JDF 424/427 Yol Bilgisi

INS 341 Karayolu Mhendislii Ders

Notlar
Yrd. Do. Dr. Kurtulu Sedar GRM

Ders Plan

Yolun Tarihesi
YOL NAATLARINDA ANTYE YNETM
Karayollarnda Kullanlan Terimler
Yol Gekisi, Gzergah Tanmlama

YOL
Bir yerden baka bir yere insan, hayvan ve eyay
bir ara ile ulatrmak iin yaplm gzergahlara
yol denir.
Kara Yolu

Toprak yol
Stabilize yol
Asfalt yol
Beton yol

Demir Yolu
Deniz Yolu
Hava Yolu olarak snflandrlr.

Tarihe
Tarihte ilk nemli yollara M.. 3500 yllarnda Mezopotamya
blgesinde rastlanlmtr.
Eski alarda grlen esir ticareti ile Roma mparatorluu'nun
genileme abalar, yol ina tekniinde nemli gelimelere yol
amtr. Bu devirde yaplan yollar genellikle 4.50 m genilikte olup,
her iki kenarnda ayrca yaya yolu da bulunurdu.
Roma imparatorluunun k ile beraber bu ina sreci durmu
ve yollar bakmsz kalmtr.
18. yzyln ikinci yarsna kadar kayda deer bir inaat
almasndan sz edilemez.
skoyal Mc-Adam (1736-1836) yol yapm gereci olarak krma ta
kullanm ve bylece 1950 li yllara kadar sklkla kullanlan
makadam tipi yol ortaya kmtr.
Bu yolda en st tabaka, krmatan bir silindir ile sktrlmas ve
boluklarn ta tozu hamuru ile doldurulmas sureti ile ina
edilmitir.

Tarihe
Ayn tarihlerde Fransada Pierre Tresaguet
(1716-1796) yol yapmnda yeni yntemler
gelitirmi, bu arada 1747 ylnda Pariste Yol
ve Kpr naat Meslek okulu alarak Yol
Mhendislii eitimi verilmitir.

Tarihe
19. yzylda ar eyalarn karayolu ile tanmasnn zorlamas, su
kanallar ve demir yollarnn gerekliliini ortaya koymutur.
Bu dnemde demiryollarnn geliimiyle karayollarnn yapm
geriledi. Kentlerdeki sokaklar ve demiryollaryla balantl yollara
nem verildi.
1888de ngiliz John Boyd Dunlopn yollar ksa srede bozan sert
lastik tekerlekler yerine, iirilmi lastik tekerlei buluuyla bisiklet
kullanm yaygnlamaya balad. Bylece motorlu aralarn yolu
ald.
20. yzylda motorlu tatlarn yaygnlamas, asfalt yol yapmnda
hzl gelimelere neden oldu ve otomobiller zgrln ve
hareketliliin sembol haline geldi.

Trkiye Karayollarnn Tarihesi

Trkiye ok eitli uygarlklara ev sahiplii yapt iin farkl karakterlerde yol alarna sahip
olmutur;
M.. 2000 yllarnda Asur ve Babillilerin Mezopotamya ve Suriyede ina ettikleri yol ann uzants
olan Babil-Thapsaks yolu
M.. 1700-1200 yllar arasnda Hititlerin bakentleri Hatua, Frikyallarn Gordion , Lidyallarn
Sardes ve Urartularn Van ve evresinde younlatrdklar yol alar
M.. 6. yzylda Anadoluyu ele geiren Pers kral Dariusun Sardes ile Sus arasnda yaptrd,
zamannn en iyi ve gvenilir yolu olan 2165 km uzunluundaki Kral Yolu
M.. 34de skender, Sart-Milet-Finike sahil yolunu yaptrm, daha sonra bu yol Kral Yolu ile
birletirmitir.
Bizans mparatorluu dneminde stanbul-zmit-Konya yolu ina edilmi olup eski Roma yollarna
balanmtr. Bu yol Osmanllar zamannda Hac Yolu adn almtr.
Seluklular devrinde Antalya-Alanya-Konya-Aksaray-Sivas-Erzurum-Erzincan etrafndaki yol a
kurulmutur. Bu yollarda han, kervansaray ve eme gibi yol boyu konaklama tesislerine yer
verimitir.
I. Dnya sava ve Kurtulu Savalar srasnda yol almalar durmu ve mevcut yollar bakmszlktan
kaybolmutur. Osmanl mparatorluundan 13885 k bozuk sathl makadam yol, 4450 km toprak yol
olmak zere 18335 km yol ve bu yollar zerinde 94 adet kpr Trkiye Cumhuriyetine miras olarak
kalmtr.
Trkiyede gerek anlamda, planl ve modern yol yapmnn 1 Mart 1950 ylnda yrrle giren
5539 sayl kanunla Bayndrlk Bakanl bnyesinde kurulan Karayollar Genel Mdrl
(KGM)nn her trl yol yapmn stlenmesi ile balad kabul edilmektedir.

Karayolu Yapm ve Bakm rgtleri

Otoyollar, devlet ve il yollar Karayollar Genel
Mdrl, ky yollar ise Ky Hizmetleri
Genel Mdrl tarafndan planlanr, yaplr
ve bakm altnda tutulur. Daha dk
standartl orman yollarnn plan, yapm ve
bakm ise Orman Bakanl tarafnda
yrtlr.

KGMnin Grevleri;
Otoyol, Devlet ve l yollar an tespit etmek ve bu adaki deiiklikleri hazrlamak
Yol a zerindeki yol ve kprleri ina ve slah etmek, onarmak ve emniyetle
kullanmalarn salayacak ekilde srekli bakm altnda bulundurmak ve bu
konularda gerekli eitim yapmak,
Projelendirme, yapm, onarm, bakm ve dier hususlar hakknda standartlar tespit
etmek, teknik artnameler hazrlamak,
Yollarn kullanlmas, yol ve trafik gvenlii ve bakmna ait esas ve kaideleri tespit
etmek, yrtmek ve uygun grecei yol iaretlerini tesis etmek,
Grevi ile ilgili iler iin lzumlu harita, ett ve proje ilerini yapmak ve yaptrmak,
Burada belirtilen grevlerin yaplabilmesi iin lzumlu her trl alet, edevat, tat
ve makinalar ile donatmlarn, bunlarn iletilmesi ve onarlmas iin gerekli btn
malzemeyi semek, salamak, gerekenleri imal etmek veya ettirmek, depo etmek,
onarmak, gerekli ambar, atlye ve tesisleri donatmak ve iletmek,
Genel Mdrln grevleri iinde bulunan ilerin, yaplmas, trafik akmnn
emniyetle ve kolaylkla salanmas iin gerekli (arazi dahil) her trl binal ve
binasz tanmaz mallar kamulatrmak, satn almak, kiralamak, kanunlarna gre
geici olarak igal etmek,

YOL NAATLARINDA ANTYE

YNETM
antiye Ynetimi ve dari Grevler
Devlet Daire ve Kurulular, Katma Bteli Daireler, l zel dareleri,
Belediyeler ve Kamu ktisadi Kurulular ve tm Kamu Kurulularnca
yaptrlan her trl, yap, tesis, onarm, bakm, imalat, ameliyat, etd ve
proje ilerinin kontrol Bayndrlk leri Kontrol Ynetmelii bu
ynetmelik hkmlerine gre yaplr.
dare, iin ihalesini yapan, Szlemeyi akteden i sahibi tzel kiilii olan
daire veya kurulutur.

Kontrol, idare tarafndan iin kontrol ve denetlenmesi iin belirlenen ve

mteahhide yaz ile bildirilen kii veya kurullardr. Mteahhit ise, zerine
ihale yaplan gerek veya tzel kiidir.

 veren Makam, iin ihalesine karar veren makam veya yetkili kld
vekilidir. Kontrol Amiri : (Mhendis, Mimar) Kontrol Amirlii yapan
iin idari ve teknik iliki durumuna gre idarelerin aada yazl
mhendis veya mimarlar tarafndan yaplr. Kontrol Amiri her i iin
yetkili makamn yazl emri veya onay ile belirlenir ve grevlendirilir.
a. Blge Mdrleri veya Ba Mdrleri ,
b. llerde (Teknik) ube Mdrleri ,
c. naat Mdrleri ,
d. Fen leri Mdrleri ,
e. Ba Mhendisler ve Servis efleri ,
f. in zelliine gre dorudan doruya idareye bal olarak
grevlendirilen Kontrol Amirleri .

 Kontrol efi (Mhendis, Mimar) kontrol amirine baldr. Bir kontrol

efinin sorumluluunda birden fazla iin kontroll toplanabilir.
Kontrol Mhendisi (Mhendis, Mimar) Kontrol efine baldr. Bir
kontrol mhendisine birden fazla iin kontroll verilebilir. Kontrol
Mhendislii grevi idarece zorunlu grlen hallerde iveren
makamn onay ile kontrol grevlisi nvan ile teknikerlere de
yaptrlabilir.
Kontrol Yardmcs, gereksinime ve iin nemine gre Mhendis,
Mimar, Tekniker ve Teknisyen olup kontrol mhendisine baldr.
Srveyan, Teknisyen okulu, Yap ve Endstri Meslek liseleri, Yap ve
Sanat Enstitleri mezunlar srveyan olarak denetimde grev
yaparlar.

 antiye efi, iverenin iyerindeki kanuni temsilcisidir. antiye efini

iveren atar, kontrol tekilatnca onaylanr. dareye yaz ile
bavurulur, yeterlilii idarece kontrol edilir (Diploma, zgemi,
iveren vekaletnamesi, antiye efi taahhtnamesi) Mteahhit ve
dolaysyla vekili olan antiye efi, idarece tasdik edilmi olsa dahi,
hatalar bulup dzeltmekle ykmldr. Bu antiye efi'nin temel
sorumluluudur.

ef Yardmcs, arazi mhendisi olarak ve antiye i ileri ile ilgili

genel sorunlara direk muhatap olan kiidir. efin Sorumlu olduu
her eyden yardmcs da sorumludur. antiye eflii zamann
ounu iveren kurulula ilikilerde harcar. Hem arazi, hem proje
hem de hakkedilerle urar.

 Geomatik mhendisi antiyelerde ett proje efi, altyap ve lme

efi, harita grup efi pozisyonlarndan birinde bulunur.

Gelen vaziyet plann nce inceler. Sahann halihazr durumuyla

karlatrr, lehte ve alehte tetkik eder. Gelen projenin sahaya
aplikasyonu iin poligon an oluturur. Aplikasyon deerlerini
sahaya verir ve kontrol eder.
Taeronlarn yapt ilerin almlarn yaptrr ve projeye gre hakedi
hesaplarn yapar. Deformasyon olup olmadn srekli takip eder.
malat sonularnn almn yapp antiye efine bilgi verir,
uyuumsuzluklar giderip altyapya yn verir. evre dzenlemesi iini
ynlendirir.

 Formen, antiyecilikte bir meslek grubundan (Usta, operatr, topograf)

kendini yetitirmi, arazide iin uygulanmas iin makine, personel ve
malzemeyi sevk ve idare eder. Ekip badr. Kaz, Beton Formeni gibi
mektepli deil alayldr. Yani ekirdekten yetimedir. Hesap ynnden fazla
detaya inemez, deneyimleri ngrlerini hakl karr. Haksz kt
durumlar da olabilir. Projede izgi ve grnmlerden ibaret bir ii, en
uygun maliyetle geree dntrmekte deneyim en nemli aratr ve
Formen bunun anahtardr.
Hangi makine ne i yapabilir veya yapamaz, hangi ofr veya operatr nasl
idare edilir formen bilir. e yeni balam bir teknik eleman iin bir
formenle almak zordur. Hesab bilen mhendis formenin
destekleyicisidir. Mhendis iyi bir izleyici olursa, arazi ve i deneyim sreci
formen vastasyla abuklar.

 Ett ekibi, antiyenin nc kuvvetidir. Bir ie ilk kaz ett

ekibi akar, i boyunca kadar gider, en son ly yine onlar
alr. Topograf, kk ve orta lekli antiyelerde Ett
Ekibinin badr.
Tekniker, meslekten yetimi alet operatrdr. Topograf,
tm arazi lm ilerinden sorumludur. Ett ekibi, arac,
alet ve ekipmanlar ve enrleri ile seyyar bir ekiptir.
antiyede gnlk ilerin projesine uygun gnlk takibini
yapar, makina ve ekiplere ilerini iaretler. Formenle
koordineli alr. baz antiyelerde Topograf ve Formen ayn
kiidir. lm ve i yapma zaman zaman i ie geen bir
konudur

 Makina antiyenin bir parasdr. Makinalarn ii

aksatmadan almas, bakmnn tamirinin yaplmas
inaatn sreklilii ok nemlidir.
Makina Mhendisi fazla i makinesi olan antiyelerde
Atlye 'nin badr. Tamire ayrlacak aralar, arza, para
temini aamasnda karar merciidir. Teknik Servislerle
diyalou salar. antiyede farkl mhendislik branlar
arasnda uyum zordur. Bu bak alarndan kaynaklanr.
Ancak, uyumlu bir almada Makine Mhendisi en
nemli destektir.

 Atlye, antiyenin oto sanayisidir. Ustalarn zellii ,i makineleri ve

antiyenin trne gre o ie zel makinelerden iyi anlamalardr.
Atlyenin yapamad ara teknik servise veya sanayi ye gider.
Bunun dnda yedek para temin edilir, atlye tamiri kendisi yapar.
Ustalar da ekirdekten yetimedir.
Atlyenin kendine has bir dili vardr. ingilizce kataloglardan
Trke'ye deierek gemi ok kelime vardr. Bu lisan zaman
ierisinde anlalr. Atlyede i yeri hem antiye hem de arazidir. Yol,
sulama gibi geni alanl ilerde arazide alan i makinelerinin
bakm ve tamirleri oklukla yerinde yaplr. Atlye, ayn zamanda
arazi personelidir. Ar bakm ve tamirlerde i makineleri antiyeye
gelir.

Grev, Yetki Ve Sorumluluklar

Kontrol Amiri, Ynetim ve denetimi kendisine verilen ilerin; szleme ve eklerine,

artnamelere, fen ve sanat kurallarna uygun olarak ve i program gereince iyi bir biimde
yaplp sresinde bitirilmesini salamakla grevli ve sonularndan sorumludur.
Kontrol mhendisliince dzenlenecek; rleve, ataman defteri, plankote proje, hesap,
tutanak, antiye defteri ve iin yrtlmesi iin gerekli dier evrakn zamannda ve usulne
uygun olarak hazrlanmasn ve kontrollk hizmetinde alanlarn grevlerini eksiksiz olarak
yapmalarn titizlikle izler. Bu evrak kontrol ettii tarihleri yazarak imzalar.
Sorumluluundaki ileri bizzat veya kontrol efi marifetiyle yerinde inceleyerek yaplan ileri
denetler ve kontrol mhendisinin sorunlarn zmler. i; idarece onaylanm projeler ve
detaylara gre yaptrmakla ykmldr. Ancak; idare tarafndan verilen genel veya zel
yetkiler erevesinde kalmak koullaryla proje, keif ilavesi, detay ve tadilat resimlerini
hazrlatarak onaylatp uygulanmak zere kontrol mhendisine ve mteahhide verir. Bilgi iin
de idareye sunar. darece verilen projeleri, mahal listesi ve detaylar inceler, kendisi veya
kontrol rgtnce grlecek eksikleri saptar. Gerekli grd dzeltme nerilerini yapar ve
uygulama iin idarenin iznini alr.

 Kontrol efi ;
Kontrol Amirinin yardmcs olup; kendisine bal olan kontrol mhendislerinin
her trl grevlerini szleme artname ve usulne gre zamannda yapp
yapmadklarn denetlemekle grevli ve sorumludur.
- Kontrol mhendisleri arasndaki koordinasyonu salar.
- Kontrol mhendisinin dzenledii btn evrak inceler gerekli dzeltmeleri
yapar, kontrol Amirine bildirir. Kontrol efi inceledii btn evraklardan
kontrol mhendisinden sonra ikinci derecede, yapt dzeltmelerden ise
birinci derecede sorumludur.
Kontrol mhendislerinin karlatklar sorunlar zmler, gerekli
grdklerini kontrol amirine bildirir ve direktiflerini almak suretiyle gereini
yapar veya yaptrr.
Kendisine bal olan ilerin szleme ve eklerine, artnamelere, fen ve sanat
kurallarna ve i programlarna uygun olarak yrtlp bitirilmesini salar.

Kontrol mhendisi, kendisine verilen ileri, ;szleme ve eklerine, artnamelere uygulama projelerine, fen ve
sanat kurallarna ve i programlarna uygun olarak yrtp sresinde bitirilmesini salamak iin ;iin
byklk ve nemine gre emrine verilen kontrol yardmclar, srveyanlar ile dier personelin
hizmetlerinden de yararlanarak yapmakla grevli ve sorumludur.

Kontrol Mhendisi

Szleme hkmlerine gre iyerine ait plan, kesitler plankote ve rleveleri, ie balamadan nce yapar,
yaptrr ve mevcut rperlere gre kontrol eder; plankotedeki kotlarla tabii zemin, temel taban ve su seviyesi
gibi kotlar, mevcut rperlere balamak suretiyle saptar.
Gereken;
Vaziyet plan, kesitler ve plankoteleri,
Uygulama proje ve detaylarn,
Zamannda vererek bunlarla ilgili tutanaklar dzenler ve kontrol efi aracl ile kontrol amirine onaylattrr.
Mteahhide zemin zerinde gsterilerek verilecek esas iyeri ile yardmc yerler rper ve eksen kazklar ile
dier iaretler ve malzeme ocaklar gibi yerleri, mteahhit veya yetkili vekili ile gezerek gsterdikten sonra iyeri
teslim tutanan alt kopya olarak dzenler.
te kullanlacak ta, kum, akl, tula, imento ve dier inaat malzemesi ile her trl tesisat ilerine ait
malzemenin, ihzaratna balamadan veya antiyeye getirildiklerinde; rnekler alarak veya aldrarak gerekli
grd deneyleri yapar veya yaptrr. Bu malzemenin; niteliinin, ocak ve aln yerleri boyut, ekil ve
markalarnn szleme eki artnamelere uygunluunu kontrol etmekle beraber; gerekirse bu incelemeyi yeterli
bulmayarak ad geen malzemenin kullanlaca yere ve ie gre fennen uygun olup olmadn inceletir.

 antiye defterine her gn; hava durumundan balayarak iin

ilerleyiini, gelimesini, kan engelleri, antiyeye giren ihzarat
(Stoklama) bedeli denecek gereler ile fiyat ile; szlemesi
gereince mteahhidin i banda bulundurmas art koulan teknik
elemanlarn o gn i banda bulunup bulunmadn; mteahhitle
yaplan nemli grme ve sonularn ite kullanlan ii, makine ve
tehizatn miktarn; st kademeden gelenlerin ziyaretlerini ve
konuularak karar verilen hususlar; gerektiinde bavurulacak ve bir
belge niteliindeki gnlk olaylar kaydederek mteahhit veya
yetkili vekili ile birlikte imza eder. (antiye defteri, ift yaprakl ve biri
zmbal olarak dzenlenecektir. Zmbal kopya imzadan sonra
mteahhide verilir.)

Rleve Defteri
Kesin projesi bulunmayp szleme ve eki artnameler
gereince tiplere ve tanmlara gre yaplmas zorunlu
bulunan imalat, tesisat ve inaata ait ekil, kroki ve her trl
lmeler yazlr.
Her trl yapnn temel st kotu altnda kalan ksmlar;
bunlarla ilgili doal zemin, temel taban, yeralt ve yerst
su kotlar; su debileri; zeminin klas, ev ve durumlar;
iksalara ait ekil, kroki, kot ve her trl lmeler yazlr. Her
trl kaz, ariyet ve depo yerlerine ait kroki uzaklk kot ve
llen boyutlar yazlr.

Ataman Defteri
Kontrol amiri tarafndan ilgili kontrol mhendisine (ismen) her sahifesi
mhrlenmi ve numaralanm, ka sahife hangi ie ve mteahhide ait
olduu yazlm ve imzalanm olarak verilir.

Kontrol mhendisi, ataman defterine aada belirtilen hususlar

zamannda kaydederek mteahhit veya yetkili temsilcisi ile karlkl olarak
imza eder.
Rleve defterine kaydedilen ilerden; plan ve projelerinde llerinin
kontrol mmkn olmayan iler ataman defterine geirilir. Ayrca,
szleme eki artnamelere gre zamannda tutulmas gereken, tart,
yerinde l, saptama ve benzeri dier tutanaklar, tarihleriyle birlikte
kapsadklar konular da belirtilerek atamana geirilir. Ataman defterinin
kroki blmne, izilecek, plan, kroki ve kesitlerde, rleve, kot ve
boyutlar, zeminin cinsi, oluum ve tabakalarnn durumu ve dier bilgileri
ile rlevenin yapld tarihin yazlarak geirilmesi gereklidir.

 Muhasebe, antiyenin kasasdr. Tm para ileri, satn

almalar, personel ilemleri, demeler burada yaplr.
Muhasebeci, antiyedeki nemli mevkilerden birisidir.
antiyenin gnlk alm, deme, personel ilemlerini
muhasebe takip eder. kmalde ve demede bir aksama
olmas iin aksamasdr. Muhasebe ynetim ve antiye
ile uyumlu almaldr. O da takmn bir yesidir.
Personel kahvaltda ay iemezse, personel mesaileri
eksik veya fazla denirse, sigorta kaytlar dzenli
tutulmazsa, istenen para harcamalara yetmezse
muhasebenin ba arr.

Tanmlamalar
Tesviye (Toprak Tesviyesi)
Bir yol hibir zaman doal zemine dorudan doruya oturtulmaz. Bunun
sebebi doal zeminin eitli engebe ve przler ile dolu olmasdr.
Aralarn dzgn bir sathta ilerleyebilmesi iin bitkisel toprak yzeyi kaz
yaplarak kaldrlr (Syrma Kazs).

Kazma ve doldurma ilemlerinin tamamna toprak ileri ad verilir. Toprak

ileri bitirilmi bir kesim zerinde yol ina edilebilecek duruma gelir. Bu
durumdaki yapya tesviye ya da toprak tesviyesi denilir.
Toprak ii sonucu ortaya kan yzeye Tesviye Yzeyi denilir.
Tesviye yzeyinin projesine uygun enine ve boyuna eim de verilerek bir
greyder yardm ile son olarak dzeltilmesi ilemine nce Tesviye (Reglaj)
denilir. Reglaj yaplm bir yol kesimi styap inaasna hazr anlamna
gelir.

Altyap-styap-Yol Taban
Yolun, toprak ii sonunda, daha nceden belirlenmi kot ve
enkesit ekline getirilen ksmnda Altyap denir. Altyap
yolun esas tayc ksmdr.
Kpr, viyadk, tnel, menfez, drenaj tesisleri ve istinat
duvar gibi Sanat Yaplarda altyap ierisine girerler.
Trafik yklerini tamak zere altyap zerine ina olunan ve
alt temel ile temel ve kaplama tabakalarndan oluan ksma
styap denilir.
Altyap ve styapdan oluan yol gvdesinin oturduu doal
zemin yol taban olarak adlandrlr.

Alttemel
Tesviye yzeyi zerine serilen, genellikle belli
bir granlometrisi (kum, akl, ta kr) olan
malzemeden ina edilen tabakadr.
Grevi baz durumlarda, zerinde bulunan
temel tabakasna yardm yannda su ve don
tesiri karsnda tampon blge vazifesi grr.

Temel Tabakas
Alttemel tabakas ile kaplama tabakas arasndaki
daha ince malzemeden (Doal kum, doal akl)
oluan ksmdr.
Temel tabakas sktrlm stabilizeden oluur.

Su ile belirli oranda kartrlarak kamyonlarla

getirilen malzeme finier ile serilip silindir ile
ezilerek sktrlr ve sk bir tabaka elde edilmi
olur.

Kaplama
Temel tabakas zerine ina edilen ve trafiin dorudan
temas ettii ksmdr.
Trkiye de genellikle deme asfalt olarak yaplr. Esas
grevi dzgn bir yuvarlanma yzeyi oluturmaktr. Bu
tabaka birka tabaka eklinde ina edilir.

Son kaplama yaplmadan altna Binder Tabakas denilen

daha iri malzeme ve az asfaltla oluturulan bir tabaka
yaplr. Bu tabaka stne anma tabakas da denilen
daha ince agrera ve daha fazla asfalt karm malzeme
serilir.

Kaplama Cinsine Gre Yollar

Toprak Yollar: Yol geecek gzergah belirlendikten
sonra gnn artlarna gre makineler ile yarma ve
dolgu yapldktan sonra o hali ile dzeltilen ve zerine
herhangi bir kaplama yaplmayan yollardr.
Stabilize Yollar: Yollar yapldktan sonra yolun belirli
gradasyondaki akl, kum ve kil karm malzemenin
uygun deerdeki su ile karmnn yola serilmesi ve
sktrlmas sonucu oluan yollardr. Hava artlar
nedeni ile srekli bozulur, tamir ve bakma ihtiya
duyar.

 Sathi Kaplama Yollar: Bu tr yollarda stabilize yol

zerine scak asfalt serilerek stabilizeye emdirilir. Birka
gn beklendikten sonra bir kat daha scak asfalt
serilerek zerine akl dklp sktrlr.
Bu yol eiti stabilize yoldan daha dayankldr. Fakat
yolculuk srasnda grlt ve rahatszlk verir. Serilen
akl malzeme iyi yapmad iin kazaya sebebiyet
verebilir.
Salkl bir yol deildir.

 Beton Asfalt Yollar: Trkiye'de ve dnyada

kullanlan en nemli kaplama yollardr. Stabilize
zerine yaplan binder tabakas zerine belirli
gradasyondaki agrera ile scak asfalt kartrlp
serilerek Beton Asfalt yol elde edilir.
Beton Yollar: Balant yollar, site ileri, betonun
priz sresi yznden en az bir hafta ierisinde
kullanlabilir. Yapm zahmetli olup elastik
olmadndan yolculukta sarsntya sebebiyet
verir.

Platform
Yolun enine ynde kaplama ile banketlerden
oluan ksmna platform denir. Platform
genilii erit says, erit genilii ve iki
yandaki banket geniliine bal olarak deiir.
Deme ve banketlerin toplam anlamna
gelen platformda, ehir iinde yaya
kaldrmlar, karayollarnda ise hendek
kenarlar ile snrlandrlmtr.

Banket
Yol demesinin her iki tarafnda ve deme
ile hendek arasnda bulunan ksma banket
denilir.
ehir iinde banket yerine kullanlan ksma
kaldrm denilir.
Asl yapl amac emniyet eridi olarak
kullanlmasdr. Aracn arza durumunda geici
sreli duraklamas iin kullanlr.

Hendek
Kenar Hendek; Yolun yarma kesiminde banket ile
yarma evi arasnda uzanan ve yol platformu ile yarma
evine gelen ya sularnn toplanp akt kanaldr.
Kafa Hendei; Yarmalarda, yamatan akan ya sular
erozyon ve sznt ile evin bozulmasna neden olmasn
diye eykselti erisi hattna paralel olarak alan
akla kafa hendei denilir.
Topuk Hendei; Dolgu yamacndan gelen sularn dearj
edildii yapdr.

Kafa Hendei

Piketaj
Projede mevcut yol ekseninin kazk aklarak doal zeminde
iaretlenmesi ilemine Piketaj denir.
Somelerin tespiti ile belirgin hale gelen yol ekseni dorular
ile bu dorular birletiren, eri paralarndan ibarettir.
Doru paralarna aliyman eri paralarna kurp, aliyman ve
kurplarn arazide kazklarla belirlenmesinede piketaj
denilmektedir.
Kazklarn aralar en ok 50m esas olarak arazinin krklk
gsterdii yerlere kazklar aklmas gerekir.

Piketaj

Piketaj

Kark Tip Enkesit

Yol Gekisinin Seimi Standartlar

Projede belirtilen standartlardan fedakarlk
yaplmamaldr.
Srekli kurb (Viraj) tehlikeli olduu iin daha
ok alinman tercih edilmelidir.
Yoldan faydalanacak vatandalar iin her trl
gvenlik nlemi alnmaldr
Bakm giderleri en az olacak gzergahlar
seilmelidir.
Byk bir kapasiteyi yksek hzla ve emniyet
ile ulatrabilmelidir.

 Geki, yolun arazi zerindeki izidir. Yeryz zerindeki iki

noktay balayacak olan yol, doru paralarndan ve gei
erilerinden oluur.
Gekinin en uygun seimi gerekmektedir ve aslnda arazi
toporafyas ile kstlamalardan dolay sanld kadar fazla
seenek bulunmaz.
En uygun gekinin aranmas ilemleri geki aratrmas olarak
nitelendirilir.
Baka bir ifadeyle geki, yol eridinin arazi (ve harita)
zerinde takip ettii izdir. Yolun getii noktalarn oluturduu
ekil olarak ifade edilir.
Yol gekisi boyunca istenilen lekte harita yoksa eritvari
olarak isimlendirilen trden, geki evresinde belirli bir
genilikteki blgenin toporafik durumunu gsteren geki
haritalar yaplr. Yol gekisinin harita dzlemi zerindeki
izdm plan olarak ta isimlendirilir.

Geki aratrmasnda yatay ekseni oluturulurken dikkate

alnmas gereken nemli etmenler u ekilde sralanabilir:
Yol geometrik standartlar gz nne alnmaldr. stenilen
standartlara gre bir gekinin tespiti halinde bu standartlarn
salanmas daha kolay olacaktr Aksi halde maliyetlerin ykselmesi
sonucuyla karlalabilir.
Meteorolojik koullar dikkate alnmaldr. (Karlanma, buzlanma,
ya, v.b)
Zeminin jeolojik yaps dikkate alnmaldr.
Toprak ii olabildiince dk tutulmaldr. Ekonomi nemli bir
seim parametresidir.
Geki mmkn olduunca ana ynde olmaldr. Olabildiince az kurp
kullanmal, evresel etkiler minimize edilmelidir.
Kurp yarapnn geni tutulabilmesi faydaldr. Keskin kapal dey
kurbun bitiminde keskin yatay kurptan kanlmaldr.

GEK ARATIRMASI VE AAMALARI

Yoldan gemesi beklenen trafie proje mr boyunca hizmet
edecek nitelikte olmaldr.
Yolun ana kullanm amacna uygun olmaldr.
Sosyal, ekonomik, endstriyel, ticari, turistik konularda istenen
amac yerine getirmelidir.
Drenaj asndan problem olmayan yerlerden gemelidir.
Akarsu geilerinde kpr maliyeti asndan dik olmaldr.
Malzeme temini kolay yerlerden gemelidir.
Kamulatrma maliyeti yksek olmayan yerlerden gemelidir.
Bakm maliyeti yksek olmayan yerlerden gemelidir.

 Geki Aratrmasnn Aamalar

stikaf
Etd ve Ekonomik karlatrma

n nceleme (stikaf)
Olas gekileri belirlemek iin yaplan ilk almadr. 1/25
000 lekli toporafik haritalar ile 1/10 000 lekli jeolojik
haritalardan yararlanlabilir.
Haritalar zerindeki ilk almadan sonra mmkn
gzerghlar araziye klarak incelenir.
Haritalar zerinde uygun grlen seenekler araziye
klarak toporafik, jeolojik ve geoteknik alardan yerinde
incelenir. Bunlara gre ilk elemeler yaplr.
n incelemede geki ve plan seimindeki zelliklere
uymayan seeneklerin belirlenmesine allr.
n incelemenin nemli bir parasn sfr poligonunun
geirilmesi oluturur.

 stikafn hassasiyeti yolun snfna gre deiir. alma sonunda

elde kalan her seenek iin bir rapor hazrlanr.

Hazrlanan Raporda Bulunan Bilgiler;

Blgenin toporafik durumu
Geki boyunca jeolojik oluum, geoteknik yap, heyelan durumu
Yer alt ve yzeysel sularn durumu ve drenaj imknlar
Yolda kullanlmas muhtemel malzeme ocaklarnn durumu
Muhtemel sanat yaplarnn yeri, cinsi, yaklak boyutlar ve
maliyetleri
Geki uzunluu
Kamulatrma durumu
Kabaca bir metraj ve genel bir maliyet analizi

Ett ve Ekonomik Analiz

n incelemeden sonra mevcut alternatifli geki seenekleri
arasndan en uygun olan belirlenmeye allr.
Bu aamada daha byk lekli haritalara ve geoteknik
incelemelere (zemin aratrmas) gereksinim vardr.
Zemin deerlendirmesi ve ayrntl haritas yardmyla geki
seenekleri azaltlr. Son olarak ekonomik analiz aamasna
geilir. Ama en uygun seenee ulamaktr.
Fayda maliyet analizleri sonucunda seilecek geki zerinde
yaplacak deiikliklerle kesin geki denilen hat kabul edilir.

 Yol ekseni kk lekli harita zerine izilir. Birden fazla geki

ortaya kyorsa bu gekiler ayn haritada gsterilir.
Ayrca toprak ilerini ve eimlerin durumunu izle-bilmek iin boy
kesitler ve en kesitler karlarak gerekli karlatrmalar yaplr.
Uygun olmayan zmler elemine edilerek gekinlerin says azaltlr.
lk etd sonunda ortaya kan zmlerin esasl olarak
karlatrlmas kesin etdle yaplr.
n projenin hazrlanmasnda izlenen esaslar, kesin proje
yapmndaki esaslara benzer. Ancak, hazrlanan plan ve kesitler daha
kk lekli olup ayrntl deildir.

 Zemin etdleri konusu da etd aamasnda nemli bir yer igal

eder. Her geki seenei iin ayrntl jeolojik ve geoteknik
etd yaplr.
Etdler srasnda belirlenen yerlerde ve aralklarda sondaj
kuyular alr. Alnan rnekler incelenmek zere laboratuara
gnderilir.
Bu arada yer alt su seviyesinin de incelenmesi gerekir. Ayrca
yzeysel sularn durumu hakknda bilgi edinmek zere 5, 10,
50, 100 yllk hidrolojik kaytlara gre ya ve ak rejimi
belirlenir. Sonularn deerlendirildii ayrntl raporlar her
seenek iin hazrlanr.
Etd aamas sonunda derlenen verilere gre seenekler
arasnda karlatrma ve gerekiyorsa da ikinci bir eleme
yaplr. Bylelikle ekonomik karlatrma aamas iin zerinde
durulacak seenekler de kesinletirilmi olur.

 Karayolunun ekonomik karlatrmasnda en byk fayda/maliyet

orann veren seenek tercih edilir. Normal artlarda bu orann 1den
byk kmas istenir.
Tercih 1den byk deerler arasndaki en byk deeri veren
seenek ynnde kullanlr. Ancak baz durumlarda blgenin geliimi
iin veya stratejik gerekelerle fayda/maliyet orannn 1den kk
kt yatrm programlarnn da uygulanmas ihtimali vardr.
lkemizde zellikle gelimekte olan blgeler iin yatrm programna
alnan karayollarnda bu durumla karlalmaktadr.
Ekonomik karlatrmada en ok dikkate alnan deerlendirme
dnemi 20 yldr. Hizmet mr konusunda da bahsedildii gibi yolun
istenen artlar salayarak en kt ihtimalle bu dnemin sonunda
ekonomik mrn tamamlamas istenir. Ekonomik mrn
tamamlayan karayolu hizmet etmeye devam eder

Kesin Geki ile lgili almalar

Kamulatrma plan hazrlanr (1/2.000).

ev kazklar aklr.

 Kamulatrma Plannn karlmas: Yolun yapm

ve iletilmesi srasnda kullanlmak zere geki
boyunca kamulatrlmas gereken tanmazlar
gsteren plana kamulatrma plan denir. Geki
ekseninin iki yanndaki tanmaz mlkler, tesisler,
yaplar, aalar ve ekonomik deeri olabilecek
tm detaylar planda gsterilir ve numaralandrlr.
Daha sonra kamulatrma cetveli hazrlanr.

Aplikasyon
Belirlenen geki arazi zerine aplike edilir. Aplikasyonda;
Kurplara ait some noktalar zemine iaretlenir,
Some noktalarna gre aliyman ve kurplarn iaretlemesi yaplr (piketaj).
Her 20-25 mde (maksimum 50 m) piketaj kaz aklr.
Araziye aklan kazklar zerinde boykesit ve enkesitler iin arazi lleri
yaplr. Hem kot okumalar hem de yatay konum lmeleri tm piketaj
kazklarnda yaplr. En kesitler iin kazklarn her iki tarafnda 30 m-40 m lik
evrenin alm yaplmaldr.
Kurbalara ait somelerin belirtilmesi (Gekiye ait someler etd
aamasndaki 1/2.000 lekli haritadan alnarak yaplrsa buna etd
aplikasyonu; arazide dorudan doruya yaplrsa direkt aplikasyon denir.)
Piketaj (Aliymanlarn ve kurbalarn arazide belirlenmesi iidir.
Nivelman /Aplikasyon nivelman, piketaj srasnda araziye aklan kazklara
mira tutularak yaplr. Bunun sonunda boyuna kesit elde edilir.
Enkesitlerin alnmas (Arazinin geki eksenine dik dorultudaki durumunu
belirlemek iin enine kesitlerin alnmas iidir)

 ev Kazklarnn aklmas: Yol inaatndan nce

makinelerin alaca alannn snrlarn belirlemek,
evresel bitki temizlii yapmak zere enkesitlerde
dolgu ve yarma evlerinin doal zemini kestii ev
etei noktalar geki boyunca belirlenerek iaretlenir.
ev kazklar ou kez piketaj srasnda enkesitlerde
karlsa da bu bir kural deildir.
Gekinin Plannn izimi: Yolun yatay izdmn
(kubak grnm) gsteren 1/1000 lekli plandr
(1/2000 de olabilir). E ykselti erileri, yol ekseni
boyunca enkesit alnan noktalar, kurplara ait
noktalar, kilometrajlar ile gsterir.

Yol Yapm Aamalar

Yol Projesinin hazrlanmas
Yol inaat olmak zere iki aamadr

Proje Yapm Aamalar

Yol Gekisinin Etd

Kesin Gekinin Aplikasyonu
Enkesit ve Boykesit Nivelman
Boykesit ve Enkesit izimi ve hesaplar
Hacim hesaplar ve Brckner erisi ile toprak
datm
Yol maliyetlerinin hesaplanmas
ev kazklarnn aklmas
Altyap
styap

Teknik Etd
Yolun temel zelliklerini belirten PROJE
STANDARTLARI;
Proje Hz (V)
Maksimum Eim
Minimum Kurb Yarap
Enkesit tipi

Proje Hz

Proje Hz
Bu hz deerini tasarm aamasnn en banda tanmlanmak
gerekir. Minimum gr uzunluklar; en kk yatay kurba yarap;
kurbadaki dever uygulamas, birletirme erisi uzunluu, geniletme
miktar; konfor parametresinin deeri, proje hzna baldr. Proje hz
deeri yoldan geen tatlarn %85inin amad hzdr. Yani yle bir
hz seilmelidir ki tatlarn ancak %15i bu hz aabilsin.
Ayrca gzergh boyunca topografya ve maliyetlerden dolay proje
hz bazen korunamaz.
Bu durumda, ilgili kesimdeki proje hz drlr ve bir kst hz
bulunur.
Kst hz, bu kesimdeki hesaplamalarda proje hz olarak kullanlr.
Ancak dengeli ve gvenli bir seyir salamak zere hz drmesi ani
olmamal; kademeli olmaldr. Tavsiye edilen farklar, birbirini takip eden
kesimler arasnda en fazla 10~15 km/saat olmasdr

Trafik Etd

Jeolojik ve Zemin Etd

Proje Standartlar ve Arazi Engebesi

Bakmndan Etd

E Ykseklik Erisi (zohips)

zohipsler i ie kapal eriler olup yeryz ekillerini ykseltilerini ve
biimlerini canlandrrlar.
En geni izohips erisi en alak yeri en dar izohips erisi en yksek yeri gsterir.
0 metre erisi deniz kysndan geer.
zohipsler eit ykselti aralklaryla izilirler. Birbirini takip eden iki izohips erisi
arasndaki ykselti fark haritann tamamnda ayndr.
zohipsler arasndaki ykselti farkn haritann lei belirler. Byk lekli
haritalarda ykselti fark kk iken kk lekli haritalarda fark byktr.
Bir eri zerinde bulunan btn noktalarn ykseltileri ayndr. zohips erileri
da doruklarnda nokta halini alrlar.
Birbirini kuatmayan komu iki izohips ayn ykselti deerlerine sahiptir.
Akarsuyun her iki yanndaki erilerin ykseltisi ayndr.
E ykselti erilerinin sk getii yerlerde eim fazla seyrek getii yerlerde
eim azdr. zohips erilerinin sk getii yerlerde; Eim fazladr. Akarsularn
ak hzlar fazladr.

 Toporafya yzeyinin yatay dzlemle yapt aya

eim denir. Eim yzde (%) olarak hesaplanrken
100 ile binde (%o) olarak hesaplanrken 1000 ile
arplr.
Eim = Ykseklik (m) * 100 / Yatay Uzaklk

rnek : A- B arasndaki uzaklk 1 / 600.000 lekli

haritada 4 cm gsterilmitir. Aralarndaki ykselti
fark 1200 m. olduuna gre A ile B arasndaki eim
binde(%o) katr?
zm A B arasndaki gerek uzaklk; 4 * 6 = 24 km
olduuna gre Eim =Ykseklik Fark (m) / Yatay
Uzaklk (m) * 1000 Eim = 1200 /24.000 * 1000
Eim = %o 50'dir.

Sfr Poligonu (Teorik Geki)

Doal zeminle akarak giden ve eimi
deimeyen bir gekidir.
Bu poligon, eykselti erili haritada,
eykselti erisi ile kesitii her noktada
dorultu deitiren krk bir izgidir.

 ki zorunlu nokta arasnda ancak bir sfr

poligonu izilebiliyorsa bu poligondan
yararlanlr.
ki zorunlu nokta arasnda birden fazla sfr
poligonu geirilebiliyorsa bunlardan ksa ve
fazla krkl olmayan seilir.

 Noktalarn belirlenmesinde eim nemlidir.

Karayollarnda istenen en byk eim %7 dir.
Bu eim ky yollarnda %12 ye kadar kabilir. stenen
en dk eim ise %0.1dir.
Eer arada vadi ve dz araziler varsa burada istenilen
ekilde dz bir yol yaplabilir. Ya da vadi iinde uygun
kpr olacak yer bulunup ona gre yol gzergah
deitirilebilir.

Yatay Kurp ve eitleri

Kurp (Kurba): Yol gekisinin eri ksmlarna yatay
kurp denir. Yatay bir kurp aliyman izleyen klotoid
veya benzeri bir gei (birletirme) erisi ile daire
yayndan oluur.
Kurp
parametreleri
yolun
nemli
elemanlarndadr. Uygulamada trl yatay
kurba ile karlalr. Bunlar, basit, birleik ve ters
yerletirilmi yatay kurbalardr.

Basit Yatay Kurp

Basit yatay kurbalar iki aliyman birbirine
balamak iin kullanlr. Basit yatay kurbada her iki
teet uzunluu da geometri gerei birbirine eittir.
Bir basit yatay kurbann temel elemanlar:
Developman uzunluu (D) (To-Tf yay uzunluu)
Sapma as ()
Yarap (R)
Teet uzunluu (t)
Bisektris uzunluu (b)

Birleik Yatay Kurbalar

lk kurbann ikinci teeti ile ikinci kurbann ilk
teeti ayn noktadr.
Krsal yollarda zellikle topografik adan
geilmesi zor arazi kesimleri, maliyeti artrc
tabii engeller ve ehir ii yollarda imar kstlar
birleik
yatay
kurba
kullanlmasn
gerektirebilir.

Ters Yerletirilmi Yatay Kurbalar

Ortak bir teetin iki yannda (sanda ve
solunda) bulunan iki daire yayndan meydana
gelirler.
Kurbalarn merkezleri ters ynlerde olduu iin
ters kurba olarak da bilinirler.

Basit Kurp

Birleik Kurp

Ters Yerletirilmi Yatay Kurp

Dever hesaplar
Herhangi bir tat kurb zerinde hareket ederken, bu tat kurbun
dna srklemek ve devirmek isteyen bir merkezka kuvveti
meydana gelir. Kurbun yarapna ve ve tatn hzna bal olarak
merkezka kuvveti;

m.V 2
F
R
Forml ile hesaplanr.

Dever
Tatlarn kurbda emniyetle seyredebilmesi iin, doacak merkezka
kuvvetinin karlanmas gerekir. Karlayacak kuvvetlerden biri
lastikler ile yol yzeyi arasndaki srtnmedir. Byk yaraplarda ve
dk hzlarda srtnme merkez ka kuvvetini karlayabilir.
Dier durumda ise; kurblarda yolun d taraf yeteri kadar
ykseltilerek (yola dever verilerek) merkezka kuvveti karlanr.

m.V 2
2
F
V
R
tg

G
m.g
g.R

Dever
Srtnme katsays f ve dever s ile gsterilirse, yukardaki
formldeki kuvveti, srtnme ve dever karladndan;

V
f s
g.R
elde edilir.
Srtnme ve dever bileimi lkelere gre farkl ekilde
uygulanmaktadr. T.C. Karayollarnda uygulanan ilke %75nin
dever, %25inin srtnme ile karlanmasdr. Bu durumda;
2
2

0,25.V
0,75.V
f s

g.R

g.R

Dever hesab

0,25.V 2 0,75.V 2
f s

g.R

g.R

Bu formlden;
2

0,75.V
s

g.R

0,75

3,6
0,00443.V 2

9,81.R
R

Dever forml elde edilir. Burada, s: % olarak dever deeri, V: proje hzdr.
Bu forml ile bulunan deer ;

Ilman iklimin hkm srd yerlerde maximum %10 u geemez

Souk iklimin hkm srd yerlerde maximum %8 i geemez

Dever rakordman
Alinyman zerinde yollara eksenden itibaren banketlere doru enkesitte -%2
normal bombe verilir. Alinymandan kurba geilen TO noktasnda yola birden bire
dever vermek, srcnn arabay kullanmada karlaaca zorluk nedeniyle
mmkn deildir. Bu nedenle bombeden tam devere geiin bir Rakordman
boyu zerinde uygulanmas seyir konforu ve emniyet iin gereklidir. Bu gei
yksek standartl yollarda gei erisi (klotoid) ile salanr. lkemiz devlet
yollarnda dever rakordman teet noktalar civarnda ksmen alinyman ve ksmen
de kurb iinde uygulanmaktadr. Rakordman boyu;

0,0354.V 3
Ls
R
Forml ile hesaplanr. Ancak, bu forml ile bulunan rakordman
boyu 45 m den ksa ise Ls=45m seilir.

ekilde grld gibi rakordman boyunun 2/3

alinymanda, 1/3 kurb ierisinde uygulanr.

rnek
R=250m

V=70km/h

iin

0,00443.V 2 0.00443x 702

s

0.086
R
250
0,0354.V3 0,0354x 703
Ls

48,57m
R
250

R=400m

V=80km/h

S=%8 seilir
Ls=50m seilir.

iin

0,00443.V 2 0.00443x802
s

0.07
R
400
0,0354.V3 0,0354x803
Ls

45,312m
R
400

S=%7 seilir

Ls=45m seilir.

Dever uygulamas
Dever yol enkesitine ekilde uygulanabilir.

Yolun eksen hatt sabit tutulup; i kenar drr

d kenar ykseltilir,
Yolun i kenar hatt sabit tutulup; eksen hatt ile
d kenar ykseltilir,
Yolun d kenar hatt sabit tutulup, i kenar ve
eksen hatt drlr.

Dever uygulamas
1) kenar etrafnda rotasyon: platform i taraf sabit
tutularak d taraf ykseltilir.

Dever uygulamas
2) D kenar etrafnda rotasyon: platform d taraf
sabit tutularak i taraf indirilir.

Dever uygulamas
3) Eksen etrafnda rotasyon: platform ekseni sabit
tutularak d taraf ykseltilir, i taraf indirilir.

Dever perspektif izimleri

3) Eksen etrafnda rotasyon:

Bu durumda eksen krmz kotu deimediinden, ilgili kesitlerde

platform i ve d kenar kotlarnn hesaplanmas gerekir. Bu yntem
uygulamas en kolay olan yntemdir.

Uygulamada dever eimleri %0,5 artrlarak hesaplanmaktadr.

rnek:
Banketlerle birlikte platform genilii P=9,50m olan iki eritli bir
yolun sa kurbu iin proje hz V=70km/h, R=200m, T0km=0+140.41,
Tfkm= 0+474.30, HTo=503.68, HTf=518,14m, yol boyunca yolun eimi
+%4,33117 dir.

a) Kurbda uygulanmas gereken dever ve rakordman boyunu

hesaplaynz?
b) Dier parametrelerin deerlerini hesaplannz.

Cevaplar
a) R=200m

V=70km/h

iin

0,00443.V 2 0.00443x 702

s

0.1085
R
200 3
3
0,0354.V
0,0354x 70
Ls

60,71m
R
200
b) T0km=0+140.41,
HTo=503.68,

S=%8 seilir
Ls=61m seilir.

Tfkm= 0+474.30,
HTf=518,14m

Akm=Tokm- (2/3)Ls=0+099,74
Bkm=Tokm+ (1/3)Ls=0+160,74

Ckm=Tfkm- (1/3)Ls=0+453,97
Dkm=Tfkm+ (2/3)Ls=0+514,97

HA=HTo-(2/3).Ls.g=501,92
HB=HTo+(1/3)Ls.g=504.56

HC=HTf-(1/3).Ls.g=517,26
HD=HTf+(2/3)Ls.g=519,90

Kesit Nivelmanlar
Aplikasyon ilemi srasnda eksen boyunca her 50 m ye ve
arazi eiminin deitii noktalara piketaj kazklar aklr.
Bu kazklarn hemen yanna kazn balangca uzakln
gsteren bir yaz kaz aklr. Yaz kaznn stne
noktann kmsi grlecek ekilde 20-30 cm yksekliinde
toprak veya ta ylarak hykler yaplr.

Eksenin aplikasyonu bittikten ve btn noktalara

balangtan itibaren balang kilometresi 0+000 alnarak
aplike edilen noktalara kilometre verilir. Daha sonra,
boyuna ve enine olmak zere kesit nivelmanlar yaplr.

Boykesit Nivelman
Eksen boyunca gecen dey dzlem ile doal zeminin ara kesitine
boykesit veya boyuna kesit denir.
Bu arakesitin kartlmas iin eksen boyunca belirlenen noktalarn
yksekliklerinin belirlenmesi iin yaplan nivelmana boykesit
nivelman denir.
Boykesit nivelman iin nce aplikasyon hattndan 40-50 m uzaklkta ve
yaklak 500 m aralklarla nivelman rper noktalar tesis edilir.
Nivelman rper noktalar beton bloklar gmlerek yada kpr, eme
veya kuyu kenarlarna bronz iviler aklarak tesis edilebilir.
Piketaj kazklarnn diplerine mira tutularak, gerekli geri, orta ve ileri
okumalar yaplmak suretiyle rperler arasnda boykesit nivelman
yaplr. Bu ileme, iin sonuna kadar devam edilir.

Boykesit nivelman
Yaplan mira okumalar, nivelman karnesinde noktann kilometresinin bulunduu
satrda ait olduu stuna yazlr. Mira yol kenar, hendek, dere kenar vb. gibi belli
noktalara tutulmusa, bunlar da nivelman defterinin dnceler stununa yazlr.
Noktalarn kotlar gzleme dzlemine gre hesaplanr. Hesap srasnda gerekli
kontroller yaplarak hata snr iinde kalan hatalar llere (geri ve ileri okumalara)
eit olarak datlr.

Boykesitlerin izimi
Boykesit nivelman ve kot hesaplar bittikten sonra boykesitlerin izimine geilir.
Boykesitler, kolay izilebilmesi ve ucuz bir ekilde oaltlarak zerinde proje
almalarnn yaplabilmesi amacyla milimetrik aydnger katlar zerine
izilirler. Kesitlerin uzun olmas dolaysyla da genilii 30-50 cm arasnda
deien rulo biiminde katlar kullanlr.
izim lei yatay uzunluklar iin amaca gre 1/1000 1/5000 arasnda alnr.
Dey lekler ise; genellikle arazinin ykseklik farklarn abartmal olarak
gsterecek ekilde ve yatay lee gre 10 kat daha byk alnr. rnein
1/2000 yatay leinde izilen bir kesitte dey lek 1/200 alnr.
Boykesitte nerelere kazk akld, noktalarn ykseklikleri, balangca olan
uzaklklar, krmz izgi eimleri ve yatay kurblarn dn ynleri ile yatay ve
dey kurblara ait ana bilgiler gsterilir. Bu nedenle kesitin altnda ekilde de
grlecei gibi, bu bilgilerin yazlaca satrlara yer verilir.
Krmz kot satr projesi yaplacak yolun eimine gre alaca kotlarn ve dey
kurb proje kotlarnn yazlaca satrdr. Proje kotlar kesite krmz mrekkeple
yazld iin bunlara krmz kot ad verilir.

Boykesitlerin izimi

izim dik koordinat esasna gre yaplr. Yatay eksen uzunluklar, dey eksen
ykseklikleri gsterir. izim iin milimetrik izgilerden yararlanlr.
nce drdnc satra kazklarn balang noktasndan uzaklklar lee gre
milimetreler saylarak iaretlenir ve nc satra kazk numaralar yazlr.
Beinci satra balangca olan uzaklklar, altnc satra hektometreler, yedinci satra
kilometreler yazlr. kinci satra noktalarn doal zemin kotlar (siyah kotlar)
kaydedilir. Gzergahtaki yatay kurblar ve bunlara ait bilgiler, dokuzuncu satrda
gsterilir.

Kesitin izilebilmesi iin nce kot balang izgisine (yatay eksene) izime uygun
bir kot verilir. Dey lee gre ve siyah kotlar yardmyla kazklarn yerleri iaret
edilir. aret edilen noktalar birletirilerek kesit (doal zemin izgisi) tamamlanr.
izim yaplrken kesit kadn dna kabildii gibi, aada kotlarn yazld satra
da girebilir . Bunu nlemek iin gereken yerde yatay eksen iin kabul edilmi
itibari kot deitirilerek kesit uygun bir miktarda aa veya yukar kaydrlr.

Boykesit

Boykesit zerinde krmz izginin izilmesi

Doal zemine ait boykesit zerinde yolun profili (krmz izgisi) izilir.
Krmz izgi, bir seri doru paralar ile bu dorular birbirine
balayan erilerden (dey kurblardan) oluur.
Krmz izgi izilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar unlardr.
1)Max eimi amamaldr.
2)Yarma ve dolgu miktarlar mmkn olduunca eit olmaldr.
3)Yarma yerlerinden alnan toprak dolguya tanacandan, krmz
izgi bu tamalarn yoku aa yaplmasnn salayacak ekilde
geirilmelidir.
4)Zorunlu kalmadka max eime yaklalmamaldr.

Boykesit zerinde krmz izginin izilmesi

5)Devaml klar uygun deildir. 2-3 km de bir 300-400m uzunluunda daha az
eimli sahanlklar braklmaldr.
6)Kotun en dk olduu yerlerde yolun altndan sularn ak iin bz, menfez vb.
sanat yaplar ina edileceinden krmz izgi uygun ykseklikten geirilmelidir.
7)Kpr yerlerinde takn su seviyenin zerinde bir krmz izgi geirilmelidir.
8)Ya sularnn yol boyunca hendeklerden akn salamak iin dz arazilerde yol
%0.5 eim verilmelidir.
9)Derin yarma ve dolgulardan kanlmaldr.
10)Dey kurblarn kpr stne rastlamamasna ve trafik emniyeti bakmndan
kprlere byk eimle yaklalmamasna allmaldr.
11)Ayn kesime rastlayan yatay ve dey kurblar trafik emniyeti yn ile etd
edilmelidir.
12)Hareket halindeki tatn kinetik enerjisinden yararlanmak iin tatlarn yksek
hzla gittikleri dz kesimlerin sonuna mmknse en fazla eimli krmz izginin
izilmesine allmaldr.

Boykesit zerinde krmz izginin izilmesi

13)Ova ve dz arazilerde yer alt sularnn ve kar toplanmasnn

etkileri dikkate alnarak krmz izgi yeterli ykseklikte
geirilmelidir.
14)Dz arazilerdeki uzun alinymanlarda gece srlerindeki farlarn
etkisini nlemek iin uzun krmz izgi yerine dalgal krmz
izgiler geirilmelidir.
15)Dey kurb uzunluklarnn seiminde emniyetli duru iin
emniyeti gr mesafesi ve emniyetli gei iin gerekli emniyetli
gei mesafelerine dikkat edilmelidir.

Krmz izgi Ara Nokta Kotlarnn Hesab

izilen boykesit zerinde baz esaslar gz nnde bulundurularak yol
profili (krmz izgi) geirildikten sonra, dey some noktalarnn
kilometreleri ve kotlar boykesit zerinden okunur.
Someler aras uzunluklar ve somelerin kotlar yardmyla krmz
izgilerin eimi,
H S2 H S1
H
g tg

U S 2km S1km
formlyle hesaplanr.
Ara noktalarn kotlar;

genel formlyle hesaplanr.

Hi HS1 hi HS1 g.Ui

Dey kurblar

G=g1-g2<0 ise ak dey kurb

G=g1-g2>0 ise kapal dey kurb

Dey (parabolik) Kurblar ve proje kotlarnn

hesaplanmas
Dey kurb balang ve biti noktalarnn kilometreleri ve
kotlar;
L
2
L
H T1 H S1 g1.
2

T1km S1km

L
2
L
HT 2 HS1 g 2 .
2

T 2km S1km

rnek 1
N.No Kilometreler Kotlar
A

0+000

540.00

S1

0+825.30

574.50

S2

1+541.50

533.35

L=300m seilmesi durumunda S1 de

uygulanan dey kurb noktalarnn krmz
kotlarn hesaplayalm

g1=0.04180298
g2=-0.057456017
G=g1-g2=0.099258998 (Kapal Dey kurb)
T1km=S1km-L/2=0+675.30;

HT1=HS1-g1.(L/2)=568.23

T2km=S1km+L/2=0+975.30;

HT2=HS1+g2.(L/2)=565.882

rnek 2

N.No Kilometreler Kotlar

A

0+000

1072.00

S1

1+369.7

1034.80

S2

2+533.20

1095.7

L=200m olarak seilmitir.

N.No Kilometreler Kotlar

A

0+000

1072.00

S1

1+369.7

1034.80

S2

2+533.20

1095.7

rnek

L=200m seilmesi durumunda S1 de

uygulanan dey kurb noktalarnn
krmz kotlarn hesaplayalm

g1=-0.027159
g2=+0.052342
G=g1-g2=-0.07950 (Ak Dey kurb)
T1km=S1km-L/2=1+269.70;

HT1=HS1-g1.(L/2)=1037.516

T2km=S1km+L/2=1+469.70;

HT2=HS1+g2.(L/2)=1040.034

Dey kurb uzunluklarnn hesaplanmas

Dey kurb uzunluklar;

Kapal dey kurblarda;

a)
Yol tek ynl ise (gidi-dn ayr), srcnn yol zerinde 1.35m
ykseklikte oturduu ve 0.10m ykseklikteki bir engele arpmadan gvenle
durmas iin gerekli gr uzaklna gre;
b)
ift ynl (gidi-dn) bir yol ise, ndeki arabay gvenle geebilmesi iin
gerekli gr uzaklna gre;

a)
b)

Ak dey kurblarda;
Gece far aydnlatmasna gre; gvenle duru iin gr mesafesine gre,
Alt geit olmas durumunda, yeterli gr uzaklnn salanmas durumuna
gre;

Dey kurb uzunluklarnn hesaplanmas

Gr uzakl: yollar zerindeki tatlarn emniyetle hareket edebilmesi iin
srcnn nndeki yolun yeterli uzunluktaki bir blmn grmesi gerekir.
Emniyetli duru iin gr uzakl: Srcnn yol zerinde oluabilecek her
hangi bir tehlikeyi tatn emniyetli bir ekilde durdurabilmesi iin gerekli olan
mesafedir. Bu uzaklk, srcnn intikal (0.25-2.5sn) ve reaksiyon zaman (1 sn)
zarfnda tatn ald yol ve fren mesafesi toplamdr.
Fren mesafesi;

V
d
254,2.(f g)
V:hz, f:srtnme katsays, g:eim

Emniyetli duru iin gr mesafesi

Emniyetli gei iin gr mesafesi

Emniyetli gei iin gr mesafesi: iki eritli yollarda nde yava
giden tatlarn geilebilmesi iin gerekli gr uzakldr.

Kapal dey kurblarda;

Emniyetli duru iin iin gerekli dey kurb uzunluunun hesab:
1) S>L iin (S; Gr Uzakl, L; Dey Kurp uzunluu)

4,40
L 2.S
G
2) S<L iin

G.S2
L
4,40

Emniyetli gei iin iin gerekli dey kurb uzunluunun hesab:

1) S>L iin

2) S<L iin

10,97
L 2.S
G
2
G.S
L
10,97

Emniyetli duru iin iin gerekli dey kurb

uzunluu

Ak dey kurblarda;

Far aydnlatmasna gre gvenle duracak ekilde dey kurb uzunluunun

hesab:
1) S>L iin

2) S<L iin

152 3,5.S
L 2.S
100. G
L

G .S2
152 3,5.S

x100

Alt gei olmas durumuna gre emniyetli duru iin dey kurb uzunluunun hesab:

Far aydnlatmasna gre gvenle duracak ekilde

dey kurb uzunluu

Ak dey kurblarda;

Alt gei olmas durumuna gre emniyetli duru iin dey

kurb uzunluunun hesab:
1) S>L iin

2) S<L iin

30
L 2.S
G
2

G.S
L
30

rnek 1
N.N

Kilometreler

Kotlar

0+000

540.00

S1

0+825.30

574.50

S2

1+541.50

533.35

V=80km/h
g1=0.04180298
g2=-0.057456017
G=g1-g2=0.099258998 (Kapal)

Emniyetli duru iin iin gerekli gr uzakl S=110.39m

1) S>L iin
4,40
4,40
L

2
.
S

2
x
110
.
39

art salanmyor

2) S<L iin
art salanyor.

0,099259

176.45m

G.S2 0,0992590x110.392
L

274.90m
4,40
4,40

O halde dey kurb uzunluu L=280m seilir.

rnek 2
N.N

Kilometreler

Kotlar

0+000

540.00

S1

0+825.30

574.50

S2

1+541.50

533.35

V=80km/h
g1=0.04180298
g2=-0.057456017
G=g1-g2=0.099258998 (Kapal)

Emniyetli gei iin iin gerekli gr uzakl S=480m

1) S>L iin
10,97
10,97
L

2
.
S

2
x
480

849,48m
art salanmyor
G
0.099259
2) S<L iin
art salanyor.

G.S2 0,0992590x 4802

L

2084.71m
10.97
10.97

O halde dey kurb uzunluu L=2100m seilir.

rnek 3
N.No Kilometreler

Kotlar

0+000

1072.00

S1

1+369.7

1034.80

S2

2+533.20

1095.7

V=70km/h
g1=-0.027159
g2=+0.052342
G=g1-g2=-0.07950 (Ak )

FAR aydnlatmasna gre Emniyetli duru iin iin gerekli gr uzakl

S=92.44m
152 3,5.S
152 3,5x92,44
1) S>L iin
L 2.S
2x92.44
125.06m
G x100
0,079501x100
art salanmyor
2) S<L iin
art salanyor.

G .S2

0,079501x92.442
L
x100
x100 142.85m
152 3,5.S
152 3,5x92.44

O halde dey kurb uzunluu L=150m seilir.

Enkesit izimleri
Karayolu projesindeki yarma ve dolgu hacimlerinin hesaplanmas iin
enkesit izimlerine ihtiya vardr.
Enkesitler milimetrik katlar zerine izilir. izimde yatay ve dey lek
ayn olacak ekilde ve genellikle 1/100 veya 1/200 leinde izilir.
izim iin nce eksen noktas iaretlenerek km. si ve siyah kotu yazlr.
izim dik koordinat esasna gre yaplacaksa, eksene olan uzaklklar yatay
eksen zerinde noktalarn siyah kotlar dey eksen zerinde iaretlenir.
Bu noktalar birletirilerek doal zemin enkesiti izilir. Bu enkesitler zerine
yol platformu ve evler izilerek enkesit izimi tamamlanr.

Dolgu tipi enkesit

Yarma tipi enkesit

Enkesit alanlarnn hesaplanmas

Yol projesinde;
yarma ve dolgu hacimlerinin hesaplanabilmesi,
toprak
datm
ve
ortalama
tama
mesafelerinin
hesaplanabilmesi iin
ncelikle enkesit alanlarnn hesaplanmas gerekir. Enkesit alanlar;
1.Saysal yntemler
2.izim-hesap yntemleri
3.Grafik yntemler
Alan hesaplar lme Bilgisi derslerinde tm ayrntlaryla ele alnp
incelendiinden, konu burada zet olarak ele alnacaktr.

Enkesit alan hesaplar

Eimler ters ynl ise

h h1 h 2
h1 m1 * L
h 2 m2 * L
h m1 * L m 2 * L
h
L
(m1 m 2 )
Eimler ayn ynl ise

h h1 h 2
h1 m1 * L
h 2 m2 * L
h m1 * L m 2 * L
L

h
(m1 m 2 )

Enkesit alan hesaplar

Cross yntemi

Enkesitler ile hacim hesab

En kesitler yardmyla hacim hesab, bir birini izleyen (ardk)
kesitlerin ;
kisi de yarma veya dolgu tipi kesit
Birisi yarma dieri dolgu tipi kesit
Birisinin tamamen yarma veya dolgu, dieri kark tip kesit
olmas
Herikiside kark tip kesit olmas
durumuna gre aadaki ekilde yaplr.

1) Ardk kesitlerin her ikisi de dolgu veya yarma ise

Ardk kesitler arasndaki hacim elemanlar kesik piramit olarak
kabul edilir ve hacim;

Fn Fn1
Vn
. Ln
2

eitlii ile hesaplanr. Buradaki Fn ve Fn+1 ardk kesitlere ait

alanlar, Ln ise kesitler arasndaki yatay uzunluktur.
Bu yntem, ortalama alanlar yntemiyle hacim hesab olarak da
isimlendirilir.

F1 F2
V
.L
2

F2

F1

F4
F3

F2

F1

L
Fi 2.n.Fm Fs
2

Bir eksen boyunca ara uzunluklar eit olan kesitler arasndaki

hacim, ayr ayr hesaplanabilecei gibi, aadaki genel forml
kullanlarak da hesaplanabilir.
Buradaki Fm ilk ve son kesitler dnda kalan kesit alanlarnn
ortalamasdr. n ilk ve son kesit hari toplam kesit saysdr.

2) Ardk kesitlerin her birisi dolgu dieri yarma

ise
Fd

Ld
Ly

Vdo lg u
Fy

Vy arma

Fy
.L y
2

Gei noktas

Ld
Ly

Fd
L

Fy

Fd

.L d
2

3) Ardk kesitlerin biri dolgu/yarma dieri

kark tip kesit ise

Fd 1 + Fd 2
vD1 =
L
2
VY =

Fy2
2( Fd 1 + Fy )

4) Ardk kesitlerin herikiside kark tip kesit ise

Fd1 Fd 2
vD
L
2
Fy1 Fy 2
vY
L
2

Kaynaklar
Yrd.Do.Dr.Ayhan CEYLAN, S..Mh. Mim. Fak. Harita
Mh. Bl. .yesi, Konya, 2009, YOL BLGS VE
PROJES, (DERS NOTLARI)
Karayolu Tasarm, Muhammet Vefa Akpnar,PhD,P.E, 2010
Karayolu naat, Mslim Avcolu, stanbul-2011
Karayolu Mhendislii, Nadir Yayla, stanbul-2013
Saysal Arazi Modeli zerinde Geki Tasarm Prof.Dr. Ergin
TARI, T Geomatik Mhendislii Blm lme Teknii
Anabilim Dal