ElektrikPiyasasiRaporu2010 PDF

Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa ii
NDE K LE R
EKLLER LSTES ............................................................................................................................................. vi
KISALTMALAR ................................................................................................................................................. ix
N SZ ........................................................................................................................................................... xi
YNETC ZET ............................................................................................................................................ xiii
1. ULUSLARARASI PYASALAR ............................................................................................................................. 1
1.1 Dnyada Elektrik Sektr ...................................................................................................................... 1
1.1.1 retim ............................................................................................................................................... 1
1.1.2 Kii Bana Den Enerj Tketimi ..................................................................................................... 3
1.2 Avrupa Birlii Elektrik Piyasalar ............................................................................................................ 6
1.2.1 Elektrik Pazar ................................................................................................................................ 6
1.2.2 Yenilenebilir Enerji .......................................................................................................................... 11
1.2.3 Elektrik Arz Gvenlii ...................................................................................................................... 11
1.2.4 Fiyatlar Asndan Avrupa Birlii ve Trkiye Elektrik Piyasalar ....................................................... 12
1.2.5 Avrupa Birlii lerleme Raporlarnda Trkiye Elektrik Piyasas ........................................................ 15
2. 2010 YILINDA MEVZUATTA YAPILAN DEKLKLER VE NMZDEK YILLARA LKN NGRLER ....... 18
2.1 2010 Ylnda Mevzuatta Yaplan Deiiklikler ...................................................................................... 18
2.1.1 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanunda Yaplan
Deiiklik ................................................................................................................................................. 18
2.1.2 Elektrik Piyasasnda Lisanssz Elektrik retimine likin Ynetmelik ............................................... 19
2.1.3 Elektrik Piyasas Mteri Hizmetleri Ynetmeliinde Yaplan Deiiklikler .................................... 21
2.1.4 Elektrik Piyasas Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmeliinde Yaplan Deiiklikler ......................... 22
2.1.5 Elektrik Piyasas Yan Hizmetler Ynetmeliinde Yaplan Deiiklikler ............................................. 24
2.1.6 Elektrik Piyasasnda Tarifeler Ynetmelii ve lgili Teblilerde Yaplan Deiiklikler ....................... 24
2.1.7 Elektrik Piyasasnda letim ve Datm Sistemlerine Balant ve Sistem Kullanm Hakknda
Teblide Yaplan Deiiklikler .......................................................................................................................... 25
2.2 2011 Ylnda Mevzuata likin Yrtlen almalar ............................................................................ 26
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa iii

2.2.1 Elektrik Piyasas Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii ................................................................. 26
2.2.2 Elektrik Piyasas thalat ve hracat Ynetmelii ............................................................................... 27
2.2.3 Elektrik Piyasas Serbest Tketici Ynetmelii ................................................................................ 27
2.2.4 Elektrik Piyasas Lisans Ynetmelii ................................................................................................ 28
2.2.5 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine likin Ynetmelik Tasla

28
2.2.6 Elektrikli Aralara likin Dzenleme ............................................................................................... 29
3. TRKYE ELEKTRK RETM VE TKETMNN GELM ............................................................................... 30
3.1 Lisansl Kapasitenin Geliimi ................................................................................................................ 31
3.2 letmedeki Kapasite ............................................................................................................................ 33
3.3 Lisanslama Srecindeki Kapasite ......................................................................................................... 40
3.4 Trkiyede Nkleer G Santrali Kurma Faaliyetleri ............................................................................ 41
3.5 Elektrik Talebinin Geliimi ................................................................................................................... 44
3.6 Arz Gvenlii ........................................................................................................................................ 47
4. TOPTAN SATI PYASASI YAPISININ GELM VE NGRLER .................................................................... 53
4.1 Elektrik Piyasas Kavramnn geliimi ................................................................................................... 53
4.2 Trkiye Elektrik Piyasas Modelinin Geliimi........................................................................................ 53
4.3 Elektrik Piyasasnda Mali Uzlatrma Yaplmasna likin Usul Ve Esaslar Hakknda Tebli Uygulamalar
Dnemi 55
4.4 Elektrik Piyasas Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii (DUY) Dnemi.............................................. 56
4.4.1 Geici DUY (G-DUY) Dnemi ............................................................................................................ 56
4.4.2 Nihai DUY Dnemi (N-DUY) Uygulamas ......................................................................................... 57
4.4.2.1 Dengeleme Faaliyetleri .................................................................................................................... 59
4.4.2.2 Elektrik Piyasas Yan Hizmetler Faaliyetleri ..................................................................................... 60
5. TOPTAN SATI PYASASININ NCELENMES .................................................................................................. 62
5.1 Tebli Kapsamndaki Uygulamalar ....................................................................................................... 62
5.2 Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii Kapsamndaki Uygulamalar ................................................... 65
5.2.1 Nihai DUY Dnemi Uygulamas (N-DUY) ......................................................................................... 65
5.2.1.1 Fiyatlar ............................................................................................................................................. 66
5.2.1.2 lem Hacmi ..................................................................................................................................... 68
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa iv

5.2.1.3 GP ve DGPye Sunulan Teklifler .................................................................................................... 69
5.2.1.4 kili Anlamalar Piyasas ................................................................................................................... 70
5.2.1.5 Sistem Kstlar ................................................................................................................................. 72
5.2.1.6 Datm irketlerinin Hareketleri ..................................................................................................... 74
5.3 Rekabetin Geliimi ............................................................................................................................... 76
6. THALAT-HRACAT FAALYETLER .................................................................................................................. 80
7. LETM FAALYETLER .................................................................................................................................... 88
7.1 letim Sistemi Kullanm Fiyat............................................................................................................... 91
7.2 letim Sistemi letim Fiyat .................................................................................................................. 94
7.3 Piyasa letim creti ............................................................................................................................ 95
7.4 letim Sistemi Yatrmlar...................................................................................................................... 95
8. DAITIM VE PERAKENDE SATI FAALYETLER ............................................................................................. 99
8.1 Kayp-Kaak ........................................................................................................................................ 103
8.2 ELEKTRK TARFELER ......................................................................................................................... 106
8.3 Datm Seviyesi Tketimi .................................................................................................................. 111
8.4 Datm Yatrmlar ............................................................................................................................. 111
8.5 Denetim ............................................................................................................................................. 113
8.6 Kalite Gstergeleri ............................................................................................................................. 115
8.7 Abone Saylar ve Datlan Enerji Miktar ......................................................................................... 115
9. ORGANZE SANAY BLGELER (OSB) FAALYETLER ................................................................................... 117
9.1 OSB retim Lisans ............................................................................................................................. 117
9.2 OSB Datm Lisans ........................................................................................................................... 118
KAYNAKLAR ..................................................................................................................................................... 123
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa v

EKLLER LSTES
ekil 1-1: 2008 Yl Dnya Elektrik retiminin Kaynaklara Gre Dalm ................................................................ 2
ekil 1-2: 2008 Yl Trkiye Elektrik retiminin Kaynaklara Dalm ....................................................................... 3
ekil 1-3: 2008 Yl Kii Bana Den Birincil Enerji Arz (tep/kii) .......................................................................... 4
ekil 1-4: 2009 Yl Kii Bana Den Elektrik Tketimi (MWh/kii)........................................................................ 5
ekil 1-5: Kii Bana Den Elektrik Tketimleri Art Oranlar .............................................................................. 6
ekil 1-6: 2008 Yl tibaryla AB lkelerinde En Byk reticinin Piyasa Pay ...................................................... 12
ekil 1-7: AB Mesken Tketicileri in Elektrik Fiyatlar (/kWh)......................................................................... 13
ekil 1-8: AB Sanayi Tketicileri in Elektrik Fiyatlar (/kWh) ........................................................................... 13
ekil 1-9: AB Mesken Tketicileri Elektrik Fiyatlar ve Vergi Oranlar (/kWh) ................................................... 14
ekil 1-10: AB Sanayi Tketicileri Elektrik Fiyatlar ve Vergi Oranlar (/kWh).................................................... 15
ekil 1-11: Mesken ve Sanayi Fiyatlar (/kWh) .................................................................................................. 15
ekil 3-1: Yllar tibaryla EPDKdan Lisans Alan Kapasitenin Geliimi (MW) ......................................................... 32
ekil 3-2: EPDKya Yaplan Bavuru Says ve Kapasite .......................................................................................... 33
ekil 3-3: 2010 Yl Sonu tibariyle letmedeki Kurulu Gcn Kurululara Dalm .............................................. 35
ekil 3-4: Trkiye Kurulu Gcnn Kaynaklara Dalm (MW) ............................................................................. 35
ekil 3-5: Yllara Gre Geici Kabul Yaplan Santrallerin Kurulu Gc (MW)....................................................... 36
ekil 3-6: Devreye Alnan Kapasitenin Yaktlara Gre Dalm (MW) ................................................................... 37
ekil 3-7: EPDKdan Lisans Alan Kapasitenin Yakt Trlerine Gre Dalm (MW) ................................................ 37
ekil 3-8: EPDKdan Lisans Alan letmedeki Kapasitenin Yakt Trlerine Gre Dalm ...................................... 38
ekil 3-9: EPDKdan Lisans Alan na Halindeki Kapasitenin Yakt Trlerine Gre Dalm................................... 39
ekil 3-10: Lisanslama Srecinin Kurululara Gre Dalm .................................................................................. 39
ekil 3-11: Yakt Trleri Baznda Lisanslama Sreci (MW) ..................................................................................... 40
ekil 3-12: Lisanslama Srecinin Yaktlara Gre Dalm (MW) ............................................................................ 41
ekil 3-13: Puant Talebin Yllar tibaryla Geliimi (MW) ....................................................................................... 45
ekil 3-14: Elektrik Enerji Talebinin Yllar tibaryla Geliimi (GWh) ...................................................................... 46
ekil 3-15: Tertiplenmi Yk Erisi (MW) .............................................................................................................. 46
ekil 3-16: Yksek Puant ve Enerji Talebi Senaryosu ............................................................................................ 48
ekil 3-17: Dk Puant ve Enerji Talebi Senaryosu.............................................................................................. 49
ekil 3-18: Senaryo 1 ve 2 in Yedek Oranlar ...................................................................................................... 50
ekil 3-19: Kurulu G ve Karlanabilir G (MW) ............................................................................................... 51
ekil 5-1: TETA, YAL ve YAT Fiyatlar .................................................................................................................... 63
ekil 5-2:Tebli Dneminde PMUMa Kaytl Gerek ve Tzel Kii Says .............................................................. 64
ekil 5-3: Elektrik Sistemine Verilen ve Sistemden ekilen Enerji Miktar ............................................................ 65
ekil 5-4: 2010 yl GP ve DGP iin Yllk Tertiplenmi Fiyat Erileri (TL/MWh) ................................................... 66
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa vi

ekil 5-5: SGFn Saatlik Yk ile likisi (TL/MWh) .............................................................................................. 67
ekil 5-6: SMFnin Saatlk Yk ile likisi (TL/MWh) ............................................................................................... 68
ekil 5-7: GP ve DGP Hacimleri (MWh) ............................................................................................................... 69
ekil 5-8: GP ve DGPde retilen YAL ve YAT Talimatlarnn Toplam Hacmi (MWh) .......................................... 70
ekil 5-9: kili Anlama Hacminin Geliimi (MWh) ................................................................................................ 71
ekil 5-10: zel-zel kili Analamalarn Geliimi (MWh) ..................................................................................... 72
ekil 5-11: Kst Ek Maliyetleri (%) ......................................................................................................................... 73
ekil 5-12: DGP ve GPte YAL ve YAT Ek Maliyet Oranlar (%) ............................................................................ 74
ekil 5-13: Datm irketlerinin kili Anlama Miktarlarnn Geliimi (MWh) ....................................................... 75
ekil 5-14: Datm irketlerinin Tketim Tahminleri ve Sapma Oranlar (MWh) ................................................. 75
ekil 5-15: Serbest Tketici Limitinin ve Piyasa Aklk Orann Geliimi ................................................................ 76
ekil 5-16: Serbest Tketici Saysnn Geliimi ....................................................................................................... 77
ekil 5-17: Serbest Tketicilerin Toplam Tketimleri (MWh) ............................................................................... 77
ekil 5-18: Serbest Tketici Saya Saysnn Geliimi ............................................................................................. 78
ekil 5-19: Serbest Tketici Tketiminin Toplam Tketime Oran (MWh) ............................................................ 79
ekil 6-1: ENTSO-E Deneme letmesi in 2010 Ylnda Yaplan Enerji Alverileri (GWh) ................................. 81
ekil 6-2: Elektrik thalat ve hracat Miktarlarnn Yllara Gre Geliimi (GWh) ................................................... 83
ekil 6-3: 2003 Ylndan tibaren Yaplan Toplam thalatn lkelere Dalm (GWh) ............................................ 84
ekil 6-4: 2003 Ylndan tibaren Yllar tibaryla thalatn lkeler Baznda Dalm (GWh) .................................. 84
ekil 6-5: 2003 Ylndan tibaren Yaplan Toplam hracatn lkelere Gre Dalm (GWh) .................................. 85
ekil 6-6: 2003 Ylndan tibaren Yllar tibaryla hracatn lkeler Baznda Geliimi (GWh) ................................. 86
ekil 6-7:2003den tibaren Yllar tibaryla thalat, hracat, Brt retim ve Talebin Geliimi (GWh) ................... 86
ekil 7-1:2010 Yl tibaryla Trkiye letim Elektrifikasyon emas .......................................................... 89
ekil 7-2: letim Sistemi retim ve Tketim Kullanm Tarifeleri Yllara Gre Deiimi (%) ................................... 92
ekil 7-3: Yllar tibaryla Blgelere Gre letim Sistem Kullanm Tarifesi - retim (TL/MW-Yl) ........................... 92
ekil 7-4: Yllar tibaryla Blgelere Gre letim Sistem Kullanm Tarifeleri Tketim (TL/MW-Yl) ..................... 93
ekil 7-5: 2011 Yl Blgelere Gre letim Sistemi retim ve Tketim Kullanm Tarifeleri (TL/MW-Yl) ................ 94
ekil 7-6: letim Sistemi letim Tarifesi (TL/MW-Yl) ............................................................................................ 94
ekil 7-7: Piyasa letim creti (TL/Ay) .................................................................................................................. 95
ekil 8-1: Elektrik Datm Blgeleri .................................................................................................................... 100
ekil 8-2: Elektrik Datm Blgelerinin zelletirme Devirleri............................................................................ 100
ekil 8-3: Trkiye Geneli Datm Seviyesi Kayp-Kaak Miktar (MWh) ve Oran ............................................... 104
ekil 8-4: 2009 yl Datm Blgeleri Kayp-Kaak Oranlar ................................................................................. 105
ekil 8-5: 2009 Yl Datm Blgeleri Kayp-Kaak Enerji Miktarlar (MWh) ....................................................... 105
ekil 8-6: Trkiye Datma Esas Elektrik Tketimi Grafii (GWh) ....................................................................... 111
ekil 8-7: Datm irketlerinin Onayl ve Gerekleen Yatrmlar (Milyon TL) ................................................... 112
ekil 8-8: 2011-2015 Toplam Yatrm Harcamas (TL) ......................................................................................... 112
ekil 8-9: 2009 Yl tibaryla Datm Blgeleri Baznda Abone Saylar .............................................................. 116
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa vii

ekil 8-10: Datm Blgeleri Baznda Tketim Miktarlar (MWh) ....................................................................... 116
ekil 9-1: Datm Bedeli nerisi eitleri ........................................................................................................... 118
ekil 9-2: OSBlerce Teklif Edilen Datm Bedelleri ile Katlmc Saylarnn likisi ............................................. 119
ekil 9-3: OSBlerce Teklif Edilen Datm Bedelleri ile Hat Uzunluklarnn likisi .............................................. 120
ekil 9-4: OSBler Tarafndan Teklif Edilen Datm Bedellerinin Bileenleri(Kr/kWh) ........................................ 121
ekil 9-5: 2011 Yl Onaylanan Datm Bedellerinin Enflasyonla Gncellenmi 2010 Datm Bedelleri ile
Karlatrlmas ................................................................................................................................................... 122
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa viii

KISALTMALAR
AB : Avrupa Birlii
ABD : Amerika Birleik Devletleri
ACER : Agency for the Cooperation of Energy Regulators
DGP : Dengeleme G Piyasas
DPT : Devlet Planlama Tekilat
DUY : Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii
ENTSO-E : Avrupa letim Sistem letmecileri Birlii (European Network of Transmission System
Operators for Electricity)
EPDK : Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu
ETKB : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl
EUROSTAT : Avrupa statistik Kurumu (European Statistical System)
G-DUY : Geici DUY
GP : Gn ncesi Planlama
HES : Hidroelektrik Santrali
IEA : Uluslararas Enerji Ajans (International Energy Agency)
MYTM : Milli Yk Tevzi Merkezi
OECD : ktisadi birlii ve Gelime Tekilat (OECD-Organisation for Economic Co-operation

and Development)
OSB : Organize Sanayi Blgesi
OSOS : Otomatik Saya Okuma Sistemi
PMUM : Piyasa Mali Uzlatrma Merkezi
RES : Rzgarl Elektrik Santrali
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa ix

SBDT : Sfr Bakiye Dzeltme Tutar
SDF : Sistem Dengesizlik Fiyat
SGF : Sistem Gn ncesi Fiyat
SMF : Sistem Marjinal Fiyat
TAEK : Trkiye Atom Enerjisi Kurumu
Takasbank : stanbul Menkul Kymetler Borsas Takas ve Saklama Bankas
TEA : Trkiye Elektrik Anonim irketi
TEDA : Trkiye Elektrik Datm Anonim irketi
TEA : Trkiye Elektrik letim Anonim irketi
TEK : Trkiye Elektrik Kurumu
TETA : Trkiye Elektrik Ticaret ve Taahht Anonim irketi
TORETOSAF : Trkiye Ortalama Elektrik Toptan Sat Fiyat
UCTE : Union for the Coordination of Transmission of Electricity
UEM : Uzlatrmaya Esas eki Miktar
UEVM : Uzlatrmaya Esas Veri Miktar
YAL : Yk Alma
YAT : Yk Atma
YEK : Yenilenebilir Enerji Kaynaklar
Y : Yap-let
YD : Yap-let-Devret
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa x

N SZ
4628 sayl Elektrik Piyasas Kanunu (Kanun); elektriin yeterli, kaliteli, srekli, dk maliyetli ve
evreyle uyumlu bir ekilde tketicilerin kullanmna sunulmas iin, rekabet ortamnda zel hukuk
hkmlerine gre faaliyet gsterecek piyasann oluturulmas iin gereken yasal ereveyi
oluturmutur. Bu erevede piyasada rekabetin tesisi ve geliimine katkda bulunmak amacyla
hazrlanan Elektrik Piyasas Raporu 2010, getiimiz yl itibaryla meydana gelen gelimelere ilikin
olarak piyasay bilgilendirmeyi amalamaktadr.
Kanunda ngrlen piyasa modelinin gelimesi, ncelikle elektrik datm ve retim sektrlerinde
piyasa hedeflerine uygun bir zelletirmenin yaplmasn ve rekabete ak ve effaf bir arz fazlasnn
olumasn gerekli klmaktadr. Kararl ve istikrarl bir program erevesinde serbestletirilmenin
giderek artt bir piyasa, yerli ve yabanc zel sektr yatrmclar iin bir cazibe merkezi olma
zelliini kazanacaktr.
Trkiyede reform nitelii tayan bu yasal dzenlemenin ngrlen hedeflere ulamas, reformun
retim aamasndan nihai tketiciye kadar tm piyasa katlmclar tarafndan ortak bir hedef olarak
benimsenmesini gerektirmektedir. Reformun baars, enerji sektrnn retim, datm, toptan sat
gibi tm srelerinden oluan yapsnn mali adan gl ve srdrlebilir hale getirilmesine baldr.
Bu hedefleri gzeterek hazrlanan piyasa raporunda;
Uluslararas elektrik piyasalar ile ilgili deerlendirme,

Trkiye elektrik piyasas ve ngrler,
Elektrik piyasas mevzuatnda 2010 ylnda gerekleen deiiklikler ve nmzdeki yllara
ilikin ngrler,
Trkiyede elektrik retim ve tketiminin geliimi,
thalat ve ihracat faaliyetleri,
Elektrik iletim tarifelendirme ve iletmecilii faaliyetleri,
Datm ve Perakende Sat Faaliyetleri,
Organize Sanayi Blgelerinin elektrik piyasas faaliyetleri,
ana balklar altnda kapsaml olarak deerlendirmeler yaplm ve nihai amalara ulalabilmesi
iin, uygulama asndan nem tayan hususlara vurgu yaplmtr. Bu raporda ayrca,
Elektrik piyasasnda serbestleme, rekabet ve zel sektr iletmeciliinin gelitirilmesi

ynnde yaplmas geren almalar,
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa xi

lkemiz Elektrik Enerji Sektrnn yerli ve yabanc yatrmclar asndan en cazip sektr
konumuna ulaabilmesi iin yaplan ilgili mevzuat dzenlemeleri ve uygulamalar,
Ana sektr aktiviteleri olarak retim, iletim, toptan sat, organize toptan sat piyasalar
effaf olarak izah edilmi ve grafiksel gsterimlerle sektrn izleyenlerine aklayc bilgiler verilmeye
allmtr.
Elektrik sektrn dzenleme ve denetleme ile yetkilendirilmi Kurum olarak sorumluluk bilinci
ile elektrik sektrnn geliim srecini baaryla ynetmemiz gerektiini biliyor ve gei
dnemlerinde yaanan ve yaanacak muhtemel ihtiya ve sorunlar Kanunun talimat olan eit
taraflar arasnda ayrm gzetmeksizin gidermek amacyla, sektrn tm bileenleri ile son derece
diyalog ierisinde ve hassas alldn vurgulamak istiyorum.
nmzdeki srete piyasa reformu asndan tarihi neme sahip ve Nihai-DUY safhasnn son
aamas olarak planlanan Gn ncesi Piyasasnn, Gn ncesi Planlamann yerini alarak teminat
mekanizmalar ile beraber 1 Aralk 2011 tarihinde faaliyete gemesi EPDK Kurul Karar ile belirlenmi
olup, sektre duyurulmutur. Sz konusu dzenlemeler, piyasa katlmclarna daha etkin teklif yaps
sunabilmelerine imkn tanmas ve teminat mekanizmasna sahip olmas nedeni ile ok daha verimli
ve gvenilir bir toptan sat piyasa yapsnn oluumunu temin etmektedir. Yeni piyasa yaps,
yatrmclara daha gvenilir bir ortam oluturmas nedeniyle zellikle zelletirme srecine nemli
katkda bulunacaktr.
Bu raporunun piyasaya doru, tarafsz ve piyasann geleceine ait gerek ynlendirmeler ve

sinyaller vereceini biliyor, bundan sonra hazrlanacak yaymlara da bir dayanak oluturacan mit
ediyorum. Bu raporun hazrlanmasnda youn emek sarf eden Kurumumuz, Elektrik Piyasas Dairesi,
letim Grubu ve Datm Grubu alanlarna gayretlerinden tr teekkrlerimi sunuyorum.
lkemizin tm dnyann takdirle izledii ekonomik byme srecinde lokomotif grevini

srdren Trkiye enerji sektrnn tm katlmclarna, bu eserin bir bavuru belgesi olarak faydal
olmasn diliyor ve sektr baar izgisinin daha yksee ynelmesini umut ediyorum.
Hasan KKTA
Bakan
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa xii

YNETC ZET
Dnya piyasalar:
Trkiyenin fosil kaynaklara zellikle de doal gaza olan bamll dnya ortalamasnn
zerindedir.
Trkiyede kii bana den enerji tketimi gelimi lkelerin ve dnya ortalamasnn altnda
olmasna karn enerji talebi art oran sz konusu ortalamann ok stndedir.
AB piyasalar:
Trkiye mesken ve sanayi fiyatlar, AB ortalamasndan dktr.

Trkiyede elektriin zerindeki vergi oranlar AB ortalamasnn altndadr.
Mevzuata likin Gelimeler:
29.12.2010 tarihinde 6094 sayl Kanunla, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi
retimi Amal Kullanmna likin Kanunda (YEK) nemli deiiklikler yaplmtr. YEK
Kanunundaki deiiklikle yenilenebilir enerji kaynaklaryla retim yapan tesislerin rettikleri
elektrik enerjisinin hangi fiyattan ve nasl bir mekanizmayla satlabileceine ilikin yeni
dzenlemeler ngrlmtr.
Elektrik Piyasasnda Lisanssz Elektrik retimine Dair Ynetmelik (Ynetmelik), 03.12.2010
tarih ve 27774 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Ynetmeliin amac,
azami 500 kW kurulu gce sahip yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal retim tesisleriyle
mikro kojenerasyon tesislerinden elektrik retecek gerek ve tzel kiilerin irket kurmaya ve
EPDKdan lisans almaya gerek duymadan elektrik retim faaliyetinde bulunmasna ilikin usul
ve esaslar dzenlemektir.
Elektrik Piyasas Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii, Serbest Tketici Ynetmelii, Yan
Hizmetler Ynetmelii ve Tarifeler Ynetmeliinde eitli deiiklikler yaplmtr. DUYda
yaplan deiiklikle, PMUM bnyesinde, hali hazrda Gn ncesi Planlama aamas
uygulanmakta olan toptan sat piyasasnn nihai aamasn tekil eden Gn ncesi
Piyasasna ait teminat mekanizmas detaylandrlmtr. Enerji Piyasas Dzenleme Kurulu, 1
Aralk 2011 tarihinde Gn ncesi Piyasasna geilmesine ilikin karar vermi olup sz konusu
Kurul karar piyasa katlmclarna duyurulmutur.
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa xiii

retim-Tketim dengeleri:
2010 ylnda toplam kurulu gc 2769 MW olan toplam 119 adet lisans verilmitir.
Lisans alan santrallerin kurulu g ortalamas dmektedir.
2010 ylnda 4800 MWa yakn kapasite iletmeye alnmtr. Bu miktar 2009 ylnn yaklak %
60 zerindedir. letmeye giren kapasitede doal gazn pay nemli oranda azalmtr. Trkiye
toplam kurulu gc 2011 yl ubat ay itibaryla 50.003 MWa ulamtr.
Lisanslama srecinde 70.000 MWtan fazla kurulu g talebi bulunmaktadr. Bunun yarya
yakn ksm nceleme Deerlendirme aamasnda bulunmaktadr. Bu miktarn da nemli
ksmn rzgar kaynakl lisans bavurular oluturmaktadr.
2010 ylnda Trkiye byk oranda ekonomik toparlanma srecine girmitir. Puant talep art
% 11,8; enerji talebi art % 7,9 olarak gereklemitir.
2010 ylnda puant talep 33.392 MW, baz yk ise 13.513 MW olarak gereklemitir.
Trkiye, Elektrik Piyasas ve Arz Gvenliiyle lgili Gzden Geirilmi Strateji Belgesine gre,
2023 ylna kadar elektriksel kurulu gcnn % 5inin nkleer g olmasn planlamaktadr.
12 Mays 2010 tarihinde Ankarada imzalanan Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Rusya
Federasyonu Hkmeti Arasnda Trkiye Cumhuriyetinde Akkuyu Sahasnda bir Nkleer G
Santralinin Tesisine ve letimine Dair birliine likin Anlamann onaylanmasnn uygun
bulunduuna ilikin Kanun Resmi Gazetede yaymlanmtr. 14 Aralk 2010 tarihi itibaryla da
Akkuyu NGS Elektrik retim A.. ticari olarak kurulmutur. almalarn sonulandrlmas iin
tm kamuoyunun bilinlendirilmesi ve desteinin alnmas nem arz etmektedir.
Toptan Sat Piyasas:
Gn ncesi Piyasasnda 2010 ylnda ortalama fiyat 122 TL/MWh olarak gereklemitir. En
yksek SGF deeri 420 TL/MWh, en dk SGF deeri 0,00 TL/MWh olarak
gereklemitir.
Dengeleme G Piyasasnda 2010 ylnda ortalama fiyat 118 TL/MWh olarak gereklemitir.
En yksek SMF deeri 420 TL/MWh, en dk SMF deeri -0,32 TL/MWh olarak
gereklemitir.
Her iki piyasada da en yksek fiyat olan 420 TL, yllk puant talebin gerekletii 19 Austos
saat 13:00da gereklemitir. En dk fiyatlar ise SMF iin 1 Ocak 2010 saat 06:00da, SGF
iin 28 Mart 2010 saat 03:00da gereklemitir.
Piyasadaki enerjinin % 30a yakn ksm GP ve DGPde ilem grmektedir. Bu enerjinin %
80e varan ksmn da doal gaz santralleri retmektedir.
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa xiv

Taraflarnn tamam zel irketler olan ikili anlama miktar 2010 yl ierisinde sekiz katna
kmtr.
Sistem kstlarnn toplam maliyeti 1 milyar TLye yaklam olup bunun yarya yakn ksmn
Piyasa Ynetim Sistemi yazlm tarafndan retilen talimatlar oluturmaktadr.
Datm irketleri ortalama olarak tketimlerinin % 85 civarndaki ksmn ikili anlamalar ile
temin etmektedirler.
Datm irketlerinin aylk tketim tahminlerinin sapma oranlar % -1 ile % 5 arasnda
deimektedir.
Serbest tketici limiti 2011 yl banda 30 MWh/yla drlm olup, teorik piyasa aklk
oran yaklak % 78e ulamtr.
2010 yl iin 100 MWh/yl olarak belirlenen serbest tketici limitine gre hesaplanan teorik
piyasa aklk orannn yaklak % 63 olmasna karn elektrik sektrnn rekabete ak
ksmnn, retim taraf itibaryla kurulu gler dikkate alndnda tm piyasann % 30,7si
olduu, tketim taraf itibaryla ise 2010 ylnda serbest tketici hakkn kullanan tketicilerin
gerekleen tketimleri dikkate alndnda fiili piyasa aklk orannn en yksek % 17 olarak
gerekletii grlmektedir.
thalat-hracat faaliyeti:
Trkiye Elektrik Sisteminin ENTSO-E sistemi ile 18 Eyll 2010 tarihinde 1 yllk Deneme
Senkron Paralel letme aamasna geilmitir.
Trkiye Elektrik Sistemi, ENTSO-E yeleri olan Bulgaristan Elektrik Sistemine iki adet 400 kV
iletim hatt ile Yunanistan Elektrik Sistemine ise bir adet 400 kV iletim hatt ile balanmtr.
2010 yl ithalat ve ihracat rakamlar srasyla, 1148 GWh ve 1921 GWh olarak gereklemitir.
thalat ve ihracatn Trkiye toplam retimindeki oran % 2nin altndadr.
letim faaliyeti:
2010 ylndaki Sistem Kullanm Tarifeleri, nceki yla gre % 7,2 orannda ykselmitir.
Sistem letim Tarifeleri, nceki yla gre % 0,5 orannda ykselmitir.
Piyasa letim creti, nceki yla gre % 17 orannda ykselmitir.
2011 yl iin 698 milyon TL iletim yatrm Kurul Karar ile onaylanmtr.
Datm faaliyeti:
Datm zelletirme ihaleleri 2010 ylnda tamamlanmtr. zelletirmeden elde edilecek

toplam tutar 15,889 milyar dolara ulamtr.
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa xv

Kayp-kaak oran dmesine karn, artan enerji talebi nedeniyle kayp enerji miktar
azalmamaktadr.
En yksek kayp-kaak oran ve kayp enerji miktar Dicle Elektrik Datm blgesindedir.
kinci Tarife dnemi olan 2011-2015 Dnemi iin yaklak 9 milyar TL yatrm btesi Kurul
tarafndan onaylanmtr.
Organize Sanayi Blgeleri:
OSBlerin 15 TWhn zerinde elektrik, 4,5 milyar m3n zerinde doal gaz tketimi vardr.
lkemizde tketilen elektik enerjisinin % 8e yakn bir ksm OSBler tarafndan
tketilmektedir.
Faaliyette olan 148 OSBnin 2010 yl sonuna kadar 127 adedine OSB Datm Lisans verilmi
olup, OSBlerin 2011 ylnda uygulayacaklar OSB Datm Bedelleri onaylanarak Kurum
internet sitesinde yaymlanmtr.
2010 yl iin onaylanan datm bedellerinin ortalamas 1,09 Kr/kWh iken 2011 yl iin teklif
edilen datm bedellerinin ortalamas 1,39 Kr/kWh, onaylanan bedellerin ortalamas 1,22
Kr/kWh, arlkl ortalamalar ise 1,14 Kr/kWh olarak gereklemitir.
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa xvi

1. ULUSLARARASI PYASALAR
Bu ksmda, nce dnyada elektrik sektr, ardndan Avrupa Birlii (AB) elektrik piyasalar Trkiye
ile karlatrmalar olarak incelenecek, son olarak da AB ilerleme raporlarnn son ylda Trkiye
elektrik piyasasna ilikin ksmlarna yer verilecektir.
1.1 DNYADA ELEKTRK SEKTR
ncelikle, elektrik sektrne dnya genelinde bakmak amacyla elektrik retim ve tketim
deerleri, son yllardaki elektrik fiyatlar, elektrik ihracat/ithalat verileri lkemiz deerleri ile
kyaslanarak sunulmutur.
1.1.1 RETM
2008 yl verilerine gre dnya elektrik retimi 20.181 TWh olarak gereklemitir ve bunun %
41i kmrden, % 21,3 doal gazdan, % 15,9u da hidroelektrik kaynaklardan salanmtr. Kresel
elektrik retiminin kaynaklara gre dalm aadaki ekilde gereklemitir:
ekil 1-1: 2008 Yl Dnya Elektrik retiminin Kaynaklara Gre Dalm
2,80%
5,50%
Kmr
13,50%
Doalgaz
41,00%
Hidrolik
Nkleer
15,90%
Petrol
Dier
21,30%
Kaynak: Uluslararas Enerji Ajans (UEA) - 2010 Anahtar Dnya Enerji statistikleri
ekil 1-2de
2de 2008 yl Trkiye elektrik retiminin kaynaklara gre dalm gsterilmektedir.
Dnyadaki dalm ile karlatrldnda elektrik retiminde lkemizin doal gaza ok daha baml
olduu grlmektedir. Trkiyede doal gazn elektrik retimindeki pay dnya elektrik retimindeki
paynn iki katndan fazla olup, kmrn pay dnya ortalamasnn altndadr. Hidrolik kaynaklar
retimde pay ise hemen hemen ayn seviyededir.
2008 ylnda retilen elektriin % 41,7si sanayide, % 1,6s ulatrmada, geri kalan % 56,7si ise
tarm, ticari hizmetler,
r, kamu hizmeti, konutlar ve dier alanlarda tketilmitir. En byk elektrik
reticisi 4344 TWh ile Amerika Birleik Devletleri (ABD) olurken en byk elektrik ihracats 48 TWh
ile Fransa, en byk ithalat ise 42 TWh ile Brezilyadr.
Brezilya
Yine 2008 ylnda en

n byk nkleer elektrik reticisi 838 TWh ile ABD, 439 TWh ile Fransa, 258
TWh ile Japonya olmutur. Bunlardan Fransa elektrik retiminin % 77,1ini nkleer santrallerden
gerekletirmitir. Elektrik retimini nkleer enerjiden karlamada % 46,7
46,7 ile Ukrayna ikinci; % 42,6
ile sve nc srada yer almtr.
almtr
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa 2

ekil 1-2:: 2008 Yl Trkiye Elektrik retiminin Kaynaklara Dalm
3,79% 0,62%
16,77%
29,09% Kmr
Doalgaz
Hidrolik
Petrol
Dier
49,74%
Kaynak: Uluslararas Enerji Ajans (UEA) - 2010 Anahtar Dnya Enerji statistikleri
En byk elektrik reticisi olan ABDnin elektrik fiyatlar incelendiinde, 2007, 2008 ve 2009
yllarnda sanayi iin vergi hari elektrik fiyatlar ortalama olarak, srasyla 6,28 /kWh, 7,02 /kWh ve
6,84 /kWh olarak gereklemitir. Mesken tketicileri iin bu fiyatlar 10,27 /kWh, 11,35 /kWh ve
11,55 /kWh olmutur.
1.1.2 K BAINA DEN ENERJ

EN TKETM
izelge 1-1de
1de grld zere, 2008 yl verilerine gre Trkiyenin kii bana den birincil
enerji arz dnya ortalamasnn altnda yer alrken, OECD lkeleri ortalamasnn ise te biri
civarndadr. Bu durum, ilerleyen yllarda lkemizde birincil enerji arz iin potansiyel bir art alan
olduuna iaret etmektedir. Kii ba birincil enerji arz deerleri
deerleri u ekilde gereklemitir:

izelge 1-1: Kii Bana Den Enerji Arz (Tep/Kii)
2006 2007 2008

Dnya 1,80 1,82 1,83
OECD 4,70 4,64 4,56
ABD 7,78 7,75 7,50
Almanya 4,23 4,03 4,08
Fransa 4,31 4,15 4,16
ngiltere 3,82 3,48 3,40
Trkiye 1,29 1,35 1,39
Kaynak: Uluslararas Enerji Ajans (UEA) - Anahtar Dnya Enerji statistikleri(2008, 2009 ve 2010)
ekil 1-3: 2008 Yl Kii Bana Den Birincil Enerji Arz (tep/kii)
8,00
7,00
6,00
5,00
4,00
3,00
2,00
1,00
0,00
Trkiye Dnya ngiltere Almanya Fransa OECD ABD
Kii ba birincil enerji arz deerleri
*tep: ton edeer petrol (1 tep=10 Gcal=10,63 MWh)
OECD verileri yllar itibaryla incelendiinde bir gelimilik gstergesi olarak kabul edilen kii
bana den elektrik tketimimizde art grlmektedir. Buna ramen aadaki ekil, bize
Trkiyenin ayn gsterge asndan nemli bir mesafe kat etmesi gerektiini gstermektedir. Kii
bana den elektrik tketimleri ise izelge 1-2de gsterilmitir:

izelge 1-2: Kii Bana Den Elektrik Tketimi (kWh/Kii)
2006 2007 2008

Dnya 2659 2752 2782
OECD 8381 8477 8486
ABD 13515 13616 13647
Almanya 7175 7185 7148
Fransa 7585 7573 7703
ngiltere 6192 6142 6067
Trkiye 2053 2210 2400
Kaynak: Uluslararas Enerji Ajans (UEA) - Anahtar Dnya Enerji statistikleri (2008, 2009 ve 2010)
ekil 1-4: 2009 Yl Kii Bana Den Elektrik Tketimi (MWh/kii)
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
-
Trkiye Dnya ngiltere Almanya Fransa OECD ABD
Kii bana elektrik tketimler
Kaynak: OECD
ekil 1-4te grld zere, Trkiyenin kii bana den elektrik tketimi dnya ortalamasnn
altnda yer almaktadr. Sanayileme ve kentleme ile paralel olarak lkemizde durumun deiecei
tahmin edilmektedir. Nitekim aada yer alan 2007 ve 2008 yllarna ait art yzdelerini gsteren
ekilde, elektrik enerjisi tketim art hzmzn gelimi lkelere ve dnya ortalamasna gre ok
yksek olduu ak bir ekilde grlmektedir.

ekil 1-5: Kii Bana Den Elektrik Tketimleri Art Oranlar
10,00%
8,00%
6,00%
4,00%
2,00%
0,00%
Trkiye Fransa Dnya ABD OECD Almanya ngiltere
-2,00%
2007 2008
Kaynak: Uluslararas Enerji Ajans (UEA) - Anahtar Dnya Enerji statistikleri (2009 ve 2010)
1.2 AVRUPA BRL ELEKTRK PYASALARI
Avrupa Birlii elektrik piyasalar elektrik i pazar, yenilenebilir enerji, elektrik arz gvenlii ve
elektrik fiyatlar olmak zere drt balk altnda incelenebilir:
1.2.1 ELEKTRK PAZARI
Avrupa Birlii tarafndan yaymlanan ilk elektrik direktifi, 96/92/EC sayl Elektrik Pazarna likin
Ortak Kurallar Hakknda Direktiftir. Bu Direktif ile elektriin retimi, iletimi ve datm iin ortak
kurallar ortaya konmaktadr. Ayrca, elektrik sektrnn organizasyonu ve ileyii, piyasaya eriim ve
ihalelerde geerli olacak kstas ve prosedrlere ilikin genel prensipler belirlenmektedir. Direktif
uyarnca, birden fazla alanda faaliyet gsteren elektrik irketlerinin retim, iletim, datm gibi her bir
piyasa faaliyeti iin ayr hesap tutmalar ve bu hesaplarn effafln salamalar gerekmektedir.

lerleyen dnemde yaymlanan 2003/54/EC sayl Elektrik Pazarna likin Ortak Kurallar
Hakknda Direktif, 96/92/EC sayl Direktifte belirtilen hususlar daha ayrntl bir ekilde ele almtr.
Bu erevede, ayrtrma hkmleri bir adm daha ileri gtrlerek, rekabeti, gvenilir ve evresel
adan srdrlebilir bir elektrik piyasasnn tesis edilmesi hedeflenmitir. Direktife gre, ye lkeler,
elektrik piyasasnda faaliyet gsteren irketlere arz gvenlii, arz kalitesi ve fiyat ve evrenin
korunmasna ilikin kamu hizmeti ykmllkleri getireceklerdir. Meskenlerin ve kk iletmelerin
belirli kalitedeki elektrie makul ve effaf fiyatlarla eriebilmesi ve son kullanclarn korunmas iin
gereken nlemlerin alnmas gerekmektedir. Ayrca ye lkeler, iletim veya datm sistemi
sahiplerinin ye lkelerce belirlenecek bir sre iin iletim ve datm iletmecisi grevlendirmelerini
salayacak veya bu iletmecileri kendileri belirleyeceklerdir. Ayrmcln, apraz sbvansiyonlarn ve
rekabetin bozulmasnn nne geilmesi iin dikey btnleik elektrik irketleri her bir piyasa faaliyeti
iin ayr hesap tutacaklardr. Direktif uyarnca iletim veya datm sistemi iletmecilerinin
bamszlnn temin edilmesi amacyla uygulanmas gereken minimum kriterler unlardr:
letim ve datm sistemi iletmecileri, elektriin gnlk retim, iletim ve arzndan

sorumlu olan dikey btnleik elektrik kurulularnda dorudan veya dolayl olarak grev
alamazlar.
Datm sistemi iletmecileri, ynetiminden sorumlu kiilerin grevlerini bamsz bir
ekilde yrtebilmesi amacyla bu kiilerin mesleki haklarnn dikkate alnmasn temin
edecek nlemleri almaldrlar.
letim ve datm sistemi iletmecileri dikey btnleik elektrik irketinden bamsz
olarak, ebeke iletimi iin gerekli olan konulara ilikin etkili bir karar alma hakkna sahip
olmaldrlar.
Ayrmc muamelenin nlenmesi iin gereken nlemleri kapsayan bir uyum program
oluturmal ve programn yeterli lde izlendii temin edilmelidir.
1996 ylnda yaymlanan elektrik direktifi ile 1998 ylnda yaymlanan doal gaz direktifi birinci
enerji paketi olarak adlandrlmaktadr. Bu direktifler ilgili pazarlarn serbestletirmesinde yeterli
olmaynca, 2003 ylnda ikinci enerji paketi olarak adlandrlan, yeni elektrik ve gaz direktifleri
yaymlanmtr. Ancak bu direktiflerin de istenen liberal piyasa dzenini salamamas zerine 19 Eyll
2007 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafndan nc enerji paketi kabul edilmitir.

Birinci Enerji Paketi kinci Enerji Paketi nc Enerji Paketi
96/92/EC sayl Elektrik 2003/54/EC sayl 2009/72/EC sayl
Pazarna likin Ortak Elektrik Pazarna Elektrik Pazarna
Kurallar Hakknda likin Ortak Kurallar likin Ortak Kurallar
Direktif Hakknda Direktif Hakknda Direktif
98/30/EC sayl Doal 2003/55/EC sayl 2009/73/EC sayl
Gaz Pazarna likin Doal Gaz Pazarna Doal Gaz Pazarna
Ortak Kurallar likin Ortak Kurallar likin Ortak Kurallar
Hakknda Direktif Hakknda Direktif Hakknda Direktif
Bu paket, tm Avrupa Birlii vatandalarnn tam rekabeti bir enerji pazarnn salayaca
avantajlardan faydalanmas iin yeni kurallar getirmitir. Tedarikisini seme serbestisi, daha adil
ad
fiyatlar, daha temiz enerji ve arz gvenlii hususlar nc paketin zn oluturmaktadr.
oluturmaktadr Komisyon
bu amalara ulaabilmek amacyla unlar nermitir:
retim ve arzn iletim ebekelerinden ayrlmas

Snr tesi enerji ticaretinin kolaylatrlmas
Ulusal
lusal enerji dzenleyicilerinin daha etkin hale getirilmesi
Snr tesi ibirlii ve yatrmlarn tevik edilmesi
ebeke iletiminde ve arz faaliyetlerinde effafln artrlmas
AB lkeleri arasnda dayanmann ilerletilmesi
nc pakette iletim sistemi

sistemi iin mlkiyet ayrtrmas benimsenmitir. Mlkiyet ayrtrmas
erevesinde, iletim ebekesinin sahibi ile iletmecisinin dikey btnleik irketin bir paras
olmamas gerekmektedir. Ancak Komisyon, bunun yannda bamsz sistem iletmecisinin de bir
tercih olarak uygulanabileceini
ni belirtmitir. letim varlklarnn dikey btnleik irkete ait olmas
olmas
durumunda ebeke iletiminin tamamen bamsz bir iletmeci tarafndan yrtlmesi
gerekmektedir. Bu seenekler u ekilde gsterilebilir:
Mlkiyet ayrtrmas Bamsz sistem iletmecisi
Dikey btnleik irket ve ebekenin

Dikey btnleik irket
sahibi
ebekenin sahibi ve iletmecisi ebekenin iletmecisi

letim sistemi iin benimsenen mlkiyet ayrtrmas yntemi datm sistemi iin ngrlmemi,
datm seviyesi iin mevcut ayrtrma hkmleri yeterli grlmtr. Baka bir ifadeyle, hesaplarn
ayr tutmak ve yasal ayrtrma yapmak kaydyla datm sistemi iletmecilerinin dikey btnleik
irketin bir paras olmasna imkan tannmtr.
nc paket dorultusunda 2003/54/EC sayl Direktifin yerine, 3 Mart 2011 tarihinde

yrrle girmek zere 2009/72/EC sayl Elektrik Pazarna likin Ortak Kurallar Hakknda Direktif
getirilmitir. Bu Direktif, evrensel hizmet ykmll ve tketici haklarn belirlerken rekabet
hkmlerine de aklk getirmitir. Direktif erevesinde, ye lkelerin, tm tketicilerin
tedarikilerini serbeste seebilmelerini ve hafta ierisinde kolaylkla deitirebilmelerini garanti
etmeleri gerekmektedir. Ayrca, ye lkelerin, iletim sistemi iletmecilii ile iletim sistemi sahipliini 3
Mart 2012 tarihine dek ayrtrmas zorunludur.
2003 ylnda yaymlanan 1228/2003 sayl Snr tesi Elektrik Ticareti iin ebekeye Eriim
artlarna ilikin Tzkle elektrik i pazarnda rekabetin artrlmas amacyla snr tesi elektrik
ticaretine ilikin kurallar ortaya konulmutur. Tzk snr tesi elektrik ticaretini tevik etmeyi
amalamakta olup, snr tesi elektrik aklar iin bir telafi mekanizmasnn kurulmas, snr tesi
iletim cretlerinin belirlenmesi ve mevcut enterkoneksiyon kapasitesinin ulusal iletim sistemleri
arasnda tahsisine ynelik birbiriyle uyumlu ilkeler belirlemitir. Buna gre, iletim sistemi
iletmecilerinin, kst ynetimi balamnda ebekelerin gvenliini salayacak bilgi alverii ve
koordinasyon mekanizmalarn kurmalar gerekmektedir. Kst sorunlar ayrmclk olmadan
zlmelidir. Tahsis edilen kapasiteyi kullanmak isteyen piyasa katlmclar, iletim sistemi
iletmecisine belirli bir zaman nce bilgi verecektir.
1228/2003 sayl Tzkn yerine ise 714/2009 sayl Snr tesi Elektrik Ticareti iin ebekeye
Eriim artlarna likin Tzk kabul edilmitir. 3 Mart 2011 tarihinden itibaren yrrle girecek olan
bu Tzkn de iki nemli hedefi vardr.
Bunlar:
Elektriin snr tesi ticareti iin adil kurallar koymak ve bylece elektrik i pazarndaki
rekabeti artrmak, fakat bunu ulusal ve blgesel piyasalarn karakteristik zelliklerini
dikkate alarak gerekletirmek,
Yksek elektrik arz gvenliine sahip, iyi ileyen ve effaf bir toptan sat piyasasnn
oluturulmasn kolaylatrmak.

Rekabeti bir elektrik i pazarna ynelik olarak ksa ad ACER (Agency for the Cooperation of
Energy Regulators) olan Enerji Dzenleyicileri birlii Ajans, 713/2009 sayl Tzkle enerji
piyasalarn dzenleyen otoritelere yardmc olmak ve bu otoritelerin ulusal dzeyde
gerekletirdikleri grevleri Birlik dzeyinde gerekletirmek amacyla kurulmutur. Tzel kiilii haiz
olan ve 3 Mart 2011 tarihinde grevine balayacak olan Ajans, enerji dzenleme otoriteleriyle ilgili
her konuda gr beyan edebilecek, elektrik ve gaz alanlarnda ebeke kurallarnn oluturulmasna
katkda bulunacak ve snr tesi altyaplarla ilgili karar alabilecektir. Ajansn grev ve sorumluluklar,
letim sistemi iletmecilerinin ibirliine ilikin olanlar:

Ajans, elektrik ve gaz iin Avrupa letim Sistemi Operatrleri Ann (ENTSO) taslak
mevzuat, ye listesi ve usulleri hakknda gr vermekle sorumlu olup, ebeke
kurallarnn uyaca ereve klavuzlarn belirlenmesinde nemli rol oynayacaktr. Ayrca,
iletim sistemi iletmecisinin blgesel ibirliini izleyerek ENTSOnun grevlerini yapmasn
temin edecektir.
Ulusal enerji dzenleyici kurumlara ilikin olanlar:
Ajans, zel durumlarda teknik konularla ilgili karar almakla sorumludur. Ulusal
dzenleyicilerin ve piyasa oyuncularnn iyi uygulamalarn teati etmeleri iin tavsiyelerde
bulunabilecek ve ulusal dzenleyicilerin ibirlii iin bir ereve oluturacaktr.
Ajans, herhangi bir dzenleyici otoritenin kararnn Topluluk kurallarna aykr olduu
iddiasyla gr beyan edebilecek ve eer gr dikkate alnmazsa, bu hususta Avrupa
Komisyonunu ve Avrupa Birlii Konseyini uyaracaktr.
Ajans, zel durumlarda, en az iki ye lkeyi birbirine balayan elektrik ve gaz
altyaplarnn iletme gvenlii ve bu altyaplara eriimle ilgili artlar belirlemekle
sorumlu olacaktr.
Snr tesi altyaplara ilikin olanlar:
Ajans, ulusal dzenleyiciler alt ay ierisinde anlaamaz veya bunu kendileri isterlerse
altyapya eriim artlarn belirleyecektir.
Ajans, elektrik ve gaz i pazarnda fiyatlarn, zellikle de elektrik ve gazn perakende
fiyatlarnn izlenmesinden sorumlu olacaktr.
eklinde belirlenmitir.

1.2.2 YENLENEBLR ENERJ
AB, hem fosil yaktlara olan bamlln hem de sera gaz salmlarn azaltmak iin yenilenebilir
enerjiye byk nem atfetmektedir. Avrupa Birlii, 2020 ylna kadar genel enerji portfynn %
20sinin yenilenebilir olmas amacyla abalarn elektrik, biyoyaktlar, stma ve soutma sektrlerine
younlatrmaktadr.
2001/77/EC sayl Elektrik Pazarnda Elektriin Yenilenebilir Enerji Kaynaklardan retiminin

Tevikine likin Direktif, 2010 ylna kadar Birlik lkelerinde tketilen elektriin % 22,1inin
yenilenebilir kaynaklardan retimini hedeflemektedir. Ayrca Direktif, elektriin menesi, ebekeye
balant ve idari nlemler hakknda zel nlemler ngrmektedir. 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren
2001/77/EC sayl Direktifin yerini alacak ve ondan daha kapsaml olan 2009/28/EC sayl Direktife
gre, her ye lke, 2020 yl iin ulatrmada, elektrik retiminde ve stmada kullanaca yenilenebilir
kaynaklarn oran iin bir hedef belirleyecektir. Bu Direktif, sera gaz salmlar azaltmak ve daha temiz
bir ulatrma sektrn tevik etmek iin yenilenebilir enerjinin kullanmna ilikin ortak bir ereve
belirlemekte ve bu hedeflere ulamak iin ulusal eylem planlar oluturmaktadr.
1.2.3 ELEKTRK ARZ GVENL
2005/89/EC sayl Elektrik Arz Gvenlii ve Altyap Yatrmlarn Gvenceye Alma nlemleri
Hakknda Direktif, elektrik i pazarnn dzgn ilemesi, ye lkeler arasnda yeterli dzeyde
enterkoneksiyon kurulmas, retim kapasitesinin yeterli dzeye karlmasn teminen elektrik arz
gvenliini salamak amacyla ye lkelere ykmllkler getirmektedir. Ayrca Direktif, elektrik
ebekelerine ciddi yatrmlar yaplmasn salamay hedeflemektedir.
Elektrik retiminde en byk reticinin payna bakmak gerekirse aadaki ekilde grld
zere Almanya, spanya, talya, Polonya, Romanya, Finlandiya, Norve ve ngiltere, ABnin en dk
piyasa younluuna sahip lkeleri arasndadr. En byk reticinin piyasa paynn yksek olmas,
piyasada rekabetin gelimesi asndan saknca arz etmekte olup, piyasa fiyatlarnn rekabeti
seviyeden uzaklamasna neden olabilmektedir. Ancak piyasa gc ile piyasa gcnn kullanlmas
ayr konular olup, piyasa gcnn mevcudiyeti, piyasann maniple edildii anlamna gelmemektedir.

ekil 1-6: 2008 Yl tibaryla AB lkelerinde ve Trkiyede En Byk reticinin Piyasa Pay
120%
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Malta
Estonya
Letonya
Hrvatistan
Slovakya
Litvanya
rlanda
Macaristan
talya
Romanya
Norve
Finlandiya
spanya
Polonya
Fransa
GKRY
sve
Yunanistan
Belika
Danimarka
Slovenya
Trkiye
ngiltere
ek Cumh.
Portekiz
Almanya
En Byk reticinin Piyasa Pay AB Ortalamas
Kaynak: EUROSTAT
1.2.4 FYATLAR AISINDAN AVRUPA BRL VE TRKYE ELEKTRK PYASALARI
2007de benimsenen yeni metodolojiyle beraber mesken tketicisi, yllk tketimi 2500-5000
kWh aras deien tketiciler olarak tanmlanm olup, buna gre mesken iin dnemlik elektrik
fiyatlar ve 2009 ikinci dneminden 2010 ilk dnemine fiyat art oranlar aada gsterilmitir.

ekil 1-7: AB ve Trkiye Mesken Tketicileri in Elektrik Fiyatlar (/kWh)
30 35%
30%
25 25%
Eurocent/kWh
20 20%
15%
15 10%
5%
10 0%
5 -5%
-10%
0 -15%
Slovakya
Hollanda
Polonya
Letonya
Danimarka
Almanya
Belika
Norve
GKRY
sve
rlanda
spanya
Lksemburg
AB Ort.
Bulgaristan
Portekiz
Slovenya
ngiltere
Trkiye
Fransa
ek Cumh.
Finlandiya
Yunanistan
Litvanya
Hrvatistan
Romanya
Estonya
Mesken Art Oran (%)
Kaynak: EUROSTAT
Yukardaki ekilde grld zere Trkiyede mesken tketim fiyatlar, AB ortalamasnn altnda
gereklemitir. te yandan 2009-2010 yl arasnda Trkiye mesken tketim fiyatlarnn art orannn
AB ortalamasndan yksek olduu grlmektedir. AB mevzuatna gre yllk elektrik tketimi 500-
2000 MWh olan tketiciler sanayi tketicisi olarak kabul edilmektedir. Sanayi tketicileri iin elektrik
fiyatlar ekil 1-8de yer almaktadr.
ekil 1-8: AB ve Trkiye Sanayi Tketicileri in Elektrik Fiyatlar (/kWh)
16 40%
14
30%
12
Eurocent/kWh
20%
10
8 10%
6
0%
4
-10%
2
0 -20%
Hollanda
Polonya
Letonya
GKRY
Slovakya
spanya
rlanda
Almanya
AB Ort.
Norve
Lksemburg
Slovenya
Litvanya
Trkiye
sve
Fransa
Bulgaristan
Yunanistan
Danimarka
Hrvatistan
Portekiz
Romanya
Estonya
Finlandiya
Belika
ngiltere
ek Cumh.
Sanayi Art Oran (%)
Kaynak: EUROSTAT

ekil 1-9: AB ve Trkiye Mesken Tketicileri Elektrik Fiyatlar ve Vergi Oranlar (/kWh)
30 60,0%
25 50,0%
20 40,0%
15 30,0%
10 20,0%
5 10,0%
0 0,0%
Hollanda
Polonya
Letonya
Danimarka
Almanya
Belika
Norve
Avusturya
GKRY
sve
rlanda
spanya
Lksemburg
Trkiye
Fransa
Portekiz
Slovakya
Slovenya
ngiltere
Finlandiya
Yunanistan
Litvanya
Hrvatistan
Bulgaristan
Romanya
Estonya
ek Cumh.
Temel fiyat Dier vergiler KDV Vergi oran (%)
Kaynak: EUROSTAT
Trkiye sanayi fiyatlar AB ortalamasnn altnda yer almaktadr. Ancak, art oran olarak nispeten
yksek bir art oranna sahip olduu grlmektedir. Nitekim ekilde grld zere birok lkede
elektrik fiyatlarnda d gereklemitir. Bu durumun ABde yer alan birok lkede elektrik enerjisi
talebinde daralma grlmesine ramen, lkemizin yksek talep art oranna sahip olmasndan
kaynaklanabilecei deerlendirilmektedir. 2010 yl ilk dnemi itibaryla, mesken tketicisine
uygulanan elektrik temel fiyat ve vergilere ilikin durum ekil 1-9da gsterilmitir. ekilde grld
zere, lkemizde mesken tketicileri iin vergi oranlar AB ortalamasndan dktr. Sanayi iin
oluan deerler ekil 1-10da yer almakta olup, mesken fiyatlar benzer ekilde AB ortalamasnn
altndadr.

ekil 1-10: AB ve Trkiye Sanayi Tketicileri Elektrik Fiyatlar ve Vergi Oranlar (/kWh)
16 20%
14 18%
16%
12
14%
10 12%
8 10%
6 8%
6%
4
4%
2 2%
0 0%
Slovakya
rlanda
spanya
Letonya
Lksenburg
Hrvatistan
Polanya
Hollanda
Finlanda
Estonya
GKRY
ngiltere
Belika
Slovenya
Trkiye
Bulgaristan
ek Cumh.
Almanya
Portekiz
Norve
Litvanya
Romanya
Danimarka
sve
Fransa
Temel fiyat Geri Almsz Vergiler Vergi Oran (%) AB Ort. (%)
Kaynak: EUROSTAT
ekil 1-11: Mesken ve Sanayi Fiyatlar (/kWh)
30
25
20
15
10
0
Hollanda
Polonya
Danimarka
Almanya
Norve
rlanda
spanya
Lksemburg
AB Ort.
Trkiye
Fransa
Portekiz
Slovakya
Finlandiya
Yunanistan
Litvanya
Hrvatistan
Letonya
Romanya
Estonya
Belika
GKRY
sve
Slovenya
ngiltere
Bulgaristan
ek Cumh.
Mesken Sanayi
Kaynak: EUROSTAT
Son olarak ekil 1-11de mesken ve sanayi fiyatlar birlikte gsterilmitir. ekilde grld zere
gelimi rekabeti piyasa yapsna sahip birok AB lkesinde fiyatlar arasndaki fark yksek iken,
serbest piyasa yapsnn gelimekte olduu lkelerde bu fark nispeten daha dktr.
1.2.5 AVRUPA BRL LERLEME RAPORLARINDA TRKYE ELEKTRK PYASASI

Avrupa Birlii, 1998 ylndan beri dzenli olarak Trkiyenin yelik ynnde ilerlemelerine ilikin
rapor yaymlamaktadr. Bu raporlardan son ylda yaymlananlarn enerji blmlerinde elektrik
sektrne ilikin saptamalar aada yer almaktadr.
2008
Arz gvenliini glendirmeyi ve enerji altyaps yatrmlarn hzlandrmay hedefleyen bir kanun
paketi kabul edilmitir. Yeni Kanuna gre, devlet, gerekli durumlarda zel sektrn yan sra elektrik
retimi yapabilir.
Serbest tketici limiti 1,2 GWhe drlerek piyasa yaklak % 41 orannda almtr. 2008
Temmuzda maliyet bazl fiyatlandrma mekanizmas yrrle girmitir. Bu mekanizma, enerji
alannda faaliyet gsteren Kamu ktisadi Teebbslerinin (KT) retim/girdi maliyetlerindeki
deiiklikleri sat fiyatlarna yanstmalarna imkan salamaktadr. Mekanizmann enerji piyasalarnda
daha iyi ve srdrlebilir fiyatlandrmaya ve ilgili KTlerin mali durumlarnn gelitirilmesine katkda
bulunmas beklenmektedir. Ancak, elektrik sektrnde apraz sbvansiyonlar srmekte ve TRT pay
gibi maliyet d unsurlar elektrik faturalarnda yer almaya devam etmektedir. Drt elektrik datm
blgesinin zelletirme sreci tamamlanmtr. zelletirme Yksek Kurulu ve Enerji Piyasas
Dzenleme Kurumu henz sreleri onamamtr. Otoprodktrlerin elektrik piyasasnda
satabilecekleri elektrik miktar rettiklerinin % 30undan % 50sine ykseltilmitir. 2007 sonu
itibaryla, elektriin % 48,3 KTler tarafndan retilmitir. Elektrikte kayp kaak oran % 15e
drlm olmakla birlikte bu oran AB ortalamasnn yaklak iki katdr.
2009
Enerji i pazar ile ilgili olarak, elektrik alannda nemli gelimeler kaydedilmitir. Trkiye, baarl
bir ekilde, elektrik piyasasnda kapsaml bir reform ve bu piyasay aamal olarak rekabete ama
srecine girmitir. Trkiye, 2008 ylnn ortalarnda, kamu enerji irketleri iin maliyet bazl
fiyatlandrma mekanizmasn getirerek elektrik sektrne salam bir ekonomik ve finansal temel
salanmas ynnde byk bir adm atmtr. Elektrik sektr iin yan hizmetler ynetmelii ile yeni
bir dengeleme ve uzlatrma ynetmelii karlmtr. Ancak yeni dengeleme ve uzlatrma
ynetmelii henz uygulanmamtr. 2008 itibaryla maliyet bazl fiyatlandrma mekanizmasnn
benimsenmesinden sonra perakende elektrik fiyatlarnda aylk dzenlemeler yaplmtr. Serbest
tketici limiti 480.000 kWha drlm olup bu eik, piyasann % 50 orannda almas anlamna
gelmektedir. Raporlama dneminde, toplam 140 MW kurulu gce sahip olan 11 retim santrali
zelletirilmitir. Datm varlklarnn, hisselerinin % 100nn blok sat yntemi kullanlarak

zelletirilmesi devam etmi ve blgesel datm tesislerinden ikisinin zelletirilmesi
tamamlanmtr. Bu sre, dier iki blge iin son aamaya gelmitir. Elektrikte kayp kaak oran
yaklak % 14 olmutur.
Elektrik retimi iin uygun olan alt jeotermal saha zelletirilmitir. 2008 sonu itibaryla Trkiye,
elektriinin % 17sini yenilenebilir enerji kaynaklarndan retmekteydi. Elektrik sektr iin gzden
geirilmi strateji belgesi, 2020 ylna kadar, lke toplam retiminin % 25inin yenilenebilir
kaynaklardan karlanmas ve 20.000 MWlk rzgar gcnn kurulmas hedeflerini belirlemitir.
2010
Enerji i pazaryla ilgili olarak, elektrik alannda iyi dzeyde ilerleme kaydedilmitir. Yeni zel
sektr yatrmlaryla Trkiyenin kurulu gc 2800 MW artm ve elektrik sektrnde zel yatrmlar
2009 ylnda 3,1 milyar avro () olmutur. Yeni dengeleme ve uzlatrma ynetmeliinin
uygulanmasyla modern elektrik piyasas ticareti uygulamalar balatlmtr. Dengeleme ve
Uzlatrma Mekanizmas vastasyla yaplan satlar toplam elektrik sat hacminin % 75ine karlk
gelmektedir. Elektrik Piyasas Lisans Ynetmelii deitirilerek evresel etki deerlendirmesi
prosedrnn tamamlanmas, retim lisans verilmesinin bir n art haline getirilmitir. Serbest
tketici limiti 100.000 kWhe drlmtr, bu da % 63 piyasa almna denk gelmektedir.
Hisselerinin % 100nn blok sat yntemi kullanlarak elektrik datm varlklarnn zelletirilmesi
devam etmitir. zel irket elektrik datm sektrnde faaliyetlerine balamtr. Be datm
blgesinin daha zelletirme sreci tamamlanm ancak varlklar yeni sahiplerine henz
devredilmemitir. Gzden geirilmi strateji belgesine gre hkmet, datm varlklarnn
zelletirmesini 2010 ylnda tamamlamay planlamaktadr. 2009 ylnda zel sektr tarafndan
yaklak 1000 MWlk yenilenebilir g kurulmutur. 2009 yl sonu itibaryla Trkiye, elektriinin %
19,6sn yenilenebilir enerji kaynaklarndan retmitir. Trkiye, elektrik piyasas ve arz gvenliiyle
ilgili gzden geirilmi strateji belgesine gre, 2023 ylna kadar kurulu gcnn % 5inin nkleer g
olmasn planlamaktadr.
Yukarda grld gibi, Avrupa Birlii, Trkiye elektrik sektrn izlemekte ve eletirilerini dile
getirmektedir. Elektrik sektrndeki apraz sbvansiyonlar ve TRT pay gibi maliyet d unsurlarn
elektrik faturalarnda yer almas raporlara yansmtr1. Ayrca AB; zelletirmeler, serbest tketici
limiti, elektrikte kayp kaak oran ve yenilenebilir kaynaklardan elektrik retimi gibi hususlara da
nem atfetmekte ve raporlarnda yer vermektedir.
1
Enerji Piyasas Kurulunun 1 ubat 2011 tarihli toplantsnda; 9 Temmuz 2008 tarihli ve 5784 sayl Kanun ile 4
Aralk 1984 tarihli ve 3093 sayl Trkiye Radyo-Televizyon Gelirleri Kanunun 4nc maddesi (c) bendinde
yaplan dzenleme ve 28 Aralk 2010 tarih ve 2999 sayl Kurul karar uyarnca, tketicilerin, iletim, datm,
saya okuma ile kaak elektrik bedellerinden TRT pay demeyeceklerine karar verilmitir.
2. 2010 YILINDA MEVZUATTA YAPILAN DEKLKLER VE
NMZDEK YILLARA LKN NGRLER
2.1 2010 YILINDA MEVZUATTA YAPILAN DEKLKLER
2010 ylnda elektrik piyasasna ilikin birincil ve ikincil mevzuatta uygulamay esasl bir biimde
etkileyen baz deiiklikler ve yeni dzenlemeler yaplmtr. Bu erevede; Yenilenebilir Enerji
Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanun, Elektrik Piyasas Mteri
Hizmetleri Ynetmelii, Elektrik Piyasas Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii, Elektrik Piyasas Yan
Hizmetler Ynetmelii, Elektrik Piyasas Tarifeler Ynetmelii ve bununla ilgili Tebliler ile Elektrik
Piyasasnda letim ve Datm Sistemlerine Balant ve Sistem Kullanm Hakknda Teblide
deiiklikler yaplm ve Elektrik Piyasasnda Lisanssz Elektrik retimine likin Ynetmelik adyla yeni
bir ynetmelik karlmtr.
2.1.1 YENLENEBLR ENERJ KAYNAKLARININ ELEKTRK ENERJS RETM AMALI

KULLANIMINA LKN KANUNDA YAPILAN DEKLK
29.12.2010 tarihinde yasalaan 6094 sayl Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi
retimi Amal Kullanmna likin Kanunda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanunla, 5346 sayl
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanunda (Kanun)
nemli deiiklikler yaplmtr. Yaplan deiikliklerle, kanuna tbi yenilenebilir enerji kaynaklarndan
retim yapan lisans sahiplerinin, rettikleri elektrik enerjisinin sat fiyatna ve tevik mekanizmasna
ilikin dzenlemeler ngrlmtr.
Kanunla yenilebilir enerji kaynaklarna dayal retim tesislerinde retilen elektrik enerjisi iin
kaynak baznda fiyat tevikleri ngrlmtr. Ayrca yenilebilir enerji kaynaklarndan elektrik reten
santrallerde kullanlan mekanik ve/veya elektro-mekanik aksamn yurt iinde retilmi olmas
hlinde, bunun iin de ilave bir fiyat teviki salanmtr. Keza yenilenebilir enerji kaynaklarndan
retim yapan tesislerin tevik edilmesi amacyla, lisans bavurular deerlendirilirken, balant
grlerinin oluturulmas aamasnda yenilebilir enerji kaynaklarna dayal retim tesislerine ncelik
verilecei hkm altna alnmtr.

Kanuna gre yenilenebilir enerji kaynaklarndan retilen elektrik enerjisinin, Kanunda belirlenen
fiyatlar zerinden satlabilmesi, yeni kurulan Yenilenebilir Enerji Kaynaklar (YEK) Destek
Mekanizmasna katlma artna balanmtr. Buna gre, Kanundaki fiyat teviklerinden yararlanmak
isteyen reticiler, yllk olarak organize edilecek YEK Destekleme Mekanizmasna katlmak
zorundadrlar. Sz konusu mekanizma erevesinde yenilenebilir enerji kaynaklarndan retilen
elektrik enerjisi, Kanundaki fiyatlar zerinden tedarikiler tarafndan perakende sat piyasasndaki
paylar orannda satn alnacaktr. YEK Destek Mekanizmasna katlm zorunlu olmayp mekanizmaya
katlmak istemeyen reticiler, rettikleri enerjiyi ikili anlamalarla veya dengeleme ve uzlatrma
piyasasnda satabilirler.
Kanun ile ayrca EPDKnn elektrik retim ve datm tesislerinin denetim yetkisi ile ilgili hkmler
ngrlmtr. Buna gre EPDK, elektrik retim ve datm tesislerinin denetimini, bizzat
yapabilecei gibi yetkilendirecei denetim irketlerine de yaptrabilecektir. Bu konudaki uygulamaya
ilikin usul ve esaslar EPDK tarafndan karlacak ynetmelikle dzenlenecektir.
2.1.2 ELEKTRK PYASASINDA LSANSSIZ ELEKTRK RETMNE LKN

YNETMELK
Elektrik Piyasasnda Lisanssz Elektrik retimine likin Ynetmelik, 3.12.2010 tarih ve 27774
sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Ancak sz konusu Ynetmeliin baz
maddelerinde, bu Ynetmeliin yaymndan sonra karlan 6094 sayl Yenilenebilir Enerji
Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanunda Deiiklik Yaplmasna Dair
Kanundaki hkmler dorultusunda deiiklikler yaplmas gerekmektedir.
Ynetmeliin amac, gerek ve tzel kiilerin irket kurmaya ve EPDKdan lisans almaya gerek
duymadan elektrik retiminde bulunmasna ilikin usul ve esaslar dzenlemektir.
Ynetmelike gre gerek ve tzel kiiler, u durumda lisans almadan ve irket kurmaya gerek
duymadan elektrik retim faaliyetinde bulunabilirler:
a) Yalnzca kendi ihtiyacn karlamak amacyla, verimlilii Enerji Kaynaklarnn ve Enerjinin

Kullanmnda Verimliliin Artrlmasna Dair Ynetmelikte belirlenen deerin zerinde
olan kojenerasyon tesisi kurulmas,
b) Mikrokojenerasyon tesisi kurulmas,
c) Yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal ve kurulu gc azami 500 kW olan retim tesisi
kurulmas.
Ynetmelik kapsamnda her bir tketim tesisi iin ancak bir mikrokojenerason tesisi kurulabilir.
Bir tketim tesisi iin kurulabilecek yenilebilir enerji kaynaklarna dayal tesis saysnda bir snrlama
bulunmamaktadr; ancak, bu tesislerin kurulu glerinin toplam 500 kW amamaldr. Ynetmelik
bir tketim tesisi iin hangi miktarda ve ne gte kojenerasyon tesisi kurulabileceine ilikin bir snr
ngrmemitir.
Ynetmelik kapsamnda kurulabilecek tesisler; tketim tesisleri ile ayn yerde kurulabilecei gibi
tketim tesisleri ile ayn datm blgesi iinde kalmak artyla, tketim tesisinin bulunduu yerden
baka bir yerde de kurulabilir. Bu yollarla elektrik retimi yapmak isteyen gerek ve tzel kiilerin,
retim tesisini kurma ilemlerine girimeden nce blgelerinde bulunan datm irketine veya ayet
kurulacak tesis Organize Sanayi Blgesi (OSB) snrlar ierisinde kalacaksa datm lisans sahibi OSB
tzel kiisine bavurmalar gerekmektedir. Gerekli belgelerle birlikte yaplan bavuru, bavuru konusu
projenin datm sistemine balanabilirlii asndan incelenir. Seilen balant noktasna balant
yaplmas mmkn ise bavuru sahibi gerek veya tzel kiiler ile datm lisans sahibi tzel kii
arasnda balant ve sistem kullanm anlamalar yaplr. Balant ve sistem kullanm anlamalar
yapldktan sonra retim tesisinin inas, iletmeye alnmas ve iletilmesi bavuru sahibi gerek veya
tzel kiinin sorumluluundadr.
Gerek ve tzel kiilerin lisanssz olarak kurduklar retim tesislerinin, bu kiilerin kendi elektrik
enerjisi ihtiyacn karlamak amacyla kurulmas esastr. Ancak mikrokojenerasyon tesisleri ile
yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal tesislerin, bu tesisleri kuran kiinin ihtiyacn aan miktarda
elektrik retecek lekte kurulmas da mmkndr. Kojenerasyon tesisleri ise ancak bu tesisi kuracak
kiilerin elektrik enerjisi ihtiyacn karlamaya yetecek lekte kurulabilir.
Gerek veya tzel kiilerce kurulan yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal tesislerde retilen
ihtiya fazlas elektrik enerjisi datm sistemine verildii takdirde, bu enerji ilgili datm irketi
tarafndan 5346 sayl Yenilebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna
likin Kanunda gsterilen fiyatlar zerinden satn alnr. Tzel kiilerce kurulan mikrokojenerasyon
tesislerinde retilen ihtiya fazlas elektrik enerjisinin sisteme verilmesi durumunda datm irketi
tarafndan yrrlkteki Trkiye Ortalama Elektrik Toptan Sat Fiyat zerinden deme yaplr. Ancak
gerek kiilerce kurulan mikrokojenerasyon tesisleri tarafndan sisteme verilen ihtiya fazlas enerji
iin herhangi bir deme yaplmaz. Kojenerasyon tesisleri bakmndan ise bu tesislerde retilen
enerjinin tamamnn, bunlar kuran gerek veya tzel kiilerin tketim tesislerinde kullanlmas
gerekmesi nedeniyle, bu tesislerde retilen enerjinin baka kiilere satlmas mmkn deildir. Bu

tesislerin rettii enerjinin tamam, bu tesisleri kuran gerek ve tzel kiilerce tketilmeyip artan
enerjinin sisteme verilmesi durumunda dahi bu kiilere herhangi bir deme yaplmaz.
2.1.3 ELEKTRK PYASASI MTER HZMETLER YNETMELNDE YAPILAN

DEKLKLER
Elektrik Piyasas Mteri Hizmetleri Ynetmeliinde, 08.09.2010 tarih ve 27696 sayl Resmi
Gazetede yaymlanan Deiiklik Ynetmelii ile kapsaml bir dizi deiiklik yaplmtr. Ynetmelikte
yaplan nemli deiiklikler u ekilde sralanabilir:
Ynetmelikin 2 nci maddesinin ikinci fkrasnda yaplan deiiklikle birlikte Ynetmelikin

kapsad alanla ilgili yeni bir dzenleme getirilmitir. Yaplan dzenleme ile elektrik ihtiyacn
ikili anlamalarla karlayan serbest tketiciler, perakende sat hizmetlerine ilikin hususlarla
snrl olmak zere, bu Ynetmelik hkmlerine tabi klnmlardr.
Ynetmelikin 8 inci maddesinde yaplan deiikle branman hatlarnn datm irketlerine

devri konusu yeniden dzenlenmitir. Yeni dzenlemeye gre ortak kullanma alacak olan
branman hatlarnn ncelikle hak sahiplerinin rzasyla datm irketine devredilmesi yolu
tercih edilecektir. ayet hak sahipleri, branman hattnn, datm irketine devrine rza
gstermezler ise sz konusu hatlarn kamulatrlmas yoluna gidilecektir. Kamulatrma
bedelleri ise usulne uygun olarak Kurumdan onay alnmas artyla, tarifeler yoluyla
karlanabilecektir. Bu madde ile ilgili olarak, Ynetmelike eklenen Geici 9 uncu madde ile
Ynetmelikin 8 inci maddesinin fiilen uygulanabilir hale geldii tarihe kadar geecek olan
srede izlenecek yola ilikin bir dzenleme yaplmtr.
Ynetmelikin 16 nc maddesinin ikinci fkras ile 18 inci maddenin son fkrasnda saya skme
ve takma bedelleri ile ilgili yeni bir dzenleme yaplmtr. Yaplan deiiklikle birlikte, daha
nce ller ve Ayarlar Kanunu mevzuat kapsamnda dzenlenen ve Sanayi ve Ticaret
Bakanl tarafndan belirlenen saya skme ve takma bedelinin bundan byle EPDK
tarafndan belirlenecei hkm altna alnmtr. EPDK, saya skme ve takma bedellerini,
datm irketlerinden gelen neriler erevesinde her yl yeniden belirleyecektir.

Ynetmelikin 19 uncu ve 20 nci maddelerinde yaplan deiikliklerle, mteri sayalarnn hi
tketim kaydetmemesi ya da eksik veya fazla tketim kaydetmesi hallerinde izlenecek yollar
yeniden dzenlenmitir. Bu hkmlerle getirilen nemli bir yenilik de ikili anlamalar
kapsamnda elektrik enerjisi tketen bir mterinin sayacnn hi ya da doru tketim
kaydetmemesi durumunda, datm lisans sahibi tzel kii tarafndan bu mterinin gemi
dnem tketimlerinin hesaplanarak TEAa bildirilecek olmasdr.
Ynetmelikin 24 nc maddesinin 3 nc fkrasnda yaplan deiikle, perakende sat

szlemesinde belirlenen gecikme zammnn, fatura son deme tarihinden itibaren
uygulanaca hkm altna alnmtr.
Ynetmelikin Geici 4 nc maddesinde yaplan deiiklikle; serbest tketicilerin, mevcut

tedarikileri olan datm irketinden ayrlarak baka bir tedarikiden enerji almak istemeleri
halinde, bu tketiciler datm irketi ile balant anlamas imzalamam olsalar dahi bu
durumun, bunlarn tedariki seme hakkna engel tekil etmeyecei dzenlenmitir.
2.1.4 ELEKTRK PYASASI DENGELEME VE UZLATIRMA YNETMELNDE

YAPILAN DEKLKLER
Elektrik Piyasas Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmeliinde (DUY), 06.11.2010 tarih ve 27751

sayl Resmi Gazetede yaymlanan Deiiklik Ynetmelii ile nemli deiiklikler yaplmtr. Sz
konusu deiiklik ile teminat, uzlatrmaya esas veri eki birimlerinin kayda alnmas, otomatik saya
okuma sistemi (OSOS) ve sfr bakiye dzeltme tutar (SBDT) hususlar yeniden dzenlenmitir.
Ynetmelik deiikliinde teminatlar hakknda yaplan dzenlemelere ilikin DUYda yer alan
mevcut teminat dzenlemelerine ait esaslar korunmakla beraber, aadaki unsurlar dikkate alnarak
nemli deiiklikler getirilmitir:
Piyasa katlmclar ve onlarn adna hareket eden arac bankalar ile piyasa iletmecisi
arasndaki teminat ve demelere ilikin ilemleri yrtmek zere bir merkezi uzlatrma
bankasnn grevlendirilmesi,

Gn ncesi dengeleme ilemleri sonucunda oluan demenin, sz konusu ilemi izleyen gn
ierisinde hesaplanarak ilgili piyasa katlmcsnn bir sonraki faturasndan mahsup edilmesi
eklinde bir gnlk avans demesi sisteminin devreye alnmas,
Tm bu yukardaki ilemleri yrtmek zere MKB Takas ve Saklama Bankas (Takasbank) ile
anlama yaplmas,
Teminatlardan bir blmnn nakit olarak verilmesinin dzenlenmesi,
Piyasa katlmclar tarafndan verilen nakit ve nakit d teminatlarn Takasbank tarafndan
deerlendirilerek nemalandrlmas ve bu nemann teminat sahibi piyasa katlmclarna
denmesi.
Yeni dzenlemeyle getirilen dier nemli bir deiiklik ise serbest tketicilerin tedarikilerini
deitirmek istemeleri halinde DUY kapsamnda izlenecek yol ile ilgilidir. Deiikle beraber, serbest
tketicilerin tedariki deitirme sreleri ile ilgili ilemler Piyasa Ynetim Sistemi zerinden
gerekletirilecektir. Bylelikle, serbest tketicilerin hareketlerinden, bu tketicilerin eski
tedarikilerinin de haberdar edilmesi hususu temin edilmektedir.
Ynetmelik deiikliinin getirdii baka bir dzenleme de OSOS ile ilgilidir. Bu kapsamda; datm
irketleri tarafndan kendi blgelerinde kurulacak olan sayalardan hangilerinin OSOS kapsamnda yer
alaca ve bu sayalarn okuma skl ve fatura dnemi baznda okunmas zorunlu olmayacak sayalar
iin yaklak bir aylk tketim deeri belirlenmesi ile sayalarn OSOSa balanmas hususunda
taraflarn grev ve sorumluluklarnn tespit edilmesine dair Otomatik Saya Okuma Sistemlerinin
Kapsamna ve Saya Deerlerinin Belirlenmesine likin Usul ve Esaslar hazrlanacana ilikin
dzenleme yaplmtr.
DUYda yaplan bir dier deiiklik de SBDT ile ilgilidir. Hesaplanan SBDTnin piyasa katlmclar
arasndaki dalmn dzenleyen hkmde deiiklik yaplarak mevcut haliyle veri ve eki birimleri
arasnda yar yarya dalm ngren dzenleme yerine tm SBDTnin eki birimlerine datlmasn
ngren bir dzenleme yaplmtr.

2.1.5 ELEKTRK PYASASI YAN HZMETLER YNETMELNDE YAPILAN
DEKLKLER
Elektrik Piyasas Yan Hizmetler Ynetmeliinde, 15.05.2010 tarih ve 27580 sayl Resmi Gazetede
yaymlanan dzenleme ile kapsaml deiikliklere ve yeniliklere yer verilmitir. Ynetmelik deiiklii
ile birlikte yan hizmet trlerine, blgesel kapasite kiralama hizmeti de dahil edilmitir. Blgesel
kapasite kiralama yntemi, iletim sisteminin kstlar nedeniyle blgelere ayrlmas durumunda, bu
blgelerde oluacak puant talebin yeterli lde karlanamayacann tespit edilmesi halinde arz
gvenliini salamay amalamaktadr. TEA, bir blgede yeterli kapasite olmamas nedeniyle sistem
gvenilirliinin muhafaza edilememesi durumunda, blgesel sistem ihtiyalarnn karlanmas
amacyla Ynetmelik ile dzenlenen usul ve esaslar erevesinde blgesel kapasite kiralama ihaleleri
aabilecektir. hale sonucunda doan kapasite kiralama bedeli, TEA tarafndan sistem iletim
fiyatna yanstlmak suretiyle karlanacaktr.
2.1.6 ELEKTRK PYASASINDA TARFELER YNETMEL VE LGL TEBLLERDE

YAPILAN DEKLKLER
Elektrik Piyasas Tarifeler Ynetmeliinde 31.12.2010 tarih ve 27802 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrle giren dzenleme ile bir dizi temel deiiklik yaplmtr. Ynetmelikte yaplan
bu deiikliklerle beraber Ynetmelikin uygulamasna ynelik Teblilerde de gerekli deiiklikler
yaplmtr. Bu kapsamda Ynetmelik ve Teblilerde;
Kayp kaak enerji miktarnn perakende sat lisans sahibi datm irketi tarafndan
temin edilecei,
Dengeleme g piyasasndaki alm-satmlar tarifelere yanstlrken Sistem Gn ncesi
Fiyatnn (SGF) uygulanaca,
Perakende sat hizmeti fiyatlarnn, abone gruplar ve/veya gerilim seviyeleri baznda ayr
ayr olmak zere sabit ve/veya deiken bir bedel olarak belirlenecei,

ki dnem nceki fiili drt zamanl enerji bilanosunda yer alan/yer almayan ancak, daha
sonraki dnemlerde perakende sat lisans sahibi tzel kiinin portfynden
kan/portfyne giren serbest tketicilerin tketim miktar dikkate alnarak
gncellenmi enerji bilanolarnn dikkate alnaca,
Kalite faktr uygulamasnn 01.01.2013 tarihinde balayaca,
Datm referans geliri unsuru olan kayp kaak bileeninin kalkt,
Datm lisans sahibi tzel kiiler tarafndan uygulanacak iletim bedelinin, Datm
Sistemi Gelirinin Dzenlenmesi Hakknda Tebli hkmleri esas alnarak hesaplanaca,
hususlarnda dzenleme ve deiiklikler yaplmtr.
2.1.7 ELEKTRK PYASASINDA LETM VE DAITIM SSTEMLERNE BALANTI VE

SSTEM KULLANIMI HAKKINDA TEBLDE YAPILAN DEKLKLER
Elektrik Piyasasnda letim ve Datm Sistemlerine Balant ve Sistem Kullanm Hakknda

Teblide 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resm Gazetede yaymlanan dzenleme ile baz deiiklere
gidilmitir. Sz konusu dzenlemeyle, retim irketlerinin balant ve sistem kullanm anlamalar
imzalama ykmllklerine ilikin hkmler ile Elektrik Piyasas Kanununun Geici 14 nc maddesi
kapsamnda yaplan iletim yatrmlarnn geri denmesi ile ilgili hkmde deiiklik yaplmtr.
Teblide yaplan ilk deiiklik ile; retim irketlerinin, iletim ve datm irketleri ile
yapacaklar balant ve sistem kullanm anlamalarnn, retim lisansnda gsterilen inaat ncesi sre
bitmeden nce yaplmas zorunluluu getirilmitir. Bylelikle retim irketleri ile iletim ve datm
irketleri arasnda yaplacak balant ve sistem kullanm anlamalarnn taraflarca bir an nce
imzalanmas temin edilerek ileride sisteme balant konusunda domas muhtemel ihtilaflarn
nceden engellenmesi amalanmtr.
Tebliin getirdii dier nemli bir deiiklik de Elektrik Piyasas Kanununun Geici 14 nc
maddesi erevesinde, bir retim tesisinin iletim sistemine balanmas iin gerekli olan iletim
tesislerinin inasnn balant mracaatnda bulunan retim irketince yaplmas veya finanse
edilmesine ilikindir. Teblide, yapm veya finansman retim irketleri tarafndan salanan iletim
tesislerinin bedellerinin, bu retim irketlerine ne surette geri deneceine ilikin dzenlemede
deiiklik yaplmtr. Deiiklie gre, geri demeye ilikin hususlar, TEA tarafndan hazrlanan ve

Kurul onay ile yrrle girecek olan metodoloji ile dzenlenmesi ngrlmtr. Kurul, sz konusu
metodolojiyi, 26.04.2010 tarih ve 2536 sayl karar ile onaylayarak yaymlamtr.
2.2 2011 YILINDA MEVZUATA LKN YRTLEN ALIMALAR
Yaplan Kanun deiiklikleri ve uygulamann gerektirdii hususlarda, elektrik piyasas ilgili

mevzuat zerinde 2011 yl ierisinde gerekletirilmek zere eitli almalar yrtlmektedir. Bu
kapsamda; Elektrik Piyasas Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii, Elektrik Piyasas thalat ve hracat
Ynetmelii, Elektrik Piyasas Serbest Tketici Ynetmelii, Elektrik Piyasas Lisans Ynetmelii ve
Elektrik Piyasas Datm Ynetmeliinde deiiklik yaplmasna ynelik almalar yaplmakta ve
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik retimi Amal Kullanmna likin Kanunun uygulamasna
ynelik bir ynetmelik hazrlk almas yrtlmektedir.
2.2.1 ELEKTRK PYASASI DENGELEME VE UZLATIRMA YNETMEL
20.02.2011 tarihli ve 27852 sayl Resm Gazetede yaymlanan dzenleme ile DUYda baz
deiikliklere gidilmitir. Elektrik Piyasas Tarifeler Ynetmelii ve ilgili teblilerinde, yaplan deiiklik
sonrasnda, datm sisteminde oluan datm kayp kaak miktarlarnn telafisinin, perakende sat
lisans sahibi datm irketlerinin sorumluluuna verilmesi ve kayp kaaktan doan maliyetin tm
tketicilere yanstlmasnn ardndan, DUYun da bu dzenleme ile uyumlu hale getirilmesi ihtiyac
domutur. Yaplan deiiklikte, ayrca Gn ncesi Piyasasna gei ile teminat mekanizmas
uygulamasnn e zamanl olarak 1 Aralk 2011 tarihinde balayaca dzenlenmitir.
Dier taraftan, yaplan dzenlemede Gn ncesi Planlama aamasnda kstlarn giderilmesine

ynelik ilemlerin, gn ncesinden gerekletirilmesi srasnda ortaya kabilecek suiistimalleri
engellemek amacyla Gn ncesi Piyasasna geilene kadar yalnzca Dengeleme G Piyasas
kapsamnda yaplaca hkm altna alnmtr.

2.2.2 ELEKTRK PYASASI THALAT VE HRACAT YNETMEL
TEA tarafndan iletilen Trkiye ulusal elektrik sisteminin, 18 Eyll 2010 tarihinde ENTSO-E
Avrupa Ktas Senkron Blgesi ebekesine deneme amal olarak senkron paralel balants
salanmtr. Yakn bir gelecekte Trkiye ulusal elektrik ebekesi, Yunanistan ve Bulgaristan ulusal
ebekeleri ile senkron paralel bir biimde elektrik enerjisinin uluslararas ticaretine imkan verir hale
gelecektir. Ulusal elektrik ebekesinin baka ebekelerle senkron hale getirilmesi, elektrik piyasas
mevzuatnda elektriin uluslararas ticaretine ilikin dzenlemelerde de deiiklik yaplmasn
gerektirmektedir. Bu kapsamda Elektrik Piyasas thalat ve hracat Ynetmeliinde bir revizyon
yaplmas planlanmaktadr.
Yaplacak olan dzenleme ile zellikle senkron paralel balantlarda ithalat ve ihracat faaliyetiyle
ilgili kapsaml deiiklikler getirilecektir. Yeni dzenlemede, enterkoneksiyon hatlarnn kullanm ve
bu hatlarn tahsisi ile ilgili nemli deiiklikler ngrlmektedir.
2.2.3 ELEKTRK PYASASI SERBEST TKETC YNETMEL
Elektrik Piyasas Serbest Tketici Ynetmeliinde 08.02.2011 tarih ve 27840 sayl Resmi
Gazetede yaymlanan Deiiklik Ynetmelii ile yeni deiiklikler ve dzenlemeler yaplmtr.
Ynetmelikte yaplan balca yenilik ve deiiklikler yledir:
Ynetmelik deiiklii ile birlikte datm irketlerinin, bir nceki yldaki tketim
miktarlarna gre serbest tketici sfatn kazanan tketicilere, serbest tketici limitini
getiklerine dair bildirimde bulunma ykmll kaldrlm; bunun yerine, bu
durumdaki tketicilerin listesinin srekli ve gncel bir biimde datm irketinin internet
sitesinde yaymlanmas zorunluluu getirilmitir.
Ynetmelik deiiklii ile talep birletirerek serbest tketici sfatn kazanan tzel kii
tketicilere, serbest tketici niteliine sahip olduklarn gsterir belgeyi, bu tzel kii
tketicilerin vergi sicil kaydnn bulunduu ilde faaliyet gsteren datm irketi tarafndan
verilecei hkm altna alnmtr.
Deiiklikle birlikte, serbest tketicilere ikili anlamalarla elektrik enerjisi salayan
tedarikilerin, son bir ylda serbest tketicilere yaptklar toplam sat miktar ile bu sata
ilikin arlkl ortalama sat fiyatn her yln Kasm ay ierisinde Kuruma bildirmeleri
zorunlu klnmtr.
Ynetmelikte yaplan dier bir deiiklikle hlihazrda perakende sat lisansna sahip
datm irketlerinden elektrik alan tketicilerin, tedariki deitirmeye ynelik
taleplerinin yln 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim tarihlerinde uygulamaya konaca
hkm altna alnmtr. Sz konusu dzenlemenin amac, gei dnemi szlemelerinden
kaynaklanan ykmllklere maruz kalan datm irketlerine, tketicilerin ani tedariki
deitirme hareketlerine kar pozisyonlarn ayarlayabilmeleri iin imkn tanmaktr.
2.2.4 ELEKTRK PYASASI LSANS YNETMEL
Elektrik Piyasas Lisans Ynetmeliinde bir dizi deiiklik yaplmas planlanmaktadr. Bu

erevede uygulamada gereksinim duyulan; lisans alma ykmll, lisans bavurusu, ve lisans
bavurularnn inceleme ve deerlendirmeye alnmas, lisans bavurusu sahibi tzel kiilerin sahip
olmas gereken sermaye tutarlar ile ilgili hususlarda revizyon yaplmas dnlmektedir.
2.2.5 YENLENEBLR ENERJ KAYNAKLARININ BELGELENDRLMES VE

DESTEKLENMESNE LKN YNETMELK TASLAI
29.12.2010 tarihinde 6094 sayl Kanunla deitirilen 5346 sayl Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn
Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanun gereince Kurum tarafndan, yenilenebilir
enerji kaynaklarna dayal retim tesisleri iin retim lisans sahibi tzel kiilere Yenilenebilir Enerji
Kaynak (YEK) Belgesi verilmesi ile YEK Destekleme Mekanizmasnn ileyiine ilikin usul ve esaslar
belirlemek zere Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine likin
Ynetmelik adyla bir ynetmelik karlmas planlanmaktadr.
Ynetmelikte; yenilenebilir enerji kaynaklarndan retilen elektriin kaynak trnn belirlenmesi

ve takibini salayan YEK Belgesi ile ilgili Kanundaki fiyat teviklerinden yararlanma iin oluturulacak
YEK Destekleme Mekanizmas ile ilgili ayrntl hkmler ngrlmektedir. Bu kapsamda, YEK

Destekleme Mekanizmasna ilikin demelerin dzenlenmesi, tedarikilerin deme ykmll
oran ve tutarnn belirlenmesi, teminat ykmlkleri gibi konularda dzenleme yaplmaktadr.
2.2.6 ELEKTRKL ARALARA LKN DZENLEME
Elektrik Piyasas Datm Ynetmeliinde, elektrikli aralarn arj edilmesi iin kurulacak hzl, orta
hzl ve yava arj nitelerinin datm sistemine balantsn mmkn klan bir deiiklik yaplmas
ngrlmektedir.

3. TRKYE ELEKTRK RETM VE TKETMNN GELM
EPDKnn piyasann retim seviyesine ilikin balca grevini lisanslama faaliyeti oluturmaktadr.
Bu erevede EPDK tarafndan, 2003 ylndan itibaren 2010 yl sonuna kadar toplam 1495 adet lisans
verilmitir. Verilen lisanslarn lisans trleri itibaryla yllara gre dalm aadaki izelgede yer
almaktadr.
izelge 3-1: EPDK Tarafndan Verilen Lisanslarn Saysnn Lisans Trlerine Gre Dalm
Lisans Alnan Tarih (Adet)

Lisans Tr
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Toplam
letim Lisans 1 - - - - - - - 1
Datm Lisans - - - 19 - 1 1 1 22
Perakende Sat Lisans - - - 19 - 1 1 1 22
Toptan Sat Lisans 6 10 4 4 3 6 8 48 89
OSB Datm Lisans - - - - 57 49 13 8 127
retim Lisans 137 52 55 86 185 222 168 119 1024
Otoprodktr Lisans 105 14 18 18 10 22 8 16 211
Toplam 249 76 77 146 255 301 199 192 1495
Kaynak: EPDK
Yukardaki izelgede grlebilecei zere 2010 yl itibaryla zellikle Kurum tarafndan verilen
toptan sat lisansnda nemli bir art gereklemitir. te yandan retim alannda, Kurum
tarafndan verilen otoprodktr lisans saysnda art gerekleirken, verilen retim lisans says
nceki yla gre dmtr.

izelge 3-2: retim ve Otoprodktr Lisanslarnn Yakt Trlerine Gre Dalm
2010 Yl Toplam
Tesis Tr
Adet Kurulu G(MW) Adet Kurulu G(MW)
HES 94 1.944 736 27.956
Kmr 1 100 36 18.844
Doalgaz 7 420 78 16.486
RES 6 220 91 3.500
Dier 0 - 14 510
Mobil - - 2 263
JES 4 63 11 227
p Gaz - - 4 39
Biyoktle 3 15 4 20
Biyogaz 4 7 7 13
Fuel Oil - - 1 11
Toplam 119 2.769 984 67.869
Kaynak:EPDK
Verilen lisanslar kurulu g asndan deerlendirildiinde, EPDK tarafndan 2010 yl sonu

itibaryla toplam kapasitesi 67.869 MW olan 984 adet retim ve otoprodktr lisans verilmitir.
Sz konusu lisanslarn toplam kurulu gc 2769 MW olan 119 adedi 2010 ylnda verilmitir.
Verilen lisanslarn byk ksmn hidroelektrik tesisler oluturmakla beraber, doal gaz ve rzgr
santrallerine de nemli miktarda lisans verilmitir. Bu kaynaklara verilen lisanslarn toplam kurulu
gc 640 MWa ulamtr. Ayrca 2010 yl itibaryla yenilenebilir kaynaklara verilen lisanslarn
saysnda ve toplam kurulu gcnde oran olarak art olduu grlmektedir.
3.1 LSANSLI KAPASTENN GELM
Lisansl kapasite, iletmeye geme asndan deerlendirildiinde, aadaki ekilde grld

zere iletmeye gei yzdesinin yllar itibaryla azald grlmektedir. Lisanslama sreci 2002 yl
sonu itibaryla balam olup, 2003 ylnda yaplan bavurularn tamamna yakn iletmedeki kapasite
tarafndan gerekletirilmitir. Bu nedenle 2003 ylnda lisanslanan kapasitenin byk ksmn mevcut
retim tesisleri oluturmaktadr ve iletmeye geme yzdesi ok yksektir. 2004 ylnda lisans alan

kapasitenin % 79u 2010 yl sonu itibaryla iletmeye gemiken, 2010 yllnda lisans alan kapasitenin
ancak % 7si iletmeye gemitir.
ekil 3-1: Yllar tibaryla EPDKdan Lisans Alan Kapasitenin Geliimi (MW)
25.000 120%
20.000 100%
80%
15.000
60%
10.000
40%
5.000 20%
- 0%
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Toplam letmedeki Kapasite Toplam na Halindeki Kapasite

letmeye Geme Oran
Kaynak:EPDK
EPDKdan alnan lisanslarn adedi, toplam ve ortalama kapasitesi ekil 3-2de gsterilmitir.
Mevcut kapasitenin lisansland 2003 yl hari tutulduunda, 2008 ylnda alnan lisans deti ve
kapasitesi en yksek seviyesine ulamtr. te yandan alnan lisanslarn ortalama kapasitesinde
devaml olarak azalma eilimi grlmektedir. Bu durumda piyasada faaliyet gsteren santrallerin
ortalama kapasitesinin dmekte olduu sonucuna varlmaktadr.

ekil 3-2: EPDKya Yaplan Bavuru Says ve Kapasite
25.000 250
20.000 200
15.000 150
10.000 100
5.000 50
- -
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Kurulu G(MW) Adet Ortalama Kurulu G(MW/adet)
Kaynak:EPDK
3.2 LETMEDEK KAPASTE
2010 sonu itibaryla Trkiye toplam kurulu gc 49.562 MW olup, iletmedeki kurulu gcn
kurulu baznda dalm incelendiinde, piyasada kamunun nemli oranda arl olduu
grlmektedir. EA, EA Bal Ortaklklar, HD, Y, YD olmak zere kamu kontrolndeki kapasite
toplam kurulu gcn yaklak olarak te ikisine ulamaktadr.

izelge 3-3: Trkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Gc (2010)
Kurulu G Toplam G
irket Tipi Santral Says
(MW) (MW)
Termik 15 8.691
EA 20.369
Hidrolik 104 11.678
EAa Bal Ortaklk Santralleri Termik 5 3.834 3.834
Termik 1 620
letme Hakk Devredilen Santraller 650
Hidrolik 1 30
Mobil Santraller Termik 2 263 263
Yap let Termik 5 6.102 6.102
Termik 4 1.450
Yap let Devret Hidrolik 17 972 2.439
Rzgar 2 17
Termik 88 8.722
Hidrolik 134 2.607
Serbest retim irketleri 12.724
Jeoter. 6 94
Rzgar 36 1.302
Termik 144 2.636
Otoprodktrler Hidrolik 4 544 3.181
Rzgar 1 1
Termik 264 32.317
Hidrolik 260 15.831
Toplam 49.562
Jeoter. 6 94
Rzgar 39 1.320
Kaynak: TEA

ekil 3-3: 2010 Yl Sonu tibariyle letmedeki Kurulu Gcn Kurululara Dalm
6%
EA
EA'A BALI ORT. SANTR.
26% 41% HD
MOBL SANTRALLAR
YAP LET
YAP LET DEVRET
5% SERBEST RETM RKETLER
OTOPRODKTRLER
12% 8%
1% 1%
Kaynak:TEA
te yandan kurulu gcn kaynaklar dalm incelendiinde kurulu gcn yaklak olarak te
ikisinin termik santrallere ait olduu grlmektedir. Hidrolik kapasite % 32 orannda olup, rzgarn
oran %3tr.
ekil 3-4:: Trkiye Kurulu Gcnn Kaynaklara Dalm (MW)
94 1.320
15.831 TERMK
HDROLK
JEOTER.
32.317 RZGAR
Kaynak: TEA

Aadaki ekilde yllar itibaryla geici kabul yaplan santrallerin kurulu gcnn yakt trleri
baznda krlm gsterilmitir. ekil 3-6da grld zere, zel sektr tarafndan yaplan linyit
kaynakl retim tesisi yatrmnn ok kstl olduu grlmektedir. zel sektre ait kurulu gcn byk
ksmn doal gaz retim tesisleri oluturmaktadr.
ekil 3-5: Yllara Gre Geici Kabul Yaplan Santrallerin Kurulu Gc (MW)
6.000
DER
5.000
RES
4.000 thal Kmr
HES
3.000
DG
2.000
1.000
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Kaynak: ETKB
ekilde grld zere 2003 ylndan 2007 ylna kadar devreye alnan kapasite azalrken, 2007
ylndan itibaren devreye alnan kapasite ciddi oranda artmaktadr. ekilde dikkati eken dier bir
husus ise doalgazn paynn zamanla azalmasdr.

ekil 3-6: Devreye Alnan Kapasitenin Yaktlara Gre Dalm (MW)
20.000
18.000
16.000
14.000
12.000
Mevcut Sz.
10.000
Kamu
8.000
zel
6.000
4.000
2.000
-
Doalgaz Hidrolik Linyit Kmr Dier
Kaynak:EPDK
Sz konusu kapasitenin yakt trleri baznda dalm aadaki ekilde gsterilmitir. ekil 3-7de
grld zere lisansl kapasitenin byk ksmn srasyla hidroelektrik, kmr ve doal gaz
santralleri oluturmaktadr. na sreleri nispeten daha uzun olan lisansl HES ve kmr
bavurularnn yars iletmeye geerken, daha ksa tesis ina sresine sahip lisansl doal gaz
bavurularnn iletmeye geme oran % 70 oranndadr.
ekil 3-7: EPDKdan Lisans Alan Kapasitenin Yakt Trlerine Gre Dalm (MW)
30.000 90%
80%
25.000
70%
20.000 60%
50%
15.000
40%
10.000 30%
20%
5.000
10%
- 0%
HES Kmr Doalgaz RES DER
letmede na Halinde letmedeki Kapasitenin Oran
Kaynak:EPDK

EPDKdan lisans alan iletmedeki kapasitenin2 yakt trlerine gre dalm incelendiinde en
yksek paya srasyla hidroelektrik, doal gaz ve kmr santrallerinin sahip olduu grlmektedir.
ekil 3-8:: EPDKdan Lisans Alan letmedeki Kapasitenin Yakt

Yak t Trlerine Gre Dalm
RES DER
4% 2%
HES HES
38%
Doalgaz Kmr
31% Doalgaz
RES
DER
Kmr
25%
Kaynak: EPDK
Sz konusu veriler, ina halindeki lisansl

l kapasite ile birlikte deerlendirildiinde en byk paya
yine bu santral tipinin sahip olduu, ancak sralamalarnn farkl olduu dikkat ekmektedir. Bu
durumda ina halindeki kapasitenin iletmeye gemesi ile beraber hidroelektrik ve kmr
santrallerinin kurulu gteki paynn
pa artmas beklenirken doal gazn paynn azalaca
ngrlmektedir. Benzer ekilde rzgr kapasitesinin
kap toplam kurulu g ierisindeki
ndeki paynn artaca
ngrlmektedir.
2
Mevcut szlemeler
meler kapsamnda faaliyet gsteren yap-ilet,
yap yap-ilet-devret ve iletme
letme hakk devri santralleri
EPDKdan lisans almam olmalar nedeniyle tablolarda ve ekillerde yer almamaktadrlar.
ekil 3-9:: EPDKdan Lisans Alan na
n a Halindeki Kapasitenin Yakt Trlerine Gre Dalm
DER
1%
RES
7%
Doalgaz HES
16% HES
Kmr
46%
Doalgaz
RES
DER
Kmr
30%
Kaynak: EPDK
lkemizde 1980li yllardan itibaren elektrik retimi konusunda farkl kanunlarn yrrle
girmesi nedeniyle elektrik piyasasnda farkl dzenlemeler altnda faaliyet gsteren retim irketleri
bulunmaktadr. Aadaki ekilde iletmedeki kurulu gcn kurululara gre dalm yer almaktadr.
ekil 3-10:: Lisanslama Srecinin Kurululara Gre Dalm
Mevcut Sz.;
9.191
zel; 16.168 zel
Kamu
Mevcut Sz.
Kamu; 24.203
Kaynak:EPDK

Yukardaki ekilde grlebilecei zere mevcut kapasitenin yaklak olarak yars kamuya, te biri
ise zel irketlere aittir. Mevcut szlemeler ile beraber kamu, piyasadaki iletmedeki kurulu gcn
yaklak olarak te ikisini kontrol etmektedir.
3.3 LSANSLAMA SRECNDEK KAPASTE
2010 yl itibaryla kamu santralleri dndaki lisansl toplam kapasite 50.000 MWa ulamak
zeredir. Bunun yannda 76.000 MWn zerinde bir kapasite lisanslama srecinde yer almaktadr.
Lisanslama srecinde bulunan kapasitenin yardan fazlasn nceleme-Deerlendirme aamasnda
bulunan bavurular, 10.000 MWdan fazla ksm lisanslama srecinin son ksm olan uygun bulma
aamasndakiler oluturmaktadr. Lisanslama srecinde bulunan kapasitenin hlihazrdaki lisansl
kapasiteye nispeten ok yksek olduu grlmektedir.
ekil 3-11: Yakt Trleri Baznda Lisanslama Sreci (MW)
60.000
50.000
40.000
Dier
Hidrolik
30.000
Ta Kmr
20.000 Doalgaz
Rzgr
10.000
-
Bavuru nc.-De. Uygun Lisansl
Kaynak:EPDK
Lisanslama sreci ile ilgili dier dikkat ekici bir husus, dier tm yakt trleri iin nispeten dengeli
bir dalm sz konusu olmakla beraber rzgr bavurularnn tamamna yakn ksmnn nceleme-
Deerlendirme aamasnda bulunmasdr. nceleme-Deerlendirme aamasndaki kapasitenin yaklak
olarak te ikisini rzgr bavurular oluturmaktadr. Bu durum lisanslama srecinin yakt trleri
baznda gsterildii aadaki ekilde grlmektedir.

ekil 3-12: Lisanslama Srecinin Yaktlara Gre Dalm (MW)
35.000
30.000
25.000
20.000
Uygun
15.000 nc.-De.
Bavuru
10.000
5.000
-
Rzgr Doalgaz Kmr Hidrolik Dier
Kaynak:EPDK
3.4 TRKYEDE NKLEER G SANTRAL KURMA FAALYETLER
Dnya elektrik enerjisinin yaklak % 14n karlayan 441 adet nkleer g santralinin 30 lkede
iletmede olduu (376 GWe) ve 15 lkede 63 adet santralin (65 GWe) ina halinde olduu
gnmzde, lkemizde iletmede veya yapm halinde nkleer g santrali yoktur. Trkiyede bir
nkleer g santrali kurma fikri 1960l yllarda balamtr. O tarihlerde elektrik ilerinden sorumlu
olan kurulu Elektrik leri Ett daresi (EE) 400 MWelk bir nkleer santral kurmak zere yola km
ancak sonu alnamamtr.
kinci defa nkleer santral kurma giriimleri 1970li yllarda tekrar gndeme gelmitir ki bu yllarda
TEK Nkleer Santraller Dairesi kurulmu ve yine nkleer santral kurma almalar iptal edilmitir.
1983 ylnda nc nkleer santral kurma giriiminde, Mersin Akkuyuda iki nite, Sinopta bir nite
nkleer g santrali kurulmas amalanmtr. Ancak bu giriim, Hazine garantisinin hkmet
tarafndan uygun bulunmamas nedeniyle 1984 ylnda sona ermitir.
1993 ylnda yaplan bir deiiklikle TEK, TEA ve TEDA olarak ikiye ayrlm ve TEA
bnyesinde Nkleer Santraller Dairesi yeniden kurulmutur. Drdnc nkleer santral kurma giriimi
erevesinde tekliflerin deerlendirilmesi tamamlanm olmasna ramen, 2000 ylnda yaplan

Bakanlar Kurulu toplantsnda, nkleer santral yapm iin elverili koullar oluuncaya kadar
Trkiyenin Nkleer Programnn ertelenmesine karar verildii aklanmtr.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (ETKB) 13 Nisan 2006 tarihinde zel sektrn ileri gelen
firmalarnn katlm ile bir Nkleer Zirve dzenlemi ve hkmetin nkleer g santrallerinin zel
sektr tarafndan kurulmasn ngrdn belirtmitir. Nkleer G Santrallerinin Kurulmas ve
letilmesi ile Enerji Satna likin 5710 sayl Kanun, 21 Kasm 2007 tarihli Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrle girmi ve Kanun kapsamnda tesis edilecek Nkleer G Santrali iin TETA
tarafndan yaplacak yarmaya ilikin artname ile enerji alm szlemesinin hazrlanmasna ynelik
almalar Kasm 2007de balatlmtr. Yaplan yasal ve idari dzenlemeler sonucunda yarma tarihi
24 Eyll 2008 olarak duyurulmutur.
Yarma dokmanlar erevesinde srdrlen deerlendirme almalar, Dantayn

ynetmeliin baz maddeleri iin verdii yrtmeyi durdurma kararnn ardndan kesintiye uramtr.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl temyize gitmeyerek, ihale sonucuna ilikin raporu TETAa iade
etmitir. Nkleer G Santrali kurup iletecek ve TETAa elektrik enerjisi satacak irketin
belirlenmesine ilikin 24 Eyll 2008 tarihinde yaplan "yarma", bu ynde hazrlanan artnamenin 31
inci Maddesi dorultusunda iptal edilerek, lkemizin nkleer g santrali kurma hususundaki beinci
byk projesi de sonusuz kalmtr.
12 Mays 2010 tarihinde Ankarada imzalanan Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Rusya
Federasyonu Hkmeti Arasnda Trkiye Cumhuriyetinde Akkuyu Sahasnda bir Nkleer G
Santralinin Tesisine ve letimine Dair birliine likin Anlamann onaylanmasnn uygun
bulunduuna ilikin Kanun Resmi Gazete de yaymlanmtr. 14 Aralk 2010 tarihi itibaryla da Akkuyu
NGS Elektrik retim A.. kurulmutur.
zellikle nkleer enerji programlarnn ilk dnemlerinde, yerli uzmanlarn eitiminin ve

konusunda tecrbeli uzmanlarn yurt dndan salanmas gerekebilir. u anda lkemizde bu konuda
yetimi insan gcnn byk blm Trkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) bnyesinde
bulunmaktadr.
Yerli katk orann nkleer enerji politikasyla birlikte en hzl artran lkeler in ve Gney Koredir.
Bu lkelerde nkleer santral yakt fabrikas bulunup kendi yaktlarn imal etmektedirler. lkelerin bu
baarlarnn arkasnda yatan temel unsur; uzun dnemli ulusal planlarn yaplmas ve bunlarn
herhangi bir sapmaya uratlmadan ciddiyetle uygulanmasdr. Trkiye bu rnekten ciddi anlamda
ders kartabilmelidir. Neticede, nkleer enerji gelimi lkelerde yaygn olarak kullanlan ve

srdrlebilir kalknmann en nemli kriterlerinden biri olan evresel uyumluluk koulunu salayan
bir enerji eklidir.
Gnmzde yaplan nkleer santraller, yksek yk faktrleri ile alan gvenli tesislerdir. Ancak
bu tesislerin evreye ve halka zararnn olmadnn uzmanlar tarafndan biliniyor olmas yeterli
deildir. Bu nedenle, lkemizde bu konunun daha geni kitlelere anlatlmas gerekmektedir. evreye
ve insana zarar vermeyen, srdrlebilir ve makul maliyetlerdeki bir nkleer projenin elektrik
sistemine ve lkenin geliimine nemli faydalar salayaca deerlendirilmektedir. Bunlarn banda
zellikle baz yk talebinin karlanmasna ynelik olarak, dk maliyetli elektrik enerjisi temin
edilmesi gelmektedir. Dier nemli bir husus ise lkemiz elektrik piyasasnn fosil kaynaklara nemli
oranda bamlldr. Ancak bu piyasalarda fiyatlar zellikle son yllarda deiken ve yksek olup,
tedariki says snrl olmaktadr. te yandan nemli oranda karbon salmna neden olmaktadr. Bu
erevede, gerek arz gvenlii, gerekse arz eitliliinin salanmas asndan nkleer enerji nemli
bir alternatif oluturmaktadr. Nitekim evresel kayglar nedeniyle ABD ve ABde birok lke nkleer
kapasiteyi azaltma eiliminde bulunmasna karn, bahsedilen nedenlerle nkleer enerji tekrar bu
lkelerin gndemine girmitir. Ancak, nkleer elektrik retim teknolojisinin bir lkeye transferi ve
kullanlmas, uzun dnemli planlarn yaplmas ve bu planlarn devlet politikas olarak herhangi bir
sapmaya uratlmadan ciddiyetle uygulanmas ile mmkndr.
lkemizin 15 Aralk 1994 tarihinde taraf olduu "Nkleer Gvenlik Szlemesi gibi milletleraras
antlamalar, uluslararas genel yaklamlar ve Avrupa Birlii (AB) mevzuat, nkleer alanda dzenleyici
kuruluun nkleer santral ve reaktr kullanclarndan bamsz olmasn zorunlu klmaktadr. Nkleer
g santrali sahibi baz lkelerin (rnein Kore) yapm olduu gibi nkleer enerji kullanmaya
baladktan sonra yukarda bahsi geen bamsz bir nkleer dzenleme kurumunun kurulmasnn
daha uygun olaca ynnde grler bulunmaktadr. Nkleer alanda lisanslama, dzenleme ve
denetleme faaliyetleri ile uygulama ile aratrma ve gelitirme faaliyetlerinin yrtlmesine ilikin
mevzuatn yasalamas gerekmektedir. lkemizde kurulacak nkleer g santrallerinde yerli katknn
en yksek dzeye karlabilmesi ve uygun standartlarda lisanslamann yaplabilmesini temin etmek
gereklidir.
Anlamalarn yrrle girmesini mteakip, Rus heyeti ile Trk taraf arasndaki "yol haritas"
konulu grmeler 17 Ocak 2011 tarihinde ETKBde balamtr. Kamu kurum ve kurulularn
temsilcilerine "yol haritas" ile ilgili bilgi verilmitir. Kamu kurum ve kurulularnn st dzey
yetkililerine bilgi vermek amacyla bir toplant yaplm ve ilgili irket tantlmtr. nmzdeki
gnlerde kamuoyu bilgilendirmesi almalarna balanlmas gerekecektir. Bu erevede yaplmas
gereken iler srasyla;

a) Kurucu olarak bildirim iin TAEKe bavurulmas,
b) Yer lisans 1976 ylnda TEKe verilmi olduu iin Akkuyuda hemen almalara balamak
iin EA ile irket arasnda protokol yaplmas,
c) evresel Etki Deerlendirme Raporu iin ilgili Kurumlara bavuru yaplmas,
d) TAEKe yer lisans iin bavuruda bulunulmas,
e) EPDKya lisans iin bavuru yaplmas
olarak ifade edilebilir.
3.5 ELEKTRK TALEBNN GELM
Gelimekte olan bir lke olarak Trkiye ok yksek bir talep art hzna sahiptir. 2010 yl itibaryla
puant talep % 11,8lik bir artla 33.392 MWa, enerji talebi ise %7,9luk bir artla 209 TWha
ulamtr. Bylece son on yl ierisindeki puant talep ve enerji talebi iin ortalama art srasyla % 5,4
ve % 5,4 olarak gereklemitir.
3
izelge 3-4: Enerji ve Puant Talebin Geliimi
Yl Puant Talep (MW) Art Oran (%) Enerji Talebi (GWh) Art Oran (%)
2000 19.390 2,4% 128.276 8,3%
2001 19.612 1,1% 126.871 -1,1%
2002 21.006 7,1% 132.553 4,5%
2003 21.729 3,4% 141.151 6,5%
2004 23.485 8,1% 150.018 6,3%
2005 25.174 7,2% 160.794 7,2%
2006 27.594 9,6% 174.637 8,6%
2007 29.249 6,0% 190.000 8,8%
2008 30.517 4,3% 198.085 4,2%
2009 29.870 -2,1% 194.079 -2,0%
2010 33.392 11,8% 209.390 7,9%
Ortalama 5,4% 5,4% 4
Kaynak:TEA
3
2010 yl verileri henz kesinlememitir.

Aadaki ekilde puant talebin yllar itibaryla geliimi grlmektedir. Puant talepte ekonomik
krizin etkisiyle 2009 yl itibaryla d gzlenmi, ancak 2010 yl itibaryla son on yln en yksek
art oran gerekleerek ekonomi toparlanma srecine girmitir.
ekil 3-13: Puant Talebin Yllar tibaryla Geliimi (MW)
40.000 14,0%
35.000 12,0%
30.000 10,0%
8,0%
25.000
6,0%
20.000
4,0%
15.000
2,0%
10.000 0,0%
5.000 -2,0%
0 -4,0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Puant Talep (MW) Art Oran (%)
Kaynak:TEA
Puant talepteki deiime benzer bir eilim enerji talebi iin de sz konusudur. Aadaki ekilde
grld zere 2009 yl itibaryla enerji talebinde bir daralma sz konusu iken getiimiz yl
itibaryla elektrik enerji talebi son yllarn en yksek artlarndan birini gerekletirmitir.

ekil 3-14: Elektrik Enerji Talebinin Yllar tibaryla Geliimi (GWh)
250.000 10%
8%
200.000
6%
150.000 4%
100.000 2%
0%
50.000
-2%
0 -4%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Enerji Talebi (GWh) Art Oran (%)
Kaynak:TEA
Aadaki ekilde tertiplenmi yk erisi gsterilmektedir. ekilde yer ald zere talep, baz yk
olan 13.513 MW ile puant talep olan 33.392 MW arasnda deimektedir.
5
ekil 3-15: Tertiplenmi Yk Erisi (MW)
35.000
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
1
304
607
910
1213
1516
1819
2122
2425
2728
3031
3334
3637
3940
4243
4546
4849
5152
5455
5758
6061
6364
6667
6970
7273
7576
7879
8182
8485
Kaynak:TEA
5
Yatay eksen yllk toplam saati (8760) gsterir.
3.6 Arz Gvenlii
4628 sayl Elektrik Piyasas Kanuna gre ETKB, elektrik enerjisi arz gvenliinin izlenmesinden ve
arz gvenliine ilikin tedbirlerin alnmasndan sorumludur. TEA, retim kapasite projeksiyonu
kapsamnda, her yl gelecek 5 yl kapsayacak ekilde, Uzun Dnem Elektrik Enerjisi retim Geliim
Planna gre gereklemeler ile ksa ve orta dnem arz-talep dengesini belirleyerek Bakanla ve
Kuruma sunar.
Datm irketleri tarafndan hazrlanan talep tahminleri esas alnarak, TEA tarafndan yaplan
retim kapasite projeksiyonu Kurul onay ile yrrlle girer. ETKB, her yl 31 Aralk tarihine kadar,
Kurum tarafndan hazrlanan Elektrik Piyasas Geliim Raporunun sonularna gre arz-talep
dengesini, kaynak eitliliini, iletim ve datm sistemi ile retim tesislerinin durumunu dikkate
alarak Elektrik Enerjisi Arz Gvenlii Raporunu hazrlar ve Bakanlar Kuruluna sunar. Rapor, elektrik
piyasasnn geliimi ve ilemesi hakknda deerlendirmeleri ve arz gvenlii asndan tespitleri,
sorunlar ve zm nerilerini kapsar.
Yukarda Kanun erevesinde yaplan deerlendirmeler sonrasnda arz gvenlii ynnden

hazrlanan retim kapasite projeksiyonu asndan baklacak olursa; elektrik enerjisi talebinde, 2009
ylndaki ekonomik krize bal olan dten sonra 2010 ylnn ilk 6 aynda grlen toparlanma
dikkate alnarak, 2010 2011 ylndaki talep serisinin oluturulduu, sonrasnda ise yksek talep
senaryosu iin ortalama % 7,5, dk talep senaryosu iin ise ortalama % 6,7 bymenin
ngrld talep tahminlerine gre, 2019 ylna kadarki dnem ierisine puant talep ve enerji talebi
izelge 3-5teki gibi olduu grlecektir.

izelge 3-5: Yksek vee Dk Senaryoya Gre Puant ve
v Enerji Talebi Tahmini
Yksek Talep Dk Talep

YIL Puant Talep Enerji Talebi Puant Talep Enerji Talebi
MW Art (%) GWh Art (%) MW Art (%) GWh Art (%)
2010 32170 7,7 209000 7,7 32170 7,7 209000 7,7
2011 33780 5,0 219478 5,0 33780 5,0 219478 5,0
2012 36314 7,5 235939 7,5 36043 6,7 234183 6,7
2013 39037 7,5 253634 7,5 38458 6,7 249873 6,7
2014 41965 7,5 272657 7,5 41035 6,7 266615 6,7
2015 45112 7,5 293106 7,5 43784 6,7 284478 6,7
2016 48450 7,4 314796 7,4 46674 6,6 303254 6,6
2017 52036 7,4 338091 7,4 49754 6,6 323268 6,6
2018 55886 7,4 363110 7,4 53038 6,6 344604 6,6
2019 60022 7,4 389980 7,4 56539 6,6 367348 6,6
Kaynak: retim Kapasite Projeksiyonu
Bu veriler dorultusunda yksek ve dk senaryolar iin puant ve enerji talebi ekil 3-16 ve
3-17de grlmektedir.
ekil 3-16: Yksek Puant ve Enerji Talebi Senaryosu

ekil 3-17: Dk Puant vee Enerji Talebi Senaryosu
Bu talep serilerine karlk; mevcut ve lisans alm olup inaat devam eden ve EPDK ya sunulan
Ocak 2010 dnemi ilerleme raporlarna gre ngrlen tarihlerde iletmeye girmesi beklenen retim
tesisleri dikkate alnarak oluturulan iki farkl senaryoya (Senaryo 1-2)
1 2) gre kurulu g ile proje ve
v
gvenilir retim miktarnn geliimi izelge 3-5 ve izelge 3-6da gsterilmektedir.
izelge 3-6: Senaryo 1 2 iin Gvenilir ve Proje retimleri (GWH)
Yllar 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Senaryo 1
Gvenilir 233.021 247.578 262
262.009 284.040 292.192 299.367 305.599 304
304.900 305.740 305.515
retim
Senaryo 1
Proje 270.998 287.173 304
304.215 325.119 331.819 339.445 346.388 345
345.168 346.017 345.791
retimi
Senaryo 2
Gvenilir 232.455 245.697 255
255.699 275.614 287.058 295.963 302.195 301
301.497 302.336 302.111
retim
Senaryo 2
Proje 270.083 284.313 296
296.751 315.424 324.867 333.893 340.836 339
339.616 340.465 340.239
retimi

izelge 3-7: Senaryo 1 2 in Kurulu Gcn Geliimi(MW)
Yllar 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Senaryo 1 Kurulu G 49.087 51.807 55.415 58.172 59.700 60.900 61.700 61.700 61.700 61.700
Senaryo 2 Kurulu G 48.545 50.664 53.386 56.497 58.062 59.262 60.062 60.062 60.062 60.062
Bu tahminlere gre, ekil 3-18 de grld zere;
Senaryo 1de;
o Proje retim kapasitesine ve yksek talep serisine gre 2018 ylnda ve dk talep
serisine gre ise 2019 ylnda,
o Gvenilir retim kapasitesine ve yksek talep serisine gre 2016 ylnda ve dk
talep serisine gre ise 2017 ylnda,
Senaryo 2de ise;
o Proje retim kapasitesine ve yksek ile dk talep serilerine gre 2018 ylnda,
o Gvenilir retim kapasitesine ve yksek ile dk talep serilerine gre 2016 ylnda
enerji a beklenmektedir.
ekil 3-18: Senaryo 1 ve 2 in Yedek Oranlar

SENARYO 1 SENARYO 2
40,0
35,0
30,0
25,0
20,0
15,0
10,0
%
5,0
0,0
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
-5,0
-10,0
-15,0
-20,0
PROJE YKSEK TALEP PROJE DK TALEP -25,0 PROJE YKSEK TALEP PROJE DK TALEP
GVENLR YKSEK TALEP GVENLR DK TALEP GVENLR YKSEK TALEP GVENLR DK TALEP
-30,0

Bu erevede, en erken 2016 en ge ise 2019 ylnda olmak zere elektrik enerjisi arznn artan
talebi karlayamamas sz konusudur. Ancak, bu deerlendirmenin mevcut retim tesisleri ile lisans
alm ve inaat sreci devam eden projeler baz alnarak yapld dikkate alnmaldr. Zira, lisans alm
olmakla birlikte inaatna balanmam tesisler ile henz lisanslandrlmam olan ve nemli bir kurulu
gce karlk gelen projelerin zaman ierisinde hayata geirilmesi ile arz-talep dengesine ilikin
tahminlerde deiiklikler olacaktr. yimser bir deerlendirme ile retim tesisi kurmak zere EPDKya
yaplan lisans bavurularnn nemli bir ksmnn beklendii ekilde olumlu sonulanmas ve ilgili
tesislerin devreye girmesi ile artan talebi karlamak asndan yakn zamanda sknt yaanmamas
muhtemel grlmektedir. Ancak talebin ok daha yksek oranlarda artmas ve hidrolik santrallerin su
gelirlerinin azalmas gibi durumlar bata olmak zere arz-talep dengesini beklenmedik lde
bozabilecek gelimelerin ortaya kabilecei de gzden karlmamaldr.
te yandan, mevcut kapasite karlanabilir g ile karlatrldnda, arada nemli oranda fark
olduu grlmektedir. Baka bir ifade ile mevcut kapasitenin nemli bir ksm puant talebin
karlanmasnda kullanlamamaktadr. Bu farkn, emre amade kapasitesi dk eski santraller ve
yenilenebilir kaynaklara dayal retim yapan santrallerden kaynakland deerlendirilmektedir.
ekil 3-19: Kurulu G ve Karlanabilir G (MW)
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
Haz.08
Haz.09
Haz.10
Oca.08
Oca.09
ub.08
Mar.08
Nis.08
May.08
Tem.08
Au.08
Eyl.08
Eki.08
Kas.08
Ara.08
ub.09
Mar.09
Nis.09
May.09
Tem.09
Au.09
Eyl.09
Eki.09
Kas.09
Ara.09
Oca.10
ub.10
Mar.10
Nis.10
May.10
Tem.10
Au.10
Eyl.10
Eki.10
Kas.10
Ara.10
Karlanabilir G (MW) Kurulu G (MW)
Kaynak: TEA
Sz konusu karlanabilir g, puant talep ile karlatrldnda fiili rezervin kurulu g dikkate
alnarak hesaplanan deerden ok daha dk olduu anlalacaktr. Getiimiz yl itibariyle puant
talebin % 11,8 artt dikkate alndnda zellikle puant talebin karlanmasnda ciddi skntlarn
yaanmas olasl bulunmaktadr. Bu durum, zellikle puant talebin yaand yaz dnemlerinde

toptan sat piyasas fiyatlarnn yllk ortalama deerinin ok zerine kmasna ve yk atlmasna
neden olabilir.
Bu erevede, acil olarak arz gvenliine ilikin ksa ve orta dnemli nlemlerin alnmasna ihtiya
duyulmaktadr. 09/07/2008 tarih ve 5784 sayl kanun ile arz gvenliinin temin edilmesi hususu
ETKBnin sorumluluk alanna dahil edilmitir. Sz konusu kanunda, ncelikli yaklam olarak elektrik
sisteminde belirli bir miktarda kapasitenin hazr bulunmasna ynelik bir kapasite mekanizmansn
gelitirilmesi kabuk edilmitir. Ancak elektrik retim yatrmlarnn elektrik enerjisi talebini
karlayamamas ve/veya puant gcn belirli bir yedekle karlanmasnda yetersiz kalnacann tespiti
halinde, yeni kapasitenin temini iin Bakanlk tarafndan yarma yaplmas veya kamu irketleri
tarafndan yeni tesis yaplmas yntemlerine de yer verilmitir.

4. TOPTAN SATI PYASASI YAPISININ GELM VE NGRLER
4.1 ELEKTRK PYASASI KAVRAMININ GELM
1980li yllardan beri uygulanan modeller ile beraber elektriin ticari bir mal olarak ilem grecei
rekabeti bir piyasa yapsnn tesis edilebilecei dnya genelinde birok lkede kabul grmtr.
Dier tm mal piyasalarna benzer ekilde, elektrik piyasalarnda da, arz-talep ilikisi elektrik fiyatnn
belirleyicisi olabilmektedir. Ancak, elektriin fiziksel yaps elektriin dier mallardan farkl bir ekilde
ele alnmasn gerektirmektedir. Bu farkllklarn temelinde elektrik ebekesinin elektrik enerjisini
depolayamamas yatmaktadr. Bu nedenle retim ile tketimin anlk olarak devaml eitlenmesi
gerekmektedir. Aksi durumlarda elektrik frekansnn ve gerilim seviyesinin elektrik sisteminde
belirlenen deerlerin dna kmas ile balayan ve btn sistemin oturmas ile sonulanabilecek bir
sre balamaktadr. Bu erevede tm elektrik sistemleri yan hizmetler ad altnda bir grup hizmeti
tedarik etmek ve belirli bir oranda rezerv kapasite tutmak zorundadrlar.
Elektrik sisteminin tarihsel geliimi incelendiinde Avrupa ve ABDde farkl yaklamlarn ve

srelerin yaand grlmektedir. ABDde elektriin icadndan itibaren elektrik sektrnn
iletilmesi zel sektr tarafndan dzenlemeye tabi bir ekilde gerekletirilirken, elektrik sektr
faaliyetleri Avrupada bir kamu hizmeti olarak ele alnm ve devlet eliyle yrtlmtr. Genel olarak
fiyatlar gerek maliyetinin altnda belirlenip, ekonomik ve sosyal politikalar iin bir ara olarak
kullanlmtr.
Ancak 1980li yllardan itibaren, trbin teknolojisindeki ilerlemeler ve biliim sektrnn

gelimesi ile beraber retimde rekabetin mmkn ve ekonomik adan da verimli hale geldii
dncesi zamanla yaygnlamtr. Sonu olarak sektrn geleneksel olan dikey btnleik yapsnn
ayrtrlp, retim seviyesinde rekabetin tesis edilerek, ebeke faaliyetlerinin dzenlenecei bir piyasa
yapsnn tesis edilebilecei anlalmtr. Bata ABD, ngiltere ve Gney Amerika lkeleri olmak zere
elektrik piyasas reformlar dnyann birok lkesinde uygulamaya konulmutur.
4.2 TRKYE ELEKTRK PYASASI MODELNN GELM

zellikle 1980li yllarn sonundan itibaren yaygnlamaya balayan serbestleme eilimi ile
beraber birok lkede tekel zellii gsteren dikey btnleik kamu irketleri ayrtrlarak, ncelikli
olarak retim ve toptan sat faaliyetlerinin, ardndan da perakende sat faaliyetlerinin rekabete
almas sreci balamtr. lkemizde de benzer bir sre yaanmtr. Bu erevede, elektrik enerjisi
retimi alannda ihtiya duyulan byk miktardaki yatrm ekebilmek amacyla serbestleme
srecine retim seviyesinden balanmtr. lk adm olarak, tek alc-tek satc modeli dorultusunda
nce Yap-let-Devret (YD) ve daha sonra da Yap-let (Y) santrallerinin kurulmas sreci balamtr.
Balangta Trkiye Elektrik Kurumu (TEK), ardndan TEK ayrtrlmas ile oluan TEA, sektrdeki tek
alc olarak, YD ve Y santralleri ile uzun dnemli alm anlamalar imzalamtr.
Bu modelin rekabeti yapdan uzak olmas ve maliyetleri yeterince drememesi nedeniyle, ilk
dnem YD, Y uygulamalarn izleyen srete uluslararas uygulamalar da dikkate alnarak dikey
btnleik kamu irketi olan TEK, retim ve iletimden sorumlu (TEA) ve datmdan sorumlu (TEDA)
olarak ikiye ayrlmtr. Ancak bu srecin rekabeti bir piyasa yaps oluturmas iin gerekli
tamamlayc admlar atlamam, zellikle iletim ile retimin ayrtrlarak her iki faaliyetin de ayn
kamu erki kontrol altnda olmasnn nne gemek zere gerekli retim zelletirmeleri
yaplamamtr. Bunu izleyen dnemde lkemizde tam rekabeti bir piyasa yapsna imkn salayacak
yasal ve kurumsal yapnn oluturulmas ynnde nemli bir gelime kaydedilememitir.
2001 ylna gelindiinde uluslararas kurulularn nerileri ve dnya uygulamalar ile uyumlu bir
ekilde 4628 sayl Elektrik Piyasas Kanunu (Kanun) karlm ve bu kapsamda ncelikle sektrn
yeniden yaplandrlmas ve akabinde zelletirilmesi amacyla TEA yeniden yaplandrlarak retim,
iletim ve ticaret faaliyetleri birbirinden yasal olarak ayrtrlmtr. Bu esnada doal tekel nitelii
tayan iletim ve datm faaliyetlerinin dzenlenmesi ve yatrmclar asndan iletim ve datm
ebekelerine ayrmc olmayan bir eriim rejimini temin etmek zere Enerji Piyasas Dzenleme
Kurumu (EPDK) oluturulmutur.
Kanunla ngrld ekilde zellikle retim ve toptan sat alanlarnda piyasa ierisinde
rekabete izin verecek altyapy oluturmak zere bir toptan sat piyasas kurma hazrlklar
balamtr. Tm dnyada yaanan gelimelere paralellik arz eden bu srete, dnyadaki dier
uygulamalardan esinlenilerek aamal bir piyasa tasarm oluturulmutur. Kanunda tesis edilmesi
ngrlen enerji piyasasnn geliimini iki aamada incelemek mmkndr.

4.3 ELEKTRK PYASASINDA MAL UZLATIRMA YAPILMASINA LKN USUL VE
ESASLAR HAKKINDA TEBL UYGULAMALARI DNEM
Kanunun yrrle girdii 3.3.2001 tarihinden balayarak devreye giren 24 aylk hazrlk
dnemini mteakip, serbest tketici uygulamas ile e zamanl olarak 3.3.2003 tarihinde toptan sat
piyasasnn temel unsurlarndan biri olan Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmeliinin uygulamaya
konulmas planlanmaktayd. Ancak bu konudaki almalarn devam etmesi sebebiyle, ilk aamada
serbest tketici hakknn kullanlmasnda bir gecikmeye sebep olmayacak ekilde, bir ara adm olarak
Trkiye Elektrik Ticaret ve Taahht A.. (TETA) zerinden sistemin dengelendii uzlatrma sistemini
ngren bir yaklam gelitirilmitir. Bu yaklam erevesinde, serbest arz ve talebin rekabeti bir
piyasa yapsnda ticari olarak uyguland bir dnem balamtr.
30.3.2003 tarihinde yrrle giren Elektrik Piyasasnda Mali Uzlatrma Yaplmasna likin Usul
ve Esaslar Hakknda Tebli (Tebli), sekiz aylk sanal uygulama srecinde edinilen tecrbeler nda
revize edilmi ve 2003 yl Aralk aynda fiilen uygulanmaya balamtr. Buna paralel olarak piyasa
iletmecilii grevini stlenmek zere Piyasa Mali Uzlatrma Merkezi (PMUM), 20.7.2003 tarihinde
TEA bnyesinde mstakil bir daire olarak yeniden yaplandrlmtr. Elektrik piyasas oluturma
almalarnn birinci ayan oluturan Tebli kapsamndaki mali uzlatrma uygulamalar Aralk 2003-
Temmuz 2006 dnemini iermektedir. Bu uygulamalar kapsamnda;
Sadece zel sektr kurulular Teblie tabi tutulmulardr.
Katlmc irketler tarafndan, her ayn banda, o aya ilikin tketicilere elektrik enerjisi
sat miktarlarn ve tketicilere ilikin saya bilgilerini ieren ikili anlama bildirimleri
PMUM a iletilmitir.
Ayn sonunda TEA ve datm irketleri tarafndan PMUMa iletilen retici ve
tketicilerin saya okuma bilgileri, ikili anlama bildirimleri ile karlatrlmtr.
kili anlamalardan kaynaklanan elektrik retim ykmllklerini karlayamayan
katlmclara dtkleri enerji ana karlk, Kurul onayl yk alma fiyatlar esas alnarak,
TETA tarafndan bor tahakkuk ettirilmitir.
Enerji fazlas veren reticilere ise Kurul onayl yk atma tarifeleri zerinden TETA
tarafndan deme yaplmtr.

4.4 ELEKTRK PYASASI DENGELEME VE UZLATIRMA YNETMEL (DUY) DNEM
Trkiye elektrik piyasasnda Dengeleme Uzlatrma Ynetmeliinin yrrle girdii dnemi

Geici DUY dnemi ve Nihai DUY dnemi olarak iki balk altnda incelemek mmkndr.
4.4.1 GEC DUY (G-DUY) DNEM
Tebli kapsamndaki piyasa uygulamalarnn, devam ettii esnada, Kanunun 1 inci maddesinin
tanmlar ksmnda yer alan Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii: Trkiye Elektrik letim Anonim
irketi tarafndan hazrlanacak ve iletim lisans hkmleri uyarnca piyasada faaliyet gsteren taraflar
arasndaki anlamalar kapsamnda elektrik enerjisi ve/veya kapasite alm-satmnn gerek zamanl
dengelenmesi ve mali uzlatrmann gerekletirilmesi ile ilgili ayrntl usul ve esaslar belirleyen
kurallar, ve sz konusu ynetmelii hazrlamak hususunda TEAa ve onaylama ynnde Kurula
verilen grev uyarnca TEA tarafndan 2004 yl banda DUYun hazrlanmas faaliyetlerine
balanmtr. Balatlan almalarn ilk blmnn sonucunda DUYun ilk ana versiyonu (G-DUY)
hazrlanm ve 3 Kasm 2004 tarihli ve 25632 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.
Geici DUY olarak nitelendirilen ve nihai olarak ngrlen piyasa yaps ve buna uygun mevzuat
srecinde bir aama olarak grlen G-DUY, 2004 yl sonunda yrrle girmesine ve buna ilikin
saya ve bilgi ilem altyapsnn hazr olmasna ramen, nakdi unsurlaryla fiili olarak ancak Austos
2006 tarihinde, yani 1,5 yllk bir gecikme ile uygulamaya gemitir. Bu srecin balamas, 01.07.2006
gecesi yaanan ksmi elektrik sistem oturmas sonrasnda mmkn olabilmitir. Sz konusu durum,
zel sektr irketlerinin Tebli uygulamalar kapsamnda maliyetlerini karlayamamalar nedeniyle
retim yapmak istememelerinden kaynaklanmtr.
G-DUY, Elektrik Enerjisi Sektr Reformu ve zelletirme Strateji Belgesi ve hazrland tarih
itibaryla piyasa sistem altyapsnn ve katlmclarnn hazrlk durumlar gz nne alnarak
hazrlanmtr. Ancak bir takm piyasa zellikleri nihai DUYa braklmtr. G-DUYun temelinde,
dengeleme mekanizmas talimatlarnn sonularnn, katlmclarn sahip olduklar ikili anlama
miktarlar ile beraber ele alnarak uzlatrlmas prensibi yer almaktadr. Bu dzenlemeler
erevesinde,

retim tesisleri kendi Gnlk retim Programlarn hazrlam;
retim tesisleri, kendi programlarnda belirttiklerinin zerinde ya da altnda ykte
almak iin yk alma ve yk atma fiyat tekliflerini sunmu;
retim tesislerinin kendi programlarnda belirttiklerinin zerinde ya da altnda ykte
almalarn salamak ve bu suretle sistemi dengede tutmak amacyla Milli Yk Tevzi
Merkezi (MYTM) tarafndan yk alma ve yk atma teklifleri kabul edilmi;
Szleme deerleri (kabul edilen yk alma ve yk atma teklifleri birer szleme olarak
deerlendirilmektedir) ve fiili veri-eki deerleri arasnda oluan dengesizlikler (enerji
a ya da enerji fazlas) ile kabul edilen yk alma ve yk atma tekliflerine ilikin
demeler, PMUM tarafndan ay sonunda uzlatrlm;
Sistem dengesizlikleri (enerji ak ya da fazlas) her uzlatrma dnemi iin tek bir sistem
dengesizlik fiyat zerinden uzlatrlmtr.
Buna gre; gerek zamanda ortaya kan dengesizlikler yk alma (YAL)-yk atma (YAT) fiyat
teklifleri, teknik parametreler ve sistem kstlar dikkate alnarak giderilmekte ve YAL-YAT ynnde
oluan sistem saatlik marjinal fiyatlarnn ortalamas ile hesaplanan sistem dengesizlik fiyatlar (SDF/
Gece, Gndz ve Puant olmak zere periyot iin SDF olumaktadr.) zerinden aylk olarak
uzlatrlmtr.
4.4.2 NHA DUY DNEM (N-DUY) UYGULAMASI
G-DUYun yaymlanmas ile birlikte nihai DUY (N-DUY) iin almalar balatlmtr. N-DUYa ilikin
almalar da G-DUYun yrrlkte olduu sre ierisinde gerekli hazrlklarn tamamlanarak aadaki
hedefleri salamak zere altyapnn oluturulmas iin almalar yaplm ve bu esnada yeni bir DUY
versiyonu hazrlamak iin gerekli olan katlmc srecin iletilmesi iin hazrlklar yaplmtr. Bu
srete piyasa katlmclar ile yaplan toplantlar sonucunda bir taslak oluturulmu, daha sonra sz
konusu taslak tm piyasa katlmclar ile paylalarak taslan nihai ekli hazrlanmtr. Bu ekilde
Kurul tarafndan onaylanan yeni DUY, 14.4.2009 tarihli Resmi Gazetede yaymlanm ve 1.12.2009
tarihine kadar yaplan sanal uygulama sonucunda fiili uygulamaya balanmtr.
N-DUY ile birlikte 4628 sayl Elektrik Piyasas Kanunu ile ngrlen tam rekabeti salayacak bir
piyasa yapsna ulalmas iin en uygun ortam salayacak modelin ortaya konulduu

deerlendirilmektedir. N-DUY erevesinde ortaya konulan piyasa kurallar erevesinde oluturulan
modelin en nemli zellikleri unlardr:
a. Gn ncesi dengeleme ile gerek zamanl dengeleme aamalar bir birinden ayrlmtr:
Gn ncesi dengeleme, nce Gn ncesi Planlama daha sonra gerekli hazrlklarn

tamamlanmasn mteakip, Gn ncesi Piyasas kapsamnda yrtlecektir. Gn ncesi Piyasasnn
ilemeye balayaca tarih Kurul Karar ile 1.5.2011 olarak saptanmtr. Gn ncesi Piyasas lkede
mevcut arz ve talebin serbest olarak ilem grecei organize bir elektrik borsas zelliini tayacaktr.
Bu piyasada verilen al ve sat tekliflerinden oluan arz ve talep erilerinin kesitii noktada
elektriin gerek deerini yanstan bir piyasa fiyat oluacak ve tm lkeye aklanacaktr.
Gn ncesi Piyasasnda oluan fiyatlarn, ksa vadede mevcut kapasitenin en verimli ekilde
kullanmn salayaca, uzun vadede ise retim tesisi yatrmlar hususunda yatrmclara en doru
sinyalleri gsterecei beklenmektedir. Oluan fiyatn ayn zamanda fiziki ve finansal anlamalar iin
de bir referans fiyat zellii tamas ngrlmektedir. Gn ncesi Piyasas ile getirilen erevede
tketicilerin de tedarikileri vastasyla Gn ncesi Piyasasna katlma imkan olacaktr. Bylece Gn
ncesi Piyasas fiyatnn ykseldii saatlerde imkan olan tketicilerin daha nceden satn alm
olduklar enerjiyi piyasaya sunarak talep tarafnda fiyat esneklii salayacaklar ngrlmektedir.
Bunun ise elektrik piyasalarnn karakteristik bir zaaf olarak grlen fiyat esnekliinin dk olmas
durumunu deitirecei deerlendirilmektedir.
Piyasa katlmclarnn gerek zamanda dengesizlie dmelerini nlemek ve Gn ncesi

Piyasasnn kapan saati itibaryla dengeli bir al/retim-sat/eki dengesine sahip olmalarn
salamak zere dengeleme sorumluluu kavram getirilmitir. Bu sayede, reticiler ile tedarikiler
arasnda piyasann ana unsurunu oluturmas ngrlen uzun dnemli ikili anlamalar yaplmas
tevik edilmektedir.
b. Portfyler zerinde teklif verilmesi imkan tannmtr:
Gn ncesi Piyasasnda piyasa katlmclarna serbeste alm satm hakk verilerek kendi
dengeleme sorumluluklarn yerine getirmek artyla retim ve tketimden oluan fiziksel
portfylerini optimizasyon imkan tannmaktadr. Bu optimizasyon sonucunda, gerek zamandaki
sapmalar hari olmak zere lkedeki tketimin en dk maliyete sahip retim kompozisyonu ile
karlanmas amalanmtr. Benzer ekilde piyasa katlmclar bir araya gelerek dengeden sorumlu
grup oluturabilir ve bu ekilde grup baznda toplam dengesizliklerini azaltabilirler.

Son olarak yukardaki temel deiikliklerin yannda, sistem iletmecisine sistem kstlarn gn
ncesi dengeleme aamasnda ele alarak gerek zamanda olas sistem kstlarn zme imkan
tannmtr.
4.4.2.1 DENGELEME FAALYETLER
Dengeleme faaliyetleri Gn ncesi Dengeleme ve Gerek Zamanl Dengeleme

faaliyetlerinden olumaktadr. Gn ncesi dengeleme Gn ncesi Piyasas, gerek zamanl dengeleme
ise Dengeleme G Piyasas ve bu piyasada tanmlanm olan kurallar erevesinde
gerekletirilmektedir.
Gerek zamanl dengeleme, sistem aktif elektrik enerjisi arz ve talebinin e zamanl olarak
dengede tutulmas amacyla MYTM tarafndan yrtlen faaliyetlerdir. Bu faaliyetler; yk alma
tekliflerinin kabul edilmesi suretiyle, dengeleme birimlerinin retimlerinin arttrlmas; yk atma
tekliflerinin kabul edilmesi suretiyle, dengeleme birimlerinin retimlerinin azaltlmas ve bu ekilde
frekans kontrol iin gerekli tersiyer rezervin temin edilmesi ile Elektrik Piyasas ebeke
Ynetmeliinde yer alan teknik zellikleri salayacak olan primer ve sekonder frekans kontrol
hizmetlerinin Elektrik Piyasas Yan Hizmetler Ynetmelii erevesinde temin edilmesini
kapsamaktadr.
Dengeleme g piyasas katlmclar, piyasada retim faaliyeti gsteren tzel kiilerden

olumaktadr. retim faaliyeti gsteren katlmcnn dengeleme sistemi katlmcs olmas iin kendi
adna kaytl en az bir adet dengeleme biriminin olmas gereklidir. Aada belirtilen retim tesisleri
dengeleme birimi olmaktan muaftr:
a) Kanal veya nehir tipi hidroelektrik retim tesisleri,
b) Rzgr enerjisine dayal retim tesisleri,
c) Gne enerjisine dayal retim tesisleri,
d) Dalga enerjisine dayal retim tesisleri,
e) Gel-git enerjisine dayal retim tesisleri,

f) Kojenerasyon tesisleri,
g) Jeotermal retim tesisleri.
Ancak, bu retim tesisleri, katlmc tarafndan talep edilmesi ve TEA-MYTM tarafndan uygun
bulunmas halinde dengeleme faaliyetine katlabilmektedir.
4.4.2.2 ELEKTRK PYASASI YAN HZMETLER FAALYETLER
Yan hizmetler Kurumumuz tarafndan yaymlanan Elektrik Piyasas Yan Hizmetler Ynetmelii
erevesinde dzenlenerek yrrle konulmutur. Yan hizmetler tm elektrik piyasas
tasarmlarnda enerji piyasas ile entegre ve karlkl etkileimlere sahip bir hizmet olmas nedeniyle
nemli bir role sahiptir. Bilindii zere, elektriin kendine zg nitelikleri nedeniyle elektrik
sisteminde, retim ve tketimin e zamanl olarak dengelenmesi zorunluluu mevcuttur. Bu
erevede, yan hizmetler kapsamnda iletilen santraller, sistemde dengesizlik durumunda ilk tepkiyi
vermektedirler. retim ve tketim dengesinde sapma olmas durumunda, ilk olarak sistemde her an
devreye girmeye hazr tutulan primer frekans kontrol rezervi ve bunu mteakip sekonder frekans
kontrol rezervi dengeyi tekrar salamak zere otomatik kontrol sistemleri tarafndan harekete
geirilmektedir.
Yan hizmetler birok lkede zorunlu olarak ve bedel denmeksizin sistem kullanclarndan temin
edilmekte ise de lkemizde benimsenen yan hizmet tedarik esaslarnda sistem iletmecisine temin
edilen her yan hizmet iin tedarikiye bir bedel denmesi prensibi kabul edilmitir. Buna gre temin
edilen primer frekans kontrol rezervine karlk, gemi dnemdeki sistem fiyatlarna ve verilen
tekliflerin ortalamasna dayal bir ortalama frsat maliyetinin karlanmas; sekonder frekans kontrol
rezerv hizmeti iin ise tedarikiye fiili frsat maliyetine dayal bir demenin yaplmas benimsenmitir.
Yan hizmetler arasnda dengeleme mekanizmas ile en ilikili olan primer ve sekonder frekans
kontrol rezervlerinin tedarik metodu dorudan bu hizmetler iin ayr bir piyasa veya ihale yaplmasn
ngrmeyip bu tedarikiler tarafndan zaten dengeleme g piyasasna verilmi olan tekliflerin
kullanlmasn ngrmtr. Bu itibarla primer ve sekonder frekans kontrol rezervlerinin temini iin
bir piyasa veya rekabete dayal bir yap olduu sylenemez. Bunun istisnas mevzuat ile primer
frekans kontrol rezervi temin etmekle ykml olan reticiler arasnda ykmlln transferine izin
verilmi olmasdr. Bylece reticiler arasnda primer frekans kontrol rezervinin gerek deerini
yanstan bir ikili anlama fiyat olumas iin zemin oluturulmutur. Bu durumda, sz konusu fiyat;
gerek arz ve talebin kesimesi sonucunda oluan deerini vererek bir piyasadan beklenen en nemli
unsurlar arasnda yer alan yatrmclara ve tketicilere fiyat sinyali retmesi grevini
stlenebilmektedir.
Primer ve sekonder frekans kontrol rezervi dnda Elektrik Piyasas Yan Hizmetler Ynetmelii ile
sistem iletmecisi konumundaki TEAa bekleme yedekleri ve blgesel kapasite kiralama amalaryla
ihale yapma imkan tannmtr. Bu yan hizmetler henz TEA tarafndan kullanlmaya
balanmamtr.

5. TOPTAN SATI PYASASININ NCELENMES
Bu blmde Elektrik Piyasasnda Mali Uzlatrma Yaplmasna likin Usul ve Esaslar Hakknda
Tebliin (Tebli) ve DUYun uygulamada bulunduu dnemlere ait elde edilen sonular resmi veriler
yoluyla ortaya konulmaya allmtr. Elektrik Piyasas Kanununun devreye girmesinden itibaren
toptan sat piyasasnn kat ettii sreler tebli dnemi ve DUY dnemi ana balklar altnda
incelenmitir.
5.1 TEBL KAPSAMINDAK UYGULAMALAR
Tebli hkmleri erevesinde ilk mali uzlatrma uygulamas (PMUM tarafndan) 2003 Aralk
ayna ilikin olarak yaplmtr. Bu tarihten balayarak Elektrik Piyasasnda Mali Uzlatrma
Yaplmasna likin Usul ve Esaslar Hakknda Tebliin Yrrlkten Kaldrlmasna Dair Tebliin 26
Temmuz 2006 tarihli ve 26240 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak 1 Austos 2006 tarihinde
yrrle girmesine kadar geen sre ierisinde, en son Temmuz 2006 dnemi dahil olmak zere
toplam 32 ay Tebli kapsamnda mali uzlatrma gerekletirilmitir.
Bu dneme ilikin Kurulca onaylanan yk alma ve yk atma fiyatlar aadaki ekilde

gsterilmektedir.

ekil 5-1: TETA, YAL ve YAT Fiyatlar
Kurul Onayl TETA Yk Alma ve Yk Atma Fiyatlar
25,00
20,00
15,00
YAT
Y K r/k W h
YAL (06:00-17:00)
YAL (17:00-22:00)
YAL (22:00-06:00)
10,00
5,00
0,00
M ay.04
Eyl.04
M ay.05
Eyl.05
M ay.06
H a z.04
H a z.05
H a z.06
Ara.03
O ca.04
u b.04
M a r.04
N is.04
A u.04
K as.04
Ara.04
O ca.05
u b.05
M a r.05
N is.05
A u.05
K as.05
Ara.05
O ca.06
u b.06
M a r.06
N is.06
Eki.04
Eki.05
T em .04
T em .05
T em .06
Kaynak: EPDK
Tebliin 6 nc maddesinde katlmc olarak kabul edilecek kiiler, retim faaliyeti gstermek zere
lisans alm tzel kiiler ile ikili anlamalar kapsamnda serbest tketicilere sat yapan perakende ve
toptan sat lisans sahibi tzel kiiler olarak saylmtr. Bu erevede PMUMa kaytl gerek ve tzel
kii says Aralk 2003 dneminde toplam 77 katlmc ve 1290 tketici ile balayarak Temmuz 2006
dneminde 176 katlmc ve 4324 tketiciye (talep birletiren tketiciler dahil) ulamtr.

ekil 5-2:Tebli Dneminde PMUMa Kaytl Gerek ve Tzel Kii Says
Katlmc Saylar
120
100
80
60
40
20
0
4
6
4
6
4
6
4
6
04
05
.0
.0
.0
.0
l.0
.0
l.0
.0
.0
.0
.0
.0
.0
.0
s.
s.
m
m
ay
ay
ay
ar
ar
ar
ca
ca
ca
Ey
Ey
Te
Ka
Te
Ka
Te
M
M
M
M
O
O
Otoprodktrler Otop.Gruplar retim irk. Toptan Sat irk.
Kaynak: PMUM verileri
Tketici Saylar
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
4
6
Te 4
Te 6
Ka 4
Ka 5
4
6
04
6
04
05
.0
.0
.0
.0
.0
.0
l.0
l.0
.0
.0
.0
.0
.0
.
s.
s.
m
m
ay
ay
ay
ar
ar
ar
ca
ca
ca
Ey
Ey
Te
M
M
M
M
O
Otop.Grup Ortaklar Otop. Tesisleri Serbest Tketiciler Talep Birletirme

PMUMa kaytl retim tesislerince bir ay ierisinde sisteme verilen toplam elektrik enerjisi
miktar 750 milyon kWh civarndan balayarak dnem sonunda 1 milyar kWha km; buna karlk
sistemden ekilen elektrik enerjisi miktar 900 milyon kWh civarndan balayarak dnem sonunda 1,8
milyar kWha kadar ulamtr.
ekil 5-3: Elektrik Sistemine Verilen ve Sistemden ekilen Enerji Miktar
Sistem e Verilen - Sistem den ekilen Enerji
1800
Milyon kWh
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
4
6
4
6
4
M 5
6
4
6
04
05
.0
.0
.0
.0
.0
.0
.0
l.0
.0
l.0
.0
.0
.0
.0
m
m
s.
s.
ay
ay
ay
ca
ca
ca
ar
ar
ar
Ey
Ey
Te
Ka
Te
Ka
Te
M
M
M
M
O
O
Sisteme Verilen Sistemden ekilen
5.2 DENGELEME VE UZLATIRMA YNETMEL KAPSAMINDAK UYGULAMALAR
5.2.1 NHA DUY DNEM UYGULAMASI (N-DUY)
N-DUY uygulamas, Gn ncesi Planlama (GP) ve Dengeleme G Piyasas (DGP) olmak zere iki
piyasadan olumaktadr. Bu iki uygulama ilikin dzenlemeler DUYda yer almaktadr. 2011 yl
ierisinde Gn ncesi Planlama, yaplacak eitli deiikliklerle Gn ncesi Piyasas haline gelecektir.

5.2.1.1 FYATLAR
2010 ylnda GP ve DGPde saatlik olarak oluan fiyatlar gsteren tertiplenmi fiyat erileri
aadaki ekilde yer almaktadr. ekilde grld zere her iki piyasa fiyat da 400 TL/MWhin
zerine kadar km, 0 TL/MWhe kadar da inmitir. Ancak Sistem Marjinal Fiyat (SMF) ve Sistem
Gn ncesi Fiyatnn (SGF) 200 TL/MWhtin zerine kt saat says birka adet olup, yllk zaman
dilimi ierisinde ok kstl bir arala karlk gelmektedir. Baka bir ifade ile fiyatlar ok kstl bir
zaman aralnda 200 Tl/MWhin zerinde seyretmitir. Ylln yaklak 8000 saatinde fiyat 50 TL/MWh
ile 200 TL/MWh arasnda gereklemitir. Aadaki ekilde yer ald zere piyasa fiyatlarnn dengeli
bir ekilde dald deerlendirilmektedir.
ekil 5-4: 2010 yl GP ve DGP iin Yllk Tertiplenmi Fiyat Erileri (TL/MWh)
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
-50
Saat
SGF SMF SGF Ortalama
Kaynak: TEA
Yukardaki ekilde dikkat eken bir husus, SMF erisinin SGF erisinden daha yksek bir eime
sahip olmasdr. Bu durumun GP ve DGPnin yapsndan kaynakland deerlendirilmektedir.
GPn temel amac piyasa katlmclarnn gn ncesinde ngrlebilir dengesizliklerini gidermeleri
olup ilgili mevzuat ile tm santrallerin katlmna izin verilmitir. te yandan, DGPde temel ama
gerek zamana yakn olarak sistemin anlk dengelenmesi olup, dengeleme hizmeti veremeyecek
belirli santral tipleri ve 15 dakika ierisinde 10 MWh yk alp atamayan santrallerin katlmna izin
verilmemitir. Bu nedenle DGPde oluan arz erisi daha byk bir eime sahip olmaktadr. ekilde

ayrca GPte gerekleen ortalama fiyata da yer verilmitir. Ortalama fiyat 121,6 TL/MWh olarak
gereklemi olup, SGFn ortalamann zerinde gerekletii saat says 4800 civarnda olmutur.
ekil 5-4te tertiplenmi fiyat erileri, ekil 3-15te yer alan tertiplenmi yk erisi ile
karlatrldnda eklin u noktalarnda fiyat erilerinin ok daha keskin bir ykselie sahip olduu
grlmektedir. Bu durumun, talebin ok ykseldii durumda rezerv kapasitenin azalarak pahal
santrallerin de devreye girmesinden kaynakland deerlendirilmektedir. Bununla beraber, fiyatlarn
bu davran kapasite kstlarna ilikin piyasaya bilgi vererek yeni yatrmlar iin sinyal
oluturmaktadr.
Aadaki ekillerde, SGF ve SMFnin saatlik yk ile olan ilikileri gsterilmitir. ekilde
grld zere her iki fiyat da artan yk ile beraber ykselmektedir. Piyasa, arz/talep ilikisine bal
yani salkl fiyat sinyalleri retmektedir. Nitekim her iki piyasada da en yksek fiyat olan 420
TL/MWh, ykn en yksek olduu saat olan yllk puantn gerekletii zaman diliminde olumutur.
ekil 5-5: SGFn Saatlik Yk ile likisi (TL/MWh)
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000
Yk (MW)
Kaynak: TEA - PMUM verileri

ekil 5-6: SMFnin Saatlk Yk ile likisi (TL/MWh)
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
-50 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000
Yk (MW)
Kaynak: TEA- PMUM verileri
5.2.1.2 LEM HACM
Salkl ileyen bir piyasann nemli zelliklerinden biri de yeterli piyasa hacminin bulunmasdr.
Piyasada yeterli ilem hacminin bulunmas salkl fiyat oluumu ve toptan sat piyasasna ilikin fiyat
sinyalinin retilmesi asndan nem arz etmektedir. Bu konuda net bir l bulunmamakla beraber
genel olarak salkl bir elektrik piyasasnda GP hacminin toplam elektrik piyasas hacminin en az % 5
ila % 15i arasnda olmas gerektii kabul edilmektedir.

ekil 5-7: GP ve DGP Hacimleri (MWh)
20.000.000 20%
18.000.000 18%
16.000.000 16%
14.000.000 14%
12.000.000 12%
10.000.000 10%
8.000.000 8%
6.000.000 6%
4.000.000 4%
2.000.000 2%
- 0%
UEM GP HACM (%) DGP HACM (%)
Yukardaki ekilde GP ve DGP hacimleri Uzlatrmaya Esas Veri Miktar (UEM) ile beraber
gsterilmitir. ekilde grld zere GPte ilem gren piyasa hacmi DGPden daha yksek
seyretmektedir. 2011 yl banda tarife mekanizmasnda yaplan deiiklik ile tarifesi dzenlemeye
tabi perakende sat lisans sahibi datm irketlerinin dengesizliklerinin neden olduu ek maliyetlere
katlanmas ngrlm olup, buna bal olarak ilerleyen dnemde DGP hacminin azalmas, GP
hacminin artmas beklenmektedir. Her iki piyasa hacmi de UEMden etkilenmekte olup, bu etki GP
iin daha belirgin grlmektedir. Sz konusu piyasalarda ilem gren toplam hacim oransal olarak %
20 ila % 30 arasnda deimektedir.
5.2.1.3 GP VE DGPYE SUNULAN TEKLFLER
DUY erevesinde GP ve DGPde retilen yk alma (YAL) ve yk atma talimatlarnn (YAT)

toplam hacimleri aadaki ekilde gsterilmitir. Toplam hacim, Gn ncesi Planlamann devreye
girdii ilk ay olan Aralk 2009 itibaryla ok yksek gereklemi ise de 2010 ylnn bandan itibaren
yaklak te birine dm ve bu seviyede seyretmitir.

ekil 5-8: GP ve DGPde retilen YAL ve YAT Talimatlarnn Toplam Hacmi (MWh)
7.000.000
6.000.000
5.000.000
4.000.000
3.000.000
2.000.000
1.000.000
YAL YAT
5.2.1.4 KL ANLAMALAR PYASASI
Salkl bir piyasann en nemli unsurlarndan birisini de ikili anlamalar piyasas oluturmaktadr.
kili anlamalar DGP ve GPe nazaran daha istikrarl fiyat yapsna sahip olup, reticiler ve tketiciler
iin deiken fiyatlara kar bir koruma salamaktadr. Ayn zamanda uzun dnemli ikili anlamalar,
yeni yatrmclar iin piyasaya giri riskini ve engelini azaltmaktadr.

ekil 5-9: kili Anlama Hacminin Geliimi (MWh)
18.000.000 100%
16.000.000
14.000.000 95%
12.000.000
90%
10.000.000
8.000.000
85%
6.000.000
4.000.000 80%
2.000.000
- 75%
En az bir taraf Kamu olan ikili anlamalar zel - zel ikili anlamalar
kili Anlamalarn Toplam retime Oran
Yukardaki ekilde ikili anlama hacimlerinin krnml bir ekilde geliimi grlmektedir.
Grld zere piyasadaki toplam ikili anlama miktar nemli deiiklikler gstermemekle beraber
aylk ortalama 14 TWh civarnda seyretmektedir. Bu hacmin ok az ksmn zel taraflarn kendi
aralarnda imzaladklar ikili anlamalar oluturmaktadr. Ancak ekilde de grld zere bu oran
giderek artmaktadr. kili anlamalarn toplam retime oran, bu anlamalarn birden fazla el
deitirebilme nitelii erevesinde zellikle de trev piyasalarn ihtiva eden yksek likiditeye sahip
piyasalarda % 400 - % 500ler mertebesine kabilmektedir. Bu oran Trkiye piyasas iin 2010 ylnda
%84-98 bandnda seyretmitir.

ekil 5-10: zel-zel kili Analamalarn Geliimi (MWh)
1.800.000
1.600.000
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
600.000
400.000
200.000
-
5.2.1.5 Sistem Kstlar
Piyasann ileyiine ilikin dier nemli bir husus ise kst maliyetleridir. Kst maliyetleri ifadesi,
sistemdeki teknik kstlar nedeniyle enerji retiminde daha pahal kaynaklarn kullanlmas nedeni ile
oluan ek maliyetleri ifade etmektedir. lkemizde kst maliyetleri sosyalletirilerek tm tketicilere
tketimleri orannda yanstlmaktadr. Ancak DUY kapsamnda, kstlarn ve kstlara ilikin
maliyetlerin, piyasa blnmesi yntemiyle Trkiye elektrik piyasasnn farkl blgelere ayrlmas
suretiyle ynetilmesine imkan tanyan dzenleme de mevcuttur.

ekil 5-11: Kst Ek Maliyetleri (%)
2% 1%1%
Sistem Yazlm
6%
Saatii Yk Kaydrma
6%
letim Hatt Yklenmesi
7% Gerilim Reglasyonu
45%
Trafo Yklenmesi
7% Trafo Arzas
Uluslar Aras Anlamalar
8% Acil Durum Talimat
letim Hatt Arzas
17%
DER
2010 yl itibaryla kstlarn sisteme toplam maliyeti 952 Milyon TL olarak gereklemitir.
Yukarda ekil 5-11de grld zere, kst maliyetlerinin en nemli kalemini piyasa iletimini
salayan Piyasa Ynetim Sistemi yazlm tarafndan kstlarn giderilmesine ynelik retilen talimatlar
oluturmaktadr. Bu tutar, toplam kst ek maliyetlerinin yarsna yakn ksmn oluturmaktadr. Daha
sonra saat ii yk kaydrma ve iletim hatt yklenmesine
yklenmesi ilikin maliyetler gelmektedir.
Aada yer alan ekil 5-12t

tee kst ek maliyetlerinin oranlar gsterilmektedir. ekilde grld
zere sz konusu maliyetlerin % 58lik ksm GPte verilen talimatlar sonucunda olumutur. te
yandan, maliyetler talimat
mat tr baznda incelendiinde ek maliyetlerin % 73nn
73 verilen YAL
talimatlar tarafndan oluturulduu grlmektedir.

ekil 5-12: DGP ve GPte YAL ve YAT Ek Maliyet Oranlar (%)
8%
19%
DGP YAT
DGP YAL
GOP YAL
23%
50% GOP YAT
5.2.1.6 DAITIM RKETLERNN HAREKETLER
Tketim tarafnda, GPtee faaliyet gsteren en nemli oyunculardan

oyunculardan birini datm irketleri
irke
oluturmaktadr. Aadaki ekilde,
ekilde datm irketlerinin toplamda
plamda imzalam olduklar ikili anlama
miktarlar tketim tahminleri ile beraber gsterilmitir. ekilde grld zere ikili anlama
miktarlar tketim miktarlarnn % 84 ile % 96s arasnda deimektedir. kili anlamalarn
tketimleri karlama orannda ykselme trendi grlmekle
grlmekl beraber, yaz aylarnda sz konusu oranda
bir d kaydedilmi, k aylarnda oran tekrar ykselmitir.

ekil 5-13: Datm irketlerinin kili Anlama Miktarlarnn Geliimi (MWh)
16.000.000 18%
14.000.000 16%
12.000.000 14%
12%
10.000.000
10%
8.000.000
8%
6.000.000
6%
4.000.000 4%
2.000.000 2%
- 0%
kili Anlama Tketim tahmini Sapma Yzdesi
Aadaki ekilde datm irketlerinin gerek zamandaki aylk toplam tketimleri ve tketim
tahminleri beraber gsterilmitir.
ekil 5-14: Datm irketlerinin Tketim Tahminleri ve Sapma Oranlar (MWh)
16.000.000 6%
14.000.000
4%
12.000.000
2%
10.000.000
8.000.000 0%
6.000.000
-2%
4.000.000
-4%
2.000.000
- -6%
Tketim tahmini llen eki Sapma Yzdesi
ekilde grld zere, aylk toplam deerler zerinden tketim tahminlerinin sapma oran % 4
arasnda deimektedir.

5.3 REKABETN GELM
Trkiye elektrik piyasasnda hedef, ikili anlamalara ve GPe dayal, tamamen rekabete ak bir
piyasa oluturmaktr. Bu amaca ynelik olarak serbest tketici limiti her yl indirilmekte ve
tketicilerin tedarikilerini ikili anlama yoluyla serbeste belirlemelerine imkan tannmaktadr. 2003-
2011 yllar iin tespit edilen serbest tketici limitleri ve bunlara tekabl eden teorik piyasa aklk
oranlar ekilde gsterilmitir.
ekil 5-15: Serbest Tketici Limitinin ve Piyasa Aklk Orann Geliimi
9000 90%
7800 7700
8000 80%
7000 70%
6000
6000 60%
5000 50%
4000 40%
3000
3000 30%
2000 20%
1200
1000 480 10%
100 30
0 0%
Serbest Tketici Limiti (MWh) Teorik Piyasa Aklk Oran (%)
Kaynak: EPDK
Bu limitler dahilinde oluan serbest tketici hakkn kullanm olan tketicilerin ve sayalarnn
saysal verileri ise yle gereklemitir:

ekil 5-16: Serbest Tketici Saysnn Geliimi
9.000
8.000
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
-
Datm Normal Datm Talep Birletirme letim Normal
Grld gibi, serbest tketici says 2010 yl bandan itibaren belirgin bir art gstermitir.
Bunda serbest tketici limitindeki byk indirimin (480 MWhten 100 MWhe) ve bunu takip eden
dnemde DUY fiyatlarnn dk seyretmesinin etkili olduu deerlendirilmektedir. Serbest tketici
saysna bakldnda 2009 sonu itibaryla 372 olan saynn 2010 ylnda hzl bir ekilde artarak 2010
Aralk itibaryla 8013e kt grlmektedir.
ekil 5-17: Serbest Tketicilerin Toplam Tketimleri (MWh)
3.500.000
3.000.000
2.500.000
2.000.000
1.500.000
1.000.000
500.000
Normal Talep Birletirme

Serbest tketici hakkn kullanan tketicilerin toplam tketimlerinde nemli oranda art
olmasna karn, bu art ekil 5-17deki kadar keskin deildir. Bunun nedeni, serbest tketici limitinin
drlmesi ile beraber daha kk tketicilerin de serbest tketici hakkn kullanabilmesi, yani
serbest tketici bana tketim deerinin dmesidir. Bu durumda saynn art hz ile ayn oranda
tketim miktar artmamtr. Ayn zamanda talep erisinde serbest tketici says artna ramen
mevsimsel deiimi takip eden d grmek de mmkndr. te yandan, saya saysn gsteren
ekil 5-18, ekil 5-17 ile karlatrldnda talep birletirmenin etkisi nedeniyle saya saysndaki art
hznn ok daha yksek olduu grlmektedir.
ekil 5-18: Serbest Tketici Saya Saysnn Geliimi
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
-
Normal Talep Birletirme
2010 yl iin 100 MWh olarak belirlenen serbest tketici limitine gre hesaplanan teorik piyasa
aklk orannn % 63,3 olmasna karn elektrik sektrnn rekabete ak ksmnn, retim taraf
itibaryla kurulu gler dikkate alndnda tm piyasann % 30,7si olduu, tketim taraf itibaryla ise
2010 ylnda serbest tketici hakkn kullanan tketicilerin gerekleen tketimleri dikkate alndnda
fiili piyasa aklk orannn en yksek % 17 olarak gerekletii grlmektedir.

ekil 5-19: Serbest Tketici Tketiminin Toplam Tketime Oran (MWh)
20.000.000 18,0%
18.000.000 16,0%
16.000.000 14,0%
14.000.000
12,0%
12.000.000
10,0%
10.000.000
8,0%
8.000.000
6,0%
6.000.000
4.000.000 4,0%
2.000.000 2,0%
- 0,0%
Aylk ToplamTketim ST Tketim Oran (%)

6. THALAT-HRACAT FAALYETLER
Elektrik enerjisinin ithalat ve/veya ihracatnn gerekletirilebilmesi iin ncelikle ilgili lkelerin
elektrik sistemleriyle balant kurulmas gerekmektedir. letim ve datm sistemlerinin toplamndan
oluan ulusal elektrik sisteminin dier bir lkeye ait elektrik sistemine balanmas enterkonneksiyon
olarak adlandrlmaktadr. Uluslararas enterkonneksiyon art asndan; elektrik sisteminin dier
lkelere ait elektrik sistemi ile senkron paralel, asenkron paralel (DC) veya nite ynlendirmesi
yntemlerinden birinin kullanlmasyla veya komu lkede oluturulacak izole blgenin beslenmesi
yntemiyle enterkonneksiyon yaplmas gerekmektedir. Nitekim Elektrik Piyasas thalat ve hracat
Ynetmeliinin 5 inci maddesi uyarnca, sadece uluslararas enterkonneksiyon art olumu
lkelerden veya bu lkelere elektrik enerjisi ithalat ve/veya ihracat, Kurul onay ile
yaplabilmektedir. Bununla beraber; sz konusu ynetmelik kapsamnda, uluslararas
enterkonneksiyon art oluana kadar ihracat kaydyla elektrik enerjisi ithalat faaliyetine Bakanlk ve
TEAn grleri erevesinde Kurum tarafndan izin verilebilmektedir.
Trkiye Dou Avrupay kapsayan enterkonnekte sistemin iinde yer almaya almaktadr. Bu
erevede, 21 Mart 2000 tarihinde TEA tarafndan (u an TEA) Avrupa Ktas Senkron Blgesi
ebekesini dzenlemek iin 1950 ylnda kurulan UCTE (1 Temmuz 2009dan itibaren ENTSO-E)
sistemine senkron paralel balanmak ve ye olmak zere bavuru yaplmtr. Sz konusu bavurunun
akabinde oluturulan proje grubu tarafndan; Balant iin Tamamlayc Teknik almalar ve Trkiye
Elektrik Sistemi Frekans Kontrol Performansnn yiletirilmesi ynlerindeki projeler gerekletirilerek,
2010 yl ierisinde gerekli testler tamamlanm ve Trkiye Elektrik Sisteminin ENTSO-E sistemine 18
Eyll 2010 tarihi itibar ile bir yllk Deneme Senkron Paralel letme aamasna geilmitir. Bylece;
Trkiye Elektrik Sistemi, ENTSO-E yeleri olan Bulgaristan Elektrik Sistemine iki 400 kV iletim hatt ile
Yunanistan Elektrik Sistemine ise bir 400 kV iletim hatt ile balanmtr. Bu erevede 2010 ylnda
Bulgaristan ve Yunanistan zerinden ticari amal olmayan toplam 753,21 GWh enerji verii ve 734,26
GWh enerji al gerekletirilmitir.

ekil 6-1: ENTSO-E Deneme letmesi in 2010 Ylnda Yaplan Enerji Alverileri (GWh)
250 234 227

216 209 Babaeski Neosanta
189 191 Yunanistana Veri
200
150 Hamitabat Marista-3

Bulgaristandan Al
110 107
100
Babaeski Neosanta
Yunanistandan Al
50
0 0 0 2 0 1 0 1
0 Hamitabat Marista-3
Bulgaristana Veri
Eyll Ekim Kasm Aralk
Kaynak: TEA
Bu enerji alverilerinin enterkonneksiyon noktalar ile beraber daha detayl gsterildii aadaki
ekle bakldnda, bu srete genel itibaryla Yunanistana enerji verildii ve Bulgaristandan ise
enerji alnd, bunun haricinde enerji alverilerin ise ok dk dzeylerde kald grlmektedir.
Trkiyenin tm komu lkelerle olan enterkonneksiyon kapasitesine ynelik zet bilgiler izelge 6-
1de gsterilmitir:
izelge 6-1: 18.01.2011 itibaryla Trkiyenin komu lkelerle olan enterkonneksiyon kapasitesi
Tahsis TEK
Nereden Nereye Balant Yntemi NTK (MW) KAK (MW)
Dnemi (MW)
Her ay Her ay
Trkiye Bulgaristan Aylk Senkron Paralel 0
belirlenecek belirlenecek
Her ay Her ay
Bulgaristan Trkiye Aylk Senkron Paralel 0
Her ay Her ay
Trkiye Yunanistan Aylk Senkron Paralel 0
Her ay Her ay
Yunanistan Trkiye Aylk Senkron Paralel 0
Trkiye Grcistan Yllk nite Ynlendirme 150 0 150
Trkiye Grcistan Yllk zole Blge 150 0 150
Grcistan Trkiye Yllk nite Ynlendirme 150 150 0

Grcistan Trkiye Yllk zole Blge 150 150 0
Trkiye Ermenistan - nite Ynlendirme 0 0 0
Trkiye Ermenistan - zole Blge 0 0 0
Ermenistan Trkiye - nite Ynlendirme 0 0 0
Ermenistan Trkiye - zole Blge 0 0 0
Trkiye Azerbaycan Yllk nite Ynlendirme 0 0 0
Trkiye Azerbaycan Yllk zole Blge 50 0 50
Azerbaycan Trkiye Yllk nite Ynlendirme 100 20 80
Azerbaycan Trkiye Yllk zole Blge 30-70 20 10-50
Trkiye ran (1) Yllk nite Ynlendirme 0 0 0
Trkiye ran (1) Yllk zole Blge Belirlenecek 0 Belirlenecek
ran (1) Trkiye Yllk nite Ynlendirme 0 0 0
ran (1) Trkiye Yllk zole Blge 40 40 0
Trkiye ran (2) Yllk nite Ynlendirme 0 0 0
Trkiye ran (2) Yllk zole Blge 0 0 0
ran (2) Trkiye Yllk nite Ynlendirme 105 80 25
ran (2) Trkiye Yllk zole Blge 150 80 70
Trkiye Irak Yllk nite Ynlendirme 0 0 0
Trkiye Irak Yllk zole Blge 200 200 0
Irak Trkiye Yllk nite Ynlendirme 0 0 0
Irak Trkiye Yllk zole Blge Belirlenecek 0 Belirlenecek
Trkiye Suriye Yllk nite Ynlendirme 500 0 500
Trkiye Suriye Yllk zole Blge Belirlenecek 250 Belirlenecek
Suriye Trkiye Yllk nite Ynlendirme 230 0 230
Suriye Trkiye Yllk zole Blge 0 0 0
TEK: Tahsis Edilmi Kapasite KAK: Kullanma Ak Kapasite NTK: Net Transfer Kapasitesi
Kaynak: TEA
Trkiye ile Ermenistan arasnda Kars-Gumri Enerji letim Hatt bulunmaktadr. Ancak, teknik
olarak Kars TMde 154/220 kV trafo mevcut olmadndan; halihazrda bu hat zerinden ihracat veya
ithalat mmkn deildir. izelgede kapasitenin sfr olarak gsterildii yerlerde; mevcut durum
asndan uygun nitenin (santral) bulunmamas, teknik kstlar veya Trkiyenin bu blgesinde izole
blge oluturulmasnn mmkn olmamas gibi sebepler bulunmaktadr.

Trkiyenin toplam elektrik ithalat ve ihracat miktarlarnn 2003 ylndan itibaren yllara gre
geliimi6 aadaki ekilde gsterilmitir:
ekil 6-2: Elektrik thalat ve hracat Miktarlarnn Yllara Gre Geliimi (GWh)
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
thalat hracat
Kaynak: TEA
Trkiyenin toplam elektrik ithalat miktar 2003 ylnda ihracat miktarndan yksek
gereklemiken, dier yllarda hep ihracat miktarnn altnda kalmtr. Nitekim 2004 ylndan 2008
ylna kadar ihracat miktarlar ithalat miktarlarnn kat civarnda seyretmitir.
Yllara gre ihracat miktarnda sadece 2008 ylnda azalma yaanm olup, bu azalma da yaklak
% 60 seviyesindedir. Sz konusu azalmann kresel ekonomik krizden kaynakland
deerlendirilmektedir. 2009 ve 2010 yllarnda ise hem ithalat hem de ihracat miktarlarnda yeniden
art kaydedilmitir.
ekil 6-3te grlecei zere, ithalat miktarlarnda 2004 ylndan itibaren 2010 ylna kadar
Trkmenistann paynn baskn olduu grlmektedir. Nitekim 2003 ylndan itibaren toplam ithalatn
yaklak yars bu lkeden gerekletirilmitir. 2003 ylndan itibaren ithalat yaplan lkeler ierisinde
Bulgaristan ve Grcistan ise Trkmenistann hemen ardndan gelmektedir.
6
ENTSO-E Deneme Senkron Paralel letmesi kapsamnda Bulgaristan ve Yunanistan zerinden gerekletirilen
toplam 753,21 GWh enerji verii ve 734,26 GWh enerji al, ticari amal olmamas nedeniyle 2010 yl ithalat
ve ihracat verileri ierisinde gsterilmemitir.
EKL 6-3: 2003 Ylndan
n tibaren Yaplan Toplam thalatn lkelere Dalm (GWh)
1% Bulgaristan
10% Yunanistan
18%
0%
Azerbaycan (Nahvan)
6%
Grcistan
Trkmenistan
16%
49%
Bakale Khoy
(Trkmenistan+ran)
D.Beyazt Bazergan (ran)
Kaynak: TEA
thalatn lkelere gre dalmnn verildii ekil 6-4e

6 4e bakldnda, Bulgaristandan
Bulgaristand sadece 2003
ylnda ithalat yaplm olup, sz konusu lkeden daha sonra hi ithalat gerekletirilmemitir.
gereklet
Grcistan ise Trkmenistan ile beraber ou yllar toplam ithalatn tamamn veya byk ounluunu
karlamtr.
ekil 6-4:: 2003 Ylndan tibaren Yllar tibaryla thalatn lkeler Baznda Dalm (GWh)
1400
Yunanistan
1200
D.Beyazt Bazergan (ran)
1000
Bulgaristan
800
Bakale Khoy
600 (Trkmenistan+ran)
Azerbaycan (Nahvan)
400
Grcistan
200
Trkmenistan
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Kaynak: TEA

Aadaki ekilde grlecei zere, 2003 ylndan itibaren Trkiye ihracatnn byk ounluu
Iraka gerekletirilmektedir. Irak bu konuda srasyla Suriye ve Azerbaycan - Nahivan takip
etmektedir.
ekil 6-5:: 2003 Ylndan tibaren Yaplan Toplam hracatn lkelere Gre Dalm (GWh)
1% 2%
17% 12%
Grcistan
Azerbaycan (Nahvan)
Irak
Suriye
Yunanistan
68%
Kaynak: TEA
ekil 6-6da
6da verilen lkelerin yllara gre ihracattaki paylarna bakldnda; toplam ihracatn
tamamna yakn 2007 ylna kadar Irak ile beraber Azerbaycana yaplmken, 2007 ylndan itibaren
bu konuda Azerbaycann yerini Suriyenin ikame ettii ve son yllardaki ihracatn tamamna yaknnn
Suriye ve Iraka gerekletirildii grlmektedir.

ekil 6-6: 2003 Ylndan tibaren Yllar tibaryla hracatn lkeler Baznda Geliimi (GWh)
3000
2500
2000
Grcistan
Yunanistan
1500
Suriye
1000 Azerbaycan (Nahvan)
Irak
500
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Kaynak: TEA
2003 ylndan itibaren Trkiyenin ithalat ve ihracat oranlar ile brt retim ve brt talep (Brt
Talep=Elektrik Gereklilii=Grnen Tketim=Brt retim+thalat-hracat) bilgileri ekil 6-7de
gsterilmitir:
ekil 6-7:2003den tibaren Yllar tibaryla thalat, hracat, Brt retim ve Talebin Geliimi (GWh)
1,40% 250.000
1,20%
200.000
1,00%
0,80% 150.000
0,60% 100.000
0,40%
50.000
0,20%
0,00% 0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Brt retim Brt Talep

thalatn Brt Talepteki Oran (%) hracatn Brt retime Oran (%)
Kaynak: TEA

Yukardaki ekil incelendiinde; Trkiyenin ithalatnn brt talebine orannn 2004 ylndan 2010
ylna kadar % 0,4 seviyesinde iken 2010 ylnda % 0,55 seviyesine ykseldii grlmektedir. Brt
retime oranla ihracat miktarlarnn ise, 2007 ylndaki duraklama ve 2008 ylndaki ciddi d
dnda, genelde ykselme eiliminde olduu grlmektedir.

7. LETM FAALYETLER
Trkiyede doal tekel olarak dzenlemeye tabi elektrik iletim faaliyeti konusunda lisans sahibi
tek kurulu TEAtr. TEA, bnyesindeki PMUM ve Milli Yk Tevzi Merkezi (MYTM) vastasyla,
Trkiye elektrik piyasas ve Trkiye elektrik sisteminin iletmecisi konumdadr. EPDKdan lisansl tm
retim ve datm irketleri, 4628 sayl Kanun ve ilgili mevzuat erevesinde TEA ile balant
anlamas ve sistem kullanm anlamas yapmak sureti ile eit taraflar arasnda ayrm gzetilmeksizin
Trkiye elektrik iletim sistemine balanabilir ve iletim sistemini kullanabilirler. letim planlamas ve
buna paralel retim ve datm planlamas da TEAn oluturduu kapasite projeksiyonu zerinden
yaplmaktadr. Yeni piyasa yaps TEAa, iletim hatlar ve trafo merkezleri iletmecilii dnda ok
farkl ve nemli grev ve sorumluluklar yklemektedir. Trkiye elektrik iletim sistemi iletmecisi olan
TEAn grev ve sorumluluklar;
Trkiye iletim sistemi genileme ve yenileme yatrmlarn yapmak,

Trkiye iletim sisteminin iletmesini ve bakmn yapmak,
Balant ve Sistem Kullanm Anlamalar erevesinde eit taraflar arasnda ayrm
gzetmeksizin kullanclarn iletim sistemine balanmalarn ve iletim sistemini kullanmalarn
salamak,
retim Kapasite Projeksiyonunu hazrlamak,
Piyasa Mali Uzlatrma Sistemini iletmek,
Gerek zamanda sistem gvenilirliini izlemek,
Yan hizmetleri satn almak ve izlemek,
Uluslararas enterkonneksiyon almalarn yapmak
olarak zetlenebilir. Trkiyede iletim sisteminin iletmecisi, TEA bnyesinde Ankarann Glba
ilesinde bulunan MYTMdir. Bunun yan sra aadaki Blgesel Yk Tevzi Merkezleri (BYTM)
bulunmaktadr:
Trakya YTM- stanbul

Kuzey Bat Anadolu YTM - Adapazar
Orta Karadeniz YTM - Samsun
Bat Anadolu YTM - zmir
Bat Akdeniz YTM - Antalya
Orta Anadolu YTM - Ankara
Dou Anadolu YTM - Erzurum

Gneydou Anadolu YTM - Elaz
Dou Akdeniz YTM - Adana
Trkiye elektrik iletim sisteminin emas ekil 7-1'de grlmektedir.
ekil 7-1:2010 Yl tibaryla Trkiye letim Elektrifikasyon emas
Kaynak: TEA
Aadaki izelge'de 2010 yl itibaryla iletim hatlarnn gerilim seviyeleri ve uzunluklar

grlmektedir.
izelge 7-1: letim Hatlarnn Gerilim Seviyeleri ve Uzunluklar
Gerilim seviyesi (kV) Hat uzunluu (km)
400 14.623
Havai hatlar 220 84,5
154 31.932
66 508,5
Toplam 47.148
154 170,9
Yer alt kablosu
380 22,3
Toplam 193,2
Kaynak: TEA

Aadaki izelgede 2010 yl itibaryla trafo says ve kurulu gc gsterilmektedir.
izelge 7-2: Trafo Says ve Kurulu Gc
Gerilim seviyesi (kV) Trafo says Kurulu gc (MVA)

400 184 35.020
154 1034 58.015
66 54 637
Kaynak: TEA
Elektrik Piyasas Tarifeler Ynetmeliinin 6 nc ve 8 inci maddelerinde iletim balant tarifesi ve

iletim tarifesi dzenlenmitir. Buna gre, TEA tarafndan hazrlanan iletim tarifesi; iletim sistemi
kullanm fiyat, iletim sistemi iletim fiyat ve piyasa iletim creti ile tarifenin uygulanmasna ilikin
usul ve esaslardan olumaktadr. letim balant tarifesi ise iletim balant bedeli ile tarifenin
uygulanmasna ilikin usul ve esaslardan olumaktadr. Ancak, iletim balant tarifesi Kurul tarafndan
onaylanan iletim tarifesinin ekinde yer alan Balant Bedelleri Metodolojisi/Hesaplama Yntem
Bildirimi kapsamnda onaylanmaktadr.
TEAn ilk iletim tarifesi 19.03.2003 tarihli ve 103 sayl Kurul Kararyla, 01.04.2003 tarihinden
geerli olmak ve bu konuda yeni bir dzenleme yaplncaya kadar uygulanmak zere onaylanmtr.
Ancak, ukurova Elektrik A.. ve Kepez Elektrik T.A.. grev blgelerine ait maliyetlerin konsolide
edilmesi sonucunda meydana gelebilecek deiikliklerden dolay TEA tarafndan baka bir tarife
nerisi sunulmas zerine, 24.07.2003 tarihli ve 103 sayl Kurul Kararyla, iletim tarifesi ayn yl
01.08.2003 tarihinden geerli olmak ve bu konuda yeni bir dzenleme yaplncaya kadar uygulanmak
zere deitirilerek yeniden onaylanmtr.
2004 ve 2005 ylndaki yeni iletim tarifeleri srasyla 01.04.2004 ve 01.05.2005 tarihlerinden
itibaren geerli olmak ve bu konuda yeni bir dzenleme yaplncaya kadar uygulanmak zere Kurul
tarafndan onaylanmtr. 2006 ylnda, 03.11.2004 tarihli ve 25632 Elektrik Piyasas Dengeleme ve
Uzlatrma Ynetmeliinin nakdi uygulamasna balanmas nedeniyle, 04.08.2006 tarihli ve 849 sayl
Kurul Kararyla 01.08.2006 tarihi itibaryla uygulanacak olan yeni iletim tarifesi onaylanmtr. Buna
gre; organize toptan elektrik piyasasnda nakdi uygulamann balamas nedeniyle, piyasa iletim
creti ilk defa ayr bir tarife kalemi olarak belirlenmitir. 2007 ylndan itibaren onaylanan tm iletim
tarifelerinde ise yllk uygulama dnemleri olarak takvim yllar esas alnmtr. Tm tarife

kalemleri, iletim tarifesi zerinden Kurum adna tahsil edilebilecek cret olan iletim ek creti dahil
olarak belirlenmektedir7.
7.1 LETM SSTEM KULLANIM FYATI
19.03.2003 tarihli ve 103 sayl Kurul Karar ile onaylanan ilk iletim tarifesinde iletim sistemi 22
blgeye ayrlarak tm trafo merkezlerinin bal olduklar blgeler Karar ekinde belirtilmi ve iletim
sistemi kullanm fiyat her bir blge iin retim ve tketim sistem kullanm tarifesi eklinde ayr ayr
belirlenmitir. 01.04.2004 tarihinden itibaren, ithalat ve ihracat faaliyetleri iin ihtiya duyulmas
zerine, bu blgelere 23. blge ilave edilmi ve bu blgedeki sistem kullanm tarifelerinde retim
ksmndaki fiyatlar ithalata, tketim ksmndaki fiyatlar ise, ihracata uygulanacak tarifeler olarak
belirlenmitir.
2009 ylna kadar 23 blge uygulamasna devam edilmi, 2009 ylndan itibaren ise trafo
merkezlerinin bal olduklar blge says 14e drlerek ithalat/ihracat faaliyetleri iin kullanlan
blge ile beraber 15 blgeye ynelik tarife uygulamasna geilmitir.
letim sistem kullanm tarifelerinde ilgili blgeler iin ilk fiyatlar belirlendikten sonra her yl
tm blgeler iin ayn oranda art veya indirimler uygulanmtr. lk tarife deiiklii dndaki tm
tarife deiikliklerinde gerek retim gerekse tketim sistem kullanm tarifeleri tm blgeler iin ayn
oranda arttrlm veya azaltlmtr, buna bal olarak ekil 7-2 zerindeki eriler 2003 yl dnda st
ste akmtr. letim sistemi retim ve tketim kullanm tarifelerindeki yllk deiim oranlar ekil
7-2de gsterilmitir. Blge saysndaki deiim nedeniyle 2009 ylndan itibaren deiim oranlar ayn
ekil zerinde ayr olarak gsterilmitir.
7
letim ek creti Kurul tarafndan 2003 ylnda % 0,7 ve dier yllarda ise % 0,5 olarak belirlenmitir.
ekil 7-2: letim Sistemi retim ve Tketim Kullanm Tarifeleri Yllara Gre Deiimi (%)
Kaynak: EPDK
zellikle son yllardaki iletim tarife blgelerinin tarifelerini daha iyi inceleyebilmek amacyla 2009,
2010 ve 2011 yl letim Sistemi retim ve Tketim Kullanm Tarifeleri ekil 7-3 ve ekil 7-4te
gsterilmitir:
ekil 7-3: Yllar tibaryla Blgelere Gre letim Sistem Kullanm Tarifesi - retim (TL/MW-Yl)
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
9 15 1 12 6 14 7 2 11 5 10 8 4 3 13
2009 2010 2011 2011 Ortalama
Kaynak: EPDK

retim iin letim Sistem Kullanm Tarifelerine bakldnda; 1, 9 ve 15 numaral blgelerde
tarifenin yksek olduu, 13, 3 ve 4 numaral blgelerde ise dk olduu grlmektedir. Tketim iin
letim Sistem Kullanm Tarifelerine bakldnda da tam aksine 1, 9 ve 15 numaral blgelerde tarifenin
dk olduu; 13, 3 ve 4 numaral blgelerde ise yksek olduu grlmektedir.
15 numaral blgenin ithalat/ihracat blgesi olduu, 1 ve 9 numaral blgelerdeki trafo

merkezlerinin ise genelde retim faaliyetlerin younlat Ege ve Gney Marmara blgelerinde
bulunduklar grlmektedir.
ekil 7-4: Yllar tibaryla Blgelere Gre letim Sistem Kullanm Tarifeleri Tketim (TL/MW-Yl)
40.000
35.000
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
-
13 4 3 8 10 7 2 11 6 12 5 14 1 15
2009 2010 2011 2011 Ortalama
Kaynak: EPDK
3, 4 ve 13 numaral blgeler ise, retime nazaran tketimin youn olduu Trkiyenin Kuzey
Dou, Dou ve Gney blgelerini iermektedir.

ekil 7-5: 2011 Yl Blgelere Gre letim Sistemi retim ve Tketim Kullanm Tarifeleri (TL/MW-Yl)
40.000
35.000
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
-
13 4 3 8 10 7 2 11 6 12 5 14 1 15 9
Tketim Tarifesi retim Tarifesi
Kaynak: EPDK
7.2 LETM SSTEM LETM FYATI
Tm tarife blgelerinde retim ve tketimde ayn olarak belirlenmitir. Her yl sistem

iletimindeki ihtiyaca gre tarife belirli bir oranda deitirilmitir.
ekil 7-6: letim Sistemi letim Tarifesi (TL/MW-Yl)
450 50%
400 40%
350 30%
300
20%
250
10%
200
0%
150
100 -10%
50 -20%
0 -30%
2003- 1 2003- 2 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Sistem letim Tarifesi (TL/MW-Yl) Deiim (%)

Kaynak: EPDK
7.3 PYASA LETM CRET
Piyasa iletim creti aylk toplam tutar olarak belirlenmekte ve faturann dzenlendii ay iinde
faaliyet gsteren piyasa katlmclarnn ilem hacmi dikkate alnarak katlmclara yanstlmaktadr.
Organize toptan elektrik piyasalarndaki gelimeye paralel olarak piyasa iletim creti de devaml
olarak gncellenmektedir.
ekil 7-7: Piyasa letim creti (TL/Ay)
600000 25%
500000
20%
400000
15%
300000
10%
200000
5%
100000
0 0%
2007 2008 2009 2010 2011
Piyasa letim creti (TL/Ay) nceki Yla Gre Deiim (%)
Kaynak: EPDK
7.4 LETM SSTEM YATIRIMLARI
Elektrik Piyasas Tarifeler Ynetmelii ile Elektrik Piyasasnda Gelir ve Tarife Dzenlemesi
Kapsamnda Dzenlemeye Tabi Unsurlar ve Raporlamaya likin Esaslar Hakknda Teblie gre,
tarifeleri dzenlemeye tbi tzel kiilerin gelir dzenlemelerinin ve tarifelerinin oluturulabilmesi iin,
bu tzel kiilerin dzenlemeye esas net yatrm harcamalarn Kuruma sunmalar gerekmektedir.

Tarifesi dzenlemeye tbi bir kurulu olan TEAn da bu kapsamda yatrm harcamalarn Kuruma
sunmas ve bu harcamalarn Kurul tarafndan onaylanmas gerekmektedir.
TEAn yllar itibaryla sunduu yatrm harcamalarndan Kurul tarafndan uygun grlerek
onaylanan yatrm harcamalarna ilikin bilgiler aada gsterilmitir:
izelge 7-3: Onaylanan Ve Gerekleen letim Yatrm Tutarlar
Yl Onaylanan Tutar Onaylanan Tutara Esas Gerekleen Tutar

(Bin TL) Proje Adedi (Bin TL)
2006 235.820 92 446.415
2007 516.726 156 249.670
2008 644.615 137 451.490
2009 1.403.544 340 -
2010 741.915 154 -
2011 698.340 137 -
Kaynak: EPDK
Gerekleen yatrmlar ile onaylanan yatrmlar arasnda ge ve erken gerekleen yatrmlardan

dolay ok byk farkllklar olabilmektedir. rnein 2007 ylnda gereklemesi planlanan yatrmlarn
2006 ylnda gereklemesi ve ayn ekilde nceki yllarda gereklemesi gereken yatrmlarn da 2006
ylnda ancak tamamlanabilmesi gibi nedenlerle, ayn ylda onaylanan yatrmn ok zerinde yatrm
gereklemesi meydana gelmitir.
Ayrca; Elektrik Piyasasnda Gelir ve Tarife Dzenlemesi Kapsamnda Dzenlemeye Tabi Unsurlar
ve Raporlamaya likin Esaslar Hakknda Tebliin (Tebli);
- Dzenlemeye esas yatrm harcamalar balkl 9 uncu maddesinin ikinci fkrasnda yer alan
Yatrm harcamalar, harcamaya ilikin varlklarn kullanma hazr hale geldii veya kullanlmaya
baland tarife yl itibaryla, kur fark, vade fark, faiz ve benzeri finansman gideri unsurlar dikkate
alnmakszn, sz konusu tarife ylna ait hesaplamalarda dzenlemeye esas yatrm harcamas olarak
dikkate alnr. ve
-Onaylanm net yatrm harcamasna temel tekil eden yatrmlarn eksik veya fazla gereklemesi
balkl 15 inci maddesinin ikinci fkrasnda yer alan Bir uygulama dnemi ierisinde gerekleen
yatrmlarn gelir dzenlemesinde esas alnan birim fiyatlar kullanlarak belirlenen deerinin, sz
konusu uygulama dnemine ilikin onaylanm net yatrm harcamasnn zerinde olmas durumunda,
yatrm harcamalarna ilikin olarak Kurulun nceden onaynn alnmas koulu ile, uygulama dnemi

ierisinde fazladan gerekleen yatrmlar ve bu yatrmlara ilikin alternatif maliyet, sz konusu
uygulama dnemine ait net yatrm harcamalarna ilikin itfa edilmemi tutarn uygulama dnemi
gerekleen kapan deerine ilikin hesaplamalarda dikkate alnr.
hkmleri erevesinde TEAa yatrmlarn kullanma girdii yl itibaryla itfa ve getiri verilmekte ve
gerekleen ile onaylanan yatrmlar arasndaki farka ait Yatrm Fark Dzeltme Bileeni
hesaplamasnda gelir dzenlemesinde dikkate alnan birim fiyatlar kullanlmaktadr. Bu nedenle;
yatrmlarn eksik gereklemesi TEAn tarifesini ciddi miktarlarda etkilemektedir.
Dier taraftan TEA, 233 Sayl Kanun Hkmnde Kararname (KHK) kapsamnda Kamu ktisadi
Teebbs konumunda olup, her yl Devlet Planlama Tekilat Mstearlna (DPT) denek tahsis
iin yatrm ile ilgili bilgilerini sunmakta ve DPT tarafndan kabul edilen yatrmlara denek tahsisi
yaplmaktadr. TEA Kamu hale Kanununun (KK) 62 nci maddesi gereince; denei bulunmayan
herhangi bir projenin ihalesini yapamamakta, ayrca ngrlen yllk denein proje maliyetinin %
10undan az olmamas gerekmektedir.
Bununla beraber, 2009 Yl Programnn Uygulanmas, Koordinasyonu ve zlenmesine Dair

18.10.2008 tarihli ve 27028 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 2008/14200 sayl kararn 5 inci
maddesinde;
2009 Yl Yatrm Programnda yer alan toplu ve toplulatrlm projelerde detay programlarn
tespitinde kuruluun bal veya ilgili olduu bakann, niversitelerde rektrn ve dier kurumlarda
kurum st yneticisinin onayyla tespit edilir. Detay programlara ait bilgiler Yatrm Programnn
Resm Gazetede yaymlanmasn mteakip 30 gn iinde Devlet Planlama Tekilat Mstearlna
bildirilir
hkm yer almaktadr.
Bu erevede; TEA Kurumumuz tarafndan onaylanan birinci ve ikinci uygulama dnemi yatrm
tutarlarn DPT iin hazrlam olduu bir nceki yl yatrm projeleri ile henz DPT tarafndan kabul
edilip denek tahsis edilip edilmeyecei belli olmayan proje nerilerini onaylanmak zere EPDKya
sunmaktadr.
EPDK tarafndan, Tebli hkmlerine gre harcamaya ilikin varlklarn kullanma hazr hale
geldii veya kullanlmaya baland tarife yl itibaryla, kur fark, vade fark, faiz ve benzeri
finansman gideri unsurlar dikkate alnmakszn bulunan deeri dzenlemeye esas yatrm
harcamalar olarak kabul edilirken, genellikle TEA yatrm harcamas olarak DPT tarafndan
onaylanan deneklerden yaplan harcamalar alglamakta, varlklarn kullanma hazr hale gelmesi

ilkesi gz ard edilebilmektedir. Bu durum ou zaman, devam etmekte olan yatrmlarn eksik
yaplm yatrmlar olarak kabul edilmesine ve yatrm fark dzeltme bileeninin yksek seviyede
olumasna neden olmaktadr.

8. DAITIM VE PERAKENDE SATI FAALYETLER
Trkiyede elektrik datm sektr zaman iinde eitli yapsal aamalardan gemitir. 4628 Sayl
Kanunun yrrle girmesinden 2004 ylna kadar devam eden srete TEDA, yedi bal ortaklk ve
bu bal ortaklklarn dnda kalan illerde messeseler eklinde yaplanmtr.
izelge 8-1: TEDAa Bal Ortaklklar
Bal Ortaklklar Blge lleri

Bakent EDA Ankara ve Krkkale
Boazii EDA stanbul Avrupa yakas
Karaelmas EDA Zonguldak, Karabk, Bartn ve ankr
Krfez EDA Kocaeli ve Gebze
Meram EDA Konya ve Karaman
Sakarya EDA Sakarya, Bolu ve Dzce
Trakya EDA Edirne, Krklareli ve Tekirda
Bu dnemden sonraki srete elektrik datm sektrnde serbest piyasa koullarn ve rekabete
dayal bir piyasa ortamn tesis etmek amacyla kamu mlkiyetindeki elektrik datm irketlerinin
zelletirilmesine karar verilmi, bu erevede 17 Mart 2004 tarihli ve 2004/3 sayl Yksek Planlama
Kurulu karar ile Elektrik Enerjisi Sektr Reformu ve zelletirme Strateji Belgesi yaymlanm ve
aada yer alan haritada belirtildii zere Trkiye yirmi bir elektrik datm blgesine ayrlmtr.

ekil 8-1: Elektrik Datm Blgeleri
zelletirme yntemi olarak 4046 sayl Kanun erevesinde yer alan letme Hakk Devri yntemi
tercih edilmitir. Bu yntemde, datm varlklarnn mlkiyeti TEDA bnyesinde kalmakla beraber,
datm irketlerinin iletme hakkna dayal olarak hisselerinin tamamnn blok sat yaplmaktadr.
Datm irketleri, EPDK tarafndan belirlenen kayp-kaak oran, iletme ve yatrm maliyetleri ile
tketim hedefleri gibi unsurlar ieren bir tarife metodolojisine tabidir. Yatrmclar, onayl ebeke
yatrmlarn tarifeler araclyla geri almaktadr. zelletirme ilemleri zelletirme daresi Bakanl
tarafndan yrtlmekte olup zelletirme srecinde gelinen durum aadaki ekilde grlmektedir.
ekil 8-2: Elektrik Datm Blgelerinin zelletirme Devirleri
Bununla beraber, 2011 yl ba itibaryla Aras Elektrik Datm A.., Akdeniz Elektrik Datm A..,
Dicle Elektrik Datm A.., Gediz Elektrik Datm A.., Toroslar Elektrik Datm A.., Vangl Elektrik
Datm A.., Boazii Elektrik Datm A.., stanbul Anadolu Yakas Elektrik Datm A.. ve Trakya
Elektrik Datm A..nin iletme hakk hala TEDA bnyesindedir. 3096 sayl Kanun erevesinde

Menderes Elektrik Datm A.., AYDEM Elektrik Datm A..ye devredilirken, yine ayn sayl Kanun
hkmleri uyarnca alnan 27.12.2010 tarih ve 2958-2 ve 2958-3 sayl Kurul Kararlaryla Gksu
Elektrik Datm A..nin AKEDA Elektrik Datm A..ye devri tamamlanmtr.
mtiyaz sresi 1982 ylnda dolan Kayseri ve Civar Elektrik T.A..ye (KCETA) grevli irket olarak,
01.03.1990 tarihinden itibaren 70 yl sreyle Kayseri linin tamam ile Sivas line bal baz ile ve
kylerdeki elektrik retim, iletim ve datm hizmetlerini gerekletirme grevi verilmitir. KCETA ile
yaplan Grev Verme Szlemesi ise 4628 sayl Elektrik Piyasas Kanunu ile mevcut szleme olarak
kabul edilerek, sz konusu irkete mevcut szlemelerini tadil ederek lisansl bir ekilde faaliyet
gsterme hakk verilmitir. Bu kapsamda, irket szlemesini tadil ederek 15.07.2009 tarihinden
itibaren lisansl olarak datm faaliyetini srdrmeye devam etmektedir.
Datm zelletirme srecinde, sektr yapsn iyiletirmek amacyla Kanunda ve ikincil

mevzuatta ok sayda deiiklik yaplmtr. Kronikleen baz sistem problemleriyle ilgili olarak,
zelletirmeler sonras ilk kez otomatik tarife mekanizmasnn uygulanmas ynnde kararllk
gsterilmitir. Perakende sat lisans sahibi datm irketleri tarafndan serbest piyasadan alnan
elektriin maliyetinin tketiciye yanstlabilmesi salanmtr.

izelge 8-2: Datm irketlerinin zelletirme Sreci
Elektrik Datm irketi hale Tarihi halede En Yksek Teklif Sahibi Teklif (Milyon$)
Akdeniz Elektrik Datm A.. 07.12.2010 Park Holding A.. 1165

Aras Elektrik Datm A.. 25.09.2008 Kiler Holding A.. 128,5
Bakent Elektrik Datm A.. 28.01.2009 Sabanc Holding A.. 1225
Boazii Elektrik Datm A.. 09.08.2010 MMEKA Makine thalat Pazarlama ve Ticaret A. 2990
amlbel Elektrik Datm A.. 12.02.2010 Kolin naat Turizm Sanayi ve Ticaret A.. 258,5
oruh Elektrik Datm A.. 06.11.2008 Aksa Elektrik A.. 227
Karavil Day. Tk. Mal., n. Oto. Pet. r. Paz. San. ve Tic. Ltd. ti. ve
Dicle Elektrik Datm A.. 09.08.2010
Ceylan n. Ve Tic. A.. O.G.G. 228
Frat Elektrik Datm A.. 12.02.2010 Aksa Elektrik A.. 230,25
Gediz Elektrik Datm A.. 09.08.2010 MMEKA Makine thalat Pazarlama ve Ticaret A. 1920
stanbul Anadolu Yakas EDA. 07.12.2010 MMEKA Makine thalat Pazarlama ve Ticaret A. 1813
Meram Elektrik Datm A.. 30.04.2009 Alarko Holding A.. 440
Osmangazi Elektrik Datm A.. 06.11.2008 Yldzlar SSS Holding A.. 485
Sakarya Elektrik Datm A.. 11.02.2009 Ak Enerji A.. 600
Toroslar Elektrik Datm A.. 07.12.2010 Yldzlar SSS Holding A.. 2075
Trakya Elektrik Datm A.. 09.08.2010 Aksa Elektrik Perakende Sat A.. 622
Uluda Elektrik Datm A.. 12.02.2010 Limak A.. 940
Vangl Elektrik Datm A.. 12.02.2010 Aksa Elektrik A.. 100,1
Yeilrmak Elektrik Datm A.. 06.11.2008 alk Holding A.. 441,5
Kaynak: B

zelletirme ile kayp-kaak oranlarnda dme, verimlilik art ve piyasa yapsnn
serbestletirilmesi beklenmektedir. Kayp-kaan EPDK tarafndan onaylanm olan hedeflerin altna
indirilmesiyle elde edilen ek gelir datm irketine braklmaktadr. Yine yatrmc, iletme
verimliliinin EPDK tarafndan onaylanm hedeflerin zerine karlmasyla ortaya kan ek geliri de
kullanma hakkna sahiptir.
4628 sayl Kanunun 14 nc maddesinin nc fkrasna gre zelletirme uygulamalar

erevesinde, anlan Kanunda belirtilen piyasa faaliyetlerinde yer alan gerek ve tzel kiilerden,
yabanc gerek ve tzel kiiler elektrik retim, iletim ve datm sektrlerinde, sektrel bazda kontrol
oluturacak ekilde pay sahibi olamazlar. EPDK bu konuda gerekli kontrol ve takibi yrtmekte
ykmldr.
8.1 KAYIP-KAAK
4628 sayl Kanun ile balayan reform sreci boyunca kayp-kaak orannda nemli d
salanmtr. 2002 yl itibaryla % 20,9 olan Trkiye geneli datma esas kayp-kaak oran 2008
ylnda % 14,8e kadar dmtr. Ancak 2009 ylna gelindiinde ayn orann % 17,7ye ykseldii
grlmektedir.

ekil 8-3: Trkiye Geneli Datm Seviyesi Kayp-Kaak Miktar (MWh) ve Oran
180.000 25,0%
160.000
140.000 20,0%
120.000
15,0%
100.000
80.000
10,0%
60.000
40.000 5,0%
20.000
- 0,0%
Kayp-Kaak Oran (%) Kayp-Kaak Enerji Miktar

Datma Esas Tketim (MWh)
Kaynak: TEDA
Kayp-kaak parametresi, oran olarak incelemenin yan sra miktar olarak incelendiinde, 2002
ylnda 19.630 MWh olan toplam kayp enerji miktarnn, 2009 ylna gelindiinde artan enerji
tketimi ile doru orantl olarak 23.033 MWhe ykseldii grlmektedir. Yukardaki ekilde
grld zere geen srete kayp-kaak oran azalrken, artan tketim nedeniyle datm
ebekesinde kaybolan enerji miktarnda az da olsa bir art grlmektedir. 2010 yl ortalama SGF
fiyat olan 12,16 Kr/kWh zerinden hesaplandnda, 2009 yl kayp-kaak enerji miktarnn lkemiz
ekonomisine maliyeti yaklak olarak 3 milyar TLdir.
ekil 8-4te 2009 yl kayp-kaak oranlar datm blgesi baznda gsterilmitir. Sz konusu
ekilde grld zere en yksek kayp-kaak oran % 73 ile Dicle Elektrik Datm A..de, en dk
ise % 5,6 ile Uluda Elektrik Datm A..de gereklemitir.

ekil 8-4: 2009 yl Datm Blgeleri Kayp-Kaak Oranlar
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Kayp-Kaak Oran Trkiye Ortalama Kayp-Kaak Oran (%)
Kaynak: TEDA
Kayp-kaak enerji miktar ise ekil 8-5te gsterilmitir. ekilde grld zere en yksek kayp-
kaak enerji miktarnn Dicle Elektrik Datm A..de olduu, te yandan, dk kayp-kaak oranna
ramen yksek tketimi nedeniyle Boazii Elektrik Datm A..de ikinci en yksek kayp-kaak
enerji miktarnn gerekletii grlmektedir.
ekil 8-5: 2009 Yl Datm Blgeleri Kayp-Kaak Enerji Miktarlar (MWh)
12.000.000 80%
70%
10.000.000
60%
8.000.000
50%
6.000.000 40%
30%
4.000.000
20%
2.000.000
10%
0 0%
Kayseri
Ayeda
Aydem
Boazii
Aras
Sakarya
Trakya
Vangl
Bakent
Uluda
Frat
Osmangazi
Gediz
Akdeniz
oruh
Gksu
amlbel
Dicle
Toroslar
Meram
Yeilrmak
Kayp-Kaak Enerji Miktar (MWh) Oran
Kaynak: TEDA

8.2 ELEKTRK TARFELER
Strateji Belgesinde yer alan esaslar erevesinde, Trkiye elektrik piyasas, retim ve datm
ieren, kapsaml bir dzenleme ve yeniden yaplandrma srecine girmitir. Bu sre erevesinde,
planlanan yapsal gereksinimlere cevap vermesi amacyla yeni bir tarife metodolojisi gelitirilmitir.
Elektrik piyasasnda hedeflenen liberal yapnn temel amac, sistemin verimliliini artrarak ve
kaliteden dn vermeksizin tarifelerin drlmesini salamaktr. Bu balamda, tarifeler, maliyet
tabanl olarak, kayp-kaaa ve iletme verimliliine ilikin nceden tespit edilmi ve iyiletirme
ngren hedefler erevesinde belirlenmitir. 2006-2010 yllar arasndaki be yllk ilk uygulama
dnemi (veya gei dnemi), maliyete dayal tarife yapsna gei sreci olarak belirlenmitir.
Gei dnemi 09.07.2008 tarihli 5784 sayl Kanun ile 2012 ylna kadar uzatlmtr. Dolaysyla,
fiyat eitleme mekanizmasnn ve gei dnemi enerji sat anlamalarnn sresi 2012ye kadar
uzatlmtr. Datm blgeleri iin 2006-2010 dneminde uygulanacak olan son kullanc tarifeleri ve
bu tarifelerin hesaplanmasna esas oluturan gelir gereksinimleri, zelletirme ncesinde EPDK
tarafndan onaylanmtr. Sz konusu gelir gereksinimleri datm ve perakende hizmetleri iin
ngrlen giderleri karlamakta ve hedef kayp-kaak miktar iin bir karlk iermektedir. Datm
irketleri, EPDK onayl tarifelerin sreleri sona erdikten sonra Elektrik Piyasas Tarifeler
Ynetmeliine ve ilgili ynetmeliklere uygun olarak tarifeleri kendileri metodoloji erevesinde
hazrlayarak Kurul onayna sunacaklardr.
Gei dnemi, maliyet tabanl olmayan mevcut tarife sisteminden, hedeflenen maliyet tabanl
yapya sorunsuz ve aamal bir gei salayacak ekilde tasarlanmtr. 2012 ylna gelindiinde, abone
gruplarnn byk ounluunda maliyet tabanl tarifelere geilmi olmas hedeflenmektedir.
Tarifeyi meydana getiren drt bileen (vergi ve dier kesintiler bileeni hari) olmak zere
perakende sat, perakende sat hizmeti, datm ve iletim tarifeleri; Elektrik Piyasas Kanunu,
Elektrik Piyasas Tarifeler Ynetmelii ve ilgili dzenlemeler uyarnca birbirinden ayrtrlmtr. Buna
gre, perakende sat tarifesi, perakende sat lisans sahibi datm irketi tarafndan satn alnan
enerjinin ortalama fiyatn yanstan bir fiyat tavanna sahiptir. Datm ve perakende hizmet
tarifeleri ise datm ve perakende hizmetlerine ilikin iletme giderlerini ve yatrm harcamalarn
karlamaya ynelik gelir tavann ihtiva eder. letim tarifesi kamuya ait iletim irketi tarafndan
fatura edilen ve tketiciye tamamen yanstlan iletim maliyetlerinden oluur.

Strateji Belgesinde belirtildii zere, blgesel tarife uygulamas sz konusu olduunda ortaya
kacak olan fiyat eitsizlii nedeniyle ilk uygulama dneminde ulusal tarife sisteminin devam
etmesi ngrlmtr. Mevcut durumda ise, elektrik kayp-kaak parametresinin blgeler arasnda
yksek deikenlik gstermesi nedeniyle, maliyet tabanl tarifelerin uygulanmas durumunda tarifeler
arasndaki fark yksek olmaktadr.
Sonu olarak gei dnemi sresince ulusal tarifenin uygulanmas sonucu baz blgeler,
belirlenmi olan gelir tavanlarnn zerinde gelir elde ederken, dierleri gelir tavannn altnda gelir
elde edeceklerdir. EPDK, uygulamaya koyduu fiyat eitleme mekanizmas sayesinde blgeler aras
gelir transferi yaparak elde edilen gelir ile hedeflenen gelir tavan arasndaki fark ortadan
kaldrmaktadr.
izelge 8-3: Uyum Bileeni Uygulamalarndan Sonra Elde Edilen Trkiye Geneli Ortalama Tarifeleri
Gei Dnemi Ulusal Tarifeleri (Kr/kWh)

Abone grubu/yl 2006 2007 2008 2009 2010
Sanayi OG 11,63 11,52 11,4 11,3 11,19
Sanayi AG 11,63 11,63 11,63 11,63 11,63
Ticarethane 14,75 14,5 14,15 13,87 13,62
Mesken 12,4 12,4 12,64 12,89 13,14
Tarmsal Sulama 11,19 11,19 11,19 11,19 11,19
Aydnlatma 11,97 12 12,04 12,07 12,1
Kaynak: EPDK
2011-2015 yllarn kapsayan ikinci uygulama dnemine ilikin tarife usul ve esaslar Kurul karar
ile belirlenmitir. kinci uygulama dnemine hazrlk erevesinde alnan Kurul kararyla Elektrik
Piyasas Serbest Tketici Ynetmeliinin 10 uncu maddesi hkmleri uyarnca serbest tketici limiti
2011 yl itibaryla 30.000 kWh/yl olarak uygulanmaya balamtr. 28.01.2010 tarihinde alnan Kurul
karar ile bir nceki yla ait 100.000 kWh/yl olan serbest tketici limitinin 30.000 kWh/yla
drlmesi ile beraber serbest tketici saysnda ve piyasa aklk orannda art salamas
beklenmektedir.
Tketiciyi dorudan etkileyen bir baka kurul karar da TRT pay ile ilgilidir. 01.02.2011 tarihli ve
3065 sayl Kurul kararyla 09.07.2008 tarihli ve 5784 sayl Kanun ile 04.12.1984 tarihli ve 3093 sayl
Trkiye Radyo-Televizyon Gelirleri Kanununun 4 nc maddesinin (c) bendinde yaplan dzenleme
ve 28.12.2010 tarihli ve 2999 sayl Kurul karar uyarnca, nihai tketiciye elektrik enerjisi sat yapan
lisans sahibi tzel kiiler tarafndan; iletim, datm ve saya okumaya ilikin perakende sat hizmeti

ile kayp enerjiye ilikin bedeller hari olmak zere, net enerji ve saya okuma dndaki perakende
sat hizmet bedelleri toplamnn TRT Paynn hesaplanmasnda dikkate alnmasna karar verilmitir.
Dolaysyla kayp bedeli TRT pay matrahndan karlmtr. 09.07.2008 tarihli ve 5784 sayl
Kanun ile, 04.12.1984 tarihli ve 3093 sayl Trkiye Radyo-Televizyon Gelirleri Kanununun 4 nc
maddesinin (c) bendi Nihai tketiciye elektrik enerjisi sat yapan lisans sahibi tzel kiiler, iletim,
datm ve perakende sat hizmetlerine ilikin bedeller hari olmak zere, elektrik enerjisi sat
bedelinin yzde ikisi tutarndaki pay (Katma Deer Vergisi, dier vergiler, fon ve paylar ile benzeri
kesintiler hari) faturalarnda ayrca gsterir ve bu kapsamdaki bedelleri Trkiye Radyo-Televizyon
Kurumuna intikal ettirirler. Organize sanayi blgeleri tzel kiilikleri, serbest tketici olarak
tedarikilerden katlmclar iin temin ettikleri enerjiye ilikin olarak Trkiye Radyo-Televizyon
Kurumuna ayrca pay yatrmaz. eklinde deitirilmitir.
28.12.2010 tarihli ve 2999 sayl Kurul karar ile 01.01.2011 tarihinden itibaren uygulanmasna karar
verilen elektrik datm irketi tarifelerine gre perakende sat lisans sahibi datm irketlerinden
enerji temin eden kullanclar ile bunlar dndaki kaynaklardan enerji temin eden tketicilerin
tarifeleri aadaki bileenleri iermektedir;
izelge 8-4: Elektrik Tarife bileenleri
Perakende sat
Perakende sat
lisans sahibi
Tarife bileenleri lisans sahibi
datm irketleri
datm irketleri
dndakiler
1) Net enerji bedeli
2) Kayp enerji bedeli
3) Datm bedeli
4) Saya okumaya ilikin perakende sat hizmet bedeli
5) Saya okuma dndaki perakende sat hizmet bedeli
6) letim bedeli
Gvence bedellerine ilikin usul ve esaslarda deiiklie gidilerek 01.01.2011 tarihinden itibaren
geerli olacak ve yaplacak yeni abonelikler iin uygulanacak kW bana gvence birim bedelleri
aadaki gibi belirlenmitir:

izelge 8-5: Gvence Birim Bedeli
Abone Gruplar Gvence birim bedeli TL/kW

Sanayi ve Ticarethane 38,3
Mesken, ehit Aileleri ve Muharip Gaziler 13,6
Tarmsal Sulama, Aydnlatma ve Dier 18,1
Kaynak: EPDK
Ayrca en dk balant gc, 5 kW olarak yeniden belirlenmitir. kinci uygulama dnemi iinde
geerli olmak zere tarifeler yoluyla elektrik datm ve perakende sat sektrlerini etkileyen balca
Kurul Kararlar:
1) 16.12.2010 tarihli ve 2930 sayl Kurul karar ile yeni bir uygulamaya gidilerek Trkiye
Ortalama Elektrik Toptan Sat Fiyat (TORETOSAF) ikiye ayrlm, yenilenebilir enerji
kaynaklarndan retim yapan enerji retim irketlerinden enerji satn almnda 14,07 Kr/kWh
olarak,
4628 sayl Elektrik Piyasas Kanunu gereince; perakende sat lisansna sahip datm
irketlerinin sahibi olduu veya itirak ilikisinde bulunduu retim irketi veya irketlerinden
elektrik enerjisi satn almnda ise lke Ortalama Elektrik Toptan Sat Fiyat olarak ilgili her
saat iin gn ncesi planlama kapsamnda belirlenen sistem marjinal fiyatlarnn ya da gn
ncesi piyasasnda belirlenen nihai piyasa takas fiyatnn esas alnmasna karar verilmitir.
2) 29.12.2010 tarihli ve 27800 sayl mkerrer Resmi Gazetede yaymlanan Perakende Sat
Hizmet Geliri le Perakende Enerji Sat Fiyatlarnn Dzenlenmesi Hakknda Teblide
Deiiklik Yaplmasna Dair Tebli in nc maddesinin ikinci fkrasnda yer alan Ortalama
Kayp Kaak Bedeli Fiyat Tavannn (OKKBFTt) hesaplanmasna ilikin yeni formlasyona gre
ebekeye datm gerilim seviyesinden bal tketiciler iin kayp bedeli uygulamas
getirilmitir.
3) 21.09.2010 tarihli ve 2776 sayl Kurul karar ile 2011-2015 yllarn kapsayan ikinci uygulama
dnemine ilikin alternatif maliyet oran % 10,49 (reel ve vergi ncesi), dzenlemeye esas net
yatrm harcamalar iin itfa sresi ise 10 yl olarak belirlenmitir.

4) 16.12.2010 tarihli ve 2932 sayl Kurul kararyla belirlenen elektrik datm irketleri iin 2011-
2015 uygulama dnemi datm faaliyeti kayp-kaak hedefleri aadaki izelgede yer ald
gibidir:
izelge 8-6: 2011-2015 Uygulama Dnemi Datm Faaliyeti Kayp-Kaak Hedefleri
Datm irketi 2011 2012 2013 2014 2015

Akdeniz EDA 8,86 8,45 8,05 8,02 8,02
Aras EDA 22,92 19,04 17,62 16,30 15,08
AYDEM EDA 9,80 9,34 8,90 8,49 8,09
AYEDA 7,12 6,79 6,61 6,61 6,61
Bakent EDA 8,46 8,07 7,88 7,88 7,88
Boazii EDA 9,12 8,69 8,28 7,90 7,57
amlbel EDA 7,72 7,36 7,02 6,92 6,92
oruh EDA 10,90 10,39 10,15 10,15 10,15
Dicle EDA 60,96 50,63 42,06 34,93 29,01
Frat EDA 12,59 11,65 11,11 10,59 10,09
Gediz EDA 8,48 8,08 7,70 7,34 7,00
Gksu EDA 10,03 10,03 10,03 10,03 10,03
Kayseri ve Civar TA 10,01 10,01 10,01 10,01 10,01
Meram EDA 8,59 8,28 8,28 8,28 8,28
Osmangazi EDA 7,21 7,21 7,21 7,21 7,21
Sakarya EDA 7,66 7,31 6,96 6,64 6,33
Toroslar EDA 9,38 8,94 8,52 8,12 7,74
Trakya EDA 7,70 7,70 7,70 7,70 7,70
Uluda EDA 6,96 6,90 6,90 6,90 6,90
Vangl EDA 46,15 38,33 31,84 26,45 21,97
Yeilrmak EDA 10,35 9,87 9,41 8,97 8,78
Kaynak: EPDK

8.3 DAITIM SEVYES TKETM
2000-2009 yllar arasndaki TEDA verilerine dayanlarak hazrlanan ve aadaki grafikte

zetlenen verilere gre lkemiz elektrik tketim miktar 2001 ve 2009 yllarnda tketimde yaanan
de ramen 98.295,7 GWhtan 156.894,1 GWha ykselmitir.
ekil 8-6: Trkiye Datma Esas Elektrik Tketimi Grafii (GWh)
180.000
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
102.948
111.766
121.142
130.263
144.091
155.135
161.948
156.894
98.296
97.070
20.000
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Datm Net Tketim
Kaynak: TEDA
8.4 DAITIM YATIRIMLARI
2006-2009 Dneminde 21 adet datm irketi tarafndan 2,5 milyar TL yatrm yaplmas
ngrlm iken sz konusu dnemde 1,0 milyar TLlik fazla yatrm yaplarak datm irketlerince
toplam 3,5 milyar TL tutarnda yatrm gerekletirilmitir. Yaplan fazla yatrmn Babakanlk KYDES
ve BELDES projelerinden kaynakland deerlendirilmektedir.

ekil 8-7:: Datm irketlerinin Onayl ve Gerekleen Yatrmlar (Milyon TL)
TL
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
2006 2007 2008 2009
Onaylanan Gerekleen
Kaynak: EPDK
kinci tarife dnemi olan 2011-2015

2011 Dnemi iin yaklak 9 milyar TL yatrm btesi Kurul
tarafndan onaylanmtr.
ekil 8-8: 2011-2015

2015 Toplam Yatrm Harcamas (TL)
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
2011
2011-2015 Toplam Yatrm Harcamas (Milyon TL)
Kaynak: EPDK

8.5 DENETM
29.12.2010 tarihinde kabul edilen 6094 nolu Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi
retimi Amal Kullanmna likin Kanunda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun ile ad geen kanuna
Bu Kanun kapsamndaki retim tesisleri ile elektrik retim ve datm yaplan dier tesislerin lisans
kapsamndaki inceleme ve denetimi EPDK tarafndan yaplr veya gerektiinde masraflar ilgililerine
ait olmak zere EPDK tarafndan yetkilendirilecek denetim irketlerinden hizmet satn alnarak EPDK
tarafndan yaptrlabilir. Denetim irketleri ile ilgili uygulamaya ilikin usul ve esaslar, Bakanlk gr
alnmak kaydyla EPDK tarafndan karlacak ynetmelikle dzenlenir. hkm ilave edilerek
zelletirilen datm irketlerinin EPDK tarafndan yetkilendirilecek denetim irketlerince
denetlenebilmesine imkan tannmtr.
Konu hakknda hazrlanan Elektrik Piyasasnda Faaliyet Gsteren retim ve Datm irketlerinin
Lisanslar Kapsamndaki Faaliyetlerinin Denetlenmesine likin Ynetmelik Tasla hazrlanarak ilgili
mevzuat erevesinde EPDK internet sitesinde kamuoyu gr ve nerilerine almtr.
Bu Ynetmelik Tasla; EPDKdan Elektrik retim veya Datm Lisans alan irketlerin
faaliyetlerinin denetiminin, Elektrik Piyasas Kanun, Ynetmelik, Tebli ve Kurul Kararlar
kapsamnda, Kurum adna denetlenmesine ilikin dzenlemeleri iermektedir.
Ayrca, EPDKya piyasa katlmclar ve tketicilerden ulaan bilgi ve belgeler ile datm irketleri
nezdinde yaplan yerinde incelemeler neticesinde Kurumumuzca aadaki sonulara ulalmtr:
Datm irketlerine yaplan balant bavurular ile ilgili olarak; Elektrik Piyasas Mteri
Hizmetleri Ynetmelii ve Elektrik Piyasas Lisans Ynetmeliinin ilgili hkmleri
erevesinde, sisteme balant yaplmas halinde sistem kullanm asndan kapasitenin
yetersiz olmas nedeniyle genileme yatrm veya yeni yatrm yaplmasnn gerekli olduu ve
yeterli finansmann mevcut olmad hallerde; balant talebinin karlanabilecei makul bir
srenin gerekeleri ile birlikte bavuru sahibine yazl olarak bildirilmesi, talep sahibi
tarafndan bu sre beklenmeden yatrmn yaplmasna karar verilmesi durumunda ise,
gerekleen yatrma ait toplam harcama tutarnn sisteme balant yapan gerek veya tzel
kiinin datm tarifesi bedelinden dlecei konusunda talep sahibinin bilgilendirilmesi ve
verilen enerji msaadelerinde bu hkmn ak olarak belirtilmesi,

Teknik kaliteye ilikin olarak; Elektrik Piyasasnda Datm Sisteminde Sunulan Elektrik
Enerjisinin Tedarik Sreklilii, Ticari ve Teknik Kalitesi Hakknda Ynetmeliin teknik kaliteye
ilikin blmnde belirlenen snrlar iinde kalmak zere datm sistemi zerinde son tketici
noktalarnda tketicilerin bavuru yapmasn beklemeden periyodik olarak lmlerin
yaplarak gerekli tedbirlerin alnmas ve elektrik kalitesine ilikin olarak tketiciler tarafndan
yaplan bavurunun ncelikli olarak deerlendirmeye alnarak sorunlarn giderilmesi,
Tedarik Srekliliine ilikin olarak; yaplan incelemelerde 2006-2010 yllarna ilikin

bildirimsiz kesinti srelerinin Elektrik Piyasasnda Datm Sisteminde Sunulan Elektrik
Enerjisinin Tedarik Sreklilii, Ticari ve Teknik Kalitesi Hakknda Ynetmelik eki tablolarda
yer alan kabul edilebilir eik deerlerin stnde olduu, bildirimli kesintilerle ilgili olarak
Ynetmelikte her ne kadar bir sre snr olmasa da kesinti srelerinin ok uzun olduu tespit
edilmi olup, ikinci uygulama dneminde tedarik srekliliine ilikin bildirimli ve bildirimsiz
kesinti sreleri ve sklnn en aza indirilmesine ynelik bakm onarm almalarnn bir
program dahilinde yaplarak ard ardna kesintilerin nne geilmesi, meydana gelecek
kesintinin yazl, iitsel veya grsel kitle iletiim aralar kullanlmak suretiyle tarih, balang
ve sona erme zamannn kesintinin balama zamanndan en az krk sekiz saat nce
tketicilere bildirilerek, tketici maduriyetlerinin nlenmesi,
nc ahslara ait elektrik tesislerinin devir alnmasna ilikin olarak; ortak kullanmda
bulunan elektrik tesislerinin devir ilemlerinin datm irketleri tarafndan ikmal edilmesi,
gerekli durumlarda kamulatrma ilemlerinin yaplarak, sz konusu tesislerin herhangi bir
art ne srlmeksizin ivedi bir ekilde devir alnmas ve bakm onarmlarnn yaplmas,
Elektrik Piyasas Lisans Ynetmeliinin 40 nc maddesinin drdnc fkras uyarnca tarifeleri

dzenlemeye tabi olan datm irketlerince yaplan yapm ileri ile mal ve hizmet alm ve
satlarnn, eitlik, effaflk ve rekabet ortamnda gerekletirilmesi,
Elektrik Piyasasnda Gelir ve Tarife Dzenlemesi Kapsamnda Dzenlemeye Tabi Unsurlar ve

Raporlamaya likin Esaslar Hakknda Tebliin (Tebli) 41 inci maddesinin birinci fkras
uyarnca, bedeli Elektrik Piyasas Tarifeler Ynetmelii hkmleri uyarnca belirlenmeyen mal
ve hizmetlerin alm, sat ve kiralanmas ve bor para almak ya da vermek gibi ticari ilemleri
emsal bedellerine uygun olarak yaplmas gerektii,

Tebliin 41 inci maddesinin birinci fkrasnda yer alan ticari ilemlere ilikin politika ve
prosedrlerin Kurumumuza sunulmas ve sunulan politika ve prosedrlere aykr ilem
yaplmamas.
8.6 KALTE GSTERGELER
Kalite gstergelerinin toplanmasna ilikin gerekli altyap, Kanun ve ilgili mevzuat ile
belirlenmitir. Buna gre Elektrik Piyasasnda Datm Sisteminde Sunulan Elektrik Enerjisinin Tedarik
Sreklilii, Ticari ve Teknik Kalitesi Hakknda Ynetmeliinin, geici 2 nci maddesinde belirtildii zere
salkl lme ilikin altyap yatrmlarnn tamamlanmas konusunda ikinci uygulama dnemi yatrm
plan ierisinde; tedarik srekliliinin ve teknik kalitenin otomatik olarak kayd iin tesis edilecek
uzaktan izleme ve kontrol sistemi iin yatrm ngren ve bunun iin hazrlanan yatrm planlar Kurul
kararyla onaylanan datm irketi; sz konusu yatrm, 31.12.2012 tarihine kadar tamamlamak ve
01.01.2013 tarihi itibariyle elektrik enerjisi tedarik sreklilii ve teknik kalite gstergelerine ilikin tm
verileri otomatik olarak kaydetmeye balamakla ykmldr.
Bu konuda datm irketlerinin elektrik tedarik sreklilii ve kalitesinin salanmas balamnda

kurulmas gereken altyap yatrmlar iin 2011-2015 uygulama dnemi yatrm programnda Trkiye
genelinde yaklak 1,29 milyar TL denek Kurul tarafndan onaylanmtr.
8.7 ABONE SAYILARI VE DAITILAN ENERJ MKTARI
lkemizde 2009 yl itibaryla toplam 32.282.702 adet elektrik datm sistemi kullancs mevcut
olup, en fazla aboneye sahip datm irketi ise 3.954.871 abone ile % 16,4lk paya sahip olan
Boazii Elektrik Datm A..dr.

ekil 8-9: 2009 Yl tibaryla Datm Blgeleri Baznda Abone Saylar
4.500.000
4.000.000
3.500.000
3.000.000
2.500.000
2.000.000
1.500.000
1.000.000
500.000
0
Mesken Ticaret Sanayi Tarmsal Sulama Resmi Daire Dier
Kaynak: TEDA
Datlan enerji miktar izelge 8-11de gsterilmitir.
ekil 8-10: Datm Blgeleri Baznda Tketim Miktarlar (MWh)
25.000.000
20.000.000
15.000.000
10.000.000
5.000.000
0
Kayseri
Frat
Toroslar
Boazii
Dicle
Trakya
Aras
Bakent
Uluda
Ayeda
Sakarya
Meram
Gediz
Akdeniz
Aydem
Osmangazi
Gksu
Vangl
oruh
amlbel
Yeilrmak
Kaynak: TEDA

9. ORGANZE SANAY BLGELER (OSB) FAALYETLER
Yaklak bir milyon kiiye istihdam salayan OSBler lkemizin sadece sanayi deil ayn zamanda
istihdam kayna kurululardr. OSBler bnyesindeki sanayi tesisleri, retim ve istihdam sleri
olmann yan sra ekonomimiz iin ok nemli olan ihracat faaliyetinin lokomotifi konumundadr. Bu
nedenle bu tesislerin enerji ihtiyacnn srekli, kaliteli ve ekonomik ekilde temin edilmesi nem arz
etmektedir. nk bu tesisler ancak btn girdi maliyetlerini ucuzlatarak, rekabet gcn
arttrabilmekte ve dnya ile yarabilmektedir. Tketim seviyesine baklmakszn serbest tketici olan
OSBler serbest piyasada faaliyet gsteren retim ve toptan sat lisansna sahip tedarikilerden
rekabet ortamnda daha ucuz elektrik enerjisi temin edebilme imkanna sahiptir. Kayp ve kaak
oranlarnn dk olduu OSB snrlar ierisindeki katlmclar, ucuz elektrik enerjisi tedarik ederek
dnya piyasalarnda rekabet etme imkan bulmaktadrlar.
2010 yl sonuna itibaryla lkemizde 263 adet OSB tzel kiilii bulunmakta olup, bunlarn 148
adedi iletmededir. Organize Sanayi Blgelerinin 4628 sayl Kanun ve ilgili mevzuatlarna uygun hale
getirilmesi amacyla 2006 ylnda Kanunda yaplan bir deiiklik ile bu kapsamda hazrlanan Organize
Sanayi Blgelerinin Elektrik Piyasas Faaliyetlerine likin Ynetmelik (Ynetmelik) erevesinde onayl
snrlar ierisinde lisans alarak faaliyet gstermelerine izin verilmitir. Bu erevede, EPDK tarafndan
aadaki temel faaliyetler dzenlenmektedir;
OSBlere OSB datm ve OSB retim lisans verilmekte,

Elektrik enerjisini serbest tketici sfatyla temin eden OSBlerin yatrm ve iletme
harcamalar ile teknik kayplar dikkate alnarak datm bedelleri ve dier hizmet bedelleri
belirlenmekte,
Ayrca yrtlecek dier faaliyetler ile ilgili hususlara ilikin esas ve usuller dzenlenmektedir.
9.1 OSB RETM LSANSI

OSBlerin Trkiye toplamnda 15 TWhin zerinde elektrik, 4,5 milyar metrekpn zerinde doal
gaz tketimi vardr. lkemizde tketilen elektik enerjisinin % 8e yakn bir oran OSBler tarafndan
tketilmektedir. EPDKdan 2010 yl sonu itibaryla retim lisans alan OSB bulunmamaktadr.
9.2 OSB DAITIM LSANSI
Faaliyette olan 148 OSBnin 2010 yl sonuna kadar 127 adedine OSB Datm Lisans verilmi olup,
OSBlerin 2011 ylnda uygulayacaklar OSB Datm Bedelleri onaylanarak Kurum internet sitesinde
yaymlanmtr. letmede olan dier OSBlerin ve yeni kurulan OSBlerin ise lisanslama ilemleri
devam etmektedir.
OSB Datm Bedeli nerisi; Ynetmelik ekindeki Tablo 1: Organize Sanayi Blgeleri in Yllk
Datm Bedeli Hesaplama Tablosu referans alnmak suretiyle belirlenir ve tek terimli orta gerilim
(OG), tek terimli alak gerilim (AG) ve tek terimli, ift terimli datm bedeli olarak aadaki ekilde
grld gibi 3 farkl ekilde teklif edilebilir:
ekil 9-1: Datm Bedeli nerisi eitleri

2010 yl iin onaylanan datm bedellerinin ortalamas 1,09 Kr/kWh iken; 2011 yl iin teklif
edilen datm bedellerinin ortalamas 1,39 Kr/kWh, onaylanan bedellerin ortalamas 1,22 Kr/kWh,
arlkl ortalamalar ise 1,14 Kr/kWh olarak gereklemitir.
2010 ylnda onaylanan 2011 yl OSB datm bedelleri hesaplamalarna esas olan ve OSBlerce
maliyetlerini kapsad belirtilen OSB Datm Bedeli teklifleri analiz edildiinde, teklif edilen datm
bedelleri ile katlmc says ve toplam hat uzunluu arasnda belirgin bir iliki grlmemi, teklif edilen
datm bedellerinin OSBnin yeni olup olmamas, yatrm politikas ve sunulan enerji miktar ile
ksmen ilikili olduu deerlendirilmitir.
ekil 9-2: OSBlerce Teklif Edilen Datm Bedelleri ile Katlmc Saylarnn likisi
14000 5
4,5
12000
4
10000 3,5
8000 3
2,5
6000 2
Adet
kr/kWh
4000 1,5
1
2000
0,5
0 0
Ortalama Toplam Katlmc Says
Ortalama Uygulama ylna ait hesaplanan datm bedeli

ekil 9-3: OSBlerce Teklif Edilen Datm Bedelleri ile Hat Uzunluklarnn likisi
700 5
600
4
500
400 3
kr/kWh
300
Km
2
200
1
100
0 0
Ortalama Toplam Hat Uzunluu (km)
Ortalama Uygulama ylna ait hesaplanan datm bedeli
ekil 9-4te grlecei zere datm bedelleri teklifleri temelde iletme giderleri ve yatrm
giderlerinden olumaktadr.

ekil 9-4: OSBler Tarafndan Teklif Edilen Datm Bedellerinin Bileenleri(Kr/kWh)
6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0,000
1
4
7
10
13
16
19
22
25
28
31
34
37
40
43
46
49
52
55
58
61
64
67
70
73
76
79
82
85
88
91
94
97
100
103
106
109
112
115
118
121
-1,000
Yatrm DB letme DB Gelir Dzeltme DB Dier Giderler DB Kayp DB

Datm bedeli teklifinde bulunan OSBlerin maliyet kalemleri gz nne alnarak kyaslanmalar
sonucu ortaya kan ve 2011 yl ii onaylanan datm bedellerinin enflasyonla gncellenmi 2010
datm bedelleri ile karlatrlmas aada yaplmaktadr:
ekil 9-5: 2011 Yl Onaylanan Datm Bedellerinin Enflasyonla Gncellenmi 2010 Datm
Bedelleri ile Karlatrlmas
ekil 9-5 zerinde 2011 yl datm bedeli artan bir grafikte gsterilmi ve enflasyonla
gncellenen 2010 datm bedelleri ise bu grafie gre kyaslanmtr. Genel itibariyle 70 OSBnin
datm bedellerinde dme olduu, datm bedeli artan OSB saysnn ise 51 olduu grlmtr.

KAYNAKLAR
1. EPDK- Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu
2. TEDA- Trkiye Elektrik Datm ve Tketim statistikleri
3. TEDA Yllk Faaliyet Raporlar
4. TK - Demografik statistikler
5. TEA Faaliyet Raporlar - statistikleri
6. TEA PMUM statistikleri
7. TEA retim Kapasite Projeksiyonlar
8. EA Faaliyet Raporlar- statistikleri
9. OECD- ktisadi birlii ve Gelime Tekilat (OECD-Organisation for Economic Co-operation

and Development)
10. Nkleer Enerji Notlar- B.Nazm Bayraktar- Nkleer Enerji Yk. Mh.
11. Babakanlk zelletirme daresi Yaynlar
12. UEA- Uluslararas Enerji Ajans (IEA-International Energy Agency)
13. EUROSTAT- Avrupa statistik Kurumu (EUROSTAT-European Statistical System)
14. EPDK/TEA - retim Kapasite Projeksiyonu
Raporun hazrlanmasnda emei geenler:
Daire Bakan Ahmet OCAK, Bakan Danman Muhsin ERSOY, Grup Bakan Murat GD, Enerji
Uzmanlar Orhun SELUK, brahim Etem ERTEN, Oytun ALICI, Fatih KLMEK, Berkan ACAR, Serkan
YKSEL, Nedim KORKUTATA, Ercment CAMADAN Enerji Uzman Yardmclar Rabia ULUSOY, ,
Muhammet Ali ATE, Fatih KAYA, zmleyici Mehmet MUNGAN.


ElektrikPiyasasiRaporu2010 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ElektrikPiyasasiRaporu2010 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa ii

EKLLER LSTES ............................................................................................................................................. vi

YNETC ZET ............................................................................................................................................ xiii

1. ULUSLARARASI PYASALAR ............................................................................................................................. 1

1.1 Dnyada Elektrik Sektr ...................................................................................................................... 1

1.1.1 retim ............................................................................................................................................... 1

1.1.2 Kii Bana Den Enerj Tketimi ..................................................................................................... 3

1.2 Avrupa Birlii Elektrik Piyasalar ............................................................................................................ 6

1.2.1 Elektrik Pazar ................................................................................................................................ 6

1.2.2 Yenilenebilir Enerji .......................................................................................................................... 11

1.2.3 Elektrik Arz Gvenlii ...................................................................................................................... 11

1.2.4 Fiyatlar Asndan Avrupa Birlii ve Trkiye Elektrik Piyasalar ....................................................... 12

1.2.5 Avrupa Birlii lerleme Raporlarnda Trkiye Elektrik Piyasas ........................................................ 15

2.1 2010 Ylnda Mevzuatta Yaplan Deiiklikler ...................................................................................... 18

2.1.2 Elektrik Piyasasnda Lisanssz Elektrik retimine likin Ynetmelik ............................................... 19

2.1.3 Elektrik Piyasas Mteri Hizmetleri Ynetmeliinde Yaplan Deiiklikler .................................... 21

2.1.4 Elektrik Piyasas Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmeliinde Yaplan Deiiklikler ......................... 22

2.1.5 Elektrik Piyasas Yan Hizmetler Ynetmeliinde Yaplan Deiiklikler ............................................. 24

2.2 2011 Ylnda Mevzuata likin Yrtlen almalar ............................................................................ 26

Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa iii

2.2.2 Elektrik Piyasas thalat ve hracat Ynetmelii ............................................................................... 27

2.2.3 Elektrik Piyasas Serbest Tketici Ynetmelii ................................................................................ 27

2.2.4 Elektrik Piyasas Lisans Ynetmelii ................................................................................................ 28

2.2.5 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine likin Ynetmelik Tasla

2.2.6 Elektrikli Aralara likin Dzenleme ............................................................................................... 29

3. TRKYE ELEKTRK RETM VE TKETMNN GELM ............................................................................... 30

3.1 Lisansl Kapasitenin Geliimi ................................................................................................................ 31

3.2 letmedeki Kapasite ............................................................................................................................ 33

3.3 Lisanslama Srecindeki Kapasite ......................................................................................................... 40

3.4 Trkiyede Nkleer G Santrali Kurma Faaliyetleri ............................................................................ 41

3.5 Elektrik Talebinin Geliimi ................................................................................................................... 44

3.6 Arz Gvenlii ........................................................................................................................................ 47

4. TOPTAN SATI PYASASI YAPISININ GELM VE NGRLER .................................................................... 53

4.1 Elektrik Piyasas Kavramnn geliimi ................................................................................................... 53

4.2 Trkiye Elektrik Piyasas Modelinin Geliimi........................................................................................ 53

4.4 Elektrik Piyasas Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii (DUY) Dnemi.............................................. 56

4.4.1 Geici DUY (G-DUY) Dnemi ............................................................................................................ 56

4.4.2 Nihai DUY Dnemi (N-DUY) Uygulamas ......................................................................................... 57

4.4.2.1 Dengeleme Faaliyetleri .................................................................................................................... 59

4.4.2.2 Elektrik Piyasas Yan Hizmetler Faaliyetleri ..................................................................................... 60

5. TOPTAN SATI PYASASININ NCELENMES .................................................................................................. 62

5.1 Tebli Kapsamndaki Uygulamalar ....................................................................................................... 62

5.2 Dengeleme ve Uzlatrma Ynetmelii Kapsamndaki Uygulamalar ................................................... 65

5.2.1 Nihai DUY Dnemi Uygulamas (N-DUY) ......................................................................................... 65

5.2.1.1 Fiyatlar ............................................................................................................................................. 66

5.2.1.2 lem Hacmi ..................................................................................................................................... 68

Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu Sayfa iv

5.2.1.4 kili Anlamalar Piyasas ................................................................................................................... 70

5.2.1.5 Sistem Kstlar ................................................................................................................................. 72

5.2.1.6 Datm irketlerinin Hareketleri ..................................................................................................... 74

5.3 Rekabetin Geliimi ............................................................................................................................... 76

6. THALAT-HRACAT FAALYETLER .................................................................................................................. 80

7. LETM FAALYETLER .................................................................................................................................... 88

7.1 letim Sistemi Kullanm Fiyat............................................................................................................... 91

7.2 letim Sistemi letim Fiyat .................................................................................................................. 94

7.3 Piyasa letim creti ............................................................................................................................ 95

7.4 letim Sistemi Yatrmlar...................................................................................................................... 95

8. DAITIM VE PERAKENDE SATI FAALYETLER ............................................................................................. 99

8.1 Kayp-Kaak ........................................................................................................................................ 103

8.2 ELEKTRK TARFELER ......................................................................................................................... 106

8.3 Datm Seviyesi Tketimi .................................................................................................................. 111

8.4 Datm Yatrmlar ............................................................................................................................. 111

8.5 Denetim ............................................................................................................................................. 113