OGRZEWNICTWO

Obcienie cieplne pomieszcze

wg norm PN-EN 12831 i PN-B-03406
Dr in. FRANCISZEK RUSZEL
Katedra Klimatyzacji i Ciepownictwa
Politechnika Wrocawska

Podano uwagi odnonie do wartoci wspczynnikw redukcji temperatury dla wybranych przypadkw wymiany ciepa w metodyce obliczania obcienia cieplnego wg normy
PN-EN 12831:2006. Przedstawiono przykadowe obliczenia
cakowitego projektowego obcienia cieplnego pomieszcze na podstawie normy PN-EN 12831:2006 i porwnano
je z obliczeniami wg normy PN-B-03406:1994.

o 16 K, przy tak maej rnicy zagbienia nie jest wrcz

moliwy. Wydaje si, e dla warunkw polskich, powinno
by znacznie wicej wspczynnikw redukcji temperatury
i powinny by one inaczej zrnicowane. Wspczynniki redukcji temperatury powinny zalee rwnie od strefy klimatycznej, bo przy staej ich wartoci dla pomieszczenia
nadziemnego z jedn cian zewntrzn, rnica temperatury zewntrznej pomidzy stref klimatyczn I a IV wynosi
(-16 -(-24)) = 8 K, podczas gdy w przestrzeni nieogrzewanej
tylko (5,6 2,4) = 3,2 K.
Do porwnania przytoczono rwnie tabel 2 z wartociami temperatury w przestrzeniach zamknitych, przylegaj-

Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan

do otoczenia
W celu obliczenia wspczynnika projektowych strat ciepa przez przenikanie HT,iue naley obliczy wspczynnik redukcji temperatury bu. W przypadku, gdy temperatura przestrzeni nieogrzewanej, u, w warunkach projektowych jest
okrelona lub obliczona, bu, oblicza si z zalenoci
bu =

int, i u
int, i e

gdzie:
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni
ogrzewanej i, C,
u projektowa temperatura w przylegej przestrzeni
nieogrzewanej, C,
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Wartoci orientacyjne wspczynnika bu dla rnych przestrzeni nieogrzewanych mona odczyta z tabeli podanej
w normie [7]. Tutaj przytoczono t tabel, w ktrej dodatkowo obliczono wartoci temperatury w przestrzeniach nieogrzewanych, jakie wynikaj z przyjtych wartoci wspczynnika bu (tab. 1). Przeksztacono powyszy wzr otrzymujc:
u = int, i bu ( int, i e ).
Projektow temperatur wewntrzn przyjto int,i = 20 C.
Obliczenia wykonano dla projektowej temperatury zewntrznej e odpowiadajcej strefom klimatycznym Polski. Analizujc zestawione wartoci mona mie wtpliwoci odnonie do relacji wystpujcych midzy nimi. Wynika z tego, e temperatura dla pomieszczenia podziemnego
z oknami/drzwiami zewntrznymi zostaa przyjta na takim
samym poziomie, jak dla pomieszczenia z trzema cianami
zewntrznymi, pooonego nad terenem, czyli minus 12 C.
Poniewa w pomieszczeniu podziemnym wicej ni 70%
powierzchni cian styka si z gruntem, wydaje si, e temperatura, jaka si ustali w tej przestrzeni bdzie zdecydowanie
wysza. Mona mie rwnie wtpliwoci i do innych wartoci temperatury, np. jeeli pomieszczenie piwniczne z jedn cian zewntrzn nie jest podziemnym, gdy ma nieznacznie mniejsz ni 70% powierzchni ciany stykajc
si z gruntem, to naley przyjmowa wartoci jak dla pomieszczenia nadziemnego, czyli zamiast temperatury ujemnej 12 C temperatur dodatni + 4 C. Skok temperatury
18

TABELA 1. Wspczynniki redukcji temperatury [7] oraz obliczeniowa temperatura przestrzeni nieogrzewanych
Wsp- Obliczeniowa temperatura
czynnik przestrzeni nieogrzewanych
redukcji w strefie klimatycznej, C,
Rodzaj przestrzeni nieogrzewanej tempedla bu wg PN-EN12831
ratury
I
II
III IV
V
bu
-16 -18 -20 -22 -24
Pomieszczenie:
tylko z 1 cian zewntrzn,
0,4
5,6 4,8 4,0 3,2 2,4
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi bez drzwi zewntrznych,
0,5
2,0 1,0
0 -1,0 -2,0
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi z drzwiami zewntrznymi
(np. hale, garae),
0,6
-1,6 -2,8 -4,0 -5,2 -6,4
3 cianami zewntrznymi
(np. zewntrzna klatka schodowa).
0,8
-8,8 -10,4 -12,0 -13,6 -15,2
Podziemia1):
bez okien/drzwi zewntrznych,
z oknami/drzwiami zewntrznymi.

0,5
0,8

2,0 1,0
0 -1,0 -2,0
-8,8 -10,4 -12,0 -13,6 -15,2

Poddasze:
przestrze poddasza silnie
wentylowana (np. pokrycie dachu
z dachwek lub innych materiaw
tworzcych pokrycie niecige) bez
deskowania pokrytego pap lub pyt
czonych brzegami,
inne nieizolowane dachy,
izolowany dach.

1,0
0,9
0,7

-16 -18 -20 -22 -24

-12,4 -14,2 -16,0 -17,8 -19,6
-5,2 -6,6 -8,0 -9,4 -10,8

Wewntrzne przestrzenie
komunikacyjne
(bez zewntrznych cian, krotno wymiany powietrza mniejsza ni 0,5 h-1)

20

20

20

20

20

1,0

-16

-18

-20

-22

-24

0,8

-8,8 -10,4 -12,0 -13,6 -15,2

0,9

-12,4 -14,2 -16,0 -17,8 -19,6

Swobodnie wentylowane
przestrzenie komunikacyjne
(powierzchnia otworw/kubatura
powierzchni > 0,005 m2/m3
Przestrze podpodogowa
(podoga nad przestrzeni nieogrzewan)
Przejcia lub bramy przelotowe nieogrzewane, obustronnie zamknite
1)

 omieszczenie moe by uwaane za usytuowane w podziemiu, jeeli wicej

P
ni 70% powierzchni cian zewntrznych styka si z gruntem.

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 3/2008

TABELA 2. Obliczeniowa temperatura przestrzeni zamknitych [5] oraz wspczynniki redukcji

temperatury dla projektowej temperatury wewntrznej int = 20 C

Rodzaj przestrzeni zamknitej

Obliczeniowa temperatura
Wspczynnik
przestrzeni zamknitych
redukcji
w strefie klimatycznej, C,
temperatury
wg PN-82/B-02403
bu dla III

II

III

IV

Pomieszczenia nieogrzewane z oknami lub drzwiami zewntrznymi:

a) z jedna przegrod zewntrzn,
b) z dwiema przegrodami zewntrznymi,
c) z trzema przegrodami zewntrznymi.

0,65
0,75
0,85

-2
-6
-10

-4
-8
-12

-6
-10
-14

-8
-12
-16

-10
-14
-18

Pomieszczenia nieogrzewane bez okien i drzwi zewntrznych:

a) z jedna przegrod zewntrzn,
b) z dwiema przegrodami zewntrznymi,
c) z trzema przegrodami zewntrznymi.

0,5
0,63
0,75

4
-1
-6

2
-3
-8

0
-5
-10

-2
-7
-12

-4
-9
-14

Pomieszczenia ogrzewane w przylegajcym (bez szczeliny

dylatacyjnej) budynku:
a) z centralnym ogrzewaniem,

niem o wyszej temperaturze.

To cieplejsze pomieszczenie ogrzewa obliczone pomieszczenie i dlatego wspczynnik redukcji temperatury
musi o tak warto zmniejszy warunki strat ciepa
przez przenikanie.
Przykadowo, wspczynnik redukcji temperatury przy
przepywie ciepa z azienki
do pokoju dla III strefy klimatycznej wyniesie:
f = (24 20)/(24 +20) = 0,091,
natomiast dla pokoju przy
przepywie ciepa z azienki
do pokoju (zyski ciepa):

temperatura obliczeniowa
wg PN-82/B-02402

b) z indywidualnym ogrzewaniem np. z ogrzewaniem piecowym lub

akumulacyjnym elektrycznym.

0,2

12

12

12

12

12

Podziemia nieogrzewane przeznaczone na piwnice:

a) kotownie i wzy cieplne,
b) bez okien lecz z przewodami c.o. w piwnicy,
c) bez okien i bez przewodw c.o. w piwnicy,
d) z oknami w cianach zewntrznych i przewodami c.o. w piwnicy,
e) z oknami w cianach zewntrznych bez przewodw c.o. w piwnicy.

0
0,3
0,4
0,5
0,6

20
12
8
4
0

20
10
6
2
-2

20
8
4
0
-4

20
6
2
-1
-5

20
4
0
-2
-6

0,95

-14

-16

-18

-20

-24

0,88

-11

-13

-15

-17

-19

Wynika z tego, e poza rnic w znaku inna jest rwnie warto liczbowa wspczynnika redukcji temperatury dla strat ciepa i dla zyskw.
Jednak mona mie wtpliwoci czy w ogle uwzgldnia zyski ciepa w takim
przypadku, poniewa norma nic o zyskach ciepa nie
wspomina.

0,75

-6

-8

-10

-12

-14

Przykad obliczeniowy

Poddasze nieogrzewane:
a) przy dachu krytym dachwk, pytami azbestowo-cementowymi
lub blach z nieszczelnym odeskowaniem, jeli wspczynnik
przenikania ciepa jest wikszy ni 5 W/(m2 K),
b) p rzy dachu krytym dachwk, pytami azbestowo-cementowymi,
pap lub blach ze szczelnym odeskowaniem albo pyt elbetow,
jeli wspczynnik przenikania ciepa zawarty jest midzy 2 a 5
W/(m2 K),
c) p rzy dachu ze szczelnym odeskowaniem lub pyt elbetow,
przy izolacji cieplnej, jeli wspczynnik przenikania ciepa jest
mniejszy ni 2W/(m2 K).
Przestrzenie podpodogowe w budynkach niepodpiwniczonych
Przejcia lub bramy przelotowe nieogrzewane, obustronnie zamknite
Szczeliny dylatacyjne o szerokoci do 5 cm, zamknite i wypenione
izolacj ciepln na gboko co najmniej 20 cm

cych do pomieszcze ogrzewanych, zamieszczonymi w normie [5]. Jest tutaj wiksza liczba przypadkw i nieco inaczej
opisanych i jak si wydaje, w pewnych warunkach mog by
wykorzystane. Dysponujc wartociami tej temperatury obliczono przykadowo wspczynnik redukcji temperatury dla
III strefy klimatycznej i wartoci temperatury wewntrznej
projektowej int,i = 20 C.

Straty ciepa do przestrzeni ogrzewanej do rnej

temperatury
Wspczynnik redukcji temperatury w przypadku przenikania ciepa do/z przestrzeni ogrzewanej do innej temperatury uwzgldniajcy rnic temperatury przylegej przestrzeni i zewntrznej projektowej temperatury, wyraony
jest wzorem:

pp
fij = int, i
int, i e
gdzie:
fij wspczynnik redukcji temperatury,
pp projektowa temperatura w przylegej przestrzeni,
C.
Jak wynika z powyszej zalenoci, wspczynnik redukcji temperatury moe mie warto ujemn. Z takim przypadkiem bdziemy mieli do czynienia, gdy obliczamy straty ciepa dla pomieszczenia, ktre styka si z pomieszczeCIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 3/2008

0,5

0,88

-11

-13

-15

-17

-19

fp = (20 24)/(20 +20) = 0,1.

Obliczy warto cakowitego projektowego obcienia

o 5 C nisza ni w przylegajcych
cieplnego (zapotrzebowania
pomieszczeniach
na ciepo) dla pomieszcze
mieszkania znajdujcego si
na kondygnacji poredniej budynku wielorodzinnego rys.
ciany zewntrzne konstrukcyjne i osonowe budynku wykonane s z cegy silikatowej ocieplonej styropianem, ciany wewntrzne konstrukcyjne z cegy silikatowej, natomiast
ciany wewntrzne azienki z bloczkw gipsowych. Budynek zlokalizowany jest w III strefie klimatycznej. Wykona
obliczenia wg normy [7] przy zastosowaniu metody uproszczonej oraz wg normy [6].
Zaoenia:
projektowa temperatura zewntrzna: e = -20 C,
rednia roczna temperatura zewntrzna: me = 7,6 C,

Rys. Rzut 2 pitra budynku do przykadu

19

 wysoko kondygnacji: hk = 2,8 m,

wspczynnik przenikania ciepa ciany zewntrznej
konstrukcyjnej Usk = 0,30 W/(m2 K),
wspczynnik przenikania ciepa ciany zewntrznej
osonowej: Uso = 0,31 W/(m2 K),
wspczynnik przenikania ciepa ciany wewntrznej
azienkowej: Us = 1,81 W/(m2 K),
wspczynnik przenikania ciepa ciany wewntrznej
ogruboci 24 cm: Usw = 1,75 W/(m2 K),
wspczynnik przenikania ciepa okna: Uo = 1,40 W/
(m2K),
wspczynnik przenikania ciepa drzwi wewntrznych:
Ud = 2,0 W/(m2 K),,
obnienie temperatury wewntrznej podczas osabienia
nocnego: 2 K,
czas nagrzewania po nocnym osabieniu: 2 godz.
TABELA 3. Zestawienie oblicze cakowitego projektowego
obcienia cieplnego pomieszcze
Obliczenia wg
Nazwa
pomiesz- Oznaczenie PN-B-03406
czenia
Q, W Q%

Pokj

azienka

Kuchnia

Qp/T
Qw/V
i
RH
Q/HL
Qp/T
Qw/V
i =
RH
Q/HL
Qp/T
Qw/V
i
RH
Q/HL

Obliczenia wg
PN-EN 12831
, W

290

565/2781)

133

197/197

425

100

197

Uwagi

/Q,%

bez
straty
ciepa do
762/4751)
drugiego
129/129
miesz890/6041) 209,4/142,11) kania
1)

227

66

82
371
46

263

100

417

318

292

101

150

158,5
bez
zyskw
ciepa
z azienki

442
96
419

100

538

129,6

Oznaczenia:
Qp/T strata ciepa przez przenikanie wraz z dodatkami/projektowe
straty ciepa przez przenikanie,
Qw/V zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji/projektowe wentylacyjne straty ciepa,
i cakowita strata ciepa,
RH nadwyka mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia nocnego,
Q/HL obliczeniowe zapotrzebowanie na ciepo/cakowite projektowe
obcienie cieplne.

Wyniki oblicze dla powyszych zaoe wykonane na

podstawie procedur obliczeniowych zamieszczonych w normach [6] i [7] zestawiono w tab. 3.

Analiza wynikw oblicze

W przeprowadzonych przykadowych obliczeniach wykonanych dla budynku istniejcego, o rozkadzie pomieszcze typowym dla maych mieszka, uzyskano wg nowej normy [7] wyniki znacznie wysze od wynikw na
podstawie normy dotychczasowej [6]. Rnice wynikaj
w gwnie z:
wikszych wartoci wentylacyjnych strat ciepa,
straty ciepa przez przenikanie do ssiedniego pokoju
nalecego do innego mieszkania,
20

nadwyki mocy cieplnej z uwagi na osabienie nocne,

podwyszonej wartoci poprawkowego wspczynnika
temperatury dla azienki, f = 1,2),
zmiany sposobu okrelania powierzchni przegrd pomieszcze naronych.
W przypadku innej lokalizacji pomieszcze (parter, kondygnacja najwysza, pomieszczenia stykajce si z pomieszczeniami nalecymi do innego budynku) uzyskamy
dalsze zwikszenie potrzeb cieplnych pomieszcze wynikajcych z:
innego sposobu okrelania temperatury (wzgldnie
wspczynnika redukcji temperatury) w pomieszczeniach
nieogrzewanych, przy obliczeniach dokadnych,
innego sposobu okrelania temperatury projektowej
(wzgldnie wspczynnika poprawkowego temperatury)
dla ssiednich pomieszcze nalecych do innego budynku,
uwzgldnienia mostkw cieplnych przy obliczeniach
dokadnych.
Mona mie due wtpliwoci, czy naley oblicza
i uwzgldnia nadwyk mocy cieplnej z uwagi na nocne osabienie ogrzewania w budynkach mieszkalnych
z wasnym rdem ciepa. W takich przypadkach problemy z niedoborem mocy mog wystpi jedynie dla
warunkw zblionych do projektowych (obliczeniowych), z ktrymi mamy do czynienia raczej rzadko. Ponadto, w przypadku problemw z utrzymaniem temperatury wewntrznej w takich warunkach, mona na krtki
czas zrezygnowa z osabienia nocnego, co bdzie rozwizaniem zdecydowanie ekonomiczniejszym. Jedynie
przy korzystaniu ze rda ciepa, jakim jest sie ciepownicza o regulacji parametrw wody wg warunkw
pogodowych, mona mie niedobory ciepa dla szerszego zakresu wartoci temperatury zewntrznej, przy stosowaniu osabienia nocnego bez zamwienia nadwyki mocy cieplnej wynikajcej z tego tytuu. Poniewa,
z reguy, wze dostarcza ciepo na potrzeby ogrzewania
i ciepej wody uytkowej, std powinno to zosta dokadniej przeanalizowane.
Na podstawie uzyskanych wynikw oblicze mona
stwierdzi, e wprowadzenie do stosowania nowej normy bdzie miao istotny wpyw nie tylko na sposb prowadzenia oblicze, ale rwnie na uzyskiwane wyniki.
W zwizku z tym, wielkoci powierzchni grzejnikw, sieci przewodw, a nawet rde ciepa, okrelone na podstawie nowej normy, bd si rni i to nawet znacznie
od wielkoci dobranych na podstawie normy dotychczasowej. Nasuwa si pytanie, czy zwikszone z tego tytuu
nakady inwestycyjne przyczyni si do zapewnienia lepszych warunkw komfortu cieplnego w pomieszczeniach,
czy tylko zwiksz zyski szeroko rozumianym firmom instalacyjnym.
LITERATURA
[1] Kasperkiewicz K.: Nowe zasady obliczania projektowego obcienia
cieplnego pomieszcze i budynkw wg PN-EN 12831: 2006, INSTAL
12/2006
[2] Strzeszewski M.: Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez
przenikanie wg PN-EN 12831, COW 2/2007
[3] Strzeszewski M.: Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa
w przypadku wentylacji naturalnej wg PN-EN 12831, COW 6/2007
[4] Strzeszewski M.: Wspczynniki redukcji temperatury w metodyce obliczania obcienia cieplnego wg PN-EN 12831, COW 9/2007
[5] PN-82/B-02403. Ogrzewnictwo. Temperatury obliczeniowe zewntrzne
[6] PN-B-03406: 1994. Obliczanie zapotrzebowania na ciepo pomieszcze
o kubaturze do 600 m3
[7] PN-EN 12831: 2006. Instalacje ogrzewcze w budynkach Metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 3/2008