Yap Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 7, Say: 1, 2011 (89-99)

TEKNOLOJK ARATIRMALAR
www.teknolojikarastirmalar.com e-ISSN:1305-631X

Electronic Journal of ConstructionTechnologies Vol: 7, No: 1, 2011 (89-99)

Teknik Not (Technical Note)

Beton Yollar ve Beton Yol Yapmnn Aratrlmas

Mehmet KOZAK Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar 7. Blge Yol Mdrl, Afyonkarahisar / TRKYE
mkozak15@hotmail.com

zet Bu almada beton yol ve yapm aamalarnn aratrlmas amalanmtr. Bir lke iin kalknma bakmndan, ulam kolaylnn byk bir etken olduu tartlmaz bir gerektir. Gelimi lkelere gre lkemizin ulam alar yetersiz kalmakla birlikte yollarmzdaki trafik younluu da artmaktadr ve artan tarafik younluu ile birlikte yol kaplamalarna byk bir grev dmektedir. Bu almada beton yollarn tamas gerektii zellikleri, stnlkleri ve yapm hakknda bilgi verilmi ve beton yollarn dier yol trlerine gre ou bakndan daha iyi sonular verebildii kansna varlmtr. Amerikada 100, Avrupada 75 yldr kullanlan beton yol teknolojisinin lkemiz karayollarnda kullanlmas ile lke ekonomisine byk katk salayaca yaplan literatr almalar ile bilinmektedir. Beton yollarn: Daha ksa duru mesafesi; tekerlek izi oluumuna kar direnli; her mevsimde ve her koulda yaplabilir; trafik seyir hznda art salayabilir; hava koullar ve yakt, ya dklmesi vb. etkilere kar direnli; evre dostu; yerli malzeme kullanr; daha az mevsimsel hasara urar; akaryakt tasarrufu salayabilir; uzun mrl ve gece grn kolaylatrr olmas gibi avantajlarnn ne kt belirlenmitir. Bu avantaja sahip olan beton yollara, dier gelimi lkelerde verilen nemin, artk gelimekte olan lkemizde de verilmesi gerekmekte olduu dnlmektedir. Anahtar Kelimeler: Beton Yol, Beton Yol Yapm, Beton Yolun Avantajlar

Investigation of Concrete Roads and Concrete Road Construction

Abstract This study aims at researching of concrete road and its building. Its an unarguable fact that transportation easiness is a big factor in terms of development of a state. Compared with developed countries, transportation net is insufficient and traffic intensity at our roads is increasing and road coverings falls to a big duty due to traffic intensity which is increasing. In this study, some information is given about the features of concrete roads, their advantages and their construction and its concluded that by comparison with other toad types concrute road can give beter results in most aspects. Thanks to literateur studies, it is known that being used at our states roads concrete roads technology which are used for 100 years in America, for 75 years in Europe will make a major contribution to the state economy. It is determined that concrete roads have many advantages such as, the vehicles stop at shorter distances, they can be made in every seasons at every condition, they can provide an increase at traffic speed, they stand up to factors such as weather conditions and fuel-oil spillovers. They are environmentally friendly, the home made materials are used, concrete roads suffer less from seasonal damages, they can be provide fuel saving, they are long-lasting, they make the night sight easy. It is thought that the importance, given in other developed states to concrete roads, should ve given to our country. Keywords: Concrete Road, Concrete Road Building, Advantages of Concrete Roads.

Bu makaleye atf yapmak iin Kozak M., Beton Yollar ve Beton Yol Yapmnn Aratrlmas Yap Teknolojileri Elektronik Dergisi 2011,7(1) 89-99 How to cite this article Kozak M., Investigation of Concrete Roads and Concrete Road Construction Electronic Journal of Construction Technologies, 2011,7(1) 89-99

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

Beton Yollar ve Beton Yol Yapmnn Aratrlmas

1. GR Ulam, insan veya eyann, ihtiyalarn gidermek amacyla zaman ve mekan faydas salayacak ekilde yer deitirmesini mmkn klan bir hizmettir. Bir lke iin kalknma bakmndan, ulam kolaylnn byk bir etken olduu tartlmaz bir gerektir. Fakat bir lkenin ulam kolaylnn salanabilmesi iin; karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu gibi ulatrma trlerine ait altyap tesisleri ile lke koullarna uygun den bir btnlk gstermesi ayrca, bu trlerin iletmelerinde koordinasyonunun salanmas gerektii de hemen belirtilmelidir. Ancak byle bir btnlk halinde lke apnda hzl, gvenilir, kolay ve ekonomik bir ulatrma hizmeti salanabilir [1]. Modern bir karayolunda, can ve mal emniyeti, insanlarn konforu ve yolun uzun mrl olmas n plana kmaktadr. Bir lkenin ulam ann yeterli dzeyde ve uygun standartta olmas o lkenin gelimiliinin bir gstergesidir. Gelimi lkelere gre lkemizdeki ulam a yetersiz olduu gibi, buna karn ar tat trafii artmaktadr. Ar yk tatlar, yol styapsnn bozulmasnda etkin bir rol oynamaktadr [2]. Bu dorultuda karayolu styapsnn nemi daha da artmaktadr. Karayolu yaps, nceden belirlenen geometrik standartlara uygun olarak saptanm olan bir gzergh boyunca, doal zeminin istenilen ykseltilere getirilebilmesi ve zerine motorlu tatlarn istenilen hz, gvenlik ve konfor koullarnda hareketlerinin salanabilmesi amacyla ina edilen yaplarn tm olarak tanmlanabilir. Karayolu yaps, grevi, yapm sras ve zellikleri asndan alt ve st yap olarak iki ayr blmde incelenebilir [3]. Karayolu yapsn oluturan elemanlar ekil 1.de verilmektedir.

ekil 1. Karayolu yapsn oluturan elemanlar Karayolu Altyaps; yapm tamamlanm bir karayolunda, tesviye yzeyi ile doal zemin izgisi arasndaki blgeye denilmektedir. Altyap, yolun dolgu kesimlerinde, dardan getirilen toprak ile oluturulmu bir toprak gvde, yarma kesimlerinde ise doal zemindir. Ancak, kaz ileminden sonra istenilen dzl ve eit yk dalmn salamak amacyla denen ve sktrlan toprak da, yarma kesimindeki altyapya dahildir [4]. 90

Kozak M.

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

Alt yapnn grevleri; istenilen kotta dzgn bir yzey salamak, styap tarafndan iletilen ykleri daha geni bir alana yaymak ve az da olsa, yolu d etkilerden korumaktr [5]. Karayolu styaps; nceden belirlenen geometrik standartlara gre saptanm gzergh boyunca, doal zeminin istenilen ykseltilere getirilebilmesi ve zerinde motorlu tatlarn istenilen hz, gvenlik ve konfor koullarnda hareketlerinin salanabilmesi amacyla ina edilen yaplarn tm karayolu yapsn oluturur [4]. styaplar, kaplama tabakasnda kullanlan malzemelerin trlerine, zelliklerine ve yapm yntemlerine gre rijit ve esnek olarak iki ana snfa ayrlmaktadr. Taban zeminine, trafie, evre koullarna ve ekonomik hususlara bal olarak en uygun styap tipi seilir [3]. Karayolu styapsn oluturan elemanlar ve snflar ekil 2.de verilmektedir.

ST YAPI

KAPLAMA TABAKASI

TEMEL TABAKASI

ALTTEMEL TABAKASI

Sert Yzeyli Yollar - Beton - Parke - Bitm Asfalt Betonu

Yumuak Yzeyli Yollar - Stabilize - Toprak - Makadam

- Krmata Temel Tabakas - Plentmiks Temel - Penetrasyon Makadam Temel - Asfaltl Makadam Temel - Scak Bitml Temel - imentolu Temel

Sathi Kaplama ekil 2. Karayolu styapsn oluturan elemanlar ve snflar

2. BETON YOL imento betonu ile yaplan kaplamalara beton yollar denir [6]. ehir ii yollarda, orta ve ar trafik younluu olan yollarda kullanlan kaliteli bir kaplama tipidir [7]. Yol kaplamas olarak betonun grevi, trafikten gelen iddetli tekil ykleri tabana iletmek ve bu srada tabann deforme olmamasn salamaktr [6]. Yol yapmnda kullanlan beton karmnn su / imento oran 0,20-0,45 arasnda, minimum imento miktar 375 kg/m, minimum hava miktar %3, ayrca betonun 28 gnlk karakteristik minimum basn dayanm 30 MPa olmaldr [8]. Yol yapmnda kullanlacak beton malzemelerinden istenilen belli bal zelikleri aada ksaca verilmektedir; Kullanlacak kimyasal katklarn birbirleriyle ve balayc malzemelerle etkileimi n deneylerle belirlenmeli, Kullanlacak agregalarn salanaca kaynaklar belirlenmeli, kalite kontrol deneyleri gelitirilmeli ve alkali-slika reaktivitesi deneyleri yaplmaldr. Kullanlacak imentonun kimyasal zeliklerinin ve inceliinin beton zeliklerine etkisi belirlenmeli, 91

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

Beton Yollar ve Beton Yol Yapmnn Aratrlmas

Kullanlacak su/imento oran sistematik bir ekilde belirlenmeli ve bunun geirimliliine olan etkisi tespit edilmeli, Kullanlacak malzeme karm oranlar, betonun dayankll ynnden sorun karmamal ve donmazlme hasarlarna yol amamaldr. Su/imento orannn mikro atlaklara ve ar bzlmelere neden olmas engellenmeli ve beton dkm srasnda hava durumu ve beton bakm koullarna gre su/imento orannda ayarlamalar yaplmaldr. Malzemelerin eidi ve miktar, betonun sertlemi halde ngrlen zelliklerine uygun olmaldr. Labaratuvardan inaat sahasna geerken yaplacak dzeltmeler belirlenmelidir. Farkl beton karm zamanlar, retim yerleri ve yerletirme teknikleri iin dzenlemeler yaplmaldr. Yerlemi betonun hava boluklarn tayin edecek yntemler gelitirilmelidir. Beton bakm iin kullanlacak kr malzemeleri, beton dkm srasndaki hava koullar ve betonda kullanlan karm oranna gre belirlenmelidir. Agrega ekli ve karm oranna gre agregalarn beton iinde nasl paketlendiini karekterize edecek bir yntem gelitirilmelidir [9]. Beton yollar; imento betonu ile yaplan ve zerinden geen dingil yklerini tabana ileten bir kaplama tr olup, styap taban zerine yerletirilen alttemel tabakas, zayf beton tabakas veya bitml tabaka zerine serilmi beton plaktan olumaktadr. Rijit styaplar, derzli donatsz, derzli donatl ve srekli donatl olmak zere farkl ekilde ina edilmektedirler ve bunlar aada ksaca aklanmtr. Derzli Donatsz Tipteki Rijit styaplar: Derzli donatsz tipteki rijit styaplar, 3-6 m uzunluunda ksa anolardan oluur. Bloklar 125-350 mm kalnlnda olup donat elii iermezler. Derzler zayflatlm yzey kaslan tipte olup gemeli veya gemesiz olabilirler. Anolar genel olarak granler malzeme, imento veya bitml tabakalar zerine ina edilir. Temel tabakas kalnlklar 100-200 mm olabilir. Derzli donatsz tipteki rijit styaplarda ksa derz aral, ano ortas atlamay asgariye indirmek ve derz aklklarn nispeten kk tutmak iin kullanlr. Ayn sebepten dolay balanm boyuna derzler de buna dahildir. Derzlerde balant yk transferinde, malzeme kenetlenmesinden yararlanlr. Ar trafik tayan yollarda, zellikle nemli blgelerde, yk transferini gelitirmek iin beton demirleri veya daha ziyade stabilize temel tabakas kullanlr. Derzli Donatl Tipteki Rijit styaplar: Derzli donatsz tipteki rijit styaplar, uzunluklar 8-30 mlik anolardan oluur. Blok kalnlklar 150-350 mm. olup, ortalarnda donat elik a gemektedir. Temel tabakas kalnl 100-200 mmdir. Daha uzun derz aral verildiinde kurumadan dolay bzlmeye ve sdan dolay kvrlmaya bal olarak bu tr kaplamada atlaklar oluur. Donat elii kullanlmasnn amac da bu ano ortas atlaklarnn olumasn engellenmesidir. atlaklar sk tutarak, yk transferinin salanmas elik tarafndan yaplr. Burada elik, beton blokun esneklik kapasitesini artrmak iin kullanlmamaktadr. Daha uzun derz aral kullanlmas ayrca daha byk derz aklklarna neden olur. Dolays ile derzler aras yk transferini salamak iin donat ubuklar kullanlr. Derzli donatsz tipteki rijit styaplar, donma ssndaki blgelerde ve nemli blgelerdeki ehirleraras yollarda youn olarak kullanlmaktadr. Derzli donatl tipteki rijit styaplar, enine derz aralklarnn artrlmasna olanak tanyan donatlar dnda derzli donatsz tipteki rijit styaplar ile benzerdir.

92

Kozak M.

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

Srekli Donatl Tipteki Rijit styaplar: Srekli donatl tipteki rijit styaplar, enine derzler olmakszn denen beton bir plaktan oluur. Yksek donat ierii buna olanak tanr ancak dier tm betonarme yaplarda olduu gibi, donatlar atlaklar nlemez sadece kontrol altnda tutar. elik donat plak boyunca srekli olarak vardr ve derzler yanlzca her gn i bitiminde konulur. Plak kalnlklar 150250 mm olur. Bu tr kaplamalarda derzli donatl tipteki rijit styaplardan olduka fazla elik vardr. Genel olarak kesit alannn % 5- 7i kadardr. Uzun derz aralklarnn bir sonucu olarak, bu tr kaplamalarda kaplama mrnn ilk birka yl boyunca 0.6-2.4 mlik aralklarla enine atlaklar oluur. Bu atlaklar plak iindeki donat elii salam olduu srece skca kapal kalrlar. Eer elik yksek ekme gerilmelerine kars koyamayacak durumda ise, enine atlaklar alarak bozulabilirler. Uzunlamasna atlaklarla birlesen bozulmu atlak blgeleri, ciddi kaplama bozulmasna iaret eden, yzeysel oyulmalara (zmbalama etkisi) yol aabilir. Plak desteini artrmak ve tekerlek ykleri altndaki ano gerilmelerini azaltmak iin bu kaplama ile birlikte genellikle bir stabilize temel kullanlr. Bu kaplama trnn yaygn olarak kullanlmasna karlk toplam beton kaplamaya oran olduka dktr. Derzli donatsz ve derzli donatl tipteki rijit styaplarda grlen ayrma membran, beton temel ile alt-temel arasnda daha yksek bir dzeydeki srtnmenin elde edilebilmesi iin srekli donatl tipteki rijit styaplarda karlmtr. Alt-temel ile salanan desteklik styap sonundaki oynamalar azaltmaktadr ve istenilen atlama modelini korur. Plaktaki sreksizliklerin, kabarp dklme riski ile birlikte birbirine yakn aralkl atlamalara olanak tanmas nedeniyle, mmkn olan her yerde nne geilmesi gerekmektedir. Bu sebepten dolay rgarlarn ve su yollarnn bu tipteki rijit styap plaklarnn dnda bulundurulmas gerekmektedir [10]. Beton Yol Yapmnda Kullanlan Beton Tr ve Tekniklerini: Akc, kuru youn, lifli, ngerilmeli, geirimli betonlar, srekli betonarme ve kilitli beton parke kaplamalar olmak zere yedi grupta toplanabilmektedir. Beton yol yapmnda genellikle iki tip uygulama yntemi kullanlmakta olup bunlar aada ksaca aklanmaktadr. Sabit Kalp Kullanm; sabit kalpla beton yol yapmnda, yol boyunca ahap veya elik kalplar kurulmakta, makineler bu kalplar arasnda dkm yapmaktadr. Baz makineler kalplar zerinde ileri geri giderek almakta ve mastarlama ii genellikle el aletleriyle yaplmaktadr. Bu yntem, kayar kalp kullanmna gre daha fazla iilik gerektirdiinden, genilii fazla olan yol yapmlarnda pek tercih edilmemektedir. Kayar Kalp Kullanm; kayar kalp kullanmnda, makinede bulunan vibratrler ile istenen boyutlarda ve yksek kalitede beton yerletirilmesi salanmaktadr. Betonlama yaplan alan, ip veya lazer n klavuzuyla hassas olarak klavuzlanarak, srekli derzsiz ve ayn nitelikte beton ile kaplanabilmektedir. Kvam bakmndan kme deeri dk betonlar kullanlmaktadr. Baz kayar kalpl dkm makineleri, derzlerin almamasn salayan donat yerletirme ve bitirme ilerini de yapmaktadr [11]. 3. BETON YOLLARIN AVANTAJLARI Tama Gc Yksek: Beton yol zerine gelen ykleri asfalta gre daha geni bir alana yayarak, taban zeminine iletir. Yani tama gc taban zeminine bal deildir. Bu nedenle, beton yol zayf taban zeminleri stnde asfalt yollara gre daha iyi sonular vermekte, dayanma bakmndan her trl etkiye kar koyacak ekilde hazrlanabilmektedir. Asfalt kaplalar ise, zerlerine gelen ykleri bir alt tabakaya yayarak iletir. Kaplamadan temele, temelden alttemele ve nihayet alttemelden taban zeminine iletilen ykler, her bir tabaka geiinde gittike yaylmakta ve daha geni bir alana dalmaktadr. Dolaysyla taban zemini zayfsa ve eitli gerilmeler altnda deforme oluyorsa, asfalt kaplama da deforme olan bu 93

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

Beton Yollar ve Beton Yol Yapmnn Aratrlmas

profili izlemekte ve yolun stnde ekil deiiklikleri, ondlasyonlar grlmektedir. Bu yzden, ar trafik altndaki yollarda, beton yol uygulamas, dayankll sebebiyle ok daha uygun olmaktadr. Daha Ksa Duru Mesafesi: Beton kaplamann yzey przll, kullanclar iin sr gvenlii gz nne alndnda nemlidir. Tekerlek izi oluan kaplamalarda, yalar srasnda tekerlek izi iinde su birikir ve taban zemine geebilir. Ayrca souk havalarda tekerlek izi iine yerleen su donabilir ve yol gvenliini azaltabilir. Beton kaplamalarn kayma srtnme katsaylar yksektir (kaymaya direnlidir). Beton yolun boyuna srtnme katsays 0.70, enine srtnme katsays ise 0.65 civarndadr. Ayrca slak olduklar zaman srtnme katsaysnda grlen klme, dier plastik balayclarla yaplan kaplamalara gre daha dktr. Yol yzeyi dzgn olduundan ya sular kolay akar ve yzey abuk kurur. Srclerin gvenlii dnlrse, beton yolun yaps daha da nem kazanr. Asfaltta oluan tmsekler ve ukurlar yal havalarda fazladan su tutar. Bu da su kza tehlikesi iin byk bir potansiyel oluturur. Ayrca, biriken sular souk havalarda don yapabilir [12]. Tekerlek zi Oluumuna Kar Diren: Tekerlek izi oluumu asfalt betonu kaplamalarda grlen bozulma trlerinden biridir. Tat tekerleklerinin yola deme noktalarnda, yol boyunca oluan dey kalc deformasyonlar olarak tanmlanr. Ticari tat saylarndaki art, bunlarn dingil sistemlerinin deimesi ve dingil arlklarnn artmas, ift tekerlek yerine geni tabanl tek tekerlek kullanlmas ve lastik i basnlarnn artmas nedenleriyle, tekerlek izi zlmesi gereken bir sorun haline gelmitir. Tekerlek izi oluumuna neden olan baslca faktrler; ar ykler, uzun sreli veya duraan ykler, ar yk tekrar, uygun olmayan malzeme kullanm, tasarm ve yapm hatalar olarak sralanabilir [13]. Beton kaplamalar, bu tip bozulmann olumasn nlemektedir [12]. Beton Yollar Her Mevsimde ve Her Koulda Yaplabilir: Asfalt uygulamas dk scaklkta ve yal havalarda yaplamadndan, yapm ve onarm mevsimi ksadr. Beton yol uygulamas ise asfaltn aksine slak zemin de dahil olmak zere, hemen her iklim koulunda yaplr. Asfalt kaplamalar belirli bir scaklkta dklmesi ve silindirle sktrlmas gerekmektedir. Beton kaplamalar ise vibratrlerle sktrmakta olup, s kayb gibi bir sorun sz konusu deildir [14]. Beton Yollar Trafik Seyir Hznda Art Salar: Mevcut yollarn beton kaplamal yola dntrlmesi, yksek trafik younluklu yollarda, tkanklk ve skklklarda belirgin bir azalma salayarak, trafik seyir hzlarnda nemli artlara yol amaktadr. Hzlardaki bu art, onarmlara gereksinim gstermeyen ve kaz yaplma olana bulunmayan dzgn beton yol yzeyi nedeniyle olmaktadr. Artan trafik akm, hem zaman ve yakt tasarrufunu, hem de bota alan motorlarn yol at kirlenmenin azalmasn ifade etmektedir. Beton Yollar Hava Koullar ve Yakt, Ya Dklmesi vb. Etkilere Kar Direnlidir: Beton kaplamal yollar, su geirmez olduklarndan, yamur tarafndan hasara uratlmamakta ve s etkisiyle yumuamamakta ve bozulmamaktadr. Ayrca, beton kaplamal yolun balayc maddesi imento, bitml balaycnn aksine herhangi bir uucu madde iermemekte, bu nedenle beton kaplamal yol iin gevrekleme ve yalanma sz konusu olmamaktadr. Beton kaplamalar tatlardan yakt, ya gibi kimyasal maddelerin szmas nedeniyle balayclarn kaybetmemekte ve herhangi bir deiime uramamaktadr. Beton kaplama, bu zellikleri nedeniyle, ou olumsuz koul altnda hasar grmemektedir. Beton Yollar evre Dostudur: Bir beton kaplamal yolun faydal mr 35 - 40 yl civarnda bulunmaktadr. Beton yeniden yapldnda, eski yzey krlarak, yeni yolda kullanlabilmektedir. evre dostluu asndan bakldnda, beton kaplamal yollar asfalt kaplamal olanlara gre bir ok stnlklere sahip bulunmaktadr. ncelikle, beton retimi, tesislerde retilen scak bitml karm gibi atmosferi kirletmemektedir. Ayrca, beton kaplamalara, termal g tesislerinin kirletme yan rn olan ve betonun younluunu ve kimyasal reaksiyona direncini arttran uucu kl ilave edilebilmektedir. Bunun 94

Kozak M.

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

yan sra, tatlarn beton yollar zerinde daha hzl seyretmeleri, tat emisyonlarndan kaynaklanan kirlenmenin daha dk dzeyde olmasn salamaktadr. Beton Yollar Yerli Malzeme Kullanr: Beton kaplamal yollarda, bol miktarda salanmas mmkn olan kire gibi, yerli malzemelerden retilen imento kullanlmaktadr. Oysa, asfalt kaplamal yollar, ithal edilen ham petrolden elde edilen bitme gereksinim gstermektedir. Beton Yollar Daha Az Mevsimsel Hasara Urar: Betonun dayankllnn en fazla nem kazand mevsim ilkbahardr. Amerikan Devlet Karayolu ve Tamaclk dareleri Birlii (AASHTO) tarafndan Kanadada yaplan bir aratrmaya gre, asfalt kaplamalarn % 61i bahar koullarnda bozulurken, beton kaplamalarn ayn koullardaki bozulma oran sadece % 5,5 olmaktadr [11]. Beton Yol Akaryakt Tasarrufu Salar: Ar aralar esnek kaplamalarda rijit kaplamalara gre daha fazla deformasyona neden olurlar. Kaplamadaki bu deformasyon, tat enerjisinin bir ksmn emer. Ve yle bir hipotez ortaya kar: Esnek kaplamalarda sr iin daha fazla enerjiye, bu nedenle daha fazla yakt tketimine ihtiya vardr. Bu farkllk ilk olarak Dr. John P. Zaniewski tarafndan ortaya karlmtr. 1982 ylnda Dnya Bankas ve Brezilya hkmeti iin yaplan bir alma ile yol yapmndaki maliyetler incelenmitir. Yakt maliyetleri bunlardan biridir ve bu almada beton kaplamalarda asfalt kaplamalara gre yaklak % 20 yakt tasarrufuna ulald belirtilmitir [7]. Beton Yollar Gece Grn Kolaylatrr: Beton doal olarak ak renklidir ve aralardan veya sokak lambalarndan gelen klar, koyu asfalt kaplamalara gre daha az emerler. Bylece gece gr artar. Islak olduu zaman bile tehlikeli far yansmalarna sebep olmaz. Bu olay trafik gvenlii asndan ok nemlidir [15]. Beton Yollar Uzun mrldr: Beton kaplamann en nemli stnl uzun hizmet mr ve stn dayanklldr. A.B.D de yaplan bir aratrmada, beton yollarn servis mrleri en az 20-25 yl civarnda olurken kaliteli asfalt yollarda 6-14 yl olmaktadr [8]. Tatn Ypranmas Geciktirir: 1985 ylnda Dnya Bankasnn deiik lkelerde yapt lmler sonucunda, tatn ypranmas (bakm maliyetleri, yedek para tketimi, ya tketimi vb. ) ve yolun boyuna geometrik dzgnl ile ilgili bir parametre olan IRI ( Uluslararas Przllk ndeksi ) arasnda nemli bir iliki olduu belirlenmitir. Tekerlek lastiinin anmas zerinde yaplan detayl aratrmalar sonucunda, tekerlek lastiinde meydana gelen anmann, daha przl yol yzeyinde, przll az olan yol yzeyine gre kat fazla olduu gzlenmitir. Bu gzlemler sonucunda yol yzeyi mikrodokusunun tekerlek lastiinin anmasnda belirleyici bir rol olduu saptanmtr [16].

4. BETON YOLLARIN DEZAVANTAJLARI Ak rengi dolaysyla gnete gz kamamasna sebebiyet verir. Betona boya kartrlp renkli yol yaplarak bu sakncalar giderilebilmektedir. Derzler ve kaplama yzeyinde hem drenaj ve hem de kaymaya kar diren salanmas iin oluturulan ince kanallar (tinning) zenle yaplmazsa grlt yapmakta ve sr konforunu azaltmaktadrlar [12].

95

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

Beton Yollar ve Beton Yol Yapmnn Aratrlmas

5. BETON YOL YAPIM AAMALARI Trkiyede ve dnyada modernlemenin simgelerinden birisi yollardr. Yollarn stabilize ky yollarndan ose yollara, asfalt kaplamalar karayollarna ve otobanlara uzanan bir gemii vardr. Afyondaki 2 kilometrelik ilk beton yol denemesi bu gemiin son noktasdr. Afyon Emirda arasndaki 2 kilometrelik deneme amal beton yol inaat 28 Mays 2004 tarihinde balam ve 6 ay srede tamamlanmtr. Temel tabakasnn yapmndan sonra mevcut yol yzeyi ekil 3.de grld gibi basnl hava ile tozdan arndrlmaktadr. Finier ilk gei iin yolun bir kenarna yanaarak, ekil 4.de grlmekte olduu gibi alglayc klavuz teli ayarlanm ve bu srada beton tesislerinde transmikserler yklenmitir.

ekil 3.Yol yzeyinin tozdan arndrlmas

ekil 4.Alglayc klavuz telinin ayarlanmas

Transmikserlerle gelen beton finierin nne ekil 5.de grld gibi boaltlm ve daha sonra iiler ve finierin nndeki helezon aft yardm ile gei geniliine beton yaylmtr. Daha nce hazrlanan kayma demirlerinin bulunduu sehpalar 5 m aralklarla yol yzeyine aklm ve dklen betonun sehpalar yerinden oynatmamasna ayr zen gsterilmektedir.

ekil 5. Betonun, finierin nne boaltlmas ve serilmesi Gelen her beton zerinde kme ve hava miktarlar deneyi yaplmaktadr. Uygun olmayan sonular beton santraline telefonla bildirilerek beton karmnda gerekli dzeltmeler yaplmas salanmaldr. Ayrca beton partisi bekletilerek veya yeni bir beton partisi ile kartrlarak uygunsuz sonularn iyiletirilmesine 96

Kozak M.

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

allmaldr. Basn kontrol iin de periyodik olarak rnek numuneler alnarak beton basn kontrol edilmelidir. Yavaa ilerleyen finier, zerinden getii taze betonu mekanik olarak sktrmakta ve beton arkadan kalplanm olarak kmaktadr. Bu srada betonun yzeyi iiler tarafndan ekil 6.da grld gibi mala ve elik mastar ile dzlenmelidir.

ekil 6. Beton, finierin arkasndan kalplanm olarak kmas ve yzeyi iiler tarafndan dzeltilmesi Hemen sonra beton yzeyinin fra ile enine przlendirilmesi ilemine geilmelidir ve bu ilem finierin arkasndan gelen przlendirme birimi tarafndan ekil 7.de grld gibi mekanik olarak gerekletirilmektedir. Przlendirmeden sonra beton yzeyine, ekil 8.de grld gibi kr kimyasal mekanik olarak pskrtlmtr.

ekil 7. Beton yzeyinin enine przlendirilmesi

ekil 8. Beton yzeyine kr kimyasalnn uygulanmas

Balant demirleri, plak yar yksekliinde yar boylarna kadar ve 100 cm aralklarla taze betonun iine batrlmtr. Derzlerin kesimi beton yeterince sertletikten sonra, ancak 24 saat iinde gerekletirilmitir. Enine derzler 5 metre aralklarla alttaki kayma demir sehpalarnn hizasndan, kayma demirlerine dik olarak yaklak 9 cm derinlie kadar kesilmitir. Bu ekilde zayf kesit oluturulup atlaklarn burada toplanmas amalanmaktadr.

97

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

Beton Yollar ve Beton Yol Yapmnn Aratrlmas

Afyonkarahisar-Emirda yol ayrm 5+700 ile 7+700 km aras yaplan beton yolda, boyuna eilme derzi ilk dklen 7,5 m geniliinde pla ortalayarak kesilmi. laveten, 7,5 ve 4,5 geniliklerde ayr dklen plaklar arasnda ve balant demirlerine dik olarak boyuna inaat derzi oluturulmutur. Daha sonra ekil 9.da rld gibi derz geniletme ve pah ama ilemlerine geilmi ve 1-2 mm olan derz kalnl zel testere ile 25 mm derinlie, kadar 7-8 mm ye karlmtr. Daha sonra baka bir testere ile pah alm ve derz azlar toplam 17 mm ye kadar geniletilmiti.

ekil 9. Derzlerin geniletilmesi ve pah almas 6. SONULAR Ylk 10 milyon ton imento ve klinker retimi ile Avrupann en byk, dnyann ikinci byk ihracats olan lkemizde 63 bin kilometrelik karayolu a zerinde bugne kadar petrol rnleri kullanlmtr. Halbuki lkemizde bulunan milyonlarca ton imento, agrega ve kum beton yol olarak deerlendirilebilir. Amerikada 100, Avrupada 75 yldr kullanlan beton yol teknolojisinin lkemiz karayollarnda kullanlmas ile lke ekonomisine byk katklar salanacaktr [9]. Karayollarnn yaplmasnda, ortam ve koullara gre en uygun seenein tercih edilerek, lkemiz iin en kazanl ve verimli olan yol seilmelidir. Bu dorultuda, zellikle ar tat trafiinin youn olduu, sk sk bakm-onarm yaplmak zorunda kalnan yollar kukusuz beton yolar iin uygun bir balang noktas olaca dnlmektedir. Beton yollarn avantajlar; Daha ksa duru mesafesi olmas, Tekerlek izi oluumuna kar direnli olmas, Her mevsimde ve her koulda yaplabilir olmas, Trafik seyir hznda art salayabilir olmas, Hava koullar ve yakt, ya dklmesi vb. etkilere kar direnli olmas, evre dostu olmas, Yerli malzeme kullanr olmas, Daha az mevsimsel hasara urar olmas, Akaryakt tasarrufu salayabilir olmas, Uzun mrl olmas, Gece grn kolaylatrr olmas lkemizde karayolu a, gnmze kadar asfalt ve asfalt sathi kaplama eklinde ina edilmitir. Halbuki Dnyada beton yol yapmna 100 yl nce balanmtr lkemizde de artk, beton yollara nem verilmesi gerekmekte olduu dnlmektedir. 98

Kozak M.

Teknolojik Aratrmalar: YTED 2011 (1) 89-99

7. KAYNAKLAR 1. Kozak M., 2010, Beton Travers retiminde Agrega Tr (Bazalt-Kalker) ve elik Lifin Kullanlabilirliinin Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Afyonkarahisar 2. imek, O., Sancak, E., Yaprak, H., 2005, Beton Yollarda Alternatif Bir Malzeme: Vakumlu Beton, 4th International Advanced Technologies, ss 1132-1137, Konya 3. Umar, F., Aar, E., 1991,Yol styaps, stanbul Teknik niversitesi, naat Fakltesi Matbaas, stanbul. 4. Erel, A., 1978, Dey Dinamik Dingil Ykleri Altndaki Demiryolu Yapsnda, Taban Zeminlerinin Tama Gcne Bal Olarak Minimum Balast Kalnlnn Hesaplanmas, Doktor Tezi, stanbul 1978. 5. Ilcal, M., 1988, Karayolu styapsnda Erdemir Crufunun Kullanlabilirliinin Aratrlmas Y.T.. Fen Bilimleri Enstits, Doktora Tezi, stanbul 6. Aar, E., Sta, ., zta, G., 1998, Beton Yollar, stanbul Teknik niversitesi naat Fakltesi Matbaas, stanbul 7. Trkiye Hazr Beton Birlii Beton Yollar Teknik alma Grubu, 2003, Beton Yollar, Trkiye Mhendislik Haberleri, Say 247, 2003/5 8. Yeinobal, A., Bakoca, A., TMB/ARGE/Y05.01, Ankara 2005 Afyonkarahisardaki Beton Yolun Hikayesi,

9. Topcu, . B., 2006, Beton Teknolojisi, Uur Ofset A.., Eskiehir 10. etin, O., 2009, Beton Yollarda Yeni Teknolojiler Silindirle Sktrlan Beton Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, stanbul 11. yinam, ., Aar, E., 2004, Karayollarnda Hazr Beton Trkiye Hazr Beton Birlii Beton 2004 Kongresi 10-12 Haziran, stanbul 12. Macit, S., 2009, Beton Yol naatnda Kendiliinden Yerleen Betonun Kullanlmas zerine Bir Aratrma, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Trabzon 13. Avc, E., 2009, Scak klimli Blgelerde Kullanlan Asfalt Betonu Karm Deikenlerinin Kaplama Tabakas Performansna Etkisi, Yksek Lisans Tezi, Sleyman Demirel niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Isparta 14. Karpuz, O., 2008, Beton Yol Karmndaki nce Agregann Yzey Przllne Etkisinin ncelenmesi, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Trabzon 15. Zlkadirolu, ., F., 2006, C ve F Snf Uucu Kl Katkl Betonlarn Yol Kaplama Betonu Olarak Kullanlabilme mkanlarnn Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Kahramanmara St mam niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Kahramanmara 16. Ergn, M., zta, G., Beton Yollarn beton.com/pdf/beton_yollar.pdf 30.03.2011 Yzey zellii ve Etkileri, http://www.as-

99