BUTUN Y K LER i 11886

C em
yaynevi
B T N YKLER
( 1886)

3
D N Y A KLASKLER

BTN Y K LER
(1886)
A ntov ehov
T rkesi: M ehm et zgl
 ANTON EHOV

B tn ykler
( 1886)
Trkesi
Mehmet zgl

cem/n
yaynevi V #
 NDEKLER

M STEA R 7

K ONTRBASLI ROM AN 27

KORKU ST N E 35

E C Z A C IN IN K A R ISI 42

A RK IC I K IZ 49

T E D R G N K O N U K 56

K OCA 64

M U TSUZLUK 70

A C I E K E N L E R 86

B R N C M E V K Y O L C U S U 93

YETENEK 101

H A Z IR Y Y C L E R 106

SE V G L 113

K A R A N L IK T A 120

Y L E S N E B R O L A Y 126

D L N T U T A M A Y A N L A R 138

IV IR Z IV IR E Y L E R 143

E K L M E Z N S A N L A R 150

160
 MAHKEMEDE 165

S1RAD1I BR ADAM 173

BATAKLIK 178

SUSSS! 200

HAYALLER 204

Y NSANLAR 214
SYLEVC 228

SANAT ESER 233

VANKA 238

YOLDA 243

YAZLIKTA 263

O KADINDI TE! 270

AMPANYA 276

DLENC 283

DMANLAR 290
POLENKA 306

SARHOLAR 313

DKKATSZLK 321

VEROKA 326

SAVUNMASIZ BR YARATIK 341

CAHLLK 347
 M STEAR

T e m e n kars o lan an n e m Klavdiya A rh ip o v n a 1870 yl

nn nisan balarnda daym m stear Ivan A rh ip o v i ten bir
m e k tu p ald. P e te rs b u r g dan g nderilen m e k tu p ta un lar yaz
lyd: Sevgili kardeiim, karacier hastalm yaz mevsim
lerini yu rt dnda geirm em i gerektiriyor. A n c a k b u yaz
M a rie n b a d a g id ece k p aram kalm adndan birka ay kynz
K ouyevkadaki iftliinizde kalm a olasl dodu...
M e k tu b u oku yunca an n e m in yz sarard, t m gvdesi
sarsld, y z n d e alamakla glm ek arasnda b ir atm a bala
d. Evet, h e m alyor, h em d e glyordu. Alam ayla glm enin
boum as b a n a bir fiske su sratlan p arla k m u m alevinin yal
palayarak trdamasn anmsatr. M ek tu b u bir d a h a okuyan
an n e m ev halkn top lay arak G u n d a so v ailesinin e r k e k o cu k
laryla, yani kardeleriyle ilgili bilgi verdi. Hepsi d rt taneymi;
biri o c u k k en lm, biri savata yaamn yitirmi, biri, g ce n
mesin ama tiyatro oyuncusuymu, biri de...
Hkrklar arasnda;
Evet, d rd n c s yksek m evkilere trm and, dedi. z
kardeimdir, birlikte b yd k am a karsnda t itr e m e d e n d u ra
mam. nk m steardr kendisi, g e n e ra l r tb esi tar. imdi
bu b y k insan nasl arlayacam? B e n o k u m am bir kad
nm, o n u n la n e k o n u u ru m ? T a m o n be yldr d a yzn
grm edim . A n d riu e n k a - b a n a s y l y o rd u - aptal ocuk, bu
d u ru m a o k sevinmelisin! Senin ansna T a n r dayn g n d e
riyor!
G u n d a so v ailesinin ayrntl yk sn iitince k o n a k hal
kn byk bir telatr ald. B yle bir k o tu rm a c a a n c a k yortu
gnleri yaanr. Elimizden yalnz gk k u b b e ile rman suyu
kurtuldu, bun lar dnda n e varsa yundu, ykand, boyand...
E e r gkyz biraz kk olsa, rmak hzl akm asa onlar da
tulayla silinir, liflerle o vulurd u h erhalde. D u varlar kar gibi
beyazd, badanaland; dem ele r l l parlyordu, yeniden
cilaland, d u rm ad a n sabunla silindi. G d k kedi ( o cukk en bir
gn elimdeki e k m e k bayla ku yru un un d r t t e birini kesip
attm iin kedimizin ad G d k kalmt) i odalardan
karlp a kadn A nisyann denetim ine verildi, F e d k a ya ise
k p e k l e r avluda g zk rlerse T a n r nn g azab n a urayaca
sylendi. A m a o lan lar en ok zavall k a n e p e le re , koltuklara,
hallara oldu. D eerli k o n u k bekleniyor diye yem edikleri sopa
kalmad. G vercinlerim pat p at seslerini duyduka rk p g k
lere ykseldiler.
N ovoslroyevkad an ilenin tek terzisi Spiridon arld.
Spiridon terzi ktlnda efendilere bile giysi dikm e c retin de
b ulunurdu. Aslnda azna iki kom az, yetenekli, h am arat bir
adamd, ama hayal gc, sanat anlay y ok luundan t r dik
likleri p e k bir ie yaramazd. K ukuculuu bozard adam ca
zn b t n iini. Y aptklarnn y eterin ce m odaya uymad
dncesi, bir diktiini be kez skmesine, iki dirhem bir
ekirdek giyinenleri incelem ek z e r e k e n te yaya gidip gel
mesine n ed e n olur; g e n e d e karikatristlerin bile giysi b o z u n
tusu diye alay edecei t rd e n eylerin dikilip srlmza
geirilmesini nleyem ezdi. Bizler son d e r e c e dar pantolonlarla
dolar, c e k e tle rin ksalndan dolay gen kzlarn karsna
km aktan utanrdk.
te bu Spiridon usta benim uzun uzu n lm ald. n c e
diklemesine, so n ra yanlam asna ll-biti; sanki beni e m b e r
ler iine koymaya niyeti vard. Ald lleri kaln bir kurun
k a le m le d e f te re yazd, g e n biim inde bir sr iaret izik-
tirdi. B enim le ii bitince retm enim Y e g o r Alekseyevi P o b e-
dinskiye ulland. D e erli re tm e n im yle bir ya dnem in-
deydi ki, insanlar o ada byk brakm aya, giyim-kuamlarna
byk bir zen gsterirler. O n e d e n le terzinin saldrs k a r
snda retm enim in duyduu kutsal k ork uyu bir g z n z n
n n e gelirin! Y ego r Alekseyevi ban arkaya alm ak, te rs Y
gibi bacaklarn iki yana amak, ikide bir kollarn indirip in
dirip kaldrm ak zo ru n d a kald. Spiridon o n u da ll-bili,
sevdalsna kur y apan gvercinler gibi ev resinde d rt dnd,
bir dizinin stne kt, n n d e e n g el biiminde kvrld...
Yapt hazrlklardan bitkin den, tyle h e r yerini yakan
anacm terzinin b u uramalarn grdke;
Bana bak, Spiridon, e e r islediimiz gibi yapm az k u
ma bozarsan T an rm seni balamaz, b enim d e iki elim y a
kanda olur! diyordu.
A n a m n b u szleri karsnda terziyi bir scak basyor, bir
buz kesiyordu, n k kuma bozm ayacandan em indi. K u
ma, astar, dm eleri bizden olduu halde terzi b enim takm
giysim iin bir ru b le yirmi kapik, re tm e n im in k in d e n iki rub le
ald. B u p ara o k saylmamaldr, n e d e n dersen iz Novostroyev-
ka bizim kye d o k u z fersah uzaklktayd, terzi yalnz provaya
lam d rt k ez yaya gelmiti. A nam her yeri iplikler iinde dar
pan lo lo lan , cek etleri grnce;
imdi m od a n e biim olmu. T an rm bilir! Bakcnlli
kardeim gelm ese byle eyler is le r miydim? dedi.
Becerdii ie deil, m o day a svldn g r e n Spiridon
om uzlarn oynatt, N e yaparsnz, zamanmzn havas by
le! dercesin e ra h a t bir soluk ald.
K o n u u m u zu b e k le rk e n ektiimiz heyecan anc ak ruh
aranlarn h e r an ru h u n gelmesini b e k le rk e n duyduklaryla
llebilir. Anacm n ba arlar tuttu, sk sk gzlerinden
yalar boand. B e n d e itahm yitirdim, geceleri uykum kal,
d ers almay braktm. D m d e g e n e ral g rm e istei g n d en
g n e dep reti. Bir gen eral, yani srmal yakas kulaklarna d a
yanm, a p o letleri ss iinde, klcn ekmi, tpk bizim salo n
da k a n e p e n in s t n d e asl duran resim deki gibi k ara gzlerini
fldr fldr oynatp, o n a bakm aya c re t e d e n le ri k o rk u ta n bir
k o m u ta n grmeliydim. stifini bozm ayan tek kii re tm e n
Pobedinskiydi. N e k o rk u duyduu vard, n e d e sevinip h e y e
canland... T e k yapt, a n a m G u n d a so v so y u n u n tarihini a n
latrken;
Demeyin!.. Y eni bir adamla tanm ak zevkli olacak! d e
mekti.
Bizim ko n ak ta re tm e n im e olaand bir adam gzyle
bakarlard. Yz sivilceler iinde, yirmi yalarnda, dar alnl
am a u p u z u n b urunlu biriydi. B u rn u ylesine u zun du ki, b ir eyi
incelerk en kular gibi ban yana d n d rm e k zorundayd.
A nladmz kadaryla ilimizde on d an daha zeki, daha okum u,
d ah a kibar bir adam yoktu. Alt yllk o r ta re n im d e n so n ra
v e t e r i n e r fakltesine girmi, alt ay g e m e d e n o ra d a n karl
mt. niversiteden kovulm a ned e n in i z e n le gizledii iin
bizimkiler retm enim i h akk yenmi, b u n u n la birlikte o ld u k
a gizemli bir kii o lara k deerlendirirlerdi. A z am a d e r in k o
nulardan ko nu u r, p erhiz aynda p e rh iz b o z a n yem ek le r yer,
g nlk yaama tep ed e n , k m sercesine bakar, g ene d e a n a
cmdan giysi t r n d e n arm a an lar alm akta, uurtm alarm a
kazm a dili aptal su ratlar iz m e k te bir saknca grmezdi.
A n am gu rurundan t r retm enim i fazla sevm em esine
karn zekas karsnda saygyla eilirdi.
A ncak konuum uzu fazla beklem edik. Mays balarnda
iki arab a d o lu su k ocam an bavullarla kageldi. Bavullarn irilii
ylesine etkileyiciydi ki, arabaclar indirirlerken saygyla a p
kalarn karyorlard.
B en Bu sandklar niformayla, baru tla d o lu o lm a l. diye
dndm .
N iin barutla? o cu k kavraym generallii t o p v e b arutla
zdeletiriyordu.
D o k u z mays g n n n s a b a h uyandmda dadm day-
cmn geldiini fsldayarak bildirdi. B e n a b ucak giyindim,
yzm yalap alap ykadm, d uam bile e t m e d e n aa fr
ladm. K oridorda gsterili favorileri olan, k paltolu, iri-yar,
etine d olgun bir ad am a rasladm. Kutsal bir korkuyla titredim,
anacmn karlama t re n i kurallarna uyarak o n a saygyla
yaklatm, n n d e ayaklarm birbirine v u rdu m , iki bklm
e ilerek p m e k iin e lin e u zan dm . A n c a k e lin i verm ed i bana,
kendisinin daym deil, o n u n o d a ua P i o t r o ld u u n u bildir
di. B e n d e n de, r e tm e n im d e n d e d ah a zeng in giyimli uan
grnts b en d e , d o ru s u n u sylem ek g e rek irse, b u g n bile
u nutam adm bir aknlk uyandrd. B yle csseli, sayg
deer, ask suratl kiiler nasl uak olabiliyorlard? Kimin ua
olduklar nemli deildi.
Piotr, daycmn a n n e m le birlikte b a h e d e gezindiklerini
syledi. Ben b ah eye frladm.
G u n d a so v s o y u n u n tarihini bilmeyen, daycmn r t b e
sini anlam ayan doa ana o n a kar b e n d e n k at k at zgr, kat
k at rahatt. B a h e d e panayrda gr lec ek t r d e n bir kargaa
yaanyordu. B ahe yollarnda seken, hav ad a cirit a ta n binlerce
srck lk la mays bceklerini kovalam aktayd. K o k u
lu, k r p e iekleriyle insann y z ne s r n e n leylak dallarna
sereler m t. Y z n z hangi y n e evirirseniz evirin
ya bir sarasma ya h t h t kuu ya d a bo zdoan tyle
irkiliyordunuz. Baka bir z a m a n olsa kzbceklerinin peine
der, titrek kavak altndaki alak bir d o k u rc u n u n (o t y
nnn) tepesine k o n m u bir saksaan talar, b u rn u m la d rt bir
yan kolaan ederdim , ama imdi byle yaram azlklarla u ra
acak d u rum da deildim. Y re im heyecanla arp ar, karnm a
s o u k lar b a s a rk e n b e n apo letli, yaln kll, gzleri k o rk u
saan bir adam aram aktaydm .
G elin de imdi uradm hayal krkln g z n z n n
n e getirin! A n n e m le birlikte g e z in e n kii b ey a z ip ek takm giy
sili, beyaz apkal, u fa k tefek, incecik b ir adam d. Elleri c e p
lerinde, ikide bir ban arkaya atp annem in n n e g e e rk e n
g encecik bir delikanl sanlabilirdi. H a re k e tle r i ylesine can
llk, yaam doluydu ki, ark adan iyice yaklap apkasnn k e n a
rndan taan, ksa kesilmi kr salarn g rm e s e m yalln
 ihanetini anlayamazdm. H ani n e r e d e o gen erallerin arba
ll, k urum lu tavrlar, kulaklarna dayanm geni yakas?
Bunlarn y erine o c u k su kvrak harek etler, sradan bir boyun-
ba grdm ... Anacmla birlikle dolayor, syleiyorlard.
Y anlarna sessizce yaklatm, birinin d n p g eriye bakaca an
gzlem eye baladm.
Kladya, senin buras ne gzel bir yer! diyordu daym. N e
ho. n e sevimli bir b ah en var! Bylcsine gzel kelerinin
o ld u u n u bilsem nceki yazlar yurt dna hi gitmezdim.
O arad a hzla eilip bir laleyi koklad. evresinde gzn e
ne arpsa daha n ce byle bir bahe, byle gneli bir gn
grm em iesin e m era k ediyor, cokusun u dile getiriyordu. Ne
garip hareketleri vard daymn! Yayl bebekler gibi kpr kpr
kprdanyor, a n n e m e azn ama frsat vermiyordu. D e rk en ,
bir d n e m e te m rv er aacnn arkasndan Pobedinski g z k
t. re tm e n in onlarla karlamas yle b eklenm ed ik bir anda
oldu ki, adamcaz irkilerek bir adm geriledi. Srlna kollu,
bayramlk yeldirmesini (pelerin) giymiti, b unu n la arkad an
tpk bir ycldeirm enine benziyordu. T m grnyle arp
cyd bugn, grkem li bir havas vard. Ispanyollar gibi a p k a
sn gsne bastrp n e bir adm all, daym saygyla selam
lad. M arkizler d e m elodram larda n e, biraz yana byle eilir
ler...
Sesini ykselterek;
Beyefendiye kendimi tan tm a k tan o n u r duyarm! dedi.
B en d en iz eitimci, yeeninizin retm eni, v ete rin e r fakltesi
eski rencisi, soylu bir aileden gelme Pobedinski!
Bu kibarlk gsterisi an n e m in ok hou na gitti. Pobedins-
k inin baka akllca szler syleyecei lall beklentisi iinde
glmsedi, ylece d o n d u kald. A n c a k re tm e n , daym dan
g e n e ra lle re z g grkem li bir tanm a t ren i, yani grm ekli bir
mm sesiyle birlikte iki parman uzatm a h a re k e ti um du u
iin daym h o bir glm sem eyle s ert e elini sknca b ird enb ire
ko rkuya kapld, kzarp boza rm ay a balad. B irka kem km -
 den sonra, yersiz bir ksr e tutuldu, yana d o ru uzaklat.
Daym glyordu.
N e ho, deil mi? Srtna bir yeldirme geirince kendini
d nyann e n akll adam sanyor! G e n e d e o k beendim
retm eninizi, yemin ederim! A ptalca yeldirm esinin ayr bir
havas, ge n le re zg bir cakas var.
T a m o srada geriye dnd, beni grd.
A. bu ocuk d a kim?
A n n e m kzard.
A ndriuam bu benim. T e k avuntum .
Ben kum un st n d e ayaklarm birbirine vurdum , yerlere
kadar eildim.
Daym ellerimi dudaklarm dan ald, sam okad.
G e n ocuk... G e n ocuk... Adn Andriua, yle mi?
H m m , d e m e k yle... ok akll bir ocua benziyor, yemin
ederim . O k u la gidiyor musun?
B t n a n n e le r gibi benim anacm d a e rdem lerim i a b a r
tp bire b e k a larak derslerdeki baarlarm, iyi huylarm sayp
d kt; b e n s e dayma saygda k usu r e tm e m e k iin n n d e e i
lip s elam stn e selam aktm. A n acm b u frsattan yararla
np konuyu biraz deitirdi, parlak y ete n e k le rim g z n n e
alnrsa devlet hesabn a askeri o k u la girm em in iyi olacan
syledi. B e n g e n e saygda kusur e tm e m e k iin gzlerim den
yalar b o a n a ra k o n d a n beni korum as altna almasn is
leyecektim ki, daym birden d urdu, aknlk iinde kollarn iki
yana at.
A m a n T anrm , bu da nesi!
iftliimizin yneticisi F io d o r P elro v iin kars T aty an a
vanovna ana yoldan d m d z b ize d o ru geliyordu. Bir elinde
kolalanm beyaz eleklii, b r e lin d e uzun t tahtas vard.
T am yanm zdan g e e rk e n kirpikleri arasndan rk e k rk ek
k o n u u m u z a bakt, yzn de bir kzarklk belirdi.
Daym;
D u ru m gitgide zorlayor, kardeiim, dedi. Bakyo
rum, adm ba srprizle karlayoruz sizin burada. Y e m in e-
derim...
Bizim konan gzellik kraliesi saylr. F io d o r iin
tarad an bu lu p getirdik. Y z fersah uzaktr gelin geldii yer...
T aty a n a Ivanovnaya k a kii g ze l d e rd i ki? Y irm i ya
larnda, ksaca boylu, balk etind e, d zg n grnl, kara g z
l, kara kal, krmz yanakl, h o bir kadn d n n. A n c a k n e
yznde, n e d e b e d e n in d e gzlerinizi dinlendireceiniz cesur,
kararl bir izgiye raslayamazdnz; sanki d oa ana onu y a ra
trken ken din de byk bir gven, esin eksiklii duymu... T a t
yana Ivanovna iyi huylu, biraz rkek, utanga bir kadnd; az
konuur, szlr gibi sessiz yrr, s e y re k glerdi; yz de, tm
yaam da yalanmasna d z salar gibi d m dzd. Daym
kadnn arkasndan gzlerini ksarak bakt, glmsedi. A n a m
ise on un glm seyen y z n e gzlerini dikti, ciddileti, iini
ekti.
Ah, aabeyciim, siz d e bir trl evlenem ediniz gitti!
dedi.
Evet, evlenem edim...
Niin, peki?
S ana nasl sylesem, bilmem ki... Y a a m byle olu tu
kendiliinden. G e nli im de almaya fazla daldm, yaamaya
p e k aldrmadm, ama yaam n tadn karm ak istediimde de
geriye d n p baktmda ellisini devirdiimi grdm . G e kal
mtm. N e y se bu konu yu demeyelim. Canm skyor...
ikisi b ird en ilerini ektiler, ko n u a kon ua ilerlediler.
B e n g e rid e kalnca re tm e n im i bulm ak, izlenimlerini payla
mak z e re onu aram aya kotum .
Pobedinski avlunun o rtasn d a dikilmi, cakal cakal g k
y z ne bakyordu. Ban iki yana sallayarak;
Belli, o k kltrl bir a d a m senin dayn, dedi. O n u n la iyi
anlaacamz um uyorum .
Bir saat so n ra anacm yanmza geldi. Soluk solua kal
mt.
 A h, d e r tle r bitmiyor! dedi. Aabeyimin uan biliyor
sunuz, kap gibi bir adam , ne m utfaa syor, n e k orido ra; o n a
z e l bir o d a v e rm e k gerekiyor. N e yapacam arp kaldm.
Ah, ocuklarm , sizin oday o n a v e rs e k d e siz yan blm eye,
F io d o r un oraya tansanz!
Biz b u ie g n lden raz olduk, n e d e n derseniz, an n e m in
g z n d e n rak, d a h a s e rb est yaam ak bizim d e istediimiz
eydi.
A n n e m szlanm alarn s rdrd:
D e r t bir deil ki! Aabeyim le yem eini b ak enlliler
gibi akam y e d id e yiyeceim, diye tu ttu rd u . N e yapacam
ardm, beynim almyor. Y em ei akam yediye kadar beklet-
s e k frnda kavrulur gider. E rk e k le r ev ilerinden n e anlar ki,
o nlarn akl byk eylerde. Bu d u ru m d a iki kez y em ek piir
m e k te n b aka kar yol yok. ocuklar, siz eskisi gibi leyin
yersiniz, b e n d e aabeyim iin sabreder, akam beklerim .
D e rin d erin iini ek ti, b an a daymn h o u n a g itm e k iin
aba gsterm em i syledi, m utfaa d o ru hzl hzl yrd.
T a n r ddaym benim iyiliim iin gnd erd iin den Pobed inski ile
ikimiz h e m e n o gn y a n blm eye tandk, k o rid o rd a n iftlik
yneticim izin y a ta k o dasna geilen a ra odaya yerletik.
Daycmn gelii, yeni o d a y a tanm am z sandm z gibi
yaantmz p e k deitirm edi; g e n e eskisi gibi tek d z e , skntl
geiyordu gnlerimiz. T e k deiiklik, k o n u u m u z u n gelii
dolaysyla d e r s y a p m a k ta n kurtulm am zd. D e rs le rd e n s e r
b e s t kalan, z a te n okum ay sevm eyen Pobedinski o d a d a karyo
lann s t n d e o t u r u p uzun b u rn u n u saa-sola o y n a ta r a k d
n m e k te n baka bir ey yapm az oldu. E e r arada bir ayaa
kalkarsa, yeni giysisini z e rin e geirip b a k m a k iindi; so n ra
karyolaya o tu r u p g e n e suskun, d n ce le re dalyordu. O sra
da t e k kaygs, z e rin e k o n a n sinekleri eliyle v u ru p v u ru p l
d rm e k ti. le yemeimizi y edikten s o n ra dinlenm ek ze re
yatyor, b t n evi h oru ltuy a bouyordu. B enim t m yaptm
ise sab a h la n akam a b ah e d e koturm ak, yan b lm ed e o tu ru p
uurtm a yapm akt.
Daym ilk haftalar o k sk grm edik. N e sineklere, n e s
ca a aldrmakszn odasnda o turuyo r, d u rm a d a n alyordu.
O n u n byle odasnd an km am acasna o t u r u p m asasna b a
lanmas bize aklanmas zo r bir hokkabazlk gibi geldi. D
zenli alma n edir bilmeyen bizim gibi tem beller iin daymn
alkanl mucizemsi b ir eydi. S ab ah d o k u z d a masasnn b a
na geiyor, le yem e ine (akam n yedisine) dein o ra d an
ayrlmyordu, y em ek te n gecenin g e vakitlerine dein g en e y
le... A n a h ta r deliine g zm u ydu rup baktm da grdm
tek ey, o n u n masa banda o tu ru p almasyd. almas da
uydu: Bir eliyle d u rm ad a n y azarken b r eliyle bir kitabn
sayfalarn evirmek, ayaklarn s a rk a gibi sallamak, bu arada
slk alarak ayn ritm de ban ne, arkaya oynatmakt. o k
dalgn, ayn zam and a uar bir g r n m vard; sanki al
myor, n n d e k i kada arl, eksi iaretleri koyarak oyun o y n u
yordu. Dikkatim i e k e n baka bir ey d e srlndaki ksa k c e
keti, boynundaki afili kravatyd; a n a h ta r deliinden bile b u r
num a a rp an ince bir kadn esans s rn yo rd u. O dasndan
yalnz y e m e k y em ek iin kyordu. Y e m e k yemesi d e bir eye
benzese...
A n a m yle szlanyordu bize:
Aabeyimi anlam yorum bir trl! O n u n iin h e r gn
hindi, gvercin kesiyorum, kendi clceizimle k om po sto piiri
yorum , o n u n yedii ise bir kase e l suyu ile parm a k k adar et
paras; s o n ra sofradan kalkp gidiyor. Biraz d ah a yemesi iin
yalvardmda d n p biraz st iiyor. N e d ir st d e n e n nesne?
Bulak suyu gibi bir ey... nsan b unca y em ekle ok g em ez
lr. Y em esi iin z e rin e d t m d e gl p eitli akalar y a
pyor. A h, iki g zm n h o u n a gitmiyor bizim yemeklerimiz!..
K o n a k la akam lar g n d zlerd en d a h a neeli geiyordu.
G n e batp d a avluya u zun glgeler dt m, bizler, yani
Taly an a vanovna, Pobcdinski, b e n yan b lm enin n n d ek i
 m erd ivenlere o tu ruyo rdu k. K aranlk basan a dein hibirimiz
d en t kmyordu. H er ey yeni batan k o n u u ld u u n a g re
g recek baka n e kalabilirdi ki! Daymn geliiyle yeni bir
konu kmt, o da ksa z a m a n d a k o nu ulup bitirildi. Sessiz
otu rd u u m u z s re ce re tm e n im T a ty a n a Iv an o v n ann y
z n d e n gzlerini ayrmakszn iini ekip dururd u. O sralar bu
i ekilerin ne anlam a geldiini anlamazdm, imdi d n
yo ru m d a pek o k eyi aklyorlar.
U zu n glgeler birlcip d e kesintisiz bir glge o lu tu ru n c a
iftlik yneticisi F io d o r tarladan ya d a avdan d n erd i. Fio-
d o r un benim zerim deki etkisi, ilkel, hatta k o rk u n bir ada-
m nkinin aynsyd. K o c am an k ara gzl, kvrck sal, k a rm a
kark sakall, karayaz bir yz g z n z n n n e getirin.
Ruslam bir ingenenin olu olan bu adam bizim uuyev
kylsnn dilinde kara eytan diye anlr o lm utu. D g
r n n brakn, huyun da-suy und a bile ingenelik vard.
E v ind e o turam ayp gnler b o y u tarlada, av lakta gezm esi neyi
gsteriyordu? Ask suratl, hep fkeli, suskun, k im sed en e k in
mesi olm ayan bu in g e n e bask d e n e n ey tanmazd. A n a c
ma kabalk eder, b an a h e p sen d e r , re tm e n im P obedins-
kinin o k u m ulu u nu k k g r rd . G e n e d e biz sinirli, hasta
bir ad am o ldu u nu d n p onu ho grrdk. A nacm ise
ingene yaratlna karn son d e r e c e ham arat, d r s t biri
olm asndan t r o n u severdi. Fiodor, kars T a ty a n a Ivanov-
n a ya ingene akyla tu tk u n d u , anc ak som urtuk, ac e k e n bir
adam n tutkunluuydu bu. Bizim yanmzda karsna gn l alc
te k sz sylemez, gzleri vclfccir o k u rk e n aalayc tavrlar
taknrd.
K rlardan d n n c e fke iinde tfeini kt diye bir y ere
dayar, gelip karsnn yanna o tu ru rd u . E v ilerini s o ra n birka
s zd e n so n ra derin bir su skunlua gm lrd.
Gelin h e p birlikte t rk syleyelim, d erd im ben.
re tm e n im gitarn ayarlar, zangolarn tok sesiyle E n
gin ovalarda t rk s n e balard, biz d e o n a katlrdk. Po be-
dinskinin sesi kaln, alak sesle syleyen F io d o runki tenor,
benim kiyle T aty ana vanov nannki ise tizdi.
G k y z yldzlarla k aplanp kurbaalarn t kesilince
m u tfak tan akam yemeimiz gelirdi. M erd iv e n le rd en ieri
girer, y em ek y em eye koyulurduk. Pobed inski ile F io d o r yle
oburca, yle grltyle yerlerdi ki, yedikleri elin kem iklerinin
mi, yoksa enelerin in mi atrdadn bilmezdik. T atyana
Ivanovna ile b en o n lara kesinlikle yetiemezdik. Y e m e in
bilim inde biz yan b lm ed ekiler d erin bir uykuya dalardk.
G e n e byle bir akam vakti m erdiv enlerde o tu ru p y e m e
in getirilmesini bekliyorduk. B irden bir glge belirdi, y erden
bitmiesine daym G u n d a so v u g rd k karmzda. Bizi uzun
uzun szd, sonra ellerini rp a ra k neeyle gld.
D o a gzellikleri! Aya bakp t rk sylyorlar! Y em in
ed erim o k gzel! B e n d e szlerle birlikle o tu ru p hayal k u ra
bilir miyim?
Suskun, baktk. Daym en alak basam aa o lurdu, e s
nedi, gky zn e bakt. K im seden t kmyordu. Evimize g e
len daymla ta n e za m a n d a n beri konum aya can atan P o b e
dinski b u frsattan yararlanp ilk sz at. O n u n akllca
k o n u m alar iin deim eyen tek k o n u s u vard: Salgn hayvan
hastalklar. yle o lu r ki, bin kiilik bir toplulua dersiniz,
bin deiik yzden yalnz bir tanesi zihninizde yer eder. te
b u n un gibi P ob ed in sk inin aklnda d a alt ay o k u d u u v e t e
rinerlik fak ltesinden bir tm ce kalmt: Salgn hayvan
hastalklar lke ekonom isini nem li d e r e c e d e zarara u ra t
m aktadr. Bu hastalklara kar koym ak iin halkla devlet el ele
vermelidir. B u tmceyi sylem ed en n c e P obedinski birka
kez boazn temizledi, heyecan dan birka kez de yeldir
mesinin n n kavuturdu. re tm e n im in sylediklerini d u
yunca daym o n a dik dik bakt, b u rn u n d a n g le r gibi sesler
kard. Bizleri ss m ankeniymiiz gibi s z d k ten sonra;
Y e m in ederim , o k houm a gitti, dedi. Y aam ile tam
lam na byledir... G e r e k dediimiz ey baka trl nasl
olabilir?
Taly an a Ivanov naya d n d birden;
Pelageya Ivanovna, siz niin susuyorsunuz?
Kadncaz uland, kesik kesik ksrd.
Hadi, durmayn, k o nuun, l rk syleyin, dans edin!
Niin zam an yitiriyorsunuz? Kahrolas za m a n d urm uy or ki,
h e p kouyor...Yem in ed e rim , bir s r e s o n r a geriye d n p b a k
tnzda yalanvcrdiinizi anlayacaksnz! i le o zam an ge
kaldnzn resmidir. O n u n iin, Pelageya Ivanovna... bo
durmayn, hep bir eyler yapn!
O srada a k a m yemeimiz geldi. Daym da b iz e katld,
yan blm edeki o dam za gelik. Bir yandan bize b a k a rk e n lam
be b r e k ile bir kaz kanad yedi. O n u duygulandrm, itahn
amtk. D eerli re tm e n im n e yum urllasa, T a ly a n a vanov-
na ne yapsa o n u heyecanlandryor, h o u n a gidiyordu. Y e m e k
bilip d e T aly a n a Iv an ovn a bir keye e k ilerek rg iine
baladnda daym g zn kadnn ellerind en ayrmad, h ep
gevezelik elli.
Dostlarm, bir g n n z dahi b o geirmeyip yaa
m anza bakn... Tanrm sizi bugn yarn iin feda e tm e k te n
korusun! Yaadnz a n d a genlik, esenlik, ate vardr; yarn
ise bir aldatm aca, bir hitir. Yirm i yan bu ldu u n u zd a yaa
maya balamalsnz.
Bir ara T aly a n a Ivanovna ln drd. Daym h e m e n
alld, l y e r d e n ald, bir selam a k a ra k T a ly a n a Ivanovnaya
verdi, ile o za m a n ilk k ez y ery zn de P ob edinsk id en d ah a
ince insanlarn v ar o ld u u n u anladm.
Evet, seviniz, evleniniz, samalklar yapnz, diye srala
d daym. B an a sorarsanz, samalklar, yaamn anlamn kav
rama abalarm zdan d a h a salkl, d a h a yaam doludur...
yle uzun konuuyor, yle laflar sralyordu ki, canmza
lak elli en sonunda. B en bir k e d e sandn st n e r e k
lenmitim, o n u d in lerk e n uyuklam aya baladm. Canm skan
baka bir ey d e bir kerccik bana dikkat etm em i olmasyd.
O dam zdan gittiinde saat gecenin ikisini bulmu, o srada
uykuya dayanam ayp o k lan szmm ben.
O akam dan sonra daym h er k aranlk k le yan b l
meye urar oldu. Bizimle birlikle y em ek yiyor, ark sylyor,
h ep ayn k o n u d a saal ikiye dein d u rm a d a n gevezelik ed iyo r
du. O dasnd ak i akam ve g ece almalar son buldu, a n a
cmn hindilerini, kom postolarn yemeyi re n in c e d e g n
dz almalar billi. S o n u n d a m asasndan kopm u, canl y a
ama dn m t . G n boyu b ah ed e geziniyor, slk alyor,
iileri bir eyler anlatm aya zorlayarak almalarn engelliyor
du. G z n e T atyana Ivanovna Tasladnda onun yanna k o
uyor, elinde bir ey tayorsa yardm etm eyi neriyordu. B tn
bunlardan mthi ulanyordu kadncaz.
Yaz ilerledike daym daha uar, dalgn, fldr fldr bir
adam oldu. o k g e m e d en Pobcdinski o n a kar d uyduu tm
gveni yitirdi.
A m m a dar grl bir adamm senin dayn! D e v le t ri
calinde st rtb ede birine hi benzem iyor. D o ru d rst k o
numasn bilse bari. O da yok! H e r szn so n u n d a yemin
ederim ki dem iyor mu, sinir oluyorum . Hi holanm adm o n
dan!
D aym yan blm eye dadandndan b e ri g erek F io d o rda,
gerek se P obcd in sk id c birtakm deiiklikler oldu. F io d o r ava
kmay brakp ev e e rk e n dnm eye, karsna d ah a bir fkeyle
bakm aya balad. Suskunluu ise iyice artt. re tm e n im e g e
lince, hayvanlarn salgn hastalklarndan k o n u m ak tan vazge
ip so m u rtk a n biri oldu, h atta alayc bir srtkanlk gelip yerleti
yzne.
Bir k e resin d e daymn bizim yanmza doru geldiini g
rnce;
A bizim san yavrusuna bakn! dedi.
O nlard ak i b u deiikliin dayma kar duyduklar kr
gnlktan ileri geldiini sanyordum. Daym dalgnlktan iki
 sinin adn birbirine kartryordu, hangisinin re tm e n , h a n
gisinin T aty a n a v an ovn ann kocas old uu nu bile re n e m e
miti. T atyana vanovnaya da kimi z a m a n Nastasya, kimi za
m an Pelageya, kimi zam an Ycvdokiya diyordu. Bizleri fazla
syla beenm esi, bizimle birlikle c o u p glmesi, aklabanlk
yapmas o n u gz m zden d rm t . A n c a k asl n e d e n b u
krgnlklar deildi, imdi anlyorum d a d a h a ince duygular sz
konusuydu.
Hi unutm am ; bir akam ben g e n e sandn stne kvrl
m. uykuyla bouuyordum . G z kapaklarm ikide bir kavuu
yor, gn boyu kotu rm ak tan yorgun d en b edenim yana
kayyordu. Ben uyum am ak iin direndim , gzlerimi d r t alm.
V akit gece yarsn bulm utu. T atyan a vanovna, h e r zamanki
gibi yanaklar p em b e pem be, kk m asann banda, sessizce
kocasna gm lek dikm ekteydi. Bir k e d e Fiodor, surat bir
kar ask, karsna dik dik bakyor; b r k ede Pobedinski,
boynu yksek yakasnn iine gm lm , fkeli fkeli soluyor.
Daym da kendi dnceleri iinde o d a d a h abire tu r atyor...
O rta lk ta byk bir sessizlik vard, yalnz T aty a n a Iv an ovn ann
elin dek i k e te n bezi hrdyordu. Bir a ra d aym d u ra ra k T a t
yana Ivano vnann karsna dikildi.
Sizlcr ylesine gen, taze, iyisiniz ki, szlere im reniyo
rum! dedi.
B u rada kaldm s re ce sizlere balandm , bir g n y an
nzdan gideceimi d n d k e yreim szlyor... itenlikle
sylyorum, inann bana!
Uyku gz kapaklarm arlatrm, uyuyakalmm. Bir
grltyle gzlerimi almda daym T a ty a n a Iv a n o v n ann
karsnda d u ruyo r grdm . D uygu do lu baklarn o n u n y
z n d e n ayramyordu, yanaklar alev alevdi.
Yaam h e d e r olm u bir adam m ben! dedi. Hi y aam a
dm dese m yeridir! Y z n z n tazelii b an a b o a giden
genliimi anmsatyor, m r m n s o n u n a d e k karnzda d u
ru p yz nze bakm aya razym. Sizi seve seve yanm da P eters-
b u rg a gtrrdm .
F iodo r hrltl sesiyle;
Bunlar niin sylyorsunuz? diye sordu.
Sizi alma m asam daki camn altna kor, hem kendim
seyreder, h em bakalarna gsterirdim . Pelageya vanovna, bi
liyor m usunuz, bizim o ra d a sizin gibilere p e k raslanmaz. Bizde
zenginlik, d e b d e b e, bazan d a gzellik b u lu n u r da g e r e k ya
am... u salkl h u z u r bulunmaz...
Byle diyerek T alyana vanov nann n n e o lu rd u , elini
elinin iine ald. G lerek ;
Syleyin bakalm, ben im le P e te rs b u r g a gelir misiniz?
Ya! Hi olm azsa elinizi gtreyim. A h, n e gzel bir el! O n u da
m verm iyorsunuz? A h, sizi cimri, elinizi p m e m e bari izin
verin!
B u srada sandalyelerden biri kt diye y ere yuvarland.
Ayaa frlayan F io d o r ar ar karsna d o ru yrd. O n a
yaklamasyla k k masaya yu m ru u n u indirmesi bir oldu.
Hayr, byle eylere izin v erem em ! diye bard bouk
bir sesle.
F io d o rla birlikte Pobedinski d e ayaa frlamt. O da,
yz sapsar, fkeli, T a ty a n a Ivan o v n aya sokuldu, y u m ru unu
masaya vurdu.
B en de... b e n d e izin verm em !
N e var? N e diyorsunuz? diye ard daym.
F io d o r masaya bir yumruk daha indirdi.
Byle eylere izin verm em !
Daym y erin den hoplad, k orku lu korkulu gzlerini kr
ptrmaya balad. Bir eyler sylem ek istiyor, ama aknlk
tan, k o rk u d a n azn aam yordu. B u n u n zerin e utanga
utanga glmsedi, apkasn bile o rada u n u tara k , paytak
admlarla yanm zdan uzaklat. A z so n ra anacm k o arak
odam za girdiinde byk bir tedirginlik iindeydi. F io d o r ile
P obedinskiyi ise iki dem irci gibi karlkl eilip k alkarak
masay yumrukluyorlard.
B urada n eler oluyor? Aabeyim niin ktleti? N e
yaptnz ona? diye so rdu anacm.
A n c a k T aty an a Ivan o v n ann solgun, rk m y z n e b a
knca, sanyorum, h e r eyi anlad. Ban sallayarak iini ekti.
Brakn artk masay yumruklamay! Fiodor, kes d ed ik
sana! Y a siz, Y e g o r Alekseyevi? Size d e n e oluyor?
Pobedinski irkildi, u la n a ra k kendini toparlad. F io d o r bir
o n a bakt, bir karsna; sonra odada dolanm aya balad. A n a
cm yanmzdan ayrlr ayrlmaz g rd m eyi k t bir d
gibi hi unutm am . F io d o r rc tm e n in n yakasn toplad, o n u
h o p diye havaya kaldrd, k apd an dar frlatt.
S a b a h uyandmda retm enim in yata bolu. O n u n
n e r e d e o ld u unu sordum , dadm fsltyla, krlan k o lu n u sar
drm ak iin e r k e n d e n h a s tan e y e gtrdklerini syledi. Bu h a
b e r b en i o k zd, bir g n ncek i rezillii anm sayarak avluya
do ru yrdm . G k y z bulutlarla kaplyd; kan rzgar
n n e katt tozu, topra, kat paralarn, ty lerisrkleyip
gtryordu. Y am ur k o k u su vard havada. n sa n lard a olsun,
hayvanlarda olsun bir sknt seziliyordu. K on a a girdiimde
hizm etiler ayaklarm d e m e y e p at pal vurm am am syledi
ler. Ba ars tutan anacm yatakta yatyormu. Eh, evd e
b an a yap acak bir ey kalmamt. Avlu kapsndan dar ktm,
orad aki bir b a n k a o tu rd u m . Bir gn n c e grd klerime, iittik
lerim e bir anlam verm e y e alyordum.
Bizim avlu k apsndan balayan yol demirci d kkann, hi
k urum ayan su birikintisini dolan d k tan s o n ra b yk p o sta
yoluna kavuurdu. e v re le rin d e toz k m elerinin uutuu
te lg ra f direklerine, tellere sralanm uykulu kulara baktm .
imi yle bir sknt sard ki, orackta alamaya baladm.
Kardan, p o s ta yolu n d an to z bulutu iinde bir araba
g zkt. A ra b an n ii tklm tklm insan doluydu; bunlar,
m anastra ayine giden k en tliler olmalyd. A raba d a h a g zden
silinmemiti ki, bir ift aln ektii bir fayton belirdi arkasn
dan. le karak ol kom iseri Akim Nikili arabacnn k e m e rin
d e n lulmu, ayakla dikiliyordu. Asl alacak d u ru m ise fayto
n u n bizim yola sapmas, o tu rd u u m bank n n n d e n g eerek
avluya girmesiydi. Ben daha polis kom iserinin bizde ne ii
o ld u u n u anlam aya alrken aln koulduu, grltl bir
a r a b a d a h a kl ortaya. A ra b a d a ile em niyet amiri vard, s r
csne bizim avlu kapsn gsteriyordu.
T o za -lo p ra a bulanm em niyet am irine bakarken , Bizde
ne ileri var b un larn ? H e rh a ld e Pobedinski bizim iftlik y n e
ticisini ikayet elli, onlar d a onu h apse g t rm ek iin geldiler.
diye d nd m .
T a h m in le re d ay an arak k arar v e rm e k kolay deildir. M e
e r iki arab a asl gelecek olann ncsym , n k be dakika
bile g e m e d e n gsterili bir ku p a bizim kapdan ieri szld.
n m d e n anszn gemesi yle b eklen m e d ik bir olayd ki, k u
pann p e n c e re s in d e n ancak kzl bir sakal seebildim.
aknlk iinde, stelik k l eyler sezinleyerek k o naa
d o ru seirttim. K onan giriinde ilk karlatm anacm
oldu. B eli-benzi almt, arkasndan e r k e k seslerinin geldii
salon kapsna korkuyla bakyordu. Belli ki k o n u k lar apansz,
lam ba arlarnn ortasnda bastrmlard.
Kimler geldi, anne? diye sord u m
O srada daymn sesini duydum:
Kardeiim, bir eyler karacaksn, deil mi? Vali gel
di, y em ek hazrla d a karnlarn doyuralm.
A nacm k o rk u d a n lecek gibiydi.
Karnlarn doyuralmm! Sylemesi kolay! imdi ben
ne hazrlayaym? Bu gekin yamda rezil oldum!
A nacm iki eliyle birden ban lullu, m utfaa kolu.
V alinin anszn gelii herkesi ayaa kaldrm, iftliin allm
st n e getirmiti. K o n a k la b y k bir krm balad. O n k a d a r
tavua, be hindiye, sekiz rd e e kyld. O tela ierisinde
 anacmn gzdesi, kaz s rm z n aababas e r k e k kaz bile
kellesini kurtaram ad. Ahmz, arabaclar ldrm gibiydiler;
ne yana, ne cinsine bakmakszn ellerin e geirdikleri km es
hayvanlarn doruyorlard. Bilmem hangi y em e e terb iy e ola
cak diye benim iki taklac gvercinin d e kafas gitti. Anacm
iin e r k e k kaz neyse b enim taklac gvercinlerin d eeri d e
aynyd. B u n d an dolay valiyi uzun s re balayamadm.
Akam leyin vali ile evresindekiler karnlarn tka basa
do y u rd u k tan son ra arabalarna d oluu p gittiklerinde len d en
arla kalanlara bakm ak iin kona a gittim. Anacm ile daym
salondaydlar. Daym ellerini arkasna balam, sinirli sinirli
dolayor, du rm ad a n omuzlarn oynatyordu. Anacm bitkin
bir durum dayd, yz km t, k a n e p e d e o tu ru rk e n hasla
baklarla aabeyinin hareketlerini izliyordu.
Daym;
Kardeiim. beni bala am a byle yaplmaz! diye h o
m urdand. Seni valiyle tantryorum, sen elini bile uzatm yor
sun! A dam caz yle uland ki! Ben de ne yapacam ardm.
Sadelik gzel bir ey, am a h e r eyin bir snr vardr. Y em in e-
derim... Hazrladn y e m e e gelince... Hatrl ko nu k lara byle
yemek karlr m! D rd n c srada verdiin o paavra gibi ey
neydi?
Tatl terbiye ile hazrlanm rd e k kzarlmasyd.
r d e k kzartmasym! Bala beni am a kardeiim...
midem cayr cayr yanyor. H a sla elli beni...
Daym suratn ekitti, alamakl bir yzle;
Valiyi d e eylan n e r e d e n kard karmza! dedi. Sanki
bize gelmesi o k nemliydi! Of, yanyor midem! N e uyuya
biliyor, ne alabiliyorum... B t n d zenim bozuldu... Bu da
m gelecekli bamza! C an skntsndan p a tla rk e n alm adan
nasl vakit geirirsin? Al ite, g e n e uram da arlar balad!
Kalarn at t, admlarn sklatrd. Anacm alak sesle
sordu:
 Aabcyciim, yurt dna gitm en kaa kar sana?
E n azndan bin ruble... A m a n e r e d e b uluru m b u
paray? T e k kuruum kalmad. A h , yanyor midem!
Daym n sesi alamaklyd. Bir an durdu, bu lutlu g kyz
n e ked e rle bakt, yen id en gezinm eye balad.
Bir sessizlik k t ortala... Anacm kutsal tasvirlere
bakt bakt, derin d n ce le r iindeydi... S onra birden ala
maya balad.
Peki, bin rubleyi vereceim size, dedi.
B irka gn so n ra ko ca m a n bavullar istasyona gnderildi,
ard n d a n da m stear daym yola koyuldu. A nacm dan ayr
lrken gz ya dkt, ellerinden dudaklarn alamad bir trl.
A rabaya bindiinde yz ocuklar gibi neeliydi. M utlu, p a r
layan bir yzle arabaya rah ata kuruldu, alayan anacma
eliyle veda iareti yapt, bir an duralayarak baklarn bana
dikti. Y z n d e so n d e re c e byk bir aknlk belirmiti.
Bu ocuk da kim? diye sord u anacma.
Ulu T a n r nn daym benim iin gnderdiini azndan
d rm ey e n anacm bu s o ru karsnda sanki arpld. Oysa
benim b u n a aldrdm yoktu. Sevinli yzne b a k a rk e n h e r
n e d e n s e o n a o k acyordum. D a h a fazla dayanam adm , koup
arabaya trm andm , bu uar, uar olduu iin d e b t n insan
lar gibi zayf adam smsk kucakladm. G zlerinin iine bakp,
ho bir ey sylem ek iin;
Day, siz hi savaa katldnz m? diye sordum .
Daym yanaklarm dan pt.
Ah, sevimli ocuk, yem in e d e rim ki... A h, nasl da doal
h e r ey burada... yemin ederim...
A ra b a yola dizildi... B en daymn ardndan bakakaldm,
yemin e d e rim sz uzun s re nlad kulaklanm da...
 KONTRBASLI ROM AN

a lg c Smkov, kznn nian treni o n u r u n a algl,

dansl bir e lence dzenleyen p re n s B ibulovun k o na na git
m ek z e re yola kmt. O m zu nda, deriyle kapl k u l u iinde
kocam an bir k on trb as vard. Kysnda y rd rman sular
pek grkemli deilse bile ozanms mrltlarla aldayarak
akyordu.
Smkov Irm a k la bir gzel serinlesem nasl olu r? diye
dnd.
U z u n uzadya kafa yorm ad an soyundu, gvdesini serin
sularn kucana brakt. o k gzel bir akamd. Sm kovun
ozan ru h u d a evrenin ahen g in e uyum salamaya balamt.
H e le yz kula k ad a r yzdk ten so n ra kynn dik bir yerinde
gzel bir kzn o tu ra r a k balk lu llu u n u g r n c e yreini yle
lall duygular sard ki! S o luunu lu llu, eitli duygularn e t
kisiyle eriyip gilli. ocukluk anlar, eski gnlere zlem , d e p
reen ak ilekleri onu uzaklara ald gtrd. H e y gidi genlik
gnleri! O y sa bir daha sevebileceini hi sanm yordu, in san
lara olan inancn yitirdikten so n ra ( o k sevdii kars fagolu
arkada S o b a k in le birlikle onu brakp kamt.) iinde k o ca
man bir b oluk duymu, insan kakn biri olup jkml.
Y aam ned ir ki? Niin yayoruz? diye so ru y o rd u sk sk.
Y aam m asaldan, d te n b ak a bir ey deildir. diyordu
so n ra da.
A m a uyuyan gzelin kasnda d u ru r k e n ( O n u n uykuda
o ld u u n u an lam a k g deildi.) birdenbire, iradesi dnda
y re in d e aka b e n z e r bir duygunu n kabardn hisselli. Kz
gzleriyle y e rc e sin e u zun u zu n seyretti.
 Biraz so nra derin derin iini ekti. Eh, y eter artk. H oa
kal, gzel hayalet! Prens hazretlerin in balosuna yetimem
gerekiyor.
Uyuyan gzele bir daha b ak tk tan so n ra lam uzaklam ak
zereydi ki, aklna bir ey geldi.
O n a karlamamzn bir ansn brakmalym. O ltasna
bir ey taksam nasl o lu r? Bilinm eyen bir adam n srprizi h o
kamaz m? dedi.
Smkov usulca kyya yzd, kr ieklerinden, su y o su n
larndan bir d e m e t yapt, bun u karapaz yaprana sarp o ltan n
u cu n a takt. D e m e t suyun d ib ine k e rk e n oltann m antarn
da aaya ekti.
M antkl dnce, d o a yasalar, kahram anm n toplumsal
d u ru m u ro m an n burad a bilmesini gerektirir, yle deil mi? N e
yazk ki, bir yazarn yazgs byledir ite! E lim d e olm ayan
n e d e n le r dolaysyla rom anm iek dem etiyle son bulmad.
n k saduyuya, d o a yasalarna aykr olarak yoksul, soy
luluu olm ayan bir algcnn, varlkl, soylu bir gzelin yaa
m nda nem li bir rol oynamas g erekm ek tedir.
iek dem etini oltaya takan Smkov kyya ktnda
yldrmla arplma dnd. Giysilerinin y erinde yeller esiyor
du, birisi onlar almt. Smkov gzel kza hayran hayran
bak a rk en , bilinmeyen uursuzlar k on trbas ile silindir apkas
dnda n e varsa hepsini alp g trm lerdi.
Smkov;
Kahrolaslar! diye bard. Ey insanlar, eytann dlleri!
Beni asl fkelendiren, giysisiz brakm anz deil ( n k giy
siler ebedi deildir nasl olsa.), beni rlplak dolatrarak a h
lak kurallarn inemeye zorlamanzdr.
iinde kontrbas b u lu n an k u tu n u n s t n e oturdu, b u
k o rk u n d u ru m d a n k urtulm an n yollarn aram aya balad.
Prens Bibulovun ev in e plak gidem em ya! O ra d a k a
dnlar da vardr. Bu m elun hrszlar p a n to lo n la birlikte ce b in
d ek i yay reinesini d e gtrmler... diye dnyordu.
 S onu n d a aklna bir ey geldi. H ah, dedi, kydan biraz
le d e fundalklar arasnda k k bir k p r grm tm ... K a
ranlk baslrncaya d e k k p r n n altnda o tu ru ru m . S onra
akam karanlndan yararlanp ilk evin kapsn alarm.
B u dnceyle Smkov silindir apkasn bana geirdi,
kontrbasn srtlayarak fundaln y olunu tuttu. S rlnda alg
aleti, rlplak, tpk bir mitoloji tanrsna benziyordu.
Ey sevgili o k u ru m , imdi ksa bir sre iin kahram anm z
k p r n n altnda yazgsyla ba baa brakp, balk t u ta n g ze
limize dnelim. Bakalm, o n e durum da!
G zel kz, uykudan uyanp da oltasnn m antarn derine
balm grnce kam hzla ekti. A nc ak oltann ipi yay gibi
gerildi; nc m antar, ne d e engel sudan kmad. Anlalan,
Sm kovun iek dem eli suya girince iip arlamt.
G zel kz. Y a b y k bir balk yakaland ya d a oltann
engeli bir yere takld. diye dnd.
pi bir hayli e k tik te n s o n ra engelin bir yere takldna
karar verdi.
Ah. ne yazk! diye sylendi. Akam zeri n e gzel balk
vuruyordu!
G zel kz vakit yitirm eden sisten ince giysilerini karp
att, biimli bed eni m e rm e r o m uzlarna dein suya gm ld.
engeli olla ipinin d e dolat iek d e m e tin d e n k u rta rm a k
kolay deildi, ancak sabr ve aba bu gl yendi. A ra d a n
eyrek saat bile gemem iti ki, gzel kz elinde olta engeli,
mutlu, sevinli, sudan kyordu.
le yandan acmasz yazgs kyda o n u gzetlem ekteym i
m eer. S m ikovun giysilerini alan alaklar, iinde yem b u lu
n an k avanozun dnda h e r eyini gtrm lerdi.
G e n kz;
imdi b en n e yaparm ? d iyerek alamaya balad. Eve
byle gidilir mi? Hayr, byle gitm e k te n se lrm d a h a iyi... En
d oru su ortalk kararncaya dein b eklem ek, so n ra k aranlkla
Agafya nineye u ra y ara k yeni giysi getirm esi iin e v e yol
lamak... imdilik gidip k k k p r n n altnda saklanaym.
Gzelim iz yksek otlar sip er e d e re k , eile eile k prye
d o ru kotu. T a m kpr ye ulamt ki, salar ozanlarn salar
gibi uzun, gs kll, rlplak bir adam g re re k bir lk att,
oraca ylverdi.
Smkov da ko rk u iindeydi, kz n c e su perisi sanmt.
Beni karmaya gelen bir su perisi olm asn? diye geirdi iin
den. Bu d n ce on u ru n u p e k okad, n e d e n derseniz, k e n
disinin bir e r k e k gzeli olduuna inananlardand.
E er su perisi deil d e benim gibi bir insansa bu d u ru m u
nasl aklamal? Buraya, k p r n n altna niin gelmi? O n u
buraya srkleyen nedir?
Smkov bu bilmeceleri zm eye u rark en gzel kz
yava yava aylmaya balad.
Kz;
Yalvarrm, beni ldrmeyin! diye fsldad. B en prenses
Bibulovaym. Elinizi-ayanz peyim. Size o k para verirler.
A z n c e urada oltam karm ak iin suya girmitim, hrszlar
yeni giysilerimi, ayakkablarm, her eyimi almlar.
B u n u n zerin e Smkov d a szlanmaya balad:
Prenses hazretleri, hrszlar sizin giysilerinizi aldklar
gibi benim kileri d e aldlar! stelik p anto lo n la birlikte cebim
d eki reineyi d e gtrm ler!
K o n trb a s, tro m b o n alanlar o u zaman cin fikirli d e
illerdir, ancak Smkov b u n lar arasnda ho bir istisna olu
turuyordu.
Biraz d u rd u k ta n sonra;
P renses hazretleri, g r n m n sizi n e denli g d u r u
m a s o k tu u n u biliyorum, ded i. A n c a k s iz in b u ra d a n gitm enize
eng el olan n e d e n le r benim ayrlmam da olanaksz klyor.
E e r kabul buyurursanz, bakn, aklma n e geldi: K ontrbasn
k u tu s u n u n iine girip yatnz, kapan rt n c e b eni g rm e k
te n kurtulursunuz.
Bu szlerin ard nd an ko ntrbas k u tu s u n u n iinden kard.
Bir an k u tu y u byle bir am ata kullanm akla kutsal s a n a ta say
gszlk etm i olacan dndyse de ikirciklii uzu n srmedi.
G zel p renses k u tu n u n iine girdi, bir kedi gibi b z le r e k yatt.
Smkov kaylar baladktan so n ra, d o an n k endisine byle
keskin bir ze k a balad iin ok sevindi.
P re n s e s hazretleri, beni imdi g rm y o rsu n u z deil mi?
diye sordu. O r a d a ra h a t ra h a t yatn. Karanlk basnca sizi evi
nize gtreceim . K ontrbasa gelince, o n u d a h a s o n ra alrm.
O rtalk k a ra rn c a Smkov gzel pren sesin iinde uzand
kutuyu srtlad, Bibulovu n konann y olunu tu ttu. K afasnda
yle bir tasar hazrd: n c e ilk n n e g elen e v e urayarak
kendine bir giysi bulacak, so n ra yeniden yola koyulacakt.
Y o ld a plak ayaklaryla tozlar kaldra kaldra, srtndaki
ar ykn altnda iki bklm eilerek yrrken ;
H e r felaketin so nu m utlulukla biter. P ren se si g du
ru m d an kurtardm iin babas h e rh a ld e b en i dllendi-
recektir. diye dnyordu.
Bayann d an sa kaldran bir cavaliergalant 1 tavryla;
P ren se s hazretleri, o ra d a ra h a t msnz? diye sordu.
R ica ederim , sklmayn, benim kutuda k endi evinizdeymi gibi
ra h a t edin.
K ib ar bey e fen d i Smkov, anszn, ilerde alacak aranlkla
iki insan karaltsnn y r d n g r r gibi oldu. D a h a dik
katlice bak n ca b u nun bir g z yanlmas olm adn anlad:
Karaltlar g e r e k te n yryordu h a tta e llerin d e k n a b e n z e r
bir eyler vard.
Smkov, B u nlar sakn bizi soy an hrszlar olm asn? E l
lerinde bir eyler gtryorlar, h erhalde bizim giysilerdir...
diye d nd .
S rtndaki k u tuy u yolun kysna brakt, karaltlarn pein
d e kom aya balad.

1 Kibar beyefendi. (Fr.)

 D urun! diye baryordu. D u ru n ! T u tu n unlar!
Karaltlar arkalarna bakp kovalandklarn anlaynca ta
banlar yaladlar.
P ren se s koan insanlarn ayak patrtlar ile D urun!
haykrlarn uzun s re iitti. D e r k e n grll-palrl kesildi,
ortal bir sessizlik kaplad. Smkov bu kovalam a iine k e n
dini ylesine kaptrmt ki, m utlu bir raslanl olmasa, h e rh a ld e
yolun kysnda d aha u zu n sre yatm ak z o ru n d a kalacakt.
Neyse ki o srada Sm ikov un arkadalar flt Juk o v ile
klarneti Razm ahaykin, p re n s B ibulovun konana gitm ek
z e re o ra d a n gemekleydiler. Ayaklar kontrbas k u tusu na
a rp n c a aknlkla bakarak ellerini iki yana atlar.
Jukov;
Allah, Allah, bir kontrbas! dedi. stelik bizim Smi
k o v un kontrbas! B uraya nasl gelmi olabilir?
R azm ahaykin de;
Adamcazn ban a bir ey gelm esin? dedi. Y a ikiyi
fazla kard ya da hrszlarn basknna urad. H e r neyse,
kontrbas b ura d a brakmamalyz. Alp gtrelim.
Ju k o v kocam an kontrbas yklendi, algclar yollarna
koyuldular. Flt yr rk en ikide bir;
Bu n e ar eymi, yahu! diye hom urdanyordu. B an a
dnyay balasalar b u koca m e r e t i almaya raz olmazdm.
Of, be!..
algclar prens B ib u lo v un konan a varnca kutuyu o r
kestra iin ayrlan y ere braktlar, bfeye gittiler.
Bu srada konan b t n avizeleri, am danlardaki b t n
m um lar yaklmaya balamt.
U latrm a Bakanlnda y k sek bir devlet m em u ru olan,
prensesin Lakeyi adndaki yakkl, sevimli szls salonu n
o rtasn d a durmu, elleri ceplerinde, k o n t alikov ile mzik
z e rin d e konuuyordu.
K ontum , N a polid e bir kem anc ile tanrdm, harikalar
yaratan bir ustayd. Belki b an a inanm ayacaksnz am a k o n tr
bastan... evet u g rd n z k ontrbastan yle ince ezgiler
karrd ki, an latam am ! S lrau sun valslerini bile alard!
K o nt inanm ayarak:
Yok, canm, olacak ey deil! dedi.
Yemin ederim ! Lisl'in rapsodilerini bile alard! O te ld e
on un la avn o d a d a kalrdk, yapacak baka bir iim olmad
iin ond an Lislin rapsodisini almay rendim .
Liszlin rapsodisi mi dediniz?.. H m m L Siz galiba aka
ediyorsunuz.
Lakeyi gld.
nanmyorsunuz, deil mi! yleyse b u n u kantlayaca
m! Buyurun, orkestraya gidelim.
G vey le k ont orkestraya doru yrdler. K ontrbasa yak
lap h em en kaylar zm ey e baladlar. Ay! A m an, ne k o r
kun!..
Gelin, hayal gcne zgrlk tanyan o k u ru m u z mzik
tartm
^
asnn so n u n u d s o
n ed u rsu n , biz Smckovun basna
j j

gelenlere dnelim!
Zavall kontrbas hrszlara yeliem eyerek kutuyu b rak
t yere d n d n d e o n u n y erin d e yeller esliini grd. Bir
s r tah m in le r y r t p saa-sola ko tu rd u k tan s o n ra g e n e de
ku tuy u bulamaynca yanl y ere geldii kansna vard, iki eliyle
salarna yapt, k o rk u d a n h e r yerini b u z kesti: A m an T a n
rm. havaszlktan boulacak! Katili olacam kzcazn!
G e c e yarsna dein aram ad k yer brakm ad, am a so n u
sfrd. B un un zerine gelip k p r n n altna snd.
O rtalk aydnlandnda bir daha ararm , dedi kendi
kendine.
T an s k e rk e n balad aram alardan da eli bo kan
Smkov k p r n n altnda geceyi beklem ey e k a ra r verdi.
Silindir apkasn karp salarn yolarak;
 O n u m utlaka bulacam! A ram alarm bir yl srse de
bulacam! diye kesin kararn verdi.
A nlattm o yerle rd e yaayan kyller, sa sakalna ka
rm, silindir apka giyen, plak bir adam n geceleri ortaya
kp k p r n n evresinde dolatn sylyorlar. Bildirdik
lerine gre arad a bir k o ntrbas hrltsna b e n z e r sesler duyulu-
yormu...
 KORKU STNE

u yaadm s rc cc to p u lopu kez k o rk tu u m u syle

yebilirim.
K o rk u d a n salarmn ayaa kalkt, srlmdaki tylerin
d ik en d ik en olduu birinci olay nemsiz, nem siz old u u k adar
garip bir eydi.
Biraz da vakit geirm ek niyetiyle bir te m m u z akam g a
zete alm ak ze re p o sta istasyonuna gidiyordum. D u rg u n , yap
yap bir te m m u z sca vard. Hani bir-iki hafta, h a tta dah a
fazla, ara verm eksizin sren, so nra anszn azgn bir frtnann
bastrmasyla birlikte serin bir saanan boand boucu
scaklar vardr ya, o n lard a n biriydi...
G n e batal ok olmu, d rt bir yana kesintisiz alacak a
ranlk km t. Otlarn, ieklerin yayd, balms tatl bir
koku sarmt kprtsz, d urg u n havay...
Basit bir yk arabasna binmitim, allar b en sryordum .
A rk a m d a ise ban yulaf uvalna koyarak ml ml uyuyan,
bahvann sekiz yalarndaki olu Paka vard. A llara bakm a
d u ru m u do arsa diye almtm o n u yanma. D a rack ky yolu
kvrlmakszn, cetvel gibi d m d z uzayp gidiyor; ta ilerde,
uzun boylu avdar tarlalar arasnda g zd e n yitiyordu. Fecir
gitgide sararm aya yz tutmu; ufuktaki aydnlk kuak bir
kaya y a d a srtna yorgan alm bir insana b en zeyen, biimsiz,
dar bir b ulu tla ikiye blnm t...
A ra b a birka fersah byle ilerledi. D e rk e n , gnein ball
yerin soluk zem ininde ard ardna, dzgn, u zun kavaklar
belirm eye balad; so n ra rman parlak yzeyini grdm .
O n u n da ardndan, bir b y sonu cu alvcrmiesinc, zengin
bir g r n t serildi nm de. Arabay orackla h em en d u rd u r
m am gerekiyordu, nk gittiimiz dz yol sona ermi, o ra dan
aaya do ru fundalklarn kaplad, dik bir yoku balamt.
B ulu ndu um u z n o k ta aaya gre hayli yksekli, n m d e yar
karanln, acayip biimlerin d o ldurd u u engin bir ova vard.
O vann dibinde ise kavaklarn bekilik ellii, ltl rman
yalayarak getii, bycek bir ky uzanyordu. Ky derin bir
uykuya dalmt... Kk evler, an kulesiyle birlikle kilise,
aalar b o z karanln iinden belirgin bir biimde seiliyor;
bunlarn glgesi rman ltl, durg un yzeyine dyordu.
A ra b ad an yuvarlanmamas iin P a k a y uyandrdm, sonra
usul usul yoku aa inmeye baladm.
Paka ban uvaldan lem bel tem bel kaldrarak;
L u k o v o ya geldik mi? diye sordu.
Geldik ya... Dizginleri lul!
B en al y ede k le gtryor, gzm kyden ayramyor-
dum. ilklen dikkatimi bir ey ekmiti: an kulesinin sl
b l m nde, k ubbenin almdaki k k p e n c e re d e fersiz fersiz
gz krpan, minik bir k vard. Bu k, snm eye yz lulm u
kandil alevi gibi, hazan lmyle snyor, so n ra yeniden p a r
lyordu. Neyin nesiydi bu parll? Evet, kayna iime d e r i o l
mutu. K ubbenin akndaki p e n c e re d e n byle bir parll g e le
mezdi, nk oradaki bolukla kutsal tasvir, kandil filan b u lu n
mamas gerekirdi. O lsa olsa kiriler ile bol r m ce k a vard.
Ayrca oraya trm an m ak da olanakszd, an kulesinden y uka
rya kan yolu smsk kapatrlard.
A cab a can
j
kulesinin dndaki
j
bir n
j C
yansmas olam az
z

myd bu parll? n m d ek i koskoca ovaya baktm da kule

deki fersiz klan baka bir k kayna grem edim . slelik ay
da gzkm yordu. G n halim inin iyice solgunlaan aydn
lndan byle bir yansma dem eyecei gibi, an kulesinin
penceresi halya deil, douya bakyordu. A ln bandan t u t a
rak yoku aa indiim srece bu gibi d n ce le r zihnimi
kurcalad. D zle indiimizde yeniden arabaya bindim, pa-
rllya bir d ah a haklm. G e n e eskisi gibi s n p s n p yan
yordu.
Kendi kendim e bir sr lahm in y r t rk e n Tuhaf! ok
tuhaf! diyordum. A rd n d a n bir tedirginlik duygusu sard
yreimi. Balangla basil bir olay aklayam am aklan dolay
lasalanmslm. am a sonra bir kolum la Paska'va sarldm g-
rnce b u n u n korku o ldu un u anladm, irad e m dnda beni
lulup, krmz le k gzn krparak b a n a bakan, garip bir an
kulesinin bulunduu, kocam an, kapkaranlk bir bolua sal
dklar iin byk bir yalnzlk, can sknts, rk n l iin-
devdin. Korkuyla gzlerimi kapatarak;
Paa! diye bardm.
NeVar?
an kulesinde yanp s n en o ey nedir?
Paka esney ere k o m z u m u n zerin den an kulesine hakl.
Ne bileyim ben?
ocukla bu ksack k on u m a beni biraz yallrdlysa da e t
kisi uzun srm edi. Tedirginliimi sezen Paka irileen gzlerini
nce an kulesine so n ra bana, so n ra yeniden an kulesine
dikli;
Korkuyorum , dedi fsldayarak.
ile o zaman lm denetim im i yitirdim, bir kolum la ocua
smsk sarlarak ken dim e eklim, al olanca gcm le krbala
maya baladm. Bir yandan da;
Benim bu yaptm aptallk! diyordum. G rd m k,
nedenini anlamadm iin k o rk u ttu beni. Anlalmayan eyler
h ep gizemli gzkr, insana k o rk u verir...
H e m kendi kendimi byle yattrmaya alyor, hem de
al habire kamlyordum. P o sla istasyonuna varnca deynek-
iyi e bir saal kadar gevezelik ellim, gazetelerin birkan
g zden geirdim... G e n e d e tedirginlikten kurtulam am tm .
G eriye d n le o k arlk yoklu orada; ancak ky evlerinin,
kavaklarn, trmandm y o k u u n g rnts d aha bir canllk
kazanm gibiydi. G rd m n n e d e n kaynaklandn
b ug ne dein re n e m e d im gitti...
D o ru su n u islerseniz, duyduum ikinci k o rk u n u n nedeni
d e birincisi denli enlipflendir.
A nlatacam olayda bir bulum adan dnyordum ... Saal
gecenin biriydi. Bu yle bir saallir ki, doa genellikle e n koyu,
en lall sabah ncesi uykusuna dalm olur. A n c a k benim eve
d nd m srada doann uyuduu lalan yoklu, geceyi de
dingin bir gece olarak adlandram azdk. Suulluklar, al-
horozlar. bldrcnlar, blbller sanki c m b e balam, d u r
m adan tyor: crcrbcckleri, yeil ekirgeler amatayla
crldyordu. O llarn stn den ince bir sis rts sr k len
m ekle, gkyznde ayn n n d e n bulutlar gem ekleydi. Y aa
mnn en gzel ann karm am ak istercesine uyank bekliyor
du doa anamz.
Dem iryolu setlinin h em en kysnda, d ar bir clgadan y r
yordum. B en y r d k e i dm raylarn zerind en d e ayn
avk kayyordu. B ulutlarn glgeleri settin stne bir dyor,
bir yerini ay aydnlna brakyordu, ilerde, ok uzaklarda
pldayan yeil bir k vard.
Yeil klan g zm ayrmakszn, H er ey norm al d z e
ninde. diye d nd m .
B enim ru h u m da dingindi, rahatl, norm al dzenindeydi.
Sevgilimle b ulu m aktan dnyordum ; hibir acelem, uyuma
ileim yoklu; soluk allarmda, ayaklarmn gecenin tekdze
uultusuna karan patrtsnda dinliim, salkl oluum k e n
dini belli ediyordu. O g ece neler hissettiimi p e k anm sam
yorum , ama kendimi ok iyi hisseliimi adm gibi biliyorum.
Byle birka fersah yrm tm ki, arkadan, anszn,
byk bir rman k kreyerek akn andran te k d z e bir
uultu duydum . Bu uultu h er saniye biraz d ah a arta ra k bana
yaklayordu. D n p baktm, az n c e ierisinden getiim
k oru lu k kararyordu arkamda. T r e n yolu setli korulua doru
saa yum uak bir kvrmla kvrlyor, sonra gzden siliniyordu.
aknlk iinde d u ru p bek lem eye koyuldum. T a m d nem ec in
balangcnda iri bir gvde belirdi, grltyle bana d o ru
y n e le re k raylarn zerinden, benim n m d e n uarcasna
geti gitti. K oca gvde ilerde k le k le koyu bir lekeye
d n l, kkrem esi doann uu ltu sun a k ararak gecenin
karanlnda kayboldu.
Bildiimiz bir yk vagonuydu bu, hibir zellii olmayan,
lokom olifsiz bir kara vagon... O n u n gece yars anszn n m e
kmas beni baya kayglandrmt. N e r e d e n gelip nereye
gidiyordu? O n u bylesine k o rk u n bir hzla ilen neydi? Bo
inanl biri olsaydm cinlerin, eytanlarn o n u c c h c n m c m e
uurduklarn d n e re k yolum a koyulurdum . B u n u n dnda
byle bir olay m antkla aklamak olanakszd. G z le rim e i-
n a n a m a d a n app kalmtm...
Bir an koskoca ev ren d e tek bama kaldm, kimsenin
yaamad bu dnyada gecenin beni kollayp sinsi sinsi g z e t
lediini, b t n seslerin, ku lklarnn, aalarn fsltlarnn
yalnz b an a k o rk u vermek, yalnz benim hayal g c m k
krtm ak iin var o ldu unu d n m ey e baladm. B yk bir
korkuyla ileri atldm, ne yaptm, n e y n e gittiimi d n
m e d e n delicesine komaya baladm. Ayn a n d a d a d ah a n ce
d ikk at etm ediim sesleri duym aya baladm: zellikle telgraf
direklerinin ackl inlemelerini...
Bir yandan da;
Akln m oynattn? A p talca bir k o rk u seninkisi! diye
kendi k e n d im d e n utanyordum .
K o rk u saduyudan h e r z a m a n d ah a gldr. Admlarm
ancak yeil a d e k k otu ktan so n ra yavalattm. O r a d a koyu
bir dem iryolu kulbesi vard, n n d e d e beki olmas gereken
bir adam duruyordu.
Soluk solua;
G rd n m on u ? diye sordum .
Neyi? Kimi grdm ?
A z n c e g een vagonu.
 Ha, u ey mi? Yk k atarnd an ayrlm... Yirmi fersah
ilerde bir yoku vardr, tre n le r glkle trmanr. Son v agonun
balants dayanam ayp kopm u, o ra d an beri geri geliyor.
imdi nasl yakalayacaksanz yakalayn bakalm!
G a rip olayn aklamas yaplm, hayal g c n kkrtan
bir ey kalmamt. K o rk u m o a n d a geti. Yolum a gidebilirdim
artk...
nc korkuyu bir b a h a r akam avdan d n e r k e n tattm,
a n cak h o bir korkuydu bu. B aharn ilk gnlerinin alaca
karanl km t ortala. O rm a n yolu yam ur suyu birikin
tileriyle kaplyd, y rd k e ayaklar altndan clk clk sesleri
kyordu. G n e balm nn kzll kayn aalarnn beyaz
gvdelerine, k rp e yapraklara vurarak tm orm an lall bir
renge boyamt. ok yorgundum , zorlukla adm atyordum.
Eve bc-alt fersah yaklamtm ki, k u tu p tr , kocam an,
cins bir kara kpein kardan koarak n m e frladn
grdm . Hayvan dik dik y z m e bakt, arkaya doru kotu.
Gzel bir kpek! Kimin acaba? diye dndm .
Bam geriye evirdim. K p e k o n adm k a d a r u za kta d u r
mu, gzlerini ayrmakszn b a n a bakyordu. Bir dakika kadar
byle suskun baktk. Anlalan, o n a dikkat e tm e m d e n h o
lanan hayvan usulca yanma sokuldu, kuyruunu sallamaya
balad.
B en ileri yrdm , o da peimden...
Kimin acaba? Nasl gelmi buraya? diye so ruy ord um
kendi kendim e.
O tuz-k rk fersah e v re m d e btn to p ra k aalarn ta n
yordum . hibirinin byle k u tu p tr bir kpei yoktu. Bu s a a t
t e , o r m a n d a n o d u n tayanlarn dnda kimsenin kullanmad,
bu ku umaz, kervan gem ez yolda ne aryordu? B urada n
iftlik sahipleri gitm eyeceklerine g re onlard an ayrlm o l a
mazd.
Biraz d inlenm ek iin bir k t n stn e o tu rd u m , yol
arkadam incelem eye koyuldum. O da yere oturm u, bak
larn yz m e dikmiti. G zlerini krpm adan bakyordu bana.
Sessizliin, o rm a n loluunun etkisiyle mi, yoksa y o rgun lu
um dan. karma anszn kan kpein dik baklarndan m,
iimde b irdenbire bir rperti duydum. Fausl ile b uldok kpei
geldi hatrma, sinirli insanlarn yorgunluk sonucu bazan ol
mayan sesler, g r n t le r algladklarn anmsadm. Hzla aya
a kalkp koarcasna vrm em iin bu d n ce le r yeleriiydi.
B en yrynce k p e k de yrd.
Git buradan! diye haykrdm k p e e geriye d n e re k .
Anlalan, sesim hayvann houna gitmiti, nk neeyle
zplayp n m e geli.
G it buradan! diye bardm bir daha.
K p e k geriye dnd, dik dik y z m e bakt, sevinle kuy
ru unu sallad. lkeli sesim o n u elendiriyor olmalyd. Belki
ona okayc eyler sylem em gerekiyordu o rad a, ama F ausl'
un kpei aklm dan kmad iin k o rk u duygusu daha o k y e r
etti yreim de. D e rk en , yava yava karanlk bastrd, ben iyice
rkm eye baladm. K p e k yanm a ko up kuyruunu bacakla
rma vurd u k a ben k orkuyla gzlerimi yum uyordum . an
kulesindeki k ile vagon olaynda yaptm gibi, d ah a fazla
dayanam ayp tabanlar yaladm.
E v e vardm da bir arkadam beni bekliyordu. H o
beten so n ra b an a atyla o rm a n d a n g e erk e n y o lu n u ar
dn, o srada cins kpeinin yanndan ayrldn anlatt. B a
ya pahal bir hayvanm...
 ECZACININ KARISI

E r i b r b irka sokan olu tu rdu u B. kasabas derin

bir uykuya dalm. H ava kprtsz, derin bir sessizlik var. Yal
nzca uzaklarda, o k uzaklarda, h e rh ald e k asaban n dnda,
bir k p e k ince ksk sesiyle havlayp duruyor. O rtalk n e r e
deyse aydnlanm ak zere.
K asabada h e rk e s uykuda. Yalnz kasaba eczanesinin sah i
bi c rn o m o rd ik in g e n k a rs uyumam. k e r e u yum ak iin
y a ta a girmi, n d e d e uy ku tutm am gzn. Pencereyi
am, srlnda yalnz gmlek, darsn seyrediyor. N e d ense
can skkn, scaklan bunalyor, iinde bir hzn var. insana
alam ak arzusu v e re n , nedeni belirsiz bir hz n bu. Kadn
g er e k te n alam ak istiyor, am a bir yu m ru gelip gelip boazna
dm leniyor. O n u n birka adm gerisinde kocas e rn o m o r-
dik duvara yaslanm, tatl tatl horlam akta. O b u r bir pire
adam n b u rn u n u n k e m erin e yapm, h abire kann emiyor. O,
b u n u hissetm iyor bile, hatta keyifle glmsyor. n k
d n d e b t n kasaba halknn k s r e tutuld u u n u , k s
rk urubu almak iin eczaneye akn ettiklerini gryor. T o p
alsan, ine batrsun, gdklasan derin uyk usundan uyand-
ramazsn...
E c z a n e 1 kasabann la kysnda, o n u n iin eczacnn kars
uzaklara k a d a r h e r yeri grebiliyor. n c e g ky zn n dou
kys yava yava aaryor, sonra yangn kzll vurm uasna
kzla boyanyor. U zaktaki fundalktan anszn kocam an,
deirmi yzl ay ykseliyor. Ayn yz kpkrmzdr. ( F u n
dalktan k ark en n e d e n se utanm gibidir.)

1 Eczane ile eczacnn evi ayn yerdedir. ( .N .)

 G e c e n in sessizliinde anszn birtakm ayak patrtlar,
m ahm uz akrtlar duyuluyor. Eczacnn kars H e rh a ld e su
baylar em n iy et amirinin ev in d en k a ra rg a h a dnyorlar. diye
dnyor. Biraz sonra srtlarnda beyaz subay ceketleriyle iki
karalt beliriyor. Birisi uzun boylu, iman, te k i d a h a ksa
boylu, zayfa. il boyu nca tem bel tem b el yryorlar, yksek
sesle bir eyler konuuyorlar. E cz anen in n n e gelince adm
larn yavalatp pencereye bakm aya balyorlar.
Zayfa olan;
B u rn u m a ila kokusu geliyor, diyor. yle ya, buras e c
zane. Nasl u n u tu ru m , geen hafta b u ra d an hinlyag almtm.
Eczac d a eki suratl bir herif, e e k e n esi gibi d e ko ca m a n bir
enesi var. Samson, Filistinlileri byle bir e n e kemiiyle
ld rm t r herhalde.
iman subay kaln sesiyle;
Evet, diyor, eczac uyuyor. Eczacnn kars da uyku
dadr imdi. Ah, Obtiosov, yle gzel bir kadn ki, bilsen!
Evet, grm tm , p e k d e h o u m a gitti. D o k to r, n e d e r
siniz, o kadn byle bir eek eneliyi sevebilir mi? O lu r m u yle
cy?
D o k to r eczacya ayormu gibi iini ekerek;
Y ok, sevem ez, dedi. imdi gzelimiz u p en c ere n in
arkasnda uyuyordur. Opliosov, ha. bir d n s e n e! Scaktan
k olu nun birini yorgann st n e atmtr... D u d a k la r aralk...
Bir baca y a tak ta n sarkm... Eczac sahip o ld u u hzinenin
farknda m ki! O n u n g z n d e ha k ezzap iesi, h a gzel bir
kadn, h epsi bir...
S ub ay duraklyor.
D o k to r, diyor, isler misiniz, uraya girip bir eyler ala
lm? Belki eczacnn k a r m d a grrz.
T a m zamann b uldun sen de! O lu r mu yahu?
N e d e n olm asn? G eceleyin d e ila v e rm e k zo ru nd adr
bunlar. Hadi, girelim!
Peki, sen in dediin olsun, bakalm!
 Eczac kadn p erd enin arkasna sinmitir, gen e de ng
ran hrtl sesini duyuyor. D uv a ra yaslanarak lall lall h o r
layan kocasna bir gz allktan so n ra srlna hrkasn alyor,
plak ayaklarna terliklerini geirdikten sonra eczaneye k o u
yor.
Caml kapnn arkasnda iki karall gzkm ekledir. Kadn
lam bann fitilini ayor, kapya doru yryor. Arlk ne can
sknts kalmtr, ne hzn, ne alama ilei... Yrei hzl
hzl arp m akladr imdi. iman d o k lo r ile zayf Obliosov
giriyorlar ieriye. Kadn onlar dikkatle szyor. Koca gbekli
d o k lo r esmer, sakall, hanlal bir adamdr. E n ufak h a re k e tle
ceketi patlayacakm gibi gerilivor, yzne le rle r basyor.
Byksz subay ise pem be yanaklaryla lpk bir kadna benziyor,
Ingiliz kams gibi bklgen bir grn vardr.
Eczacnn kars eliyle hrkasnn gsn k apatarak;
Bir ey mi isliyorsunuz, baylar? diyor.
ey... bize on be kapiklik n an e hap.
Kadn hi acele e tm e d e n raflarn birinden bir kavanoz in
diriyor, eczac terazisinde islenen kadar nane hap larlyor. O
srada iki mleri yiyecekmi gibi baklarn kadnn srlna
dikiyorlar: D o k lo r doymu bir kedi gibi gzlerini ksarak, te
men ise obur bir kedi gibi k ocam an kocam an aarak...
D oklor:
Dorusu, ec za n e d e kadnn altn ilk kez g ry o
rum, diyor.
Eczacnn kans O b lio s o v un al yanaklarna kaam ak bir
bak frlatarak;
B unda aacak ne var? Kocamn yama olmad iin
o na b en yardm ediyorum, karln veriyor.
D em ek, yle... Eczaneniz de pek ho bir yer, dorusu.
N e ok ie var! Bu zehir ieleri arasnda dolam aktan k o rk
muyor m usunuz? Abovv!
Eczacnn kars n an e haplarn bir kada sarp d o k lo ra
veriyor. O bliosov da ona be rublelik kal p ara uzatyor. Bir
dakika k adar sessizlik iinde geiyor. E rke k le r birbirine bakp
kapya d o ru bir adm alyorlar, so n ra d u ru p bir daha bak
yorlar.
D o k to r;
Bize on kapiklik k arb o n a t verir misiniz? diyor.
Kadn nceki gibi gene tembel tem bel elini ral'a uzatyor.
O srada O blio sov parmaklarn kprdatarak;
Sizde dvle... insana canllk veren, yani baka bir an lam
da sylyorum, bir ey var m? diye soruyor. S o d a filan olabilir.
Vaar...
Bin yasavn!
J o .
Siz kadn deil,
w*
bir meleksiniz! cJ sise J J

verin bize!
Kadn abuk abuk karbonat bir kada sard ktan sonra
kapnn arkasnda, karanlkla gzden yitiyor. D o k to r gz
krparak;
Nefis bir para! diyor. Byle ananas M a d e ra adasnda
arasanz bulamazsnz! A m a bir de u horultuyu dinleyin!
Eczac beyefendi uyumak llfunda bulunuyorlar.
Bir dakika son ra eczacnn kars geri dnyor, tezgahn
st n e besj sise
j j
soda kovuvor. B o d ru m a cmlmisJ Cuel misJ tir. o
yzden yanaklar al aldr, biraz da heyecanl...
Kadn sod a ielerini aark en tirbu on u yere d r n c e
Obliosov;
Sss! Yava! diyor. Yoksa kocanz uyandracaksnz.
Ne yapalm, uyanrsa uyansn!
yle lall uyuyor ki. yazk olur. D n d e sizi g r yor
dur... Hadi, salnza!
Sodasndan ien d o k t o r geirerek;
u kocalar yle can skc yaratklar ki, d u rm a d a n uyu
salar iyi ederlerdi, diyor. Ah, sodann yannda bir d c krmz
arap olsayd!
Kadn glmsyor.
O n u da n e r e d e n kardnz?
 imdi nc gzel giderdi! Yazk ki, e c z a n e le rd e iki s a
tlmyor. A m a durun, siz ila olarak arap salyorsunuz, deil
mi? Vinun gallicum n tb n tn yo k mu ec zan en izd e?
Vaar.
T am am ! O nd an verin bize. H e m d e a b u k gelirin u
kahrolasy!
N c k a d a r isliyorsunuz?
Q u a n tu m satis, 2 n c e sodayla kartrp birer bard ak
verin. N c diyorsun, Obliosov? n c e sodayla, s o n r a perse. 3
D o k to r ile O bliosov tezgaha yerleiyorlar, apkalarn
karp imeye balyorlar.
Sylem ek g erekirse b erb at bir arapm bu! Vinum ber-
balisimum! A n c ak ey... hanm efendinin h u z u ru n d a iilince
kevser lezzetini alyor. Biliyor musunuz, balan karcsnz,
bayan! le size, hayal pckleri benden!
O blioso v da;
Elinizi g erek len p m e k iin n eler verm ezdim , diye s
ze katlyor. erefim zerin e sylyorum. Yaam m bile v e
rirdim!
Eczacnn kars kpkrmz kesilip ciddi bir lavr taknyor.
Siz n eler samalyorsunuz?
D o k t o r o n u kalarnn altndan, k urn a z k u rn a z szyor.
Siz d e az cilveli deilsiniz, hani! G zleriniz srekli ate
ediyor. B am -bum ! Kullarm, siz kazandnz, biz d e yenik d
tk!
Kadn iki erkein gittike kzaran yzlerine bakyor, gev e
zeliklerini dinliyor, ok gem e d en kendisi de canlanyor. Ah,
n e gzel eymi neelenm ek! Onlarla k onum ak, glmek,
cilcilvc y ap m ak d ah a ok houna gidiyor. H a tla m terilerin
srarlarna dayanam ayp iki bard ak arap da o iiyor.

1 Krmz Fransz arab.

2 Y eteri kadar.
3 Saf. (L al.)
 Siz subaylar, diyor, sk sk kasabaya gelseniz! B urada
can skntsndan b aka bir ey yok. Baz g n ler patlayacak
d u ru m a geliyorum.
D o k to r sanki d e h e te kaplm gibi;
Beni imdi can evim den vu rdunuz! diyor. Byle bir
ananas... d o an n mucizesi... tarann bu sszlnda... insann
inanas gelmiyor! H a ni G rib o d e y o v ne demi: K u umaz,
k e rv a n g em ez bir y erd e, S a ra lo v da! Neyse, vakit epeyce
geli. Sizinle tantma ok m e m n u n oldum! ok! B orcum uz
nedir, g zel bayan?
Kadn gzlerini tavana dikiyor; uzun uzun d n d k ten ,
dudaklaryla birtakm h esa p la r y aptktan sonra;
O n iki ruble, krk sekiz kapik, diyor.
O blioso v ce bin de n kabark bir czdan karyor, kadnn
istedii paray sayp veriyor. Ayrlm ak zere elini skarken de;
K ocanz uyuyor, diye mrldanyor. Tatl ryalar dile
yelim ona.
Brakn g e n e bu samalar!
Samalk
J
n eresin d e b u n u n ? Tam tersine, hicJ d e sam
o
a
deil! S h a k c s p e a re nasl sylemi: nsan gen k en gnl de
g e n se m utludur!
Elimi brakr msnz!
U zun ayrl szlerin den so n ra eczacnn karsnn elini
pm eyi baaran iki m teri kararsz kararsz, sanki bir ey u-
n u lu p unutm adklarn d n y o rm u gibi duralayarak e c
z a n e d e n kyorlar. Kadn hzl admlarla yalak odasna k o u
yor, p e n c e re n in n n e otu ruy or.
D o k to r ile tem enin, e c z a n e d e n ktktan sonra isteksiz
isteksizyirm i adm k ad ar ilerlediklerini, so n ra d u ru p bir eyler
fsldalklarn gryor. N eler fsldayorlar acaba? Yrei,
akaklar k l kl alyor. A m a nedenini kendisi d e bilmiyor.
Dardaki iki kiinin fsldarken o n u n yazgsna k arar verdik
leri dncesiyle yrek atlar hzlanyor.
Be d akika s o n ra d o k to r te k in d e n ayrlp yolu na devam
ediyor, te m en se geriye dnyor. G eriy e d n y o r am a ne
yapacana bir trl karar veremiyor. Bir. kapnn n n e gelip
dikiliyor, bir o ra dan uzaklap dolamaya balyor. S o n u n d a
ekine e kin e ngra alyor.
Kadn, anszn kocasnn yle seslendiini duyuyor:
Kim o? Birisi mi geldi'. Kap alnyor, duym uyor m u
sun? N e biim itir bu?
S onra kendisi kalkp sabahln giyiyor; uyku sersemi,
salna salna, terliklerini prdatarak eczan e blmesine gei
yor. Kapy aarak;
Bir ey mi islediniz? diye soruyor O b lio s o v a.
Eee, bana on be kapiklik nane hap verir misiniz?
Eczac hrltl sesler kararak, esneyerek, uyuklaya uyuk-
laya, dizini tezgaha vura vura rafa uzanyor, k a v a n o zu alyor.
iki dakika sonra eczacnn kars O b lio so v un ec zan e d en
uzaklatn, birka adm allktan sonra n an e haplarn tozlu
yola frlattn gryor. O srada d o k to r kyor bir yerlerden,
ikisi bir araya gelip elleriyle birtakm h a re k e tle r yapyorlar,
son ra sabah p u su iinde gzden yitiyorlar. Eczacnn kars
yeniden yatm ak iin a b u k abu k sabahln soyunan kocasna
kinle bakp;
Ah, ne kadar m utsuzum ! diyor. N e kadar mutsuzum !
stelik kimse bilmiyor!..
Ac gz yaslarn tutam yor arlk.
O byle alayadursun, kocas yorgann bana e k erek;
O n be kapii tezgahn stn de u nullum , diyor. L tfen
al da kasaya koyuver.
Sonra d erin bir uykuya dalyor.
 ARKICI KIZ

a rk c kz yann a h a gen, y z n n a h a gzel, sesinin

ah a g r oldu u bir tarih le hayranlarndan Nikolay P elrovi
K o lp a k o v la birlikle yazlk evinin ali kalnda o tu ru y o rd u . ok
scak, bo ucu bir hava vard. K olp ako v yemeini yeni bilirmi,
kt cinslen bir ie d e P orto arab yuvarlaml; o yzden
kcyll p e k yerin de deildi, ikisinin d e can sklyor, dar
kmak iin havann serinlem esini bekliyorlard.
Anszn kapnn zili ald. Ceketsiz, ayaklarnda terliklerle
o lu ra n K olpakov yerind en frlad, P aaya sorarcasna hakl.
Belki postac gelmitir, belki de ark adalarm dan biri
dedi arkc kz.
K olpak ov aslnda kadnn arkadalarndan da, postacdan
da ekinm ezdi, ama n e olur, n e olmaz diye giysilerini k u c a k
lad gibi ark a odaya geli; Paa ise kapya kolu. A n c a k kapy
anca ard, n k gelen, ne postac, n e d e arkadalarndan
biriydi. Karsnda tanmad bir bayan d u ruy ordu. G en,
gzel, iyi giyinmi, kibar olduu her halinden belli bir bayan.
Y k se k m erdiven lerd en kmasna sk sk soluk alyordu,
yz solgundu.
Bir ey mi isliyorsunuz? diye s o rd u Paa.
K adn h e m e n yant verm edi. H ole girdi, ierisini yle bir
g zd en geirdi, hastaym ya da y o rg unluk tan ayakta duram -
yo rm u gibi oradaki bir iskemleye kl, so n ra usul usul
dudaklarn kprdall. S ank i bir ey sylem ek istiyormu da
syleyemiyormu gibiydi. E n s o n u n d a alam aktan kzarm iri
gzlerini P a a ya evirdi.
K ocam burada m?
 Kocanz m? N e kocas? diye sordu Paa.
K o rku dan elleri, ayaklar b u z kesmi, titrem eye balamt.
Benim kocam... N ikolay P etrovi Kolpakov.
Hayr... hayr, hanm efendi... Ben... ben kimsenin k o ca
sn tanmyorum.
Bir dakika k adar sessizlik iinde geti. Kadn birka kez
m endilini solgun dudaklarna g t rd, heyecann bastrm ak
iin soluunu tuttu. Paa ise ta kesilmi gibi duruyor, kar
sndakine korkuyla, aknlk iinde bakyordu. Y abanc kadn
garip bir biimde glm seyerek, k e n d in d e n em in bir sesle;
D e m e k , burada deil, ha? dedi.
Ki... kimi so rdu un uzu anlam adm , bayan!..
Kadn artk o n u irenerek, n e fre tle szyordu.
Aalk, rezil yaratk! Ahlaksz! Sefil! Anladnz m, siz
sefilin birisiniz? Bunlar y z n z e sylediim iin ok m em
nunum .
Paa, bu uzun beyaz parm akl, karalar giymi, ask yzl
kadnn z e rin d e k t bir etk i braktn hissetti; dolgun
krmz yanaklarndan, b u r n u n u n zerindeki b en den, bir trl
yukarya taranam ayan kak llerin d e n dolay o n a kar byk
bir utan duydu. E er clz, pudrasz, kaklsz olsayd, kar
sndaki gizemli kadndan kendisinin hafif bir yaratk o ld u u n u
saklayabilir; o n d a n bylesine korku, utan duymazd.
Kibar kadn;
K ocam n e r e d e ? diye sordu . H e r neyse, o n u n b u ra d a
olup olmad p e k nem li deil. Size asl bildirm ek istediim,
devletin parasn kulland iin Nikolay P etro v iin arand
dr. E le geer g e m e z tutuklanacak. G rd n z m yediiniz
halt?
Ayaa kalkt, h ey ecand an o d a d a dolam aya balad. Paa
d u ru m u kavram deildi, korkuyla o n a bakyordu. Karsn
daki kadn ise birdenbire hkrarak alamaya balad. H
krklarnda h em znt, h e m d e kk drlm en in acs
vard.
 Bugn bulup tutuklayacaklar, dedi. O n u bu d u ru m lara
kimin s o k tu u n u biliyorum. Seni aalk, baya yaratk! S r
tk, satlk mal! (D u ydu u tiksintiden dolay dudaklar arpld,
b u rn u n u n derisi burutu.) Beni iyi dinleyin, sefil kadn! K a r
nzda zayf oldu um u biliyorum. Evet, b e n d e n d ah a gl-
snz. A m a un utm ayn ki, beni de, ocuklarm d a koruyacak
biri var. T anr h e r eyi grr, adaletlidir. D k t m gz ya
larnn, uykusuz geen gecelerim in c n alacaktr. Bir gn
gelecek, b en i anmsayacaksnz! Evet, anmsayacaksnz!
O daya gene bir sessizlik kt. Y abanc kadn o d a d a bir
aa, bir yukar dolayordu. Paa ise hi sesini k arm adan
akn akn o n a bakyor, d u ru m u hl kavrayamyor, o n u n
k o rkun bir ey yapmasn bekliyordu. B ird enb ire alamaya
balayarak:
Ben bir ey bilmiyorum, hanm efendi! dedi.
Y abanc kadn, gzleri akm ak akm ak;
Yalan sylyorsunuz! diye bard. H e r eyden haberim
var! Sizi o k tan d r tanyorum ! S o n bir aydr h e r gn size
geldiini d e biliyorum.
Geldiyse b u n d a n n e kar? B enim gelenim gidenim
o k tu r. Z o r l a gelin, d em iy o ru m ya; can isteyen gelir, is te m e
y en gelmez.
Bakn, y en id en sylyorum: D ev letin parasn harcad
ortaya kt. K e n d in e ait olm ayan bir paray kullanm. Sizin
gibi biri iin... sizin y z n z d en iledi bu suu. - P a a nm
n n d e d u rd u , kesin bir s e s l e - Beni iyi dinleyin! dedi. Sizin
gibilerin ilkesi olmaz, sizlcr yalnz bakalarna k t l k e tm e k
iin yaarsnz. T e k amacnz bud ur. G e n e d e iinizdeki insan
lk duygularnn hi izi kalm ayacak k ad a r alalacanza in an
m ak istemiyorum. Nikolay P e lro v iin bir kars, ocuklar
vardr. O n u yarglayp s re rlerse karsyla ocuklar alktan
lrler... Anlyor m usu n u z b u n u ? O n u da, bizi d e sefil o lm a k
tan, rezillikten k u rta r m a k iin h e n z bir k yolu var. B ugn
d o k u z yz ruble yatrrsam lu lu k la n m a k lan kurtulacak. Yalnz
do k u z yz ruble...
Paa zor iitilir bir sesle;
Hangi dokuz yz ruble? dedi. B en bilmiyorum, almadm
bu paray!
Sizden dokuz yz ruble filan islemiyorum, biliyorum,
paranz yoktur. Ayrca n e yapacam sizin paranz? Benim
islediim baka bir ey... E rk e k le r sizin gibilere deerli eyler
arm aan ederler. Kocamn size ald o eyleri bana geri verin,
yeter!
Paa yava yava durum u kavram aya balamt.
H anm efendi, o bana bir ey almad! diye ince bir lk
att.
yleyse paralar n e red e? B enim paralarm da, ken-
disininkini de. devletinkini d e harcam. N e rey e gitli bunca p a
ra? T e k bana nasl harcar? Dinleyin beni, sizden rica ediyo
rum; dem in ok sinirliydim, ileri geri konulum . Am a zr
diliyorum imdi. Byle davrandm iin b e n d e n n efret e t
m e k le haklsnz. E e r iinizde bir para acma duygusu varsa
beni anlarsnz. Size yalvaryorum, aldnz armaanlar geri
verin!
P aa om uzlarn silkti.
Ya! Size seve seve verirdim, ama yalan sylyorsam
Allah beni kahretsin, beyefendi b an a byle eyler getirmediler,
inan nz bana! - U l a n r gibi o ld u .- Evci, bir tarihte bana iki ey
getirmilerdi, isliyorsanz onlar size verebilirim.
Paa tuvalet masasnn g z n ekli, bir altn bilezik ile
yakul lal ince bir yz karp verdi.
Buyurun!
Kibar bayan kpkrmz kesilerek titrem eye balad. Bu
h arekeli kk dr c o larak alglad belliydi.
Bana bunlar niin veriyorsunuz? dedi. B en sizden sad a
ka istemiyorum... D u ru m u n u z d a n yararlanp kocam dan, bu
zayf v e m utsuz adam dan kopardklarnz istiyorum... P e r
 embe gn ikinizi iskelede g rd m d e deerli brolar, bile
zikler lakp taktrmtnz. B u n a gre masum kz rol o yna
maya g e re k var m? Size son kez sylyorum, b an a bunlar v e
re cek misiniz, v erm eyecek misiniz?
Paa artk fkelen m ey e balamt.
N eb icim insansnz siz? Sizi tem in ediyorum ki. Nikolay
P elro viinizin baka bir eyini grm edim . Bana ancak pasla
filan getirirdi.
Yabanc kadn ac ac glmsedi.
Pasla falan, ha! Evinde ocuklar a. o size pasla geti
riyor. Ee, m cevherleri v erm e y ece k misiniz imdi?
S o runu n yantsz kalmas zerine kibar bayan oturdu,
gzlerini bir noktaya dikerek koyu koyu d n m ey e balad.
Ben ne yapaym? diye mr Idand. E e r d o k u z yz ru b le
yi bulam azsam b enim de. ocukla rmn da hali yaman. imdi bu
aalk yarat ldreyim mi, yoksa n n d e diz k p yalva
raym m?
M endilini gzlerine g t rd, alamaya balad.
Kocam sefahata siz srklediniz, o n u m ahveden sz
siniz. yleyse o n u siz kurtarmalsnz. O n a acm anz yoksa
ocuklar... ocuklarm... onlarn suu neydi?
P aann gzlerinin n n e so k ak la alktan alayan kk
ocuklar geldi, o da alamaya balad.
B en n e yapabilirim, h anm efendi? d edi hkrklar a r a
snda. Size g r e b en aalk bir yaratm. Nikolay P clro-viin
parasn b en yedim. T an r tanm olsun, size yem inle syl
yorum . o n d a n kar salamammdr. Bizim korodaki arkc
kzlardan yalnzca M o ly ann zengin bir dostu vardr. G e ri
kalan hepim iz karnmz peynir ek m e k le doyururuz. Nikolay
Pctrovi iyi renim alm, grgl bir beyefendidir, o n e d e n le
o n u evim e kabul ediyorum . Z a t e n biz baka trl h a re k e t
edemeyiz.
M cevherleri istiyorum, m cevherleri! O nlar b an a
verin! Bakn, alyorum, n n z d e klyorum . isterseniz
diz kp yalvaraym!
Paa k o rk u d a n bir lk atp hayr anlam nda ellerini
sallad. Piyeslekiler gibi soylu s z le r syleyen bu soluk yzl,
gzel bayann kendini yceltip o n u k k d rm e k iin
g u ru ru n d an , kibarlndan n n d e diz keceini anlamt.
Peki, peki. dedi. V ereceim . Y alnz u kadarn bilin ki,
bunlar Nikolay P etro v iten deil, b en i grm eye g e le n b a
kalarndan aldm. Siz nasl kabul ederseniz artk...
Paa konso lun st ekmecesini al, o ra d a n elm as bir ine,
m ercan bir kolye, birka yzk ile bilezik kard: bunlar kibar
bayana uzatt.
le, aralarnda kocanzn verdii te k m cev h e r yoktur,
am a istiyorsanz aln. - n n d e diz k lm ek tehdidiyle gururu
incinm iti.- Aln, zengin olun! Siz Nikolay P e tro v i in yasal
kars, soylu bir kadnsanz niin o n u dizinizin dibinden ayr
dnz? D e m e k oluyor ki... Evet, ben o n u arm deilim, k e n
di isteiyle geldi.
Soylu kadn gzyalar arasndan uzatlan m cev h e rlere
bakt.
H e p si bu k ad ar dei I, dedi. Top lasan hepsi b e yz ruble
tutmaz.
Paa sinirli bir h a re k e tle e k m e ced e n altn saatler, altn
bir sigara tabakas, kol dm eleri karp frlatt. Ellerini yana
aarak:
V e re c e k baka eyim kalmad! slerseniz kendiniz a ra
yn! diye bard.
Kibar kadn iini ekli, titreyen elleriyle m cevherleri bir
m endile sard, tek s z sylem eden, h a tla bayla selam bile v e r
m ed en kp gitti.
O a n d a arka o d an n kaps ald, K olpakov girdi ieriye.
Yz kire gibiydi, az nce azna ac bir ey almasna ban
sinirli sinirli sallyordu, gzlerinde yalar vard. Paa o n a doru
atld.
 Bana hangi m cevherleri aldnz? Syler misiniz, ne z a
man, ka tane?
K olpakov ban sallayarak;
M c e v h e r mi? diye sylendi. B rak u m cevherleri! S e
nin karnda nasl gzy a dkt , nasl alald! A m a n Tanrm !
Paa b ir y andan baryordu:
Soru yoru m size, b ana hangi m cevherleri aldnz?
T a n rm , o nam uslu, o nu rlu, tem iz kadn unun... u kzn
n n d e dize gelip yalvarm ak istedi! O n u bu d u ru m a b e n g etir
dim! B una b en izin verdim!
Ban elerinin arasna alarak inledi.
Hayr, kendimi hibir zam an balamayacam! Ba-
layamam! -T ik s in tiy le - ekil karmdan, pis yaratk! - T i t
re y en elleriyle P a a y iterek geri geri gitti - Diz k m e k istedi!
H e m d e kimin n n d e ? Senin, senin nnde! A m a n Tanrm !
S on ra abu k a b u k giyindi. P aadan ireniyorm u gibi
o n a do k u n m am ay a alarak kapya yrd, ekip gitti.
Paa kendini yatan stne all, alamaya balad. D n
m ed en verdii m cevhe rlerine mi acsn, yoksa karlat aa
lamaya m? yl n c e d u ru p d u ru rk e n bir t ccard an dayak
yiyiini anmsad, hkrklar daha bir ykseldi.
 TEDRGN KONUK

O r m ;m korucusu A rtc m in yana kaym, alak k u l b e

sinde duvara asl, isten kararm, kocam an kutsal tasvirin
altnda iki kii oturm aklayd. B unlardan biri ksa boylu, b u ru
uk yzl, sakal boynundaki sk kllarla balayan, sska m sska
bir ihtiyar o lan A rlcm ; kincisi ise krmz bir gmlek ile iri
balk izmeleri giyen, gen, am yarmas gibi bir avcyd.
bacakl bir seh p a vard ikisinin arasnda, sehpann zerinde bir
ie duruyordu, ienin azna ise tem b el tem bel y anan bir
mum sokulm utu.
Darda, gecenin karanlnda sonu ounlukla yamurlu,
sert bir frtnayla biten, ac bir rzgar esiyordu. R zgar lkeli
fkeli u lurken yana eilen a a la rd a arl hastalar gibi inliyor
du. P e n ce ren in tek camna kat yaptrlmt. Dallardan
kop an yap rak lar gelip gelip kada arpyordu.
Krpmayan, sanki korku d olu gzlerini karsndaki avc
ya diken A rte m ince, ksk sesiyle;
Bak, O rto d o k s kardeim, sana ne syleyeceim, dedi.
Ben n e kurtlardan, ne vahi hayvanlardan, ne d e cadlardan
korkarm; te k kork tu um ey insanlardr. Vahi hayvanlara
kar kendini silahla, eline geirdiin baka bir eyle savuna
bilirsin, am a kt insandan hibir biimde korunam azsn.
Oras yle... Vahi hayvana ate e tm e n in sakncas yo k
tur, g elg eld im bir hayduda ate ettiin zam an sorum lusu sen
olur. Sibiryay boylarsn.
te u ra d a neredeyse o tu z yldr dev lete hizm et ediyo
ruz. A ncak k t insanlardan ektiklerim i anlatm akla bitirc-
m cm . Kimler gelip gemedi ki u kulb eden ! B u rad a evremiz
 aktr, yol zerindeyiz, o n ede n le her yola kan kr eytan
bizim buraya urar. Adam larn hepsi de sanki haydut. Ne selam
var, ne sabah; apkalarn balarndan alp istavroz karm adan
Biraz e k m e k ver, babalk! diye sze balarlar. H e rk ese
ekmei n e r e d e n bulurum ? Hem ne haklar var? Karna kan
h er sarhou d o y u ra c a k bir milyoner miyim b en ? Belli... a d a m
larn ii k t l k dolu... dinleri imanlar yok... senin ne d u rum da
oldu u nu d n m e d e n Ekm ek! diye tuttururlar. ster is
tem ez verirsin. V e rm e de greyim, bana n e o ra p ryorlar!
yleleri kar ki karna, omuzlar tam bir arn, yumruklar
nah senin u izm eler gibi!.. Oysa beni gryorsun, ufack bir
adamm... K k parmaklaryla iimi bitirirler. H e rif verdiin
ekm ei zkkmlanr, son ra kulbenin ortasna yan gelip yatar.
S ana te e k k r d e etmez... A ralarnda para isteyenler bile kar.
Paralar kar, babalk! d e r dururlar. B en d e para ne gezer?
N e re d e n bulabilirim ki?..
Avc alayla glmsedi.
O rm a n k o ru c u su n u n nasl paras olm az? Aylk alyor
sun, gizli gizli de aa satyorsundur.
A rte m avcya yan yan bakt, sakal saksaann kuyruu gibi
hoplad.
Bana byle szler syleyecek yata deilsin s e n daha.
A zndan kanlar y znden g naha gireceksin. Nerelisin,
bakalm, n ce o n u syle! Kim lerden oluyorsun?
Viazovka kyndenim , m u h ta r N e fe d a nn oluyum.
D em ek, tfekle caka satyorsun... o c u k k e n ben de
severdim tfekle oynamay. Of, g n a h k a r bamz, of! - E s
n e d i.- S o n u m u z iyi gelmeyecek! Y e ry z n d e iyi adam az,
ktler, cana kyclar her yerde kol geziyor!
Sen sanki benden de korkuyor gibisin...
u n u n dediine bak! S e n d e n niin korkacakm m?
G zlerim g rm yor mu? Anlam yor mu sanyorsun beni? ieri
girince istavroz kardn, adam gibi selam verdin. Birka kuru
lokmam y e s e n n e kar? Helal olsun sana! B e k a r adamm ben.
frn yakmyorum, semaveri d e sattm. Y oksulluktan et gibi
eyler bulundurm uy orum , am a e k m e k istersen bam stne!
O srada srann altndan bir hrlam a duyuldu, b u nun
a rd n d a n da ince bir miyavlama. A r t c m irkildi, bacaklarn
toplad, avcya sorarcasna bakt.
Benim k p e k senin kediyi sktryor, dedi avc. - S
rann altna doru serte kt.- Kesin sesinizi! Hot! Sopay
yersiniz, ha! Senin kedi d e am m a sskaym, b e amca! una bak,
bir deri, bir kemik!
o k kocad. G e b e rm e s i yakn... D e m e k oluyor ki, Via-
zovkadansn, oul?
G r n d kadaryla beslem iyorsun hayvan. Kedidir
ama o da can tayor. A cm ak gerekir...
A rtc m avcnn sylediklerini iitmemi gibi yapt.
Sizin kyn insanlar p e k tem iz insanlar saylmaz, dedi.
Bir ylda iki k ez kiliseyi soydular. B unlarn hepsi dinsiz, deil
mi? nsanlardan korkm adklar gibi T a n r d an d a ko rk m u y o r
lar. T a n r nn evi soyulur mu? H epsini asm ak gerekir. Eskiden
valiler bu gibileri cellatlara teslim ederlerdi.
Bylclerini assan da, kessen d e bir ey deimez. K t
insanlarn ru h u n d a n ktl n e yapsan karamazsn.
K oru cu iini ekti.
M eryem anamz. Sen bizleri koru! Bizleri d m anlar
dan, k t l k le rd en sakn! G e e n hafta Volov Zaym ied e bir
orak bir bakasnn karnn orakla demi. lm adam, kur-
laram am lar. Tanrm , n e y z n d e n oldu bunlar, biliyor m u
sun? A d a m lard an biri m ey h an e d en km, gidiyormu, m ey h a
n e d e n sarho kan b r orakyla karlam...
K orucuyu dikkatle dinleyen avc titredi, ban ileri uzatt,
kulak kabartt.
Dur! Birisi mi baryor, nedir!
Avc ile k orucu gzlerini karanlk p en c ere y e d ikerek dik
kat kesildiler. H e r gergin bekleyi iindeki kulan dardaki
am atann iinden seebilecei birtakm sesler geliyordu; a n
cak b u n u n bir yardm ars m, yoksa frtnann bacadaki u-
ullusu mu o lduu anlalmyordu. D e rk en , b o ra o lanca hzyla
alya yklendi, cama yaptrl) kad atrdatt, im d at!
l aka duyuldu.
Y z sapsar kesilen avc ayaa kalkt.
li an, sopay yanna koy! Birini soyuyorlar!
K ulbenin iinde dolamaya balad, gzlerini amaszca
p en c ere y e dikli.
una bak, n e gece! G z gz grmyor! T am soygun
zaman! ittin mi? G e n e bardlar!
O rm a n bekisi gzlerini tasvire dikli, o ra d a n avcya e
virdi, korkulu bir haber karsnda tm gcn yitiren bir a-
dam tavryla oradaki sraya kt.
O rto d o k s kardeim, dedi alamakl bir sesle. Arala k
da kapnn arkasn srgle! I da s n d rsek iyi olur!
Niin byle yap m am isliyorsun?
nsanlar belli olmaz, bakarsn, buraya geliverirler. Ah,
g n a h k a r bamz!
Y ardm a gitm em iz g erekirken sen kapy s rg le m e
mizi sylyorsun. Akl m seninkisi? Hadi, gidelim!
Avc byle diyerek tfeini omuzlad, apkasna davrand.
Giyin a b u k , tfeini al! G el buraya Fliorka! sif Flior-
ka!
S e lle r ile zaar karm, u zu n kulaklar e n tik e n tik ol
mu bir k p e k srann altndan kt. Sahibinin ayaklarnn
dibinde gerin d ik ten so n ra k uyruunu sallamaya balad.
Avc;
D aha n e o tu ru y o rsu n ? dedi korucuya. G e lm iy o r m usun
benim le?
N ereye gelecekm iim ?
D ardakinin yardmna.
Beriki elini sallad, bzt.
Yok, canm! N e iim var?
Niin gelm ek islemiyorsun, syler misin?
 D em inki korkuno konum i
alardan sonra bu karanlkta
dar admm atmam! Tanr yardmcs olsun! O rm a n d a n eler
grm edim ben!
Niin korkuyorsun, anlam adm ki! E linde tfein var...
Gel. hadi, terslik etm e! T ek bama b e n d c ekiniyorum, ikimiz
gidersek iyi olur. Bak, iittin mi? G e n e bardlar. Kalk, haydi!
Delikanl, n ed e n an lam ak islemiyorsun? B en kendi
l m n e gidecek bir adam a benziyor muyum?
Ya! D e m e k , gitmiyorsun?
K oru cu susuyordu. Dardaki l duym u olacak ki. k
pek ac ac havlad.
l k e d e n gzleri ate saan avc:
G itm iyor m usun? diye bard bir daha.
A m m a da belaya attk! G id ec ek sen k e n d in git!
Seni namussuz! isi. Fliorka!
Avc byle diyerek darya frlad, kapy k ap atm adan
ekli gitti. Ak kalan kapdan rzgar s kn elli ieriye, m um
alevi birka kez yalpalad, s o n 12639197
1' / ' 4 ardndan tm yle
snd.
K oru cu kalkp kapy kapatt: o srada o rm a n aklndaki
su birikintilerinin, evredeki amlarn, avcnn uzaklaan k a
rarlsnn keskin bir insek ltsyla parladn grd. U z a k
larda bir yldrm akrdad.
T anrm , sen bizi koru! dedi korucu. N e biim frtna bu?
Kaln srg demirini yuvasna s o k tu k ta n so n ra frnn
zerin e uzand, rty bana ekli. G o c u u n altnda yatp
kulak kesilerek dinledii srada arlk insan l gelmiyordu,
ama g k g rlts n n gittike iddetlendiini, g m brtlerin
art arda sralandn aka iitiyordu. Bu arad a rzgarn sa
vurduu iri yam ur damlalar p en c ere n in camn, cama yap
trlan kad dvmekleydi.
Avcnn yam urda rl sklam slandn, d u rm ad a n k
t k le re arpp tkezlediini g z n n n n e getirerek, K r
 eytana uydu! imdi k o rk u d a n dileri lakrdyordur! diye g e
irdi iinden.
A ra d an tn d akika bile gememiti ki. ayak seslerinin a r
dndan kap iddetle yumrukland.
Kim t)? diye bard korucu.
Benim. A kapy!
G e le n avcyd. O rm a n bekisi frndan aa indi, el y or
damyla m um u bu lup yakt, kapy amaya gitti. Avc ile kpei
iliklerine dein slanmlard. Y am urun en hzl zam annda
darda dolatklar iin sklmam amar gibi su szyordu
zerlerinden.
Neymi t)? dive sordu korucu.
Avc soluk solua;
Arabasyla giden bir kyl kadn yoldan kp allara
saplanm, dedi.
A ptal kar! o k korkm u olmal... A rabasn kurlardn
m bari?
Senin gibi alaklara yanl verecek deilim!
Avc byle diyerek slak apkasn srann s t n e all.
imdi senin kim old uu nu iyice anladm. S en bayann,
en adi adam n birisin! O rm a n bekisisin stelik, t) yzden sana
aylk veriyorlar! M e e r ne aalkmsn!
Frna doru sulu sulu yryen korucu yukarya trm a
np yatt. Sraya o tu ra n avc ise bir an d n d k te n son ra
stndeki slak giysisini karmakszn oraya boylu boyunca
uzand. Biraz sonra kalkt, m um u sndrd, y eniden yatt. O
srada d en bir yldrmn gm brtsyle birlikle yerinde
dnd, tk rd , kendi k en dine hom urdand:
Korkuyorm u. hergele!.. Kadn orackla kesselerdi ne
olacakt? O rm a n bekisinden baka kim koruyacak onu? s
telik yasn basn alm, vaftiz edilmi bir Hristiyan! Y o k ca
nm, d o m u zu n teki bu!
O rm a n bekisi boazn temizledi, iini ekli. Karanlkla
silkelenen F lio rk ann st n d en srayan d am lalar her yere
sald.
D e m e k , kadncaz orackta kesselerdi aldrmayacak
tn? Allah cezam versin, senin byle biri o ld u u n u anlaya
madm!
Avcnn b u szlerinden so n ra ortala b ir sessizlik kt.
Frtna bulutu geip gitmiti, gk g rlem eleri uzaklardan
geliyordu, ancak yam ur yayordu d u rm a d a n . Sessizlii g en e
avc bozdu.
Y ardm isleyen sen olsaydn buna n e d erd in acaba?
Kimse yardm na gelmese, dom uz herif, h o u n a gider miydi?
N e kadar alakmsn, imdi iyice anladm.
U z u n bir sessizlikten s o n ra avc y e n id e n balad:
insanlardan k orktuu na g re bir sr p a ran var d e m e k
tir. Yoksul olsan niin ko rkacaksn ki?
A rle m frnn stnd en hrltl sesiyle yle dedi:
Sylediin bu szler iin g n ah a giriyorsun. P ara b e n d e
n e arasn?
Yok, canm! Senin gibi alaklarda p ara bulunur. nsan
lardan niin korkuyorsun, syler misin? D e m e k ki, var. Akln
bana gelsin diye tutup seni bir gzel soymal.
A r l e m sessizce frnn s tnd en indi, m u m u yakt, tasvirin
altna o lu rd u . Y z sapsaryd, g z n avcdan ayrmyordu.
Avc doruldu.
Y ok. yok, soyacam seni. Soymayacam m sandn?
Senin gibilere iyi bir ders v e rm e k gerekir. Syle imdi, p a ra la r
nerede?
A rte m ayaklarn altna ald, gzlerini krptrmaya b a
lad.
Syle hadi, ne bzp d u ruyo rsu n? Paralar n erey e
sakladn? Dilini mi yuttun, be adam ? Niin susuyorsun?
A v a bir srayta A r l e m in yanna vard.
G z le rin i kuku m av gibi dikip durm a! Skl paralar!
Yoksa u t fek le ate ederim!
 Sen d e am m a stm e vardn! Niin yapyorsun bunlar?
T an rm g rm y or mu sanyorsun? S o n u n d a cezan ekeceksin.
B enden para istem eye hakkn yok!
Avc A r t c m in alamakl su ra tn a bakt, y z n b u ru
turdu, fkeyle apkasn bana g e ird ik te n so n ra tfeine
davrand.
nsan u sura tn a bakm aya irenir! dedi dilerinin a ra
sndan. G z m grm esin seni! Pis k u l b e n d e g eceleyecek
deilim. Hadi. Fliorka!
T edirgin k o n u k kapy a rp a ra k kt gitti. A rte m o n u n
arkasndan srgy srd, istavroz kard, yerine yatt...
 KOCA

M a n e v r a l a r a katlan N. svari alay geceyi geirm ek

zere K. kasabasnda konaklad. Bir askeri birliin k a s a b a
larnda gecelem eye karar verm esi gibi bir olay orann insanlar
zerinde her zam an heyecan verici, hlyal bir etki brakr.
Satamadklar bayat sucuklar, raflarda yllardr b ek le m e k te n
paslanm en iyi cins sardalye konservelerini elden karmay
dleyen bakkallar, m eyhaneciler, b t n e sn a f g ec e boyunca
dkkanlarn ak tutarlar. A skerlik ubesi bakan, yardmcs,
blgenin garnizon subaylar en gzel niformalarn giyerler,
polis rgl byk bir telaa der, kadnlara tu h a f bir eyler
olur...
Alayn yaklatn iiten kadnlar ellerindeki reel tasla
rn brakp darya sk n elliler. sllerinin-balarnn d k l
dne, salarmn-balarnn danklna bakmakszn soluk
solua yollara dtler, rap rap yryen askerlerin ayak ses
lerine kulak verdiler. Solgun, hlyal yzlerine baknca onlarn
duyduklar marn askerlerin borularn dan deil, g klerden
geldiini sanrdnz.
Alay geliyor! Alay geliyor! diye bardlar byk bir se
vinle.
O gn oraya rasgele urayp ertesi sabah afakla birlikle
yoluna devam e d e c e k olan alay onlarn ne iine yarayacakt,
dersiniz?
Subaylar kasabaya geldikten sonra m eydanda toplanp, e l
leri arkalarnda geceyi geirecekleri e v iini gredursunlar,
kasabann ileri gelenlerinin karlar soylular bakannn k o n a
nda alayn subaylarnn d ed ik o d u su n u yapmaklaydlar.
N e re d e n grendilerse, alay k o m u tan n n evli olduunu, am a
karsndan ayr yaadn, kurm ay b akanm n hanm nn her yl
l o cu k dnyaya getirdiini, k o m u ta n n yaverinin bilmem
hangi k o n te s e gnl verdiini, h atla bir k e r e s in d e intihara
kalktn renmilerdi. O n la rd a n n e gizlenebilirdi ki zate n ?
P e n c e r e d e n aste m e n R m z o v un krmz gmlekli, o p u r
em irerini g r r g rm ez o n u n , k o m u tan iin ngiliz viskisi a r a
dn anladlar h em encecik. D a h a subaylara g z ucuyla, a r k a
d an bakmlard, am a bir tanesinin bile yakkl, ilgi ekici
olm adn biliyorlard. G e n e d e aralarnda anlap garnizon
k o m u ta n ile ku lp bakann yanlarna a rd la r;.) akam h e r
ne pahasna olursa olsun mzikli, dansl bir toplant d z e n
lem eleri iin gerekli talimat verdiler.
Bayanlarn istei yerine getirilm eden olamazd. O akam
saat d o k u zd a kulbn n n d e k i so k ak ta askeri b a n d o g m b r
g m b r alyor, ierde ise subaylar K. ilesinin kadnlaryla
dans ediyorlard. K adnlar k a n a t takm gibiydiler. Dansn,
mziin, m a h m u z akrtsnn etkisiyle gelip geici ahbapln
ekiciliine kaplmlar; sivil kocalarn unutm ulard. Yalnz
kocalar deil, babalar da geri p lana itilip yoksul kulp
bfesinin n n d e k e n d i balarna kalmlard. Giyinmesini bil
m eyen, iki dkn, basurlu kaym akam lk m em urlar, mal
m drleri, h a p is a n e gardiyanlar k en d i zavalllklarn anlayp
geriye ekildiler; karlarnn, kzlarnn evik, t gibi te m e n
lerle d ans edilerini s e y re koyuldular.
B u k oca la r arasnda salarn ksack kestiren, iri kafal,
kaim, sarkk dudakl, d a r grl, kindar bakl bir ad a m olan,
tekel m e m u ru ayya Kiril P etrovi alikov da vard. Kiril
P ctro v i bir zam anlar ark syler, n iversitede Pisarev,
D o b ro ly u b o v 1 zerin e d e rsle r verirmi, am a imdi sradan bir
m e m u rd a n b ak a bir ey olmadn b e lirtm ek le yetiniyor.
A dam caz kap pervazna y aslanarak ayakta dikiliyor,
kars A n n a Pavlovnadan gzlerini ayrmyordu. Kars o tu z

1 X IX . yzyl R u s yazarlar.( .N .)
yalarnda, uzun burunlu, sivri eneli, takp taktrm, yzn
bol bol pudralam, ufak tefek, e sm er bir kadnd. A ra v e r
m e d e n yle lgncasna dans ediyordu ki, y org unluktan soluk
solua kald b ir sre sonra. A n c a k b ed en sel b ir yorgunluktu
onunkisi, ruhsal deil. B t n gvdesi uyum iindeydi, bu iten
byk zevk ald grlyordu. G sleri h o p h o p hopluyor,
yanaklarnda krmzlklar oynayor, akc h a rek etleri kesin
tisiz birbirini izliyordu. O n u g re n le r eski gnlerinde; ensti
t d e oku du u, bir b aro nla ya da p rensle evleneceini hayal
ettii o coku dolu, neeli gnlerinde dans elliini dn rd .
T e k e l m em u ru bir y an d a n o n u izliyor, bir yandan fkeyle
suratn buruturuyordu. Kskanlk duyduu sylenemezdi,
ancak birincisi, dans eden le r yznden kat oynayacak yer
kalmad, kincisi, flemeli alglara katlanamad, ncs,
subaylarn o n un gibi sivillere te p e d e n bakp onlar adam yerine
koymad, drdncs ve e n nemlisi d e karsnn yznde
byk bir m utlu luk okuduu iin bu iten hi h o n u t deildi.
Karsna baktka zvanadan kyordu.
unun yedii nan e y e bakn! diye ho m urdan d. N e r e
deyse krk yana bast, n e yz kald, n e tazelik; gelin g r n ki,
srp srtrm , salarn kvrm, k o rs e takm!.. u n u n
cilvelerine, krtmalarna n e dem eli? K endini dnyann e n
gzel kadn sanyor, haspa!
t e y an dan A n n a Pavlovna kendini ylesine dansa v e r
miti ki, d n p d e kocasna bakt yoktu.
N e yaparsnz, biz kocalar kad ro d kaldk! diye sy
lendi tekel m em u ru. Bizler imdi kasaba aylaryz, onlarn
iine yaramayz! imdi kendisini kralie sam yordur, kim bilir!
Subaylarn ban d n d re cek , o n lara ak olm aya hazr!
M az urka srasnda tek el m e m u ru n u n fk e d e n surat a r
pld. Kars frlak gzl, akak kem ikleri Tatarlarnki gibi
kk, e s m e r bir subayla dans ediyordu. T a ta r suratl, som u rtk an
subay yle ciddi dans ediyor, bacaklarn, dizlerini yle ciddi
ciddi kvryordu ki, o n u ipleri e k ile rek oynatlan oyuncak
 palyaolara benzetebilirdiniz. A n n a Pavlovna ise yz solgun,
gzleri arkaya kaym, byk arpntlar iinde hoplayp zp
larken sanki ayaklar y e rd en kesikmi, kendisi kasaba k u l b n
d e deil, ok ok uzaklarda bir yerde, bulutlarn zerindeymi
gibi havalarda uuyordu. Yalnz yz deildi m utlulu un u a n
latan. b t n b e d e n i bir eit coku iindeydi. T e k e l m em u ru
d ah a iazla dayanam ad; karsnn m utluluuyla alay etm ek , o n a
kendini u n u ttu u n u , yaamn, coarak d ans ettii srada sand
gibi gzel olmadn g sterm ek istiyordu.
Bu neeli glcklerin hesabn soracam sen den ! diye
sylendi. Sen ne enstitlsn, ne de k k bir kz ocuusun!
Eski surat eski suratln bilmeli!
K k k k kskanlklar, alnganlklar, u lak ile m e
m urlarnn ikiden, bir keye itilmilikten dolay onlar iin
iin kem iren krgnlklar ru h u n d a kaynap duruyordu... M a
zurka dans bitince salona girerek d o ru d a n doruya karsnn
yanm a yneldi. A n n a Pavlovna o srada kavalyesiyle birlikte
oturm u; bir y and an yelpazesini sallyor, bir y andan da cilveli
cilveli gz s ze rek P c te rs b u rg da bir za m a n lar ne gzel danslar
ettiini anlatyordu. (P e tc r s b u rg s z n sylerken dudaklarn
y re k biim inde b z e re k P t rb rg dem esi grlm eye d e
erdi.)
T e k e l m e m u ru karsna yaklaarak;
Anyuta, kalk e v e gidiyoruz! dedi.
A dam karsnda g re n kadn n c e bir kocas old u unu
yeni anm sam asna irkildi, so nra u tan cn d a n kpkrm z k e
sildi. n k tekel m e m u ru h e r zam anki gibi sarhotu, m a h k e
me duvar gibi so m u rtk a n suratlyd.
Kalk, e v e gidiyoruz! diye yineledi adam.
Niin? D a h a vakit erken!
A d am su ra tn d a h a bir ast, szleri bastra bastra syleye
rek;
B enim le ev e gelm eni rica ediyorum! dedi.
K adn kaygland.
 Ama niin? Bir ey mi oldu yoksa?
Hayr, hibir ey olmad, ama ben d erh al benim le b ir
likle eve gelm eni isliyorum. leimi bclirllim sana, llfcn sz
daha fazla uzalma!
A n n a Pavlovna k ocasndan korkmazd, ancak dans ellii
e r k e k le n ulanyordu. Subay akn, alayl baklarla kocasn
szmekleydi. Kadn y erin de n kalkt, kocasyla birlikle yana
ekildi.
N eler samalyorsun, bakalm? dedi seri seri. Niin s e
ninle birlikle g elecek miim? G rm y o r musun, saal o n bir bile
deil!
Ben yle isliyorum, hepsi bu kadar! Benim le birlikle
geleceksin, lam am m?
Samalamay brak! E g er ok isliyorsan kendin gil!
M adem yle, b en d e rczalcl karrm!
Tekel m em u ru karsnn y zndeki m utluluk duygusunun
yava yava silindiini, kadnn u la n a ra k aclar iinde kvran
maya baladn grd; b u n d a n dolay yrei rahatlam gibi
oldu.
Beni niin yannda isliyorsun? diye s o rd u A n n a Pavlov
na.
Niini miini yok! G idip evinde o turm an isliyorum!
T e k islediim bu, anladn m?
Kadn n c e o n u dinlem eye yanamad, son ra yarm saal
d ah a kalmasna izin verm esi iin yalvarmaya balad. B u n u n
ardndan, kendisi d e niin yaplgn bilm eden z r diledi,
yem inler elli... B l n bunlar evresindekiler aralarnda g e
enleri anlam asnlar diye alak sesle, glm seyerek sylyor
du. isledii yarm saal on dakikaya, be dakikaya dl, ama
tekel m em u ru ayak diriyordu.
Kalacam diyorsan kal! A m a rezaleti d e gze al! diye
re k kestirip all.
Kocasyla k o n u tu u bu sre ierisinde A n n a Pavlovna
zayflayp km , yalanm gibiydi. Y z solgun, dudaklarn
srp alam amaya alarak evin h o l n e yrd, giyinmeye
halad.
b r bayanlar;
iki gzm , n ereye byle? Niin acele ediyorsunuz? d e
diler.
Bam biraz aryor da...
K ul p ten ktktan sonra kar-koca ev e k a d a r kon u
madan yrdler. Kars n d e giderk en tekel m e m u ru ark adan
o n u n z n t d e n , k k d r lm e k te n k am bu rlaan srlna
bakyor; k ulpte onu ileden karan m utlulu unu gzn n
n n e g e tire rek arlk byle bir m utluluk kalmad iin yap
tklarndan dolay gurur duyuyordu. Bir y andan iini kvan
dolduruyor, bir y andan da bir eyin eksikliini hissediyordu.
imdi geriye d n se de oradaki herk esin kendi ektii aclar,
skntlar ekm esini salasa ii biraz daha rahatlayacakt.
Y aam n hiliini, tekdzeliini onlar da hisselsinlerdi. le
imdi kendisi karanlk sokaklarda y r rk e n o lduu gibi, vck
vck am urun ayaklar altnda akrdadn duysunlar, yarn
sabah uyandklarnda votkadan, kat o y un larn dan baka
yaam larnda yeni bir ey olmadn anlasnlard... ile bylc-
sinc berbal bir yaamd onlarnki?
A n n a Pavlovna da zorlukla yryordu. Bir y andan da
k u lpteki danslarn, mziin, konum alarn, g r lt n n , p a r
lak klarn clkisindeydi. H em yryor, h em de T a n r nn on u
niin cezalandrdn soruyordu. Byk aclar, krgnlklar
iindeydi, a r k a d a n g elen kocasnn ar admlarna kar y re
inde nel'rct duygular kabaryordu. O a n d a tek istei e n aa
layc, yaralayc svgy bu lup b u n u kocasnn y zne hay
krmakt, g e lg e ld im o n u n hibir svgye aldrmayacan da
biliyordu. En yakas almadk kfrle r vz gelirdi imdi ona.
B u durum a g r e acsn dindirecek bir ey yok tu onun iin...
l e y andan kulpteki m zik ta o ralara k a d a r yaylyor,
karanlk sokaklar mziin yakc, i hoplatc sesleriyle dolup
tayordu.
 M UTSUZLUK

Y irm i be yalarnda, krpe, alml bir kadn olan, n o te r

L u bian lscvin kars Solya P e lro v n a ile yazlk komular avukat
Ilyin o rm and a ki bir aklkla ba baa, ar ar yryorlard.
Akam b e sularyd. P am u k ygm g r n m n d e k i bulutlar
b tn gkyzn kaplamt. P am uk ynlarnn arasndan tek
lk ak mavi boluklar gzkyor, bu nlar yal yksek am
larn doruk larna taklp kalmlar gibi kprtsz duruyorlard.
Ortalk sessiz, hava boucu scakl.
O rm a n aklnn la ilerisinde ykseke bir demiryolu
setli uzanyor, tfekli bir nbeti hal boyunca gidip geliyordu.
eddin h e m e n arkasnda ise als pas tu tm u be kubbeli,
byk bir kilise ykseliyordu.
Y r r k e n gzlerini y erd en ayrmayan, emsiyesinin ucunu
geen yldan kalm a rm yapraklara batra n Sofya P e lro v
na;
Sizinle b ura da karlaacamz hi um m uyordum , d e
di. Am a karlamamz ok iyi oldu, nk ciddi bir konum a
yapmamz gerekiyor... Baz eylere bir son vermelisiniz, van
Mihaylovi. Beni g e r e k le n seviyor, sayyorsanz peimi bra
kn arlk! ok rica edeceim! Bir glge gibi srekli beni izliyor,
baklarnzla rahatsz ediyor, her frsatla sevdiinizi sylyor,
garip garip m ek tu p lar yazyorsunuz... B un lar ne zam an bile
cek, syler misiniz? S o n u n u n neye varacan d n d n z m
hi?
Ilyind cn ses yoklu. Sofya P elro v n a birka adm attktan
s o n ra konum asn srdrd:
urada lam be yldr tanyoruz, am a n e d e n se son
birka h aftadr balad bu gibi eyler. Sizi anlayam yorum, van
Mihaylovi! Bu deiikliin n ed en ini syler misiniz?
A d a m a yan gzle bakt. Beriki p a m u k g r n m n d e k i
b u lutlara evirmiti baklarn, gzlerini s z e re k bakyordu.
B akalarnn samalklarn d inlem ek z o ru n d a kalan bir a d a
mn huysuz, fkeli, ayn zam anda ac eken, dalgn bir d u ruu
vard y z nn .
Sofya P etro v n a om uzlarn silkti.
D u ru m u anlam am anza o k ayorum. Oynadnz o-
yun hi de ho deil. B en evli bir kadnm, kocam seviyorum...
bir d e kzm var. Bunlar hi gz n n e almyor m usunuz?
Ayrca, eski bir d o stu m u z olarak aileyle ilgili, aile temelleriyle
ilgili grlerim i bildiinizi sanyordum.
Ilyin zn ty le iini ekli.
Aile temelleriymi... A m a n Tanrm!
Evet, yle... Kocam seviyor, sayyorum; aile h u z u ru n u n
b y k d eeri var benim iin. Kocamn, kzmn m utsuzluuna
n e d e n olm ak tan sa leyim d ah a iyi. Sizden o k rica ediyorum,
T anr akna beni ra h a t brakn, van Mihaylovi! Eski gzel,
tem iz d o stluu m uza geri dnelim . A hlam alar, oflam alar o lm a
sn artk, nk size hi yakmyor. K o nuuldu, k arar verildi:
B u n d a n b y le b u gibi eylerin sz n etm eyeceiz, tam am m?
imdi b ak a k o n ulara geelim...
Sofya P e tro v n a byle diyerek lyinin y z n e yan yan
bakt. Beriki g e n e gzlerini yukarya, b ulu tlara dikmiti; yz
solgun, fkeliydi; titreyen dudaklarn kem iriyordu. Kadn
o n u n niin kzp ierlediini anlam am akla birlikle yznn
solgunluu yreine d o k u n d u . Okayc b ir sesle;
G cenm eyin, ne olur, dedi. Eskisi gibi dost kalalm.
A nlatk m? te, elimi uzatyorum.
lyin bu kk, yumuack eli avularnn iine ald, ar
ar dudaklarn a g l r re rek ;
B en lise rencisi deilim, dedi. Sevdiim bir kadnn
dostluu b en i h\ ilgilendirmiyor.
 Yetiir artk, konutuk, k a ra r verdik! Bakn, u rada bir
k a n e p e var; gelin, oturalm .
Sofya P e tro v n a n m ru h u n u tatl bir dinginlik duygusu dol
durdu; e n nazik, e n z o r k o n u alarak bir k arara balandna
g r e lyinin y z n e rah ata bakp derin derin iini ekebilirdi.
yle d e yapt. A n c a k sevilen bir kadnn se v e n e r k e k karsn
daki st nl k duygusu kaplad anszn yreini. Bu k ocam an
k ara sakall, yz e r k e k fkesiyle titreyen, iri yar, gl, zeki,
kltrl, sylendiine g re o k yetenekli adam n kuzu kuzu
yanm a o tu ra r a k ban n iin e em esi ho un a gitmiti.
Sessizlik iinde g een b irka dakikadan so n ra Ilyin;
Hibir ey ko n u u lu p k arara balanmad, dedi. Bana
ahlak kitabndan satrlar o k u y o r gibisiniz: Kocam sevip say
yorum... A ilenin temelleri... falan filan... Bunlar biliyorum
ben, isterseniz d ah a fazlasn syleyeyim... T m itenliim ve
o n u ru m la bildiririm ki, size kar davranlarm ahlakszlk, su
saymaktaym... G rd n z m? Y e te r mi bu k adar? yleyse
herk esin bildii eyleri y inelem ek te n e yarar var? B lbln
karnn ackl szlerle doyuracanza b a n a n e yapm am g e re k
tiini retm eniz yeterlidir.
n c e d e n d e syledim: B u rad a n gidin!
Sizin d e ok iyi bildiiniz gibi, b e kez gittim, am a h er
sefe rin d e yar yoldan geri dnd m . Aldm tre n biletlerini
gstereyim isterseniz; yrtmadm, sakladm onlar. Sizden k a
acak erki (iradeyi) bulam yorum kendim de. ylesine b o u u
y o ru m ki duygularma kar, bilemezsiniz! A m a dayankllk,
yreklilik, g olm adktan so n ra duygularmla boum uum,
n e kar? D o a h e r zam an st n geliyor... Anlyor m usunuz,
yapam yorum ite! Ben b u ra d a n kayorum, duygularm sm
sk e te k le rim e yapyor. Aalk, iren erksizlik!
Ilyin, yz kpkrmz, ayaa kalkp k a n e p e n in evresinde
dolamaya balad. Y um ruklarn skarak;
o k kzyorum! diye s rd rd konumasn. N e fre t edi
yorum byle yaratlm olm am dan, kendi kendimi kk g r
 yorum!.. A m a n T anrm , bakasnn karsnn p ein den komak,
o n a salaka m ek tu p la r yazm ak olacak ey deil? Nasl alal
dm hissediyorum, bilemezsiniz!
Salarna smsk sarld, h o m urd and , k an e p e y e o tu rd u .
s t n e stlk, bir de sizin itenliksiz tavrlarnz! dedi
ac bir sesle. E e r bu irkin o y u n u m a karysanz niin geldiniz
buraya? Sizi zo rla g e tire n mi vard? M e k tu p larm d a sizden
kesin ev e t ya da hayr yant verm enizi dilerken, siz b u n u n
y erine b e n im le h e r g n rasgele karlamsnz gibi hava y a ra
tyor, bana ah lak dersi veriyorsunuz.
T u h a f bir korkuya kaplan L ubian tsev ann yz pan c ar
gibi kzard. A pansz plak y ak alan an iffetli bir kadnn duy
duu sknt d o ld u rd u yreini.
Benim oyun oynadm dan ku kulanm anz yersiz, dedi.
H e r za m a n size kesin yantm bildirmiimdir... B u g n d e syl
yorum ayn eyi...
Bu gibi eyler byle sylenm ez. D efolun karm dan!
diye kestirip atsaydm z imdi o k ta n ekip gitmitim. A m a siz
yle yapmadnz. G a rip bir kararszlk iindesiniz. N e yalan
syleyeyim, ya b enim le oynuyorsunuz, ya da...
S z n so n u n u g etirm eyen Ilyin ban y um ru klarn a d a y a
yarak d urdu. Sofya P e tro v n a ise davranlarn batan son a
g z n n n n e getirm eye alt. Ilyinlc ilikilerine d n p
baktnda yalnz gsterdii davranlarda deil, e n i te n du y
gularnda bile o n u n kendisine k u r yapmasn d o ru bulm ad
n anlad, an c ak a v u k a tn szlerinde bir hakllk pay o ld u
u nu d a kabul ediyordu. B ununla birlikte o n u n n e r e d e hakl
old uu nu bulamad iin n e syleyeceini ard. Bir ey
sylemeden o tu rm a k garip kaacandan;
Evet, b e n d e suluyum, d edi o m u z silkerek.
tenliksizliinizi su olara k ileri s rm e k istemiyorum.
L afn gelii syledim bunlar. nsann itenliksiz olmas ok
doaldr, o n u n yaratlnda vardr bu. E e r el birlii e d ip b t n
insanlar iten konum aya balasalard h e r ey te p e ta k la k olup
g m e giderdi.
Felsefe y ap m ak gibi bir istei y o k tu Sofya P e tro v n a nn,
g en e d e k o n u n u n deim esine m em n u n kalarak;
Nasl gm e giderdi? diye sordu.
n k iten olanlar yalnz ilkel insanlar ile hayvan
lardr. Uygarlk dediim izey insan yaantsna kadnlk erd em i
gibi bir lks getirdiinden b u ra d a itenlie fazla y er kalmyor...
Ilyin b yle diyerek b as to n u n u n ucu n u fkeyle ku m a dal
drd. Kadn o n u dikkatle dinliyor, sylediklerinin o u n u a n
lam am akla birlikte konum as h o u n a gidiyordu. E n o k h o u
na giden de byle yetenekli bir insann kendisi gibi sade bir
kadnla derin konular tartmasyd. Ayrca o n a zevk v eren
bir ey daha vard: H l fkesi gememi, solgun, gen, h a r e
ketli bir yzn rpnr gibi kprdanm asn seyretm ek. Evet,
o n u n sylediklerinin ounu anlamyordu, am a ada d n
celi bir insann cesaretle, fazla derin d n m ey e g e re k g rm e
den, kukuya filan kaplm adan nemli sorunlar zm eye kalk
tn, kesin sonular kardn ho bir biimde kavryordu.
A dam zevkle seyrettiini fa rk e d ince birden irkildi, d e h
e te kapld; telala;
Balayn, sizi pek anlamyorum, dedi. ten olm am ak
k o n u s u n u niin atnz, bilmem. A n c ak sizden bir daha rica
ediyorum : D ostluunuzu, insanlnz gsterip beni rah at
braknz! Sizden te k dileim budur!
lyin iini ekti.
Peki, bir daha deneyeyim... T m gcm le buna alsam
bile b u n d a n bir s o n u alacam sanm yorum . Y a akam a bir
kuru n skarm... ya da kendim i aptalca ikiye veririm . B undan
son ra iflah olmam artk. H e r eyin bir snr vardr, insann
doasyla boum asnn da... Syleyin, delilikle m c a d e le e d i
lebilir mi? Kafay iyice ekseniz sarholuu nleyebilir misiniz?
Y z n z n g r n ru h u m a sinmise, karm daki u am
aac gibi g cc e-gndz gz m n n n d e n gitmiyorsa b u n a
 kar ben n e yapabilirim? B t n dncelerim , isteklerim,
dlerim iime r e k le n e n bir ey tana saplanp kalmsa bu
mutsuzluk v eren , iren d u ru m d a n kurtu lm ak iin nasl bir
k ahram anlk y apm am gerektiini syler misiniz? Sizi seviyo
rum. H e m d e yle o k seviyorum ki, h e r ey rndan kt;
iimi, e n yaknlarm te r k ettim , T a n r m un uttum ! Kimseyi
bylesine sevm em itim.
K o n u m a n n bu ekle dkleceini b eklem ey en Sofya
P e tro v n a gvdesini g eriy e verdi, korkuyla Ilyinin y zne
bakt. A d a m n g zlerin de yalar birikmiti, dudaklar titriyor
du, y z n d e yalvaran, a bir insann g r n t s vard.
Ilyin gzlerini, k o rk u d a n irileen Sofya P e tro y n a nn g z
lerine yaklatrarak;
Seviyorum sizi, dedi. yle gzelsiniz ki! u a n d a ac
ekiyorum , am a yemin ederim , yaam boyu dizinizin d ibind e o-
turm aya, ac e k e re k gzlerinizin iine b ak m ay a razym. Y a l
varyorum, susun...
Sofya P etro v n a gafil avlanmt, Ilyini d u rd u raca k szleri
bulm aya alyordu. E n iyisi, kap gideyim! diye dn d,
am a daha dorulm asna frsat k alm adan adam n n d e yere
kverdi, kollaryla dizlerini sard, y zn e b ak a rak ateli, t u t
kulu konum asn srd rd . Besbelli, ok gzel eyler syl
yordu, ancak o korku, h eye can iinde Sofya P e tro v n a bunlar
iitecek d u ru m d a deildi. Bir y andan d a dizlerinin h o bir
biimde, smscak sarld, bylesine tehlikeli bir a n d a sinsi bir
d nceyle duygularnda bir anlam aryordu. Oysa kadnlk e r
dem inin b u d u ru m a kar koymas g e rek m ez miydi? B un un
yerine tm benliini bir tembellik, uyuukluk, boluk k a p la
mt; hibir eyden k o rk u duym ayan sarholar gibiydi. Y a l
nzca yreinin uzak bir k esin den o n u n la alay ed e n , incecik
bir ses duyuluyordu: N e d en kap gitmiyorsun? D e m e k ki,
byle olmas gerekiyor, bunu sen d e istiyorsun...
D uygularnda bir an lam bulm aya alrken Ilyinin slk
gibi yapt ellerini niin ekip almadn, birisi bizi g ryor
mu, diye adam la birlikte tela iinde saa-sola baknmasn
anlayamyordu.
am aalar, bulutlar kprtsz durularyla, k k ocuk
larn yaramazlklarn g re rek sert sert bakan, am a sularn
babalarna sy lem em ek iin o n lard a n p ara isleyen yal ad a m
lara benziyordu. D em iryolu setlind eki n b eti d e gzlerini o n
lara dikmiti..
B akarsa baksn! diye d n d Sofya P elro vn a.
U zak lan gzken trenin lokom otifi inceden, ksk ksk
slk ald. G n l k yaamn iinden kp gelen bu yabanc,
souk ses L u b ian scv in biraz olsun akln bana getirebildi.
Y e rin d e n hzla kalkarak;
Ama... am a dinleyin beni! diyebildi byk bir kaygyla.
B u n u n sonu ney e varr? Hi d n d n z m?
lyin byle sorular sorulm asndan holanm ayan bir adam
tavryla elini sallad.
Bilmiyorum, bilmiyorum...
A rtk gitm em gerekiyor. A n d re y tre n d e d ir. G e lm e d e n
yemeini hazr etmeliyim...
Alev alev yanan y zn dem iryolu setlin e evirdi; o srada
n c e lokom otif, ard nd an vagonlar ar ar raylardan gemeye
baladlar. L u b ia n s e v in sand gibi yazlk s e m le gelip giden
yolcu treni deildi bu, yk kataryd. K ara vago nlar insan m
r n d e k i g n ler gibi kilisenin beyaz zemini z e rin d en ard ar
dna kayyorlard, katarn sonu gelm eyecek gibiydi...
E n s o n u n d a k atar bitli; k o n d k t r , feneriyle son vagon
yeillikler arasndan gzden kayboldu. Y z n dem iryolundan
eviren Sofya P elrovna, lyine bakm akszn hzla yazlk evinin
yolunu tuttu. K endini tmyle egem enlii altna almt arlk.
U ta n ta n yz kpkrmz, Ilyinin davranlarndan deil de
kendi gszlnden, edepsizliinden; temiz, iffetli bir kadn
o larak yabanc bir erkein dizlerini kucaklam asna izin v e r
mesinden l r kendi k endine ierlerk en d n d tek ey
vard imdi: Bir an n c e yuvasna d n m ek , ailesine kavumak!
A v ukat arkasndan y etim ek le glk ekiyordu. O rm a n b o
luundan sapp dar bir clgaya girerk en bir an d n p geriye
bakt. A dam n dizine yapm kum lar grd, arkasndan gel
m em esi iin o n a iaret etti.
S oluk solua ev in e yetitiinde kendi od asn d a be dakika
k ad a r ayakta dikildi; bir pencereye, bir alma m asasna bakt
bakt...
Aalk kadn! Srtk! diye mrldand.
G e n e d e k en d in d en hibir ey gizlem eden, t m ayrnt
laryla anm sam aya alt: S o n g n lerd e Ilyinin k u r yapm ala
rna kar olduu hald e d u ru m u akla k avuturm ak amacyla
da olsa onu g rm e k te n alkoyamaml kendini. B u n un la d a
kalmam, adam dizinin dibine k t n d e b u n d a n bir zevk
almt. B t n bunlar d n n c e byk bir fk ey e kapld. Ah,
hi acmamal, yzne lokal stne to k at indirmeliydi!
Kocas, kz h atrna geldiler, y zn e ok sevecen bir a n la
tm v erm ey e alarak: Zavall Andrcy! Zavall Varya! Benim
nasl bir kadn old u u m u bilmiyorsunuz. Balayn beni, sizi
ylesine o k seviyorum ki!.. diye mrldand.
H e n z iyi bir e, iyi bir a n n e oldu u nu, Ilyine sz n ettii
aile tem elleri ne h e n z bozulm uluun bulamadn kendi
k e n d in e kantlamak istercesine m u tfa a kotu; A n d re y lyie
niin sofra hazrlamad diye ah kadn bir gzel halad.
Kocasnn yorgun, ackm yz geldi g z n n n n e ; o n a
kar byk bir acma duydu, d a h a n c e hi yapmad halde
sofray kendi eliyle kurdu. S on ra kz V ary ay buldu, o n u
kollarna ald, kucaklad, p t , sevdi... o cu k ar, souk gelse
d e bunu kabul e tm ey e yanamakszn babasnn nasl iyi,
sevecen, d r s t bir adam o ld u u n u ona anlatm aya koyuldu.
Bununla bilikte kocas e v e geldiinde selam v e r m e k iin
fazla bir istek duymad. Y reini d o ld u ran yalanc, yapmack
duygular kaybolmu; bun larn yerine yalnz fke, sinirli bir b e z
ginlik kalmt. P e n c e re n in n n d e o tu r u r k e n kendi k en d in e
kzyor, ac ekiyordu. nsan duygularna, d n ce le rin e e g e
men olm ann gln ancak ba d ertte y k e n anlayabilir.
Duygularndaki karmaay d ah a so nra anlatrken bundan
k urtulm ann sr halinde uuan sereleri tek tek saym ak
k ad ar zor o ld u u n u sylemitir. Kocasnn e v e d n m esin e
sevinm em esinden, y e m e k yerkcnki tavrlarn b e e n m e m e s in
d e n o n a kar iinde bir n e fre t uyanm aya balad s o n u cu n u
kard.
G e r e k t e n de A n d re y Ilyi alktan, yorgun luk tan yar
baygn bir h ald e n n e orba konulmasn b e k lerk en sofradaki
sucua saldrm; so n ra da lknrcasna, enesini garip bir
biimde oynatarak, azn ap rdata aprdala yemili.
Sofya P etro v n a A m a n Tanrm , sevip saydm ad a m a
bak! nsan bylesine iren yem ek y e r mi? diye dnd.
D n ce lerin d ek i k a rm a a duygularndakindcn az deil
di. Tatsz d n ce le rle boum ada deneyimsiz biri o larak iine
dt z o r d urum u zihninden uzaklatrmaya altka o n a
kur yapan savc, adamn dizine yapm kumlar, gkyzndeki
pam u ksu bulutlar, yk katar g zn n n n d e daha ok
canlanyordu.
B en d e salak gibi n e diye gittim oraya? Salamlna bu
d e re c e gvenilm eyecek biri miyim b en? diye fkeleniyor, ac
ekiyordu.
K o rk u n u n gzleri byktr, derler. Kocas yemeini bitir
mek zerey ken o da kesin kararn verdi: H er eyi o n a a n
latacak, bylcce bt n teh likelerden kurtulacakt.
A n d re y Ilyi yem eini bitirip d e biraz d in len m ek iin
setresini, izmelerini karrken;
Seninle ciddi bir konu yu greceim, dedi.
Peki... N e d ir o ?
Gidelim buradan .
Ya! N ereye? K e n te d n m e k iin e rk e n daha.
yle deil... Y a geziye kalm ya da yle bir ey...
Kocas uzand y erd e gerindi.
Geziye km ak m dedin? O n u b e n d e hayal ediyorum
am a paray n e re d e n bulacaz? Ayrca n oterlik b ro s u n u b ra
kacam kimse yok.
Biraz d n d k te n sonra;
G e r e k te n de sen ok skldn, diye ekledi, is te rse n k e n
din git!
Sofya P etro v n a raz olduysa da h e m e n Ilyinin b u n u frsat
bilecei; o n un la ayn tre n e binip, ayn k o m p a rtm a n d a yolculu
a km ak isteyecei aklna geldi. Bunlar d n rk e n bir y an
dan da karnn d oyurm u am a geveklii hl gem em i kocas
na bakyordu. Bir ara baklar onun, kadn ayaklar gibi m in n a
ck ayaklarna, ularndan iplikler frlam oraplarn a kayd.
P en c e re n in inik perdesinin arkasna g iren bir yabanars
cama a rp arak vzldayp duruyordu. Sofya P e tro v n a o r a p
larn ucundaki ipliklere bakp ar vzltsn din lerk e n trendeki
yolculuu gz nn n n e getirdi... lyinle kar karya gccc-
gn d z ayn vagonda gidecekler; lyin zayllndan t r
kzgn, yreindeki szdan dolay solgun, gzlerini o n d a n hi
ayrmayacakt... K endini serseri sok ak ocuu o la ra k a d la n
drp o n a da atan, arada bir salarn y olan bu ad am karanlk
bastrdktan so n ra yolcular k o m p a rtm a n a ktklarnda ya da
uyuduklarnda frsatn bulup g en e n n d e yere kecek, o r
m anda yapt gibi dizlerini kucaklayacakt...
Ilyinle ilgili hayal kurd u u n u anlaynca b ird en toparland.
Hayr, b en tek bama gitmem! dedi. B en im le sen de
gelmelisin!
Sofoka, seninki olm ayacak bir ey! Biraz ciddi dn,
yapamayacam bir ii istem e b enden!
Gerei renince geleceksin! diye geirdi iinden Sof
ya P etrovna.
H e r ne pahasna olursa olsun geziye kma karar v e ren
Lubiantseva kendini tehlikenin dnda hissetm eye balad.
Bylece dnceleri yava yava d z e n e girdi, neesi yerine
geldi, hatta hayaller kurm aya balad. A kln a n e denli k t
eyler gelirse gelsin bu geziye kmalyd.
 Kocas uyurken usul usul akam oldu. O srada o tu rm a
odasnda kendisi d e piyanonun bana gemiti. S okaklardaki
akam canll, ald m zik paras, zellikle d e tehlikeyi
atlatt dncesi neesini iyice artrd. A fe rin o na, bu iin
stesinden gelmiti! O n u n d u ru m u n d a baka bir k adn olsa
-dinginlie kavuan vicdan y le sylyo rdu - iinden k abaran
duygulara kar koyamaz, ba fldr fldr d nerdi. O y sa kendisi
utantan, acdan kvransa da byk tehlikeden yakay syr
mt. A rtk o tehlike hi kalmamt, iffetli bir kadn oluuna
inanc, kararll o n u ylesine cotu rd u ki, aynaya yaklap
k e z k en d in e eki-dzen verdi.
O rtalk kararnca evi k o n u k lar d o ld u rd u . E rk e k le r kat
oy nam ak iin yem ek odasndaki masaya getiler, kadnlar ise
o tu rm a odas ile te ra s a otu rd u lar. E n g e Ilyin geldi. O gn
hastaym gibi zgn, so m u rtk a n bir d uru u vard. Gelir gel
m ez k a n e p en in bir ucuna o tu rd u , yerinden bir daha kprda
mad. G e n e ld e neeli, k o n u k a n biri olduu halde azn hi
amad, su rat ast, gz ukurlarn kad durdu. Birisi soru
sorduu zaman ise yalnz st dudayla zorla glm seyerek
ksa, sinirli yantlar verdi. Birka k e r e d e n k te yapm ad deil,
an cak n kteleri kabayd, biraz d a yersiz kal. Sofya P e tro v n a
o n u n isteriye tu tu lm ak z e re o ld u u n u sanyordu. P iyanonun
bana o tu r u p da bir eyler alm aya balad za m a n ad a m
cazn aka y ap a cak d u ru m d a olmadm, ruh u n u n g e r e k te n
hastalandn, kalabalk iinde n e yapp n e edeceini b ilem e
diini anlad. Bu adam o n u n iin genliini, mesleinin e n p a r
lak yllarn feda ediyor, so n paralarm yazlkla kalmak iin
harcyor, annesini, kz kardeini ihmal ediyor, e n nem lisi d e
kendi kendisiyle yapt azap verici boum ada bt n gcn
tketiyordu. E n azndan insan sevgisiyle o n a kar d ah a ciddi
davranm as g e rek m ez miydi?
Bunlar aklkla, yrei szlayarak anlyordu; e e r o srada
Ilyinin yanna gitse d e Hayr! yant verse sesindeki kesinlik
te n dolay adam o n u dinlem ezlik edem ezdi. A n c a k n e o n u n
yanna gilli, n c rcd yant verdi, ne de byle bir ey dnd.
G enliin verdii dncesizlik, bencillik hibir zam an o a k
amki k adar kendini belli etm em iti. Ilyinin ok m utsuz ol
duu nu, k a n e p e d e ine s t n d e o tu rd u u n u , h a tla adam a
kar acma d uyd uu nu bilmiyor deildi; g e lg e ld im ayn za
m an d a kendisini ac e k e re k seven bir erkein varl g u ru r u
n u okuyor, o n a stnln duyum satyordu. Genliinin,
gzelliinin, i'clhcdilmczliinin bilincindeydi; o y zden -iyi ki
o ra d a n u zaklam a karar v e rm iti- k e n d in e s o n su z bir zg r
lk lamd. O akam d u rm a d a n cilve yapl, k a h k a h a st n e k a h
kaha all, deiik duygularla, co a rakarklars ylcdi... H e r ey
o n u neelendiriyor, gldryordu. Aklna geldike orm an
aklnda, srada olanlara gld, n betin in o n la ra b a k m a
sna gld... E v e gelen k o n u k lar glnl, Ilyinin yersiz
n kteleri glnl, o gne dein kravatna laktiim grmedii
inesi glnl. Ilyin, gzleri elm astan, ylan biim inde bir ine
takmt o akam; ine ylesine tu h a f gzkt ki gzne, Sofya
P c lro v n a o n u h ep p m e k isledi.
ark sylerken biraz sinirliydi, bakasnn k e d e rin i alaya
alrcasna, akrkeyiflerin garip cokusuyla sylyordu. stelik
setii arklar yitirilmi um utlardan, gemi g n lerden, yal
lktan sz e d e n hznl, m elankolik paralard. Yallk gn
d e n g n e yaklayor... gibi. O ysa kendisinin yallktan yana
bir derdi yoklu...
ark sylerken ya da k ah k a h a a ta rk e n arad a bir, B ana
garip eyler oluyor... diye d n m y o r deildi.
K o n u k lar saal o n ikide evlerine daldlar. E n son giden
Ilyindi. Sofya P e tro v n a onu terasn alt basam ana dein
geirmeyi g z e ald. B u n u y ap a rk en kocasyla birlikle geziye
kacaklarn o n a bildirmek, bu h aberin o n d a yapaca etkiyi
gzleriyle g rm e k isliyordu.
A y b u lu tlarn arkasna gizlenmiti, an cak o rtalk ylesine
aydnlkl ki, es e n yelin m a n to s u n u n elekleriyle, terasn p e r
desiyle oynam asn ak-seik gryordu. G rebildii baka bir
ey d e lyinin y z n n solgun oluu, glm sem eye alrken
st du dann kvrlmasyd.
Ilyin, Sofya P e tro v n a n m konum asna frsat v erm eden;
Sonya. S on eka! diye mrldand. Sevgilini, gzel sev
gilim benim !
Y reini d old u ran ak heyecan iinde o n a birbirinden
tatl sevi szleri mrldanyordu, karsndaki kadn kars ya d a
metresiymi gibi sen dem ey e balad. S on ra d a Sofya Petrov-
n a nn hi beklem edii bir a n d a bir koluyla beline sarld, b r
eliyle dirseini tuttu. O n u b o y n u n u n akrasndan p e re k ;
Bir tanem , hayatm benim ! iin d en geldii gibi h a re k e t
et, gel benimle! dedi.
Sofya P e tro v n a adamn kollarndan syrld, aknln,
fkesini belli e tm e k iin ban dikletirdi, a n c a k fk e filan
o k u n m a d baklarndan... O o k vnd, koltuklarn k a
b a rta n iffeti, kadnlk erdem i ona, b u gibi du ru m lard a sradan
b t n kadnlarn syleyecei u szleri syletebildi yalnzca:
Siz aklnz m oynattnz?
N e olur, birlikte gidelim! O rm a n d a g rt m zde
anladm: Siz d e b enim gibi gszsnz, biliyorum bunu... Siz
d e b u n d a n kurtulamayacaksnz... B en i seviyorsunuz, kendi
kendinizle sonusuz bir vicdannzla hesaplam aya girmisiniz,
o kadar...
K adnn k e n d in d e n uzaklamaya altn g re re k giysi
sinin dantelli yen ind en tu ttu hzl hzl unlar syledi:
B ugn deilse bile yarn dediim e geleceksiniz. yleyse
n e diye uzatyorsunuz? T atl Sonyam , canm! H akkm zda yar
g verilmitir, b u n u n yerine getirilmesini geciktirm enin bir ya
rar v ar m? Kendimizi niin aldatyoruz?
Sofya P etro v n a adam n e lin d e n k u rtu lara k k ap d an ieri
kat. O tu rm a odasna d n d k te n sonra piyanon un kapan
kuru lm u gibi kapatt, n o ta seh pasna u z u n u zu n bakt, oraya
kt. N e ayakta durabiliyor, n e d e bir ey dnebiliyordu. O
akam ki heyecandan, co kud an son ra iinde bir geveklik, c a n
 skntsyla birlikte k o rkun bir zayflk kalmt. V icdan da bir
y an d a n o n a o k aptalca, salaka, k t eitilmi kzlar gibi
davrandn, az n c e bir ad am la kucaklatn fsldyordu.
Belinde, dirseinde birinin d o k u n u u n u tu h a f bir biim de his
setm ekleyd i hl.
O tu rm a odasnda kimse yoklu, k ed e m u m yanyordu.
Lubiantscva piyanonun n n d e k i yuvarlak ta b u r e d e kprda
m adan o tu ru rk e n bir ey bekliyor gibiydi. O anki gszl
n den , o d an n karanlndan yararlanrcasna, usul usul kar
konulm az, ar bir istek e g e m e n olm aya balad benliine. Bu
istek h e r an glenerek, boa ylan gibi t m bedenini, ru h u n u
saryordu. nceki gibi o n u artk u zaktan uzaa teh d it etm iyor
du; apak, b t n plaklyla karsndayd.
Bylece yarm saat k adar kprdamakszn o tu rd u , sonra
tem bel tem bel doruldu, yatak odasna yrd. Kocas yatak
tayd. Lub ian tscv a ak p e n c e re n in n n e oturdu, kendini is
teklerinin akna brakt. Kafasndaki karm aa yo k olm utu
artk, b t n d nce v e duygular uyum iinde ak bir amacn
evresin de toplanmt. L u b ian tscv a bununla boumay bir an
g ze aldysa d a so n ra bo v erircesine elini sallad. n k d
m annn n e denli gl, am ansz bir ey olduunu biliyordu.
O n u n la b oum ak iin g, dayankllk gerekliydi; oysa ne
doas, n e yetimesi, n e d e yaam tarz ona yaslanaca byle
bir d e s te k vermiti.
i iine smyordu: Ahlaksz, aalk kadn! Nasl biri
old u u n u anla ite!
G s z o lu u n d an dolay y aralan an kadnlk iffeti o n a
kendisiyle ilgili d ah a baka n e svgler ettirm ed i; n e gcen-
dirici, kk d rc szler syletmedi! Hibir zaman n am u s
lu bir kadn olmadn, e e r o g n e dein ahlakszlk y apm a
msa b una bir n e d e n bulunm ad iin yapmadn, q gnk
k end i kendisiyle boum asnn ise alay edilecek bir g ld rd en
baka bir ey olmadn da unutm ad.
 Kendi kendim le boutuysam ne kar b u n d a n ? diyor
du. Satlk kadnlar bile kendilerini satm ad an n c e kar koyar
gibi yaparlar. A m a n ne boum a, st gibi kesiliverdin hem en !
H e m d e bir gnde!
D n d k e o n u evden darya lyinin kiiliinin e k m e
diini anlad. O n u darya iindeki duygular, onu b ek ley e n
duygular aryordu. Y azlkta gnl elendiren hanm efendi!
Senin gibiler ylesine ok ki!
S okak ta biri ksk t e n o r sesiyle Na-a-asl ld rd ler a n
nesini k--k ocuun!.. diye bir ark tu ttu rm utu.
Sofya P elrovna G ideceksem imdi tam zamandr! diye
d nd . Yrei kl kl atm aya balad.
Andrcy! diye seslendi barrcasna. Dinle beni! Geziye
kyoruz, deil mi?
Dedim ya! istiyorsan sen kendin k!
Ama bak! Benimle gelm ezsen beni yitirme tehliken var!
Sanyorum, ask oldum ben!
Kime ak oldun?
Senin iin j
fark e d e r mi?
A n drcy Ilyi yalanda doruldu, bacaklarn aa sarktt,
karsnn karanlktaki g r n t s n e akn akn bakt.
Hayal seninkisi! dedi esneyerek.
Karsnn sylediklerine inanmamt ama korktuu da o r
tadayd. Biraz d n d k ten , karsna birka nem siz soru s o r
d u k ta n so nra aileyle, kar-kocann birbirini aldatmasyla ilgili
grlerini syledi. Byle o n dakika k a d a r iini d k t , ard n
dan kafay v uru p yatt. A n c ak verdii ahlak dersinin p e k bir
yarar dokunm ad. Bu d ny ad a p e k o k g r ileri srlr,
ancak bunlarn e n az yarsndan o u ba d e r d e girm em ilcrce
sylenir.
V a kiin hayli ilerlem esine karn sokaklardan el-ayak e
kilmemiti. Sofya P e lro v n a yeldirmesini srtna ald, biraz d u r
du, dnd... G e n e d e uyum ak z e re olan kocasna unlar
sylem e kararlln gsterdi:
 Uyuyor m usun? B en biraz dolam aya kyorum. S en de
gel istersen.
Bu onun son um uduydu. Yant alam aynca ev d e n kt.
Rzgarl, serin bir hav a vard darda. A n c a k ne rzgar hisset
ti. n e karanl... Y rd, yrd... Kar k o n u lm az bir g onu
kovalyor gibiydi, bir an d u ra c a k olsa arkasndan itebilirdi.
Ahlaksz, aalk kadn! diye sylendi kurulm u gibi.
Soluk solua yryor, yz u tan ta n yanyor, adm at
larn hissetmiyor, am a o n u ileriye iten eyin u tan ta n da,
m antk tan da, k o rk u d a n d a baskn o ldu un u gsteriyordu.
 ACI EKENLER

B i r o k hay ran lan bulunan Lizoka K udrinskaya adndaki

gen bayan anszn hastaland, h em d e yle ciddi hastaland ki,
kocas o gn greve gitmedi, T v e rdeki annesine telgraf ekil
di. Lizoka hastalanmasn yle anlatr:
L e sn o y edcki teyzemin yanna gitmitim. O n lard a bir
hafta kaldm, s o n ra h e p birlikte kuzenim V a ry a nn evine k o
nuk olduk. Bilirsiniz, V a ry a nn kocas umacnn, zorb ann biri
dir (Byle kocay gebertm eli en iyisi), g e n e d e hoa vakit g e
irdik. B u nu n birka neden i var. Birincisi, Soylu Bir A ilede
R ezalet adnda bir am a t r piyeste rol aldm. A h, H rustalev
yle gzel oynad ki, grmeliydiniz! P e rd e arasnd a konyak
kartrlm buz gibi lim onata verdiler. Konyakl lim onata tpk
am panyaya benzer... E h , b e n d e biraz itim, ama balangta
bir eyim yoktu. E rtesi gn temsilden so n ra H ru s la le v le bir
araba tutup gezintiye ktk. H ava biraz rutubetliydi, rzgar
esiyordu. te o srada tm olmalym. gn so n ra Eve
gideyim d e biricik V a sy am greyim, bakalm n e le r yapyor?
Bu arada iekli ipek entarim i d e alaym. dedim . V asyacgm
bulam adm evde. Praskovyaya semaveri koyup ay yapmasn
sylem ek iin m utfaa gittiimde m asann s t n d e k rp e
turplar, havular grdm , tpk oyuncak eylere benziyorlard.
T u ttu m , bir havu yedim, bir d e turp... Sakn, o k yediimi
sanmayn! Nasl desem , bilmem ki, birden m id e m e bir bak
sapland sanki... B uruldu, buruldu, buruldu... leceim san
dm. Vasya iinden geldi o srada. Beti benzi att zavallcn,
cannn skntsndan salarna sarld, koup d o k to r getirdi...
Anladnz, deil mi, n ered ey se lecektim!
 Sanclar le vakti saplanm, saat te d o k to r gelmi, saat
altda ise L izack yalm, gecen in ikisine d e in ml ml
uyumu...
imdi saat gecen in ikisi. M avi a b a ju rd an g ec e lam basnn
fersiz szlyor. Lizoka h l y atakta. D ante lli beyaz
balk balad ba yastn koyu krmz zem ini zerind e
d a h a da bir g z e arpyor. Solgun yzne, yuvarlak, biimli
o m uzlarna ab aju ru n nakl glgesi dm. Kocas Vasili
S lcpan ovi ay ak u cu nd a oturuyor. Zavallck, kars ev e d n
d diye ylesine mutlu ki! Bir y an dan da hastaland iin ok
korkuyor.
Karsnn uyandn grnce;
Lizacm, kendini nasl hissediyorsun? diye soruyor.
imdi d a h a iyiyim, diye inliyor L izack. M id em d ek i ka
slmalar geli, am a uyku tu tm u y o r g zm , uyuyamyorum.
Meleim, k oy duum uz k om presi deitirelim mi?
Lizack ar ar doruluyor, b u srada ac d u y d u u n u gs
te rm e k istercesine y zn b u ru tu ruy or, ban zarif biimde
yana eiyor. Vasili S tcp ano vi kutsal bir i yapyorm u gibi,
parm aklarn karsnn a te te n yan an te n in e d o k u n d u rm a y a
ko rk a rak kom presi deitiriyor. L izoka bzyor, so uk su
te n in e dedike gdklanp glyor, so n ra y en id en yatana
yatyor.
Benim yz m d en sen de uyum adn, diyor kocasna.
U yum asam d a olur.
Benimkisi sinirden, V asyacm. Sinirli bir insanm.
D o k t o r m idem iin ila yazd, anc ak b e n o n u n hastalm
anlamad kansndaym. M id e m d e n deil ben im so runu m ,
sinirden; yemin ederim sinirden! imdi bt n k o rk tu u m n e
dir, biliyor m usun? Hastalm d a h a d a ktleirse n e yaparz?
Y o k, Lizacm! G receksin, yarn bir eyin kalm aya
cak!
H i sanmam! B e n ken d im iin k o rk u y o r deilim... B ana
hastalm vz geliyor, lm eye bile hazrm. Asl acdm sen-
sin! Beni yitirince yalnz kalm an d a n korku yo rum .
Vasyack karsyla sk sk birlikte olamad iin yalnzla
almtr, anc ak L izann bu szleri onu g e n e d e kayglandr
yor.
Sen n eler sylyorsun, T anr akna! B u can skc d
ncelerin ned e n in i bir anlayabilsem!
Baa gelen ekilir... Biraz zlrsn, alarsn, so nra al
rsn. H a tla evlenirsin de...
D ertli koca z n t d e n salarn yoluyor.
Peki, peki, sen dediklerim e bakma! diye yattryor Li-
za onu. Sen h e r ey e hazr olm aya al g e n e de...
G e n kadn gzlerini kapyor, G e r e k te n bir d e lve-
rirmiim... diye geiriyor iinden.
lm geliyor gzlerinin n n e. D einin evresini a n
nesi, kocas, kuzeni V arya, akrabalar, yeten e k leri n c hayran
olanlar almlar; son nefesini v e rm e d e n Balayn! diye
fsldyor. H n g r h n g r alyor herkes. ls nasl da soluk
yzl! O n a p e m b e giysilerini giydiriyorlar (b u o n a ok yak
yor), ieklerle dolu, ayaklar yaldzl, pahal bir ta b u ta koyu
yorlar. G nlk ko kusu yaylyor evreye, m um lar tr tr ses
ler karyor. Kocas ta b u tu n u n bandan ayrlmyor, hayranlar
gzlerini o n d a n alamyorlar. Tpk canl gibi! T a b u tu n iinde
nasl da gzel d u ruy or? diyorlar, ite kiliseye gtrlyor.
Ivan Petrovi, A d o lf Ivan, V a ry a nn kocas, Nikolay Semyo-
n, ona konyakl lim o nata imeyi re te n kara gzl niver
site rencisi t a b u tu n u tayorlar. T e k zn ts, m zik aln-
mamas! C e n a z e ayininin bitim inde yaknlarndan te k e r te k e r
ayrlyor. T a b u tu n u n pskll kapa k apan yo r stne. G n
ndan tm yle ko p u y o r Lizack. Kiliseyi hkrklar d ol
duruyor. Tak! Tak! Tak! K a p a k ivileniyor...
Liza titriyor, gzlerini ayor.
Vasya, b u ra d a msn? diye soruyor. yle i karartc
eyler d n yo rum ki! Nasl da m utsuzum , bir t rl uyuyam
yorum . Hadi, b an a neeli bir eyler anlat!
N e anlataym, bir ta n e m ?
A klna n e gelirse, diyor s zg n bir tavrla Lizoka. ey,
ak s t n e olsun... Y a da Y ah u d i yaamndan bir e y le r1...
Karsnn neelenm esi, l m d en s z e tm em esi iin h e r
eyi yapm aya raz olan Vasili S tepan ov i kulaklarn r te n sa
kvrmlarn ekitiriyor, yzn tuhaflatryor, karsna yakla
yor.
Saatinijionarym m, bayan? diyor Y ah ud i taklidi yapa
rak.
L izoka kahkahay basyor, seh p a n n stndeki altn saati
kocasna uzatyor.
Al. O n a r junu!
Vasya saati alyor, iindeki aletlere uzun u z u n bakyor.
Bayan, onarlm aj bu saat. arklardan birinin iki diji
ajnmj! diyor kvranarak.
Kocasnn szleri L izo k ay kahkahayla gldryor, n e
eyle ellerini birbirine vuruyor.
ok gzel, Vasya! diyor. yi taklit yapyorsun! Bak, sana
n e diyeceim! A m a t r piyeslerde oyn am am ak la aptallk e d i
yorsun. Ssunovd a n d a h a iyisin, biliyor m usu n? Y a G n
adl bir piyes oynamtk, o r a d a Ssunov diye biri vard. Birinci
snf gld r ustas... H a v u gibi kaln bir b u ru n yapm, gz
lerini yeile boyam, leylekler gibi yryordu. G lm e k te n k
rldk. Bak, sana nasl y r d n gstereyim.
Lizoka karyoladan aa atlyor, barts z, p lak ayak
laryla yrm eye balyor. E rk e k le r gibi sesini kalnlatrarak;
Sayglar sunarm ! N e h a b e r? Yldzlar altnda yeni bir
ey var m? diyor. K ah-kah-kah!
Vasya da basyor kahkahay* Kar-koca hastal tm yle
u n u tu p y atak o d asn d a birbirini kovalam aya balyorlar.

1 Kar-koca ikisi de Y ah u d i kkenlidir. ( .N .)

 K oturm aca, V asyann L izay gm le ind en yakalayarak
o n u p c k le r e bomasyla son buluyor. Kocasnn ateli
kucak lam alarndan biri srasnda Liza anszn hasta o ld u u n u
anmsyor. Y ala a yatp s t n e yorgan e k ere k ;
Samalamay brak! diyor ciddi bir yzle. H a sla o ld u
um u nasl u n u tu rs u n ? yle ey o lu r m u?
Vasya utanarak ;
Bala, karcm, diyor.
Hastalm daha da ktleirse sulusu scnsin. Beni hi
dnm y orsu n! S en iyi bir koca deilsin!
Lizoka gzlerini y u m u p d n c e le re dalyor. n c ek i ac
e k en yz anlatm, baygn d uru geriye dnyor; y eniden hafif
iniltiler balyor. Vasya kom presi bir d a h a deitiriyor, kars
nn teyzesinde, u ra da-bu ra da deil, e v d e olm asndan dolay
kvanl; sab ah a k adar g z n k rp m ad a n ayak u cu n d a uslu
uslu o turuyor. S aat o n d a d o k to r geliyor.
H a sta n n nabzn tutarak;
E, b ugn kendinizi nasl hissediyorsunuz? diye soruyor.
yi deil, diyor Vasya karsnn yerine. Hi d e iyi deil.
D o k t o r hastann yanndan kalkp p e n c ere y e gidiyor, s o
kak tan g e en bir baca temizleyicisini uzun uzun szyor.
D o k to r, b u gn kahve iebilir miyim? diye soruyor Li-
zocka.
iebilirsiniz.
Peki, kalkp dolaabilir miyim?
Olabilir am a bir g n c k d a h a yatak ta n km am anz s a
lk veririm.
Byle diyen d o k t o r masaya o turu yo r, alnn avucuyla sil
d ikten s o n ra hastaya reetesini yazyor, akam a bir d a h a
geleceini syleyip selam v e r e re k o r a d a n ayrlyor. Vasya
g re v e gitmiyor o gn, karsnn ayak u cun da oturuyor. leye
hastann hayranlar toplanyorlar sz birlii etmiesine. Bir
sr kitap, ie k getirmilerdir; hep si d e kaygldr, hastaya bir
ey olm asnd an korkarlar. H afif bir bluz ile kar beyaz b a
 rts giyen Lizoka yalanda y alark en iyilemi olm asna
inanm am gibi bo gzlerle bakyor evresindekilere. H a y ra n
lar kocasnn aralarndaki varlna kar hogrl bir tavr
taknrlar, ne de olsa onlar birletiren bir ey vardr: O rla k
mutsuzluklar!
A kam n altsnda Lizoka bir d ah a dalyor, g ecenin iki
s in e dein kesintisiz uyuyor. Vasya ayak u cund a n ayrlmyor
karsnn, bastran uykuyla bouuyor, k om pres deitiriyor,
Y ahudi yaam ndan s ah n e le r sunuyor. Sabah olunca, aclar
iinde geen ikinci geceden so nra Liza d ah a fazla dayanam ayp
aynann karsna geiyor, apkalarndan birini giyiyor.
N ereye byle, sevgilim! diye soruyor Vasya yalvaran bir
sesle.
L izokann yzn bir k o rk u d u r alyor;
O da n e d em ek ? diye soruyor armasna. B ugn
M arya Lvov nann s a h n e d e provas var, n e abuk u n u llu n ?
Karsn geiren Vasya yapacak baka bir eyi olmad
iin, can skntsndan antasn alp g rev ine yollanyor. U y k u
suz g e e n iki g ec ed en sonra ba arm akladr; h em d e yle
arr ki, sol gz ikide birde kendiliinden kapanr.
D a ire d e amiri onun d u ru m u n u grnce;
N eniz var azizim? K l bir ey mi oldu? diye soruyor.
Vasya elini sallyor, yerine oturuyor, iini ekerek;
Hi sormayn, beyefendi, diyor, iki gndr ektiim
aclar b e n bilirim. A h, Liza haslayd!
Amiri korkuyor.
A m an Tanrm ! Lizavcla Pavlovna m hasla? N esi var
m?
Vasili S lcp an ellerini iki yana ayor, Orasn U lu T an r
bilir! d c rc c s in c gzlerini tavana dikiyor.
Amiri d e gzlerini geriye dev ire rek iini ekiyor.
Aclarnza katlm aktan baka n e yapabilirim, Vasili
Slcpan? Karm yitirdiim iin sizi ok iyi anlyorum. B u yle
bir acdr ki, nasl anlatsam!.. K o rk u n bir ey! U m arm , Liza-
v e ta Pavlovna d a h a iyidir imdi. Hangi d o k to ra gsterdiniz?
V on terk geldi.
V o n terk mi? M ag n u sa ya da S em and ritskiye g ster
seniz d a h a iyi olm az myd? Bakn, sizin y zn z d e sapsar!
K en diniz de hasla olmalsnz. yi bir ey deil bu!
ki g n d r gzlerimi krpmadm, beyefendi. zldm ,
o k ac ektim...
A m a g re ve d e geldiniz! Niin geldiinizi anlamyorum.
Kendinizi byle zorlamaya g e re k v ar myd? insan biraz k e n
d in e acmal, deil mi? Hadi, imdi evinize gidin, iyice d ze le n e
dein ie gelmeyin! Gidin, gidin, em re d iy o ru m size! G e n
m em urlarn alkan olmalar iyi bir ey, anc ak eski R o m a
llarn dediklerini d e yabana almamal. M ens sana in copore
sano, yani salkl ruh salkl b e d e n d e bulunu r, dem em iler
mi?
Vasya amirinin s z n dinliyor, katlar gerisin geriye
antasna koyuyor, d a ire d en ayrlp evinin yolunu tutuyor.
 BRNC MEVK YOLCUSU

T r e n e b in m e d e n n c e garda y em ek yiyip biraz kafay

bulan birinci mevki yolcusu vagon da kadife divan zerine
uzand, uyumaya alt. A ra d a n be dakika geli gemedi, k a r
snda o tu ra n yolcuya duygulu gzlerle bakt, alayl alayl
glmsedi.
R u hu ad olsun, babam y em e k te n so nra kyl k ad n
larna ayak tabanlarn katmasn severdi. B en de o n a ekm i
im, u farkla ki, y e m e k te n s o n ra tabanlarm deil, dilimi,
beynimi kam ak ho u m a gider. T o k karnla e n e alm ak en
byk zevkimdir. zin verirseniz, biraz gevezelik edebilir mi
yiz?
Karsndaki raz oldu:
E h, n e d e n olmasn?
yi bir y e m e k te n s o n ra nem li, eytanca d n celerin
beynimi kurcalamas iin basit bir n e d e n yelcrlidir. Diyelim,
biraz n c e gar bfesinin n n d e iki gen d uru y o rd u ; b u n lar
dan biri b r n bir baarsndan l r kutluyor ve diyordu ki:
K ullarm sizi, artk tannm bir insansnz, b u n d a n byle
n n z d a h a da yaylacak. Kalbm basarm, b u n lar ya tiyatro
oy uncu su d u r ya da e n lip fle n iki gazeteci... Am a asl k o n u bu
deil. Beni asl d n dren, hret, n nasl bir eydir, o n u
tanm lam ak. Siz bu k o n u d a n e dersiniz? Pukin h re ti lime
lime bir giysi ze rin e v u ru la n gsterili bir y am a o la ra k ad lan
drm, biz d e aa yukar ayn anlam da, yani zn e l, kiiye gre
deien bir kavram o lara k alglyoruz. B u g n e dek b u n u n ak,
mantkl bir tanm n yapan grm edim . Byle bir tanm yapana
n e le r verm ezdim !
 Peki, am a hretin tanm ne iinize yarayacak?
Birinci mevki yolcusu bir an dnd.
yle sanyorum ki, h re tin nasl bir ey oldu u nu a n
lasak o n u e ld e edi yntem lerini d e ren irdik . H e r eyden
n c e u n u belirteyim, beyefendi, b e n genliim de ne kavu
m ak iin yapm adm ey kalmad. T a n n m a k benim iin l
gnlk d e re c e s in e v aran bir tutkuydu. renim im i o uurda
yaptm, o k altm, geceleri uyum adm , yemedim-imedim,
gitgide salm yitirdim... Tarafsz olara k h k m v erecek o-
lursak n e kavum ak iin yeterli bir sr ned e n im vard. H e r
eyden n c e mesleim m hendislikti. almalarm s o n u n d a
R u sy ada yirmi k adar gzel k p r kurdum , ken te su borusu
dedim, lkemizin dnda In g ilterede, Belikada altm.
kincisi, kendi alanm da birok nem li m akale yazdm. n -
cs, beyefendiciim, ocukluum dan beri kimyaya duyduum
ilgiden dolay bo zam anlarm da b u bilimle urarm, baz o r
ganik asitlerin elde edili yollarn kefettim , sonuta b t n
yabanc lk e kimya ders kitap larn a adm geti. B u g n e d e k
h e p devlet m em urlu u yaptm dan m stear r tbesin e ula
tm, te rte m iz bir sicilim vardr... G rd m hizmetlerle, y rt
tm almalarla daha fazla banz artacak deilim, yalnz
u kadarn syleyeyim, h erhan gi bir tannm kiinin yaptn
d a n ok d a h a fazlasn yaptm. A m a s o n u n e? G rd n z
gibi yam ilerledi, sylem ek g e re k irs e bir ayam m eza rd a say
lr, ancak tr e n yolu setlin d e k o an u kara k p e k le n d ah a fazla
tanndm sanmam.
N e re d e n biliyorsunuz? Belki siz d e nl bir kiisinizdir.
Y a? D en eyelim yleyse... Syleyin, bakaym, K rikunov
diye bir soyad iittiniz mi?
Karsndaki kii gzlerini tavana dikti, dnd, gld.
Hayr, iitmedim...
B enim soyadm budur. O k u m u bir kiisiniz, yanz d a
hayli gekin, am a adm h e n z iitmemisiniz. B u yeterli bir
kant deil mi? Anlalyor ki, n e kavuaym d e rk e n asl yapl
mas g e re k e n i gz ard etmiim. G e r e k y ntem leri uygulaya
cak y erd e tm yle deiik n o k talard an yaklamm.
G e r e k y n tem ler sizce n e le r olabilir?
B en n e r e d e n bileyim? B u bir y e te n e k iidir. Sradan
kiilerde b ulu nm ayan d e h a iidir... diyebilirsiniz. O da deil,
beyefendiciim! B enim le karlatrnca bo, d eersiz, h atta
cieri b e p ara e tm e z diyeceiniz kiilerle birlikte m eslee gir
dik. B e n d e n bin kez daha az altklar, hibir varlk g s te re
medikleri, bir yetenekleri, baarlar olmad h a ld e bakn
onlarn d uru m u n a! G a z etelerd e, kon u m alard a adlarn duyar
snz sk sk... E e r sizi bktrmadysam r n e k verebilirim. Bir
ka yl n c e K. k e n tin d e bir k p r yapmtm. T a n r nn belas,
b e r b a t bir yerdir buras. Kadnlar, kat o yu n lan o lm asa l
drabilirdim o ra d a altm srece. H e p si gem ite kald, ama
bu k e n t t e bulund uu m sralar can skntsndan bir arkc kzla
iliki kurd um . Bu ba belas kadn adm ba Taslayacanz,
sradan bir arkc olduu halde n e d e n s e h erkesin ban
d n d r rd . Kafasnn ii bom bo, stelik aptal, kaprisli, a
gzl bir yaratkt... H a b ire tknm aktan, akam n bein e d ek
u y u m ak tan baka bir zellii yoktu. Bildiimiz yosm alardan
bakas deildi -m esleiydi bu o n u n - ama kibar bir dille sy
le m e k istediklerinde o n a tiyatro oyuncusu, arkc derlerdi. O
za m anlar tiyatroya gnl vermi bir kii olara k bu lla tiyatro
oyuncusu dem eleri beni ileden karrd. Bir trl anlaya
mazdm, o n u n sanatlkla n e gibi bir ilgisi olabilirdi? N e byle
bir y etenei vard, ne de duygusal bir kadnd. O na an c ak ac-
nabilirdi. arkclna da akl erdirem ezdim , n k bunu da
bec ere m e z, bacaklarn o y n a tm ak tan baka bir ey yapmazd.
Soyunm a odasna e rk ek lerin girip km asndan u tan p skl
mazd bile. Y a b an c dillerden evrilmi, iinde arklar b ulu n an
vodvillerde oynamay yeler, bu piyeslerde e rk e k le r gibi dar
giysilerle caka satm ay severdi. te byle gsteri d k n bir
zavallyd. A m a imdi syleyeceklerimi iyi dinleyin!
H i u n u tm am , yeni yaptm k p r le r d e n birinin al
t reni vard. D insel ayinden son ra k o nu m alar yapld, k u t
lam alar o k u n d u , vb... K prye kendi o cu um gzyle b ak
yordum, o yzden ne k ad a r heyecanlandm anlarsnz. H e y e
can dan n ered ey se yreim duracakt. imdi her ey gemite
kald, o n ede n le alakgnll davranm akszn gzel bir k p r
yaptm syleyeceim. Sanki k p r deil, insan co tu ran bir
tabloydu karmzdaki. Ayrca b t n k e n t halk ala gelmiti.
K pry k u ra n kii olarak, imdi h erk es gzlerini bana
dikecek. Nasl yapsam da baklardan kansam ? diye d n
yordum . B ou n a kayglanmm. R esm i sfat olan kiiler dn
d a kimse beni fark etm edi. K oskoca kalabalk rm ak kysnda
dikilmi, k prye koyun srs gibi b a k a rk e n o n u yap an kiiye
aldrd bile yoklu, ite bu yzden o g n d e n beri k alaba
lklardan n efret ederim . Neyse biz k o n u m u z a dnelim... Ben
can sknts iinde b e k le r k e n birden t r e n e gelen le rd e bir c a n
lanm a oldu. H e rk e s fs fs bir eyler fsldyordu. H erhalde
b eni yeni grdler. diye dndm . G e n e b o u n a h ey ecan
lanmm. Baktm, benim arkc kadn kalabal yararak iler
liyor. Birka hayta d a arkasnda. B tn g zler o yana evrildi.
D rt bir y andan fsltlar ykseldi: Ah, u gelen kadn tanyor
m usunuz? T an rm bu ne gzellik! nsann ban d n d r
yor!... falan filan... Sahne sanatnn yerli a m a t rle rin d en ol
salar gerek, iki aylak bana baktlar, aralarnda yle fsl-
datlar: Kadnn sevgilisi d e burada! Syleyin imdi, b e e n
diniz mi du ru m u ?
Surat haylidir tra grmemi, silindir apkal, elimsiz bir
adam e vrem de bir s r e dolan dk tan so n ra b a n a unlar
syledi:
u karda yryen kadn tanyor m u sunuz? unu n
u n u n usudur... Sesinde bir ey y ok tur am a o n u yle bir
kullanr ki, arrsnz!
A d a m a dnd m .
Bu k p r y kimin yaptn biliyor m u sunuz?
N e re d e n bileyim! M h e n d islerd e n biri olmal.
 Peki bu k entin katedralini k uran ad a m kim?
O n u da bilmiyorum.
D aha so n ra K. k en tin in e n iyi retm eninin, en tannm
mimarnn adlarn sordum , hep sin e olum suz yant verdi.
Syler misiniz? d ed im dayanamayp. D e m in k o n u tu u
muz arkc kadn kiminle yayor?
K rikunov adnda bir m hendisle, dem ez mi?
P es dorusu! Neyse, brakalm bunlar... am zda ak
lar, saz airleri kalm adna g re n le n m e yolu g a z etelerd en
geer, bunu biliyoruz. B en de k p r n n k u tsan m a trenin in
ertesi gn yerel H a b er gazetesini alarak adm g rm e k iin
sayfalar hzla gzden geirdim. D r t sayfay tarad k tan sonra
bir k ede sevinle u yazy okum aya baladm: Yeni k p
r m z n k u tsan m a t re n in e ilimiz valisi beyefendi bilmem
kim ile il yneticileri ve byk bir kalabalk katlmtr...
S o n u n d a da unlar yazlyd: G z kamatrc gzelliiyle
halkn sevgilisi, deerli sanat falanca da t r e n e gelmitir.
Y e te n ek li arkcnn halk arasnda byk sansasyon uyandr
mas doaldr. Yldzn giydii giysiler... diye srp gidiyordu
yaz. B enim hakkm da t e k szck olsa canm yanmaz! O da
yok! Belki nem siz b ir ey, am a inanr msnz, hncm dan
o ra c k ta h n g r hn g r aladm.
S onu n d a k endi kendim i yle avuttum : T ara k entleri ne
d e o!s? aptallar yatadr, o r a la rd a n fazla bir ey beklenm ez;
n le n m e k istiyorsan bilim m erkezlerine, b a k e n te gitmelisin...
Raslantya bakn ki, tam o srada P e te rs b u r g da bir yarmaya
katlm ak zere verdiim p rojen in sresi doluyordu. K. k e n tin
d e n ayrldm, ver elini Petersb urg !
K. dan P e te rs b u r g aras uzun yoldur. C anm sklmasn
diye tre n d e zel k o m p a rtm a n tuttu m , yanm a d a doal olarak
benim arkc kz aldm. Y ol boyunca am panyalar iildi, en
gzel y em ek le r yendi, keyfimize diyecek yok!.. S o n u n d a bilim,
dn m erkezim ize geldik. T a m o g n yarma sresi doluyor
du. Beyefendiciim, b a k e n te geldiimiz g n ayn z a m a n d a u t
 ku m u kutladm g n oldu, nk p ro jem birincilik kazanmt.
Yaasn! diyerek sevincim den havaya zpladm! H e m e n
N eva cad d esin e kp tm gazeteleri aldm. O te le d nd m , k a
n e p e y e uzandm , h ey e can d a n ellerim in titrem esin e zo r kar
koyarak gazeteleri gzden geirm eye koyuldum. Birinci gaze
te d e bir ey yoktu, kincide g e n e yle... S o n u n d a d rd n c
g az eted e yle bir h a b e r e rasladm: D n ek sp resle b a k e n
timize nl tara tiyatro oyuncularndan falanca gelmitir.
Sevinle belirtelim ki. gney iklimi yakndan tandmz bu
sanatya olum lu etk id e bulunm u, gzelimizin s a h n e g r
n... falan filan Bu h aberin altnda bir yerde d e Alan bil
m em hangi pro je yarmasn m hendis bilmem kim k azan
mtr... diye ksa bir h a b e r var. H epsi o kadar! stelik adm
K rikunov yerine, K irku no v olm u, i t e size bilim, d n m e r
kezi Piter! Hepsi bu kadarla bitse g en e iyi. Bir ay so n ra ba
k e n tte n ayrlrken b t n g az eteler birbiriyle yarrcasna
Tanrsal gzellikte, esiz sanat, byk yeteneklerim izden
diyerek m etresim den sz ediyorlar; sayg gsterisi o lara k yalnz
soyadyla deil, ad, b ab a adyla anyorlard.
Birka yl so n ra M o s k o v a ya yolum dt. Beni oraya bele
diye bakan zel bir m ek tu p la armt, e n azndan yzyldan
b eri gazetelerin zm iin a r a f a r a f yaz yazdklar bir
konuyu g recektik. O raya gitm iken m z e le rd e n birinde
halka ak b e k o n fe ra n s verdim. Byle bir olay g n l n e
d e olsa bir k e n t t e tann m ak iin yeterlidir, deil mi? A m a n e
yazk ki yle olm ad. H ibir M oskova g azetesinde a d m g e m e
di. kan yangnlardan, o p e re t temsillerinden, uyuyan belediye
meclisi yelerinden, sarh o tccarlardan h a b e rle r vard d a
benim zm tasarm dan, verdiim k o n fe ran slardan h i sz
edilmiyordu. B u k a d a r da o lur mu, diyeceksiniz! O luyor ite...
H ncahn dolu giden bir atl tramvaya bindim. K im ler
y o k tu ki tram vayda? Kadnlar, subaylar, renciler, kadn k u r
siyerler... Sanki ift ift alnm N u h un gemisi yolcular...
Y a n m da du ra n bir baya h erk es iitsin d iye y k s e k sesle;
 F alan konuyu danm ak amacyla k cn l meclisiniz bir
m hend is arm. M hend isin adn biliyor m u su nuz? diye
sordum .
A d a m ban iki yana sallad. B en i duyanlar da bo gzlerle
baktlar bana. Belli ki hibiri bilmiyordu m hendisin adn.
A ram zd a konum a balansn diye ben kalabala laf atyorum
hep:
Bilmem hangi m zed e biri ko n fe ran s veriyormu. K o n
feranslar ilgin diyorlar, d u y d u n u z m u?
Ban sallayan te k kii kmad. Brakn m z e d e k o n
ferans verildiini, byle bir m zenin varln bilmeyen bayan
lar vard. Diyelim, b u n u n da nem i yok, ama kalabaln sok ak
ta b enim tanmadm birini g r p p e n c e re le re atlarak deli
gibi bakm alarna ne dem eli? Neymi, efendim , c a d d ed en nl
biri geiyormu! Y an m dak i adam:
Bakn, bakn! dedi beni d rte re k . u arabayla giden
e s m e r adam gryor m usunuz? Y r m e am piyonu Kingdir.
O g nlerde MoskovalIlarn dilinden d m eyen yrme
am piyonundan konumaya baladlar.
Size d ah a bir sr rn e k verebilirim, ancak bu kadar
yeter, sanyorum . Diyelim, ben kendimi d e v aynasnda gr yo
rum, vnge herifin biriyim. Peki, am a benim dmda y e te
nekli, alkan birok tandmn ad-san duyulm adan lp
gitm esine n e buyurulur? B tn o byk R u s denizcileri, kim
yaclar, fizikileri, m akine m hendisleri, tarm iletmecileri
yeterin ce tannm lar mdr! R us ressam larndan, y on tu cu la
rndan, yazn adam larn dan ka brakn halk, aydnlarmzca
bilinir? Yal bir yazn em ekisi yllarca dirsek rtm , h a m a
ratlyla, yeteneiyle yaratp krk yl yaymclarn eiini an
drm, binlerce sayfa yaz karalam, rezillerin foyasn m eyda
na kard iin e n az yirmi k ez yarglanmtr; g e n e de ad
bilinmez. Yaznmzn ustalarndan hangisi d ellod a ld r l
m e d e n , akln oy natm adan, s rg n e g nderilm eden, hileli
kat oy u n u n d a yakay e le v e rm e d e n n c e ne kavumutur,
syler misiniz?
Birinci m evki yolcusu kendini konum aya ylesine k a p
trmt ki, bir ara p u ro s u n u azndan drd. P uroyu eilip
y erden ald.
D u ru m byle yre k le r ayken bakalar kolayca n e
kavuur! Aln u sr s e p e t arkc bozuntularn, ip cam baz
larn, bebek le rin bile tand soytarlar!
T am o srada v agonun kaps ald, s erin b ir h a v a esti; ask
suratl, pelerinli, silindir apkal, m avi gzlkl biri girdi
ieriye. A d a m daha bir so m u rta ra k o tu ra c a k y e rle re baknd,
ileriye d o ru yr d. V a g o n u n uzak bir kesinden;
T anyor m usunuz, kim bu? diyen r k e k bir ses duyuldu.
X. bankasndaki dolandrclndan t r m ah kem e ye verilen
nl N.N. nin ta kendisi!
Birinci mevki yolcusu glerek;
G rd n z m? dedi. H e rk e s b ank a soyguncusu N.N.yi
yakndan tanyor, am a Semiradski, aykovski ya da filozof
Solovyov h akk nd a bir ey sorsanz kimse bilmez.
Birka dakika sessizlik iinde geti. Birinci m evki yol
cu su n u n karsnda o t u ra n adam ekingen bir tavrla k s r
d k te n sonra;
imdi b e n size bir s o ru soraym! dedi. P ukov soyadn
iittiiniz old u m u hi?
Pukov m u dediniz? Hmn... Pukov... Hayr, iitm e
dim.
Bu da ben im soyadmdr. D e m e k ki, iitmediniz adm,
b eni tanm yorsunuz? Oysa tam p tu z b,e yldr bir R u s niv er
sitesinde ders v e ren bir profesr m , Bilimler A kadem isi
yesiyim. Yaymlanm p e k o k m akalem vardr...
Birinci m evki yolcusu ile karsndaki kii baktlar,
kahkahay bastlar.
 YETENEK

D u l yzba karsnn yazlnda kalan ressam Y e g o r

Savvi sabahleyin yatana otu rm u , ca n skntsndan patlyor.
Y az mevsimi bitm ek zere. Ar, iri bulutlar tm gkyzn
kaplam, insann iliklerine ileyen, so u k bir rzgar esiyor,
aalar ac ac inleyerek ayn y n e eiliyorlar. D allarndan k o
p a n sar yapraklar d n e d n e y ere dyor, yerlerde s r n
yor. Elveda yaz mevsimi! Bir ressam n gzyle baklrsa d o a
nn hzn gzel, iir dolu; g e lg e ld im Y e g o r Savvi gzelliklere
aldracak durum da deil, iini h e p ayn sknt kem irm ekte...
T e k avuntusu, ertesi gn a rtk b u yazlkta kalmayacadr.
Karyolann, masalarn, sandalyelerin stne, yerle re yastklar,
d e r to p olmu battaniyeler, sep e tle r ylm. O d a la r s p r l
memi, p e n c e re le rd e n basm a p e r d e le r sklm... Y arn k e n te
tanacaktr!
Yazlk sahibesi y o k tu r evde. E rte s i gn tanacak eyalar
iin arab a kiralamaya gitmitir. Y irm i yalarndaki kz Katya
ise ekindii annesinin y o k luu nd an yararlanp hayli zam andr
gen ressam n odasnda o tu rm ak tad r. Sevgilisi e rte s i gn yol
cudur, oysa ona syleyecei ok ey vardr daha. D u rm a d a n
konum aktadr, am a syleyeceklerinin o n d a birini b itirm e
mitir. Y a dolu gzlerini g en adam n uzun sal bana dik
mi, o n a ii rp e re re k , b y k bir h z n le bakm aktadr. R e s
sam u zun salaryla tpk irkin bir hayvana benzer. Sakal ta
bo ynundan, kulaklarnn, b u ru n deliklerinin iinden kmtr;
salar ense sinde n srtna d e k inmi, kalarndan sarkan kllar
gzlerini rtm tr. Sa, sakal ylesine kark v e sktr ki,
iine bir sinek ya da ham am bcei dse kurtulm as o la n a k
szdr.
Y e g o r Savvi yorgundur, K atyay dinlerken esniyor.
G e n kz hkrarak alamaya baladnda sarkan kalarnn
altndan o n a sert sert bakyor, kalarn alarak, kaln, ar
sesiyle;
S eninle cvlcncm cm ! diye kestirip alyor.
Niin evlenem iyorm usun?
Bir ressam, g e n e ld e sanalla uraan bir e rk e k cvlcnc-
m ez d e ondan. Byle kiiler zgr olmaldr...
A m a almanza engel olmayacam ki, Y e g o r Savvi!
Bunu kendim iin deil, btn sanatlar iin syl
yorum... nl yazarlarn, ressamlarn hibiri evlenmemitir.
Siz d e b y k bir ressam olacaksnz, buna inanyorum,
ancak benim d u ru m u m a giriniz. A n n e m d e n korkuyorum...
o k sert, sinirli bir kadndr. Evlenmeyeceimizi renirse
beni canm dan bezdirir. Ah, ne dertli bam varm! stelik
kiranz da demediniz!
Allah kahretsin, deyeceim!
Y e g o r Savvi byle diyerek ayaa kalkyor, gezinm eye
balyor.
A v ru p a ya gidcbilsem bir!..
A v ru p a ya gitm enin hi d e z o r olmadn, bir t a b lo yapp
salm asnn yeteceini sylyor. Kalya inanm akladr ona.
Peki, yazn niin yapm adnz? diye soruyor.
Bu sam anlk gibi e v d e nasl alrm? Canl m odeli
n e r e d e n bulacaktm ?
Aa k attan kapnn arpt iitiliyor. Kula kirite b e k
leyen Kalya ayaa kalkp hzla o ra d a n uzaklayor. O d a d a
yalnz kalan ressam sandalyeler, y ere yl vr zvr arasndan
do laarak gezinmesini srdryor. E v e d n e n dul kadnn kap
kacak sesi, arab a iin iki ruble isteyen kyllere bararak
k fretm esi iitiliyor. O d a d ak i k k dolabn n n d e d u ra n
Y e g o r Savvi v otk a do lu srahiye zntyle bakyor.
 D u l kadn kzna atm aktadr:
T an r cann alsn, e mi! G eberdiini grm ey e cek mi
yim?
R essam bir d u b le iiyor, ru h u n a k e n k ara bu lu tla r yava
yava dalyor, karnnn iinde bir eyler glm sem eye ba
lyor sanki. T annm bir ressam o lu u n u hayal ediyor yava
yava. lerd e yapaca resimleri g z n n n n e getiremiyorsa
da g azetelerin h ak knda yazdklarn, m aazalarda k artpostal
larnn satldn, arkadalarnn on a kskan arak baktklarn
grebiliyor. K endini zengin bir o te ld e , kadn hayranlarnca
sarlm o la ra k hayal e tm ey e alyor, ancak sisler, belirsizlik
ler iinde tabloyu tam olarak seem iyor, n k ne zengin bir
otel grm t r yaamnda, n e K a ty a dan baka do ru-d rst
bir hayran olm utur, ne de g en kz tanmtr... Y aam y e te
rince tanm ayan kiiler ok ud u k lar kitaplara g re ca nlan
drrlar onu, am a Y c g o r Savvi kitaplar da bilm em ektedir, bir
tarihte G o g o l o k u m a k istemi, ikinci sayfada uykusu gel
mitir.
Sem averi yakm aya alan dul kadn aadan b a rm ak
tadr:
atlayas sem aver, yanm yor ite! K atka, k m r getir!
H a y allerin den ayrlamayan ressam bunlar birileriyle pay
lam ak isler. B u n u n zerine alt k a ta inerek m u tfak ta sem av e r
den kan d u m a n la r arasnda, k a p k a ra frnn b and a urap
d u ra n iman dulun, K atyann y ann a varyor. O radak i sraya,
ko cam an bir m lein yaknna o tu rarak ;
R essam olmak iyi bir ey! diye balyor. stediim yere
gidebilir, istediim eyi yapabilirim. N e b eni bekleyen bir
grevim, n e s re c e k tarlam var. Am irlerim , stlerim d e yok...
K e n d i kendim in amiriyim. G e n e d e insanla b yk yarar
salamaktaym.
le y em e in d e n so n ra dinlenm ek z e re uzanyor.
G e n e ld e karanlk b asa na dein uyur, ancak bu sefer yattktan
biraz so n ra birinin ayan ektijni, g le re k adn bardn
hissediyor. G zlerini anca peysajc U k leyk ini gryor. B
tn yaz K o stro m a ilinde geirmitir ressam arkada.
O oo! Kimi gr yo rum ? diye seviniyor.
El skmalar, soru lar birbirini kovalyor. A rkadann bavu
lun dan eyalarn kardn grnce;
E, n e le r yaptn, bakalm ? diye soruyor. Y z le rce al
ma tamamlamsndr!
Eh, bir eyler yaptk ite... Y a sen ? Senin almalarn
nasl?
Y e g o r Savvi karyolasnn arkasna uzanyor, yz kpkr
mz k e s ile re k o ra d a n r m c e k ana bulanm, basit ereveli
bir tuval karyor.
ite... Nianlsnn gidiinden sonra p e n c e re d e b e k
leyen gen kz diyor. seansta bu k a d a r oldu, d a h a ta m a m
lamadm.
T a b lo d a hafife boyal, ak p e n c e re n in n n e otu rm u
K atya gzkm ektedir. Bir b ah e ile m o r renkli enginlikler
uza n m a k tad r p e n c e re d e n tede... U kleykin resmi b eenm ez.
Hmm! diyor. Hava fazla kam... g e n e d e bir anlatm
var, uzakl hissedebiliyorsunuz. A m a u al lk atyor,
lk la haykryor.
V o tk a srahisi kyor ortaya.
A kam a, Y e g o r Savviin tarihsel konular izen arkada
ve k o m u su Kostlev geliyor yanlarna. O tu z -o tu z be yala
rnda, o n u n gibi yeni balam, um ut v e r e n bir ressamdr. O da
uzun saldr, srtnda bluz, ekspir tarz yakalar vardr. K e n
dine gvendii bellidir. V otkay g r n c e yzn buruturuyor,
gs hastalndan yaknyor, ama arkadalarnn srarna
dayanam ayp bir d u b le iiyor.
Bakn size n e diyeceim, diyor biraz kafay bulunca.
N e r o n u... I r o d u... K le p e n tia n ya da bu t rd en , anlyorsunuz
ya, alan birini k o n u seip b un larn karsnda Hristiyanlk
dncesini re s m e tm e k istiyorum. A nlyo rsun uz ya, R o m a ile
Hristiyanlk kar karya... nem li olan r u h u yakalam ak,
ruhu!
Aa k a tla n dul kadnn barmalar duyuluyor sk sk:
Kalya, hyar turusu ver! S ido ro va git d e biraz d aha
kvas getir!
ressam ark ad a kafese kapatlm kurtlar gibi o d an n
iinde bir k ed e n b r keye do lanp duruyorlar. D u rm a d a n
konuuyorlar, ilerini dkyorlar; d e heyacanldr, esin
doludur... Sylediklerine baklrsa gelecek, n, p a r a avular
nn iindedir... Hibirinin aklna zam ann hzla getii, yaamn
g n d e n g n e s o n a erdii, srekli bakasnn ekm eiyle gein
dikleri, ama hibir ey yapm adklar gelmez. d e acmasz
bir yasann kurbandrlar aslnda. Bu yasaya g r e yzlerce yeni
balam, u m u t verici g e n le n ancak ikisi, so n u alr; geri
kalanlar ise topun karsnda ellen kale rol oynayp to p lu
ca lele f olurlar. Bunlar dnm edikleri iin neelidirler, m ut
ludurlar, g elecek karsnda k en dilerin e gvenleri vardr.
G e c e n in ikisinde Kostlyov, ekspir tarz yakasn dzeltip
arkad alarn dan ayrlyor, k endi evine yollanyor. Peyzajc git
memi, p o r tr e ressam nn yazlnda kalmtr. Y a tm a d a n n c e
Y e g o r Savvi susuzluunu g id erm ek iin m u tfaa uruyor.
Karanlk, dar koridorda Katya bir sandn s t n d e o tu rm a k ta ,
ellerini dizinin sl n d e b a la y a ra k y u k a ry a b a k m a k ta d r. Y o r
gun, soluk yznde m u tlu bir g l m sem e vardr; gzleri l
ldr.
Sen misin? N e le r d n y o rsu n ? diye s o ru y o r Y e g o r
Savvi g en kz grnce.
ilerd e nl biri olacaksnz. G z m n n n e getiriyo
rum da, b y kl n z h erk es kabul edecek... D e m in k i k o
numalarnz duydum . B unlar d n y o ru m ite...
Katya glyor, o k m utlud ur. A rd n d a n alamaya balyor,
kollarn byk bir saygyla hayranlk duyduu ad a m n o m u zla
rna koyuyor.
 HAZIR YYCLER

Y e tm i yalarnda, yalnz yaayan, k k n bir ihtiyar olan,

e s n a f takm ndan M ihail P e tro v Z o to v sabahleyin gzlerini
at. S o u k ta n , yallktan dolay tm b e d e n in d e bir krklk
vard. O d a n n ii h e n z karanlkt, a n c a k kutsal tasvirin
n n d e k i kandil d e yanmyordu. P erd e y i kaldrp darya
bakt. G k y z n kaplayan bulutlar beyazlkla rtlm eye,
hava aarm aya yz tu ttu u n a g re sabahn en fazla bei o lm a
lyd...
Z o to v k s rd , boazn temizledi, s o u k tan b z erek
yatandan doruldu. o k eskiden kalm a alkanlna uyarak
tasvirin n n d e durdu, uzun uzun d u a etti. Ard ardna sra
lad dualarn s o n u n d a tandklarnn adlarm sayd. Aslnda
b u n u da alkanlk z e re yapyordu, n k hangi adn kime ait
old u u n u o k tan unutm utu . Ayn alkanlkla odasn, aral
sp rd ; krmz bakrdan, d rt ayakl k k sem averini ate
ledi. Z o l o v u n bu gibi alkanlklar olmasa yallk gnlerini
neyle dolduracan bilemezdi.
S em averin tutum as uzun srd, ama son un da birden
ate le n e re k titrek, to k bir uultuyla uuldam aya balad.
Uulda, bakalm, dedi Z o to v . M ad e m cann y le isledi...
T a m o srada geceleyin d n de frn g rd n anmsad,
frn g r m e k iyi bir eyin habercisi deildi. D ler, alam etler
yal adam d n m eye sevk e d en te k n e d e n le rd i artk. imdi
d e yle, sem averin niin uuldadn, frn g rm enin n e gibi
k t l k le r getireceini yorum lam a iine verdi kendini. V e
d n s o n u c u n u alm akta gecikmedi: Z o t o v aydanl al
kalayp ay ko ym ak istedii za m a n k u tu d a t e k krnt k alm a
dn grd. A zna avdar e k m e in d e n bir p ara atp diliyle
evirerek;
Y aam ak bir ikence! diye hom urdand. K p e k olm ak
b u n d a n d a h a iyi! ay d a yok! Basit bir kyl olsam neyse, am a
esnafm b e n , kendi evim var! Yakr m?
Byle h o m u rd a n p kendi kendisiyle k o n u a ra k eksi m oda
paltosunu giydi, ayaklarna bilmem hangi z a m a n d a n kalma
hantal, bol lastiklerini geirdi, avluya kt. Souk, sert, durg un
bir hava vard darda. Y a b a n otlarnn kaplad geni avlu
y e r e d k le n sar yapraklarn z e rin e dm i lerden l
ld. O rta lk ta t kmyordu. Yal adam a rp k giri m er
diveninin bir basam an a o tu rd u , o t u r u r o tu rm a z h er sabah
olan ey bir d ah a yinelendi: Kocamlktan tyleri d k l p sa
g z kapanm, siyah benekli, beyaz, iri bir zaar olan, Lska
adndaki k p e i yanna geldi. Ayaklar to p ra a deil d e scak
saca basyor gibiydi: bitkin b ed e n i k o rk u d a n eilip b k lerek,
ekine ekine yaklat sahibine. Z o to v onu fark etm em i gibi
yapt, am a hayvan kuyruunu sallayarak, g e n e yle yan yan
sokulup lastiklerini yalaynca fkeyle ayaklarn y ere vurdu.
ekil, git, geberesi! T anr cezan versin, e mi?
Lska yana ekildi, o ra d a y ere o lurdu, tek g z n sah i
binin y zne dikti.
K ahretsin sizi! Y etm iyorm u gibi b i r d e siz bam a b ela
snz!
Z o to v byle d e d ik te n so n ra y ana kayklm alsnda
ollarn bittii ahra bakt, o ra d a kapdan ufak bir at ba
gzkyordu. S ahibinin bakndan cesaret alan ba kpr
dand, ahrdan darya b t n bir gvde kt. T pk k p e k gibi
o da kocamt; bacaklar incecik, karn ieri k k , srtnn k e
mikleri km, ezik, rkek, kl rengi bir hayvancaz... A hrdan
ktktan so n ra k e n d in d e n utanm gibi kararszlk iinde dikil
di.
T an r cannz alm ad gitti! diye sylenm esini srd rd
Z o to v . Kahrolaslar, geberem ediniz! - fk e li y z k m
 seyen bir glm sem eyle a rp ld - yle ya sizin d e karnnz
ackmtr! Em redersiniz, derhal! Byle has bir aygra e n iyisin
d e n y u la f bulmalyz! Bir dakika, yem iniz imdi hazr! Ya
deerli kpeim izin can ne ister? K u ru e k m e k yem eyece
inize g re sr biftei buyu rm az msnz?
fkesi gitgide a rta n Z o to v yarm sa a t k a d a r byle h o m u r
dand, so n ra iinde kaynaan kine dayanam ayp ayaa frlad,
lastiklerini y e r e vura vura, g e n e yle h o m u rd a n a ra k avluda
d olanm aya balad.
Sizi b e s le m e k zoru n d a deilim, beleiler! B edavadan
yedirip iirecek milyonlarm yok benim! K e n d im karnm d o
yuramyorum , boyu devrilesiler, sizlere n e r e d e n bulacam?
N e gelir salyorsunuz bana, ne nee veriyorsunuz; btn g e
tirdiiniz zn t ; yknt! G e b e re m e d in iz gitti! Nasl yaratk
larsnz ki, l m bile almyor sizi! M adem yle, istediiniz
k adar yaayn, ama sizi besleyecek deilim! B en d en bu kadar!
stem iyorum artk!
Z o to v byle fkeyle sv p sayarken iki hayvan o n u din
liyordu. iki hazr yiyici yediklerinin b alarna kakldn
anlyorlar myd, oras belli deil, am a karnlar d ah a bir ieri
ekildi, b e d e n le ri darlat, ezilip bzld, gzleri donuklat...
O n larn uysal d u ru u daha ok zvanadan kard Z o t o v u.
D e folun! diye bard iinden k a b a ra n yeni bir fkeyle.
D e fo lu n evim den! G zm grm esin ikinizi de! ie yaramaz
yaratklar evim de tutacak deilim! kn, gidin!
Avlu kapsna doru yrd, kapy at, y e rd e n bir sopa
alarak hazr yiyicileri darya dehledi. A t ban sallad, k re k
kem iklerini oynatt, kapya d o ru aksaya aksaya yrd;
ardn dan da kpek... kisi sokaa knca yirmi adm k a d a r iler
lediler, itin yannda durdular.
imdi ha!., diye kt Z o tov .
ki beleiyi ev d e n kovmas onu biraz rahatlatmt, av
luyu s p rm e y e koyuldu. A ra d a bir ban kaldrp sokaa
 bakyordu: iki hayvan olduklar yerde aklmlard sanki, gz
lerini k apdan ayrmyorlard.
fkesinin gitgide azaldn hissederek;
B en o lm adan yaamaya aln! diye h o m u rd a n d Zotov.
Biraz da bakas baksn size! Cimriyim b en, kinciyim, benim le
yaam ak zor; gidin, bakasnn e v in d e kaln!
ki hazr yiyicinin ezik d u ru u n d a n y e terin ce zevk alp
hncn ku stu k tan s o n r a kapnn dna kt; y z n e fkeli bir
g r n m verm eye alarak;
O ra d a n e dikilip d u ruy orsunu z ? diye bard. B ek le
diiniz biri mi var? Y o lu n o rtasn d a d u rm u su nuz, gelip
g e en e engel oluyorsunuz! G irin ieriye!
Bu arada sabah sisinin arasndan gne gzkm eye ba
lamt; yatay nlar otlardaki gz iylcrinc y and an vuruyordu.
K onum alar, ayak sesleri duyuldu. Z o t o v sprgeyi yerine
brakt, bakkallk y a p m ak ta olan komusu, ayn za m a n d a kir
vesi M a r k vann d k k a n n a yolland. O ra y a varnca alr
ka p a n r bir iskem leye o tu rd u , ar ar i geirdi, sakaln
svazlad, hav ala rd an s z at. ki kirv e havalardan, kiliseye
yeni gelen zangoca, o n d a n ilahicilere getiler; sylei uzadka
uzad. Sylei srasnda zam ann nasl getii belli olm uyordu.
B akkal ra aydanlk dolu su kaynar su getirip iki a h b a p ay
im eye koyulduklarnda zam an d a h a hzl g e m e y e balad.
Z o t o v un ii snm, neesi gelmiti. Altnc barda bitirince
parm aklarn tezg ah a vurarak;
S en d e n bir dileim var, M a r k van, dedi. ey... nasl
desem... b u gn d e ltfedip bir e y rek d a h a y u la f versen!
M a r k Ivann arkasnda o tu rd u u ay sandnn a r
d n dan derin bir i e k m e duyuldu.
L tfet bu s e fer de, diye s rd rd Z o to v . ay almayaym
senden am a y ulaf ver. stem ey e u tanyorum , yoksulluumla
ban o k arttm, a t bir ey yem edi.
Kirve;
V e rm esin e veririm, bu bir ey deil, dedi, an cak sen b u
krolaslan niin evinde tutuyorsun!? A l bir iine yarasa gene
iyi, ama insan bakmaya bile acr. K p e k dersen, iskelete d n
m. Bunlar bou b o u na niin besliyorsun?
Beslemeyip d e n e yapacam?
Ne yapacan sen d e biliyorsun. Hayvan derisi yzen
g nala glr; olsun, bilsin! oklan oraya g t rm e n gerekirdi.
O n la r iin lam yeridir.
Dediin do ru olmal! G t rs e k bari...
K endin yardmla yayorsun, bir d e hayvan beslem ek
neyine? V ereceim yulafa acmam, kardeim, am a nasl d e
sem... h e r gn, h e r gn verm ek, bu ne ilir? Y oksulluu nun bir
y erde bileceini bilsem! V e r , ver, b u n u n bir s o n u olmal, deil
mi?
Bakkal iini ekli, krmz yzn svazlad.
Senin d e lm e zamann geldi arlk! dcdi.Yaayp d u r u
yorsun, niin yaadn ken din d e bilmiyorsun... D o ru syl
yorum. M ad e m U lu T anrm lm vermiyor, yleyse sen d e bir
gszler evine, yoksullar y u rdun a sn.
Niin oralara gideyim ki? Yaknlarm ne g n e duruyor?
Kz lo ru n u m var.
Yeeni K a le rin a dan olma, lo ru n u G la a nn iftlik evinde
yaadn uzun uzu n anlatt.
Bana b a k m a k zorundadr. E v im kendisine kalacana
g r e varsn baksn. E n iyisi o n u n yanna giderim. Anlyorsun
deil mi, Glaa, K alyann, kardeim P a n le lc y in vey kz
K a lc rin a nn kzdr... Evim ona kalacak... B akar bana!
yi... Isa adna yardmlarla yaayacana o k lan o n u n
yann a gitmeliydin.
Giderim. T an rm cezam versin ki, giderim. Bakm ak
zorundadr.
Bir saat sonra iki kirve birer k adeh yuvarlaynca Z o lo v
d kkann ortasnda ayakla heyecanla unlar sylyordu:
oktandr gitmeyi d n yordum zalen. H e m e n b ugn
gideyim!
 yle, ya! O rtalkta dolap alktan s r n e ce in e iftlik
ev in e ek git!
Gideceim ite! V arnca derim ki: Evim enindir, beni
sayar, bakarsn... Bakm asn d a greyim! Bakm azsa o n a n e ev
veririm, ne lo ru n u m olarak kutsarm. Hadi, hoa kal. Ivan!
Z o l o v bir k adeh d ah a iti, yeni d n ce nin getirdii heye
canla evinin yolunu lu ttu ...V o tk ad a n dolay iyice gevemiti,
ba d a d nyordu, an c ak gidince yatmad, giyeceklerini bir
boh aya doldurdu, du a etti, b asto nu nu ald, yen id en yola
koyuldu. G eriye d n p bakm adan, h om u rd an a rak , b as to n u n u
talara v u ra v u ra b t n soka geti; krlara kt. n n d e ,
to ru n u n u n iftliine k adar yryecei o n-o n iki fersah yol
vard... K uru m u yolda ilerliyor, sararan ollar tem bel tem bel
geveleyen k en t s r s n e bakyor, yaamnda son an d a yapt
byk deiiklii dnyordu, iki hazr yiyicisi d e d n
dkleri arasndayd. E vden ayrlrken, istedikleri y e r e gitsinler
diye avlu kapsn ak brakmt.
D a h a bir fersah bile ilerlememiti ki, arkasnda birtakm
ayak sesleri iitti. G eriye d n p b a k n ca bir de n e grsn?
Balarn n e eerek, kuyruklarn ksarak at ile kpei o n u iz
lemiyorlar m?
D efo lun , gelmeyin! diye bard, elini sallad.
ki hayvan durdular; birbirlerine, o n a baktlar. Z o l o v y
rd, hayvanlar d a o n u n ardndan... B unun z e rin e ad am
d u rd u, d n m ey e balad. Fazlaca tanmad G la a ya bu
yaratklarla birlikte gidemezdi, geriye d n p onlar e v e k a p a
m ak da istemiyordu, k apam ak istese bile avlu kaps o ie y ara
mazd.
A hra kapalsam acndan geberirler. d ed i. E n iyisi Ig-
n a la g trm ek.
g n a ln kulbesi demiryol u engelinin yz m e tre ilerisinde,
otlan iindeydi. D aha kesin kararn verm eyen, n e yapacan
d a bilem eyen Z otov, Ig n a tn k u l besine d o ru yrd . Ba
dnyor, gzlerinin n kararyordu...
 Deri yzc g n a tn kulbesinin avlusunda olanlar zar
zo r anmsyor. Oraya vardktan so n ra e n ok hatrnda kalan,
ar d eri k oku su ile Ig n a tn itii lah ana orbasnn lezzetli
buusuydu. Ig n a tn o n u iki sa a t bekletip bir eyler hazrla
makla uzun uzun uramasn, st n deitirmesini, bir kyl
karsyla sblimeyle ilgili konum asn sanki d n d e grm
gibi anmsyor. Laar at tezgah s t n e yatrldktan so nra
duyduu iki to k sesi de... Biri atn kafasna vurulm asndan,
te k i ise hayvann tezg a h tan aa d m e sin d e n kan iki tok
ses. Lska arkadann ld r ld n grnce lk a tarak
Ig n a tn st n e saldrd, o zam an l bak gibi kesen n
c to k ses duyuldu. H ayvanlarnn ld n anlayan Z o to v
hem sersem leyerek, hem d e sarho luk tan tezgaha yaklat,
alnn tahtann st n e koydu...
O g n n akam na dein gzleri bu lank bir perdeyle
rt ld sanki, ellerini kaldrp baktnda kendi parmaklarn
gremiyordu.
 SEVGL

G z le r i n i n alt to rb a balam, uzunca yzl, i n c e yapl,

k giyimli je u n p rem ier Yevgeni Alckseyi P o d ja ro v gney
k en tle rin d e n b irine tiyatro mevsimi dolaysyla geldiinde ilk
ii birka saygdeer aileyle tanmaya almak oldu, ik id e bir
ayan zarife sallayp krmz oraplarn g stere rek ;
Evet, siniorl dedi. Biz oy uncular insanlar hem d o ru
dan doruya, hem d e dolayl o larak etkilemeliyiz. Birincisi,
s a h n e d e oynayarak, kincisi ise halkla, tanp g r e re k elde
edilir. Vallahi, p a ro le d'honner, anlam yorum . Bizim sahn e
arkada-lar niin ailelerle iliki k u rm a k ta n kanyorlar?
lenler, d o u m gnleri, p asta partileri, soire jix e '\c r (arl
akam yem ekleri), to plu e len c eler dnda b u t rl ilikilere
girm enin to p lu lu k zerin d e derin etkileri olur. Kaln kafal
birinin zih nin e bir kvlcm s o k tu u n u z u b ilm ek h b ir eydir,
deil mi? Y a o a fe t kadnlar! M o n D ieu (a m a n Tanrm ), n e
kadnlar, n e kadnlar! nsann ba d ner! Bir t ccarn evine,
evinin m a h re m yerlerine girersin; al yanakl bir tazecik kar
karna! te m u tlu lu k diye bu n a derim . Parole d 'h o n n e u r\
P o djarov b u a r a d a gney kentinin fa b rik at rlerin d e n Z -
b ayevin saygn ailesiyle tanm bulunuyordu. Bu tanklk
s z k onusu o ld u u n d a k k g r rcesine y z n b u ruturu r,
gzlerini ksarak b akar, saatinin ksteiyle sinirli sinirli oynar.
Bir g n - Z b a y e v lerin evindeki bir doum gn ku tla
m asnda o ld u b u - sanatmz yeni tandklarnn salo n u n d a
oturm u, h e r zam anki gibi e n e alyordu. evresin dek i kol
tu k lard a afetler sralanm, ilgiyle onu dinliyorlard. Bitiik
o d a d a n kadn k ahkahalar, akam ay ie n le rin se s le ri geliyor
du... B aca k b a c ak s t n e ata n P od jaro v her tmceyi (cmleyi)
bitirdikten so n ra romlu ayndan bir y u d u m alyor, yzne o ra
dakileri um ursam ayan, can skkn bir an lam v erm e y e alarak
sahnedek i baarlarn anlatyordu. Bir yandan da onu din
leyenlere hogryle glm seyerek;
Ben daha o k bir tara oyuncusuyum , diyordu. A m a
sanm ayn ki, b a k e n tle rd e hi oynam adm ! Sras gelm iken
size, zam anm z insanlarnn ruhsal d u ru m u n u p e k gzel belir
ten bir y k anlataym.
M o s k o v a da o n u r u m a d z e n le n e n bir g e c e d e gen iz
leyiciler o kadar o k d efn e elengi getirm ilerdi ki, yeryznde
b tn kutsal eyler z e rin e yem in ed erim , bunlar n e yapaca
m ardm! Parole d ho n n eu r! Sonra bir gn -p a ra s z
kaldm sralard- d efne yapraklarn topladm gibi komu
d k k a n a gtrdm . N e k ad ar geldi dersiniz? T am krk kilo!
K ah-kah-kah! P aralar yle iime yarad ki, sormayn! Bilirsiniz,
sanatlar ou zam an zrttr. B ugn, bakarsnz, binlerce
ru blem vardr, yarn meteliim kalmaz. B ug n bir dilim e k m e k
bulam am , yarn istiridye, balk y u m urtasn dan bakasn y e
mem.
Sradan insanlar aylarn ierken sanaty can kulayla
dinliyorlard. o k m e m n u n kalan ev sahibi bu okum u, sayg
d eer k o n u u n a nasl yaranacan bilemedii iin baka
k e n t t e n gelmi, uzak akrab ad a n bir k o nu u, P avel Ignatyevi
Klim ovu takdim etti. Klimov krk yalarnda, a m yarmas gibi
bir adam d; u zun bir s e tre ile en g eniin d en p a n to lo n giymiti.
Zbayev, Klim ovu tantrken;
Sizden saylr, dedi. Tiyatroyu sever, esk id en kendisi d e
oynard. Tulal t o p r a k aasdr.
P od ja ro v ile Klimov konum aya baladlar. Jeun prem ier
a rk a arkaya iki mevsim T u la da s a h n e y e ktn syleyince
aralarnda bir yaknlk dodu. K en t hakknda, o r t a k tandklar,
tiy a tro stne soruturm alar, aklamalar birbirini kovalad.
D u r m a d a n krmz oraplarn g s te re n je u n p r e m ie r ;
 Biliyor m usunuz, kentinizi o k beendim , dedi. O so
kaklarn gzellii, k k park! Y a insanlarna ne dem eli?
E vet, k en t top luluuna diyecek yoktur.
Bir tecim kenti olmakla birlikte aydn bir halk var. r
nein ey... lise mdr... savcnz... subay topluluu... E m ni
yet m dr d e yleydi. Franszlarn dedii gibi en ch a n t bir
beyefendi. Y a o kadnlar! Allah, n e kadnlar!..
E vet, kadnlar... gerekten...
Belki kadnlar konusu s t n e fazla dyorum . Asl
sylem ek istediim u ki, ken tinizde n e d e n s e a m o u r bak
mndan ilerim tkrnda gitmitir. O k o n u d a on ro m a n yaza
bilirim. sterseniz bir servenim i anlataym! Y cg oro v c a d d e
sinde, d efterdarlk dairesinin b u lu n d u u ap a rtm a n d a o t u r u
yordum .
Svasz. krmz ap a rtm an , deil mi?
Evet, evet, svasz a p a rtm an . K o m um uz K ocyevlerin,
imdiki gibi anmsyorum, V a re n k a adnda bir kzlar vard.
K entin en gzel kzyd, diyebilirim.
K lim ovun sevincinden az kulaklarna vard.
V arvara N ikolayevnadan m sz ediyorsunuz yoksa?
G e r e k te n gzel kzdr. K e n tte ei bulunm az.
yle, yle, bulunm az. Y z n n y an dan klasik bir g r
n vard. O n e iri kara gzler, bele kadar inen sa rgleri!
B eni H a m le ti oy n ark en grm... P u k in in Tatyanas tarzn
da m e k tu p la r yazmaya balard... Doallkla ben d e yant v er
dim.
P odjarov evresine bakp salonda b a y a n olmadn an la
ynca gzlerini arkaya devirdi, h z n le glmsedi, iini e k
ti.
Bir g n tiyatrodan ktktan so n ra ev e d n m tm .
Baktm, k a n e p e d e oturuyor. G z yalar, ak szleri, p
m eler balad... A h, n e gzel, n e Tanrsal bir geceydi o! A k
servenim iz o g n d e n sonra tam iki ay srd. A m a yle bir
gccc yinelenm edi bir daha! Ne geceydi, parole d 'h o n n e u r, ne
gece!
Klimov kzard, gzlerini b e le rte re k unlar mrldand:
izin verin, nasl olur? V arvara N ikolaycvnay iyi ta n
rm, yeenim, aabeyimin kzdr!
P odjarov afallad, o da gzlerini belertti.
Klimov kollarn iki yana aarak;
Byle bir ey olamaz! dedi. O n u iyi tanrm... Beni art
tnz. dorusu!
O yuncu ayaa kalkt, sere parmayla bir gzn ovalad.
Buna b en de zldm . A m a siz... bir am ca olarak... anl
yorum...
O ana dein oyuncuyu kvanla dinleyip o n d a n g l m
sem elerini esirgem eyen k o n u k la r kzarp b o za rarak gzlerini
n lerin e indirdiler.
Klimov byk bir fkeyle;
Yok, ltfen szlerinizi geri aln! dedi. Rica ediyorum!
O y u n c u iki eliyle anlam belirsiz bir iaret yapt.
Eer... anlattklarm sizi krdysa... lamam...
Ayrca doru sylemediinizi de kabul etmelisiniz!
Ben mi? Y o o L Y alan sylemiyorum. A m a bilm eden
anlattm iin zgnm . H em sizin tavrnz da anlamyorum...
Klimov konum akszn bir k eden b r n e gidip geliyor
du. Ya d n ce le re dalmt ya da kararszlk iindeydi. T o m
bul yz gitgide kzaryordu, ensesindeki d am arlar imiti, iki
dakika k adar gezindikten so n ra oyuncuya yaklat, alamakl
bir sesle;
Iliraf edin, V a r e n k a yla ilgi syledikleriniz yalandr.
Ltfen! dedi.
O yuncu o m u z silkli; zoraki glmseyip bir ayan o y n a
tarak;
Tuhaf, dorusu! dedi. Beni kk d r c bir davran
sizinkisi!
D em ek, yalan sylediinizi itiraf etm iyorsunuz?
 Anlamyorum!
stem iyorsunuz, ha! yleyse ku su ra bakmayn! H o o l
mayan birtakm n le m le re bavurm ak z o ru n d a kalacam. Bu
d u ru m d a, sayn baym, ya size h e m e n imdi h a k a re t e tm e k
d u ru m u n d ay m ya da namuslu bir insan olarak b enim le dello
yapm ay kabul edersiniz! T abancalarla d ello yapacaz!
Jeun prem ier km seyen bir tavrla, s z n s t n e basa
basa;
Hayhay! dedi.
Ev sahibi ile k on uklar ne yapacaklarm ardlar. Klimov-
u bir keye ekip rezalet karm am asn rica elliler. Kaplarda
arm kadn yzleri gzkm eye balad. Jeun prem ier bir
o n u n yanna kotu, bir bunun: h e rk e s e derdini anlatm aya
alt; so n ra da kendisine h a k a re t edilen bir evde d a h a fazla
kalam ayacakm gibi bir yz takn arak apkasn ald, kimseye
veda e tm e d e n kt gitti.
Y o lda y r rk en o m u z silkiyor, k m sercesin e glm s
yordu, ancak kald o tele varp da k a n e p e y e uzandnda
yreine byk bir tedirginlik kt.
Allah kahretsin! diye sylendi. D e llo bir ey deil,
beni ld re c e k deil herhalde, am a arkadalarm d u ru m u
re n irlerse asl felaket o zam an balar. Byle bir ey olmadn
h erk es biliyor. Th! Btn R usyaya rezil olacam!
P od ja rov biraz dnd, b ir sigara yakt, sakinlem ek iin
sokaa kt.
Budala herifle konusam . diye geirdi iinden. k
zn, sersem in biri o lduunu, kend isinden hi korkm adm
kaln kafasna sokmalym!
Jeun prem ier, Z b a y c v in evinin n n d e durdu, p e n c e r e
lere bakm aya balad. Tl p erdelerin arkasnda hl klar ya
nyor, insan g rn tleri kprdyordu.
B u ra d a bekleyeyim herifi! dedi.
H av a souk, karanlkt. E le k te n szl r gibi ince, can
 skc bir gz yam uru iseliyordu. Podjarov oradaki bir fen er
direine yasland, kendini tedirginlik duygusunun kucana
brakt.
Islanmt, bitkin bir durum dayd.
A n c ak gecenin ikisi o ld u u n d a konuklar ev den kmaya
baladlar. H erk es gittikten so n ra kapda Tulal to p ra k aas
gzkt. A dam sokan b r u cu nda n iitilecek gibi bir ah
ek tik ten sonra ar izmeleriyle lap lap basarak yrd.
Jeun prem er o n u n ark asn dan yetiti.
izin verir misiniz? Bir dakika!
Klimov durdu. O y u n c u glmsyor, to p ra k aasnn kar
snda ezilip bzlyordu. K ekeleyerek;
I... itiraf ediyorum... Ya... yalan syledim, dedi. o k
zr dilerim!
Hayr, itirafnz herkesin n n d e yapmalsnz. B en bu
ii byle brakmam.
z r diledim ya sizden! N e olur, anlayn beni! Siz d e
kabul edersiniz ki, dello birtakm sylentilere yol aar. D evlet
dairesinde alyorum. A rkadalarm renirlerse n e derler?
Jeun prem ier kaytsz gr nm eye, glm sem eye, dik d u r
maya alyorsa da k ork usu ar basyordu. Sesinin titremesi,
gzlerinin sulu sulu krpmas, bann aa dmesi bu nu
gsterm ekteydi. S klm p klm d u ru rk e n bir eyler d ah a
mrldand. Klimov o n u dinledi, iini ekti, b iraz d n d k te n
sonra;
Peki, yle olsun! dedi. T an r ku suru nuzu balasn!
Yalnz bir d aha yalan sylemeyin, delikanl! Y alan k a d a r insan
k lten ey yoktur. Bakn, gensiniz, eitim grmsnz...
Tulal to p rak aas b a b a c a n bir tavrla o n a byle tler
veriyor, je u n prem ier ise uysal uysal glmsyor, sesini k ar
m adan dinliyordu... A d a m szlerini bitirince dilerini g ste
r e re k srtt, eilip selam verdi, t m bedeniyle bzerek, sulu
sulu otelinin y olu nu tu ttu .
 Y arm saat so n ra yatana girdiinde keyfi yerindeydi,
kendini teh lik ed en uzak gryordu artk. Anlamazln byle
kazasz belasz bitm esinden dolay ii rahat, battaniyeyi bana
ekti, d erin bir uykuya dald; sabahn o n u n a dein ml ml
uyudu.
 KARANLIKTA

O r l a b y k l k te bir sinek barem in yk sek derece sin d e

birsavc o lan Bay G a g in in b u rn u n a dald. O n u oraya m erak m
sevkelmili, yoksa hafifm erep yaratl m, oras bilinmez, a n
cak b u ru n yabanc m a d d e o lara k sinein varlna dayanamad,
aksrm a iaretleri verdi. V e savc aksrd. Sarsntlar geirerek,
slk sesleri karara k yle iddetli aksrd ki, karyola yerinden
oynad, yaylar gcrdad. Sarn, iri-yar, to m b ul bir hanm olan
G a g in in kars M arya vanovna da yatt y erde hoplad,
gzlerini at. Kadncaz karanla bakt, iini ekti, b r
yanna dnd. Be dakika sonra y eniden d nd , gzlerini
smsk yum du, ancak uykudan e s e r kalmamt artk. Bir o
yana, bir bu y an a birka kez d n p i e k tik ten so n ra yerinden
doruldu, kocasnn ze rin d en aa syrld, terliklerini giydi,
pen c ere y e yaklat.
Dars karanlkt; aa karaltlarndan, sam anlklarn k o
yu a llarn dan baka bir ey gzkm yordu. U fk u n dousu
biraz sararmt, am a b u lutlar b u sararly k a p a tm a k zereydi.
Sise g m le n uykulu hava sessizdi. Elindeki sopayla bu ses
sizlii b o z m a k iin para alan yazlk bekisi ile b a k e n t yazlk
larnn varlna alan, buralarn tek yabanl yarat yelve
k u u n d an bile t kmyordu.
Bu sessizlii M arya Mihaylovna bozdu. P e n c e re n in n n
d e d u ru p avluya b a k a r k e n anszn bir lk att. Dallar b u d a n
m sska kav ak aacnn b ulunduu ieklikten eve d o ru
koyu bir kararl szlyor gibi gelmiti. K adn n c e b u n u bir
inek ya d a a t sandysa da insana benzerliini s e m e k te gecik
medi. K oyu g r n t p e n c e re y e yaklat, kararszlk iinde bir
s re dikildi, bir ayan boluktan ieri att... ve p e n c e re n in
karanlnda g zden silindi.
Ayn a n d a u dnce akt zihninde: Hrsz! Y z n l
sarl kaplad. A rd n dan b t n yazlklarn k o rktuu tabloyu
izmeye balad hayal gc: Hrsz m u tfa a girdikten sonra
y em ek odasna geecek... dolap ta gm takmlar... o ra d an
yalak odasna... elinde balta... haydut suratl bir herif... m cev
herler...
Kadncazn dizleri bkld, srtnda karncalar ko u tu r
maya balad. Kocasn sarst.
Vasya! Vasil! Vasili P roko fyiL Ah, una bakn, l gibi
uyuyor! Uyan, Vasil, yalvaryorum, uyan!
Savc cierlerine olanca havay ekti, gevi getiriyormu
gibi yapt;
N e var! diye hom urdand.
Tanr akna uyan! M utfaa hrsz girdi! P e n c e re n in
n n d e d u ruy ord um , baktm, biri p e n c e re y e trmanyor. M u t
faktan y em ek odasna geecek... d o lap ta kaklar var! Vasil!
M avra Y c g o ro v n a nn m utfana d a g een yl byle girmi
lerdi.
Ne... n e diyorsun?
T anrm , iitmedi beni! A nlam yor m usun, b e adam , az
n c e m u tfak p en c ere sin d e n ieri hrszgirdi, diyorum! Pclagc-
y a nn d patlar... d o lap ta gm takm lar var!
Sama!
ekilmezsin sen de! B e n sana teh lik e d e n sz ediyorum ,
sen kendi kendine h om urdanp duruyorsun! N e isledeini
anlam adm ! Bizi soysunlar, kessinler mi?
Savc yava yava doruldu, yataa o tu rd u , bu ara d a aralk
sz esnedi.
N e biim insanlarsnz, anlam adm ki! G e c e d e ra h a t
yz yok! S am a sap an eyler iin uyandryorsunuz insan!
Y e m in ed e rim , Vasil! P e n c e re d e n bir adam n girdiini
gzlerim le grdm .
 Girmise girmi! N e kar b u n d a n ? Pek olasdr ki,
P elag eyann itfaiyecisidir gizlice gelen.
N e ee? N e dedin sen?
Gelen, Pelageyann itfaiyecisidir, diyorum.
M arya Mihaylovna;
Bu dah a kt ya! diye bard. Hrsz gelm esinden d ah a
beter! E vim de byle saygszlklar istemem!
unun ahlak anlayna bakn! E vinde saygszlk iste
mezmi! B unun neresi saygszlk? Bak, anacm, gelenekleri
mize o k uygun bir davrantr bu. alardan beri... A d a m niin
itfaiyeci? A h kadnlara gelip gitsin diye...
Olmaz, Vasil! D e m e k , b en i hi tanmamsn! Evim de
bu gibi ilerin olmasna gz yum am am !.. imdi derhal mutfaa
git, ad am a m utfak tan kmasn syle! H e m e n ksn! Yarn da
Pelagcyaya bir daha byle eyler yapmamasn tembihlerim.
Ben ldkten so n ra e v d e byle saygszlklara izin verebilirsin
am a imdi deil! Git, syle u adam a, ltfen!
G a g in in iyice can skld.
Allah kahretsin! K adn beyninle, u minicik beyninle
oraya niin gitm em gerektiini aklar msn?
Vasil! imdi d p baylacam!
Gagin y e r e t krd, terliini giydi, bir d aha t krd,
m ufan yolunu tuttu. O da la r kapal bir fnn ii gibi karanlk
old u u n d an savcnn yolunu el yordamyla bulmas gerekiyor
du. ocuk odasnn n n d e n geerken kapy yoklad, bu sra
da dad uyand.
Vasilisa, dn akam tem izlem ek iin sabahlm alm
tn. N e r e d e imdi? diye sordu.
Bey, temizlesin diye P clageyaya vermitim.
O n e biim ey? zerinize bir i alyorsunuz, yapm adan
brakyorsunuz! imdi b e n sabahlksz yolculua nasl karm?
G agin m utfaa varnca te n c e re konulan rafn altnda ah
kadnn uyuduu sanda yneldi.
Kadnn o m zu nu b u lu p sarsarak;
 Pclageya! diye seslendi. Pclageya, sensin deil mi! Hadi,
uyur gibi yapma! Uyanksn, biliyorum... D e m in p e n c e re d e n
m utfaa biri girmi. Kimdi o?
H! O da n e dem ek? P e n c e re d e n mi girmi? Kim
girebilir ki?
Bak! B ana n u m ara yapma! Senin o herife syle d e adam
gibi eksin gitsin! Beni iittin, deil mi? O n u n b u ra d a yapaca
bir i yok!
Sizin aklnz banzda m, bey? Nasl ey o? Beni salak
m sandnz? G e c e d e m e , g n d z dcm fe, yorulm ak bilm eden
ura, didin; g e n e de bu szleri iit! O lacak i mi? Ayda d rt
rubleye alyorum; aym, ekerim kendim den. Aznzdan
baka tatl sz km az m? T c c a r ailelerinin yannda altm,
bylesini grmedim!
Hadi, brak bu lakrdlar! Senin o kaln kafal h e m e n
gitsin buradan! iittin mi?
G n a h a giriyorsunuz, bey! dedi Pelageya alamakl bir
sesle. O kum u, soylu bir beyefendisiniz, am a bizim derdimizi,
m utsuzluum uzu anlam aya gelince... (Alamaya balad.) Bizi
gcendirm eye varsnz, arka kan kimsemiz yok!
Hadi, hadi, brak alamay! B an a aslnda byle eyler vz
gelir! A m a h anm efendin g n derdi beni. Bana kalsa p e n
c e r e d e n kim girerse girsin, aldrmam.
Savc ah kadn d aha fazla z m e d e n karsnn yanna
dnm esinin en iyisi olacan anlamt.
Dinle, Pelageya! Benim sabahl te m izlem ek iin al
msn, n e r e d e imdi? diye sordu.
Ah, bey, z r dilerim. T em izledik ten so n ra iskemlenin
st n e brakmay un utm uu m . urada, frnn yannda iviye
asl...
G agin frnn yannda asl d u ra n sabahln yoklaya yok-
laya buldu, srlna geirdi, sessizce o dasna yolland.
M arya M ihaylovna kocasnn gidiinden s o n ra yalana
uzanm, o n u n d nm esin i bekliyordu. dakika k a d a r sakin
yatt, am a d ah a so n ra bir tedirginlik kaplad yreini.
Gidip gelmesi am m a uzun srd! M utfaa giren o sayg
szsa g e n e iyi, ya bir d e hrszsa? diye dnyordu.
Z ih n i g e n e k t k t sa h n e le r izmeye balamt: Kocas
karanlk m utfaa giriyor... hrsz alnna keserin tersiyle
gm!... gk km adan yere seriliyor... y erlerde kan gl...
B e d akika geti, b e buuk, all... Kadncazn alnnda
souk t e r tom urcuklar birikti.
Vasil! S en misin Vasil? diye bir lk all.
Niye baryorsun? A n lam adn m, benim. Kesiyorlar
m gibi barm az msn bir de...
Savc karyolaya yaklat, k enarna o turdu.
M utfakla yabanc biri yok. G a rip kadnsn, dorusu.
Sana yle gelmi... Senin aptal kafa Pclageya da tpk hanm
gibi iffetli bir kadn. A m m a da yaptn! Bu k a d a r korkacak ne
vard?
Savc karsna taklmaya, o n u kzdrmaya balad. U ykusu
kamt artk, uyuyamyordu.
Sen d e amma dlekmisin! diyerek gld. Yarn ilk iin
d o k to ra gitmek, sanrlar grdn iin tedavi olmalsn. Akl
hastas msn, nesin!
Kadn;
K a tran kokusu geldi b urnum a, dedi. K a tra n ya da so
an... la h a n a orbas gibi bir ey...
Evet... H a v ad a yle bir k o k u var. U yku d a girmiyor
gzm e. D ur, e n iyisi m um u yakaym. Kibrit nerede? M a h
k e m em izd e n ayrlan savcnn fotorafn d a gsteririm. D n
gid erken h erk ese birer ta n e vermiti. A rkasna da yazd.
G a g in kibriti duvara srtt, m u m u yakt. A n c ak fotoraf
getirm ek z e re karyoladan ileriye do ru bir adm almt ki,
ark a d a n keskin, yrek paralayc bir lk iitti. G eriy e dnp
bakt. Karsnn aknlk, korku, f k e dolu, kocam an kocaman
alm gzleri srtndaki sabahla dikilmiti.
Srtndaki nedir yle?
 Neymi?
K endin b aksan a!
Savc s t n e bakt, b ir ah ekli. Srtnda, giydiini sand
sabahlk y erine itfaiyeci k a p u tu vard. N e r e d e n gelmiti bu
ka p u t? O, bu s o ru n u zedursun. kars zih nin de yeni bir tablo;
korkun, olanak d bir tablo iziyordu: Karanlk, sessizlik,
fsldamalar, falan filan...
 YLESNE BR OLAY

A u s t o s aynn bir le vakti, yoksullua dm soylu

Rus b eylerinden biriyle abelski o rm an diye bilinen geni am
orm a n n a keklik avlamaya gitmitik. Bizim yoksul bey bu y
k de oynayaca rolden dolay ayrntlaryla betim lenm eye
deer. Ya ilerlemi o lm am akla birlikte yaamn hayli rse le
yip ypratt beyimiz uzun boylu, esm er, incecik bir adamdr;
polislerinki gibi pos byklar, frlak kara gzleri, emekli asker
lere zg davranlar vardr. D o ulular gibi olduka saf,
drst, dobra dobra; ne kavgaya, ne gsterie, n e d e ikiye
d k n olm ayan bir adan ite... O y zden halkn gznd e
kiiliksiz, cieri be p ara etm ez diplomasn o ktan h ak e t
mitir. Bakalarnn b eenm edii bu ad am (ilemizde bouna
beceriksiz bey d em ezlerdi) yaamnn bir zeti olan baar
szlklarndan, m utsuzluklarndan t r bana son d e r e c e s e
vimli gzkrd. E n byk zellii yoksulluuydu. K um ar
oynamad, hovardalk etm edii, bir e y yapm ak iin kln
kprdatmad, kimsenin iine b u rn u n u sokmad, sessizce
kesinde o turdu u hald e babasnn l m n d e n sonra kalan
o tu z-krk bin rublelik mirasn altndan girip s t n d e n kmt.
Bu paralarn nereye gittii p e k bilinmez, an cak varlnn
o u n u n denetimsizlik y z n d e n yneticiler, kahyalar, h atta
uaklar tara fn d an alnp rpldn; bir b l m n n d e saa-
sola b o r v e s ada ka o lara k verildiini, birilerine kefil olduu
iin eld en ktn yalnz b e n biliyorum. le d e o n a b o rc u ol
m ayan to p ra k aas aransa zo r bulu nur. Salt iyilikseverliinden
y a d a insanlara gveninden dolay deil, kibarlk taslamasndan
dolay da h e r isteyene yardm ederdi. Al, am a efendiliimi de
kabul et, gibisinden...
 O n u n la tantmzda bo r iinde yzyordu, m lkn
ikinci k e z r e h in e koyma zevkini tatmt, k u rtulam ayacak d e r e
c e d e bor batana saplanm durum dayd. yle g n ler olurdu
ki, a dolar, sigaralnda tek sigaras b ulunm az, g e n e d e iki
dirhem bir e k ir d e k giyinir, te rte m iz gezer, s t n d e n e n gzel
p arf m n ko kusu gelirdi.
R u s beyinin ikinci ansszl da yapayalnz bir adam olu
uydu. Evli deildi, bir akrabas, d ostu da yoklu. S uskun, iine
k apank yaps, yoksulluunu saklam aya altka d a h a bir su
y z n e kan kibarl insanlarla yaknlamasn engelliyor;
rom an yaam ak iin ar, souk, tem bel o ldu u iin d e
kadnlarla kolay kolay iliki kuramyordu...
O r m a n a ep e y yaklanca bizim bey ile birlikte arabadan
indik, k oca m a n erelti yapraklarnn glgesinde s aklana n dar
orm an clgas boyunca yrm eye koyulduk. D a h a yz adm bile
ilerlem em itik ki, bir adam boyu ykselmi gen k k n a rla r a ra
sndan y e rd en b itercesin e n m z e kan, sska, uzun boylu,
uzun yzl, tiftimi bir ceket, yeni cilalanm p o tin le r giyen bir
adamla karlatk. Y abancnn bir elinde m an tar d o lu bir sep e t
vard, b r eliyle ise yeleinin n n d en sarkan ucu z saat ks
teiyle oynuyordu. A dam bizi grnce utand, yeleini dzeltti,
nazik bir biim de ksrd, bizim gibi iyi insanlar g rm e k te n
dolay m utlu olmuasna tatl tatl glm sedi. S o n ra o n d a n
b ek len m e d ik bir h a r e k e tle iri ayaklarn otlarn z e rin d e s r
yerek, bt n gvdesini n e v erere k , y z n d e k i glm sem eyi
eksiltmeksizin yanmza yaklat, apkasn hafife kaldrd,
uluyan bir k p e i andran tatl bir ses tonuyla;
Aaaa... baylar, benim iin o k zorsa d a bu orm an d a
avlanm ann yasak o ld u u n u szlere bildirm ek d urum undaym ,
dedi. Birbirimizi tanmadmz halde sizi rahatsz ettiim iin
z r dilerim. B e n bayan K a n d u rin a nn iftliinin y n etim in
d e n soru m lu G ro n to v sk iyim.
o k m e m n u n olduk. A v lan m an n yasak edilm esinin
n ed e n in i syler misiniz?
 Bu, o rm an n sahibinin kendi isteidir...
Bey ile baktk. Bir dakika kadar sessizlik iinde geli. Bey
ylece duruyor, sopayla v u ru p drd, ayaklarnn u c u n
daki iri, zehirli m antara dik dik bakyordu. G ro n to v s k inin
yznd e ayn tatl g lm sem e vard. Sanki bal dam layan yz
seriyor, ldyor, yeleinin n n d ek i k stek bile glmsyor,
bizleri artmaya alyordu. Sessiz bir m e le k s z lerek hava
dan gemiesine garip bir d u ru m dodu aram zda, mz d e
bu n d an dolay n e yapacamz bilemedik.
S on u n d a ben;
Sama! dedim . D a h a geen hafta buraya avlanmaya
gelmitim!
G rotovski dilerinin arasndan kkrdayarak gld.
Olabilir. G e r e k te yasaklamaya bakm akszn herkes
burada avlanyor, ama m adem szlerle karlatk, grevim...
bana den kutsal grev sizi uyarmaktr. B en b u ra d a em ir k u
luyum. O rm a n benim olsa istediiniz k ad ar avlanrdnz, G r o
tovski zevkinizi kesinlikle b o z m a k istem ezdi. A na em ir k u
luysam G ro to v sk inin bund a n e suu var?
U z u n boylu, sska ynetici b yle diyerek om uzlarn silkti.
Ben kar ktm, fkelendim , hakszln kantlam aya altm,
an c ak b e n uratka adamn y z n d e k i gl m sem e d ah a bir
tatllat, daha bir balland. G r n e n o y d u ki, bize kar stn
d u ru m d a o lu u n u n bilincindeydi. H og r l tavrlar, nazik
hareketleri, d u ruu , nlayc seslerden o luan soyadn sk sk
kullan o n a b y k bir zevk veriyordu. K en di p l nd e
tt nasl d a belliydi! U tang a baklarla, yan yan sepetini
sznden b u n u n keyfini karan tek ey o ld u u n u an lam a k
ta gecikmedik; yle ya, kadnlara zg m antar top lam a ii o n u n
gibi bir erkein anna yarar myd?
G eriye mi d n s e k yoksa? O n be fersahlk yoldan
gelmitik! dedim .
Y a p a c a k b ak a bir ey yok! O n b e y erine yz bin
fersahlk yoldan gelseniz, A m e r ik a dan ya da b a k a u z a k bir
lk ed en kral gelse grevim... kutsal grevim d u ru m u bildir
mektir...
O rm ann sahibi N adejda Lvovna m? diye sordum.
Evet. N adejda Lvovna...
Kendisi imdi evinde mi?
Evet, elendim . Bakn ile, evine gitseniz e n iyisini
yaparsnz. urada, yarm fersah ted e. Size bir p usu la verirse,
o zam an baka... Keh-keh-keh... Kih-kih-kih!
Olabilir. G eriye d n m e k le n s e o n a gidelim daha iyi.
Hadi, siz gidin, Sergev vanovi. dedim beye. N ad ejda Lvov-
na'yla tantnz nasl olsa.
Z ehirli m antard an gzlerini avramayan bey baklarn
vzm e dikli, biraz d n d k te n sonra;
Evet, bir zam anlar g rrdk, ancak benim gitmem
yakk almaz, karln verdi. stelik giyimim uygun deil...
Kendiniz gidiniz, tanm yorsunuz am a daha iyidir...
Raz oldum. Arabaya alladk. G ro n lo v s k inin glckleri
eliinde ormann kysndan iftlik konana d o ru yola ktk.
Kzlk soyad abelskaya olan N adejda Lvovna K andurina ile
tanmyordum g ereklen, o n u yakndan bile grmemitim,
hakknda bildiklerim kulaktan dolmayd, ilimizdeki iftlik
aalarndan en varlkls o ldu u nu i.ilmilim. Babas abels-
ki'nin l m n d en sonra ailenin tek kz olarak birka mlk, bir
lavla, ok da para kalmt kendisine. Yirmi be yalarnda
olmasna karn irkin, renksiz, g ze arpm ayan bir hanm
olarak biliniyordu; ilemizin sz edilen bayanlar arasndan
yalnz zenginliiyle syrlmaklayd.
Zenginliin hissedilir bir ey o ld u u n u dnm , zengin
kiilerin zrtlerde bu lunm ayan bir duygu tadm kabul
etmiimdir. N adejda Lvovnann, p erd e le ri srekli kapal,
kocam an, hantal konann ykseldii b yk meyve bahesinin
n n d e n geerken, u anda ierdeki bayan ne dnyor?
P erdelerin arkasnda g erek m utlulu k var mdr? diye geir-
miimdir iimden. O n u bir keresin d e u za k la n grm tm .
 Hafif, k arabasna kuru lm u tu ; gzel bir kr at ekiyordu
arabay. Ben g n a h k a r o n u yalnz kskanm akla kalmadm; o t u
ru un da, h a re k e tle rin d e yoksullarda bulunm ayan o n a zg bir
stn lk o ldu un u kabul ettim. Bu, kle ruh lu insanlarn k e n
d ilerind en d a h a varlkl kiilerin n o rm al giyimlerinde bile ilk
bakta bir eit stnlk g rm ele rin e b enzem iyor m u?
Neyse, N a d ejd a L v o v n ann kiisel yaam k o n u s u n d a bil
diklerim sylentilerden kaynaklanyor. A nlatlanlara gre b u n
d a n be-all yl nce, d a h a evli deilken, imdi yanm da arabada
giden beye gnl vermi. G e n bayann babasnn salnda
Sergey vanovi o n lara sk sk gidermi; yal adamla kollar,
bacaklar aryana d e k bilardo oynarlarm. A n c a k so nra
bakla kesilir gibi kesilmi ilikileri. Bu deiiklii e ld e kesin
veriler olmad halde eitli biim lerde aklarlar. Szde
beyimiz irkin kzn kendisine besledii duygular fark edip ona
karlk verem edii iin nam uslu bir erkek o lara k evlerine
gidip gelmeyi kesmi; baka bir anlata g re d e yal abelski
kznn mum gibi eriyip gittiini g r e r e k bizim b e y e o n u n la e v
lenmesini nerm i, an c ak uzak grl olm ayan beyimiz
unvanyla birlikte saln alnm ak istendii dncesiyle ok
fkelenmi, yenilip y u tulm az szler sylemi, ii kavgaya k adar
vardrm. Bu s ylenen le r n e d e r e c e d o ru , oras belli deil,
anc ak bu n d a bir g e r e k pay olduu da kesin, nk Sergey
ivanovi irkin bayan k o n u su aldnda susmay yelerdi.
Babasnn l m n d e n hem en son ra N ad ejd a L v ovn ann
fazla bir varl olm ayan, am a iini bilen, K a n d u rin adnda bir
h u k u k doktoruyla evlendiini biliyorum. G e n kz ad a m a sev
m eden, o n u n kendisini sevm esinden etkilen erek v arm . D e d i
k o d u lara baklrsa h uk uk d o k to r u d a kz sevmiyormu, iyi bir
ak rol oynam.
Szn ettiimiz bu z a m a n ierisinde h u k u k d o k to ru
kendi ileri iin K a h ire 'd e bulunuyor, ile soylular birlii
bakan olan d o stu n a o ra d a n yolculuk notlar yazyormu.
Bir sr asalak sntnn kuatt bayan K a n d u rin a ise kapal
p e rd e le r arkasnda can skntsyla bouuyor, ufak te fe k hayr
ileriyle zam ann doldurm aya alyormu.
iftlik ev in e yaklatmzda bizim b eyin enesi ald.
Arabacya yan yan bakarak;
B ugnle birlikte e v e uramayal tam gn oluyor, diye
fsldad kulama. u yama geldim, kafas bo inanlarla dolu
kyl kars da deilim, am a icra m e m u rlarn d a n o ldu m olas
dm patlar. E v im d e bir icra m em u ru g rd m d e yzm
sararr, b eden im i titrem eler alr, h atta bacaklarm da kasntlar
balar. Biliyor m usunuz, R ogojin senedim i p ro te sto etmi!
ilerinin k t gitm esinden dolay bizim beyin szlandn
ilk k e z iitiyordum. K o n u yoksulluktan filan aldnda iyice
iine kapanr, b u rn u n d a n kl aldrmayan, kukucu bir adam
kesilirdi. O n e d e n le szleri b en i ep e y artt. O rm a n n kesim
yaplan yerinde gne nlar altnda kavrulan sar otlara u zun
uzun bakt, masmavi g k yznd e s z lerek u a n tu rn a s r
sn bir s re izledi, y z n b an a d n d rd , arabacnn v a r
lndan bile ekinmeksizin;
iftliin rehini karlnda aldm parann faizini
eylln altsnda hazr etmeliyim, dedi. A m a n e r e d e n bulaca
m bu paray? Azizim, d u ru m u m hi d e iyi deil! S o n u m u z ne
olacak, bakaym!
Byle d e d ik te n so n ra iftesinin horozlarn inceledi, to z u
nu tem izlem ek istercesine fledi, gzden kaybolan turnalar
aram aya koyuldu. Ksa bir sessizlikten sonra;
Sergey vanovi, iftliiniz utilovka satlrsa ne
yaparsnz? diye sordum.
B en mi? Bilmiyorum. u tilovkann elim den gidecei iki
k e r e iki d rt gibi kesin, an cak o n d a n so n ra bama gelecekleri
tahm in edem iyorum . Ben hazr e k m ek y em e y e alm bir ada
mm. O d a elim d en giderse n e yaparm ? D o ru -d r st bir
renim im yok, b u g n e dek bir ite alm deilim, devlet
d airelerinde g re v alm ak iinse yam gekin... stelik n e re d e
g re v alabilirim ki? Kim in iine yarayabilirim? Diyelim, bizim
u iftiler Birliin d e grev yapm ak zor deil, gel gr ki
n e r e d e b e n d e o y r c k ? B ecerem em diye d m patlyor. O ra d a
bir grev almaya kalksam, kendimi ine st nde hissetm e
yeceim; b u n u adm gibi biliyorum. Belli ki ben ne idealistim,
ne lopistim. ne d e ilke sahibi bir insanm; anlald kadaryla
ksesine
J
ekilmi,
O J
ici
d
vr zvrla , dolu bir uvalm ben. Kor-
kan, h astann biriyim ksacas... nsana b e n z e r bir yanm yok.
Bakalar yle mi ya? Kendini bir ey sa n a n benim gibi bir
adam dan hayr m kar?.
G e e n a r a m b a Naryagin'e rasladm. Tanrsnz; s a rh o
un, pasaklnn tekidir... borcunu d e m e y e n , aptal (beyimiz
yzn b u ru tu ru p ban sallad) bir adam... K orkun bir tip
iste! Karlatmzda b a n a ne dese beinirsiniz? Sulh
yargl iin adaylm koydum! Sem eyeceklerini biliyo
rum. gelgelelim adam kendini sulh yargl g revine uygun
gryor ya siz on a bakn! Bunu becereceini sanyor. H em
cesareti var, hem de kendine gveni... Gelelim bizim sorgu
yargcna! H e rif ayda iki yz elli ruble alyor, oysa yapt
do ru-d rst bir i yok. Btn bildii, ortalkta i a m a
rlaryla dolam ak. Bir d e kendisine soru n, iini gerei gibi
y r tt n e , grevini drstlk le y erin e getirdiine inanyor.
B en byle yapam am ! Aylmz veren saym ann yz ne
utancm d an bak a m a m ki!..
Biz byle k o n u arak gid erken G ro nlovski d o ru alnn
zerinde caka sa ta ra k bize yetiti. Sol kolunda, iinde beyaz
m antarlarn h o p h o p zplad sepet vard. Hizamza gelince
krk yllk ahbabmzm gibi srtt, elini sallad. Adamn
arkasndan b ak a n bizim bey dileri arasndan;
M ee odunu! dedi, insanlarn k en d in d en m em n un
suratlarn g rm ek beni yle artyor ki, bilseniz! Aptalca,
hayvans bir duygu onlarnki, belki de alktandr... Ha. demin
n ere d e kalmtk? G re v d e n konuuyorduk, deil mi? Aylk
alm aktan utanrdm , diyordum. D o ru su n u sylem ek gerekir
se benim szlerim d e salaka! e d a h a ciddi, d a h a geni adan
 bakarsak benim m idem e giren de kendi kazancm deil. Ne
dersiniz? Oysa b u n d a n utanm yorum . Belki altm iindir...
ya da iinde b u lu n d u u m d u ru m u derinliine d n e m e
diimden... inde b ulu ndu u m d u ru m ise y re k le r acs!
N u m ara m yapyor, diye bizimkinin yzne baktm. Hi de
yle deildi. K o arak n m z d e n uzaklaan doru atn a r k a
sndan b ak a rk en yz uysald, mutluluu da atla birlikte gitmi
gibi hzn vard gzlerinde.
Anlald kadaryla, kadnlarn o rtada bir n e d e n o lm ad an
sessizce aladklar; erk ek lerin se yaamdan, kendilerinden,
T an r dan yakndklar sinirli, hznl bir ruhsal d u ru m ieri-
sindevdi o srada...
Cil tliin kapsnda b en a rabad a n inerken Sergey Ivanovi;
Beni incitm ek isleyen adam n biri b en de dolandrc
surat oldu un u sylemiti. D oru, dolandrclarn ounlukla
esm erle r arasndan ktna b en de inanyorum. A n c a k yle
sanyorum ki, a n a m beni dolandrc olarak doursayd, g en e
d e lnceye d e k nam usum la yaardm, nk k t l k y a p a c a k
yreklilii gstere m e zd im hibir zaman. unu itenlikle belir
teyim, bir k eresin d e zengin olma frsat gem edi deil elime.
Yaam m da bir k e z olsu n yalan syleyebilsem, vicdanm a k a r
... yalanm dan dolay beni balayacana inandm bir
kadna... bir kiiye kar yalan syleyebilsem, e n tem izind en bir
milyonu ce b e indirmitim. A n c ak syleyem edim o yalan!
N e re d e o yrek b e n d e ?
iftlik kapsndan k o n a a d ek cetvelle izilmi gibi dz, iki
yan sk, tra edilmi leylak aalaryla evrili, uzun bir koru
yolundan y r m ek gerekiyordu. K onak n cephesiyle tiyatro
yu andran, hantal, zevksiz bir yapyd. Yeillikler arasndan
hoyrata ykseliiyle ipeksi o tlar arasna frlatlm bir kaldrm
las gibi rahatsz ediyordu insann gzn. A n a kapda gm
ereveli gzlk takm, yeil frakl, ya hayli gekin, iman
bir uak karlad beni. Kim oldu um u sorup re n m e d e n , yal
nzca tozlanm stm e-bam a irenir gibi b ak a ra k beni ieri
gtrd. Y u m u ak basamakl m erd iv e n d en yukar karken
b u rn u m a keskin bir k auuk kokusu arpt; b e k le m e odasnda
ise ariv binalarna, bey konaklarna, eski t ccar ev le rin e zg
o d u ra an havayla karlatm. B uralarda, bir tarihte birileri
yaayp lm, am a g e rid e ruhlarn brakmlar gibi eskinin
kokusu vardr.
B eklem e odasndan konuk salo n u n a d ek birka o d a d ah a
gem em g erekti. A k sar r e n k te kr kr dem eler, tl
b e n d e sarlm avizeler, bakalarnn evlerindeki gibi kapdan
kapya deil, duvarlar boyunca u zanan, izgili d a r yolluklar
imdiki gibi hatrmdadr. Ben, ko ca m a n bataklk izm elerim le
ak re n k d em ele ri kirletm em ek iin h e r o d a d a d rtg en
izerek yrm ek zoru n d a kalyordum. Uan beni yalnz
brakp kt k o n u k salon und a alaca karanla brnm ,
beyaz klflar iinde, d e d e d e n kalm a koltuklar vard. Bunlar,
yal insanlar gibi sert sert bakyorlar, kendilerine gsterilen
saygdan dolay olacak, salonda t kmyordu. S aatler bile
susmutu. Sanki masallardaki ham am b cei prensesi gm
erevesi iinde derin uykuya dalm, b y lenen su ile sanlar
ise d o n u p kalmlard. G e n e l sessizlik havasn b ozm ak ta n k o r
kan gn inik p e rd e le rd e n belli belirsiz ieri szyor; uyuk
layan, soluk eritler halinde yum uak hallar zerine dy or
du.
dakika k adar bekleyi iin de gemiti; ardn dan iri
yapl, k aralar giymi, yz sarl, yal bir k adn sessizce girdi
salona. B ana d o ru eilip selam verdi, p e rd eleri kaldrd. P a r
lak gn na yakalanan tablodaki su ile sanlar bir anda
canlandlar, masal p ren sesi silkinip uyand, karanla gm l
koltuk lar ktan gzlerini kstlar. Kendisi d e gzlerini ksan
yal kadn;
Bir dakika sonra b u ra d a olacaklar, dedi.
Birka dakika d aha gem esi g erekti N adejda Lvovna'y
grebilm em iin. Kadnn e n bata g z m e a rp an zellii
irkinliiydi. Ksa boylu, sska, kam burum su... K e sta n e rengi
gr salar grkemliydi dorusu. Tem iz, aydn y z n d e n salk
fkryordu denebilir. D u s d u ru bakan, zeki gzleri vard. B a
nn o gzellii etli iri dudaklar, keli sivri y z n n biim
sizlii iinde y o k o lup gidiyordu.
Kendimi tanttk tan so n ra geli amacm belirttim. Kadn
gzlerini n n e edi, dnceli dnceli glm seyerek;
D orusu, n e syleyeceimi bilemiyorum, dedi. H e m is
teinizi geri evirm ek istemezdim, hem de...
Aklnzdan geenleri syleyin ltfen, dedim.
Bana bakt, gld. B u n u n zerin e b e n d e gldm. G ro n -
tovskiyi n ee le n d iren ey, yani elind eki yasaklam a ya da izin
v erm e hakk o n u d a elendiriyor olmalyd. Kadnn evine
geliim birden gln, t u h a f bir hal ald.
oktan dr kurulm u bir dzeni deitirm ek istemem,
dedi sonunda. O rm anlarm da av yasa koyal tam all yl
oluyor. -B an sallad.- Hayr, b u n u yapamam! Kusura b ak
mayn, isteinizi geri ev irm ek zorundaym . E e r imdi size izin
verirsem bakalarna da v erm e m g e r e k e c e k . Adaletsizlii sev
m em , ya h erk e s e ya da hibirinize!
iimi ektim.
ok yazk! Bu i iin o n be fersah yol geldiimize ac
yorum . stelik yalnz deilim, S ergcy vanovi d e ben im le bir
likte.
Beyin adn bir a rt d n ce m olm adan sylemi, h erhan gi
bir am acm olm adan safa karmtm azmdan. B ayan Kan-
d u rin a beyin adn du yun ca irikildi, b eni uzun u zun szd. O
srada b u rn u n u n sarard g z m d e n kamad. G zlerin i yere
indirerek;
Bu bir ey deitirm ez, diye mrldand.
O n u n la ko n u m am z boyunca koruya b ak a n p e n c e r e le r
d e n birinin n n d e durm aktaydm . T m ara yollar, havuzu, a;
n c e y r yerek geldiim an a yoluyla b tn k o ru ayaklarnn
altndayd. .Yolun ta b r u cunda, giri kapsnn n n d e bizi;
a rab an n arkas gzkyordu. B acaklar yana ak, srt b'
dnk, ayakta dikilen Sergey Ivanovi srk gibi G ronlovski ile
konum aktayd, ikinci p en c ere n in n n d e d u ra n K and urina
arada bir koruya b a k a rk e n b en bizim beyin adn syleyince
gzlerini o ra d a n ayrmaz oldu. G zlerini ksp ana yola, giri
kapsna d ikerek;
Balayn, yalnz sizin avlanm anz iin izin verm e k
hakszlk olur, dedi. Ayrca kular ld rm e k te n n e zev k alyor
sunuz, anlamyorum... Size herhangi bir zararlar m d o k u
nuyor?
D rt d u v a r arasna kapatlm, r k kok an mobilyalarla
dolu, yar k aranlk o d alarda tek bana g e e n bir yaam insan
ister istem ez duygusalla srkler. K a n d u rin a nn belirttii
dnce h e r n e k ad ar saygyla karlanacak cinslense d e ben
kendimi tutam adm .
Byle d n l n c e insanlarn yalnayak gezmesi g e r e
kir, karln verdim. ld rd m z hayvanlarn derisinden
yapmyor m uyuz giydiimiz izmeleri, ayakkablar?
K andurina;
Z o ru n lu lu k baka, insann gelge hevesi baka; bunlar
birbirinden ayrm ak gerek ir, dedi.
D arda d u ra n Sergey Ivanovii tanmt, gzlerini o n d a n
ayramyordu. K adnn hem heyecan, h em d e ac dolu irkin
yzn an la tm a m o k zor. G zleri l l glmsyor, d u d a k
lar h em glm syor, h e m titriyor, yz ise gitgide p en cereye
yaklayordu, iki eliyle b ird en p e n c ere d ek i iek sakssn ya
kalam, bir ayan hafif kaldrp soluunu tutm utu. Bu d u
ruuyla tpk ileri atlmaya hazr, sahibinden Tul! buyruu
nu bekleyen bir kpei andryordu.
n c e k ad n a baktm, so n ra bir kcrccik o lsun yalan syle
meyi b e c e re m e y e n beye diktim gzlerimi; insanlarn yaamn
da bu d e r e c e nem li rol oynayan, gerek ile yalan arasndaki
farktan dolay iime bir hzn kt.
Tam o srad a Sergey Ivanovi tfeini d oru ltup nian
ald, ardndan ate elli. T ep e s in d e n uarak g e m e k le olan bir
alm aca kanal rpl, ok gibi yana l'rlad.
Fazla y u kardan ald! dedim.
Son ra iimi eklim.
N adejda Lvovna. d e m e k ki bize izin verm iyorsunuz?
Kadn susuyordu.
yleyse sayglarm sunarm . R ahatsz elliim iin de
z r dilerim.
Bana d n m e k istediini anladm. A nc ak d n yarm
kald, yzn p erd e n in arkasna gizledi. G z le rin d e parldayan
yalan b en d e n saklam aya alt belliydi.
Hoa kaln... Kusura bakmayn, dedi sessizce.
Selam verdim, arlk hal yolluklara basmaya almakszn
ak sar d em ele r zerinden g m b r gm br yrdm . Bu
can sknts v e hzn dolu yaldzl k k d n y ad a n uzak
lamak: ham am bcei prensesi, yar karanlklar, avizelerle
ssl ar d ten bir an nce uyanm ak istiyor gibiydim.
K ona k la n kla arkam dan yetien bir hizmeti kz elime
bir pusula lululu rdu . A p baktm, Ziyaretilerin av la n m a
larna izin verilmitir. diye yazyordu.
 DLN TUTAMAYANLAR

G e n bayan Natalya M ihaylovna o gn Krm gezisinden

dnm t, le yem einde d u rm a d a n kocasna K rm n
gzelliklerini anlatyordu. Kocas da o n u dinliyor, karsnn
heyecan dolu yzne sevgiyle bakyor, o n u n n e e sin e sevi
niyor, arada srada ona so rular soruyordu.
L a f arasnda;
Krmda yaam o k pahalym, yle mi? diye sordu.
Bilmem ki, n e diyeyim, ekerim. B en ce b u yaam p a h a
lln biraz abartyorlar... ey tan anlatld denli k o rk un
deildir. rnein biz Yulya P e tro v n a ile o k rah at, konforlu
bir evi gnl yirmi rubleye tu ttuk . Y avrucu um , h e r ey
yaamasn bilmeye bal. Doallkla d alara falan, diyelim
A y a -P e triye kmaya kalkar; beygir, klavuz tu tarsan o zam an
astar y z n d e n pahalya kar. H e m d e k o rk u n d e re c e d e
pahal! Ah, Vaseka, oralarn dalarn bir grsen! D n bir
k e r e , yksek, o k yksek, kiliseden bin k ez y k sek dalar var!
E te k le rin d e ise kayalar, amlar! A h, an lata m a m sana!..
Ha, bak, aklma gelm iken syleyeyim... S e n gittiinde
b e n d e rg id e o radaki T a ta r klavuzlarla ilgili bir yaz okudum .
N e e d e p siz adamlarm! K uzum , g e r e k t e n d e yle kendini bil
m ez adam lar m bunlar!
N atalya M ihaylovna suratn ekitti, ban sallad.
Basbaya T ata rlar ite... H ibir zellikleri yok. Z a t e n
b e n onlar uzaktan, yle bir grdm . O nlar b a n a birileri
gsterdi, p e k n em verm edim . ekerim , z a te n erkezlere,
R um lara, Araplara fazla bir sem p atim yoktur.
Sylediklerine g re m thi apkn adamlarm!
 Olabilir, o nlara yz veren iren kadnlar b u lu n u r her
zaman.
Natalya M ihaylovna szde k o rk u n bir ey anm sam gibi,
birdenbire yerin den frlad, rkm baklarla yarm dakika
k a d a r kocasn szd, so n ra szckleri u zala uzata;
Vaseka, sana yeryznd e n e ahlaksz k ad n lar bulun
d u u n u anlataym! dedi. A h, n e iren, ahlaksz kadnlar! H e m
d e aa ya d a o rta k atm an lard an deil, u k u ru m larn d a n
geilmeyen, soylu st z m re kadnlarndan s z ediyorum...
M thi bir ey! N e red ey se gzlerim e inanam adm ! lsem g e
n e hatrm dan kmayacak! insan nasl bu d erece, k end in i unu-
turca sna ileri gidebilir, bilmem ki! A h, Vaseka, san a nasl
anlataym! S z n gelii, arkadam Yuliya P c tro v n a y ele ala
lm. o k iyi bir kocas, iki ocuu var. Sekin bir aileden, s
telik h e r zam an nam usluluk taslar. Bir gn n e yapsa b e e n ir
sin? Doallkla, ekerim, enire nos, 1 kimseye sylem eyecei
ne n a m u su n zerine sz ver!
O da ne d em ek ? B yle eyler bakasna anlatlr m?
Kimseye sylemem!
N a m usu n zerin e sz verdin, la m a m m! B ak , karm am
sonra, sana inanyorum!
K adn elindeki alal bir yana brakt, y z n e gizemli bir
an la m verere k , fsltyla unlar anlatt:
yle bir ey oldu. Yulya P clro v n a ile birlikte daa
kmtk. O klavuzuyla nd e yryor, b e n d e b iraz gerid en
geliyordum. H a v a o k gzeldi. U -d rl fersah ya gitmi, ya git
memitik, biliyor musun, Vaseka, Yulya anszn hay krarak
gsn tuttu . Y anndaki T a t a r d a o n u belinden kavrad, yok
sa eyerin ze rin d en yuvarlanacakt. B en klavuzumla yanlarna
kotum , N e var? N e oluyorsun? dedim. A rk a d am , Ah,
lyorum ! s t m e bir fenalk geldi! D aha fazla gid em eye
ceim? diye bard. yle k o rk tu m ki, anlatam am ! yleyse

1 A ram zda. (F r.)

 geriye dnelim! dedim. Hayr, Natali. geriye d n e c e k d u
ru m d a deilim! Bir adm d ah a atarsam sancdan lebilirim.
G s m d e kaslmalar balad! Bunlar syledikten sonra
k e n te d n e r e k odasndaki damlalar getirm em iz iin bana ve
klavuzum S leym ana yalvarmaya balad.
Nalalya P e tr o v n a nn kocas alnn kad.
D u r bakayam. Ben bu iten pek bir ey anlam adm . Sen
dem in u Tatarlar uzaktan g rd n sylyordun. imdiyse
Sleyman adnda birinden sz ediyorsun.
Kadn suratn ekitti, hi bozuntuya verm eden;
A m an sen de! dedi. G e n e d urup d u ru rk e n satayor
sun!
B en d en kukulan masna dayanam am ! Budalaca bir
davran seninkisi!
Satatm H a n yok! A m a ne diye yalan sylyorsun?
T atarlarla daa kmsnz. Anladk... am a yalana g erek var
m?
Kadn fkelendi.
una bakn! o k tu h a f adamsn, dorusu! Beni
Sleym andan kskanyor! Klavuzsuz dalara nasl trm an a
camz syler misin? M ad em , o rad aki yaam tarzn bilmiyor
sun, sus yleyse! K apat eneni! insan yannda klavuz olm adan
adm alamaz!
D a h a neler!
Rica ederim , yle aptal aptal srtma! Bildiin o
kadnlardan deilim ben! Yulva d e n e n o kadn da ho g r
dm yok! G eri m elek olduum u ileri srmeyeceim, am a o
k adar da an gitmedim hibir zaman! Sleyman benim yanm
d a h e p haddini bilmitir. rnein M ehelkul, Yulyann ya
nndan hi ayrlmad halde gece saat 1 1i vurdu mu. ben
E ee, hadi bakalm. Sleyman, m ar mar! dediim de benim
b u d a la T a la r tp tp kalkp giderdi. ekerim, o n u h e p yum
ruk altnda tu tm u um dur. P a ra d an ya da baka bir eyden
sz aacak olsa, Nasl? N e dedin, bakalm? diye yle bir
krdm ki, k o rku dan d pallard. K ah-kah-kah! Bilsen.
V ascka, gzleri k m r gibi kapkara! yle gln, yle m as
kara bir surat var ki! O nu nasl bask altnda tu ttu u m u a n
latamam!
E k m e k iinden topaklar y ap a rak oyalanan koca;
T ah m in ediyorum, dedi.
Seninki de sama, V aseka! B en senin dncelerini
bilirim. A klndan neler getiini tahm in ediyorum. A m a una
inan, benim klavuzum geziler srasnda bile haddini bilmitir.
rn e in dalara ktmzda ya da U an-Su alayanna gitti
imizde o n a derdim ki: Bak, Sleym an, sen arkad an g elecek
sin! Zavallck ne yapsn, h ep ark a d a n gelirdi. H a tla en heye
canlandm zam anlarda bile ona, Hangi d u ru m d a b u lu n u r
sam bulunaym kendinin bir T a la r, benim de bir devlet dan
mannn kars olduum u unutm ayacaksn! d e m e k te n geri
kalmazdm. K ah-kah-kah!
Kadn evresine yle bir baknd, y zn e ko rkm u gibi bir
anlatm v e re re k unlar fsldad:
u Yulya! A h, u Yulya y o k m u ya! Vaseka, anlarm,
insan niin yaamn biraz tadn karm asn? B t n bunlar
olmal... akala, aptalca eyler yap, seni kimse knamaz. A m a
baz eyleri ciddiye almak, hi y o klan olay karmak, ite bu
olacak ey deil! Kim n e d erse desin, benim aklm yatmaz!
D nebiliyor musun, Yulya beni kskanyordu! Budalaca bir
davran, deil mi? Bir g n M eh m et-K u l, yani sevgilisi gelmiti.
Yulya evde yoktu. D o a l o lara k b e n d e M eh m et-K u P u kendi
o d a m a ardm. H av ad an -su d a n konum aya baladk. Biliyor
m usun, T a ta r erkekleri yle h o so h b e t insanlar ki! F arkna
varm adan, konua konua akam etmiiz. D e rk e n , birdenbire
ieri Yulya girdi. Bana da. M e h m e t-K u la da yle bir saldrd
ki! Niin byle yaptn anlam adm , Vaseka.
V aseka ksrd, suratn asl, odada dolam aya balad.
S o n ra ac ac gld.
H o vakit geirmisin... B aka n e diyeyim?
 Natalya M ihaylovna gcendi.
Sama! A klndan ge en leri biliyorum. S en h e r zam an
byle iren eyler d n rs n zaten. A rtk san a hibir ey
anlatmayacam. Kesinlikle anlatmayacam.
K ad n so m urttu , sesini kesti.
 IVIR ZIVIR EYLER

P e l e r s b u r g da han, ap arlm an sahibi, sk sk al yarlarna

giden, o lu z yalarnda, p e m b e yanakl, e lin e dolgun bir bay
olan Nikolay Ilyi Belyayev bir akam O lga Ivanovna Irn in a -
nn - o k la n d r birlikle yaad ya da kendi deyimiyle uzun,
skntl bir rom an birlikle s rd rm e k zo ru n d a k ald - baya
nn evin e urad. G e r e k le n de sz edilen ro m an n ilgin,
heyecan verici ilk sayfalar o k u n u p geilmi; ardndan herhangi
bir yenilik, ilginlik bulunm ayan sayfalarna gelinmili.
O lga Iv ano vn ay evinde bulam aynca k ahram anm z k o
n u k odasndaki ezlonga uzand, kadn b e k lem e y e koyuldu.
Bir ara;
iyi akamlar, Nikolay Ilyi! A n n e m imdi gelir. Sonya ile
birlikle lerziye gittiler, diyen bir ocuk sesi iitti.
Ayn o d a d a yalan, O lg a Iva n o v n ann olu A lyoann
sesiydi bu. Alyoa sekiz-dokuz yalarnda, iri yapl, gslerili
kadife bir e k e l ile kara uzun o rap lar giymi, bakml bir o
cuklu. G e e n le r d e sirkle g rd bir cambaza y k n d n
d e n olacak, alla bir yala ban ko yarak yatt k a n e p e d e
bacaklarn srayla kaldrp kaldrp indiriyordu. B u h arekeli
ciddi bir yzle, eziyel e k erc esin e oflayp puflayarak y ap arken
T a n r nn ona byle kprdak bir b e d e n v erm e sin d e n dolay
sevincinden az kulaklarna varyordu.
Belyayev;
A, m erhaba, doslum ! dedi. Sen miydin? O ra d a yattn
nasl da fark elm edim ! Nasl, a n n e n iyi mi?
S a eliyle sol ayann u c u n u lu la ra k p e k d e doal ol
m ayan bir durua g e e n Alyoa yz sl d nd , oldu u y erde
srad, saakl, kocam an bir ab a ju ru n arkasndan Belyaycve
gzlerini dikli.
Size nasl desem , bilmem ki... Aslnda ann em hibir
zam an salkl olmamtr. Kendisi bir kadndr, byle olunca
da, N i kolay Ilyi. kadnlarn h e r zaman bir yerleri arr.
Y apacak baka bir eyi olm adndan Belyayev. Al) 'oa-
nn y zn incelem eye koyuldu. O lga Ivanovnayla tant
ndan beri b u olanla hi ilgilenmemi, hatta varlnn bile
ayrdna varmamt. Bir ocuk ortalkla dolap duruyor, ama
Belyayev o n u n ne ie yaradn, bu ev d e n e gibi rol oynadn
hi mi hi dnm yordu.
Akam n alaca karanlnda olann soluk aln ile krp
mayan kara gzleri, anszn, rom ann ilk sayfalarndaki Olga I-
vaovnay anmsatt Bclyayeve. ocuun gnln almak
isteiyle;
Gel, bakalm, buraya, delikanl! dedi. yle yanma
yakla da yzn iyice greyim!
K a n a p e d e n yere allayan ocuk koarak geldi. Belyayev
elini olann kemikli om zu na koydu.
E, iler nasl gidiyor, bakalm?
Nasl olsun? Eskiden d ah a iyi yayorduk...
O da ned e n ?
ok basil! Eskiden Sonya ile yalnz m zik dersleri
grr, o k u m a dersleri yapardk, imdi Franszca iirler ez b e r
letiyorlar... Sanz yeni mi kestirdiniz?
Evet, yeni kestirdim.
G z m d e n kamaz... Sakalnz da ksalm. zin verir
seniz dokunabilir miyim? Acmyor, deil mi?
Yo, acmyor.
N e d en bir kl ekince acyor da oka tu tu p ekersen
hi acmyor? Kah-kah! Biliyor m usunuz, favori braksanz size
ok yakrd! uralar yanlardan tra edin... uralarda da sa
brakn...
 ocuk Belyayeve iyice sokuldu, saatinin ksteiyle oy n a
maya halad.
O rta o k u la gidince a n n e m b an a saat alacak. Byle bir
kstei olmasn isteyeceim ondan... A, m ad alyo nu nuz ne g
zel ! B abam da da byle bir ta n e var, anc ak sizinki izgili, o n u n
kin e harfler kaznm... O rta sn a d a ann em in resmini koymu.
B abam n imdiki saat kstei i ie gemi halkalar biiminde
deil d e d z erit gibi...
N e re d e n biliyorsun? B aban g r y o r m u su n yoksa?
Ben mi? Yok! Ben... ey...
o cu k kzarp bozard, tu ttu u m adalyonu utancndan
trnaklam aya balad. Belyayev o n u n y zn e dikkatle bakt.
Babanla gryorsun, deil mi?
Hayr, grmyorum...
itenlikli ol, doruyu syle! Y alan sylediini yznden
okuyorum . M ad em bir kez azndan kardn, artk kvrmaya
kalkma! Syle, gryor m u su n u z? G izlem e b en d e n , dost d e
il miyiz?
ocuk d n m ey e balad.
A n n e m e sylem eyeceksiniz am a?
O lur m u yle ey?
ere f sz, tam am m?
ere f sz.
Y em in edin!
Sen d e ekilm ez eymisin! B eni n e sanyorsun?
Alyoa evresine baknd, gzlerini k oca m a n kocam an
at, unlar fsldad:
T anr akna a n n e m e sylemeyin! Bu bir gizdir, hi kim
seye am am anz gerekir. E er re n e c e k olursa benim de,
S on yann da, P clagcy ann da a n n e m d e n ekeceim iz var.
imdi iyi dinleyin!.. H e r sal ve cum a gnleri Sonya ile ikimiz
babamla gryoruz. Pclageya le d e n n ce bizi gezmeye
g t rd n d e A n fe lin p astan e sin e uruyoruz, babam o rada
bizi bekliyor. Hani ayr bir o d a var... zerin de kaz biiminde
kllk b u lu n a n , m e rm e rle kapl bir m asann k o n uldu u oda...
ite orada...
O ra d a n e yapyorsunuz?
Hi... Selmlap masaya otu ru y o ru z , son ra b ab a m b ize
b re k ile k a h v e smarlyor. S onya kymal b r e k yiyor, b e n s e
kymal b r e k t e n n e f re t ed e rim . Yumurtal, kapuskal b re k
smarlar b a n a babam . O k a d a r o k yeriz ki, a n n e m fark etm esin
diye e v d e y e m e k te elim izden geldiince o k y em eye alrz.
Peki, n e le rd e n k onu u rsun uz?
B abam la m! H e r eyden... Bizi kucaklar, p e r , gln
fkralar anlatr, n k te y a p a r... Biliyor m usunuz, byy nce bizi
yanna alacak. Sonya istemiyor am a b e n g n ld e n razym.
A n n e m beni zleyecektir elbet; n e yapalm, b e n d e o n a sk sk
m ek tu p yazarm. N e tuhaf, deil mi, an n e m i g rm em iin bay
ram gnlerini b ek lem e m gerekecek... Babam bir d e bana a t a-
lacan sylyor. N e iyi adam! A n n e m niin birlikte yaam ak
iin b ab am yanna armyor, grm em izi engelliyor, anla
myorum. B abam n an n e m i sevdiini biliyorum. n k srekli
an n e m in salk d u ru m u n u , n e le r yaptn so ra r bize. A n n e m in
hastalnda ban ellerinin arasna ald, yle... yle o rtalkta
doland d u rd u . A n n e m in s z n dinlememizi, on u saymamz
sylyor h e r grm em izde... Syler misiniz, bizler m u tsu z
ocuklar myz?
O da n e r e d e n kt?
Babam y led iyo r. Bizler mutsuz ocuklarmz. Bu sz
du ym ak o k tuhafm a gidiyor. Niin m utsuz o lacak mz?
A n n e m de, kendisi d e m utsuzm u stelik. H em kendiniz,
h e m anneniz i in T a n r ya dua edin diyor.
o c u k ii sam an d o lu kua dikti gzlerini, d n c e le re
dald.
D e m e k , yle, diye mrldand Belyayev. P a s ta n e le rd e
gizli gizli buluuyorsunuz, ama annenin b u n d a n haberi yok.
E vet_. Nasl hab e ri o lsu n ki? P elageya kesinlikle syle
 mez. Evvelsi g n babam bize arm u t ald. Reel gibi tatl ar
mutlard. B en iki tane yedim.
Ya!.. Peki, baban benden d e sz ediyor mu hi?
Sizden mi? Nasl sylesem!..
o cuk Belyayevin y z n e m era k d o lu gzlerle bakt,
o m u z silkti.
Sizin iin dedii ze l bir ey yok.
Szn gelii n eler diyor?
G cenm eyeceksiniz ama...
D a h a neler! Y oksa svyor m u ban a?
Svmyor da... nasl syleyeyim... kzyor ite... A n n e
min sizin y z n z d en m utsuz olduunu, onu mahvettiinizi
sylyor. Bu da biraz tuhaf geliyor bana. Ben sizin iyi bir insan
olduunuzu, a n n e m e barmadnz an latyorum am a o ban
sallamakla yetiniyor.
D em ek, an n e n i m ahvettiimi syledi, yle mi?
Evet. B a n a gcenmeyin, e mi, Nikolay Ilyi?
Belyayev doruldu, biraz dikildikten s o n ra o d a d a dola
maya balad. O m uzlarn silkip garip bir biimde glerek;
Tuhaf, gl n bir durum var o rtad a, dedi. A d a m hem
sulu, h em gl. A nn e n i b e n m ahvetmiim! K endin i nasl
te m iz e karyor, g rd n m ? G e r e k te n yle mi syledi?
Bir ngrak sesi duyuldu o srada. Alyoa yerinden frlad
gibi dar kat. A z so n ra o daya bir kadn ile kk bir kz
ocuu girdiler, kadn A lyoann annesi Olga v a n o v n ayd.
O n larn ardn dan da elerini sallayarak, y k sek sesle ark
syleyerek, zplaya zplaya A lyoa geldi. Belyayev odada
dolayor, ban n e arkaya oynatyordu.
E lb e tte beni sulayacak, kendini sulayacak deil ya!
dedi. Hakl! O n u r u incinmi bir koca, n e d e olsa!
K im den sz ediyorsun? diye s o rd u O lga vanovna.
Eski kocann neler samaladn din le d e ren! S o
n u ta seni, ocuklarn m a h v ed e n alak, zalim ben oluyorum !
Siz hepiniz m utsuzm usunuz, bu d u ru m d a tek m utlu olan
benim! H em de kork un d e r e c e d e mutlu!
Hibir ey anlam yorum . Nikolay! N eler oluyor?
Belvavev olan ocuu nu gsterdi.
Kk beyi dinlersen anlarsn!
Alvoa n ce kzard, sonra yz sapsar kesilerek
korkudan arpld.
Nikolay Ilvi! Susun! diye fsldad yksek sesle.
Olga Ivanovna n ce Alyoa'ya, so nra Belyayeve, sonra
g en e Alyoaya anlam ama bakt.
Hadi sorsan a, ne d u ruy orsu n? dedi Belyayev. Senin
aklsz Pelageyan bunlar p astan e lere g t r p babalaryla
grtryorm u. G r t rs n , ban a ne, am a nem li olan si
zin yaamnz m ahveden alak ben oluyorum , hi susuz b a
bac ise byk ac ekiyor.
Alyoa inledi.
Nikolay Ilvi! H ani b an a eref sz vermitiniz?
Belyayev elini silkeledi.
Brak canm, sen d e? e re f s z n d e n daha nem li bir
d u ru m var burada. Bu ikiyzlle, yalana nasl dayanrm?
Olga Iv an ovn ann gzlerinde yalar belirdi.
Anlamyorum, dorusu! B akar msn, Alyoa, g erek len
babanla g rtn m?
Alyoa annesini dinleyecek d u ru m d a deildi, korku dolu
gzlerini Belyayeve dikmiti.
Olam az! dedi Olga Ivanovna. Gideyim de Pclageya ile
konuaym!
A nnesi o d a d a n knca Alyoa titreyerek;
Hani bana a n n e n e sylemeyeceim, diye e re f sz
vermitiniz! dedi.
Belyayev elini sallad, o d ada dolamasn srdrd. Kendi
aclarna gm lm durum dayd, tpk eskisi gibi ocuun
varlnn ayrdnda deildi. Yetikin, ciddi bir insan olarak
ocuklarla uraacak vakti yoklu onun. Alyoa ise bir k ede
olurm u, kk kardei S o nyaya, nasl aldatldn an lat
yordu. Titriyor, k o n u u rk e n kekeliyor, alyordu. Y alanla
byle kabaca y z yze gelmesi ilk ac olayd o n u n iin. Tatl
armutlarn, b reklerin, p aha l saatlerin dnda, o c u k dilinde
ad olm ayan birok baka eyin bu dn yad a var old u unu
n e r e d e n bilecekti?
 EKLM EZ NSANLAR

B i r papazn olu olan, k k toprak sahibi iftilerden

Y e v graf Ivanovi iryayev (rahm etli babasna gen eralin dul
kars bayan Kuvinnikova o n d n m l k bir to p ra k arm aan
etm iti) kede, bakr leenin n n d e dikiliyor, ellerini yk
yordu. H e r zam anki gibi kaygl, s o m u rtk an bir grn vard;
sakal laranm am l.
u havaya bakn! dedi. B una hava deil, T a n r nn cezas
derler! G e n e yam ur balad!
O byle hom u rd an a d u rsu n , tm aile sofra banda yem ee
balam ak iin o n u n iini bitirmesini bekliyordu. Kars Fcdosya
Sem yonovna, yksekokul rencisi olu Piolr, byk kz Var-
vara, k k ocuk o k ta n masadaki yerlerini almlard.
B urunlarnn ucu kalkk, etli yzl, pasakl, sert salar epeydir
makas yz grm em i yum u rcak sabrszlk iinde sandal
yeleri s t n d e d u rm ad a n kprdanyorlar; b y k ler ise y em ek
y em ek ile b e k le m e k arasnda bir ayrm yokm uasna kprtsz
oturuyorlard...
S ofradakilerin sabrlarn snarcasna iryayev ar ar e l
lerini, y z n sildi, ar ar dua etli, s o n ra gelip m asada yerini
ald. A rd n d a n lah ana orbas kasesi kondu. A vludan d lg er
lerin balla sesleri (avluya yeni bir sam anlk yaplyordu), baba-
hindiyi kzdran rgat F o m k a nn kahkahalar gelmekleydi.
S eyrek ama iri yamur dam lalar vuruyordu pencereye.
Gzlkl, k am b uru m su bir gen olan P iotr bir y andan
yemeini y e rk en bir yandan da annesiyle bakmaktayd. Bir
ka kez kan brakp k s re re k ko n u m ak istemi, am a h er
seferin d e babasn dik dik szd kten so n ra yen id en y em ee
koyulmutu. Lapa taba masaya k on u ld u u n d a kararl bir
sesle k srd , yle dedi:
B ugn akam treniyle yola kacam, baba. o k ta n git
m em g erek irk en iki haftay b o u n a geirdim. D e rs le r eyll
birde balad.
D a h a n e d uru y o rsu n ? Git, dedi iryayev. Bekleyip d e n e
yapacaksn? T an r yolunu ak etsin!
B ir d akika sessizlik iinde geti.
Anne;
Evg raf van, yol iin para gerekli, diye m rldand usul-
ca.
Para m? y le ya, parasz yola klmaz. stersen h e m e n
vereyim. D a h a n c e niin sylem edin?
renci r a h a t bir so lu k ald, neeli bir bak frlatt a n
nesine. iryayev acele e tm e d e n y an ce binde n czdann
kard, gzln takt.
N e k a d a r istiyorsun?
M oskovaya yolculuk o n bir rub le krk iki k a p ik tutuyor.
Ah, para, para!
Y evgraf van byle diyerek iini ekti. (P ara g rd n
de, kendisi alyorken bile iini ekerdi.)
Al sana o n iki ruble! st s e n d e kalsn, yolda harlk
edersin.
T e e k k r ederim .
Biraz d ah a g e in c e niversite rencisi unlar syledi:
G e e n yl h e m e n d e rs le re balayamamtm. B u yl n e
yapacam bilmiyorum, belki g e n e i bulm am gecikebilir. O -
n u n iin bir aylk e v kiras v e y e m e k paras o la ra k o n be ruble
verir misiniz?
iryayev d nd , iini ekti.
O n rub le d e yetiir sana. Al, bakalm!
renci te e k k r etti. D a h a giyim-kuam, ders din lem e
creti, kitap m asraf o la ra k p a r a gerekiyordu, am a babasnn
y z ne dik dik b a k a n gen, adam d a h a fazla ra h atsz e t m e k is
lemedi. A n c a k b l n a n n e le r gibi politikay becerem eyen,
tedbirli d avranam ay an a n n e dayanam ayarak atld:
E v gra f van. ocuu n giyecek ayakkabs kalmad. All
ruble d e k e n d in e izme almas iin v erir misin? u yrlk
pabularla M osk o v aya gidilir mi?
B enim giydiklerimi alsn. D a h a yepyeni saylr.
Bari p a n to lo n paras verseydin. una bak, insan giy
m ek ten ulanr!
Bu s z zerine b l n aileyi rk ten olayn habercisi belir
di: iryayevin elli, ksa boynu kpkrmz kesildi, bu krmzlk
n c e kulaklara, kulaklardan akaklara yaylarak bln yzn
kaplad. Evgraf ivan iskem lede kpr kpr kprdanrken
skntdan kurtulm a ileiyle gmleinin yakasn zd. Tm
benliini saran duygularla b o u n u u aka anlalyordu. Bir
l sessizlii kt ortala. ocuklar soluklarn lutlular. K o
casna neler o ldu u nu anlamam gibi tavr taknan Fedosya
Semyonovna;
K o c a m a n delikanl oldu. rlplak d olaacak deil ya!
dedi.
iryayev birden ayaa kalkt, k a b a rk czdann tm
gcyle m asann ortasna frlatt, ta b a k la rd a n birin de du ran
ek m ek le r yere sald. Suratnda fkesini, hncn, agzl
ln g s te re n tiksindirici bir anlatm vard.
H epsini aln! Soyup soana evirin beni! Kapn ite!
isterseniz bir de boazm a sarln! diye baryordu avaz kt-
nca.
niversite rencisi utancndan kpkrmz kesildi, g zle
rini n n e indirdi. Y e m e k yemeyi de brakmt. Yirmi yldr
kocasnn katlanlmaz tavrlarna alamayan Fedosya S em yo
novna o tu rd u u yerde bzt, kendini tem ize karm ak iin
b ire y le r mrldand. Zayllam aktan km , k alara benzeyen
anlamsz y z n d e aknlkla birlikte d o n u k bir korku belirdi.
k k o cu k ile evin soluk irkin yzl, yeniyetmelik
 andaki kz V arvara kasklarn tabaklarna brakp ylece
kaldlar.
lesi gittike arlan , birbirinden ar szler kullanan
iryayev m asann zerine aband, czdanndaki kat paralar
silkeleyerek karmaya balad. B edeni lir lir titriyordu.
Aln! Aln! Beni yiyip bilirdiniz, kalann da kapsn!
istem em , b a n a b ir ey gerekm ez! Y eni izmeler, niform alar
diktirin kendinize!
Beti benzi atan renci ayaa frlad.
Babacm, bi az beni dinler misiniz! dedi boulurca-
sna. Artk kesin, bu kadar yetiir, nk... nk...
Sen sus. bakavm!
iryavev bunu ylesine yksek sesle sylemiti ki. ba
sarslarak gzlkleri b u rn u n d a n aa kayd.
Eskiden byle sa h n e le re katlanyordum , am a imdi
ekilm
.>
ez oldu! Anlald m. ekilm
j .>
ez oldu! d edi renci.
S

Baba ayaklarn y ere v urarak bard:

Sus. dedik sana! n c e laf dinlemesini ren! B en isle
diimi sylerim, sen de beni d inlem ek zorundasn! Senin ya
ndayken ben e v e para getiriyordum , ovsa sen bana kaa p a t
ladn biliyor m usun? Belei, kovuyorum seni! D e fo l basm
dan!
Fedosya S em yonovna parm aklarm sinirli sinirli o y n a t
maya balad.
A m a Evgraf I v a n , o nc biim sz? ey, Pelya...
Susun! diye haykrd iryayev, fk e d e n g zlerinden
yaslar fkrd.
Susun, diyorum size! Bunlar m artan sensin, kar! B
tn su senin! O lun bizi saymyor, T a n r ya d u a etm esini bil
miyor, p a r a kazanmyor. Siz o n kiisiniz, b ense tekim. Sizinle
nasl b a edeceim ? K ovuyorum hepinizi evim den!
B yk kz Varvara, az bir kar ak, an asna alk alk
bakt, b n baklarn p e n c e re y e evirdi, sarard, m thi bir
lk a tarak iskemlesinin arkasna yld. Ellerini sallayan
b ab a y e re tkrd, hzla avluya kt.
iryayevlerin aile kavgas ounlukla byle biterdi. A n c ak
b u sefer iin iinde byk oul da vard. Babas gibi, kiliseye
gelenleri kafalarna sopayla v u ra ra k dven pap a z dedesi gibi
ekilmez bir yaps olan Petya, durdurulm as zor bir fkeye
kaplmt. Yz hntan sapsar, yum ruklarn skarak a n
nesin e yaklat, in ce sesiyle avaz ktnca bararak;
Babamn bu sitemleri ekilmez oldu artk! dedi. H ibi
rinizden bir ey istemiyorum! Hibir ey! Anladnz m? urada
bir lokm a ekm einizi y em e k te n s e acm dan gebereyim d aha iyi!
i te kahrolas paranz da g eriye veriyorum! Aln, sizin olsun!
Zavall a n n e srtn duvara verdi, karsnda olu deil de
bir h o rtlak varmasna;
Benim suum ne? B en n e yaptm ? diyerek alamaya
balad.
Byk olan da babas gibi elini sallayarak avluya kat.
iryayevlerin evi krlarn ortasnda, dzl bir saban izi
gibi boydan boya, be fe rsah ikiye b len bir yar k enarn da tek
bana duruyordu. Y arn iki yannda gen m eeler ile kzl
aalar boy vermiti, o rtasn d an d e r e akyordu. Evin bir yz
yara dnkt, b r yz ise krlara bakyordu. evresinde ne
it vard, n e duvar. Bunlarn y erine geen, birbirine girercesine
yan yana dizilmi her trl m inik yap evi smsk kuatmlard;
o rta d a kalan, avlu adndaki d a r bolukta tavuklar, rdekler,
d o m u zlar geziniyordu.
Dar kan niversite rencisi am urlu yol boyunca tar
lalara doru yrm eye balad. nsann iliklerine ileyen bir
s o u k vard. Tarlalarda y e r y er su birikintileri ldyor; sa
rarm o tlar rm l, koyuluu, i karartclyla gz
artryordu. Y o lu n sa kysnda bir b o stan vard. u k u r
u k u r kazlm, insann iine hzn v e r e n b o sta n d a kararm
bo kafalar dimdik duran, k u ru ayiei saplar ykseliyordu.
Piotr cebin d e be paras olm adan, apkasz, delik izme-
Icriylc M o sk o v aya yaya yrm eyi dledi. H e rh a ld e yz fersah
ilerlediinde babas ark asndan yetiecek, k o rk u d a n bitkin bir
halde geri dnm esini ya d a paray almasn syleyecekti. P io tr
ise babasnn y z n e bile bakm ayacak, y rm esini s rd re
cekti. Yapraklarn d km o rm a n la rd a n so n ra insann iine
h z n v e re n krlar balayacakt, so nra g e n e orm anlar... A rd n
d a n to pran z e rin e ilk k ar decek, d e r e le r buzla kaplana-
cakl. Kursk ya da S c rp u h o v yaknlarnda alktan, y o rgu nlu k
tan iyice gsz decek ; o ra ck la ylp can verecekti. l
sn bulduklarnda g az eteler bu olay yazacak, bilmem hangi
rencinin alktan ld n bildireceklerdi.
B osla n d a yiyecek arark e n o n u gren, kuyruu a m u ra
bulanm beyaz tyl bir k p e k p ein e takld.
H e p yryor; lm , yaknlarnn zntlerini, babasnn
ektirdii aclar dnyordu. Y olda karsna kabilecek bir
birinden ilgin servenler, gzel g rn t ler, bek len m e d ik
karlamalar, k o rk u n g eceler iziyordu hayal gc. Sk sk
dervi kadnlara raslyordu. A rdndan, gecen in karanlnda
tek p e n c e re sin d e k yanan bir k u l b e gryor, gelip p e n
ceren in n n d e duruyor, o n u ieri almalarn istiyordu. Alyor
lard, ama haydutlarn arasna d t n anlyordu. D a h a
gzel sa h n e le r d e iziyordu hayal gc. B yk bir b e y kona
kyordu karsna; o n u n kim olduunu re n in c e yedirip
iiriyorlar, piyano alyorlar, yaknm alarn dinliyorlar, to p ra k
aasnn gzel kz o n a ak oluyordu.
zntlerini, b u gibi hayalleri d n e d n e yryordu
gen iryayev. U zakla kl rengi bulutlarn oluturd uu z e
m inde bir han ykseliyordu; h a n n arkasnda, lam ufuk izgi
sinde, kk bir tepenin zerin de d e dem iryolu istasyonu... Bu
te p e imdi b u lun du u yer ile sokaklarnd a fe n erler yanan,
grltl arabalar geen, niversitesind e d e rs le r verilen M o s
kova arasndaki balanty anm satt ona. Bir an n c e oraya
ulam ak isteiyle yanp tu tutu , iine b yk bir zlem kt.
T m gzellikleri v e kat dzeniyle grkem li doa, evresini
saran l sessizlii o n a derin bir um utsuzluk, tiksinti verdi. O
srada arkadan;
Y an a ekil! diye baran bir s es iitti.
Hafif binek arabasna kurulmu, g eneralin yal kars
Kuvinnikova geti yanndan. G e n iryaycv eilerek selam
verdi, kadna tm yzyle glmsedi. Ayn anda da iinde
b ulunduu kederli ruhsal d u ru m u ile glm sem esinin tu ta r
szln dnd, iinde byk bir znt, can sknts vark en
bu glm sem e de neyin nesiydi?
T il k i l e r i n , y a b a n r d e k l e r i n i n k e n d i y u v a l a r n k o r u m a l a r
gibi, i n s a n o l u n u n da r u h s a l g er il im i i n d e b u l u n d u u z o r d u
r u m l a r d a k e n d i i d n y a s n n gi z l er i ni k o r u m a s iin d o a n n
o n a yal an s y l e m e y e t e n e i v e r d i i n i d n d . H e r a i l en i n
k e n d i s e v i n l e r i , k o r k u l a r v ar d ; b u n l a r n e d e n l i b v i i k o l u r l a r
sa o l s u n l a r a i l e n i n gizi d u r u m u n d a b u l u n d u k l a r iin y a b a n
c lar n b u n l a r g r m e m e s i g e r e k i r d i . r n e i n a z n c e a r a b a -
svla g e e n t o p r a k a a s h a n n m b a b a s bi r y a l a n y z n d e n
y a ^ a m n n varisi s r e s i n c e C'ar
j
N i k o l a ' n n h j m n a u c r am 4.
ko c a s k r e k c e z a s n a h k m giymi, d r t o l u n d a n hibiri
a d a m o l m a m t . O n u n a i l e s i n d e d e n e ac s a h n e l e r y a an d ,
n e k a d a r g z yas d k l d k o l a y c a t a h m i n edi l e b i l i r di . O y s a
yasl h a n m m u t l u g z k y o r d u , n i v e r s i t e r e n c i s i n i n g
l m s e m e s i n e g l m s e m e y l e yan l v er m i t i . G e n i r y a v ev a i l e
l e r i n d e n hi s z e t m e k i s l e m e y e n a r k a d a l a r n ; k oca s , o u l
lar s z k o n u s u o l d u u n d a h e p y a l a n s y l e y e n a n n e s i n i g z
n n n n e gel ir di .
Karanlk b asa na d e k Piotr evden h e p uzaklaarak yrd,
keyifsiz d n ce le rle oyaland durdu. A nc ak yam ur isele-
m eye balaynca gerisin geriye dnd. E v e varnca babasyla
ciddi ciddi konum aya, o n u n ne ekilmez, birlikle yaanmas
zor bir adam o ld u u n u yzne haykrmaya karar verdi.
Evde onu bir sessizlik karlad. Kz kardei V arvara
odasna ekilmi, ba ard iin hafif hafif inliyordu. A n
nesinin y zn de garip bir aknlk, sululuk vard; byk
 kznn baucunda, sandn zerinde oturuyor, k k A rhip-
k a nn p a n to lo n u n u onaryordu. Babas havay b a h a n e e d e re k
som urtkan bir yzle o dada dolamaktayd. A dm atlarndan,
ksrm esinden, h atta ensesinden kendini n e denli sulu
hissettii kestirilebilirdi.
D em ek, bugn g itm ekten vazgetin? dedi olunu
grnce.
G en iryaycv babasna acd, avn anda da bu duygusunu
yenerek;
Beni biraz dinler misiniz? dedi. Sizinle ciddi ciddi k o
numamz gerekiyor. H e m d e ok ciddi... Sizi h er zam an say
dm... b u g n e dein bu tarz bir konum aya girmedim. A n c ak
davrannz, son davrannz grnce...
Babas p en c ere y e bakyor, susuyordu. G e n renci sy
leyecei szleri ararcasna alnn svazlad, b yk bir heyecan
iinde;
am ata karmadnz y em ek vakti vok gibi. dedi.
Yedirdiiniz e k m e k herkesin boazna duruyor... Verdiiniz
ek m e i basa k ak m ak k a d a r incitici, aalayc bir davran
olabilir mi? Anlyorum , babamzsmz, am a size hi kimse, d oa
anamz, T anr bile bizlcri bylesine aalama, kk drm e,
hncn zayflardan alma hakk vermemitir. A n n e m i ezdiniz,
kiilik brakmadnz, kzkardeim um utsuz bir tedirginlik
iinde, bense...
Bana akl re tm e k sana dmez!
D o ru , bana dmez. Benim le istediiniz kadar alay
edebilirsiniz, am a an nem i ra h a t brakn! A n n e m i zm enize
izin vermem ! (Bunlar sylerken gzleri parlad.) Kimse
karnza dikilmcdii iin mardnz. H e rk es k o rk u d a n tir tir
titredi, sesini kesti, am a y e te r artk! Siz kaba, eitilmemi bir
adamsnz! Kabasnz, anladnz m? Saygszsnz, ekilm ezsi
niz, eski kafalsnz! Kyller d e sizden y ak a silkiyorlar!
niversite rencisinin d n c e zinciri kopm u, birbiriylc
ilgisi olm ayan eyler sylyordu. akna d n e n Y e g ra f Iva-
novi sesini karm adan olunu dinledi dinledi, ama bir an
geldi ki, boynu kpkrmz kesti, krmzlk yzn e yayld,
ye rin d e kprdanm aya balad.
K es artk!
D e m e k , gerekleri d uym aktan holanm yorsunuz? ok
iyi! stediiniz k adar barabilirsiniz! Size e n yakan bu!
Kes sesini d edik sana!
Kocasnn byle kkrem esi zerin e Fedosya Sem yonovna
akn bir yzle kapnn n n d e dikildi, bir eyler sylem ek is
tedi, am a parm aklarn oynatm akla yetindi.
B t n su sende! Bunu sen byle yetitirdin! diye
bard iryayev karsna.
n iversite rencisi an nesine hnla b ak tk tan sonra,
Bu evde artk yaam ak istemiyorum! Kendi banza
otu ru n ! diye bard.
V a rv ara bir lk a ta r a k paravan n arkasna kat, orada
hkra hkra alamaya balad. B aba iryayev elini sallad, av
luya att kendini.
niversite rencisi d e kendi o dasna ekildi, bir d a h a hi
sesini karmad... G e c e yarsna d e k gzlerini k ap a y a ra k yatt
yatanda. N e fke, n e utan, n e d e belirli bir ruhsal sknt
duyuyordu. A rtk babasn sulamyor, a n n e sin e acmyor,
vicdan szlamyordu. E v d e h erkesin ac ektiini biliyordu;
a n c ak kim suluydu, kimin acs d a h a b y k, kiminki d ah a azd,
oras belli deildi...
G e c e yars kalkp rgad uyandrd, sabah b e te istasyona
gitm ek z e re at hazr etm esini buyurdu, soyunup yataa girdi,
ama uyku tutm ad gzn; sabaha dein odasnda volta atan
babasnn i ekilerini dinledi. E v d e kimse uyum uyordu zaten,
k o n u u rk e n d e fsltyla konuuyorlard. A nn e si iki kez p a r a
vann arkasndan yanna geldi. Y z n d e ayn donuk, akn
anlatm vard; sinirden titrey erek o n u uzun uzun kutsad.
S ab ah b e te h erk e sle nazik bir biim de vedalat, hatta
biraz alad. Babasnn odasnn n n d e n g e erk e n ieri bir
gz att. Y e v g raf vanovi giyinikti, yataa bile girmemiti,
p e n c e re n in n n d e d u ru r k e n parmayla ca m d a tra m p e t a
lyordu.
H oa kaln, b e n gidiyorum, dedi gen iryayev.
B aba y zn d n m ed en :
G le gle... P a ra n yuvarlak se h p a n n st nd e, k ar
ln verdi.
Irgat niversite rencisini istasyona g t r rk e n b erb at
bir y am ur balamt. Ayieklcri balarn daha bir y e re e
milerdi, otlar k o p k o y u gzkyordu.


B i r a z paras, gen bir kars, h a ln saylr dazla olan, orla

halli yurtta Lev Savvi T u rm a n o v ailece gillii, ya g n n
kutlayan bir tandnn evinde arkadalaryla kat oynuyordu.
Bycek say verdii bir partinin bilim inde gvdesine te r
basnca ne vakittir votka imediini anmsad v e ayak ularna
basarak, sallana sallana m asalar arasndan, genlerin dans e t
tikleri k o nuk odasndan geip (gen, ulak telek bir eczacya
hogryle glm sedikten, o m zu n u b aba can bir tavrla tap
ladktan sonra) yem ek odasna alan kapdan ieriye hzla
dald. B urada yuvarlak bir s e h p a n n stnd e ieler, votka dolu
srahiler duruyordu. Birok m eze yannda zerine soan ve
m aydanoz doranm, yeillikler iinde, yars yenmi sardalye
de vard. K adeh ine votka do ld u ran Lev Savvi konum a
yapacakm gibi parm aklarn havada oynatt, ikisinden bir
yudum ald, yz k e d e rd e n g lgelenerek alalm sardalyeye
batrd, ile lam bu srada d uvarn le yanndan sesler alnd
kulana.
Bir kadn sesi;
Niin olmasn? A ncak ne zaman? diyordu iveyle.
Karm... Y anndaki kim acaba? diye geirdi iinden Tur-
m anov.
Kaln bir e r k e k sesi de;
Senin d u ru m u n a bal, lallm, diyordu. Benim iin
bugn uygun deil. Y a rn da b tn gn ilerim var.
Arkada D io k lia re v in kaln sesini tanyan Turm anov;
Sen de mi B rulus? diye sylendi. Y a benim kar? una
bakn, o n u da elde etmi! Ne doym ak bilmez, maln gz k a
dnm! R o m a n yaamad gn gemiyor!
; Evet, yarn ilerim var, diye s rd rd konum asn kaln
ses. islersen yarn b a n a m e k tu p yaz. Sevinirim, m ullu olurum...
A n c a k m ektuplam am z iyi bir d z e n e sokmalyz. yle y ap
malyz ki, kimse akmasn. Postayla g n d erm e y e kalkma sa
kn! M uk lu p larm senin b ab ahin dinin eline geebilir. Senin
bana g ndereceklerin i d e benim ki alp okur.
Nasl yapalm yleyse?
iyi bir num ara evirmeliyiz. H e le uaklarla hizm etilere
hi gvenilmez. Kim bilir, senin S ob akev i' uanz, hizm et
inizi nasl bask altna almtr! Ee. seninki g e n e kat m oy
nuyor?
yle... D u rm a d a n tlyor aptal kala!
D iokliarev gld.
A kla kazanacak dem ektir. Bak, canm, ben nasl bir yol
dndm ... Yarn akam altda d a ire d en d n e r k e n kent
bah esind en geeceim. O ra d a bir grevliyle bulum am g e re
kiyor. Tatlm, alty sakn geirme, amal kam eriyenin sol ta ra
fnda bu lu n an m erm e r vazonu n iine, yazacan pusulay koy.
Ben o ra d an alrm.
Tam am , vazonu n yerini biliyorum...
H e m iirsel, hem duygusal, hem d e kim senin d e n e
medii bir i olacak. Senin koca gbein, benim karnn ruhlar
bile duymaz. A nladn m?
Lev Savvi bir k a d e h d a h a ilikten sonra o y u n masasna
d nd . Az n c e s t n e vard olay o n u ne artm, ne ks
kanlk dam arn kabartm, ne d e lkclendirm ili. Byle ey
lere bozulduu gnler geride kalal o k oluyordu. Karsnn
gnl ser v en lerin e aldrmyor, grm ezlikten geliyordu artk.
G e n e de b u n d an holanmad ortadayd. H e le babahindi,
koca gbek, Sobakevi gibi deyim ler o n u ru n u yaralyordu.

1 G ogoln l C anlar adl rom anndan insanlara eziyet ektiren top rak
aas. ( .N .)
 O y u n d a kaybettii saylar yazarken yle d nd:
u D iokliarev hergelen in biriymi meer. S o k a k la kar
latmzda dosta tavrlar taknr, yzm e gler, saygdan e l
lerini n n d e kavuturur, am a frsatn bulunca bak, n e hallar
kartryor! Y z m e kar dosl, arkam dan babahindi, koca
gbek! O lu r mu yle ey?
Verdii saylar arlka D io k lia re v e krgnl dayanlm az
bir hal ald. E lindeki teb eiri hrsndan krarak;
S t kuzusu! diye sylendi. aylak! C anm dalam ak is
lemiyor, yoksa sana S o b akev ii gsterirdim!
Y e m e e oturdu k larn d a adam n y zne b ak m ak gelm edi
iinden, b r ise sanki m ahsus yapyormu gibi h e p zerin e
dt; ok say verip vermediini, niin zgn o ld u u n u
so rdu d u rd u. H a lta yakn arkada tavrlaryla kocasnn sa
lyla ilgilenmiyor diye karsna kma kstahl bile g s te r
di. le y and an kars sanki bir ey olmamasna L ev Savvie
istekli gzlerle bakyor, neeyle glyor, du rm ad a n gevezelik
ediyordu. ey tan bile o n u n sadakatsiz bir kadn o ld u u n u
aklna getiremezdi.
E v e d n e n L e v Savvi arkadann evinde sr eli y erine
tiksindirici ey ler yem iesine sinirliydi. G e n e d e duygularnn
stesinden gelip olanlar unutabilirdi, am a karsnn b ilm e k bil
m ez gevezelikleri, glm sem eleri babahindi, koca gbek
szlerini hatrna gelirdi.
Ah, seni hergele! P atak lan a cak herifsin, biliyor m usu n?
S eni herk esin n n d e nasl rezil etm eli! diye geirdi iinden.
O an D io kliarev karsna ksa g erek len dver, delloya
arp tabancayla vurur, e lin d en gelse grevinden uzakla-
trrd. M e r m e r vazoya pis, k okm u bir ey, rnein l san
koysa nasl o lu rdu? Y a da karsnn yazaca m e k tu b u o ra d a n
alp b un un y e rin e bir kyl karsnn azyla yazlm irkin bir
iir mi braksayd?
T u rm a n o v odasnda dolarken bu gibi hayallerle kendini
avuttu, bir k yolu arad. D e rk e n , aklna gelen bir dnceyle
elini alnna vurdu. Sevinten gzleri ldad.
Tam am , buldum ! i te b u n d an iyisi olamaz!
Kars uyuyunca yaz m asasna o lu rd u , hayli d n d k te n
so n ra el yazsn b o z u p bir s r dilbilgisi yanl y ap a rak
aadaki ksa m e k tu b u yazd: Sayn Baym T c c e r Dulinov!
Bu gn 12 eyll akam n saat altsnda k en t bahesinde, amal
a rd a k yannda bu lu n an m e r m e r v az onu n iine iki yz ruble
koymacak olursan kendinizi y o k bilin. T uhafiye d k k an n
uurulcak, sen lcen. M e k t u p bitince hey e can d a n havaya
srad. Ellerini sevinle ovalayarak;
Nasl? diye mrldand. O y u n u m u b e e n d in mi? eytan
bile b u n d an iyisini dnem ez! K o rk a k tccar d u ru m u polise
bildirecek, polis d e saat altda allar arasnda pusu kurarak
m ektubu almaya gelen ahm a kskvrak yakalayacak. Kork-
mayp da ne yapsn? D u ru m anlalncaya dek bizim budala
o tu rs u n bakalm kodeste, d nya ka bucakm , anlasn... A k
lnla bin yaa, e mi!
S aatin altsna d o ru dayanam ad, kendisi d e parkn
yolunu tu ttu. D m an n n decei d u ru m u k endi gzleriyle
g rm ek istiyordu. O ra d a bir polis g rerek;
T am am ! dedi.
Am al ardaa yaklaarak bir alnn altna sindi, gzlerini
vazoya dikti, b ek lem e y e balad. Byk bir sabrszlk iin
deydi.
T a m saat altda D iok liarev kt ortaya. G e n za m pa ra
keyfinden uu yordu neredeyse. Silindir apkasn afilice e n
sesine ykm, p a lto s u n u n n n amt; yeleinin altndan
yreinin gm gm al gzkecek gibiydi. A znda pro, bir
y a n d a n da slk alyordu.
S obakeviin kim o ld u u n u anlayacaksn! B ekle, imdi!
diye sevindi T urm an ov.
D io k tiare v elini tem bel tem bel v az o n u n iine daldrd...
T u rm a n o v d a h a fazla dayanam ay arak doruldu. G zlerin i
ad am d an alamyordu... Beriki elini v azod an kk bir p aketle
birlikle kard, paketi evirip evirdi, om uz silkti, m erakla at,
bir daha o m u z silkti, yznde byk bir aknlk belirdi.
P a k e tle n kan, iki adet yz rubleydi.
D io ktiarcv paralar uzun uzun inceledi. Sonunda om uz
silkm elere ara verm eksizin bunlar M ersi! diyerek cebine
soktu.
M ersi s zn talihsiz Lcv Savvi d e duym utu. O gn
D u lin o v un d k kan nn n n d e n uzun sre ayrlmad, tehdit
e d e rce sin e yum ru un u d k k an levhasna do ru sallayarak;
K o rkak herif! Tccar bozuntusu! Zavall balina yav
rusu! dlek! Koca karnl tavan! diye svd durdu.
 M AH KEM EDE

N . ilesinde kahverengiye boyal bir dev lel binasnda

birok daire srayla hizm et grr: iftiler Birlii, Sulh Y a r
gl. Ky leri. Borsa. S eferberlik Dairesi vb... H avann
kapal olduu bir s o n b a h a r sabah b u rad a g e n e Blge M a h
kemesi geici o la ra k almaya balad. S z k onu su kahverengi
binayla ilgili o larak yerel yneticilerden biri yle n k te
yapmt:
Buras akam okullar gibi h em polise, h em milise; hem
adliycye. h em askeriyeye aktr.
Yedi dadl ocu un bir gz kr kalr, a ta s z n d e d e
belirtildii gibi, birok d e v le t k u ru lu u n u n g re v yapt bu
binann hem iinin, h em dnn devlet d a ire le rin d e alm a
yan, devlet binalarnn bakmszlna almam gzleri, i k a
rartc, k h n e g rn yle rahatsz ellii bir g erektir. G neli
b a h a r g n lerin d e bile zerine glge v urm uasna kasvetli
gzkr; m ahalledeki evlerin, aalarn bir arada, sakin sakin
uykuya dald ay aydnl gecelerd e ise ayrks, uyum suz d u
ruuyla gem iteki kt anlarndan, balanm am g n a h
larndan rahat kam, uykusuz-tneksiz bir adam gibi gze
balar, ierisi tpk dank kyl am barna b enzer. k giyimli
savclarn, jri yelerinin, soylular bakannn, evlerin de azck
k m r dum an na, d em ede k i minicik lekeye kallanam ayp
kavga karan b un ca grevlinin tavanda vzldayan vantilatre,
pis mum k okusuna, kirli duvarlara aldr etm ey iine amak
gerekir...
Blge m a h k e m e sin d e d u ru m a saat 10da balad. Yargla-
m a hzl yryo rd u, h e r k e s iini bir an n ce bitirip gitm ek is
 liyordu sanki. Kilisede ilahi okunm ad zam anlar ayinin
ab ucak bilmesi gibi dosyalar hzla gelip geiyordu yargcn
n n d e n . B a h a rd a kab a ran rm ak sularna kaplmasna bir
biri ardn da n s r k len e n insanlardan, olaylardan, sulam alar
dan, savunm alardan, dorulardan, yalanlardan dolay nelerin
olup bitliini anlam ak m m k n deildi. Saal led en s o n ra
ikiye geldiinde bir yn i yaplml: iki kii hk m l ler
b l n e 1 teslim edilmi, birinin yetkileri elind en alnp h a p
se atlm, bir kii aklanm, bir d u ru m a dosyas baka g n e e r
telenmiti.
Saal lam ikide karsn ld ren kyl Nikolay Harla-
m o v un dosyasna geildi. M a h k e m e kurulu bir nceki d u
rum ann aynsyd; yalnzca savunm an deimi, eskisinin
yerine gen, sakalsz, ak r e n k dmeli s e l r c giyen bir avukat
gelmiti.
M a h k e m e bakan;
San getirin! dedi.
O srada sank z a te n san k sandalyesine d o ru y r m e k
leydi. Elli yalarnda, dazlak kafal, tknaz, d on uk yzn kllar
brm , ko ca m a n kzl sakall bir adam d bu. O n u n a rk a
sndan e lin d e tfei, elimsiz, ufak l e fe k bir asker yryordu.
T a m sank sandalyesine yaklatklarnda m uhafzn b a
ndan ufak, am a lalsz bir olay geli. A skercik tkezley erek
elindeki tfei drd, am a onu havada kapl, bu srada dizini
dipie vurdu. Dinleyiciler gltler. Y a dizinin acm asndan
ya da ulandndan, k k askerin yz kpkrmz kesildi.
Sann sorgulanm asndan, jri yelerinin saa-sola gidi
gelilerinden, mbairin birilerini durum ay a armasndan,
tanklarn and im esinden so n ra iddianam enin ok unm asna
geildi.
D ar om uzlu, sar yz plaslerli, zayflktan niform as
b e d e n in e bol g elen yazm an (kalip) zayf gsn zorlam aktan

1 Sibiryaya srgne gnderilenlerin bl. ( .N .)

k o rkuy orm u gibi, vzltya b en z e y e n sesini ne ykseltip ne
alaltarak iddianameyi kilisedeki zangolar tarznda te k d ze
ok u m ay a balad. A d a m h er duraklad n da yargcn te p esin
deki v a n tila t r n vrlts duyuluyor; b u da salo nun sessizliine
uyku verici, uyutu rucu bir etki katyordu.
Ya hi d e gekin olm ayan m a h k e m e bakan son d erece
yorgun gzkyordu. A dam miyoptu, k o ltu u n d a kprd a
m adan, elini alnnn n n d e tu ta ra k o tu ru u n d a n gzn g
ne na kar siper ettiini sanrdnz. H e m vantilatrn,
hem yazm ann sesinin vzltsna kaplm; bir eyler dnd
belliydi. Y a z m a n bir sayfay bitirip b r n e gem ek iin k k
bir ara v erdiinde o tu rd u u y erde silkindi, uykulu gzlerle din
leyici kalabaln szd, yanndaki bir jri yesinin kulana
eilerek;
M atvey Petrovi, siz D e m y a n o v un h a n n d a m kalyor
s u n uz? diye sordu.
Beriki d e uyk usundan uyandrlm gibi irkildi.
Evet, o ra d a kalyorum.
G e l e c e k s e f e r b e n d e o ra d a kalacam. Tipyakovun h a
n hi d e r a h a t deil. B t n g ec e grlt, am ata. Kaplar a r
pyor, insanlar ksryor, ocuklar alyor... nsan doru-d-
rst uyuyamyor bile.
G zel, bakml sakal, altn ereveli gzl olan, e tin e
dolgun, semiz, e s m e r yzl savc yanan y u m ru u n a dayam
o t u r u r k e n B ay ro n un Kainini okum aktayd. G zlerind e
doym ak bilmez bir m era k ve dikkat vard, kalar gitgide yukar
kalkyordu. A ra d a bir k o ltu u n u n arkasn a yaslanyor, kaytsz,
baklarn evresinde dolatryor, sonra g en e kitaba dalyor
du. S av u n m an kalem inin kt u c u n u m asann s t n d e gezdirip
ban hafif y an a e e re k derin d erin dn yo rdu. G e n
y z n n kprtsz, s o u k d u ru u h e r g n ayn m asada o tu ru p
ayn insanlar grm ek, ayn d u v arla ra b a k m a k z o ru n d a kalan
rencilerin ya d a devlet m em urlarn n kasvetli y z n anm
satyordu insana. A z so n ra yapaca sav unm an n o n u heye
canlandrd sylenemezdi. Savunm asnn ne n em i olabilirdi
ki zaten ? B aro bakanlnca verilen grev gerei hazrlad
ruhsuz, can skc savunmay cok u duym adan jri yelerinin
n n d e okuyacak; yamurda, a m u rd a istasyona gidip o ra d an
il m erk e zin e yollanacak; verilen yeni bir grevle baka bir
ileye gidip yeni bir savunm a hazrlayacakt. A m an n e skntl
'!
Sank balangta saygsndan azn yeniyle rte r e k sinirli
sinirli ksrd, yz hey ecandan sararp soldu, am a d urum a
salon u n u n sessizlii, tekdzelii, skntl havas o n a da g e e
rek zam anla dinginleti. Yarglarn niform alarna, jri yele
rinin yorgun yzlerine b n bn bak a rk en aknlk iinde
gzlerini krptryordu. T u tu k lu olara k hapisle kald srada
hayal ellii, m a h k e m e d e karlaaca davran biimi, yarg
lanm a sreci o n u hayli kayglandrmt. imdi yrei tm yle
rahatl. B eklediinden bam b ak a eylerle karlamt burada.
C inayetle sulanacandan k o r k a r k e n n e rk tc yzler g r
m, ne ar szler iitmi, n e kt yazgsyla ilgilenen biri ol
mu, ne d e biri kp y z ne m erakla, dik dik bakmt... I k a
rartc p e n c ere le re, duvarlara, yazm ann sesine, savcnn d u r u
una devlet dairelerine zg bir umursamazlk, adam sendeci-
lik havas sinmiti, b t n g rd buydu. Sanki cinayet ilen
mesi sradan bir olayd, o n u yarglayanlar da canl insanlar
deil, kim senin bilip grmedii kurulm u bir makineydi.
Dinginlie kavuan kyl bilmiyordu ki, h astan e lerd e
lm olaylarna alld gibi b u ra d a da insan yazgsnn cil
veleri kanksanmt, am a asl bu m akine vurdum duym azl
nda onun felaketi, d u ru m u n u n korkunluu yatyordu. S a n
dalyesinde ra h a t ra h a t oturaca y erde ayaa kalkp dil dkse,
gz ya ak tarak yardm istese, pimanln bildirerek ba
lanmasn dilese btn bu abalar kayaya arpan dalgalar gibi
kanksanmla, sinirlerin krlen m e sin e arpp p aram p ar a
olacan bilmiyordu.
Y a zm an iddianameyi bitirince m a h k e m e bakan hi
ned e n y okken m asann stn eliyle siler gibi yapt, gzlerini
ksara k sana uzun uzun bakt, so n ra uyuduk bir sesle;
Bay sank, 9 haziran akam karnz ld rm olm anz
d a n dolay suun uzu kabul ediyor m usunuz! diye sordu.
Ayaa kalkan sank ceketinin n n ilikleyerek;
Hayr! diye kesin yant verdi.
B u n u n ardn dan byk bir hzla tanklarn d in len m esine
geildi. ki kyl kadn ile b e e r k e k v e ilk soruturm ay yap an
beki sorguland. Kyden ta b u ralara y r d k te n s o n ra bir de
tank o d a s n d a bek letilm ek ten bitkin den, slleri-balar
a m u r iindeki bu insanlar aa yukar ayn eyleri sylediler.
Yorgun, s o m u rtk an tanklarn anlattklarna g r e H arlam ov
karsyla gl gibi geinip gidiyordu, onu b t n kocalar gibi
yalnz kalay ektii zam anlar dverdi. H azirann d o k u zu n d a
gne battk ta n so n ra kars kafatas paralanm olarak b u lu n
m utu, yannda d a kan gl iinde bir balta duruyordu. Ac
olay kendisine h a b e r v erm ek islediklerinde o n u n e evde, ne
d e darda bulabilmilerdi. B tn kyde aramlard onu, am a
m e y h an e lerd e d e yoklu, tandk evlerinde de. iki gn o r t a
lktan kaybolduktan s o n ra st-ba yrtk, yz soluk, tir tir
titreyerek kendiliinden m uhtarla kagelmiti. H e m e n e l
lerini balayp h a p s e atmlard.
M a h k e m e bakan sana sordu:
C in ay etten so n ra iki gn nereye kaybolduunuzu
syleyebilir misiniz?
Krlarda gezdim. Y e m e d e n , im eden dolatm...
Karnz siz ldrm ediinize g re niin gizlendiniz?
K orktum . K od e se tkacaklar diye o rtaya kmadm.
Ya! O tu ru n yerinize!
le n kadnn otopsisini yapan ile tabibi sorguya ekildi
son olarak. D o k t o r o topsi tu tan a n d an h atrn da kalanlar ile
o sabah durum aya gelirken dndklerini ak tard ifadesinde.
M a h k e m e bakan d o k to ru n koyu re n k gcr gcr yeni takm
giysisine, k kravatna, dudaklarnn kprdanm asna dikkatle
b a k a rk e n kafasnda u d n c e dolayordu: imdi h erkes
ksa setre le r giyiyor. Oysa d o k t o r u zun bir giysi diktirmi. ok
m era k ettim, niin yle yapt acaba?
Bakan arkadan birinin izmelerini gcrdatarak yaklat
n duydu. M asadan bir ey alan savc o srada kulana eildi,
yle fsldad:
Mihail Vladimirovi, s o rg u yargc temiz bir i y a p m a
m. Sann z kardeinin, m u h tarn ifadelerini alm adan o lur
mu? Dosyaya yazdklarndan da p e k bir ey anlalmyor...
Bakan koltu un un arkasna yaslanarak iini ekti...
N e yaparsn!.. K um saati gibi yava i gryor adamlar.
Bunlarla ba edilmez.
ey... dikkatimi ektii iin sylyorum... Dinleyiciler
arasnda n srada o tu ra n , sa d a n nc kiiye b akar msnz?
Tiyatro oyuncusuna b en z e y e n u adam! ilenin p ara b a b a la
rndan biridir. T a m be yz bin rublesi var!
Ya! O tu ru u n d a n h ib clli olmuyor... ey, azizim, d u ru
maya ara versek mi ?
Bu dosyay bitirelim de o n d a n sonra.
Eh, nasl isterseniz...
B akan ile tabibine d n d .
D e m e k oluyor ki, kadn ann da lm.
Evet, beynin nem li d e r e c e d e hasar grmesi s o n u n d a
anszn gerekleen bir l m olaydr bu.
T abibin sorgulanm as bitince m ah k em e b akan savc ile
savun m an arasnda o rta la m a bir y ere bakarak;
Szlerin soraca s o ru var m? dedi.
Y e n id e n okum aya dalm bu lu n an savc gzn k itab n
dan ayrmakszn ban o lu m suz anlam da sallad, av ukat ise
uykudan uyandrmlar gibi irkildi, k s re re k u s o ru y u sordu:
D ok to r, ltfen syleyin! Y a ran n byklne b ak a ra k
sulunun o sradaki ruh sal d u rum uy la ilgili nasl bir yargya
varrdnz? D e m e k istiyorum ki, yarann bykl sann bu
eylem de kkrtlp kkrllmad k o n u s u n d a bir ip ucu verir
mi?
B akan uykulu gzlerini kaytszca sav un m an a evirdi.
Savc K aininden bir an ko parak b ak a n a bakt. kisi de
yalnzca bakm akla yelindiler; yzlerinde n e bir glm sem e,
n e aknlk, n e d e m era k vard.
D o k t o r ezilip bzlerek;.
Verebilir, dedi. S ulunun baltayla vurmas srasnda...
hmn... d arb en in gc g z n n e alnrsa... ey... beni ba
layn. s o ru n u z u tm yle anlam deilim...
S avun m an s o ru su n u yinelemedi, yanl alamayna da
zlmedi. Belli ki byle bir soru bir an zihn ine taklm; salo n
daki sessizliin, can skntsnn, vzldayan v an tilat r n e t
kisiyle bu s o ru azndan kavermili.
Tabibin sorgulanm asnn ard ndan m a h k e m e m addi k ant
larn in celen m esine geti. Y e n in d e k an lekesi b u lu n a n ky
l nn kaftan ele alnd en bata. L e k e n in olumasyla ilgili
s o ru s o ru ld uu nda b u n a H a rlam o v u n yant yle oldu:
Bizim karnn l m n d e n g n n c e k om u m u z P en -
kov atnn kann ektirdiydi. Y ardm e t m e k iin b e n d e yann
daydm... i le o srada bulam olacak.
A m a P en k o v atnn kan alnrken senin o ra d a b u lu n
d u u n u anmsamyor.
B una bir ey diyemem.
O l u r u n yleyse!
Sra yal kadnn l m n e n e d e n o lan baltaya geldi.
Sank;
O balla benim deil! dedi.
Kimin yleyse?
Bilemem... B enim baltam yoktur...
Ballasz kyl o lu r mu? Birlikle kzan onardnz
k o m u n u z Ivan Tim ofeyi bu balla sizin, diyor.
 O n a aklm ermez. Yalnz ben Ulu T anr n n d e yemin
ederim ki (H arlam ov elini n e uzatp parm aklarn at), b e
nim hibir zam an baltam olmad. Benim buna b e n z e r kk
baltam vard, olum P ro h o r kaybetti. B u ndan iki yl nceydi,
daha ask e re gitmediydi, arkadalaryla odu n kesm eye km
lard, o ra d a drm...
Peki, oturun!
Yargcn o n u n sylediklerine inanmamas, konumasn
yarda kesmesi besbelli H a rla m o v u kzdrmt. Adamcaz
gzlerini krptrmaya balad, akaklarnda krmz lekeler
olulu. B oynunu uzatarak;
te size yemin ediyorum! dedi. In a n n n o anz olum
P r o h o r a sorun. P rohor, bizim baltay ne yaptn, oum?
Sank bu soruyu muhafza serte d n e re k to k bir sesle
sorm utu.
Bu ne raslanl? O lacak ey deildi! M a h k e m e salonuna
ar bir sessizlik kt. H e rk es sanki otu rdu u y erde pusmu,
ufalp klmt. Z ih inlerde korkun, gereklii m m k n o l
mayan ayn d nce akt. Byle uursuz bir raslanl olabilir
miydi? K im se kafasndan geen dnceye inanm ak islemiyor,
adam n szlerini yanl iittiini sanyordu.
Ba yarg;
Bay sank, m uhafzla k o n u m ak yasaktr... dedi abuk
abuk.
Kim se muhafzn yz ne bakm aya cesaret edem edi; k o r
ku, m askeyle gizlenmi gibi kimseye g r n m e d e n salonu n iin
d e n geip gilti. icra m em uru y erin d e n kalkt, ayaklarnn ucuna
basp kollarn iki yana aarak sessizce dar kt. Bir dakika
son ra askerlerin n b e t deiimini andran, ayak patrtlaryla
kark k on um alar ykseldi salonda.
Y arglar balarn dorulttular, bir ey olm am gibi d a v
ra n a ra k durum ay srdrdler.
 SIRADII BR ADAM

G e c e n i n saat biri. Yal bir kz olan e b e M arya P etro v n a

K okina'nn evinin kapsnn n n d e kaputlu. kukuletal, silin
dir apkal, uzun boylu bir adam durm aktadr. M evsim lerden
gz, o n e d e n le karanlkla adam n elleri, yz seilmiyor, ama
ksrm esin den , ngran ipini ekiinden o n u n etkileyici,
sayg uyandrc, oturakl biri olduu anlalyor. ngran
nc almnn ardndan kap alyor v e M arya P etro vna
gzkyor kapda. Kadn entarisinin stne bir e rk e k paltosu
alm. E linde tu ttu u yeil abajurlu kk lam ba illi, uykulu
yzn, b a rt s n n altndan kan, seyrelmi kzl salarn
yeile boyam akla.
E b e hanmla grebilir miyim? diyor adam.
E b e benim. N e istiyorsunuz?
A d a m ieri girince M arya P e tro v n a boylu poslu, ya hayli
ilerlemi, sert yzl, geni favorili, yakkl bir e r k e k g ryor
karsnda.
B akanlk yazmanym, adm Kiryakov. K arm iin g t
recektim sizi. Y alnz acele e tm e m iz gerekiyor.
Peki, imdi giyinir gelirim. Beni salonda b e k le r misiniz?
Kiryakov k a p u tu n u karp salona giriyor. Lam bann a b a
ju ru n d a n klflar yamal ucuz mobilyalara, acnacak d u r u m
daki ieklere, sarmaklarla r l kapya, p e n c e re kasalarna
yeil k vurm akla. S alonun havasm sardunya ve fenol asil
k oku su doldurm u. Y a b an c bir erkein karsnda utan m
asna rk e k rk e k tkrdyor d u v ar saati.
zerini giymi, y zn ykam, dinlemi bir hald e be
dakika sonra salona giren M arya Petrovna;
 Ben hazrm! Gidelim! diyor.
Evet, h e m e n gitmemiz gerekiyor. Ha, aklm a gelmi
ken, h o g r n z e snarak soraym: cretiniz nedir?
M arya P e tro v n a u ta n g a utang a glmsyor.
N e diyeyim imdi size? Siz ne verirseniz...
Kiryakov souk bir bakla, kprtsz bakyor eb e n in y
zne.
B en byle eyden holanm am . n c e balan anlam a
lyz. N e b e n sizden fazla alaym, ne d e siz benden... S o n u n d a
herhangi bir anlamazlk olmasn diye b u n u imdiden k o n u
alm.
G e r e k le n bilmiyorum. Bizim belirli bir cretim iz y o k
tur.
Kendim alan birisiyim, o n e d e n le em e in d e erini bi
lirim. Hakszl sevmem. Size g erein den az d e m e k de, b e n
d e n fazla p ara islem eniz d e ayn d e r e c e d e z e r beni, o n u n iin
b u k o n u d a srar ediyorum.
D u ru m a g re deiir alnan cret.
Hmn!.. Anlalm az bir ikircik iindesiniz, bu d u ru m d a
creti b e n saptayacam. Size iki rub le derim.
Y z kzaran M arya P etro v n a birka adm geriledi.
D a h a n eler? Biraz insafl olun! S ylem ek ten u lan y o
rum am a iki rub le alm aktansa hi alm am ak d a h a iyi... Be ruble
d ey in hi olmazsa.
ki rubleden bir kapik fazla olmaz! N e sizden bana, ne
b en d e n size!
C annz nasl isterse, am a iki rubleye gelmem!
Y asa karsnda gelm em ezlik edemezsiniz!
Ben d e para alm ada n gelirim.
Bedava gelmenizi islemiyorum. H e r em ein karl
denm elidir. K endim alan biriyim, bu b yle olmaldr.
M arya P e tro v n a kestirip atyor:
iki rubleye gidem em . cret almayaym canm... N e o l
mu...
 Bu d u ru m d a sizi b ou n a rahatsz ettim. ok zgnm .
Sayglarm sunarm, bayan!
K iryakovu kapya k adar uurlayan ebe;
Byle davranm anza bir anlam verem edim , diyor. M a
dem be ruble d e m e k istem iyorsunuz ruble o ls u n bari.
Kiryakov kalarn alyor, iki dakika kadar gzlerini yerde
bir n ok tay a dikip ciddi ciddi dnyor, s o n u n d a Olmaz!
diyerek dar kyor. Bu d u ru m a ararak u tan ta n yz
kzaran e b e ise kapy arkadan s rg led ik ten so n ra odasna
ekiliyor. Y a ta rk en , Yakkl, etkileyici bir adam , g elg eld im
davranlar o k tuhaf. N e yapalm, kendisi bilir! diye ge i
riyor iinden.
D aha yarm saat g e m e d e n kapnn ngra y enid en a
lyor. Kapy anca karsnda g e n e K iryakovu g r y o r M arya
P etrovna.
Aklmn ermedii bir d u ru m var, diyor adam. N e ecza-
nedekiler, ne g ece bekileri, n e d e a p a rtm a n kapclar e b e
lerin adreslerini bilmiyorlar, ister istem ez sizin ko ulu nuzu k a
bul edeceim . rubleye raz oluyorum . A n c a k n c e d e n uya
ryorum sizi, e v e hizmeti tu tark e n , ksacas birine i yaptrr
k en b u n u n bilim inde b e n d e n bahi filan istenm esine karym.
Balan anlaalm! H e rk e s h a k etliini almal! T a m a m m?
A d a m n tekdze, bir l k o nu m alarnn canna tak
ettiini hisseden M arya P e tro v n a ii fazla u z a tm a d a n yeniden
giyinip o n u n la birlikle sokaa kyor. D arda durgun, souk
bir hava vardr. P uslan fe n erlerin klar belli belirsiz
g zk m ek ted ir. Ayaklar altnda vck vck e d e n bir amur.
Ebe sana-soluna bakyor, bir arab a gremiyor.
Gideceim iz yer uzak m?
Hayr, yakn...
Bir so k a k geiyorlar, kincisini, ncsn... K iryakov un
adm atlarnda bile bir arballk, oturakllk vardr.
E b e kadn;
H ava n e k a d a r kt! diyerek k o n u m a k iin laf atyor.
 A m a berikinden t yok. H e p suskun yrrk en kuru yer
lere basp lastik ayakkablarn slatmamaya alt gzden
kamyor. U zun bir yry s o n u n d a bir evin kapsndan ieri
giriyorlar, b u ra d a n gzel denmi, byk bir salon gzkyor.
D o u m yapacak kadnn odasna geiyorlar; tek bana bir
oraya, bir buraya koturan, b n , rk e k a kad nd an baka
ortalkta kimseye Taslamyorlar. O y sa doum yaplacak bir e v
de yal kadnlardan, ak rab alard an geilmez. A kadn d u r
m adan iini ekm ekledir.
saat geiyor aradan. M arya P etro vna doum y apan
kadnn baucunda o tu ru rk e n o n a bir eyler fsldyor, iki k adn
y ak n d an tanp birbirlerine snyorlar; u n d an -b u n d an k o
num alar. dedikodular, ah e k m e ler balyor.
E be kadn d o uran kadna;
Fazla k o n um am anzge rek ir! d e rk e n b iry a n d a n da o n a
soru y ad rm aktan geri durm uyor.
te oda kaps alyor, kurum lu kurum lu Kiryakov giriyor
ieriye. A d am bir iskemleye k e rek favorilerini svazlyor. Bir
sessizlik kyor ortala. E b e k adn o n u n vurdum duym az,
yakkl yzne b ak a rk en bir eyler syleyecek diye bekliyor.
A nc ak berikinden t kmyor gene, oturdu u yerde h e p d
nyor. D a h a fazla dayanam ayan e b e kadn konum aya kendisi
balyor, genelde d o um sonrasnda sylenen u szleri syl
yor:
o k kr, bir ocuk d ah a geldi dnyaya!
Evet, ho bir ey. A ncak ie baka bir adan b ak a cak
olursak yeni bir ocuun dnyaya gelmesi yeni bir m asraf ka
ps dem ektir. yle ya yeni doan ocuklar karn tok. giyinik
gelmiyor dnyaya...
D o u m yapan kadnn y zn de bakalarndan izin al
m adan, heves u ru n a canl bir varlk dnyaya gelirmiesine
bir sululuk duygusu beliriyor... Kiryakov iini e k e re k ayaa
kalkyor, ar ar o d a d a n uzaklayor.
E b e kadn adam n hanmna;
 Nc biim bir adam bu? diye soruyor. N e yz glyor,
ne bir ey... ok da sert.
Beriki onun h e p byle olduunu sylyor. o k d r s t
m. herkesin hakkn gzetirm i, saduyuluymu, ll ve
tutumluymu. B unlara sradan lm l insanlarn katlanm as
epeyce zorm u ama. Hsm akrabas o n d a n ellerini ekmiler,
hizm etiler bir aydan (azla dayanam yorm u, tek d o s tu y o k
mu. kars olarak kendisi, ocuklar k o rk u d a n parm aklarn
bile oynatamazlarm... Aslnda kimseye bard, kavga kar
d filan yokmu, erd em leri k usurlarndan fazlaym, g e n e de
ev d e n gidince h erk es ra h at bir soluk alrm. Niin byle
oldu u nu kendisi d e anlamyormu.
Kiyakov yeniden yatak odasna girerek;
L eenleri iyice ykayp kilere koysun a kadn, diyor.
ieleri de kaldrmal; bakarsn, bir gn gene gerekir.
A dam n syledikleri ok sradan, basit eyler, gelgelelim
e b e kadn bu szlerd en rperti duyuyor. O n d a n korkm aya
balyor, ayak seslerini duyunca iine bir titrem e geliyor.
Sabahleyin evine gitmeye hazrlanrken Kiryakovun kk
olunu yem ek o d a sn d a ay ierken gryor. Sa yeni kesil
mi, soluk yzl, o rta o k u l rencisinin karssnda dikilen
babas ona ll, dzgn sesiyle unlar sylem ekledir:
Y e m e k yemesini becerdiine gre almasn da b e c e r
melisin. Bak imdi bir lokma yuttun. Bu lokma parayla saln
alnmtr, para ise alarak kazanlr. Y e m e k y erk en bunlar
dn.
E b e kadn ocuun salak yzne bakyor, o d ann hava
snn bile bu konum aya dayanamadn dnyor. Bu
srad adam n varlna katlanam ayan duvarlar n eredey se
stne yklverecckmi gibi geliyor. K o rk u d a n fllracakm
gibi oluyor, adam a kar duyduu nefretle knn kapt gibi
ap a r to p a r dar atyor kendini.
Y ar y olda e b e cretini almadn anmsyor, d u ru p bir
sre dnyor, bo ver anlamna elini sallayarak y r m e
sini srdryor.
 BATAKLIK

K a r gibi beyaz n iform a giymi gen bir subay atnn s

tn de zarif biimde iki yana sallanarak M.E. R o tte y n v e
H alefleri iki fabrikasnn geni avlusuna girdi. G n e te m e
nin ydzlarnda, kayn aalarnn beyaz gvdelerinde, avlunun
urasna-burasna atlm krk c a m ynlarnda neeyle l
dyordu. H e r eyde salk dolu, aydnlk bir yaz g n n n g
zellii vard. K r p e o tlar durduklar y erd e kpr kpr ediyorlar,
d u ru gkyznn maviliine gz krpyorlard sanki. Kirli tula
yaplarn irkin g r n ile insann b u ru n direini kran alkol
kokusu bile havann gzelliini bozm aya yetm iyor gibiydi.
T e m e n n eeyle eyerden aa atlad, atn k o up gelen adam a
teslim etti, parmayla ince k ara byn b u ra ra k b yk k a
pdan ieri girdi. H a ra p g r n l olm akla birlikte aydnlk, yol
halsyla deli m erdiveni trm annca karsna kan yalca,
d u ru u kibirli bir hizm etiye karln uzatt.
H izm eti elin de k artla e v sahibinin odasna gid erk en
zerindeki yazy o kud u: A lek sa n d r Grigoryevi Sokolski. Bir
dakik a so n ra geriye d nd ; te m ene, rahatszl y z n d e n
hanm efendinin kendilerini kabul edem eyecein i syledi.
Sokolski tavana bakt, alt dudan biraz uzatarak;
o k yazk, diye sylendi.
S o n ra d a h a canl bir sesle;
L tfen gidip S u zanna M oiseyevnaya bir d a h a syleyin!
Kendisiyle m u tlak a g rm em gerekli. Birka d akik ad a n fazla
zam ann almayacam. Israrm dan dolay b eni ho grsn d e
di.
Hizm eti b ir o m z u n u silkip tem b el tem b el yrd. Biraz
so n ra geri d nd , iini ekti.
 Peki, buyurun!
T e m e n hizm etinin arkasnd an ze nle denm i, be-alt
geni o d a d a n geti, bir salon dan yrd, en so n u n d a byk,
k a r e biiminde bir o d a y a vard, ieri g ire r g irm ez o d adaki bitki
bolluu, tiksindirici d e r e c e d e keskin yasem in k ok usu o n u
artt. Bitkiler d uvarlar boyunca sr sra uzanyor, p e n c e r e
cam larna trmanyor, salkm salkm tavandan sarkyor, k e
lerde kvrlyordu... Buras, iinde yaanlan bir o d adan ok bir
ieklie benzetilebilirdi. stelik arkular, kanaryalar, saka-
kular bitkiler a rasn d a cvldaarak uuuyor, p at pat p e n
cerelere arpyordu.
T e m en rleri p e lte k syleyen nlayc, ho bir kadn
sesiyle irkildi:
Sizi b u ra da kabul ettiim iin k u su ru m a bakmayn! D n
e p e y ba ars ektim , b u g n g en e armasn diye o d a m d a n
ayrlmamaya alyorum. Evet, n e istediinizi syleyin ltfen.
i e ri girdii kapnn tam kasnda, yallarn sevdii byk
bir ko ltu k ta ban geriye, yasta yaslam, z e rin d e in ii
pahal bir sabahlk, ba alla sarl bir kadn o turm aktayd . El
rg s aln arasn dan yalnzca uzun, soluk, sivri, hafife
kemerli bir burun ile k ocam an, tek siyah gz grlebiliyordu.
G eni sabahl boynu nu, bed e n in i gzlerden saklam akla bir
likte biimli eline, nlayan sesine, burnu na, iri g z n e bak
lacak olursa kadn yirmi alt, yirmi yedi yalarnda v ar ya da
yoktu.
T e m e n m ahm uzlarn akrdatarak;
Sizi g rm e k iin bu k adar srar ettiim iin beni b a
layn, dedi, izin verirseniz kendim i tantaym: A lek sa n d r
G rigoryevi Sokolski! B uraya kuzenim, k o m u n u z A leksey
vanovi K riu k o v un bir ii iin...
S u zann a M oiseyevna te m en in konum asn yarda kesti:
Ah, biliyorum. K riu k o v u yakndan tanrm. B uyurun,
o tu ru n . K arm da ko ca m a n bir eyin dikilip d u rm asnd an
holanm am .
 T e m e n m ahm uzlarn bir kez daha akrdatp o tu rarak
konumasn srdrd:
Kuzenim size bir dileini iletmemi istedi. Topra bol
olas babanz kendisinden geen k yulaf alm, fazla bir ey
tutm ayan bo rcu karlnda senet vermi. S enedin sresi bir
hafta sonra doluyor. K u zen im senedin e e r m m k nse bugn
denm esini istiyor.
T e m e n bunlar sylerken yan gzle evreyi kolaan
ediyordu.
G e r e k te n ben yatak odasnda mym? diye dnd.
D a h a gr, yksek bitkilerin bulu ndu u bir kede, cen aze
iin hazrlanm izlenimi v eren p em be cibinlik altnda bir
karvola vard. Y a ta k top lan m ad an ylece braklmt, iki
koltuun zerine atlveren birtakm kadn giysileri st ste
yn halinde duruyor; etekler, kollardan sarkan b u ru u k d a n
teller yerdeki halya srnyordu. O rtala salm bir sr
eritler, sigara izmaritleri, karam ela katlar vard. Karyolann
altndan yan yana dizilmi kadn ayakkablarnn sivri, kl
burunlar gzkm ekteydi. T e m en odadaki keskin yasemin
ko kusu n u n ieklerden deil, yataktan, altndaki ayakkablar
dan geldiini dnd.
S u zann a Moiseyevna;
S enedin tutar ne kadard? diye sordu.
iki bin yz ruble.
Yahudi kznn b r g z de ortaya akt.
Oho! A m m a d a okmu! Bir d e b an a fazla deil diyor
dunuz. Neyse... B orcum u ha imdi demiim, ha bir hafta
sonra, benim iin fark etm ez. Aslnda babam n l m n d en
beri son iki avdr o kadar bor dedim, yle can skc ilerle
uratm ki, bam dnyor. A v ru p a ya gitmem gerek, oysa
beni budalaca eylerle uratryorlar. Votkaym, yulafm,
senetmi, faizmi... (Bunlar sylerken gzlerini hafife kap a
mt.) B t n bu iler benim bamda. Dn az kalsn tekel
m e m u ru n u kovuyordum . Bay Tralcs diye tutturm u... O n a
dedim ki, Trales den ilen e adam her kimse T an r helasn v e r
sin! Ben yle birini tanm yorum . B un un zerine elimi p p
kl. ey. bakn, u sizin kuzeniniz iki ay d ah a b ekley e m ez mi?
T e m e n gld.
Ah, ne insafszca bir soru! Kuzenim iki ay deil, bir yl
da bekleyebilir, am a ben bekleyem em . Size aka syleyeyim,
bu uramalarm h ep kendim iin. N e pahasna olursa olsun
para bulmam gerekiyor. K uzenim e gvenmitim, terslik bu ya,
o n u n da elinde p ara kalmam, ile bu yzden kap kap dolap
on un alacaklann topluyorum . A z tince bir ortak kylye
uramtm, imdi sizin evinizde bulunuyorum , sizden knca
kim bilir daha nereye gideceim!.. T a ki be bin rubleyi to p la
yana dek... vlesine paraya gereksinm em var ki!
A m an canm, sizin gibi gen bir adamn parava ne
gereksinm esi olabilir? H ovardalk m yaptnz, k u m ard a m
tld n z? Y oksa evleniyor m usunuz?
T e m e n glerek hafife k olluu nd a doruldu, m a h m u zla
rn akrdatt.
T am bildiniz! G e r e k le n evleniyorum.
S u zan n a M oiseyevna k o n u u n u uzun uzun szd, yzn
ekitti, gs geirerek mendilini aram aya balad.
Anlam yorum , bu insanlar niin ev len m ek islerler! Y a
am bylesine ksayken, zgrln azlndan yaknrken bir
de kalkarlar, bakasna balanm aya can atarlar!..
H erkesin bak as baka.
Oras yle... herkesin k en d in e gre bir bak as vardr.
Peki, evleneceiniz kz yoksul mu? Yani sevdiiniz iin mi ev
leniyorsunuz? Ayrca n e d e n d rt bin, bin deil de be bin?
T e m e n Kadnn am m a da uzun dili var? N e o k soru
soruyor? diye dnd.
D u ru m u: Bir subay yirmi sekiz yandan n ce ev-
lenem ez. G e n e de e v len m e k islerse ya o rd u d a n ayrlr, ya da
be bin rublelik gvence g sterm ek zorundadr.
Ha... imdi anladm. D em in, herk esin k e n d in e gre bir
 bak as var, demitiniz... Nianlnz ei b u lu n m az gzellikte
bir kz olabilir. G e n e de akl banda bir erk ein bir kadna
balanp m r boyu o n u n la yaayabileceini aklm almyor.
ldrseniz d e almaz... T a n rya kr, yirmi yedi yldr
yayorum, katlanlabilir bir k adna Taslamadm sylesem
inanr msnz? Karlatklarmn hepsi d e ya nazn e k tirm e k
ister, ya ahlakszdr, ya yalanc... B en yalnz hizm etilere, a
kadnlara ayorum kapm, bu nlarn dnda nam usluluk
taslayanlar sem tim e sokm uyorum . T a n rya kr, z a te n on lar
da b e n d e n n e f re t ederler, kapm almazlar. Diyelim, byle
birisi b end en para isteyecek olsa kendisi gelmez, kocasn
gnderir. Sakn, g u ru ru n a yedirem edii iin byle yaptn
sanmayn! Hayr, dlekliinden, bana bir o r a p re rim diye
korktuundan... Evet, b e n d e n n e f r e t etm elerinin n ed enin i o k
iyi anlyorum. D aha n efret etm esinler mi? H epsin in de
foyalarn m eydana karyorum; T a n r dan da, insanlardan da
saklamaya altklar eyi gzler n n e seriyorum. B e n d e n
nasl nefret etm esinler? H e rh a ld e hakkm da size sylem edik
lerini brakmamlardr.
B urada daha yeniyim, o bakmdan...
Y ok camm!.. G zlerin izd en okunuyor. Kuzeninizin
kars sizi iyice doldurm ad m sanki? G e n bir adam bylesine
k o rk u n bir kadnn evine yollarken kulan b k m e d e n olur
mu? H ah ha! Gleyim bari! Ee, k uzeniniz nasl? N e yiit bir
kuzeniniz var! yle yakkl bir adam ki! Kilisede b irk a kez
grdm . Niye b an a yle bakyorsunuz? Kiliseye sk sk giderim
ben. H erkesin T a n r s ayndr. re n im g rm bir insan iin
nemli olan d g r n deil, kafasndaki dncedir. D o ru
sylemiyor m uyum ?
T e m e n glmsedi.
O ras yle.
E vet, d n ce d ir nem li olan... ey, grdm k a d a
ryla k uzeninize p e k benzem iyorsunuz. Siz d e yakklsnz,
ama kuzeniniz d a h a yakkl. Birbirinize b e n z e m e m e n iz garip
deil mi?
Niin g arip olsun? K a rd e ocuklaryz biz, karde
deil...
D o r u ya... D e m e k , paray b u g n alm anz gerekiyor.
Niye ille b u g n ?
iznim b itm e k z e re d e o n u n iin.
S u z a n n a M oiseyevna iini ekti.
E h, n e yapalm ? M ad e m yle... vereyim paranz. A m a
s o n ra d a n bana lanet okuyacanz adm gibi biliyorum. E v le n
d ik ten s o n ra karnza kzdnzda, u pis Y ahudi kars bana
paray verm eseydi, imdi ku gibi zg r olurdum ! diyecek
siniz. Nianlnz gzel mi?
Eh, gzel saylr.
Hibir zellii o lm am ak tan sa gzellii filan olsun bari.
G e n e d e d ny ann en gzel kadn bile kocasna b o kafa
llnn karln deyem ez.
T e m e n ac ac gld.
z g n bir gr! K endiniz kadn o ld u u n u z halde
kadnlardan n e fre t ediyorsunuz.
S uzan n a glmsedi.
Kadnmm... T an r beni bu kalba so k tu diye b enim
b u n d a n e suu m v a r? Siz byklarnz old u u iin n e d e r e c e
suluysanz b en im suum d a o kadar. K e m a n k u tu su n u kendisi
sem ez ki... B e n davranlarm beenirim, ama kadn ol
d u u m u aklm a getirdikleri za m a n h e m e n k en d im d en tiksin
meye balyorum. imdi biraz dar karsanz giyineceim.
Beni salonda bekleyin.
T e m e n dar kt ve kar kmaz, ban d n d re n ,
boazn gcklayan ar yasem in k o k u s u n d a n k u rtu lm a k iin
derin derin solu k ald. Hayli aknd. ev resine baknarak,
N e garip kadn! Akll-uslu laflar ediyor, am a fazlaca ak
szl... R u h hastas mdr, n edir? diye d nd .
i in d e b u lu n d u u salon lkse, g n n m o d asn a z e n ile re k
zengince denm i bir yerdi. D u varlard a Nis ve R e n grn tl
koyu r e n k k a b a rtm a tabaklar, m asalarda tun antikalar, Ja p o n
ii heykelcikler vard. A m a b t n bu. modaya, lkse uyma
abas yaldzl kornilerin, iekli d uvar katlarnn, gz alc
kadife m asa rtlerinin, ar ereveler iindeki k t ta
basmalarn bas bas baran zevksizliini rtm eye yelmiyordu.
stelik bir eylerin eksik olduu, baz fazlalklarn d a atlmas
gereklii izlenimi veren, lam am lanm am lk ve tk lklk
havas vard h er eyde. Belli ki, bt n bu eyalar uygun
frsatlarda m ezat yerlerinden saln alnmt.
T e m e n kendisi de zevklen filan anlayan bir adam deildi,
gelg eld im o bile salonun eyalarnda lks ve m odaya uymann
silemedii bir zellik b u lun du unu fark elli. B u rad a bir evin
d ze n in e scaklk, iirsellik, dinginlik v eren o ev hanm elinin
dememilii hissediliyordu, istasyonlarn d inlenm e salonla
rnda. tiyatro ve kulplerin b e k le m e y erlerind eki soukluk
vard h e r eyde.
Y a k u p ile s h a k n 1 bulumasn g stere n byk tablo gz
n n e alnmazsa bu ran n bir Y ahudi evi oldu un u belli ed e n
bir ey yok lu denilebilir. T e m e n om uz silkerek evresine
baknrken yeni tant bu acayip kadn, o n u n konum a
tarzn, serb est tavrlarn dnyordu. O srada kap ald,
kadn eikle gzkt. U zun boylu, endamlyd; giydii siyah
giysisinin belini iyice skmt. T e m e n o n u n yalnz burnunu,
gzlerini deil, beyaz ince yzn, kvrck salarn da
gryordu. Kadn aslnda irkin deildi, am a h o u n a da g it
medi. T e m e n R us tipinde olmayan yzlerd en zaten pek haz-
zelm czdi, b u n u n yannda kadnn ak ten renginin siyah b u k
lelerine. kaln kalarna hi d e uygun dmediini anlad.
Y z n n beyazl n e d e n se o na biraz nceki bayltc yasemin
k o k u su n u anmsalml. Kulaklar ile b u rn u b alm u m u nd an
yaplmasna, bir ln nk i gibi alacak d e re c e d e solgundu.

1 Y ahudilcrin atas saylan Ishak ile Y akup kardelerin bulum as.

Glmsedii zam an beyaz dileriyle birlikle sar di elleri
g zknce le m e n bu n d an da holanmad.
Nerdeyse sararp solacak... Hindi gibi de sinirli olmal.
diye dnd.
Kadn n e d p, ieklerin sararm yapraklarn k o p a
rarak hzl hzl yrrken;
Gelin, gidelim! dedi. Paranz hem en vereyim, islerseniz
birlikle kahvalt da yaparz, iki bin yz ruble, az deil!
Bvlesine
,
baarl
O
bir isten
O
sonra slahnz
j
ivice
4
alacaktr.
Nasl, odalarm beendiniz mi? K onu k o m unu n kadnlar
evim de sarmsak ko ktu un u sylerler. G r y o rsu n u z, btn
esprileri m utlak sakasndan ileri gitmiyor, inan n bana, kilerde
bile sarmsak bulun durm am . Bir gn eve az sarmsak kok an
bir d ok tor gelmiti de kendisine apkasn alp gzel kokusunu
baka yerde yaymasn sylemitim. Aslnda b u ra d a sarmsak
deil, ila kokuyor. B abam a inme indi, bir buuk yl yatalak
yatt. D oal olarak btn evi sarmsak kokusu kaplad. Dile
kolay, bir buuk yl! zlm edim lm ne, k u rtuld u hi o lm az
sa. O kadar ac ekiyordu ki!..
Subay k o n u k odasna benzeyen iki o d a ile bir salondan
geirdi, son u n d a alma odasna vardlar. B urada zeri bib
lolarla sslenmi, kadnlarn kulland trd en bir yaz masas
vard. M asann yaknna, halnn stne savlalar kvrl birka
kitap braklmt. lerdeki kk kapdan baklnca bitiik
o d a d a kahvalt iin hazrlanm bir masa gzkyordu.
S uzanna gevezelii eld e n brakmakszn ce b in d e n kk
a n a h ta rlard a n oluan bir d e m e t kard, yar yuvarlak kapa
arkaya doru yatk, acayip grnl bir dolab at. Kapak
kaldrlnca E o lann harpnn mziini andran bir inilti duyul
du. S u zan na bir a n a h ta r d aha ald, atr utur sesleriyle baka
bir kilit d aha al. D o la p ta n kk mein bir anta kard.
Evde yeralt geitlerim, gizli kaplarm vardr. G a rip bir
do lap deil mi bu? u an ta d a servetim in d rtle biri sakldr.
Bakn nasl kabark? B eni b o m ak gibi bir niyetiniz yok, deil
mi?
Gzlerini te m e n e evirerek saf saf gld. T e m e n d e
gld. A n a h ta rlar parm aklar arasnda oynar gibi beceriklice
evirip evirmesi karsnda, N e ho kadn! diye dnd.
K adn a ntann anahtarn bulunca;
Hah, ile! dedi. Bay alacakl, e n e l m eydana ksn,
bakalm! Aslna baklrsa p ara d e n e n n e s n e aptalca bir eydir.
G e n e d e lm deersizliine karn kadnlar onu severler. Bili
yor m usunuz, ben iliklerime dein Y a h u d iyim. u Salam on-
lara, Y a n k e lle re baylrm. B u nun la birlikle Sami kanmzda
beenm ediim ey, paraya olan dknlm z. Paray birik
tiriyorlar da biriktiriyorlar, am a niye biriktirdiklerini kendileri
de bilmiyorlar. nsan yaamal, yaamn zevkini karmal. Oysa
bizimkiler m etelik h a rcark en dleri pallar. Bu b akm dan b en
Salam onlardan ok h o v ard a svari subaylarna benzerim . Para
bir yerde duracana harcansn. G r n le Y ahudiye b e n
zeyen p ek bir yanm yok. ivem beni eli veriyor mu, n e d e r
siniz?
T e m e n ezilip b zlm eye balad.
N e d esem , bilmem ki... D zg n ko nuuyorsunuz ama
rlcri p e ltek sylyorsunuz.
Suzanna gld, minik an ahtar antann kilidine soklu.
T e m e n de o srada c e b in d e n e n e l ile bir n o l defleri karp
bunlar m asann s t n e koydu.
S uzanna neeyle te m e n e bakyordu.
Bir Y a h u d iyi e n o k ivesi ele verir. Kendisini n e kadar
R us ya da F ransz g sterm eye alrsa alsn, o n d a n puh
dem esini isleyin, becerem eyip peh diyecektir. Oysa bakn,
b e n d zg n puh diyorum. Puh, puh!
ikisi d e glm eye baladlar. G e r e k le n h o kz! diye
d nd Sokolski.
Suzanna antay bir iskemlenin stne brakt, te m e n e
do ru bir adm all, y zn o n u n yzne yaklatrarak neeyle
konum asn srdrd:
Y a h u d ile rd e n so n ra sevdiim iki ulus R u slar ile
Franszlardr. L isede iyi bir renci deildim, larih d e bilmem,
am a b ana yle geliyor ki, dnyann gelecei b u iki ulusun elin
dedir. B en yabanc lk e le r d e o k k a ld m , h a lla alt ay M a d rille
yaadm. Sokaklardaki kalabalklardan yaptm gzlem lere
gre u kanya vardm ki, R uslar ile Franszlardan baka akl
banda bir top lulu k yok. Dillerini ele alalm en bala... A lm a n
ca kalr dili sanki. ngilizceden d ah a budalaca bir ey tasar
layabiliyor m usu nuz? Nasl m? Fayl-fiyl-fyl! talyanca yava
k o n u u ld uu nda gzeldir, enesi d k Italyan kadnlarn
dinlerseniz ft arsna girdiinizi sanrsnz. Y a Lehliler?
A m an T a n r m, b u n d a n d ah a irkin bir dil olamaz! N e pepi,
Pele, pcp cm vepa, bo moje, pcpepilsa vepa pcpem
A nlam u: Piolr, dom uz elli y em e e ok biber koyma, b ibe
rini fazla karm olursun. K ah-kah-kah!
Suzann a gzlerini arkaya devirdi, kah kahayla glmeye
balad. ylesine neeli, etkili bir gl vard ki, tem en d e
on a b ak a ra k kahkahay bal. S u z a n n a k o n u u n u n gs
dm esini tu ta ra k konum asn srdrd:
E lb c lle Y ah udileri sevmezsiniz... Buna kar kacak
deilim, birok ulusun olduu gibi onlarn da kusurlar vardr.
A m a bunda Y ahu dilerin suu ne? T m su g e n e Y ahudi
kadnlarnda! U za grm ezler, agzldrler, iirle bir ilgileri
yoktur, can skcdrlar. H e rh a ld e Yahudi kadnyla yaama-
msnzdr hi, yaasaydnz b u n u n n e zevkli bir ey old uu nu
anlardnz.
S uzanna son szleri uzatarak, glm eden, heyecansz
sylemiti. S o nra b u n ca ak szll nden kendisi d e rkm
gibi sesini keli. Y z d e birdenbire, garip, anlalmaz bir
biimde deimiti. G zlerini te m e n e dikli, dudaklar aralan
d, birbirine kenetli dileri aa kt. Y z n d e, boynunda,
halla gsnde yrtc bir kedi ifadesi belirdi. G zlerini k o
 nuu ndan ayrmakszn hzl bir h arek etle gvdesi bkld,
kedi evikliiyle masann st n d en bir ey kapl. B t n bunlar
birka saniye iinde o lup bitmiti. O n u n hareketlerini izleyen
te m en kadnn be parmann senedi nasl b u ru tu rdu un u,
hrdayan beyaz kadn bir an havada parlayp nasl avcunun
iinde kaybolduunu grd. Sal' s a f glerken su ilemeye
kadar varan bu ani. allmam d n m karsnda ylesine
ard ki, yz sarard, bir adm geriledi.
Kadnsa dikkatli, rkek baklann ondan ayrmakszn
skl yum ru unu kalasnn yanna s rterek cebini aryordu.
Y u m ru k yakalanm bir balk gibi cebin n n d e rpnyor, am a
bir trl deliklen ieri giremiyordu. Bir saniye daha gese
senet kadnn giysisinin gizemli blmeleri arasnda kaybolup
gidecekti, ama tem en bir an toparlanp hafife bard, a k
lndan o k igdsne uyarak kadn kolundan, skl y u m
ruunun stn den yakalad. Kadn b unu n zerine dilerini
daha bir kenetledi, var gcyle kolunu ekli ve kurlard.
T e m en de bir koluyla onun beline smsk sarld, b r eliyle
gsn tuttu; bylece ikisi arasnda bir boum a balad.
Tem en S u zan na'nn kadnlk illetini incitmeden, o n a ac v e r
m ed en kprdamasn (inlemeye, senedi skan yum ru unu
yakalamaya alyor; S u z a n n a ysa tem enin kollar arasndan
syrlmak iin esnek, kvrak bedeniyle ylan bal gibi eilip
bklyor, dirsekleriyle adam n gsn dvyor, trnakla
ryla yzn trmalyordu. Byle bir d u ru m d a tem enin elleri
isler islem ez kadnn bedeni zerinde dolayor, o n a ac
veriyor, kadnlk illetini incitecek h a re k e tle r yapyordu.
Hl aknlktan kurtulam ayan, olanlara inanm ak is
lem eyen, yasemin k o k u sun dan midesi b u lan an tem en, Ne
garip bir durum ! O lacak ey deil! diye dn yo rdu bir y an
d a n da.
Hzl hzl soluyarak, eyalara arparak, ikisi d e azlarn
amakszn o ra d an oraya savrulmaklaydlar. Boumaya k e n
dini tm yle k aptran Suzanna kpkrmz kesilmi, gzlerini
yum m utu. Bir ara kendini b sb t n yitirerek y z n te
m enin yzne dayad, b u n d an dolay tem en du dak larn d a tatl
bir lezzet duydu... Byle urap d u ru rla rk en te m e n e n s o
n u n d a kadnn y u m ru u n u yakalad. A m a y um ruu ap iinde
senedi bulam aynca S u z a n n a y brakt. kisinin d e yzleri
kpkrmz, salar-balar dank, glkle soluk alarak birbir
lerine bakyorlard. Kadnn yzndeki o acmasz, yrtc kedi
ifadesi yava yava ho bir glm sem eye d n t . Bir k ahk aha
atp te k baca z e rin d e d n d , kahvaltnn hazr bekledii
odaya yneldi. T e m e n d e onu n arkasndan...
S u zan n a hl sk sk soluk alyor, yz alev alev yanyordu.
M asann bir u cuna o lu rd u , bir kad eh arap ili. T e m e n s rp
giden sessizlii bozarak;
Beni dinleyin! dedi. aka yapm yorsunuz h erhalde?
S uzan n a azna bir para e k m e k att.
Kesinlikle hayr!
Ya! Bunu nasl anlayacaz yleyse?
Cannz nasl an lam ak islerse... Hadi, o lu r u n da kahvalt
edin!
A m a sizin bu yaptnz drstlk deil.
Olabilir. Neyse, imdi b ana ahlak dersi verm eye
kalkmayn! B enim d e kend im e g re bir anlaym var.
D e m e k oluyor ki. paray dem eyeceksiniz? S ened i de
aldnz...
Evet, d e m e m e m o k doal... Yoksul, k a d e r kurban,
e k m e k paras bulam ayan bir adam olsaydnz o za m a n baka.
Oysa ev le n m e y e kalkyorsunuz.
Am a para b enim deil, kuzenimin.
Kuzeninizin paraya ne gereksinmesi olabilir? Karsnn
m o d a m asrallar iin mi? Nianlnzn giyim-kusam sz k o n u
suysa, bu d a vz gelir bana!
T e m e n yabanc bir evde, tanmad bir kadnn karsn
d a o ld u u n u u nu tm u tu . A rlk davranlarnn yakk alp
alm adna aldr etm iyordu. O d a d a bir aa, bir yu kar d o
layor, som urtuyor, sinirli sinirli yeleinin n y le oynuyordu.
D r s t olm ayan hareketiyle g z n d e n d en Y ah u d i kadnna
kar d a h a cretli, d a h a serb est d a v ra n m a istei vard iinde.
Bu n e biim ey! diye sylendi. S onra;
D inleyin beni! dedi. Sened i alm adan u ra d an uraya
admm atmayacam!
S u zan n a gld.
D a h a iyi ya! sterseniz tm yle bizim e v e yerlein,
benim iin d a h a elenceli olur.
T e m e n az nceki boum ann verdii heyecanla Suzan-
n a nn glm seyen kstah yzne, y e m e k ineyen azna,
kalkp kalkp inen gsne bakyor; ona kar duyduu cret,
c e sare t gitgide artyordu. Sened i d n e c e k y e rd e bu Y ah udi
kznn ro m a n tik servenleri, serbest yaama tarzyla ilgili, k u
zeninin anlattklar geldi hatrna. Bu anlar cretini daha bir
artrd. B u n u n zerine hzla geip kadnn y an na oturdu,
senedi tm yle u n u ta ra k kahvaltya balad.
S u zan n a glyordu.
arap m istersiniz, yoksa v otka m? D e m e k ki, bekleyip
senedi geri almaya karar verdiniz. Zavall ocuk! Senedi alaym
d e rk en gnler, geceler geireceksiniz b u rada. B un a nianlnz
ne der, bilmem!

II

A ra d a n be saat geli. T e m e n in kuzeni A leksey Ivanovi

K riukov srlnda hrkas, ayaklarnda terlikleri, iftliindeki
ev ind e o d a d a n o d aya dolayor, sabrszlkla p e n c e re d e n da
ry gzlyordu. U z u n boyu, salam yaps, k ap k a ra kocam an
sakalyla S u z a n n a nn dedii gibi tam bir e r k e k gzeliydi.
Yalnz erk e k le rin belli ya d nem ini g etiinden et toplayp
imanlam, te p e s in d e salar dklm t. R u h sal yapsna
gelince, aydnlarmz arasnda o k a ra sla n an tiplerdendi: iyi
yrekli, babacan, bilimle, sanalla, dinsel ko nularla yakndan il
gilenen, o n u r v e m erilik duygular gelimi, am a p e k derin
d nm eyen , lem bel bir adamd. yi y em ek yemesini, iki i
mesini sever, gzel b rio yna r, kadnlardan, cins allard an anlar,
b u n u n dnda fok bal gibi km ldam adan d u ru rd u . O nu b u
uyuukluktan k u rtarm a k iin insan altst ed e n , ola an st bir
a b a gerekirdi. O za m a n da yeryznd e h e r eyi u n u tu p ar
bir devingenlik gsterir, herkesi delloya arr, bakanlklara
yedi sayfalk dilekeler denir, ile so kaklarnda d rl nala al
koturur, kzdklarna Namussuz! diye barr, d a h a olmad,
m ah k em e y e verirdi...
G zleri h ep p e n c ere d e, karsna;
Bizim aa n e r e le rd e kald? T a m y em ek zaman! diyor
du ikide birde.
Altya k ad ar te m en i beklediler, so n ra y e m e e o lurdu lar.
V ak il ilerleyip akam yemei zam an gelince A lcksey Ivanovi,
kulaklar hep kap gcrts ile ayak seslerinde, om uzlarn
silkerek yle sylenm eye balad:
Garip! Bizim b u hnzr, ortak n n ev in d e taklp kal
masn?
Y a lm a zaman o d alarna ekilirlerken Kriukov, tem enin
ortakyla g zelce kafay ek tik ten so n ra o n lard a g e c e yalsna
kald kansna vard.
A lek sa n d r Grigoryevi kuzeninin evine ancak ertesi gn
sabahleyin dnebildi. Y o rg u n gzkyordu, d u r u m u n d a n u-
lan d uyduu belliydi. K riu k o v u bir keye e k e r e k gizemli
bir tavrla;
S en in le ba baa k o num am z gerekiyor, dedi.
alma o dasna girdiler. T e m e n kapy a r k a d a n s rg
ledi, konum aya balam adan n c e o d a d a bir hayli dolat.
Bam a yle bir ey geldi ki, sana nasl anlatacam bile
miyorum, dedi en so nun da. A n latsam da inanmazsn...
Kzarp bozararak, k u zeninin y zn e b akm akszn e n e l
y k s n anlatm aya koyuldu. K riukov bacaklarn iki yana
am; ban n e e e rek dinliyor, som urtuyordu. Kuzeninin
anlatacaklar bilince;
aka m yapyorsun? diye sordu.
Ne akas yahu? Byle aka olur mu?
K riukovun yz kzard, kollarn al.
Anlalr gibi deil! Senin yaptn d p e d z salaklk!
Elin kars g z g re g re su iliyor, alakla kalkyor, sen de
onu du rduracan y erde p m eye kalkyorsun!
T e m e n sulu sulu gzlerini krptrd.
Vallahi, nasl olduunu ben de anlamadm! Anladysam
gzm ksn! Yaam m boyunca ilk kez byle bir yarata
atlm. Gzelliiyle, zekasyla deil, kstahlyla, utanm azl
yla insana pes dedirtiyor.
Kstahlyla, ulanmazlgylaym! Sevsinler seni, e mi?
Bu gibi pisliklerden p e k holandna gre a m u r u n iinden bir
do m uz karsaydn da ig ig y esey d in bari. U cuza gelirdi hi ol
mazsa. Az deil, iki bin yze patlad bize!
T e m e n yzn buruturdu.
A zndan kan gzel szlere bak! K orkm a, iki bin
yz rubleni veririm.
V ereceini biliyorum, am a i parad a deil ki! Paraya
aldrdm bile yok. Beni asl kzdran, senin u paavra gibi
gevekliin... yere balas korkakln! Bir de ev le n m e k isliyor
sun, nianlsn!
Te m e n in iyice yz kzard.
Ah, o konuyu hi ama! Aklm a geldike kendim den
tiksiniyorum. U tan cm dan yerin dibine giresim geliyor. imdi
ben ne yapacam? Be bin ruble iin teyzem e dil d k m ek len se
leyim daha iyi!
K riukovun Ekesi kolay gemedi, uzun sre hom urdand
durdu. S o n ra dinginleerek sedire olurdu, kuzeniyle alay e t
meye balad:
T e m e n e bak! Nianlym, evlenecekmi!
Bir a r a bir yerine igne balmasna ayaa frlad, topugu-
n u yere vura v u ra o d ada dolamaya balad. S o nra yum ru un u
skarak bard:
G receksin, bunu o n u n yanna brakmayacam! S e n e
di geri alm azsam adam deilim! Kadnlar d v lm ez ama o n u
bir gzel pataklayacam! Karsnda te m en yok onun! K s
tahln, utanmazln dinlem em ! Bir yerini kraym da g r
sn!
Darya seslendi:
Mika! a b u k syle d e t e k atl arabam hazrlasnlar!
ab ucak giyindi, telaa kaplan t e m e n e aldrm ayarak
arabasna atlad, geriye d n p bakm akszn S uzan n a Moisc-
y c v n a nn evinin yolunu tuttu. T em en kuzenin in arabasnn
arkasndan kalkan toz b u lu tu n a uzun uzun bakt, sonra geri
n e r e k esnedi, kendi odasna ekildi. D aha ey rek saat g e m e
d e n derin bir uykuya dalmt.
Uyandrp yem ee ardklarnda saat alt olm utu. Y e n
gesi onu y em ek odasnda karlad.
Bakn u A leksey in yaptna! nsan y e m e k te bekletilir
mi? dedi.
T e m e n esnedi.
Nasl, gelm edi mi daha? Belki o rtak n a taklmtr.
Alekscy vanovi o gece de gelmedi. Kars ile Sokolski o r
taknn ev ind e iskambil oy u n u n a dalmtr, geceyi o rada gei
recektir diye d nd ler. Oysa hi d e d nd kleri gibi k
mad.
Kriukov ertesi sabah evin e d n d n d e kimseye selam
v e rm e d e n sessizce alma
j j ,
odasna ekildi.
.i

T e m e n armt, irileen gzlerini k u z e n in e dikerek;

Ne o ldu? A nlat bakalm! dedi.
Kriukov Bo ver! anlam nda elini sallad, gld.
Niye glyorsun? A nlatsan a unu!
Beriki kendini k an e p e n in st n e att, banyastn altna
so k tu , b t n b e d e n i sarslarak kahkahayla glm eye balad. Bir
sre so n ra doruldu, g lm ek ten yaaran gzlerini akn akn
bakan te m e n e evirerek;
u kapy kapat! dedi. N e karym be, imdi san a h e p
sini anlatrm!
Senedi aldn m?
K riukov elini sallad, bir k a h k a h a d a h a all.
Byle kadn grmedim! Kardeim , b e n i o n u n la tan
trdn iin sana n e k adar teek k r else m azdr! Kadn deil,
eleklik giymi eytan sanki! Evine vardm, hmla ieri girdim,
sanrsn ki lanr Z e u s c n almaya gelmi! Kalar alk, sural
ask, yum ruk lar skl! Beni kim byle grse korkar. H a n m
efendi, alay edilecek adam deilim ben! diye grledim.Valiyc
gitmekle, m ah k em e y e v erm ekle g z n korkullum ... n c e
alad, sen inle aka yaptn syledi. H a lla paray d em ek
niyetiyle beni dolaba kadar gtrd. S onra d u ru p d u ru rk en
A v ru p a nn geleceinin R uslar ile Franszlarn elinde old u
u nu gevelem eye balad. Kadnlara verip veritirdi. B en de
salakasna kulaklarm am, o n u dinliyordum. T pk senin
gibi... Yakklym diye bana am an n e vgler dzd. G c m
anlam ak iin o m zu m u n urasndan lullu. Sonula, grd n
gibi, elin d en yeni k u rtu lup gelebildim. K ah-kah! Biliyor
m usun, se n d e n ok holanm!
T e m e n gld;
Sen d e am m a toymusun! Evli barkl, saygdeer adam a
bak! Y a p tk larndan u lan be! Ayp deil mi? Bak, kardeim,
ciddi sylyorum, sizin ilede d e bir kralie T a m a ra n z1 varm
ama bizim haberimiz olmam.
Yalnz bizim ilede deil, btn R u s y a da byle abuk
klk deitiren b ir m aym un bulamazsn. K adn ilerinde uzm an
olara k karm a imdiye d e k bylesi kmad. D p kalkm a
dm cad kalmad am a b u h epsine la kartr. T am sylediin

1 L erm ontovun bir iirinin kahram an T am ara, G rcil sylencesine gre

yolcular by ile atosuna ekip ak gecesinden sonra ldren kralie.
gibi kstahlyla, utanmazlyla alt ediyor insan. B u kadnda
ho um a giden, keskin geiler yapp re n k te n re n g e girmesi,
hzl h a re k e t etm esi. S e n e d e gelince, vjjt, yok oldu ortadan.
s t n e souk su iebilirsin, ikimiz d e b yk gnah iledik,
suum uz yar yarya. Bana b o rc u n iki bin yz deil, b u n u n
yars. Karma ortaknn evinde kaldm syleyeceim isler
istemez.
iki kuzen balarn yalklarn altna gm p k ahk aha
alm alarn srdrdler. A r a d a bir balarn kaldrp birbirlerine
bakyorlar, so nra y eniden kahkahay basyorlard:
Nianl delikanlya bak! stelik tem en! diyordu
Kriukov.
Sokolski de;
Koskoca evli adam! Saygdeer aile babas! diye karlk
veriyordu.
Y e m e k le d e birbirlerine laf d o k u n d u rd u lar, karlkl gz
krpp bakllar, p e e te le rle azlarn kap a tp ks ks gldler.
Y e m e k te n so nra ok keyifliydiler, ikisi d e T rk klna girip
birbirlerini t fek le kovalayarak ocuklar e len d irm e k iin
sava oyunlar oynadlar. A k a m zeri aralarnda bir tartma
kt. T em en, birbirlerini tutkuyla evseler bile evlilikle
e rk e in kadndan d rah om a almasnn alaklk olduunu ileri
sryor; K riukov ise masay y um ruklayarak bu grn sam a
ln kantlam aya alrken karsnn kendi maln getirmesini
istem eyen bir erk e in bencillik, zorbalk yapm olacanda
srar ediyordu. Byle uzun sre karlkl bardlar, birbirlerini
anlam ad an f k e d e n k p rd ler, bir y and an da boyuna ililer.
S o n u n d a geceliklerinin etek le rin i topladlar, h e r k e s kendi
yalak odasna ekildi. o k g e m e d e n derin bir uykuya daldlar.
Y aam k en di dzgn, kaygsz, tem b el ak iinde srp
gitmeye balad. T o p ra n st n e glgeler d t, bulutlardan
g k grltleri geldi, seyrek d e olsa, doann alayabileceini
gsteren, rzgarn ac iniltileri duyuldu, ama b u insanlarn
rahatn karm aya hibir eyin gc yetm edi. K im se kalkp da
 S uzanna M oiscycvnaya kaptrlan senedin sz n etmiyordu.
Konuyu am aktan ikisi de ulanyor gibiydiler. A m a Y ahudi
kzn, o n u nla yasadklarn unutamyorlar; bu olay yaamn bir
cilvesi, karslarna anszn kan, yasllk g nlerin de zevkle
anlatacaklar tu h a f bir gldrym gibi anlatyorlard.
Y ahudi kzyla grm elerinin altnc ya d a yedinci
g n n d e Kriukov alma o dasnda halasna k utlam a m ektubu
yazmaklayd. A leksand r Grigoryevi ise m asann biraz ilerisin
de k on um ad an dolayordu. T em en o gece iyi uyumaml;
keyifsiz, can skknd. Bir yandan dolayor, bir yandan da sonu
yaklaan iznini, yolunu bekleyen nianlsn, srekli kyde
yaamann zorluklarn dnyordu. Bir ara gelip p encerenin
n n d e durdu, bahedeki aalara uzun uzun bakt, st sle
sigara iti v e birden k uzenin e dnd.
Alyoa, se n d e n bir ricam var. B ugn iin b a n a binek
aln verir misin?
Kriukov kuzenini dikkatle szd, kalarn atl, m ek tu p
yazmay srdrd.
Tem en;
Aln v erecek misin? diye sordu bir daha.
Kriukov o n a bir d a h a bakt, son ra yava yava masasnn
ekmecesini al, o ra d a n kaln bir to m a r kararak k uzenine
verdi.
ile sana be bin ruble. Benim p aram deil am a nem i
yok. imdi p o s ta arabasna h ab e r salalm, bin git. Bylesi daha
iyi deil mi?
Bu sefer tem en, K riukovu dikkatli dikkatli szd, so nra
glmeye balad. Y z kzararak;
Sen yok musun ya, Alyoa! dedi. N e rey e gideceimi
nasl bildin? G e r e k le n o kadna gidecektim . D n amarc
kadn ban a o gn giydiim kahrolas ceketi temizleyip verince
bu rn u m a yasemin kokusu geldi, dayanam adm , beni oraya
ekli.
Bir an n ce b u ra d a n ayrlmalsn!
 Evci, yle. Z a te n iznim de bitli, iyisi mi, bugn yola
kaym. E n dorusu bu... Sizinle n e k ad ar kalrsam kalaym,
s o n u n d a gitm em gerekecek. T am am , karar verilmitir.
Ayn gn y em ekte n n ce p o sta arabas geldi. T e m e n
kuzeniyle vedalat, iyi dileklerle yola koyuldu.
A ra d an bir h alta geli. Bulutlu, am a scak, boucu bir
gn d . S abahn e rk e n saatle rin d en b eri Kriukov odasnda
amasz amasz dolayor, p e n c e re le rd e n dar bakyor, arlk
g rm e k te n bkt albm leri kartryordu. Kars ile ocuklar
gz ne iliince dc lkcli fkeli hom urdanyordu. ocuklarn
davran, karsnn hizm etilere gz-kulak oluu d a h o u n a
gitmiyordu n edense. M asrallar gelire g re iyi ayarlanmyor gibi
bir duygu iindeydi. Ksacas. bcyin keyll y e rin d e deildi.
Y e m e k le orbay, eli b e e n m e y en Kriukov y em ek bitlik
ten s o n ra arabann hazrlanm asn syledi. U sulca avludan
kt, arabay eyrek fersah k a d a r ar ar srd, durdu. Y o k
sa ona... u eytana m gitmeli? diye geirdi iinden bulutlu
ggc bakarak.
Sanki bu soruyu kendisine gn b oyunca ilk kez sormu-
asna glm eye balad. Ayn anda da yreindeki tm skn
tlar uup gitti, uyuuk gzleri neeyle parlad. A la kamy
yaptrd...
Yol boyunca hayalinde S u z a n n a nn o n u g r n c e nasl
aracan, birlikle nasl glp eleneceklerini canlandr
yordu. Deimi, tazelenm i olarak d n ec ek ti evine.
in san ayda bir kez kendini ycnilcmcli. diye d n
yordu. D uraan laan h creleri silkinip yeni balan h a r e k e le
gemeli. A m a bu ikiyle mi olur, S u z a n n a yla m... bir eyler
yapmal ile...
iki fabrikasnn b ah esine girdiinde karanlk bastrmt.
E v sahibinin ak p e n c e re le rin d e n glm eler, ark sesleri
geliyordu. Kaln bir e r k e k sesinin syledii;
im ekten parlak, ateten scak...
arks arpt K irukovun kulaklarna.
 una bakn! K onu klar da var dedi kendi kendine.
Evd e konuklarn olmas p e k hou n a gitmemiti. Elini n
gran ipine uzatrken, D n m eli mi yoksa? diye dnd ,
an cak ngra a larak tandk m erdiv e n le rd en y u k ar t r
mand. H o l d e d u r u r k e n salona bir g z att. e rd e hepsi d e
tandk t o p ra k aalar, m e m u rla r vard. Be-alt kiiydiler,
hepsi d e erkek... B u n lard an uzun boylu, zayf olan p iy an o n u n
n n d e oturuyor; u zun parm aklaryla bir y andan tulara
v u ru rk e n bir y and an ark sylyordu. te k ile r dinliyorlar,
kvanlarndan srtyorlard. K riukov aynada k e n d in e bakt,
tam salona girm ek zereydi ki, ayn siyah giysisi iinde, neeyle
g lerek S u zan n a M oiseyevna kt karsna. K adn o n u g r r
g rm ez n c e bir an ta kesildi, so nra bir lk att, yz
sevinle parlad.
A, siz misiniz? Bu n e gzel srpriz! dedi elin d en t u t a
rak.
K riu k o v da kadn belinden kavrad.
ile b u da scnsin! Syle bakalm, A v ru p a nn gelecei
gene R uslarla Franszlarn e lin d e mi?
K adn g le re k K riu k o v un elini hafife itti...
Ah, n e k a d a r kvanlym, bilseniz! Hadi, salo n a b u y u
run. H ep sin i d e tanyorsunuzdur... H e m e n syleyeyim d e size
ay versinler. Adnz A lc k s c y di, deil mi? ieri bu y u ru n , b e n
d e imdi geliyorum .
E liyle bir p c k yollad, a r k a s n d a n b ayg n bir y asem in
k o k u s u b ra k a ra k hzla h o ld e n uzaklat. K riu k o v ban d ik
letirdi, salo na girdi. I erdc kilerin hepsi de y ak n d a n tand
kim selerdi. A m a K riuko v bayla hafife selam v e r m e k le y e tin
di. O n la r da o n u ayn b iim de selam ladlar. Karlatklar y er
o n lara p eky a k m y o rm u , birbirlerini tanm azlktan gelirlerse
d a h a uygun kaarm gibi gizli bir anlam a iindeydiler sanki.
K riu k o v sa lo n d a n bir k o n u k o d a s n a geti, o r a d a n bir
bakasna... -be kiiye d ah a raslad o ra la rd a . H e p s i d e
tandk kiilerdi, am a o n u g rm e z lik te n geldiler. Y z le rin d e n
sarho, neeli o ldu klar anlalyordu. A lek se y Ivanovi a d a m
 lara yan gzle bakyor, am ak tan k endini alam yordu. H epsi
d e oluk o c u k sahibi, felein e m b e rin d e n gemi, saygdeer
insanlar nasl o lu r da bylesine be paralk, zavall bir e le n
ceye kendilerini kaptrrlard? O m u z silkiyor, glm syor,
o d a d a n odaya yryordu.
yle d n y ordu : yle y erle r vardr ki, o ra d a ayk
insann midesi bulanr, sarho ise neesini bulur. A ykk en bir
gn olsun o p e r e t e , in g e n e le re gittiimi anm sam yorum .
arap insan d a h a iyi yrekli yapar, kusurlar ho grm esini
salar...
te byle d o lark en b ird e n app kald, iki eliyle bird en
kap kasasna tu tu n d u . S u z a n n a nn alma odasnda, yaz
masasnn banda T e m e n A le k s a n d r G rigoryevi o tu ru y o r
du. iman, sarsak bir Y a h u d i yle bir eyler k onuuyorlard.
T e m e n kuzenini g r n c e kpkrmz kesildi, g zlerini m asa
daki alb m e evirdi.
O n u r duy gusu k a b a ra n K riu k o v un k a n b e y n in e srad.
aknlktan, u ta n ta n , f k e d e n n e yapacan bilem edii iin
m asan n n n d e do lan m ay a balad. S okolski b u a r a d a ban
d a h a aa emi, u ta n m a k ta n dolay ektii acyla yz a r
plmt. S o n u n d a kendini biraz to p a rla y a ra k ban d o ru lttu ,
g l m sem ey e alt.
A h, s e n misin Alyoa! u kadnla vedalaaym d a yle
gideyim diye uram tm , a m a g rd n gibi... Y a rn kesinlikle
yola kacam .
A lck se y Iva no vi B e n imdi o na n e diyeyim ? K e n d im d e
b u ra d a b u lu n d u u m a g r e o n u nasl yarglayabilirim ? diye
d n y o rd u .
B y lece k u z e n in e te k s z s y lem ede n , h o m u r d a n a ho -
m u rd a n a , yavaa o d a d a n kt. S alond a ayn kaln ses;
O kadn gksel varlk olarak grme, aramzdan da alma!
arksn sylyordu.
o k g e m e d e n K riu k o v u n arabas to zlu y o ld a ta k rth r
k a r a ra k k o tu rm a y a balad.
 SU SSS!

Fazla n em s e n m e y e n g az ete yazarlarndan van Y cgoro-

vi K rasnuhin surat bir kar ask, ciddi, stelik kafasnda bin-
bir dnceyle gece ge vakit e v in e d n e r . O n u byle gr nce
her an zerinin aranm asn d an k o rk a n ya da intihar etm eyi
tasarlayan biri sanrdnz. alma od asn a girip birka adm
y r d k te n so n ra duraklar, salarn kartrr, kz kardeinin
c n almaya hazrlanan L a e r t e s 1 tavryla konum aya balar:
H adi imdi o lu r d a yaz yaz bakalm! Bitkinsin, yorul
musun, yreini sknt basm... B un a da yaamak m denir?
zgn olduu zam an insanlar g ldrm ek ya da neeli olduu
zam an sm arlam a g z yalar d k m ek z o ru n d a kalan bir
yazarn iindeki o ac elikiyi b u g n e d e k niin biri kp yazya
d km edi acaba? D n n ki, skntdan patlyorsun ya da,
diyelim, hasla yatyorsun, ocuun lm deinde, karn
d o u rm ak zere... A m a sen z n t n belli etm em elisin, neeli
eyler yazmalsn, n k te le r savurmaksn.
K ra sn u h in b u s zleri yum ruklarn skarak, gzleri ate
s aarak syler. S o nra yatak odasna g iderek karsn uyandrr.
Nadya, der. B en yaz yazmaya o tu ru y o ru m . Rica e d e
rim, beni kimse rahatsz etm esin! o cu k lar alar ya da a
kadn ho rlark en alamam! S on ra s y le d e bana ay... n e
bileyim, biftek filan hazrlasnlar. Bilirsin, ay o lm adan yaza
mam. alrken bana g v eren biricik ey aydr.
alma odasna d n e n K rasnu hin setresini, yeleini,
izmelerini karr. Ar ar zerini deitirir, suu yokken
gcendirilmi bir adam tavryla yaz m asasnn bana o tu rur.

1 Odisseusun babas, hake kral.

 M asasnn zerind e ie yaram ayan, rasgele k on m u bir ey
yoktur. Tersine, her ey, en k k biblolar bile d n lere k
yaplm bir iin, sk bir tasarlam ann izlerini tamaktadr:
Byk yazarlarn bstleri, fotoraflar, bir yn el yazs,
sayfalarndan biri bklm bir Belinski cildi, sigara tablas
iini g re n bir kafatas paras, zerindeki bir yaz mavi k a
lemle iaretlenip k ena rn a iri h a rllc rlc alaka diye yazl
dktan so n ra g r n e c e k ekilde katlan a n bir g a z e te sayfas...
G e n e o rada ular sivriltilmi be-on kurun kalem ile ular
yeni taklm bir sr divit vardr. B t n bunlar, yaz yazma
gerelerinin bozulmas t r n d e n d etk e n le r, zorlanm alardan
dolay yaratc alm ann bir saniye bile aksam am as iin oraya
konsalar gerek.
K rasnuhin o tu rm a k ta olduu k oltuu n arkasna yas
lan arak k o n u s u n u d nm eye koyulur. Karsnn terlik pr
tlar, sem averi yakm ak iin krd rann trtlar gelir k u
lana. Kadncazn uykusu h e n z almamtr, n k ikide
bird e sem aver kapa, atal, bak d m e k te d ir elinden. o k
g e m e d e n sem averin, kzarm akta olan etin czrtlar da du yu
lur. Karsnn ra krmas, frnn kapayla, usuyla busuyla
oynamas bitmek bilmez. K rasnuhin bird en irkilir, gzlerini
k ork uy la aar, havay koklam aya balar. Suratn acyla b u
rutu ra rak inler:
A m an Tanrm , marsk! Bu ekilm ez kadn s o n u n d a beni
zehirleyecek! A llah n seven sylesin, b e n bu koullarda yaz
yazabilir miyim?
M u tfa a koar, d ra m a tik bir sesle barm aya balar. Biraz
s o n ra kars ayaklarnn u cu n a basa rak usulca n n e bir bard ak
ay koyduunda o, eskisi gibi gzleri kapal, yazaca konuyu
tasarlam aktadr. Y erinden kprdam az, iki parmayla alnnda
tram p e t alarken karsnn o d ay a girdiini duymam gibi dav
ranr... G e n e hi suu yokken gcendirilmi bir adam tavr var
dr d u ruund a.
K rasnuhin tpk, kendisine deerli bir y elp az e arm aan
edilen bir kz ocuu gibi, yazsnn baln koym adan n c e
uzun zam an krlr, nazlanr, eit eit pozlara girer. Elleriyle
akaklarn skar, sanc ekiyorm uasna kvranr, ayaklarn
o lu r m a k l a o l d u u kolluun allna sokar, y u m u a k k a n e p e s-
lne rek len en lekir kediler gibi gzlerini yumar... E n s o n u n
da kararszlk iinde divilini hokkaya batrr, sanki bir lm
hkm imzalyormu gibi, yazsnn baln koyar. T a m o
srada o lu n u n sesi duyulur:
A n n e su ver!
Annesi;
Susss! der. B aban yaz yazyor. Susss!
Baba ara vermeksizin, yazdklarn d zeltm eden, sayfalar
evirmeye z o rv ak il bularak, byk bir hzla yazaryazar... n l
yazarlarn bstleri, po rtre le ri o n u n hzla devinen k alem in e
bakakalrlar, sanki E e , karde, sen bu ii baya ilerletm i
sin! d e r gibidirler. Divit ucu;
Susss! diyeczrdar.
Dizinin ikide birde arpm asn dan lr masayla birlikle
kprdanan yazar fotoraflar da;
Susss! diye sesler karrlar.
K rasnuh in birdenbire ban kaldrr, kalemini brakr, dik
katle dinler. Kulana uzayp giden, tek d ze bir fslt g e lm e k
ledir. K o m u o d ada dua e d e n kiracs F o m a Nikolayeviin
fsltsdr bu. K rasnuhin;
Baksanz a! diye barr. B iraz d ah a yava sesle o k u y a
maz msnz duanz? Yaz yazmama engel oluyorsunuz.
F om a Nikolayevi rkeke yanl verir:
Balayn!
Susss!
Be sayfay d o ld u rd u k tan sonra K rasnuhin gerinir, saa le
bakar.
A m an T a n rm, saal ! diye inler. H e rk e s uyuyor, b e n
se... yalnzca b e n almak zorundaym...
Y orgun, bitkin, ba bir yana d e d e yalak odasna
gider; karsn uyandrarak, uykulu b ir sesle;
 Nadya, der, b a n a bir b a rd a k ay versen e! Y oruldum ...
Y e n id e n saat d rd e dein yazar. Tasarlad k o n u bit
m em i olsayd seve seve saat altya d e k alabilirdi. M asasnn
st n d e k i cansz cisimler karsnda, o n u eletirebilecek y a
banc g z le rd e n uzak, kendi k e n d in e bu krlmalar, n azlan
malar; ufack dnyasnda, felein egem enlii altna verdii in
san lara kar y r tt bu zorbalk, bu zulm o n u n varlnn
tuzu, biberidir. Bu zorba evindeyken, g a z e le yaz ilerinde
g rm eye altmz o kck, o d ilsiz, o y etene k siz, o alalm
insan b o z u n tu s u n a ne kadar az benzer!
K rasnuh in yalana yalarken;
O k adar yoruldum ki, uyuyabileceimi sanm yorum ,
der. u bizim kahrolas, nankr, k re k cezasna b en zeyen ar
iimiz bede n im izd e n ok r u h u m u z u yoruyor. Biraz kalsiyum
b ro m r alsam bari. T anr tanm olsun, oluk o cu um olm asa
bu ii o k tan brakrdm. Ism arlam a yaz yazmak, aman n e
k o rk u n ey!
G n d z o n ikiye, bire dein uyur. H e m d e derin, deliksiz
bir uykuyla. A h, nl bir yazar, yazileri m d r , g az ete
sahibi filan olsayd, kim bilir, n e k ad a r iyi uyur, n e gzel dler
g r r, iinde nasl ileri giderdi!
O uyuduu srada kars, yz k o rk u d a n titre y e re k fsldar:
B t n g e c e yaz yazd. Susss!
Kim se ne konum aya c e sa re t edebilir, ne grll-palrt
etm eye, n e ra h a t a yrmeye... O n u n uykusu ylesin e k u t
saldr ki, bunu b o zann ar cezalara katlanm as gerekir.
Evin iinde;
Susss! Susss! fsltlar dolar.
 HAYALLER

i k i jan d arm a eri. Biri k ara sakall, tknaz, ksa bacakl bir
adam. Bacaklar ylesine ksa ki, a r k a d a n baknca gvdesinin
o k aadan baladn sanrsnz. b r ise uzun boylu,
zayf, so p a gibi dimdik. A dam n koyu kzl, seyrek sakallar var.
iki ja n d arm a adn, soyunu so p u n u anm sam ayan bir serseriyi
il m erke zine g t rm ektedirler. Birinci ja n d arm a sallana sal-
lana yrr, durm ad a n evresine baknr, aznda saman p,
saman p bulam azsa yenini geveler, h e p ellerini kalalarna
vurur, bir eyler mrldanr. G enellikle kaytsz, dnyaya bo
veren bir d u ru u vardr. b ry se d a r om uzlarna, sskalna
karn arbal, oturakl, nem ini bilen bir adam havasndadr;
d u ru u ve y znn anlatmyla eski kutsal tasvirlerde b e tim
len en tarikat papazlarna ya d a ceng av crlc re benzer. Z e k a
sndan dolay T anr ona aln eklemitir, yani ba dazlaktr, bu
da anlan benzerlikleri d a h a bir pekitirm ektedir. Birincisinin
ad A n drcy Plaha, kincisinin N ikandr S apojnik ovdur.
K o rum a altna alarak g trdk leri adam hibirimizin s e r
seriler hak kn da d nd klerim ize ben z em em ek ted ir. U fak
tefek, clz, hastalkl bir ad am d r bu. Y z n n izgileri uuk,
ince, belli belirsizdir. Kalar seyrek, baklar uysal, saygldr;
o tu z u n u devirdii halde byklar yeni kmakladr. Elleri y e n
lerinin iinde, n e eilerek, rk e k rk e k yrr. Kyllerin
giyemeyecei trd en, tyleri dklm kum a paltosunun
kalkk yakas apkasna k adar ban epeevre rtm tr,
gzel dnyam za yalnz kk krmz burnu bakmaya c re t e t
m ekledir. nce sesiyle h e p altlan alarak konuur, ikide birde
ksrr. Onu. adn gizleyen bir k opu a b e n z e tm e k ylesine
zor ki! Zavallck bir serserid en ok. T a n r nn unuttuu,
haarsz, yoksul dm bir p apaz ocuu, ayyalktan dolay
iten kovulan bir yazc, zayf yeteneini oyunculuk alannda
d e n e d ik te n so n ra yoldan km oul m e se lin d e 1 so n p e r
deyi o y n am ak zere ev in e d n e n bir tccar olu ya da yeeni
olabilir ancak. Y a d a s o n b ah a rn ke ko paran amuruyla
ylmadan savatna baklrsa, rahat bir yaam, gnahsz bir
o rta m bulm ak amacyla R u s m an astrlarnd an birinden
te k in e g e z e n bir m anastr sofusudur.
Y olcular haylidir yol te p m ek led irle r, ancak evrelerindeki
d a r to p rak parasndan bir trl kurtulam azlar. n le rin d e
birka m etre amurlu, k o y u b o z bir yol vardr, arkalarnda da
yle. nsan daha uzaklara, n ere y e baksa sislen rlm , tesini
gremedii beyaz bir duvarla karlar. Y r rler yrrler, d u
vara bir trl yaklamazlar, e vrelerin de ayn d ar to p rak p a r
as... Keli, beyaz bir ta paras, bir sel ukuru, gelip geen
arabalardan dm bir sap d em eti iliir gzlerine; d o n u k
yzl, genie bir su birikintisi pldar d u ru r bir sreliine.
D e rk e n , d hatlar belirsiz bir glge kvcrir karlarna;
yaklatka glge klr, koyular; d ah a d a yaklanca
stndeki rakamlar silinmi, yana yalm bir kilom etre ta ya
da yol kysnda dilenen, plak, slak dilenciler b e n z e ri bir
kayn aac dikilir nlerin e . Kayn aac o n la r g e e rk e n son sar
yapraklaryla bir e y le r mrldanr, yapraklardan biri d a h a
der, tem bel tem bel d n e r e k uar... S o n ra g e n e sis, g e n e
am ur, yol ken arlarnd a g e n e k oyu b oz ollar... O llarn y a p
raklarndan d onu k, ktcl g z yalar sarkar. B un lar to p ra k
a n a n n yaz gneini karlayp u urlarken d kt ; bldr
cnlarn, kuyruksallayanlarn, ince bacakl ulluklarn susuzlu
unu giderdii sevin g z yalar deildir. Yolcularn ayaklar
vck vck yapkan a m u ra batar. H e r adm at aba g e r e k
tirir.

1 Incilde anlatlan b ir yk. ( .N .)

 A ndrey P ta h a biraz heyecanldr. Serseriyi te p e d e n tr
naa szer, az iki k okm ayan bu adam n nasl olup da adn
anmsayamadn anlam aya alr.
Hristiyan msn sen? diye sorar.
Beriki uysalca
Evet, Hristiyanm, der.
Hmm. D e m e k , seni vaftiz ettiler?
Ne sandnd ya? M slm an filan deilim ben. Kiliseye
giderim, perhiz aynda etli, stl yem em . Ben dini b t n
adamm.
Adn n e yleyse?
Cann nasl islerse se n yle syle.
P tah a om uz silker, aknlk iinde elini kalasna vurur.
N ik and r apojnikov ise ciddiyetini b o zm ad a n susar. O P ta h a
kadar.saf deildir, bir Hristiyan, adn bakalarndan saklyorsa
b u n u n bir n ed e n i o ld u u n u bilir. Anlaml yz sert ve so
uktur. te k ile rd e n biraz ayr yrr, onlarla gevezelik etm eyi
ken d in e yaktrmaz, yanndakilere, hatla sise bile kendi ar
balln, akllln g sterm ek isleyen tavrlar taknr.
P ta h a serserinin yakasn brakmaz:
Allah, allah, gel d e k iin iinden! Kyl d ese n deil,
b e y d e s e n g e n e deil! Sanki ikisi o rtas bir ey... G e e n le r d e
b e n t l e kalbur ykyordum, elime p arm a k k ad ar bir yaratk
geti; kuyruu var, solungalar var... n c e balk, sandm. A,
bir de baktm, T anr cezasn versin, ayaklar d u ru y o r ortada...
H ayvan mdr, balk mdr, eytan bilir! ite sen de ylesin...
M eslein ne?
Serseri;
B en mujiim, kyl soyundanm , diyerek iini eker.
Anacm to prak kleliinden sonra bey kon anda hizmeti
kalm. G eri b e n ilk bakta kylye p ek b enz em em , d o ru
dur, hemerim... A lnm n yazs byleymi. Anacm b ey e fe n
dilerin yannda dadlk yapar, o n lard a n h e r zevki tadard. K e n
dim d e bey ko na nd a do duum a g re ten im de, kanm da
anam dan dr. O n u n la birlikte k o n a k ta yaadm. A nacm beni
martt, k u s t n eksik etm edi, kyllkten k u rtu lu p adam
olaym istedi. K aryolada uyudum, n y e m e k yedim, bey
ocuklar gibi ksa izme, p an to lo n giydim. A n n e m yediinden
bana d a yed irm e zse b oazndan gem ezdi. B eyefen diler o n a
giyecek mi a rm a an ettiler, o getirir b a n a giydirirdi... yi yaa
dk dorusu! o c u k lu u m d a yediim ekerleri, kurabiyeleri
salsak imdi iyi bir a t satn alnrd. A n a m b an a okum a-yazm a
retti, la o c u k k e n yreim e Tanr korkusu alad, beni yle
yetitirdi ki, imdi hi kylce, kaba szler syleyem em . te,
hem erim , v o tka koym am azma, tem iz giyinirim, iyi insanlar
arasnda kendim i gereklii gibi e k ip evirmesini bilirim.
Anacm hayattaysa T a n r m salk versin, ldyse ra h m e t
eylesin.
Serseri byle d e r k e n seyrek, ksa sal bandan apkasn
alr, gzlerini yukar kaldrr, iki k ez st ste istavroz karr.
E r k e k sesinden ok kocakarlarn ince, titrek sesiyle;
T a n r m o n a gzel gnler ver, ra h at yz g ster. l
dyse ku lun K seniyann gnahlarn bala! diye dua eder.
te byle... anacm olmasayd b e n herhalde hibir eye akl
erm eyen bir kyl o la ra k kalrdm. A m a imdi, hem erim , ne
sorarsan sor, h e r bir eyi bilirim. D n ya kitaplarn, din
kitaplarn, d u a larn h e r t rlsn , ilmihali... Z a t e n T an r
b u y ru u n a g r e yaarm. nsanlara kt lk e tm em . Bedenim i
temiz, ru h u m u erdem li tutarm . Ay gelince p e rh iz e uyarm,
g n gelince bozarm . Kimi insanlar yalnzca v o tk adan , o b u r
luktan z e v k alrlar; b e n s e bo zam anlarm da bir keye oturu r,
kitabm o k u ru m . H e p o k u ru m , so n ra alar, alarm...
N e diye alyorsun ki?..
o k d o k u n ak l yazarlar da... Kitaba dediin -be
kapiklir, ama d k t n gz yann, attn lklarn hesab
sorulmaz.
B ab an sa m bari?
 Nc bileyim, hemerim... ilenen gnah saklayacak d e
ilim ya, babam tanmyorum. Kendi ken d im e dn yo rum
da anam beni pi dourm u. Anacm kendim i bildim bileli
beylerin yannda o tu rdu , o yzden basil bir kylye varm ak is
lemedi.
Plaha alayl alayl gld.
Beyin kapatm as oldu d e s e n e una!
Oras yle, anacm bilemedi nasl edeceini. G eri
temiz. Tanr korkusu olan bir kadnd, gelgelelim iffetini k o ru
yamad. Byle davranmas gnah, hem d e byk gnah, ona ne
phe... Bu du ru m a gre imdi d am arlarm da soylu kan akyor
olam az m? Kyl g zk m em e bakmayn siz, belki de g er e k
len soylu bir kiiyimdir...
Soylu kii yumuak, ince sesiyle d u rm ad a n anlatr, bir
yand an da d ar alnn buruturur; o ko nutuka, souklan
m krmz b u rn u n d a n fr fr sesler kar. P lah a ise h e p din
ler, ona akn akn bakar, d urm ad a n om u z silkcr...
Alt fersah yol y r d k ten sonra ja n d arm alar ile serseri bir
tm sein stn e o tu ru p dinlenirler. P taha mrldanmaya
balar:
K p e k bile k en d in e verilen ad unutm az. Benim adm
A n d riu k adr, onunkisi Nikandr. H e r Hristiyann kutsal bir
ad vardr. H e rk e s kendi adn bilmeli, deil mi?
Serseri iini eker, yanan yum ru u n a dayayarak;
yle de benim adm kimin iine yarar ki? der. Adm
bilmiim, bilmemiim, b u n u n b a n a bir zarar yok. B eni gitm ek
istediim yere g n d erseler im dikinden biraz d ah a kt d u
ru m d a olurum , o kadar. Y a ite, O rto d o k s kardeler, b en yasa
y bilen bir adamm. Serseriymiim, adm u nutm uum , b u n d a n
dolay beni srseler srseler D ou Sibiryaya srerler, otuz-
krk k ad ar da krba yerim. A m a asl adm sylersem yeniden
k re e gnderirler.
Y oksa sen k re k m ah k u m u m uydun?
 yle ya. sevgili dostum . Drt yl tral kafayla dolatm,
ayak bileklerim e zincir vuruldu.
N e y zd en k re e hkm giydiydin?
Adam ld rm ek ten , sevgili hem erim . o cu k k en , o n
sekiz yanda mydm, neydim, anacm beyin bard an a yan
llkla soda, lim o nata yerine sanotu koymu. K ilerde eit
eit k utular vard, kolayca kantrlabilirdi.
Serseri iini e k e r ban sallar.
D rst, tem iz insand anam, g en e d e bilinm ez ki, ba
kalarnn ruhu kapal kuludur. Belki dikkatsizlikle, belki de
beyin yeni bir hizm etiye yaknlk gsterm esini iine sindire
m edii iin... O n u n kaslla yapp yapmadn yalnz T a n r m
bilir. O zam anlar kktm , aklm ermezdi... imdi anmsyo
rum da bey g e r e k te n yeni bir odalk almt, an a m b u n a ok
zlyordu. le b u olaydan sonra iki yl m a h k e m e m iz srd.
A n a m iki yl k re k cezas yedi, b e n d e yam kk o ldu u iin,
yedi yl...
P eki senin suu n neydi?
Su ortakl. Barda beye v eren bendim . H e r zam an
byle o lurdu. A nacm soday hazrlar, b e n verirdim . Bakn,
hcm crilerim , btn bunlar size T a n r nn h u z u r u n d a syler
gibi sylyorum. Kimseye anlatm ak yok ha!
Plaha;
Canm, kimse bize soracak deil ya! dedi. D e m e k , k
re k te n katn sen ?
Katm, d ostum , katm... K aanlar o n d r t kii kadar
vardk. T a n r m h ep sin e salk versin, arkadalar kaarken
b eni d e aralarna aldlar. imdi elini vicdanna koy da syle,
sevgili hem erim , n e diye aklayacak mm adm? Aklarsam
boylatrlar g e n e krei. B en se o ie p e k yaram am . Hastalkl,
narin bir adamm . T e m iz yerde yiyip imeyi, uyumay severim
T a n r f m a y a k a rrk e n yanm da mum, kandil yansn, insanlar
grlt etm esin ler isterim . Secdeye vardm y e r d e e r r
tk rk , pislik bulunmasn... Ben anacm iin sabah-akam
krk k ez s ec d e ederim .
Serseri bandan apkasn alr, istavroz karr.
D o u Sibiryaya gndersinler, k orkm am .
D a h a m iyi sanki?
Doallkla. K re k le balk istifi yaanr. Skklk, iliip
kakma, insan bir yerde dinlenem ez. G e r e k ce hen nem .
T anrm kim senin ban av e rm esin . in san h ay du t y e rin e koyar
lar, canm, yleyse haydut gibi yaayacaksn, k p e k le n d ah a
k t . N e insan gibi y em ek yiyebilir, n e uyuyabilir, n e T a n r na
d ua edebilirsin. S rg nd e ise d urum bam baka. S rg n e
gn derilen h erkes o radaki toplum a karr gider. Y nelim
ban a da pay ayrm ak zorundadr. N e sandnd ya! O ra d a
to pra n ucu buca yoktur, al alabildiin kadar. T a rla iin,
b a h e iin, e v iin to p rak verirler. B en d e h e rk e s gibi ift srer,
buday eker, hayvan beslerim. Arlarm, koyunlarm, k p e k
lerim olur... Bir Sibirya kedisi beslerim sanlar malm y e m e
sinler diye. E v b ark kurarm, duvara kutsal tasvirler asarm,
sevgili dostlarm. T an rm ksm et e d e rs e evlenir, oluk ocua
karrm...
Serseri byle mrldanr durur, dinleyicilere deil, uzaklara
bakar. D lem leri n e denli saf olursa olsun yle ilen, can dan
bir sesle anlatlr ki, inanm am ak eld e n gelmez. Serserinin
ufack az bir glm sem eyle yam ulm utur. Y znde, gz
lerinde, k k b u rn u n d a uzak m u tlulu un lall nsezisi d o n u p
kalm tr sanki. J an d a rm alar dinlerler, serserinin yz ne
anlayla bakarlar. Belli ki, onlar d a inanm lardr anlatlanlara.
Serseri dlem lerini srdrr:
Sibiryadan n e diye korkaym ki? Sibirya buras gibi
R usy adr. O ra n n da T an rs ayn, ar ayn, insanlar birbir-
leriyle imdi sen inle ko n u lu u m m gibi kon uu rlar. O ra d a d ah a
o k zg rlk vardr. nsanlarn yaay d a yle... H e r eyi d ah a
iyidir. Irm aklarn ele alalm... B u ra d a k ile rd en k a l kal stn!
Balk d ersen, av hayvan d e rs e n a m an bir bolluk! Benimse,
 kardeler, en b yk zevkim balk avlamak. stersen b an a
e k m e k v erm e, elim e bir olta tu tu tu ru p rm ak kysna sal. V a l
lahi yle... O ltayla tutarm , ala tutarm , s e p e tle tutarm... B u z
lar z l n c e de k e p e alrm. A m a kepeye gcm yetm edii
iin -be kapik verip b ir kylye tu ttu ru ru m . T a n rm, o ne
zevktir yle! Bir yayn m tu ttum , kefal mi, sanki z kardeimi
grm gibi sevinirim. H e r balk iin ayr y n te m gerekir;
kimisi k k canl balkla yakalanr, kimisi solucanla, kimisi d e
k u rb a a ya da ekirgeyle... B tn bunlar iyi bilmek gerekir.
Diyelim yayn bal... C a n a v a r balktr yayn, oltana n e tak ar
san yutar. T u r n a bal s a z a n d a n holanr, kayabal da
keleb e k ten . Kefal akntl yerle rd e yaar, o n u o ra d a avlam ak
tan d a h a byk zevk yoktur. e n g e le k e le b e k ya da b ce k
takp ipi yirm i-otuz m etre salarsn, suyun st n d e yzsn diye
oltann u cuna arlk balamazsn, pantolonsuz, suya girip ipi
akntya k aptrnca kefal vurm aya balar. A m a n dikkat e t ha!
K erata, yemi anv erir sonra! pin kmldadn g r r g rm ez
hi beklem e, h e m e n ek! A m a n am an, za m an n da n e o k balk
yakaladm! K o d e ste n kaarken arkadalar o rm a n a gizlenip
uyurlard, am a b e n im g zm u y k u tutmad iin bir rm ak
kys b u lu p oraya kerdim . Bilmezsin, oralarn rm aklar g e
ni, suyu boldur; kylar da sarp m sarp! e p e e v re balta gir
memi ormanlar... Ulu aalarn te p e s in e baktnda ban
d n er. O am lar buraya g e ls e h e r birine glc-oynaya o n ruble
verirler...
G eirdii g nlerle ilgili, birbirine karan renkli hayallerin,
bir gn geleceini u m du u m u tlulu un tatl geveklii iinde
adam caz yava yava susar, am a dudaklar bir s re daha kendi
k e n d in e kprdanr. Y z n e yaylan m utlu bir glm sem e
ylece d o n u p kalmtr. J a n d a rm a la r da suskun, derin d n
celer iinde balarn n lerin e eerler. Souk, acmasz bir sisin
bir yerle rd en gelip insann r u h u n a kt, iradesinin snrl
ln gsterircesine h a p is h a n e duvar gibi karsna dikildii o
s o n b a h a r sessizliinde hzla akan, geni, sarp kyl rmaklar,
geilmez orm anlar, engin bozkrlar d n m ek insana lall
gelir. H ayal gc sabahn e r k e n vakli, d ah a alan kzll
u fu k tan silinm eden dimdik. ssz kyda ufack gz ken bir
insann y r y p gidiini izer: Irm ak yatann iki yannda seki
seki ykselen iri gvdeli amlar bu z g r insana sert sert, s o
m u rta ra k b a k a rk e n d u rm ad a n h o m u rdan rlar. am larn ard n
dan aa kkleri, iri kayalar, dikenli allar k e s e r o n u n yolunu.
A m a o b e d e n c e gl, ruha dintir; ne am lardan, ne kayalar
dan, ne yalnzlndan, n e d e h er adm atnda n n ten
yanklardan korkar.
Jan d a rm a la r zihinlerinde, hi yaamadklar zgr yaam
sah neleri canlandrrlar. O nlarn zihinlerinde canlanan, ok e s
kiden dinledikleri olaylarn kalntlar mdr, yoksa bu sahn eler
o nlara b edenleri, kanlaryla birlikte uzak, zgr atalarndan m
gemitir, oras belli deil!
Uzayp giden sessizlii o an a dein hi azn amam
bulu n an N ikandr Sapojnikov bozar. Belki serserinin m utluluk
dolu hayallerine im rendiinden, belki d e iinde bulunduklar
koyu b oz a m u r ile kurun rengi sisin m utluluk hayallerine hi
yakmadn hissettiinden, serseriye sert sert bakarak;
A nlattklarn p ek gzel eyler de, karde, sen o zgr
yerlere varamayacaksn ki! dedi. Nasl varacaksn? yz fer
sah yrr, so n ra ru h u n u T a n rya teslim edersin. ok, zayfsn.
Bak, bizimle all fersah yol yrdn, sesin-soluun kesildi!
Serseri yava yava N ik a n d ra dn er, yzndeki m utlu
g lm sem e silinmitir. O n u n ciddi y zn e korkuyla, sulu
sulu b ak a rk en bir eyler anmsam olacak ki, ba n n e
der. Y e nide n bir sessizlik k e r ortala... de d n
ce le re dalarlar. J an d a rm alar a n c ak T a n r nn yapabilecei eyi,
yani o nlar o zg r lkeden ayran korkun uzakl hi olm az
sa hayallerinde kucaklayabilmek iin zihinlerini zorlarlar; s e r
serinin zihninde ise o uzaklktan d a h a k o rk u n sa h n e le r tm
akl, arpclyla birbirini kovalar: S o n u gelm ez d u ru
malar, srg n taburlar, zindanlar, sallarla rmak gemeler,
yorucu molalar, d o n d u ru c u klar, hastalklar, arkada l m
leri...
Serseri gzlerini sulu sulu krpar, alnnda to m u rc u k
lanan terleri yeniyle siler, sanki scak bir banyodan yeni km
gibi sk sk solur, b r yeniyle alnn y eniden siler, rk e k rkek
evresine baknr.
V aram azsn! d e r Plaha da. Daha d o g ru - d r s ly o ly r -
yemiyorsun. una bak, bir deri, bir kem ik kalmsn! D a y a n a
mazsn. arkada!
D oru, d e r Nikandr. Nasl varacak? O n u h e m e n has
taneye yatrrlar. Kesin!
Adn u n u ta n adam kat yrekli yol arkadalarnn sert,
kaytsz yzlerine bakar, apkasn bandan alm adan, gzlerini
lalla gibi aarak, abuk abuk istavroz kanr. T ir lir titrer,
ban sallar, zerine baslm bir trtl gibi kvranp bzlr.
N ikandr kalkarak;
Eh, gitm e zaman geldi, der. Dinlendik.
Bir dakika so nra yolcular amurlu yolda y rm eye balar
lar. S erseri daha ok b z lerek ellerini y en lerine daha derin
sokm utur. P laha suskundur.
 Y NSANLAR

B i r zam anlar M osk o v ada Vladim ir Scm yom Liadov a-

dnda bir arkadam vard. Kendisi h u k u k fakltesini bitirdik
ten so nra dem iryollarnda denetleyici o larak alt halde ne
i yaptn soranlara, altn ereveli buru n gzlnn z e
rinden l l iri gzleriyle bakar, kadife yumuaklndaki f
sldayan sesiyle;
Edebiyatla urayorum, derdi.
Faklteyi bitirdii yllarda g az etelerd en birinde tiyatro
stne bir yazs kmt. O yazdan so nra kitaplarla ilgili
b irka yaz dah a yazd. Bir yl s o n ra da ayn g az etede haftalk
eletiri yazlar yaymlanmaya balad. O n u n byle d ald an dala
allam asna b akarak bir raslanl s o n u cu yaz yazmaya hev e s
lendiini, bir gn gelip b u hevesinin geliini sanmayn. V l a
dimir S cm y o m n tem iz giyiniine, ince yapsna, geni alnna,
uzun salarna bak ark en, konum alarn dinlerken ban a yle
gelirdi ki, o n u n yazarl, neyi nasl yazdndan tm yle b a
msz, bir insann yem ed e n im eden yaayamamas t r n d e n
yaratltan gelen bir zelliidir, d ah a anasnn karnndayken
beynine bir eit yaz yazm a tasla ilitirilmitir. B l n g e
vezelikleri, can skcl, akl bandalyla beynindeki bu tas
lak adam n yrynde, ellerini oynatnda, sigarasnn k
ln silkeleyiinde bile k endini belli ederdi. nl bir kiinin
m ezarn a grkemli duruuyla elenk koyduu srada ya da
nem li bir olayla ilgili bir bildirinin altna cokuyla imza
top lark e n o n u n yaz yazan bir kii o ld u u n u h em en anlardnz.
hretli yazarlarla d p kalkm aya dknl, yeteneksiz
kiilerde bile y e te n e k b ulm a becerisi, d akikada yz yirmi nabz
alndan kaynaklanan d u r d u ra k bilmeyen heyecan, yaam
yeterince tanmamas, okuyan genler yararna d z e n le n e n
k onserlerde, edebiyat gecelerind e kadnlar gibi k o tu ru p yr
tnmas, genlie olan tutkun lu u; g az e te d e eletiri yazs yaz-
masa da yaz yazan adam n n pekitirm esi iin y e le r d e
arlard bile.
Kendisi hibir glkle boumad, bir kcrecik ileri
adm almad halde Z orluklarla boum adka yaadmz
anlamayz. Haydi, ileri!, Bizler urada ka kiiyiz ki? gibi
szlerin azna ok yakt bir yazar kiiydi o. Vladimir
S em y onn insanlk lks s t n e bir eyler yazp izmesi de
aykr kamazd. H e r T a l y a n a gn niversitenin aln ku l
larken iip iip kafay bulmas, g a u d c a m u s u ' b o z u k bir sesle
sylemesi, Bakn b en kafay ekip nasl sarho oldum !
gibisinden, terleyen y z nn l l ldamas bile o n a p ek
giderdi.
V ladim ir Semyon yaz yazmaya hakk olduuna, b u alan
daki y e te n e in e lm itenliiyle inanrd; b u n d a n hi kuku
duymad iin h e r h a ld e yaam ndan o k m em n u n d u . O n u n
lek znts, yaz yazd g azetenin alnn az oluu, g a z e
tesinin p e k lannmamasyd. A m a Vladim ir S cm y o m n e r ya
da ge kaln bir dergiye yerleeceine gveni lamd, ile asl
geliip kendini gsterm esi o zam an gerekleecekti. O b ak m
d an k k zntleri um utlarnn parltsnda g z n e p e k
grnmezdi...
Bu sevimli adamla grm elerim srasnda bir gn evinde
d o k l o r o lan kz kardei V e r a S em yonovna ile tanmtm.
V e r a Sem yon ovn a ilk karlamamzda yorgun, son d e re c e
hastalkl duruuyla beni hayli artmt. Kpr kpr, geveze,
kibar bir adam olan aabeyinin yannda uyumsuz, pasakl, l
gn, suratsz g z km ekle birlikle biimli b e d e n yaps, yz

1 M oskova niversitesinin kurulu gn. T atyana gn n d e renciler n e

elenelim anlam ndaki bu szle balayan eski bir m a r sylerlerdi.
n n biraz kaba am a dzgn izgileriyle gen, gzel bir kadnd.
H a re k etlerin d e , glm sem esinde, konum asnda bir zorakilik,
donukluk, soukluk seziliyordu; o nede n le herkesin houna
gitmez, o n u gururlu, biraz aptalca bulurlard.
G e r e k te , ban a yle geliyordu ki, hibir eye aldrmayp
kendini dinliyordu.
Aabeyi iini eker, yazarlara yaraan bir edayla salarn
geriye atarak, sk sk;
Sevgili dostum , bir eye dardan bakp hak kn da h em en
hkm vermemeli! derdi, ile u kitap... Bakn, nasl rs e
lenmi. o k u n a o k u n a sayfalar ypranm, ie yaram az bir nesne
gibi tozlar iinde srnyor. Oysa ap okuyun o n u , ok e t
kilenecek, alamaya balayacaksnz. te kz kardeim bu ki
taba b enzer. O n un da kapan ap yreini ok um aya al
n, iinizi bir ko ku saracaktr. Kadncaz bir insana m r
boyu ekm eye yelecek aclara katland son ayda.
Vladimir Scm yon yle bir evresine baknr, beni
ko lum dan tu tara k yle fsldard:
Biliyor m usunuz, niversiteyi bitirince sevdii bir mi
marla evlendi. le btn dram bu olayla balar. A ra d an bir ay
gem eden kocas tifoya yakalanp, fyl. b r dnyaya yolland.
B un un la kalsa g e n c iy i. Kocasndan hastalk bulam, kendisi
d e birhayli hasta yallklan sonra iyileip ayaa kalktnda
adam n ldn rendi, morfin alp intihar elti. Kadn a r
kadalarnn abalar olmasayd imdi bizim V c ra cennetleydi.
B una dram d em ezler d e n e d e rle r? Yaam nn be perdesini
birden oynayan bir in g n u e1 deil midir kz kardeim ? V a r
snlar seyirciler vodvili scyredcdursunlar, ingnue evin e d n p
din len m ek zorundadr.
V c r a S cm yonovna yalnzla ay k adar dayanyor, so n ra
aabeyinin yanna yerleiyor. T p on un yaratlna uygun bir
bilim dal deildi; o n u yorm aktan , ypratm ak b ak a bir ie ya-

1 S a ik z .(Fr.)
yaram yordu. Z a t e n kendisi d e k o n u s u n u bilen bir insan iz
lenimi brakm ad zerimde, g rt m z s re ce bilimle ilgili
tek sz iitmedim azndan.
D o k to rlu u braktktan s o n ra kendini d rt duvar arasna
k ap a ta ra k isiz-gsz, suskun, uyuuk, ba h e p n n d e, bir
ey y a p m ad a n genliini t ketm eye balad. Kaytsz kalam a
d. yaamn biraz renklendirip aydnlatan te k insan v arsa o
da deli gibi sevdii aabeyiydi. O n u g e r e k te n sever, alma
tarzn b een ir, eletiri yazlarna baylrd. A abeyinin ne i
yaptn s o ra n la ra birini u yandrm aktan ya d a almasna
engel o lm a k ta n korkarcasna, alak sesle:
Yaz yazyor, derdi.
Aabeyi yazarken ou zam an o da yannda o tu ru r, g z
lerini adam n yaz yazan elinden ayrmazd. Byle zam anlarda
o n u g n e te snan hasta bir hayvana benzetebilirdiniz.
Bir k akam Vladimir Sem yon g e n e m asasnda o t u r
mu, g a z e t e iin bir eletiri yazs yazm akta; V e r a S em vonovna
ise yannda o tu ru rk e n her zam anki gibi aabeyinin divit tutan
eline bakm aktayd. Liadovski alkn bir tavrla hzl hzl,
d zeltm e y ap m adan yazyor; divitinin czrtsndan, lkla
rndan b ak a bir ey iitilmiyordu. n n d e , kaln derg ilerd en
birinden kesilip katlanm, k k bir kitapk vard.
Vladim ir S em yonn eletirisini yapt y k n n bal
na yazarnn adnn ba h a d le r i k o n ulm u tu, y k ky yaan
tsyla ilgiliydi. Yazarn o k b e e n en V ladim ir Sem yon ele
tiri yazsnda adam n yaz tarzna hayranln belirtirken d o a
b e tim le m elerin d e on u T u rg e n y e v le bir tutuyor, kyllerin
yaantsn itenlikle, bilerek anlattn dile getiriyordu. K e n
disi ky bilmezmi, tm bildikleri, kulak tan dolm a, kitaplar
dan kapmaym; o bakm dan duygular, sezgileriyle ykde
anlatlanlara inanmaktaym. yky bir gzel tan ttk tan s o n
ra yazarnn parlak bir gelecei olduu, y k n n sonunu sa
brszlkla bekledii gibi konular da iliyordu eletiri yazsnda.
 K o ltu u n u n arkasna yaslandktan sonra, ykye duyduu
hayranlktan dolay gzlerini kapayarak;
G z e l bir yk! dedi. A n a dncesi de son d e re c e
ilgin, ho!
V e r a S em yonovna aabeyine bakt, yksek sesle esnedi,
b e k le n m e d ik bir soru sordu. G en ellik le akamlar ikide bir e s
nem ek , ksa ksa, ama konuya uygun so ru lar sorm ak gibi bir
alkanl vard.
Volodya, kt l e kar ko ym am ak ne d em ek ?
A abeyi gzlerini at.
K tle kar koym am ak m?
Evet. Sence bu sz n e anlam a geliyor?
yle dn... Bir gn hrszlar, haydutlar zerine ul
lanp seni soymak istiyorlar, am a se n o n lara kar koym uyor
sun. Bu ite...
rn e k v erm ek deil, m antksal bir aklama getirm eni
istiyorum.
M antksal aklam a m d ed in? Hmm... ey... K tle
kar koym am ak, ahlak alannda k t l k diye adlandrdmz
olaylara kaytsz kalmaktr.
Bunlar syledikten so n ra V lad im irS em y o n almasna
dnd, ikinci bir yky irdelem eye koyuldu. Bir kadnn
yazd bu u z u n ykde, bir adam la yasad iliki k u ra n , o n d a n
olan ocuuyla birlikle adam la ayn al altnda yaayan yksek
s o sy eted e n bir kadnn karlat zo rlu klar dile getiriliyordu.
V ladim ir Sem yon y k n n ieriini de, ileni tarzn da ok
beenmiti. yky ksaca tan ttktan so n ra e n iyi yerlerin den
bir iki r n e k v ere re k kendisinden unlar ekliyordu: ykde
anlatlanlarn geree tm yle uygun, yaamn iinden alnd
aka belli oluyor, yle deil mi? Y a z a r canl anlatm yannda
insann isel yapsn irdelem edeki, kahram anlarnn ruh d e r in
liklerine inm edeki ustalyla d ik k at ekiyor. Kadn k a h ra m a
nn, kocasyla karlat srada ru h u n d a olup bitenlerin a n
latld u arpc b l m e le alalm...
 Aabeyinin eletirel aklamalarn yarda kestiini bilerek
V e r a S cm yonovna dedi ki:
Volodya, d n d e n b eri zihnimi g a rip bir d n c e k u r
calyor. Eer biz insanlar k tl e kar k oym am a felsefesini
davranmzn tem eli yapsaydk so n u ta nasl bir yaantmz
o lu rd u acaba?
Nasl bir yaantmz m olurdu?.. K t l e kar koy
m azsak su ileyenlere tam bir zgrlk tanm olur, uygarlk
ne sz, y ery zn de ta ta s t n d e kalmazd.
N e kalrd yleyse?
Bir sr ba bozuk serseriyle tm a rh a n e le r kalrd. Bir
son rak i eletiri yazmda o konuya da deineceim . A n m sat
tn iin te e k k r ederim .
Bir hafta so n ra arkadam s z n tuttu. O sralar g erek
top lum iinde, g ere k se basnda k tl e kar koym am a fel
sefesinin, yarglama, cezalandrma, sava konularnn sk sk
tartld yllar, 1880li yllar yayorduk. ev rem izden baz
kiiler kye iftilik yapm aya gidiyor, uak, hizmeti tutm a d an
kendi ilerini kendileri gryor, e t y em ek le ri yemiyor, tensel
aktan kanyordu.
A abeyinin eletirisini ok u y an V e r a Sem y on ovn a biraz
d n d k te n so n ra belli belirsiz om uz silkti.
E lin e salk, gzel olmu, dedi. G e n e d e birok eyi a n
lamyorum. r n e k verirsek, L esk o v un bir ro m an n d a iftilik
y ap a n g arip bir ad a m herkesin payn g z e te re k ekin ekiyor.
Budayn sataca kiiler yannda yoksullar iin de, hrszlar
iin de... O n u n bu davran mantkl m?
K z kardeinin yznden, s e s to n u n d a n eletiriyi b e e n
mediini anlayan Vladimir S em yon irkildi. Y azarlk o n u r u
nun incindiini ilk k e z hissediyordu. fkeliydi.
Hrszlk yapm ak ahlakszlktr, dedi. Hrszlarn payna
ek in e k m e k o n la ra yaama hakk tan m ak d em ektir. Diyelim,
b e n bir gazeteyi yayna hazrlarken d r s t e iler, gzel
d n c e le r yannda antaja da yer v ersem , bu gibi alaklklar
da gzetsem b u n a kar* tepkin ne o lurd u? S zn ettiin
iftinin m antna g r e benim d n c e antajclarna, d z e n
bazlara da g e r e k e n ilgiyi g sterm em gerekiyor, yle deil mi'.
V era Sem yonovna yanl v e rm e d e n m asadan kalkt, tem bel
tem bel k an a p ey c gitti, o ra y a uzand. Bir sre d n d k te n
sonra;
Bilmiyorum, bilmiyorum! dedi. Belki d e haklsn sen,
ama bana yle geliyor ki. bizim kt lk lerle boum am zda bir
sahtecilik var, sanki baz eyleri lam aklamyor ya da giz
liyoruz. K tle kar koym am a felsefesinde d e nyargl
davrandmz sanyorum . Bu tavr ylesine iimize ilemi ki,
bu n d an bir trl kurtulam yor, o yzden nyargl davranp
davranmadmz dahi bilmiyoruz..
N e n e m e k oluyor imdi bu?
Bilmem ki. san a nasl aklasam! Belki de biz insanlar
yreimizin iskambil katlarndaki kupaya benzediini d
n rk en yanldmz gibi, k tlkle boum aya hakkmz, by
le bir zorun lulu u m uz olduu k on u su n d a da yanlyoruzdur.
P ek olasdr ki, kt l e kar koyma abamzda g k ullan
mak deil, tam tersine, g kart b ir e y kullanmaya hakkm z
olmaldr, yani, sz gelii, u tabloyu s e n d e n almalarn is
temiyorsan o n u kilit altna koymayp hrsza kendi elinle teslim
etmelisin.
A m an ne akllca bir sz! D e m e k oluyor ki, ben zengin
bir tccar kzyla ev le n m e k isliyorsam, benim bu alaka
davranm n lem ek iin tccar kznn bir an n c e kendisinin
bana varmas gerekiyor, yle mi?
iki karde gece yarsna d e in birbirini anlamakszn byle
tarttlar. E er biri onlar gizlice dinlese h er ikisinin d e ne
d e m e k islediini anlayamazd.
Akam lar V e r a S em yonovna ev den dr kmazd. Y a
kndan tandklar bir aile yoktu, insanlarla grm e gerek sin
mesi duymuyorlard, tiyatroya ancak yeni piyesleri g rm ek iin
giderlerdi -y az yazanlar byle bir alkanlk edinm ilerdi-,
 mzii sevm edikleri iin d e k o n ser filan dinlem ezlerdi.
Ertesi gn V e ra S em yonovna aabeyine;
Sen nasl d n rsen dn, benim y n m d e n sorun
zlm tr, dedi. Kiisel olarak bana yneltilmi bir k tl e
kar koymak iin bir neden grem iyorum . Beni ld rm e k mi
isliyorlar? Buyursunlar, ldrsnler. n k kendim i savun
maya kalksam, b yle yaptm diye kalil nasl olsa d a h a iyi bir
insan olacak deil. imdi geriye so ru n u n ikinci b l m n e
zm g etirm ek kalyor. Yaknlarma yneltilmi bir ktl e
kar nasl bir lavr almalym?
Vladimir Sem yom glm eye balad.
Vera, sen azlln arlk! K tle kar koym a fel
sefesine kafay lakl iyicene!
Aslnda b u can skc konum alar akaya v u rm a k isliyor
du, am a b u n u becerem iyor, bu yzden y zndeki g lm sem e
gitgide ekileip arpklayordu. V e ra S e m y o n o v n a arlk
aabeyinin masasnn yannda o tu rm a z olmutu, almasn da
hayranlkla izlemiyordu. V ladim ir S em yom ise arkasndaki
k a n e p e d e onunla hem fikir olm ayan birinin yattn d n
m ek ten kurlulam yordu. O yzden sanki srl uyuuyor, y re
ine bir soukluk kyordu. Yazarlk o n u r u acmaszdr,
saygszl kolay kolay unutm az, balamaz; V ladim ir Semyo-
n bu duyguyu ilk kez ortaya karp incitenin kz kardei
o ld uu nu bildii iin byk bir tedirginlik iindeydi. n k in
cinen o n u ru n dzeltilmesi zordu, nasl ki la b ak -an a k d olu bir
kutuyu a lktan s o n ra yeniden dzenlice y erletirm ek zorsa...
A ra d a n bir hafta getii halde V e r a S em y ono vn a gelip
aabeyinin masasnn yannda oturm ad, d nceleri d e ayn
kald. Bir bahar akam Vladimir Sem yom g e n e bir eletiri
yazs yazmaklayd, inceledii y k n n konusu, bir ky re t
m eni bayann eitimcilik mesleini evlilikle birlikle y r t
m enin olanakszl yz nd en sevdii e rk e i reddclm csiydi. O
srada Vera Sem yon ovn a k a n e p e d e y a lark en d n c e le re
dalmt. Yatt y erd e gerinerek;
 Of, n e kadar canm sklyor! dedi. Y aam hep byle
uyuukluk iinde, ieriksiz mi geecek? Ben kendim ne y a p a
cam bilmiyorum, sen se e n iyi yllarn n e idii belirsiz bir
almayla tketiyorsun. Simyac gibi hibir ie yaram az vr
zvrla uram aktan bkm adn m daha?
V ladim ir S em yonn elin d en kalem pat diye masaya
dt, ban ar ar e v ire re k kz kard ein e bakt. Beriki
konum asn srdrd:
Seni byle g rd k e iim sklyor! W a g n er Faust
operasn yazarken eeledii ukurdan b rt b c e k kt, am a
o h a z in e aryordu. Oysa sen b rt b ce k b ulm ak iin kazyor
sun topra.
N e d e m e k istediini anlamadm.
Evet, Volodya, u zun d n ce le r so n u n d a u kanya
vardm ki, sen bo ilerle uraan, havan da su dv en sradan bir
adamsn. D u r da k en d in e sor bakalm: Byle gcce-gndz
didinm en sana ne veriyor? Evet, n e veriyor? Eelediin bu
d k n t d e n karlacak eyi bakalar o k ta n karm. Suyu
hav a n d a ne k adar dv ersen dv, n e k ad a r ayrtrrsan ayrtr
kimyaclarn bulduklarndan bakasn bulamayacaksn.
Vladimir Semyon ayaa kalkt.
D e m e k , yle? Benim irdelediim d n ce le r ev ren sel
dir, o yzden sana eskimi, d k n t gibi grnyor... S en ce
yeni o lan nedir?
D n ce alannda almaya kalkan kendinsin, yeni
bir ey d n m ek d e senin iin. S ana b e n re te c e k deilim!
E letirm en hayli kzmt, gzlerini ksarak alayl alayl;
B en simyagerim, yle mi? dedi. S anatla uramak,
insanlarn gelimesi iin didin m ek simyagerlik oluyor ha?
Biliyor musun, Volodya, yle sanyorum ki, siz d n en
insanlar kendinizi d ah a b y k sorunlarn z m n e adasay-
dnz imdi zerinde uratn u vr zvr eyler kendili
in den , ikincil almalarla zlverirdi. Bir ken ti te p e d e n
g rm e k iin balona binip havalansan ister istem ez krlar,
aalar, rmaklar da g r rs n . Sitearin eld e e t m e k iin
uratnda ikincil bir rn o la ra k gliserin geer eline. B an a
yle geliyor ki, amzn d n cesi ayn n oktaya aklp k al
m, bir adm ilerlemiyor. imdiki d n ce tarzmz nyarglara
dayanyor, o yzden uyuuktur, korkaktr, tutu cu d u r. Sen inle
b e n yksek d alara trm a n m a k ta n nasl korkuyorsak, o da
geni, d e v admlarla atlm y a p m a k ta n ekiniyor.
Bu t r konum alar iz b rak m a d an gem iyordu kukusuz.
ki k ard e arasndaki ilikiler g n d e n g n e bozuldu. Aabey,
o dasnd a kz kardei v a rk e n alamyor, o n u n k a n e p e d e
yattn, ark ad an srlna baktn bildii iin sinirleniyordu.
Kz karde ise aabeyi eski gzel ilikilere d n m ek amacyla
almas srasnda duyduu cokuyu o n u n la palam ak istedii
zam an uyuuk uyuuk geriniyor, yzn b u ru tu ruy ord u. H e r
akam can skntsndan yaknyor; ikide b irde laf d ncenin
zgrlem esine, h avanda su d v en lere getiriyordu. Kapld
yeni dncelerin etkisiyle aabeyinin almalarn nyargl
buluyor; b u almalar, ilevini oktan yitirmi, sa h n e d e n
ekilm ek te olan eyleri tu tu c u bir kafann g erek siz y e re s r
d r m e abas o larak deerlendiriyordu. Ayrca aabeyini d u r
m adan bir eylere benzetiyordu. O birsim yagerdi, bildikleri e z
b e r d e n te y e gitmeyen, yeni d nceleri b en im s e m e k le n se
lmeyi yeleyen bir eski kafalyd.
Y av a yava kadnn yaam a tarznda d a deiiklikler b a
lamt. Btn gndzler, b t n akamlar okum akszn, bir ey
yapmakszn, yalnzca d n e r e k k a n e p e d e yalyordu. Bu
srada yz kat inanl, d a r g rl insanlarn yz gibi s e r t ve
souktu. Hizm etilerin s u n d u u rahatlklar d a geri evirdii
iin odasn topluyor, iskarpinlerini boyuyor, giysilerini tem iz
liyor, h e r iini kendisi gryo rd u. O n u n b y le pis ilerle u
ramas karsnda Vladimir S em yon ileden kyor, h atla
n e fretle bakyordu kz kardeinin souk yzne. Kz k a r d e
inin s zd e g u ru r duyarak yapt bu ilerde yapmacklk, sa h
tecilik, gsteri, ikiyzllk seziyordu. O n u n davranlarn
deitirm eye g c n n yelm eyeceini bildii iin de bir okul
ocuu gibi on a satayor, kzdrmaya alyordu.
Bir y andan k tl e kar koymamay savunyorsun,
bir y andan da benim hizmeti kullanm am a kar duruyorsun.
Hizm eti kullanm a k t bir eyse o n a da kar d u rm am a n
gerekir. Bu. tutarszlk deil mi?
O n u n y zn den ac ekiyor, fkeleniyor, ulanyordu. Kz
kardei bakalarnn yannda samalklar yapnca yerin dibine
geiyordu.
Bir gn bana gizlice d ert yand.
Ah, iki gzm, ne korkun! M e e r bizim ingenue vodvil
oyn am ak ta n vazgememi! ldrm m. nedir? O na aldr
elliim yok arlk, nasl d n rse dnsn, a m a niin k o n u
malaryla beni ifrit ediyor? yle bir d n se ya: O n u niin d in
leyecekmiim? Isann retisiyle ilgili yanlgsn iyi bir malm
gibi d u rm ad a n gzm e sokm as byk bir saygszlk deil mi?
Sevgili kz kardeim k en di dncelerini srarla savunup. Incili
cannn istedii gibi yorum lam aya alrken kilisede sat
yapanlarn o ra d an kov u lm asn a1 bir ey demiyor. O n u n bu t u
tum u karsnda boulacak gibi oluyorum , beni ateler basyor!
isle, azizim, kafaca gelimemilik. d n m e yetersizlii diye
buna derler! in san a genel bilgiler vermeyen tp fakltesinin
r n d r b t n bunlar!
V ladim ir Semyon g az e te d e n d n d bir gn evde kz
kardeini alarken buldu. Kadncaz k an e pey e olurm u, ba
n n d e, ellerini rparak d u rm a d a n gzya dkyordu. Bizim
eletirm enin iyicil yrei szlad. Bu g r n t karsnda o n u n
da g zlerinden yalar geldi; yreinde, kz kardeini okam ak,
o n u balamak, o n d a n z r dilem ek, eski gnlerdeki gibi
yaamak istei kabard. n n d e d iz k l ; ellerini, omuzlarn,

1 ncilc gre paskalya yortusunda sa, K u d sle kilisede pazar kuranlar kr

bala kovar. V ladim ir Scmyona g re bu olay ktle k ar koyma
retisine ters dm ekledir.
ban p c k le r e bodu. Kz kardei d u ru m u anlamad iin
ac ac glm syordu; Vladim ir Semyon ise bir sevin l
attktan so n ra m asann stndeki dergiyi kapt, cokuyla;
Yaasn! Veracm . eskisi gibi yaayacaz artk! diye
bard. Tanr seni kutsasn! Bak san a ne gstereceim ! B ar
m a am panyas im ek y erine unu birlikte okuyalm! G r e
ceksin, ne harika ey ler yazmm!
V e ra S em yonovna dergiyi elinin tersiyle itti.
Hayr, hayr! O k u d u m yazn, bir d a h a o k u m a k is
lem iyorum .
Ne zam an okudun?
Bir yl... iki yl oluyor. O k u m u tu m , biliyorum...
Vladim ir Sem yon dergiyi kolluun s t n e frlatt, souk
bir tavrla;
Sen fanatiin birisin! dedi.
F anatik olan sensin, ben deilim!
V e ra S em yonovna h n g r h n g r alamasn srdrd.
Aabeyi ise karsnda dikiliyor, o n u n sarslan om uzlarna
b a k a rk e n d n yord u. O srada d n d tek ey, yeni bir
bak asyla, k e n d in ce d n m ey e balayan birinin ekecei
yalnzln strab, allak bullak olan bir ru h u n kanlm az ac
lar deil; almalarnn k k drlm esi, yazarlk o n u r u
n u n incinmcsiydi.
O g n d e n so n ra kz kardeine daha so u k davranm aya,
ona kar, ev ind e sanki yal, snt bir kadn yayormu gibi
alayla kark u m u rsam az bir tavr taknm aya balad. Kz
kardei d e o n u n la tartmay brakt; aabeyinin b t n ikna
e tm e abalarna, satam alarna, alaylarna kar hogrl bir
suskunlua b r n d . O n u n b u tu tum u d a h a o k sinirlendi
riyordu V ladim ir S cm yom .
Bir yaz sabah V e r a S em yonovna yola kacak gibi giyin
mi, o m zun a bir anla asm o lara k aabeyinin o dasn a girdi,
on un alnn dan so u k a pt.
V ladim ir Sem yon ard.
 N ereye byle?
N. iline gidiyorum. iek as kam panyasna katlaca
a-
Aabeyi kapya kadar uurlad.
D u r u p d u ru rk e n bir yaramazlk daha! P ara vereyim mi?
ster misin?
A abeyinin elini skt, yrd.
Hayr, islemem. Hoa kal!
Bir arab a tulsavdk bari!
Kz kardei yanl bile vermedi. O byle kzl renkli pard-
ssn giymi, tem bel tem bel sallanarak giderken ona arkadan
bakan aabeyi zoraki iini ekli, am a kz k ard ein e kar h e r
hangi bir acma duymad. A rlk o yabanc bir kadnd. Bir
kcrccik geriye d n p b akm am asndan kendisinin d e ona g re
yle olduu anlalyordu.
alma odasna d n e n Vladimir Sem yon eletiri yazs
nn bana o lurdu .
O g n d e n son ra V e ra S em yo n o v n ay bir d a h a grmedim.
imdi n e r e d e olduunu da bilmiyorum. Vladim ir Semyonovi
ise eletiri yazlar yazmay, m ezarlara elen k koymay, rm-
d eam u s marsn sylemeyi, M oskova sreli yaynlar alan
lar dernei yardmlama sand iin koturm ay srdrd.
Bir gn zat rrey e yakalanarak n ce evinde, sonra Golitsin
hastan e sin d e ay kadar yatt. Baka bir seferin d e dizinde bir
yara peydahland. Adamcaz Krma g n d e r m e k gereklii
sylendi yazarlar arasnda, onun adna yardm paras to p
ladlar. A ncak Vladimir Semyon. Krm a gitmedi, ok ge
meden d e ld. O n u V aganko v g m tl n d e sanatlarn,
yazarlarn m ezarlarnn bulu ndu u sol b l m e gmdk.
Bir gn yazar arkadalar T a la r lok antasnda toplanmtk.
Ben bir s re n c e V agan kov g m tl n e uradm, V la
dimir Sem yonn m ezarnn iyi d u ru m d a olmadn syledim.
G e r e k te n bakmszd mezar; to p ra y c rlc bir olmu, baucun-
daki istavroz devrilmiti. B irka ruble toplanrsa m ezarn bir
d z e n e sokulabileceini bildirdim. A rka dalar beni kaytszca
dinlediler, tek karlk v eren kmad, bir kuru da to p la m a
dlar. Vladim ir S cm yo ndiyc birini anmsayan yoklu, tm yle
u n u tu lm u tu adamcaz.
 SYLEVC

G z e l bir yaz sabah birinci d e r e c e d e n devlet m em u ru

Kiril Ivanovi V avilono vun c e n a z e t re n in e hazrlanyorduk.
Zavallnn l m n e an a y u rdu m u zda p e k yaygn olan iki
hastalk birden n e d e n olm utu: aaro n kars ile ayyal.
C en a z e alay kiliseden kp gm tln yolunu tuttuu
zaman, len kiiyle ayn d a ire d e alan Poplavski adnda bir
m em ur arabaya allayarak, gen am a olduka tannm bir adam
olan arkada Grigori Pelrovi Z a p o y k in i arm ak ze re
evine gilli. Zapoykin, birok o k u ru m u z u n da bildii gibi, ei
bu lunm az bir sylevcidir. U yku sersemiyken, karn aken, fitil
gibi sarhoken, stma nbetleri geirirken; ksacas, aklnza
gelen her durum da; evlenm e, doum , ce naze gibi her lrl t
re n d e kusursuz sylevler verir. Sylevleri yamur oluklarndan
gldr gldr akan sular gibi kesintisiz, cokuludur; d a a r
cndaki ackl szler kimi m eyhan elerdeki ham am b cek-
lerindcn daha boldur. E s n a f d n lerin d e yapt, sonu gel
mez, gzel konu m alard a onu su stu rm ak iin hazan polise ba
v u rm ak gerekir.
Poplavski arkadan e v d e bulunca;
Sana bir i iin geldim, aziz dostum , dedi. H e m e n giyin
d e gidelim. Bizim ark adalardan biri ld, onu b r dnyaya
yolcu ediyoruz, o bakm dan veda konum as yerine geecek
vr zvr bir eyler sylemek gerek. B l n u m udu m u z sende...
K k m em urlard an biri lseydi, seni rahatsz etm ezdik, ama
len kii koskoca bir bayazman... dairemizin o r la d irek lerin
d e n saylr. Byle bir kodam an sylevsiz g n d e rm e k yakk
almaz.
 Z ap o y k in esnedi.
Sizin bayazman, ha! u ayya herif mi?
Evci, o... T re n d e n sonra gzlem e, meze, h e r ey var.
D n le araba paras da alrsn. Haydi, canm n ii, gidelim!
M ezar banda i e ro n a yakacak l rd c n m artavallar
atarsn, sana teek k r ederler.
Z ap o y k in gle-oynaya raz oldu. Elleriyle salarn kar
trd, yzne hznl bir anlatm verdi. Poplavski ile birlikle
evd en ktlar.
A rabaya bindikleri srada;
Sizin bayazman iyi tanyorum , dedi. A llah ra h m e t
eylesin, eine az raslanr m adrab azlardan, h e rg elelerd e n bi
riydi.
Ama, Gria, lenlerin arkasn dan k t sz sylem ek g
nahtr.
Oras yle, aut m ortuis nilil b e n e } g e n e de d o la n
drcnn tekiydi sizin bayazman.
C e n a z e alaynn arkasndan yetiip yryenlerin arasna
katldlar. ly o k yava gtryorlard, b u n u frsat bilen iki
ah b a p yolda karlarna kan h e r m ey han ey e urayp, lenin
ru h u n u n huzu ra erm e si iin bir-iki k ad e h yuvarladlar.
G m tl k le d ua o k und u. l n n kaynanas, kars, bal
dz g re n e k le re uyup bol bol g zy a dktler. T a b u l m ezara
indirilirken kars, Beni d e o n u n yanna gm n! diye bard,
ancak alaca dul ayln anmsam olacak ki, kocasnn
pein d en m ezara inmedi.
Z ap o y k in herkesin susmasn bek led ik ten son ra n e
do ru kl, evresindekileri s z e re k sylevine balad:
Gzlerim ize, kulaklarm za inanalm m? u labul, u
alayan yzler, inlem eler, lklar k o rk u n birer d m ? N e
yazk ki, bu n lar d deil, gzlerimiz bizi aldatmyor. D a h a u

1 D orusu d e m ortuis au t bene a u t nihil olan, ller h ak k n d ay a hibir

ey ya da hep iyi anlam nda Latince bir sz.
yaknlara dein dipdin, gencecik, laplazc o larak grdm z;
d n e dein yorulm ak bilmez bir ar gibi devletin kovanna
hepim iz iin bal tayan bu insan... bu varlk... b irdenbire yok
lara kart. Acma nedir bilmeyen lm, yann gekin o l
masna karn gcnn d o ru u n d a bulunan, l l um ul dolu
bu insana kemikli elini uzall. N e byk bir kayp! imdi kim
on un yerini alabilir? B izde iyi m e m u r az deildir, am a Prokofi
Osip gibisine zor raslamr. R u h u n u n en derin kelerine dek
kendisini g revine adamt; em eini kskanmayan, geceleri
g z ne uyku girmeyen, kimsenin malnda gz olmayan, r
vet almayan bir adamd... Kamu yararn d n m ed en onu
saln almaya altklar, kendi karlar u ru n a o n u kutsal
grevine ih a n e te zorladklar iin insanlardan nasl nefrel
ederdi! P rokofi O sipn k k ayln yoksul arkadalarna
dann gzlerimizle grdk. O n u n yardmlaryla geinen
dullarn, yetimlerin lk la nasl bardklarna demin
siz de lank oldunuz. G re v uruna, iyi iler yapm ak uruna
gerek m utluluu lalmamlr; halla aile yaamnn getirdii
rahatlklar elinin tersiyle ilmilir. O yzden yaamnn son un a
d e k b e k a r kaldn s izd e bilirsiniz. Byle bir insann yerini kim
doldurabilir? T ertem iz tral, h e p glmseyen, sevimli yzn
imdi bile g r r gibi oluyorum . Y um uak, okayc, lall sesi k u
laklarmda nlyor. C e n n e t senin yerin olsun, Prokofi Osip!
H u z u r iinde yal. ey drst, soylu, alkan insan!
Zapo ykin bunlar sylerken dinleyiciler arasnda fsl-
dam alar balad. K onum a herkesin hou na gitmiti, kimi
lerinin gzlerini bile yaarlml, g elg eld im lu h a f bir eyler
vard bu szlerde. Birincisi, lenin ad Kiril Ivanovi olduu
halde Z ap oyk in n e d e n se Prokofi O sip d e m e k l e srar ediyor
du. kincisi, rahmetli yaad s re ce karsyla bouup d u r
m utu, bu d u ru m a g re b e k a r olamazd. ncs, gr, kzl
bir sakal vard, lnceye dein lra olmamt; kendisinden
tertem iz tral diye sz edilmesi anlalacak gibi deildi.
Dinleyiciler bu ie bir lrl akl e rd irem ey erek birbirlcriyle
bakyorlar, om uzlarn silkiyorlard.
 Z ap o y k in gzlerini m ezara dikerek, sylevini cokuyla
srdrd:
Prokol'i Osip! Y z n gzel saylmazd, irkin bile d e
nilebilirdi; ask suratl, sert bir adamdn! A m a b u d g r
n n n altnda m ert, sevecen bir yrein arptn bilirdik.
Biraz so n ra dinleyiciler sylevcinin d u ru u n d a da birtakm
gariplikler sezdiler. G zlerini ayn n o k ta y a d ik en Z apoykin
tedirginlik iinde kprdanm aya, om uzlarn silkmeye balam
t. A d a m so n ra birdenbire sustu, aknlk iinde azn at,
Poplavskiye dnd. G zlerini korkuyla, k oca m a n kocam an
aarak;
Bana baksan a, o sa! dedi.
Kim sa?
Prokofi Osip, yahu! Bak, ite orada, anln yannda
dikiliyor!
Z a t e n o lm em iti ki! len Kiril Ivanoviti.
yi ama, sen b an a Bizim bayazm an ld dem em i
miydin?
Evet, Kiril Ivanovi bizde bayazmand. A h , budala,
kartrdn! Prokofi Osip d ah a n c e k i bayazmanmzd.
ikinci b lm n m d rl n e atanal iki yl oluyor.
Sizin ilere eytann bile akl erm ez!
Niin sustun? K onusan a yahu! A yp oluyor...
Z ap o y k in g e n e m eza ra d nd, eski cafcafl s zlerle k o
numasn srdrd.
Antn yannda g er e k te n sakal tra edilmi, yal bal bir
m em ur olan Prokofi Osip duruyordu. A d a m fkeli fkeli
sylcvciye bakyor, hom urdanyordu.
M e m u r arkadalar Z ap o y k in le birlikte c e n a z e t r e n i n
d e n d n e rle rk e n ;
Nasl oldu da tongaya bastn! A d am diri diri m ezara
gm dn! diyerek glyorlard.
Prokofi Osip ise yle h o m urdand:
Bu yaptnz k t bir h areketti, delikanl! Syleviniz
l bir insan iin belki ie yarar, am a yaayan biri iin alaydan
baka bir ey deil! H e le u szlere dikkat buyurun: Drst,
namuslu, rvet yem ez! B un lar yaayan bir insan hakknda
ancak alay olsun diye sylenebilir. Ayrca hi kimse, beye-
le ndiciim, y zm n ayrntlarna girmenizi rica etm em itir
sizden. Neymi, yzm gzel saylmazm, irkin bjje d e n ile
bilirmi... Nasl olursa olsun elalem in yzn sergilem eye
hakknz var m? G c m e gitti, dorusu!
 SANAT ESER

A n n e s i n i n biricik olu aa Sm irnov k o llu u n u n altnda

Borsa H a b erleri gazetesinin 223 saysna sarl bir p ak etle
d o k to r K oelkovun m u ay en e h an esin e girdi. D o k to r onu;
O, m erh ab a, delikanl! B u gn kendim izi nasl his
sediyoruz? N e gibi iyi h a b e rler getirdiniz? diyerek karlad.
aa gzlerini krptrd, elini g s ne bastrd, heyecanl
bir sesle;
Ivan Nikolayevi. an n e m in selam var, size o k teek k r
ediyor, dedi. A n n e m in tek oluyum, tehlikeli bir hastaln
tedavi e d e r e k o n u n yaamn kurtardnz iin ikimiz d e size
nasl te e k k r edeceimizi bilemiyoruz...
M u tlu lu k tan geveyen doktor;
imdi brakn bunlar, g en adam! diye d u rd u rd u onu.
B enim yerim de kim olursa olsun, ayn eyi yapard.
A n n e m in biricik oluyum ben... Biz yoksul insanlarz, o
yzden... em einizin karln deyem ed ik. G e n e d e ok u-
tandmz iin... a n n e m ve... a n n e m in tek o lu olan b e n
m innettarlm zn bir iareti o la ra k u... o k deerli... tun tan
yaplm esiz s an a t eserini kabul buyurm anz diliyoruz.
D o k to r y zn buruturd u.
B oun a yorulm usunuz delikanl! Niin za h m e t ettiniz!
aa p a k e tin iplerini zm eye balad.
Niin za h m e t olsun? L tfe n kabul buyurun, doktor,
almazsanz beni de, an nem i d e gcendirirsiniz. o k deerli bir
paradr... T u n ta n yaplma esk i bir eser... R ah m etli babam d an
kald, deerli bir an o lara k b u g n e d e k sakladk... B ab am a n
tika satn alr, bunlar d eerini b ilen lere satard... imdi a n
n e m le ikimiz ayn ile urayoruz...
 aa pakeli al, iimdekini g ururla m asann sl nc koydu.
Bu. belli ki bir sanatnn elinden kma, kocam an, eski bir tun
amdand. am dan yan yana d u ra n iki kadn heykelinden
oluuyordu. A n c a k kadnlarn Havva anamzn giysisi iinde,
yle bir durular vard ki. b u n u anlatm aya n e benim mizacm
uygundur, n e d e byle bir eye c e s a re t edebilirim, iki yosma
iveyle glmsyorlard, e er balarnn st nde mum tamak
gibi bir grevleri olmasa am dann kaidesinden h em en aa
allayacak gibiydiler. Aa alladktan so nra ne hallar kar
tracaklarn utancm dan dnem iyorum , sevgili okurum !
A rm a a n a yle bir b akan d o k to r dnceli dnceli
kulann arkasn kad, ksrd, kararszlk iinde mendiliyle
b urnunu sildi.
H m m . Evel. gzel bir eye benziyor... A m a nasl desem
bilmem ki... plaklktan da le fazla ak sak bir ey bu....
Niye yle olsun ki?..
B alan karc bir eytan bile daha ilerisini d n e
mezdi! Bunu masamn sl nc koyarsam bama gelecekleri
gzn z n n n e getirebiliyor m usunuz?
aa gcendi.
Bir sanal eserine bu gzle b akm ak ok tuhaf, dorusu!
yice dikkat edin, karnzda byk biryaralclk r n var! n
s a n bu gzellie, bu incelie baktka ru h u hayranlk duygu
laryla dolar, alam am ak iin kendini zor tular! Eserin gzellii
karsnda dnyada p ek ok eyi unutursunuz! Ah, bu ne kv
raklk, ne etkileyicilik, ne anlatm gc!
ki gzm, anlamyor deilim, hepsini anlyorum. A ncak
ben evli barkl bir adamm, kadnlar girer-kar, ocuklarm g e
lir buraya.
Kalabalklarn gr asndan d nrseniz byle yce
sanal eserleri baka bir renge brnr. A ncak doktor, k en
dinizi kalabalklarn stn de grn, ayrca arm aan geri evir
mekle beni de, annem i d e incitirsiniz. Ben annem in biricik
oluyum... siz benim yaamm kurlardnz... Elimizdeki en
deerli arm aan sunuyoruz size... zldm z tek nokta,
am dan n baka bir einin bulunmamas...
T e e k k r ederim , iki gzm , size m innettarm... A n
nenize b e n d e n o k selamlar, am a unu aklnzdan karmayn,
ocuklarm gelir buraya, kadnlar eksik olmaz... Neyse, derdim i
anlatam yorum , arm aannz kalsn, bakalm...
aa sevindi.
Kalsn, kalsn, b u n d a n n e kar! uraya, vazon un yanna
koyarsnz. N e yazk ki bir ein i d ah a bulamadk. Eh. hadi, esen
kaln, doktor!
aa gittikten so n ra d o k to r amdan uzun uzun szd,
kulann arkasn kayarak d n m ey e balad:
G e r e k te n deerli bir para! insan byle bir eyi atm aya
kyamaz... B urada kalmas d a uygun deil. yleyse ne yapmal?
Birine arm a an m etsem , yoksa bir d ern e e mi balasam?..
U zun d n m eler s o n u n d a arkada avuk at U h o v geldi
aklna. U h o v a, ilerini ekip evirm esinden dolay borluydu.
H e m e n kararn verdi:
ok iyi olur! Yakn arkada olarak b e n d e n para alm ak
islem eyeceine gre kendisine byle bir arm aan sunarsam
uygun kaar. Bu eytan iini o n a vereyim gitsin! B ekardr a-
dam, stelik uar. T am o n a gre! i s r n c em ed e b rak m a k
szn abucak giyindi, am dan ald, arkadann evine gitti.
M erhaba, dostum , dedi avukat evinde bularak. Haylidir
sana uramay dnyordum . te geldim, ilerim iin z a h m e t
lerinden t r te e k k r ederim . Biliyorum, arkadam olarak
b e n d e n para almayacaksn, b en d e u paray getirdim sana.
Bak, ne gzel bir ey!
O n u n verdii nesneyi g r n c e avukatn akl bandan gitti.
Kahkahay basarak:
Byle ey grmedim! dedi. nsanlar n eler dnyor,
yahu! H arik a bir ey bu! M kem m el! B u n u n e re d e n geirdin
eline?
A n c a k heyecan yattktan son ra avukat kapya bakt,
ko rk a korka;
 A rkada, getirdiin bu eyi h e m e n geri gtr! dedi. O n u
s en d e n alamam!
D o k to r u bir k o rk u d u r ald.
Niin?
Niin mi? A n n e m , m terilerim gelir buraya... hizm eti
lerd en utanrm...
Kesinlikle reddedem ezsin, arkada! Byle bir ey y a p a r
san ok gcenirim! G e r e k bir sanat eseri! undaki kvrakl,
etkileyicilii, anlatm g cn grm yor m usun? Beni krarsn
vallahi!
D o k t o r byle syledikten so nra elini sallad, kendini U -
h o v un ev in den dar att. O h be, k urtulm utu o garip nes
neden! R ah atlay a rak evinin yolunu tuttu.
D o k to r u n gidiinden so n ra avukat am dan ellerinin
arasn da evirip evirdi, parmaklaryla h e r yerini yoklad, tpk
d o k to r u n yapt gibi, o n d a n k u rtulm an n yollarn aram aya
balad.
Besbelli, gzel bir ey! Kaldrp a tm a k olmaz, b ro m d a
tu tm a k da... E n iyisi, onu birine arm a an etmeli. Tam am ,
g ldr oyuncusu arkadam akine vereyim. Byle eyler
den h olanr kerata! stelik adna dzenlen m i bir gsteri var
bugn, k endisine benim arm aanm olur...
S ylenen yaplmaldr! z e n le sarlp p a k e tle n e n am dan
akam leyin gld r ustas akine sunuldu. G e tirile n a r m a
an g r m e k isteyen e r k e k o y u n c u la r akin in soyunm a o d a
sna baskn yaptlar sanki. A t kinem elerini andran gl
melerin, grlt-patrtnn ard arkas kesilmedi. E e r kadn
o y u n c u la rd a n biri kapy alp, G irebilir miyim? diye sorarsa
g ld r ustas ksk sesiyle;
A m a n kardeim, giyinik deilim! diye karlk veriyordu.
A n c a k d zenlenen gsteriler son b u lun ca gldr ustas
iki elini yan a aarak;
Ben bu b e rb a t eyi n e yapaym? diye sorm aya balad.
B a n a gelip giden oyuncu arkadalarm arasnda kadnlar da
var. F o to ra f deil ki ek m e cen in bir g z n d e saklayaym!
G ld r ustasnn giysilerini deitiren berb er;
Beyim, satn onu! dedi. u yaknlarda tu n ii eski eya
alp satan yal bir kadn var. Ad Simirnova. K im e sorsanz
bilir...
G ld r ustas dcnilcni yapt...
A ra d a n iki gn gemiti. D o k to r K oclkov m u a y e n e h a
nesinde o turuyo r, parmaklarn akana dayam, safra asidi
ko n u su n u dnyordu. T am o srada kap ald, aa Smir
nov frtna gibi girdi ieriye. Delikanl glyor, gzlerinin
iinden m u tlu lu k o k u nuy ord u. E linde d e gazeteye sarl bir
p a k e t vard.
Doktor! dedi soluk solua. Nasl sevinliyim, bilseniz!
Size getirdiim am dann eini buldum, kendinizi ok ansl
saymalsnz! B en an n e m in biricik oluyum... siz b enim yaam
m kurtardnz...
B yle d e d ik te n so n ra m innettarlk duygusuyla titreyerek
m asann s t n e bir am dan koydu. D o k to ru n az bir kar ak
kald, adam caz bir eyler sylem ek istediyse d e ylece durdu.
n k dili tutulm utu.
 VANKA

D o k u z yalarnda b ir ocuk olan V a n ka Jukov, Noel

gecesi daha yatmamt. ay n c e yanna rak verildii
kundurac Alyohin ile kalfalarn kiliseye gitmelerini b ekledik
ten sonra ustasnn dolabndan m re k k e p dolu bir hokka, ucu
paslanm bir divit kard; buruuk bir kad peykenin
stn de d zelterek diviti e lin e ald. P eykenin n n d e yere diz
k p oturm utu. K ada ilk harfi yazm adan n c e kapya, p e n
c e re le r e birka k e z k o rk a korka bakt. ki yannda ayakkab
kalplan dizili rallar bulunan, karanlk kedeki M ery em A n a
tasvirine bir gz all, derin derin iini ekli.
Sevgili dedeciim K onslanlin Makar... diye yazmaya
balad. Sana bu m e k tu b u lo ru n u n V ank a yazyor. n c e N o
el'inizi kullar. Y ce T a n n d a n iyilikler dilerim. Benim babam
da yok. anneciim de... Yaknm o larak yalnz sen varsn.
V a n ka titrek m um nn yansd karanlk p en c ere y e
gzlerini dikti, Jivarevlerin ciltliinde gece bekilii yapan
dedesi K onstanlin M ak a r hayalinde canlandrm aya alt.
D e d e si altm be yaslan nda, ufak telek , clz, gler yzl,
baygn bakl, s o n d e r e c e canl, k pr kpr bir ihliyarckl.
G nd zlerini uaklarn blm esinde yatarak ya da ah
kadnlarla akalaarak geirir; gece oldu mu. bol gocuunu
giyip eline sopasn at i ak, grh-palrl kara kara iftliin
evresinde dolard. A rk asndan ise biri ana, b r e r k e k iki
k p e k , K alan ka ile V iyun gelirlerdi. V iyun tylerinin siyah,
gvdesinin gelincik gibi uzun olm asndan dolay bu ad almt.
H em tand insanlara, hem d e yabanclara saygyla, uysal
uysal, sesini karm adan bakt halde p e k sevilmezdi, n k
uysal g r n altnda eytanca sinsilii sezdirdi. Birinin a r
kasndan anszn yaklap paasn kapm ada, gizlice kilere d al
mada. kyllerin k m esin d en tavuk alm ada st n e yoktu.
Birka kez ipe ekip sallandrmlar, eek sudan gelinceye d ek
sopa ekmiler, arka bacaklarn krmlar, am a h e r seferinde
canlanp ayaa kalkmt.
imdi h erh ald e dedesi konan ana kapsnda dikiliyor,
gzlerini ksp ky kilisesinin parlak krmz p e n c e re le rin e
b ak arken kee izme geirdii ayaklarn souklan pat pat yere
vuruyordu. Sopas k e m e rin e asldr. Bir yandan ellerini
o u slu ru p souklan b zlrk e n, bir yandan da k e h -k e h diye
keyilli keyifli glerken hizm etilerden ya da ah kadnlardan
birine imdik alyordur. Kadnlara enliye kutusunu uzatarak;
Biraz enfiye e k m e z misiniz? der.
Kadnlar enfiye ekerler, haprrlar. D e d e anlatlm az bir
sevince kaplarak neeli kahkahalar atar.
S m n dondu! Hadi sil b u rnu nu! diye barr.
K p ek lere d e enfiye koklatrlar. K aslanka uzun uzun
aksrr, gcenip basn e v irere k uzaklar o radan . Viyun ise
saygsn bozmaz, aksrmaz, kuyruunu sallar. G e c e ylesine
gzeldir ki! Hava durgun, serin, duru... Dars karanlk o lm a
sna karn beyaz atl evleri, bacalardan l le n d u m a n l n ,
kra kapl aalar, k ar ynlaryla btn ky avu iindedir
sanki. G kyz neeyle g z krpan yldzlarla bezenmitir...
Sam anyolu bayram n ce sin d e karla ykanp lem izlenm iesine
prl prl...
V a n ka iini ekli. Diviti yeniden hokkaya batrp m ek tu p
yazmaya koyuldu:
D n beni g en e dvdler. U stam samdan e ke e k e av
luya kard. ucuklarm beikle sallarken uyuyakalmm. le
bu yzden tem iz bir dayak yedim. G e e n hafta da ustamn
kars b an a ringa bal tem izlem em i sylemiti. B en bal
kuyruundan ayklamaya balaynca yle kzd ki. bal s u ra
tma suratm a arpt. Kalfalar benim le alay ediyorlar, votka
 aldrmak iin m eyh aneye yolluyorlar. V o tk a alrken hyar tu r
usu almam da istiyorlar. B u n u g re n m ey h an e sahibi eline
ne geerse o n u n la dvyor beni. D k k a n d a b an a y em ek v er
miyorlar. Sabahlar yalnz ek m ek, leyin lapa, akam a gene
ekmek... N e ay, n e orba. Bunlarla kendileri tknyorlar.
Bana aralkta y atacak y er gsterdiler. A m a geceleyin ocuk
alaynca uyuyamyor, beik sallyorum. Sevgili dcdeciim,
Tanr akna k u rta r beni buradan, kye aldr. A rlk dayana
mayacam... A yaklarna k ap a n ara k yalvaryorum. m rm ol
duka sana dua ederim . Beni al buradan, kurlar. Y oksa l
rm...
Az arpld, kirli yumruuyla gzlerini sildi, yazmasn
srdrd:
Sana t l n kyarm, gccc-gndz dua ederim . Bir su i
lersem canm k artan a d e k dv beni. E e r orada b a n a i yok
dersen, kahyann potinlerini boyarm, F c d k a nn yerine oban
yama d u ru ru m ben de. Dcdeciim , artk gcm kalmad, d a
yanamayacam.
K endim kap k y e gelirdim am a pabularm yok, so u k
tan ayaklarm do n ar. B y d m zam an u n u tm a m bu iyiliini,
b akarm sana. N e kim se klna dokunabilir, n e d e ld n d e
seni duasz brakrm. P elagcya a n n e m e d e y le y a p m a d m m?
Bilscn, M osk ov a koskoca bir k en t. Beylerin b y k byk
evleri var, so kak lar a t dolu. A m a bir tan e bile koyun b ulam az
sn, kpekleri ise kimseyi srmyor. B urada ocuklar ellerine
yldz alp N o el ayinine katlmyor, kydeki gibi kilisede ilahi
syletmiyorlar. Biliyor m usun, bir gn d k k a n n birinde boy
boy oltalar grdm . H e le yle kocaman bir engellisi vard ki,
balm anlk so m baln karrd. Sonracma, b ey lerin kullan
d t fekler satlyor d kkanlarda. S ana diyeyim, yz ruble
e d e r h e r biri. K asa p lard a yabantavuu, ulluk, tavan eti d e
satlyor; am a b unlar n e r e d e n avladklarn sylemiyor tezg a h
tar ocuklar.
Sevgili dedeciim, beyefendilerin ev ind e N oel aac
 sslendii zam an b an a yaldzl ceviz al, cevizi yeil sandn
dibinde sakla. G e n bayan O lga gnatyev adan iste, V a n k a iin,
de.
o c u k gs geirdi, ii titreyerek gzlerini yeniden p e n
ce reye dikti. D e d esi beylere N o e l aac k es m e k iin o rm an a
gid erken o n u da yanna alrd. N e gzel g n lerd i o gnler!
D arda atr atr ayaz, d e d e k srr, V a n k a nn ayaklan
altnda karlar ktrdar. am k e sm ed e n n c e d ed e si ubu u nu
ttt r r, uzun u zun enfiye eker, d iin V a n k a ya ta
klr. Kra kaplam gencecik am lar kprtsz d urur, h a n
gimiz leceiz, diye bekleirlerdi. D e rk en , k a r ynlar arasn
dan, anszn, o k gibi bir tavan frlar... D edesi kendini tutamaz;
Yakala, yakala unu! A h, seni g d k kuyruk! diye
barrd.
D e d e kestii aac srye srye bey konana g trrd.
Eve varnca da aac sslem eye koyulurlard. V a n k a nn ok
sevdii, bayan O lga Ignatyevna urard e n fazla. A nnesi
Pelagcya o n lard a hizm etiyken Olga Ignatyevna, V a n k a ya
akide ekeri verirdi. Y a p aca k baka bir ii olm adndan ona
okuma-yazmay, yze k adar saymay, hatta kadril dans
yapmay retmiti. P elageya l n c e k s z o c u u uaklarn
b lm ne, d ed esin in yanna vermiler, s o n ra d a M o sk o v aya,
kundurac A ly ohinin d k k an n a yolcu etmilerdi.
V a n k a yazmasn srdrd:
B eni almaya gel, dcdcciim. T anr adna yalvarrm, beni
b u ra d an g t r. B e n bahtsz k s z n e ac. H e r gn d ayak at
yorlar, karnm a.
B u r a d a y lc c a m m sklyor ki, a n lata m a m sana, d u rm ad a n
alyorum... D aha g e e n le rd e ustam kafam a kalpla vurdu, ye -
r e d t m , zor geldim kendim e. B una da yaama m derler, k-
pein kin den d a h a beter... A ly o n aya, tekgz Y e g o r k a ya, bir
d e arabacya selam ederim . Sakn armoniimi kimseye verme.
T o ru n u n Ivan Jukov. Sevgili dedeciim, gel.
V a n k a yazd m e k tu b u d rd e katlad, bir gn n c e bir
kapie ald zarfa koydu. Biraz d n d k te n so n ra diviti
m re k k e b e band, adresi yazd:
Kye, dedem e.
Ban kad, biraz d a h a d n d ekledi: K onstantin
M aka n 'a
Kimse eng e l k arm ad an m e k tu b u n u bitirdii iin mutlu,
apkasn bana geirdi; gocuunu giymeden, srtnda yalnz
gmleiyle sokaa frlad.
Bir gn n c e kasap dkkannn tezg ahtarlarn dan sora rak
m ektuplarn po sta kutularna atldn renmiti. O ra d an
bunlar alan sarho arabaclar n n t e n troykalarla dnyann
d rt bir kesine datrlarm. V a n k a ilk p o s ta k u tu s u n a kadar
kotu, deerli m ektu b u n u delik ten ieri att...
Tatl um utlar iinde yataa giren V a n k a bir s a a t sonra
derin bir uykuya dald... D n de b y k ev frnn grd.
D edesi frnn st n d en plak ayaklarn aa sarktarak m e k
tubu ah kadnlara okuyordu. V iyun frnn yannda dolayor,
kuyruunu sallyordu...
 YOLDA

A hin blt gecelerdi

D ev k a y a n n kaynm da...
L e n n o n to v

M e y h a n e sahibi K azak Scm yon isto plu yun a d lan d r

masyla yolcu odasnda, yani yalnz ana yoldan gelip g e e n
lere ayrlan odada boyasz kocam an bir m asada krk yalarnda
uzun boylu, geni o m u zlu bir adam oturm aktayd. A d a m dir
seklerini masaya koymu, ban yu m ruklarna dayam, uyu
yordu, Bir pom at k u tu s u n u n zerine dikilmi m um paras
adam n sar sakaln, kaln iri bu rn u n u , gne yan y a n a k
larn, kapal gzlerinin zerin den sarkan g r k ara kalarn
aydnlatyordu. A d a m n sakal, b u rn u ,y an ak la r, kalar tek tek
ele alndnda yolcu odasndaki eyalar ile frn gibi kaba
saba, biimsizdi, am a top lu ca uyumlu, h a tta gzel bir g r
nleri vard. R u s y z n n baars buradadr: H atlar n e denli
iri, sertse g rn leri o denli uysal, yu m u ak olur. A d a m , bey
lerin giydii t rd e n eski, am a geni eritler dikilerek yenilen
mi bir ce k et, pel bir yelek, paalar iri izm eler iine sok u l
mu bol kara bir p a n to lo n giymiti.
D u v a r boyunca u uca dizili b a n k lard an birinde, k a h
verengi entarili, uzun siyah orapl, sekiz yalarnda bir kz
ocuu tilki p o s tu zerin e uzanm, ml ml uyuyordu. Soluk
yzl, sar sal, d a r o m u zlu sskack ocuun tpk adam nki
gibi kocam an, irkin bir b u rn u vard. U ykusu ylesine derin
olmalyd ki, bandan aa kayan yar yuvarlak tarann
yanana b atarcasn a o tu rd u u n u hissedemiyordu.
 Y olcu odasnn bayramlk bir havas vard. Gcr gcr
ykanan d e m e mis gibi kokuyordu. K eden keye gerili ipe
h er zam anki gibi pl prt aslmaml. M asann st nd e bir
kandil yanyor, b u ra d an kedeki G e o rg i P o b e d o n o s e ts 1
tasvirine krmz k dyordu. B u tasvirin iki yanndaki k
t k te n r m e duvarlarda, dinselden balayp dnyasala doru
d e re c e d e r e c e deien aa basmas resim ler diziliydi. M um
parasndan ve krmz kandil alevinden yaylan fersiz k
altnda bu resimler kesintisiz bir erit gibi gzkyorlard,
zerlerinde de sanki kara kara lekeler vard. Oday stan ini
so b a arad a bir idd etlenen frtnaya uyarak d erin derin soluk
alyor, ardndan, iinde yanan k t k lerin uultuyla p sk rt
t fkeli alevlerden duvarlara krmz lekeler vuruyordu,
ite byle anlarda uyuyan adam n bann stndeki resimler
canlanveriyordu. B irinde ihtiyar bir adam g r n m n d ek i
Cebrail, b r n d e ah N asrettin ,2 bir bakasnda gzlerini
falla gibi ap, g e n bir kzn kulana bir eyler fsldayan,
kaytsz, b n yzl, kahverengi bir iko bebek...
D ard a frtna dinm ek bilmiyordu. fkeli, azgn, ayn
za m and a son d e re c e m utsuz bir yaratk kud u rm u bir hayvan
gibi m eyhanen in evresinde d rt dnyor, sanki ieriye girmek
iin frsat kolluyordu. Kaplara arpyor, pencereleri, at k a p
lamasn k t kt dvyor, duvarlar trmalyor, bazan yalvarp
bazan teh d itle r savuruyor, arada bir ksa sre dinginletikten
so n ra y eniden azgnlaarak uultuyla bacaya ykleniyordu.
Byle anlard a sobadaki k t k lerd e n alev fkryor, kuduran
ate zincirden boanm asna d m annn zerin e saldryor
du. Frtna ile atein bu kapmasnn ardn dan hkrklar,
lklar, fkeli h o m u rtu la r ykseliyordu. Bu am atada hr
nlarn fkesi, yatmak bilmez bir kin, zafer kazanm aya al
mlarn aalanan gszl duyulabilirdi.

1 Atnn stnde kargsyla devi yenen Hristiyan azizi.

2 1848de tahta kan Iran ah.
 Bu vahi, insan yadrgatan curcuna karssnda yolcu o-
das da aknlktan d o n u p kalm gibiydi. Bir ara kap gcr
dad. m ey h an e d e alan olan ocuu ieri girdi. Srlnda
pam uklu do k u m a yeni bir gm lek vard, gzlerind en uyku
akyordu. o cu k bir baca stnd e topallayarak masaya
yaklat, parmaklaryla m u m u n apan ald, sobaya o d u n a t
tktan sonra dar kt. T a m o srada, m eyh anenin yz adm
ilerisindeki, Rogai ky kilisesinin an gece yarsn almaya
balad. Frtna an sesleriyle oynuyordu k ar tanecikleriyle
oynad gibi. nlam alar koca bolukla o ra d a n oraya sav
ruluyor, bazan kesik kesik, dalga dalga yaylrken, bazan da
frtnann uultusuna kararak tmyle duyulm az oluyordu.
Bir keresinde an h e m e n evin tep esinde vurm uasna sesi
odann iinde yankland. Tilki postu st n d e uyuyan kz
ocuu irkilerek basn kaldrd; karanlk pen cerey e, sobadan
zerine kzl k vu ran sah N a sre ttin e b n b n bakt; sonra
baklarn uyuyan adama evirerek;
Baba! diye seslendi.
A ncak adam kprdamad. K k kz fkeyle kaslarn
atl, basn y enid en yasta koydu, yatt y erde bzld. Ayn
and a da birinin uzun uzun esnediini duydu. o k g e m e d e n d
kapnn m enteesi gcrdad, birtakm k o n u m alar iitildi.
stn dek i kar silkeleyerek, k e e izmeleriyle pal p al yere
v urarak biri girdi m eyhaneye.
Kim o gelen ? diye sordu bir kadn sesi.
Bu soruyu kaln bir e r k e k sesi yantlad;
Ilovayskilerin kz.
Kap bir d ah a gcrdad, zorlayarak iere dalan frtnann
uultusu geldi. D ardan biri, belki de topal olan k o u p yolcu
odasnn kapsna yaklat, saygyla ks re rek kapnn m a n d a
ln al.
Ayn kadn sesi ark syler gibi;
Buraya b uyu run hanm kz, ierisi temizdir, dedi.
Kap ardna d e k ald; arabac giyimli, srlnda k oca m a n
 bir bavul, te p e d e n trnaa kara bulanm sakall bir adam eikte
dikildi. A dam n ardndan, onun yar b o y u n d a bir kadn dald
ieriye. Kadnn hibir yeri gzkm yordu; n e yz, ne elleri.
B oha gibi sarlp sarmalanm, tm yle kara bulanmt. A r a
bacdan. boha gibi sarmalanm kadndan bir soukluk yayld
o dan n d rt bir yanna; m um alevi yalpalad.
Sen n e le r samalyorsun? d edi b o h a g r n m n d ek i
kadn.
Bu havada niin yolculuk edilm esin? n m z d e yirmi
fersah yol kald. o u da o rm an la r arasndan. Korkma,
kaybolmayz...
Kaybolm asna kaybolmayz da. atlar yryemiyor, h a
nm efendi. G e n e de siz nasl isterseniz. B en kendiliimden
uydurm uyorum ya...
Dur, bakaym, nereye gelirdin beni! G r lt etm e!
B urada uyuyanlar var. Dar k!
Arabac bavulu yere koydu, bu srada om uzlarn dan k
rem krem kar dkld, b u rn u n d a n fl fl sesler kt.
U ykusu kaan kz ocuu a z s o n r a b o hann ortasn dan iki
kk elin dar frladn, bunlarn yukarya d o ru u z a n
dn. allardan, atklardan, b a rt lerin d en oluan bohay
zmeye koyulduunu grd. Y e re emce bir al dt, arka
sndan bir balk, o n u n ardndan da yn rgs beyaz bir atk...
Ba serbest kalan kadn srtndaki k rk de karnca yar
yarya kld. imdi zerinde iri dmeli, cepleri kabark bir
m a n to kalmt. Kadn m an to n u n bir c e b in d e n bir to m a r kat,
tekinden kocam an bir a n a h ta r dem eti kard; hunlar yle
grltyle masann zerin e all ki, uyuyan ad am irkildi,
gzlerini at. N e le r old u u n u p e k anlamamt. Bir sre aptal
aptal bakndktan so n ra ban silkti, doruldu, keye gidip
oturdu... O srada yolcu kadn m a n to s u n u kard iin biraz
daha klm t. Eilip krkl izmelerini bacaklarndan
syrarak o da bir keye ekildi.
imdi boh aya b enzeyen bir yan kalmamt. Kvrck
salar, uzun ca beyaz yz, kvrak ince bedeniyle yirmi ya
larnda, ul ak telek, sska, e s m e r bir gen kzd bu. B urnu ince
uzun, e n esi ince uzun, kirpikleri uzun, aznn keleri siv
riydi; b t n bu incelikler, sivrilikler bir arada yzne batc bir
anlam veriyordu. B oynu, kollar bol dantelli siyah giysisi iinde,
sivri dirsekleri, u zun parmaklaryla o rta a ngiliz kadnlarnn
po rtrelerini andran bir havas vard. Bir konuyu youn
dnyornuasna y z n n ciddi d u ruu bu benzerlii daha
bir artryordu.
G e n kz oday yle bir gzden geirdi, adam a, kz o
cuuna yan yan bakt, om uzlarn silkerek y erin d e n kalkt, gi
dip p e n c e re le rd e n birinin yanna o tu rd u . P e n c e re kanatlar
rutubetli karayel vurduka zangr zangr titriyordu. ri kar
tanecikleri beyaz beyaz parlayarak bir an karanlk camlara
yapyor, ancak o ra d a fazla tu tu n a m a d a n rzgarda savrulup
gidiyordu. Vahi cu rcuna gitgide iddetleniyor gibiydi...
Uzun sessizliin ard ndan k k kz yatt y erde dnd,
szcklerin zerine basa basa, fkeyle;
A m an Tanrm ! A m an Tanrm ! Nasl da sklyorum! N e
dir bu ektiklerim ? dedi.
A d a m doruldu, iri gvdesine, k o cam an sakalna git
m eyen sulu yryyle kzn yanna vard.
N e o, uyum uyor musun, kk d o stu m ? slediin bir ey
var m? dedi zr d Hercesine.
Hayr, bir ey islemiyorum. O m z u m aryor... Baba, sen
k t bir adamsn. T a n r sen in cezan verecek. C ezalandrl
dn greceksin!
Ah. Saacm, o m zu n aryorsa b enim elim den n e gelir
ki? Y olculu ktan dolay aryordur o m z u n . Yavrucuum , yarn
eve varnca dinlenirsin, o zam an bir eyin kalmaz...
Bunlar sylerken ikiyi karm bir adam karsndan z r
diliyor gibiydi.
Yarn, yarn! H e p yarn diye atlatyorsun beni! D a h a
yirmi g n s re r yolculuk bu gidile!
 Bak, kzm, d oru sylyorum, yarn varrz artk. Ben
sana hi yalan syledim mi? Bizi yolum uzdan frtna alkoy-
duysa su benim deil ki...
D a h a fazla dayanamayacam! Dayanam ayacam , d a
yanamayacam!
Byle syleyen aa bir bacayla te k m e a ta r a k lk
la barmaya balad. Babas n e yapacan armt; gen
kza bakt, elini sallad. Beriki om uz silkti, kararszlk iinde
S aaya yaklat.
Dinle beni, gzelim. Alayp d a n e geecek elin e? O m
zu n u n armas iyi bir ey deil, am a u a n d a yaplacak bir ey
yok.
G e n kzdan cesaret alan adam kendini tem ize karrca
sna;
Bakn, hanmcm, iki gecedir gzm z krpmadk,
b e rb a t bir a ra b a d a yolculuk ediyoruz, dedi. Anlyorum, kzm
hasta, bu yzden ok skld... Bunlar yetm em i gibi bir de
ansmzdan sarho bir arabacya dtk, valizimizi aldlar.
stelik u frtna... T am a m da, alam ann alemi var m? u o-
dada o tu ra r a k uyum ak beni ylesine yordu ki, sarho gibiyim
vallahi. Saacm, gryorsun, za te n kendim i iyi hisset
miyorum, bir d e sen alarsan...
A d a m ban sallad, gidip kesine oturdu.
Gzelim , alam ak sana hi yakmyor, dedi g e n kz da.
Benim bildiim, yalnz b e b e k le r alar. O m z u n ardna gre
s o y un up yatsan iyi olur... Hadi, gel, soyunalm!
Kz o cuunu soyup yatrdnda ortala g en e bir sessizlik
kt. G e n kz p en c ere n in d ibinde oturuyor, yolcu odasn
akn akn inceliyordu. H e m oda, h em iri burunlu, ksa e r
kek ocuu, gmlekli kz ocuu, h em d e babas tu h afn a git
mekteydi. A d a m k e d e o tu ru rk e n anlamam, sarho gzlerle
evresini szyor; ikide birde avcuyla y z n svazlyordu. S es
siz o tu rd u u kesin de sulu sulu du ruund an, sk sk
gzlerini krptrmasndan ilk o n u n s ze balayacan kestir-
m ck gl. G e n e de ilk kon uan o oldu. Dizlerini svazlayp
k srd kten , keh-keh! diye gldk ten sonra;
G lm e m e k elde deil vallahi, dedi. u o day a bakyorum
da gzlerim e inanam yorum . Nasl oldu da k r talih sizlcri bu
b e rb a t m eyhane kesine tkt, anlam ak ylesine g ki!
Y aam bu ile. Felein ne iler evireceini, n m z d e ka
p e r e n d e alacan kimse kestirem ez. Hanmcm, ok uzak
lardan m geliyorsunuz?
Hayr, o k uzak deil. Yirmi lersah ilerdeki m lk
m zden, babam n, aabeyimin bulunduu ciltliimize gidi
yorum. Ailemizin adyla anlr bizim ciltlik, Ilovayski ciltlii
derler, o n iki lersah uzaklktadr. H ava ne k adar berbat, deil
mi!
D a h a kts bulunam az!
Topal olan ieri girdi, p o m a t k u tu su n u n stne yeni bir
mum dibi yerletirdi.
Adam;
Delikanl, bizim iin sem averle ay demleyebilir misin?
diye sordu.
Bu saa tle ay iilir mi? N e red eyse sabah ayini balaya
cak, gnah!
A m an, delikanl, c e h e n n e m d e yanacak o lan biziz, sen
deilsin...
a y ierlerken yeni tanlar syleiye daldlar. Ilovays-
kilerin kz konutuu adamn, evre ilelerden birinde soy
lular bakan olan L ih a re v in kardei G rigori P clro v i L ih a -rc v
old uu nu rendi. Kendisi de bir zam anlar to p ra k aas iken
ok g e m ed en t m m lk n yitirmi. G e n kzn ad ise
M arya M ihaylovnayd. Babasnn m al-m lk okm u; ancak
g erek babas, gerekse aabeyi kaygsz bir yaam srdkleri,
m ala-m lke aldrmadklar, tazlara fazla dkn olduklar iin
b t n ileri kendisi yrlyorm u.
G e n kz parm aklarn o y n atarak (k o n u u rk e n sivri yz
n n n n d e parm aklarn oynatm ak, her t m c e d e n so n ra sivri
 diliyle dudaklarn yalam ak gibi bir alkanl vard):
Babam la aabeyim iftlikte yalnz balarna kalrlar, d e
di. E rk e k le r n e d e n s e ok kaygsz oluyorlar, kendileri iin bile
kllarn kprdatm azlar. Orularn aacak yem ei kim koyacak
n lerin e ? A n n e m iz yok. hizm etilere gelince b e n yo kken do-
ru-drsl sofra rt s n sermeyi b ecerem ezler. imdi gelin de
ne d u ru m a deceklerini g z n z n n n e gelirin! Zavall
cklar p e rh iz amay bek lerk en b en b u ra d a b t n gece p inek
lem ek z o ru n d a kalyorum. O lacak ey mi b u?
Ilovayskaya o m u z silkti, fincanndaki aydan b ir yudum
ald.
H e r bayramn k en dine gre tad vardr. Paskalyadan,
ler yo rtusundan, n oelden ayr bir zevk alrz, inanm ayanlar
bile bu bayramlar severler. rn e in aabeyim T a n rnn
olmadn syler d u ru r am a paskalyada sabah ayinine ilk k e n
disi koar.
Liharcv gzlerini gen kzn yzne dikti, glm eye balad.
Beriki d e glerek;
Evet, aabeyim T a n rnn varln reddediyor, dedi.
Peki, syler misiniz, bunca nl yazar, bilim adam, gen elde
btn akll insanlar yaamlarnn sonunda niin T a n r ya in an
maya balyorlar?
Hanm efendiciim , bir insan genliinde inanmyorsa,
ne denli nl bir yazar olursa olsun, yallnda da inanmaz.
L ih are v in sesinin kaln olduu k s r n d e n anlalyor
du, ama belki utandndan, belki d e yksek sesle ko n u m ak
tan ekindiinden sesini inceltm eye alyordu. Ksa bir sessiz
likten sonra;
Anladm kadaryla inanm ak insan ruhu nun bir
yetisidir. Y ani y e te n e k gibi bir eydir, bu o n a doula verilir,
dedi. K endim e, yaadm srece tandm insanlara, evrem
de olan lara bakarak edindiim kanya g re inanm a yetenei en
st d zeyd e R u s insanna zgdr. R u s yaam kesintisiz
inanlardan, birilerinin peinde s r k le n m e k te n oluur; eer
bilm ek istiyorsanz syleyeyim, inanszlk. T a n r y r e d d e tm e
onun aklnn almad bir eydir. Bir R u s .T a n r ya inanm yorsa
baka bir eye d e inanmyor d em ek tir.
Liharev bayan Ilovayskayann verdii ay ald, bir yudum
itikten so n ra konumasn s rd rd :
K end im d en sz edeyim isterseniz... D oa b enim r u h u
ma olaanst bir inanm a yetisi vermitir. G e c e vak ti byle
eylerden konum ak iyi deildir am a, yaadm s re n in ilk
yarsnda kendimi Tanrszlarn, nihilistlerin a rasn d a savdm
halde inansz yaadm bir saat bile olmamtr. B t n
y e te n e k le r g ene ld e ocukluk anda ortaya kar, benim in an
ma yeteneim de bebekliim de m asann altnda e m e k le rk e n
kendini belli etmitir. A n n e m ocuklarnn bol bol yem elerini
islerdi, beni do yu ru rk en H adi ye! E n nem li ey orbadr!
derdi. O n a inanr; verdii orbay k p e k bal gibi g n d e on
kez, atlayncaya, tksrncaya d e k yerdim. D adm masal a n la
trd bize; o n u n anlatt ev cinlerine, o rm a n cinlerine, her
trl eytana inanrdm. B ab am d a n sblime alar, b unu a n
nem in piirdii kurabiyelerin z e rin e s re re k ev cinleri yiyip
gebersinler diye ard a a brakrdm. Okum ay, okuduklarm
anlamay re n d ik te n so nra yaptm samalklarn bini bir
parayd artk. A m e rik a ya kamaya m. haydutlara katlmaya
m, m anastra snmaya m almadm; Isaya edilen eziyeti
ban a da etm eleri iin ocuklar m tutmadm... Dikkatinizi
ekerim : B e n d ek i inan diriydi h er zaman, h ep etkili olm utur.
A m e r ik a ya kam ak iin yola ktmda benim gibi salan
birini d e ayartrdm; karakolda ayaz kestiim ya da beni bulup
patakladklar zam an o k m e m n u n olurdum . H aydutlara k a
tlmak iin evden h e r kamda yzm -gzm m orarm o l a
rak dnerdim . Byle huzursuz bir ocukluk yaammdr. sizin
anlayacanz... O k u la gnderilip o ra d a dnyann gne ev
resinde dn d , beyaz n aslnda beyaz olmayp yedi re n k
ten olutuu gibi gereklerle yz yze geldiim zam an bam
Trl frl d n m ey e balad. G n e i d u rd u ran N a v in ,1 Peygam
b er Ityas y z n d e n yldrmsavara inanm ayan annem , r e n
diim g erek lere b u ru n kvran babam n e olacaklard? G z
mn almas yeni yeni esinler veriyordu bana. Evin iinde,
ahrlarda deli gibi dolayor, rendiim gerekleri bakalarna
da anlatyor, insanlarn bilgisizliinden lgna dnyor, beyaz
kta yalnz beyaz g re n le rd e n nefret ediyordum... B u nu nla
birlikte g e n e d e ocuka samalklardr b t n anlattklarm.
Asl ciddi, yetikin bir e r k e k o larak kaplmalarm niversite
yllarnda balar. Hanmcm, niversitede o k u m ulu un uz
var m?
N ovo erk ask la enstity bilirdim.
D e m e k , niversiteye gitmediniz? yleyse bilim nasl bir
eydir, bilmezsiniz. Y e ry z ndeki b t n bilimlerin te k amac
vardr: G e r e e ulamak, gerei yakalamak! H e r bilim dal
nn, eczaclk biliminin bile am ac, yaamdan ya ar salamak,
insanlar iin bir kolaylk eld e e tm e k te n ok gerei bulmaktr.
Bir bilim dalnda re n im e giriliinizde sizi en ok artan,
balang konulardr. u n u aka belirteyim ki, bir bilimin
balangc k ad ar insann zihnini allak bullak eden, o n u sarsan,
srkleyip g t re n b ak a bir ey yoktur. lk be-alt d erste n
so n ra e n parlak um utlarla kanatlanrsnz, birok gerein
sahibiymi gibi hissedersiniz kendinizi. Ben d e bilimlere k e n
dim d en geercesine, sevdiim kadna duyduum tutkuyla k a p
trdm gnlm . Bilimlerin klesi oldum , o n lard a n baka g
neim kalmad. M asa bandan kalkmakszn gecelerimi, g n
dzlerimi kitap e z b erlem e k le geirdim, kendimi re n m e u
run a h arap ettim, bilimi kiisel amalar uruna kullanm aya
kalkanlar g rd k e iki gzm iki e m e aladm... A nc ak bili
m e kendim i k aptrm am uzu n srmedi. N e d en derseniz, bili
min balangc vardr da ondalk kesirler gibi so nu yoktur.

1 Kutsal K itapn altnc cznde anlatlan bir sylenceye gre Y ahudi k o m u

tan Jesus N avinin buyruuyla gne yrngesinde durm u.
Zooloji bilimi o lu z be bin b cek tr bulm utur, kimyada
altm e le m e n i vardr. Z a m a n la bu saylara sadan o n ar sfr
daha eklense, zooloji de, kimya da imdiki gibi sona bir trl
eriem eyecektir. amz bilimsel aratrm alarnn am ac bu
saylar elden geldiince oaltm aktr. Ben, o l u z b e bin birinci
tr bulup g e n e de doyum a ulaamaynca o y n an a n h o k k a
bazln ayrmna vardm. A nc ak bu yzden fazla bir hayal
krklna uramadm, n k yeni bir inanca kendim i k a p
trm,
.
eitli
. i
bildirileri, karnlk blsmleri,
^
bir sr vr
zvryla nihilizme loslamlm. G id e re k halkn arasna k a
tldm, fabrikalarda altm, boyaclk yaptm, rgatlk ellim.
lk ed e o ra d a n oraya dolarken R us yaamnn ru h u n u k o k
ladm. bu yasamn ateli hayran kesildim. Rus halk vazge
emeyeceim putum oldu; T a n n sna, diline, sa n a ln a gnl
verdim; b u nlara y reklen inandm. D a h a baka n e l e r gelmedi
bama!.. Z a m a n la Slavc kesilip A k s a k o v u m ek tu plarm la ca
nndan m bezdirm edim, U krayna rklna m tutu nm adm ,
arkeolojiyle mi ilgilenmedim, halk sanal rn e k le ri mi t o p
lamadm... Olaylar, d nceler, insanlar, gezip grd m yer
ler beni ken d in e balayp srkledi, kesintisiz bir eylere ka
pldm hep. Be yl nce mlkiyelin yadsnm asnda karar kl
dm. S on u n cu inancm ise ktl e kar koym am a felsefesidir.
aa yatt yerde kprdand, derin derin iini ekli. Liha-
rev m asad a n k alk arak kznn yanna gitti. Sevecen bir sesle;
Ne var, yavrucuum, ay imek isler misin? diye sordu.
A m a kk kzn yant kabayd:
ayn kendin i!
Bozulan L iharev sulu sulu masaya dnd.
Zevkli, neeli bir yaam srm snz. N e gzel! A n m
sanacak ok eyiniz var dem ektir, dedi llovayskaya.
Evci, ho bir arkadala kar karya o tu ru p ay ierek
ene alarsak neem ize diyecek yoktur, ama bir d e neler e k
tiimi bilseniz! Y aam deiiklii, baka d n c e le re kapl
m alar aza mal olmuyor. Bakn, hanmcm, b e n bir A lm a n fcl-
 scfc d o k to ru gibi inanamazdm, d m d z bir yaam da s r
medim; h e r deiik inan belimi bk t, beni p aram p ar a etti
sanki. G z n z n n n e getirebiliyor musunuz: Kardelerim
gibi zengin bir adam dm ben, imdi yoksulun biriyim. Y e ni yeni
d n ce le re kapldka karmn m aln-m lkn, kendi varl
m, bakalarnn parasn h ar vuru p h arm an savurdum. Krk
iki yandaym, arlk g en saylmam, am a s r d e n ayrlm k
pek gibi yersiz-yurtsuzum. Yaadm yllar boyunca huzur,
dinginlik n ed ir bilmedim. R u h u m h e p bir eylerin eksikliini
duydu, umut e d e rk e n bile ac ektim. D zensiz, ar iler ya
p arken a n a m d a n emdiim st b u rn u m d a n geldi, zrtln
acsn tattm, be kez h ap se girip ktm, A rhangelsk, Tobolsk
yollarnda srndm ... imdi bunlar anm sam ak bile zo r
geliyor bana. S zde yaadm, oysa kendim i hep bir eylere
kaptrdm iin nasl yaadm anlayamadm. ster inann,
ister inanmayn; geirdiim b aharlard a n hibirini anm sa
myorum, karmn beni sevdiini, ocuklarm n doduklarn
bile fark ed e m e dim . D aha baka nasl anlataym size y aa n
tmn berbatln? Beni seve n le r iin bir m utsuzluk kayna
ym. A n n e m ben olunu lm sayp o n be yldr yas giysisini
karm yor srlndan; gururlu kardelerim benim yzm den
yzleri kzard, aalandklar, avu avu para harcam ak
zo ru n d a kaldklar, ruhsal bunalm a dtkleri iin son u n d a
ey tan g rm gibi b e n d e n kamaya baladlar.
L ih are v m asadan kalkt, so n ra h e m e n o tu rd u . Ilovays-
kayann y z n e bakmakszn;
Yalnz m utsuz olmakla kalsam T a n r y a yalar-kalkar
k red erd im , dedi. M utsuzluk n e sz! Bir eylere kapldm
sralar gerek lerd en uzak, hakszlk yapan, acmasz, sama
sapan, tehlikeli bir adam oluyordum . S evm em g e r e k e n kiilere
kar n e f re t duyduum , onlar kk g rd m yle o k olay
v ar ki! B u n u n tersi d e oldu... S evdiklerim den binlerce kez yz
evirdim. B ugn inandm, n n d e saygyla eildiim p u tla
rmn, dostlarm n yanndan ertesi g n arkam a b ak m ad a n ka-
 tim; peim e saldklar alaklan sesimi karm adan barm a b as
tm. inan uruna s r k le n m e k y zn de n nasl g z ya d k
tm. gec eleri nasl yast dilediimi yalnz T a n r m bilir.
Kastl olarak kimseye yalan sylemedim, tek k t l k yapm a
dm. g en e de vicdanm ra h a t deildir, iimin huzurla dolu ol
duuyla v n e m e m kesinlikle, n k yaptm samalklarla
ikence ektirdiim karm g zm n n n d e ld. E vet, ld
karm! Biliyor m usunuz, biz niversite rencisi e r k e k l e r a r a
snda kadnlara kar belli-bal iki trl tavr vardr. Birinde
kadn kafataslar llr. A m a, kadnlarn e r k e k le rd e n daha
aa birv arlk olduunu kantlam ak, onlarda k u su r bu lu p alay
k o n usu yapm ak, bylece deiik bir gr ortaya a ta r a k bir ey
yaptklarn dndrtm ektir... kincisinde ise e llerin d e n g el
diince kadnlar kendi dzeylerine ykseltm eye alrlar.
Bylece otuz be bin b c e k trn ezberlem elerini, kendi k o
nuup yazdklar samalklar onlarn da syleyip yazmalarn
isterler...
B irden L ih a re v in yz karard. Y u m ru u n u m asaya v u r
du, sesini kalnlatrarak;
Size bir ey syleyeyim mi? K adnlar h e r zam an e r k e k
lerin klesidir, y le d e kalacaklardr, dedi. Kadn, erkein el
leriyle y o u ra y o u ra istedii biimi verecei yu m u ak bir bal
m um u, narin bir varlktr. A m a n Tanrm , sevdii erkein be
paralk inanc y z n d e n ka kadn salarn kestirmi, ailesini
brakm, yad ellerd e l p gitmitir! U ru n a kendini feda ettii
d n c e le r arasnda bir ta n e bile kadn k afasn dan kan
olayd bari! te o n e d e n le so n u n u d n m e d e n k endini e r k e
ine adayan b irer kledir kadnlar. B en kafatas l en le rd en
deilim, ac den eyle rim d en karyorum bu sonucu. E n bam
sz, gururlu kadnlar bile esinlerimi, inanlarm o n la ra a k ta r a
bildiim za m a n baka bir ey d n m ed en , s o ru so rm ad a n , h e r
islediimi y ap m ak z e re peim den komulardr. Bir rahibe
ben im istem em le nihilist oldu, so n ra d a n iittiime g r e j a n d a r
m alara ate etmi. K arm serserice srtt m s re c e beni bir
adm yalnz brakmad, yeni d n ce le re kaplp sr k len
m em e b ak a ra k o d a frldak gibi yn deitirdi.
L iharev yerind en frlad, o d a d a dolam aya balad.
Bu n e soylu, n e ulu bir kleliktir! Kadn yaamnn
anlam, ycelii bu klelikte yatm aktadr! Kadnlarla uzun
sre n ilikilerim so n u n d a karm akark izlenim ler edindim, e-
dindiim izlenimler arasndan bir szge gibi seip karabil
diklerim n e dncelerdir, ne akllca szlerdir, ne d e fel
sefedir. Hayr! O nlarn yazgya k r k r n e ball, ola an
st m erham eti, balaycldr tm belleim de kalanlar...
Liharev yumruklarn skt, gzlerini bir noktaya dikli.
imdi tu tk ulu bir gerginlikle kapanm dudaklar arasndan tek
tek kyordu syledikleri:
Bu... bu, onlarn yce gnll dayankll, m ezara
kadar sren ball, kadn kalbinin iiri... Y aam n anlam asl
onlarn yaknmasz cefakcliklerinde, ta bile erite n gz yala
rnda, yaamn karm aasna k ve scaklk getiren snrsz,
balayc sevgilerinde aranmaldr...
Ilovayskaya yavaa ayaa kalkt, L ih are v e d o ru bir adm
yrd, gzlerini onun y z n e dikti. A d a m n kirpiklerinde
parlayan gz yalarndan, titreyen, tu tk u lu sesinden, yanakla
rnn kzarm asndan kadn k o n u su n u rasgele, laf olsun diye
amadn anlamt. K adnlar o n u n iin yeni bir srkleniin,
kendi syleyiiyle yeni bir inancn konusuydu imdi. Ilovays-
kaya ilk kez inanan, ateli d n ce le re kaplm bir e rk e k g
ryordu karsnda. Ellerini, kollarn sallayarak, gzleri k
vlcm saarak kon uan bu adam bir deliydi sanki, akln oy
natmt; an cak baklarnda, konum alarnda, h areketlerin de
y le bir gzellik hissediliyordu ki, gen kz kendisi bile farkna
varm adan onun n n d e aklm gibi duruyor, gzlerini
y z nd e n ayramyordu.
A d a m gen kza ellerini uzatp yalvarrcasna;
A n n e m i ele alalm! dedi. Kadncazn yaamn c e h e n
n em e evirdim, o n u ru n u be paralk ettim, onun anlayna
gre Liharev soyundan gelen ler dm annn yapmad k t
lkleri yaptlar ona. A m a o da ne? K ardelerim in dual e k m e k
filan iin kilise harl o larak verdikleri birka kuruu birik
tirir; dinsel inanlarna kar gelerek, ben yoldan km olu
G rigo riye gnderir. Bu nem siz davran bile b t n ku ra m la r
dan, akllca szlerden, olu z be bin b ce k t r n d e n daha ok
biz insanlar eilip ru h u m u z u yceltm eye yelerlidir. B un un
gibi binlerce rn e k verebilirim, ile, sizi ele alalm! Bakn, d-
arda kar, bora! Aabeyinizi, babanz bay ram d a yalnz brak
m amak, onlar sevginizle stmak iin gece yars yollara d
m snz. Oysa o nlar sizi oklan unutm ulardr, akllarna bile
gelm iyorsunuzdur. H e le bir d e bir erkei sevseniz o n u n p ein
de k utu plara giderdiniz. G itm e z misiniz?
Seversem... giderim.
Liharev kzn yanlm a ylesine sevindi ki, ayan yere
vurdu.
G rd n z m? Sizinle tantm iin ne k ad a r m u t
luyum, bilseniz! ansm dan h e p imrenilesi insanlarla karla
yoru m . G n gem ez ki, h e r eyimle balanabileceim bir insan
kmasn karma! Y e ry z n d e iyi insanlarn says k tlerd en
oktur, buna siz n e dersiniz, bilmem. Sizinle ylesine ilen, ili
dl k o n u tu k ki, g re n le r krk yllk dost sanrlar. H anm e-
fendiciim, bazan insan on yl kimseye almaz, karsndan, en
yakn d o s tu n d a n saklar d ndklerini, am a bir gn ire n d e
raslad bir askeri lise rencisine boallverir iinde biriken
leri. Sizi ilk kez g rm e erefine erdim, am a kimseye yapm ad
m itiraflar size yapyorum ile... N e d e n d ir dersiniz?
Ellerini o u lu ru p keyifle glm seyen L ih arev o d ada
birka lur allktan son ra g e n e kadnlardan sz al. A nc ak o
srada sabah duas iin anlar almaya balad. aa alayarak;
Tanrm ! dedi. K onum alarn yznden uyku uyuyam
yorum.
Liharev birden toparland.
Ah, sevgili kzm! D o r u ya, seni uyulm adk. Hadi, uyu
 Fsltyla;
B undan baka iki olum daha var, hanmcm, diye e k
ledi. te k ile r daylaryla birlikte yayorlar, kzm bir gn bile
babasz ed e m e z. O nun b yle h o m u rd an p yakndna b a k
mayn siz, b an a yapk gibidir, ayrlamaz. H anm efendi, g eve
zeliklerimle sizin de dinlenm en ize eng el olmayaym? is le r
seniz yatanz yapaym uraya.
G e n kzn izin verm esini b ek lem e d en krk tyleri ste
gelecek biimde ban k lard an birinin zerine serdi; y e re d en
atky, al, b a rt s n toplad; m antoyu to m a r yapp bau-
cu na koydu. Bunlar yaltaklanm a d erece sin e v aran bir saygyla
yapmt, sanki toplad eyler bir kadnn deil d e kutsal bir
varln eyalaryd. Zayf bir yaratk karsnda iriliinden, dev
g c n d e n utanyormu, kendini sulu hissediyormu gibi sus
kundu.
Ilovayskaya yatnca m um u s nd rd , sobann yanndaki
tabureye o turdu. Kaln sigarasn yakp dum ann sobann
azndan ieriye fleyerek;
te byle, hanmcm, dedi alak sesle. Doa, R us
insanna o laan st bir inanm a yetisi, irdeleyici bir akl, byk
bir d n m e gc vermitir; gelgelelim b t n b un lar tem b el
lik, umursamazlk, hayalci bir uarlk eng elin e a rp a ra k
d arm ada n olurlar... G e r e k bu...
Ilovayskaya aknlk iinde gzlerini karanla dikmiti;
mum ndan, kandilden kutsal tasvire d e n krmz le k e ile
so b ad a n vu ra n kzlln L ih a re v in y z n d e titrem esinden
baka bir ey grm yordu. Oday do ld u ran karanlk, an -
mltlar, b o ran n uultusu, topallayarak yryen olan,
Saann hom urdanm alar, m utsuzluundan yaknan L ih are v
in konum alar hep bir arad a karmakark, dev bir izlenime
dnm ; bilip tand dnya mucizelerle, bylerle, hayal
lerle dolu, tanmad bir alem olup kmt. A z n ce dinledii
s zler kulaklarnda nlyordu; insanlarn yaam imdi o n u n
iin b itip tkenm ez, gzel, iirsel bir masal gibiydi.
 O dev izlenim byyp geniledi, bilincinin z e rin e sis gibi
k e re k lall bir uykuya d n l . G e n kz yava yava uykuya
dald, ancak kandili de, krmz n lilreip d u rd u u iri b urn u
da gryordu. Kulana yalvaran, ince bir o c u k sesi ile
babasnn mrlls alnyordu:
Baba! Dayma gidelim! O ra d a nocl aac var. S liop a ile
Kolya da oradalar! Gidelim , babacm!
Nasl gideriz, yavrum ? A nla beni! Niin anlam yorsun?
D e rk en , ocuun m zklanm alarna b abann kaln sesli
hkrklar katld. B yk bir insann z n t s n dile getiren
bu hkrklar gecenin frtna uultular arasnda g en kzn
kulana lall bir m zik gibi gelmi olmal ki, d a h a fazla
dayanam ayarak o da hkra hkra alamaya balad. D a h a
sonra kara bir glgenin sessizce yatt y ere yaklatn, yere
den aln alp ayaklarna rtt n grd.
Ilovayskaya garip bir kkrcm eylc hoplayarak al gzle
rini, akn ikin evresine baknd. Karlarn yar yarya b r
d p e n c e re le re g nn aarts vurm utu. O d a n n boz
bulank karanlnda ini soba, uyuyan k k kz, ah N a srettin
belirgin bir biim de seilebiliyordu. S o b a ile kandil oklan
snm t. O d a n n ardna dein ak d u ra n kapsndan m ey
hanen in an a b lm esindeki tezgah ile m asalar gzkm ekleydi.
akn bakl, b n ingene yzl bir adam salonda, eriyen
karlarn o lu tu rd u u su birikintisinin ortasnda dikiliyor; so
pasnn u cun da kocam an, krmz bir yldz tutuyordu. zerleri
karla svanm bir yn ocuk kprtsz, heykeller gibi adam
kuatmlard. A d a m n sopasnn ucundaki yldzn krmz
kadndan szan k ocuklarn slak yzlerini kzla boyuyor-
du. Ilovayskayann iittii k k re m e bu kalabalktan g elm ek
leydi. G e n kz ancak u d rtl anlayabildi:
Hey, sen, u fa k delikanl,
Sivri bir b a k al eline,
u ft ldrelim ,
O lunu da ldrelim...
 M ey han e tezgahnn n n d e Liharev dikiliyor, ark sy
leyen ocuklara sevgiyle b ak arken ayayla te m p o tutuyordu.
Ilovayskayay g r n c e yz bir glm sem eyle aydnland,
g e n kza doru yrd. Ilovayskaya da glm syordu.
Bayramnz kullu olsun! G rd m , o k gzel uyuyor
dunuz, dedi.
Ilovayskaya g e n e glm seyerek adam a bakt, ama bir ey
sylemedi.
G eceleyin aralarnda g e en kon u m alard a n so nra adam
eskisi gibi iri, geni om uzlu gzkm yordu. V ap u rlar da yle,
en kocam anlar bile okyanusu getikleri sylendiinde insann
g z ne k k gzkr.
Ben az so n ra hazrlanp yola kacam, dedi Ilovays-
kaya. Sizin yolculuk nereye?
Benim mi? Klinuka istasyonuna, o ra d a n Scrgiyevo
kyne, Scrgiycvodan da at srlnda krk fersah uzaklktaki
k m r m ad en in e gideceim. G e n eral akovski adnda salan
birininmi m aden oca, kardelerim bana o ra d a yneticilik
grevi buldular. G ryorsunuz, imdi d e k m r karacam.
D u ru n , hele, b en o k m r m adenini biliyorum. akovs
ki daymdr. Peki, ama orada ne iiniz var sizin?
B un u sylerken adam akn akn szyordu.
D edim ya, yneticilik yapacam. M a d e n ocann
yneticisi...
alacak i, dorusu! M a d e n oca nasl bir yerdir,
biliyor m usunuz? A llahn kr; ne insan var, ne baka bir ey;
can skntsndan pallarsnz. kardklar k m r d e km r olsa
bari, kimse almyor! Ayrca daym manyan, zorbann, cbrn
biridir. Size para filan dem ez!
B enim iin fark etm ez. M ad e n ocana da razym...
Ilovayskaya om uz silkti, duyduu h eyecand an dolay o d a
da d rt d n m ey e balad. Parm aklarn y z n n n n d e kpr
datarak;
A nlam yorum , anlamyorum! diyordu. A kl alacak i
 deil! Biliyor m usunuz, oraya gitm ek s rg n gibi, diri diri g
m lm ek gibi bir ey! A m an Tanrm !
L ih are v in yanna yrd, adamn g lm seyen y zn n
n n d e parm aklarn kpr kpr oynatm aya balad, st duda
titredi, batc yz sapsar kesildi.
G z n z n n n e plak bir l gelirin! O yalnzlkla
tek sz k on uacak insan bulamazsnz! O y sa kadnlarla
yakndan ilgileniyorsunuz. M ad e n oca ile kadnlar... olacak
ey deil!
A nc ak hey e can n d an uland, y z n b r y an a evirdi,
pen c ere y e yaklat. Parm an cam n z e rin d e a b u k abuk
gezdirerek;
Yok, yok, oraya gidemezsiniz! dedi.
A rkasnda binlerinin te rk ettii, h e r eyini yitirmi, son
d e r e c e d e m utsuz bir adam n d u rd u u n u yalnz yreiyle deil,
srtyla da hissediyordu. Sanki o adam m u ts u z lu u n u n bilin
cinde deildi, sanki geceleyin h n g r hn g r alamamt, o n a
glm seyerek bakm am t. K e ke alamasn hi kesmeseydi!
H eyecan yatmad iin o d a d a birka tu r d a h a a tl, so n ra bir
keye g iderek d n c e le re dald. O srada L ih are v bir eyler
sylediyse d e iitmedi. Srtm ad a m a d n e r e k ce b in d e n bir
kat paras kard, bunu avcunu n iinde uzun s re b u ru
turdu, bir a ra L ih are v e d n p bakt, am a y z kpkrmz
kesilerek kad c e b in e soktu.
T am o srada arabacnn sesi geldi k apnn arkasndan.
Ilovayskaya te k s z sylem eden, sert, dnceli bir yzle giyin
m eye balad. L iharev o n u n sarnp k u an m asna yardm e d i
yor, bir yandan da gevezelii e ld e n brakm yordu. G e lg e ld im
h e r sz ar bir ta gibi o tu ru y o rd u g e n kzn yrein e. M u t
suz insanlar ya d a ecel yatanda lm b e k le y e n le r n e kadar
ak a yapsalar glncbilir mi?
Canl insann biimsiz b ir bohaya d nm esi bitince Ilo-
vayskaya yolcu odasn son kez g z d e n geirdi, b irka saniye
suskun dikildikten so n ra dar yrd. A rk asndan L iharev
o n u uurlam aya kt.
K hncn alamamt h enz, h abire esip yayordu. K oca
koca kar bulutlar o ra d a n oraya savruluyor, ko nacak yer b u la
madklar iin ortalkla d n p duruyorlard. Atlar, kzaklar,
aalar, avluda d iree bal boa te p e d e n trnaa kara b u la n
mt; tyl tyl, yum uack bir grnleri vard.
G e n kz kzaa yerletiren Liharev;
Hadi, yolunuz ak olsun! dedi. U m arm , iyi g n n zd e
anarsnz beni...
Ilovayskaya yant verm edi. Kzak h a r e k e t edip d e byk
bir kar ynnn evresini doland srada sanki sylemek
isledii bir ey varm gibi d n p L ih arcvc bakt. Beriki o n a
doru kotu, am a g e n kz g e n e tek s zsy lem edi, k ar ta n e c ik
lerinin yapt uzun kirpikleri arasndan o n u szm ekle y elin
di.
Liharev ince ruhuyla b u gz szmeyi d o ru mu okum utu ,
yoksa b u bir yanlsama myd, o ras bilinmez, an cak bir an yle
geldi ki, g en kza birka gzel laf d a h a d o k u n d u rsa baar
szlklarn, felein sillesini yemiliini, yalln ho grp,
fazla soru so rm ada n o n u n p einden koard. D u rd u u yerde
akld kald, kzan brakt ize bakt, bakt... U uan kar
taneleri salarna, sakalna, om uzlarna konuyordu. ok
gem eden kzak izleri silindi, kendisi d e dikildii y erde beyaz
bir kayaya b e n z em ey e balad. G zleri ise kar bulutlar a r a
sndan h e p bir eyler g rm eye alyordu...
 YAZLIKTA

S iz i seviyorum. Siz benim m utluluum , hayalm, her

eyimsiniz. D ayanam ayp size derdim i alm iin beni b a
layn. B eni sevmenizi beklem iyorum , yalnzca acyn, yeler!
B ugn akam 8 de p ark tak i eski kam eriyeye gelin... Adm
aklamayacam, u n u bilin ki, size o y u n oynam yorum . G e n
cim, gzelim... d a h a n e isliyorsunuz?
Bu pusulay okuyan yazlk Pavel Ivan V ho lsev om uz
silkti, aknlk iinde alnn kad. Evli, akl banda bir a-
damd.
Bu ie eytan karr. d ed i k en d i k end ine. B en evli bir
adamm, byle bir ey de n e r e d e n kt? Pusulay kim g n
dermi olabilir?
E lindeki kal parasn evirip evirdi, bir d ah a okudu,
tkrd.
Seviyormu! diye geirdi iinden. Th, o cuk mu k a n
dryorsun? G e n e d e bu iin peini brakm ayp kam eriyeye git
meliyim!.. A h, anacm, o k tan d r gnl ilerinden, kadnlar
dan elimi-eleimi ekmitim. Y o lu n u arm, fingirdein
biridir yzde yz... Kadn milleti ile, baka n e b eklen ir ki?
Tanmad, evli bir erk e e byle bir m e k tu p yazm ak iin
ahlakszn biri olmal. Evel, ahlakszn la kendisi!
Sekiz yllk evlilik yaam ierisinde p e m b e duygular
tm yle unutm u, k utlam a m ektuplar dnda m e k tu p filan
almamt. A n c ak kadnlara alp tu tm asna karn eline geen
m e k tu p ta n dolay iini bir kurl kemiriyor, h ey e c a n la n m a k la r
da kurlulam yordu.
 Pusulay alndan yarm saat so n ra sedirin zerine uza n
m unlar dnm ekteydi:
K oskoca bir adamm, e lb e tte b u aptalca bulumaya
koarak gidecek deilim. G e n e d e m e k tu b u kimin yazdn
m e ra k ed iy o r insan. Evet, yaz kadn yazs... M e k tu p d a iten
yazlm, g e r e k duygular var iinde, o bakm dan biri aka
yapm olamaz. Y a ru h hastasnn tekidir ya da bir duldur. D u l
lar byledir zaten, uarlara d a rastlanyor, bir tahtas eksik
olanlara da... A m a bu, kim olabilir?
K o n u y u d n d k e iin iinden km ak zorlayordu,
nk kaldklar yazlk sem tte P avel Iv a m karsndan baka
tanyan kadn yoktu.
Bu ii anlayan varsa beri gelsin! dedi kendi kendine.
N e d em ek "Sizi seviyorum"? Sevm eye nasl vakit bulm u ki?
alacak durum , dorusu! Tanm adan, nasl bir adam o ld u
unu an lam ad an dam d an d erccsinc sevilir mi? Bir g rte
ak olduysa toyun biridir ya da duygusal bir yaratktr. H e r
neyse, kim bu kadn acaba?
B ird en P av el van son g n lerd e yazlk evlerin arasndaki
alanda d o larken gen, m inyon, kalkk burunlu, ak mavi e n
tari giymi sarn bir bayanla karlatn anmsad. Bayan
birka kez o n u dikkatle szm, h atta k a n e p e d e yanna gelip
oturm utu.
O m u yoksa? A m a olamaz! Byle tpt, narin bir varlk
benim gibi yan-ban alm, k a la n to r bir herife gnl verip
d e n e yapsn? G e o n u bir kez!
le yem ei srasnda karsna b a k a rk e n yle d n
yordu:
G e n v e gzel o ldu unu yazyor... D e m e k ki, bizim yala
rmzda deil. ey... aslnda b e n d e p e k yal saylmam ya. Bu,
bir g n l iidir. S ev en g n l y a a m bakar?
Niye yle daldn? diye s o rd u kars.
yle ite. Biraz bam aryor da...
B yle samalklara n e m verm em esi gerektiini d n e
rek h e m pusulay, h e m de o n u yazan kadn alaya almaya
altysa d a iindeki d m an kolay alt edilec ek cinsten deildi.
Y e m e k y e d ik te n s o n ra d in len m ek z e r e uzand, am a kafas
ayn konuyla doluydu:
Belki d e b en im kam eriyeye geleceimi sanyordur. S an
sn bakalm. Salak ite, n e olacak! yle bir g z m n n n e
getiriyorum da, beni o ra d a bulam aynca nasl bozulur, kim
bilir! A m a n se n de!.. G itm eyeceim ite...
Bir d a h a steliyorum, d m an kolay alt ed ile c e k cinsten
deildi. Y arm saat so n ra kafasnda g e n e ' ayn d n ce le r
d n p dolayordu:
Gitsem mi yoksa? in san m era k ediyor. Kim old uu nu
g rm e k iin gidip uzaklan bakmal. Vallahi, ilgin olur. Biraz
elenirim. E len m ek iin frsat ktysa niin kullanm am al?
Pavel Ivan yataktan kalkt, giyinmeye balad. O n u n
tem iz bir gm lek giyip s o n m o d a kravatn taktn gren
kars;
Byle sslenip pslenip nerey e gidiyorsun? diye sordu.
Darda dolaaym biraz. Bam aryor... Ihm!
Giyinip ku an d k tan so n ra s a a t 8 e d o ru e v d e n kt. B a t
m ak ta o lan gnein son parlak klarn sat yeillikler
arasnda gezm eye km, gzel giyimli kadn ve e rk e k
yazlklar g r n c e yrei h o p etti.
Kadnlarn y z n yan gzle szerek;
B u nlardan hangisi acaba? A ralarnda bizim sarn
grem iyorum . Hmn... Pusulay gn derd i in e g r e belki d e
kam eriyede bekliyordur... diye geirdi iinden.
P arkn aal yoluna sapl, yolun so n u n d a , hlam urlarn
k rp e yapraklar arasn dan eski kam eriye gzkyordu.
Pavel v a m o ra y a d o ru yavayavay r d. Kararszlk iinde
ilerlerken;
U zaktan bakarm... diyordu. A m an n e d e n ekiniyorum
b e n d e? B ulum aya gidiyor deilim ki! Sen d e akln kar-
 inisin! K orkm aya g e re k var m? K am eriyeye giriversem ne
o lu r sanki? Yok, yok! Bo v e r byle eylere!
B u arad a yrei k t k t atyordu... E linde olmakszn
k am eriyenin alaca karanln getirdi gzlerinin nne... K al
kk burunlu, uuk mavi entarili sarn bayan incecik bedeniyle
dikiliverdi karsna... Biraz rkek, akndan utam rcasna, tit-
reye tilreye o n a yaklat, scak solu un u y z n e v e re re k onu
kollarnn arasna ald...
Bu gibi gnahl d n ce le ri zihn ind en kovmaya alarak;
B ekar olsam g en e neyse, ama evliyim... diye geirdi iin
den. ey... insan byle duygular bir kerecik talmal... B unu n
nasl bir ey o ldu un u re n m e zsen gz n ak gider... Peki, ya
karn?.. Hadi, canm sen de, ona ne olacak ki? Sekiz yldr
eleinin dibinden ayrlmadn... T am sekiz yl kusursuz hizmet
d em ek tir bu. O n a y e l e r d e a rla r bile... Bu kadar da fazla...
eytan, una ihanet ediver, diyor...
B tn bedeni sarslarak, soluu likana likana kameriyeye
yaklat, ieriye bakt. Sk sarmaklarn, yaban zm dal
larnn sard kapal y erd en r u tu b e tle birlikte k f kokusu geldi
b urnuna.
Kim secikler yok... dedi, ayn a n d a da d ip te bir karalt
grd.
Bir e rk e k karakyd bu. Pavel Ivan iyice baknca kayn
M ityay tand. niversite rencisi Mitya yazlkta onlarla bir
likte kalyordu. apkasn karp o tu ru rk e n ;
Sen miydin? diye ho m urdand aknlk iinde.
Bu iten hi de ho nu t kalmamt.
Benim, enite...
ki dakika k ad a r sustular. Mitya;
Pavel Ivan, ltfen beni balayn, diyerek sessizlii
bozdu. Biliyor musunuz, benim b u ra d a biraz yalnz kalmam
gerekiyor... B itirm e tezim ze rin d e d n y oru m da... Y a n m
da kimsenin bulunmasn istemem...
A alar arasnda koy u glgelikler var, git d e o rad a
dn. S o nra tem iz havada insann kafas d ah a iyi alr. B en
d e u rad a uzanp biraz k e s tirm e k istemitim... K am eriye o k
serin...
Siz uyuyacaksnz, b e n s e tezimi dneceim . Hangisi
daha nem li?
Y e n id e n bir sessizlik oldu. H ayal gc ayaklanan Pavcl
van ikide bir irkilip darya kulak kabartyordu. Bir ara
yerin den srad, alamakl bir sesle;
S en d e n o k rica ediyorum , Milya! dedi. B e n d e n g en
sin, e n iten e sayg gsterm elisin. Bak, bam aryor, uyum ak
istiyorum. k, hadi!
Sizinki de d p e d z bencillik!.. Niin siz kalacaksnz da
b e n kacam? nadna gitmeyeceim ite!..
ok rica ederim ! istediin k a d a r bencil, zorba, budala
de bana, am a git artk! Niin saygl davranm yorsun?.. S e n d e n
ilk kez byle bir istekte bulunuyorum !
Mitya olmaz anlam nda ban sallad. Pavcl van iyice
ileden kt.
N e hayvan! O b u ra d ay k en kadnla grem eyiz ki... K e
sinlikle uygun kamaz!
D inle b eni, Mitya! S e n d e n son k e z rica ediyorum...
Akll, insansever, o k u m u bir gensin. H adi g ster b u dediim
ynlerini!
Mitya o m u z silkti.
Niye z e rim e b u k a d a r dyorsunuz, anlamyorum!
kmayacam! d e d im s e km yorum ile! lke gerei k ala
cam burada!
T a m o srada kalkk b u ru n lu bir kadn ba belirdi k a
m eriyenin kapsnda. K adn M itya ile P av el van g r n c e
surat ast, geriye ekildi.
P avel van fk eli fkeli bakt M ilyaya.
Gitti ite! Ala yanm da grnce ekli gitti. Bu ii la
b alan kaybettik! diye d nd .
 Biraz d a h a bekledi, apkasn bana geirerek ayaa
kalkt.
H ayvann birisin sen! Aalk bir hayvan! Evet, evet,
hayvan! Senin yaptn... neye benziyor? A rlk aram zda h er
ey bitti!..
Milya da kalkt, apkasn giydi.
o k m em n u n oldum! Burada bulunu u nuzla b a n a yle
bir k t l k yaptnz ki, yaadm s re ce sizi balamaya
cam!
Pavel Ivan k am eriyeden kt, kaynna syleyecek baka
bir sz bulam ayarak evinin yolunu tuttu...
Karsnn hazrlad akam sofras bile fkesini yattr
maya yelmedi.
Yaadm s rece ilk kez karma byle bir frsat kt,
on a da engel oldular. Kadncaz ne k adar gcendiyse arlk!
l p l p dirilmilir! diyordu.
Y e m e k le Milya ile ikisi kar karya oturuyorlar; suratlar
bir kar ask, sessizce tabaklarna bakyorlard... Frsat ksa
birbirinin boazna sarlrlard. Pavel Ivan karsnn g ld
n g re re k o n a ulland:
Niye yle srtp duru yorsun ? K endi k e n d in e g le n e n e
derler, bilirsin!
Kadncaz kocasnn fkeli yzne b ak a ra k patlad.
Syle, bakalm, b ugn sabahleyin aldn m ek tu p neyin
nesiydi?
B en mi? N e m ek tu b u ? Uyduruyorsun... yle bir ey
yok...
Hadi, gizleme, gizleme, anlat! Aldn niin saklyor
sun? S ana o n u ben gnderdim . Y oksa inanm yor m usun? Kah-
kah-kah!
Y z kpkrmz kesilen Pavel Ivan tabann zerin e
iyice eildi.
Senin bu yaptn e e k akas!
Baka n e yapabilirdim ki? D n s e n e, akam zeri
d em eleri silmemiz gerekiyordu, sizi evden nasl karabilir
dik? A n c ak byle bir yol bulduk... Hadi, kzma, budala!
K am eriyed e can n sklmasn diye M ityay d a yanna g n d e r
dim. Milya, sen d e gillin, deil mi?
M ilya alayl alayl rlt, rakibine baklarndaki n e fre t bir
d e n deiti.
 O KADINDI TE!

K jzlar;
P io tr Ivanovi, bize bir eyler anlatsanz a! dediler.
Albay kr dm byklarn burdu, birka kez k s r
d k te n so n ra anlatm aya balad:
1843 ylyd. Alaym z en sto h o v o ilesine yakn bir
yerde k ararg a h kurm utu. unu da b elirtm e d e n g e em ey e
ceim, sevgili bayanlar, o yl iddetli bir k vard. G n
gemezdi ki, nbetilerin b urunlar s o uk tan donm asn ya da
tipi yollar kapamasn. E k im aynn sonlarnda balayan atr
atr ayaz nisana k adar srd. H e m e n unu da belirteyim, ben
imdiki gibi yal deildim, elim deki zifirden kararm u
ubua benzem iyordum . Yiit, p e m b e yanakl, yakkl bir
astem eni g z n z n n n e getirin, o bendim ite! Tavus
kuu gibi k urum kuru m kurum lanr, saa-sola p ara saardm.
H e le byk burm am grseniz, baylrdnz! G u ru r u n d a n yanna
varlmayan gzellerin uysal kuzulara d nm esi iin gzm
yle bir szm em , m ahm uzlarm akrdatm am , byklarm b u r
mam yeterdi. G e n bayanlar, r m c e k sinek lere nasl
d k nse b e n d e yle d k n d m kadnlara. O zam an lar
boyn um a sarlan Lehli gzelleri, Y a h u d i dilberlerini saymaya
kalksam, inann bana, aritm etiktek i saylar yetmez... B t n
bunlara alay k om utann n yaveri olduum u, m azurka dansn
ok iyi kvrdm. T a n r m topran bol etsin, gzeller gzeli
bir kadnla evli b ulu n d u u m u da eklemeliyim. H e le haarlkta,
trl trl yaram azlklarda stm e yoktu, ilede bir ak
serveni mi yaanm, bir ftn sa m yolunm u, Lehli
beylerden biri mi tokatlanm ; bunlar yapann aste m en
V v e rto v dan bakas olamayacan herkes bilirdi.
Y a v e r o lduum iin sk sk atma atladm gibi ileye
giderdim. Yulaf, sam an almak, skartaya kardmz atlar
Y a h ud ilere, L eh lilere satm ak benim grevimdi. A m a d ah a
ok, sevgili bayanlar, grevimi b a h a n e edip L e h li kadnlarla
bulum aya ya da zengin to p ra k aalarnn evine kat
oynam aya giderdim... Hi unutm am , bir noel gecesi g en e byle
bir grevle e n s to h o v o nn ky cvclkiye gnderilmitim.
H av a dayanlam ayacak kadar souktu. A yaz ortal kasp
kavuruyor, atlar soluk alm akta glk ekiyordu. Yarm saat
g e m e d e n sr c m le ikimiz b uzdan sucua dn m tk . Ayaz
g e n e neyse, insan yle ya da byle alabilir, am a yar yolda
b ird e n b ire tipi bastrmaz m? D rt bir yanmzdan beyaz
k e fe n e sarlm gibi sarldk, sanki iblis sabah duasnd an nce
b t n hncyla ulland zerimize. K ar bulutlar evrem izde fr
fr dnyor, rzgar karsn elin den almlar gibi uluyordu. Yol
mol g r n m e z olm utu. A rabacm , atlar, ben on dakika
ierisinde b irer kar to p a n a dnm t k.
A rabacm ;
Beyim, yolum uzu kaybettik, dedi.
Th, A llah cezan versin! A p tal herif, sen ne ie
yararsn? D o s d o ru git bari, n m z e belki bir ev filan kar.
G it babam git... D n d k dolatk, en so n u n d a gece
yarsna doru atlarmz kendiliinden bir konan kapsna
dayand. imdiki gibi anmsarm, zeng in bir Lehli olan ko n t
Boyadlovskinin eviydi buras. D o ru s u n u sylem ek gerekirse
L ehliler ile Y ah u d iler benim iin yem ein s o n u n d a verilen
acl salataya benzer, hi sev m em onlar. A m a haklarn y em e
yelim. Lehliler ok konuk sever insanlardr, kadnlarnn
ateliliine gelince, bu k o n u d a stlerine yoktur!
Bizi ieri aldlar... K o nt Boyadlovski o sralar Pariste
b u lu n d u u iin iftliinin yneticisi Kazimir H ap tinski kabul
e tti bizi. Hi u n u tm am , iki saat bile g e m e d en yneticinin
karsyla sk fk olm utum . Karlkl k a d e h to ku turdu k, is
kambil oynadk. O yun da be altnn tm m , iyice kafay
bulunca yatm ak iin izin isledim. O nlarn kald b l m d e yer
bulu nm ad nd an ban a k o n tu n ko nanda bir o da hazrlam
lar.
Y netici beni souk, k aranlk salo nun bitiiindeki kk
odaya sokarak;
H o rtla k la rd a n korkmazsnz, deil mi? diye sordu.
Yoksa b u ra d a h o rtlaklar m var? dedim.
Bunlar sylerken ayak seslerimiz, konum alarm z n n
yanklanyordu. Lehli gld.
Orasn bilmem, am a yle sanyorum ki, hortlaklarn,
kt ruhlarn barnmas iin e n elverili yerd ir buras.
A d a m akll imitim, zil-zurna sarholum , am a ynetici
nin szleri te p e m d e n aa dklen buzlu su gibi ayltt beni.
Kahrolas hortlaklar! Biriyle bile karlam aktansa yz e r
k e z in zerim e gelmesini yelerim. A m a are yok, soyunup
yattm... O d am d aki m um duvarlar belli belirsiz aydnlatyor.
D uvarlarda ise. g zn zn n n e getirebiliyor m usunuz, k o n
tun atalarnn birbirinden k o rk u n resimleri, eski zam an
silahlar, av hayvan boynuzlar, akla-hayalc smayacak eyler
asl. O rta lk ta m ezar sessizlii var; bitiik salondaki san
tkrtlar ile kuruyan mobilyalarn trtsndan baka bir ey
iitilmiyor. Am a darya k ulak kabartnca k-kyamel yaan
dn anmsyorsunuz. R z g a r uulduyor, aalar alaarak,
lk alarak yerlere kapanyor, p e n c e re pancurlar mdr, n e
dir, ac ac gcrdayarak birbirine arpyor... B l n bunlara b a
mn, bamla birlikle b l n d nyann fr fr d n d n e k
leyin. Gzlerim i kapaynca sanki karyolam ssz kona balan
baa dolayor, ruhlarla birdirbir oynuyor gibime geliyor. D u y
duum k orkuyu azaltm ak iin h e m e n m u m u snd rd m , n
k bo o d a la r aydnlatld zam an karanlklan d ah a k o rku n
olur...
Albay dinleyen kz an latana d ah a o k so ku larak gz
lerini o n u n yzn e diktiler.
 Albay anlatm asn srdrd:
ile byle... B e n elim den geldiince uyumaya alrken
uyku b e n d e n kayordu. Kh p e n c e re d e n hrszlarn girdiini
sanyor, kh bir fslt duyar gibi oluyor, kh birisinin om zum a
d o k u n d u u n u hissediyordum; ksacas, sinirleri gerilen bir
insann bana g elebilecek h e r trl zrlt geliyordu benim d e
bama... D nebiliyor m usunuz, bu eytan kargaas srasn
d a terlik prtsna b e n z e r bir sesi aka iittim, iyice kulak
verdim... in an r msnz, birisi kapya yaklayordu, bir-iki k
s rd k ten so n ra tokm a evirdi. Y a lam dan dorularak;
Kim o? dedim.
Bir kadn sesi;
Benim... K orkm a! yantn verdi.
Kapya doru yrdm . Birka saniye iinde kuu kuu
nun tylerini andran yumuak iki kadn eli dedi om uzlarm a.
H o bir ezgi gibi bir kadn sesi;
Seni seviyorum, yiidim. S en d e n d ah a deerli hibir ey
yok benim iin, dedi.
Ilk soluu yanam okuyordu. Tipiyi de, ruhlar da,
btn dnyay da u n u ta ra k beline sarldm. O n e incecik beldi,
Tanrm! D o a anam z bylesini ancak o n ylda bir kez, o da
smarlama zerin e z e n e re k yaratr. H e m yontulm u gibi ince,
h em ate scaklanda, hem d e ocuk soluu gibi uucu... K e n
dimi daha fazla tutam adm , kollarmn arasna aldm bu lall
kadn. D udaklarm z ateli, u zun bir pm eyle birleti. Y e r
yz nd e bu lu n an b t n kadnlar adna yemin ed e rim ki, bu
pm eyi yaadm s re ce unutmayacam...
Albay sustu; yarm b ard ak su ilikten sonra, sesini alal
tarak konum asn srdrd:
Ertesi sabah p e n c e re m d e n bak t m da tipinin iyice id
detlen m i o ldu un u grdm . Bu d u ru m d a kalkp gidemezdik.
B t n gn yneticinin evinde o lu rdu k, iskambil oynadk, k a
fay eklik. Akam leyin g e n e ssz konaklaydm , g e n e gecenin
o rtasnd a tandm beli saryordum, i l e byle, bayanla.
sevim ek olmasayd can skntsndan l rd m o ra d a . Belki de
ayyan biri o lu p kardm.
Albay y erin den kalkt, k o n u m a d a n o d a d a dolam aya
balad. Kzlardan biri b e k le m e k te n sklarak;
E e e ? S onra! diye so rd u .
Hi... E rtesi g n yola ktm.
Kzlar e k in e ekin e;
Peki, o kadn kimdi? diye sordular.
Kim o lduu belli.
Yok... H i d e belli deil.
Sgyleyeyim yleyse. Karmd...
Kzlar ar s o k m u gibi yerle rin d en frladlar.
Ya! Nasl o lur?
Albayn can sklm gibiydi. O m u z silkerek;
Bunda anlalm ayacak n e var? dedi. H e r ey o rta d a
deil mi? evelkiye karmla birlikte gitmitik, o bitiik salonda
yatyordu. G ry orsu nu z, g n gibi ortada!
Kzlar hayal krkl iinde kollarn yana atlar.
A m m a da yaptnz! B alark e n iyi baladnz am a so n u
hi d e iyi bitm edi. Karsym! K u s u ra kalm ayn, b u a n la t
tklarnz m e ra k uyandrc, akla y atk n eyler deil...
alacak i! D e m e k ki, siz o n u n nikahl karm deil d e
yabanc bir kadn olmasn isterdiniz? A h, kzlar! Kzlar! imdi
byle d n rsen iz ev len d ik ten so n ra n e diyeceksiniz?
Kzlar u ta n a r a k sustular. d e s o m u rtu p kalarn
attlar, hayal krkl i in d e y k s e k se s le e s n e m e y e baladlar.
A k am yem e in e o tu rd u k larn d a itahlar kamt, so frada
e k m e k iinden to p a k y ap a ra k sessizce oturuyorlard.
i le rin d e n biri artk dayanam ad.
Hayr, buna... vicdanszlk denir! S o n u byle b itece ine
g re niin kalktnz da byle bir ey anlattnz? N eresi ilgin
b u n u n ? Basit bir olay!
kincisi de;
 o k heyecanl balamtnz, am a so n u n u getirmediniz,
dedi. D p e d z bizimle alay ettiniz!
Albay;
D u ru n bakalm, aka yaptm size. Kzmayn, gzel b a
yanlar, biraz akalaaym, dedim . Benim karm deildi, y n e
ticinin karsyd o kadn.
G e r e k te n mi?
Kzlar b irdenb ire neelendiler, gzleri parlam aya ba
lad... Albaya daha bir sokuldular; bir yandan kadehine arap
dolduruyor, bir yandan d a soru zerine s o ru soruyorlard. C an
skntlar filan kalmad, az so n ra sofrada y em ek d e kalmad,
n k g en bayanlarn iyice itah almt.
 AMPANYA

(Bir d zen b a zn ykiisii)

y k m n halad yl gncy-bal blgesi dem iryollarnda

kk bir istasyonun efiydim. Bu k k istasyondaki yaan
tmn neeli mi. yoksa can skc m getiini anlam anz iin
yirmi kilo m e tre evrem izde ne bir ev, n e kadn, ne de ie yarar
bir m eyhane bulunm adn sylemem yeterlidir, sanrm. Oysa
o sralar salam yapl, ateli, delimen, akl bir kar havada bir
gentim. Biricik elencem gelip geen yolcu trenlerin in p e n
cerelerini seyretm ek, Yahudi'lerin afyon kartrd b erbat
votkay imekti. yle zam anlar olurdu ki, v ag onu n p e n c e re s in
d e n g rd m bir kadn bana yerim de p u t gibi d u ra ra k soluk
alm adan b akar, s o n ra tr e n klc kle b ozkrda bir noktaya
d n n ce y e dek gzlerimle izlerdim ya da uzun gnlerin,
saatlerin nasl geliini an lam am ak iin o iren votk adan
iebildiim kadar ierek szardm. Biz kuzeyliler iin bakmsz
bir T a l a r g m tl n n zerim izde brakt etk i neyse
bozkrn etkisi d e ayndr. Y azn bozkrn grkem li sessizlii -
ekirgelerin o hi bilm eyen cm b, geceleri kap k u rtu
lamayacanz p arla k ay - bana m thi h z n verirdi.
Klar ise ayr bir alem... Karn o lekesiz beyazl, gz ala
bildiine uzanan , buzlar altndaki bozkr, sonu g elm ez uzun
geceler, k u rt ulum alar beni ca nm da n bezdirirdi.
stasyonda kalan birka kiiydik. Karmla ben, sar,
sracal telgraf, de beki... B en d en yaa kk yardmcm
v e re m hastas olduu iin sk sk k e n t e tanr, o ra d a aylarca
kalarak hem grevini, hem d e ayln b a n a brakrd. o
cuklarmz yoklu, ko nuklar ise krmz m um la arsak gene
gelmezdi evimize. Hal boyundaki m eslektalarm la g r r
dk, o da ayda, ylda bir... G ryo rsu nu z, ne i ac bir yaam!
Hi unutm am , kaldmz lojm anda karmla b e n yeni yl
karlamaya hazrlanyorduk. Sofraya olurm u, yemeimizi
tem bel tem bel y erken bitiik o d a d a aletini tkrdatan sar
telgrafy dinliyorduk. Ben, afyonlu v o tkad an st sle be
kadeh yuvarlamlm. Arlaan bam yum ruum a dayam,
sonu gelecee b enzem ey en can skntsn dnyordum . K a
rm da karmdayd, gzlerini ayrmakszn bana bakyordu.
A n c ak yakkl kocasndan baka bir eyi olm ayan kadnlar
byle bakarlar kocalarnn yzne. G e r e k le n karm beni
delice, kle akyla severdi. Y alnz yakkl, u k ara k te rd e bir
adam olduum iin deil; gnahlarmla, fkelerim le, can
skntmla, hatla sarho olup gzlerim kararnca hncm kim
d en alacam bilem eyerek o n u can ndan bezdiresiyc h rp a
laymla severdi beni.
iimi k em ire n can skntsna karn yeni yl neeyle kar
lamaya alyor, gece yarsnn gelmesini byk bir sabrsz
lkla bekliyorduk. Beklem em izin nedeni elimizde Kliko e tik e t
li iki ie e n iyi cins am panyann bulunmasyd, hazine d e e
rindeki bu eyleri d ah a gzn, komu istasyon efinin olu vaf
tiz edilirken girdiim bahis so n u n d a kazanmtm. H ani, o c u k
lar m atem atik dersinden ok skldklar srada b a h e d e n ua
rak snfa giren k eleb e e h ep birden balarn evirip garip bir
yarata b akar gibi bakarlar, utu u h e r y erde o n u izlerler;
k k istasyonda evimize den, bildiimiz am pan ya da bizi
byle elendiriyordu. K o n u m ad a n oturuyor; kh saate, kh
am panyaya bakyorduk.
Saatin yelkovan on ikiye be kalay gsterdii srada
ielerden birini usul usul amaya baladm. liim v o tkad an
gcm m azalmt, yoksa ienin d fazla m slakt, orasn
bilmem arlk... S adece unu anmsyorum: M a n la r patlayarak
havaya uarken ie elim den kayd, y ere dt. arabn yalnz
bir b ard ak kadar dklm t, n k ieyi h e m e n yakalam,
k p re n delie parmam tkamtm.
iki k a d e h e am panya dold urarak;
Hadi, yeni ylmz kullu olsun! ielim! dedim.
Karm kadehini eline ald, k o rk u dolu gzlerini bana
dikerek;
ieyi drdn, deil mi? dedi.
Y z k o rk u d a n sapsaryd.
Evci, drdm . N e kar b u n d a n ?
Kadehini m asann s t n e brakt.
ok kl! dedi. K tye alam et. Y e ni ylda bamza bir
felaketin geleceine iarcllir.
Baktm, yz daha ok sararmt.
N e basil eylere inanyorsun? diyerek iimi ektim. Bir
d e akll geinirsin. u sylediklerin kyl sln inclerin s a
yklam alarndan farksz! Hadi, i!
K e ke sayklam olsam... A m a bir eyler olacak m u t
laka! G receksin!
K a d e h in e dudan bile srm edi, bir keye ekilerek d
n ce le re dald. Ben bo inanlar k o n u s u n d a herkesin bildii
laflar syledim, almz ienin yarsn ilim, o d ad a biraz
gezindikten son ra dar ktm.
O durgun, souk gzelliiyle ayazl, ssz bir g ece vard
darda. Ay ile onun yanndaki p a m u k yn grnl iki
para bulul birbirine yapmasna te p e m d e kmllsz d u
ruyor, sanki bir eyler bekliyorlard. B ulutlar arasndan szan
hafif, saydam bir k topran beyaz rt s n k irletm ek ten
korkarcasna kar ynlarn, dem iryolu setlini belli belirsiz
aydnlatyordu... Sepsessizdi ortalk...
D em iryolu selli zerin d e yryordum .
Iltl yldzlarla bezenm i g ky z n e bakarak;
Salak kadn! Baz belirlilerin d o ru ktn kabul e lsek
bile bamza n e gibi k l bir ey gelebilir? Yllardr lallmz
bunca m utsuzluk, imdi yz y ze olduklarm z ylesine byk
ki, d a h a k t s dnlem ez! Y akalanp kzartlm, yenilm ek
ze re masaya konulm u baln bana baka hangi felaket
gelebilir? diye dnyordum .
Dallar karlarla kapl yksek kavak aac mavimsi
karanlkta k e f e n e b r n m bir d e v gibi dikiliyordu karmda.
K ederli, h z n d o lu d u ru u n d a n ben im gibi o d a yalnzl
biliyor gibiydi. U z u n za m a n gzlerim i ayram adm kavaktan.
D n celerim i srdrdm :
G enliim b o y ere harcan d gitti. K c k o c u k k en
annem i, b abam yitirdim, liseden kovuldum. Soylu bir aileden
gelmeyim, am a eilim, renim g rm e d e n byd m iin bil
diklerim basil bir demiryolu yacsnnkindan fazla deil. N e
yuvam var. n e akrabalarm , n e dostlarm, ne d e sevdiim bir
iim... Beceriksizin biriyim, o yzden genliimin en verimli
anda k k bir istasyona e f o lm a k ta n b a k a bir eye
yaramadm. Baarszlklardan, m u sib etlerden baka ne g r
dm ki? yleyse baka nasl bir fe laket olabilir?
U z ak ta krmz klar grnd. B ana doru bir tr e n g e
liyordu. Sessizce uyuyan bozkr tren g r lt s n e kulak vermi
gibiydi. D n c e le rim ylesine acyd ki, sanki yksek sesle
dn yord um , telg raf direklerinin inlemesi ile tren in uzaktan
ge le n g rlt s d e d n celerim e katlyordu.
unlar sylyordum kendim e:
ektiklerim in te s in d e daha n e felaket olabilir? Karm
m yitireceim? Y itirsem bile k o rk u n bir ey deil ki... in san
kendi vicdanndan bir ey gizlememeli: Sevmedim, sevem edim
onu. E vlenirke n o c u k yalaydm. imdi gen, salam, gl
bir erkeim ; karm sa kt , yalanp aptallat, kafas bo
inanlarla doldu. Srnak sevgisinde, k k n gsnde, s n k
baklarnda bir gzellik bulunabilir mi? O n u sevmiyorum, zar
zor k atlanyorum ite... yleyse baka nasl bir fe lak et gelecek
bama? H a n i nasl derler, genliim bir tu ta m sevgi u ru n a
uup gidiyor. K a d nlar vagon p e n c e re le rin d e kayan yldzlar
benzeri bir an g z k p kayboluyorlar. Sevgiyi bulam adm ,
ilerde de bulamayacam... Erkekliim, dinliim, sevmeye
hazr yreim byle byle yok olacak. B cnd eki bu d eerler
bozkrn ortasnda s p r n t gibi, be para bile etmiyor...
T r e n grltyle, uarcasna yanm dan geti gitti; krmz
p e n c e re le rin d e n den k beni aydnlatrken um ursam ad
belliydi. o k g e m eden bizim kk istasyonun yeil klar
n n d e d u rdu unu , ksa bir sre e len dikten so n ra yoluna
devam ettiini grdm , iki fersah d ah a y r d m , geriye
d nd m . H z n l d n ce le r bir trl aklm dan kmyordu.
imdi bile anmsarm, b u n lardan duyduum b u nca acya karn
sanki daha hznl, daha koyu olmalar iin abalyor gibiy
dim. Biliyor musunuz, uza grm eyen, o n u rla rn a fazlaca
d kn insanlarn yle anlar olur ki, m utsuzluklarn d n
m ek onlara bir eit haz verir, h atta ektikleri aclarla kendi
kendilerine caka satarlar? D ncelerim in o u gerei y a n
stmakla birlikte sam a sapan, n m ey e b e n z e r olanlar da
vard. K end i k en dim e D aha ne gibi bir felaket olabilir? diye
sorarken bile ocuka bbrleniyor, dnyaya m eydan okuyor
gibiydim.
istasyondan d n e r k e n ayn d n ce le r geiyordu k afam
dan:
Peki, d ah a ne olabilir? Katlanm adm b a k a ne kald?
Hastalk m ekm edim , para m kaybetm edim , h e r gn am ir
lerim den azar m iitmiyorum, alk m ekm iyorum , istas
y onu n b ah esine kuduz kurtlar m girm edi? D aha n e istiyor
sun? Aalandm, k k drldm... Ben de bakalarn
kk drm edim deil. Y apm adm bir ey kald, o da su
ilemek! A n c a k su ilemeye yatkn bir ad am deilim ben.
M ah k e m e y e gelince, o n d a n k o rkm am zaten...
iki bulut paras ayn yann dan uzaklamlar, biraz te d e
yle bir yan yana durm ulard ki, sanki ayn duymasn is
tem edikleri bir eyi birbirlerine fsldyorlard. Bir esinti b o z
krn ze rin d en geerek, uzaklaan trenin b o u k u ultusu nu
s p r p gtrd.
 Eve vardmda eikte karm la karlatm. Beni g r n c e
gzlerinin ii gld, yz sevinle aydnland.
Sana vereceim h a b e rle r var! diye fsldad. H e m e n
o d an a git d e yeni setre n i giy. Evimize k o n u k geldi.
N e konuu?
Dem inki tren le yengem Natalya P c lro v n a geldi bize.
Hangi Natalya P clro v n a?
A m cam S cm y on F iodoroviin kars, canm! Kendisini
tanmazsn. o k ho, iyi bir kadndr...
Karm bunlar ciddi bir yzle, a b u k abu k fsldayarak
syleyince ben de so m urtm u olmalym.
Bize byle bir gnde gelii garip ama, n e olur, asm a
suratn. O n a anlayl davran! N e yapsn, bahtsz bir kadn.
A m cam Scmyon Fiodorovi ok katdr, b y le zorba bir ad a m
la geinm ek olanaksz. Y e n g e m k ardeind en m e k tu p alana
dein bizde lopu lopu birka gn kalacakm.
Karm z o rb a am casndan; g en e ld e insanlarn, zellikle de
gen kadnlarn zayflklarndan; herk ese, hatta sululara dahi
kapmz ak tutm am zdan filan bir sr abuk sab u k lallar etti.
B en bu szlerden p e k bir ey anlamadysam da yeni setrem i
giyip yenge hanm la tanm aya gittim.
S ofrada iri, k ara gzl, lpt bir kadn oturuyordu. Y o k
sul soframz, boz renkli duvarlar, doram ac elin den kma
hantal k ane pe, o d a d a k i h e r ey, h a v a d a uuan to z la r bile
evimize y eni gelmi, evresine anlaml bir k o k u saan, gen,
gzel ve g n a h k a r kadnn varlyla canlanp enlenmiti.
Yengem izin ahlaka zayf bir kadn o ldu un u glm sem esin
den, srnd ko k u d an , k en d in e g r e bakndan, kirpik
lerini oynatndan, nam uslu bir kadn olan karm la k o n u u r
k en sesine verdii to n d a n anlamtm. Kocasndan katn,
o nun hem yal, h e m d e z o r b a bir adam, kendisininse iyi y-

g e re k var myd? D a h a ilk bakta h e r eyi anlamtm. O n u n

yapsnda bir kadn benim gibi ilk bakta anlam ayacak tek
e r k e k kalm mdr A v ru p a da, hi sanmyorum...
Cici y en g e m glm seyerek elini uzatt.
Y e e n im o larak byle iri bir erke in karm a kacan
aklm dan b ile geirmezdim, dedi.
Ben d e bu k adar gzel bir y en g e m o ldu un u bilmiyor
dum , karln verdim.
A k a m yem e in e y eniden baladk, ikinci am panya
iesinin m antar da patlayarak havaya utu. Y e n g e hanm bir
dikile yarm k ad e h iti, karm bir aralk dar ktnda ise
sklmay brak arak koca bir kadehi yuvarlad. H e m itiim
am panyann, hem d e byle bir kadnn yaknlnn etkisiyle
m est olm utum . u nl arky an m sam az msnz?
Kara gzler, ehvetli gzler,
Yakc, giize! gzler!
Sizi ben ne k a d a r seviyorum ,
Sizden n e k a d a r ko rkuyorum !
O n d a n so n ra n eler old u u n u ben d e bilmiyorum. Akmn
nasl baladn bilmek isteyen biri v arsa rom an, uzun uzun
ykler ok u su n ; b e n d e n re n m e k islerse o n a tek syleyece
im, gene ayn budalaca arknn szlcriylcdir:
A n la d m ki, sizi grdm gn.
Uurlu bir gn deilmi...
H e r ey te p e ta k la k oldu. Beni bir ty gibi d n d re re k
uuran korkun, kudu rgan kasrgay hi un utm uyo rum . K a
srga beni uzun zam an burgacnda evirdi, y ery zn den karm
da, yengenin kendisini de, benim tm gcm, kuvvetimi de
sprp gtrd . O n d a n so n ra bozkrdaki o kk istasyon
dan alp bu karanlk sokaa frlatt.
imdi syleyiniz: Bama daha n e falaket gelebilirmi?
 DLENC

S a y n baym, ltfen, zavall, a bir insana yardm elinizi

uzatn. gn d r azma lokm a koymadm... H anda yatm ak
iin v erecek be kapiim yok...Yem in ederim! Sekiz yl ky
retm enlii yaptm, iftiler birliinin evirdii d o laplar y
z n d e n yerim den oldum, iftira attlar bana. te bir yldan beri
isiz-gsz dolayorum...
A vukat Skvortsov dilencinin iek bozuu, e sm er yzne;
bulank, baygn bakl gzlerine; yanaklarndaki krmz
b e n e k le r e bakt. O n u bir yerlerden g z sryordu.
Dilenci szlerini srdryordu:
imdi Kaluga ilinde i nerisin de bulunuyorlar, am a
o raya gidecek p aram yok. L tfen yardm edin! D ilen m ek ayp,
ama ne yapaym, aresizlik...
Skvortsov dilencinin ayaklarndaki biri kk, biri byk
lastikleri g r n c e anmsad.
Baksanz a! Size gn n c e Sadovaya caddesinde
raslamtm. A m a o zam an k y re tm e n i deil, e n s tit d e n k o
vulmu bir renci olduunuzu sylyordunuz. D o ru deil
mi?
Dilenci bozuldu.
Ha... hayr, olamaz! Ben, ky retm eniyim . sterseniz
belgelerimi gsterebilirim.
Hadi, yalan sylemeyin! renci o ldu un uzu ileri s
ryor, h atta okuldan niin kovulduunuzu aklyordunuz. U-
n u ttu n u z mu?
Skvortsov kzard, b yk bir tiksintiyle yrtk prtk giysili
adam n yan n d an ekildi. fkeyle:
 Alaklk derler sizin yaptnza! diye bard. nsanlar
aldatm aktan ulanm yor m uzunuz? T h, sizi polise teslim
edeyim d e grn! Yoksul, a olabilirsiniz, am a bu size sayg
szca, vicdanszca yalan sylem e hakkn vermez!
Yrtk giysili adam kap tokman tu ttu, sust y aka
lanm bir hrsz gibi akn akn evin giriine bakt.
Ben... b en yalan sylemiyorum. Belgelerimi g s te re
bilirim...
Skvortsov o k fkeliydi.
Size kim inanr? T o p lu m u n k y re tm e n le rin e, r e n
cilere duyduu saygy ktye kullanm ak k a d a r alaka, baya
ca, iren, pis bir ey yoktur! U lanm yor m u sun uz yapt
nzdan? Ayp, ayp! iyice ileden kmt, adam haladka
halam ak islivordu. Bu serserinin saygszca yalanlarna o n u n
gibi iyiyrekli, duygulu, yardm sever bir insan b ak a trl nasl
tepki gsterebilirdi? O n d a n tiksinti, n efret duyabilirdi ancak,
n k yalan syleyip m e rh a m e tin e snmakla yoksullardan
esirgemedii iyilikseverliini kk drm , o n lara seve
seve verdii sadakay kirletmiti. Serseri n ce kendini savu n
maya alt, yemin elli, am a sonra sustu, u tan cn d a n ban
n n e edi.
Elini kalbinin st n e koyarak;
Baym, dedi. D o ru su n u islerseniz... yalan syledim. Ne
renciyim, n e d e ky retm en i. U ydurdum bunlar... Ulusal
R us k o ro sun da ark sylyordum, ayyalk y z nde n kovul
dum. in ann ban a, yalan sylem eden olm uyor. G e r e k m esle
imi sylediim za m a n lar kimse yardm etm edi. H e p yle y ap
sam alktan lr, yatacak yer bulam azdm . B ana dedikleriniz
doru, anlyorum, am a ne... ne yapabilirim ki!..
Skvortsov adam a yaklaarak bard:.
N e mi yapabilirsiniz? alnz! alarak kazann yaa
mnz!
almak m? Bunu b en d e biliyorum, am a hani i n e r e
de?
 Bo laf bunlar! Gensiniz, salklsnz, gcn z y erin
de... H e r zam an i bulabilirsiniz, y eter ki almaya isteiniz
olsun! A m a tembelsiniz, martlmsnz, ayyasnz... Aznz
dan m eyhane kaknlar gibi iki k okusu savruluyor. Y alana
almsnz, yalanclk iliklerinize ilemi. Y alan-dolandan,
d ile n m e k te n baka i gelmiyor elinizden. Bir g n ltfedip
almaya raz olsanz bile yazclk, R u s k o ro su n d a arkclk
t r n d e n kolay iler ararsnz. Bo gezenin kalfas ite! A m a
almak deil, havadan para kazanm ak! Peki, b ede nce
almaya n e buyurulur? Kapcla, fabrika iiliine tenezzl
etmezsiniz. Kendinize o k gveniyorsunuz, deil mi?!
Dilenci:
Ne tu h a f ko nuuyorsunuz? diye m rldanarak ac ac
gld. Bedensel ii n e re d e n bulacam? Tezgahtarlk b e n d e n
geti, nk o ile e k ird e k te n yetim ek g e re k . Kapclk b an a
g re deil, kimsenin b an a sen d em e sin e dayanam am . F a b ri
kaya da almazlar, oras iin elde sanat olmas gerekir, oysa b en
bir ey bilmiyorum.
Sama! Sizin gibiler h e r zam an kendilerini hakl
g stere cek bir k yolu bulurlar. Peki, o d u n krmaya n e d e r
siniz!
Kabul e tm e m dem iyorum , am a meslei odu n cu lu k
olan lar bile yiyecek e k m e k bulam yorlar.
Evet evet, b tn tem b eller byle konuurlar. Bir i
n e rd in mi, h e m e n olum suz yanl hazrdr. Peki, b enim evim
dek i odunlar yarm ak istem ez misiniz?
H a y h a y , yararm...
iyi... G re lim yleyse...
Skvorlsov biraz da kin du yarak h e m e n m u tfak tan a
kadn ard.
Olga, bu bay o dun lu a gtr. O dunlar yaracak.
Serseri bu ie kendisi d e p ek akl erdirem em i gibi om u z
larn silkti, a kadnn ardnda n ekingen ekingen yrd.
Y r y n e baklrsa o d u n krmay alk yznden, p a ra
 kazan m ak iin filan deil, t k rd n yalam a m a k iin kabul
ettii anlalyordu. Ayn za m a n d a iki im ek ten zayf dt,
kendini iyi hissetmedii, almaya hi niyetli olm ad d a b el
liydi h e r halinden.
Skvortsov hzl admlarla y em ek od asn a geli. B uradan,
avluya b ak a n p e n c e re le rd e n avluda o lu p b ile n le r grlebilirdi.
P e n c e re n in n n d e d u ra n Skvortsov a kadnla serserinin
arka k apdan avluya ktklarn, vck vck karlar ineyerek
o d u n lu a d o ru gittiklerini grd. O lg a yan n d ak in c te rs ters
bakt, dirseklerini fkeyle o y n atarak o d u n lu u n an ahtarn
evirdi, alan kapy s e rt e d u v ara arpt.
Skvortsov G aliba h a tu n u n kcyillc kahvesini imesine
engel olduk. u n u n irretliine bakn! diye dn d .
B u n u n ardn da n re tm e n - ren c i b o z u n tu s u k t n
st n e kt , kzark yanaklarn ellerinin arasna alarak
d n c e le re dald. A kadn ise berikinin ayaklarnn ucuna
baltay frlatt, fkeli fkeli yere tkrd, s o m u rtu k d u d a k
larnn kprdanm asna baklrsa svp saymaya balad. B u n u n
ze rin e serseri o d u n lard a n birini isteksizce k e n d in e ekti,
ayaklarnn arasna ald, sakn arak baltay o d u n u n z e rin e in
dirdi. Lastik ayakkablarn k e s m e k te n ya d a parm aklarn
do ra m a k tan ko rk u y o r gibiydi. O d u n yalpalayarak y e re devril
di.
S kv o rtso v un fkesi gemili. mark, sarho, belki d e
hasla bir adam so ukla o d u n krm ak gibi pis bir i yapm aya
zorlad iin bir eit azapla kark u tan duym aya balad.
Y e m e k o d asndan alma o dasn a g e erk e n , Neyse, z a
rar yok, varsn alsn. K endi iyilii iin yapyorum . diye
dnd.
Bir saat s o n ra od asn a gelen O lga o d u n larn yarlm o ld u
u n u bildirdi.
u elli kapii o n a ver! dedi. sterse h e r ayn birinde
o d u n y arm a y a gelsin. H e r zam an yaplacak bir i bulunur.
E rtesi ayn banda serseri geldi, g e n e elli kapik kazand.
A ncak yle imiti ki, ayakta zo r d uru y o rd u . O n d a n so n ra sk
sk ev e uram aya balad, yapaca bir i kyordu h e r
geliinde. K h avludan karlar kryor, k h o d u n lu u d z e n e
sokuyor, k h hallarn, yataklarn to z u n u silkeliyordu. Yapt
ie karlk 20-40 kapik d en iy o rd u kendisine, bir k e resin d e
pan to lo n bile verdiler.
B aka bir e v e tanrken Skvortsov eyalarn d enk yaplp
tanmas iin o n u ard. Bu sefer a d a m aykt, am a s o m u rt
kan, du rg u n bir g rn vard. Eyalara hevesle elini srmedi,
yk y k len en arabalarn arkasndan ba n n d e gidip geldi,
h a m a ra t gzkm eye d e almad. Y r r k e n so uk tan b z
yor, arabaclar aylaklyla, sarsaklyla, ypranm b e y pal
tosuyla alay e d e rle rk e n ezilip bzlyordu. Tanm a ii sona
erd iin de Skvortsov o n u yanna ard, eline bir ruble verir
ken;
Szlerimin zerinizde iyi bir etk i yaptn gryorum,
dedi. almanza karlk u paray alnz. G r y o ru m ki,
bu gn imemisiniz, almaya isteiniz var. Adnz n e sizin?
Lukov.
Lukov, imdi size d a h a tem iz bir i nerebilirim. Yaz
yazmasn bilir misiniz?
Bilirim, efendim .
yleyse yarn u m e k tu p la arkad am a gidin, size tem ize
e k m e k z e re yaz verir. aln, iki imeyin, sylediklerimi
unutm ayn... H adi, yolunuz ak olsun!
Skvortsov bir insan iyi y o la koyduu iin kvanlyd.
L u k o v un o m z u n u okad, hatta ayrlrken o n a elini uzatt.
L u k o v m ek tu b u alp gitti, bir daha da i istem ek iin avluya
uramad.
A ra d a n iki yl geti. Bir gn Skvortsov tiyatro giesi
n n d e ald biletin parasn d e r k e n y annda k u n d u z krkl
eski bir apka giymi, p altosun un yakas kuzu derisinden, ksa
boylu bir ad a m g rd . A d a m rk e k rk e k gie grevlisinden
st b alk on iin bir bilet istedi, biletin parasn b e kapiklik
m angrlarla dedi.
 Skvortsov o n u n y z ne baknca eski o d u n c u s u n u tand.
Siz bay Luko vsunuz, deil mi? Naslsnz, bakalm?
N e le r yapyorsunuz?
Eh, iyiyiz ite... Bir n o te rin yannda alyorum. Ayda
o t u z b e ru b le geiyor elime.
Oh, T a n r y a kr! Bu iyi ite! Sizin adnza sevindim,
ok ok sevindim, Lukov! Bir bakm a b enim vaftiz olum
saylrsnz. Biliyorsunuz, sizi iyi yola b e n ittim. U n u t t u n u z mu,
sizi nasl azarlam tn, ha? Y e ry a rls a yere girecektiniz u ta n
cnzdan. Sylediklerimi aklnzdan karm adnz iin te e k
krler.
Lukov;
Asl ben size teek kr ederim , dedi. O za m a n size gcl-
mcscydim belki imdi g e n e renci ya da re tm e n old u um u
syler d u ru rd u m . Evinize gelm ekle bataklktan kurtuldum .
M e m n u n oldum, m em nun oldum!
tlerinizden, verdiiniz ilerden dolay teek k r
ederim. Sylediklerinizin hepsi d e gzel eylerdi. Size de,
-T a n rm esenlik v e r s in - anz olan o iyi yrekli, soylu kadna
da m innettarm . G zel szlerinizden dolay size n e k a d a r t e
ekk r etsem azdr, ama asl beni kurtaran a k adn O lg adr.
Yani nasl?
Basbaya! Size o d u n yarmaya geldiimde h e m e n azn
aard: A h, seni sarho! M elu n herif! T an r cann alsa da kur-
tulsan bari! S on ra karm a otu ru r, zntyle yzm e bakarak
alamaya balard. Sen bahtsz bir adamsn! Bu d n yad a rahat
yz grm eyeceksin! S arholu un y z n d e n b r d nyada da
c e h e n n e m d e atr a tr yanacaksn! Ah, se n n e ac n a c a k ad a m
msn! A nlyor m usunuz, h e p bu ta rz d a sylenir dururdu...
Benim iin n e k adar g zy a dkt, n e k ad a r zld, bilem ez
siniz! A m a en nemlisi, benim yerim e odunlar o yaryordu.
Biliyor m usunuz, baym, sizin ev de ben bir o d u n a bile elimi
srmedim, b t n ii o yapt. Beni nasl kurtard, o n a b ak arak
n e d e n deitim, niin ikiyi braktm, bunlar size aklayamam.
A n c a k u n u biliyorum ki, o n u n szleri, soylu davranlar
ru h u m d a bir deiiklik yapt, b en i d o ru yola d n d rd . B u n u
hibir zam an unutm ayacam. G alib a vakit geldi, gong
vuruyor.
L u k o v saygyla eilerek selam verdi, st b alk o n a do ru
yrd.
 DM ANLAR

K a r a n l k bir eyll akam saat 10da iftiler Birlii d o k

to ru Kirillovun tek olu alt yandaki A n d re y kupalazndan
lm t. D o k t o r u n kars len ocuun karyolas n n d e yere
diz k p k ah rn d a n bunalm lar geirm eye balad srada
kapnn ngra ac ac ald.
Kupalaz salgnndan korktuklar iin hizm etilerin h e p
sine sab a h ta n izin vermilerdi. Kirillov ceketsiz, yeleinin
dmeleri zk bir durum da, te rd e n srsklam yzn, asit
fe n ikten yanm ellerini silmeden kapy amaya gitti. Evin
girii karanlkt; ieri giren adam n yalnz o rta boylu olduu,
bey a z atks ile ok solgun yz seilebiliyordu. A d a m n yz
ylesine solgundu ki, ho le girmesiyle ierisi aydnlanr gibi
olm utu.
G e le n adam a b u k abuk;
D o k to r ev de mi? diye sordu.
D o k to r;
D o k to r benim, dedi. N e istiyorsunuz?
Beriki sevinle bard:
Y a , szsiniz dem ek?..
B u n u n ardn dan k aranlkta d o k to ru n elini aram aya
balad, b ulu nca iki eliyle b ird en smsk sarld.
ok, ok sevindim!.. Sizinle tanyoruz... B en Abogin...
sizi G n u e v lerde g rm e k o n u r u n a ermitim... E v d e bu lun
m anza ylesine sevindim ki!.. T an r akna h e m e n bize gide
lim. Bu zahm eti esirgem eyin benden... K arm tehlikeli biimde
hasta... A ra b am darda hazr...
A d a m n sesinden, h a re k e tle rin d e n b yk bir heyecan
iinde olduu belliydi. Y a n g n d a n ya da ku d u z k p e k sal
drsndan zor kurtulm u gibi soluk solua, hzl hzl k o n u u
yordu. Bir ey d e n k o rk u p afallayan insanlarn yapmacksz,
iten, ocuksu rk e k tavryla syledii ksa ksa, kesik kesik
szlerin ou gereksizdi, konuyla hibir ilgisi yoktu.
Y a ev de bulam azsam diye korkuyordum . B uraya gelin
ceye k adar ru h u m aclar iinde kvrand. T an r akna giyinin
d e gidelim.
Bakn, nasl oldu... A lek sa n d r Ivanovi Popinski diye bir
arkadam var... siz tanmazsnz... bize gelmiti... O lurm u,
konuuyorduk. S on ra ay im ek iin masaya gelik... Karm
birden b ire haykrd, gsn tu ta ra k sandalyeye yld. O n u
karyolaya tadk... akaklarn nadr ruhuyla ovdum , yzne
su serptim, bir yarar olmad... imdi l gibi yalyor... D a m a r
atlam asndan korkuyorum ... Gidelim... Babas d a m a r atla
m asndan lm t.
Kirillov dinliyor, R u s a anlam yorm u gibi susuyordu.
A bo gin g e n e P opinskiden, karsnn babasndan sz e t
meye, d o k to ru n elini aram aya balaynca d o k to r ban sallad,
h e r sz u zala uzala;
Balayn, b e n gidem em ... B e d akika nce... olum
ld, dedi.
Abogin;
Sahi mi? diye fsldayarak bir adm geriledi. A m a n T a n
rm, ne u u rsu z bir za m a n d a gelmiim! alacak k ad a r uur
suz bir gn... alacak kadar! Bakn u raslanlya! Sanki m ah
sus!
Abogin elini kapnn tok m a na gt rd , dnceli d
nceli ban n n e edi. Anlalan, kararszlk iindeydi, ne
yapacan bilmiyordu. G itm eli mi, yoksa d o k to ra yalvarmaya
devam m etmeliydi?
A dam d o k to ru n elini yakalayarak ateli ateli;
Beni dinleyin! dedi. D u ru m u n u z u ok iyi anlyorum!
T an r tanmdr, byle b i r za m a n d a byle zerinize d t m
iin u tanyorum . A m a b ak a ne yapabilirim? K endiniz takdir
edin, kim e bavuraym? B u ralarda sizden baka d o k to r yok...
T anr akna gidelim! K end im iin srar etm iyorum ... hasta b en
deilim!
O rtala bir sessizlik kt. Kirillov srtn A b o g in e e
virdi, biraz durdu, so n ra ar adm larla holden salo n a geti.
Kararsz kararsz, kurulm u bir m ak in e gibi y r d n e , s alo n
d a n g e e rk e n yanm ayan bir lam bann ab a ju ru n u z e n le d
zelttiine, m asann ze rin d e d u ra n kaln kitab kartrdna
baklrsa o d akikad a herhan gi bir amac, bir istei, belli bir
dncesi yoktu; belki h o ld e o n u bir yabancnn beklediini
bile unu tm u tu . A lacakaranlk s alo n u n sessizlii aknln
dah a bir artrm olmalyd. n k salond an alma odasna
g e erk e n sa ayan gere in d en fazla kaldryor, eliyle kapnn
kasasn aryordu. Sanki yabanc bir eve girmi ya da yaam nda
ilk k e z sa rh o olmu gibi b yk bir aalam a iindeydi, kendini
bu yen i duyguya teslim etmiti. alm a odasnn bir duvar
boyunca, kitap dolu raflarn zerinde geni bir k dem eti
vard. Bu k, asit fenik ile ete rin ar, ezici k o kusuyla birlikte
alma odasn dan yatak odasna geilen kapnn aralndan
szyordu... D o k t o r kendini m asann n n d e k i k oltu a brakt,
k d e n kitaplarn srtlarna uykulu g zlerle bir s re bakt,
s o n ra kalkp yatak odasna gitti.
Y a ta k odasna lm sessizlii km t. O d a d a g ze a r
pan h e r ey biraz n c e yaanan kasrgay, kasrgann yknt
larn anm satyordu; am a imdi h e r ey dinlenm edeydi. T a b u
renin ze rin d e bir yn ienin, k u lu n u n , k av anozun arasnda
du ra n m u m ile konso lun st n d ek i byk lam ba b t n oday
parlak bir aydnla bouyordu. P e n c e re n in n n d e k i karyo
laya gzleri ak, yz aknlk an lata n bir olan ocuu
yatrlmt. ocuk hi kmldamyordu; ak gzleri h e r an
daha ok koyulaarak sanki kafasnn iine, d e rin le re doru
gm lyor gibiydi. Ellerini ocuun cansz gvdesi st n e
koyup y z n yatan kvrmlar arasnda gizleyen zavall a n n e
karyolann n n e diz km t. O da ocuu gibi hi kml
dam yordu, am a b edeninin bkllerinde, kollarnn d u ru
u n d a yle ok canllk o k u n u y o rd u ki! B t n varl, gc,
hrsyla karyolann zerin e brakmt kendini; bitkin d en
b ed e n i iin e n s o n u n d a bulabildii bu rahat, dingin duruu b o z
m a k ta n k o rk uyo r gibiydi. Y organ lar, bez paralar, leenler,
yerdeki su birikintileri, saa-sola atlm fralar, kaklar, iin
d e kire suyu bu lu n an ie, b ou cu ar hava... h er ey ylece
d o n u p kalm, du rgunlua gm lm t.
D o k t o r karsnn yannda d u rdu , ellerini p a n to lo n u n u n
c e p le rin e so k arak ban y an a edi, gzlerini oluna dikti.
Y z n d e bir um ursam azlk vard, ancak sakalnda parldayan
d am lalar o n u n biraz n c e aladn belli ediyordu.
G e n e d e lm den sz edilirken akla gelen o itici korku
yatak o dasn da hissedilmiyordu. O da dak i h er eyin ylece
d o n u p kalnda, an n e n in du ru u n d a , d o k to ru n um ursam az
y z n d e insann iine dokunan, ekici bir ey vard. Biz in
sanlarn anlayp bakalarna anlatmay d a h a uzun s re re n e
meyeceimiz; sanrm, b u n u yanstm aya yalnz mziin gc
yetecei, insan kederinin gzelliiydi bu; hissedilmesi olduka
g, incenin incesi bir gzellik!.. Ayn ey odann gaml
sessizliinde d e kendini belli ediyordu. Kirillov ile kars
alamay brakmlard, uradklar kaybn arl yannda
d uru m larnn lirizminin d e farkn da gibiydiler. Bir zam anlar
genliklerininyitip gitmesi gibi, imdi bu ocukla birlikte ocuk
sahibi olm a haklar d a yok oluyordu. D o k to r 44 yandayd,
salar aarmt, epey yal gsteriyordu; solu k benizli hasta
karsnn ya ise 35ti. D e m e k ki, A n drey onlarn ilk v e son
ocuklaryd.
D o k to r u n yaps karsnnkinden farklyd, o, ac ektii
zam anlar hareket etm ek isteyen insanlardand. Karsnn
y an n d a b e dakika k a d a r d u rd u k ta n so n ra sa ayan yukar
kaldra kaldra, yarsn byk, geni bir k anepen in kaplad
kk odaya, oradan da m u tfa a geti. Frnn, a kadnn
yatann y an n dan dolat, so n ra ban e e re k alak kapdan
h o le kt. O r a d a ayn b ey a z atk ve solgun yzle karlat.
A b o g in on u g r n c e iini ekti, k apnn tokman
tutarak;
E n s o n u n d a gelebildiniz! dedi. G idelim ltfen!
D o k t o r irkildi, karsndakinin y zne bakt, h e r eyi
anmsamt. B ird en b ire canland.
B eni dinleyin, gidemeyeceimi sylemitim. Niin a n
lam ak istem iyorsunuz?
A b o g in yalvarrcasna;
D o k to r, b e n ruhsuz yaratk deilim! dedi. D u ru m u n u z u
ok iyi anlyorum. z n t n z e katlyorum tm yreimle.
Elini b o yn und aki atknn st n e koydu.
K endim iin srar etsem haklsnz, am a karm lyor.
lklarn iitmi, yz n grm olsaydnz, srarmn n e d e
nini anlardnz. A m an Tanrm, b en d e giyinmeye gittiinizi
sanyordum . D o k to r, vaktimiz ok deerli! Gidelim , yalva
rrm, gidelim!
D o k t o r h eceleri uzala uzata;
Gi-de-m em ! diyerek salona d o ru bir adm att.
A b o g in peini brakmad, k olu n d an yakalad, bir dilenci
gibi yalvarmaya balad:
Byk z n t n z var, anlyorum. A m a sizi di ekm eniz
ya da h astan n d u ru m u n u yle bir g rm eniz iin arm
yorum ; bir insann yaamn kurtaracaksnz. nsan yaam h e r
k e d e r d e n stndr! Sizden dayankllk, zv e ri bekliyorum,
in san lk adna!
Kirillov sinirlendi.
nsanlk yalnz karnzdakinden b eklenm em eli! B en de
ayn insanlk ad na beni gtrm em enizi rica ediyorum. Byle-
sine hi aklm erm edi, vallahi! A yakta d u ra c a k g c m yok, siz
tutm u, b en i insanlkla korkutuyorsunuz! Bu d u ru m d a sizin bir
iinize yaram am ki! Kesinlikle gidemem! Karm kime brak
rm? Hayr, hayr!
 Ellerini sallayarak salon kapsna d o ru geriledi. K o rku
dolu bir sesle;
Hi... hi rica etmeyin! dedi. Beni balayn, ltfen!
D s tu ru n X II I. cildine g re hastanza b a k m a k zorundaym,
isterseniz beni yak a m d a n tutup gtrebilirsiniz... Buyurun,
srkleye srkleye g t r n ! A m a iinize y aram am ki... H atta
konu acak d u ru m d a deilim... Affnza snyorum!
A bo gin g e n e d o k to ru n k olu nu tu ttu.
Bunlar b ana sylem enize g erek var m, d o k to r? XIII.
ciltlen s z e d e n kim? Sizi zorlamaya hakkm y o k benim , ister
gelin, ister gelmeyin, sizin bileceiniz i. A n c ak b e n duygu
larnza h itap ediyorum . Anlayn d uru m u m u ! G en bir kadn
u an lm deinde. Sizin d e olu n u z ld n e g r e iinde
bu lun du um deheti sizden d ah a iyi kim anlar?
A b o g in in sesi hey e can d a n titriyordu; bu titre m e d e sesinin
to nu n d an , kulland s zlerd en daha fazla inandrclk vard.
A bogin k onu m alarnda itendi, gelgelelim syledii szler
beylik, ruhsuz, gereksiz d e re c e d e ssl kayor; d o k to ru n evi
nin havasn, br tara fta lm halindeki kendi karsn kk
dryordu. Kendisi d e b u n u hissetmiyor deildi, anlalma
m aktan k o rk tu u iin szlerle deil de, hi olm azsa ses t o n u
nun itenliiyle karsndakini inandrm ak istiyor; sesine elin
d e n geldiince yumuaklk, tatllk verm e y e alyordu. Szle
rin anlam n e denli gzel v e derin olursa olsun ou zam an
m utlu insanlar da etkilem ez, m utsuzlar da. B unlarn etkisini
ancak k o n u n u n dndakiler, kaytszlar duyabilir. n k
m utluluun ya da z n t n n asl anlatm suskunluktur. Ak
olanlar birbirlerini e n ok s essizd urduk la rnda anlarlar. M e z a r
banda s ylenen scak, cok un szler yalnz yabanclar e t
kiler, lnn kars ile ocuklarna h e m s o u k , h em d e nem siz
gelir.
Kirillov sesini karm adan dinliyordu. Beriki doktorluun
yksek am alarndan, zverili bir m eslek o lu u n d a n filan sz
ed in ce zntyle;
 Gideceim iz yer uzak m? diye sordu.
O n -o n be fersah k a d a r var. A tlarm o k iyidir. erefim
zerin e s z veririm ki, sizi bir sa a tte g trr, getiririm. Yalnz
bir saat!
S o n szler d o k to ru n ze rin d e insanlktan, do k to rlu u n
y ce am alarndan d a h a byk bir etki yapt. Biraz d n d k
te n sonra;
Peki, gidelim! dedi iini ek erek.
Hzl, em in adm larla odasna gitti, az so n ra u z u n setresini
giymi olara k geri d n d. Sevinen A bogin d o k to ru n peinden
ksa admlarla, ayaklar birbirine dolaarak evin giriine kadar
y r d k te n so n ra o ra d a p alto sun u giymesine yardm elli; bir
likle dar ktlar.
Dars karanlk olm akla birlikle evin giriinden d ah a
aydnlkt. D o k to ru n iri yapl, k am b u ru m su uzu n bedeni, ince,
sivri sakal, kem erli b u rn u lo havada aka seilebiliyordu.
A b o g in in solgun yz ile k o cam an kafasnn tepesini glkle
rten, rencilerin giydii t rd e n apkas da... B o y n u n a sard
atk n d e n beyaz beyaz grnyordu, atk arkadan uzun
salarnn altna gizlenmiti.
D o k t o r u arabasna bindiren Abogin;
inan n, d o k torcuu m , bu yce g n ll l n z u n u t
mayacam! dedi. Bir an nce varmalyz eve. Luka, yuvrum,
elden geldiince hzl sr atlar!
A ra b a hzlay o la koyuldu. H a s ta n e a v lu s u b o y unca uzan an
bir dizi alak yapnn n n d e n getiler. H e r y e r karanla
gm lm t. A v lu n u n derinliklerinden, aalar arasndan p ar
lak bir k szyordu, hepsi o kadar. H a sta n e n in st kat p e n
cereleri bile havadan d a h a soluk gzkyordu. A z so n ra araba
zifiri bir karanla dald. B u ralarda m a n ta r k ok usu ile aalarn
hrts duyuluyordu. A ra b a n n grltsyle uykularndan
uyanan kargalar d o k to ru n o lun un lm n, A b o g in in k ar
snn hastaln biliyorlarm gibi yapraklar arasnda ac ac
g aklayarak tedirgin bir kprdam a balattlar, i te t e k tk
aalarn, allarn g zkt bir dzle vardlar. z e rin e
karanlk glgelerin k t bir gl d o n u k parltsyla l
dyordu nlerinde. K argalarn b o uk barmalar gitgide geri
lerd e kald, son ra tmyle kesildi.
Y ol b o y u n ca n e Kirillov konutu, n e d e A b o g in . A n c a k bir
k e r e s in d e A bogin d e rin d erin iini e k e r e k yle mrldand:
N e ackl bir durum ! in s a n ancak bir yaknn k aybetm e
tehlikesiyle kar karya kaldnda onu sevdiini anlyor!
A ra b a nehrin ze rin d en g e e n bir k p r d e ilerlerken
d o k to r bir an irkildi, suyun rltsndan rkm gibi kprd an
maya balad.
zg n bir sesle;
D urun, beni geriye g trn! dedi. Size sonra gelirim.
Karm e v d e yalnz. Y a n n a bir hastabakc brakaym hi o lm az
sa.
A b o g in karlk verm edi. T e k e rle ri talara a rp a arpa,
yalpalayarak ilerleyen araba k um luk kyy geti; yoluna devam
etti. K endi kederiyle ba baa kalan Kirillov evresine baknd.
A rkada, yldzlarn lgn aydnlnda y o l ile rm ak kysnda
alaca karanla gm lm s t aalar gzkyordu. Sada,
gkyz sonsuzluuyla ayn o v a uzayp gidiyor, bataklklarda
b e k b e k tu rb a ateleri yanyordu. Solda ise yolla birlikte
u za yp giden, zeri allklarla rt l te p e le r vard; bu te p e c ik
lerin stnde hafif bulutlarla evrili, sisle kapl bir yarm ay
ykselmiti. B ulutlar yarm ay e p ee v re kuatmlar, kap
gitm em esi iin te tik te bekliyor gibiydiler.
B t n doa bezgin, u m u ts u z bir bekleyi iindeydi. T o p
rak, karanlk odasnda yalnz bana o t u r u p k t gemiini un
utm aya alan dkn kad nlar gibi b ahar, yaz gnlerini z
lemle anyor; sanki kanlm az kn geliini d n d k e rp e -
riyordu. N e yana baksanz dibi g r n m ez , karanlk, souk bir
u k u ra benziyordu to p ra k ana; b u u k u r ylesine derind i ki,
iinden n e Kirillov kabilirdi, n e A bogin, ne d e kzlms yarm
ay...
 A ra b a e v e yaklatka A b o g in in sabrszl artt. O t u r
duu y e rd e d u rm a d a n kprdanyor, ikide birde ayaa frlyor,
arabacnn om uzlar ze rin d e ileriye bakyordu. S onu nd a
arab a yol yol yelken beziyle kapl, gsterili m erd iv e n s u n d u r
masnn n n d e d u rdu . kinci katn k yan an p e n c e re le rin d e n
gzlerini ayramayan A b o g in in soluk allar hzland.
D o k to rla evin h o l n e girerlerken ellerini ouluru yord u.
Bir ey olursa... b u n a dayanam am , dedi titrey en sesiyle.
O rtalk ta t kmyordu. Sessizlie kulak kabartt.
G rlt filan iitmediime g re imdilik h e r e y yolun
da dem ek tir.
G e r e k t e n d e n e bir ses, n e d e ayak patrts duyuluyordu
ierden; her yer kr kr aydnlatld h ald e b t n ev derin
bir uykuya dalmt. O saate k adar yzleri h ep k aranlk la kalan
d o k t o r ile A b o g in arlk birbirlerini inceleyebiliyorlard. D o k
to r uzun boylu, geni omuzluydu, zensiz giyinmiti, yz
irkindi. K em erli burnu, prsk cildi, kaytsz baklar, z e n
cilerinki gibi kaln dudaklar h oa gitmeyen, acmasz, sert bir
ifade tayordu. T a ra k grm em i salar, kk akaklar, v a k
tinden n c e kr dm, arasndan enesinin derisi gz ken
uzun, sivri sakal, y z n n sarms boz rengi, zensiz, sert
hareketleri; ksacas tm g r nn de ki katlk yaam nn yok-
luk-yoksulluk iinde getiini, yaam aktan, insan larda n bk
tn p e k gzel anlatyordu. O n u n ru h su z tavrlarna bakarak
bu adam n bir kars olduuna, o cuu iin alayabildiine in
an m ak zordu.
A bo g in ise b am b ak a yapda bir insand. Iri-yar, e tin e dol
gun, koca kafal, sarn bir adam g z n z n n n e getirin.
Y z izgileri kaba o lm ak la birlikte yumuakt, m oday a uygun
olarak zevkle giyinmiti. B alan aa dm eli setre sin in iinde
duruu, kabark salar, yz aslanlarnki gibi heybetli ve
soyluydu. Ba yukarda, gsn k abartarak yryor; kulaa
ho gelen, to k bir sesle k onuuyordu. Atksn karrken ya da
san ta ra rk e n yapt el h a rek etlerin d e bir incelik, kadns bir
zarafet vard. H a tta y z n n solgunluu, p altosunu karrken
m erdivenden yukar ocuksu bir korkuyla bakmas soylu ta
vrlarn bozm uyor; srt pek, karn tok, salkl, k e n d in e g
venli g r n n d e n hibir ey kaybettirmiyordu.
M erdivenleri karken;
Kimseler grn m yor, bir ey d e iitilmiyor, dedi. O r
talkta tela yok, h e r ey yolundadr inallah!
H o ld e n g e irere k b y k salona g t rd d o k to ru . B urada
siyah bir kuyruklu piyano duruyor, tavanndan klf iinde bir
avize sarkyordu. S alo n d an geip insana h u z u r veren, ho
p e m b e bir kla hafife aydnlatlm, kck, gzel bir o t u r
ma o dasna girdiler.
Abogin;
D oktor, b u ra d a b ira z o tu run , dedi. B e n imdi gelirim.
Gideyim d e ieriye bir bakaym.
Kirillov o d ad a yalnz kald. B ulunduu yerin kl, ev
resini saran ho loluk, yabanc, hi tanmad bir ev e ser ven
ararcasna gelii onu hi etkilemiyordu. K o ltu k ta o tu ru rk e n a-
sit fenikten yan an ellerini incelemeye koyuldu. Bir ara gz
ucuyla baknca ak krmz renkli bir abajur, bir violensel k u
tusu, saat tik-taklarnn geldii k ede ise A b o g in gibi oturakl,
to k grnl, derisi samanla doldurulm u bir k u rt grd.
O rtalkta t kmyordu... Bitiik o d a la rd a n birinden,
u zaktan birinin A-a! diye bard duyuldu, caml bir kap
angrdad (caml d o la p kapa olmalyd), y en id en h e r ey ses
sizleti. Be dakika k ad ar bekleyen Kirillov ellerini incelemeyi
brakt, gzlerini A b o g in in kt kapya evirdi.
E ikte A bog in duruy ord u, ancak biraz n c e kan A bog in
deildi bu. G r n n d e k i tokluk, incelik kaybolup gitmi;
yz, elleri, tavrlar belki k o rk u n u n , belki d e b e d e n s e l bir
arnn getirdii bir deiiklie urayarak irkinlemiti. B u r
nu, dudaklar, byklar, y z nn btn izgileri k o p u p dm ek
istercesine kpr kpr kprdanyor; gzleri sanki duyduu
acnn etkisiyle glyordu.
 A d a m ar adm larla gelip o d an n ortasn d a durdu, n e
eildi, inledi, yum ruklarn sarsarak barm aya balad:
Aldatt beni, aldatt! ekip gitmi! Popinski d e n e n
soytaryla kam ak iin hasta num aras yap a rak beni d o k to r
arm aya gnderdi! A m a n Tanrm!
B irka adm d a h a yaklat, beyaz yum uak yum ruklarn
d o k to ru n b u rn u n a dayad.
Gitmi ile! Kandrd beni! Peki, bu yalana g e re k var
myd? Tanrm ! A m a n Tanrm! Bu irkin hokkabazla, bu
kalpazanla, bu eytanca iren o y u n a n e g e re k v ard? B en
o n a n e yaptm ki! G rd n z m, gitmi!..
G z le rin d e n yalar boand. Bir aya ze rin d e dnd,
k c k o d a d a dolam aya balad. Ksa setresi, m odaya uygun
d a r p a n to lo n u iindeki b e d e n in e g r e ksa g zke n bac ak
laryla, k oca kafasyla, kabark salaryla g en e d e bir aslan
andryordu. D o k to ru n kaytszyznde bir m erak parlad,
y erind e n dorulup A b o g in i szd.
Peki am a hasta n e re d e ?
A bo gin hem glyor, h em alyor, bir y andan da yum
ruklarn sallyordu.
N e hastas? H a s ta deil lanetli bir k a d n o! Aaln,
rezilin biriymi meer! H e m yle rezil ki, bylesi irkin bir
h a r e k e t eytann aklna bile gelmezdi! O soytar herifle, o a h
makla, o maskarayla, o hokkabazla ka m a k iin b en i evd en u-
zaklalrd! G e b e rs e d e kurtulsam daha iyiydi! T anrm , b una
nasl dayanacam ?
D o k t o r ban dorulttu, ya dolu gzlerini skt, enesinin
ucund aki sivri sakaln saa-sola oynatm aya balad. Bir yandan
da m erakla evresine baknyordu.
N e d e m e k oluyor bu, anlamyorum! ocuum ld, k a
rm k e d e r iinde e v d e yapayalnz... kend im gecedir uy
kusuzum , ayakta zor duruyorum... A m a basit bir g ld r d e rol
almak iin buraya srklendim ! An... anlam yorum , n e d e n gel
dim b e n buraya?
 Abogin y u m ru unu at, iindeki b u ru u k bir kad yere
frlatt, b cek ezermi gibi inedi ayaklaryla. Sonra g ene
yum ruu nu sallamaya balad, dilerinin arasndan nasrna
basmlar gibi haykrd:
Ben d e bir ey anlam deilim! G zlerim krm m e
er! E vim e h e r gn gelip gittiini nasl grm edim ? B ugn de
kupa arabasna kurulmu, geldi bize. Niin kupa arabasyla?
A ptalm ile! A nlasan a niin geldiini!
D o k to r h o m u rd an p duruyordu:
Anlamyorum! N e d e m e k oluyor bu? in san kiiliini
k k d rm ek , ektii aclarla alay etm ektir! Byle... byle
ey olamaz! H ayalm da ilk kez karlayorum!
K endisini ar bir biim de k k drdklerini yeni
fa rk e d e n bir insan tavryla akn akn om uzlarn silkti,
kollarn iki yana al, ne syleyip n e yapm ak gerektiini kes-
lirem eyerek yorgun bir halde ko ltua yld.
b r yanda A bog in alamakl bir sesle syleniyordu:
Evet, anladk, b e n d e n bktn, bakasn sevdin! A m a bu
yalana, bu haince, alaka n u m araya g erek v a r myd? Niin
byle davrandn? N e d en ? N e yaptm b e n sana?
Kirillova yaklat, ateli bir sesle;
Bakn, doktor, m utsuzluum a istem eyerek tank ol
dunuz! dedi. te o y zd e n gerek leri gizlemeyeceim sizden!
Y em in ederim ki bu kadn seviyordum; kle gibi, taparcasna
seviyordum! O n u n u ru na h e r eyi teptim, akrabalarm la b o
zutum, m em urluu, mzii braktm, an ne m e , kz kardeim e
yapamayacam halde onun h er k u su ru n u baladm. Bir gn
olsun yan gzle bakm adm o n a, bozum aya n e d e n olacak
hibir ey yapmadm! D u ru m byleyken yalana g e rek var my
d? Tamam, senden sevgi b eklem iyorum ama niin aldatyor
sun byle bir adam ? M a d e m sevmiyorsun, aka, d r ste
syle! G nl ilerine bakm bildiine g r e b yle yap m am a
lydn!
A bogin b t n bedeni tir tir titrey erek yal gzlerle iini
d k y ord u dok tora. Ellerini gsne bastrm, ateli bir sesle
konuuyor; hi ekinm eden aile gizlerini aklarken derdini
dinleyecek birini bulduu iin seviniyordu sanki. Bir saat, iki
saat byle konusa, b t n dertlerini dar d kse d a h a ok
rahatlayaca belliydi. Kim bilir, d o k to r onu s o n u n a dek d in
lese, dosta z n t s n paylasa ou kez olduu gibi, bana
gelen le re katlanr, sesini karm adan yazgsna b o y u n eerdi.
A m a yle olmad. A bo gin k o n u urken , k k d r ld n
anlayan d o k to r gzle g r lec ek k a d a r deimiti. Y z n d ek i
umursamazlk, aknlk yava yava yerini gceniklie, fkeye,
kzgnla brakt. Yz izgileri gitgide sertleti; so n u n d a krc,
kaba bir adam olup kt. A b o g in gzel yzl am a rahibe gibi
anlamsz, ruhsuz bir kadnn resmini d o k to ru n g zlerine doru
uzatp, bu yze b ak a rak o n u n yalan syleyeceine inanm ak
m m k n m, diye so rd u u n d a b in d en b ire ayaa frlad,
gzlerinde im ekler akarak yum ruu nu masaya indirdi.
Bunlar b an a n e diye anlatyorsunuz? Sizi d in lem ek is
temiyorum! Hayr, istemiyorum! Ailenizin aalk gizlerinden
bana ne! C annz c e h e n n e m e ! Bu basitliklerle kafam iir
meyin! Y ok sa yeteri kadar h a k a re t grmediimi mi sanyor
s unuz? Uanz mym ben , d u rm ad a n aalayacaksnz?
ncitici, kaba szlerini r s e v u ru r gibi d an d an sylyordu.
Abogin, Kirillovun karsndan geri geri ekildi, aknlk
dolu gzlerini o n a dikti.
D o k to r, sakal tir tir titreyerek;
Beni buraya niin gelirdiniz? dedi. Keyfiniz gelince e v
leniyor, keyfiniz gelince kuduruyor, keyfiniz gelince m elo dram
oynuyorsanz.... B u n lard an b a n a ne? G n l serv enlerinize
kartrmayn, ra h a t brakn beni! Soylu zenginliinizle caka
satn, yce d ncelerinizle oyalann, (violonsel k u tu s u n a gz
att) konrtbasnz, tro m b o n u n u z u aln, idi h oro z la r gibi ya
balayn am a insanlarla alay etm ey e kalkmayn sakn!
B akalarnn kiiliine saygnz yoksa o n la rd a n uzak d u ru n hi
olmazsa!
 A bogin kzard.
Peki, am a b t n b u n lar n e d em ek ? diye sordu.
u d e m e k tir ki, insanlar b yle o y un ca k yerine koym ak
rezilliin ta kendisidir, alaklktr! B e n dok toru m . Siz d o k to r
lara, altrdnz kiilere, gen elde lavanta, fuhu kokusu
almadnz insanlara uanz gibi davranyor, onlara d e e r
vermiyorsunuz. V arn yle davrann am a ac iinde kvranan
biriyle o yuncak gibi oynam a hakkn kim se vermiyor size!
A b o g in alak sesle;
B ana bunlar sylemeye nasl c ret ediyorsunuz? diye
s o ra rk e n y z n n fkeyle kprdand grlyordu.
D o k to r bir d a h a yum ru unu masaya indirdi.
Hayr, siz syleyin! z n t m bile bile bayalklarnz
dinlem em iin beni buraya nasl getirirsiniz? Bakasnn k e d e
riyle alay etm e hakkn kim verdi size?
Abogin;
Delirmisiniz! diye bard. Szleriniz yce gnllle
smyor! B en kendim de byk bir m utsuzluk iindeyim ve...
ve...
D o k to r alayl alayl gld.
M utsuzluk iindeymi!.. Bu sz aznza almayn,
yakmyor size! S e n e t karlnda b o r p ara bulam ayan
hay la z la rd a m utsuzdurlar. Fazla sem irm ek ten soluk alamayan
idi ho rozlar da... Sefil insanlar!
A bogin lk la barm aya balad:
Sayn bay, kendinizi kaybediyorsunuz! Byle szler
iin... tokat allr! Anlyor m usunuz?
A rd nd an elini yan ce bin e soktu, o ra d a n kard czda
nn dan iki ad e t kat p ara e k e re k m asann st n e frlatt.
fk e d e n b u ru n kanatlar oynuyordu.
ite vizite paranz! dedi. cretiniz denmitir!
D o k t o r paralar m asadan elinin tersiyle y e r e sprd.
Bir d e p a ra m d y orsu nu z? H a k a re t e tm e k iin para
verilmez!
 A bo gin ile d o k to r kar karya durm ular, h a k e tm ed ik
leri hak a retleri yadryorlard birbirlerine. H e r h a l d e hibiri
sayklarken bile b u n ca haksz, ac, sam a sz sylememiti. H e r
ikisinde d e m utsuz insanlarn bencilliinin ba gsterdii
anlalyordu. n k m utsuzlar bencil, kinci, acmasz olurlar,
kolaylkla hakszlk yaparlar, birbirlerini an lam ayacak kadar
ahm aklarlar. M utsuzluk insanlar birletirm ez, birbirinden
koparr; zntlerin b e n z e r olduu, karlkl yaknlam ann
beklendii d uru m lard a bile h allerind en o ld uka m e m n u n in
sanlard a g r le n d e n o k hakszlk, kt l k yaplr.
D o k t o r boulurcasna;
Beni h em en evim e gnderiniz! diye bard.
A b o g in sert bir h a r e k e tle ngra ald. arsna kimse
gelm eyince g en e ald, so n ra ngra fkeyle y ere frlatt,
ngrak halya arpt, can ekiir gibi ac ac inledi. U a k geldi.
A bo gin yum ruklarn skarak adam n zerine yrd.
Neredesiniz, kahrolaslar? D e m in d e n b e r i niin gel
medin?.. Git, syle, bu efendiye faytonu, b u n a d a kupa
arabasn kosunlar!
U ak gitm ek z e re d n d srada;
Dur! diye bard. Y arn e v d e sizin gibi h ain lerin hibiri
kalmayacak! H e p in iz defolun! Y e n i u ak tutacam ! Alaklar!
A ra b alarn hazrlanm asn b e k le rle rk e n A b o g i n de, d o k
tor da susuyordu. A bo gin gene tok lu un u, eski inceliini, zarif
tavrlarn taknmt. K k o d a d a dolarken kibarca ban
sallyor, h e rh a ld e kendi k e n d in e bir eyler kuruy ordu. Aslnda
fkesi yatmamt am a d m an n a aldrmyor gibi bir tavr
iindeydi. D o k to rs a ayakla dikiliyor; bir eliyle masaya day a
nrk en yalnz znt, m utsuzluk iinde olanlarn karn tok, srl
p e k le re , incelik d k n lerin e kar yaptklar gibi, biraz say
gsz, irkin kaan, youn bir k m sem eyle szyordu kar
sndakini.
A z so n ra fayto na binip yola ktnda d o k to r u n gz
lerin d e ayn k m sem e okunm aktayd. B u ev e geldikleri
za m a nkind en d ah a karanlkt ortalk. Kzl renkli yarm ay
te p en in ardna saklanm, o n u gzetim altnda t u ta n bulutlar
yldzlarn arasna p a r a p a r a dalmt. B iraz s o n ra krmz
fenerli bir ku p a arabas arkad an yetiip d o k to ru n arabasn
geti. Bana g ele n le re isyan ed en , kim bilir hangi budalalklar
yapmaya hazrlanan A b o g in di arabann iindeki.
D o k t o r yolda g iderken karsn, olu A n d re y i deil, A bo-
gini, biraz n ce ayrld evde yaayan insanlar dnyordu.
D nceleri hakszd, insanla yakmayacak d e r e c e d e acm a
szd. A bog in i, karsn, P o pinsk iyi, bu toz p e m b e loluk iin
d e yaayan, lavanta ko ku lu insanlarn to p u n u birden sulu b u
luyor; yol boyunca onlar aklndan karm azken n e f r e t d u y u
yor, tm yreiyle o n lard a n ireniyordu. Bu insanlar h ak kn da
kafasnda sarslmaz bir kan yerlemiti.
Z am an geecek, Kirillov z n t s n unutacaktr. A m a bu
haksz, insanlk o n u ru n a yakmayan kan sarslmayacak, d o k
torun aklndan m ezara kadar kmayacaktr.
 POLENKA

l e d e n s o n r a saat 2 su larnd a pasajdaki P aris eit

leri m aazasnda al-veri tm hzyla sryor. Biteviye bir
uultu ykseliyor tezg ahtarlarn konum alarndan, tpk o k u l
da re tm e n in ren cilerin e bir ko nu y u to plu ca ez b erletirk e n
kan uultu gibi. N e kadnlarn glmeleri, n e caml m aaza
kapsnn ikide birde arpmas, n e d e ocuklarn k o u tu rm a
lar bastrabiliyor bu uultuyu.
Kadn terzisi M ariya A n d re y e v n a nn kz P o le n k a m a a
zann ortasnda dikilmi, evresine baknyor. P olen ka ufak
yapl, zayf, sarn bir kz; gzleriyle birini arad belli. K ara
kal bir tezg a h tar o cu k o n a doru kouyor, ciddi bir yzle;
N e istiyorsunuz, h anm efend i? diye sorar.
B ana h e r za m a n Nikolay Tim ofeyi bakar, on u g re
ceim.
T e z g a h ta r Nikolay Tim ofeyi boylu poslu, kvrck sal bir
adamdr, e n son m odaya g re giyinmitir, kravatnda b y k bir
ine vardr. Tezgahnn n yeni m teriye hizm et e tm ey e
hazr, b o y n u n u uzatp glm seyerek P o le n k a ya bakar.
O, P elageya Sergeyevna! H o geldiniz, naslsnz? d e r
ho, kaln, gr sesiyle.
P o le n k a hem en o n u n yanna yaklar.
M erhab a! Bakn, g e n e geldim. Bana ipek erit verir mi
siniz?
N e red e kullanlacak ipek erit?
Styenin arka ba iin. Ksacas, bo ydan b o y a zh yap
lacak.
Peki, h e m e n imdi...
 T e z g a h ta r gen kzn n n e birka eit ipek erit kor,
beriki ardan alarak seme iine koyulur. Bir y and an da
pazarlk eder.
T ezgah tar, yzndeki glm sem e eksilmeksizin;
Bir rubleye h i d e pahal deil, hanm efendiciim , der.
Sekiz kratlk F ransz erididir elinizdeki. Arn krk be kapie
olan d a var ama nitelii buna uymaz. nann bana!
P o lc n k a erit ynnn zerin e eilir, n e d e n s e iini eker.
Ayrca kum a d m elerle birlikte styenin yanlarna
b o n cu k da gerekiyor. Sizde bu re ng e uygun b o n c u k var m?
Bulunur.
P o le n k a tezgahn s t n e d a h a ok abanr, hafif bir sesle;
Nikolay Timofcyi, p e rem b e gn n ed e n bizden o
k ad ar erken ayrldnz? diye sorar.
T e z g a h ta r glmser.
alacak ey, nasl da farkna vardnz? O ysa niversi
teli gen le fazlaca megul grnyordunuz. E r k e n gittiimi
fa rk etmisiniz d e m e k ki...
P ole n k a kpkrmz kesilir, susar; te z g a h ta r ise titreyen
parmaklaryla sinirli sinirli kutular kapatr, hi gerei yokken
bunlar birbiri s t n e koyar. Bir dakika k ad ar sessizlik iinde
geer. P o le n k a sulu bir glm sem eyle b ak a r tezgahtara.
Ayrca b o n c u k dizili d antel d e alacam.
H angilerinden istersiniz? Siyah tl z e rin e ilenmiler
d en d e var, renkli olanlard an da. M odaya e n uygun eitler...
Fiyatlar nasl?
D z siyah s e k s e n kapik, renklisi iki ruble. H a, ey... size
bir d a h a gelmeyeceim.
Niin?
Niin mi? B u n u bilm eyecek n e var? N e y e kendimi zp
duraym? O lur ey deil, b u niversiteli rencinin yannzda
dolanp d u rm asn d an holanyor m uyum sanyorsunuz? G
z m d en kam az benim . S o n b a h a rd a n beri k u r yapyor size,
h e m e n h e m e n her gn gezm eye kyorsunuz. H e le evinizde
o tu ru rk e n gzlerinizi ayrm yorsunuz ocuktan, sanki .kar
nzdaki bir melek! T u tu lm u s u n u z besbelli, g z n z n o n d a n
bakasn grd yok. Bu d u ru m d a ii uzatm am n gerei var
m?
P ole n k a sesini karmaz, aknlk iinde parm an tezga
hn zerinde gezdirir. Beriki konum asn s rd r r:
A rlk size n e diye geleyim? H e r eyi aka gryorum .
B enim d e o n u ru m var. D kapnn mandal o lm ak kimin h o u
na gider ki? D a h a n e istemitiniz, efend im ?
A n n e m bir sr ey sm arlad am a aklm dan kt. T e le k
alm am da gerekiyor.
H angisinden isliyorsunuz?
M odaya en uygun olan.
Ku teleklerimizin hepsi son modadr. sterseniz p ek
m o d a olan kanarya sars re n g in d e n vereyim! arap ren gine
alan da var. eitlerimiz bol... iin s o n u n u n n e r e y e varacan
kestirem iyorum , dorusu. O n u sevdiiniz besbelli. G zel, am a
s o n u n e olacak?
Nikolay Tim ofeyiin yznde, gzlerine yakn y erlerde
krmz lekeler belirir. E lindeki havl kuma b u ru tu ra ra k
mrldanmasn srdrr:
O n u n la evleneceinizi mi sanyorsunuz? Hi hayale
kaplmayn! niversite rencilerinin evlenm eleri yasaktr.
S o n ra onun bu ii nam usuyla bitirm ek iin evinize geldiini
aklnzdan karn! Sakn ha! O n la r bizi insan y e r in e koym az
lar. Esnaflarn, terzilerin evine cahillikleriyle alay e tm ek , iki
imek iin gelirler niversite rencileri. A nalarnn-babala-
rmn yannda, kibar insanlarn ev in d e yapamadklarn bizim
gibi sade, okum am insanlarn e v in d e yaparlar. Sklmasalar
ellerinin st n e kalkp yryecekler. Evet, yledir... Kararnz
verdiniz mi, hangi te le k te n alacaksnz? Size k u r yapyor, ak
oyunu oynuyorsa n ed e n i besbelli. D o k to r ya da avuk at kt
zam an b u gnleri d n n ce , Ah, niversitedeyken sarn
bir kzla geziyordum. imdi n e r e d e d ir acaba? der. B u g n bile
arkadalar arasnda caka satyor, terzi bir kzla gnl e len
diriyor diye nyordur.
P o le n k a sandalyeye o turur, beyaz ku tular ynna dalgn
dalgn bakar, iini eker.
Hayr, telek alm aktan vazgetim. Belki yanl bir ey
alrm, an n e m gelip kendisi sesin. Siz b an a sutyen iin 40
kapikliklen alt arn saakl erit verin. H indistan cevizi
biiminde d m elerd en de isliyorum. Salam tutmas iin yan
dan kulakl olsun.
Nikolay Timofcyi erit ile dm eleri p a k e t yapp verir.
Bu srada P o le n k a sulu sulu bakar tezgahlarn yzne. Belli
ki k o num ann srmesini istem ektedir. A m a beriki som urtur,
susar, telekleri dzeltir.
P o le n k a sessizliin ardndan solgun dudaklarn m e n
diliyle silerken;
ey, m a n to iin d m e alacaklm. Az kald u n u tu y o r
dum, der.
Hangisinden istersiniz?
Bir tccar karsna dikiyoruz. yle atafatl bir ey
olsun.
T ccar kars iinse alacal bulacal d m elerd en se
meli. Bakn, ite unlar. Krmz, mavi, yaldzl kark re n kler
o nlard a p e k moda.. T am g z alc eyler. Kibar kadnlar evresi
beyaz izgili siyah mat d m e le rd e n alrlar. Y alnz unu
anlamyorum... K endiniz d nem iyor m usunuz? G e zip toz
malarnzn sonu neye varacak?
P o le n k a dm elerin zerine eilerek zayf bir sesle;
Ah, b e n d e bilmiyorum n e yaptm, b e n de bil
miyorum, diye fsldar.
O srada Nikolay Tim ofeyiin arkasndan o n u tezg a h a s
ktrarak iri yapl, favorili bir tezg a h tar geer; yz nd e y ap
mack bir n e z a k e tle yle barr:
B uyurun, bayan, yle buyurun! t rl jarse eteimiz
var: D z renkli, boncuklu, siyah dantelli. H angisinden ister
siniz?
P o le n k a nn yanndan d a iman bir bayan g e ere k e rk e k
gibi kaln sesiyle;
A m a ltfen e te k dikili deil, dokum a olsun. D m eleri
d e bastrmak, der.
Nikolay Timofcyi. P o le n k a nn kulana eilir, zorlam a
bir glm sem eyle yle fsldar:
N e olur, mal seiyormu gibi yapn. Y z n z d e yle
solgun ki, hasta gibisiniz. Niye yle sarardnz? O ocuk sizi
brakr, Pclagcya Sergeyevna! Evlense bile sevdiinden deil,
a gzllnden, paran za g z diktii iin. G etireceiniz
eyizle evini dayar-der, sonra sizden utanm aya balar. Sizi
arkadalarnn, m eslektalarnn yanna karmaz. nk o k u
mu deilsiniz, bizim h a tu n d e r sizden sz e d e rk e n . D o k
torlarn, avukatlarn yannda rahat edebilir misiniz? O n lar iin
cahil bir terzi kzndan bakas deilsiniz siz.
M aazann b r u cu n d a n biri barr:
Nikolay Timofeyi! Bu kk bayan arn atlas kor-
dela istiyor. S izde var m?
Nikolay Timofeyi ban o y a n a evirir, y z n d e bir
ylma belirir.
V ar ya! Atlasl atam anlar, hareli atlas eritler... H ep si
var.
Polenka:
A z kalsn un utu y o rd u m , Olya k en d in e ko rse almam
sylemiti.
Nikolay Timofeyi kzn y zn e bakar. Korkuyla;
Ah, gzleriniz yaarm! d er. Niin alyorsunuz? Gelin,
k o rselere bakm aya gidelim, sizi o r a d a bir eyin arkasna giz
lerim. Byle ho kamyor.
Z o ra k i bir g lm sem e ve ar serbest h are k e tle rle g en
kz k o rs e b l m n e g trr; kalabaln grem eyecei biim
de, k u tu lard a n oluan yk sek bir piramidin arkasna gizler.
 Hangi korseyi istemitiniz? diye yksek sesle sord u k tan
son ra yle fsldar:
Hadi, silin gzlerinizi.
Krk sekiz boy! Yalnz iki kat astarl, g e r e k balinal
olacak... Nikolay Timofeyi, sizinle k o n u m a m gerek. Bize
gelir misiniz?
N e konuacaz? K onu acak bir e y yo k ki...
Beni yalnz... yalnzsizseviyorsunuz. Sizden baka kim
seyle konuam yorum .
D e m e k kam deil, kem ik deil, g erek balinal ola
cak? Peki, am a n e konuacaz? K o n uacak bir ey y o k ki..
O n u n la b ugn g e n e gezm eye gid ecek misiniz?
E... evet, gideceim.
yleyse aram zda k onuacak bir ey yok. K onum ak bir
ie yaram az. O n u seviyorsunuz, deil mi?
P o le n k a kararszlk iinde;
Evet, diye fsldar, bu srada g zlerin den iri ya dam
lalar d klm eye balar.
Nikolay Timofeyi om uzlarn sinirli sinirli silker, yz bir
d en b ire sararr.
Bu d u ru m d a daha n e konuacaz? diye mrldanr.
K o nu acak bir ey yok . Gzlerinizi silin. Ben... b e n k o n u m ak
istemiyorum....
Bu srad a k u tu p ram id in e do ru uzun boylu, zayf bir tez
ga h ta r yaklar; alc bayana;
o ra p ba iin h a rik a bir lastik istem ez misiniz? der.
K an n akn d u rd u rm a z, lpa kabul edilmitir.
Nikolay Timofeyi, P o le n k a nn n n kapatr. G e n kz
da, kendi heyecann da gizlemeye alarak, y zn glm ser
gibi buruturur, y k sekk sesle;
ki eit dantelim iz bulunur, hanm efendi, der. P a m u k
ludan, bir d e ip e k te n . Oryantal, Britanya, Valansiyen, kroe,
to ro n eitleri pam uk lud ur; rokoko, sutajet, k a m b re d e ipekli.
T a n r akna silin gz yalarnz! B uraya geliyorlar!
 G z yalarnn dinm ediini g r n c e sesini d a h a bir yk
seltir:
Ispanyol dantelleri, ro k oko , sutajet, kam bre... Fildekos,
pam uklu, ipek oraplar...
 SARHOLAR

Y akkl, esm er, l o p sakall, yum uak kadife bakl bir

a d a m olan fabrikatr Frolov ile avukat, yalanmaya yz
tutm u, kocaman kafal, seri sal A lm er kent dnda bir
lo k an tad a iiyorlard, ikisi d e buraya dorudan doruya bir
b alo d an geldikleri iin stlerinde frak vard, beyaz boyunba
takmlard. L o k an ta n n salo n u n d a ikisinden ve kap n n d e
ki garsonlardan baka kimse yoklu; F ro lo v un buyruu zerine
ieriye m teri alnmyordu.
B irer byk b ardak v otk a yuvarladktan sonra istiridyeden
yediler.
Almer;
o k gzel! dedi. stiridyeyi m eze yapm a modasn ben
kardm. V o tk a insann boazn yakar, kav u ru p ge er, am a
st n e bir islirid y c y u llu n mu, lall bir serinlik duyarsn? yle
deil mi?
Byksz, favorilerine ak dm bir garson m asann s t
ne sos taba koydu.
Frolov;
O getirdiin ne? diye sordu.
Baln stne d k m e k iin mayonez.
F abrikatr sos tabana bakm adan.
Y a a? Sos byle mi verilir? diye bard. Sen d aha servis
yapmasn bilmiyorsun, hayvan!
K adife gzlerinde im ekler akt. M asa r t s n n ucun u
parm ana dolad; hafife e k in c e m e z e tabaklar, am danlar,
ieler, m asann st n d e ne varsa angr ungur y e re y uv ar
land.
 M e y h a n e kazalarna te d e n beri alk o lan garsonlar
masaya d o ru k o arak , ameliyat y ap a n o p e r a t r l e r gibi, ciddi
ciddi, dikkatli h a r e k e tle rle ie, ta b a k krklarn toplam aya
baladlar.
Almcr;
yi yaptn vallahi! diyerek kahkahay bast. A m a biraz
geriye ekil, y ok sa havyarn ze rin e basacaksn!
Frolov;
M hendisi arn buraya! diye bard.
Bir z a m an lar zengin bir m hendis olan eki suratl, sarsak
adam hl yle arlyordu lokantada. B t n servetini za m a
nnda sap savurmu, yallnda lokantaya dm t. Burada
garsonlar, arkc kzlar ynetiyor, g erektiinde m u h ab b et
tcllal bile yapyordu. arlnca gelen m h end is ban say
gyla yana edi.
Bak, iki gzm, dedi Frolov. Bu n e kepazelik? A d a m
larn ne biim hizmet ediyorlar? Byle eylerden h olan m a
dm bilmiyor m usun? T an r cezanz versin, buraya bir daha
gelm em sonra!
M h en d is elini g snn stne bastrd.
K u su ru m u z u balayn, Alekscy Semyon! B en h e
m en gerekli nlem leri alrm, btn istekleriniz geciktirilm e
d en y erine getirilecektir.
Peki, git yleyse.
M h en d is yerlere k a d a r eildi, iki bk lm geri geri ekildi.
Kol dmeleri, parm aklarn dak i yalanc p rlan talar son kez
parldayarak kapnn arkasnda kayboldu.
ki masas y en iden donatld. A lm e r krmz a r a p iiyor,
dom alanl ku eti yiyordu. Ayrca k en d in e balk salatas ile a
bal kzartmas smarlamt. F rolo vun mezesi ise votkann
yannda yalnz ekm ekti. B ugn keyfinin y erind e olmad b el
liydi; durm ad a n avcuyla yzn outuruyor, som urtuyor,
oflayp pufiuyordu. kisi d e k on um ad an oturuyorlard, salon
da t yoktu. D o n u k re n k abajurlu iki elekrik lambas ortal
prl prl aydnlatyor, bir eye kzm gibi czrdyordu. K apnn
arkasnda ingeneler alak sesle ark syleyerek dolayor
lard.
Frlov;
iiyorum ama neelenem iyorum , dedi, iki ayltyor
sanki beni. Bakalar votka ierek elenirler; oysa b e n d e
kzgnlk, k t k t dnceler, uykusuzluk yaratyor. Syler
misin, dostum , n e d e n ikisiz, iretsiz elence olmuyor, insana
tiksinti veriyor bu m ere t?
yleyse ingeneleri ieri ar.
Canlar ce h enn em e!
Yal bir in g en e kars k o rid o r kapsndan ban uzatt.
Alcksey Semyon, algclar ayla ko n y ak istiyor.
Ismarlasnlar m?
F rolov kadna;
Peki, dedi, son ra arkadana dnd.
Biliyor musun, m teriler bir ey smarlad zam an lo
kanta sahibi y zd e bilmem kan o n lara veriyor. Bahiin bile
anlam kalmad zamanmzda. H epsi alak, aalk, mark
yaratklar! S z gelii u garsonlar ele alalm. Suratlar p ro f e
s rlere benziyor, salar-sakallar aarm, ayda iki yz rubleye
p ara dem ezler. H epsi d e kendi evlerinde oturu rlar, kzlarn
soylular o k u lu n a gnderirler, am a h eriflere azna geleni
syleyip kafa tutabilirsin. u m h en d ise bir ruble versen
kavanoz dolusu hardal yer, h o ro z gibi ter. lerinden biri
alnp g ce n se vallahi bin rubla balayacam!
A lm er akn akn arkadann y z ne bakt.
Bugn senin n e n var, kuzum ? Niye yle karam sarsn?
stelik yzn kpkrmz, vahi hayvanlar gibisin... Neyin var?
Hi sorma! Aklm a bir ey takld da, bir trl kara
myorum.
Salona ksa boylu, yusyuvarlak, iman bir ihtiyar girdi. B e
nekli bir c e k e t ile leylak renkli yelek giymiti, elinde bir gitar
vard. Alk alk bakt, hazr ol d uru p asker gibi selam verdi.
 Frolov;
Vay, asalak! dedi. Takdim ederim : D o m u z taklidi
yap a rak bir servet kazanmtr. G el bakalm buraya!
F ab rik ta r bir bardaa votka, arap, k onyak doldurdu;
iine tuz, b iber ekti; hepsini kartrp asalak dedii kiiye
verdi. A dam b u n u iti, babayiitler gibi ksrd.
Frolov;
Bu b e rb a t karm imeye ylesine alm ki, saf a ra p
tan midesi bulanr, dedi. Haydi, asalak, otur da bize ark syle!
A salak o tu rd u , tom bul parmaklaryla tellere dokundu,
arksna balad:
ip ik m ip ik M argm itik...
F rolo v v otkadan sonra itii am pan yad an iyice sarho
oldu, masaya bir yum ruk indirdi.
T h, aklma taklan ey bir trl kmyor. R a h a t ver
miyor bana!
N edir o aklndaki?
Syleyemem. Gizlidir. Bu yle bir giz ki, ancak dua
e d e rk e n sylenebilir. A m a ok istiyorsan do sta, aram zda kal
mak kouluyla... Sakn kimseye syleyeyim dem e! Sakn ha!
S a n a sylersem belki alrm am a s e n kimseye... T anr akna
dinle, so n ra da unut!..
Frolov, A l m e r in kulana eildi, yarm dakika k adar soluk
alp v erd ik te n sonra;
K arm dan n efret ediyorum , dedi.
A v u k a t arkadana akn akn bakt. F rolo v kpkrmz
kesildi.
E vet, karm M arya M ihay lov nadan n e f re t ediyorum.
N e fre t ediyorum , ite o kadar!
N eden?
K endim d e bilmiyorum. Evleneli iki yl oluyor. Biliyor
sun, sev e rek evlendim, imdiyse can d m anm nerdeyse; b a
la beni, u asalaktan b e t e r n e f re t ediyorum . O ysa o rta d a bir
n e d e n yok, hibir n e d e n yok! Y an m da o tu ru rk e n , y em ek
y e rk e n ya d a k o n u u rk e n iimi yle bir fk e kaplyor ki, kaba
bir ey sylem em ek iin kendimi zor tutuyorum . S zle an la
tlamayacak eyler oluyor ru hum da. O n d a n ayrlmak ya da
gerei y zn e sylem ek olanaksz, n k rezalet kar. A m a
o n u nla ayn al altnda o tu rm a k benim iin c e h e n n e m azab.
O yzden e v d e kalm ak h a ra m bana. G n dzleri ile-gle
urayor, o lokanta senin, bu lo kan ta benim dolayorum;
geceleri ise b a ta k h a n e le r d e vakit tketiyorum . Bu n e fre t
duygusunu nasl yorum larsn? yle-byle bir kadn olsa bari.
Hayr, gzel mi gzel, akll, sessiz...
Asalak ayan yere v u ra ra k arksn srdryordu:
B ir subayla gezdim dolatm ,
T m kalbim i ona atm...
A lner sessizlikten so n ra iini ekerek;
tiraf edeyim ki, M arya M ihaylovnann senin dengin
olmadn h e r zam an d n m m d r, dedi.
Yani o ku m u mu d e m e k istiyorsun? Bak, dostum... Ben
d e ticaret o k u lu n u altn madalyayla bitirdim, -drt k e z
Parise gittim. D oaldr ki senin k ad a r akll deilim, ama
karm dan d a h a budala olmadm d a ortad a . Hayr, d o stu m asl
sorun o k u m u lu k la deil. B t n zrltnn nasl baladn
anlataym da gr! Nasl oldu bilmem, bir gn karmn b en im le
sevdii iin deil, p a ra m a tam ah ellii iin evlendiini
d n m eye baladm. Bu d n c e iyice kafam a yerleti. N e
yaptm, n e etliysem aklm dan karam adm . O srada karmn
bir d e grgszl tu tm a z m? Y o ksullu ktan so n ra kendini
altn k p n n iinde b ulun ca saa-sola para sayordu. N e
yaptn bilmiyordu sanki, kendini ylesine unuttu ki, ayda
harcad yirmi bini buluyordu. B ense yaratltan k u ru n tu lu
bir adam m . Kimseye inanm am , h e rk e ste n k u k u duyarm. Biri
bana yaknlk g sterdike d a h a o k kukulanrm. P a ra m iin
yaltaklanyorm u gibi gelir bana. Kim seye inanam yorum ile,
inanam yorum ! ekilm ez bir adamm, anlayacan...
 F ro lov bir b a rd ak ampanyay bir dikite iti.
B en d e samalyorum artk. S ana almak do ru deildi,
aptallk ettim. S arholukla azm dan kardm, sen de imdi
b an a avu kat gzyle bakyorsun, bakasnn gizini rendiin
iin kvanlsn. Neyse, kapatalm bu konuyu, ielim.
O ra d ak i garsona seslendi:
B akar msn! M u stafa b u ra d a m? O n u ar buraya!
Biraz sonra salona o n iki yalarnda, frakl, beyaz eldivenli
bir o cu k girdi.
Frolov;
G el buraya, dedi. Bize u gerei akla! Bir zam anlar
siz T ata rlar, R u slar z e rin d e eg e m e n lik kurm u, bizi haraca
balamtnz. imdiyse bizlere hizm et ediyor, b o rn o z m o rn o z
satarak geiniyorsunuz. B u n u n aklamas nedir?
M ustafa kalarn yukar kaldrd, ince sesiyle ark syler
gibi;
Felein cilvesi! diye bard.
ocu u n ciddi y z n e b ak a n A lm e r kahkahay bast.
O n a bir rub le ver, dedi Frolov. S o nun da felein cil
vesiyle zengin o lacak k erata. Yalnz bu iki sz iin tutuyorlar
on u b u ra da. bakalm, M ustafa! lerde sen d e maln gz
olacaksn! Z e n g in le rd e n geinen asalaklarn says gn
getike oalyor, arkada. Baksz, tabancasz haydutlardan,
soygunculardan yakasn k u rta ra n a akolsun! N e dersin,
ingeneleri d e aralm m? H a? Gelsin buraya ingeneler!
o k ta n d r k o rid o rd a b e k le m e k te n sklan ing en eler
bararak salona daldlar. V ahi bir am ata balad.
Frolov;
in, iin, firavunun dlleri! in, ark syleyin! diye
baryordu.
B ir k gnyd, hey! K zaklar uuyordu!

in g en eler ark sylyor, slk alyor, oynuyorlard...

Frolov, o k zengin, mark, eli ak kim selerin bazan kapl
dklar taknlk sevdasyla delilikler yapm aya balad. inge
nelerin h ep sin e yemekle am panya smarlad, lam balardan
birinin m at kalpan krd, p en c ere le re, duvarda asl tablolara
ie frlatmaya balatt. Bunlar y a p a rk e n hi zevk duymad
belliydi, nk h e p som urtuyor, davranlarnda, baklarnda
bir n e fretle n n e geleni azarlyordu. M h en d ise t e k bana
ark syletti; arap, v otka, ya karm bir ikiyi bas arkclara
iirdi.
Sabahn 6 snda hesab istediler.
Alm er;
925 ruble 40 kapik! diyerek aknlkla om u z silkti. Bu
k a d a r o lu r m u? Y ok, yok, k ontrol e tm e k gerek!
C zdann kartan Florov;
D e m e keyiflerine! dedi. Brak, soysunlar! Beni
soymayp da kimi soyacaklar? Y a a m bu, asalaklar o lm adan
olmaz... Sen avukatmsn... Ylda alt bin ru blem i alyorsun. N e
karlnda? Neyse, kusura kalma! N e sylediimi kend im d e
bilmiyorum.
Birlikte e v e d n e rle rk e n Frolov kendi k end in e h o m u rd a
nyordu:
imdi ben im iin eve gitm ek c e h e n n e m e g itm ek gibi
zor. Evet, iimi dkebileceim kimsem yok. H ep si soyguncu,
h e r k e s hain! Gizimi n e diye sana atm? Niin? S yle sen e,
niin?
Evinin k apsna geldiklerinde M oskovalIlarn herkesle,
h e r y e r d e p m ek geleneine uyarak A lm e re do ru uzand,
y e rin d e sallanarak d u daklarnd an pt.
H o a kal! B en skc, ekilm ez bir adamm. Srdm ,
kt, yz kzartc, ayyaa bir yaam benimkisi. S en okum u,
akll bir insansn, bununla birlikte yalnz alayla glyor,
o tu r u p b enim le iki iiyorsun. Hibirinizden yardm yok bana.
G e r e k bir dost, nam uslu bir insan olsaydn yle sylem en
gerekirdi: Sen kt, aalk bir adam, iren bir yaratksn!
A lm er;
Hadi, hadi, diye mrldand. Git d e yat!
 K im seden hayr yok! A ncak tek u m u d u m kalyor. Y az
la gidince krlara kacam, bir frtna kopacak , g k grle
yecek, yldrm dp ora ckta canm alacak. Bylece hepin iz
d e n kurtulacam. Hadi, e se n kal!
A lm e rle bir d a h a pt ; ayakta uyuyarak, bir eyler
m rldanarak, iki uan yardmyla m e rd iv e n le rd en kmaya
balad.
 DKKATSZLK

A l b a y kars vanovann yeeni, hani u ge en yl yeni las

tik ayakkablarn aldran P iotr P ctrovi Strijin gecenin tam
ikisinde vaftiz leninden dnd. E v d e kimseyi uyandrm am ak
iin h o ld e st n kard, soluk alm ak tan bile ekinerek, ayak
ularna basa basa yatak odasna geti, yatmaya hazrland.
Strijin dzenli bir yaam sren, dinsel-ahlaksal kitaplar
dnda bir ey okum ayan, y zn de n h u z u r akan, azna iki
koym az bir adamd. Gittii evin hanm Liubov S piridonovna
sa-salim bir ocuk dnyaya getirdii iin b u n u n o n u ru n a o
gece k a d e h votka ile bir k a d e h arap imeyi kabul etmiti.
A m a itii arabn sirke ile hintya arasnda bir tad vard,
ikiler genelde h re te ve deniz suyuna benzer: Tadldka,
iildike susatr insan. te bu yzden soyun up yatm aya hazr
lanan kah ram anm z kar konulm az bir susuzluk duymaya
balad.
M u tfa k dolabnn sa kesinde D a e n k a nn arab o la
cakt. Bir k ad e h iersem farkna bile varmaz. diye d nd.
Strijin ksa bir dura k sam ad an s o n ra k o rk u su n u y en e re k
m utfaa yneldi. Dolabn kapan ze n le at, eliyle yoklaya
yoklaya sa k ed e votka iesi ile bo bir kadeh buldu, kadehi
d o ld u rd u k tan sonra ieyi y erine koydu, istavroz karp
votkay te p e s in e dikti. A yn and a d a m ucize b e n z e ri bir ey
oldu. B o m b a g c n d e k o rk u n bir savurm a o n u dolabn
yan n d an alp sandn st n e frlatt. G z le rin d e kvlcmlar
akt, soluu tutuldu, slk dolu bir batakla dm gibi
btn b edenini kprdanm alar sard. Y u ttu u dinam it p ar a
syd sanki; gvdesiyle birlikte btn ev, b t n sokak havaya
umutu... Bann, kollarnn, bacaklarnn h er biri bir yana
uu p bolua saldn hissetti.
Sandn st n d e km ldam adan, soluk bile alm adan
dakika k a d a r yatt, so n ra to p a rla n a ra k u s o ru y u sordu:
N ered eyim b e n ?
K e n d in e gelince hissettii ilk ey keskin bir gazya
kokuuydu.
A m a n T an rm , y o k s a v otka y erine gazya m itim?
Azizler siz b e n i koruyun!
Zehirlendi i dncesiyle srtna bir rp e rti yayld, iine
b y k bir k o rk u dt. Z e h i r y u ttu u n u n kant yalnz odadaki
gaz k ok usu deildi; aznn ii kavruluyor, gzlerinde kvl
cmlar akyor, kafasnda kam pan alar alyor, midesi delin ec ek
gibi sancyordu. l m n yaklatn anlayp yaam a um uduyla
daha fazla kendini avutm aya k alk m ad an yaknlaryla vedala
m ak iin D a e n k a nn odasna yolland. (K arsndan boand
iin evini yalca bir kz olan baldz D a e n k a e k ip eviri
yordu.)
Y a la k odasna girerek alamakl bir sesle;
D aenka, dedi. Sevgili D aenka!
K aranlk o d a d a bir k prdan m a oldu, d e r in bir i ekmesi
iitildi.
Strijin;
D aenka! diye seslendi bir daha.
Ne! N e var? Siz misiniz, P io tr Petrovi? D n d n z
d em ek ? E , n eler oldu, bakalm ? Kzn adn n e koydular? V a f
tiz annesi kim oldu?
Vaftiz annesi N atalya A n d re y cv n a Velikosvetskaya,
vaftiz babas ise P avel van Bessonnitsn... Ben... ben... D a
en k a lyorum galiba. ey, b eb e in adn d a O lim p ia d a koy
dular, bir yaknlarnn adym. Ben... ben gazya itim...
Bakn una! G azya m verdiler size len de?
Nasl sylesem bilm em ki! E v e d n n c e size h a b e r v e r
m e d e n v o tk a im ek istedim. Cezam da buldum . K aranlkta bil
 m eden gazya imiim... imdi n e yapacam ?
zni alnm adan dolabn aldn iiten D a e n k a birden
canland. a b u c a k mumu yakt, y atak ta n aa atlad; stne
gmleini bile almakszn, kemikli srt, illi derisi, banda
bigudilerle, plak ayak m utfaa kotu.
D olabn iini g zd e n geirdikten sonra;
Size kim izin verdi? Votkay b en sizin iin mi koydum?
diye kt enitesine.
Strijin souk te rle r dkyordu.
Ben... b en votkanz imedim, itiim gazyayd.
N e diye d o k u n d u n u z gazyana? N e karyorsunuz?
Sizin iin mi koyduk oraya? Y oksa gaz p ara v erm e d en mi
alyoruz? Bir litre gaz ka ruble, biliyor m u sun uz? H a?
Strijin inledi.
Sevgili D aen ka! imdi lm m sz k o n u su , p ara deil!
D a e n k c dolabn kapan hzla arpt.
imisiniz, imisiniz, bir de b u rn u n u z u dolaba sokuyor
sunuz!
C anavarlar, gaddarlar! A h , b e n n e bahtszmm, bunlarn
yznd en n eler ekiyorum! N e g n d z m rahat, n e gecem!
Kahrolaslar, eytan alaslar; dilerim, b r dnyada siz de
ekersiniz! Y a rn d an tezi yok, gideceim buradan! Bir kzn
karsnda i amarnzla nasl d u ru rsu n u z ? plam, bana
b a k m a k ta n utanm yor m usunuz?
K onuuyordu, d u rm a d a n konuuyordu... Baldzn ne
yeminle, ne yalvarmayla, n e d e to p atsa durduram ayacan
bilen Strijin bo verircesine elini sallad, giyinip d o k to r
aram aya gitti. A nc ak d o k to r arand za m a n hi bulunm az.
so k ak k o tu ru p be k ez d o k to r e p h a ry a n tsn, yedi k ez de
d o k to r B u lthinin kapsn alan Strijin eli bo karak kendini
bir ec zaneye att. Belki eczac yardm ederdi. U z u n bir b e k
leyiten so n ra kara-kuru, kvrck sal, ufak te fe k biri kt
karsna. A dam n uykulu, ciddi yzn, zeki baklarn
g r n c e Strijini bir ko rk u ald.
 Y alnz Y ah udi soyundan gelen, ok akll, arbal eczac
lara zg bir tavrla;
N e istiyorsunuz? diye s o rd u beriki.
Strijin soluk soluayd.
T an r akna... ok rica ediyorum...' diye balad. B ana
bir eyler verin... F ark n a v arm adan gazya imiim... l
yorum...
Hi h ey e canlanm ad an size soracam so rulara yant
verin, ltfen! H eyecanlanm anzn derdinizi anlam am en g e l
leyeceini bilmelisiniz. G a z ilim, dediniz? y le mi?
E vet, gaz ilim! K urlarn beni, n e olur!
Eczac soukkanlln yitirm eden, tm ciddiliiyle tezg a
ha yaklat, oradaki kitab aarak o kum aya koyuldu, iki sayfa
k adar o k u d u k ta n so n ra nce bir om zun u, sonra b r n silkti,
yzn kukuyla b u ruturd u, biraz d n d k te n s o n ra yan
o day a geti. T am o srada saat d rd vurdu. Y e lko va n on gee-
yi gsterdiinde eczac o d adan kt, y en iden o k u m ay a gm l
d.
D u ru m u anlamadn gsterirccsine;
Hmn! dedi. Kendinizi iyi hissetm ediinize g r e buraya
gelm ed e n n c e bir d o k to ra gitmeliydiniz.
Birok kez kaplarn aldm am a hibirini uyandra-
madm.
Ya!.. Biz eczaclar insan y e r in e koymadnz belli.
Kediler, k p e k le r bile uy urken saatin d r d n d e gelip rahatsz
ediyorsunuz... A m a siz ne anlarsnz bunlardan! Size gre biz
insan deiliz, sinirlerimiz u rg a n d an yaplm.
Strijin eczacnn sylediklerini son u n a d e k dinledi, iini
ekli, evinin yolunu tuttu. D e m e k ki, yazgmzda byle bir
lm varm. diye geirdi iinden.
G e n e az gazya kokuyor, cayr cayr yanyor, midesi
sancyor, kulaklarnda k am p an a lar alyordu. S o n u n u n geldii
in a n a n d a y d , h er an yrei durabilirdi.
E v in e varr v arm a z bir kat bulup l m m d e n dolay
kimseyi sulamaynz! diye yazd. T a n r ya yakard, yatt, s
t n rtt. Sabaha d e k byle yatp lm b e k lerk en g m
l n n zerind e taze otlar bitliini, tepesin de k k kular
t t n dlyordu...
A m a sabah o ld u u n d a karyolasna oturm u, glm seye
re k D a c n k a ya unlar anlatm aklayd:
ile sevgili baldzcm, kim dzgn, do ru bir yaam
s re rse o n a zehir bile d o k u n m az. Beni r n e k alalm islerseniz.
N erdcysc lm em e ram ak kalmt, ecel terleri dkyordum ,
imdiyse bir cyciim yok. Azm yanyor, boazm gcklanyor
am a o k k r b ed e n im salk iinde... Peki, n e d e n ? n k
d zg n bir yaam srmekleyim...
D a c n k a gzlerini ayn n oktaya dikmi, b o u b ou n a y a p
t masraflar dnyordu.
Hayr, bu d em ek tir ki, gazya iyi cins deilmi. Litresi
kapik olandan vard, d k k a n d a n b ana o gazyan vermiler.
B en n e baht kara kzmm, sizin y z n zd en ektiklerim y e t
medi mi! A h, n e gaddarm insanlar! Boyu dcvrilesilcr, siz de
h r dnyada ekin benim ektiklerimi!
A rtk d u rm ak bilmiyordu...
 VEROKA

I v a n Alekseyi O g n e v o austos akam caml kapy g

rltyle an, evin n n d e k i sahanla hzla kn hl
anmsar. S rlnda hafif pelerini, banda g eni k en a rl hasr
apkas vard. imdi b u a p k a izmeleriyle birlikle lo z-lop ra k
iinde, karyolann altna atlmtr. Bir elinde koca m a n kilap-
d e f le r paketi, b r elinde ise kaln, budakl bir so pa tutuyordu.
Y o lu n u aydnlatm ak z e re elinde lamba, yal ev sahibi
K uznelsov dikiliyordu kapnn arkasnda. D azlak kafas, uzun
bem beyaz sakal, kar gibi pike ekeliyle o ra d a b a b a c a n bir
tavrla glmsyor, ban sallyordu.
O gnev;
H oa kalnz, beybaba! dedi.
K uz nelsov lambay masaya brakt, O g n e v in arkasndan
sahanla kl. iki dar, uzun glge m erdiven basamaklarnn,
iek tarhlarnn z e rin d en ap, balar b a h e d e k i hlam ur
aalarnn gvdelerine dl.
O g n e v bir daha;
H oa kaln, dedi. B u ev de b a n a gsterdiiniz k o n u k
severlikten, dostluktan, sevgiden dolay ok te e k k r ederim ,
iyiliklerinizi yaadm sre ce unutm ayacam . H e m siz, hem
kznz ok iyi insanlarsnz. Z a l e n b u ra d a hipiniz yle candan,
neeli, ilen insanlarsnz ki, anlatam am !
H e m duyduu hey e can d a n dolay, h e m de az n c e ilii
likrn etkisiyle ilahi o k u r gibi sylyordu bunlar. G e n e de
duygulandn b u s zlerden ok g z krpmalar, o m u z h a r e
ketleri anlatyordu. O n u n la birlikle likr iip ayn d e re c e d e
duygulanan yal K uznelsov g en ad a m a d o ru uzand, p
tler.
 O gnev;
Size o k almtm, dedi. H e m e n hem en her gn evi
nize geldim. Belki o n geceyi burada geirdim. O k a d a r likr i
tim ki, imdi aklma geldike yreim k o rk u d a n burkuluyor. A -
ma d ah a ok, Gavril Petrovi, b an a gsterdiiniz yardmdan,
b enim le ibirlii e tm e n iz d e n dolay teek k r ederim . Siz
olm asaydnz istatistik almalarm bitirm ek iin b ura d a
ek im e k ad a r didinip duracaktm . Kitabmn n s z n d e yle
diyeceim: B urada b a n a can ve g n lden yardm eden N.
ilesi ta rm m d r K u z n etso v a teekkrlerim i sunm ay bor
bilirim. statistik biliminin parlak bir gelecei vardr. V e ra
G av rilo vnaya e n iten selamlarm bildiririm. Ayrca iledeki
doktorlara, sorgu yarglarna, yazmannza yardmlarn hi
unutm ayacam iletin, ltfen! imdi de, beybabacm, bir
birimizi kucaklayalm, son kez pelim.
O g n e v yal adam la ikinci kez p t k te n so n ra m erdiven
d e n inm eye balad. S on b asam aa gelince durdu, ban arkaya
evirdi.
lerde bir d ah a karlar myz dersiniz?
Yal adam;
O rasn T a n r bilir, dedi. A m a sanrm, hibir zaman...
Evet, doru. Size dnyalar verseler bak e n te , P eters-
b urg a gelmezsiniz. B enim yolum un da bu ileye decei pek
kukulu. Hadi, ese n kaln!
Kuznetsov;
Bari u kitaplar b u ra d a braksaydnz, diye seslendi.
K o c a arl tamak zo ru n d a msnz? Yarn size biriyle
yollardm.
A m a O g n e v o n u dinleyecek d u ru m d a deildi, hzl adm
larla e v d e n uzaklayordu. arapla snm ru hun da nee, s
caklk, hzn vard. Y r rk e n yle dnyordu: nsan ya
am da n e ok iyi insana raslyor! A m a bu karlam alardan
geriye yalnz anlar kalyordu. N e yazk! Hani, bazan ufuk ta
tu rn ala r g z k r, hafif bir r z g ar onlarn ackl, heyecanl ses
lerini getirir. Bir an so n ra mavi ufuklara baksanz o ra d a bir
n o k ta bile grm ez, tek ses iitmezsiniz... te b unu n gibi, insan
lar yzleri, konum alaryla yaamm zdan gelip geerler, a rk a
larnda belleim izde silik izlerden baka bir ey brakmakszn
gemiimize gm lrler. B a h a rd a n beri N. ilesinde kalan,
h e m e n h e m e n h e r gn k o n u k sev e r K u z netsov lara urayan
van Alekseyi yal adama, kzna, hizm etilere akrabalar gibi
almt. Evlerini, n d e k i m erdiven sahanln, aal yollarn
h e r dnem ecini, m u tfak ile banyo odasnn tep esin d e k i aa
larn grntlerini, hepsini hepsini, e n ufak ayrntsna dein
renmiti. A m a imdi b a h e kapsndan dar knca b t n
bun lar b ire r an haline gelecek, o n u n iin gerek anlamlarn
sonsuza d e k yitirecekti. A r a d a n bir-iki yl d ah a geecek, b t n
bu sevimli anlar hayalinin yaratt eklentilerle birlikte bilin
cin d e iyice snklcecekti.
B ahedek i aal yoldan kapya d o ru yryen O gncv
youn duygular iinde, D n y a d a insanlardan d a h a deerli bir
ey yoktur. Hibir ey! diye dnyordu.
B ahenin durgun, lk bir havas vard. H e n z solmam
rezede, ttn, gniei k o k u s u geliyordu tarhlardan. A a
larn gvdeleri ile fundalklar arasna sis km t. O g n e v y
r d k e karsna kan kk kk, saydam sis km eleri ay
nda arafa b r n m hayaletler gibi art arda dizilerek ses
sizce n n d e n geiyordu. Bu g r nt y uzu n zam an u n u ta
mayacakt O gnev. A ydede ta y k sek lere trmanmt, biraz aa
da douya do ru para p ara sis lekeleri uuuyordu. B t n
dnya koyu g r n t le r ile o rtalkta gezinip d u ra n beyaz glge
lerden olum utu sanki. O austos akam ay nn vurduu
sise dikkatle b ak a n O gnev ilk kez karsnda doay deil de,
bir tiyatro d e k o r u seyrediyor gibiydi. Sanki ortal havai fiek
lerle aydnlatan acemi teknisyen ler allklar arasna o t u r
mular, havay aydnlatrken bir yandan da az ar az ar havaya sis
salyorlard.
 Ognev b a h e kapsna yaklarken alak duv ard an bir gl
ge syrld, o na d oru yrd.
O g n e v sevinle;
Ah, V e r a G avrilovna, siz misiniz? dedi. B en d e sizi a r a
m adk y e r brakm adm . N erdey se vedalam adan ayrlacaktm.
Gidiyorum , h o a kaln,
Ne, bu k a d a r e r k e n mi? D a h a saat 11.
V akit geldi. D a h a be fersah yryp e v e varnca eya
larm toplayacam. Y a rn erk e n d e n kalkm am gerek.
Karsnda K u z n c ts o v un kz V e ra duruyo rdu . Yirm i bir
yanda, h er zam an hznl, geliigzel giyinmi, alml bir
kzd. Srekli hayal kuran, b t n gn yataa uzanp ellerine
geirdikleri h e r eyi tem bel tem bel okuyan, hznle kark
can sknts e k en gen kzlar h e p b yle geliigzel giyinirler
zaten. H e le d o adan ze v k ve gzellik duygusu kapm olanlara
giyimlerindeki bu zensizlik d ah a bir ekicilik verir. O gnev
d a h a sonra gzel V c r o k a y d n rk e n belin de derin kv
rmlar yapt hald e g ene d e gvdesine dem eyen bol bluzunu;
yu k ar taranm sa larnd an ayrlp alnna d e n kakln;
akam st, d u rg u n h avalarda o m z u n d a n bir bayrak gibi sar
kan, gndzleri sofada e rk e k apkalar arasna rasgele atlm
ya d a evin yal kedisinin y e m e k odasnda sandn st n d e
d u ru r k e n g r p z e rin e saygszca uzand, k enarlar p s
kll, krmz, el rg s aln g z n n n n e g e tirm e d e n e d e
meyecekti. Bu aldan, b luzu n u n kvrmlarndan huzu rlu bir
tembellik, evcimenlik, iyicillik ok u n u rd u . O g n e v belki d e V e-
r a dan holandndan o laca k o n u n giysilerinin h e r kvrmnda,
h e r d m esind e bir scaklk, ililik, saflk, dinginlik, iyicillik,
h atta iirsellik bulurdu. B yle ho eylere itenliksiz, gzellik
duygusun dan uzak , sou k yaratlt kadnlarda kesinlikle Tas
lanmaz.
V e ro k a g e r e k te n alml bir kzd; boyu posu yerinde, yz
izgileri dzgn, kvr kvr salar gzel... Hele O g n e v gibi az
kadna raslam biri iin d n y a gzeliydi.
 B ah e kapsnn yannda o n u n la vedalarken;
Hakknz helal edin! B ana yaptklarnzdan dolay ok
teekkrler! dedi Ognev.
Tpk yal babasyla k o n u u rk e n yapt gibi, ilahi okuyan
papazlarn sesiyle, ayn gz krpm alar, o m u z oynatm alarla Ve-
ro k aya gsterdii konukseverlikten, ilgiden, sevgiden dolay
teek k r ediyordu.
A n n e m e sizden h e r m e k tu b u m d a s z ettim . H erkes
size, babanza benzeseydi bu dnya c e n n e t e dn erd i. Z a te n
burada h erkes iyi, candan, sade...
Peki, imdi n erey e gidiyorsunuz?
O ryola, an n e m in yanna. O r a d a bir-iki h afta kalp P e-
te rs b u rg a, grevimin bana dneceim .
Y a sonra?
S o n ra m? B tn k alacam. Bahar gclinvce gene
bir ileye gidip bilgi toplayacam. H adi, size m utluluklar, uzun
bir yaam dilerim. Hakknz helal edin! Belki bir daha hi g
rmeyeceiz.
O g n e v eildi, V e r o k a nn elini pt. S o n ra konum ak-
szn, heyacan iinde srtndaki pelerini dzeltti, kitap paketini
daha ra h a t a ko ltu u n u n altna yerletirdi. Bir s re sessizliin
ardndan;
N e o k s i s var! dedi.
Evet... Bizim e v d e bir eyinizi u n u tm u olmayasnz?
Y oo, sanmam...
O g n e v birka saniye durdu, s o n ra beceriksiz bir h a rek etle
y zn bah e kapsna d nd, kapy ap dar kt. V e ra da
onun arkasnd an karak;
D urun, sizi orm an a d e k geireyim! dedi.
Y o ld a yrm eye baladlar. B uralard a aalar evreyi
kapamyor, d rt bir yan rahata grlebiliyordu. D o a duvakla
rtlm esine saydam, d o n u k bir sisin arkasna gizlenmiti;
ama tm gzelliiyle bu duvan ark asn d an in san a neeyle
bakyordu. D a h a kaln, d a h a yo un sis k m eleri ise sanki e n
ginliklerin gzelliini rtm e m e k iin urada-burada, ot yn
larnn ya da aalarn yanna snyor, para para yollarda
srnyor, top ra n zerin e sinmi duruyordu. Yol sisler a r a
sndan o rm a n a k ad a r gzkm ekteydi; o rm ann iki yannda k o
yu renkli h e n d e k le r vard, h e n d e k le rd e sisin rah ata dola
masn engelleyen b o d u r allar bym t. Kuznetsovlarn
orm an snr b a h e kapsndan yarm fersah te d e balyordu.
G e n kzn y z ne y andan b akan Ognev, Niye benim le
birlikte geldi? imdi b e n d e o n u geriye, baheye k ad ar geir
mek zorunda kalacam. diye d ndyse d e tatl tatl glm
seyerek;
Bu gzel doada yaarken insan bu ra la rdan ayrlp git
m ek istemiyor, dedi. T am rom antik bir akam; ay , sessizlik,
h e r ey... h er ey ok gzel... Biliyor musunuz, V e ra Gavrilov-
na, yirmi do k u z yandaym, tek ak servenim yok... Gizli b u
lumalar, sevgililer yolunda p m eler b e n im iin yalnz k ulak
tan duyma. D oal bir durum deil bu. in san k en tlerd e, otel
odalarnda yaarken bu eksiklii anlamyor, am a burada, temiz
havada ok kuvvetle hissediliyor bu istek, insann can sk
lyor, dorusu.
Peki, niin bylesiniz?
Bilmem... Belki buna vakit bulamadm, belki d e beni...
ey... yle bir kadna raslamadm. Z a t e n ok az tandm var.
H e r yere girip kmyorum.
iki gen -d rt yz adm k ad a r k onu m ad an yrdler.
Ognev, V e ro k a nn rt s z bana, om zuna d en alna
bakt; buraya ilk geldii b a h a r gnleri, yaz akamlar canland
belleinde. P e te r s b u r g daki karanlk otel odasndan uzakta,
insanlarn dostluundan, d o ad a n , yapt iten zevk alarak
geirdii zam an sresince tan vakitleri farkna v arm a d an gn
batm kzllna dn m , yaz mevsiminin sona erdiini bil
diren kulardan, n c e blbller, so n ra bldrcnlar, az so n ra da
yelveler tlerin i kesmilerdi. Z a m a n farkna varlm adan
geip gittiine g re mutlu ve ra h a t yaanm dem ekti. B unlar
d n rk e n O g n e v nisan sonlarnda buraya, N. ilesine nasl
 isteksiz geldiini anmsad. C eb in d e fazla paras yoktu; insan
lara, yolculua alk deildi. B urada can skntsyla, yalnz
lkla, bilimler arasnda nemli b iry c r tu ttu u n a inand istatis
tik bilimine kar byk bir ilgisizlikle karlaacan san
yordu. O nisan sabah N. ile m erk e zin d e eski ta rik a ttan Ria-
b u h in in h anna indii zam an gnl yirmi kapie temiz, ay
dnlk bir o d a vermilerdi. sten en tek koul o d a d a n darda si
gara imcsiydi. n c e biraz dinlenip ile iftiler Birlii Ba-
kannn kim o ld u u n u re n d ik te n s o n ra yaya o lara k Gavrila
P elroviin ev in e yolland. G rk em li ayrlar, g e n k o ru la r a ra
sndan d rt fersah k adar yrd. n n t e n sesleri havay
d o ld u ran larlakular la yukarlarda kan a t rpyor, kuyruklarn
ar ar sallayan kargalar ise yeil tarlalardan szlerek
geiyordu.
O g nev aknlkla yle dnyordu:
A m an Tanrm ! B urann havas h e p byle tem iz midir,
yoksa benim geliimden dolay m her yer mis gibi kokuyor?
K uznetsovlarda resmi bir karlama bekledii iin, ba
n n d e , ekingen ekingen sakalyla oynayarak girdi eve. O n u
dinleyen K u z n c ts o v n c e kalarn att. iftiler Birliinin bu
g e n adam a, istatistik almalarna n e gibi yarar olacan
anlamamt. A m a O g n e v istatistik bilgilerinin n e olduunu,
n e r e le rd e n toplandn ayrntlaryla anlatnca bird en c a n la n
d, yz gld, bir o c u k merakyla g e n aratrm acnn d e f te r
lerini incelem eye koyuldu... O g n n akam O gnev, K uzncl-
sovlarda y e m e e kald, itii sert likrden abucak sarho
oldu; yeni tand insanlarn sakin yzlerine, tem bel h a r e k e t
lerine baktka b t n b e d e n in d e tatl bir geveklik duymaya
balad. Braksalar h e m e n orackta uzanr, y z n d e bir
glm sem eyle ml ml uyurdu. B a b a - k z o n u d o s l a s z y o r ,
annesinin-babasnn sa olu p olmadn, ayda ka para k a z an
dn, tiyatroya sk sk gidip gitmediini soruyorlard.
O g n e v o evreye yapt gezintileri, kr elencelerini, balk
avlarn, ile ileri gelenleriyle birlikte Kzlar M an a strna
yaptklar ziyareti, o ra d a h e r k e s e b o n c u k ta n dizm e b irer p ara
kesesi arm aan e d e n rahibe M arfa anay anmsad. H e le o,
R uslara zg, ateli, b ilm e k -l k e n m e k bilmez tartmalar hi
unutm ayacakt. T artan lar azlarndan l k r k saa saa,
fkeyle yum ruklarn masaya vururlar, biirbirlerini anlam ak-
szn konum alar keserler, farkna varm adan kendi syledik
leriyle elikiye derler, ikide birde k o n u deitirirler, saatler
sre n tartm ann s o n u n d a b ird en glm eye balarlard.
T h be! D e m in d e n b eri biz neyi tartyorduk? una
bakn, neyle baladk, neyle bilirdik!
O r m a n a yaklatklar srada Ogncv, V c ra ya yle dedi:
H ani bir gn d o k to rla birlikle m z allarla cslovo
kyne gidiyorduk. Y olda Tasladmz ermie be kapik v er
mitim. O da k ere istavroz karm, belii avdar tarlasna
frlatmt. Anm sadnz m? T anrm , b u ra d an ayrlrken o k a
dar ok an gtr yoru m ki, hepsini bir araya loplasam paha
biilmez bir altn klesi olurdu! Anlam yorum , bunca zeki,
duygulu insan byk ken tlerde b u ru n b u ru n a yaamaya nasl
raz olurlar da buralara gelm ezler? Ncvski caddesi zerindeki
o rutubetli byk e v le rd e b u ra d an daha ok genilik, daha ok
gerek mi var sanki? Ressam larla, bilginlerle, gazetecilerle tk
lm tklm dolu o mobilyal odalar bana hibir zaman ilgi ekici
gelmemitir.
O rm an n yirmi adm k ad ar yaknnda, yolun stnd e k
k, dar, iki ucunda ksa stunlar b u lu n an bir k p r vard.
A kam gezintileri srasnda buras K uznclsovlar ile konuklar
iin h e r zam an kk bir d u ra k yeri olurdu. sleyenler o rm a n
da yanklanan seslerini dinleyerek elenirlerdi. Bu no k tad an
baknca yolun o rm a n iinde gzden yittii grlrd.
Ogncv;
ile kk kprye geldik, arlk b u ra d an dnmelisiniz,
dedi.
V e r a durdu, biraz solukland. S o n ra s tn lardan birinin
s t n e olurdu.
G elin u ra d a biraz oturalm . Ayrlm adan n c e ved ala
rken oturulur.
 Ognev, V e r a nn yanna, kitap pak etinin st n e y erle
erek konum asn srdrd. Bu srada gen kz yol y r m ek
ten dolay sk sk soluk alyor, ona deil d e b aka bir y n e
bakyordu. B u n d an lr O g n e v kzn y zn gremiyordu.
Ognev;
yle bir d nn : O n yl sonra anszn karlaver-
miiz! dedi. Kim bilir, nasl birileri olacaz ikimiz de. Siz sayg
d eer bir anne, bense k t p h a n e le rd e k i binlerce cilt kilap gibi
kaln, kimseye bir yarar olm ayan bir islalislik kitabnn sayg
d e e r yazar... K onuup eski zam anlar anacaz. imdi biz i-
inde b ulu n d u u m u z u zam an iimizde duyuyor, onun h ey e
canyla d o p d o lu yayoruz. A m a o zam an karlatmzda u
k p r n n s t n d e hangi gn, hangi ay, h alla h angi yl son kez
g r t m z anmsayamayacaz. Siz h e rh a ld e ok deimi
olacaksnz. Deiirsiniz, deil mi?
N e dediniz?
ey, size bir so ru sormutum...
Balayn, ne dediinizi iitmedim.
V e r a daki deiiklii O g n e v ancak o an da fark edebildi.
G e n kzn yz solgundu. Sk sk soluk alyor; soluk alrken
titrem esi dudaklarna, kollarna, bana yansyordu. A lnndan
sark an sa perem leri bir deil, iki o lm u tu imdi. B esbelli Og-
n e v in y z n e b ak m ak ta n ekiniyor; heyecann gizlemeye a
larak, kah bo yn u n u skm gibi yakasn dzeltiyor, kah kr
mz aln bir o m z u n d a n b r n e aktaryordu.
Ognev;
d n z galiba, dedi. B u sisli havada o tu rm a k pek
sala uygun deil. D u ru n , sizi e v e kadar gtreyim .
V e ra susuyordu. Ivan Alekseyi glmsedi.
Size n e oldu? K onum uyor, sorularm a yanl verm iyor
sunuz. R a h atsz msnz, yoksa bir eye mi kzdnz? Neyiniz
var?
G e n kz elini O g n e v e d n k yanana s ert e bastr
dktan so n ra seri bir h a re k e tle geri ekli. Y z n d e n b yk bir
ac o k u n uy ordu .
 K t bir durum ! diye fsldad. o k kt!..
O g n e v om uzlarn silkti, aknln gizlemeden;
K t olan nedir? diye sordu. N e d e n sz ediyorsunuz?
H l derin derin soluk alan, om uzlar titreyen V era,
O g n e v e srtn dnd. Y arm dakika k adar gky z ne
b a k tk ta n sonra;
Sizinle k onum am gerek, Ivan Alekseyi, dedi.
Buyurun, sizi dinliyorum.
Belki size tu h a f gelecek, aracaksnz ama artk aldr
dm yok.
O g nev bir k ere d a h a om u z silkti, gene de kz can kulayla
dinliyordu.
Ban n n e e e n V e ra alnn psklyle oynayarak;
ey... size sylem ek istediim uydu... Size tuhaf, son
d e r e c e sama gelebilir ama d a h a fazla dayanamayacam...
Konumas anlalmaz bir mrltya dnt, bird en h
krklarla kesildi. G e n kz yzn atksyla rtt, ban d a h a
da edi, ac ac alamaya balad. Ivan Alekseyi armt. N e
yapm ak, n e sylem ek gerektiini bilmedii iin k s re re k u-
m utsuzca evresine baknm aya balad. Alam alara, gz ya
larna alk olmad halde kendi gzleri d e doldu. aknlk
iinde;
A m m a da yaptnz! dedi. V e r a Gavrilovna, bu da n e d e
m e k oluyor? Syleyin, kuzum , hasta msnz? Y oksa biri mi g
cendirdi sizi? Syleyin... Belki bir ey... bir yardmm d o k u
nur...
Y attrm ak iin tm dikkatiyle kzn ellerini y zn de n
e k m ey e alt srada V e r a g z yalar arasndan glmsedi.
Ben... ben... sizi seviyorum.
Bu sade, sradan, bildiimiz insan sesiyle sylenen szler
O g n e v i akna evirdi; gen adam byk bir u ta n m a duyarak
y zn y an a d n d rd , k o rku yla ayaa kalkt.
Ayrlma sahnesinin, likrn ru h u n d a uyandrd o hzn,
scaklk, duygululuk bir a n d a k ay bo laraky erin i z o r d a y a m lrb ir
skntya brakmt. R u h u allak bullakt. Y a n gzle V e r a ya
bakyordu. G en kz onu sevdiini dile g etird ikten so n ra ka
dnlara yaraan o eriilmczlik k o n u m u n d a n uzaklam; Og-
n e v in g z n d e boyu bile k lerek basil, soluk bir kadn o lu
vermiti.
D e h e t iinde kalan O g n e v , N e biim ey bu? B en o n u
seviyor m uyum bakalm ? G e l d e iin iinden k! diye geirdi
iinden.
E n nem li, e n z o r s z syledikten so n ra V e r a ra h a t
lamt, imdi serbeste soluk alp veriyordu. O g n e v ayaa kal
knca o da kalkt, g e n adamn y z n e gzlerini kaamakszn
b akarak abu k abuk, ateli, s o n u gelm ez gibi g z k e n bir k o
num aya balad.

B irdenbire p ani e kaplan bir insan o n u rk te n grlt-

patrtnn geli srasn nasl anm sayamazsa O g n e v d e V e r a nn
o srada hangi szleri sylediini, hangi tm celeri kullandn
anmsayamyor. Anmsadklar; karsnda d u ra n kzn kendisi,
szlerinin ierii, h eyecand an biraaz kslm bo uk sesi, k o n u
masndaki tu tk u lu ahenk , szlerinin o n d a brakt izlenim ler
di. V era bazan glp bazan kirpiklerinde gz yalar lda
yarak ilk tantklar g n d e n beri o n u n kendisini zg n d n
celeriyle, aklyla, iyicil, zeki baklaryla, yaam daki am a ve
sorunlaryla etkilediini; o n u ta d erin d e n , delicesine, tutkuyla
sevdiini; b a h e d e n g e ere k e v e girdii, o n u peleriniyle sah a n
lkla g rd ya d a u zaktan sesini iittii za m a n kalbine, m u t
luluun nsezisi o lan bir rp e rtin in doldu unu ; o n u n sam a
sapan akalarnn bile kendisini g ld rd n, d efte rin d e
rakam larn h er birinde p e k mantkl, byk bir an lam b u ld u
unu, budakl sopasn b t n aalardan d a h a gzel g rd
n anlatyordu...
O rm an, o rm an n iki yakasndaki koyu re n k h endekler,
para para yaylan sis km eleri V e r a y d in lem ek iin daha bir
sessizlemilerdi sanki. O g n e v in r u h u n d a ise kt, tu h a f bir
eyler oluyordu. T u tk u lu szlerle akn dile g etiren V e r a son
d e r e c e gzeldi, ekiciydi; gelgelelim O g n e v tm iyi niyetine
karn kzn sylediklerinden haz, m utluluk deil, kendisi
y znd e n iyi bir insann ac ektiini bildii iin strap, z nt
duyuyor, o n a acyordu. K itap mantyla d n d n d e n mi,
yoksa insann ou k e z y aam dan zevk almasn n le y e n nesnel
olm a abasndan m dr nedir, V e r a nn heyecanlarna, ac
ekm esin e fazla n e m vermiyor, bunlar yapm ack buluyordu.
Bununla birlikte d e p r e e n duygular o an g r p iittiklerinin
doann gerei v e kiisel m utluluu bakm ndan b t n istatis
tiklerden, kitaplardan, bilimsel gerek lerd en d ah a d erin, d ah a
ciddi o ld u u n u fsldyordu o n a. Bu yzden O g n e v k end i k e n
dine kzp sulu o ld uu nu dnyor, am a su u n u n ne o ld u
unu karam yordu bir trl.
Kzn karsnda n e syleyeceini bilmemesi d e iinde
bu lun du u g d u ru m a ty dikiyordu dorusu. O n a bir eyler
sylemesi kanlmazd. D o b ra d o b ra Sizi sevm iyorum dese
olmaz, Seviyorum dem ek d e gerei yanstmazd, n k tm
aram alarna karn y re inde te k kvlcm bulamyordu.
O g n e v suskun dikiliyordu. V e ra ise o n u grm ek, o anda
bile n ereye isterse pei sra g elm ek istediini; kars, yardmcs
o lm ak tan daha byk bir m utlu lu k dnmediini; O g n e v onu
brakp giderse b un a dayanam ayp leceini anlatyordu.
G e n kz parm aklarn tlatarak;
B u ra d a kalam am artk, dedi. Bu ev, bu orm an, b u hava
canm a tak etti. Srekli sessizlie, amasz yaamaya, birbirine
iki su damlas gibi b en z ey en soluk, renksiz insanlara artk
katlanam yorum . H e p si d e iyi yrekli, c a n dan insanlar. n k
karnlar tok; ac e k m e k, glklerle bo u m ak nedir, bil
miyorlar. B ense sefillik e k en, yoksulluktan, alm aktan s e r t
lemi insanlarn yaad o kocam an, rutubetli e v lerd e yaa
mak istiyorum...
Bu szler d e O g n e v e ciddilikten uzak, yapm ack grnd;
V e r a konum asn bitirmiti, am a o hl kararszd, n e diy,.
ceini bilemiyordu. Oysa bir eyler s ylem ede n d u rm a k olm az
d. S on und a unlar m rldanm ak z o ru n d a kald:
V e ra Gavrilyovna, s z n ettiiniz duygulara layk
deilsem de... g e n e d e size o k m teekkirim . kincisi, drst
bir insan o la ra k belirtmeliyim ki, m u tlu lu k d e n g e zerine
kurulur. Yani iki ta r a f da ayn biimde... sevdikleri zaman...
A m a O g n e v mrldand b u szlerd en u ta n a r a k h em en
sustu.
O anda y z n d e n budalalk, sululuk, bayalk o k u n
d u u n u hissediyordu. Y z g e r e k te n gergin, o k sinirli o lm a
lyd. V e r a da y zn tm yle o k u m u o lacak ki, b irdenbire
ciddileti, rengi utu, ban n n e edi.
Sessizlie d ayan am ayan Ognev;
Beni balayn, dedi. Size o k a d a r saygm var ki, iim
szlyor.
V e ra s e rt e geriye d n d , iftlik ev in e doru yrd...
O g n e v d e o n u n peinden.
V e r a elini sallad.
Hayr, g e re k yok! Gelm eyin, b e n ken d im d e giderim!
A m a olmaz! Sizi e v e k a d a r geireyim.
O srada azndan kan h e r sz ona irkin, baya geliyor;
sululuk duygusu arttka artyordu. K e n d in e kzd, yu m ru k
larn skt, soukluuna, kadnlara nasl davranacan bil-
meyiine ierledi. Y re in d e heyecan y a ratm ak iin V e ro k a -
nn biimli b ed e n in e , sa rgsne, k k ayaklarnn tozlu
yolda brakt izlere bakyor; onun sylediklerini, g z yalarn
anm sam aya alyor; am a bunlar o n u d u y g u lan drm aktan te
bir etki yapmyordu. O heyecan, o coku uyan m y ordu bir t r
l.
Bir y an dan kendini A m a insan zorla da sev m ez ya! diye
inandrm aya alyor, bir y and an d a Peki, ama zorla olmazsa
b e n n e zam an seveceim ? O t u z yama geliyorum . V e r a dan
daha iyi bir kza raslamadm, hibir zam an da Taslamayacam...
A h , u kahrolas ii gemilik! nsann o tu z u n d a da ii geer
mi? diye d nyordu.
 Adm larn hzlandrdka hzlandran V e ra, ba n n d e,
ark asna b ak m ad a n yryordu. z n t s n d e n boyu ksalm,
om uzlar daralm gibi geldi O g n e v e.
Kzn arkasn dan bakarken, R u h u n d a o lu p bitenleri ta
savvur ediyorum . U tan cn dan , ektii aclardan lm ek istiyor
dur. T anrm , b t n b u n lard a o kadar o k iir, yaama istei,
anlam v ar ki, ta olsa g e n e duygulanr! B e n n e budalaym, n e
sam a sapan bir adam m ! diyordu kendi kendine.
B a h e kapsnn n n d e V e ra o n a kaam ak bir bak fr
latt, bo ynu nu eip atksna sarn arak aal yoldan hzla y
rd.
van Alekseyi yalnz bana kalmt. O rm a n a d n e r k e n
yava yava adm atyor, ikide bir d u ru p b a h e kapsna
bakyordu. Sanki V e ra oradaym da grem eyiine inanam -
yorm u gibi... Y old a o n u n ayak izlerini aryordu imdi. o k
holand bir kzn ona biraz n c e akn amasn, b u n a k ar
lk o n u n bu ak h d k e reddetm esini bir trl akl al
myordu. nsann geleceinin k en d i iyi niyetine n e denli az ba
l old uu nu ilk k ez bu d e n e m e y le renmi; n e kadar akl b a
nda, iten bir insan d a olsa bir yaknna istem eye istem eye
h a k etmedii, byk bir ac ektirdiini ilk k ez k endi rneiyle
grm oluyordu.
V icdan azab duyuyordu imdi. V e ra g zd en kaybolunca
o k yakn, o k deerli, bir d aha bulamayaca bir eyi tm yle
yitirdiini, genliinin bir parasnn V e ra ile birlikte geip git
tiini, d e erlen direm edi i u dakikalarn bir d a h a g e ri d n m e
yeceini anlad.
K p r y e varnca d u rd u , d e r in d n c e le re dald. Kz
caza kar niin bylesine garip, so uk davranm t? B u n u n
nedenini bulmalyd. Asl n ed e n in darda deil, kendi iinde
o ld u unu biliyordu. V e ak yreklilikle itiraf etti: Bu, zeki
adam larn b brlendikleri bir mantk soukluu deildi, bencil
bir budalann soukluu d a deildi. Bir ruhsal zayflk, gzellii
ta d erin d e n duym a yetersizliiydi. re n im grm e, e k m e k p a
ras k azanm a yolunda verilen karm an o rm a n bir boum ann,
o te l o dalarn d a kimsesiz yaam ann abuklatrd bir ii ge-
milikti.
K p r d e n sonra isteksiz isteksiz, admlar g e ri geri gide
rek o rm a n a girdi. K oyu karanlk iinde uraya-buraya parlak ay
lekeleri dm t. Am a O g n e v bunlar grm yor, kafa
snn iindekilcrden bakasyla ilgilenmiyordu. O anda tek
dncesi, yitirdii eyi y en id en eld e etm ekti.
Nasl oldu, bilinmez, y e n id e n K uznetsovlarn ev in e y
neldiini anmsyor. R u h u n u biraz nceki anlarla uyandrp
V e r a nn hayalini zihninde zorla canlandrdktan so n ra hzl
admlarla baheye d o ru yr m ey e balamt. N e yolda, n e d e
b ah e d e eski sis vard: l l aydede sanki suyla ykanm gibi
gky z nde parlyor, yalnz d o u y n sis iinde b iraz koyu
gzkyordu... O g nev h e r adm atn, gniei, re zede
kokularn, karanlk p e n c ere le ri b u g n k gibi anmsyor. K e n
disine alk olan K a ro ku y ru u n u ahbapa sallayarak yanna
yaklap elini koklamt. O g n c v in ev in evresinde iki k e z d o
latn, V e r a nn k aranlk p enceresi n n d e bir s r e d u rd u
unu, so n ra elini sallayp derin derin i e k e r e k b ah e d e n
ktn g re n tek canl yaratk bu kpekti.
Bir saat so n ra kasabaya varmt. Y o rg u n lu k ta n bitmi b e
denini, cayr cayr yanan y z n h ann kapsna dayayarak
tokma vurdu. U zakta bir y e rd e k p e k havlyordu. Kap to k
man v u ru u n a bir karlkm gibi kiliselerden birinin g ongu
ald.
K adn geceliine b en z e y e n upuzun bir en ta ri giymi olan,
eski ta rik a ttan hanc kapy aarak;
G e c e boyunca so k a k srtyorsun. Bu k a d a r s rteceine
Tan rya d u a et d ah a iyi, dedi.
van Alekseyi o dasn a g ire r g irm ez yata a k t , y an an
atee u z u n uzu n bakt, so n ra ban silkeleyip to p a rla n a ra k
eyalarn yerletirm eye balad...
 SAVUNM ASIZ BR YARATIK

B t n g ccc sinir t rp s dayanlm az gu t arlar eken

Kistunov g e n e d e sabahleyin kalkarak tam saatind e bankadaki
grevin e gitti. Uykusuz, bitkin bir g r n vard; lmcl
hastalar gibi glkle soluk alyor, szler aznd an zo r kyor
du.
A rk a d an baklnca iri bir g b re b ce ine benzeyen, N uh
N e b id cn kalm a koyu bir m anto giymi yal bir k ad n Kislu-
n o v un masasna yaklat.
isteiniz nedir? diye sordu Kistunov.
Kadn a aro n u n biriymi meer.
Beycfcndiciim, 8. d e re c e d e n devlet m e m u ru kocam
ukin be aydr hasta, diye balad. Beni balayn, beyciim,
adam e v d e hasta yatp tedavi grd srada hi sebepsiz
em ekli elliler. Ayln alm ak iin dairesine gittiimde tam 24
ruble o luz 30 kapik eksik kt. Neymi, efendim, yardmlama
sandndan b o r almm! A rkadalar d a kefil olmu. O nu
kesmiler. imdi soruyorum . K o c am nasl b o r alr benim iznim
olm adan? Bunu b a n a naslyaparlar, beycfcndiciim? D n n
ki zayf, savunm asz bir kadnm b en. Y ok sulluk iinde, evin
odalarn kiraya v e r e re k zar zor geiniyorum. N e d ir benim bu
ektiklerim ? Kimse d uru m u m la ilgilenmiyor, gnl alc tek
sz sylemiyor...
Kadn gzlerini krptrd, m endilini karm ak iin elini
m a n to s u n u n c e b in e soktu. b r elinde bir d ileke tutuyordu.
Kistunov dilekeyi ald, okudu.
Bize niin geldiinizi anlamadm, dedi o m u z silkerek.
Sizin ba vuracanz y er buras deil. D ile k e d e belirtiiniz
eyler bankam z ilgilendirmiyor. Kocanzn alt daireye
gidin, bayan.
Ah, ah, bevciim, gitmediim yer kalmad, dilekemi
bile okum adlar, iyice akna d nm t m ki, gveyim Boris
Matveyi, T an rm ona esenlik versin, sizinle grm em i akl
etti d e kalkp buraya geldim. Anneciim, Bay K istu n o v la
grn, etkili bir kiidir, her istediinizi yapar dedi. Bana
yardm edin, beyefendi!
Bayan ukina, sizin iin burad a yaplabilecek bir ey
yok... L tfen anlayn beni. D ilek ed e belirttiinize gre k o
canz A skeri Salk D a iresin d e grev yapm. Niin oraya git
m iyorsunuz? Bizim buras zel, tecimscl bir kurulutur, b a n
kadr.
K istunov bir daha om u z silkti, dii apse yapm subay ni
formal bir beyle ilgilenmeye balad. A m a ukina du rm ad a n
mzrdanyordu:
Bcyefcndiciim. kocam n hasta o ld u u n u g stere n ra
p o r var elimde. Bakn, ite urada!
Kistunov sinirlendi.
ok gzel, size inanyorum am a bir daha syleyeyim, ii
nizin bizimle bir ilgisi yok. Garip, gln bir durum , dorusu!
Siz bilmiyorsanz kocanz da m bilmiyor n ere y e ba vu ra ca
nz?
Ah, bcyefcndiciim, k ocam ne bilir ki! Kar, kes sesini.
Senin akln erm ez! d e r kar iin iinden. te byle... B tn
za h m e tle re b en katlanyorum.
Kistunov y eniden ukinaya dnd, A skeri Salk Dairesi
ile zel b an k a arasndaki ayrm bir d a h a aklad. Beriki dik
katle dinledi, anladn gsterircesine ban sallad;
Anladm, efcndiciim. D o ru sylyorsunuz, dedi. Bu
d u ru m d a hi olm azsa o n b e rublemi geri verin. B u paray alr
sam baka bir ey istemem.
K istunov ban arkaya a tarak d erin derin i geirdi:
Of, ne anlam az kadnmsnz! Byle bir istekle bize gel
m e k b o an m a ilemi iin eczaneye ya d a m adenciler d e rn e in e
ba vurm aktan farkszdr. Paranz kesm ilerse b u n u n bizimle
n e ilgisi var?
ukina alamaya balad.
Ah, beyefendiciim, b t n m r m c e duacnz olurum ,
b e n k s ze yardm edin! Savunmasz, zayf bir kadnm ben...
Saa-sola ko tu rm ak tan canm kt... Kiraclarla m uraaym,
kocam n hastalyla m ilgileneyim, ev ilerine mi yetieyim; siz
syleyin! stelik gveyim iinden ayrld... Bakn, ayakta
d u ra c a k halim y o k . B t n g ece uyumadm. ki lokma yiyecekle
duruyorum .
K istuno vun yrei skt. Y z n e acnas bir ifade verdi,
elini gsne bastrd, uk in aya d u ru m u bir d ah a aklamaya
baladysa d a soluu kesildi.
Balayn, sizinle d a h a fazla konuam ayacam , dedi.
H e m almamza engel oluyorsunuz, hem bouna vakit yitiri
yorsunuz.
O ra d ak i m em u rlard an birine seslendi:
Alcksey Nikolayi, bayan uk in aya d u ru m u n u bir d e
siz aklayn, ltfen!
K islunov i iin gelen m terilerin hepsini dinledi, o n -o n
b e kada imza alt, ama Aleksey Nikolayi hl ukina ile
didiiyordu. alma o dasnda o tu r u r k e n K istu nov un kulana
srekli iki ey alnd: A leksey Nikolayiin ll, te k d z e tok
sesi ile u kin ann vzltya b en z eyen szlanmalar.
ukina;
Savunmasz, zayf, hastalkl bir kadnm ben, diyordu.
Byle salam g r n d m e bakmayn, artk sinirlerim ypran
d. A yakta zor duruyorum , itahm filan kalmad. Bugn bir
kahve ieyim dedim, hi tat alamadm.
Aleksey Nikolayi ise resmi daireler arasndaki ayrm,
dileke v e rm e ileminin karmakln anlatyordu d u rm adan .
o k g e m e d e n o d a yoruldu, yerini saym ana brakt.
 Sinirli sinirli parm aklarn tlatan, ara d a bir srahiden
bardan a su d o ld u ru p ien Kistunov;
Ben byle b e r b a t bir kadn grm edim ! diye syleni
yordu. M a n l a r kafalnn, ahm an biri! Aalk kar, b e n i ca
nm dan bezdirdi, imdi d e te k ile re eziyet ediyor! Y reim
d u ra c a k nerdeyse.
Y arm saat so n ra zile bast. Karsna gelen A lcksey Niko-
layie;
Nasl, n e yaptnz? diye sordu.
Bir trl kafasna sokam yoruz, P io lr Alcksandr!
C anm za tak etti, vallahi! Biz diyoruz e k m e k tahtas, o anlyor
bayram haftas.
u kadnn a b u k sesini kesin! Beni hasla elli, arlk
dayanamayacam!
Piolr Aleksandr, kapcy aralm da o n u dar alsn.
N e dersiniz?
Hayr, hayr, olmaz! imdi cyak cyak barm aya b a
larsa h e rk e s e rezil oluruz. A p a rtm a n d a bizd en baka bir sr
insan oturuyor. N e olur bir eyler yapn! K afasna so k u n u
aptal kadnn!
B ir dakika so n ra A leksey Nikolayiin sesinin uultusu y e
n id en duyulmaya balad. ey rek saat s o n ra da kaln sesin
y erin e saymann ince sesi ald.
Sinirli sinirli o m u z silken Kistunov fkeyle;
Bu n e aalk kadnm! dedi. K atr gibi d e inat,
kahrolas. G u t arlarm n k sed e cek , bam ar tuttu .
Bitiik o d a d a kadnla cebelleip d u ra n A leksey Nikolayi
dayanam ayp parman n c e masaya vurdu, sonra alnna.
T e k szle kafa d e n e n ey y o k sizde! A nladn z m?
Yal kadn birden b ire gcendi.
K endinize hakim o lun bakalm! B an a kafa tutacanza
gidin d e evdeki karnz azarlayn!
A leksey Nikolayiin tepesi iyice att, kadn yiyecekmi
gibi b ak a ra k sesini alaltt.
 abuk, defolun buradan!
ukina bir lk koyverdi.
N e dediniz, n e dediniz!.. Bu ne cret?.. B e n zavall,
savunmasz bir kadnm , am a byle eylere izin verm em ! K a h
rolas herif! Biliyor m usunuz, kocam 8. d e r e c e d e n d evlet m e
m urudur! A v ukatm D m itri Karla gidersem vallahi tozun uzu
attrr! kiracmn h a k k n d an geldi, siz d e ayaklarm a kap a
nrsnz. imdi genel m d r n zle konuaym da grn! B eye
fendi, beyefendi!
A leksey Nikolayi fk e d e n kuduruyordu.
Defol karmdan, geberesi yaratk! diye bard.
O srada Kistunov o d asn d an km, m em urlarn alt
salona bakyordu. Alamakl bir sesle;
Ne var, g e n e n e oluyor? diye sordu.
ukina, K istun ova do ru atld.
Bcycfendiciim, u adam, u adam var ya... (A leksey Ni-
kolayii gsteriyordu.) Parm ayla n c e masaya, so n ra alnna
vurdu. Siz o n a benim iimle ilgilensin dediniz, o tutmu, b an a
h a k a re t ediyor. Zayf, savunm asz bir kadna bun lar yaplr m?
K ocam 8. d e r e c e d e n devlet m em u ru d u r, ayrca b e n binba
kzym.
Kistunov;
T am am , h anm efendi, diye inledi. Siz imdi gidin, b en
gerek en i yaparm. imdi b u ra d a n gidin, ltfen!
Peki, paray n e z a m a n alacam? o k g ereksin m em
var...
Kistunov titreyen elleriyle alnn svazlad, iini ekti, ye
n iden aklamaya koyuldu:
Hanm cfendiciim , size d a h a n c e d e syledim. Buras
bankadr, zel bir tecim sel kurulutur... Bu d u ru m d a n e y a p a
biliriz sizin iin! almamz engellediinizi d e anlayn artk.
ukina o n u s o n u n a d e k dinledi, sonra iini ekti.
Evet, b t n sylediklerinizi anladm . Yalnz, beyefen-
diciim, n e olur, bir babalk yapn bana? m r boyu duacnz
olurum . H aklarm koruyun, yalvarrm size! E e r salk r a p o
ru yetm ediyse em niyet rg t n d e n d e bir belge getireyim. P a
ram desinler, t e k istediim bu!
K islun ovun g zlerin de b e n e k le r uutu. C ierlerindeki
btn havay dar v e r e re k , aresizlik iinde o rad aki s a n
dalyelerden b irine kt.
K a p ara istiyorsunuz? diye sord u zayf bir sesle.
24 ruble, 36 kapik.
K islunov c e b in d e n czdann kard, bir eyrek yzlk
uzatt kadna.
Aln ve... v e h e m e n b u ra d an gidin!
ukina paray m endilinin u c u n a sarp saklad. S on ra y
zn b u ru tu ra rak tatl, nazik, h a tta cilveli bir glmsemeyle;
Beyefendiciim, gveyimin eski iine dnm esini sa
layabilir misiniz? diye sordu.
Ben gidiyorum... Hastaym... Y re im k o rk u n sanc
yor...
G e n e l m d r n ayrlm asndan s o n ra A lek sc y Nikolayi
odac N ik itay g n d erip d e f n e ru h u aldrd, h e r k e s yirmier
dam la itikten so n ra almaya baladlar. ukina ise iki saat
d a h a o t u r u p odacyla h o -b e e tti, K istu n o v u n d n m c s in ib e k -
ledi.
E rte s i g n d e g e n e oradayd.
 CAHLLK

ift ile r Birlii d o k to ru iini bitirip lojm anna gitm ek

z e re h astan e kapsndan kt srada, srtna yrtk prtk bir
gocuk, ayana bol gelen siyah izm eler giymi b ulu n an , kk
elmack kemikli, sarn bir kyl genci e k in e e k in e d o k
torun yanna sokuldu.
ey, d o k t o r bey... Sizden bir dileim var...
N e istiyorsun?
G e n kyl elinin ayasyla b u rn u n u aadan yukar
svazlayp g ky z ne yle bir baktktan so n ra d o k to ru n
sorusu nu yantlad:
Sizden dileim... D o k to r efendi, bu hastan e d e, hapisler
k ouunda kardeim V ask a yatar. V a rv arin o k y nd en d e m ir
ci V aska.
E , ne olm u yatyorsa?
ey, b e n o n u n aabeyisiyim. B abam n iki o lun dan biri
Vaska, biri de b e n Kirila. Bizden baka de kz kardeimiz
bulunur. V a sk a evlidir, k k bir ocuu vardr... G rd n z
gibi ho ra n ta m z ok, ancak alan yok... D n n ki, demirci
dkkannn oca iki yldr ttmyor. B en b ez fabrikasnda
alrm, dem ircilikten anlam am . B abam d ersen , nasl i yapsn
ki? I yapamad iin n e kendi k a rn doyuyor, n e d e ev-
dekilerin.
Peki, b e n d e n n e istiyorsun?
Bir b a b a lk y a p , V a sk a y salver!
D o k to r, K irilay akn akn s zd kten so n ra bir ey
sylemeksizin yoluna devam etti. Kyl g en arkasndan
yetiip d o k to ru n ayaklarna kapand. Elinin ayasyla b u rn u n u
svazlayp gzlerini krptrarak yalvarmaya balad:
D o k to ru m , benim has bcyciim! Babaln gster bize,
V a sk a y brak gitsin! Y atar kalkar, m r boyu sana d u a cd c .
Efendim , brak onu, ne olur! Evd e h erkes acndan geberecek.
A n a m gccc-g n dz alyor, V a s k a nn kars d u rm a d a n gz
ya dkyor. Y alan sylyorsam iki gzm n m e aksn!
Hadi, bize bir babalk yap, iyi yrekli bcycfendiciim, V a sk a y
sal gitsin!
D o k to r fke le n m ey e balamt.
Y a salan birisin sen ya da akln oynatmsn! Nasl
brakrm o adam? Bilmiyor m usun, hkm ldr!
Kirila alamaya balad.
Brak, n e olur!
Th sana, aptal kafa! Y o ksa sen ben i h a p ish an e m d
r filan m sandn! Hastaln gid erm em iin o n u buraya g elir
diler, b e n d e iyilemesi iin alyorum. Nasl seni hapse
tkmaya yetkim yoksa onu salvermeye d e yetkim yok. Kaln
k a fa n anlad m imdi?
A m a kardeimi susuz y ere koydular hapse. Buraya
getirilm eden nce bir yldr hapisle yalyor, niin yattn
kimse bilmiyor. Birini ldrse ya da al hrszl yapsa neyse,
am a bou boun a rty orlar ocukcaz.
Sylediin do ru olabilir, ancak b u n u n b en im le bir ilgisi
yok.
Zavally hapse altlar, am a niin attklarn kendileri de
bilmiyor, bcycfendiciim. V a ska fazlaca iki imi, n e yapt
nn bile farknda deilmi. O srada b abam n kulan k o p a r
m, kendi yanan aa budana takp yrtm. o k s a r
homu, anlayacan. Kyden iki arkada E rm en i bakkaln
d kkann yarp T rk ttn alm ak z e r e szlemiler. S ar
ho o lduu iin bizim salak da o nlara uymu. Birlikle kilidi kr
mlar, ieri girmiler, yem edik h erz e brakmamlar. D k k a
nn alt st n e gelmi, unlar y erlere salm, cam lar krlm...
H e p si sarholuktan, anlarsnz ya. D e rk e n , b e k i gelivermi
stlerine. n d e yakalad gibi ertesi gn savcnn kar
sna karm. H e p birlikte bir yl tutu klu kaldktan so n ra geen
hafta aram ba g n ile m ah k em e sin d e yarglandlar. H alk
jrisi toplanp k arar verdi. V aska te k ilerd e n d ah a az sulu
o ldu u halde efendilerin keyfine kald iin onlarn eleba
sayld. ki gen hapsi boylad, am a bizim V aska yl krekle
cezalandrld. tekiler cezasn ile hapishanesind e e k e c e k
ken Vaska hkm l konvoyu ile Sibiryaya s rg n e g n d eri
lecek. Tanr akna syler misin, b ura da adalet n e re d e ?
D edim ya, bu benim iim deil. G erek li yerlere ba vur.
Ba vurmadm m sanyorsun? M ah k e m e y e gidip dilek
e v e r m e k istedim, dilekem i almadlar. le em niyet amirli
ine gittim, savcln kapsn andrdm, hibirini ilgilendir-
miyormu. Peki, onlar ilgilendirmezse kimi ilgilendirir? Sen
b ura d a h a s tan e d e e n yetkili kiisin, h e r istediini yapacak g
tesin.
D o k to r iini ekti.
D edim ya, sen aptaln birisin. H alk jrisi k arar verdiine
g re deil em niyet amiri; n e vali, ne d e bakan bir ey y apam az
bu durum da. S en b o una abalyorsun.
Peki hapislik h k m n v eren kim?
K en din syledin ya, halk jrisindeki beyefendiler.
yle beyefendi mi olurmu! H epsi de kyl paras.
Bizim kyden A n d re y G u re v vard, Alyoka J u k vard...
Seninle konuulm az. K afan almyor.
D o k to r byle d iyerek elini salladktan sonra evinin k ap
sna yneldi. Kirila g e n e arkasn dan k o m ak istediyse d e kap
nn kapandn g r n c e durdu. H a sta n e avlusunda apkasn
giymeden o n d akika k a d a r bekledi, d o k to r u n lojmann bir
hayli gzlem altnda tuttu, so n ra derin d erin iini ek ip e n
sesini kayarak avlu kapsna d o ru yrd.
S o ka a karken;
Kime gitsem acab a? diye hom urdanyordu. Biri diyor
b enim iim deil, b r diyor ben im iim deil. Kimin ii y
leyse? Hayr, b u n la ra rvet v e r m e d e n iini yrtem ezsin.
D o k to r bile k o n u u rk e n g z n elim den ayrmyor. A c a b a on
rublecik so k u tu ru v erir miyim diye. Y am a yok, valiye kp
o n u n la z e rim b e n iimi.
Bir baca ze rin d e n b r n e kayklarak, gereksiz y ere
geriye d n p b a k a ra k kararszlk iinde yrm esini srdrd.
A rlk h avan n souu krlm, ayann altnda k arla r vck
vck erimiti. Y arm fersah ilerde, te p e n in s t n d e kk ile
m erkezi uzanyordu. B uradaki m a h k e m e d e kardei yarglan
mt. Sada krm z atl, kopkoyu g z k e n hap ishane, h ap is
hane avlu sun un k elerin d e g ze tle m e kuleleri, solda ise zeri
balan baa krayla rt l geni k o ruluk vard. O rta lk ps
szd, yalnzca yal bir adam gidiyordu n n d en . Srtnda kar
snn hrkas, banda k ocam an bir kasket, k asabaya d o ru s r
d ineine ikide bir bararak, k s re k s re yryordu.
Yal ad a m n ark asn dan yetiince Kirila;
M erh ab a, dede! diye selam verdi.
M e rh ab a, oul...
Satm aya m gt ryo rsu n?
G t r y o ru m ite...
Alm -satm iiyle urayorsun anlalan...
B y lece konum aya baladlar. Kiril hastan e y e niin gel
diini, d o k to rla n eler k o n u tu u n u uzun uzun anlatt. K a
sabaya g ire rle rk e n adam da o n a d n dk lerini syledi:
Bu iler d o k to r u n harc deil. O k u m u bir beyefendidir.
K endini yetitirip bilim renm i, ilalarla hastalarn iyiletir
m ek iin rpnyor. A n c a k sana bir tavsiyede b u lu n su n ya da
bir yaz yazp iini kolaylatrsn, bu, o n u n yapaca i deil.
Bylesi iin baka devlet daireleri bulunur, sen ora la ra ba
vuracaksn. E m n iy et amirliine, savcla gitmisin, o n lar da
z em ez sen in iini.
yleyse kimin kapsn alaym?
Kyl ileriyle ilgilenen, b u ilerin tam yetkilisi il meclis
yesi vardr. O n a gideceksin. H e m e n Bay S in e o k o v u gr,
hem erim .
Z o lo to v o da m?
Evet, o rada. E n yetkili adam dr kendisi. le em niyet a-
miri n e ki, kyllerle ilgili k on ularda o n d a n etkilisi yoktur.
A m a buraya o k uzak, ded e . O n be fersah yol tular,
belki d aha d a fazla.
in olacaksa yz fersah bile yol tepeceksin, oul.
Oras yle... Peki, dileke mi vereceim kendisine?
V a rn ca n e yapacan sylerler. D ilek e v erm e n
gerekirse yazcs orackta yazverir. Kendi zel yazcs var.
Yal ad a m d a n ayrlan Kirila m eydanda bir sre dikilip
dnd, s o n r a geriye d n p geldii y n e yrm eye balad.
Z o lo to v o ya gitmeye k a r a r vermiti.
A ra d a n be gn geti. D o k to r g e n e hastanedeki ilerini
bitirmi, ev in e gitm ek z e r e d kapdan kmt. T a m lojma
nnn avlusuna g elince o ra d a Kirilay grd. Bu s e fer yannda
soluk yzl, sska m sska bir ihtiyar vard. A d a m saat sarkac
gibi d u rm a d a n kafasn sallyor, disiz azndan birtakm garip
sesler karyordu.
Kirila;
Beyefendiciim, g e n e ocana d t k , diye balad. B a
bam d a yanm da getirdim; n e olur, bizden iyiliini esirgeme.
V a sk ay brak gitsin. II meclis yesi S in e o k o v un yanna v a r
mtm, beni dinlem ek bile istemedi. K ovdu yanndan.
O n u n konum as bitince, yal babas titreyen kalarn
kaldrarak, fsltl sesiyle s z e katld:
Y c e efendim , babalnz esirgemeyin. A n c a k bizler
yoksul insanlarz, yapacanz iyilie karlk veremeyiz. O n u n
iin Kirila ile V aska sizin iin istediiniz h e r ii yaparlar.
Brakn alsnlar!
Kirila yem in ediyorm u gibi elini yukar kaldrd.
alp iyiliinin karln deriz, beyim. Brak, n e olur.
Alktan krlacak oluk ocuk. E v d e herkes alyor, efen -
diciim.
G e n kyl byle d e d ik ten so n ra babasna b ak a ra k k o lu n
dan ekti, ikisi bird en ayn a n d a d o k to ru n ayaklarna k a p a n
dlar. B unun z e rin e d o k t o r elini sallad, arkasna bile b a k
m ad an evinin kapsna d o ru yrd.
 A n t o n e h o v 'u n e v r e s i n d e i n s a n g l d r e n ,
d n dren o laylar yaanm aktadr. Yazar bu olaylar ele alr,
olay kah ram anlarn en arpc ynleriyle irdeler. A n c a k derin
ruhsal irdelem eler deildir bunlar. nsan yarglam adan,
sulam adan, h ibir k a h ram ann k tlem eden, herhangi bir
konuda yan tutup okuru etkilem eye k alkm ad an ince, biraz da
h z n v eren bir m izahla anlatr olanlar. Yazarn olaylar ve
insanlardan edindii derin izler, izlenim ler n plandadr;
yo rum , y n le n d irm e yazarn am ac deildir.
A nton ehov'un "B tn ykiler"i Pravda Yaynevi'nin
M o sk o v a 1970 basm l 8 ciltlik "A nton Pavlovi eh ov 'un
Btn Yaptlar" adl yaym esas alnarak evrilmitir.
T rke'y e yeniden kazandrlan b u yk lerin te ikisi ilk kez
T r k o k u r u n u n k a r s n a k m a k ta d r . e h o v 'u n t m
y klerinin y aynlan m as C e m Yaynevi iin bir vn
kayna olacaktr. C u m hu riyetim izin yetm i be yllk kltr
b irik im in e b y le sin e n em li b ir k a tk d a b u lu n m a k
k a n l m a z d . T r k e 'm i z s r e k li g e l i m e k t e , e itli
e ngellem elere karn "ulusal dil" kim liini kazanmaktadr.
M e hm e t zgl' n evirisi T rke'deki bu zenginlem eyi
baaryla yanstyor. Ar T rk e kullanrken arlklardan, tam
y erle m e m i szcklerin ku llanlm asndan kanlmtr.

ISBN 9 7 5 - 4 0 6 - 6 2 8 - 0