1

Proraunski koncepti

Deterministiki koncept
(Proraun prema doputenim naponima)

Pretpostavlja sigurnu konstrukciju naponi od vanjskih

opterenja manji od propisanih doputenih

Poluprobabilistiki koncept
(Proraun prema graninim stanjima)
Ne

postoji potpuno sigurna konstrukcija analizira se

vjerovatnoa otkazivanja uz nepovoljne kombinacije
svojstava materijala, naponskih stanja i deformacija koje se
dobivaju po teoriji vjerovatnoe;
Sluajno promjenljive veliine se uvode preko odgovarajue
krive raspodjele (Gausova kriva raspodjele);
Sve variable od uticaja (optereenja, nosivost,...) se uvode
u proraun preko karakteristinih vrijednosti.

indeks

pouzdanosti

srednja

vrijednost
standardna
devijacija

Pouzdanost konstrukcije
Pouzdanost konstrukcije se ogleda kroz:
Sigurnost kontrola nosivosti, stabilnosti,...(ULS)
(Granina sranja nosivosti mogu biti uzokovana: gubitakom statike
ravnotee konstrukcije kao krutog tijela, otkazivanjem uslijed velikih
deformacija, formiranjem mehanizma, gubitakom stabilnosti, zamorom
materijala)

Funkcionalnost

kontrola deformacija i vibracija (SLS)

Trajnost korozija, zamor materijala

Dejstva
Stalna (G) imaju jednu karakteristinu vrijednost Gk (kada
postoje varijacije >5%, Gk,sup , Gk,inf )
Promjenljiva (Q) (koristna opt., snijeg, vjetar,
temperatura,..) nije dovoljna jedna karakteristina vrijednost (Qk),
uvode se reprezentativne vrijednosti promjenljivih dejstava (Qrep=
iQk)
0Qk vrijednost za kombinacije
1Qk uestala vrijednost
2Qk kvazistalna vrijednost

Incidentna (A)

poar, eksplozija, udar vozila

Seizmika (AE)

Proraunske siruacije
Trajne proraunske situacije odnose se na uslove
normalnog koritenja i odgovarajua dejstva
Prolazne situacije privremene situacije koje se javljaju
prilikom izvoenja ili popravke
Izvanredne (incidentne) situacije (poar, eksplozija, udar
vozila,..)
Seizmike situacije

Lokalno izboavanje
i
klasifikacija presjeka

10

Osnova klasifikacije presjeka

Valjani ili zavareni presjeci mogu se
posmatrati kao da su sastavljeni od
ploastih elemenata (limova).

Unutranji dijelovi presjeka su:

- rebra otvorenih presjeka
- flane kutijastih presjeka

Vanjski dijelovi presjeka su:

- flana od I presjeka
- krak od L ili T profila
vanjski dio
unutr. dio

vanjski dio
unutr. dio

unutr. dio
rebro

rebro

flana

rebro

flana

Valjani I presjek Cjevasti presjek

unutr. dio

flana
Zavareni kutijasti presjek

11

Osnova klasifikacije presjeka

Ploasti elementi (limovi) su relativno tanki, pa su podloni lokalnom

izboavanju ako su napregnuti na pritisak.
Tendencija ploastih elementa u sklopu poprenog presjeka ka
izboavanju limitira kapacitet nosivosti za aksijalno naprezanje, ili
otpornost presjeka na savijanje i tako se spreava pojava
plastifikacije (teenja) materijala.
Sprjeavanje prijevremenog otkazivanja usljed lokalnog izboavanja
moe se postii ogranienjem odnosa irina-debljina za svaki
pojedinani elemenat u sklopu poprenog presjeka.
vanjski dio

unutr. dio

vanjski dio

unutr. dio

unutr. dio
rebro

rebro

flana
flana
Valjani I presjek Cjevasti profil

rebro

unutr. dio

flana
Zavareni kutijasti presjek

12

Klasifikacija
definie etiti klase poprenih presjeka.
U koju e klasu dio presjeka da spada zavisi
od:
vitkosti svakog dijela presjeka (definisane
odnosom irina-debljina)
raspodjele napona pritiska
Klase su definisane u odnosu na zahtjevano
ponaanje prema momenatu savijanja
EC3

13

Popreni presjeci klase 1

Plastini
Plasticmomenat
moment
na on
cijelom
grosspresjeku
section

Moment
Momenat

fy

M pl
Local
Lokalno
Buckling
izboavanje
BezSufficient
ogranienja

M
Mpl

rot
pl
1

pl

14

Popreni presjeci klase 2

Plastini
momenat
Plastic
moment
na cijelom
presjeku
on gross
section

Momenat
Moment

fy
Mpl
Local
Lokalno
Buckling
izboavanje
M
Mpl

Limited
Ogranienja

pl

15

Popreni presjeci klase 3

Elastini
momenat
Elastic moment
na
presjeku
oncijelom
gross section

Momenat
Moment

fy
Mpl

Mel
Local
Lokalno
Buckling

izboavanje

M
Mpl

None

pl

16

Popreni presjeci klase 4

Plastini
momenaton
na
Plastic moment
efektivnom
presjeku
effective section

Momenat
Moment

fy

Mpl
Mel

Local
Lokalno
Buckling
izboavanje

M
Mpl

None

pl

17

Ponaanje pritisnutih ploa

Tanka pravougaona ravna ploa na koju djeluju sile

pritiska du krae stranice - elastini kritini napone (cr )
se odreuje na sljedei nain:
2

k je koeficijent izboavanja koji

uzima u obzir uslove oslanjanja,
raspodjelu napona, odnos stranica
ploe

Koeficijent izboavanja k

cr

k E t
=

2
12(1 ) b
2

4
slobodna

L
ivica
Tano rjeenje
k = 0.425 + (b/L)2

3
2

1
0

0.425
1

Odnos stranica ploe L/b

18

Odreivanje elast. kritinog napona

Za ploe (klase: 1, 2 i 3), cr > fy
Dobiva se:
b / t < 0,92 (kE / fy )0,5
Ovaj izraz u optem sluaju zavisi od:
gradijentnog napona
konturnih uslova
odnosa stranica
sve ovo je obuhvaeno sa koeficijentom izboavanja k

19

Koeficijent izboavanja k
1

= 2 / 1
Sluaj I
Unutranji
elemenat

II

III

1 je maksimalni napon, pritisak +

0

0 > > 1

-1

4,0

1>>0
8,02
1,05 +

7,81

7,81+6,29+9,782

23,9

Sluaj II
Vanjski
elemenat

0,43

0,57-0,21+0,072

0,57

0,57-0,21+0,072

0,85

Sluaj III
Vanjski
elemenat

0,43

0,578
+0,34

1,70

1,7-5+17,12

23,8

+1

20

Normalizirani: granino optereenje-vitkost

Np

u
Klasa33
Class

fy
1

Klasa
Class 22
Klasa11
Class

Elastino
Euler
Bucklingizboavanje
Stress

fy
p =
cr
0,5 0,6

0,9

1,0

0 .5

b/t

=
28.4 k

21

Maksimalni koeficijent vitkosti

Elemenat
Klasa 1

Klasa 2

Klasa 3

Flana

c / tf 10

c / tf 11

c / tf 15

Dijelovi rebra
izloeni savijanju

d / tw 72

d / tw 83

d / tw 124

Dijelovi rebra
izloeni pritisku

d / tw 33

d / tw 38

d / tw 42

Izvedeno:
Class 1
Class 2
Class 3

fy
p =
cr

0 .5

b/t

=
28.4 k

p < 0,5

p < 0,6
p < 0,9 elemenat pod gradijentnim naponom
p< 0,74 za elemente u potpunom pritisku

Efektivna irina proraun za

presjeke klase 4

22

Popreni presjek kod elemenata klase 4 se moe zamjeniti sa

efektivnim poprenim presjekom
Bruto presjek minus efektivne rupe na dijelovima gdje je izboavanje
mogue
Dimenzioniranje slino kao za klasu 3 koristei elastinu otpornost
presjeka koja je limitirana sa naponom teenja u najnapregnutijem
vlaknu
Efektivna irina pritisnutog elementa moe se odrediti koristei
koeficijent redukcije koji zavisi od normalizirane vitkosti ploe (koja
ukljuuje zavisnost o raspodjeli napona i uslovima oslanjanja preko
koeficijenta k) kako slijedi:

Faktor redukcije
apliciran na vanjski ili
unutarnji elemenat (dio
presjeka).

( )
( )

0,22
p

=
2

23

Efektivna irina vanjski dio

Raspodjela
napona
Stress distribution
(pritisak pozitivan)
(compression
positive)

beff

Effective
Efektivnawidth
irinab efbfeff

1 > 0:

beff = c
c

bc

bt

< 0:

beff = bc = c / (1 )
2
beff

= 2 /1
Koeficijent
izboavanja
Buckling
factor k k

-1

1 1

0,43

0,57

0,85

0,57 0,21 + 0,07 2

24

Efektivna irina vanjski dio

beff

1 > 0:

beff = c

beff
< 0:

beff = bc = c / (1 )

2
bc

bt

= 2 /1

1> > 0

Buckling
factor kk
Koefic.
izboavanja

0,43

0,578
+ 0,34

1,70

0 > > 1

1,7 5 + 171
, 2

-1
23,8

25

Efektivna irina unutranji dio

_ 0:
1> >

b e1

b = b - 3t
beff = b
2b
b e1 = eff
5-
b e2 = beff - be1

be2
b

bc

< 0:

bt

b = b - 3t
beff = bc = b / (1 - )

b e1

be1 = 0,4b eff

be2 = 0,6b eff

be2
b

= 2 /1

1> > 0

Buckling
Koeficijent
factor k k
izboavanja

4,0

8,2
1,05 +

7,81

0 > > - 1

-1

7,81- 6,92 + 9,78 2 23,9

- 1> > - 2

5,98 (1 - )2

26

Efektivni popreni presjek

Teina osa axis
brutoof
Centroidal
presjeka
gross
cross-section

Centroidal
Teina osa axis
brutoof
gross
cross-section
presjeka

Gross
cross-section
Bruto
presjek

eN

Teina osa axis

efektivnog
Centroidal
of
presjeka cross-section
effective
Teina osa efektivnog
poprenog presjeka moe biti
pomaknuta u odnosu na
teinu osu bruto (cijelog)
presjeka.
Non-effective
zones
Za elemente napregnute
neefektivna
aksijalnom silom, pomjeranje
zona
teine ose moe
prouzrokovati pojavu momenta
ekscentrinosti koji se mora
uzeti u obzir pri
dimenzioniranju.

27

Efektivni popreni presjek

eM
Centroidal
Teina osaaxis

neefektivna zonazone
Non-effective

Centroidal
axis of
Teina
osa efektivnog
effective section
presjeka
neefektivna zonazone
Non-effective

eM
Centroidal
Teina osaaxis

presjek
GrossBruto
cross-section

Za elemente napregnute na
savijanje, pomjeranje
Teina
efektivnog
teineosa
osovine
Centroidal
axis
ofza eM se
presjeka
mora uzeti
u obzir pri
effective
section
odreivanju karakteristika
efektivnog poprenog
presjeka.

28

Rezime

Popreni presjeci se mogu posmatrati kao sastavljeni od zasebnih

ploastih elemenata (limova).
Ploasti elementi mogu biti unutranji i vanjski
Kad su ploasti elementi napregnute na pritisak moe doi do lokalnog
izboavanja
Lokalno izboavanje moe limitirati kapacitet nosivosti presjeka, i tako
sprijeiti pojavu napona teenja
Prijeveremeno otkazivanje usljed lokalnog izboavanja se moe izbjei
limitiranjem odnosa irine-debljine ili vitkosti za svaki ploasti elemenat
u sklopu poprenog presjeka
Ovo je osnova za odreivanje klase presjeka
EC3 definira etiri klase poprenih presjeka
Klasa u koju popreni presjek spada zavisi od vitkosti svakog od
ploastih elementa i raspodjele napona pritiska