ile H. etinkaya'nn iirlerini dergilere
verdim, yaymland. Dergileri kendilerine gnderdim.
Asm BEZRC
04. 09. 1 969

---

1 72

---

Sevgili Attila

Mektubunu ve fotoraflarn aldm. Dorusu fotoraf

gndereceini hi sanmyordum. Bu bakmdan, tatl bir srpriz
oldu. Yazy Papirs'e verdim. Cemal, fotoraflardan klieye
elverili olanlar seti. Geri kalan tanesi iliikte sunuyorum.
brlerini de ileri bitince gndereceim.
nc kitabevine senin iirlerini de kitap halinde basma
sn salk vermitim. Mektup yazm, fakat hala cevap verme
misin. Birka satr yazsan iyi olur.
Forum dergisi de senden yaz bekliyor. Hasan Hseyin
iyi niyetli bir insan. air olarak da seni seviyor.
Le Monde'da kan yazy merak ediyorum. evirip
gnderemez misin? Gerekirse, daha dorusu istersen, bir yerde
yaynlarz.
Memet Fuat'la iyice bozutuk. Eskiden kusurlarna kar
n, iyi niyeti olduuna inanrdm. Artk bu inancm da yitir
dim. Sen haklymsn ...
u sralar stanbul'a gelmen ihtimali yok mu? Baya
zledim seni...
Biket hanma selamlar
Sevgilerimle.
Ek.- Seninle ilgili yazm Papirs ' n Kasm sayasnda
kacak. Ekim says -daha nce de ilan edildii gibi- Oktay
Rifat "a ayrlm.
Asm BEZRC
29.09. 1 969
---

----

Sevgili Attila,
Nicedir senden ses kmyor. Hasta msn, yoksa mek
tubum mu eline gemedi, baya merak ediyorum. Dilerim ki i
yisindir.

1 73

25 Eyllde gnderdiim mektupta fotorafn yolla

mtm. Bu mektupla da geri kalan fotoraflarn yolluyorum.
Alnca bana bildir ki merakta kalmayaym.
Bir hafta nce Papirs gndermitim. Aldn m? Yoksa
almadn m? Eer almadmsa, bundan sonra Demokrat zmir ad
resine yazmayaym. Bana en gvenilir adresin hangisidir, bildi
rirsen iyi olur.
Herhalde bundan nceki mektubumu almadn. nc
kitabevine senin bir iir kitabn basmasn salk verdim. Kabul
etti. Drt be ay nce de bir mektup yazd. Fakat senden ses
kmad. Olumlu ya da olumsuz bir cevap versen yerinde olur.
imdiye kadar R. Ilgaz ve M . Baaran'n birer kitab kt (Sana
birer rnek gnderdi yaynevine), imdiden sonra da baka
toplumcu airlerin kitaplar yaymlanacak. Kitaplar 80-1 00 say
falk olacak.
Forum ve Soyut dergileri senden yaz bekliyorlar. zel
likle Forum dergisi (yani Hasan Hseyin) seni dergide grmek
istiyor.
Papirs'un gelecek says kinci Yeni Antolojisi olarak
kacak. Bir ksmn grdm. kinci Yeni'yi eletiren airleri,
kinci Yeni'den olmadklarn syleyen airleri (M.C.Anday,
Metin Elolu, Behet Necatigil, vb.) bile antolojiye almlar.
Bylece, ne kadar kalabalk grnrse o kadar kuvvetli ve yay
gn olduklarn gstermek istiyorlar! Bir eletiri daha yazmak
dnyorum, fakat yaznca kinci Yeni iin bir reklam olaca
ndan tasalanyorum. Susma bir trl, susmasam bir trl ...
zlem ve sevgiyle

Asm BEZRC
10. 11. 1 969

1 74

Sevgili Attila.
Nicedir senden ses soluk kmyor. Naslsn, ne yap
yorsun, bilemiyorum. Dergilerde de adna ok seyrek rastlyo
rum. Di lerim ki iyisindir, hastaln gemitir.
B ilmem, okuyor musun: kinci Yeni'ye kendi z evlat
lar da ba kaldrd: zkan Mert, Ataol Behramolu, smet zel
kinci Yeni'nin nclerini kyasya eletirdiler Ant'ta. imdi de
Halkn Dostlar dergisinde ayn eletiriyi srdryorlar.
Geende kinci Yeni dosyasn kartrdm. Senin de,
benim de aa yukar 50 er sayfalk yazmz var bu konuda.
Acaba, bunlar birletirip seninle bir "rtak kitap" karsak, na
sl olur? Ne dersin? Bir dn, bana yaz.
Papirs'te senin stne yazdm incelemeyi A. Kadir,
R. Ilgaz, H. . Dinamo, C. Irgat, . Kurdakul, H. Hseyin, A.
Berhamolu, S. Metine! ve G. Akn iin yazdn incelemelerle
birlikte bir kitapta toplamal kararndaym. Kitabn ad "On a
ir, On iir " olacak. ncelemelerin arkasna her airden kendi
setii bir iiri koyacam. Sen hangi iirinin konulmasn ister
sin? Kitap tahminimce Eyll' de kacak.
stanbul'a gelmeyecek misin? Seni baya zledim. Bir
defa urayp gitmi misin ne, duyunca zldm ...
Sevgi ve zlemle,
Ek.- eviri kitaplarndan niin gndermiyorsun?

Asm BEZRC
25. 03. 1 970

Sevgili Attila,
Nicedir yazmay tasarlyorum, fakat bir trl elim alm
yor. Geende Cumhuriyet'te kan yazn okuyunca, "artk ye
ter," dedim, "ne olursa olsun, yazmalym!"

1 75

nce unu syleyeyim: Yazn beendim. Can alc

yerleri iyi seip iyi eletiriyorsun. kinci Yeni'nin artk yaama
gc kalmad, divan iirini, imdi de halk iirini soysuzlatrp
smrerek ayakta durmaa alyor. . .
Oradayken de konutuumuz gibi, senin v e benim kin
ci Yeni'yle ilgili yazlarmz birlikte yaymlamanz iyi olacak.
Fakat henz bir yaynevi bulamadm. Olmazsa, bedava bir yere
vermee alacam. O da olmazsa, ortaklaa masraf ekerek
yaynlarz. Ne dersiniz?
"Tarihesi Ve rnekleriyle Toplumcu iirimiz "i bitir
meye urayorum. ok yordu beni bu kitap. ki buuk yla ya
kn bir zamandr alyorum. Amacm, ylbanda bitirmek.
Bunca yorgunlua karlk deerli bir ey ortaya koyabilecek
miyim, kestiremiyorum. Bir temel atabildimse, hi olmazsa bir
iskelet kurabildimse ne mutlu bana! .. Sizin evde ektiim foto
raflar gnderiyorum. erisi lo olduu iin iyi kmamlar.
Ama, tatl bir gnn ansn tadklar iin saklanmaa deerler.
(Gsterdiiniz konukseverlie teekkrler.)
Halil brahim Bahar Soyut iin senden iir ve yaz bek
liyor. Ayrca, mektubuna da cevap vermemisin, merak ediyor.
Ve bol bol selam gnderiyor.
Hayati Aslyazc toplumcu yazarlar -kuak ayrm g
zetmeksizin- "toparlayacak" bir dergi (edebiyat dergisi) kar
ma dnyor. Senden de yardm dileyecek.
Hanmna ve sana sevgi ve selamlar...

Asm BEZRC
1 9. 11. 1970
---

---

Sevgil i Attilii,
Bu mektubu acele yazyorum. Sebebi u: Biz burada
baz arkadalarla bir toplumcu edebiyat dergisi karmaya karar
verdik. Ad "Gelecek ". Mays banda kacak. Dergiye senden

1 76

de yardm bekliyoruz. Bir de, iliikte sunduumuz duyuruyu mmknse- gazetende yaymlaman ...
Belki yaz yazman vakit alr, ama iir iin yle deil:
Mutlaka elinde iir vardr, sen yazmadan duramazsn, bir kan
hemen gnderirsen iyi olur. Ayrca, yardm olarak, abone olma
n da rica edeceiz. Burada olsaydn, bu ie birlikte giriirdik.
Yazk ki yoksun. -yle de zledim ki seni.lk sayda "devrim ve edebiyat" konusuna arlk ver
mek niyetindeyiz. br saylarda da "kltr" ve "halk edebiya
t" zerinde durmaya dnyoruz. Bu ya da baka konularda
yazarsan seviniriz. Dnce ve nerilerini de bildirirsen yarar
lanrz.
Acele cevabn bekliyorum.
Sevgi ve zlemle.
Ek.- "On air On iir "i gnderdim, aldn m?

Asm BEZRC
23.03. 1 971
----

----

Sevgili Attila,
Mektubunu alal bir ay geiyor. y leyken, hala iir ve
yazn gelmedi. Oysa, arkadalar dergide senin de adn grmek
is't iyorlar.
Derginin ilk says kt. Elimizden geldiince zendik.
Bakalm, nasl bulacaksn? Eletiri ve nerilerini yazarsan sevi
niriz. Dergiden sana 5 nsha gnderiyoruz. Uygun grdn
kimselere verirsin. Baka istiyorsan, yine gnderelim.
Derginin ikinci says "Halk Edebiyat", nc says
"Gereklik" konusuna arlk verecek. Bu konularda yaz gn
derebilir misin? Vaktin yoksa, senin Seilmi Hikayeler ya da
Dost'ta gerekilik stne yazdn bir yazy aktarmay d
nyorum. Ne dersin?

1 77

Ayrca, ban skksa, bize "cz-bz' l" ksa yazlar da

gnderebilirsin.
Dergi, yal-gen ayrm gzetmeden btn toplumcu
ve sekin yazarlara ak olacak. Bu bakmdan, nerdiin gen
lere de yer vereceiz. Yeter ki rnler yaratsnlar. . .
Hanma selamlar. . . Sevgiyle gzlerinden perim . . . zlemle
Ek.- Yazlarn, iirlerini en ge 5 Mays' a kadar gnde
rirsen iyi olur. nk 1 0 Mays'ta basmevine verilmi olacak.

Asm BEZRC
27. 04. 1 971

Sevgili Attila,
Nicedir senden bir mektup alamamtm. Bu yzden
mektubun elime geince sevindim. Biraz rahatszrnsn, dilerim
ki iyileirisin. Ben de u sralar iyiceyim, ama epey rahatszlk
geirdim. On be gn falan yattm. imdi fena deilim.
iir kitaplarnn durmadan yeni basmlar yapmas se
vindirici. Hem de byk bir yaynevince ve temiz, gzel bir bi
im de kmas insana mutluluk veriyor.
"Orhan Veli " incelemesini yeniden yazdm. Bakalm
bu kez nasl bulacaksn? imdiye dein ne srlmemi dn
celer getirdiimi saryorum. Ayrca, senin de takldn hususla
r daha bir belirginletirdim.
Toplum dergisinin kitap/edebiyat sayfas iin yaptn
teklif ilgi ekici. (Beni dnmenize ok teekkrler. .. ) zerim
de dndm, yapamayacam anladm. Sebebi u: Ben ince
lemeciyim ve balandm yntem ve izlediim perspektif "ksa
ve aktel" yazlar yazmam nlyor. Bu yzden, derginin izgi
ve havasna uymam ok g olacak. Ayrca, her hafta yazmaya
da vaktim yok. Onun iin, teklifini olumlu karlayamayacam.
Umarm ki beni anlar ve ho grrsn.

1 78

Sevgiyle gzlerinden perim.

Ek.- gnderdiin iir kitaplarn iin teekkr ederim...

Asm BEZRC
03.05. 1972
---

---

1 79

HASAN H SEYN'den
ATTLA LHAN'a ...

Attila lhan, merhaba!

lgine teekkrler. Sana yazmakta ge kaldm iin
zr dilerim. Yalnzm; bir bama yrtmee altm bu mereti.
Elimi, kolumu, kafam, gzm koydum, olmad; ille de para
istedi. Eh, o da bende yoktu; onun iin bu kadar olabildi. Parti
deki kemeke de canna okudu derginin. yle bir yere geldik
ki ne apl yaz, ne mali destek.. . 1 Kasm saysndan itibaren
teneffse soktum dergiyi. Demek, drt say kamayacak; 1 O
cak 'tan itibaren gl bir kadro ve birtakm desteklerle yeniden
balayacam ie. u anda bunun hazrl iindeyim. Byle g
zel ve yararl bir makinay tamamen susturmaya arkadalarn
gnl raz olmad. Mektubunda verdiin imzalardan da baka
imzalarn katlmasyla yapacaz bu ii. Umutluyum. Ve zaten
byle olmam gerekirdi.
Biliyorum, iir oktu dergide; fakat mecburdum byle
yapmaa. aresizlikten, gzmn tekini yummak. dergiyi e
itli evrelerde tutundurmak istedim. Bugne dek dergilerde
kan yazlarn ou da, saatlerce alp yaz klna sokmaa
altm denemeler, taslaklardr. in mutfa feci !
Ama, herhalde, Aralk ay iindeki hazrlmz dergiyi
mkemmel hale getirebilecek. 1 Ocak saysn gn na
kardktan sonra ki grlerini merakla bekleyeceim.
Rahatszln Ayhan Can'dan da duymutum. Dilerim,
gemitir.
Selam, sayg.

Hasan HSEYN
03. 12. 1 969
----

1 80

---

Attila lhan, Merhaba!

Mektubunuz, iiriniz sevindirdi beni. Hele de sitemi
niz!.. Fakat ancak bugn yazabiliyorum; ok ok zr dilerim.
kinci ocuk Cumartesi gecesi dodu, Pazar yorgun-argn ge
irdim.
Dergi hakkndaki grleriniz cesaret verdi bana. Oysa
o ilk say sezaryanla domutu. Mehmet Ali Aybar yatyordu
hastanede, al gn derginin, kesinlikle belli deildi; yani ha
zrlk yoktu. Apar-topar bir kaynak yaptm ve verdim baskya.
Dz bask. Yetersiz matbaa. Binlerce glk.
kinci say, daha baka glklerle karld. Fakat daha
doyurucu olduunu sanyorum birinciye gre. Bugn datlm
olacak, grrsnz.
Adnz yazar kadromuzda gstermeyiimin nedeni
malum: sizden mektup yazp grnz alamad.m. Nitekim, i
kinci sayda, baz arkadalarla birlikte, sizi de kadroda gsterme
mutluluuna erdim. Ancak, derginin sanat sayfas yetersiz ol
duu iin, iir yaymlayamadk. nceden dizdirilmi yazlan
kullanmak zorundaydm; yle oldu. Aslnda, her say bir-iki iir
vermek kararndaydk; fakat hesaplar tutmad. Derginin okun
mas bakmndan -imdilik- byle bir yolun izlenmesi uygun
gzkt. iire hakszlk ettiimizin farkndaym. Biraz kendi
mize gelelim, dedik .
. Mehmet Ali Bey'e selamnz syledim. Teekkr edi
yor, selam yol luyor. Kendisi, 28 ubat'ta eve tand hastane
den. Krizi atlatm saylabilir.
Sartre'n kitab iin Dino'ya yazacam. u gnlerde,
Garaudy'nin de bir kitab kt: "Btn Gerek " veya " Tm
Gerek " gibi bir ey olacak ad. Belki yollar Dino. Zaten, n
mzdeki sayya Garaudy ile bir konuma hazrlyor.
lginize tekrar teekkrler. G koullar altnda zor bir
alma yapyoruz, gecikmelerden tr zr dilerim.
Selam, sayg. Salnz nasl?

181

Size ayrca dergi yollanyordu. Acaba ulamyor mu?

Hasan HSEYN
02. 03. 1 970
---

---

Sayn kardeim Attila lhan,

Kriz, kriz stne. Bu ortamda normal i budur belki de.
Ne yapsak, ne etsek olmuyor. Ne kadar iyi dnsek, tasarlasak,
bo! te, Forum yine kapand. Ekim 69 seimleriyle komaya
girmiti; kurtaralm, dedik; havada-tavada bir ibirlii yaptk,
buuk aylk bir komadan sonra Forum 'u canlandrdk -veya
canlandrdmz sandk-; ama olmad; alt saydan sonra Fo
rum yine komaya girdi. 1 2 Mays'ta kmas gereken say, ne
yazk ki, kamyacak. Nedenleri eitli. Burada bir bir anlat
mak mmkn deil u kadarn syliyeyim ki; Partideki tka
nkl yaratanlar, dergide de ayn tkankl yarattlar. Virs,
ayn virs. Benim iin nemli olan, arabann yrmesi idi. Y
rtrm sandm, yrtemedim. ki say sonra varln belli etti
bu virs. Dikkat edersen, nc saydan sonra yaz yazmadm
ben, 28 Nisan tarihli altnc saydan da adm tamamen kar
dm; zerimde sadece "sahiplik" kald. Bunun nedenini dergici
lik asndan bulmaa almak, yanltc olur. Vaktim olursa, ve gerekirse-, ilerde aklyacam bunun iyzn. imdilik
susmay tercih ediyorum.
29 Mart gnl mektubun. en kt gnmde geldi elime.
Belki kahrmdan, belki yorgunluumdan, bezginliimden belki,
hemen cevap yazamadm. ' nce u bataktan ekeyim de ken
dimi...' diye dndm. B ir de baktm, Mays' n 1 l 'i olmu.
Oysa hemen cevap vermemi gerektiren hususlar vard mektu
bunda. Acaba balyabilir misin beni? On gndr kmyorum
evden. Broya vurdum kilidi, ekildim eve. Ar bir yorgun
luktan sonra srtst dm adamn serilip kalml iinde
yim. Dergi resmen kapanm deil, yayn durdurulmutur. Ama

benim hemen bir i tutmam gerekmektedir. Ya bir gazeteye sa

tacam kendimi, ya da oturup hikaye ve yaz yazacam gaze
telere, dergilere. Yaamak iin baka da are yok! Geri maddi
bir destek beklemiyordum Forum ' dan, ama, ne de olsa, dnen
bir arkt benim iin. imdi, durumu, salim kafayla yeniden
gzden geirmem ve ayakst kalmann yolunu aratrmam ge
rekiyor.
Demokrat zmir bana gelmedii iin, szn ettiin tar
tmadan haberim yoktu. Ama, eer kriz iinde olmasaydm, o
saylar senden ister, bana den cevab da hemen yazar yollar
dm. Samim Kocagz'n de bu konudan bahsettiini hatrlyo
rum. imdi, zaman gemi bulunuyor. Sanrm, bitmitir sre?
Bu durumda, cevap yazp yollasam, herhalde, "gnaydn" der
sin bana? Onun iin, karlm bir frsat sayyorum bunu; ve
zgnm.
yi dnmeliydim: bunca yldr ka dergi-gazete kt
ve batt ! N iin batt? Bu adamlarla nereye kadar gidilebilir? D
nemedim bunu. Sandm ki, suyu, bulguru, ya katar, pilav
yaparm. Gaflet! Su da, bulgur da, ya da bulunabilir, fakat pi
lav piemez! N iin piemez? nemli olan da budur. Bunu ilerde
yazacam herhalde.
Yazk oluyor umutlara, harcanan emeklere, Attila lhan!
Pimanln verdii yorgunluk gerekten byk ve ykc. Ama,
'bireyleri' de bu vesileyle ortaya kardm iin mutlu sayabi
lirim kedimi. Bu deneme olmasayd, belki, karanlkta kalacakt
'bireyler'.
yi niyetlerin, dileklerin iin sana ok ok teekkrler.
Samimi ilgini, ilerdeki bir teebbsmzde deerlendirmeyi ok
isterim. Yazmamz Forum ' la bitmesin.
Selam ve sayglar. yilikler dilerim.
Hasan HSEYN
11. 05. 1 970

1 83

MEMET FUAT'tan
ATTLA LHAN'a ...

Sayn Attila lhan

ada Trk iiri zerine eletirel almalar yapaca
m. Konumalar, incelemeler, denemeler, kitaplar yaymlamak
amacndaym.
Balarken (gerekirse sonradan da) iirimizin gelime
sinde, bence, nemli yeri olan yaayan airlere sorular ynelt
mek, hem kendileri, hem bakalar iin bilgilerinden, grle
rinden yararlanmak istiyorum. Ayrca, bu sorularla cevaplar
eitli konumalar biiminde dzenleyip deerlendireceim.
Sanatlar zerine ok geni bilgi toplayarak bizde pek
denenmemi almalara ynelmek zlemindeyim. Yaymlaya
cam yazlarda, kitaplarda yanllar, yanlmalar grrseniz,
bunlar hemen bana bildirmenizi, drstlmden pheye
dmemenizi dilerim.
Gnderdiim bu ilk sorular genel sorulardr. Arkalarn
dan yalnz size yneltilen zel sorular da gelecek.
Cevaplarnz arasnda salt bana bilgi vermek iin syle
yeceiniz eyler bulunabilir. Yaymlanmamasn, ya da sizin
aznzdan yaymlanmamasn istediiniz bilgileri belirtirseniz,
dzenleyeceim konumalara bunlar almam, ya da uygun gre
ceiniz biimde alrm. Zaten konumalar yaymlamadan nce
onaynza sunacam.
Sayglar, teekkrlerle,
Memet FUA T
14. 11. 1974
--Sayn Attila lhan,
---

1 84

Yazko Edebiyat'a seninle baladk. Sonra sen yok ol

dun, biz tefrika hal inde maaallah sana kar yaz yaymlyoruz.
Nedir bu yahu! Eskisi yenisi ...
imdi "yidir... iyidir" diye ks ks gln grr gibi
gryorum. yidir, iyidir ya, Yazko Edebiyat ok tuhaf bir du
rumda... nmzdeki say gene var Fena Halde Leman.
-Hasl Fena Halde Kartrdn Ortal ...
En bata u grnty silmemiz gerekli: Yazko Edebi
yat Attila lhan'la uramak iin karlmad. Attila lhan bir
likte balayp sonradan dergiden ayrlmad.
Yani dergide senden bir eyler kmas, kmaya devam
etmesi art. Ortal sen kartryorsun; skntsn ben ekiyo
rum be ahbap ...
iir mi gnderirsin, yaz m gnderirsin, ne gnderirsen
gnder, Mays saymzda mutlaka Attila lhan olmas gerekiyor.
te bu kadar...
Gzlerinden perim.
Memet FUA T
1 7. 03. 1 981
---

---

1 85

DOGAN HIZLAN'dan
ATTLA LHAN'a ...

Aziz kardeim,
Cevaplarn aldm. Saol. 27 Aralkta yaynlanacak.
Ben de bir derdimin halli iin yazyorum bu mektubu. Benim
Basn Kartmla ilgili.
B i liyorsun Cumhuriyet'ten ayrlnca basn kartm al
mak istediler. Bunun zerine bizim Dr. Turhan Bozkurt da Ders
Kitaplarnn yaynlad polisiye bir derginin yaz ileri mdr
yapt beni. Aylardr bizim kart gelecek diye beklerken kart yeri
ne cevap geldi. Derginin te ikisi tefrikaym, yok yzlm
kanuna uymuyormu, yok zamannda kmyormu, filan gibi
ve eldeki kartn ksa bir sre iinde iadesin istiyorlar.
Bu durumda Dr. ' la hahaa verip sana bavurmaa ka
rar verdik. Acaba benim basn kartm alabilmem iin Demokrat
zmir'le bir mukavele yapmama arac olur musun, daha dorusu
bunu salar msn? Bu i iin bir kuru para istemediim gibi
btn stanbul tiyatro ve sinemalarn, kltr olaylarn ayrca
baka istediklerinizi de dzenli olarak yazarm. Eer bu ii De
mokrat zmir 'den yapamazsan baka gazeteden salayabilir mi
sin? Benim iin o kadar nemli ki, bu iin olumlu halli iin eer
gerekirse hemen zmir'e gelirim.
Dr. ' un da selam ve sevgilerini iletirim.
Hemen cevab beklerim.
Doan HIZLAN
15. 12. 1968
---

1 86

---

Attila kardeim,
Bilmiyorum Yeni Gazete deki yazy nasl buldun, sen
de bilirsin gazete yazlar fazla iyi olamyor. Kardeim, bizim
yaynevi yeni bir aylk edebiyat ve kitaplar dergisi yaynlama
hazrlna balad. Derginin ynetimini ben Konur' la birlikte
yapacam. Derginin yars iten ve dtan kitaplarn tantlma
sna ayrlacak, bu yazlar tantma ya da inceleme, eletirme bi
iminde olabilir. Dier bir blm de iir, hikaye, deneme, in
celeme ve eletirme olacaktr:
Bu arada gelelim benim Basn Kart hikayeme. Cumhu
riyet'ten ben ayrldm ve tazminatm aldm. Aramzda hibir
ihtilafl durum yoktur. Ayrca ay sonra baka yerden basn
kartm almak imkan var. Ben yalnz u ay iin istiyorum, e
er mmkn olursa mukaveleyi yapsnlar, yeni basn kartm a
laym, bir ay sonra da ben istifa ederim, bylece onlara da yk
olmam, ama elimdeki kart ay kullanabilirim, sonra da bizim
dergiden ii halledeceim. Neyse kendini zme, bu durumu da
bir syleyiver, olumlu olursa sevinirim.
Kardeim gelelim senden dileklerimize; bu dergiye iir,
ve yaz yardmnda bulunursan ne mutlu bize. Ayrca zehir zk
km kitap yazlarn da bekleriz.
Hemen cevap gnder. Dr.da selam eder.
Gzlerinden perim.
Doan HIZLAN
25. Ol. 1969
--'

---

Aziz kardeim,
Yeni Edebiyat'a bir iir gnderdin ard kesildi. Evet bir
de Yeni Gazete iin iir istiyorum senden ve acele. Yeni Gazete
ilk says 26 Mays Sal gn yaynlanacak bir edebiyat sayfas
dzenleyecek. Daha dorusu ben dzenleyeceim. Bu her Sal
tam sayfa olarak devam edecek. imdi acele iir isterim, bunun
yannda denemelerinin de ba zre yeri var. Denemeler 2-2,5

1 87

daktilo sayfasn gemesin. iiri acele beklerim. Dostlarn da

selamn sunarm.
Selamlar, sevgiler.
Doan HIZLAN
18. 05. 1 970
--- --Aziz Attila,
Ankara'an bir geldik bir getik. Hi olmazsa dostlar
grdk. Kardeim, Hrriyet Yaynlar airlerimizden semeler
bal altnda bir iir dizisine balyor. Bu dizinin zellii u:
airin tek tek kitaplar satlacak, airin de bu tek kitaplar zerin
de hakk istedii gibi kollanacak, yalnz btn kitaplardan ya
plm bir semenin -ki bu semeyi de hi kukusuz kendi ya
pacak- hakkn verecek. Semelerin bana en az iki forma bir
inceleme yer alacak, bu incelemede airin hayat ve sanat ze
rine ayrntl bilgi verilecek. Benim amacm, geni bir yayn ve
ilan kampanyasyla iirin alann yaygnlatrmak. imdi bir
renci ya da iir merakls bu kitab okur da severse airin dier
kitaplarna ynelir. Bilmem ben byle dnyorum. Ayrca
kitabn bana da airin bir sunusu konulacaktr. Kitabn sonuna
konulacak bibliyografyann da yararl olaca kansndaym.
Bu konuda olumlu bir karlk verirsen ok sevinirim
dorusu.
Ahmet Kfl'ye, lhami Soysal ' a ve Turhan Tkel ' e de
can sevgi lerimi iletmeyi unutma.
Gzlerinden perim.
Doan HIZLAN
14. 03. 1 974
--- --Kardeim Attila,
arknn nasl dndn bilenlerdenim. Bu yzden
cevabnn gecikmesi, bana olaan geliyor. Mektubundan anla
dmca, sen semeler dncesine karsn, hi kuku yok. Za-

1 88

ten, tek tek kitaplar iyi satan bir air olduundan byle bir se
melerin nemi var. Yoksa, okurlarna ulaamam bir airin
semelerle ulaacana inanmyorum.
Belki, air kendi semeyip, bir bakas sese, bu saknca
belli bir oranda giderilmi olur mu? Aynca, kitabn zellii yal
nzca semeler olmasnda deil, bana konulacak geni kap
saml incelemede.
Sen de yayn dnyasnn iindesin. Tek bana bir iir
inceleme kitabnn ne derece baslma imkan olduunu ve bu
nun alcsnn da saysnn azln sylemeye gerek yok.
Hrriyet Yaynlar, bu diziyi dzenlerken iirler kadar,
incelemenin de airi byk ounlua tantma amacn gdyor.
imdi, bu adan bir kere daha gzden geirmeni dilerim.
Yeni hazrladn romana gelince; onu bana gnderirsen
Hrriyet'te tefrika edilme iini ben zerime alyorum. Zevkli ve
sevindirici bir i olur benim iin. imdi, bu iki i iin de olumlu
cevabm beklerim.
Kardeim, kolaylklar diler, gzlerinden perim.

Doan HIZLAN
11. 04. 1 974

Aziz kardeim,
lerin okluu insann yakasn bir trl brakmyor.
Hani yaz izi de olmasa, brak birbirimizin yzn grmeyi
mektuplaamayacaz bile.
Sanat-Edebiyat sayfasna elin dedike iir gnderirsen
beni sevindireceini bilirsin.
Kfl'ye ok selam.
iirini bekler, gzlerinden perim.
Doan HIZLAN
07. 02. 1 977

---

---

---

---

1 89

H U LK AKTUN'tan
ATTLA LHAN'a ...

Sevgili aabey,
Mektubuna not dtnz Aye K i limci' nin hikayesi,
dergide -yer bulur bulmaz- yaynlanacak.
Kendi payma, hikayeyi sevdim; fakat anlatmndaki
baz ynlere takldm. O tr bir hikayenin, hele dialoglarnda
ztrkecilik garibime gitti. Aye Kilimci'ye de ksaca yazdm
dndklerimi. Bir de, dergiler ve izgileri konusuna dein
dim. Baka rnlerini de bekleyeceiz.
lginize dergi adna teekkr ederim. Trkiye Defte
ri' nden size ve oradaki dostlara selamlar.

Hulki AKTUN
16. 04. 1974
---

---

Sevgili aabey,
Mektup ve yaznz Mazlum Beyhan'nkiyle birlikte al
dk. "Dikkat sterim "i, Temmuz saymza koyacaz; nedeni,
Haziran saymzn dolup taan ve bir konuda younlaan nite
likte olmas. Haziran saymzda -srprizdi ama syleyeyim
Nazm Hikmet'i deerlendirmeye alyoruz. Her ey onunla
ilgili: airlii, romancl, tiyatro yazarl, senaryoculuu, si
yasal eylemcilii, ressaml, gazetecilii ve neredeyse, doku
maclyla ... Karnca kararnca tabii. Bu arada bizde yaynlan
mam birok iirini de okura sunacaz.

1 90

Mazlum Beyhan' m Mayakovskiy evirisi bu adan cuk

oturdu. Yaznz bakmndan olduu gibi, bu bakmdan da teek
kr borluyuz.
Arif Karako'a bir mektup yazmtk. Ayhan Can ' a da
bu sralarda yazacaz. Osman Koolu ve dier arkadalardan
yaz bekliyoruz. "Epeyce sekter Tahirist tutum" konusunda,
hakszlk ediyorsunuz gibi geldi bize. Konuyu burada aacak
deilim ama, Trkiye Defteri yaynlandka tutumumuz daha da
aklk kazanacak. Giderek "etkilenen, engellenen ve ekinen"
arkadalarn da antidogmatik, antisekter, -nk- Mao'nun de
dii anlamda milli Marks eilimde buluacaklarn sanyo
.
ruz ... Tabii, bu izgi glendike ... Kendisine yakn kltr ve
siyaset mirasn deerlendirdike, irdeleyip yerine koyduka...
Derginin taklma noktas gibi grnen kimi konu, ad ve kav
ramlar, eilime ve izgiye katkda bulunacaklar kadar
"var"drlar.
elik yazamad size. nk u sralar keskin bir me
rakl ve ariv faresi kadar megul. Nazm'la ilgili eski gazetele
ri , dergileri, hatta kiileri taryor. Belirtmemi istedi.
Deneme, eletiri ve tiyatro yazs neren arkadalar gi
bi, hikayecilere de kapmz ak. K i l i mci ' nin hikayesi temmuz
da yaynlanacak.
Denemeci ve eletirmen arkadalarla zellikle yazmak
bizim iin herhalde yararl olacak. nk uzun vadeli bir ''yo
u,nlamalar program" hazrlyoruz u sralarda. Ay ar ar
lkl ve el dememi konulara ynelmek zereyiz.
Sanrm imdilik dergice noktalar bu kadar. lginiz bi
zim iin ok deerli, teekkr ederim Defter adna.
Geenlerde (Nisan sonu) Ankara'daydm. Ksa kalmam
gerekti urayamadm. Tasarladnz dergiyi -gene dergi!- me
rak ediyorum. B ir de hala alamadm Petrosyan'la bas la..: ak
dediiniz Prof.Akda' lar, Aynann indeki dier eylni de ta
bii. Ayna srlama g i.
Bende yeni hikayeler var. Bir ara Alvret aabey ister
sem "Gidenler Dnmeyenler'e yeni rvlt:r koyabileceimi

191

sylemiti. Dndm de ... fakat onu ylece brakmak daha uy

gun geliyor imdi bana. Bilmem siz ne dersiniz?
B irka gn nce Kerim Sadi'ye gittim. Geri Nazm i
in konumak istemedi, "bugnk ortam gayrimsait, istediim
gibi develope edersem efendim bir fikri, ne olur belli olmaz. Bir
Nezihe Muhittin iiri iin yl boyu mahkemeye gidip geldim.
Elimde Fikret incelemesi var tamamlanm, onu bile bastr
maktan ekinirim, nerde ki Nazm' anlataym!" filan dedi ...
Ama sk alyormu. "Aybar', Aybar' bile dnn mahke
meye veriyorlar bugn" diyerekten Trkiye 'de Sosyalizm Tari
hi'ni 1 932'lere getirmekle megul. Bana kalrsa incelemeleri
karmakarkln yntemiyle dolu ama, belki ilgilenirsiniz...
Nazm hakknda iki yeni almas da varm.
Trkiye'de sosyalizm konusunda tam kronoloj ik basn
taramas yapacak adam. Hele bu almasnn tematik olduunu
dnn, mthi yararl olur. Ama kendisi pek oralarda deil ne
yazk ki.
Mektuplarnz, yazlarnz bekleriz. mzden de bol
bol selamlar.

Hulki AKTUN
09. 05. 1 '!74

1 92

TARIK DURSUN K.'dan

ATT LA LHAN'a ...

Sevgili Attila,
YELKEN'i ilgiyle izliyorum. Ama katr ya bir yaz, ya
da bir hikaye vermek istedim, olmad. Bir ok nedenlerden ta
bii. ncelik srasn ya profesyonel iler aldlar; ya da u say
geti, bu sayda kadn says oluyonu kaygsndan.
Sana "DENZN KANI"ndan bir tane gnderiyorum.'
Okursan, umarm beeneceksin. Aragon evirisinde iler sarpa
sarm; araya giren ben olduum iin bana haber ettiler. rnek
diye birinci sayfadan bir blm gsterdiler. Tutuk, tatsz, an
lam hayli zor bir paragraft o. Ne yapacaklar konusunda "en i
yisi Attila'ya, gazeteye telefon edin; bir kukunuz, bir kaygnz
varsa konuun onunla. Ama adn "eviren" diye koyduuna g
re, sorumluluk-gnah da, sevap da- onundur." Dedim. Galiba
sen de aa yukar benim sylediklerimi dorulayan szler et
misin.
Malraux' dan "Kanton 'da syan "m bitirdim. Yalnz u
rasn zemedim: Malraux bu mu-yani senin Trkeletirdii
nin Franszca'snda yazan m? -yoksa Mren'ler, Baydar'larn,
falanlarn evirisindeki mi? Olaan bir okur olarak, bana sorar
san, eviride tutulmas gereken yntem budur. Franszlardan
biliyorum, eviri deil, oturuyorlar, yeni batan... Yahu, biz
bunlar seninle Ankara Palas'ta konumutuk galiba.
Jiyeceklerim bu kadar. "Yelken "de bana da bir yer a
bakalm. Ama elimin dediinde yazmak zere. Cengiz lhan'a,
Nurdoan'a selam. per!
Tark DURSUN K.
---

----

1 93

ki gn daha diimi sksaymm, tam bir ay sonra sana

karlk yazacakmm. nce gecikme iin zr dileyeyim; fakat
su benim deil. "Milliyet "le bam ancak aydan aya o da para
almak iin. Yazlar gelip evden alyorlar. Bu yzden mektubu
nu almak ancak dn para iin gittiim ana rastlad.
"Yelken " dergisini yklenmen iyi bir ey bence. " Var
lk ", nerden baksan artk tutucu bir dergi saylyor. brleri ile
de senin arann olmas pek mmkn deil diye dnyorum.
Geriye hi bir ey kalmayacakken bu "Yelken " kvermi, ne
iyi !
Neler yapp neler kotaracan bilmiyorum ama kestiri
yorum. Yalnz, putlar ve etelerle savaacaksan bunu yalnz ba
na yapamayacan bilmelisin. " Varlk "ta srdrdn sonu
suz denemeyi rnek almalsn. O zaman geriye -ister istemez senin de etelemen, bu ete iindekilerle srt srta vermen gere
kiyor. Bu, nereye kadar baarya ular, varr? Orasn bilemiyo
rum. Ama n ' olursa olsun, hareket ve bereket diye dnmelisin.
ete d kalm kimler var ve kimlerle iliki kurup
"Yelken "i yeniletireceksin? Bu da ayr bir nem tayor, baa
rlmaz bir ey deil tabii. "Mavi " denemesindeki gibi enezler
ve yar yolda ieceklerle de ie koulmamak zorunlu.
Dergiyi daha grmedim, o yzden zerinde konuam
yorum. Sana yardmc olmak isterim. stediin yazy -tabii ge
kalnd iin- yollamyorum, ayrca dzenlemedim de. Ama bu
arada hesapta olmadan kan bir yeni romanm yolluyorum sa
na ,dilerim beyenirsin. Aaolu'ndaki yeni ylda kar diye
bekliyorum.
Benim diyeceim bunlar. Yazacaksan ev adresine yaz,
abuk alrm.
Selam, kelam, per!
Tark DURSUN K.
1 96 7

1 94

Sevgili kardeim,
Mektubunu aldm fakat hemen karlk vermek mm
kn olmad. Ayda drt ya da be kitap karmak grnd ya
da sanld kadar kolay deil. stelik bu alanda yalnz gibi
bireyim de. Mektubunda dediklerini ilgiyle okudum. Hakszsn
demiyorum, fakat zerinde durulmas gereken nokta u: Milliyet
Yaynlar, imdilik, tannma, yerleme ve yaylma dnemini
srdryor. Bu sre iinde insann diledii deil okurun istedii
kitaplar vermesi -bence- akll bir editrlk olur. Bu deneme
dnemini -ben yle kabul ediyorum- yav-a ama planl olarak
atlatmaya bakyorum. Szgelii gelecek ay "Genel Kltr Dizi
si"nde bir Bernard Shaw var, onu George Sand' n bir kitab iz
leyecek. Ardndan gelecekler arasnda Toynbee, Russell, vb.
izleyecek .. Roman dizimizde Hamsun var, yine Fallada var,
baka yakn ve uzak lke yazarlar izleyecek. Diyeceim, dze
ne girecek elbet, tabii ha deyince bizde ne oluyor ki?
ok satma ya da satamama sorununa gelince: Dardan
baktnda yine haksz saylmyorsun. Ama u gerei artk he
pimiz kabullenmeliyiz. Trkiye'de okur snr -en zorlamas ve
almasyla- onbini g buluyor. Bu sayy da bugne kadar
bula bula -dikkatini ekerim, bu bulma sreklilik iindedir
Milliyet Yaynlar buldu. Aynca unu da belirteyir. \1illiyet
Yaynlan'nn aylk ortalama kitap sat -o ayki yay :irla- 60
ile 70 bin arasndadr ve bu sayy sanmam ki kmseyesin.
Senin dndklerinin hemen hemen hepsi tarafmdan
da dnlmektedir. Dediim gibi, bunlarn hepsi bir program
iinde yrtlecek. Yllar yl Trk yazar diye bilmem nemi
yrtaym, sonra da yaync olunca Trk yazarna srt evireyim,
yle mi? Hayr, srtm bir yllk bir gven gemiine ve 60 ki
taba dayaynca Trk yazarn batac edeceim. Bundan kukun
olmasn.

1 95

Teklif ettiin kitaplar iin ltfen bana birer sayfalk bir

zet kart ve hemen gnder. Gzlerinden pldn.
Tark D URSUN K.
26. 02. 1 971
---

---

Sevgili Attila,
Yenilen pehlivan gree doymazm, ite yllardr us
lanmam olmann bir yeni rn daha: "Gnmzde KTAP
LAR " dergisi. kardm ve ilk saydan sana yolladm. Beene
ceini umarm. Kusurlar elbette var, dzelteceim, alyo
rum. Kavgacl, hrnl houna gidecektir. lk say iin sen
den yaz istemedim, nedeni; baz "bumu bykler" gibi "hele
birinci sayy bir grelim, ondan sonra elbet yazarz" trnden
bir davranla karlamamak iindi.
Yalnz dnyamz, toplumumuz deil, kuakdalar da
deiiyor, eski dostluklar, ilikiler geviyor. Dilerim, sende
byle bir ey olmamtr. Yazmak istediinde dergi btnyle
sana aktr. Niyetli isen, OK ACELE -yarm, bir, birbuuk,
iki yada ka sayfa olursa olsun- YAZI GNDER, BEKLYO
RUM. Niyetsizsen bu mektubu almam say.
Selam, gzlerinden pldn:

Tark D URSUN K.
22. 04. 1973
---

---

Sevgili Attila,
Ayptr sylemesi, onbe gn kadar oluyor, Sovyetler
Birlii'nden dndm. Gittiimin birinci gn farkna vardm
hemen, Trkiye' den her giden orada kendine uygun, kendi

1 96

gnlne yatkn kim varsa onun iin "en byktr, ondan daha i
yisi yoktur" demi, iin hou kabullendirmi de.
Elin olu yle yapar da ben yapmaz mym diye dn
dm, kurala uyarak bir ok kiinin adyla kitabn evirmelerini
tledim. Bunlarn iinde senin "Kurtlar Sofras " ile "Ban
Ucu " da var. yi mi ettim, kt m bilemiyorum orasn. Ama
sence iyi etmisem, aadaki adreslere birer adet -ister imzal,
ister imzasz- gnderiver. Hem gnderdiklerin sevinir, hem ben.
Niin ben? Onu da aklayalm: Ben "Attila lhan.. , B
an Ucu.. , Kurtlar Sofras... " diye tutunup sylevler ekince,
yakam koyvermediler, "madem yle, gidince gndereceine
sz ver bakalm" dediler.
Szm yerine getirmek iin seni arac kullanyorum,
ite!
Ahmet Kfl ile Bilgi Yaynevi'nden de bu konuda bir
isteim var: Moskova niversitesi arkiyat Enstits Trkoloj i
Blm'nn kitapl bir yrekler acs. Gezdim, grdm. Sz
lk diye emsettin Sami'ninkini kullanyorlar. Trk Dil Kuru
mu'na yazmlar, Kurum iplememi bile. Ben, ciltli , byk bir
ka szlk aldm, yolluyorum. Kfl de senin kitaplarn arasna
kan szlklerden birer ya da ikier adet koyarsa beni zellikle
honut eder.
Diyeceklerim bu kadar. Selam sevgi tabiidir. per!
1 -Ekber Babayev DM U lyauvua Korpus 1 Kv. 1 05 /
Moskva
2-Vera Feonova Moskva Soyuz Pisateley nostrannaya
Komissiya
3-Tevfik Melikov
4-Moskova niversitesi
arkiyat Enstits Trkoloji Blm.
(Vera'nn adna gnderirsen ular)
Tark D URSUN K.
08. 06. 1974
---

---

1 97

Sevgili Attila,
Yeenim Halit Kakn mzie heves sardrd, bir de
plak doldurdular. Ye-ye mzii ile bir takm olumlu eyler
yapmak istiyorlar. stelik zmirlilik de anda olduuna gre
bunlar tutmak, el ve omuz vermek ba devimiz. Kendileri ile
ilgili olarak resim ve yazy Blent Gl'e gndermiler. Yayn
lanmas konusunda ilgini esirgeme.
Diyeceklerim bu kadar, per, selam.

Tark D URSUN K.
tarihsiz
----

1 98

---

DEM RTA CEYHU N'dan

ATTLA LHAN'a ...

Attila lhan Dost,

Nurer'den rendim. ok nceden verdiim bir sz
hatrlatr ekilde (tabii en rezaletli biimde), Demokrat zmir' e
yazlar gndermemi istemisin. Saal. . . Aslnda, yle bir hay
huyun iindeyim ki, napyorum, ne haltlar kartryorum da d
ndm ileri gerekletiremiyorum, . bilemiyorum. Durma
dan proje deitiriyorum. Bir romana karar veriyorum, balyo
rum ve vazgeiyor, bir hikayeye -uzun hikayeye- balyorum.
Ondan da cayyorum ksa bir zaman sonra, bir baka romana
balyorum. Anlayacan psevdiyim u gnler.
Normaldir.
Attila dost, imdilerde yeni bir greve baladm ve ek
meimi oradan karyorum. Grevim, konut sorunu ve konut
retimiyle ilgili. Bu nedenle fazla ilgilenemiyorum bu sorunlarla.
Gnderdiim yaz da, bu almalarn rn. Belki ilgini eker
diye, oturdum daktilo ettim (biraz da aktel hava vermee al
arak). Orij inaldir, ve de yaynlanmamtr. Kullanrsan kullan.
Yazy iki blm haline getirdim, mmkn olmazsa tefrika e
dersin diye. Senden ricam, yazm kan gazeteden gndermen.
Ayrca, her gn gelirse gazete, daha ok memnun olurum. Bel
ki, (gene istersen) hafta da bir veya iki yaz (fkra) yazmam da
mmkn olabilir.
Selam, haber.
Demirta CEYHUN
19. 10. 1 971

Dost Attila lhan,

---

---

stanbul Bilgi Brosuna, tarihin uygun olduuna dair

bilgi vermisin. ok ok teekkrler.
1 99

"Kltr-Sanat" konumalarna 1 Kasm'dan itibaren

balyorum. u an kesinleen program yle: 1 Kasm'da Hfz
Veldet Velidedeolu, 8 Kasm'da etin Altan, 1 5 Kasm'da
Attila lhan, 22 Kasm'da Halit Ref, 29 Kasm iin Doan
Avcolu'nu dnyorum. Olmazsa Melih Cevdet'i dnyo
rum. Aralk ay program iin Ahmet Muhip Dranas'tan sz al
dm. Ayrca evket Sreyya ile Yaar Kemal'i dnyorum.
Daha sonra da Haziran sonuna kadar her Cuma devam edece
im.
imdi senden ricalarm:
Kitaplarn nerede? Salim engil'de kitabn (mevcudu
olan) var m, getirtmemi ister misin? Bu konuda baka bir diye
cein var m ayrca.
Konuma dzenimizi yle dnyorum; 1 6- 1 8 aras
kitap imzalama. Saat 1 8'de konuma. 19'dan sonra 20'ye kadar
gene kitap imzalama. Saat yirmiden sonra da topluca bir mey
haneye gidi. (not. Kfl konumay dinlemeye ltfeden gelirse,
meyhane programlarn dzenler artk.)
Byk boy fotorafnn bir an nce gnderilmesi.
Ricalarm ve zellikle zahmetlerin iin ok ok teekkrler.
Hami: geenlerde Kfl'ye bir mektup yazmtm. Ni
ce zaman geti, bir cevap alamadm. Oysa benim iin nemliy
di. Senden rica etsem, bir hatrlatsan. Ayrca, u bizim "Asya "
iin de bir haber gnderebilsen.

Demirta CEYHUN
25. 08. 1974
---

----

Attila lhan arkada,

Kitabma gsterdiin yakn ilgi dorusu beni sevindirdi.
Hele soruturma dzenlemen, pardon, konumadaki sorulan
bizzat senin hazrlaman bence ii daha bir nemli kld. Son
200

gnlerde, bir eit fikri masturbasyon iinde olan edebiyatla

rmza kar yeniden bakaldrmann gerei ve yollar zerinde
dnyordum. Bu nedenle, senin Kaynak ta ve S.HD. de kan
yazlarn bir kere daha gzden geiriyordum ki, Yeni Dergi 'de
(yanlmyorsam) Mustafa Baydar'n Nazm'la ilgili yazsn o
kuyunca bu iin periodik sresinin de dolduuna iyice kanaat
getirdim.
Attila, gerek Nazm' n ve gerekse senin Mavi'cilerle
birlikte balattnz ve gelitirdiiniz bu bakaldrma hareketle
rinin, her ne kadar istenilen byklkte alev karmsa da, iste
nilen miktarda geriye kor brakmadna inanyorum. Bana yle
geliyor ki, bu her iki bakaldrmann da tam bir baaryla so
nulanamamas (baaryla sonulanamadklar, birinciden sonra
bir ikincinin gelii ve imdilerde bir ncye ihtiya duyulma
sndan da anlalmaktadr. Orhan Veli bakaldrmasn, bu
katagoriye katmyorum, nk o bir ekilci bakaldrmadr, yani
batl burjuva zentisi bir bakaldrmadr.) yurdumuzda bir kad
ronun kurulamamasndandr. Ama imdi, daha bir bilimci
uyanmann olduu kansndaym. Mavi hareketinden imdi
lerde ka kii ayakta bir dnsene. Bu kadar fire verilmesine
bence sebep, davranlarn bilimsel itmeler nedeniyle deil de,
tamamen igdsel olmasndadr. Dolaysyla da tkenme,
kopma ve kamalar kolay olmutur. Ama tekrar ediyorum, bu
gn artk bylesine bir hareket, ok daha olumlu sonular geti
recekmi gibi geliyor bana.
Neyse, gzlerinden perim. Cengiz'e selamlar.
'

Demirta CEYHUN
tarihsiz
---

---

20 1

YAGMU R ATSIZ'dan
ATTLA LHAN'a ...

Sayn Attila lhan Bey,

Hi tanmadnz birtakm kimselerden mektuplar al
mak belki sizin iin artk artc bir durum olmaktan kmtr.
Fakat yine de normal artlar altnda her mektubun makul bir se
bebe dayanmas gerektiinden msaadenizle dorudan doruya
bu mektubun yazlmas sonucunu douran sebeplere gemek
istiyorum.
Bat Almanya'nn Mnib ehri'nde KINDLER
VERLAG (Kindler Yaynevi) adn tayan byk bir messese
vardr ki zellikle eitli dallarda hazrlad ansiklopedik ma
hiyetteki eserler dolaysyla isim yapmtr. Bu yaynevinin
bundan birka yl nce balad bu tr eserlerden biri ve belki
de en by KINDLER WELTLITERATUR-LEXIRON
(Kindler Dnya Edebiyat Ansiklopedisi) adn tamaktadr. Bu
ansiklopedide en nemlisinden en kyda kede kalmna ka
dar yeryznn btn yazl edebiyatlar, kaleme alndklar dil
deki orij inal balklarna gre alfabetik tasnife tabi tutuluyorlar.
Mesela "Zenciler Birbirine Benzemez " (Die Neger aehneln
einander nicht) N harfine deil de Z harfinde sraya alnyor.
Sonra da eser, yazar, eserin nemi ve konusu hakknda bilgiler
veriliyor ve en sonunda da sekunder literatir, yani szkonusu e
ser hakkndaki eserler bir liste halinde ekleniyor. Mnih ni
versitesi Trkoloji Enstits retim grevlilerinden olan an
nem Bedriye Atsz bu ansiklopedinin Osmanl kadrosu ksmn
zerine alm durumda. Trkistan, Azerbaycan ve dil-Ural bl
geleri baka uzmanlar tarafndan hazrlanyor. Bu n bilgilerden

202

sonra laf nereye getirmek istediimi herhalde sezinlemisiniz

dir.
imdi, fazla ilgi ekici bir konu olmamakla beraber, si
ze birka kelime ile kendimden bahsedeyim. Sonra da olay
mutlu bir sona balamaa urarm.
Ben Beyolu'nda geen avare ilk genlik yllarndan
sonra yksek renimini (politoloj i, devletler hukuku ve arki
yat) Bonn niversitesi'nde g bela tamamlam ve sonra bir
sre Fransa'da srterek neticede evvelki yl askerlik grevini
yapmak zere Trkiye'ye dnm bir -diyelim ki- insanm.
Fransa'ya gitmeden nce birka aym Mnih'te annemin sini
rine dokunarak geirmi ve bu arada yediim ekmei helal et
mek amacyla, yukarda izah ettiim makalelerden on be tane
sini annem namna yazmak basiretini gstermitim. Geenlerde
kendisine yolladm bir mektupta, Trk Edebiyat'nn
1950'den bu yana yetitirdii en nemli romanc sfatyla sizin
bu ansiklopediye mutlaka girmeniz gerektiini belirttim. An
nem de frsat ganimet bilerek, "evladm, eer sen byk diyor
san herhalde byktr. imdi S harfi dizilmek zere. Ben de se
yahate kacam iin pek megul olamayacam. Senin dehan
dan eminim. Sokaktaki Adam' iki saatte karabilirsin. Aman
sekunder literatr ihmal etme! Gzlerinden perim, canm
yavrucuum . . . ", deyiverince i yine benim dertli bama dt,
oysa ben u sralarda feci ekilde Ayin'e ak olduum iin ca
nm ciddi meselelerle uramak istemiyor. Bununla birlikte ge
rek size kar duyduum derin hayranlk ve gerekse iimsra ta
dm snmez hizmet atei biraraya gelerek beni mahkum du
ruma soktular (alea j acta est! ! !)
Netice-i kelam: Bana zellikle "Sokaktaki Adam " ve i
leride kullanlmak zere hem "Zenciler.... " ve hem de "Kurtlar
Sofras " hakknda yaynlanm btn makale ve yazlarn adla
r, yazarlar, yaynlandklar yer ve tarihler, ltfen ...
Bakaca: Baz frtnal olaylar dolaysyla bir ksm
Brksel'de, bir ksm Tours' da, bir ksm da Almanya'nn
muhtelif ehirlerinde ebediyete intikal eden kitaplarnzdan (bu-

203

rada rvet istiyorum!) Bela iei, Yamur Kaa, Zenciler,

Abbas Yolcu, Ben Sana Mecburum...
Sayn Attila lhan Bey, ben halen Genelkurmay Terc
me ubesi'nde ile doldurmakla megulm. Ve bu ile bu ayn
sonuna kadar srecek. Ekim'in ilk haftasnda Misak- Milli hu
dutlarn terketmek niyetinde olduumdan ve ondan sonra S
harfi zaten baslm olacandan bu ricalarm sratle yerine ge
tirmeniz beeriyetin mstakbel saadeti ynnden gayr-kaabil-i
tasavvur ehemmiyeti haizdir.
Zahmetiniz iin imdiden teekkrlerimi sunarm.

Yamur A TSIZ
Ankara 10. 09. 1970
---

---

Aziz Aabey,
Aslnda u anda oktan buralardan gitmi olmam gere
kirdi. Fakat kesin olarak u irkef kuyusunun Tal Tarihini bir
ka ay ertelemi bulunuyorum. Ayin ile evlendim. Canma
desin, pek de iyi ettim. Sokaktaki Adam u sralarda baslm
olmal. Annem "s" harfinin artk kapanm olduunu iddia eden
sedeflilere, "Ben Uurtan'la size bunu yollayacam daha se
yahatimden nce sylemitim. Siz unutmusunuz.", kabilinden
bir numara yapm. Yazk ki "Kurtlar Sofras " iin artk ok
ge. "Zenciler'i mutlaka sokacam. Halen Babakanlk Basn
Yayn Genel Mdrl'nde D Basnla likiler ef'yim ha
valarndaym. Ama herhalde uzun srmez. im nefret ve kinle
dolu. Ankara'ya yolunuz derse sizi misafir etmek benim iin
byk bir haz kayna olacaktr. Son iirlerimden bir ikisini
yolluyorum. Ha, unutmadan yeni ylnz da kutlayarak size
salk ve baar dileklerimi iletirim. Ben Duvar .... ve Bela i
ei hari dier btn kitaplarnz sadan soldan i ettim. Sev
giler.

Yamur A TSIZ
tarihsiz
204

---

---

Aabey,
Bu sabah da sylediim gibi kindler iin yazdm
"Zenciler " makalesini yolluyorum. Orij inal metni de ayn posta
ile anneme gnderiyoru m. Geri bu biraz aceleye geldi ve biraz
da iirme oldu ama yine de olduka iyidir. u sralarda iim
bamdan akn. Hala burada, yani Trkiye'de, oluuma kendim
de hayret ediyorum. Ama bir bakma iyi oldu. lerimi buradan
ayarladm. Kimse duymasn ama 1 Eyll ' de Almanya 'nn Sesi
radyosu'ndaki iim balayacak. Yeni stanbul'un muhabirliini
aldm. Herhalde Temmuz sonuna doru hareket edeceiz. Ayin
de eski yeri olan televizyona dnecek. Bu arada bir dinlenme
seyahati yaparak zmir' e de gelmek istiyoruz. Greceimiz
umarm. S izi ararz. Selam ve sevgiler.

Yamur A TSIZ
Ankara 16. 06. 1971
-

---

----

Merhaba Aabey,
Aradan bu kadar uzun zaman getikten sonra benden
yine bir mektup almak belki sizi artacaktr. Karm Ayin ve
ben yldan beri Almanya'dayz. Radyo ve televizyonda al
yoruz. Ben ayrca ANKA ve Cumhuriyet'in muhabirliini de
yapyorum. Bundan birka hafta nce, TDK'nun 1 974 yl iir
dl'n aldnz gazetelerde okuyunca, zaten, hi deilse
birka satr yazarak, kutlamay dnmtm. imdi hem bu ii
yapyorum, hem de bir baka "i" konusunda size bavurmak
niyetindeyim.
Mesele u: Tbingen ehrinde Erdmann- Verlag adnda
bir yaynevi var. Bu yaynevi, Stuttgart'taki "Uluslararas
Kltr likileri Enstits " (veya buna benzer adl) bir eyalet
resmi kuruluuyla sk bir ibirlii iinde. Drt ay kadar nce,
rnein Trkiye adnda yedi yz sayfalk bir ansiklopedik b
yk eser yaynladlar. Trk Hikayecileri Antolojisi, v.b. gibi ki205

taplar da basyorlar. imdi bir niyetleri daha var: Bir Modern

Trk Edebiyat Antolojisi basmak . . . Aa yukar 1 950'den bu
yana yetimi belli bal air, hikayeci, denemeci, eletirmen ve
belki de romanclar iine alacak bu antoloj iyi, br antolojiler
den ayracak nokta, ikinci blmnde, yine ada Alman ya
zarlarnn Trkiye'ye ilikin yazlarndan da rnekler sunmak.
Bu kitab ce bir Trk yayneviyle anlaarak Trkiye' de Trke
ve drt bin nsha bastrmak istiyorlar. Bunun yarsn hemen
satn alacaklar. leride kitap Almanca'ya evrilip burada da ba
slacak. Basan yaynevinin ad yannda tabii Erdmann Yaynevi
de yazlacakm. Hacmi 300 sayfa kadar olacak. Masraflara fi
lan da tabii katlyorlar. imdi antoloj iye girecek sanatlarn
seiminde yardmc olup bu ii geni lde dzenleyecek ve
bir de nsz yazacak tannm bir isim aryorlar. Kitabn hazr
lanmasnda ben de yardm edeceim ama tannm bir isim ol
madm iin ie yaramam. Yaynevi bu ile uramaa beni
"memur" etti. Aslnda biraz da ben istedim. Gnlk koutur
madan biraz olsun kurtulmak iin . . . Kitabn nmzdeki Mart
aynda baslmas tasarlanyor. Pek zor bir i olduunu sanmyo
rum. nemli olan, bir yayneviyle anlamak ve sizin "evet" de
meniz. Bana bu konuda ve ltfen "ok ivedi" olarak kararnz
bildirir misiniz? Dorusunu sylemek gerekirse benim bu
mektubu bundan bir ay, hatta iki ay nce yazmam gerekirdi.
Fakat siz de gazetecilik ettiiniz iin bilirsiniz. Gnlk ileri
kovalamaktan insan bazen ihmalci oluyor. Tabii Erdmann Ya
ynevi size bu i iin bir "erefye"de deyecek. Geri bu, artk
mrnzn sonuna kadar hi almadan rahata yaamanz .
salayacak bir para olamaz ama, fena da deildir sanyorum.
Yeter ki siz evet deyin. Frankfurt Uluslararas Kitap Fuar 'nda
bunlar Nebiolu'ndan biriyle, yahut da Bay Nebiolu'nun biz
zat kendisiyle, konumular ve adam bu ie byk ilgi gster
mi. Drt bin basp, telif cretlerini de Alman'a dettikten sonra
stelik pein pein iki binini de satmay garantiledikten sonra
ilgi gstermesi normaldir. imdi siz bana ltfen, bu konuda ne
dndnz ve hangi yaynevinin sizce uygun olduunu

206

bildiriverin. Hatta hemen bu yayneviyle temasa geerseniz,

Erdmann'a elle tutulur bir neriyle de km oluruz. nk
Erdmann'n (sahibinin ad da byle) asl istedii, bizim setii
miz bir yayneviyle i grmek.
Bana fi tarihinde, bir iki kitabnz yollayacanz
vaadetmitiniz. Hi deilse Duvar' yollarsanz ne iyi olurdu.
liikte bir iki denememi yolluyorum. Acaba beenecek misiniz?
Acele cevap bekliyorum. Salk dileklerimle ve iten selamla
rmla.
Yamur A TSIZ
Rodenkirchen 25. 11. 1 974
-

---

---

207

H LM YAVUZ'dan
ATTLA LHAN'a ...
Sevgili Attila aabey,
Ne zamandr, yazacam, diyorum, olmuyor. Bu kez
'Hangi Sa ' gelince, zamandr, daha da gecikme, deyip yazyorum.
nce u: kitaplar iin, yrekten teekkr ederim. Asln
da, yazamaymn nedeni, biraz da senin Bilgi'den ayrldnn
sylenmesi. Geenlerde, zmirli baz gen arkadalar, senin ye
niden zmir'e dneceini, Demokrat zmir'in bana geeceini
sylediler. Gazete yeniden kyormu, doru mu?
Kitabn ad 'Hangi Sa ' yerine, 'Hangi Dou ' olma
mal myd? Bence yazlara daha uygun derdi.
'Hangi ' dizisiyle, yararl bir ii balattn, srdryor
sun. Bundan sonraki 'hangi ', bence, 'Hangi iir ' olmal. iirle
rini okumamz, dncelerimizi sylememizi srarla isteyen o
kadar ok gen air var ki! (Kukusuz, bana gelen genlerin en
azndan on kat sana geliyordur). stelik, sen ok daha iyi bile
ceksin ou airlerimiz (genleri sylemiyorum), yaptklar iin
ne olduunun farknda deillerdir, olmalar da mmkn deil
dir. zellikle geleneksel Trk iiri balamnda, kuramsal bir
deneme ne yararl olurdu! ..
B ir de u: 'Felsefe ve Ulusal Kltr! ', 'Roman Kavra
m 'ndan ne haber? Daha bitmediler mi? Bilgi, yeni basklarn
yapmay dnr m? Yeni bir dzyaz kitab (Hilmi Ya
vuz' dan) basmay dnr m?
stanbul'a yolun dmez mi, TDK kurultay iin tem
muzda Ankara' da olacam, olmazsa o zaman grrz artk.
Tekrar teekkr ederim, sevgili Attila aabey,
Hilmi YA VUZ
15. 05. 1 980
---

208

---

 LHAM SOYSAL'dan
ATTLA LHAN'a ...
Attila karde,
Byle durup dururken benden bir mektup alnca ara
caksn belki... Ama armayabilirsin de, byle krk ylda bir ve
beklenmeyen zamanlarda gelen tan mektuplarnn angarya
mektuplar olduunu kestirebilirsin de hemen. Her ne hal ise ...
Ben, Trk basn zerine, basnn tarihesi, gazeteler,
gazeteciler, gazetelerin finans kaynaklar, ilan ve reklam du
rumlar, politik eilimleri, yaptklar zikzaklar, iktidar-basn i
likileri, vb. konular kapsayan, sistemsizliim yznden azck
da krkanbara benzer bir kitap hazrlamaya alyorum. Ne var
ki, Ankara ve stanbul basnn bir lde bildiim halde, blge
gazeteciliinin en youn olduu yer olan zmir ve zmir basn
konusunda genel bilgilerin ve yazlp izilenlerin dnda pek bir
ey bilmiyorum.
te iin bu noktasnda aklma adn geldi. Bu ricamn
patlamas bunun zerinedir...
ok zamann almaz isem, Ege basnnn iinde bir kii
olarak bana, notlar gndererek, bildiklerini aktararak yardmc
olur musun?
yle atk suratl, bilimsel grnl bir kitap hazrla
mak niyetinde deilim. Basnn daha ok bilinmeyen ynlerini,
alaveresini, dalaveresini, iinde yaayanlarn ektikleri ileleri
ve srdkleri sefay ortaya koymak istiyorum. Tabii varsa
skandallar, yolsuzluklar ve rezaletleri de yazmaktan geri kal
mak niyetinde deilim.
Bana bu konuda grlerini, bildiklerini bir de Ege ba
snnda ya da niversitesinde -varsa- yaynlanm, benim g
zmden kam olacak yaz ya da yaynlar gnderebilir ya da
nerelerden salayabileceimi bildirebilir misin?
Daha ksas ve kestirmesi:

209

Bana nasl yardmc olabileceksen ylece yardmc olur

musun?
Ricam bu. Gerisi selam ve kelam ...
Bu arada, Duvar iin yazdn nszn pardon arka ka
pak yazsn bir harika olduunu sylemeden geemeyeceim.
Bir nehir roman olaca anlalan Ban Ucu ' nun gerisini de
merakla bekliyorum.
Tekrar selamlar ve sevgiler, hoa kal.
lhami SOYSAL
A nkara 06.09. 1 973
-

--

---

Kardeim Attila lhan,

nce cevap mektubunu, ardndan da zmir Gazeteciler
Cemiyeti Raporu'nu aldm.
Saolasn, var olasn.
Mektubunda bilmem ki bu kadar yeter mi diyorsun.
ok bile.
Nurdoan Taalan'la iliki kurdum, emsi Katltan'a
mektup yazdm. Henz bulamadm, szn ettiin Toplumsal
Aratrma Dernei ama onu da nasl olsa bulurum. Btn bunla
rn yan sra, en nemlisi de Rapor'un arkasndaki bilgiler. Ben
baka yerde mmkn yok bunlar ele geiremezdim. Tekrar
tekrar teekkrler.
Antoloj i iin yazdn yreklendirici szler iin de ey
vallah. Bu konuda ok kfr yedik de bir de dosttan ve de yet
kili, bu konuda konumaya en ok hakk olan birinden "merakla
bekledim, zevkle okudum" szlerini iitmek bana byk bir ar
maan oldu.
Ban Ucu'nun ardn ve yeni iirleri sabrszlkla
bekliyorum.
Gzlerinden per, teekkrlerimi tekrarlar, salklar
dilerim.
lhami SOYSAL
A nkara - 18. 9. 1 973

210

---

---

Kardeim Attil a,
Aslnda sana bu satrlar "halet-i ruh iyemin en namsait
olduu bir vakitte" yazmaya baladm iin sen de ben de ans
szz ... Ama yle bir bunaldm, yle bir skldm ki u anda, ha
di dedim gnlerdir kafamdan geirdiim ii yapaym, Attila'ya
mektup yazaym. Hem oyalanrm, hem bir grevi yerine getiri
rim hem de belki ender bulunur dzeyde bir dostla yarenlik e
derken belki i skntm unuturum...
Bunca karmak ve kark istekten kan yerine getire
bileceimi ise kestiremiyorum imdiden . . .
nce sana kar bir de deil, iki teekkr borcumu yeri
ne getirmem gerek.
lki, "Fena Halde Leman " imzalayp gnderdiin iin
ok gecikmi bir teekkr. Belki bu ii yedi sekiz ay nce yap
mam gerekirdi. Olmad, geciktim.
kincisi de "Dersaadette Sabah Ezanlar " iin...
"Fena Halde Leman " adl romann iin izlenimlerimi
syleyeyim nce.
Fena Halde Leman ad, fena halde tuttu ... Birlikte hapis
yattmz sal sollu eitli grl arkadalardan sk sk bu s
z duyuyorum tekerleme halinde ... Herhangi bir konuda -uygun
dsn, dmesin- bir duygularn belirtmek istediler mi hemen;
"Fena Halde Leman "diyorlar.
stelik sanrm ki bir ksm, kitab okumadklar halde
adn tutuyorlar, dillerine pelesenk ettiler...
Bana gelince:
Kitabn giri blmnde, hani o Demokrat zmir gazete
sinin mutfan anlattn blmde arpldm ...
Bu kadar scak, bu kadar ilgi ekici, bylesine hzl pek
az roman girii grdm. Yerli-yabanc imdiye dek okuduum
yzler ve belki de binlerce roman iinde ...
Roman bitirdiimde ise bir kez daha arpldm ... Attila
bu roman yazmasayd ne yitirirdi diye dndm.
211

Konuya, kurguya, anlatma, ustalna diyecek hibir

szm yok. Hayranlktan te . . .
Ama o ilediin durmadan yenilediin ve Fena Halde
leman ' okurken zaman zaman bana ''yetti artk be! .." dedirten
cinsellik konular var ya, ite onlar beni bezdirdi. Roman da
gzmde ''yazlsa da olurdu, yazlmasa da" dzeyine indirdi.
Grlerimi bunca aka yazyorum, sylyorum diye
umarm ki bana kzmyorsundur. Ben sanat husumetinden, ama sanat senin gibi gerek sanat olduuna inandm biriy
se- ok korkarm . . . Korkarm ama gene de bildiimi sylemek
ten de geri kalmam. " dare-i maslahatl" sevmiyorum
Attila... Beni anlayacan biliyorum.
Romanda, edebiyatta, hatta basnda cinsellik konusunun
kurcalanmasna kar bir yobaz mym? Bu sorunu -insann, da
ha dorusu canlnn ayrlmaz, yok saylamaz bir paras olan bu
sorunu- gzard etmekten yoksaymaktan yana bir tutucu mu
yum? Sanmyorum... Kendimi her konunun ak ak yazlp
konuulup tartlabilecei bir gereki sayar ve sanrm. Pein
"tabu"lanm yok sansndaym.
Benim sana itirazm, bu konuyu niye iliyorsun diye
deil. Abartyorsun, ok abartyorsun ve cinsellii salt tersin
den, salksz, toplumlarda genellikle ters saylan ilikiler a
sndan vurguluyorsun diye . . . Ve de konuya ba sorun, tek sorun
diye yaklayorsun veya byle bir izlenim veriyorsun diye ...
Yanlyor da olabilirim, ok inatl ve byk savlar ar
dnda deil ama benim kanm bu ...
Bir noktack daha.
Senin roman kahramanlarn iinde neden hi olaan
cinsel birleim tutkusunda olan, bu ii abartmadan sradan bir
insanlk ve duygu birleimi olarak ele alan yok? Diye bilirsin ki,
son romanmda "Nevser" tipi var ya ... Acaba? O da bir anlamda
bir firijid, bir doyumsuz, hasta ve sakat tip deil mi? Bana o da,
"Mnif' de ok salkl - tabii cinsel adan sylyorum- kii
ler gibi gelmedi ...

212

Evet "Fena Halde Leman " ve bu vesileyle de genellikle

roman kiilerin iin diyeceklerim imdilik bu kadar.
Ben, el yazs yazmakta ok glk ektiim iin -bu
rada da daktilo makinas kullanamadmdan- dncelerimi ra
hata derleyip, toparlayp aktaramyorum. Danklklar, sav
rukluklar olduysa kusura bakma. Bir de bunlar yazarken yrek
ezen bir scak ve srekli elime, koluma, azma burnuma konup
beni lgna eviren bir sinek denizi iinde yzyorum ki hi
sorma. Zaten hurda biraz da -biraz deil byk ounlukla
moralimi bozan bu kara sinekler. Dayanlr gibi deil. nsann
cann bumuna getiriyorlar...
Gelelim Dersaadette Sabah Ezanlar' na ...
Seni bir kez daha kutlarm Attila lhan ! . .
Roman dediin ite byle olur... Nefis bir ey ... er gi
bi okudum. Dndm dndm sayfalarn bir kez daha evirdim.
Bittiinde elinden oyunca alnm ocua dndm. Kendi
kendime and ettim. "urdan kar kmaz, bata Kurtlar Sofras
olmak zere Ban Ucu 'ndan balayp, Aynann indekiler
dizisini bir kez daha ve dikkatli okuyaym" diye . . . Arada elbette
"Zenciler Birbirine Benzemez "i de okuyacam. Bir daha oku
mak iimden gelmeyecek olan. olsa olsa Fena Halde
Leman 'dr.
Buna da kt romandr diyemiyorum. ada Trk ro
man iinde kukusuz ki bir yeri kendine zg bir dzeyi var ve
olacaktr da. Ama ben sevemedim. Bir kez okudum ya yeter de
rm.
Bu son romannda hemen dikkatimi eken bir eyi sy
leyeyim nce. ok dzeltme hatas var. Yarar olursa yazaym:
Sayfa l 9'da 5 satr ''tavan", "yavan" olacak.
Sayfa 27'de l satr "ay", "ayn" olacak.
Sayfa 3 7'de l satr "rzeli", "gzeli" olacak.
Sayfa 85'de 9 satr "teminat altnda" olacak.
Sayfa 98'de 1 3 satr "hamnne'm", "hanmne'm" olmal.
Sayfa 1 27'de 19 satr "tecilli", "tescilli" olacak.

213

Sayfa 1 30'da 8 satr "gibi", "dibi" olacak.

Sayfa l 79'da batan 5 satr tekrar var.
Sayfa 288'de 27 satr "yar", ''yumru" olacak.
Sayfa 292'de 7 satr "dileri", "diler" olacak.
Sayfa 292'de 8-9 satr "m"lardan biri fazla.
Sayfa 3 1 7'de 33 satr "mahsubinin", "mensubinin" olacak.
Sayfa 3 1 7' de 36 satr "klli", "kllisi" olacak.
Zeki Aknc dikkatli bir dzelticidir ama, nedense bu
son kitabnda o dikkatlilii gsterememi. Bunlar benim gr
dklerim. Daha da grmediim kimbilir ne kadar vardr.
Bir de 2 1 0. sayfa'da 1908 ylnda Merutiyet ilan nce
sini anlatrken, Binba Enver Bey'i, daa kan ilk Osmanl su
bay imi gibi gsteren bir anlatmn var. Bilirsin, ilk kazan kal
dran Resneli N iyazi Bey'dir. Enver yanlmyorsam ondan bir
gn sonra kar yola... Bu noktay bir tahkik etmelisin...
Dersaadet 'te Sabah Ezanlar iin syleyeceim son ey
u:
Bamsz, bal bana da ok gzel bir roman. Aynann
indeki/er dizisi iinde de yerine oturan bir roman. Seni tekrar
tekrar kutlarm.
Roman bitirip bir kenara koyduum zaman aklmdan
geeni de sana yazaym.
Bu dizi, bu kitapla noktalanrnamah ...
Bir de hatrlatma:
1 900-1 920 dnemi dilini, anlatmn kullanman son de
rece olaan. Yaptn alntlar da o eski dille . . . Bu da doru.
Ancak gzden kardn bir nokta var sanyorum. O da gn
mz ve hele gelecek kuaklar okur yazarlarnn bu dili anla
makta glk ekecekleri. Sen-ben, elli ya geride brakmlar
iin o dil anlalmaz saylmaz ama, rnein bizim Alev'i d
nyorum -ki olduka iyi ve inat bir okuyucudur- ok laf an
lamak iin zorluk ekecektir. Gnmz genlerine Dersaadet' in
stanbul olduunu anlatmak bile ayr bir aba gerektirir.

214

Ne yapmal acaba? Dipnotlar m koymal? Sona bir

szlk m eklemeli? Dahasn syleyeyim, mealen ne demek
istediini karabiliyorum ama, benim bile arada ne olduunu
kavrayamadm Franszca ve Almanca baz szler ve cmleler
var. Bazsnn evirisini dipnotunda gstermisin, bazsn gs
termemisin. Her okuyucu da illa senin kadar entelektel olmak
zorunda m be kardeim? Bir de, bir yerde, imdi sayfasn tam
karamyorum, Paris yosmas Armande'yi de Bacaksz Abdi
Bey diliyle konuturmuyor, dndryorsun. Konutursan, o
labilir, aktarsan Abdi Bey denebilir... Ama dndrmek... Ya
drgatc . . .
Pardon, pardon . . . Sana bir n teekkr borcum daha
var:
Hangi serisinden "Hangi A tatrk " kitabn iin. O kitab
gnmzde ok kiiye zorla okutmak gerek. Bo laf etmesin di
ye ...
Evet, imdilik yazacaklarm bu kadar.
Beni sorarsan, iyiyim. Yedinci ayn iindeyim ki ''yat
yorum" ... Daha ne dava var ne bir ey ... Suumu bile bilmiyo
rum kesinlikle ... Senin gibi romanc olsam, iyi bir roman ka
bilirdi yaadm bu son maceradan da ...
Ev adresini bilemediim iin Kfl aracl ile gnde
riyorum bu mektubu. Ona da selamm syle ltfen. Yazarsan
sevinirim. Gzlerinden perim kardeim.
Not: Burda senin romanlarn kadar ve belki daha ok
iirlerini de seven, bir ounu ezbere okuyan arkadalar var. Sk
sk kulaklarn nlatyoruz. Dahas radyo ve televizyonda senin
SUL TANIYEGAH arks sylendi mi kulak kesiliyoruz. Bu
ark da Fena Halde Leman kadar tuttu ...
lhami SOYSAL
Merkez Komutanl Tutukevi
Ankara 10.07.1981
GRLMTR - 13 TEMMUZ 1981
-

----

---

215

Kardeim Attila,
Gecikmesinde hibir taksiratn olmayan mektubumun
cevabn aldm. Yeni iirlerinin yan sra tezgahta iki de yeni
romann olduu haberine nasl sevindim bilemezsin. Aklmn
ermedii tek ey, senin gibi bir insan iin ideal ehir olan Anka
ra'y brakp stanbul'a gitme haberin oldu. Neyse, hayrls ol
sun. zgrlmze kavuur, stanbul'a yolumuz drse ala
cak bir kapm daha oldu demektir...
Sana, hakkmda ki davadan uzun boylu sz etmeye ge
rek grmyorum. Gazetelerden okuduklarndan iyi-kt bir fi
kir sahibi olmusundur sannn. Bu haftann sonunda, zgrl
mden koparln tam bir yln dolduracak. Daha nc du
rumaya sra gelmedi. Ocak 1982'nin 1 8' inde bu nc du
ruma. Davamda benden baka tutuklu kalmadna gre ben
tek bama bir rgt gibiyim.
Bir yerlerde birilerinin tavuuna kt demiim ama,
nerde, nasl, kime kestiremiyorum. yle fazla vesveseli biri de
ilim ama aklma ister istemez benim Masonlar kitab geliyor.
Bunun ceremesini mi ekiyorum acaba? Bilemiyorum.
Her ne hal ise . . . Bizim de kaderimiz byle izilmi. l
kemizin her alabora oluunda bizim de ksmetimize sanklk,
hapislik dyor biraz. 1 950'de byle, 1 960'da byle, 1971 'de
byle, 1 980' de byle ...
Ama yalanmm galiba ki, en zor bu sonuncusu geldi.
En de uzun sreni oldu. Dnebiliyor musun, koskoca bir 1 98 1
ylnn yaammda hi yeri yok.
Garip bir duygu bu . . .
erde n e mi yapyorum?
Bilirsin, benim, yazmazsam okumaktan baka yapabile
ceim pek bireyim yoktur. Dolaysyla okuyorum.
Ne var ki okuma olanaklarm da olduka snrl. nk
tutukevi ynetmelii gereince ieriye gazete ve dergiler dn
da Atatrk ve Kurtulu Sava'yla ilgili kitaplardan baka bir

216

ey girmiyor. Bu byle olunca da iler atallayor. Benim bu

konularda aa yukar okumadm kitap kalmam. Ne yapa
lm? Hadi okuduklarm bir daha okumaya baladm:
Nutuk, Sylev ve Demeler, Karabekir' in stiklal Harbi
Hatralar, Hasan Rza Soysal, Nafi Atf Kansu, Yunus Nadi,
Kl Ali, Ali Fuat Cebesoy, Fethi Okyar, Rauf Orbay,
Fahreddin Altay, gibi yaknlarnn anlar. Sabahattin Selek,
evket Sreyya, Hikmet Bayur, gibilerin yazd biyografi ya
da tarih aratrmas kitaplar. Sonra Prof. Suna Kili, Kemal Zeki
ve daha bilmem kimlerin yazdklar ...
Ben bunlarn yzde doksann okumutum. Bir daha o
kudum. Derken kitap alveriini serbest braktlar bir aralk. Bi
raz Edebiyat dnyasnda dolatm, romanlar, hikayeler, iirler,
falan ... Gerekten okunmaa deerlerin yannda bir sr de a
bur-cubur tabii ... Bir de bilirsin benim siyasi tarih ve an kitap
lar okuma merakm vardr. Tarih-i Cevdet'ten Ksas- Enbi
ya 'ya kadar bir dizi de bylesi kitaplar okudum. Sonra gene k
stlama geldi. Ama ben de bu ara, yeni bir hazine kefettim. Ce
zaevine girmesinde hibir saknca olmayan bir dizi kitap ...
Harp Tarihi Dairesi'nin Kurtulu Sava ile ilgili ya
ynlar. .. Bir aya yakn sredir bunlarla har neirim. T RK
STKLAL HARB DAR FALYETLER diye yedi yz sayfa
ya yaklaan kocaman bir cilt devirdim. Ardndan STKLAL
HARB NDE BATi CEPHES onun da ardndan DOGU CEP
HES ... Daha da srada hayli var. SYANLAR, DENZ SA
VALARI, SAKARYA SAV AI, B Y K TAARRUZ, CE
NUP CEPHES , KOMUTANLARIN B YOGRAF LER , falan
filan ...
Yani anlayacan en azndan daha bir-birbuuk aylk o
kuyacak malzemem var. Ve nedense bir yldr akl etmediim,
etmediime de imdi zldm bir ey yapyorum. Okurken
notlar karyorum.
Niyetim btn bunlar tarayp bir ya da iki kitap ortaya
karmak. Vaktiyle de seninle konuurduk ya, biri ATA
TRK'N EVRES ... Bu evrede kimler vard. Atatrk'le

217

birlikte nereye kadar yryebildiler, neler dediler, neler yaptlar,

Atatrk bunlar iin neler dedi, vb.
kincisi daha uzun sreli bir alma. . . Bandan sonuna
kadar Kurtulu Sava sresince adlan u ya da bu biimde ki
taplara gemi kiiler klavuzu . . . y le ok bilinenler deil. Yani
Cebesoylar, Karabekirler, nnler, akmaklar, Rafet Paalar
falan deil. . . Elbette bunlar da olacak da, ama asl adlar ve ki
ilikleri unutulup gitmi olanlar. ..
rnein bir Galatal evket diye miralay var. stan
bul'da Anadolu ile irtibat salayan kilit adam. Kimdir, nedir,
kurtulutan ne oldu? Bir Kprl Hamdi Bey var. Akba Cep
haneliini basp Anadolu'ya karan . . . Bir Keskinli Rza bey
var. Antep savunmasnda bir Yrk Selim bey var, Silifke'de
Emin Aslan bey. . . Dou cephesinde bir Eyp Aa var, Kuvay-i
Milliye Mfrezeleri arasnda Konya'da kurulmu byk hiz
metler etmi 1 1 O kiilik bir Arnavut mfrezesi var. 1 00 kiilik
bir Yeil Bayrak Mfrezesi, bir Bolevik Taburu, Ege yresin
den Efeler, Erzurum'dan Dadalar, Karadeniz kylarnda Reis
ler, Bahtgiray mfrezesi ...
Byle bir mektupta saymakla bitecek gibi deil bunlar.
Aslnda btn bunlar, niversitelerin, bilim adamlar
nn, geni kadrolarn yapmas gereken aratrmalar. Biyografiler
tek tek saptanmal. ncesi ve sonras aratrlmal, ykleri ob
jektif biimde ortaya konmal.
Ama nerde? Kim byle del i pstekisi saymaya heveslenir?
Bu kitaplar okuduka ve dndke daha iyi gryo
rum. B iz millet olarak daha kendi Kurtulu Savamzn tarihini
bile doru drst yazmamz. Yazlanlar hep beylik basma ka
lp eyler. Her eyin kolayna gidilmi. Kolay ve yavan...
Harp Tarihi Dairesi, cilt cilt, kue katlara kitaplar
bastrm. yi de, bunlar bile, yle stn kr, yle yavan, ara
trmadan ve deerlendirme yaplmadan yazlm eyler ki, ste
lik de yazarln da bir sanat, bir meslek olduunun hi mi hi

218

farkna ve bilincine varmam bir kadronun bir takm belgeleri

karman orban toparlamasndan ortaya km ciltler bunlar.
Ah u arivleri bizlere verecekler de kitap nasl yazlr
m gstermeli bunlara.
Ama hi ilgin eyler yok mu bu kitaplarda? Ohoo ...
Yzlerce, binlerce . . .
Mesela Kurtulu Sava boyunca cephelerde ehit den
subay ve er saysn Sabahattin Selek'in kitabndan dolay bili
riz. 662 subay ve 8505 er... Peki bunun detay nedir? Mesela,
nl Dou Cephesi Harekat, Ermenilerle sava Trk ordusuna
neye mal olmutur? Ben bu kitaplar araya araya saya saya bul
dum. Dou Cephesi savalarnda subay ve er olarak 46 ehit 76
yaral ve 2 de tutsak vermiiz. lgin deil mi?
Bu kitaplarda daha da byle ilgi ekici pek ok bilgi
var. Ama dediim gibi darmadank, dzensiz ve stelik de iyi
deerlendirilmemi ... Mesela ben Mtarekeden sonra Trak
ya'daki Cafer Tayyar Paa Kolordusunun -o srada Cafer Tay
yar daha miralay- ne yaptn hep merak ederdim. Meer Yu
nanllar 20 .07 . 1 920' de Marmara Erelisi 'ne karma yapnca bu
kolordu Yunanllara esir dmemek zere Bulgaristan'a sn
m ... Orda enterne edilmi ...
Sava boyunca Bat Cephesine trenle ikmal yaplabil
mesi iin kmr lazm. Bu kmr Zonguldak'tan alnm. tal
yan ve Fransz gemileriyle Mersin'e gtrlm. Oradan tren
lerle Afyon zerinden Ankara'ya getirilmi.
Bir baka rnek:
AYDIN RE S ve PREVEZE adnda iki gambot kap

tanlar stanbul Hkmetinden kopup Ankara'daki TBMM H

kmetinin emrine girmiler ama, Karadeniz' de bunlar saklaya
cak liman yok, Trk kylarnda kalsalar, tilaf donanmas bat
racak ya da esir edecek, bunun iin Sovyetler' in Novosiski li
manna gidip, yedi ay arda kalmlar...
Al sana, gnmzde de yararl olacak bir bilgi:
ngilizlerin nl bir Lord Curzon' u vardr, bilirsin bi
rinci Dnya Savanda Dileri Bakan, Lloyd George Yunan-

219

hlar Anadolu 'ya saldrtrken 1 8 Nisan 1 9 1 9' da hkmetine

verdii bir muhtrada yle diyor:
"Selanik ehrinin kaplarndan be mil teye asayii
devam ettirmekten aciz olan Yunan Hkmetine btn zmir
vilayetine nizam ve asayii kurmak vazifesi emanet edilebilir
m. ?. "
THE NEAR EAST Gazetesine de unlar yazyor:
"Rumlar ve Ermeniler nankr ve samimiyetten yoksun
durlar. Trk ise cesur ve namuskardr."
Sevgili Attila lhan,
Uzun sredir yaz yazmaya yazmaya dolmuum demek
ki imdi sana mektup yazacak yerde tarih anlatmaya kaptrm
m kendimi. Bala. . .
te ben byle eylerle avutup duruyorum kendimi.
Bu kadar ba arttm yeter.
Hasretle gzlerinden perim kardeim. Yeni yln mut
luluklar getirsin dilerim.
lhami SOYSAL
Merkez Komutanl Tutukevi
Ankara-20. 12. 1981
GRLMTR - 21 ARALIK 1981

---

220

---

PINAR KR'den
ATTLA LHAN'a ...

Sevgil i Attilii,
Genell ikle byle densizlikler yapmam ama, bu kez ille
de iimden geldii gibi yazmaa karar verdim. imden geldii
gibi yazamamak, daha dorusu yazvermek .korkusu, nasl ba
layacam bir trl bilememek (zellikle hitap) teden beri
mektup yazmaktan vazgemek nedeni olmutur benim iin za
ten. Roman yazmay az buuk biliyorum belki ama, mektup
yazmay hibir zaman renemedim.
Aslnda bu yazdklarm karlkl konuabilmemiz ge
rekirdi. (Burada yeni paragraf gerekir miydi, hi bilmiyorum.)
Karlkl konumalydk, nk i dkeceim ve de yardm is
teyeceim. Yazar ksm derin i dkmelerini mektuplara harca
yaca yerde romanlara saklamak ister, ufak tefek i dkmeleri
ni ise, ilerde aleyhte delil olur korkusuyla kada dkmek iste
mez. Ya da ben yleyim bilmiyorum. imdi bu yazdklarm ara
snda, ayklanacak, yeri deitirilecek nice szckler vardr
kimbilir -ya da yeni Trkeleri aranlp bulunacak-! Sevgiler
eskiyince geri istenen ak mektuplan gibi, bunu da geri yolla
manz ya da okuduktan sonra yakmanz isteyebilir miyim aca
ba? Sevgi ... Sevgi'nin lm canma okudu. Biliyordum, bekli
yordum birka aydr. . . Birka aydr canma okuyordu zaten.
Yakndan tandmdan deil, ancak bir uzak merhabamz var
dr. Uzaktan beenirdim, severdim; gpta ettiim ender kadn
lardan biriydi. B ir yerde romandaki Aysel'e duyduuma benze
yen, benim yapamadklarm yapmak cesaretine sahip kiilere
duyduum hayranl duyardm ona da... Trk yazarlar arasn
da da en sevdiklerimden biriydi. Gene de bylesine altst ol
mamn asl nedenini bilmiyor deilim. ldentification meselesi.

221

Krkma varmadan leceime inandm ben de. Eskiden elli der

dim, babam ellisinde ld iin ... Ama asl kts, elli olsun,
krk olsun, hatta yz olsun, yapmak istediklerimin -yazmak,
yatmak, srasyla harf deiiklikleriyle uzar gider bu- onda biri
ni yapamadan leceim . . . Ve bu sknt iinde, imdi yapabile
ceim o onda biri bile yapamadan --en azndan oluma daha
yumuak davranmak, Can'n her gecesini zehir etmemek, tan
dklara yalandan da olsa glmseyebilmek ( . . . )
Dolanp duruyorum orta yerde. Gryorsunuz yaz
yazmak srada bile deil . lk roman ylda bitirmem bir mu
cize aslnda. kincisini bunca ksa srede okunacak duruma ge
tirmem ise dinsel kitaplara bile samayacak bir olay -ne trl
bir kouma iinde yaadm bilmiyorsunuz ki . . . Ama bu gi
dile aklm oynatacam ve yazamayacam artk. Oturup il
ham da beklemiyorum stelik. Makine bana yle bir rahat o
turabilsem kada dkebileceim neler var . . .
( . . .)
Verdiim karar yllardr iimi kemiren (aman ne kt
oldu, iimi kemirenden baka bir ey bulunabilirdi) skntnn
bir sonucu aslnda. Sevgi 'nin lm olsa olsa barda taran
damla oldu (al bir tane daha). Bir de altm yerde istediim
-hakkm olduuna inandm zamm yapmam olmalar- iyi ki
yapmadlar, kararm verebildim, yoksa daha yllarca srnebi
lirdim. Kararm verdim, ii brakyorum, gidiyorum, ayrlyo
rum -yalnzca iten deil, stanbul'dan Can'dan. En ge ylba
nda iten, Mart'ta da stanbul'dan ayrlacam. Bodrum'a
yerlemee karar verdim. Geri naml bir yer ama, Temmuz, A
ustos aylar dnda gzeldir, ve de stanbul'da yaayamayaca
m kadar ucuz. Bir iki tandm da var yerlilerden, ucuz ev
bulmama yardm edecek . . . Emrah' n gidebilecei okullar var. ..
Kararm i l k size aklamamn v e d e sizin yardmnz is
temem i n nedeni ise; b i r: Ahmet Kfl ' ye sz geireb i l e
cek tek

kiinin siz olduunu bilmem; iki: moralimin yeri n

b i lmem ka yz metre dibinde olduu u srada bana kar
222

ard niyetsiz olduuna inandm -sandm? Bildiim? nan

mak zorunda olduum?- tek kiinin de siz olmanzdan... Neden
bilmiyorum, belki yazdklarnz ok sevdiimden, belki Nazm
dnda iirlerini batan sona okuyabildiim, arada bir iki dize
sini -en olmadk zamanlarda- irticalen! Syleyebildiim tek air
olduunuzdan . . . Her neyse ite, bana yardmc olacanza ina
nyorum -sanyorum? Biliyorum!-.
(26. 11. 1 976)
Gryorsunuz, bir oturuta bir mektup bitirmek bile o
las deil.. . Eyll sonunda romann kabasnn kapan kapatt
m gibi duruyor, deil bir kelime dzeltmek; okuyamadm bile
vakitsizlikten. Cneyt Ayral' n Vatan Gazetesi iin gnderdii
sorular on be gnden fazladr cevaplayamyorum . . . Bu gidile,
stanbul'dan paam kurtaramazsam, kefettiiniz yazar patla
m bir balon olacak ... Ama olmayacak; yardm ederseniz eer.
Yardm yardm dediim u: bor istemiyorum, yalnzca 1 977 de
kazanacan hesapladm paralarn bana dzenli olarak den
mesini salamanz rica ediyorum. ( ... ) Bugn Cumhuriyet'te
kan yazlar arasnda bir tek sizinki vard, bir de Gner' in
cmlesi. Ama o yalnzca gzel olduu iin. tekilerin hepsi
Sevgi'yi bahane edip kendilerinden sz etmiler. Ne iren
mil let bizimkisi !
Burada kesiyorum -akam yemei gene, neden hi
doymuyor u insanlar?
Yaknda, ok yaknda, mmkn olan en yakn zamanda,
kararm kutlayan -ve de mmkn klacak olan gereklemesi
ni- mektubunuzu bekliyorum.
Sevgiler, selamlar.

Pnar Kr
27. 1 1. 1976
---

---

223

Merhaba Attila lhan,

Mektubunuzu dn akam aldm. lginize, roman baa
rl bulmanza sevindim. Siz beendikten sonra yaz kurulunun
da beeneceine inanmak gibi bir istek var iimde; ve, bu du
rumda roman burada baka bir yaynevine gstermeyeceim.
Kuruldan ve Ahmet Kfl Bey'den yazdan nce karar kar m
dersiniz? Bir an nce okumalar konusunda siz de yardmc o

deil mi?
Y aknda yeniden haberleeceimizi umar, bir kez daha

lursunuz,

teekkr ederim.
Can'dan da selam. Hilmi 'yi daha gremedim.
PS. O gn yannzdan ayrldktan sonra doruca gidip
Srtlan Pay'm aldm. (Bilgi Kitapevi'nden deil, Yksel ar
s'nn altnda bir yerden). Okuduktan sonra kafalarmzn epey
birbirine uyduunu grp, kendi romanm iin biraz daha u
mutlanmtm zaten. Ayrca, yllardr hibir Trk romannda
tmceleri srf gzelliklerinden dolay yeniden yeniden okudu
um yoktu. Demesi ayp, Ban Ucu'nu da okumamtm.
imdi ona balayacam. stanbul' a olan ksknlnz geer
de buralara yolunuz derse uzun konumak isterdim.
Yeniden sayglar.
H. Pnar KR
stanbul - 13 Mays 1975
----

----

Merhabalar,
liikteki iki yk son bir ayn rnleri. Dorudan do
ruya dergiye deil de size gndermemin nedeni Ankara'daki
dergilerin yneticilerini hi tanmamam. Sizin elinizden giderse
hem kaybolmalar olasl kalmaz, hem de yaynlanmalar a
buklar sanyorum. Bu nedenle, Taksim-Maka'y Trk Di
li'ne, F.Z'nin Ba vulu 'nu da eer derginin baslmas ya da yk224

nn dergiye girmesi ok sre almayacaksa YAZI' ya vermenizi

rica edebilir miyim? "Sevda ykleri "nin ikincisini de yazma
a baladm. Ayrca, ykler hakkndaki dncelerinizi
renmek de beni ok sevindirecek.
Y ANKi' da hala hibir ey kmad. Vaz m getiler a
caba? Vazgetilerse resimlerle yazy geri istemek mmkn
m? Resimleri her halkarda istiyorum zaten.
Aslacak Kadm' n iyi gitmesine ve ikinci bask hazr
lklarna ok sevindim. Ancak ok nemli bir ricam var: Ahmet
Bey' e siz srar ederseniz krmaz sanrm. Yarn Yarn' n ikinci
basm da bununla ayn zamanda yaplsa ticarj bakmdan da ok
iyi olur. Kitabn hepten unutulmasndan korkuyorum. Tkeneli
nerdeyse iki yl olacak.
imdilik bu kadar. Yaknda haberleeceimizi ya da .
Istanbul'a gelirseniz- greceimizi umuyorum.
Ahmet Bey'e ok selamlar.
Sayg, sevgi, en iyi dilekler.
H.Pnar KR
24.08. 1979
-----

225

AYLA K UTLU'dan
ATTLA LHAN'a ...

Sayn Attila lhan,

Yukardaki tarihi bu kez zenle yazdm. Sonra da kont
rol ettim.
Yaptm komiklii bu sabah Ahmet Kfl'den ren
dim. Bu, tek bir yanllk ya da dikkatsizlik olsayd sizden dile
diim bu zrle i tkenirdi. Ama o kadar deil. Darmadank
kafam bu gnlerde. Umudum, darmadan olmama neden olan
ey ortadan kalkt iin bundan sonra, bylesi yanllklar
yapmamak.
Tekrar zr diler, sayglar sunarm.
Ayla KUTLU
Ankara 06.06. 1 983
-

---

---

Sayn Attila lhan,

SANAT OLAYI'nn yeniden k nedeniyle sz ve
tm ekibinizi yrekten kutlarm. Bu sanat dergisi, insana umut
lar getiriyor, gzel eyleri paylaaca inancn estiriyor iinde.
zel likle Romain Rolland' tantan yazlar ve dergi o
larak byle geni bilgi sunma ilkenizi ok beendim.
Kukusuz, sanat yaptlarnn uzmanlarca deerlendiril
mesi uygulamanzdan ve benim bir romanmn ilk eser olarak
seilmesinden, dahas, saygn bir adn raporundan da kiisel ola
rak pek holandm.
Bunun iin teekkr ederim.
stanbul'dayken, lk Karaosmanolu ile karlat
mzda, Sayn Kknel' in raporu stne syleyeceklerimi ren
mek istediini sylemiti. Yazya orada, ayakst ylece bir
226

bakabildiim iin cevap vermem gecikti. Ankara'ya dndm ve

dergiyi stanbul'dan iki gn sonra edinebildim.
Ekli olarak iletiyor, sayglarm ve iten baar dilekle
rimi sunuyorum.
Ayla KUTL U
A nkara 05. 11.1 983
-

227

SMET ZEL'den
ATTLA LHAN'a ...

Deerli aabeyim Attila lhan,

Size kolaylkla aabey demek cesareti ne sizinle bir kez
oturup konumu olmaktan, ne de benden yaa byk oluu
nuzdan geliyor. Aslnda nice kakavann kafasna uyacak olsam
size yazmam bile tuhaf olurdu. Oysa ben Ankara'ya vardmn
hemen ikinci gn size yazmay gndeme aldm.
Politika konutuk. Konutuklarmz, konuacaklarmz
umduum deildi oysa. Politikadan katmdan m; tersine u
gnn politika cambazlarna benzemek istemeyiimden. O
gnlk siyasi tutumun ok g bir kaynaktan beslenen asl poli
tik alanda temel bir farklla dtne inandmdan. Bence
asl politik olan insan demekte gsterilen hnerdir. Yani in
sanda kprdanan neyse onu (elbet yaamdan, adan ve evre
den soyut olarak deil) aa vurmak, iaret etmek; bylece in
san yaad ve yaamak istedii ile kaynatrmak. Bu genel
ereve iinde tamamen anlam olduumuz konusundaym.
Ama denebilir ki bu ereve ylesine geni tutulmutur ki btn
soylu yazarlarn bu noktada birlememeleri iin hi neden kal
myor. Diyeceim de o zaten. Toplumculuun (diyelim ki siyasi
tavrn) insanla ilgili olarak belirttiim bu yan aksad m temel
fark bagsteriyor. Ama genel erevemiz iinde kalan teki
zel sorunlar da bir bir ele almamz gerekir. Bunu daha sonraya
brakmak uygundur sanyorum.

228

Bizlerin Halkn Dostlar ile yrtmeye alt mca

dele drst bir edebiyat kuann yetimesine yardmc olmak
iindi. Bunda eitli nedenlerle pek baarl olmadk. Ama sava
n henz balam olduunu da sanyorum. Bu alanda gzpek
bir kavgay yrtebilmek ansn hibir art niyete sahip olmad
mz iin elimizde bulundurduumuz da bir gerek. (dergi ola
rak)
Dergiye ynelttiiniz eletirileri enine boyuna kafamda
tarttm. Bunlarn bir ou zaten benim de dndklerimdi. s
tanbul 'a vardmda baz toplumcu yazarlarn yeni bir dergi ha
zrlnda olduklarn grdm. Ad sanrm "Gelecek " oluyor.
Genellikle 40 kua diye bilinen toplumcu yazarlarn yneti
minde. Halkn Dostlar'n "karde dergi" bildiklerini sylediler.
Bununla sizin szn ettiiniz "KORO" iki dergi yoluyla ger
ekleecek sanrm. Belki gen yazarlar derlemek daha ok bi
ze decek. Hele dergi yeni biimiyle birka say ksn o za
man sizinle bir kez daha konumak isterim.
Asl konumak istediim iir sorunlardr sizinle. Bu,
elbet bir ok eyle bantl olarak dnlr. Kesin inancm o
dur ki gerek Nazm Hikmet' i gerekse Attila lhan', Ahmed A
rif i ve teki toplumcu airleri, giderek toplumcu olmayanlar
da derinden deerlendirmek iinde bizim kuam omuzlarna
epey yk dyor. Bu konudaki dncelerimi de bir sonraki
mektuba braksam diyorum. Bu yargma sizden gelecek tepkiyi
imdiden lemiyor olmann etkisi olduunu ekleyeyim. Ama
hemen eklemekten kendimi alamayacam bir ey var: Sisler
Bulvar nn ikinci basksndan "Paris'e mahsus bir yamur ha
yat" msramn "Paris'e sevgi ... " olarak deitirildiini grmek
bende aknlk ve znt yaratt. Her air elbet kendi iiri ze
rinde istedii dzeltmeyi, deitinneyi yapma hakkna sahip.
Ama sahip mi gerekten? Sz konusu deitirmeyi yaparken ne
dndnz bilmiyorum, bildiim ey bana o msray yeni ekli
ile okutamayacamzdr. Zaten o iiri btnyle kitaptan kar
m olsaydnz, nasl olsa benden kartamayacaktnz.
O yamur hayat Paris'e "mahsus"tur.
'

229

Sayg ve itenlikle

smet ZEL
Ankara 02.04. 1971
-

----

---

Aabeyim Attila lhan,

Ka gndr mektubunuz cebimde, masann stnde, e
limin altnda bir yerlerde duruyor. Tek ey, bana bu gne kadar
sylenmemi tek ey kurcalyor kafam: "o iirler geride kalm
aamalarn iaret talaryd" Saolun. Nicedir iimdeki skntya
bir delik alsn istiyordum. Ben biliyordum nerede olduumu
ya evrem hep bana sanki ermi gzyle bakyordu. Yani iirim
zerine belirli baz laflar ediyorlard. Ama ben yrekli ve iten
bir iiri kurabilmek iin, yepyeni bir solukla dolabilmek iin bu
gne kadar yazdklarmn kapa kapansn istiyordum.
Size almalarmn bir blmn hemen gnderemedi
im iin zgnm. Ama nmzdeki ay bazlarnn size gnde
rilebilecek olgunlua erieceklerine inanyorum. Tuhaf bir hu
yum var; kzmalarm kskanlkla saklyorum. Bir daha dei
emez gibi gelinceye kadar kimseye okuduum yok.
nmzdeki say bir yazm yer alacak Ha/km Dostla
r 'nda. Nazm' n intihar teebbsne varan bunalm karsnda
sylediiniz baz szlere de deiniyorum. Onu kuatan dogma
tik dzen gerei baz eyleri sylemedii gereini sizinkinden
daha deiik yorumlayp, olumluyorum. Dzyaz alkanlm
gelikin deil. Yaznn bu yzden aksayan yanlar olabilir. Hele
yaynlansn tartrz.
Murat Belge Althusser'e olduka sadk bir arkada. Ben
bu konuda ak bir dnceye varm deilim. Akas bizim
kuak Althusser'in cephe ald yazarlarn (Lefebre gibi) g
rleriyle yetiti. Yabanclama kavram kuramsal olarak g
zmzde rtlse bile bireysel rahatszlmzn ekonomik
gereklerden deil, bu yaadmz dnyann bouculuundan

230

doduunu yadsyamayacaz. Yiitlik, vefa, onur, sevgi gibi

kavramlarn hayatmz asndan ne derece muharrik gler ol
duunu kabul etmemek elimizden gelmez. Kendi payma ne
Exupery' i ne Beat Generation yazarlarn defterimden silemiyo
rum. Benimsediim politik grler asndan son derece yanl
yerde olsalar bile. Hasl yazar olarak hmanist olmasa idik de
yazardk, niin yazardk aklamas g. Elbet bunu Sabahattin
Eybolu ve takmnn hmanizmi ile kartrmamak gerek.
Bence o gr ylesine edilgin ve dervie ki sk skya bal
olduum atlmc ve atak ruhla badamyor. Kalan yanl bir
temeli var.
Yazacak ok ey var ama durumum imdi elvermiyor.
Bitirirken, bir iki satrla da olsa iimdeki koru krklenmi ol
manzdan tr teekkr edeyim. Daha iyi mektuplar yazabile
ceim, hele almalarm dilediim rotaya otursun ...
Sevgi, sayg
smet ZEL
Ankara - 13.04. 1971
---

---

Aabeyim,
Ka gndr posta kutusunun kil idini sizden mektup
bulmak umuduyla eviriyorum. Neden byle tez canlym, size
ne yazdm ki onun karln bekliyorum, pek aklayamam.
almalarm umduumdan yava gidiyor. Her gn s
rekli deiiklikler yapyorum kafamda. Kat stnde yapaca
m iler (her zaman olduu gibi) btn bu hazrlk tamamla
nnca girieceim bir ey. Buna karlk katlar yine dolmuyor
deil. Kendimi ok zorladm, daha dorusu belli bir sakatl
kendime yarar grmediim bir gerek. Hele salkl bir sol
eylemin kendini hissettirmedii, her alanda yozluun egemen
gibi grnd u dnemde btn i baa dyor. Ksacas ko
ullarn bana imdat eyledii yok. Ama yine yaz sonuna al
mam bitirmi olacam. Ne tr bir sonu alacam kestiremi
yorum. Bugne dek yle disiplinsiz, yani kendimi belli bir aka

231

kaptrarak yazdm, iimdekini kada dkmek iin ylesine key

fi davrandm ki imdi kabullendiim program elimi ayam
dolatryor. Bana bir akl verin.
Size geen mektubumda szn ettiim yazy yaym
lanmaktan vaz getim. Yeterince olgunlamam olduunu g
rerek. Eskiden beri sosyalist mcadelede gerekircilik ve istem
cilik arasndaki iliki kafam kurcalamtr. Yaz bu konudayd.
iir sz konusu olunca da ucu Nazm Hikmet'le Attila lhan'a
geliyordu kanlmaz olarak. Ben kendi payma Nazm Hikmet' i
iradeci buluyorum. Ama onun iradecilii olduka doktrinedir.
u rnekler aklk getirir sanyorum: ( lm dnyorum
/demek ki arteryoz kleroz balyor bende) Bu tavr benim o
lumladm bir tavrdr. Bilincin koullara meydan okumasn
(idealist bile grnse) hep doru bulmuumdur. Sol eylem iin
de atlmc ideoloj ik ierikten yana oldum. A. Arif' in gzmde
olumlu yer tutuunda bu hogrnn pay oktur. (Bu belki
btn sol militanlar iin byledir.) Ancak yine Nazm' n (Dn
ya ve insanlar yreimde sr/ilmimde muamma deildiler) de
yii iradeciliini gereksiz bir doktriner saplantya ve iirin ara
trc ieriini boaltmaya gtryor.
Btn bunlara karlk Attila lhan'n koullar yani in
sana etkisi olan gnlk olaylar daha nemsediini gryoruz.
Bu kanmca, iirin kanl canl oluunu salayan temel olgu. Ay
n ey olayla insan ban okurun yaad hakknda derinleme
sine bilinlenmesini salayacak salamlkta, keskinlikte kurdu
u iin nemli. Ama bu bilinlilik atlmc ve kkrtc olmak
tan ok uyarc (farkna vardrc) oluyor. Toplumcu iirimiz i
inde temel izgiler bu ikisidir bence ve her ikisinin de gelecek
iin nemi byktr. Temel izgi dediysem bunu kafam kur
calayan gerekircilik ve iradecilik asndan aldm iin syl
yorum. Baka bak alarndan baka mihenkler bulunabil ir.
nem deiik alanlara kaydrlabilir. Bu konudaki dncenizi
renmek bana sevin verecek.
Ban Ucu'nu kim yaynlyor? Ne zaman?

232

Halkn Dostlar'nn Mays saysnda birka iirim ya

ynlanacak. Onlar, zerinde altm iirlerden ayr, o yzden
nce size gndermedim. yle bir kverdi. O gzle okuyun
dersem kendime fazla hak m tanm olurum bilmem.
Bir de size Devrim gazetesinden baz sorular soracaklar.
Onlara cevap vereceinizi umarm. Oradaki arkadalar kendile
rine yardm etmemi istediler. Ben de ilk azda size, A. Arif'e
ve R. Ilgaz'a baz sorular yneltin dedim. Byle bir soruturma
iin belli bir nyaz da yazarm. Mektubunuzu bekliyorum.
Sayg, sevgi
smet ZEL
22.04. 1971
---
---

Sizden mektup almakta bylesine sabrszlanan birinin

yazmay geciktirmesi balanabilecek mi? Bir ok eyi konu
mak iin sanyorum yz yze olmak gerekli, kat, kalem ye
terli olmuyor. Gezim boyunca size bir eyler yazmaya alaca
m.
Sayg, sevgi
smet ZEL
(Kart) tarihsiz
---

----

Sayn Attila lhan,

Gnderdiiniz mektubu ve kitaplar aldk. lginiz bizi
biraz daha gl kld. Dergiye ynelteceiniz eletiriler de
bizler iin byk deer tayacak.
Teekkr ederiz.
smet ZEL
tarihsiz
---

----

233

AYE K LMC'den
ATTLA LHAN'a ...

Merhaba Dost,
Sizi pek zledim. Hani, burnumda tutuyorsunuz desem,
yeridir... Kimselere zlemim yok baka, ah ne ayp ... nsanlar
dan, sevdiklerimden yo rgunum. . .
Neden bilmem, kitab daktilo etmemekte inatkanm.
Dalga geiyorum, adlarla oynuyorum. Her ykden bir sayfa a
lp, tek yk imiesine okuyorum bu desteyi ... Oyun mu, tem
bellik mi, marklk m bilmiyorum bu yaptm. .. Bir sre,
dosyann stnde yemek yedim, sonra masa alnca evime, b
raktm yle yapmay.
ok tatsz, bereketsiz, dellendirici bir ey bu
memurelik. . . Kendimi bir kalem ya da marapa gibi grmeden
elimi abuk tutup, kurtulmalym. Kura, tayin, yerleme ileri
oldu. Bir buuk aydr grevdeyim. Ondan sonra Ege n. teklifte
bulundu. Gafletten syrlp, yantlayamyorum onlar da... n
k zmir' de ayn ev tutma projesi iki seksen yatt... Burada da
beni Fellah komulara emanet ettiler. yle bir denetim var ki
evlerden rak, t edemiyorum, t ettirmiyorlar. Ben t'sz na
sl yaarm ... (Zaten epeydir lmekle itigal ediyorum... )
Uzun, yorucu ykler yazp, habire onlar okumaktan
yoruldum. Demin bir frsatn bulup, Rahle diye bir hikaye yaz
dm. lk kez bir oturuta yazp bitirdim. artt bu beni. Bunun
hikaye olup olmad konusunda kukuya bile dtm. Rahlenin
ve Feride'nin acs-matrak kaderi, h erhal haylice hikaye ...
Size gnderiyorum Mersin kartpostal niyetine. Eer bu
hikaye ise, sizde dursun, ksa oluu belki cazip klar, alcs olur.
Para mara da istemiyorum artk hikayelerime (Kuytuda hikaye
sinin lyas ve Feride'si arasnda rlm bu ikisi. Kuytuda ve
Rahle arasnda organik bir ba var, btnlk yaratyorlar. Kuy-

234

tuda'y Trkiye Yazlar Temmuz ya da Austos'ta basacakt,

nerdeee ...)
Ad konusunda kendi kararm verdim maalesef:
Tamir Grm Kzlar olacak ("Kitle basks" ( ! ) neden
oldu bu ad sememe.)
( . .. )
Burada, yle mracaatlar, uzman olarak yakndan ortak
olduum yle vakalar oluyor ki, gnlk ya da haftalk sre ra
porlar yazarsam, ilgin bir "uzman anlar destesi" mi oluur,
yoksa, yk konularnn arur edilmesi mi ... ok enlikli bir
yer, ok enili bir sosyal corafyas var. Yazmak gerek, ister
misiniz iki sre raporu rnei yaip gnderiyim size ...
Buradakiler kitabm biliyor, inanmyorlar da, o Ay
e'nin ben olduuma hala inanmyorlar... Dairede otoriteyi uz
manlkla deil, yazar yanmla kurdum (benden yana) zmir rad
yosunda ykm m okundu, ben dinlemedim ... Mektup yayor
zmir'den. Zekas ileri biri babama telefon etmi, "Yanl Bil
mesinler Bizi'de kzn hep seni ikayet etmi, radyoda bangr
bangr okumu" diye. Kyamet koptu. Bir gn ok fena
kzacam, alp bam gidecem Kaf Da berisine. grecekler. ..
Nasl da uzattm sz . . . Biliyor musunuz? u aralar
gnlmde ne yatyor? Yunus Nadi Yarmas. .. Aratrmac ya
nmla, toparlayabilir miyim dersiniz? Yoksa bu etiketliler ya
rmas m? (Do. Prof. gibi.)
Bana, yeni yaynlanan kitaplardan uygun grdnz
postalarsanz yle hora geer ki ... Burada ne kitap var gncel.
ne dergi.
Son verir, Bilgi'deki tm arkadalara selam ederim.
Biket' e merhabam iletir misiniz? Kfl Bey ' e de.
Sayg ve zleyile.
Aye KLMC
Mersin - 23 Austos 1977

--- ---

235

Merhaba,
Bugn, taa sabahtan beridir, hatta daha ncesinden size
yazmay ekiyordu canm. Nassnz?
Buket'ten mektup aldm oturup size yazyorum ... Bir
yandan da azm, yzm tuz... Denize girdik de ( . . . ) Szm ona
ocuklar gtrdk. Epey yaramazlk ettim.
Burada son zamanlar bir hayli bereketliydi. Kampanya
falan yaptk. Sokaklarda dolap ba (metazori ba) topla
dk. Herkeslerle bir ho ve mayho ilikilerimiz, laflamalarmz
oldu. Aman neler neler oldu. Duymadmz sz, yemediimiz
a kalmad. yerleri mi istersiniz, hal mi, ev mi, karakol mu,
neci ... Heryerlere daldk. ok yorulduk, ok gldk, ok kav
galar ettik, karlarsak dedikodusunu yaparz. . .
Evlilik mevlilik srmede ite ... ok yorucu oluyor bura
s gerek. Eve bir yardmc ya da elektrikli yardmclardan ge
rek, yoksa taze gelin olaraktan topraa girerim. Bir kere dzen
sizlik yaynt benim harcm deil. Temizlik, amar, bulak,
yemek. Tarsus-Mersin seyahati gnde iki kez ... Tketici. Oku
mak, yazmak: deheeey ... B ir dzen vermeliyim. Artk liselere
rehberlik retmenlii mi olur, zel i kurmak m (szgelimi;
kre amak), yoksa mzik dersine cretli girmek mi, bilmem.
Ama, her gn 8 saat iyeri ve mesai saati kskac, hergn 24 saat
ev ve mutfak mesaisi, ayda drt kez nbet ( 1 2 er saat) ve hafta
sonu nbetleri ... Kampanya mampanya emekli devrimciler,
gnlk gazete makalelerini aktarp bir halt ettiklerini sanan ba
yat haber aktarclar, vs. ok canm skyor. Ev iyi ama, gidi
geli manzaralar, sosyal incelemeler iyi. Yaknda bizimkilerin
ba-ky gleri ve sanrm (yayla) fasl balayacak
mutlanacam. imdilerde Fatih, alvarn ekip, kasketini s
np baa ii gtryor, ben de onlarn minibsne binip, ii
lerle. ekiyle az buuk kyllerle sabah syleisi yapyorum a
rada bir. Ama bana kzyorlar, ncelikle yalk camekan dol
durmadm (ve de duvak mevlidi okutmadn) iin. eyizimi
kendim ilemediim ve de kocam bana Adana burmas takma
d iin. Sorularn, "o yok" diye karlayp ama, iki adet ocak,

236

iki adet buzdolab, iki adet falanca eyadan olduunu sylyo

ruz. aryorlar; iki evin eyasn birletirdiimi dnebilirler,
kolay olacak anlamalar, ama, treleri eksik tutup, yedekli eya
dzmek onlar pek kzdryor.
te hayat bize dost, hem de nasl... Kouturmak hou
ma gidiyor, ok almak da yle. ieklerim dal srdke, evin
bir odasn badana ettike, ipten ipe; elde aklanm amarlar
m serdike yaknlarma, ocuklara glmek ve sevmek verdike,
ay sonunu denkledike, bir ho oluyorum. Yazarlm pekiiyor.
Kocam ok iyi bir insan. Bana destek ncel ikle yazma-okuma
konusunda. Bir sr insancn toplamndan daha ok destek
bana.
nce ince glyorum sizi ansdka. . . Bir zamanlar nele
ri ak sanmz meer... Hem iyi, hem yiit bir insan, yle de
gen ki ... (Nedense koca denince kocamlk gelirdi aklma es
kiden. Yrei yal, ama glmesi ve gzleri pek gen.) Bir
noktada birleiyoruz; ok yazarsam mutlu olacaz biz, ev d
zenli, yemek hazr olursa deil, hikayelerim, romanlarm olursa
mutlu olacaz. Fantezi yalan deil, doru bu dediim.
["yazciyik'', yazciyik baba. . . ]
Resimleri aldnz m? Oralardan haber iletin bana, tele
fon edin 252 1 'e ... Ahmet beye selamlarm iletin. alanlara,
soran olursa eer ( . . . ) Soranlara da. Birka cephede yaamak
harbindeyim, bunlarn ou cephesinde de has insanlarla, ret
ken insanlarla kalabalm. Ankara "krs"snden ineli hani
dir... Artk alanlarn en skk, en kr yerinde mevzilendim. E
limi attm ieklenmeli, pmeler gle dnmeli, her gl bir
mermi olup, karanl, o kat kat sessizlikleri delebilmeli ...
Haydi hoakaln, iyi gnler, gzellikler.
Aye KLMC
Mersin 22. 05. 1978
-

---

----

2.17

Sevgili Attila,
Bu mektubu Toroslarn tepesinden yazyorum. Hikaye
alma kadna yazdm da, umarm balarsn. Nerden
kageldi bilmiyorum, mthi dertleme zlemi bastrd birden.
Naslsn, nicesin? Neden hi ses vermez oldun? San
rm, evine kapanm alyorsun dolu dizgin.
Beni sorma! Ktmserlik, h ikayecilik "sosyal hizmeti
lik" grevlerimin yan sra imdi de krekilie baladm: A
kntya krek ekiyorum. Hala bir evim olamad. rencilik
yllarndan da nceye uzanan bu ev zlemi, korkarm bir tutku
ya dnmek zere. Kaynanayla oturmak gibi insann diyalekti
ine hi mi hi uymaz bir halt iledim, imdi dzeltme abasn
daym.
Evliliin iki kiiyle bile (bazen) kalabalklaveren bir i
olduuna aldrmayp bir de ocuk yaptk m, eh evlere enlik. ..
Gn hanm yan doldurdu. Afacan ve ipirin bir ey. Gel gr
ki zor, pek zor. mr damt. . . Ona hamileyken "Merhaba Ay
dn/k "! yazmtm. Yana girdikten sonra oturabildim yeniden
masa bana anca. . . u sralar nc yk kitabm hazrlyo
rum. Cem ' le ya da belki Milliyet'le anlaamazsam, Aydn/k ya
ynevi basacak. Merhaba Aydnlk ocuk romanyd biliyorsun.
Yarmaya falan soktum. Jri sonradan deimi, genel grn
TKP.lilerden olduu ynnde. nk romana yle komik notlar
dmler ki, glmekten lrsn. Hep siyaset asndan bak
mlar. E, hani slup, hani d, hani edebiyat? Ona aldran yok.
Almlar ellerine kalemi, kompozisyon dzeltir gibi, mzikli
kelimeleri izip izip yanna ztrkesini yazmlar. yi ama o
mzii, o nans vermiyor ki ztrke. yle kelimeler var ki
eskide, tek bana bir iir olabiliyor. Kurum yle kelimeler ne- .
riyor ki, laboratuar plaklk ve soukluunda. T.D.K. ile haya
tn dalga boylar ve mayalar tutmad gitti. Neyse ite, bu roman
Cem ve Milliyet'e gnderdim, sonucu beklerken ben yeni hika
yeler yazp dergilere gndermeye koyuldum. Bir ey diyeyim
mi, imdi imdi bu iin tadna varyorum ben. Azaplarn, en
gellerin iinde daha bir by kazanyor yazmak.

238

Tm olumsuzluklar ortasnda hikaye kurmak... Dour

mak bile daha kolay, inan.
Bir yl oluyor, zmir'e gmek iin resmen faaliyete ge
eli. ktidar deiti. Durdurdular. Bu ara gene zmir'e gittik.
Baz ibitirir arkadalara syledik, onlar da yapamad. Hani,
yardmsever olduuna gerekten inansam Kfl'ye bile rica e
deceim ama olmaz. zmir'de atanmak istediim kre
(SSYB .nn) hem yeni, sorunsuz, idareci kadrosu akll kiiler
den olumu bir kurum, hem benim ilerleme olanam var,
mesleki adan. (Buna bir de pencerelerinden deniz grnyor
desem, herhalde marklk olur. . . ) Haberin yok, biz Mersin'de
o ilk atandm yuvay kapadk, bakanlk emriyle. Herkes bir
yana atand. Ben ocuklarmz alaa alaa baka bir ildeki
yuvaya teslim ettim. O ara tayinim oldu olacak gibiydi, CHP
iktidard. Birok byk ii beceremedikleri gibi bu zlk ii de
beceremediler. Gelen iktidar " zmir'in neresi olursa olsun" diye
gnderdiim son dilekeyi bile "hibir yeri olamaz. Her yer ok
fena dolu" diye cevap verdi. Ben de Tarsus hkmet tabipliine
hibir i yapmadan ay iip maa almak iin daireye giden bir
memurum ka aydr bu yzden. Ve, ocua, kocama, kaynana
ma ve de mutfaa ramen, isiz olmak ok yordu beni, eski
dim . . . Bu arada ne zmir'e ne Mersin'e tanamayp, kaynana
mn yannda misafir kalyoruz, yirmi sekiz aydr...
Btn olumsuzluklar ve "ne olursa olsun zmir'e g
lmeli" sabit fikrimin dnda ben iyiyim mutluyum. Salm
yerinde. En gzeli, yazyorum. Geenlerde bilmem kanc di
lekeyi verdim zmir iin. Son anda postalamadm. "Camlatp
asacam" diyorum, glyorlar. Ha, bir de ne zaman versem ik
tidar deiiyor. Dileke vererek iki hkmet devirdim. Bu so
nuncuyu tam gensoru ncesi ite, postalamadm, hkmet de
dmedi ...
Brokrasi ne byk zrva . . . (Kzm terzi yanna verece
im ... Souk demirciyle evlendireceim. retken olsunlar. .. )
Buralar bir alem, grmeni isterdim. Benim drdnc
yaz mevsimim burada geirdiim. ukurova'y tanmak, yaz-

239

mak mr ii. Eh ite, ucundan kysndan giriyoruz biz de. Dili,

insanlar, treleri, alkanlklar ok baka. Bir gn biraraya ge
lirsek, ukurova - Ege kyaslamasn yapalm olur mu? Bazen
buradakiler XVI. yzylda, bazan Ege'nin kimi tutumlar XI.
yzyl. Her iki taraf da uygarlk ve ticaret yata; ama, Ege'de
folklor var, el emei gz nuru iler, trkler var. Burada toprak,
para, ticaret geninde insanlar kalnlam. Dadalolu'ndan be
ri trk sylemez olmular.
Ne zor, ne gemek bilmez gnler yayoruz deil mi?..
Savatan beter sava bu ... lm, yemek imek kadar doalla
t. .. Bu aclarn tarihi de yazlacak elbet. Milli Birlik Hkme
ti'nden yana msnz? Aya yere basan, vatansever glerin
birleip, sa ve soldaki anari odaklarn kurutmalarnn zaman
geldi de geiyor bile. Yoksa byle "yarnsz insanlar" olarak
kalmak mkl. . .
Ah bir zmir'e gsem. Evim olsa. Kzm anamgile sat
sam. Sam bir parmak kalasya kestirsem. Bir dosyaya hika
yelerimi koyup, atlasam gelsem, dedikodu etsek, sylesek . . .
Serin s u gibi bir dostluunuz var sizin, u sralar zledim ite.
Neyse, bitiriyorum. Size, Biket'e, soranlara ok selam.

Aye KLMC
amlyayla (Namrun) - 07.07. 1980
---

---

Sevgili Dostum,
Gnlerdir kafamdan size yazp duruyorum. Dn dergi
nizi okuyunca ve glkle zaman bulunca yazmaya koyuldum.
Hani eskiden zmir'de film makinaclar geerdi, paket
tal sokaklardan. Gzn drbne dayayan ocuklara, bir ay
gt eliyle k k k ettirerek, kareler resmi geidi balatrd
240

nlerinde ya, yle ite benim gzlerim de ... Demokrat zmir 'in
uzun, dik merdivenleri ilk karede, iir defterim koltuk altnda,
salarm bele kadar belikli, yam fena halde on yedi; ikinci ka
rede, yirmibe ya kocamlkla e tuttuum zamanlar bir son
raki karede ve hzn denetleyemediim resmi geidinde film
karelerinin: Soylu zmir, bilge Ankara, lgn stanbul, yaynevi,
dersler, ykler, yrek szlar, kama-kovalamaca, pitovun a
ktt kan, bir byktan hanerlenip ie akan kan, ev tutmalar,
biber dolmalar yapmalar, yurttan atlmalar, elde file-bavul Bilgi
durana uramalar, Tunal'daki eviniz, kasnakta nak iler gi
bi dostluumuz, "byk yazar olacaksn ocuum", ne kadar
ok ey oldum sevgili Attila. . . Birdolu eyi ayn anda olmaktan
ektim, ebemkua bir gnl ve lgn bir i dzenle (dzen
sizlikle), dier "normal" insanlar arasnda yaamaktan ok ek
tim, hikayeci, d ruhumla mecburen memurluktan ok ek
tim, sizin dostunuz olmaktan da ... Ne kadar kar kannz var,
ne enlikli noktalarda ne ahmaka metotlarla kar kyorlar.
Ah bunlar l 800'lerin aydn, bazen daha da eskinin. Beer onar
yl teye kadar tm yorumlar. Sonsuzluu, asrlar kapsamyor
soluklar. yi oluyor ama, sulama ve sizin mektuplar, cevaplar
iyi enlik oluyor.
Sabahlar ezanda kalkyorum biliyor musunuz? Gnde
lik i anca byle yetiiyor. Kzmla olumun antalarn hazrl
yor, kree brakyor, Tarsus'tan Mersin' e gidiyorum. Tabii gn
de katettiim yol 80 km. Gene de yazyor, yayor, byyor, a
ryorum. Ya oldu otuz, ama say ki yars. Geceleri iim bitip
de mutfaktan knca, yam az biraz krk krkbe oluyor yalnz.
O hi tkenmez sandm kara salarm da ksack, herif sa
imdi, tabii aarm, byk oranda. Savruk muyum, mrmle
kumar m oynamadaym? Kimbilir. Aklm fikrim, gzm gn
lm szde, tlsml szde. "Kimbilir ne gzel hikayeler yazlr
gittiin yerlerde" demitiniz bana, kurra ekip de gneye gel
meme yakn gnlerde. Ne gzel hikayeler, ne gzel aclar, ne
has insanlar var daarcmda. Herkeslerin boa geirdii za
manlar benim haneme kaydetse Tanr da gn 24 saatle snrl

24 1

olmasa, memurluk mecburiyeti de olmasa ne gzel olurdu. As

lnda mesleim sanatm asndan dourgan. Biraz plan prog
ram, biraz yardmc da olsa ya. . . (Benim bu tavrm Namrun
yaylasnn -Toroslarn tepesi- ine oyas yapan kadnlarnda da
izliyorum. Baktklar bir menekede, syledikleri bir trkde,
oyalarna motif aryorlar, ama, belki o an elleri hamur youru
yor, ya da kazan alt ateliyor. Yer de gk de oya oluyor onlar i
in. yleyim ite. Aradaki fark, onlar oya iin ine drtmeye
zaman buluyorlar. Benim hikayelerim ine drtecek zamana
smyor.)
Bir glmece illeti geldi bana sormayn. Konumama,
yazmama, syleyiime . . . Rahmetli Yaar Nabi glmece hikaye
yazmam ok isterdi, basmayacana, kimseye okutmayacana
teminat verirdi, srf tartmak iin kendisi iin yazmam stele
miti. Ama o zaman yaamaklarm azd, cahildim, savruktum,
deliydim. O zaman harcadm kimi dostluklara, cokulara, in
sanlara sonradan ok yandm. Akll olup harcamasaydm, oh
oldu. Bu glmece illeti yznden, milleti de iletir oldum. li
yorlar. Anlamyorlar dalgam, ne budala insanlar. Hem ne
muhteem. Ne gdk u insan, ama, ne sonsuz. Baylyorum in
sanlara. ocuklarma da baylyorum. Bir de olum var imdi,
bir yanda. Olumun sesi pek gzel emmisi. Allahn izniyle
arkc yapcam. Kzm pek zilli, onu da erkenden everirim her
halde. Kzm renklere ak, anas gibi szcklere deil. Zaten
bizim ailede ressam oktur, sz amelesi azdr. (Anneannem hala
yayor biliyor musunuz, hani Libyal olan. imdi hedef 1 00 ya
inallah. Sanrm 92 oldu. Bilin prl prl, "ah, yrekte nfus
kad gibi eskise ya'', diye sitem ediyor Tanrsna.)
stanbul ile hasbhaliniz nasl? Biket ne yapyor? stan
bul' u hamken mi yaamak gzel, olgunken mi? Bana Haldun
Taner ile Cumal'nn adreslerini yazabilir misiniz?
Bu arada derginizi kutlarm, baya oturdu ve baya fark
att.
Ben bu aralar ocuk masallar yazdm, onbe masalm
falan oldu. stediim gibi utum masallarmda. Kzma anlatya-

242

rum da, okuyorum da, ne olsa ada aygtlarn eittii zamane

ocuu, fazla gereki sorular soruyor. Oysa biz ne gzel, fa
sulye srna trmanp, bulutlarn stndeki devin sarayna
kverirdik. ocuklarn ayaklar yere neden byle salam bas
yor. Herkesleri d kurma, uma-konma ve gayri ciddi olma
kursuna sokmak gerek.
Mektubu nasl balasam acaba. Bir trk okuyup kesmek en artistik olan, anc, sesim zarfa smaz.
Bana stanbul'u, renginizi, corafyanz yazar msnz? ..
(... )
Buket Uzuner nerelerde? Size urarsa, beni aramasn
syler misiniz?

Aye KLMC
Mersin- 09. 08. 1984
---

.
-

243

HASAN BLENT KAHRAMAN'dan

ATT LA LHAN' a ...

ok sevgili v e aziz aabeyim,

Yllar nce biz Kars'ta oturuyorduk. Babam Ankara' da
okumutu Hukuk'u. Gene Ankara'da bir avukatn yannda staj
yapmt . Mezuniyetinden sonra burs ald Kars belediyesine
dnmek iin Ankara'dan ayrlrken bu zat, kendisine mani ol
mak istemi, baaramam. F akat yllar sonra Ankara'ya gel
memize gene bu yal kii neden, ve nayak oldu. Henz yeni
geldiimiz yllarn birisinde yaz tatiline gitmitik. Babam bir
gn, bu "byne" mektup yazarken grdm. Yalnzca bir
cmlesini, aklmdan sizi tanyana kadar hi karamadm, bir
yerlere oturtamadm grmtm: . . . bir mrit gibi. . . " di
yordu. Doal olarak "zengin ve aristokrat" babamn birisini
mrit diye nitelendirmesini anlayamamtm. Oysa sizi tan
dktan sonra herkesin yaamnda gznn nndeki perdeyi
yrtan, hereyine karn, nne yeni ufuklar aan bir ''yol gste
ricinin" olduunu anladm. Byklne, hakkna, emeine o
lan borcu demenin de olanaa yok, bu kiinin, ne yazk ki. . .
imdi, aylar sonra bir baka kentten, bunca zamandr sizi gre
memenin zlemi ve acsyla yazarken -hem de ilk kez, istedim
ki, Ankara'da syleyemediklerimi syleyeyim, dilim dnd
nce. Gerekten inann aziz aabey, yeryznde yaadka sizi
tanmann ve "aabey" demenin sevinci ve erefini duyumsaya
cam.
Bu mektubu yazmakta ki amacm, buralarda olup biten
den sz etmekti .
* Geliim yaynlaryla ilgim sryor. Her defasndan,
kendimden de bireyler katarak, ykledikleri tm ileri yapyo"

244

rum. Fakat de rgin in (Erkeke) belirli baz skntlar yaayaca

ak. Hncal Bey'i grp, eletiri ve grlerinizi iletseniz ok
yararl olacak sanrm.
* Ahmet Kfl. Anais Nin'e karlk, Illich ' i basmay
nermiti . (Kukusuz aka deil ama syledikleri buydu.)
Nin ' i Hncal Bey "basacam" dedikten ve ben de durumu ken
disine ilettikten sonra gene allm sessizliine brnd.
* Bilirsiniz, ben pek genellemeleri ve yalnkat deer
lendirmeleri sevmem, fakat yle sanyorum ki, diyelim Selim
leri ile srtmemiz, Gsteri ve Yank dergilerinden ayam
kesti. Her ikisinde de bekleyen yazlarm olmasna karlk ses
soluk yok. Bunlar anlyorum hatta hakl buluyorum (nk ya
zlardan birisi Murathan Mungan aleyhindeydi) ama Sanat Ola
y 'nn kart tutumunu bir trl sonulandramyor, bu nedenle
de yeni yaz gnderip gndermeyeceimi kestiremiyorum. Do
rusu pek de istekli olduum sylenemez, bu durumda. Evet, ya
zlarn tmnde, toplumbilimle yazn arasnda, yaznn snrlar
n zaman zaman zorlayan noktalar var, yaynlananlarn oun
dan iyi olduunu sylemek, de, sanyorum alakgnllln
snrlarn amak olmayacaktr.
* Varlk' tan "8 l "in kitaplarn istediler; yazp, yolladm.
Oraya yazmay dnyorum.
Ankara yokluunuzla bir kez daha yecei bir ka
hazrlanyor. Sesinizi duyalm diye Mehmet' le bir cumartesi
gn telefon atk; "cevap vermiyor" dediler. Sanrm o gn
kurtulduunuz gevezeliimin rahatszln, bu satrlarda yaa
dnz. Affetmenizi ve ltfedip iki satr yazmanz bykl
nzden ve himmetinizden istirham ediyorum, iyilikler, salklar
dileyerek ellerinizden pyorum, aziz aabeyim.

Hasan Blent KAHRAMAN

02. 12. 1 981
---

---

245

ok aziz aabeyim,
Mektubunuzu byk bir sevin ve ondan da byk bir
onur duyarak aldm. Siz Ankara'dayken en byk mutluluum
ziyaretinize gelmekti. Anlalyor ki, ltfedip mahrum brak
mazsanz kulunuz ayn mutluluu imdi mektuplarnzla yaa
yacak.
Evet, eksik olmaynz, "Ban Ucu "nu aldm. Tabii
bir yaz "Zenciler . " bir yaz da "Ban Ucu " iin yazp,
Yank'ya gtrdm. Yaz Mehmet Ali Bey'e kt. "ki ayr yaz
yazmayalm, ikisini bir yazda toplasn" demi, aresiz bu defa
yle yaptk. Bir-iki hafta iinde yaynlanacak.
Erkeke'ye gelince . . . imdi, siz benden daha iyi bilirsi
niz. Bu dnyada ikiyzllk, riyakarlk ne yazk ki aydn kesi
minin en byk belas. Hncal Ulu armt, gittim, Altn
Kitaplar'dan kitap gndermiler, onlar verdi, ben de sizin ki
taplar yazacam syledim. Baktm, bir huzursuzluk, bir m
rn-krn, ben de, "bu iki kitap iin yazacaklarm koyulmazsa
yokum, hadi hoa kaln" deyip ktm. Ardmdan telefon, "ite
efendim u bu, Attila lhan' yle severim, kategori d adam
lar, filan, filan . . ." yazlar vereceiz, ama eserlerin hikmeti me
selesi ...
u "dergi" konusu hep kafam kurcalyor. Enis Batur
telefon etti. Askerden gelmi, Oluum'a yeniden bir yn ve e
kil verecekmi, yaz istedi. Kabul ettim. Baka are yok. Biraz
daha ciddi ve incelemeye ynelik yazlar orada kullanabiliriz
belki ... Varlk'a da gndereceim. sonunda tilkiyle krk
dkkanna geldi dayand.
Ankara ' ya bir emriniz olursa beklerim deyip, bir de ri
cam ileterek kapatmaya izin isterim. Takip etmek g oluyor,
onlar da Erkeke'de kullanabilecek kitaplar basyorlar, acaba
ltfedip syler misiniz, bana kitap gndersinler. Belki yz k
zartc bir istek ama elli iin arkasna kounca aresizl ik oluyor.
.

246

Saygyla ellerinizden perim.

Hasan Blent KAHRAMAN

26. 12. 1 981
---

----

ok aziz ve sevgili aabeyim,

Beni sevince ve mutlulua boan, her zamanki byk
lnzle yazdnz mektubu aldm; saolunuz. Gerekten
Ankara'nn souyan ve hergn biraz daha kirlenen havas iin
de, mektuplarnz beni iin taze bir soluk oluyor. Gerekten, si
zin de belirttiiniz gibi, Ankara insanlarna her zaman daha s
kdzenli bir yaama olana vermise de, tm byk ehir
zelliklerini bir kasaba rahatlyla sunmusa da insanlarn "b
yk yaama" dediimiz o usuz bucaksz kavramn yanna bile
ulamasna izin vermemitir. Bu yle sanyorum ki aristokrasisi
olmayan, burjuvazisi olmayan bir toprak paras zerinde yeni
bir devlet kurmann sknts; yeni bir yaam biimi yaratmann
kmaz. Bulunduumuz, yaantlarmz bamllayan evreden
yirmi kilometre uzaklar uzaklamaz gzmze arpan, krsal
kesimin zellikleri oluyor. Bu ereve iinde kalnca, ister iste
mez, her eyi, odasnda oturup "Amerika " diye roman yazan
Kafka gibi yaamaya balyoruz; hele hele evrede oturup iki
ift laf edeceiniz, sizin gibi, bir szc ile bir dnya kuran bir
kii bulamazsnz, almayp da ne yapacaksnz? . .
stanbul 'a tanmanza, buradaki yokluunuzun dour
duu byk sknt, dahas karabasan dnda ben de sevindim
desem yalan olmaz. nk, hem sizin iin gerekli olan malze
menin bolluu, hem de imdilerde daha yavan bile olsa, sanat
ve edebiyat evresiyle kuracanz iliki, daha dorusu, onlar
da evresinde toplayarak yaratacanz yeni almlar hep bizim
(bizim dersem benim) zlemle beklediim sonular douracak
tr. Nihayet oldu da. "Elde Var Hzn ", ka kez okuduumu u
nuttuum bir iir oldu. Dikkatinizi ekti mi, bilmiyorum, Gste-

247

ri'nin hemen her ay bir ozanla yapt bir sylei var. Bugne
dein, benim saptayabildiklerim iinde, kendi iirlerinin geliim
srelerini anlatrken, sizin iirlerinizden, bir dnem iinde et
kilenmemi olduunu syleyen yok. Siz, bunu, o adamlarn bu
gn bile Attila lhan iiriyle har neir olduklar yolunda bir
imleme olarak alnz. nk, bugn kimsenin Allah dediine i
nanmak caiz deildir; hemen herkes aba altndan sopa gsteri
yor ve gene herkes bir byk inkarn iinde.
Bugn bile o iirle dirsek temasn srdrmeyen bir
Ataol Behramolu, Gsteri'deki laflar edebilir ve o iirleri
syleyebilir mi? Hem ben yle sanyorum ki, ok ksa bir sre
sonra Trk edebiyatnda (kukusuz gene kendi ksrl iinde
bile olsa) bir zaman nce gndeme getirdiiniz "iir yapmak /
iir sylemek" konusu tartlacaktr; u "g anlalr / kolay
anlalr" tartmas iinde.
Aklma geldi; syleyeyim: Enis Batur telefon etti . Ya
z 'y yeniden karyormu, hatta ilk saysn matbaaya da verdi.
Benden de bu arada yaz istedi. Oturdum yazdm; Trk edebi
yatnda daha dorusu Trk eletirisinde (varsa. . . ) "politik yn
seme" ile ilgili bireyler. 1 940-50 yllar ile baladm. Mavi
dergisinden sz ettim. Attila lhan bu ii, yani edebiyat yaptn
politik bir bak as ile deerlendirme iini o tarihlerde bilinli
olarak yapt, dierleri ayn zellikleri gsteremedi, nihayet bul
duklar i l k imkanda, seimlerini bireycilik yolunda kullandlar
dedim. Lafn sonunu Fethi Naci'ye, onun "Selim leri,

Tanpnar, Adalet Aaolu Trk romannn tek toplumcu yazar

kesitidir " szne baladm. Sonra, gene Enis B atu r Oluum' u

yeni bir ereveye oturtacakm; gene yaz istedi . Onun iin de

yazp verdim.
Eksik olmaynz. Memet Fuat'a sz etmisiniz eviri
den. Onunla ilgili gelime de yle oldu. Siz Ankara'dan ayrl
dktan sonra, Kfl'ye gittim. Bana Anais Nin'in yklerini
basmak istediini syledi, ardndan da hemen llich' i gndeme
getireceini ekledi. Kondurmak istemiyorum ama, bir tr zil
alp et vermee benziyor. Hncal Ulu'un da ayn neride bu-

248

lunduunu syledim, -eh peki dedi. Kukusuz, ardndan bir tek

szck yok, "Okulsuz Toplum "la ilgi l i olarak. Ben de sesimi
kardm. Siz, Mehmet'in ketumluu nedeniyle, ltfedip gene
bilmemi olun, ben araya girdim ve Jsszln Ortas 'n bu kez
Ahmet Aabey'e gtrdm. Bir-bir buuk ay geti, henz oku
yor. Srf bu nedenden tr, belki bizim aramzdaki iyi iliki
Mehmet Erolu'nun kitab iin yeni bir imkan yaratr diye, bu
gnlerde stne gitmek, eviriyi almak istemiyorum. Meh
met' in kitab iin msbet / menfi bir ey sylesin, ondan sonra
emrinize amadeyim.
Ahmet Aabey benden yeni yayn haberleri aldka, alt
dudan sarktyor, oyunca elinden alnm, yataa gnderile
ceini anlam bir ocuk rknts iine giriyor, alt dudan
sarktyor. Yaynevini tasfiye eder gibi bir hava iinde. Yeni
hibir atlm yok. Adam yaynevi sordu, bana. Sizden ren
diklerimi syledim. Kurucusunu ya da sahibini bilmediimi
ekledim.
ok aziz aabeyciim, mektubu uzatp, banz art
tm. Geenlerde Emre Kongar' grdm, adresinizi istedi, ver
dim. Bir de Yank 'da bir ocuk iin yaptm ayn eyi. Bu arada,
unu ekleyeyim. Zenciler' le Ban Ucu iin yazdm yazlar
da Yank 'ya vereli epey oldu. Mehmet Ali Klal biraz bekletip
yaynlamak istediini syledi. Bir iki hafta iinde sanyorum
kacak. Kanton 'da syan geldi. Uzun yaz yazdm. "ok stste
Attila lhan oluyor" diye, kabul etmedi, "Bize Gelenler " de
vermeye mecbur oldum. Balar tmyle koparmayaym diye, bu da sizin dnzdr- sesimi kardm. Kusurumu bala
yn . . .
Bitirirken, size salklar, iyilikler diliyor, karnza say
glar sunuyor, ellerinizden saygyla, minnetle pyorum, aziz a
abeyim.

Hasan Blent KAHRAMAN

30.01. 1982
---

----

249

ok aziz aabeyim,
Son birka zamandr hep sizinle yatp, sizinle kalkyo
rum. yle bir dndm; aa yukar son drt-be aydr Tr
kiye' de edebiyat ve dnce alanlarnda sizden daha fazla re
ten, stelik sizden daha fazla deil en ok sizin kadar nitelikli
yapt ortaya koyabilen kimseler yok. Ben diyorum ki bir yandan
Trk edebiyat ve dnce dnyas var, bir yanda yalnzca
Attila lhan. Bunu baarmak, bu noktaya gelebilmi olmak, da
has, daha da nemlisi artk yarna kalmay kesinlikle salam
bulunmak insana nasl bir lezzet verir, bunu sizden renmeyi
ok ama ok isterim. Kukusuz, daha nce de belirttiim gibi,
sizi tanm olmay ve size oturup bu mektubu yazabiliyor ol
may yaantmn en byk hazlarndan birisi diye deerlendiri
yorum. Son birka zamandr, dediim gibi, yazp ortaya koy
duklarnz benim evremdeki dergi yneticilerini bir baka tela
a drd. Ksaca anlataym.
Mehmet Ali Klal ile elimde sizin kitabnz stne
yazdm bir yaz olarak grtm. Bana "ok Attila lhan ko
yuyoruz", dedi. Ben de doal olarak "bu sylediklerinizin pratik
bir geerlilii yok, ayrca son derecede ilkel bir dncedir. D
nnz her biri en az drtyz sayfa olan yaptlar pepee s
ralayan bir kii bizim karmzda duruyor, stelik yazd her
satr yeni ufuklar getiriyor, biz de "koyalm m koymayalm m"
tartmas yapyoruz", dedim. Durdu dnd, ite o zaman bir
ek vermek istediinden bunun ne olduunu henz kararlatr
mam bulunduundan sz etti. Nasl hazrlamas gerektiini de
bilemediini vurgulad. Ben "Attila aabey burada olsayd, bu
ii ondan renirdik" dedim. Aklna sizinle balant kurmak is
tedii gelmi. Ama. . . olumsuz yant verdiinize sevindim, n
k siz Mehmet Ali Bey'le yapamazdnz. Daha dorusu sizin
yapacaklarnz o anlayamazd. B izde, malumunuz, henz i a
lannda da rasyonel kafa gelimediinden, diyelim yalnzca para
kazanmak iin bile her eyi size brakp, ok para getiriyorsa

250

yaptklarn za katlmasa da karmayacak bir adam bulmak son

derece g. Hatta olanaksz.
te yandan Ahmet Kfl Bey'le de grtm. Adam ' \a
olan ilikilerinizi anlatm. nce ii akaya bodu. Sizin hata et
tiinizi syledi. Sebep de u: Gya siz Adam'a "bana ev aln,"
ya da "ev alacam, bu nedenle bana u kadar para verin" diye
cek, buna karlk da u kadar zaman iin, aln size, u kadar
kitap ortaya koyuyorum eklinde bir k yapacakmsnz. Ta
bii ben bunun zerinde dilimin dnd kadar, gerekli eyleri
kendisine syledim ama hemen "beni yanl anlama, Attila bir

yana dnya bir yana" dedi ...

te byle aabeyciim, Trkiye'de bu pis, bu kirli kr
dv iinde her eyin dnda kalm olan bir tek sizsiniz.
Tebihte hata olmaz derler, ben de sizi Trkiye 'nin Malraux 'su
diye tanmlyorum. Nasl adamcaz kapand villadan bir sz
edip deil Fransa'da dnyadaki bir ok eyi yerli yerine oturtu
yor idiyse, siz de ayn eyi Trkiye'de yapyorsunuz. Tutunuz
u son TV programn. Ben o program daha nce de seyrettim.
ki laf arka arkaya sylemeyen adamlar kyorlar bir kapal
mekanda saatler boyu karlkl oturuyorlar. Krler krlere yol
gsteriyorlar demek de olas. imdi her ey byle iken neden
sizin programnz -ister beenilsin ister beenilmesin- izgi d
bir program oluyor. Neden herkesten daha farkl yaptnz. Ben
hep sylyorum ya nemli olan bugnn deil yarnn verdii
kararlardr. Birileri nasl olsa bir gn bir yerlerden kp hereyi
yerli yerine oturtacak. Ho bu yaplmaya balanmad da deil...
deil ama biz hala bize zg deer yarglarn pozitif kafayla
birletirmemenin skntsn yayoruz. Bakn etin Altan' a -bir
de yaz yazaym diyorum- madalyonun iki yzn grmeye
balad. Artk olaylarn, nesnel oluumlarn ardndaki zellikle
ri, insan zn aramaya balad. Tm bunlara karn gene de
bakyorsunuz ki son zmlemede yabanc. Bat' l filan deil,
dpedz yabanc. Ne yapalm. Elli-altm ylda olan bu. Gn
gelir bunlar da alr.

Benden soracak olursanz. . . Erkeke iin telefonda s

zn ettiim diziyi hazrlamakla urayorum. Bu arada aklma
Trkiye'deki "mstehcenlik davalar" diye bir dizi yapmak d
ncesi geldi ama Milli Ktphane kapal, gidip alamyorum.
aresiz yeniden "kitaplnzda bulunmas gerekli kitaplar" di
zisine dndm. Liste hazrlamakta sknt ekiyorum. Gerekten
hunda deil de daha ok "seks klasikleri"nde. Bakalm bireyler
yapacaz. Saa sola birka yaz verdim ama edebiyattan ok
toplumbilimsel kltr yazlar. Ne yapaym, edebiyat m var?
Val lahi ilkellik paamzdan akyor.
ncelik gsterdiniz stanbul'a gelip gelmeyeceimi sor
dunuz. Gelmeyi dnyor ve planlyorum ama sanyorum ki
Haziran ' a kadar gene mmkn ol mayacak.
Gelip yznz gremeyeceim. Zaman zaman telefon
edip sesinizi duymama sanrm -tabi i rahatsz ettiimin bilin
cindeyim- izin verirseniz; byklnzden beklerim bu kk
ricam kabul etmenizi.
Einize sonsuz sayglarm sunarm, sizin ellerinizden
perim, iyilikler dilerim, aziz ve byk aabeyim.

Hasan Blent KAHRA MAN

(tarihsiz)
---

---

ok aziz aabeyim,
Ankara'dan size bunca zamandr niye yazmadm bel
ki zaman zaman dnmsnzdr. Arada Mehmet (Erolu)
bir ka kez stanbul'a, daha az sayda olarak da ziyaretinize
geldi. Bu arada benden de, yle sanyorum ki, haberler iletmi
tir. Gerekte, belli bir ey, bir neden yok. Bunu sylemekte b
yk lde kabalk ettiimin bilincindeyim. B ir ey yok, derken
biraz da dsal bir ey yok demek istiyorum. Yoksa arada bir
yoklayan rahatszlklar, iinde yaadmz, hepimizi sarp sar
malayan gnlerin, -istediimiz kadar ll ve programl yaa
yalm- karmaas. .. ksacas hepimizin ayn durumlarda mazeret

252

olarak ne srd nedenler. Fakat, inanmanz isterim ki, he

men hergn birka kez adnz anyorum. Mehmet'le arada bir
de olsa buluup, sohbet ettiimizde nc kii siz oluyorsunuz.
Aziz aabeyim; geen zaman iinde galiba ben sizden,
benim size ilettiime oranla daha az haber aldm. Siz de arayp
sormadnz. Ne yapp ettiinizi somut olarak bilmiyorum; ama
kestirmek de pek yle g bir ey deil. Kitaplarla, yazlarla
srdrp gittiinizi sanyorum. Bu arada gazetelerde kan ya
zlarnzdan, sizinle ilgili haberlerden kopukluundan yaknd
m iletiim kuruluyor. Bir ara aktr Halit'in kz kardei Hami
yet ziyaretime gelmiti. stanbul' da sizinle grtn syledi.
TV iin yeni bir dizi program hazrlyormusunuz. Acaba
mit '/er trnden mi. alar Saat gibi bir ey mi dorusu merak
ediyorum.
Ankara'dan size acele olarak yazabileceim hemen hi
bir ey olmuyor. nsanlar, olaylar biraz da kendi ilerinde ya
yorlar. yle sanyorum ki, geenlerde Malraux' yla ilgili bir ya
zda okumutum. O byk ve engin adam, olaylar yaratrsanz,
kendi odanzdan ne kadar ounu geirebilirseniz o kadar
vardr -diyor. Dorudur. Ankara'da yazacak pek fazla bir ey
yok (-derken, belki de ben alglayamyorum, ben gremiyorum
da onun iin yoktur diye dnyorum.) Galiba Fal ih Rfk en
dorusunu kitabna isim yapm: Bakmak-Grmek. Ankara'da
iken ziyaretinize geliyordum, vaha bulmu bedeviye dnyor
dum. Gerekten yaanmayacak, insan haysiyetiyle hibir ekil
de badamayacak bir lkede, ayn nitelendirmeyle tanmlana
bilecek koullar altnda yayoruz. Zaman zaman, aldm kl
tr, iinde yaadm evre . . . olarak dndmde, kendimi
yatlarmla kyasladmda, gerek bu lkeyi, gerekse bu top
raklar ve stnde yetien deer yarglarn en ok benimsemi,
onlar en ok savunan birisi olarak gryorum. Buna karn,
gn oluyor ki, takatimin tkendiini hissediyorum. Bir gn, si
zin kuak da soru sormaya, yarglamaya balad -demitiniz.
Bunu bir neslin, toplumsal boyuttaki tepkisi olarak belirtmiti
niz. Ben ayn eyleri, -aman birileri duymasn- alabildiine "bi-

253

reyci" bir basamakta ele alyorum ve artk yalandm dn

meye balyorum. Galiba benim mrm de benimle muhasebe
ye oturuyor, beni yarglamaya balyor. Bana soru sorar oldu.
Dernektir ki, genliin bir kanad mavi bir kanad krmz beyaz
umut kular grnmez dalarn ardna kat, kayboldu. Neyse . . .
Aklma Cem Sultan'n bir msras geliyor; yazaym ama yanl
sa balayn -"Hayfa ki geip giden mrm ".
Kitabnz, inceliiniz nnde binlerce kez mahcup ola
rak aldm. Ama ben biraz daha hzlym, galiba. kar kmaz
Erkeke'ye yazmtm. nmzdeki say yaynlanacak. Kitab
yeniden gzden geirdim. S ize bir ey syleyeyim . Oturup bu
kitaplar stne u zu n uzun yazmadmz iin kendimizi sulu

yorum. Belki en ok da kendimi. Aradan geen zaman iinde,

byle bir kitap, ne biim ne de z olarak oluturulmad . Hele
bundan sonra herhalde hi oluturulmayacak nk anladm
kadaryla millet kendisini senaryoya vurdu. Selim'in -acaba ne
yapyor?- filmlerini grdm. Bu ara bo kalacam. Hepsi iin
oturup toplu bir yaz yazmay dnyorum.
Ankara'ya anlalan yolunuz dmyor. Fakat ben ha
valarn biraz dzelmesini izleyen gnlerde bir haftalna alt
yedi yldr grmediim o "kart orospuyu " grmeye, bu arada
ellerinizden pmeye geleceim. Bu srada mektuplarnz drt
gzle, yrekle bekliyorum, aziz aabeyim.
Sonsuz sayg larmla.

Hasan Blent KAHRAMAN

21.02. 1982
---

---

ok aziz aabeyim,
Benim kck bir ricama karlk oturup, karnzda
kini mahcup etmek istercesine byk zahmetlere girierek ha
zrladnz ve gndermek incelediinde bulunduunuz listeye,
affedin, bugne kadar iki satr yazp teekkr edemedim; fakat

254

bunun huzursuzluunu hergn iimde yaattmdan, sannn

kukunuz yoktur. Saolunuz, varolunuz ...
Mektubu geciktirmenin bir nedeni de 81 ylnn Eyll
ayndan bu yana srdrmekte olduum, Hacettepe niversitesi
Ekonomi Blm ' ndeki "master" almalardr. Ne yapacaksn
diye sormakta haklsnz. Bazen bende yle dnyorum. Hele
alabildiine byk bir hzla akp giden zamann geride yalnzca
"somut" bir yapt braklmsa varolacan dndke, yaplp
edilenin tmyle bo olduunu iim kanaya kanay: bir kez daha
anlyorum. Ama ne yapalm, yeryznde herkes sizin gibi, ya
hut bilmem kim gibi byk yeteneklerde gelmiyor ve sizin gibi
zamann nnde yaamak herkesin nasibi olmuyor. Bazen insa
nn ka tane yz, ka tane kiilii olduunu dnyorum. En
ok da yaadklarmzn, yaammzn kata kan kendimiz i
in yaadmz. Hereyi bir yana itip, yalnzca yaratmak iin
uramak. . . Hi kukusuz en dorusu bu. Bu nedenle zaman
zaman sizi kskandm itiraf etmek isterdim. Hele hemen her
gn yeni bir kitabnz ya da bir yeni basm ele alp o kitabn ilk
kez yazld gnden bu yana hep kpr kpr canl bir i yaant
sna sahip olduunu, okunup tartldn dndke . . . Baksa
nza Yank' da Attila lhan'dan baka ey yazamaz olduk. Mek
tubu yazdmn ikinci gn kacak olan sayda Hangi Bat da
var. Daha sonra da, kanlmaz olarak, Elde Var Hzn ' tezga
ha koyacaz. (Bu arada kk fakat sonucu itibaryla hayrl bir
hatadan sz edeyim. Geenlerde Yank'nn listesine gz atp bi
raz tenkit ettim. -Malum Mehmet Ali Bey ' in en byk kaprisi
dir o liste- Mevlut Bozdemir diye bir adamn kitabn karp
yerine bilmem kimi koyun dedim. Adamlar dizgide yle bir
hata yapmlar ki liste alfabetik olarak dzenleniyor, buna kar
n, sizin kitab -Bat 'nn "Deli Gmlei " karm yerine ba
harfi nedeniyle sonlara gelmesi gereken bir kitab koymular.
Neyse dzelttik, bu sayda. yi de oldu. Sizin kitap kt. Bir
hafta sonra Hangi Bat 'y sokarz. Hemen her listede bir Attila
lhan bulunsun, iyidir. Trkiye'nin sizden renecek daha ok
eyi var.)
-

255

Bunlarn dnda Ankara'da hemen hemen hibir ey

yok dersem amaynz. Ahmet Kfl stanbul 'a gelmi; san
rm grmsnz. Bana kitap falan gndermiyor ama ilikile
rinde nedense garip bir soukluk girdi araya. Acaba Mehmet
Bey'in kitab iin ok yklendik de ondan m diye dnyo
rum. Fakat kabul etmek gerekir ki son derece ar kanl, son de
recede ekingen birisi. Koskoca yaynevini atl denebilecek bir
hale getirdi. Ben ok para kazanaca kitaplar basmasn kabul
ederim. Ama, bunlara karn gene de, bugn basabilecei ok
kitap var. Gelin grn ki parman kprdatmyor. Bu arada, bir
konuda da bilgilerinizi istirham edeceim. Daha nce de sz
etmitim. Ben bir yaynevi kurmay dnyorum. Ne var ki, e
debiyat en son gelecek ilerden birisi. Daha ok, belki de t
myle, ders kitab, ya da bylesi yaptlar -telif tercme- yayn
lamak niyetindeyim. Ne dersiniz? Ne nerirsiniz? Byk tecr

benizden ve engin grlerinizden yararlanmak isterim.

Ankara'ya hi yolunuz dmyor mu? Ben de belki Ha
ziran sonunda yle bir stanbul'a, alt yldan sonra, uramak
niyetindeyim. Btn dergilerden kovulduktan, yeniden balad
mz yere dndkten sonra bir grelim ayine-i devran ne gste
rir. Bu arada hep yk alyorum. B ir ksmn yazdm, bir
ksmn kurguladm, tasarladm. Bakalm . . .
ok aziz aabeyim, beni bir kere daha mektuplarnz
dan yoksun brakmamanz istirham ederek ellerinizden pyor,
sonsuz sayglar, iyilik dilekleri sunuyorum. Hoa klnz.
P.S. Ankara'dan kitap ya da benzeri bir emriniz olup
olmadn hi dnmeden yazacanza inandm iin ayrca
sormuyorum.

Hasan Blent KAHRAMAN

Ankara 06. 06. 1982
-

---

256

---

ok aziz aabeyim,
Mektupla, ardndan telefonla emirlerinizi aldktan he
men sonra almaya koyuldum. Konuup grtmz zere,
stnde mutabk kaldmz yazlar hemen yazdm. Geri size
yazmakta geciktim ama, bunun nedenleri farkl. ki rahatszlk
geirdim. nce sa kulamdaki bir eski hastalk nksetti. Ar
dndan sol ayamla bir ar peydah oldu. Doktorlar taban k
mesi dediler; bir protez verdiler. Onu kullanyorum. ok kr
rahatladm. Yazlar, mit ediyorum ki, elinize en ge pazartesi

gn geecektir.
Derginin, eliniz dedikten sonra ilgin, tutarl vb. o
lumlu sfatlarla ykl olmamas mmkn deil. Siz bir tanesi
niz; yaptnz da yle olur. Bunu size sylerken ne size kar
ykl olduum borluluk hissi beni etkilemektedir, ne ahsnza
kar duyduum engin sevgi ve sayg. Dorudan doruya bir
Attila lhan fenomeninin varlna inanyorum. Nihayet 2. Yeni
Sava bunun son rneidir. Yazdm yazy Somut'a gnder
dim. mit ederim sana soluna dokunmazlar; olduu gibi ya
ynlanr. inde ilgin bir de zmleme yaptm. 1 960' larda 2.
Yeni'cilerin afralarndan tafralarndan geilmez ve bugn hepsi,
yaklmas, yok edilmesi iin can attklar o samalklar yazar
ken, dedim, hibirisi, ocuk deildi. Bunu kantlamak iin ista
tistiksel bir analiz getirdim. Kukusuz basit, ama sanyorum ki,
merammz anlatacak kadar yeterli.
Neyse. Bunlar geiyorum. Dergiye gelince. una i
nanmanz isterim. Ben artk "Dergiler Arasnda " balkl ya
zlar yazmak niyetinde deildim. Biliyorum, bunun da kendisi
ne gre bir ilevi var fakat, master almasnn ardndan yz
sayfa tez yazdktan sonra "kitap" kavramnn farklln bir kez
daha algladm. Ve itiraf edeyim ki, "kitap" yazmak istiyorum.
Zamanm blmek niyetinde deilim. Bu nedenle, nceden
planlanm, tpk bir senaryo gibi para para, sahne sahne o
luturulmu bir kitabn blmlerini yazp, dergilerde yaynla
mak niyetindeyim. Bu arada, zgr nsan' da dergiler'i yazdk
tan sonra, biliyorsunuz, kim dergi kardysa ayn eyi yapmam

257

istedi. Hepsini geri evirdim. Ama siz aabeyimsiniz ve sz

nz emriniz olur -<leyip makinenin bana oturdum. Aslnda or
da da genel olarak ideoloj ik tavrmzn, dnya grmzn pa
ralelinde eyler syleyip yazacam ama, gene de balangta,
bana "erez" gibi grnmt. Fakat anlattklarnzdan dergiyi
btnleyecei, bir ilevi olaca sonucunu da karnca. . . yaz
elinizde, aabeyciim. lk elde belirttiklerinize ilikin gelime
leri de bugnlerde aacam telefonda anlatrm. Asl, "proje"
bazndaki nerilerimi sunaym, burada.
Hereyden nce, belirli bir dnya grn eitli sek
trlerde temellendirmek niyetindeyim. rnein plaklar ve
filmler. Bunlar mutlaka deerlendirmek istiyorum. Bugne de
in yapldndan farkl olarak, her pla ya da filmi toplumsal
bir kanavie zerine oturtup, belirli bir izgiye yerletirerek, k
yaslamalarla, zmlemelerle vermek amacndaym. Sanyorum
ki, bugne dein yaplmad.
kincisi, genel olarak "aydn tavr" dediimiz ve aslnda
bir samalktan baka hibir ey olmayan her gelimeyi sapta
yp, zerinde kran krana bir eletiri anlayyla durmaya al
acam. Hatr-gnl, elik-dostluk yok iin iinde.
ncs gcm yeterse eer, deiik uzmanlk alanla
rn birletiren zmlemelr yapmak niyetindeyim. rnein
iktisat ve edebiyat ya da mhendislik ve resim. Bu konudaki g
rlerimi biraz daha olgunlatrp aacam.
Bir de Trkiye'de ad san bilinmeyen, ama dnyaya
yol gstermi baz yaptlar, kiileri yeniden irdelemek niyetin
deyim. Bu da doal olarak, zaman zaman Trke'de yaynlan
mam olan baz kitaplara gitmemi, gndermeler yapmam ge
rektirecek. Hemen bir rnei Arthur M i ller'den aman, Henry
Miller'den vereceim. Yeni bir kitab yaynlanm ABD'de, is
tettim. Deniyor ki, Anais Nin' den daha cretkar.
Tabii kitaplar ve deneme ler. Tmnde de arzunuz ze
rine ak, sylei dili egemen olacak. Ayrca bu aralar yeni yeni
rahatladm iin, oktandr uzak kaldm d basma dndm;
oralarda grp elde ettiklerimi dntrp bir sentez iinde su-

258

nacan ama aabey, size bir ey syleyeyim. Beni bunlarn hi

birisinde deil "rportaj" alannda deerlendirmeniz ricasnda
ym. Bunu biraz aaym, izin verirseniz.
Bizim lkede rportaj yapanlar yalnz nceden hazr
lanm sorular grecekleri kiilere vermekle ykml say
yorlar kendilerini. Oysa, bildiiniz zere kazn aya farkldr.
Bat 'da rportaj. bir tr yeniden yaratmadr. Konuan iin, ko
nuulan iin. Bu amala da geni ve kapsaml bir n hazrlk ge
rekiyor. Belirli formasyonlarn olumu, yerli yerine oturmu
olmas gerekiyor. Haddim olmayarak, diyorum ki, hemen her
sektre ilikin baz grlerim var. Birok ilgi alan iin temel
dncelerim ve hazrlklarm var. Tpk bir aratrma, bir de
neme yazs yazmadan nce yapld zere, hazrlanp, ilgili ki
inin dier konumalarn, yaptlarn gzden geirip, en ok da
elikileri saptayarak, adamn "boluklarn" yakalayarak, kendi
kendisini yeniden deerlendirmeye zorlayarak konumalar ya
paym. rnein bugn Trkiye' de Zeki Mren'le ya da diyel im
Turgut zal 'la, haddim olmayarak sylyorum, bu anlamda bir
konumay benim dmda kimsenin yapabileceini sanmyo
rum. Fakat sorular nceden vermek yok; bir de "canl yayn".
Yani teybe konuacak iki taraf da. ster misiniz byle bir ko
numay tutun ki Ahmet Kfl'yle ya da aklnza gelen bir ba
ka "nde gelen" isimle yapaym. imdilik Ankara' dan balaya
cam . nann "olay" olur. Ne Zeynep Oral 'nkilere benzer ne
Erkeke syleilere. Emrinizi beklerim.
lk elde aklma gelenler bunlar. Biliyorum son syledi
im dnda ok ilgin ve sra d bir ey yok. Fakat bana biraz
izin. Birka hafta iinde yeni "madde balar" sunacam. Fakat
ben "rportaj" zerinde duruyorum. Bi lmem ne dersiniz.
Ahmet Kfl'yle grtm. Son derece farkl bir nokta
ya gelmi. Morali bozuk. Kendisine olan gvenini yitirmi.
nk dnyann deitiini alglayamyor. Syleyecek hibir
ey bulamyorum. eviriyi de henz alamadm. Anlayamadm
nedenini. Sanyorum, birka zaman iinde elimde olur. Geri

259

yazy yazdm ama eviriyi de bekliyorum ki, ikisini birlikte

gndereyim.

Aabeyciim izninizi alarak kapamak istiyorum. Emir

lerinizi bekliyorum. Herey iin teekkr ediyorum. Sesinizi

duymam iin vesile oldu. in benim iin en nemli yan budur.
Sayglarm, sevgilerimi iletiyor, iki ellerinizden pyorum, a
ziz ve muhterem aabeyciim.

Hasan Blent KAHRAMA N

21. 10. 1983
---

---

ok aziz aabeyim,
Evet, 1 983 yl bir ok gzellikler, bir ok yenilikler
tatlar ve sevinler de getirdi ama u son birka ay iinde de
hastalklar getirdi. Gerekten son on gn hastalktan hibir ey
yapamadan geirdim. nce dilerimden rahatsz oldum. Piyore
balangc var dediler oturup azm kestiler. Onun ars sanc
s derken bu kez aradan zaman bile gemeden grip geldi. Yata
a ivilendim. Yllardr hasta olup yatmann bile tadn unutmu
olacam ki, pek de yle szlanmadan srt st yatp dinlendim.
Gelin grn ki, gemek bilmedi. Size mektubu yazdm u sa
atte, gnde bile gzm, inann yataa bakyor. Galiba aabey,
yalanmak herkes iin ne yaparsa yapsn kanamayaca bir
geree dnyor. in garibi hi farknda bile deilken ans
zn, bir de bakyorsunuz ki yallk gelip kapya dayanm. n

san "tan sert, suyun boar, atein yakar olduunu " da bu hay
huy arasnda gene birden bire ayrmsyor. Hele byle yeni bir
yln eiine gelindiinde galiba bu konu da insann kafasn
daha bir kurcalyor. Buket Uzuner' i arada bir gryorum. Bu
gn yarn stanbul 'a gideceinden sz ediyordu. Sanyorum ki
sizi de grecektir. Benim hastalklar gerekirse ayrntsyla an
latr.
Buket daha nce dergilerde yaynlam olduu ykle
rini kitap yapmak istiyor. Sizinle de bu konuda telefonda g
-

260

rtn sylemiti. yklerin topland dosyay bana verdi;

okudum. Hemen syledim kendisine, size de aktaraym, gr
lerim son derece olumsuz. Buket bunlarn yaynlanmas iin
dorudan doruya kendisine ynelik ve kendisini ilgilendirebi
lecek ama kuramsal ve artistik dzeyde yaptla uzaktan yakn
dan ilgisi olmayan bir takm grler, daha dorusu gerekeler
ne sryor ama bunlarn hi birisi yapt kurtarmaya yetmiyor.
Kendisine ayrntlaryla anlattm, dilimin dnd kadaryla.
Bunlar gerek z gerekse biim olarak son kertede yanl kurul
mu ykler. Getirdikleri yeni hibir ey yok. Hatta dahas, es
kimi bir ykclk tekniinin "kt" rnekleri. Bunlar anlat
maya altm. Yine de size gsterecektir sanyorum. Yaynev
lerinde pek bir ans olduunu sanmyorum. Gene de siz en
dorusunu bilir ve sylersiniz. Bana kalrsa, Buket' in sorunu
kendisiyle ilgili bir takm gerekleri yeterince tanyamam ol
masndan kaynaklanyor, 1 970 kuann bir ok kiisinde ol
duu gibi. Toplumu tanmyorlar; toplumcuyuz diyorlar. Ku
ramsal almalardan dinlenip dinlenip kayorlar; kuramsal
nutuklar vermeye alyorlar. Gerekiyiz diyorlar; alabildii
ne duygusallk olan bir bataa saplanp kalyorlar. Aklla deil
heyecanla davranmay erdem sanyorlar. Bunlarn sonunda da
tkenip yok olduklarn dnp dvnyorlar; gene de bunun
nedenleri stne dnmek istemiyorlar. stne stlk byle
olmayanlar en azndan olmamaya alanlar (rnein beni)
suluyorlar (bir baka balam iinde de Attila lhan'). Asl ola
nn retmek olduunu tabii akllarndan bile gemiyor.
Aziz aabeyim,
Sz uzattm. Asl sylemek istediklerimden uzakla
tm. Dergi stne konumak niyetindeydim. Hereyden nce bir
okur olarak ama gz biraz daha iyi gren karlatrma yapma
sn renebilmi, iyi kt dary tanm bir okur olarak sizi
kutlamak, ondan nce de herhalde teekkr etmek zorundaym.
(Bu arada sizi kutlamak ve size "baardnz" demek, haddimi te
cavzdr; bilmiyor deilim. Buna zerrece gereksinmeniz olma
dn ayrmsamam da deilim, ama ne yapal m ulatmz

261

Trke bylesi "terbiyesizlikler" yapmamz zorunlu klan bir

"slupsuzlua" geldi dayand da haberimiz yok.) Ben, dergi de
yince, dorusu, hereyden nce bir eyler renebileceim bir
kurumu dnyorum. Buna mecburum. nk her edebiyat
sanat ya da bilim yapt son zmlemede bir iletiimdir. leti
im de bir tartmadr. Bugn stne yazp sylediimiz ama
mihri vefann kimselere dinletemediimiz varaknn bu boyutu
stne durup dnen yok. Baknz bir ayn dergilerini nme
alyorum ve yazacak tartacak bir ey bulamyorum. te yan
dan galiba bu adamlar her rnn maddi (altyapsal anlamda)
bir temele dayanmak zorunda olduunu dolays ile de ideolojik
bir zeminin bulunmas gerektiini de henz renememiler. O
nedenle de alabildiince sama, kksz, bo, sesi olmayan
lklar olmaktan teye gitmeyen yazlara gzgezdirmekten bktk
usandk. Bu dergi ise hereyden nce bir "kpr". Unuttuumuz
ama hep anmsamak zorunda olduumuz gerei, bizim bir
gemiimiz olduu gereini gzmze sokuyor. yi de ediyor.
Baka trl de olaca yok. kincisi bir kere daha bize anlatyor
ve retiyor ki, bugn Cumhuriyet' in bu bilmem kanc kua
nn aydn, bo beyinli olmaktan bir trl kurtulamyor. Bu
aydn acaba neyi bir sorun olarak yayor diye, zaman zaman
kendime soruyorum. Bilmiyor ve renmek de istemiyor. Bu
nedenle de tembel . Dnnz bir Jean Christophe stne bil
mem ka ylnda dergilerde yazlar yaynlanm, ama bugn ki
tabn tamam ortaya karlyor, kimsenin kl kprdamyor. Bu
aydnlar deil karanlklar srsn drtmek gerekiyor. Ama
yle ama byle. Derginin benim iin en nemli yan bu zelli
ine ynelik dinamizmi. Her satrna egemen olan da bu. Ayrca
bugne dein denenmemi olan ve btnn bu zellie ulat
ran dahas sizin elinizin demi olduunu hemen duyumsatan
bir grnt var ki hi deinmiyorum bile.
Bunlarla birlikte biraz da, izniniz olursa, eletiri getir
mek istiyorum. Dergide okunup zerinde dnlecek ok ey
var. Ama bunlarn byk bir blm "fragman" biiminde. U
zun boylu makale, fkra trnde fazla yaz yok. Biliyorum, der-

ginin bir noktada amac bu. Onu dierlerinden ayran zellii

bu. Yoksa. bir Gsteri, bir bilmem ne olup kabilir. Fakat bu
nun da son derecede zenli bir noktada tutulmas gerektiini
dnyorum. Aksi takdirde, deyimi balaynz, "vr-zvr"
dergiyi doldurur diye korkuyorum. (Btn bu eletirilerde ben
sizin "bulunmadnz" noktalar dnyorum. Daha dorusu
dergiye nereye kadar mdahale ettiinizi bilmediim iin bunla
r "dierleri"ni dnerek, ynetici onlarm gibi dnerek
sylyorum.) kinci bir nokta, bana daha ok Hncal Ulu'un
rettii bir zellik. Daima, d i yor o, yazarken ve bir ey hazr
larken en bilgisiz olan dnmek gerekir. Nereye kadar doru,

bunu en iyi siz kestirirsiniz. Poplizm kokar bu herhalde bir

noktadan sonra. Ama rnein Jean Christophe'da sz edilen
blmde yaptn belirgin bir zeti gzme arpmad. Bunu belki
de bilerek yaptnz ama sanki bir boluk olumu gibime geldi.
Bunun tesinde derginin kime ses yneltecei sorunu var. Olay

yn bel li, Sanat ynn ise herhalde ben ancak dergiyi izleye

rek reneceim. Bir son noktada aziz aabeyim kapak. Hep

byle karmay m dnyorsunuz? Bu tr bir kapan so
mutluu oluyor bu belli ama renklerin seimi ve grafik dzen
lemesini biraz daha deitirmeyi dnmez misiniz?
Btn bunlar derginin birinci saysn grdkten sonra
sylyorum. Ben hani u "neylerse gzel eyler" tanmlamas
var ya bunu en ok size uygun grrm, u iinde yaadmz
toplumda. O nedenle de herhangi bir ey sylemeyi, hogrn
zn boyutlarn bilmeme karn, tekrar edeyim "haddimi teca
vz" olarak deerlendirdim. O nedenle de susuyorum.
Yaz lara gelince. Mektuptan birka gn sonra sanyo
rum elinize geecektir. Bir "Dergiler Arasnda " gnderiyorum.
Derman filmi stne yazdklarm var. Yalnz Bir Kadn' d
nyorum. Ana is Nin' le lvan Illich hazr, son rtular bekliyor
l ar.
Aziz aabeyim, sizi ok zledim. Ne zaman grebile
ceimizi bilmiyorum. stanbul 'a geleyim diyorum, vakit bula-

263

myorum. O nedenle mektuplardaki, telefonlardaki gevezeliimi

balaynz. Ellerinizden pyorum, sayglar sunuyorum.
Aziz ve muhterem aabeyim.

Hasan Blent KAHRAMAN

Ankara - 16.12. 1 983
---

---

ok sevgili, aziz aabeyim,

u telefondan, hala nefret ediyorum ama galiba varl
sresince yapt en iyi ve hayrl ey sesinizi bana iletmek olu
yor. Gerekten de Ankara'nn kurak, dumanl ve puslu havas i
inde burada olmamanza bir noktada seviniyorsam da ondan
daha ok zlyorum. Bizim Ankara bildiiniz gibi, kuraklk
szcnn iki anlamn da barnda tayor. nce insan y
nnden, aslnda ok iirilmi o "kltr" yaants yznden ku
raktr; nk, iinde adam yoktur. Ben zaman zaman yle ge
riye dnp, soumu bir yrekle olaylarn arkasndan bakyo
rum da, inann, Attila lhan' n, Attila lhan' aan byk bir i
levi olduuna inanyorum, bir kez daha. Sizin Ankara' da bulun
duunuz sre iinde, Bilgi yaynevinin o dar ve karanlk odasna
gelip giden aydnlarmz, rencilerimiz, genlerimiz bir araya
geldiler ve Trkiye'nin elli ylda tartlmam konularn tartr
oldular; dahas bunlar yazdlar, izdiler. Osmanl, Trk-slam
Sentezi konularn Emer Kongar rnein biraz da sizinle kar
latktan sonra ayrntlaryla dnmtr. Mete Tuncay, diye
lim ki bir Sultan Galiyev konusunu sizinle konutuktan sonra
gzden geirmeye balamtr. Hilmi Yavuz'un Felsefe ve Ulu
sal Kltr kitab siz yaynevindesiniz diye Bilgi' den de km
tr. Bir de doal olarak genler olgusu var. Pnar Kr', Se lim
leri' si, Fruzan' , Aye Kilimci' si, Erol ankaya's hep sizin
ocuklarnz deil mi? Bunlar bugn ne dnr, ne yapar, ne

sylerler bilmiyorum ama, gerek budur. Hatta hatta bugn ki

tabnn peinde koturduumuz Mehmet (Erolu) sizin kanatla
rnzn altndan kmad m? Bakasnn adna konuarak kendi

264

boynundaki minnet borcunu unutmu insanlardan grnmek

aklmn ucundan gemez. Bunlarn hepsinden ok, bugn elim
kalem tutuyorsa, iyi kt doru bilip inandklarm yazp syl
yorsam sizin sayenizdedir ve her kalemi elime alta bu borcu
mu nasl deyebileceimi, daha dorusu hi deyemeyeceimi
dnerek ileniyorum. imdi de, bana kalrsa Sanat Olay 'na
bu adan bakmak gerekiyor.
Sanat Olay 'nn ilgin bir boyutu var. Dinamizmi gr
nyor. Dediiniz gibi her says ayn olan dergilerden farkl,
hem de ok farkl. Fakat bizde bir eyin kabul grmesi iin,
zerinde konuulmas iin galiba bir sre beklemek gerekecek.
yle sanyorum ki, zal ' n muhalifleri iin, basn mensuplar i
in syledikleri sizin dergi iinde geerli . Grebildiim kada
ryla herkes "kroke" olmu durumda. Dergiyi nereye oturtacak
larn bilemiyorlar. Galiba bir derginin iinde Olay'la da ura
labileceini, bunun da bambaka bir dergi ortaya koyacan
zaman iinde renecekler. Geen gn Hamiyet' i grdm. s
tanbul'a gidip geldiinden sz etti. Sizi sordum: dergiyi sor
dum. Telefonla grtnz syledi. Dergi iin de stanbul
piyasasnda Aydnlarn "Hafta Sonu " dendiini, bunu duydu
unu aktard. Tabii bunu diyenler yalnzca Hafta Sonu okuma
sn bildikleri iindir. Paris-Match 'dan ya da bilmem neden ha
berleri olsayd. . .
Sz uraya getirmek istiyorum. Her yaz gibi, belli ki,
benim yazlar da bir "tralamadan" geiyor. Buna benim tepki
min ne olacan mektubunuzda sormutunuz. Hemen syleye
yim. Aslnda laf, sz sizden gizleyecek deilim. yi kt, do
ru yanl yazyorum. Bunlar dergilerin gazetelerin sayfalar ara
snda kalyor. Ama kalsn istemem. Buna bir beeri zaaf da di
yebilirsiniz. Ama hani kitaplarn bir kalcl var ya... Bu ne
denle de, doal olarak, takdir edeceinizi sanyorum, isterim ki,
o kitap ---0lacaksa eer. . . - benim kendime zg o doru ya da
yanl slubumla ksn. Bu yazdm, yaadm eyler iinde
olsun: kendi slubumla olsun, dediim gibi. Fakat bu da bir
noktada nemli deil diye dnyorum. yle ki: Eer bu der-

265

ginin iinde benim herhangi bir yazmn bulunmas gerektiine

inanyorsanz, yani bir yazm, sizde her zaman grmee alt
nz "byklk" tavrnzn, koruyuculuunuzun, a!icenapl
nzn bir sonucu olarak deil de dorudan doruya bilinmesi,
bulunmas gerektii iin dergiye giriyorsa, bir ilevi oluyorsa, o
takdirde nasl kt nemli deildir. Yani ben diyelim Timur
Seluk'u u ya da bu balamda deerlendirmiim, dolaysyla
da o deerlendirmenin bnyesi iinde bir takm noktalara atf
larda bulunmuum, giderek daha kat ve daha akademik bir s
luba ulamm. Siz de bunu deitirmi, o yaz bir ilevi ger
ekletirecei iin dergiye koymusunuz. Varsn olsun. nk
nemli olan, hep yle rendik sizden, "sonutur"; zdr. te
sini nasl olsa bir trl zmek mmkn olur gnn birinde.
Sz almken izninizi alarak u noktann stnde biraz
daha durmak isterim. Acaba byle bir ey gerekleebilir mi?

Yani bir kitap benim iin de mmkn grnr m, bugnlerde,

ya da diyelim belirli bir zaman aralnda. Dergilerde yaynla
dklarm var. Bir de yaynlamadklarm. Ya da gnderdiim
halde yaynlanmam olanlar. Mesela Yazko 'da bir yaz yazm
tm, birka yl nce. Maverada cevap verdiler. Oturup bir yaz
daha yazdm, Marx'dan, undan bundan alntlarla. Yazko 'ya
gnderdim basmadlar. 12 Eyll sonrasyd. Yaznn da bende

kopyesi yoktu. Ne oldu acaba? Bunun gibi yitikler bir yana,

herhalde orta boy bir kitab dolduracak kadar yaz vardr ama . . .
Birka satrla grlerinizi ltfeder misiniz?
Gelelim bu mektupla birlikte gnderdiim yazya. lllich
Dosyas, bana kalrsa, slup ve benzeri kayglar dnda pek fe
na olmad. Aa yukar nemli btn yaptlarn gzden geir
dim. Bir de neden buraya gelindi, bunun altn izmeye altm.
Bir sr adam ad. Arkasnda zorunlu olarak, neden yaptm
da aklayan bir kk girile, bir bibliyografya ekledim. Benim
iki ricam olacak. slupla, hereyle oynayabilirsiniz. Takdir t
myle sizindir. Fakat o dnemi, yerli yerine oturtmaya alt
m olaylar, tartmalar ve kii adlarn biraz daha gzetmenizi
istirham ediyorum. nk, yazarken dndm: Illich 'i tant-

yoruz ama, Galbraith tannyor mu? Bunlar da olmadan

Illich'ten kime ne. Gene altn izerek sylemek istiyorum:
Btn takdir sizindir, sizden gelen herey makbuldr. B irka da
Ivan Ill ich resmi ilitirdim. Bir de bir arkadamdan sz etmi
tim. O' nun izdii bir-iki desen gnderiyorum. Uygun grr de
yaynlarsanz, elinden tutmu olursunuz. -Uygun grrseniz:
be ni m iin tek lt bu .
Di_er yazlar, rnein dergi leri gndereceim. Bir de
u son Trkan oray'n metres bile olamad film stne bir
ka ey yazmak istiyorum. Daha nceki Derman ' la birleince
son dnem Trk sinemasnn iki nem l i damar gzden geiril
mi olacak, yazlar ve grler btnlenecektir. Bir hafta iinde
i leteceimi sanyorum ve dil iyorum ki bunlarla zamannz al
myorum, banz artmyorum .
Ankara' dan baka emirleriniz olursa telefonla beklerim.
B ir-iki ay iinde mutlaka stanbul 'a geleceimi mit ediyorum.
O zamana kadar zleminiz ne yapalm byyecek. Ellerinizden
pyor, sayglar i letiyorum.

Hasan Blent KAHRAMAN

Ocak 1 984
---- + ----

ok aziz ve byk aabeyim,

Benim iin yazlmas gerekten g bir mektuba bal
yorum . Birok nedenden tr size kar eksik kaldm dola
ysyla da mahcup olduumu biliyorum . Hangisinden balaya
cam da bu nedenden tr ardm desem. yeridir.
ncelikle size gndermek hususunda sz verdiim u
Bodard'n kitabndan balayaym. Epey uzun bir yks oldu.
Burada anlatarak banz artmak istemem. u kadarn syle
yeyim ki, ben de kitab bana aktaracak olan kardeimin bir ar
kadann yalancs durumuna dtm: bu nedenle de szmde
duramadm. Biliyorum siz her zaman alk olduumuz "b
yklnzle" gnl almak, ii nemsemediinizi belirtmek

267

yoluna gideceksiniz ama ben gerekten mahcup bir durumda

ym. Neyse Nisan'm ile bei arasnda Avrupa'ya gitmek
zere stanbul'a geleceim, bu arada da ziyaretinizde bulunaca
m. O zaman szle de zr dileyip, elinizi perek kendimi af
fettirmek isterim.
kinci husus u ka zamandr dilime dolayp gezdirdi
im Haco Hanm Vay. . . Az nce syledim, aa yukar iki ay
lk bir gezi iin nce onbe-yirmi gnlne Avrupa'ya oradan
da otuz-otuzbe gnlne ABD 'ye gideceim. Hazrlk, pasa
port u ilkelliin ta kendisi olan vize ilemleri yznden inan
nz onbe gndr elime kalemi alamadm. Ho bu arada daha
nce haber verdiimde "acele" kaydyla Erkeke 'den nmz
deki aylarn yazlarn istediklerinden ben de onlar hazrlayp
kendilerine iletmi olduumdan bu defalk benim iin yazlmas
bir anlamda "grev" olan Haco Hanm Vay ' imdilik kayt ve
artyla Erkeke ' ye "geemiyorum." Ama, Allah bana mr ve
rirse Haziran ay balarnda dneceim. Zamandr da. Oturup o
zaman yalnz Erkeke'ye deil, kafama taklan bir ok ynyle
epey bir yerlere yazacam. Yeter ki bana biraz msaade . . .
nc nokta Anais Nin. Aslnda yaz hazrdr denebi
lir. Ne var ki onu da biraz daha etli butlu bir ey yapmak istiyo
rum. Eskiden okuduum bir dizi kitap vard. Onlarn bir bl
mn imdi bulamadm. Yaznn da son rtularn yapmadm.
Ama inannz bugne dein size hi yalan sylemedim, tevessl
etmedim, ABD dn oradan alacam epey bir kitap var,
dnyada bu erotizm konusunda izlediim kadaryla imdi ula
lm bulunan ok zel bir konum var, bunlar grdklerimi de
katarak dile getireceim: seveceiniz bir yazy hazrlayacam.
Dediim gibi, benim tarafmdan verilecek sanyorum en
nemli haber bu. Avrupa ve ABD gezisi. Geldiimde daha uzun
oturup konuacaz, sanyorum. Bu arada ben orasyla ve der
giyle balantl olarak kafamda bir eyler tasarladm. Size aa
cam. Sizin de bir emriniz olursa bunlar almak, renmek iin
yannza geldiimde syleyecekleriniz olursa belki hem ben

zamanm bouna geirmem hem de umarm dergide die doku

nur bir eyler oluturabiliriz.
stanbul'a geli tarihimi netletirdikten sonra izniniz o
lursa telefonla sizi arayacam. Bir yer, randevu ltfederseniz,
ziyaretinize gelirim, hem hasretimi giderir hem de sizi grm
olurum. Ne kadar zlediimi sylemek herhalde zamannz al
maktan teye bir anlam tamayacaktr.
Aziz aabeyim, ellerinizden pyorum, sayglarm su
nuyorum.

Hasan Blent KAHRAMAN

Ankara 23.03. 1 984
-

----

---

ok aziz ve sevgili aabeyim,

Aylardan sonra ilk kez daktilonun bana oturuyorum.
Elbette eski bir dostu, stnden uzun saylabilecek bir sre ge
tikten sonra bulmann ve kendisiyle onun diliyle konumann
tad baka. Kald ki bu uzun dediim sre, zaman dolaysyla
maddi anlamda uzun olmasa bile herhalde yaadm bunca yl
da grmediklerimi vermi olmas nedeniyle gerekten uzundur.
Bu deiimlerin gzme katt somut varlkla yazyorum
mektubu. Amerika'dan geldikten bu yana her ne hikmetse ne
zaman Avrupa'y anlatmak iin azm asam bir de bakyorum
ki oturmu Amerika'y anlatyorum. Ayrca yaadm gnlerin,
yanmdan akp giden ve bende bir iz brakmadn sandm
gnlerin dnya kadar ans olduunu imdi imdi fark ediyo
rum. Bunun da tad bir baka tabii . . . Bununla birlikte benim iin
nemli olan, bu gezinin sonunda toplumsal balamda deerlen
dirilebilecek bir dizi tartmaya girimi bulunmamdr. Sanyo
rum siz de ayn olguyu yaadnz Paris dnlerinizde. Fakat,
hereyin tesinde, Avrupa'ya yola kmadan nce bulutuu
muz kahvede sylediim gibi, bizler birer "namus rnei" ola
rak yaamaya devam ediyoruz. Elimizdeki olanaklar bir kenar
itip gene de bu lkede yaamay setiimiz iin. nk bu ge-

269

zinin sonunda anladm ki Trk aydnn dram gerekten kabul

edilebilecek ve hak verilecek bir dram dr. Onun beyinsel d
zeyde yazdklaryla gndelik gerek dzeyinde karlatklar a
rasndaki derin uurum dnyann neresinde olursa ousun bunu
yaayan kiiyi yabanclamaya itecektir. Bu yabanclamayla
birl ikte tek dayana olan aydn yitirmi toplum ne yapacak
tr'? .. Galiba biz Trkiye'de bunu yapyoruz. te bu toplumsal
ereve soyutlannca da bizim bireysel dramlarmz kyor or
taya. Avrupa'y gezmeye bin bir yerde yalnzca ama yalnzca
Rnesans ve Mikelanj iin gitmitim, ne orada ne burada
Mikelanj ' la ilgili hibir kitab alamyorum. Benim bir tek kii

olarak bunu almam da sorunu genel dzeyde zmeye yetmi

yor. te bu yabanclama efekti galiba bugne kadar olduu

kadar belki ondan da ok olmak zere bugnden sonraki tavr

mz belirleyecektir. Ne var ki yukarda deindiim o "namus"

meselesi bizi bir yerlerde tutuyor. . .

Ankara'ya ulatktan sonra emriniz zerine Uur Mum
cu'yu aradm. Fakat verdiiniz ev numaras deimi. O l 'den de
gene ayn numaray alnca oradan kendisini aramaya devam et
tim . . . yok. Arkasndan gazeteyi evirdim o da bozuk. Neyse
baka numaralardan kendisine ulatm; kitab verdim. Bir sre
de konutuk. Sizi yakndan izlediini kiiliinize sevgisi, sanat
lnza saygs olduunu syledi. Hatta ayn damardan kan
aldnz da ayrca belirtti. Fakat bu arada sanyorum ki siz
benden nce kendisiyle telefonda grmsnz. Dolaysyla
da Haca Hanm Vay' almam olduunu size belirtmi. Yanl
anlamadysam yeni bir kitap ulatrmsnz kendisine. Ben bir
eksik ya da yanl anlama varsa onu kapamak iin yazyorum
bunlar.
Aziz ve sevgili aabeyim,
Ankara'ya dndkten sonra dergileri aldm. Oturup o
kumaya koyuldum. Bir noktada duyduum endieyi stanbul ' da
yemekte iken aznzdan da duymaktan bahtiyar olduum bir
nedenden tr, size olan derin ve sarslmaz inancmdan tr
gene size anlatmak isterim. Bu konudaki gr ve nerilerinizi

270

renmek, doaldr ki, benim iin engin bir sevin kayna ola
caktr.
Endiem udur aziz aabeyim : Bildiiniz gibi Sanat
Olay yaynland gnden bu yana yaz yazyorum. Bunu bir
noktada yerine getirilmesi zorunlu bir grev saymaktaym. Ne
var ki, bu abam bugne kadar gsterdiiniz yaknlklara hatta
tavassut ve himmetinizle adn ettiim dergide yazlarm s
rekli olarak yaynlayarak edebiyat dnyasndaki kariyerime
yaptnz olumlu katk lara kar katlanarak byyen borcumu
deme abas olarak da deerlendirebilirsiniz. Gene bildiiniz
gibi bu yazlarn hemen tm sluplar zerinde yaplan dei
tirmelerle yaynlanyor. Bu gelimeyi de tmyle iyi niyetli bir
giriim, bunun da tesinde "profesyonel" bir yaklam olarak
deerlendirdiimi bilmenizi istirham ederim. in bu adan ba
klnca benim ynmden sorun oluturan bir boyutu yok. Fakat,
soruna bir baka adan baknca da dorusu ne yapacam a
ryorum. O da udur.
Belki beeri bir zaaf ama gn getike acele etmemek
kouluyla kendimi bir "kitap" oluturmak dncesine daha ya
kn hissediyorum. Bu kitabn da gerek benim tavrm -ki bu do
rudan doruya kiili/et.en edebiyat bilincine kadar uzanan yelpa
zeyi spryor- gerekse bulacam dndm imkanlar ne
deniyle daha soyut ve kuramsal bir dzenleme kayacan mit
ediyorum. Hatta niyetim de byle bir kitap. hatta birbirini b
tnleyen ve sonuta kuramsal bir yap hazrlayan kitaplar ya
ratmak olduunu ilk kez size aklayaym, izniniz olursa. Hal
byle iken, kar karya kaldm en nemi sorun, hatta darbo
az udur.
imdi benim el imde iki yaz var. Bunlardan birincisi
oturup makinada yazp size gnderdiim, dieri dergide "edit"
edildikten sonra yaynlanan yaz. Bu yaznn slubu benim di
er yaynlanm yazlarmdan olduka farkl. Hatta diyebilirim
ki yer yer cmlelerinin deitirilmi, "krlm" olmasndan t
r anlam deiiklikleri de ieriyor. Daha ok olan ise, bana g
re baz boluklarn meydana gelmesi. imdi yarn br gn bir

27 1

kitap hazrlamak gerekirse hangisini yaynlamak durumunda

ym? Birincisi benim kalemimden kmtr; eksik gedik tm
sorumluluunu stlenirim. kincisinin de stnde imzam oldu
una gre, sorumluluunu yaynland gnden balayarak st
lenmek, kabul etmek zorundaym. Herhangi birisi kar ona bir
ey sylerse ve diyelim benim orij inal metnim onun sylediini
henz balangta kapsar bir nitelikte ise bunu nasl aklayabi
lirim? Bir noktada ifte standart olumuyor mu? Bir noktada yalnz benim iin ve bu durum erevesinde- bir "oportnizm",
bir "poplizm" sz konusu deil mi? Nitekim lvan Illich yazs
bende bu endieleri, bu korkular uyandracak tm boyutlar ie
riyor kansndaym. Biliyorum yaznn iinde deitirilmi
cmle yok, bozulmu bir slup yok. Ama yaznn sadece aln
m bulunan blmleri bana kalrsa lvan Illich ' i bir yerde a
yaklar havada bir konuma getirirken bir yandan da "tm yapt
lar" ile erevelenmi bir yaz iinde veriyor. Giderek diyelim
ki I llich' le yaplan konuma benim yazmdan daha fazla arlk
kazanyor. (Bunu bir noktada doal karlyorum. Orada Illich
kendisini konuuyor. Oysa yazda Illich'i "ben" anlatyorum.

Kendisi elbette hem benim fersah fersah nmdedir hem de

kendisini daha iyi anlatr. Sylemek istediim, yaz ile konuma
arasndaki ''younluk" dereceleri stnedir.)
te, ok aziz ve sevgili Attila aabeyim, zerinde dur
duum, endie ettiim noktalar bunlardr. Aradan geen zaman
iinde unu anladm. Trkem belki sakncalarla doludur, belki
kt ve eksiktir, belirli bir gr ve dnceyi dile getirirken s
lup skntlar iindedir. Ama galiba hereyin tesinde bir de ki
ilikle "kaim" olan bir yan var iin. Bu nedenle de yllar nce
Trk Di/i' nde Mustafa erife sylediim bir eyi hatrlyorum.
Bir yaz "bana yle geldii" iin kalemimden "yle" kyor.
Bunun gnahndan doan kefareti demeye hazrm.
Aziz ve sevgili aabeyim;
Durum budur, endielerim bu minval zeredir. Syledi
im gibi, grlerinizi, dncelerinizi ltfeder iletirseniz mesut
ol u ru m . Hemen belirteyim ki, btn bu sylediklerimin h ibirisi

272

daha nce szn verdiim Anais Nin yazsn yazmama engel

oluturmamaktadr. Kald ki onun stnde de dilediiniz her
trl deiiklii yapacaksnz. Bunun tesinde ileteceiniz her
trl istei "emir" kabul edeceimden bundan yalnzca bahti
yarlk ve eref duyacamdan emin olmanz zellikle istirham
ederim. Bir kere daha sayglarm sunuyorum; stanbul'da gs
terdiiniz gerekten benim iin mrm olduka hatrlayacam
inceliinizden tr size ve Biket'e teekkrler ediyorum, elle
rinizi pyorum, aziz ve sevgili aabeyim.
P.S. nce Marmaris iini, sonunda glnecek olsa da
hatrlatp, ne oldu -diye soraym. Arkasndan da stanbul
Ankara yataklsnda ABD ile Trkiye arasndaki saat farkna a
lamadm iin uyku uyamayp senaryo konusu dnd
m, bir yk tasarladm belirteyim. Ne yapaym dersiniz?

Hasan Blent KAHRAMAN

24.05. 1 984
---

---

ok aziz,
ok sevgi li,
Attila Aabey,
Tabii. Size mektup yazmayp telefon da edebilirdim.
Hatta nmzdeki hafta, ilerimi ayarlayabilirsem stanbul'a
gelmeyi dnyorum, orada oturup konuabilirdim, derdimi o
ekilde de aktarabilirdim; ama zellikle yaZnak istedim. nk
hem ok uzun bir zamandr size yazmamtm, yeniden bu lez
zeti tatmak istedim. Hem de galiba telefon denilen aygta, gn
de bilmem ka kez kullanyor olamama karn alamadm. Kr
bir karanla konumak beni bir yandan garip bir biimde heye
canlandryor, bir yandan da yapay bir eymi gibi geliyor. Ne
sylemek istediklerimi tam anlatabiliyorum, ne de aklmdan ge
enleri aktarabiliyorum. Galiba en iyisi bu -yazmak.

273

Geenlerde lk Hanm telefon ederek malum haberi

verdi. Bir trl aramadm. Ticaret denilen, i hayat denilen o
gerekten acayip oluumun iinde yer alnca insan galiba bu tr
eylere heyecanlanmamay, bu tr eyleri garipsememeyi re
n iyor. Buna b i r de Trkiye g i b i i nsan beyn i n i n sudan -ki gal iba

su artk ok pahal- bile ucuz olduu bir toplumda yaadmz

eklerseniz i bsbtn uzak bir skunetle karlanabiliyor. Ta
bi i ben im i i n sorun. bundan sonra ne olacadr.
Ne olacadr, derken unlar dnyorum: Trkiye'de
l 970'li yllarn sonunda balayan, ite E n i s . Sel im. Fsun
Akatl gibi isimlerle sren ve imdilerde edebiyat dnyasn e
gemenlii altna alm yaygn edebiyat anlaynn dnda kal
dm. Bunu bir fazilet ve baar sayarm. Ne var ki galiba her e
ye muhalif olarak da ok fazla yaanmyor. Trkiye'de aykr
olmann, doru olsan da bir zaman paras iinde aykr grn
menin bedelini mutlaka detiyorlar. Bundan sonras belli bir l
de, benim iin yle olacaktr. u sralar yaynlanan dergilerde
en amiyane deyimle "eyval lahsz" yaz yaynlatabileceim han
gileridir, dorusu kestiremiyorum. Geenlerde Gsteri ' den
Hami ada arad; 1 987 ylnn roman ve yklerini deerlen
diren bir yaz yazmam istedi; pazarlk ettim, Ahmet Oktay'n
son kitab iin yazm ve daha nce Sanat O/ayz'na gndermi
olduum, fakat kapanmas nedeniyle yaynlanmayacak olan ya
zdan sz ettim. Onu yaynlarsanz yazarm dedim, kabul etti .
Gerisini bilemem. Malum orada da artk Doan Hzlan gibi bir
engel var. Ardndan zdemir nce arad. Sanyorum Sanat O/a
yz'nn kapanm olduunu bilmiyordu, ben de syledim. Bana
Yeni Dn dergisi ile grm olduunu, kendisinin onlara
yol gstermek gibi bir yaklam iinde bulunduunu, fakat ora
daki grubun benimle de ibirlii yapmak istediklerini aktard.
Bu da bedelsiz deil. Dn'clerle Broy'cularn birbirine gir
dii bir srada nce'nin iir stne yazd yazlarn toplad
kitab iin bir yaz yazm ve Dn'e gndermitim. Yaynla
mamlard. zdemir onu hatrlatm, sz oradan alm. Anla
lan imdi zdemir o yazy yeniden gndeme getirerek, hem
.

? 74

kendi iin bir balang yapmak istiyor, hem de bu vesile ile ba

na bir kap ayor. Elbette kullanmak istiyorum. te yandan
kimi yazlar var aklmda. Bunlar yazmak ve Gergedan 'a yo l
lamak fikri ndeyim. Yaylar m Enis, bilemeyiz ...
Fakat benim iin asl sorun, imdi bunlarn tesinde. E
er glmezseniz, yle bir niyetim olduunu syleyeyim size:
in akas, aziz Attila Aabey, ben bir gnlk gazetede yaz
mak istiyorum. Bu elbette bir "mptedi" iin her gn olmaya
caktr. Ben de zaten bunun altndan kalkamam. Ama acaba
haftada hi deilse gn olmaz m? Bugne dein gstermi
olduunuz ycelie ve yce gnllle snarak, haddimi te
cavz ediyorum balanmam dileyerek soruyorum, acaba

Sz'de byle bir imkan olabilir mi? Takdir sizden tevfik yce
Al lah'tandr! diyelim.
kinci noktada u benim stne bir trl demediim
kitap iidir.
Attila aabey, ben artk bu kitabn yaynlanmasnda her
trl muhakemenin tesinde bir zaruret grmekteyim. Syle d i
im szn anlalabilmesinden, o szn belirli bir arlk ta
masna kadar bana yle geliyor ki bu byle. Yazdm yazlarn
tmnn alttan alta birbirini beslediini sanyorum. Hal byle
olunca her yazdan bir dier yazy zetlemek zorunda kalyo
rum ki bu beni de okuru da skyor. kincisi o yazlarn zerine
oturduu genel tabann yle genie bir tanmn da bu kitabn
banda, ortasnda ya da sonunda yapmak niyetindeyim ki okura
ikide birde nerede durduumu sylemek zorunda kalmayaym.
Fakat bu kitab yaynlamann yolu nereden geer? Tanmadm
bir takm insanlarn kapsn, koltuumun altnda bir dosya ile
almak iime gelmiyor dorusu. Kendim yaynlamay da iste
mi yorum. Binbir trl gl olduunun farkndaym. Ayrca
iyi kt bir yaynevinin bnyesinde yaynlanm olmas, galiba
kitaba, belirli bir ereve de iziyor. Son stanbul yolculuklar
mn birisinde sokakta yrrken Hilmi Yavuz' u grdm. Yllar
dr galiba birbirimizi izleyip duruyoruz. Fakat ne o beni tanr
neden ben onu. Hilmi olduunu dnerek "merhaba" dedim.

275

ok, ama gerekten ok bir byk yaknlk gsterdi. Arkasn

dan bizim Mehmet Gleryz' le karlamlar, beni yere ge
koymam. O'nun kitaplar balam yaynlardan kmt. Ben
ok amatr bir yaynevidir diye dnrken baktm geenlerde
artlarda epey bir kitap yaynlad. Bir ksm da ilgin, cretkar
kitaplar. (Hatta Cem Bahar'n kitab imdilerde elimde ve ze
rine uzun bir yaz yazmay dnyorum. Ah Sanat Olay! . .) A

caba Hilmi Yavuz' la bir irtibat kursam, ki Mehmet' e dne dne

sylemi kendisini aramam, bir gelime salanabilir mi? Yoksa
izlenecek bir baka yol nedir, ne olabilir? Bu konuda bir kez
daha grlerinizi ltfeder misiniz?
imdi, Attila Aabey, bunlarn dnda . . . Benim gitgide
izofrenik bir yaantm oldu. Gndz baka gece baka. Nere
deyse Dr. Jeckyl, Mr. Hyde' bnyemde topladm. ikayeti
deilim, hatta yorgunluk dnda houma gittiini bile syleye
bilirim. Galiba kafamn derinlerinde bir di ars gibi srekli
zonklayp duran konu stanbul' dur. Elbette gelmeyi dnyo
rum fakat benim ki artk epey apl bir macera. Ankara iin
sylenenler galiba doru: Buras bir bataklkm, ama yle bir
bataklk ki nce insan iter, arkasndan da kollaryla bir daha b
rakmamak zere yakalarm . . . Ben de artk ikinci merhalesine
ulatm iin. Kafamda bir de hep yle belirli konular stne
yazlm sistemli, geni kapsaml kitaplar var. Birka da konu.
ncelikle Cumhuriyetin ilk yllarndan balayarak resmi sanat
ideolojisi ile birletirerek plastik sanatlardaki eletiri olgusunu
irdelemek istiyorum. Nahit Srr, Ahmet Hamdi, Eybolu, ar
kasndan da belki Sezer Tansu . . . Sonra bizde hi ele alnmam
bir ey gibi duran sanatfelsefesi ile sanat sosyolojisi arasndaki
i likiler, bunlarn Marksist bir perspektften yoklanmas . Bunla
ra benzer bir dolu ey daha. Gazete olursa, nce kafamdakileri
boaltabilirim diye dnyorum, sonras kolay. Tabii bunlar
yapmak iin zaman. Zaman' mcerret bir kavram olarak deil,
ok mspet ve mahhas bir olgu olarak grdm hep. Hatta za
man aylar, yllar filan deil hep dakikalar, saniyeler olarak ya
adm. Ama galiba bir yerde de stne ne kadar rtersem rte-

276

yim sylemek zorundaym ki, kendimi sattm. Evet sattm. n

k hayat tercih ettim. Zamann herhalde en byk rakibinin ya
nnda katldm bu savaa. Hayat zaman tketiyor; beni tketi
yor. Bir kei sabryla, hi varamayacan bildiimiz trenlere
binip uzun yolculuklara kmak imdi gzmde ok byk bir
deer kazanyor. Acaba hayat kazanrsak (ki nasl olacan
bunun bilmiyorum) acaba zaman da kazanm olacak myz?
Attila Aabey, sizin Faizmin Ayak Sesleri adl kitab
nzda Nazm'n Memleketimden nsan Manzaralar'n okumaya
baladnz anlattnz ok uzun, ok lezzetli, ok ufuklu bir
yolculuu kar gibi, onun heyecann tayarak son romannz
bekliyorum. Herhalde son yln deil, bunca pislikten, plkten
sonra, son yllarn en gzel kitabn okumu olacam. nallah
ksa zamanda elimize geer; okuruz.
Ne olur gevezeliime ve hep kendimden sz ediime
gcenmeyin. Siz neler yapyorsunuz diyeceim, nk biraz ol
sun biliyorum ve onlar her hatrlaym sizi gzmde ve gn
lmde bir kere daha yceltiyorlar. Size hayranlmn boyutlar
n bir kere daha geniletiyorlar. Cemal Sreya' nn tatl geveze
likleri arasnda artk iir yazmayacanz okudum. Acaba doru
olabilir mi? Bana kalrsa hayr! Hayr nk siz artk iir yaz
masanz bile yazyorsunuz. nk yazdnz iir biten, duran
bir iir deil. Kendisini her okuyuta ve her okuyanda bir kere
daha yazan, bir kere daha yazdran, oaltan bir iir. sterseniz
artk yazmayn; ama gene de yazn. nk Attila lhan ' n bir
yeni iirini okumak bir hayat yaamaktr. Bunu esirgemeyin.
Saygyla, sonsuz sevgiyle, ellerinizi perim, salklar
dilerim, aziz Attila Aabeyim.

Hasan Blent KAHRAMAN

10. 12. 1987 - Ankara
---

---

277

Aziz aabeyim,
Uzun zamandr yazamadm; telefon ap sesinizi duy
madm. Balayn. Ne unutmaktan, ne u, ne bu. B il irsiniz
Malraux'nun kitabnda birinci blmn ad "Gnlden Ge
mek "tir. O hesaba saynz ltfen.
Bu aralar bir hayli youn alyorum. Elimde bitmeyi
bekleyen tez var. Galiba ehov ' un Vanya Day's gibi biz de bir
yandan "yaratmak" gibi bir mastrbasyonun ardnda saklanyo
ruz bir yanda da kendi kendimizle mutabk kalmann yolunu,
srekli ol arak, oradan geiriyoruz. Ama herhalde hi birimizin
almas da sizinki kadar salam sonular vermiyor. Bir de,
bunlar byle syledikten sonra, Hugo'nun ". .ya Chateaubriand
gibi ozan olunur ya olunmaz " -sz geliyor aklma. Acaba yo
lun dorusu o mudur?
Geenlerde Erkeke 'ye uradm. Hncal Bey artk An
kara'dan ok stanbul'da. Ayn drt gn buralarda eeleniyor.
Sizden sz atk. "Off the Record" olarak syleyeyim. size bi
raz krgn. Kendisine yaz vermeyip Bra vo'ya yazdnzdan
tr. Gerekte, ben de bu konuda ne dndnz bilemiyo
rum. Ho bizim Erkeke' den her geen ay biraz daha bozuluyor,
biraz daha kendisini yineler ol uyor ya. Hncal Bey ' i n gzne
dnyann grnd yok. O da bir tr deformasyon profesyonel
iine girdi sanyorum. Bir de harhalde geleneksel davran bi
imimiz olan -ne yapsam satarm- dncesi bir kez daha galip
geldi .
Mektubunuzdan anladm kadaryla tmyle senaryo
alyorsunuz. Merakla bekliyorum. Galiba bir kez daha bir
"ilk" size nasip olacak. Bunca iin arasnda vakit bulamadnz
iin mi. Milliyet'te artk bir tek yaz yazyorsunuz. Dorusu si
zinle dorudan bir iliki kurmann benim iin, denebilir ki, tek
yolu olduu iin, aryorum yazlarnz, dier etkenlerin tesin
de.
Dediiniz doru aabeyciim, siz stanbul'dan, ben de
Ankara'dan ayrlamyoruz. Oysa sizi ne kadar gresim geldi.
Kendisini hem kendi gerekeleriyle hem "bugn" olarak am

278

sizinle oturup konumak hep sylyorum ya, benim iin, siz

Ankara'dayken bir yaama biimiydi. imdi, zaman zaman ki
taplarnz ap okuyorum. Siz biraz da onlarla ve onlarda ya
amyor musunuz? En ksa zamanda stanbul'a gelmek, sesinizi
duymak midiyle, zlemiyle, el inizi perim, aziz aabeyciim.

Hasan Blent KAHRAMAN

(tarihsiz)
---

---

ok aziz Attila aabey,

Nice zamandr bu kasetleri size gndereceim. stan
bul'da sz vermitim fakat araya yaz girdi, geciktim. Kusura
bakmayn.
Btn bir yaz boyu kouturdum ve altm. Temmuz
ay niversitede derslerim devam ediyordu, ancak Austos ba
nda bitti ler. Birka gnlne gittiim Marmaris yolculuunu
saymazsanz hep Ankara' daydm. Onun kuru, kerpi gibi sert,
sapsar yazn yaadm. Siyaset bir baka yandan bastrd durdu .
Dorusu olduka ilkel bir "pratik"tir ama galiba onsuz da ol
muyor. Hani u Malraux' nun "politik duyarlk "la domu insan
tezine hak vermemek olanaksz.
Yazlar hi ihmal etmedim. Sada solda gznze ar
pyorlardr. Bir de Yahya Kemal Rimbeaud 'yu Okudu mu ? diye,
yz sayfa bir ey yazdm, Y. Kredi' ye verdim. Basacaklar. Erken
Trk modemizmini tarttm. O konuyu biraz bytmek, geni
letmek istiyorum. Bat'daki modem bilincin ve ona eklemlen
mi modem iirin Trke'ye hangi evrelerde, hangi hkm
noktalaryla tandn iyice belirlemek gerektiini kansnda
ym.
Aziz Attill aabey,
Kitaplar, yazlar, siyaset, dersler, hayat, kadnlar. . .

279

Ben biraz mutlu bir adam oldum. "Biraz" derken a

knlm ifade edeyim istiyorum. Yoksa dpedz, fazlasyla
mutlu, mtavazi bir hayat yayorum. Kendi z denetimimi yi
tirmedike sorun yokmu gibi grnyor; bakalm. Hayatmda
hi yaknan, sklan birisi olmadm, olamadm iin, imdi
tersini de yapamyorum; yani mutluluktan, doyumdan ikayet
edemiyorum. Latife bir yana, iyi kt bir eyler yapmaya al
yorum. Zaman, naslsa her eyi yerli yerine oturtacaktr.
Aziz aabeyim,
Saygyla, zlemle ellerinizi per, salklar dilerim.

Hasan Blent KAHRAMAN

Ankara 05.09. 1995
-

---

280

---

ET N ALTAN'dan
ATTLA LHAN'a ...
Attila, insan dostum,
Paris'te, telefonlard, randevulard, yemeklerdi, kibar
lkt, incelikti, kendini beendirmeydi; iflahm kesiliyor.
Ve derinden derine ylesine de bir yalnzm ki.
kan kitabn tadna hi varamadm. Bu yazarlk ok
detiyor, ok. Herkesin snmasn ve holanmasn ok istediin
bir ocakta yanan odun gibisin. Kararp kl olmann rahatln
bile zledii oluyor insann.
Herhalde yaknlarda grrz.
perim.
Kfl'ye, lhami'ye selamlar, sevgiler.

etin Altan
21. 1. 1975
---

---

Canm Attila lhan,

Baarn imdi rendim. ylesine sevindim bilemez
sin. Davet sahibi kar cad manyan biri kt. Hemen Paris'e
dnyorum. dln yrekten kutlar, yanaklarndan perim.
Kfl'ye ve lhami'ye selamlar.

etin Altan
4. 7. 1975
(talya'dan kart)
---

----

28 1

NEZ H E MER'ten
ATTLA LHAN'a ...

Attila. merhaba . .
On-onbe roman yaynland, bir sen oturup yazdn . n
san bir i yapnca, yantn alsn istiyor. Rahatlyor. Biliyor mu
sun bu programlar beni del i etti. Beenmisin, iyi, iyi ya, asln
da felaket iirme. Gn oluyor bir gecede hazrlyorum, gn o
luyor iki roman stste okuyorum. Stdyo meseleleri, oyuncu
larn turneleri, rejisrlerin bil memnesi derken, insan program
makinesi gibi falan bir ey oluyor. Ben, tabii, byle bir program
teklif etmedim. nce akam saatlarndan birini istedim. Sonra,
en son yarm saatlk bir zaman . Bir de teklifimden bir alt ay
sonra falan teslim edecektim programlar. 'Aman' dediler,
' Hemen koyuyoruz ' dediler. sonra sabah saatna koydu lar..
Bylece bizim program kadnlar iin bilmemne oldu kt. Ay
rca bu i iyi yaplrsa iyi olur hani. Her ne kadar dayanlmaz
kadn saatlar yaplyorsa da, gene de yaplrsa olur ama ben bu
diziyi byle dnmemitim. Tuttuk havay deitirdik tabii. Ya
o oyuncular! Haluk Kurdolu'ydu Hasan. Semih'in emmi olu
saylr. Semih de senin az canna okumad hani pavyonlarda.
Allah acsn unutturmasn, ha? Bunlar kadar Trke bilmeyen,
dil zevki olmayan mahluklar gelmemitir kardeim yeryzne.
Beni del i ettiler dedim ya. del i ettiler sahiden. Anl amazlar diye
uslubumu bile deitirdim .. Radyonun yasaklar, izip izip
kartmalar da ayr rezillik. Vaka ok uslu( ! ) bir dil, ok kibar( ! )
bir davranla yazmsn mektubunu ama, okurken kan tepeme
kt. Oysa artk hi kavgac deilim. Melek gibi oldum inan ol
sun, ama "Sanki" dedim, "sanki bizim aklmz yok. Yazaym
unlar bakalm da ne rezillikmi radyoda program yapmas an
lasn." Ho senaryo ve filmci milletinden sen bu ii su gibi bilir
sin ya . .

Sokaktaki Adam ' aldm, nk, 1 95 2 ' lerde bir boluk

oldu. Oraya doru drst bir ey koymak gerekti . Hasan ar
basyor, tabii, nk Hasan ar basyor da onun iin. Biliyor
sun Ayhan kuun biri. Zaten yok. O arada, zaten dolayl olarak
bir sr laf etmi olmak, hani Attila lhan'n veya dier, roman sz konusu edilen- kiinin lafn szn aktarmak da var
iin iinde, faydac olmay dnerek. mr boyu kadn saatlar
bilemezsin.
Biz burada Reat ' la (Titiz) karlkl bol bol dedikodu
yapar, gleriz. Benim dedikodu arkadamdr. Bu arada zmir
laf olunca seni ekitiririz.
Hadi rasge le. Merhaba. . Pekala. yi gnler dilerim.
Nezihe Meri
Ankara 'da Bahar
1966...
---

---

Attila be, ne ayp oldu, bir trl yazamadm. Bayram

tatilinde bir Alanya yapalm dedik. Yorgunluktan lyorduk.
Yaz tatili falan grdmz yok. Dinleneceimiz de hani
be gn. Yolda Salim ufak bir baygnlk geirdi. Bozuk yumur
ta-gaz-alerji karm bieymi. Ben kalp krizi sandm . Dne
bil iyor musun hallarm . B ir kara gzl Asl kz vard imdi bi
liyorsun, alt dudan bke bke alar m sana: "Sevmedim yol
culuu, Ankara'mza gidelim, evimize gidelim" diye. Dn
artk. Salim imdi her zamanki gibi gezip tozar. Bahaneyle bir
de tepe trnak kontrolden geti. Oh ! Diyecek yok. Ama ben pe
rian oldum. Mzmzlandm kaldm. O gn, bu gn de yazama
dm ite.
imdi arkadam, oyuna gelince .. Ha, dur nce niann
kutlayaym. yi olsun, gzel olsun diyeyim. Ama, bana bak, ku
zum Attila, artk bu son olsun, evleniver. Evleniver olsun bitsin.
Ne bu bekarlardan ektiimiz. Zor i f. Var bizim burada da
bir iki. Kanmz kuruttular. Reat' bilirsin, (Titiz). Selam eder-

283

br Hikmet imek. Kimseleri beenmez bunlar. Ben de sahi

sahi zlp duruyorum. Biraz daha geerse inan evlenemezsiniz

artk. Benden sylemesi. Amma sknt! Hayrl olsun. Kolay
olsun .. Ne diyeyim.
Oyuna gelince. Salim anlatm. Uzun hikaye. Ben
memnunum ama. Yazm oldum. Cmle alem -Hani bu ii se
ven, uraan, bilen- arkadalara okudum. Sevdiler, oldu dediler,
tartld, eletirildi, eh pek ak vermedi. Bravo' lar ald. Benim
iim oldu. imdi tek ihtirasm elimde bir yenisi var, onu ta
mamlayabilmek. Yani unu demek istiyorum, bir eit oynan
m gibi oldu. stnden de bir yl geince, ben toparladm ka
fam. Ne yapacam iyice biliyorum artk. Btn bunlar iyi. yi
de, ayrca daha oynanmadan laf edilsin istemiyorum. Ne olur
sen buradakiler gibi dnme. "Balkanlarn en byk enayisi"
diyorlar bana. Yldz'a acyorum diye, reklamdan kayorum
diye. Titizleniyorum diye .. Hele bir oynansn ha? Belki ilerde.
Oynanrken. Ya kitap hftlinde knca .. Olur mu? Saol.
Deli misin, var tabii roman. Byyp duruyor. Drt-be
tane belki. imdilik kocaman bir ey, kendi halinde. Hikayele
rim de var. Dur hele, sesimin kmadna bakma. Ayaklarm
gklerde bir yaamm vard, bilirsin. Bastk topraa, kadn ya
adk, halk olsun, burjuva olsun, sanat olsun bi dolu kadn . .
imdi artk yazabilirim. Ooo, laf ok k i , bildiin gibi deil . Bi
de ya krka gelmeseydi, ah.
Salim iin zlme, -Ay ne nazik olmusun sen yle- al
drmaz, hogrr, halden anlar daha dorusu.
Rasgele. Selam ederim, sana da nianlna da.

Nezihe Meri
Kasm Ortalar, 196 7
Ankara
---

284

---

HSEY N YURTTA'tan
ATTLA LHAN' a ...

Muhterem Abiciim,
Geenlerde gazeteye uramtm. Ve sizinle tanm
konumutuk. Size imdi drt iirimi gnderiyorum. Tabii Yel
ken iin. Beendiiz taktirde dergiye gnderirsiniz. Hem sizden
bu arada bir dileim var: eer iirleri beenirseniz ve dergiye de
yaynlanmalar iin gnderirseniz, iki satrla bana bunu bir
zahmet bildiriverin.
Cevabnz bekliyorum.
Sayglarmla.

Hseyin YURTTA
Bak Ky r.
demi - 30.09.1968
---

---

Ustam.
Hem sevindim, hem zldm Ankara'ya gidiinize . . .
Gitmenizden iki- ay kadar bir sre getikten sonra b i r gn,
gazeteye uradmda rendim Bilgi ile anlap ayrlm oldu
unuzu. ardm. nk hep iimde bir sevinle gelirdim De
mokrat zmir'e. Birden ksz kalm gibi oldum. Dndm,
Cavit'e, Bahattin'e gittim. Fakat kalmadm o gn zmir'de.
Hemen ayrldm . . O denli almm ki "tilmiziniz" gibi gelip
bireyler sormaya, sizi dinlemeye, kafamda yeni imekler ak
tn grmeye ...
Evet Kemal-i afiyetle okuduk: "Tanr insan plak ya
ratmad m?" Bunu dnecek adam nerde abi, "bilakayd-
art" dnen ka kafa var Trkiye'de? lginti yazdnz, her
zamanki gibi ...
.

285

Milliyet' in Sanat Dergisi'nin ondan nceki saysnda,

bir soruturmaya verdiiniz yantta, ilgiyle okuduunuz genler
arasnda beni de andnz iin teekkrlerim sonsuzdur. Sizin
bu davrannz daha bir hzlandrd beni . Durmadan okuyorum,
yazacak eyler tasarlyorum . . . rnekse: Bu yaz aylarnda, hal
kn byk kesiminin anlayaca bir dil ve yntemle toplumcu
luu, bamszlk, zgrlk, gerekilik gibi davranlarmza
temel olan deer yarglarn anlatmak ve okuyan bilinlendir
meyi amalayan bir kitap tasarlyorum. nk toplumculuk y
nlarn anlayaca bir yntemle anlatlmam bugne dek, pra
tik olarak verilmemi, bilimsel yntemleriyle gsterilmi . . . Bu
yzden de bir takm aydnlarn anlad, "akt" bir ey olmu.
Evet yok deil iiden, emekiden de toplumculuu belleyen;
fakat az bunlar, stelik de pek ou yzeysel, papaancasna . . .
Halkn iindeyim ben. Halk nasl anlar bunu, daha iyi biliyo
rum, sanmaktaym. Belki yanlyor da olabilirim; fakat yazdk
tan sonra belli olacak bu. Hedef diye tuttuum okuyucu da hani
u bildiimiz "vatanseverler", "memleket severler", "zgrlk
ler" var ya, ite onlar. Bilinli olmaya en yakn olup da, bir
trl banazlktan kurtulamayan, solcu olmaya yaklam, fakat
atee elini deirir gibi geri ekilen . . . Bir kesim aydn ve halk . . .
te onlar setim kendime.
iirler de srp gidiyor. Kiisel bir takm sorunlar bir a
ra durdurdu beni. Sonra syrldm ondan da. Karmdan ayrldm.
Babam kanserdi, uzun aylar ekti ve ld. 1 973 'te ok sknt
ektim. Parasz kaldm, aresiz kaldm. Kimseye boyun eme
den atlattm o gnleri. imdi biraz dze ktm.
Selam ve sayglar sunarm abi.

Hseyin YURTTA
Yeni Ky r.
Foa
zmir - 16. 04.1974
---

286

---

Ustam.
nce kutlarm sizi gnlden. Nasl oldu bilmem T.D.K.
Attila lhan'a uyanabildi? Belirli bir kiiler emberi iinden ta
amayan T.D.K. nasl oldu da byle bir deerbilirlikte bulundu?
Hayli ardm dorusu. nk yllarn etkisiyle iire verilmez
dllerin, yeterli bulunmam yaptlarn, birka dil almasnn
adyla geitirilen silik Dil Bayramlar 'na yle almtk k i !
Fakat galiba artk uyandlar. Gete olsa lkemiz hayrna b i r ol
gu bu.
Yasak Sevimek sanki dil ynnden " Tutuklunun Gn
l "nden daha m gerilerde idi? Yoksa, adi geelim kr gz
lerin grmek istemedii dierlerini, Kurtlar Sofras n filan da
unutalm; fakat nasl olur da "Ban Ucu " ile doruuna ulaan
Attila lhan dil ustaln grmezler? Yllarca bunlar sordum
kendime. nk Trke'ye yeni olanaklar getiren deiik anla
tm biimleri ile ustal pekitiren birini nasl olur da grmez
ler? Grdler ite; fakat Attila lhan onlarn miyop gzleri tara
fndan bile yadsnamayacak kadar bydkten sonra ...
Fakat yine de T.D.K. iin iyiye gidiin bir belirtisi di
yelim yine ...
Arada bir gazeteye geliyorum, pek dalgama saran kimse
yok ustacm. Biraz etin iyi. Akn Simav ok byk adam !
Bir yaz brakp gidiyorum. Macit var. onunla oturuyoruz. Yal
nz siz varken ki gibi sevinle giremedim daha hibir kez kap
dan . . .
Sevgili ustam, Ankara'ya alabildiniz m i ? Bilgi ' de i
ler nasl? Dergi filan karmaktan sz etmitiniz, daha burada i
ken, acaba karacak msnz? Umut dizisi tasarnz nasl sonu
verdi? Kabul m etmiyorlar, yoksa beklediiniz bir sre mi var
acaba? Beni aydnlatrsanz sevinirim.
Bu stanbul kendinden bakasn gremiyor Ustam.
Tamam, sizi yaz kadromuza aldk, bekliyoruz, falan diyorlar,
fakat ya be-alt ayda bir iir yada yazmz yaynlyorlar, ya da
hi . . . Gerekte sili nmenin en kt biimi bence bu abi. nk
adamlar bizi rahata eskitiyorlar. Bindebir yaynlanan yaptlarla
'

287

admz gren okur silik bir ad olarak kavryor bir, birde oku
muyor bizi iki, bylece kendiliinden eskiyerek hani hi ya
lanmayan "gen air"lerden olmak mertebesine eriyoruz ...
Bu da beni sarsyor, ama ne yapaym. Bunlarla en azndan kii
sel dostluk filan kurmak gerekl i, o olanak da bende yok ... Bir
trl alamadm gitti abi. B u beni kahrediyor. Ve hatta ve
rimden de dryor.
Ustam, ben de zmir'deyim imdi. irinyer'de 30 A
ustos lkokulu grev yerim.
Size zmir adl iiri gnderiyorum. Bir yerde yaynlama
olananz olursa sevinirim. nk bana kalrsa bu iiri uzunlu
u gerekesiyle hi kimse yaynlamaz. Ama siz yaynlatabilirsi
niz belki diyorum. Olursa tabii.
Sayglar, selamlar ustam ...

Hseyin YURTTA
irinyer
zmir - 29. 09.1974
----

---

Ustam,
Mektubunuzu alnca ne kadar sevindiimi tahmin eder
siniz. zmir'e geliimin iki aya yaklat bugnlerde, gittike
younlaan bir yalnzln iinde sizden bir mektup almak el
bette benim iin sonsuz mutluluktur.
"Yeni Ulus "ta birka yaznz okuyabildim. Bizim gibi
fukaralarn her gazete ve dergiye yetime olanamzn bulun
mamas gibi ok kt bir kaderleri vardr ki, siz bunu bilen bir
kimsesiniz.
Ustam, ilk ve b u mektuplarnzda Ankara'y sevmedii
nizi yazdnz. Gerekten Ankara sevimsiz bir ehir. Bu bakm
dan, hayatn sizi orda yaamaya zorlamas iyi bir ey deil. Fa
kat, "Bilgi " gibi nemli bir yaynevinin bana gemeniz ok i
yi bir ey olduu gibi, Trkiye sanat iin de ok nemli bir du
rumdur.

288

Bir de, "teki mektubuna doru drst cevap vermeden,

bir de kutlama yazp beni utandrdn" demisiniz. Estafurullah.
Ben sizden bir cevap beklemeden yazyorum mektuplarm.
k sizin alma koullarnz, i yknz bilmekteyim. Bunun
yannda bana da birka satr yazmak zahmetine katlanmanz bir
hocann talebesine olan sevgisinin kantdr. Bunu her yerde
vnerek sylyorum: Attila lhan benim ustam ve hocamdr.
Btn eserleri ve bana syledikleriyle. Ve olur-olmaz kiilerin
hazan- aleyhinizde konumalar veya yazmalar beni kzdrmaya
yetiyor. Daha ileride sizin politikada ve sanattaki "bileimci ve
zmleyici" nerileriniz -bana yle gelmktedir ki- kendi yo
lumuzu bulmaya en nemli kaynaklardan biri ve hatta ta kendisi
olacaklardr. Bu bakmdan, bizlerin de daha ok almamz ge
rekmektedir.
imdilerde "Sanayi ars " adn verdiim bir iirler
btnne alyorum. Bir sanayi arsnda kimler varsa, onlar
anlatmak amacm. Bitirince size de bir nsha gndereceim ve
Ankara'ya geliimde de fikrinizi alacam. imdilerde 45 sayfa
filan oldu.
Sayglarm sunarm.
-

Hseyin YURTTA
zmir - 07.11.1974
--Ustam,
oktandr size yazmamtm. Buna daha ok, yerli yer
siz zamannz almak istememem neden oldu. Ancak bugnler
de yeniden size birka satr yazmak gereksinimi duydum.
nce unu belirtmeliyim: Sizin Yeni Ulus ta kan "A
tatrklk Srekli Devrimciliktir " adl yaznzdan sanrm bir
yada iki gn nce ayn gazeteye bu tr bir sav tayan bir yazm
gndermitim. Sonra sizin bu yaznz okudum. Bir bakma ok
sevindim: Usta - rak ayn gr savunuyor olmamzdan.
Geri ben bu yazy yazarken bende en byk etkisiyle yer et
mi "Hangi Sol " ve "Hangi Bat da yer alan grlerden ve si---

'

"

289

zinle uzun uzun konutuumuz "daha yerli" bir toplumsal dzen

temel grnden hareket ediyordum. Ama, sizin yukarda and
m yaznzda bu gr ok berrak bir ekilde aklandktan
sonra benim yazmn gazeteye varm olmas, bana "enselenmi
kopyeci" skntsn verdi. Bunu size yazmak gereksinimini
zellikle duydum ve btn aklyla yazmakta yarar grdm.
Demokrat zmir' de zellikle l 974 yl iinde oka si
yasal yaz yaynladm. Her yazdm -ki msvette yapmyo
rum, biraz karka oluyor- yaynladlar. Ama bedavaya kadar
yolu olan bir ke vermediler bana. Oysa, son gnlerde bir
ikisinin dnda Ankara'dan baz acemi kalemlere haftalk yaz
ma olana verdiler. Ben de bunun zerine artk oraya yazma
maya karar verdim. Buna tabii baka nedenler de var: rnein,
k'n duyurusu iin Timuin'den 75 lira almalar hepimizi
kzdrmt. "Edebiyat ve Sanat "n da yerini deitirerek eyrek
sayfada karmalaryla ban yemek zereler. Her gn beinci
sayfada politika yapyorlar. Ama, inann artk ok az satmaya
balad gazete. nk kime sorsam, artk okumadn syl
yor. zc bir durum, ama onlar bunu hi dnmyorlar.
Kendilerine yaz verenlerle doru drst "merhaba"lar bile
yok, desem yeridir. Biraz etin ilgileniyor, onun tesinde y
zmze bakan yok. Bu bakmdan ikayetim kiisel deildir, di
er arkadalar da ayn eylerden yaknmaktadrlar. Szn z,
bundan byle Demokrat zmir'e yazmamak kararndaym.
zlerek vardm elbet bu karara. nk biz o gazetenin -aslnda
sizin- sayesinde ad yaptk, ama nankrlk de etmedik, yazdkla
rmzn ounu orada -yazdmz parayla okuyarak- yaynla
dk.
Yukarda andm gibi Yeni U/us'a bir yaz yolladm.
Erdoan Tokatl'ya da bir mektup yazdm. Pek damdan dme
oldu ya, gazetesinde haftada bir, hatta gnlk yaz yazmak iste
diimi syledim. Kendime gvenim var bu konuda, ama adam
elbette bu ie "olur" diyemez. nk ne adm duymutur, nede
yazm okumutur bugne dek ... Ben gerekirse "size sorabilece-

290

ini" yazdm. Sonradan da piman oldum. nk sizi de g bir

durumda brakm olabilirdim ...
Bunun yannda iirler sryor. Size nceden adn and
m "Sanayi ars " adl iirler btn bitmek zere temize
ekince size bir nshasn yollayacam. Zamannz alacam,
stelik pek aksz ekilde alacam bildiim halde gnderece
im. Yoksa kime gsterebilirim?
k biraz topallayarak da olsa sryor. Ocak-ubat
saylar bir arada kt. Bana nedenini yazmadlar. Bir ilgi de
kuramadk doru drst. Bu yzden grme olanaklarmz da
yok. Oysa hepimiz biliyoruz ki, k' yaatmak zorundayz.
k ne kadar yaayabilirse bizim de sesimiz o denli duyulma
olana bulacaktr... stanbul, bermutat bizi es gemeye devam
ediyor. ..
Size zellikle yazmak istediim bir nemli konu da bu
gn Trkiye'nin iinde bulunduu "geri kalmlktan" ve btn
dar boazlardan kurtulmas iin nerilebilecek bir zm yolu
dur. imdi, bununla ilgili konularda aklma gelen belli bal d
ncelerimi size sralayacam ve yanlg iinde olup olmad
m soracam:
1- Bugn Trkiye'nin iinde bulunduu i ve d ko
ullar, tamamyla halkn karsnda bir ynetimin yllardr at
byk yaralardr. lk nce bunu ok iyi saptamak ve bunun ni
in byle olduunun nedenlerini halka anlatmak zorundayz ...
Bunun ardndan gelen soru elbette ki: Nasl Bir Trki
ye? Olacaktr. te bunun ok ak olarak belirlenmesi gerek
mektedir bugn. nk, sa partiler belli politikalarn srd
rrlerken, solda yer alan C.H.P. "kimsenin kimseyi ezemeyece
i, smremeyecei, insanca, haka bir dzen" savunusundadr.
Ama, bunu nasl yapacan aklamamakta, bu yzden de baz
kukulara neden olmaktadr. TS P ise, daha yolun banda eski
yanllar tekrarlayarak halka uzak dmekte, demokratik yolla
r kendisine kapatmaktadr. yle ise Trkiye'yi daha tutarl bir
politik neri getirmemiz gerekecektir ... Yalnz, bizimki bir ne-

29 1

ri olacaktr ve Trkiye' de yeni bir politik akmn balamasndan

te ama tamayacaktr.
2- Trkiye'de, insana deer veren gerek bir demokra
sinin olumas, bunun klasik demokrasiden temelleri zerine o
turtulmas. . .
3 - Sokaktaki vatandan kukuyla bakt "kk dar
da" bir dzen yerine, vatanda btnyle kendi zlemlerini
bulduu bir toplumcu dzen. Burada baz "devrimci"lerin ina
dna sarldklar Lenin veya Mao yerine Mustafa Kemal reti
sini bugnlere uygulanmasndan elde edilecek bir senteze gi
dilmesi, hibir yabanclamaya dlmeden, kendi toplumsal
koullarmzdan karlm ve tamamen "kendimizin olan" bir
toplumcu dzenin demokratik yollar iinde gereklilii . . . Evet
Lenin ve Mao kendi lkeleri iin byk eyler yapmlardr a
ma, bizi kurtaramazlar. . . Biz yeni bir "hazr elbise" almak yeri
ne, kendi bedenimize gre llp biilerek dikilmi bir top
lumcu dzen nerisi getirmeliyiz. nk, "Sovyet kafas" ile ie
balamak hevesinde grnenler, ikinci bir yabanclamaya ve i
kinci bir emperyalizmin kucana Trkiye'yi atmaya hazr g
rnmektedirler. (rnek : Yeni Ortam 'a bir zamanlar, yazarlarn
her dnemde ve her lkede bask altnda tutulduklarna dair bir
yaz yollamtm. Soljenitsin'e ait blm kararak yaynlad
lar o yazy. .. Bu ne demektir? ... )
Sadakiler tutucu filan. Elbette onlar Atatrk'n kar
snda olacaklar. Ama "devrimci" olanlarn Atatrk' yadsmala
r hangi anlama gelebilir? Her eyden nce Trkiye'deki dev
rimcilerin kendi toplumlaryla sk sk ters dtklerini ve dev
rimcilii eski ve kendinin olan ne varsa yadsmak sanmalarn
gstermez mi? Oysa kendi toplumsal deerlerini yadsyanlar
hep yanlmlardr.
4- Baz "devrimci"lerin Kbrs olaylarnda takndklar
tutumla gya "enternasyonalizm"e gre ve hmanist pozlarla
"Rum proletarya" ile Trkiye proletaryasnn srf byk dev
letlerin oyunlaryla kar karya getirildiklerini ne srmelerin
de yatan tutarsz grn de kk kurcalanmah, insan sevgisi-

292

nin ve barn yannda olalm derken, kendi ulusal karlarmz

aksine davranmann asla "oven"lik olmad, olamayaca ka
ntlanmaldr. yle ya, Yunan solcusu Teodorakis, alanlarda
Trkiye aleyhinde mitingler dzenlesin, biz hala Yunan prole
taryasndan dem vuralm ! . . Elenizm'i unutmak da cabas. ..
5 - zellikle d politikada Atatrk'n anlad ve kas
tettii bir "tam bamszlk" ana ilke olarak saptanmal ve Tr
kiye buna gre dnyadaki gerekli ve onurlu yerini almaldr...
Bu ''tam bamszlk" btn bloklarn dnda, i ve d zgr
lkleriyle byk bir Trkiye'nin var edilmesiyle e anlamldr.
Falann yada filann gvencesi olan bir Trkiye yerine
kendi kendisinin en byk gvencesi olan Trkiye'den en b
yk amatr... Temelde bar bir d politikann onurlu Trki
ye' den en ufak tavizi hi kimseye vermemesi ana dorultudur...
6 - Bu arada yaplacak sosyal ve ekonomik devrimler de
en ak ekilde yntemleri ile birlikte verilmelidir.
Szn z, yeni yabanclamalara meydan vermeyecek,
yeni "boyunduruk"lara Trk halkn komayacak "ulusal" diye
bileceimiz bir sosyalist dzen!
(rnein bir de "Trkiye"li sz var. Btnyle "bl
clk" tayan bir sz. nce, Trk vatandalarn "halklar ve
Trkiyeliler" diye blyorlar, sonra da duvar ilanlarnda "ii
kyl elele, iiler birleiniz, faizme kar g birlii" gibi slo
ganlarla halk arkalarna alacaklarn sanyorlar. Alamazlar.
nk, iiler krt, laz, amavut, yrk bilmem ne, halklar diye
kendi azlarndan blnmeye davet edilmiyor mu? Bu ne per
hiz, ne ... )
Byle bir nerinin kkeni sizin "Hangi Sol " ve "Hangi
Bat " da yatyor sanrm. Bu nerinin temel kurucusu da sizsi
niz. Biz de, sizin ardnzdan gelerek bunun daha da yaygn ve
etki bir gr olarak zellikle CHP'de younlatrmalyz, diye
dnmekteyim.
Ustam, grlerimi genel izgileriyle yazdm. Bana
bunlar iin diyeceiniz var m, varsa nelerdir?

293

Trkiye karanla gidiyorken, bunlar dnmek zorun

dayz. Onun iin bundan sonraki politik yazlarmn iskeleti ola
cak bu grlerin tutarl olup olmadn sizden sormak istedim.
Varsa, yanlglanm renmek. . . Beni aydnlatmak zahmetine
katlanrsanz ok mutlu olurum.
"Umut Dizisi ve dergi ii hala gereklemedi. Oysa,
bizlerin yaynlanma umudu bu iki eyde idi. Yoksa Kfl'nn
de Kfl yanlar m var?
Sizi yordum, zamannz aldm. Beni balayn.
Selam ve sayglarm sunarm Ustam!
"

Hseyin YURTTA
irinyer
zmir - 29.1.1975
---

---

Ustam,
Sizi yine rahatsz etmekteyim. Zamannzn ne kadar
deerli olduunu ok iyi bildiim halde ondan biraz almay
gze alyorum. Bu da gen bir ozan olmann ve stelik kat
lk etmeden yolunda ilerlemek isteinin sonucudur: Ustams
nz, sizden baka da elimden tutacak kimsem yok. Biliyorum,
biraz da acelecilik ediyorum, Sanayi ars'm size vereli ura
da bir ay oldu daha. Ama o bir ay benim iin ne kadar uzun ol
du, sormayn. Geri yaz kurulunuz belki daha Sanayi ars'n
okumak bir yana, okuma srasna bile koymad. .. Srada olan
onca eseri brakamazlar tabii. Ben de siz izine ayrlmadan bir
haber alabilmek amacndaym, geenlerde Cokun Yerli 'ye hani o gn birlikte geldiimiz arkada- durumu yoklayp
bildirmesini istedim. Ve yine dayanamayp size de bu mektubu
yazdm.Yalnz buraya gelince Sanayi ars'm yeniden gzden
geirdim, birka daktilo hatas grdm, ok zldm. Geri
bunlar baz kelimelerde bir ya da iki harfin unutulmasyd, ama
naslsa gzmden kamt. imdi en byk merakm o, acaba

294

yaz kurulu bunlar nemser mi diye . . . O kelimelerin dzgn

yazlmlar da var ama, Trke'yi iyi bilmemekle filan sula
yp . . . diyorum. rnein astragan bir yerde asragan olarak ya
zlm ...
Durumum "sizce malumdur" .
Yeni Ortam'da yazlarnz her zamanki tiryakiliimle
okuyorum. "Fena halde doru sylyor" ve gerekleri en aklc
yol larla irdeliyorsunuz. Trkiye ' nin bugn iin en byk i htiya
c akll ve salam dnceli politikaclardan ok sizin gibi ger
ek gereki ve aklc yazarlara, dnrlere ihtiyac vardr.
nk bir gei dnemini yayoruz, bundan sonra gelecek d
nemde sizin dncelerinizi uygulamaya koyacak politikaclar
kacaktr. O bakmdan greviniz tarihsel bir nem tamakta
dr. Sa olun var olun, siz onun hakkn veriyorsunuz. Ben de
dncelerinize kr krne deil ama iten inanarak, aklm
yatarak katlyorum ve de uruna ba koyabileceim dnce
bileimini kazanyorum . .

Hseyin YURTTA
zmir - 20. 06.1975

Ustam,
Mektubunuzu bugn aldm. Hayatmn en mutlu anlar
n yaam oldum bylece. Zaten ben gnlerden beri sizinle bir
likteydim. "Faizmin Ayak Sesleri "ni okuyordum sindire sindi
re. Geri iindekilerin pek ounu nceden okumutum, fakat
byle toplu halde okuyunca daha iyi bir deerlendirme olana
douyor. "Fena halde doru sylyorsunuz", bunun en byk
kant olaylarn ve gelimelerin sizden baak trl dnenleri
yalanlamasdr. B itmesine pek az kald, bu yzden koruyorum
desem yeridir. Okuyucu bitsin diye deil, bitmese diye diye o
kursa bir yazar, yazar ite odur diyorum . . .
Sizin stanbul'a gittiinizi Yeni Ortam 'dan duymutuk.
Birka gn sonra etin Grel anlaamayp hemen Ankara'ya

295

dndnz syledi. Sonra gazetede, "Genel Ynetmen" ola

rak adnz silinince bunun doruluuna inandm. Ve dorusu ya
kendi amdan sevindim de. Sizin de dnmekte ne kadar hakl
olduunuzu mektubunuzdan anladm. nk bylesi rizikolu
bir ie grmeniz ilerde glkler karabilirdi, hele
Bisalman ' n duyduumuz kiilii ortadayken . . .
"Sanayi ars " hakkndaki szleriniz v e uyarlarnz
iin sonsuz teekkrler. Dorusu ya, /natura-fatura/ gibisinden
kafiyeler beni de rahatsz etmekteydi. Bir zorlama seziliyordu
onlarda. Hatta o "pazar ozan" dediim ve pazar pazar dolap
trl "destan"lar satan kiilerin bu "destan"larnn halk arasn
daki etkisini gstermek ve o trde birka laf etmek istediime
de pimanm. Belki o "destan" kaydrrm. Veya dzelterek ak
saklklar gideririm.
Bir de "alttan alta hissedilen Memleketimden nsan
Manzaralar etkisi"ni belirtiyorsunuz. Yalnz unu itiraf etmeli
yim, ben Sanayi ars'nn te iki kadarn yazmtm ki,
Memleketimden nsan Manzaralar'n aldm ve okudum. Na
zm'n benden yllar nceleri benim yapmak istediimin ok
daha iyisini yaptn grdm. Ama kafaya koymutum, al
mam sonulandrdm. Mart l 975 'te "Manzaralar " okuyup
Mays 1 975 'te Sanayi ars'm temize ektim. Ancak bu arada
yaptm dzeltmelerde o etkinin dnda kalmaya zellikle dik
kat ettim. Demek ki baarl olamamm.
Bir de "grev" konusu var. Kusara bakmayn ama, orada
bir yanl anlama olmu gibi geldi bana. yle ki: inin bi
linlenmesi Dkta iyerinde, Hasan Ali adl bir iinin etrafn
da geliir, mensubu olduklar sar sendikay eyyamc liderleri
Tahir Demir'den kurtarrlar, Hasan Ali bakan olur, toplu sz
lemede anlaamaynca Dkta iyerinde greve giderler, uzun
sren bir direni sonunda da haklarn alrlar. 3u geliim dier
iyerlerindeki iileri etkiler Hasan Ali ile kontak kurarlar,
bylece sanayi ars iilerinin byk ounluu bilinlenme
srecine girerler. Genel grev sz konusu edilmemitir. Onlarn
bilinlenmesi, daha dorusu iilerin bilinlenmelerinin hzlan-

296

mas ve yaygnlamasna kadar gelir, orda kalr. Son blmde

(25. dahas. . .) benim vermek istediim budur. 22. blmden iti

baren Dkta iyerinde, yani tek bir iyerinde yukarda szn
ettiim grev vardr, buna ait gelimeler son blme kadar veri
lir. Ama son blmde de, (bundan sonradr) yaylmas umudun
aydnlnn (bir tan tazelii ve heyecanyla) derken de, (bundan
sonradr) en byk deer birimi olarak emein kavranmas (ve
br iyerlerindekilerin) (birer birer dorulup) davranmas. . .
derken d e amacm grev olduunu deil, iilerin bilinlendikle
rini, yeni bir srece girildiini gstermektir. Bu dnemi yayo
ruz diye byle dnmtm. Ama naslsa genel bir grev sans
uyanm. Bunu gidermeye alaym. Daha yazmadan bu konu
yu aratrmtm. lk planlarmda btn sanayi arsn greve
gtrmekti niyetim. Fakat kk ve ayr ayr iyerlerindekilerin
toplu olarak grev yapmalar olanakszd, bu yzden tek bir iye
rinden tek bir sendikay setim grev iin. Sonrasn da az nce
sylediim gibi balamak istedim. zmir Sanayi Sitesi'ne git
tim, gezip tozdum, zaten orada birka arkadam var, onlar ba
hane ederek bireyler topladm. Kitabmdaki tiplerin, daha do
rusu kiilerin pek ou urdan hurdan tandm gerek kiiler
dir. Onlar yerlerine oturttum . Grev konularnda da Cavit
Krnek'ten bireyler rendim. Bilirsiniz, Basn ube Ba
kanyd o. Yani ben hem mantk, hem de hukuk ynnden bir
elikiye dmek istemedim. Fakat dier arkadalarmzn sa
nayi arsnda greve, daha dorusu genel greve gidildiini
hangi blmde, hangi msralar nedeniyle olduunu bilmek is
terdim. Szn ettiim son blm ve zellikle son satrlar olsa
gerektir. Ben temize ekerken yukarda sylediklerimi daha be

l irgin bir biime sokmaya deneyeyim.

Kitabmn Bilgi Yaynlar arasnda, Umut dizisinde de
olsa kmas benim iin en byk adm ve en byk mutluluk
olacaktr. Bunda sizin paynz da hibir zaman unutmayacam.
Mektubumu istemeyerek biraz uzattm. Fazla zamann
z almann ne demek olduunu biliyorum. Ama kusura bakma
yn.

297

kran ve sayglar ustam.

Not: Gerekli dzeltmeleri ekeceim. Ne zaman ister
seniz hemen gnderirim.

Hseyin YURTTA
zmir - 23. 09.1975
---

---

Ustam,
Uzun sredir size yazmadm. Akas zamannz al
mak istemiyorum. Ama bu kez yine yazyorum ite, balayn.
Eee, bize hak verirsiniz, "gen air"likten bktk artk, rpn
larmz bundan.
Umut Dizisinin gazetelerde soru iaretli ilanlarndan
sonra bir ses kmad. Her halde kitaplar baskdadr, diye d
nyorum. Ama bir baka k da, dizinin yayndan kaldrlmas
olasl. .. Tabii bunu dnmek bile istemiyoruz. Ama fazla
olunca, ister istemez baz kukular oluyor. Eer zamannz varsa
iki satrla bana durumu bildirirseniz ok sevinirim. Geende Ali
Rza Ertan'la konutuk. O da size bir kitap gndermi. Bir yer
den de Arif Karako ile Erol ankaya'nn birer kitabnn basla
can duymu. Bunlar tabii ki "genler aras" dedikodular. Sa
nayi ars 'nn son dzeltmelerini yapp yollamtm. Ama,
dzeltmeler bence yerinde olanlar yannda daha ok yersizdi ...
Artk o biimiyle baslsn. Ama dzeltme srasnda unu ren
dim, bir kitap ancak bir kere yazlr imi.
Bu arada tasarlarmdan da sz edeyim: Eski iirlerimin
hepsini bir kitap olarak dzenleyeceim. Onun yannda "Karl
Dalar Gnl " diye yine bir nehir-iir almam var. Onu da
yaza doru tamamlarm sanrm. Bu kitapta da insan "kendine
karn, kendi elikileri iinde, doal ve yapmack yanlaryla,
insan ve doa karsnda" vermek amacndaym. Amacm, ne
hir-iir trnde almak, ortaya inancmz dorultusunda, ama

298

insan elikileriyle de veren, stelik ykden kamadan, hatta

yklerle bunlar vermek.
Nereyi asam sizinle karlayorum. Yeni Ortam ' dan
eki ldiniz. Biz de ekildik ... Cemal Sreya' dan, Mahmut
Makal'n "retmenler" yaz dizisinde B iket lhan dolaysyla
size ta atmasndan tutun da nerde sznz getiyse okudum.
Fakir'in yazsn da tabii. . . Ama dn etin Altan "Kyllkten
Kurtulmak" derken siz bir kez daha haklydnz, nk, bilime
ters dmeden, aklar yakalayan, "fena halde doru syleyen"
sizdiniz. Hatta . Altan' n halkmz kyllkten kurtarmak is
teyenler arasnda Kemal Paa'nn yanda nn'y de saymas
tersti . nk, nn kyly kyllkten syrmak istemiyor,
fakat modem aralardan yararlanmas bilen kyl klarak, belki
de daha ok kye balamak istiyordu. Yoksa retmen olarak
kye gnderdii delikanllara beygir, pulluk, krk vermesi
baka ne tr bir abay gsterir?
Cemal Sreya'nn da "ben hep severek okudum Attita
lhan' , bu yl yeni ve olumlu denemelerde bulundu" gibisinden
yarglar, bana bir konuya istemeden deinildiini, daha aka
s, istemeden gerei teslim etmek zorunda kalnd izlenimi
verdi. Dinamo da bu arada kyclerden yana bireyler yazdyd.
Ama inandrc kantlar deil de, ortada gzel eserler var, gibi
yarglarla bu ie karmas etkisiz oldu derim. Burda nemli bir
satnnz herkes kasten atlyordu. "Ky roman yazlmasn de
miyoruz, ama. . . " Aslnda siz anlatacaklarnz anlatmtnz, ka
ntlarnz yerindeydi, stelik siz buna kar yalnzca ehir yazl
sn da demiyordunuz, "toplumcu geekilik" diyordunuz. Emin
zdemir de "Aferin Fakir'e . . . aznn payn verdi" demek iste
yen bir yazyla Varlk'ta sizi dolayl olarak eletirdi. Ben ele
tirmen denen bu garip yaratklara ok tutuluyorum abi. Bakn,
bu yle bir ey: Ben kseyim, deil mi? Bunu biliyorsunuz.
imdi ben kalkyorum, sakal yle kesilmeli, ya da sakal yle
uzatlmal, bakm yle olmal ... diye tler yadryorum. Bi
ri de kalkp, "be adam sen ksesin, en anlarsn sakaldan?" de
miyor. Darlmasn, gcenmesin, bana dokunmayan ylan bin ya-

299

asn havasndan alarak aslnda sanat olmayan sanatlarn, sa

nat olmayan sanatlarn tezgahlayp duruyorlar. Onun iin
bunlar kt birer bezirgan, kt birer "bozuk dzen aydn" r
nei. Bata dnleri dar, aydn olmay toplumla ters dme
olarak bellemiler, yanllarn rtbas etmek iin, yanllar do
ru diye yutturmaya abalyorlar. letiim aralar bu kadar yay
gn olmasayd, sanrm bunlarn ou peygamberliini ilan e
derlerdi.
Sanayi ars karsa iki olaslk var: Ya ve ve gk
lere karacaklar, ya da yere yere yerin dibine batracaklar. . .
Baka trlsn yapamazlar zaten.
Banz iirdim deil mi? Kusura bakmayn ustam.
Bir yant yazmanz olas m? Bekliyorum.
Sonsuz sayglarm sunarm.

Hseyin YURTTA
zmir - 12.01.1976
---

----

Ustam,
Geenlerde size yazdm mektubun zerinden ok
gemedi. Ama ben bu satrlar yazma gereini iki eyden tr
duyuyorum: B irincisi, bugn Cokun Yerli arkadatan aldm
bir mektupta, sizinle yapt bir grmede, bir baka arkada

Sanayi
ars 'n bastrdmdan sz edilmi. Bu yanltr. Byle bir
giriimim bile olmad. nk ben umudumu " Umut Dizisi n e

tan yanl olarak duyduunu size sylemi ve benim

"

baladm. Siz Cokun'a da kitabmn yaynlanacan sylemi

siniz, teekkrler . . . Umutla bekliyorum . . .
kincisi,
Kadmn balnda grdnzse ilk says

1 Mart ta

kacak olan dergimizin addr. k' n kapanmasndan sonra

balayan danklmz gidermek ve bize lokavt uygulayan
stanbul dergilerine kar tutarl bir boykot gelitirerek kendi se-

300

simiz ortaya koymaktr. Parasal sorunlar nedeniyle ly k

k tutarak ie balyoruz ve az masrafla bir dergi karaca
mz iin de en azndan ksa srede batmamay garantiye alyo
ruz. stelik bunun bir kuak hareketi olmasn da dilemekteyiz.
Bizim dergimize yazanlarn baka dergilere yaz vermemeleri
gibi bir kuralmz da olacak. Ki bu, hareketin dergide odakla
mas iin byle dnld. Ali Rza, K. Smer, Ahmet Gnba,
Demir Pekol gibi arkadalarla ie koyulduk. aatay zcan ve
dier arkadalarn pek ouyla da birlikte hareket edeceiz. Ar-.
tk bu kmzla yadsnmazlmz ortaya koyacaz ...
Bir de, Dneme'te sizinle bir konuma yaynlamak is
tiyoruz. Ancak, sizin zamannz var mi? Bize yant verebilir mi
siniz? Bunu bilemiyoruz. Ama yine de size birka soru hazrla
yp gndereceiz, bizi bo evirmeyeceinizi umarak ...
ten sayglar sunann ustam . . .

Hseyin YURTTA
zmir - 09.02.1976

---

----

U stam
Austos ay ortalarnda size ksa bir mektup yazm ve
Sanayi ars 'n yaymlamaktan vazgetiimi belirtmitim. E
l inize geip gemediini bilmiyorum. Ama sizden bir yant
gelmedi. Sanayi ars 'nn da gnderilmesi unutuldu.
Sanayi ar s ' nn yaymlanmasndan vazgememe ne
den, teki iirlerimi kitap haline getirmemdi. Sanayi ar
s'nda konuya arlk vermek isterken iirde boluklar do
mutu. Aradan bir sre geince daha iyi anladm bunu. Kendine
gre eksikleri olan bir kitapla ilk k yapmak yersiz olurdu.
Bunu, Bilgi yaz kurulu da dnm olmal ki, bir buuk yl
dan beri kitap ortada duruyor. Sanrm kitabn baslmamas ka
rarlatrlmtr ve siz benim umudumu krmamak iin beni
bundan haberdar etmiyorsunuzdur. . . Ama ne olursa olsun, artk
il k kitap olarak Cinayet Yllar ad altnda teki iirlerimi ya,

301

ymlamak istiyorum. Ama bu istein gerekleeceini de san

myorum. nk, stanbul edebiyat okulundan diplomay ala
madm bir trl... Yine de umudum B ilgi ' de. Yani ikinci kez
umutsuz da olsa bir deneme daha olsun.
Cinayet Yllar 1 97 1 'den bugne kadarki iirlerimi ya
zl yllar srasna gre ieriyor. Her yl ayr bir blm kaps
yor. Kitabn dzenlemesini bitirdim. Yaknda size postalayaca
m. Ama bu kez daha ksa bir srede yant almak dileinde
yim. k yam ilerliyor, hala bir ey yapm saylmam. Baka
yerleri, baka olanaklar da denemek iin zaman kazanmak
hakkmdr. Beni balaynz. . .
Erol'un kitabn sevdim. ki nemli eye takldm: iir
lerde (Erol'un kendi havasn tayan) bir tekdzelik var. Bir de
Erol'un iki yazyla kar kt "kabza, tfek, namlu, vs. vs."
kelimeleri oka kullanmas. Yer yer yinelemelere dmesi bu
konuda. Ama baarl bir kitap. Sapna kadar air bu ocuk. A
ma piyasa hazmedemedi. Geitirdiler. Biz Dneme'te Kasm
saysnda bir yaz yaymlayacaz. Ali Rza yazd. Henz yazy
grmedim ben. Ama bu sayya yetitirmesi iin Ali Rza'ya
hayli steledim. Ayrca ben de Cehennem Biziz ' i eletireceim.
Yaznn ad "Erol ankaya 'nn k " olacak. zgr nsan' a
yahut da Politika'ya yollamak istiyorum. Erol'un hakkn ye
meye kalkanlara da fena halde bozuluyorum. Bu bakmdan
benim o yazy yazmam daha ok gerekli oldu. "Gen air",
"Gen arkada" diye balayan, yani daha balarken talayan,
kmseyen, kskan, zavall kalemlere kzmamak elde deil.
Sonra "byk laflar edeceine ... " diyen Mehmet H. Doan gi
bileri var, daha kitap kmadan, Birikim 'deki iirleri iin. Ha
zmszlklar, kabzlklar onlar byle yapan. Hi aldrmasn E
rol bunlara. Yklensin. Yklensin.
Bu kez, yine zamannz aldm bilerek yine yant
bekleyeceim sizden. Cinayet Yllar'm bu ayn sonuna kadar
son dzeltmeleri yapp yollayacam? Sanayi ars 'nn ltfen
bana iadesini salaynz.
Selamlar, sayglar sunarm.

302

Not: Politika' da bir haberde Sanayi ars adyla iir

lerimi kitaplatracam yazld. Yanltr. Her halde A. R.
Ertan' n ii bu. Ama yanl. Dorusu bu mektupta yazdklarm
dr.

Hseyin YURTTA
zmir - 1 7.10.1976

Ustam,
Dn telefonla konumutuk. Ben btn gece kitapla u
ratm. Son bir aydr hep onunla uratm zaten. Son kez gz
den geirdim, sayfalar yerletirme durumunu falan kontrol et
tim. "Tamam" deyip bugn postaya verdim ...
Sizinle konumamzdan sonra Sanayi ars'nn iki
nshasn aldm postaneden. Doal ki iim burkularak. Fakat,
bir kez daha gzden geirmek, bir gn onu gn na karmak
umudum oldu...
"Gelincik Gnleri "nin talihi dilerim ki ondan iyi olur.
Ustam, yalnz, bu kitabm "umutlar" snr iinde grmenizi
istemiyorum. Geri evrilmek pahasna da olsa, asl dizi iin in
celemeye sunulmasndan yanaym. Ama, "umutlar" srecekse,
ona da evet derim. Yalnz, bu yl ok uzun srmemesini istiyo
rum bekleyiin. Elimizde iyi kt bir dergi varken hi olmazsa
kendim yaynlasam, diyorum. Geri bu benim iin hep en son
are olacaktr. Yine dilerim ki, i oraya kadar kalmasn . . .
Kitap ii epey altm. Bir kitap dolusu iiri yle bir
atmak, bir ferahlk duyarak yeni iirlere ynelmeye yaryor ga
liba. Onun iin, yeni ve youn bir iir dnemine giriyor gibi
yim. Bu k bir "CNK" yazp bitirmek olas gibi. Fakat, ya
ymlayamama, kitap karamama insana baarszlkm gibi g
rnyor ve ylgnlklara yol ayor. Ama ben ylmayacam.
"
Yaz kurulunuzun Sanayi ars iin sylediklerini. yani ek-

303

siklerimi bilmek isterdim. Ama bu ilerin bir yerde anlamsz

gizlilii buna engel ite.
Ustam, Erol'un kitab iin bir eletiri yazacam sy
lemitim. Bu mektupla birlikte o da postalanm olacak: Politi
ka 'ya . . . zgr nsan ' a yollamay dnmtm, ama o da kitap
tantma yazlarna ksa ksa yer ayorlar. Politika'da da Erol
takip etsin artk.
Dneme'te, bildiiniz zere, "fena halde doru syle
me" tutumunu srdryoruz. Srdreceiz de. Bu arada ben
fazla almak durumundaym. Arkadalarla uyumumuz da ok
iyi. Sanrm Dneme gelecek yllarda daha iyi bir ilev ve sz
sahibi olacak ...
Ustam, kitabm iin sizden benim yanm tutmanz is
temeye hakkm yok, bu amala deil yazdklarm yazm ...
Daha erken, incelenmeden gemesi, ne olacaksa. . .
Bu arada sizden ok nemli bir isteim var: Sizinle ge
en konumalarmz yazmak istiyorum. Buna izin verir misi
niz? ( ... ) zin verirseniz, ilerde sizinle ilgili almalarmda da
kullanmak zere bir ucundan balayaym.
Zaman bulursanz yazmanz isterim bana. Her zaman,
hep srecek olan iten sayglarm sunarm ...

Hseyin YURTTA
zmir - 09.11.1976
----

----

Ustam,
Beni mutlu klan mektubunuzu alal epey oldu. Yalnz
ben cevaplamay geciktirdim. B ilerek ... Amacm msvedde ha
lindeki "grnmler" dizisini tamamlamak ve onlar tm olarak
size gndermekti. Bugn iin bu gereklemi gibi. Grnm
ler' in 5 blmn size gnderiyorum. Bir de son blm var, a
ma kesinlemedi daha. Onu da beklersem ok gecikmi olaca
m . . . "Grnmler "i ranzn bir kk armaan olarak

304

kabul edin artk. . . Son blm size daha sonra gnderirim. Bana
bu dizi stne dndklerinizi yazarsanz ok sevinirim.
"Gelincik Gnleri " iin kesin bir ey syleyemeyecei
nizi yazmtnz. Nedenlerini de aklayarak. ok teekkr ede
rim. Doal ki ben yaynda acele ediyorum, kendime gre de ge
erli zrlerim var. . . Siz haklsnz elbet. Ben de kendi amdan
haklym, biraz da ya sorunu olmuyor mu edebiyat? 3 1 yanda
ve kitab olan kitapsz bir air olmay kimse istemez. Ben de
istemiyorum. Elimde bir -kk de olsa- dergi varken ve ne
hzl dnemimdeyken, yeni bir hz iin kitap kamsnn gerei
ne inanyorum. Salt o yetmez elbet, ama itabn evde yatma
s, iirlerin giderek eskimesi ve iin kts baz imgelerin, di
zelerin benzerlerinin bakalarnca yazlmas sonunda dlen
durumun acl insann kayg duymasna yetip artyor bile.
48'inde Ali Yce olunabilecei garantisi de yok elbet, byle o
lunca da, artk gn geldi diyorum.
Sizinle, Ankara'ya geldiimde geen bir konumamz
da: "kabaca sylemek gerekirse, "Bilgi Ahr"na iyi yaracak
atlar gerek, bir iki kitapla susacak adamlar deil..." gibi bir sz
etmitiniz. Size gln gelebilir ama, ben Bilgi Y aynevi iin
yarabilecek gte gryorum kendimi. Bu yl "Gelincik Gn
leri "ni yaymlama sevdamn Bilgi'de gereklemesi ise en b
yk dileim, bunu biliyorsunuz. Kendim kitap yaymlamak is
temiyorum, arkadalar srar ediyorlar, al, hurda karalm, diye.
Raz olmuyorum. Bir kez dtm kitap karma hatasna bir
kez daha dmek istemiyorum. Sizden baka bir yere vermek de
aklmdan gemiyor. Bir ara stanbul'dan bir arkada Ycel ' i
nermiti ve ben size sanrm bir telefon konumasnda syle
mitim onu, Ycel'in para ile kitap yaynlad sylemisiniz
bana, sonunda geekten yle olduunu rendim ve vazgetim.
Ancak artk 1 977'de kitap yaynlamak kararndaym. Siz red e
derseniz bir stanbul gezisi yapacam, ki sanyorum orada da
dileim olmayacaktr ve gelip zmir'de kitab bastracam. s
temeyerek, gme gideceini bilerek . . .

305

Kendi sorunlarmla yeterince banz arttm sanyarum.

ki aydr hemen her gn "gndz"e urayp yeni ya
ynlara bakyorum. "Byle Bir Sevmek... " adl kitabnz soru
yorum. Yok. Demek epey gecikecek. Eh, sizinki bu kadar geci
kirse, dorusu bizimkini yllarca beklememizde hibir apra
klk yok ... Yaraya Tuz Basmak' daha ok merak ediyorum el
bet. nk iirlerin bazlarn okuduk, ieriinden haberliyiz,
ama roman? Hele Kore Sava'nn yz sayfa kadar tutacan
sylemiyor musunuz, merakm daha da artt. Menderes dne
mine daha derinden bakacanz belli. Bunun yannda "siyasal
zm ve tutum" berrakla kavuacak m, diye merak ediyo
rum. Murat Belge yazn Politika'daki yazlarnda biraz yklen
miti ya, -ki ok sama gelen yanlar var o yazlarn ve hala
saklyorum- ilerde tartlmas gerekir bunlarn, hele "Aynann
indekiler " dizisinin bitiminden sonra ... Srtlan Pay' nda ve
Ban Ucu 'nda romanmzn ok nemli bir dneme dnd
kansndaym ben. Giderek "Aynann indekiler " demek ge
rekecek. Bir dnemin gerei ya da sonucu olarak doan ky e
debiyatnn getirdii "ii bo" diyebileceimiz insanlarn yerini
bu kez ruhsal derinlii olan insanlar alyordu, bu kapanm yol
yeniden alyordu stelik. Bir de varoluularn bountu, s
knt, bohem havalarna girmeden, duru, gerek ve yaarl o
lan tiplerle. Tarihsel bir perspektiften aynaya yansyanlar ok
boyutluydular ve yeni boyutlar kazanacak zellikteydiler, bu da
rmak-roman zelliklerinin beliriiydi. Roman atsnn salam
l su gtrmezken -Emin zdemir ne derse desin- benim son
suz tatlarla ier gibi okuduum Attila lhan dilinin gzellikleri
ve hereyden nemlisi her satra sinmi diyalektiin her alanda
duyulan egemenlii bu romanlarn derinlii ve nemini artr
yordu. ki yldr pek az roman okudum. Ama Yaraya Tuz Bas
mak' sabrszlkla bekliyorum ...
Size aka sylemek istiyorum: Dnya'y okumuyo
rum. Yalnz, arada bir yalnz siziff yaznz iin bir tane alyo
rum. O kadar. Doal ki sizin yaznzdan baka bir yaznn bize

306

verecei bir ey yok. Yap irketinin reklamlar kaplyor sayfa

lar. Biz de tek yaz iin 1 50 kuru verecek gte deiliz. na
nn, ok kt ekonomik koullar altnda yayor retmenler.
rnein ben 1 3 . yl alyorum ve elime geen net maa 1 036
lira... Buna tatillerde verilmeyen i riski 240 liray da ekleyince
de geinmek alasz. O bakmdan geekten bir sava verdiine i
nandm Cumhuriyet'i okuyorum. Dnya'y okumamak Attila
lhan' okumamak anlamna deil benim iin ve pek ok kii iin ...
Bu arada Gelincik Gn/eri 'yle ilgili bir satn okudum
mektubunuzda: "fazla hacimli grnd''. diyorsunuz. Bence de
il. 1 60 sayfa ok saylmaz. Bundan nceki dnemimi toparla
mak iin bu kitabn o kadar olmas fazla deil ve siz daha nce
ki geliimde hacimli kitaplar daha ok satyor, yaync da onlar
yeliyor, demitiniz. Ben iyi ayklamaya altm ve 1 976 Ka
sm' na kadar ki iirleri toparladm. 40 sayfa kadar iir -ki ou
yaynlanmt- aykladm.
Yaar Aksoy'u tanyor olmalsnz. imdi Demokrat
zmir de haftada bir yazlar da yazyor. Yksek Kimya Mhen
disi, aydnlk bir arkada. Eer bilmiyorsanz syleyeyim: Sizin
yazlarnzn ve dncelerinizin tutkunlarndan biri. zmir Hal
kevi Bakan. Bir yarma dzenledi. Eh, ktlkta bizi Seici Ku
rul yapm. 80 kadar iir gelmi. Deerlendirdik. Hilmi stn
ve Ycel Barut mgeci nitelikteki iirlerde birinci ve ikinci, an
latmc trdekilerde de Ykselecek Demirel ve Arif Karako bi
rinci ve ikinci oldular. nc bir avukat. Dn tren yaptlar.
Gazeteciler Cemiyeti salonunda. Kardeiniz Cengiz lhan da
konumac idi; fakat gelmedi ... Akn Simav konutu, bakalar
konutu. dller verildi. Yaar bu ie gereken nemi vermi.
Bundan sonra zmir'de Halkevi ile bireyler yapmaya alaca
z. Konferanslar, iir ve edebiyat matineleri belki ... Karako da
iki, kitabnn sizde beklediini sylyor. Bu yarmaya kat
lan iirleri zayft. Eski dzeyini elbette biliyoruz, ama bu ya
rmada airi deil iiri deerlendirmek durumundaydk... Geri,
onun kii olarak tutumlarn da beenmiyoruz biz. Kulamza
'

307

gelen baz eyler kt. Ama, bu, yarmada etkilemedi bizi.

Namuslu davrandk ... Yaar Aksoy sizin tartmanza da katl
mt, oradan anmsayabilirsiniz, kenizde yazsn yaymlad
nz ... yi bir arkada.
stanbul'dan Hilmi Yavuz'la mektuplayoruz. Bugn
ona da yazacam. Asm Bezirci ile de haberlemekteyiz, s
rekli olmasa da... Daha bakalar var, A. Kadir gibi ve nszler
den bazlar ... stanbul'dan Dneme iin iyi haberler alyoruz.
Ankara'dan da yle. Dneme ' i tutanlar az deil...
Dn Mehmet H. Doan'la rastlatk Aydn Kitapevinde.
Bugne kadar bizi grmezlikten gelen Doan yle dedi: "D
neme 'te bundan byle ben de yazmak isterim". artc deil
mi? B izi nceden kaale almayanlar imdi sayfalarmza yana
yorlar. Buna biz seviniyoruz elbette. Ocak Trk Dili'nde nci A
ral diye bir ykc vard. Haziranlarda adl yksn okuduy
sanz ilginizi ekmitir. O da bizde yazacak sanyorum. Dn
yle bir haber geldi ... Bu gerekleirse ykde glk ekme
yeceiz, yarna kalacak adlar kacak ykde de ... Ocak says
deyince, Sevgi'yle ilgili yaznz okudum ve son satrlarda gz
yalarm tutamadm, inanr msnz? yi ki gren olmad. Bura
daki bir yaynevindeydim ... (ocuk yaynlar yapan bir yayne
vi) Pencereye dndm ve bir sre hi konumadan iimden
ykselen o alamak isteinin dinmesini bekledim. Nasl da ya
zyorsunuz yle?
Hasan Blent Kahraman' n yazlarn izliyorum. Bize
henz bir ey yollamad. Ekrem In Cansel de yle. Gelirse el
bette ilgilenirim. lginiz iin teekkrler.
"Attila lhan Konuuyor " ad altnda sizinle geen ko
numalar henz yazmaya balamadm. Ama kafamda tasarlar
sryor. Biraz da zaman meselesi. Yaza tamamlarm sanyo
rum. O zaman size de yollarm. Yaynlamadan grrsnz. Sizi
g duruma sokmak istemem. Yaymlanmas ise aceleyi gerek
tirmiyor imdilik.
Abi, bizden sivrilecek ok nemli bir ad var: Ahmet
Zeki Muslu. Ahmet Arif iiri yapsnda bir iiri var. Ama daha

308

deiik, hani ona Egeli bir hava veren gl bir olan. Sanyo
rum ilerde nemli bir air olacak. Geenlerde onun iirleri st
ne yirmibe, otuz dakika konutum arkadalar aras bir toplant
da. Bilgi/Dergi ksayd size yollayacaktm. Hatta onun iiri iin
dndklerimi de. ok kiiyi ciddiye almam ben iirde, ama
bu arkadan i iri yeni bir kanal...
Mehmet H. Doan Selim' in romann ok beenmi,
dn syledi onu bizim arkadalar da Hasan Hseyin' in bu kita
bn daha dzeyli bulmular. Ben okumadm daha.
Ustam, ok sktm, biliyorum. Gelincik Gnleri i in iyi
yada kt bir haber verirseniz sevinirim. Ona gre bir are d
nmek gerek.
Salkl gnler dileiyle hep srecek olan sayglarm
sunarm.

Hseyin YURTTA
zmir - 20. 02. 1977

Ustam,
Mektubunuzu ve ona iliik Aye'nin yksn aldm.
Teekkr ederi m.
nce Buket'in cevapsz kalna aklk getireyim, daha
dorusu suumu itiraf edeyim: Buket' i n ykleri sizin de notu
nuzla elimize geti. Okuduk. Yaynlanacak dzeyde deildi, a
ma yk yazabilir bu arkada, iyi de yazabilir diye dndk.
nk yky ne yalnz olaya, ne de i derinliklere bomuyor,
belirli bir denge ile ikisini birlikte yrtyordu. Bunun yannda
kiilerde baz yanlglar vard, sanki tm kiileri teker teker in
celemek zorundaym gibi davranyordu. Baz dil kusurlar var
d. Btn bunlar kendisine yazmak iin yklerini, mektubunu
ve sizin notunuzu Foa'ya kye gtrdm. Ama yakama yap
an bir tembellik cevabmn ta bugnlere kalmasna neden oldu.
Bir de kyde ufak tefek ilerim zr olarak gsterilebilir, ama
bu drste olmaz. Neyse, buraya geldim, tatilden dnmn

309

ertesi gn hemen yazaym diye dndm, yine akama kald,

o gn de sizin mektubunuz geldi ve mektubunuz da Buket' in
cevapsz kalmasna zld yazlyd. Ben zaten uzun zaman
dr i znts ekiyordum, nk dergilerden yant bekleme
nin acsn en iyi bilenlerdenim. Artk Buket' e gecikmi bir ce
vap yazarak durumu dzeltmeye altm sonu nasl olur bile
miyorum.
Aye'nin yksn aldk. Yaynlayacaz. Belki bu sa
yda, belki de gelecek sayda. Ama Ekim' de olacak gibi, nk
pek yk yok elimizde. Kasm' a da kalabilir teknik bir durum
ortaya karsa.
Yazn gremememize ok zldm. yle oturup e
nine boyuna konumak isterdim. zellikle politik konulan.
Geri siz yazyorsunuz ya, bunun yannda okura aka syle
nemeyen
konularda dndkleriniz bilmek
isterdim.
Hereyden nce zgrlk toplumcu dncenin yaygnlat
rlmas, geniletilip ilkelerle belirlenmesi gibi baz dncele
rim var. Burada anlatlmas olanaksz pek ok konuda gr
nz almak isterdim. Hatta eskisi gibi bir gazetenin banda
bulunsaydnz, sizden bir ke bile isterdim, ranz olarak bu
dnceleri karnca kararnca yayabilmek iin . . .
Dneme hakknda bizi yreklendiren szlerinize te
ekkrler. Ankara' da konutuumuz zere bir de yaznz bekle
riz. Uygun greceiniz bir konuda. . . Ayrca yazarlarla konu
malara balayalm istiyoruz, size de soru gndereceiz, D. z
mir 'den bir gen bu ii stlendi.
Abi, Ankara'da, Kfl' nn bizi desteklemesinden sz
etmi ve zgrlmz korumak iin bundan vazgetiinizi
sylemitiniz. Bizse baka bir ey dndk: Bi lgi 'den i lan a
lamaz myz diye? Olanaklar bir yoklar msnz?
Benim kitap bugnlerde km olmalyd. Ben i bas
ky ve kapa baslm olarak grdm. Geen ayn 1 O'unda fa
lan bunlar hazrd. Hatta arkadalar TYS'nn Fuar'daki sergi
sinde imza gn almam bile istediler. Ama ben tedbirli davran
dm. yi ki yle yapmm, kitaptan hala bir haber yok. imdi

310

mektup yazacam onlara da. Belki de bugnlerde piyasaya ve

rilir.
Hasan Blent Kahraman zgr nsan' da dergileri yaz
yor. yi ho da, Dneme' i hala kk m gryor bu arkada
acaba? Bizden bir satrda sz ediyor, o da A. Mmtaz dil'in
yazsn hem Trkiye Yazlar 'nda hem de bizde kmas nede
niyle ... Biz bu konuda en ok titizlik eden dergiyiz. Ama, geen
yol sizin de banza geldii gibi, bu adamlarda sorumluluk
duygusu yok. Yazlar aylarca bekletip cevap bile vermiyorlar,
yazar da baka yere gnderince beylerin basaca tutuyor, nci
Aral' n bir yks de Soyut'Ia byle bir .duruma varmak ze
reydi. iyi ki son anda gelen Soyut'ta grdk . . . Bunda bizim bir
vebalimiz yok, stelik o ocuun da suu yok. Fukara, mek
tup yazd zr dileyen. Belki bir daha basmazlar yazm diye.
yle duyurmutuk nk. Neyse, H. B . Kahraman'm "diyalog"
falan filan diyerek sac dergileri de ele almas bizce yanl bir
tutumdur, nk o adamlar bizi kafas koparlacak komnistler
olarak grmektedirler. Bu diyalou CHP'lilerin istemesine akl
erdiremiyorum, cce cce partiler boylarnden byk laflar e
derlerken, bizim beyzadeler "diyalog" istiyorlar. Bayramlar var
nmzde, gidip MHP'nin ellerini pversinler, diyalog kuru
lur. Bu szlerim yalnz H . B . Kahraman iin deildir, zgr n
san 'n iki saydr yadrgadm tutumu ve CHP iinde baz bu
kalemunlarn MHP'yle ibirlii nermeleri nedeniyledir. zel
olarak da, H. B. Kahraman'n sac dergilerden sz ederken
solda doru kavga veren dergileri unutmasdr. Adresini bilsem,
kendisine yazacaktm. Dergide yazmak istemiyorum, nk bu
arkada daha nce siz, bize salk vermitiniz, yeni bir kaleme
bindirmek de iyi olmaz.
M. . Onaran, nci Aral' n ykleri iin sizinle ya da
Kfl ile konuacakm. Byle bir durum geti mi? Birden fr
lad bu arkada. yklerinin Bilgi'de baslmasn istiyor. De
rinlik Yaynlar (Necati Tosuner) kitabn basmay teklif ediyor.
1 2 Eyll'de konuacaklar ya, nci galiba vermeyecek. Sizin iin
fla bir isim daha olabilir nci Aral, daha nce de size szn
,

311

etmitim, i var onda. Varlk, Trk Dili, Soyut yaynlad ykle

rini. Acelesi de olmayan bir havada. Ne dersiniz?
Dneme'te talamalara da yer vereceimizi sylemi
tim, Kadri hayr dedi, bizse birbirimizi krmamaya alrz hep,
bu nedene koyamadk. Yine de olabilir. yi bir eni olaca ka
nsndaym ben . . .
Abi, yzszlk olacak ama, size bir kez daha -belki
son kez- kendi kitaplarm iin bir ey soraym: Biliyorsunuz iki
kez kitabm Bilgi'den dnd. Bir ey diyemem, birini ben ek
mi oldum, bir dierini siz yaynevinin zrlerini bildirerek geri
yolladnz. imdiyse, bu iki kitabn dnda, son zamanlarn i
irlerini kitaplatrdm. Grnmler adyla. O iirlerin Gr
nmler blmn okudunuz. Acaba gndersem mi, diye d
nyorum. Ama iir basmyor iseniz, ya da yaynevinin baka
engelleyici durumlar varsa hi gndermeyeyim. Onlar Hilmi
Yavuz istedi, Cem'e vermek iin, bir haber yok ondan. O da
yle oldu, stanbul'a gittiimde Hilmi aabey izindeymi.
Cem'e belki de kitab hi vermedi. nk orda kitabn ad san
yoktu. Refk'in kardei orda alyor, arad tarad, listeye bakt
yok. Zaten onlar da iirde belli adlarn dnda yaynlamamay
kuruyorlarm ... Dedikodu byle. Oysa onlar bastklar Egemen
Berkz, S. K. Aksal, . Kurdakul vb .... gibi iirsiz iir yaynla
malarndan kaybediyorlar. Neyse, siz bana bu konuda bir cevap
verirseniz iyi olur. Bence Grnmler daha neml i bir kitap, ki
iliimi belli etmesi iin Gelincik Gnleri'nden uygun bir sre
sonra kmas gerekir. Daha yumuak tonda olduu iin onu
MAY'a verebileceimi sanmyorum.
Abi, ok uzattm, kusura bakma.
Yazarsanz ok sevinirim.
Selamlar, sayglar.

Hseyin YURTTA
zmir - 08. 09.1977
---

312

---

Sayn Attila lhan,

12 Mart 1 97 1 sonras lkemizin en kritik bir dnemini
simgelemiti. O gnlerin koyu karanl iinde, olaylara doru
tehisler koyan ve doru "demokratik-devrimci" izgiyi korku
suzca izebilen yazarlara ve siyasetilere muhtatk. 1 2 Mart
ncesine doru tehis koyarak, yaklaan seslerin "devrimin"
deil, "faizmin" ayak sesleri olduunu yazan yazarlarn, muh
tra sonras grleri tabii ki, 1 2 Mart'ta yanlgya den yazar
larn grlerinden daha inandrc olacakt.
Bu sebepten, Sayn Attila lhan'm 1 0 Kasm 1 97 1 'de
zmir ktisadi ve Ticari Bilimler Fakltesindeki konferans hayli
ilgi ekti. Konu Mustafa Kemal 'di. . . Ama 1 938' lerde donup
kalan bir Mustafa Kemal deil, 1 97 1 'lere doru uzanan ve do
ru devrimci tavr iin bizlere ipular sunan bir Mustafa Kemal.
1 97 1 ' lere uzanan Mustafa Kemal ' i Attila lhan' n azndan
dinlemitik. Attila lhan'm azndan Mustafa Kemal, "tepeden
inmeci faizan reformculuun" Atatrk dnce ile bada
mazln bir gzel bizlere fsldayvermiti . . .
imdilerde 1 977'lerin sonuna doru yaklayoruz. Tr
kiye, byk alkantlar iinde emperyalizm ile elikilerini daha
belirtili bir konuma getirerek yaam sava veriyor. Yzlerce
sorunumuz var. Kontrolsz byyen bir ekonomi, dviz darbo
az, IMF ve Dnya Bankas gibi kurulularn basklar, sana
yileme sancs, AET tuza, NATO ve kili Antlamalar ba
mll, Kbrs sorunu, ran ah'ndan balayp Karamanlis'e
uzanan ve Trkiye'yi kuatan esrarengiz kska, soldaki ablon
cu akmlarn yaratt salksz gelimeler... Btn bu sorunla
rmzn, ulusal gndemin birinci maddesini oluturan ''tam ba
mszlk" (istiklal-i tam) ilkesine olan zlemimiz ile dorudan
ilikili olduuna inanyoruz.
Sayn Attila lhan,
1 977 ylnn bu 1 O Kasm 'nda lkemizin btn bu so
runlarna k yollan ararken Kuvay-i Milliye inanc ve Mda
faa-i Hukuk dncesinden nasl faydalanacamz, sizin az
nzdan dinlemek istiyoruz. 1 0 Kasm 1 977 gn saat 1 8:30'da

313

zmir Atatrk l Ktphanesinde bir konferans tertipledik. ayet

bir baka engeliniz yoksa, gidi-dn uak masraflarnz bize
ait olmak art ile bu konferans sizin vermenizi rica ediyoruz.
Konferansn konusu, "Mustafa Kemal 'in Mdafaa-i Hukuk D
ncesi "dir. Tertipleyen kurulu zmir Halkevi 'dir. Mdafaa-i
Hukuk dncesinin yaygnlatrlmas iin basnn ve genlik
kitlelerinin ilgisini ekmek masad ile tm almalar yapla
caktr. Bu konuda sizden baka konumac bulabilecimizi
sanmyoruz.
Mektup sizin elinize getikten sonra, 1 7. 1 0. 1 977 Pa
zartesi leden sonra yaynevinden sizi telefonla arayacaz. 1 O
Kasm' da zmir' de bulumak midi ile sayglarmz sunarz.

Hseyin YURTTA
Yaar A ksoy
(zmir Halkevi Bakan)
zmir - 11.10.1977
---

---

Merhaba Abi,
Hayli zamandr size yazmadm. Nedense size yazmak,
bir para da iimi dkmek istiyorum. Bu yzden de sizin Anka
ra' da bulunmanz herhalde en ok beni zyordur. Burada ol
saydnz, elbette ok daha baka olurdu.
Bugn Salih Yurtta arkadanz geldi, bir sredir bi
zimle ilikideydi zaten, bugn de konutuk. Sizden sz ettik
bolca. Ve gncel sorunlardan. Derginin ynetim yerinden ayr
lp eve gelince de hemen size yazmaya oturdum.
B izim Ankara ekibi iyi alyor. Buket' in iyi bir yk
c olacana inanyorum. Yazlar cesur ve atak. Ne yaptn
biliyor. Ayrca yk tekniklerini de iyi kullanyor. Deitirmeli
Bu Evi adnda bir yks var, adam i konumalaryla, yalnz
ca i konumalaryla iyot gibi aa karyor. lerde yaynlaya
caz onu, belki siz de okumusunuzdur nceden.
314

Ankara'dan yazanlar iyi ktlar. Eh zmir' dekiler ve

te ki ler de i y i . Dneme bu yzden enisi bol bir dergi oldu.
Geen saylarda ektiimiz eletiri sknts da yok artk, yete
rince yaz devrederek gidiyoruz saydan sayya.
Yalnz bu ara benim kafam bozuk. Politika ' da "Gen
Sanatlar"n bildirisini okumusanz altnda benim de adm
grmsnzdr. Beni son derece zen bir durum bu. Benden i
zin almadan adm kullanld, durumu dzelttirmeye alyorum,
bakalm sonu ne olacak. En iyisi biraz daha aaym: Bana s
tanbul' dan bir arkada telefon etti ve Aziz Nesin'in yks
hakknda ne dndmz sordu. Ben telefonda gr be
lirtmedim, A. Rza ile konutuktan sonra yantmz bildirece
imizi belirttim. O arkada grmz olumlu ya da olumsuz,
ne ise, telgrafla b ildirmemizi istedi. Ertesi gn biz Ali Rza ile
konutuk ve benim bir mektupla grmz bildirmemi uygun
bulduk. Yazarn zglne karlmamas gerektii temel ilke
sini ilk gereke olarak ortaya koyup MESS grevinin snrsz s
reli olmas nedeniyle iverene yaradn, bunun yakn evre
mizde Aliaa Rafinerisi'nde de DGM grevinde rneinin g
rldn, her ikisinde de sonunda iilere para denemedii,
iileri harap eden birer eylem olduunu, bu tr eletirilerden
fazlaca alnmann yerinde olmadn, soukkanllkla konuya
eilmenin yerinde olduunu, bizim bir yan tutmadmz da
ekleyerek belirttik. Eh, 1 0 Aralk Politika 'snda adm grmez
miyim? zleyim mi, fkeleneyim mi, ardm! Oturup Po/iti
ka 'ya o mektubun Aziz Nesin'in yksne ilikin grlerimizi
de aynen aktararak bir aklama yazs yazdm. Yeniden telefon
ettiler. Ama ben bir mektupla Aziz Nesin'e de durumu ayn bi
imde aklam ve Aziz Nesin'e mektup yazdm Politika ' ya
da yazmtm. Telefon ettiler. Niye ona yazmm ... Durum bir
aklamayla dzeltiliverecekken niye ona da yazmm. Aziz
Bey telefon etmi, benim mektubumdan sz etmi. Ne oldu, a
rada ben kaldm. Hi iliiim yokken iki arada, bir derede kal
dm. Dzeltebilirsen dzelt. Herkes de beni "ilerlemeci" san
maya balad m ! Dergiye mektuplar; "Bu gr egemen klar-

315

sak bin abone iten deilmi de bilmem ne . . . " Bu olay nedeniyle

sinirlerim hayli bozuldu. Hani sizin onca savam vermenizdeki
dirence imreniyorum. Ama ben de kesin tavrm hemen ortaya
koydum, bu aklamay Politika yaynlamazsa ben de Vatan ' da
yaynlayacam. nereye varrsa varsn. Ama yok yere bir sr
dost kaybetmekten te hibir kar yok bu iin ...
Bir de size ait sorular: Neden Attila lhan' n grlerine
fazlaca yaslanyor muuz? Kuku duyuyorlarm. Oturup mek
tup yazyorum. Diyorum ki, sizin en kral bildiiniz yazarlarnz
devrimcilik adna Erim Hkmetini atr atr desteklerken
Attila lhan bunun bir faizm olduunu, buna kar tavr alnma
s gerektiini vurgulam, dnp dnp yazm adamdr. De
dikleri de birer birer kmtr. Sonra da bir rnek veriyorum:
Bir gn Demokrat zmir de A.lhan'la otururken Sezer Tansu
geldi. iirden, undan bundan konuulurken laf Hasan Hse
yin' e geldi. Tansu "Ne yapyor Hasan Hseyin?" dedi. O aylar
Hasan Hseyin' in stste kitaplarnn kt ve de Yansma da
"Hasan Hseyin Nazm ' at m? " tartmalarnn olduu aylar.
Benim Tansu'a yantm u oldu: "Frenleri patlad." Tansu
zplaya zplaya gld bu szlere. A. lhan geitirdi durumu ve
Tansu gittikten sonra bana dnp: "Bakma bunlara sen. Eski
den beri bizlerin karsndadr bunlar, bugn naslsa kp gel
mi. Byle birinin yannda devrimci bir ozan eletirmen doru
deil... Bunlara koz vermemek her zaman yerinde olur . . . " te
Attila lhan byle bir adamdr ... vs ...
Gryorsunuz ya, artk kimlerle ve nelerle urayorlar.
stelik yaptklar da gya devrimcilik ve toplumculuk adna.
Btn bunlar yldrmayacak beni. Mcadleye sonuna
kadar devam edeceim. Gleri yeterse beni harcarlar, ama
sanmyorum. iirime, yazma ve en gzeli de toplumculuk an
layma gvenim tam. Yumuak grndk, demokrata tavr
takndk diye herkes bizi kendine ekmeye alyor. Mao'cusu,
bilmem nesi ... Bu sayya Dneme 'ten diye bir yaz koyup tav
rmz ak seik ortaya koyduk. Beenen destekler, beenme
yen kstekler.
'

'

316

Bu ara Dneme' i zor gnler bekliyor. lan kayna ga

liba kuruyacak bu gidile. Biz, tm dostlar, bize yardmc ola
bilecekleri yardma armak karar aldk. Bu arada sizden de
yardm bekliyoruz: Eer Bilgi ilan verebilirse ok memnun olu
ruz. Sat durumumuz ak ve kesindir: 1000 tane basyoruz,
hepsini satyoruz. Birka say elimizde kald 1 00 kadar, imdi
Temel Datm ile stanbul ve ile, Toplum Kitapevi ile de
Ankara'ya datm yapyoruz, dergi artmyor. Durum bu. Byle
bir yardm gerekten bekliyoruz sizden. Dneme' i yaatmak
iin ...
Bir de dedikodu duydum: Bilgi hakknda. stanbul'a ta
naca hakknda. Doru olup olmadn merak ediyorum.
Bilgi'nin tanp tanmayacan yazarsanz ya da adresiniz de
iirse bana yazarsanz sevinirim.
Sevgili Abi, Yaraya Tuz Basmak hala yok piyasada.
Benim kitabm geri evirdiinize daha bir hak veriyorum im
di. Bu gidile de bizim kitaplarn Bilgi'de baslmas galiba ola
nakszlaacak. Oysa hep bir gn Bilgi'den kitabmn ktn
dlerdim. Neyse. nemli olan bireyler brakmak. urda ya da
hurda km, imdi iin nemli, ama gelecek iin hibir nemi
yok. Kitap galiba iyi gidiyor. Yalnz MAY'la Cem'in datmda
anlamazl varm. Doru drst datmadlar kitab. 700 tane
dostlarm sattlar, ben sattm. Galiba bu yolla kitap tkenecek.
Oysa buna gerek kalmamalyd. Neyse. Beni sevindiren ey ki
tap iin bolca vg almamdr. Bugne dek stne pek bir ey
yazlmad, ama bana gelen mektuplarda ok ilgin eyler var.
Bu beni yreklendiriyor. Zaten teki kitap oktan hazr. Yine 96
sayfa. Ad "Uzun Yollar Yolcusu ". Nedense bu ikincisini daha
ok tutuyorum ben. Bir yaynevine yolladm, bir hal haber yok
mrmz yaynevlerinden haber bekleyerek geecek galiba.
Sanayi ars ' n geni bir zamanda yeniden ele alacm. Ayn
iskelete yen iden oturtacam.
yisi baka konuya gemek. yice banz arttm.
nci Aral da Ankara'dan evlendi ve oraya yerleti. Bil
mem size urad m? Bu ara bol bol okumakta olduunu, bir s-

317

re iin yk yazmayacan yazyordu. Son zamanlarda kadn

yazarlar yk alann istila ettiler. kran Farmaz, Buket
Uzuner derken zincir uzayp gidiyor. Dorusu biz Dneme ' in
airlerinden de ok ey bekliyoruz. lerde en iyi be airden
bir ikisinin -en azndan- Dneme' ten olacana inancmz tam.
Aye Kilimci geenlerde zmir'e gelmi. Aydn'a u
ram. Yani Aydn Kitapevi' ne Aydn syledi, "acaba benim
ykm nerden gemi ellerine?" diye soruyormu Aye. Bir iki
gn bizi beklemi urarlar m diye. Sonra gitmi. Ben, yknn
bize yazsz Bilgi Yaynevi zarfnda geldiini syledim sizin
gndermi olacanzda karar kldk. Zaten Aye de yks
nn sizde olduunu sylemi.
Nazl'nn bizde yaynlanan yks iin fazlaca eletiri
geldi. Sizin de belirttiiniz gibi bu kz ar dsever. ok ey
var imgeleminde ve onlar yazmakta saknca grmyor, ama
bence bunun biraz zararn ekecek. Uyarrsanz iyi olur.
Sevgili Abi, satrlarm bitiyor hu rda . Bu mektupta ii
mi iyice dktm. Hogrn beni. Baz kiiler siz bunlar yazd
m duysalar ne derler bana. . . Oysa itenlikle baz eyleri an
lattm o kadar. Ama o itenlii gsterecek o kadar az adam var
ki Trkiye' de ! Attila lhan pek oklarna gre bir "sapma" iin
de, karmakark dnen biri. Ben de ona uyuyorsam? Hey
Allahm, ne gnlere kaldk!
Sayg ve selam.
.

Hseyin YURTTA
zmir 20.12.1977
-

---

---

Sevgili Aabey,
Size bu kez ok ksa olarak yazmak istiyorum. (daha
dorusu yazmak zorundaym.) nk Dneme'i kapattk, onun
tasfiye ileri. Onun iin.
Dneme'in kapan ma nedeni parasal glkler tabii. A
nadolu kitaplarndan para alamamak ykyor dergileri. lan
kaynamz kurudu gibiydi. Son olarak az da olsa bulacak gi-

318

biydik. Bunun yannda son iki saymz datmc tarafndan hi

datlmadan ve gnderdiimiz sayda iade edildi. Bu da son ka
rarmz vermekte byk etken oldu. Sonuta dergiyi bir hayli
alacakla kapatmak zorunda kaldk.
Alacaklarmzdan bir ksm gelince tm abonelerin ala
caklarn adreslerine postaladm. Hibir aboneye borcumuz yok
imdi. Para bittii iin yalnz yakn dostlarnki kald, gelirse
onlar da deyeceiz, namusumuzla bitirdik bu ii, bu teselli
miz.
Bu arada Dneme 'e destek ve yardmlarnz iin size
teekkr ederim.
Elimizdeki yzlerce iir ve onlarca yazyla Dneme ' in
ilevinin srd bir gerekti. Akan mektuplar, gelen aboneler
vard. Ama bunlar yetmiyor bir dergiyi yaatmaya.
Sevgili Aabey, Uzun Yollar Yolcusu adn verdiim i
kinci kitab da May basyor. Haziran'a km olabilir. Bu kita
bma daha ok gveniyorum. Zaten size szn de etmitim te
lefonla. Bilgi geri dururken dier yaynclar bu aylarda durmak
szn yeni kitaplar basyorlar. Bir azalma var elbet, ama imdi
lerde birden bire artmaya balad kitaplar ve iir kitaplar da
bolca kverdi piyasaya.
Sonsuz selam ve sayglarm sunarm.

Hseyin YURTTA
zmir - 23. 04.1978
----

---

Sevgili abiciim,
kr kavuturana! Aylar var, nerdeyse yl olacak bir i
likimiz olmad. Haziran' da gelmek istedim, ama gelemedim.
Siz de yazn bana geldiinizi falan bildirmeyince ne grme
oldu, ne de mektuplama. Bunlar sulamak ya da u bu iin
sylemiyorum. Bir zlem, hepsi bu. yle drt ba mamur bir
konuma olana bulmak, bu bulunamaynca da mektuplamak
sizinle. Yoksa bu kopukluk bana gre deil, ben baka bir insa-

319

mm, inandm, sevdiim insanlar hep aramak, iki elim kzl

kanda da olsa aramak ve yaamma anlam katmak isterim.
Sevgil i abi, naslsnz, neler yapyorsunuz? Yazdkla

"Hangi Sa " merakla bekliyorum. Ve bir de

Dnya bayazlar da sizin . . . Yanldm sanmyorum. Ga

rnz okuyorum.
u:

zetenin yeni bir yn kazanmas da onlara bal zaten. Birtakm

"orta" havalardan ayrlmas ve sola kaymas iyi oldu. imdi da
ha bir severek okuyorum. Bir ara okumadm da size yazd
m anmsyorum. Sanat sayfas da bizim amzdan onu ekici
klyor. Sanrm Selim' in ora ile iliki kurmas da sizin sayeniz
de oldu. Geenlerde Buket' in yazsn okudum. Hep dedim ya, o
kz olacak abi. (u

Dneme ne iler baard, bu da sonra daha

bir belli olacak.)

Demokrat zmir' in hal-i perian malum. Gazeteci ol

madan da gazete kyormu demek ki. B irka ipe sapa gelmez

adam, ynsz yntemsiz bir gazete. Ama ne yaparsn, zmir' e
v e Ege ' ye seslenmekte de t e k ara o. Zorunlulukla ve sesimi
daha ok duyurmak gereine inanarak

"Pazar Sohbeti " yazyo

rum her hafta. Bilmem okuyor musunuz? Ankara'ya geldiini

biliyorum gazetenin, ama siz alyor musunuz ya da size u latr
lyor mu? Geliyorsa grmsnzdr, iki yazmda sizin iiriniz
aldm. lkinde sona, ikincisinde baa. Varsa'nn birer bl
myd onlar. yle bir gitti ki. Bizim hzl devrimciler kafa tu

"Attila lhan ' Okur musu

nuz " gibi bir balkla srf sizi konu edineceim.

tan iir neymi grdler. B ir gn de

zmir Devlet Tiyatrosu ' nun bu ylki almalar birden

canllk kazand. nk Suat Bey (Taer) geldi mdrle. Baz
geceler dzenleniyor, iyi eyler yaplyor. Temel grevinin g

19 Kasm' da ise Egeli Ozanlar Gece

si var. Siz bu konuda bir mektup gelmi olmas gerek. Gelme
zel yrtlmesi yannda . .

diyse o gece anlacanz ve iirinizin okunacan syleyeyim.

Burda olanlar iirlerini kendileri okuyacaklar. Gelemeyenlerin
kini, uzaktakilerinkini aktrler falan okuyacak.
Bu ara birtakm iler iindeyim. Bir ders kitab yazyo
ruz. Bu ile ilgili bir yayncyla anlatk. Hadi biraz da makar-

320

nay dorultalm, alktan nefesimiz kokmasn, dedik. Ama ok

zaman alyor. Yine de sanat yazlar ve iirle yazmaya frsat
buluyorum. Ve planm u: Gelecek yla kadar:

1 - Sanayi ar

s 'n sinema, tv, vb. tekniklerden yararlanarak yeniden yazmak.

2- "Karanlk Basmadan " adn koymay dndm roman

bitirmek. (ats tamam. B iraz da yazld.)

3- iir stne yaz

lar srdrmek ve onlar bir kitap oluturacak bir zincir halinde

srdrmek . . .

4- Elimde yardan ou hazr ocuk iirleri (daha

ok fabl) kitabn tamamlamak. Ve bunu yapacam. Drdn

birden de yaynlama olana olmayacana gre bir zorlukla
karlaacam. Bunlara ek olarak tek iirler- srecek. iir kitab
yaynna bir yl ara vereyim diyorum. Ama imdiden elimde bir
kitaplk iir var. Ama epey elenecek. nk bu ara ak mek
fazla kart iin iine. "bir kartran var kzlarn gzlerini" di
yordunuz ya, imdilerde ben kartryorum . . . Onlar ayklaya
cam. Derli toplu olanlar kalacak.

Yaraya Tuz Basmak' okudum. Ayn gnlerde Salih'le

(Yurtta) konutuk stnde bolca. Bu imgelem gc kimsede
bulunamaz abi. Mthi bir ey bu. Ve sayfalarca iir akp gidi
yor romanda. Ama bu anlatm yapaylatrmyor, zenginletiri
yor, glendiriyor.
Dergilerden

Trkiye Yazlar ile ilikim var. Adamlar

ciddi alyorlar. Salam ve dikkatli bir iliki kurmaya al

yorlar. teki dergileri de biliyorsunuz zaten. Sanrm Aralk sa
ysnda kacak, bir yazm var:

"iirde Ses Yinelemesi " diye.

Orda epey rnek var sizden ve sizin iirde bu adan neler yap
tnz vurgulanyor. Kayseri' de kan hayli "amatr" ama hayli
de nitel ikli

Hakimiyet Sanat Dergisi 'nde ise iirde Bir Adm

Daha adl yazm vard. (Kasm says) Orda da bir adan sizin
iirinizin bir kolu rnek gsteriliyordu. Sanrm gnderiyorlar
dr size, okudunuz mu? Okumadnzsa ben gndereyim.
Geenlerde Alim erif Ho...
"'a
. sizin

Bilgi 'den ayrldn

z syledi. Bu doru mu? imdi ne yapyorsunuz? Bu haber

doru deilse, Bilgi'nin susmas niyedir?

32 1

Sevgili Abi, zmir'deki sanatlarda da bir derlenme

toplanma grlyor. Bundan sonra buras da canlln koru
may bilecek sanrm. Dergi kprdanlar var. Ba ekecek bir
adam olsa i tamam. Ben o ie daldmdan uraamyorum.
Ama yaklak, haftada bir kez dergi konuan oluyor benimle.
Bu da beni zmir'deki birikimin yeterli olduu inancna gtr
yor. Ayrca yaynevi dnceleri de var. Bakalm devran ne
gsterecek?
Bu arada hi umulmadk biriyle sizi konutuk bir saat.

Demokrat zmir' deki H idayet Efendiyle . . . Sizi yle bir anlatt ki

bana. Dorusu bakalarnn gznde yle olmak kadar gzel bir
ey olamaz.
Bu mektup konuma zleminin giderilmesi iin yazld
abi. yleyse konuma sras sizde. Eer vaktini varsa.
ten sayglarmla.

Hseyin YURTTA
zmir - 09.11.1978

Sevgi l i Abi,
Gazetelerden

renmisinizdir,

maalesef

Ali

Rza

Ertan' kaybettik. ok zgnz.

Bylesine sama sapan bir lmn onu alp gtrmesi
nin acs ve aknl iindeyim.
lm nedeni zehirlenmeydi. ok ender rastlanan bir
zehirlenme trym. Kendileri bile ok ge farketmiler. Zaten
migren falan olduundan sk sk kusard, halasnn kendi yapt
patlcan kzlemesini yiyip de zehirlendii gece kusmu; ama
farkedememi. O gecenin sabah Aydn'dan ayrlp zmir'e
gelmi, Halas onlardan ayrldktan sonra lm. Bunlar gn
kadar evde tedaviyi denemiler, anjin, mide kanamas, lser
tehisleriyle . . . Sonradan hastaneye gelmiler, ilkinde kabul et
memi hastane, ikincisinde almlar ve bir konsltasyon sonucu
zehirlenme tehisi koymular. Ama serum merum kar olmu.

322

Anti-serum denen bir meret gerekliymi, o da bir ie Anka

ra' da bulunmu, baka yokmu Trkiye'de. Velhasl gitti Ali
Rza.
imdi dndmz b eyler var. Ailesi iin bir
yardm kampanyas yrtlyor. Bunun yannda

Dneme ' i bir

say onun adna zel say olarak yaynlayacaz. B ize ltfen bir
yaz yazar ve ok acele gnderir misiniz?

"Ali Rza Ertan iir dl " koyacaz.

Ayrca bir de

Ayrntlar sonra dneceim . . Ama onun baz dl tasarlar

vard, onlardan ve bana sylediklerinden yararlanarak dl y
netmeliini hazrlayacam ve yrteceim.
Bunun yannda tm kitaplarn ve kitap d kalm iir
lerini, hakknda km yazlar toplayacam ve bir kitap yapa
cam. Bu, yayn glkleri tayan bir konu . Acaba Bilgi

nevi bize bir olanak salar da bu kitab yaynlar m?

Yay

Yantlarnz ve yaznz bekliyorum. Selam ve saygyla.

Hseyin YURTTA
zmir - 14. 02.1979
---

---

Sevgil i Aabey,
Bildiiniz gibi

Dneme yeniden yaynlanmaya bal

Dneme' le okur karsna kmak

yor. Bu kez, daha baka bir

istiyoruz. En yenilerle en nl adalarn yanyana yer alabilecei

bir dergi olacak artk

Dneme . Bunda sizlerin ok deerli kat

klarnz bekliyoruz. Yaz ya da iirlerinizi, dergi iin eletirile

rinizi ve uyarlarnz bekliyoruz.
S i ze ait haberleri .

Bilgi' deki gzel sohbetleri bugne

dek Buket' ten reniyordum. Bu kez o da Norve yoluna dt.

Dorusu bambaka bir kz o. ok iyi bir z var, iyi sanatlk
iin gereken dikkat, gzlem gc, sezgi, terslikler karsnda
tepkisi, vs. vs.

323

Sevgili Aabey, eer Eyll banda elimde olacak e

kilde yaz ya da iir gnderebilirseniz ok sevinirim. Bu ilk sa
ymza g verirsiniz.
ten selam ve sayglarmla.

Hseyin YURTTA
zmir - 28. 07.1979
---

---

Sevgili Aabey,
Sizden ivedi olarak bir yaz istiyorum.

Dneme 'te

Attila lhan adnn yer almas bize onur verecek. Bunu daha n
ce konumutuk. B u kez ustalara da yer verdiimizi biliyorsu
nuz. imdi bir yaz gndermeniz en ivedi dileimdir. Uygun g
receiniz bir konu olur. Ayrca, bunun srmesi de dileimizdir.
ten sayg ve sevgilerle.

Hseyin YURTTA
zmir - 1 7.11.1979
---

---

Sevgili Aabey,
Geenlerde gelen mektubunuzdan sonra hep bekledim.
Bir gn "der" diye. Ya buraya gelmediniz, ya da geldiinizde
arama frsatnz olmad. O gnlerde yazdm bir mektubu da
gndermemitim. Keke gnderseymiim.

Dneme ve benim iin sylediklerinize teekkr ede

rim. Dorusu ya, ''taral bir kuramsalla" dmeyi tam olarak

anlayamadm. Sanrm bu, "zmir dergileri" vb. almalardan
doan bir kan. Her neyse, neml i olan,

Dneme' i kiilik sahi

bi v e profesyonel bir dergi olarak grmeniz v e beni kutlamanz.

Kusurlarmz, eksiklerimizi elbette biliyoruz. Ama buradaki ve
lkedeki durum daha fazlasn yapmamz engelliyor.
Sevgili Aabey, yllardr, yazmalarmzda geiyor:

Dneme'e yazmak. Bu denli yakn ilikiler iindeyiz (ne denli

324

uzakta da olsak), ama bir trl bu gereklemedi. Dorusu ya,

size krlamyorum da. Ama, Attila lhan'a sz syletmeyen bi
rine ve dergisine birka yl iinde bir tek yaz bile vermemi
olmanzn zrlerini de biliyorum. Dolusunuz, retiyorsunuz.
Ama, bu rettiklerinizden bazlarn da, zellikle genlere y
nelmekte zenli olan dergimize gnderseniz, yenilere verdiiniz
nemi bir kez daha kantlam olursunuz.
Bunun yannda, Fena Halde

Leman' okudum. Saolun,

gndermisiniz. Birinci blm ok sevdim . Sonrasna kar

ym. "Ortodoks" bir solcu olmadm en iyi siz bilirsiniz. Kli
eler iinde dnmemeyi sizden rendim. Ustamn, cinsellie
bu romanda gereinden ok yer verdiini grdm. zldm.
stelik de, kiiler genellikle -ya da hepsi- cinsel kaymalar iin
deki kiilerden seilmi. O zaman, kendi doas iindeki cinsel
sorunlar bir yanda kalm olmuyor mu? Kadnsz erkekler, er
keksiz kadnlar, doyumsuzluklar, vb. Hep bir kayma iindekile
rin ne karlmas "doasal diyalektik"le de badattlamaz
gibi geliyor bana. Ayrca, Paris'teki

Leman Korkut' un, ekono

mik yapsnn birdenbire daha geri plana kayvermesi (irket i

lerini grldn falan belirten baz satrlar dnda aklk
getiri lmemesi) de Fena

Halde Leman ' n yalnzca Leman' n cin

sel ilikileri evresinde dnenip duran bir roman olarak belir

mesine yaram. Oysa, bu kadnn ekonomik balantlarna
(Trk komprador burjuvazisinin da bamllna yeterince

klk getirecek kadar) yer verilse ve ayrntya inilseydi ok da

ha iyi olurdu derim ben. stelik Leman, teki romanlardaki ge

nilemesine ve derinlemesine yaklatnz tarihsel ve toplumsal
sorunlardan birden uzaklaan, ilk blmden sonra adeta onlar
bir kyya itip bu insann ve evresindekilerin i dnyalarn,
cinsel sorunlarn kurcalayp duran ve onlarla yetinen bir roma
nnz. Leman' n Trkiye'ye dnndeki durum neydi acaba?
Hep bunu merak ettim.

1 2 Mart uygulamalarnn vard yeri

sonlara konulabilecek bir blm (tpk birinci blmn o do

yulmaz tadyla) bize aktarabilirdi. Velhasl Leman, sizi eletir
diimiz, bu cesareti verebilen roman oldu. Ben, biraz da sizden,

325

o engin kltrnzn, gl deerlendirmelerinizin ste kt

tarihsel/toplumsal romanlar beklemeye alm olmama veriyo
rum

bunu. Ve. Attila lhan dzeyinde (apnda demek daha

doru) birinin, bir a kucaklayan romanlar verebilecei orta

dayken byle, "kaamak bireyci modas"nn mezlerine mal
zeme verebilecek "tek boyutlu" romanlardan kanmasn bek
lemeyi okur ve rak hakk olarak gryorum . . .

"Kendi Yazdk/aryla " diye engel sayfamzda size ta

klan da benim. Edebiyatn hangi dalna el atarsa o dalda byk

yaptlar veren ve "fena halde doru syleyen", diyalektii ve
daha birok eyi bizlere reten drt ba mamur bir yazar o lan
Attila lhan'dan byle bir dnemde beklentilerimiz elbette b
yktr.
Sevgili Aabey, iimden gelenleri, aka drste yaz
dm size. Bana kzmayacanz biliyorum. Ama ltfen bu sz
lerimi dikkate aln. nk itenliimi biliyorsunuz. Sizi en iyi
tanyanlardan, en iyi izleyip okuyanlardan biriyim. .
Burada bir yanl da vurgulamadan edemeyeceim:
l . Blmn sonunda, Leman ' n anlarn ieren ve Franszca o
larak yazlm dosyann gazeteciye verildii belirtiyor. O gaze
teci, her nedense baz kiileri Osmanlca'ya yaklaan bir dille
konuturuyor, bazlarn da gnn Trke' siyle. Bunun nedenini
bir trl anlayamadm. Yoksa Franszca da ksa dnemde byle
bir deiim mi geirdi? Paa Nuri ancak Osmanlca'yla karla
nabilecek bir Franszca m kullanyordu? . .
Ama diliniz Leman ' d a okutturuyor.,.
Sevgili Aabey, imdi sizden ok nemli bir dileim

Dneme ' in Temmuz/Austos 1 9 8 1 saysn "iirimizde

Ulusal Kurtulu Sava " konusuna ayrdk. En baa Ulusal

var:

Kurtulu Savan ele alan, .tarihsel yerine oturtan bir yaz koy
mak istiyoruz. Bize bu yazy yazar msnz?

4-5 daktilo sayfas

bu yazy yazarsnz ok sevineceiz. Daha sonra genel olarak

iirimizde Ulusal Kurtulu Savan inceleyen bir yaz, sonra da
tek tek birka ozan ele alan yazlar koyacaz. ncelenecek o
zanlardan biri de sizsiniz. Ayrca sizlere bir de soru yneltece-

326

iz. O soruyu nmzdeki gnlerde gndereceiz. Yantlama

nz bekleriz. Yaz da, yant da Mays ortalarnda elimizde olur
sa ok iyi olur. Bu konuda sizden kesin bir yant bekleyeceiz.
ten sayglarm sunar esenlikler dilerim.

Hseyin YURTTA
zmir - 14.03.1981
---

---

Sevgili aabey,
Yaznz ve soruturma yantnz aldk. Dorusu ya bu
kadar erken geleceini hi birimiz ummuyorduk; ok sevindik.
Yalnz, yazdnz yaznn arabalklarm koyduunuz halde
baln koymamsnz. Bilemem, belki bir balkla bizim ya
ynlayacamz ya da balksz olmas gerektiini dnms
nzdr. Ama biz, bu yaznn baln sizin koymanz isteriz.
Bu nedenle, bize, yazya balk olarak ne koymamz gerektiini
acele bildirmenizi diliyorum. Yaz baln bildiren mektubu
nuzu

bekliyorum.
Yaznz bir solukta okudum. Hep Attila lhan etkisinde

kalmakla

sulanm biri olarak ne gzel bir su ilediimi bir

kez daha grdm

aka sylemek isterim.

Bazlarna

"boktan bir herifin deil, Attila lhan ' n etkisinde kaldm iin
kendimi ho gryorum, gelecekte ayn dorultuda ve fakat A.
lhan etkisinden uzaklam rnler verdike sizler de bunun
doruluunu greceksiniz" dediimi de dnerek mutlu ol
dum.

Kaleminiz varolsun !
Cumhuryet'teki (roman konusundaki) grlerinizi bir
ka kez okudum. Eh, roman da alyorum ya, daha bir ilgiliy
dim konuyla. Son zamanda romanla ilgili ne yaynlanmsa o
kumutum. Yok, Attila lhan yine "fena halde doru sylyor
du" . . . iin ilgin yan sradan okurlarla da konuyu tarttm.

ce "Yaar Kemal' in bir yapra yere drmesinin", "Kemal

Tahir'in bir yamuru dindirmesinin" on sayfa tutmas szlerine

327

klasik romanlardan iyi rneklerle kar kyorlard. Ama, ben

de grsel sanatlarn etkinliinin derecesini bilip

Sanayi ar

s 'nda kendimce yeni eyler denemi biri olarak sorunu deeli

yor ve iin bu yann gzden karmamamz gerektiini, Attilii
lhan ' n bu konuya ilikin szlerinin iyi deerlendirilmesi ve
eski/yeni romanclnn bu yol ayrmna dikkat edilmesi gerek
tiini vurguluyordum. Elbette bana hak vermek (dolaysyla si
ze) zorunda kalyorlard .

Hlasa, Attila lhan hakl olduu iin onunla baa klamaz!

Sayg ve sevgilerimle.

Hseyin YURTTA
zmir 09.05.1 981
-

---

---

Sevgili aabey,
Hanidir yazamadm size. Sonunda

"Dersaadet"e nak let

tiniz demek. Ne de olsa stanbul, deil mi? Bir Ankara kurulu

unun ardndan, yle sanyorum ki size nemli bir i rahatl
salayacaktr bu "mekan".

Ban Ucu ' nun ikinci basmn gndermisiniz, ok

teekkr ederim. kinci basma yazdnz nsz hemen oku
dum. Baz blmlerine Cumhur(Yet'teki konumalarda yer ver
mitiniz. Ancak, byle btnsel bir bak gsterdii iin bu n
sz -sizin romanclk anlaynz dile getirmesi bakmndan-
nemli. "Messes roman nizamn altst eden eserlerin yazld
bugnlerde, roman nizamn, hele hele yerli bir roman nizamn
kurmaya almak, en azndan ble bir durum varsa onu geliti
rip baz ilkelerini billurlatrmak gerekiyor sanrm, sizin roman
tartmalarnz da, bu tr yazlarnz da biraz o yolu aydnlat

yor. Hazreti Fethi Naci'nin kitabn henz btnyle okuyama

dm. Epeyce kartrdm yalnz. Kerameti kendinden menkul
eyh diye, bylelerine derler herhalde. Sorular soru deil, ya
ntlar yant deil. Kendi sorduu sorularda bile "akyor". Za
vall eletirimiz. Avrupa karsnda nasl da cce . . . Madem ki

328

ayn lte vuracaz, Fethi Naci'yi dnya eletirisinde nereye

koymamz gerekir bilmiyorum. B izim futbolcular gibi ilk mata
elenecei kesin.

yleyse . . .

lhan Berk' lere, Enis Batur' lara filan nasl bindirdii

mizi okuyor, gryorsunuzdur. Sanrm sonuta bunlar tmden
silip sprlp gidecekler. Bizimkilerin bazlarnn tembellii
de olmasa, ok daha iyi olacak.
unu unutmadan syleyeyim: Sevgili aabey, bende

Zenciler Birbirine Benzemez ile Abbas Yolcu yok. Onca arama

ya karn onlar bulamadm. Abbas Yolcu sizde de yoktur ya. bir
yzszlk edip Zenciler'i de imzanzla istiyorum sizden. te
kilerin tm hatmedilmitir tarafmdan.
Size Ocak saysnda bir "engel" attm: Gzel bir takl
m a oldu. A m a C a n Ycel'e attm engel gerekten bir harika.
Dayanamadm

artk

iir

diye

bize

yutturduu

dizelere:

"Dokunmatik " falan filan. Su iiyormu, iir yazyormu da, ne

dokunuyoruz' mu . . . "Su itiiniz kesin de, iir yazdnzdan
emin misiniz?" diye taktm ben de engeli. Bakalm neler diye
cek okuyunca. Sizin iin engel ise, "ne air kalm, ne iir"le
ilgili: Kendini yadsmak buna derler ite. . . dedim.

Karanlk Basmadan adl bir romana altm daha

nce size yazm sylemitim sanrm. ubat aynda onu bitir
meyi ve yaza dek temize ekmeyi dnyorum. Bir yarmaya
sokmak iin gnlerce/ayl arca daktilo etmek gerecek. Bense bir
kez temize ekip kurtulmak ve bir yaynevine vermek istiyo
rum. Ama kime? Erdal, her zaman benim yazdklarma kar u
zak durdu. Bilgi'nin artk yaynn iyi satan yazarlarla snrlan
drdn biliyorum. Ne dersiniz? Nereye bavursam?
Hazrladm iki iir kitabn iki ayr yarmaya sokup
da dl ardnda koan bir durumuna da dmek istemiyorum.

"Hey Gidinin zmiri " adl olann bir yerlere gndereceim, e

er bitirebilirsem . Bir de, iir stne denemeler var. zellikle

gen airlere baz yardmlar olabilecek bir dzenle yazdm de
nemeleri. Be alt konuyu daha yazdmda o da

1 00- 1 30 dak

tilo sayfalk bir kitap olacak. Onu kimse basmaz, diye dn-

329

yorum. Oysa, byle bir kitap yok. iir iin hep tek tk yazlarla
yetinilmi. Gen air yola ktnda ne yapacan, hatta nasl
davranacan bile bilmiyor. l 969'da filan bir dnn benim
durumumu. Hele daha nceleri . . .

"iir Yolunda " dosyas da sa

nrm Temmuz ya da Austos sonunda hazr olacak.

Yazn, Erdoan'n (zer) bana gsterdii yaknlk, i
tenlik artcyd. Acaba, yaynda da byle bir yaknlk grebi
lir miyim Bilgi'den? Yoksa hi o kapy almayaym m? Oray
en iyi bilen bir olarak bana neyi tlersiniz?
Sanrm gelecek ay Dneme ' i kapatacaz. Artk y
rmyor. ki aydr zarar ediyoruz. Biraz kadmz var, onu da
kullanp paydos etmeyi dnyoruz. ocuk kitaplar yaynn
srdreceiz. Belki tek tk iir kitab yaynlamaya da devam e
deriz.
Sz epeyce uzattm. zlemdir, hogrn.
ten sayglarmla, iyilikler dileyerek.
Not: Buradaki Sevgi Kitapevi sizinle i mza gn d
zenlemek istiyor. "hayrszn biridir fikrimce" ne dersiniz? Ya
nt bekliyoruz.

Hseyin YURTTA
zmir - 26.12.1981

Sevgili Aabey,
Size daha nce yazdm mektupta artk Dneme ' i ka
patmak zorunda kaldmz yazmtm. Ancak, sonradan arka
dalarla son bir kez daha hesap-kitap yaptk, zellikle reklam
olanaklar bulup bulamayacamz yolunda aratrmalar yaptk.
Sonunda dergiyi yaatmaya yetecek kadar reklam sz aldk.
Ve devam edeceiz. Aydn Yalkut da bakkallktan Dne
me ' ilie terfi etti. Artk derginin hemen hemen tm ilerini o
yrtecek. Bylece derginin aksamayaca, daha dzenli ve titiz
kaca inancndayz. Ho, Aydn bunlar size yazmt da . . .

330

Sevgili Aabey, bundan byle Attila lhan' dan daha ok

katk bekliyoruz. Telif cretinizi mahfuz tutuyoruz. Uzun mr
bol ksmet . . . aka bir yana, gerekten yazlarnzla, iirlerinizle
bizi

desteklemelisiniz. Dneme ki , Demokrat zmir taifesinin

bugnlere getirdii bir dergidir.

Mays

1 982 saysn "iirimizde Yergi " konusuna ayr

dk, zel say olarak yaynlayacaz. Byle bir say iin bize
nerileriniz neler olabilir? Bu saymza yazyla katkda buluna
bilir misiniz? Bu konuda bize ksa sre iinde yant yazarsanz,

seviniz.
Cmlemizin selam ve sayglaryla ... .

Hseyin YURTTA
zmir - 30. 01.1982
----

---

Sevgili Aabey,
Aylardr -onca istememe karn- size yazamadm. Bun
dan geekten utan duyuyorum. Sizi yantsz brakmay asla d
nemem, bilirsiniz. Ne ki, iinde bulunduum koullar, dertler,
-neyse ite- beni rahat brakmyor. Bir kez daha evlendik ya, siz
hani "ayn hatay ikinci kez yapmsn, bu bile bile olduu iin
Allah seni affetmez. . . " demitiniz ya, galiba affetmedi. Bir der
de attm ki sormayn. nceleri srekli kusmalar, uzun tedavi
lerden sonra iin psikolojik bir vak'a olduunun ortaya kmas.
izofrenik psikoz . . . Tedavi kar etmiyor. Bu kez ben de Aydm' la
birlikte ier oldum. Bir kat bu. Ancak dergi almalarn ak
satmadm. iiri de. Dzyazlar -zellikle bir romana balam
tm geen yl, o- aksad. Neyse, imdilerde kendimi toparlama
ya alyorum. Bu arada diimi skp sigaray da brakacam.
Yoksa bronitli akcierler beni yar yolda brakacaa benziyor.
Btn bunlara karn direnli olma yolunda kendimi iyi gryo
rum. Dergi almalar, iirle iyi gidiyor. Geen yl bir ounu

dl 'ne yolla
"Grsel iirler " diye bir diziye baladm. yi gi-

yaynladm iirleri kitap/dosya yapp Toprak

dm. u srada

33 1

diyor. Eskiden beri bu yolda denemelerim vard, bilirsiniz. B ir

de sizin yaz yeni bir kvlcm gibi tututuruverdi beni. Bu kez
senaryo filan gibi tekniklere yer vermiyorum, szcklerle resim
izmeye, fotoraf gstermeye, film izletmeye alyorum . . .
Sevgili Aabey, bir d e bu arada bir sr adamla bam
dertte. imdi biricik hedefleri benim. Ne iyi deil mi? Adamlar
benim Attila lhan ' n ra olduumu bilmiyorlar m nedir? . .
Bilseler. . . Bilseler geri dururlar. Ha, bir d e iin br yan var,
belki bunu bildikleri iin zellikle hedef alyorlar. . . Hem de en
yakn bildiklerinden, yzlerini grmediklerime dek. Hayli siya
sal bir ypratma ura bu iin ac an, taa

Demokrat zmir say

falarndan bugne birlikte geldiimiz arkadalar nce bu ii

balattlar. Attila lhan'a svp saymay devrimcilik sanan he
riflerin yannda gk kmayan bu kiilerin sizin yannzda uslu
finolar gibi hayran hayran yznze baktklarn anmsyorum

Edebiyat 8J 'de kendisiyle yaplan

Dneme yaz kurulunu, yani bizleri, "70'1i yl

da, ireniyorum. Bir Necati,

bir konumada

lar zel saysna sokmamak"la suluyor, iki yldan sonra sula

yabiliyor. Oysa ki, bir azam feda ederek srf ondan yant ve r
nek iir almak iin evine dek gittiimi, babasnn hastal iin
kynde olduundan bo dndm o gn bugndr kendi de
bildii halde byle yapabiliyor. Sorduumda da, ne nemi var,
benden yant istenmedi ki, diye o sra ayn okulda alan iki ar
kadan bu istei ilettiklerini sylemelerine de itiraz edip, yad
syarak . . . Anlayn artk. stne stlk, ayn dnemde o da yaz
kurulunda deil miydi? Ama mthi tembelliini "O yaz ku
rulu hibir zaman doru drst yrmedi ki . . . " diye rtbas et
meye kalkyor. Oysa o gn bugndr onun dndaki arkada
lar srekli ve dzenli altlar dergide.
Bunlar niin yazyorum sevgili Aabey? Tam bir ay
rma dnemindeyiz. Sanat/edebiyat deyip baka hesaplarla ha
reket ediyorlar. Bunlar bilesiniz. Belli grlerin adamlarnn
en sekin hedefi Attila lhan . . . Onlar da imama uyuyorlar. Ni
celeri ... Oysa, br yanda yle ummadnz kiiler sizi savunu-

332

yor ki, aarsnz. Yani akll adamlar da var daha. Cmleten

frttrmamz.

Sizin "Dergiler Baka Alem " adl yaznz biz severek,

duygulanarak okuduk. vn de duyduk. Ama kimileri bunu
bizimle sizin yaknlnza baladklarn yzmze sylediler.
Ben de, kndan bu yana sizin

Dneme iin ilk kez bir yaz

Dneme'e ayrmad

yazdnz, bu yazy da "mnhasran"

nz syledim. Neymi, birka yerde benim adm anmsnz.

Bakn adamlardaki takm kafasna. O zaman bizlerin de daha
sk bir ''takm olma" zorunluluu ortaya kmaz m? Madem ki
setikleri ypratma yolu

budur...
Bir de Yarn Dergisi yle bam dertte. Herifler yalvar
.

'

yakar yaz aldlar. Sonra kendi yaynladklar bu yazma szde

bir okur mektubu ve kendi "erh"leriyle saldrdlar. Ben doru
hedefmiim, yle diyorlar. Suum da, "retken olma"ya ilikin
o yazmda, "rgt/demek almalar, militanlk gibi ilerin sa
natnn deil, bakalarnn ii olduunu ve sanatnn asl gre
vinin sanatsal retimiyle toplumsal/siyasal almalara omuz
vermesi" gerektiini sylemi olmam. Ne kadar hakl olduum
ortada ya, bunlar gerekten Ortaa kafal adamlar. Yant yaz
dm. Bugn bir mektup, geri ekmemi istiyorlar, st kapal da
tehdit ediyorlar. Dost kalmak istediklerini filan da syleyip . . .
atallaacak. Ylmayacam. Kim olurlarsa olsunlar, ben yal
nzca doru bildiimi syleyeceim, "vicdan hr" olmann ta
rihsel sorumluluu gerei bu. Die di bir savam balyor
imdi.
Bu ara, biliyorsunuz Aydn, stanbul'a hazrlanyor.

Geliim 'de 1 Austos'ta bala demi Tanju. O giderse derginin

ileri yine gleecek. Fukaraya burada bir i bulunamad ki,
n'etsin. oluk ocuk, geim darl. . .
Ben d e 17 yllk retmenlii brakmay dnyorum.
2 1 bin lira maam var. Bir de almas olanaksz bir kann. O

zaman geim darl benim iin de sz konusu. Telif cretle

rimle geinmek yarna yoksullukla kmak demek. Ho zengin
olmay filan dndm de yok ya, kedi eniini tar gibi artk

333

tanp durmaktan filan da bktm. ocuk kitaplar; ilkokullar i

in tatil kitaplar filan bu yl vergi bakl snrn bile ayo
rum. Ama, onlarla geinmee abalamak sama geliyor. Daha
insanca yaayaym, borsuz dertsiz diyorum. imdi, niyetim
Milliyet' in burdaki brosundan i istemek. O olmazsa, gerekirse
ben de Aydn gibi stanbul'a (Geliim/Grse/, filan) kapa at
may bile kuruyorum. Ancak, Dneme ok dndryor, bir
de evre deitirme zorluu. Fakat aresiz kalrsam bunu yapa
cam. Ayrca psikolojik olarak da retmenlikle bam kalma
d. l gibi giriyorum derslere. Daha sekiz yl "retmenim o
beni drtt, u beni ittirdi, teki svd," gibisinden "mrebbi
ye" ii samalklarla uramay gzm kesmiyor.
Elde Var Hzn ' bir arkadamdan (nar' dan) oku
dum. ize ize kitabn dumann karm nar. Bir akam da,
Konak'ta epey iiri sesli olarak okuduk hep birlikte. Ama ben hep esirgemeyip gnderdiinizden- beklenti iindeyim: Posta
dan knca gnlerce okuyacam.
"Batnn Deli Gmlei "ndeki yazlarn hemen %90'n
daha nce okuduum halde bir de topluca gzden geirdim.
Toplu okumalar ilgin sonular veriyor: Tutarllk, dikkat, sav
saklanmayan bir yazarlk grevi . . .
B u ara Dneme ok iyi gidiyor. Datmclardan bir
kazk yemezsek tarihte ilk kez kar edeceiz. Yani direk sat ka
r olacak bu. Abone zarar ettirdii halde. ki zel saynn ayr
ayr havalar oldu. Yergi zel Says ile hem bu konuya dikkat
ekmek, hem gitgide snen bu gzel iir geleneini yeniden
canlandrma yolunda bir k yakmak, hem de tarihsel bir baka
grevi yerine getirmekti amacmz. Halikarnas Balks zel
Says ise, kimilerinin "Akdeniz Duyarl " filan diye ortaya
kp Bodrum zrvalklarn yutturmaya kalkmalarna bir set
ekmekti. Mitolojiden iirde bir yarar umulamayaca yazsn
yazm bir kii olarak ben, burada ayr bir senteze de yol aar
diye dndm bu sayy. nk Halikarnas Balks'nn insan
sevgisi, halk ve Anadolu sevgisi, deniz sevgisi, cokusu bize
nemli kaplar ayor. Zaten ben birka yl nceki yazmda

334

"mit"lerin samaln ya da tutarszlabartlm sylenceler ol

duklarn yine onun bir rneiyle aklamtm. yi bir
Halikarnas Balks yaklam oldu bu zel say da.
lhan Berk, Enis Batur, Ece Ayhan, vs. vs. btn bunla
ra kar sert yazlara ve grgra devam edeceiz. Yen ilerini ek
leyeceiz. Yoz, kaak bir sanatn boy atmasn biraz olsun en
gellemek anacmz.
ocuk kitaplar Bakanln retmenleri ve velileri r
ktmesi yznden durdu gibi bir ey. iir kitaplar da yle. S
nrl bir yayn ve bunlarn yannda baz ticari yaynlar yapmay
dnyoruz.
Yeteri kadar banz arttm. Ama, aylardr iimde bi
rikenleri aktarm oldum.
Tm arkadalarmn selam ve sayglaryla birlikte, y
rekten sayg ve selamlarm sunarm.
Hseyin YURTTA
zmir - 29. 06. 1982

Ustam,
Mektubunuz beni ok sevindirdi. Kvan duydum. Hak
kmda yine iyi eyler sylyorsunuz. Teekkr ederim.
Okullar kapattk. Bizim meslein en gzel yan olan
tatil balad. Okumak, yazmak iin geni sre var nmde. Ne
yazk ki siz byle bir olanaktan yoksunsunuz. Sanatlar bo ol
salar, yani bakaca meslei olmasalar, daha verimli olurlar gibi
geliyor bana. Okumak, yazmak, insanlar tanmak iin gerekli
zaman bulmak sanatnn hep kaamaklarnda ya da meslein
den artakalan zamanlarnda oluyor. Bu da onun yar yarya ve
rimden dmesi gibi bir sonu douruyor. Sizin "Ban U
cu "nun on yl kadar bir srede yazlmas da buna dayanyor
bence.

335

imdilerde "Ban Ucu "nu okuyorum. Yeni edinebil

dim. 200 sayfay geti. Her eyden nce dier romanlarnz a
tnz kansn uyandrd bende. Psikolojik, cinsel ve toplumsal
yanlarn bazan birbiri iinde, bazan yer yer ayrarak insan
kendi elikileri, saplantlar vb. iinde veriyorsunuz. Salih'in
"Trkiye Defteri "ndeki eletirisini de okudum. yi bir bak
izgisi yada as var adamn. Yalnz ben kitabn bana koy
duunuz aklamadaki "bu romandaki kiilerin gerek kiilerle
ilgisi olmad" yolundaki, gocunmalar nleme ve kiileri ger
ek kiilere adapte etmeye kar olduunu sandm abanz
hayretle karladm. nk bu kiiler o kadar gerek kiiler ki
''yok bir ehirde" yaamyorlar. te bu gereklie glge dr
mesi bakmndan -haddim olmayarak- kitaptaki aklamay ge
reksiz buldum. nk Halim yar yarya sizsiniz, Madam Rael
birok yanlaryla Magda, sz edilen elbette Adnan Menderes
gibisinden belki acaib dnceler uyand bende. Fakat bunlar
nemli deil elbette. nemli olan skntl bir dnemi gerek y
zyle, doru deerlendirmelerle vermi olmanz.
Trkiye Defteri'ne size de ekte gnderdiim iiri gn
derdim. Belki yaymlarlar.
Demokrat zmir 'deki Pazar yazlarnz tutarl davran
larda bulunabilen bir okuru oluturmas bakmndan ok nemli.
nk biz ne kendimiz gibi dnebildik, ne de kendimiz gibi
davranabildik bugne dek. Ya Arap gibi mezzin, ya Yahudi
gibi tccar, ya koyun gibi Mslman, ya kei gibi Batc olduk.
Hangi Sol ve Hangi Bat daki dncelerin birer uzants, ak
lamas oluyor bu yazlar. Bir gazete okuru iin bulunmaz nimet
elbet.
Zamannz aldm. zr dilerim.
Selam ve sayglar sunarm Ustam.
Hseyin YURTTA
Yeniky r. Foa - zmir
tarihsiz
'

---

336

---

CEM L MER'ten
ATTLA LHAN'a ...
Aziz lhan,
Her kitap, mehule yol lanan bir mektup. mehule yani
adresi olmayana. Bazan bir S.O.S., hazan bir ak mektubu,
hazan yldzlara atlan kement, fakat daima bir oalmak, bir
yalnzlktan kurtulmak arzusu. Sanat, bu manada, yeni bir dn
ya yaratmak cehdidir, daha dorusu Tanr 'nn murdar, rezil,
pespaye dnyasn dostlarla doldurmak cehdi. nce. 'Hangi
So/ 'unuzu okudum. bareler bak darbeleri gibi sapland uu
ruma. ntibalarm mektuplatrdm. Mektup, yllarca ekme
cemde ile doldurduktan sonra idam edildi sonra. 'Hangi Bat '
ile tantm. ok sevdim kitabnz. Kendi aclarm, kendi inki
sarlarn, kendi midlerim dile gelmiti. Bu defa daha az ekin
gen davrandm: ihtisaslarm makaleletirdim. Yazm, bir soh
bete davetti, bir sohbete davet daha dorusu bir nevi sevgi taar
ruzu. Aylarca cevap bekledim ... Sonra, 'Ban Ucu 'nu oku
dum. Sonra, 'Kurtlar Sofras 'm . Yaadmdan haberdar deil
miydiniz acaba. Oysa, dncelerimiz arasnda byk yakn
lklar vard. Ve btn uarlnza, dil konusundaki ar tutu
munuza ramen yazlarn beenerek okuduum birka Trk
yazarndan biriydiniz.
'Hangi Bat ', Trk Edebiyat'nda yaynlanmt, dei
tirmeden kitabma aldm. Hisar, Trk Edebiyat, Hareket, yaz
larma sayfalarn amak nezaketini gsteren dergi. Her
nde de Fildii Kule'mdeyim. Aramzdaki ortak ba, taham
ml ve tesamuh. 64'de Hind Edebiyat'n yaynladm (Dnem
yay.) . Okuyucusunu bulamayan bedbaht bir kitap. rreel bir
Hind ve ryada grlen bir edebiyat. Bir kelimeyle, kendi vec
dimi, kendi ryalarm armaan ettim Hind'e. Sonra, Saint
Simon 'u yazdm (an yay.). Nihayet, Bu lke ve Umrandan
Uygarla ( tken yay.) . Bu musdarip, bu bedbaht. bu kasvetli
yazlar ganglarndan syracak ve ihtiyar Rabelais'nin dedii

337

gibi kemii krp ilii bulacak -be (?) dost zekadan birisisi
niz. Daha yakndan tanmak arzusuyla ve gzle ri nden perek .

Cemi/ MER
18. 06. 1 974

Sevgili lhan
Mektubuna ok sevindim. En basit muaerek adabnn
kremizden g ettii bir devirde, sahici bir insana raslamak,
senin tabirinle "yreklendirici". Nezaketini ktye kullanma
pahasna da olsa, uzattn eli avularmda biraz daha tutacak,
sohbeti birka satr daha uzatacam.
1- "Bizim kuan toplumcular arasnda Cemil Meri
adnn zel bir yeri vardr ki, ben ya slah kabul etmez bir
sentimental, ya da ii d bir adam olduumdan, yllar gese de
seni hep o yerde muhafaza ettim... " diyorsun. Teekkr ederim.
Yalnz bu iltifatna ne kadar layk olduumu bilemiyorum. Yl
lar iimdeki byk sevgiyi -byk cokunluu- diyecektim
kllendiremedi. Ama biraz daha reybi. biraz daha karamsar ol
dum. htiyarladm m acaba? Diyaloa daima ak, dostlua
ebediyyen susuzum. Bir kelimeyle "slah kabul etmez bir
sentimantal" veya "ii d bir, bir adam" olarak vasflandrdn
Attila lhan'n bir nshay- saniyesi de benim. Toplumcu m u
yum, elbette. Fakat itira f ederim ki kelime benim iin eski
iiriyetini kaybetti. Daha dorusu hudutlar mehul, muhtevas
kaypak bir mevhum olarak gryorum toplumculuu. Belki
genliimin dnyas ile temasm kaybettiim iin. Karanlkta
ym ve tedirginim.
il- Yazlarn daima byk bir muhabbetle okudum.
Onlarda egzotik meyvelerin tad var. Bizim iklimin meyveleri
deil desem, hakszlk etmi olurum. Ama yine de lezzetleri
baka: daha badndrc, daha usareli. Adem' i cennetten kov
duran mahiyeti mehul meyveye daha yakn. imdilik aramz338

daki tek ihtilaf kelimeler konusunda. Kurum trkesine senden

baka hi kimsede tahamml edemiyorum. Bu bahisde, ve yal
nz bu bahisde mutaassbm. Hemen kaydedeyim ki "Kurtlar
Sofras"nn dili tam gnlme gre. slubdan szetmiyorum.
slup dai ma sensin. Deli-dolu,candan ve src. Derbederlii i
inde mkemmel.
III- Kitaplarm okuman mutlaka isterim. Samimiyet ve
zekasna sayg duyduum birka insandan birisin. Kendimi se
nin aynanda grmek, yani senin llerinle deerlendirilmek
beni ok memnun eder.
IV- Sac dergi ve yaynevleriyle a-Imama gelince; bu
yolu ben semedim. Solun kadir na inas davran beni ister
istemez gericilerin kucana deil, yanna itti. Bu yaknln fik
ri iffetim iin bir tehlike tekil etmediini kitaplarm okuyunca
grrsn. Yalnzm ve yazdklarm hi bir yank uyandrmyor,
dostlar arasnda. Aldanp aldanmadm nasl anlayabilirim.
Sana bir Hind ile bir Saint- Simon yolluyorum. Yani
soyunuyorum nnde. Ben bu merhalelerden getim. Mnzevi
bir fikir adamnn trajedisi bu. Nasl bitecek, bilinmez.
"Hangi Bat?"da en imrandiim paralardan biri
Tanrkut'la konumalarn. Tansak, o gnleri yeniden yaaya
maz myz? nsan ylesine azalyor ki dnyada...
Sevgilerle.
-

Cemil Meri
19 Temmuz 1 974
----

----

339

ORHAN KEMAL' den

ATTLA LHAN'a ...

Kardeim Attila lhan,

Mektubunu aldm. Yelken n yaz istiyorsun. Fakat
deil frtna gibi almak, u mektubu bile oluma yazdryo
rum. Bir fistl ameliyat geirdim. Gayet baarl oldu. ile
bitmemi, fistle rahmet okutan, kuyruk sokumumun zerinde
henz tehisi bile doru drst konulamayan, apse olduu sa
nlan bir baka bela ile haftalardr yatakta kamyorum. Ar,
sancnn eidi. Geceleri hemen hemen uyku yok. Galiba ona da
zaman gelince bir bak atlacak.
Yelken tedenberi benim urda hurda yaynlanm ya
zlarm alr koyard. Dostum Rkneddin Resulolu teklif te
kellf aramazd . Pek pek hikaye verirdim. Son yllarda daha ok
tiyatro oyunlar zerinde durduum iin hikaye, roman deneme,
polemik yazlar yazmyorum. Ama iyi olur olmaz senin ynet
tiin Yelken 'e yazacam.
Yataa mhlanp kaldm iin Kemal Slker' i de g
remiyorum. yi olur olmaz Nazm Hikmet Dosyas'nda iaret et
tiin nokta iin greceim.
Ulvi Uraz bir aydr zmir'de. u gnlerde Ankara'ya
gemi olmas mmkn. Oyunlarn, bu arada benim Yalova
Kaymakam 'n grmee vaktin oldu mu?
Sanc gene balad. Daha uzun yazmadm iin bala.
Oradaki dostlara selam, sevgi. Gzlerinden perim k ardeim.

Orhan KEMAL
12. 04. 1 968
---

340

---

NYAZ BERKES'den
ATTLA LHAN'a ...

Azizim Attila lhan,

Cumhuriyet'in Roman dl'n kazand
nz okudum, ok sevindim. Ayrca, Cumhuriyet'te kan ko
Gazetelerde

numanzdaki dnceleri de ilgi ile izledim. Bunlarn bazlar

na bir gn grrken deinmitiniz.

Uzaktan da olsa bu bir iki satr yazp tebriklerimi sun

mak istedim. Baar dilekleriyle .

Niyazi BERKES
06. 07. 1975
---

---

341

MEHMET AL AYBAR'dan
ATTLA LHAN'a ...
Sayn Attila lhan,
Gndermek nezaketinde bulunduunuz 'Hangi Sol ' iin
teekkrler. Hemen okudum. Dnya sol hareketini iyice ve her
ynyle bilmekte byk faydalar var. Hele bizdeki sol aydnla
rn gerekleri, -bu konudaki gerekleri- renmelerini, 600
yzyllk brokratik egemen "snf' ynetimimizin, Trkiye
Sosyalizmi iin ne byk bir tehlike tekil ettiini ok iyi bildi
imden, baka lkelere kyasla belki daha da zorunlu gryorum.
"Yaanacak gnlerin en gzellerini" daha yaamyorsak
da, inanl evkini tayoruz. lerdeki gzel gnlere baka trl
eriilmez.
Kitap iin tekrar teekkr eder, sayglar sunarm.

Mehmet Ali A YBAR

28. 01. 1 971

342

KEMAL SLKER'den
ATTLA LHAN'a ...
Deerli dost, Sevgili Attila lhan
nce unu syleyeyim; TV 'de harika mkemmeldin,
rahattn ve itenlik doluydu anlarn. Hele adn vermeden b
yk ustann iirini, kitabn okumann bask nedeni oluuna de
inmen ... Bravo yreimizin, kavgamzn airi, bravo!
Bir tane olsun istenilen kitaptan bulman beni sevindirdi,
hemen Paris'e mektup yazdm, yaknda kitab gnderebilecei
mi yazdm, senin himmetinle elde ediliini de -senden izin al
madan- duyurdum. Bu kadarck kusurum olduysa bala.
Mektubu postaladktan sonra "Yahu, ne yaptn Slker arkada,
dedim kendi kendime, ya lhan, bulma iine adnn karmasn
byk tevazuu iinde istemezse..." Dedim ya, yazdm bir kere.
imdiden teekkrler. Umarm ikinci basksn da yaparsnz, o
zaman ee dosta bol bol yollayabiliriz.
1 973 sonunda MAY'a verilmi kitap ancak imdi bas
lp gn yzne kt. Daha nce Halk'da tefrika edilmi, An
kara'da byk ilgi grmt. Senin bu tr kitaplar isteyeceini
bilseydim, sana sunardm. Neyse, anakta daha bal var. Hele
Nazm zerine bir aratrmam var ki, sorma. . . Vakit bulup not
larm gzden geirsem ciltlik (300'er sayfalk) bir seri olur.
Bu seriden olmasa bile air Nazm Hikmet diye bir kitap hazr
lamtm. Onun sevimli sitemine muhatap olmamay baarr
dm. Dedim ya, sen istedikten sonra, bu kadar ciddi ve nemli
bir yaynevinden ben de yararlanmak, onun araclyla ulusuma
yararl olmak isterdim, yine de isterim ... Ankara'ya geldiimde
telefon eder, bo vaktin olursa konuuruz.
Adresimi doru vermiler, sa olsunlar.
Sana tekrar teekkr eder, baarlarnn srmesini diler,
yeni yln kutlar, gzlerinden perim, yrekli kavgann insan
airi . .
Kemal S LKER

343

DOGAN AVCIOGLU'dan
ATTLA LHAN'a ...
Sevgili Kardeim,
Ben de Attila ne oldu diye merak etmekteydim. Mektu
bunu alnca ok sevindim. Demokrat zmir'de altn da bu
vesileyle rendim. Biz burada maalesef Demokrat zmir' i g
remiyoruz.
Tekrar devaml yaz yazmaya balamsn, beni son de
rece memnun eder. "Attila lhan 'n Defteri " diye bir klie ba
lk hazrlatalm. Yalnz tek bir sayfay mutlaka doldurma zo
runluluu ortaya kmasn. Yani baz haftalar, olabilir ki geni
konu yoktur, o zaman ksa yazmakta bir saknca olmasa gerek.
Haberlerinizi bekliyorum, sevgi ve sayglar.

Doan Avcolu
22 Ekim 1966
---

---

Sevgili kardeim,
Bayram dolaysyla posta aksamas yznden 29 tarihli
mektubun henz geldi. Maalesef 4 Kasm tarihli Yn 'e yetie
meyecek. Bilmem baz deiiklikler yapmak ister misin? Belki
tarihleri deitirmek uygun olur. Bu takdirde, dergi stanbul'da
basldndan ileri abuklatrmak amacyla, "Hamdi Avcolu,
Yn gazetesi , Molla Fenari Sok. Vatan Matbaas Caalolu
stanbul" adresine yaz. Yazlar da kolaylk bakmndan bundan
sonra devaml stanbul'a yollayabilirsin. Ben Hamdi'yi -ki kar
deimdir- durumdan haberdar ettim
lhan Seluk devaml yazmaktadr. Hastalk ve seyehat
dolaysyla arada srada Cumhuriyet'i aksatamad iin Yn '
aksatmaktadr. Mehmet Kemal ise, nce Kim ' e sonra da
ABC 'ye geerek, Yn 'den ayrlmtr. Sanat sayfas iin hakl.

344

sn. Halen yneticisizdir, ama yneticili de olumlu sonu ver

medi. Bu konuda fikirlerini ve yardmlarn beklerim.
Selamlar.

Doan Avcolu
2 Kasm
---

---

Sevgili Kardeim,
YN hakkndaki iltifatlara ve iyi dileklere teekkrler.
Gnlk gazete yazan arkadalar, iyi bir konu yakaladklar za
man bunu "yzbinlere" hitap endiesiyle gazetelerine yazmay
isterler, YN okurunun kalite ve etkisini nedense pek iyi de
erlendiremezler. lhan ve lhami'nin durumu budur. Diyecek
baka sz yok. Sanrm ki nmzdeki saylarda, imzalar ile
YN' ssleyeceklerdir. Mehmet Fuat ve Naci iin ise unu de
rim, yeter: Doru sze ne denir, ok haklsn kardeim.
kabilecek gibi iir ve yazlar gndermekten niye e
kiniyorsunuz? Memnuniyetle yaynlarz. Ama bu sanat sayfas
yle bir derttir ki, sizin de yakanz kaptrmaktan ne kadar e
kinseniz hakknz vardr. Buraya sizin iin gelmi mektup yok.
Geleni hemen iletirim. Sadece iki kitap vard. Onlar postalyo
rum.
Baki selam, gzlerinizden perim.

Doan Avcolu
stanbul, 8 Nisan 1967
----

----

Sayn Attila lhan,

Bu bir teekkr mektubu... YN' den esirgemediiniz
deerli destek ve yardma bin defa teekkr ederim. Notlar'nz
zevkle okuyanlardan biri de ben idim. "dim", nk kulanza da gelmi olmal- YN' gnde lik bir gazete yapma
abasndayz ve bu sebeple 30 Haziran 1 967 tarihinde Haftalk
345

YN'e ara veriyoruz. Gerekli mali ve teknik hazrlklara giri

mek iin vakitlerimizin tamamn bir dev agzll ile yutan
YN'e ara vermek zorunlu. Gnlk bir gazete gerekletirme
nin hayli g ve engellerle dolu yolunu bilmiyor olamazsnz.
Ama bu konuda byk bir boluk ve ciddi bir sol gndelie b
yk ihtiya var. Haftalk dergi, hzlanan olaylara yetimeye
yetmiyor. Gazetenin hazrl, yle sanrm ki, bizi en az 5-6 ay
uratracaktr.
leri bir hale yola koyar koymaz size hemen yazaca
m. Gnlk gazete iini -evdeki hesaplarn arya uymasyla
gerekletirince yardmlarnza byk ihtiyacmz olacak. Yeni
den belirtmek isterim ki, yazlarnz mkemmel ve Trkiye yaz
seviyesinin bir hayli stnde idi. Denediiniz taktirde fkra ya
zarlnda baar salayacanzdan hi phem yok.
Elyazmn irkinlii ile sizi yormamak iin makina ile
yazma nezaketsizliini yaptm, hogreceinizi umarm. Teek
krlerimi tekrarlar, sevgi ve sayglarm sunarm.

Doan Avcolu
stanbul, 26 Haziran 1967

--

346

--

HASAN ZZEDDN DNAMO'dan

ATTLA LHAN'a...

Pek aziz Attila lhan,

Varlk'ta yazdnz pek lirik yazy okurken gzlerim
yaard. Beni yirmi be yl susturan trajediyi derinden duymu
bir haliniz vard. Ben sizi bir iir yarmasnda ikincilii ald
nz gnden beri tanr, elime geirebildike yazdklarnz okur
ve Orhan Veli' lerden ok byk iir yazmaya gl bizim
gruptan bilirdim. Yamz epeyce ilerlediyse de Trk edebiyat
n yine de bizler yapmak ve Trk edebiyat tarihindeki yerimizi
almak zorundayz. Ahmet Kabakl gibi gericilerin yazd ede
biyat tarihinde ne kadar yerimiz yoksa Trk iirini tam anla
myla dejenere eden sonra da onun zerine bir sultan gibi kuru
lan Ganpilerin yazaca ya da salklayaca edebiyat tarihinde
de ylece yerimiz olmayacaktr. Politikann demir yumruu bizi
dediimiz maaralara kaparken onlar kendiliimizden boaltt
mz sandklar yerlere kurulurlar ve bizlere bir kez olsun d
np bakmazlar ve insancl bir acma bak bile frlatmaya te
nezzl etmediler. lmemek iin sanat potansiyelimizi bir yere
doru kanalize etmek istedik ve bundan Kutsal syan dodu.
Yine de elimde bu arada karaladm baka romanlar ve on be
yirmi iir kitabn dolduracak iir de var.
Her neyse, ancak ac ekmi geni soluklu bir airin ya
zabilecei o yaz ile beni nasl minnettar braktnz bilemez
siniz. undan ki insan, kendisini unutulmann en korkun ka
ranlklarna gmlm sand zamanlarda bile Emirgan-stinye
yolunda cokun bir air onun bile unutup gittii ve hangi dergi
de yaynlandn unuttuu bir iirini okuyabilmektedir. Bu ba
na ekilen hibir acnn boa gitmediini bir kez daha anlatt.

347

Size salt minnettarlm bildirebilmek iin yazdm bu

yazy biraz uzattm. Teekkr ederim, sa ol, byk Attila l
han!
Hasan zzeddin Dinamo
11 Mart 1966

--

----

Pek aziz ve sevgili airim,

Geen yl Varlk 'ta yazdnz gzlerimi yaartan yaz
nzdan beri sizinle her an yz yze gelip kiisel olarak da tan
abilmenin mutluluuna erimeyi bouna bekledim. Herhalde o
srada stanbul 'a da gelmitiniz. Sonra, Yn 'deki yazlarnzdan
Paris'e gitmi olduunuzu anladm. imdi de yeni, gzel ve in
sancl bir mektupla yine sesiniz zmir' den geliyor.
Elinize bir dergi alnz hi de fena deil . Yalnz sizi e
peyce yorar. Orhan Veli takmndan "ete" diye sz ediinizi
ok yerinde buldum. Koyunun bulunmad yerde boy atan bu
Abdurrahman elebi'lerde hi insanlk duygusu da yok. Yn
dergisinin son saylarnda Oktay Rifat'n bir yazsn okumu
tum. Nazm H ikmet'in bile kendilerinin etkisi altnda kaldn
dan, hele onun arkasndan gidenlerin bsbtn piyasadan silinip
gittiklerinden az kulaklarna vararak sz ediyordu. Ben, bu
anlayszl ok ac buldum. Sanki bizler sahneden kendi ye
teneksizliimiz yznden ekilmiiz gibi. Bundan dolay onlara
kar alacak mcadeleyi hi de haksz bulmuyorum.
Birka yl nce u anlamsz iir belasnn nedenlerini
anlatmak ve biraz da bizlerin meydandan itilmemize k tutmak
zere "Trk iirinde Apokali'ps " diye uzun bir yaz yazm,
Haber gazetesinde H. Deniz adiyle yaymlamtm. Mehmet
Seyda bunu yaymlanmam gstererek ondan bir pasaj almt.
Gazetede kan bu yaz arada kaynayp gitti. Sonra, bizim
Mehmet Ali Yaln May'da yaymlamak zere almt. Anla
lan yaymlayamayacak. Bunun iin, mektubunuzu alnca yazy
ondan istedim. Bu mektupla gnderemeyeceim. Yaknda alp
gnderebileceim sanyorum.
348

Ara sra radyodan eski yazdnz ak iirlerini dinliyo

rum. Yeni iir abalarnz nelerdir? Sizin iir kitaplarnz he
men hemen hep okumuumdur. u srada da Du var nz, Ya
mur Kaa 'nz masamn stnde duruyor. Bunun yeni bir ilgi
olmadna inanabilirsiniz. iirde ve yaz yaaynda bambaka
ve ok hzl bir atlmnz vard. Ulusal Kurtulu Sava 'n yan
stan iirlerle sanat dnyasna giriiniz de szn ettiiniz "e
te"den daha kkl bir ortamdan geldiinizi gsteriyordu. Ger
ek san'at, yaad srece byk airliin yolu zerindedir.
iiri hibir vakit eye feda etmeyiniz. iirinizin gemii, byk
iirin yolcusu olduunuzu gstermektedir. Yalnz, btn iyi ni
yetime karn Zamanlarmz elde edip okuyamadm. Eer eli
nizde varsa gndermenizi dilerim.
Yelken iin benden iir de istiyorsunuz. Binlercesi var.
Hep kanun erevesinde yaymlanabilecek iirler yazdm. Bir
ka bin tane tutarlar. Mapusane iirleri, srgn iirleri, gece
kondu iirleri, sonnetler biiminde yazlm iirler ki bunlar
Amarillis 'e iirler ad altnda topladm. 2 1 . Yzyln insanlarna
iirler -bunlara eskiler de katlmtr- ve daha gnlk olaylar ve
duygular ilgilendiren iirler. Size bunlar arasndan neler gnde
receimi ardm. Yine de bir eyler setim, gnderiyorum.
Yalnz imdiye dek birka iirim yitip gittiinden dergiye koy
mayacanz iirleri yine bana gndermenizi dileyeceim.
Yeni Gerek 'ten de istemilerdi. Birka yaymlanmad
halde onlarda kald.
Bizim Kutsal syan' sizin gibi stn aydn bir arkada
mn ilgin bularak okumas beni mutlu ediyor. Yn 'de vak
tiyle szn etmitiniz. Demek Menemen'de Yunanllara ate
eden Arap Hasan sizin akrabanz oluyor. Ben, onun ldrld
n 1 927' de yaymlanan zmir olaylar iinde bulunmu bir
yzbann kitabndan renmitim.
Bana me ktup yazmak isterseniz May yaynevine yaznz.
'

349

30 Kasm 1 967 tarihli mektubunuz iki gn nce elime

geti. Bylece cevab gecikmi oldu. Sevgiler ve baarlar aziz
arm.

H. . Dinamo
11 Aralk 1967

Aziz ve deerli airim,

Evet "iirimizde Apokalips " yazsn ayr bir zarf iinde
gnderiyorum.
Bugn gndermi olduunuz mektubun tarihine baktm.
1 8 / 2 ! 1 968 ' i gsteriyordu. Mehmet Ali Yaln'dan yazlar a
labilmek ii, cevabm uzatt. Bu k birka kez tandndan,
yazy g buldu. "iirimizde Apokalips " adn tayan bu yaz
y l 964 ylnda Hasan Deniz adyle Haber gazetesinde yaym
lamtm. Ne var ki hibir aydn bu gazeteyi okumadndan,
yaz da elbette gme gitmiti. Buna kar bir ilgi gstermeniz
beni sevindirdi. Zaten bu yazda ortaklaa aclarmzn ve da
vllarmzn ufak da olsa bir aklamas var. Yelken i okudum.
Benim zavall iirlerimi deerlendirmekle stanbul'daki So
yut 'ular ve dejenere toplumcu sanatlar epey pirelendirmi
olacaksnz. Yalnz dergide kendinizin de birka iiriniz olma
lyd. Sizin ok "velut" bir san'at olduunuzu bilirim. Pole
mik, roman, tercme yan sra bence yine en stn yannz "air
Attila lhan "dr. Cumhuriyet gazetesinde Baki Sha hergelesi
naslsa sizi unutmam. yidir. Derinlemesine bir yaz olmasa da
sznzn gemi olmas bile iyi. Yoksa, dostlarn bile en b
yk dman kesildikleri bir memlekette air ve san'at adam
olmak, en byk mutsuzluktur. Aklma gelmiken syleyeyim:
Yelken 'deki "Gz Mzii " adl iirimdeki Ronsard, Pansard
olmu Onu dzeltirlerse sevinirim. Bizim "May " dergisine s'

350

zmz gemiyor. Bir tek iirimizi ya da dzyazmz yaymlyor

ve ikincisini ok buluyorlar. Ben de ilerine karmyorum. Bu
yzden, yaymlanmasn pek ok istediim bu "iirimizde
Apokalips " yazm orada yaymlayamadm. undan ki derginin
edebi bir kaygusu yok.
Bilgi yaynevinde kacak kitabnz roman mdr? Dn
yann btn byk airleri romanlar da yazmlardr. Bu ro
manlar, onlarn airliklerini daha da geni insan ynlarna u
latrmtr. Elinizden geldiince roman yazn. Yalnz, teknik
ilerden de elden geldiince uzaklamaa almalyz. Koskoca
san'at dleri bu arada heba olup gidiyor. Acaba Yelken kendini
kurtaryor mu? Dergiciliin ne kerte g olduunu bilirim. Size
birka iir daha gnderiyorum. Tek dileim: Baslmayanlarn
geri gnderilmesidir. Pek ok iirim yittiinden kayglanyo
rum. Yelken'de sizin de iirlerinizi yeniden okumay zler, se
lam ve byk baar dileklerimi sunarm.

H.iDinamo
13 1 3 1 1 968
aramba

35 1

ORHAN HAN ERLOGLU 'dan

ATILA LHAN'a ...
ok deerli Attila lhan,
Mektubunuz beni duygulandrd. Gzel szleriniz iin
ok teekkr ederim. stediiniz karlklar iliik olarak sunu
yorum. Yelken dergisi ynetiminiz altnda yepyeni bir deer ka
zanacaktr. Ona yaz gndermeyi de zevkli bir grev sayacam.
Tekrar teekkr eder, sevgi ve sayglarm sunarm.

Orhan HANERLOGLU
stanbul - 05. 09.1967
---

---

Sayn Attila lhan,

Malreaux'yu sevmiyorum ama evirinizi ok sevdim.

Beni hatrladnz iin minnettarm, teekkr ederim. "Yelken "
henz kmad ama ben onun iin kk bir yaz hazrladm,
daha dorusu byk bir yaznn n tasars. .. liik olarak gn
deriyorum. Sevgi, sayg ve zlemlerimi sunarm ok deerli
kardeim.
Orhan HANERLOGL U
stanbu/ - 16.10.1967
---

---

ok deerli Attila lhan,

Ben size, beni balamanz dileyen bir mektup yaz
mak zereydim ki sizin mektubunuzu aldm. Asl ben size te
ekkr borluyum. Kitabm ok gzel deerlendirmisiniz,
minnettarm, saolun.

352

Yelken, deerli ynetiminiz altnda gerek bir sanat der

gs olmu. lerde daha da geliecei muhakkak. Gerek Var
/k 'taki ve gerek Yelken 'deki dncelerinize tmyle katlyo
rum. Sorularnza verdiim karlklarda ben Trkiye'nin bu d
nce kargaaln belirtmek istemitim. Siz bunu ok daha iyi
aklamsnz.
zmir radyosunda bir deil, birka iirinizi okudum, da
ha da okuyacam. Ancak stanbul'da banda verdiklerimi hangi
sra ile g!lderdiklerini bilemediim iin yayn tarihlerini nce
den size bildiremiyorum.
imdi yorucu ve youn yeni bir alma iindeyim. Bir
ka byk cilt olacan sandm bir Dnce Ansiklopedisi
hazrlyorum. Bilmem baarabilecek miyim?
En gerek sevgi ve sayglarm sunarm ok deerli
Attila lhan. -

Orhan HANERLOGLU
stanbul - 05. 12.1967

---

---

Sayn Attila lhan,

"Yasak Sevimek "i sevinle aldm. Beni hatrladnz
iin teekkr ederim. Uzun zamandr mektuplaamadk. Ben,
bildiiniz gibi youn bir alma iindeyim. zlediime gre siz
de yle. stanbul'a gelmiyor musunuz? Gelir de beni ararsanz
ok sevineceim. zlemlerimle sevgi ve sayglarm sunarm.

Orhan HANERLOGLU
stanbul - 18. 09.1968
---

----

353

KASIM YARGICl'dan
ATILA LHAN'a ...
Sayn Attila lhan,
"ki Neden ve Bir Koul " balkl fkranz byk bir il
gi ile okudum. Esasen her gn ayn ilgi ve biraz da hayranlkla
izliyorum. zellikle, siyasi grleri ne olursa olsun, pek ok
yazar gibi ideolojik talimnamelere bal kalmayarak grleri
nizi gereklere ve daha da nemlisi manta dayandrmanz
byle bir hayranlk uyandryor. Sanrm bunda aldnz Fran
sz kltrnn etkisi var. Ben de ayn yollardan getiim iin bu
tutumu ok iyi anlyorum. Bir de, sannn daha da nemlisi, de
rinlerine inmemi, okullarmzda retilmemi bulunmasna,
farknda olmamamza ramen manta dayanan slam felsefesi
nin de bunda rol var. phesiz siz de farkndasnzdr, Trki
ye'mizde en cahilimiz bile, farknda olmadan, hep manta da
yanmak abas iindedir. Ben yle gryor, yle hissediyorum.
Bilmem yanlyor muyum?
Ad geen fkranz okurken duyduum memnunluk a
dmn zikredilmi olmasndan deil, ne demek istediimi, zel
ve i ilikilerimde yakn veya uzak pek ok kimsenin aksine,
ok iyi anlam bulunmanzdandr. Burada bir noktaya dokun
mak isterim. Belirttiiniz gibi ktmser ve kskn deilim.
Belki verdiim haberden byle bir izlenim kmtr. Muhabir
olunca insann eli kolu bal oluyor, haberlerde yorum yapam
yor. Zaman zaman byle frsatlar ktnda, amiyane tabirle,
"kam" atnaktan da kendimi alamyorum. Onun iin kskn
deil aksine gerei anlatabildiim iin sevinliyim.
nsan uzunca bir sre baka bir lkede, zellikle Bat
Avrupa lkelerinden birinde oturunca ocukluumuzdan beri
beyinlerimizi ykam olan propagandalardan ok daha kolay a
rnabiliyor. Gerekleri daha iyi grebiliyor, neyin yalan neyin
doru olduunu daha iyi seebiliyor. zellikler muhabir olarak
tek bir evreye saplanp kalmamak, futbolcusundan politikac354

sna kadar geni bir evre ile iliki kurmak bu bakmdan byk
avantaj salyor. Kimin kof, neyin foya, neyin bo bir efsane
olduunu grebiliyor, o lkenin gazetelerini okurken satrlar a
rasnda ne denmek istenmi olduunu daha iyi seebiliyorsunuz.
Ve de anlyorsunuz ki, Batnn bize yutturduu efsane
leri beyinlerimizin iine aktanlar onlar deil bizdeki fikir ko
misyoncular. rnein Namk Kemal buralara gelmi ve Trki
ye' de syleyemediklerini burada veryansn etmi. Bizler de a
zlarmz bir kar ak "Aman oralarda ne byk hrriyet var"
diyerek hayran kalmz. Tabii ngiliz Namk Kemali konutu
racak. Osmanl Devletini ngiliz ykmay &klna koymu, byle
bir frsat kullanmaz m? Ama gelin grn ki, byle bir hrriyet,
ngiltere'nin karlarna dokunacak yabanc veya ngiliz kim
selere yok.
Hyde Park efsanesi de bunlardan biri. Orada portakal
sand zerine kp nutuk atanlar polisten izin alm belirli
aklabanlardan bakas deil. Siz hele Hyde Park'ta nutuk at
maa teebbs edin de greyim. Adam yaka paa gtrrler.
Hele banzda bere, gznzde gne gzl varsa yandnz
demektir. nk bu, ngilizlerin takt sfatlarla canavar, katil,
alak, barbar rlandal tedhiilerin niformasdr. Fakat ayn
eyleri, mesela Krt isyanc yaparsa hrriyet mcahididir.
Bunlara benzer daha ne rezillikler, oyunlar, birbirini tutmaz de
er lleri vardr. Milletvekilinin bile, nerede kald umumi
yerlerde, parlamento krssnde bile bizimki lerinki kadar sz
hrriyeti ve dokunulmazl yoktur. Bunlar bilmediimiz iin
bizler de saf saf hrriyeti Marx ve Lenin'i tercme edebilmek
ten ibaret sanrz. Ne yazk ki, bunlar buralara urayan ee
dosta sylediiniz zaman inanmak istemiyorlar. Beyinlerimiz
ylesine ykanm. Yaznz okuyunca sevin duymam da bun
dan. Geenlerde Guardian gazetesinde bir okuyucu, mektubun
da -bu mektup Milliyet te de yaynlanmtr- "Beyinleri boalt
mak doldurmaktan daha gtr" demiti. Ne kadar doru.
Bir de Bat gazetelerine duyduumuz enayice bir hay
ranlk vardr. Bat lkelerine muhabirlik yapan arkadalar da
'

355

ok iyi bilirler, zerimizde "Guardian ne diyor, Times ne di

yor?" basks vardr. Gazetelerimiz ille de bunlarn Trkiye iin,
iyi veya kt, ne dediklerini neden okuyucularna duyurmak
isterler? Ne diyorlarsa diyorlar. Sizin, benim gibi ngiliz'in
Trk okuyucusu iin nemini anlatabilene daha rastlamadm.
Tamam, bunlar istihbarat servislerinin, devlet ilgililerinin bil
melerinde, deerlendirmelerinde fayda var. Ama neden sokak
taki adamma "Bak falanca ngiliz gazetesi bizim iin yle
demi, byle demi" diyerek aalk duygular yaratlmak iste
niyor? Bu da kurtulamadmz kt alkanlklarmzdan biri.
Yapacaksak sizin gibi yapalm "Bak namussuz herife bizim iin
ne herzeler uydurmu" diyelim.
Sizinle ayn fikirdeyim. Tamam, haklarmz bileimi
zin zoru ile kabul ettirelim, Nitekim Kbrs'ta sonunda bu yola
bavurmak zorunda kaldk. "La raison du plus fort est toujours
la meilleure!" Fakat bu arada kullanlmas gereken ama kulla
namadmz silahlar da var. zellikle basn silah. ster yazl,
ister szl, ister grntl olsun, hatta sinemamz, tiyatromuz
ayn silahlar neden kullanmaz? Brakalm artk "Guardian ne
diyor"u, biraz da onlar "Milliyet ne diyor, Dnya ne diyor" diye
telalansnlar. Hangi gazetemiz, radyomuz, televizyonumuz r
landa, Rodezya konularn kurcalyor, kirli amarlarn, sis
temlerindeki bozukluklardan ocuklarn rzna gemeye kadar,
ortaya dkyor, tartyor, ahkam kesiyor? Denecek ki Trk o
kuyucusunu, dinleyicisini, seyircisini ne ilgilendirir? Kbrs so
runu, Trkiye'nin dviz sknts sokaktaki ngiliz'i ok mu il
gilendiriyor? Trkiye'de bir de aptalca inan vardr: her ngiliz
bir Lord Curzon'dur, her ngiliz allamedir. Ne diyorsunuz, daha
iki kere ikinin ka ettiini bilmeyen milyonlarca ngiliz var.
Bunlar m Kbrs davasn izliyorlar?
Mesele o deil. Ukalala devam etme, kendilerinin bir
ey olduunu kabul ettirme stratejisi. Bizim gibi enayiler de
"Falanca ne demi" diye telaa kapldka baarl oluyorlar.
plemeyin herifleri, ayn silahlar onlara evirin, bakn nasl
yola geleceklerdir. Basn ataeleri nasl gazetelerimizin eikle-

356

rini andrp, bizimkilerin baka yerlerde yaptklar gibi, diller

dkeceklerdir. Trkiye bunu anlayamyor. Yoksa ran'dan
Zambiya'ya kadar pek ok lke kar taarruza gemi durumda.
Baka kaplar kapand iin Trkiye'de meydan bo bulduka
daha da ykleneceklerdir.
Size bir rnek vereyim: Zaman zaman ngiliz televiz
yonlarnda macera filmleri gsterilir. Olay Londra'da balar
Park Lane, Piccadilly Circus derken kendinizi Paris'te Place de
l' Opera'da bulur, oradan Roma'da Via Venete' da tur atar, Ati
na'nn Omonia meydannda dolatktan sonra kendinizi stan
bul' da Hac Hsrev mahallesinin arnavut. kaldrml sokaklarn
da ykk dkk evlerin arasnda bulursunuz. Sorarm size, buras
yukarda saydm yerlerin stanbul'daki karl mdr? Anla
rm, macera byle bir yerde geecektir. Ama oraya gelinceye
kadar stanbul'da baka yerlerden geilmez mi? Londra'da, Pa
ris'te, Roma'da, Atina'da yapld gibi. Yapmazlar, hem de
domuzluuna yapmazlar. Yzyllardr Trk iin yarattklar i
maj deitirmek istemezler. steseler de sokaktaki adam inan
maz. Buna karlk biz ne yaparz? Turist mer' i filmlerimizde
Avrupa'ya gnderir sinema seyircimize heriflerin milyon dke
rek yapamayacaklar propaganday biz gnll olarak yaparz.
Gndersene Turist mer'i Londra'nn gecekondularna, Paris'in
Bidonville ' lerine.
Kurun askerleri bilirsiniz. ocukluumuzda hep oyna
dk. Bunlar ngiltere' de de en popler oyuncaklar arasnda. Bilir
misiniz en ok yaplan, satlan seriler hangisidir: Kzlderililere
kar Kovboylar ve Trklere kar valyeler. Bizim oyuncak
larmz neden Hallara kar Trkler diye seriler yapmazlar?
Diyeceksiniz ki bunlar uluslararasnda dmanl krkler.
Dorudur. Fakat bunu insan haklarndan, hmanizmden habire
sz eden, kendine gelince yan izen bu adamlara anlatabilir mi
siniz? Baka yolu yok. Silaha ayn silahla karlk. Yoksa ata
elerimiz kap kap dolamlar, protesto mektuplar yollamlar,
hi faydas yok, bir kulaklarndan girer, brnden kar.

357

Avrupal karc, kiliseden tccarna kadar, bir yandan

bizi kullanarak lehlerinde bizim beyinlerimizi, bir yandan da o
yuncaktan televizyonuna kadar btn olanaklar kullanarak
kendi adamlarnn beyinlerini aleyhimizde ykamlardr. Bunu
bilerek, dnyaya bu gzlkle bakarak davranlarmza bir yn
vermek zorundayz. Yoksa amar olan olmaktan kurtulamaz,
azmzla ku tutsak haksz karz. Bu ynde basnmza ok
byk bir dev dyor. Ama bunu anlatmak o kadar zor ki. Si
zin nclk yaptnz grmek biraz teselli veriyor. Bunun iin
de, bir Trk olarak mteekkirim. midim yava da olsa uyan
mamzda, kfr silahna bavurmadan ayn silahlar kullanarak
kar taarruza geme zamannn geldii inancna kavumamz
da.
En derin sayglarmla.
Kasm YARGICI
London 01.05. 1 978
-

---

358

---

SUAT TAER'den
ATTLA LHAN'a ...

Aziz kardeim,
Mektubuma zr dileyerek balyorum. Bir kere, beni
ok duygulandran mektubunu, elime biraz ge alm olmakla
birlikte, hemen cevaplamam gerekirdi; cevaplayamadm. Mek
tubun, Operaya gelmi. Bense, 1 5 gndr Operaya urama
maktaym. Onbe gnden bu yana ise, son oyunun hazrlklar
ve gnlk gaileler elimi kolumu balad. Ksacas, geciktim,
bala.
Hazrda tiyatro yazm yok; olunca yollayacam. iir
kitabm bu ayn sonunda km olacak. Gzn karmay ta
sarladm sonuncu kitabmdan iki iir sunuyorum. kmak
zere olandan sunmak isterdim ama, ne are ki, onda da gecikmi
oldum.
Yeni "Yelken "leri yollarsan memnun olurum.
Salklar diler, sevgilerle selam ederim.
Suat TAER
Ankara- 15.04. 1968

359

SALAH BRSEL'den
ATTLA LHAN'a ...
Azizim Attila lhan,
Ben edebiyat kahveleri zerine bir kitap hazrlyorum.
Bu kitapta Baylan Pastanesi de sk sk geiyor. Bu pastanede
bir zamanlar senin de post kurarak renci yetitirdiini biliyo
rum. Sadan soldan duyduum eylere bel balamadan bir de
senin azndan -birinci azdan- Baylan servenini dinlemek
istedim. Bu konuda bana yararl olur, senin Baylan yllarn ba
na anlatmak istersen memnun olurum.
Tabii bunlarn byk bir bln ilerde sen de belki
anlarnda anlatmak isteyeceksindir. Ama sanrm bana anlata
cak bir eylerin de vardr.
Sana imdiden bin teekkr.
Sevgi ve selam.

Salah BRSEL
07. 09. 1 973

ki gzm,
Gnderdiin mektuba ok teekkrler. Baylan pastanesi
blm senin verdiin bilgilerle bir hayli zenginledi.
Hoakal.
Yeniden bin teekkr.
---

---

Salah BRSEL

---

360

---

VEDAT GNYOL'dan
ATTLA LHAN'a ...

Sayn, (izin verirseniz) sevgili A.lhan,

Sizin, bir zamanlar deer verip, yazarlar arasna katl
dnz, yazlarnzla deerlendirdiiniz (sevip sevmediinizi
bilmiyorum ama) byk katkda bulunduunuz Yeni Ufuklar,
yirmi drt yllk, ar aksak, olumlu olums.uz yaamna son ver
di. Bir kapan saysyla okurlara seslenmek istiyorum. Orhan
Duru'nun araclyla, ikinci elden, size sesimi duyurmak, rica
larda bulunmak, balanmaz bir hata olmu olabilir. imdi, si
ze, dorudan doruya sesleniyorum. Kusurumu kabahatimi bil
mem balyacak msnz?
Bu kapan saysnda, sizden, n planda deer verdiim,
yazlar, romanlar, iirleri ile Trk edebiyatnn yceleri arasn
da saydm sizden, bir daktiloluk yaznzn paha biilmez kat
ksn istemeyi gze alyorum.
Benden buncack bir istei esirgemiyeceinizi umarak,
size, sonsuz hayranlklara dolu selamlarm sunuyorum.

Vedat GNYOL
21. 09. 1976
---

---

361

MER FARUK TOPRAK'tan

ATTLA LHAN'a ...
Kardeim Attila, yllardan sonra merhaba. Susan Ana
dolu kt zaman, Fahir ngec' in brosunda, sana kitap imza
lamtm. Sonradan hepsini Fahir postalad. Seninkini yanl bir
adrese gndermi olacak. Eline ulamay bundandr, sanyo
rum. Bu mektupla birlikte Susan Anadolu 'yu gnderiyorum.
Hsamettin Bozok, senin adresimi ve kitabm istediini
Tanr tank ki bana sylemedi. Herhalde unutmu olacak.
Yelken 'e memnunlukla yazarm. Bir noktada dnceler
tekrar birleti. Bir sredir gnlk benzeri bireyler yazmaa
balamtm zaten. lk blm ulatryorum sana. Yelken ' i d
zenli olarak izliyorum diyemem . stanbul'da belli bal yerlerde
pek bulunmuyor. Sanatsever bir arkada ara sra getiriyor bana.
rnein, Dinamo'nun iirlerinin bulunduu saydan sonrasn,
ktysa grmedim. Sen bana dzenli olarak gnderirsen, ya da
gndermeleri iin talimat verirsen memnun olurum.
63 'te evlendim. 64'te bir Avrupa gezisi yaptk. Dn
dkten ay sonra enfarkts geirdim. Aylarca istirahat ettim.
Fazla kilolar attm. imdi iyiyim, alyorum. stanbul'a gelir
sen bekleriz muhakkak.
km ya da kmam deneme ve eletirilerimden bir
seme yaptm. (Edebiyat Kavgamz) adn yazyorum kitabn
zerne.
Anlar kitab malum. Ama bitmedi daha.
Aragon'dan Les Commun iste ' l eri mi eviriyorsun?
Malraux evirini okumadm daha. iir kitabn ne zaman, nerde
kacak?
Baarlar diler, gzlerinden perim, beklerim.

mer Faruk TOPRAK

11. 04. 1 968

362

---

----

Kardeim Attila, mektubunu aldm. Fazla gecikmeden

yazyorum. Mbeccel Hanm', Gazeteciler Cemiyeti'nde bul
dum. kinci "Gnlk " verdim. Yelken ierii ile en iyi dergi
olma yolunda. Baka kentleri bilmiyorum ama, stanbul'da iyi
datlmyor yalnz. Belli bal yerlerde gremiyorum.
Mbeccel Hanm, dergi sahibinin ilgisizliinden yaknd. As
lnda dergi sahipleri btn olanakszlklara ramen birer sm
rc olmaktan kurtulamyorlar. ou beceriksiz kiiler. Bu
yzden b irok dergiler bin'in zerinde bir tiraj tutturamyorlar.
Varlk'la aranzda ne oldu? O kaprisli ve tutucu Yaar'
bilmez deilsin. ittiime gre, senin herkese atna ierli
yormu. Adamn grne bak. Herkese atyorsun diyor ama,
haksz m onu aratrmyor. Karsnda hep evet efendimcileri
grmek istiyor anlalan.
Rfat, Trk Solu 'nun sanat sayfasn ynetiyor. Doldur
makta glk ekiyorlar. Yazlarnn tamamn orada yaynl
yor. Sana kar bir krkl olduunu sanmyorum.
"Gnlk ")erin ncsn sana ulatryorum. Tem
muz' da belki biraz tatil yapacam. O zaman makineye ekmek
olanan bulursam, daha fazlasn gnderirim. Bir iki say sonra
iir de yollarm. Dinamo' nun vakti ok. Biliyorsun bizden
hergn sekiz saatimizi koparp alyorlar. Gene de muntazam
yetitiririm.
Eyll banda karmla birlikte turistik Akdeniz gezisi
yapmak niyetindeyiz. zmir'den geeceiz. Grrz o vakit.
Ka yl var karlamadk. zledim seni.
Mektubunu bekler, baarlar dilerim, gzlerinden perim.
mer Faruk TOPRAK
07.06. 1 968
---

----

363

Kardeim Attila, mektubunu aldm. Yazm gnderiyo

rum. Yelken ' in Temmuz says da iyi. Yalnz o ticari ilanlar belli
bir yerde toplansa, yazlarla kar karya kalmasa daha iyi ol
maz m?
Mbeccel Hanm' la bir defa Gazeteciler Cemiyeti'nde
grmtm. Ondan sonra be-alt kez telefonla konutuk.
Bende de drst bir insan izlenimi brakt. Daha fazla bir bilgim
yok. Hele evresindekileri hi bilmem. kinci Yeni tayfasndan
ya da eski tfekilerden kimlerle ahbap, hibir bilgim yok. Bu
konuda kulama bir ey alnmad. Telefonla yaptmz ko
numalarda bu trden bir yaknma gstermiyor. Sana gelen
sylentileri de bu nedenle bilemiyorum.
Yelken ' le ilgilenmek sorununa gelince. Biliyorsun
hergn 7-8 saatim ofiste. Bunun dnda ki saatler, evde oku
makla-yazmakla geiyor. Sk sk Babali'ye bile gidemiyorum.
Ancak Cumartesi gnleri birka arkada grebiliyorum o kadar.
Sonra shhatim de basmevleri ile boumaya elveril i deil ar
tk. Bana sorarsan, Mbeccel Hanm, ufak tefek aksamalar ha
ri- bu ii yrtebilecek yetenekte. Patronla arasnn iyi olduu
nu sylyor. alt yer btn basmevlerine yakn olduu i
in daima temas koruyabilir.
Sana geen mektubumda da yazmtm. Akdeniz seya
hati iin 1 Eyll' de karmla birlikte buradan hareket edeceiz. 2
Eyll gn sabah zmir'de oluruz. O gn akama kadar orada
kalacak gemi. Seni, Bilbaar', Kocagz' grmek isteriz. Seni
gazetede mi grebiliriz? Bana yazarsan, aramak olanan bulu
ruz, grrz.
Bolca selam. Gzlerinden perim.

mer Faruk TOPRAK

09.08. 1968

364

GLTEN DAYIOGLU'dan
ATTLA LHAN'a ...

Tutuklunun Gnl 'n kutlar salkla srekli baarlar

dilerim
Glten DA YIOGLU
(telgraf) 25. 9. 74
---

---

Srtlan Pay'ndaki baarnzdan tr kutlarm sizi.

Sayglar sunarm.
Glten DAYIOGLU
(telgraf) 1. 7. 75
---

---

365

MT YAAR OGUZCAN'dan
ATTLA LHAN'a ...
Sayn Attila lhan,
3

yldr "Halk iiri ", "Divan iiri ", "Hayatta Olmayan

20. Yzyl airleri " olarak hazrlayp kardm ukurova Du

var Takvimi bu yl yaayan 1 2 Trk airine ayrlmtr.

Deerli sanat dostum Semih Balcolu'nun resimle
yecei sz konusu takvime sizin de 1 iirinizi almama msaa
delerinizi rica ederim.
Deerli iirinizin telif creti olarak 200.-T.L Trkiye
Bankas zmir ubesi vastasyla bugn adnza havale olarak
karlmtr.
Derin Sayg ve Sevgilerimle
mit Yaar OGUZCAN
29. 06. 1 973
---

---

Sayn Attila lhan,

Bildiiniz gibi: iinde sizin de bulunduunuz "airlerin
Setikleri " adl Antolojim Mart 1 97 1 'de Bankas Kltr Ya
ynlar arasnda kmt.
Kitabn kaca gnlerde ar bir rahatszlk geirmem
ve bu rahatszln bir enfarkts kriziyle sonulanmas dolay
syla eserin baz blmlerinde zc dizgi yanllar olmutu.
Bu yln sonbaharnda 2. basksn yapacamz kitapta
bu gibi yanllarn olmamasn phesiz siz de arzu edersiniz.
Yeni basky eksiksiz ve yanlsz karmak amacyla aada
belirttiim ricalarm Mays 1974 sonuna kadar yerine getirme
nizi bekler, esirgemeyeceinizi umduum ilgileriniz iin imdi
den teekkrler ederim.
366

Kitapta bir sayfas resminiz, bir sayfas biyografiniz, 1 O

sayfas da iirleriniz iin olmak zere size ( 1 2) sayfa ayrlmtr.
Ayrlan bir sayfaya sacak ekilde ksa bir biyografinizi,
Basl iir kitaplarnzn adlar ile basm yllarn,
Ayrlan 1 O sayfaya sacak kadar setiiniz iirlerin
daktilo edilmi rneklerini,
Resminizin altna konmak zere beyaz kat zerine si
yah ini mrekkebiyle atlm bir imza meinizi, yukarda be
lirttiim sre iersinde (P.K. 260 Sirkeci stanbul) adresime ta
ahhtl olarak gndermenizi bekliyor, rica ediyorum.
.

mit Yaar OGUZCAN

29. 04. 1974

367

ATTiLA LHAN' a
---- Edebiyat Dnyas111da11

MEKTUPLAR

lk genliimiz, hayran olduumuz gen kzlara, bitmek

tkenmek bilmez mektuplar yazmakla gemitir. (. .. ) Salome
ve Freud'un yaknlaryla ya da birbirlenyle mektuplamalar
da hem edebiyat, hem bilim dzeyinde, griye ilgin belgeler
brakmtr. (. . . ) Buket Uzuner, Selim ileri, vb. (mektup
yazanlarn) ou bugn, tannm, edebiyat tarihindel<i
yerini alm isimlerdir. (. .. ) Mektuplar, gerekte, ... insann
zeti saylabilir. (. . . . ) Bu bakmdan mektuplarn acmasz
tanklna d iyecek yoktur. ( . . . )Yazarfar a rasndaki
mektuplamalarn aklan J? yaymlanmas, daha ok
sanatlar dnyadan elim eteini ektikten sonra
yaplmtr ... Yazanlarn ou henz sa iken benim bana
yazlan mektuplar yaymlamam, btn hayatma -ve
fikriyatma hkmetmi olan "tutarllk", ak ve aydnlk
olmak tutkusuna dayanr. (. .. ) Onlar ben teki tarafa
gemeden yaymlamak isteyiime gelince, .. mektup yazlan
kii ortada olmaynca, mektubu yazanlara, savunma hakk
kalsa da, itiraz ya da dzeltme haJ9< tam kalamyor; .. cevap
hakk ortadan kalkm oluyor. Onemli bir ksm saken
mektuplarn ortaya kmasnda yarar ok. (. ..) Bir ok hallerde
kolaylkla kendi aleyhime dnebilecek "klar'' yaptm,
gz gre gre kt niyetlilerin kuyumu kazmalarna olanak
salayacak tavrlar koyduumu herkes bilir. ( . . )
.

ATTiLA LHAN

ISBN

975-84 1 0- 1 8-0

1 1111 1

9 789758 410187
otopsi