Flamenko Gitar:

Flamenko Gitar Teknikleri ve Formlar* *

Ehrenhard SKIERA
eviri: Tolgahan OULU *Boazii niversitesi Folklor Kulb Folklora Doru dergisinin 66.
saysnda Flamenko dosyas iinde yaynlanmtr.

Gamlar, Kadanslar ve Ritimler

Bu makalede flamenkonun birok karakteristik mzikal zelliini sunacam. Mzikal
rnekler, yaygn kullanlan gitar notasyonu ile verilmitir.
Flamenko eserlerinin ounda melodik yry Frigyen modundadr (rnek 1).
Varyasyonlarn iinde kullanlan spertonik, genelde bir leading tone** olarak ilev grr,
yani aaya doru mi majr akoruna zlr (rnek 2). ok sk kullanlan bir baka gam,
Frigyen moddaki mediantn artrlmasyla elde edilir (sol diyez, rnek 3). slam-Arap
blgelerindeki tipik arklarn melodik karakteri (rnek 4), birbirini izleyen minr, majr ve
arttrlm ikili aralklarda duyulabilir.

*
Ehrenhard Skiera, Guitarra Flamanca: Musical Forms and Techniques for the Flamenco Guitar, Flamenco, haz: Claus
Schreiner (Portland: Amadeus Press, 1985)dan evrilmitir.
**
leading tone: majr, armonik minr ya da kc melodik minr gamlarnn yedinci notas (.n.).
3

Parmak iaretleri: p = ba parmak, i = iaret parma, m = orta parmak,

a = yzk parma, c = sere parmak

Bu rnekler eski Yunan diyatonik systema teleionun inici doasn da aka rnekliyor. Bu
sistemdeki Dorian modu, kendi yn olmas bir yana braklrsa, sonraki dnemdeki kilise
modu Frigyene benzer. Ama ne ge klasik dnem Doriannda ne de ortaa Frigyeninde
flamenkoda olduu gibi spertonik ve mediantn kullanmlar mevcuttur. Bu nedenle,
Frigyen kelimesi genel olarak kullanlsa da, flamenko mziinde kullanlan bu ton iin
doru bir terim yoktur. Ama unutulmamal ki, flamenkoda kullanlan gamlar, Arap ve Hint
mziklerinde kullanlanlar ile ayn zellikleri tar. Burada tarihsel balarn olduu
varsaylr ancak bu varsaymn dorulanabilmesi iin ayrca mzikolojik aratrmalarn
yaplmas gerekir.

Her iki melodik trdeki eserde de karakteristik kullanm, la minrden sol majre, fa majre
ve son olarak mi majre doru yryen kadans (akor yry) kullanmdr (rnek 5).
Birok pasaj ve varyasyon bu armonik temele dayanr (rnek 6 ve 7).

Bu (geleneksel armoni terimini kullanrsak) yarm kadans, gitarda sk sk altere formlarda

kullanlr. Bunun nedeni enstrmann yapsdr ve gitara kendine has cazibesini veren ey
budur: sol ve fa majr akorlar baslrken 1. ve 2. teller (mi ve si) bo tel olarak alnr (rnek
8). Bu kadans transpoze edildiinde (rnek 9), bu deiimin hem sistemik hem armonik
olarak hibir deiiklie yol amad grlr. Si bemol majr akorundaki snrl parmak
kullanm 1. telin (mi) bo tel alnarak tnlamasna yol aar.

Eer bu rneklerde kadanstaki gei akorlar kullanlrsa, aadaki rnekte gsterilen

taranta varyasyonundaki pasaj, tonikteki ana akor iin snrl parmak kullanmn gsterir
(bu durumda: Fa diyez majr, rnek 10).

10

Gitar solosu olarak taranta, majr ikili aralk artrlm Frigyen modu ve transpoze edilmi
temel kadans zerine kurulmutur (si minr, la majr, sol majr, fa diyez majr).
Tarantann eiz ekiciliine yol aan etkenlerden biri yukarda bahsedilen alma tekniidir:
melodi ve akorlar alarken bo teller kullanmak. Bu form, dans ieren versiyonu
tarantodan farkl olarak, ritmik yorum asndan birok imkan sunar.
Burada gsterilen melodik ve armonik yaplara ek olarak; geleneksel armonide
kullanlanlarla ayn akor yryleri ieren (I, V7; I, IV, V7; vs.) ve mzikal olarak majr
diziler oluturan birok para bulunmaktadr. Bunlar da transpoze edilerek farkl biimlerde
kullanlmaktadr. Bu noktada aklma Endlste ortaya km ve temel olarak ingene
olmayanlar tarafndan gelitirilmi paralar geliyor.
Compas (ritmik yaplar) yaplarna gre flamenko paralar 3 ana gruba ayrlr. Aadaki
tablo, 12, 4 ve 3 vurulu ritmik birimlere gre snflandrlm en nemli flamenko gitar
formlarn gstermektedir.
1. Grup 2. Grup 3. Grup
12 Vurulu 4 Vurulu 3 Vurulu

a) Notasyon: 4 x 3/4 Notasyon: 2/4 ya da 4/4 Notasyon: 3/4 ya da 3/8

ya da 3/8

Soleres Farruca Malagueas

Caa Zambra Verdiales
Alegras Taranto Tarantas
Romeras Tientos Sevillanas
Caracoles Tanguillo Fandanguillos
Buleras Rumba flamenca Granadinas
Cantias Zapateado Rondea
Colombianas
Milonga
Garrotin

b) Notasyon: 3/4 ve 6/8

Siguiriyas
Serranas

c) Notasyon: 6/8 ve 3/4

Peteneras
Guajiras

2. ve 3. gruplarda kk ritmik farkllklar olsa da (mesela tientos, rumba flamenca,

fandanguillos formlarnda), Avrupal ya da Amerikal deneyimli bir gitarist bir sorunla
karlamayacaktr. Bu durum 1. grupdaki formlar iin geerli deildir nk n hazrlk
mahiyetinde ritmik almalar yapmadan bu formlarda uzmanlamak zordur. Temel
ritimlere tam olarak hkim olan gitarist, flamenko mziinin spanyol edisyonlarna
ulaabilir, ancak bu edisyonlar gzel varyasyonlar ierse de, ritimler yanl bir ekilde
notaya gemitir ve birok notasyon hatas ierir. Bu nedenle 1. grubun 3 alt
kategorisindeki temel ritimleri, birbirleriyle ritmik olarak nasl bir ilikide olduklarn ortaya
koyarak ak bir ekilde anlatacam.
Grup 1a: rnek, Soleares
3/4lk drt l (ya da 3/8lik drt l), 12 vurulu ritmik birimler oluturur. Bu birimlerde
3., 6., 8., 10. ve 12. vurularda vurgu vardr:
> > > > >
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Birinci vuruta varyasyonlar balar. Sonra, ne kadar varyasyon yaplmak istenirse yaplr ve
para ritmik birimlerin 10. vuruunda sona erer (rnek 11).
11
(Giri ve kapan blmlerinin arasna varyasyon [falseta] olarak 2., 6. ve 7. rnekler eklenebilir).
Grup 1adaki tm formlar benzer ekilde yaplanr. Yalnz buleras formunda
varyasyonlarn, bir nceki ritmik birimin 12. vuruunda balad sk sk grlr (hatta
zaman zaman 11. ya da 10. vurularda da balar). Bu zellik, paraya olaanst bir
dinamizm kazandrr (rnek 12).
12

Grup 1b: rnek, Siguiriyas

Bu formda vurgular, 12 vurulu ritmik birimin 1., 3., 5., 8. ve 11. vurularnda bulunur.
3/4lk ve 6/8lik zamanlarn kullanlmasyla notasyon ritim ile uyumlu hale gelir:
12a

Para ve varyasyonlar ya 3/4lk lnn ikinci drtlk notasnda (buras ayn zamanda
ritmik birimin birinci vuruudur) ya da 6/8lik lnn birinci sekizlik notasnda (buras
ayn zamanda ritmik birimin beinci vuruudur) balar. Bu ikinci durumda ritmik birimin
balangc hayali olarak belirlenir ya da bataki iki adet drtlk notay vurarak tamamlanr
(golpe teknii iin aaya baknz). stenilen sayda varyasyon yapldktan sonra para,
ritmik birimin 10. ya da 11. vuruunda sona erer (rnek 13).

13

Grup 1c: rnek, Peteneras

12 vurulu ritmik birimler, 3/4lk ve 6/8lik zamanlar yer deitirerek yazlabilir.
Peteneras formunda olduu gibi sekizlik notalar vurular oluturmutur (rnek 14).
14

ncelediimiz 3 alt kategori arasndaki ritmik iliki, temel ritim ile balayp dier ikisini
kaydrrsak grlebilir:

> > > > > > > > > >
Grup 1a: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
> > > > >
Grup 1b: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
> > > > >
Grup 1c: 1 2 3 4 5 6 7 8 91011 12

Bu tablo bize, her grupta da tekrar eden temel ritmik yaplarn iki adet lden ve
adet ikiliden meydana geldiini gsterir.
Ritimlerin ayrntl bilinmesi ve kontrol, onlarn kusursuz bir ekilde alnmasnn yansra
gitariste; kendi memnuniyeti ve bilgili dinleyicileri iin eski formlar alp, deitirerek
zerlerine doalama yapmas iin ihtiyac olan sezgisel kesinlii kazandrr.

Temel alma Teknikleri

Daha nce de belirtildii gibi flamenko gitar aslen arkc ve danslara elik etmek iin
kullanlyordu. Sonralar gitaristlerin ald ara blmler, nce solo performanslara sonra
da bamsz sanat formlarna evrildi. Bu olgunlama dneminde, zellikle melodi blmleri
ve akor yrylerinin detaylandrlmas gibi enstrmann ifade olanaklarn geniletmek
amacyla klasik gitar almndan birok teknik alnd ve adapte edildi. Ama yine de orijinal
elik dneminden birok karakteristik e korundu. Mesela tipik alma pozisyonu:
enstrmann alt ksm gitaristin sa uyluunun stnde durur, st ksm ise sa kolun st
blm tarafndan sktrlr. Bylelikle gitar, bu iki nokta arasnda sabit bir biimde
durur.
Korunan dier karakteristikler gitardan kan ses ile sol ve sa el kullanlarak yaplan baz
teknikleri ieriyordu. Genelde flamenko gitar daha sert ve daha ll (deliberately) alnr.
Kendine has yaps, sert vurularla aln ve sk sk kapo kullanlmas nedeniyle flamenko
gitar; kuru, biraz kaba ve bazen metalik duyulur. Bu, tabii ki yorumcunun sesleri nasl
dndne ve enstrmann yapsna gre deiim gsterir.
Baz gitaristler yakn dnemde, amplifikasyon ya da kullanlan materyal ve imalat ekli
olarak klasik gitara yaknlaan enstrmanlar kullanarak bu karakteristik zelliin etkisini
azalttlar.
imdi greceimiz tekniklerle flamenko gitar alm, klasik almdan farkllar. Bu teknikler
gitarn elik enstrman olarak kullanld dnemlerden kalmtr: rasgueado, golpe,
apagado ve alzapa.
a) Rasgueado
spanyolcada rasguear fiilinden treyen rasgueado vurmak (tellere) anlamna gelir. Yani
rasgueado, genelde btn akoru be ya da alt teli iererek vurmay gsterir. Bu teknii
uygulamann birok yolu vardr ve gitarist, sadece kendi bulu ve keifleriyle snrldr.
Aada her zamanki ok sembollerini kullanarak birok deiik biimi gsterdim. P, e, a, m
ve i harfleri, vuru yapan parmaklar (yukardaki ksma bakn) belirtirken; ritmik deerler,
her bir vuruun ses uzunluklarn arasndaki ilikiyi gsteriyor. Yukarya bakan ok, en kaln
telden en ince tele vuruu, aaya bakan ok ise tersini belirtiyor.

1) 2)

3) 4)

5) 6)

7) 8)

9) 10)

ma = orta ve yzk parmaklaryla ayn anda tellere vurulur

5. rnekten 10. rnee kadarki formlar; hz, mkemmel ritim ve g ile birleince srekli
rasgueadoyu oluturur. Bu demektir ki, vurular birbirinden bamsz duyulamaz hale
gelmitir ama sabit ve srekli yuvarlanma etkisi yaratrlar. Aktr ki bu, srarl bir alma
ve srekli pratik gerektirir.
b) Golpe
Deneyimli bir flamenko gitaristi, yorumunu anlaml ritmik vurgularla ssler. Bu, golpe
(golpe: vuru) tekniini kullanarak gerekleir. Golpe genellikle, yzk parmann ucuyla ve
trnayla -bu teknik nedeniyle ksmen golpeador (vuru levhas) ile kaplanm olan- gitarn
armonik st ksmna vurularak yaplr. Burada da birok varyasyon vardr: Yalnz bana
kullanlan golpe (rnein akorlar arasnda); rasgueado figrnn sonundaki golpe; ya da
iaret parma rasgueadosu ya da ba parmak vuruu ile ayn anda vurulan golpe.
Aadaki rnek, vurgular golpelerle verilen rumba flamenca ritmini gsteriyor:

> > >

2
4

(G = Golpe)
Baz gitaristler ba parmaklarn, iaret parmaklarn ya da yzk parmaklarn gitarn
yzeyindeki herhangi bir yere (kpr, ses deliinin kenar, yan taraf, klavyenin alt) vurarak
zaman zaman mthi bir virtozite sunumuyla golpe tekniini gelitirmilerdir. Ama
unutulmamal ki bir gitaristin bu tarz gsterilere girierek ovun tuzana dmesi kolaydr.
c) Apagado
Apagar, durdurmak anlamna gelir. Bu teknik, sol elin sere parma (ya da sere ve
yzk parmaklar birlikte) kullanlarak yaplr. Belli bir akor aldktan sonra gitarist hemen,
parman/parmaklarn tellerin zerine kapatarak tm telleri susturur. Bu nedenle bu
teknik sadece sere parman kullanlmad akorlar iin geerlidir. Benzer bir etki, akorun
sa elin yan tarafyla susturulmasyla da elde edilir.
d) Alzapua
Klasik gitardan farkl olarak flamenko gitar almnda sa el ba parma, birden ok teli
almada, hatta uzun melodik pasajlarda ve akor arpejlerinde kullanlr. Genelde apoyando
teknii ile alnr, yani teli aldktan sonra ba parman vuruu alttaki telde sona erer
(vuruu destekler). zellikle ilgin olan, ba parmak trnann mzrap gibi aa ve yukar
ekilde kullanlmasdr. Bu tekniin ad alzapadr (alzar: kaldrmak, pa: mzrap). ki
ekilde alnr. Ancak, kendine zg etkiyi aa ve yukar vurular yeteri kadar hzl
olduunda verir.

Bir telde Alzapa:

(tarantas)

Birok telde Alzapa:

Temel model:

Yukarda saydmz tekniklere ilaveten, bugn flamenko gitaristlerinin ou (ve konser

verenlerin ou) ksmen, klasik gitar repertuvarndan uyarlanm teknikleri kullanyorlar:
arpej, birok farkl tremolo, melodik diziler alnrken vurularn yaplmas, legato, pizzicato,
glissando ve armonikler. Akas flamenko gitar zanaatinde uzmanlamak; esasl bir
alma, mzii sevme, inat ve sk alma planlamas istiyor. Bu makalede flamenko
gitarn harikulde dnyasna sadece bir bak attm. Aadaki paragraflar konuyu
derinlemesine aratrmay isteyenlerin ilgisini ekebilir.

Flamenko Gitar Eitiminde Yaklamlar

Flamenko gitar renmenin en iyi yolu her zaman; arkclar, danslar ve gitaristleri
byk spanyol ehirlerinde ya da ana yurtlar olan Endlste tanmak olmutur. Ama bu
akas, seyahat edenlerin dnda, spanyol olmayanlarn ou iin mmkn deildir.
Mevcut alternatiflerden yararlanmann bir yolu, nl gitaristlerin kaytlarn dinlemektir.
zellikle eski kaytlar dinlemenizi neririm, nk bu kaytlar flamenko gitarn orijinal
sesini ve stilini daha fazla yanstr. Ayrca flamenko arksnn kendine zg zellikleri olan
melodilere ve temalara aina olmann, gerekten younlamann; gitaristin tekniinin
olabildiince esasl bir kavraya dayandna emin olmak iin gerekli olduunu
dnyorum. eitli akmlar ve kiisel tarzlar gsteren ok iyi kaydedilmi otantik
flamenko mzik antolojileri mevcut. Ama yine de bu tarz kaytlara ulamak hl olduka
g.
Bir gitaristin tekniini gelitirmenin yollarndan biri uygun geri bildirim salamak, yani
otantik kaytlarn izdii standartlarla bir gitaristin aln karlatrmaktr. Bu nedenle
unlar tavsiye ederim:
1. alan gitaristin kaydn aln.
2. Yaplm kaytlarn stne aln.
3. Gitaristin al pozisyonunu aynadan gzlemleyin.
Tabii ki seilen yol kiinin durumuna ve ne yapmak istediine baldr. Kii, zaten bir klasik
gitarist ise amac birka flamenko paras ve teknikle repertuvarn zenginletirmek midir?
Ya da ama flamenkoya younlamak ve geni repertuvar renmek midir? Kii gitara yeni
balam ise, sadece flamenko mu almak ister? Bunun gibi sorular oaltlabilir. Gitara
yeni balayanlarn klasik gitar ile balamalarn tavsiye ederim. Klasik gitarn almada
konusunda derin bilgiye sahip olmak ve nota okumay bilmek flamenko gitar almak iin
salam bir temel oluturur. Btn flamenko gitar metotlar -yeni balayanlar iin yazlmlar
bile- nemli temel teknikleri yani zel al tekniklerini ve solo eserleri, zorlayc teknik
detaylaryla anlatrlar. Ama yetenekli ve inat kiiler bu zorluklarn stesinden er ge gelir.
Gnmzde birok iyi flamenko gitar metodu bulunmaktadr.
Dnyann eitli yerlerindeki byk ehirlerde, flamenko gitar dersi veren yerler var ve
bunlarn saylar giderek artmaktadr. Gitarla ve gitar mziiyle ilgili sreli yaynlar, bu tip
dersler hakknda iyi bir bilgi kayna oluturmaktadr.
Ak ki bugn flamenko heveslilerinin nnde birok frsat bulunmaktadr. Bu nedenle,
ciddi bir ekilde flamenkoya ilgi duyan insanlar, bu maceral dnyaya girmenin ilk
admlarn atmay ok zor grmemelidirler. phesiz ki kendilerine artan gvenleriyle, yeni
perspektiflerini bir an nce gelitireceklerdir.