Batina sjeveroistone Bosne VIII

Mr. sc Zijad Halilovi

Steci na lokalitetu Trnovo 1 u naselju Trnovo, ekovii

Abstrakt:

Ovim radom tretirani su steci na lokalitetu Trnovo 1 u naselju Trnovo, ekovii.

Podruje ekovia jo od najstarijih vremena bilo je naseljeno i kulturno i komunikacijski vrlo
aktivno. U srednjem vijeku podruje opine ekovii bilo je u sastavu Usore u koju se od
vremena bana Tvrtka ubraja i bosansko srednje Podrinje. Na podruju optine ekovii,
registrovan je 31 lokalitet, sa ukupno 929 steaka.
Kljune rijei: steci, Trnovo, ekovii

Geografski poloaj

Sa magistralnog puta Vlasenica Kladanj, u mjestu Tia, na desnu stranu odvaja se

regionalni put sa oznakom broj 455. Na 9 kilometru spomenutog regionalnog puta dolazi se do
sredita opine ekovii.1 Prije ulaska u ekovie na 4,30 km zrane linije, u mjestu na
topografskoj karti oznaenom kao Jakovice, gdje se Kuljeki potok ulijeva u rijeku Drinjau, 2 na
lijevu stranu iz pravca Tia prema ekoviima odvaja se put ka selu Trnovo i njegovim
zaseocima, Panii, Jeftii, Todii, Gliii, Hadii i dr.
Selo Trnovo je od ekovia udaljeno 7,16 km u pravcu jugozapada, na kosi iznad zaseoka
Gliii na udaljenosti do 350 m zrane linije u pravcu jugozapada, na prostranoj kosi nalazi se
nekropola sa stecima. Ui dio lokaliteta nema posebnog naziva, a prema evidenciji Zavoda za
zatitu kulturno-povijesnog i prirodnog naslijea BiH, lokalitet je nazvan Trnovo 1. Lokalitet je
smjeten na nadmorskoj visini od 718 m, geografskoj irini N 44 14' 33.29" i geografskoj duini
E 18 48' 26.99"3 ili N 4900098. 630 i E 6564898.16 EPE: 1,2 m SBAS.4

Lokalitet Trnovo 1

Podruje nekropole predstavlja brisani prostor na uzvienju, iznad sela Gliii, sa

prilaznim putem sa zapadne strane (Sl. 1.).

1
http://www.putevirs.com/mapa.html (23.01.2014.).
2
Topografska karta ekovii (094-2-3), R 1: 25 000.
3
www.google earth.com (23. 01. 2014.).
4
GPS Magellan professional (20.11.2013.).

201
 Batina sjeveroistone Bosne VIII

Sl. 1. Poloaj zaseoka Gliii, nekropole sa stecima, crkve i pravoslavnog groblja

U sjevernom kraju nekropole . Belagi navodi da su postojali ostaci temelja neke stare
zgrade, za koju je smatrao da je vjerovatno crkva,5 danas u sjevernom dijelu nekropole iznad
steaka nije mogue vidjeti bilo kakve ostatke temelja neke graevine. Sa ciljem potvrivanja
Belagievih navoda, potrebno je provesti arheoloke radove na navedenom prostoru. U
sjeverozapadnom kraju nekropole, na udaljenosti do 20 m od steaka nalazi se novosagraen
pravoslavni jednobrodni hram posveen caru Konstantinu i carici Jeleni. Gradnja hrama je poela
2009. godine, temelje je postavio episkop zvorniko-tuzlanski Vasilije. Projekat je izradio
inenjer Zoran Drakuli iz Vlasenice. Hram je zidan od blokova i cigle, dimenzija 13x7 m,
pokriven je aluminijskim limom i ima zvonik sa jednim zvonom. Na udaljenosti do 300 metara
istono od hrama nalazi se groblje, u kojemu je evidentiran najstariji spomenik datiran iz 1852.
godine, ali natpis na njemu nije itljiv. Na udaljenosti do 250 m zapadno od hrama, odnosno na
raskru puta koji se odvaja prema crkvi, nalazilo se crkvite na kojem se prema narodnom
predanju nalazio hram od kamena, od kojega su Osmanlije prilikom uspostave vlasti u Bosni i
Hercegovini u neposrednoj blizini sagradili tvravu. Nakon II svjetskog rata, vlasti su sruile

5
Belagi, efik. Steci, kataloko-topografski pregled. Sarajevo: Veselin Maslea, 1971, str. 218.

202
 Batina sjeveroistone Bosne VIII

utvrenje i od tog kamena sagradile kolsku zgradu, koja i danas postoji. U narodu se sauvalo i
predanje da je u oblinjoj umi postojao izvor, gdje se pojavljivala voda svake prve subote po
Spasovdanu i da je na tome izvoru jedna gluhonijema ena izlijeena nakon umivanja vodom sa
izvora.6 U telefonskom razgovora sa protonamjesnikom pravoslavne crkve posveene caru
Konstantinu i carici Jeleni u Trnovu, ekovii, Bojanom Gojkoviem, informiran sam da u
unutranjosti crkve nema niti jednog steka, da je u narodu sauvano predanje o postojanju crkve,
zapadno od sadanjeg hrama, ali da se na tome mjestu nije mogao sagraditi novi, jer nisu bili
rijeeni imovinskopravni odnosi, da je vlasnik zemljita na kojem je sagraena sadanja crkva
poklonio zemlju za njeno graenje i da je to jedini razlog zbog kojega je ona sada na ovom
mjestu u neposrednoj blizini steaka, da se prilikom kopanja temelja za njenu gradnju nije nailo
ni na kakve ostatke starih zidina, ili temelja ostataka neke graevine.7 Na lokalitetu Trnovo 1,
prethodno je bilo evidentirano 29 steaka 6 sanduka i 23 sljemenjaka8, prilikom tehnike
obrade steaka, evidentirano je 28 steaka i to; 5 sanduka dva sanduka su sa postoljem i 23
sljemenjaka dvanaest sljemenjaka je sa postoljem (Sl. 2.).

Sl. 2. Plan steaka na lokalitetu Trnovo 1

6
http://namjesnistvozvornicko.org/index.php/tisca (28. 02. 2014.).
7
Razgovor obavljen dana 28. 02. 2014. godine.
8
Belagi, efik. Steci, kataloko-topografski pregled. Sarajevo: Veselin Maslea, 1971, str. 218.

203
 Batina sjeveroistone Bosne VIII

Steci na ovoj nekropoli su fino klesani sa relativno velikim dimenzijama, dijelom su

utonuli, i oteeni, na pojedinim stecima se nalaze grafiti novijeg datuma. Poloeni su od sjevera
ka jugu, a orijentirani su u pravcu zapad istok. Od ukupnog broja evidentiranih steaka,
ukraena su etiri i to; br. 2, 4, 12. i 17. Na njima su zastupljeni motivi ma, plastina rebra,
rozeta sa drkom i traka. Na osnovi zastupljenih formi steaka i njihovih ukrasa, nadgrobnici se
mogu datirati u kasni srednji vijek (XIV stoljee).

Katalog ukraenih steaka;

Steak br. 2. sanduk sa ukrasom, nagnut i utonuo sa sjeverne bone strane, obrastao
mahovinom i liajevima, sa jugoistone strane steka na udaljenosti do 1,5m postavljena je
drvena bandera za struju sa betonskim postoljem, orijentiran u pravcu zapad istok,
o dimenzije steka su: 188x82x40 cm.
Na njegovoj gornjoj povrini nalazi se motiv maa (Sl. 3.), raenog u vidu reljefnog
ispupenja. Ma je sa jednorunim balakom, dok je jabuica poluloptastog oblika. Nakrsnica je
pljosnata i gotovo neprimjetno povijena prema sjeivu. iroko sjeivo se od nakrsnice linearno
iri prema vrhu sjeiva, koje je zaobljeno.

Sl. 3. Steak br. 2 motiv maa

204
 Batina sjeveroistone Bosne VIII

Steak br. 4. sljemenjak sa ukrasom, iji je krov u formi plitkog luka, obrastao mahovinom i
liajevima, orijentiran u pravcu zapad istok,
o dimenzije steka su: 205x95x67 cm.
Duinom steka preko sredine prua se rebro koje oznaava da se radi o sljemenjaku.
Paraleleno sa obje strane krovnih ploha prua se, takoer, po jedno rebro. Ukrasi su raeni u vidu
reljefnog ispupenja (Sl. 4.).

Sl. 4. Steak br. 4 motiv rebara na steku

Steak br. 12. sljemenjak sa postoljem i ukrasom, utonuo u visini postolja, sa eone istone i
bone june strane oteen, na krovnoj plohi sa june strane nalaze se grafiti vlastitih imena,
obrastao mahovinom i liajevima, orijentiran u pravcu zapad istok,
o dimenzije steka su: 224x128x77 cm,
o dimenzije postolja su: 285x154x5cm.
Na istonoj eonoj strani nalazi se motiv rozete sa drkom. Ukras je raen tehnikom
udubljivanja (Sl. 5.).

205
 Batina sjeveroistone Bosne VIII

Sl. 5. Steak br. 12 motiv rozete i tapa

206
 Batina sjeveroistone Bosne VIII

Steak br. 17. sanduk sa ukrasom, nagnut na junu bonu stranu i utonuo, obrastao liajevima i
mahovinom, orijentiran u pravcu zapad istok,
o dimenzije steka su: 195x100x44 cm.
Na njegovoj gornjoj povrini po rubovima sve etiri strane, kao okvir, prua se tordirana
vrpca traka (Sl. 6.).

Sl. 6. Steak br. 17 motiv tordirane vrpce

Saetak rada;
Na podruju optine ekovii do 1980. godine registrovan je 31 lokalitet, sa ukupno 929
steaka.9 Nekropola sa stecima Trnovo 1 sadri 28 steaka. Smjetena je na travnatoj kosi iznad
zaseoka Gliii. Na nekropoli su zastupljeni steci u formi sanduka i sljemenjaka, koji su fino
klesani i sa relativno velikim dimenzijama. Poloeni su od sjevera ka jugu, a orijentirani su u
pravcu zapad istok. Na njima su zastupljeni motivi ma, reljefna ispupenja (plastina rebra),
rozeta sa drkom i traka. Na osnovu zastupljenih formi steaka i njihovih ukrasa, nadgrobnici se
mogu datirati u kasni srednji vijek (XIV stoljee).

9
Grupa autora, Prostorni plan Bosne i Hercegovine, faza b valorizacija, prirodne i kulturno-historijske vrijednosti,
Institut za arhitekturu, urbanizam i prostorno planiranje Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu i Urbanistiki zavod za
Bosnu i Hercegovinu Sarajevo, Sarajevo 1980. str. 51.

207
 Batina sjeveroistone Bosne VIII

Koriena literatura

1971. Belagi, efik. Steci, kataloko-topografski pregled, Sarajevo: Veselin Maslea,

1971.
1980. Grupa autora, Prostorni plan Bosne i Hercegovine, faza b valorizacija, prirodne
i kulturno-historijske vrijednosti, Institut za arhitekturu, urbanizam i prostorno
planiranje Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu i Urbanistiki zavod za Bosnu i
Hercegovinu Sarajevo, Srajevo 1980.

http://www.putevirs.com/mapa.html
Topografska karta ekovii (094-2-3), R 1: 25 000
http://namjesnistvozvornicko.org/index.php/tisca
www.google earth.com
GPS Magellan professional

208