-rAaabtZuin

..... ,

_ljlustala
xna

Y,a!l.an :
.ttm.ti elti
 Bu kitap, 'l.'rkiye'de ilk defa ses kayt cihaz
lariyle hazrlanmtr. Mellifinden yazl mm:a
fa.kat alnmadka ksmen veya tamamen tercme
ve iktibas edilemez.
:\Iakb le Atadan ' so rt-sni
 Bu k'tap, bir roman dei}il ... Bir tarih deil ...
Belki muazzam A.f(]Jfrk tarihinin bir tek sayfas ...
A.tatrk'e yakn olanlar, o Byk lnsan'la be
mber alanlar, onun iin ok eyler dediler .. .
rilzlerce makale, ciltlerle kitaplar yazdlar .. .
Bu kk kitap da onlardan biri . .. Fakat on
lardan ayrlan bir taraf var: Bu kitapta konuan
insan, A. tatrk'n mesai arkadalarndan biri de
il . . . Bu kitapta sesini duydui}nuz insan, A.ta
tiirk'n kz kardei .. . O'nunla ayn at altnda
bym, ayn havay teneffs etmi, sevincini,
ne'esini, zntsiinii z bir kard-e ola.rak payla-
111 . bir insan ...
Bakalarn.n gzyle Atatrk, ok yazld . . .
Bakalm kzkarde'.nin gzyle Atatrk nasl'!

Ankara, 29 Ekim 1959 emsi BELLi

 Bn kitap ite byle hazrland. Bir tarafta -san
lalya iizl'l'indP- ses kayt cihaz . . . Yatakta Makbu
e Ata<lan . .. Ve onun yanbanda tarihi hatralar
esbit alan emsi Belli.
Bu Rportaj
iin
Ve
asl yapld ?

T A T R K hakknda imdiye kadar ya

A zlanlar ve sylenilenler, bir araya getiril

se belki hakikaten muazzam bir ktphaneyi
dolduracak kadar byk hacimde bir neriyatla
karlarz.
Gn getike bu neriyat, daha fazla oala
cak ve o BYK NSAN, gzmzde daha da b
yyecektir . . . . Yalnz Trk Tarihinin deil fakat
btn insanln kaderini deitiren bir fani nin
hayat, yaay, eitli cephelerine bal eitli hu
susiyetleri hakknda bilgi sahibi olmak, bilhassa bu
gnkii nesil iin nasl byk bir ihtiyasa yarnki
nesil iin de o derece lzumlu olacaktr.
12

Makbftle Atadan 'la grmee karar verdiim za

man, suyun menbana yaklaan bir insann heyecan
ve hazz iinde id'im.

Sayn Atada;:, Atatrk'f dnya yznde

mevcut son ve tek akrabas idi . .. Ona en yakn olan
bir kimsenin anlataca eylerin ehemmiyeti b
ykt .. . Bu ehemmiyet, kymetini hakikate ve Ata
trk 'e yakm bir baka faninin kan ve kader birli
inden alyordu.

Byk lnn ocukluu, genlii, delikanl

l, askerlii, hul8.sa hayatnn birok safhalar bu
hatralarn nda daha ok aydnlanabilirdi. Bun
larn hibiri mmkn olmasa bile kzkardehin g
zyle aabeyisi MUSTAFA KEMAL 'i tanmak ge
ne ayr bir deer tard.

Sayn l\fakbfle Atadan' ziyarete giderken, yal

nz bir gazeteci, bir rportaj muharriri olarak ha
reket edilemezdi. Anlataca herey yarn 'a intikal
edecekti... Her hatra Atatrk 'n tarihini yaza
cak olan yarn-;. mellifine belki de malzeme ola
cakt. Bu itibarla ok dikkatli olmak lazmd. . .
Gemi gnlerin tarihi vakalarn tesbit ederken
gelecek gnlerin endiesini gzden uzak tutmamak
gerekiyordu ...

Makbfle Atadan 'n anlattklarn yalnz kale

mimle tesbit etmei kafi bulmadm... Herhangi bir
yeri yanl not edebilirdim .. Yahut yazlarm ha
zrlarken not ettiim bir hatray sehven ihmal e
debilirdim. Hatta Atatrk 'le sathi derecede yakn
lk peydah ettii halde onun en yakn gibi grnen
baz kimseler tarafndan mlakatn shhatine sadk
kalmadm iddia edilebilirdi.
 13

Btn bu ihtimalleri dikkate aldm iindir

ki Trkiye 'de belki ilk <kfa, kalemsiz katsz bir
rportaj yaptm ...
Anadolu seyahatlerinde yanmda tadn ses
makinesini byle bir mlakat iin kafi buldum . . .
V e sayn Makbule Atadan 'n ilk kelimesinden son
kelimesine kadar btn mlakatmz sesli olarak
makinenin eritlerine tesbit ettim ...
Sizin bu satrlardan sonra okuyacanz notlar,
evimde ses makinesini altrarak kada geirdi
im hatralarn ayndr. Aslna sadk kalmak iin
anlatlanlara kendimden hibir ey ilave etmediim
gibi, ifade ve uslu bu da aynen muhafaza ettim ...
 ATATRK'n
ocukluk Gnleri
Makbfile Atadan hastalfudan evvel
 Makbule Atadan Ziyare t

955 ylm ilk yaz gnleriydi. Atatrk 'n dn

ya yzndeki son ve tek akrabas, kzkardei
Makbule Atadan, rahatszd ...
Hastal kanserdi. .. Ankara Giilhane Hasta
esinin geni ve ferah bir dairesinde tedavi edi
ordu.
Daha evvel Reisicumhurumuz Celal Bayar 'm
eliyat srasnda istirahatine tahsis edilen bu g
dairein pencerelerinden Ankara Kalesi ve A
Kabir, btn azametiyle grnyordu ...
Rahmetli Makbiile Atadan ' ilk ziyaretimde o,
geni pencerelerin nndeki karyolada yatyor
... Odann ortasnda yuvarlak bir masa ve bu
20

masann zerinde Reisicumhurumuz tarafndan her

gi.in muntazaman gnderttirilen iri ve krmz ka
ranfiller vard. ..
l\lakbule Hanm, yatt karyolasnda o kadar
e 'eli ve shhatli grnyordu ki, insan hastal
bu din kadna yaktramyordu bile . . .
Kendisiyle olan konumalarmz nce ses na
kinasna kaydetmek istediim iin birka adet man
yetik eritle diktafonu beraberimde almay ihmal
etmemitim .. .
Ses makinasn kk bir komodinin zerine
yerletirdim. Mikrofonu Makbule Atadan 'a uzat
tm .. .
Gzlerinin ndan, profiline kadar Atatrk'
ten birok anatomik zellikler muhafaza eden l\Iak
bule Atadan, baklarn pencereden darya, Ant
Kabir 'in bulunduu tepeye evirdi . . . Uzun uznn
bakt ....
- Ne anlataym, bilmem ki ... dedi. Atati.irk'e
ait okadar ok ey var ve bunlarn hepsi o kadar
uzun ki, hangisini anlatsam bitmez ...
- Zarar yok, dedim, siz istediinizi anlatn.
Bugn bitmezse yarn, brs gn yine gelirim ...
Sizi yormazsam istediiniz kadar dinlerim. . .
Yatanda biraz doruldu ... Blinh arkasna
bir yastk ald. Elindeki mikrofonu dudaklarma
biraz daha yaklatrarak :
- Evvela eski gnlerden balyaym, dedi. A
tatrk 'ii yaratan yuvann kuruluundan bahsede
lim, ister misiniz ?
- Elbette ! . .. Sizi dinliyorum .. .
 21

ATATRK 'N ANXES LE BABASI

NASIL EVIJEND!

- Byk pederim ve byk validem, Selanik 'e

bir saat mesafedeki Langaza 'da otururlarm. .. O-
rada mallar ve iftlikleri varm . . . Annem Zii-
beyde hanm, bu iftlikte bym .. . O zaman g-
zel bir genkzm . . .
Bir gn yorgan kaplarken annemin dizine yor
gan inesi batm. . . neyi kartmak iin hemen
bir arabaya koyup Selanik 'c getirmil<>r. . . Dokto
mdahalesiyle annemin dizine batan ine karl
m . . . karlm ama Selanik 'in havasn beenen
annem, iftlie dnmek istememi .. .
Bu sralarda Seliinik 'te bulunan ve henz be
kar bir erkek olan babam, evlenecei kz aramak
la megulm . . . Bize naklettiklerine gre babam,
annemi ahsen tanmadan evvel onu ryasnda
grm . . . te bu sralarda garip bir tesadf ba
bam, ryasnda grd genkzla karlatrm . . .
Babam, annemi ok, pek ok beenmi . . . Zaten ev
lenmek niyetinde olduu iin derhal ailesinden is
temi... stemi ama. . . veren kim T
Byk validem, bir hayli mukavemet gster
mi :
- Vermem !. . . demi, benim evlendirecek k
zm yok !
Israr etmiler.. . rica etmiler. . . Nihayet byk
vaH-dem biraz yumuam . . .
- SrmaJ kaftan isterim, srmal foti ist:>
rin !. . unu isterim, bunu isterim, demi durmu.
.

Ozaman babamn maa sadece altn lira . ..

:Bnkadarck para ile mstakbel kaynvalidesinin ar
zrnrnna cevap veremiyeceii anlyan rahmetli La-
22

bam, ii baka ekilde halletmek arelerini diin

m... Annemin vey kardeini bularak kendisic
yardm etmesini rica etmi ... vey daym, ne yap
msa yapm, byiik validemin de, annemi11 de gn
ln raz etmi .. .
Annem Zbeyde Hanmla babam Ali Rza E
fendi, ite bu artlar iinde ve bukadar engellerden
sonra evlenebilmiler ...

BEN ASKER OI.A CAGIM; OMUZFMDA

BASMA 'l'OPU TAIYAMAM! . ..

Annemle babamn ilk evlilik yllar ok nes '

ut gemi .. . Validemin drt tane nur topu gibi o
cuu olmu ... Biri Mustafa . . . Biri Fatma . . . Biri
Ahmet . .. Dieri de mer.. .
Hepsi lmler . .. Yalnz Mustafa kalm ...
Drtbuuk yana kadar btn sevgi ve ihtimamn
annem, Mustafa zerine toplam.. . Fakat dier
ocuklarnn lmnn acsn da bir trl unu
tamam . . .
Babam, tam iki sene Aabeyim Mustafa 'nn e
linden tutarak onu mektebe gtrp getirmi . ..
te bu sralarda amansz bir hastalk yuvamzn sa
adetini birdenbire bozuvermi ... Rahmetli pederim
Ali Rza Efendi barsak veremine yakalanm ...
'fan sene ekmi. .. te bu sene iinde ben
dnyaya gelmiim. . . Daha sonl'fl da hemirem a
ciye domu .. .
Babam vefat ettii zaman kzkardeim ::\'ad
ye, krk gi.lnlk bir bebekmi ...
*
* *

B abamn li.lm ailemizi ok sarsm ... AunP

min Ali Rza Efendi ile eYle111nesini temin eden da-
 23

nn bu yaziyet karsnda :
- Bu izdivaca ve bu neticeye madem ki ben
sebep oldum, demi, size bakmaya da mecburum . . .
Annem, her ay daymn eline birka altn lira
verir, davu da bu para ile evimizin btn ihtiya-
larn temine alrm . . . Perian deiliz . . . Fakat
mahzun ve nkedderiz .. .
Annem her sofraya oturuunda lokmalar bo
aznda dmlenirmi.
- Xerde benim kocam? diye haykrrm ...
Xercle benim saltanatm? Nerde saadetim, s<'vincim,
halayklarm . .. Xerede t

Bizi, dayn bytm. . .

Aabeyim mlkiye mektebine girdii zaman
hocas haksz yere bir gn kk Mustafa 'nn kula
n ekmi ... lte O 'nun askeri bir mektebe gir
mek hevesinin ilk balang noktas bu hadiseyle
balar ...
Hocasna ierleyen kk Mustafa eve geli
g@lmez doru annesinin anma komu
- Anneciim !. .. Anneciim!. . .
- Gel l\fustafa, buradaym!
- Bugn mektepte kulam ektiler!
- Kim ekti evladm!
- Hocam ekti!. . . Hem bilemrzsin anneciim
okadar acd ki!. ..
- eksin evladn, o senin hocandr !
- Ama benim kabahatim yoktu ! . .. Hakszd
hocam . . . Ben artk o mektebe gitmiyeceim . . . Beni
askeri mektebe yerletirin... Ben asker olmak isti
yorum! .. .

Annem, aabeyimi teselliye almsa da kar

... .
- '

etmemi... Tam drt gn drt gece evden dar

kmam aabeyim... Nihayet annem onu dizinin
dibine oturtmu ...
- Mustafa ! demi, ticaretle uramak, bir tc-
car olmak istemez misin?
- Hayr !
- Niin evladm, bak baban da bir tccard !
- Ben omuzumda basma toplar tayamam!
Ben asker olacam ! ...
*
* *

kardetik.. .
Ben... Naciye . . . Aabeyim . . .
Oyun oynardk . . . Ceviz oyunu, saklamba o-
yunu ve daha birok oyunlar oynardk . .. Aabeyim
ok hareketli bir ocuktu ... Benimle alay eder, Na
ciye ile akalar, eit eit muziplikler yapard ...
Bir gece, iftlikten bir tepsi yourt geldi ... Na
ciye ile biz, yourdun nefasetine dayanamyarak
tabaklara konulmasn beklemeden tepsinin zerin
den yalamaya baladk . .. Aabeyim yourdu par
makladmz grnce Naciye 'ye yle seslendi :
- Sen ablana syle de, diliyle yalasn your
du ! . ..
O, bu .szyle beni aypladn anlatyordu . . .
Kak dururken elle yourt yenir m i demek isti
yordu ... Ben aldrmamm . .. Ar ar yerinden
kalkt... Yanma yaklat . . . Bir anda Naciye ile
birlikte zerime ullandlar . . . Beni kzdrmak ve
alatmak istiyorlard ... Salarmdan yapp ba
m yourt tepsisinin iine batrdlar . . . Azm, g
zm yourt iinde maskaraya dnmtm . .. O bir
tarafa ekilmi kahkahalarla glyordu ...
 25

Makbule Atadan, bu hatrasn naklettikten

sonra sustu . .. Gzleri yllarn altnda kalan ok
eski gnlerin aclariyle dolmutu . . . Farknda olma
dan kendisini uzaklara, ok uzaklara srkleni
tim. . . Her biri birer deer olan t arihi hatralar
tesbit etmek iin de olsa hasta bir insan bukadar
zmeye hakkm yoktu . ..
Islak gzlerini bana evirdi :
- emsi, benim paa evladm, dedi, o gnle
rin btn heyecann u anda bilsen nekadar derin
den hissediyorum! ...
- Af buyurun hanmefendi, dedim, sizi ha-
kikaten zdm ... Bugnlk bukadar yeter ... Tarihi
konumamza baka zaman devam ederiz . . .
Elini uzatt . . .
- Hayr ! Hayr paacm, dedi. Bilakis ko
numak ihtiyac ile doluyum . .. Bazan zlmek bile
insan iin tatl bir ihtiya oluyor . . .
Ve . . . Bir mddet uzun uzun dndkten son
ra devam etti :
- ok sertti Aabeyim!. .. Ben itaatkar oldu
um iin benimle pek kavga etmezdi ocukluunda ..
!\e dese boyun eerek kabul ederdim ...
- Mendil ileme ! . .. derdi.
- Peki Aabeyciim ! .. .
- Kitap okuma !
- Peki !..
- Sokaa kna !
- Peki! ...
- Pencereden bakma!
- Peki !. ..
- Komu kz ile grme ! ...
- Peki ! . ..
Evin esiri ben. .. Ne sylerse peki ... Fakat Na-
26

ciye yle deildi .. . Acar bir kzd .. . Onunla kavga

ederdi ... Bakardm ki horoz gibi kapmlar . ..
Szn burasnda Makbule Atadan yine sus
tu ... O gnleri yeniden yayormu gibiydi . . . Ant
Kabir 'in muazzam stunlarndan Selanik 'teki evin
kapsna doru uzanan yoldan bir geriye dn
balamt. Hatralarnn zincirine tutunarak ya
va yava gemi gnlere doru srklenen Mak
bule Hanmn iindeki heyecan selini zedelememeye
alarak :
- Hanmefendi, dedim, Atatrk, ocukluun
da oyuncaa dkn myd? En ok nelerle mc
gnl olurdu?

IUSTAJ<-.A KEMAL'N EL1XDE

PATLAYAN TABANCA

Aabeyim her eit oyuncaa dknd ...

Size bilmem ki hangisini anlatsam .. . Onunla gern
ocukluk gnlerimize ait btn hatralar u anda
gzlrrime hcum ediyor. . .
Eline b i r tahta paras alr, gelirdi yanma .. .
Bana Makb1le demezdi, Makbu derdi . ..
- Makbu, tut bakalm u t ahtay !
- Ne olacak V
- Sana ne 1 Sen tut bakalm !
Ben tutmak istemezdim . . .
- Ne var, n e yapacaksn aabey? derdim.
- Tambura yapacam, fazla konuma da h
bakalm!. . .
aresiz tutardm . . . Gcr gcr keser, teller ta
kar, tambura yapar, sonra da karma geer a
lard... Fakat en ok ata ve silfha kar hevesi var
d ... Hi unutmam ... Yine bir gn beni ard :
 27

- Yanma gel Makbu ! . ..

Gittim. . . Elinde kocaman bir <'ski zaman ta
bancas . . .
- Yine ne var aabeyciim ?
- yle yanma gel, lver temizliyeceim, sen
de bana yardm edeceksin ! .. .
Karsna getim . .. O elindeki lveri temizle
meye balad . .. Ne yapt, nasletti, bilmiyorum . . .
Birden korkun bir ses duydum .. . Karanlk bir du
man kaplad her taraf ...Annem korku ve heyecan
iinde :
- Ey,ah ! . . . Kardeini ldrdn llustafa ! . . .
diye feryad etnee balad. . . Ben, duman ekilene
kadar :
- Aabeyim ld !. .. diye alamaa baladm.
Tabancann duman kalknca baktk ki ne ona, ne
de bana birey olmu . . . kimiz de saz . . .
*
* *

Askeri mektebe devam ederken ata heves sar

mt . . . Gzel bir tav vard . . . Mektebe daymla be
l'"aber atla giderdi ... Her Cuma gfii annemi, Xa-
ciye 'yi ve beni grmeye gelirdi . . .

Yine bir Cuma dnyd . . .

Atn eyerini vurdu . . . Gemi takt. . . Yola k

maa hazrlanyordu .. . Yanna sokuldum
- Aabey ,dedim.
- Ne varT
l\lektebe mi gidiyorsun?
- Evet !
- Beni de alsana atn terkisine !
- Olmaz ! . ..
- Ne olursun T
- Olnaaaz!
28

Ne var saki ben de geleyim seninle bera-

bed
Olmaz dedik ya, hadi dn bakalm geriye !..
Atna bindi, gitti ...
n ad olsun diye ben de arkasna. takldm ... Fa
kat yaya yrdm iin yetiemiyordum. . . Bir
hendein kenarna gelmitim. . . Atlamak istedim.
Ayam kayd. Dtm. O esnada nereden peydah
olduklarn anlayamadm bir sr kpek stme
hcum etmez mi!
Benden bir hayli ilerde bulunan aabeyim k
peklerin sesini, benim feryadm duyar duymaz a
tn dizginlerini evirdi.. . Drtnala koturarak ba
na yetiti... Biraz ge kalsa belki de kpekler beni
p a ralyacaklard . . .

OCUK MUSTAFA KEMAL YALNIZ

FAREDEN KORKUYORDU

Evde kendisine hususi bir oda ayrmtk ...

Cuma tatillerini ekseri bu odada geirirdi. . . Aske
ri mektebe ilk kaydolduu zamanlar bu odada yal
nz bana yatmaktan rkerdi . .. ocuk Mustafa Ke
mal yalnz fareden korkard. . .
O dasr;.daki masasnn zerinde ders alt
zamanlar kullanmas iin bir gaz lambas vard. ..
Gzleri mavi olduu iin bozulmasn diye bu lamba
nn stne mavi bir kat geirmiti . . .
Bir gn Naciye, muziplik olsun diye :
- Aabey, demi, senin yattn odada fare
var!. . .
- Doru syle kz! . . .
- nan k i doru, gzlerimle grdm ... Byk-
lar var kocaman kocaman ... Gzleri var fldr fl-
 29

dr ... Demin bir tanesi yattn karyolann dibinde

dolayordu .. .
Naciye'nin bu yalanna inanan Aabeyim, ko
arak annemin yanna gitti.
- Anneciim, o odada ben artk yatmyaca-
n !
- Niin?
- Fare varm orada !
- Kim syledi ?
- Naciye syledi, hem gzleriyle grm .. .
- Yala'l sylemi Naciye, sen bakma ona!
- Yalan olur mu anneciim, kocaman koca-
man byklarm bile grm Naciye ... Ben yatmam
artk o odada!... Ya kulam fare srrsa . . .
Aabeyimin yetimesinde byk hissesi olan
rahmetlik annem kalarn att :
- Bu szleri bir daha duymyaym, dedi, sen
asker olacaksm ! . .. Asker korkar m hi?
Anadolu'ya Getii Gnler
MiW Mcadelede Anadolu balk Ata'y bekliyor
Onu Asacaklard

Aabeyimin en heyecanl ve hareketli gnleri,

Anadolu 'ya geecei sralardr . . .
or rkek ve dikkatliydi ozaman . . .
Bir taraftan almalarna devam ederken di
er taraftan kendisi hakknda Osmanl hkumeti
nin ittihaz ettii kararlar, gn gnne istihbar
ediyordu . . . Kendisine yardm eden arkadalarnn
getirdii bu haberler zerine gereken tedbirleri al
maktan <la geri kalmyordu . . .
Bir gn bizi ard :
-Dikkatli olun, dedi. Benim hakkmda duya
canz en basit bir havadisi bile zaman kaybetme-
36

den bana ulatrmanz istiyorum . . . Ehemmiyetsiz

de olsa benim haberim olmal hereyden . . .
te o sralarda bir gn b ir aile ziyareti yap
mtm tandklarmn birine . . . Gittiim evin salo
nu kalabalkt. . . Dier misafirlerin ou beni tan
myordu ... Bir aralk kapdan ieri bir bey girdi. . .
Bu, orada bulunan ve beni tanmayan bir ailenin
damadyd . ..
Benim varlm bir an iin unuttular . . . Orta
yal bir hanm, damat beye dnerek
- Ne haber f dedi.
- Vaziyet iyi gsteriyor !
- O 'nu asacaklarm, yle mi?
Gen damat :
- Zannederim! dedi.
Bir ya,l kadn, (bu kadnn kocas saraya men
suptu) fslt halinde sze kart :
- Aman evladm, siz asmaz iseniz o sizi asa
caktr ! . . .
Bu muhavereyi ben hi duymam gibi davran
dm . . . Eve gelir gelmez heyecanla aabeyimin ya
nna kotum. Olan biteni btii teferruat ile kendi
sie anlattm.
- zlme Makbu ! dedi. Onlar gayelerinde
muvaffak olamyacaklar !. ..
*
* *

Bana bir tabanca vermiti . . .

- Dikkatli ol !. . . diyordu. Ben uyurken veya
istirahat halindeyken kapda pheli bir kalabalk
birikirse derhal bana haber ver . . . eri girmek is
terlerse hemen ate edersin !. .. leceksin, fakat yine
kapy amyacak, ieri kimseyi sokmyacaksn ! . . .
 37

te byle birok korkulu ve heyecanl giinl<:>r

ge,:irdikten sonra bir akam aabeyim Mustafa Ke
mal 'in Anadolu 'ya gemek zere olduunu haber
aldk . . .
Aabeyim, tekmil arkadana ve<la .ederken
yle diyordu :
- Bu geceyi, annem ve kardeimle geirece
im sabaha kadar! Sizi tekrar ziyarete gelC'miyece
in iin kusura bakmayn ! . . . imdi hephize veda
etmi olaym!. . .
Arkadalar gittikten sonra beni ard :
- Makbu, dedi, annemin karyolasnn kar
sna yer sofras yap. Bu gece sizinle biraz dertk
mek istiyorum ...
- Mhim birey mi var aabeyciim Y
- Yarn gideceim !
- Xereye!
- Gidec.eim ite, nereye oldumu sorma...
Hayat bu . . . Belki lrm, gelemem . . . Size syliye
ceklerim var bu akam . . .
Ben zgn ve akndm . . . Muammalar imde
boealyordum. .. Fakat nereye gideceini bilmesem
bile gittiim yolun bir mcadele yolu olduunu tah
min etmekte glk ekmiyordum . ..
Annemin karyolasmm karsma yer sofras ha
zrladk... Minderleri, yastklar yerletirdik... A
abE'yim, annemin karsma geti. ok dnce
liydi . . .
- Anneciim, dedi. Ben gidiyorum!. .. Bura-
lar da Selanik gibi olmak ihtimali vardr . . . Ben
gittikten sonra yanlp da sokaa kmayn . . . Be-
nim iim mhim . . . Bu ite nuvafak olabilmem iin
huzuru kalble almam lazm ... Beni merak ve eu-
38

diede brakmayn ... Giderken gozum arkada k?l

masn ! Elimi, ayam balamayn ! Memleket iin
alrken sizden yana bir zntye dar olmak
istemem . . .
Annem, heyecandan dp bayld. . . Doktor
Rasim Ferid Beyi au:dk . . . O ila, bu ila derken
annem biraz kendisine geldi .. .
O gece sabaha kadar uyumadk . . . Konutuk . ..
Dertletik . . .
Ertesi gn, araba kapya dayand . .. Annemle
aabeyimin birbirlerine vedalar ok hazin oldu . . .
Sarldlar ... ptler . . . O, annemin ellerini tekrar
tekrar dudaklarna gtrd . . . Annem, aabeyimin
boynuna sarld .. .
Aaya - kendisini teyi etmek zere - arkada
lar gelmiti ... Adetimiz mucibince alt katta erkek
ler olduu iin ben aa inmedim... Aabeyim,
merdivenin banda durdu. . . Gzlerini gzlerime
dikti . .. Belki dakikalarca konumadan birbirimize
baktk . . .
Ben olanlar ve olacaklar dnecek halde de-
ildim . . .
- Niin konumuyorsun Makbu 1 dedi.
Nemli gzlerimi ona evirdim :
- Aabeyciim, dedim. Ne konuaym L. Mu
harebeye giderdin bilirdim . . . Terfian giderdin bi
lirdim ... Bir vazife ile giderdin, bilirdim . . . Fakat
bugn ne iin gidiyorsun? . . . Nereye gidiyorsun f . . .
Benim aklm durdu bu gidie !
- Evet Makbu, dedi. Merak etme bunu da bi
l irsin inaallah ! . ..
Beni barna bast . . . Veda etti . . . Merdivenleri
atlayarak aa indi . . .
 39

O, biraz sonra arkadalarnn refakatinde ara

asna binip kapdan uzaklat zaman, biz pence
lere ylm, gzya dkyorduk . ..
Bizi ge-e annem teselli ett i . . . Sert baklarn
ana evirerek :
- Sen asker kardeisin, dedi. Ayp, alanr m
i askerin ardndan ! ... zntn kimseye belli et
l<' .. . Misafirlere erbet ez . . . Memleketi iin gide11
sa lse bile ardndan alanmaz! .. .

((SAMSUN"A IKTJM, MERAK ETMEY::\!

Tam gn gece telefonumuz almad . . .

Halbuki aabeyim evde iken sk sk telefon a
rd.. Onunla beraber alan arkadalar Musta
a Kemal 'in tevkifi iin yaplan hazrlklar mun
aman takip ediyorlar ve gizlice telefon ederek
ildiriyorlard. . . O, ayrlnca bizi tam gn kim
aramad. ..

gf1 sonra telgrafn aldk :

Sa.nsu n 'a ktm, shhatteyim, merak etme-

111 - .llustafa Kemal

zntmzn yerini cokun bir sevin doldur

aya balad- Aabeyim, sa salim Anadolu 'ya
kmaa muvaffak olmutu . . . Fakat akbetin ne o
can bilmiyorduk...
Telefonumuz gene sk sk almaya balad . . .
rtk telefonun zilinde bile bir mjde sevinci var

. . . Aabeyimin Samsun 'a ayak bastn bizim

ibi haber alan arkadalar Gznii. z aydn olsun
iyorlard . . .
 '4.0

Gidi o gidi . . .
Aabeyim sekiz sene kayboldu . . .
Arada srada onun yaknlardan birisi geliyor,
ke11disi namna hatrmz soruyor, gidiyordu .. .
Mevcut parasn giderken bankaya yatrmt. . .

Bn para, benim, annemin ve kendisinin mhr ile

ekilebiliyordu .. . Bize gnderdii mektuplarda :
- Sakn darlk ekmeyin, diyordu. Bankadaki
paralar harcayn . .. Yetimezse evdeki hallar sa
tn . .. Skntda kalmayn! . . .
Biz, hazan benim, hazan annemin mhrii ile
bankadaki paray ekiyor ve kimseye muhta olma
dan idare ediyorduk .. .
Tam sekiz sene aabeyimi gremedik .. . Bu se
kiz sene bize o kadar uzun geldi ki, anlatamam . . .
Bu sekiz yllk hayatn hikayesini anlatmak iin bir
insan mr bile kafi gelmez . ..
Mustafa Kemal, Anadolu.ya getii zaman biz
tarassut altndaydk. Zaten aabeyimin talimat gC'
reince biz de hibir yere kmadk . . . Eve kapanp
kaldk . . . Aabeyimin stanbul 'daki adamlar aras
ra bizi ziyarete gelirlerdi, hepsi okadar... Bunun
dnda misafirlie bile gitmedik .. .
Bir gn kap alnd . . .
Penceredc>n baktm . . . Tanmadm kimseler . . .
Amadm kapy . . . Gene alnd. . . Bu sefer aa
indim . . . 'fam onsekiz kiilik bir kalabalk . . . Osman
l hkumetinin adamlar . . .
Kapnn dna ktm :
- Ne var, ne istiyorsunuz! dedim.
- Evi arayacaz! dediler.
- Kimin evini aryacaksnz !
- Sizin evinizi, Mustafa Kemal 'in evini!
 41

Kzdm :
- Cann, bizim eYimizi ne hakla aryor:rnnuz !
Xe hakla basyorsunuz? ... Annem hasta. nzllii ...
lm ya1amda ... Ben yalnz bir kiiim ...
- Hayr, arl'az, 111P<'buruz ! . . . dip snr
ettiler.
Kapm iiiine ;ktm...
()zamanlar gazetelerde Mustafa Kemal ahyhin
de birok yazlar ;kyordu ... Onun idamna ka
rar verilmiti... Her gazete, aabeyimi umumi ef
kara fena bir insan tantmakta iuleta birbiriyle ya
r ediyordu ... Biitiin bu neriyat saraym direktifi
ile yaplyordu ... Birden bunlar aklma grldi... Bii
ytik bir cesaretle onlarn gzlninin iine bakarak :
- EYimizi basmaya hakknz yok yok! diye
haykrdm. Kendisini gazetelerde fena bir insa di
ye tanttnz birinin evini ne iin basyorsunuz! ...
Mademki aabeyim fena bir adam, neden o'.ildan bu
kadar ekmiyorsunuz!... Kendisine niin bukadar
ehemmiyet veriyorsunuz! ... Iluras benim evimdir..
Bu evin kapsndan bile ieri giremezsiniz!. . .

Kapdaki kalabalk kendi aralarnda istiarr e

derken yan taraftan birka kii peydah oldu ... Ya
nma yaklatlar... Ve kpnn aralnda fslt ha
linde :
- Korkmayn, dediler, biz .Mustafa. Kemal 'in
adamlaryz! ... Evi kimseye bastrtnayz ! Siz kap
y kapatp yukar kn...
Kalabaln iine aabeyimin adamlarnm da
szm olmasna ok sevindim... Bilhassa bizi ve e
vimizi bukadar dikkatle takip ve himaye etmeleri
beni ok gurnrlandrd...
42

Heyecanla yukar kotum . . . Kocama haber ver-

dim . . . O da izmelerini giydi . . . Yan odaya geti ...
Bu defa annemin yanma gittim . . .
- Anneciim, dedim, endie etme!. . . .Aabeyi
min adamlar da etrafta dolayorlar ... Hibir ey
yapamaz kimse . ..
Tekrar aa indiim zaman kapdaki kalaba
ln oktan dalm olduunu grdm ...

YJLJJARDAN SONRA EVNE DND

Aradan sekiz sene gemiti . . .

Aclarla, zftlerle, skntlarla dolu sekiz
sene . . .
Byk aabeyim, gayesinde muvaffak olmu
tu . .. stanbul 'a geleceini haber aldmz zaman
sevincimize payan yoktu . . .
On gn on gece hazrlk yaptk . . . Her taraf
sildik, sprdk . . . Ykadk, temizledik . . . Odasn
daki ('yalar teker teker gzden geirdik. . . Onun
ok sevdii yemekleri yaptk. .. Gzmze uykn gir
medi gnlerce . . .
Sekiz senelik bir ayrlktan ve zaferden sonra
Aabeyimin dn bizi sevinten deliye evirmi
ti adeta . .. Ah!. .. O gn ... O gzel ve n:es 'ut gn
u anda bile hatrladka iimde ok derin bir sz
hissediyorum! ...

:Makbule Atadan, cmlesini bitirirken gzleri

yaarmt . .. Ban avular arasna ald . . . Gayri
ihtiyari srklenmi olduu o eski hatralarm has
ret ve heyecan iinde sarsla sarsla alamaya ba
lad . ..
 43

O gnk mlakatmz kafi olduuna kanaat

getirdim . . . Ona acsn unutturmak iin mevzuu de-
itirdim ... Fakat biiyk lnn hemiresini teskh
etmek mmkn deildi . . .
Gzlerinden yuvarlanm yalar yanaklarn s
latrken, odann duvarlarna akam karanl k
mt . . .
Ant-Kabir'in stnde bayrak rengi akam bu
lutlar dolayordu ...

ATATRK NN EVI.ENMED f

Makbule Atadan ' ertesi gnk ziyaretimde o-

nu biraz daha ne 'eli, biraz daha shhatli buldum . . .
Odas yine herzamanki gibi ziyaretilerle doluydu . . .
San 'atkar Alaetti Yavaa, birka gen dok
tor, Sabiha Gken ve baz tanmadm kimseler
vard . . .
Biraz oturduktan sonra Halil Nuri Yurdakul
geldi.. . l\Iilli mcadele sralarndaki hizmetleriyle
kendisini tarih sayfalarndan t andmz Yurdaknl,
hala onsekiz yamda bir delikanl enerjisi ile m
him iler peindeydi . .. Kurulmakta olan nklap
mzesi iin Atatrk'e ait hatralarn ve materyal
lerin toplanmas ile meguld . . .
O gf Makbfl Hanm d a adeta bir gen kz
tazelii iindeydi. . . zerine ipek bir roh d ambr
almt ... Trnaklarnn ojesi bile prl-prld . ..
Kapal odada skld iin konumak ve e 'E:'
lenek ihtiyaendavd. . . Misafirlerin bir ksm e
kildikten sonra yanmdaki ses makiasn bobinle
rini iaret ederek :
- Mzik yok mu! dedi. Camn biraz mzik is
tiyor!
...
 .
.. . -.. \
.
,..,
 47

Baz bobinlerin ba. tarafnda Anadolu gezile

rinde drlediim ky trkleri vard.
- Var, dedim, var ama hep Anadolu havalar,
ky mzii !. . .
- Olsun, dedi, daha iyi... Biraz dinlemek is
terim !
Makinenin tuuna bastn... Ky kzlarnn
trklerini Makbule Atada11 byk bir dikkatle
dinledi. . . ok mtehassis olduu belliydi ... Bobi
nin bir yerindeki davul-zurnav dinletirken adeta
heyecanland...
- Ah !. .. diye s geirdi.. . Atatrk sa ol
sayd da bunlar dinleseydi !... ok severdi bu ha
valar. .. Dayanamazd. .. Hemen kalkar, oyun ha
vasraa ayak uydurmak isterdi. . .
Mikrofonu taktm.. . Ses makinasn durdur
dum .... Ses kayt tuuna basarak mikrofonu yine
Makbule Hanma uzattm.. . O, yine aabeysi Mus
tafa Kemalle geen eski gnlerP dnmt . . .
- ok, pek ok severdi ky trklerini, diye
devam etti. Bazan ne 'eli olduu vakitler kendi ken
dine bu trkiileri sylerdi. .. Hi unutmam ... Za
bit olarak srgn edildii gnlerdi ... Sultan Ha
mid 'in elinden kurtularak binbir planla Seianik 'e
bir kaamak yapmt ... Eve geldii gn dudakla
mda yine byle bir ky trks vard . . . Havai,
uar bir ocuk gibiydi. .. O gn annem :
- Mustafa, dedi, seni evlendirelim artk ! . ..
Aabeyim bu teklif karsnda sustu. . . Biraz
dnd :
- Anneciim ,dedi, ben vatanmla evliyim ...
Baka bir izdiva yapmaya u anda niyetim yok . . .
Annem srar etti :
 - EvlAdm, paradan yana dncen varsa ben
vereceim . . . Altn sapl emsiye vereceim . . . Her
eyini ben temin edeceim... Gzm kapanmadan
evlen!. ..
- Anne! dedi O; mmkn deil bu . . . Buii n
<>vlenmeden daha mhim memleket ilerinin peh
deyim . . . Vatan varken insan kendini diirmez !. . .
Brak imdi u evlenme m>selesi ! . . .
te aabeyim b u idi... Memleketini hereye
tercih ederdi . . . Hatta harp yllarnda karsn, ai
lesini zleyen arkadalarna kzard . . .
Cephede kendisiyle alan arkadalar arasn
da karsna ve ocuklarna dknlk gst('renler o
lursa onlardan nefret edermi . . .
smini sylemiyeceim . . . Onunla beraber olan
mehur bir zat vard . . . Sk sk evinden haber ala
mad n, ailesini zlediini syleyen bu ahsa Ata
trk ilk sralarsa nasihat etmi :
- Bugn harptesin . . . Cephede diinecein
tek ey dman def etmektir. Karn ve ocuklar
nn ate hattnda ii yok!. . .
Buna ramen ailesine dknlnden vazge
meyen o zat iin nihayet aabeyim Enver Paa 'ya
telgraf ekmek zorunda kalm :
- Aln u adam, bir yere ataPmiliter yapn !
demi. . .
*

Makbule Hanmla konuurken hatrma bir su

al geldi.. . Atatrk birok iler yapmt. Acaba yap
t' inklaplardan hangisi, kendisi iin daha m
himdi . . . Daha deerliydi L. Bu husustaki merak
m hemiresine atm zaman diinmeye lfizun
grmeden u cevab verdi :
 49

- Hibirini dierine tercih etmiyordu . . . Daha

dorusu onlardan hibirini arzu ettii apta kabul
etmiyordu . . . Daha ok eyler yapmak, daha byk
inklaplar yaratmak niyetindeydi .. .
Atadan 'a bir sual daha sordum :
- Gzel san 'atlarla megul olur muydu? . . .
iir, musiki, resim gibi san 'at kollarna sempatisi
var myd Y
- Elbette . . . Kendisi bile talebeliinde iir yaz
nt... Gzel san 'atlara kar ok byk bir alaka
s vard. .. ki satr yaz yazabilen herhangi bir ha
nmn tepesine dikilir : ok gzel... ok gzel...
derdi. B u iltifat, o kimseye cesaret vermek, onu
. .

tevik etmek iin yapard...

San 'atkar, ok stn bir varlk olarak kabul
etmiti . . . Hatta - belki siz de bilirsiniz - bir konu
masnda yle demiti :

- Efendiler ! . .. Hepiniz mebus olabilirsiniz .. .

Vekil olabilirsiniz!. . . Hatta Reisicumhr olabilirsi
niz !. . . Fakat san 'atkar olamazsnz.. . Hayatlarn
byk bir san 'ata vakfeden bu ocuklar sevelim !..

ATATRK KA DEFA AGLADH

- Peki Makbule Hanm, ocukluk alarndan

sonraki gnlerde, yani Atatrk 'n genlik an
dan kp olgun bir asker olarak kurtulu hare
ketine balad devirlerden son gnne kadar hi
aladna ahit oldunuz mu Y

- Vallahi paacm (Makbftle hanm herhal

de az alkanlndan olacak, bana ekseri ya pa-
50

acnm, yahut da Paa olum diye hitap eder

di), Atatrk kolay kolay alamazd. .. Aabeyimi
alamas ok ard. . . En ac hadiseler bile onu
gzn yaartamazd... Annem ld zaman a
ladn hatrlyorum . .. O gnden sonra Atatrk'
aladn bilmiyorum . . . ok hisli bir insand am
iradesi de ok kuvvetliydi ... Her eyin iyiye dne
ceine midi vard. . . Hadiseler karsnda alama]
para etmezdi ki !. ..

- Peki hanmefendi, en sevinli ve zntli

gnlerini hatrlyor musunuz

Makbule Atadan, bu sualim karsnda bir nd

det sustu . .. Zihninin trnaklariyle hatralar yn
111 eeliyor gibiydi ...

ATATRK 'N EN SEVNL GN

- Biz Beikta'ta Akaretler'de oturuyorduk . .

Annem . .. Aabeyim... Bir de ben... O n alt tan
neferimiz, alt tane de evlatlmz vard...
Aabeyim odasnn tavanna kadar haritala
dizmi .. . Yemeden, imeden, gnlerce o haritalar
urat. .. Onlarn banda alp durdu...
- Nasl karacaz Almanlar ? . . . diye ker
di kendine syleniyordu.
Bir akam Ona koridorda rasladm ...
Kendisiyle konumaya imkan yok ... l\Iecnf
gibi. .. Zihni bu derece megul. ..
- Ne var gene aabeyciim? dedim.
Sesimi duymu, fakat ne sylediimi anlam
mt :
- Birey mi istiyorsun Makbu ? dedi.
 S. l

- Hayr ... Seni biraz zntl grdm de ...

- Yok birey !
- Yok olur mu aabey, yznden belli!
Szm dinlemedi bile . . . ekip gitti odasna . . .

Ben annemle beraber aabeyimin b u zntl

dini tahlile alrken odasndan sesini duyduk.
- Tamam! . ..
Diye haykrmt.. Ve sevinle koridora kt . . .
ok ne 'eliydi . . . Herhalde gnlerdenberi zihnini
oran bir eye hal aresi bulmu olmalyd . . . Yz
lyordu . . . Atatrk 'n o gn gzlerinde parlayan
vinci, hi unutamam!. . .
Yine bir gn bir baka sevincine ahit oldum . ..
nkar a 'daydk. .. Ktphanesine kapanm yine
llmmal bir alma iine gmlmt . . .
Beni bir aralk yanna ard . . .
- Makbu gelsene biraz! . . .
Gittim.
- Bana bir para yardm eder misin kardeim?
- Hayhay aabey, eer bir faydam dokuna-
ksa, memnuniyetle !
Eliyle raflardaki kitaplar gsterdi.
- u kitaplar teker teker yere indir ! . . .
- Peki aabeyciim
Ben bir taraftan gsterdii kitaplar indirir
n, o da baka bir raftaki kitaplar tetkik ediyor-
...

Btn tarih kitaplarn yere att . .. Sonra o ge

ge vakte kadar o kitaplarn iinde birey ara
. .. Odasndan kt zaman arad eyi bulmu
sanlara mahsus bir sevin iindeydi . . . Dudakla-
52

rnda tatl bir tebessm, gzlerinde mes'ut bir par

laklk vard . . .
- Peki Makbule Hanm, e n zgn ve mustarip
olduu gnleri de hatrlyor musunuz?
- Vallahi Paa evladm, Atatrk zntlerini
ve aclarn bize sylemezdi... Kafasn iletiyordu
o. . . Kimseden teselli ve yardm beklemiyordu ...
0, zntsn pek az belli ederdi.
Muhtelif Cepheleri
 57

ATATRK H AIK OLDU MU?

MakbUle Atadan'a bu suali sorarken yanmz

da yine -bir tanesi mebus- baz hanmlar vard. ..
Onlar da bir anda dikkat kesildiler.. . Byk bir
merakla gzlerini Makbule Atada11'a evirdiler :
Atatrk'n kzkardei bu sualime yle cevap
verdi :
- Delikanllk alarna ait duygularn bil
mem. . . Bize hi bir eyini belli etmezdi ... Kurtulu
hareketinden sonra, sizin sorduunuz manada kuv
vetli bir ak geirdiinden de haberdar deilim.
- Atatiirk 'e ak olan kadnlar var myd ?
Makbule Hanm, bu sualime gld ... Eliyle ha
vada bir yarm daire izdikten sonra :
- Pek ok, dedi. Bir tanesi Badat 'ta tanm
t aabeyimi .. . Kendisine kar nekadar ilgi gs
termise asker Mustafa Kemal de bu duyguya oka
dar bigane kalmt ... Vazifesi belki bunu icap et
tiriyordu ...
- Baka f
- Vallahi bakalar da vard ama bunlarn
isimlrrini tasrih etmek doru deil... (Ata'y ok
beenen ve seven Msrl bir prensesin Mustafa Ke
mal 'e imzalad hususi fotoraf bu kitabn 45 nci
sayfasndadr.)
Makbule Atadan ketumiyetinde haklyd .. . Fa
kat Atatrk gibi tarihe malolmu bir insann eit
li cephelerini renmeye almakta ben de hakly
dm ...
- Hanmefendi ,dedim. Neretmiyeceimi size
vadediyorum .. . Vadetmesen bile isimlerini tasrih
ederek bakalarnn hayat hususiyelerini tehir et-
58

meye elbette ki hakkm yok . . . Lutfen birka hatra

nz aklediniz . . . Emi nolun ki ifa edeceiniz isim
ler yalnz ses makinesinin eritlerinde kalacaktr . . .

Makbule Atadan mikrofonu dudaklarn yak

latrd ...
- Paacm, dedi. Aabeyim herzaman yle
derdi: Beni, ( . . . . . . . .. ) , mevkiin ve param iin sev-
mitir. ( ... . . . . .. ) da yalnz ben olduum iin sev-
mitir . . . Yani biri mevkiimi ve param, dieri de
hakikaten beni sevmitir... ))
Kendisine v.dettiim gibi sayn Atadan'n if
a ettii isimleri parantez iindeki noktalarla ge
mek zorunda kaldm iin okuyucularmdan zr
dilerim ...

BR MEKTUBUNDAN BR PARAGRAF

Makbule Hamn, Atatrk'n talyan Harbine

ait bir hatrasn da ylece nakletti :

- Onun birok hatralarn, notlarn ve mek

tuplarn kendisini seven dostlar benden aldlar . . .
Bilhassa talya11 Harbine ait birok mektuplar var
d . . . Bunlarn elden ktna herzaman zlrm ...
- Neye dairdi bu mektuplar1
- Kendisinin o harpte bana gelen birok en-
teresan vak'alar ihtiva ediyordu . . . u anda onlar
teker teker hatrlayamyorum ... Yalnz mektuplar
nn birinde yle bir paragraf olduunu h atrlyo
rum: u Araplarla batm dertte... Avu dolusu
para harcyoruz, ogn bizim saflarmzda arp
yorlar ... Ertesi gn bir de bakyorm, kar. tarafa
gemiler ... Bana ok zahmet veriyorlar. . .
 61

CESARET VE MD

Manen kuvvetliydi . . .
Cesaret ve midini kaybetmezdi . . .
Biz Beikta 'ta Akaretler 'de otururken, O,. a
nakkale Harbine gitmiti bir aralk . .. Bulgaristan '-
dan getirdii gzel bir kpei vard . . . Alp ismin
deki bu kpeini de beraberinde cepheye gtr
mt ...
Ozaman ok skntdayd . .. Bir insann mane-
viyatn bozacak herey mevcuttu . . . Asker az . . .
Top yok ... Tfek yok . . . Cephane ok . .. Ordn y<.k. .
Sadece bir frka. ..
Bir gn kendisi anlatmt bize. .. Bukadar
yokluk iinde maneviyatlar bozulan askerler ara
snda d1>layormu. . . Onlarn cesaretini kuvvet
lendirmek iin kpei ile beraber ate hattna l,a
dar uzanvermi . . : Yalnz bana ilerledii en teh
likeli noktada krbacn sallayarak askerlere iaret
vermi . .. Kar tarafn zayf ve tehlikesiz olduunu
zanneden askerlerimiz onun bu iareti zerine ileri
atlarak derhal hcuma gemiler. . . Dman bir
hayli kayp vermi. . .
Dnerken Kiretepe mevkiinde geriye doru
giden iki askere raslam . . .
- Niin kayorsunuz dmandan 1 demi.
- Cephane yok, Paam! . . . demiler.
- Sngnz de m i yok T
- Var Paam! . . .
- Ben de varm . . . Haydi dnn bakalm ge-
riye! Mar! Mar! . . .

mit ve cesareti yalnz kendisi iin deil, fakat

62

bakalar iin de nikbinlik yaratan bir serom tesiri

yaratyordu. .. El mitsiz zamanlarda bile manevi
kuvvetini kaybetmiyordu ...

SIHHAT

Aabeyim, ok shhatliydi. . .
Yakkl ... ince . . . kuvYetliydi . ..
Shhi durumu hakknda aklmda kalan eyler,,
O 'nun son hastal mstesna hemen hemen pek
azdr. . .
lk defa stmaya yakalanmt. . .
Askeri mektebe devam ederken Manastr'a git
miti bir aralk. . . Henz bir ocuktu ozamanlar . . .
Altn sars salar pnl prl, gk mavisi gzleri
l ld . . .
Manastr'da iken stmaya yakalanml. Bir ak
am annem :
- Makbule, dedi, aabeyin hastaym!. . .
- Doru syle, anneciim; nesi var aabeyi-
min?
- Mhim birey deil, stma tutmu... Fakat
yarn doru mektebe gidip getireceim ocuumu . ..
O geceyi byk bir merak ve znt ile geir
dik. . . Ertesi gn annem, doru mektebe gitti . . .
Sertabip Muhsin Beyle grt . ..
- Doktor bey, dedi, ben sana, kanl, canl, as
lan gibi bir delikanl teslim ettim . .. Olumun sh
hi vaziyeti ile niin gerektii ekilde megul olma
dnz? ... Bak, benim sevgili Mustafa 'm stmaya ya
kalanm . . . Onun kaybetmi olduu shhatini siz
den mutlaka istiyorum!
Ve ... aabeyimi alp, eve getirdi . . .
 63

Henz bir delikanl olan Mustafa Kemal, ge

irdii stma nbetlerinin tesiriyle bir hayli zayf
lamt...
stelik bir de znts vard... Fakat zn
tsnn ne olduunu bir trl sylemiyordu... Bir
ka gn gemiti, bir gn hasta baklarn anneme
evirdi :
- Anneciim!. . . dedi.
- Syle evladm, bir ey mi var?
- Anneciim, birey syliyeceim ama bana
kzarsn!
- Syle bakaym, neymi o 1
- Kzmyacana sz ver !. ..
- Kzmam ,syle bakalm!
Aabeyim, bir mddet tereddt etti... Sonra
skla skla anlatmaya balad :
- Hani babamn verdii altn saat var ya?
- Evet, onu kayp m ettin yoksa f
- Kaybetmedim anneciim, hastalm esna-
snda almlar! ...
- Zarar yok Mustafa, cann sa olsun !...
Hastal okadar iddetli olmu ve aabeyim
kendisini okadar ok kaybetmiti ki, bu srada bir
zamanlar babamn kulland sonra da kendisine
hediye ettii altn saati aldrmt..
.

ki gnde bir nbet geliyordu ... Kendisine g-

zel bir yatak hazrladk... Tam iki ay evde kald...
Shhatine, gdasna, hereyine byk bir dikkat
gsterdik... ki ay sonra iyileti... Ve tekrar mek
tebine devam etmeye balad ...

Bir baka hatram daha nakledeyim... Bu,

 64

hatram ocukluk ana deil, Kurtulu IIareketi

den sonraki devreye aittir . ..
Attan dmt . . .
Kaburga kemii krlm ve cg,erine batm
t. .. ok strap ekiyor, hi konuamyordu . . . 1'1'1im
Kemal geldi . . . Cierine batan kemiin ucunu
kard . . . Tedavi etti . . . yileti . . .

Onun shhatiyle ilgili bir baka vak'ay hatr

ladm u anda .. . Geri bu,_ tarihlere gemitir ama
eksiktir . . .
anakkale'de siperleri dolayormu . .. A l i is
minde bir de posta eri varm . . . Ali, aabeyimin pe
inden hi ayrlmazm.. .
Aabeyim :
- Ali, demi; sen adr neferisin, gelme be
nimle beraber!.. .
- Olmaz, Paam . . . diye mukabele etmi Ali.
Senin iin kumlarn iine yiyecek gmdm ... Top
raa su gmdm . . . leri hatlarda ackrsan, susar
san onlar sakladm yerlerden karp sana vere
ceim . ..
Atatrk, srar etmi :
- Lzum yok onlara Ali! . . . Sen geri, ad
ra dn!
Nefer, ona refakat etmek iin yalvarm . . . Bu
ekilde ileriye doru yrmler . .. Tam bu srada
Atatrk 'n biraz ilerisine bir arapnel dm . . .
Ali ismindeki zavall asker, hemen orackta param
para olmu . ..
arapnel paralarndan biri de Mustafa Ke
mal 'in gsne isabet etmise de yeleinin cebinde
 65

bulunan bir saat, aabeyimi muhakkak bir lmden

kurtarm . . .
..
' ..

Aabeyim lmden hi korkmazd. . . Kadere

iamrd . . . Soukkanl ve kuvvetliydi . . . Onun bu
manevi kuvvetidir ki, kendisini birok aclar kar
snda ypranmaktan korumutur . . .
Sarayda kaldm giinlerdi . . .
H i unutmam . . . Bir gn aabeyim, kravatn
balarken kendisine dikkat ett im, elleri t itriyordu . . .
Yorgun olduu belliydi. . . Ba11a doru yaklat . . .
Beni t a ocukluk c;ama gtren o tatl sesiyle
lakbu ! . . . dedi.
- Bmrt>t, Atat iirk ! dedim.
Boynunu uzatt :
n boyun bam balar msn T
laiistne Atatrk ! . . .
Kendisine yaklatm . . . Kravatn balacln . . .
Atatiirk 'ii ilk defa bitkin griiyordnm . . . Onu kay
betmek korkusunu o gf ilk defa hissettim. Bere
ket versin yorgunluu geti ve shhati ksa bir za
mamla diizeldi.
.. ..

Ben, O 'un shhatinden endie ediyordum . . .

Fakat bir sene sonra O, beni lm deinde bul
du . . . ok hastaydm . . . Beni teelli Ptti . . . Bana ye
niden kuvvet verdi . . .
Bir karde olarak aabeyim Mustafa Kemal,
belki kardelerin en mfiki idi . . . Vatan ve m illet
davalarm kendisini son derece megul etmesine
ramen kardelik vazifesini ifada kusur etmiyor
du . . .
66

Yeni bir evlatlk almtm...

Ona isim bulmak iin dnp duruyordum . . .
Aklma aabeyim geldi... Bukadar basit bir mev
zu iin Atatrk ' megul etmek akl kar deildi. . .
Ama ben, bu vesile ile O 'nu ziyaret etmeyi de ar
zuluyordum . . . Kalktm, gittim . ..
Nezaman yanna gitsem beni ayakta karlard.
- Atatrk !... ben geliyorum, baka kimse
yok!... Niin rahatsz oluyorsun t derdim . ..

u cevab verirdi :
- Senin gelmen kafi deil mi kardeim, seni
karlyorum ! . ..
O gn de yine beni ayakta karlad. .. Oturup
bir mddet konutuktan sonra kzma isim bulmak
istediimi syledim. . . Baz kitaplar kartrd. ..
Sonra bana dnd :

- Sen bu kz isteyerek, dileyerek mi aldn T

- Evet Atatrk, isteyerek, dileyerek aldm
yanma.

- yleyse ismi Dilek olsun!

- Peki Atatrk!. ..

SEVDG EYLER

Aziz okuyucularmn da tahmin edecei gibi

bu hatralar, Makbule Hanmla yaplm bir tek
mlakatn mahsul deildir ...
..

..
...

 69

Bu satrlarn muharriri, onu, muayyen fasla

larla uzun mddet ziyaret etmi, shhi durunmun
takip ettii seyre gre her defasnda onunla ayr
bir mevzu zerinde konumaya almtr . . .
Atat rk 'n rahmetli hemiresini bir baka zi
yaret imde iki kii ile berab<'r buldum . . . Bunlardan
hiri Atatiirk 'n mfuevi evlatlarndan Abdurrahim
'fln<;ak, dieri de {i :\fualla Tunak't. . .
Yakit akam zeriydi . . .
:\Iakbul<' Atadan ,karyolanm zlrinde do
rnlnu, istirahat ediyordu . . i7zerinde leyJak rengi
.

bir y iin kazak, boynunda aym renkte i pek bir earp

vard ...
Bir giin PVYPI k e n d i s in i gPe<' gc; vakit ziy rrt
etmitim . . . l'ykn ilac ald iin fazla konuama
mt . . . O ziyaret imdel bahsederek :
- emsi, evladm, dedi. te byle erken saat
lerde gelsene . . . Dn akam sana cevap verebilmek
iin gzkapaklarm bile aamyordum . . . Seni ben
bundan sonra hep bu saatlerde bekliyeceim . . .
zerine ald yeil battaniyeyi biraz daha
kendine ekti. Yanbanda otu ran zat gstererek :
- Bak paacm, dedi, bu bey, Atat iirk 'iin
manevi evl8d Abdrrahim Beydir . . . Bu da ei Mu
alla Hanm . . .
- Atatrk 'n ka tane manevi evlad rnrd !
Diind :
- Drt tane idi . .. Zhre, Afife, Abdrrahim,
hsan . . . Zhre ld . . . Hast a idi zavall . Abdr-
. .

rah im drt yama kadar aabeyimin odasnda ya

tard . . .
- Tarih '!
- Tarih, harbi umumi sralar . . .
70

- Evet, hanmefendi...
- Sonra Abdrrahim byd . .. Atatrk, onu
Avrupa 'ya gnderdi . . . Okuttu . .. Yetitirdi ...

Makbfle Atadan, bir aralk gzlerini karyola

snn ayakucuna dikti.. . Bir mddet dnd...
Sonra bana dnerek :

- Size dedemden hi bahsetmedim, deil mi t

dedi.

-- Ali Rza. Efendiin babasndan m T

- Evet ... O ok mhim. . . Zira dedem ok ya

man bir askermi... smi Ahmet Efendiymi... Si
yasetle, askerlikle megul olmu. .. Sonra bir ar
pmada kaybolmu... Babaannem Aye Hanm,
tam yedi sene dnmeyen kocasn beklemi...

Biz Makbule Hanmla konuurken kap al

d... Elinde yemek tepsisi bulunan bir gen adam
ieri girdi...

Atadan, eliyle tepsiyi iaret ederek :

- Kkten yemek gnderiyorlar, dedi.
- Riyaseticumhur kknden mi T
- Evet . . . Hkumetin ve bilha.ssa Reisicum-
hurun bana gsterdii yaknl hi unutamyaca
m... Evvelki gn sayn Reide Bayar, yine ziya
retime gelmiti... Yannda kerimeleri Nilfer Ha
nmla Refik Koraltan beyin kerimeleri de vard...
Yemeimi ve ieklerimi muntazaman kkten gn
derirler.
 71

Sz yemekten almken bir sual geldi aklma :

- Hanmefendi ,dedim. Atatrk, ocukluun

da ve delikanllnda hangi yemekleri severdiT

- Annem, yemek hususunda ok dikkatli idi...

Soframzda eitli yemekler bulunurdu. Aabeyim
en ok irmik helvasn ve yourdu severdi...

- Ya kuru fasulye ile pilav f

- Onlara, askeri mektebe devam etmeye ba-

ladktan sonra alt
..

- Peki leblebi f

- Leblebiye dknl de rak imeye ba

lamasndan sonradr.

- Rakya nezaman balad f

- Enver Paa ile didimeye balad zaman !

 .

Atat iirlc Flol"ya 'da . . .

Siyasi Htralar
 SERBEST FI RKA

Sene : 1930 . . .
smet Paa, bavekil.. .
Byk MillPt Meclisi iindeki murakabenin
kuvvetlenmesi iin Atatrk 'n sofrasnda sk sk
yer alan birok mebuslar, fikir ve mtalaalarn be
yan ediyorlar.
Atatrk, bilhassa ok sevdii arkada Ali
Fethi Beyle daimi bir istiare halinde . . .
Yalova 'daki kk, bu mevzuda yaplan fikir
teatilerinin bir numaral sahnesi . . .
Bir akam, yine ge saatlere kadar arkada
hm ile ayn sofrada sohbet eden Atatrk, Serbest
F'rka 'nn kurulmasna kat 'i surette karar veri
yor ...
78

Masasnda Aaolu Ahmet Bey, Ali Fethi Bey

ve kzkardei Makble Hanm bulunmaktadr ...
Biraz sonra - ozamaki Ktahya Mebusu- Nu
ri Conker de geliyor .. :
Geri tarafn Makbule Atadan 'dan dinliyelim :
- Serbest Frkann kurulmasna karar verilen
o gece, Atatrk etrafndakilere beni iaretle : Hem
irem de sizin frkanzda yer alacaktr. dedi. Ve
kabul edip etmediimi anlamak istiyormucasna
ban bana evirdi. . .
- Emredersiniz Atatrk, dedim.
Vakit bir hayli gemiti.. , Sofradaki kalabalk
daldktan sonra Aabeyimle beraber istirahat et
mek zere salona getik ...
- Makbu, ne iersin t dedi.
Canm hibir ey istemiyordu... Fakat aabe-
yimin sualini cevaplandrm olmak iin :
- Bir gazoz rica edeyim Aabey ! dedim.
- Ben de bir kahve ieyim yleyse !...
Tam bu srada kap ald, ieri smet Paa
girdi... Serbest Frkann kuruluunu haber alm
t. .. Hele benim aabeyimin istei ile o frkaya gi
riimi duyduu iin endieliydi. .. Bana doru yak
lat. .. Ban Atatrk 'e evirdi . . . Baz eyler ko
nutuktan sonra :
- Hanmefendi ,dedi, siz demisiniz ki beni
serbest frkaya Atatrk koydu .. . Bu hususta beni
biraz tenvir buyurur musunuz !
Ne cevap vereceimi ardm ...
nk aabeyim, bu mevzuda nasl konuaca
ma dair bana herhangi bir tenbihte bulunmam
t... smet Paa 'nn sylediklerini hi iitmemi,
gibi davrandm ...
A tat rk, seyaJatlerinden birinde . . .
 81

. . . Paam, dedim, kusura bakma . . . stanbul ' a

dm geldim, size nryamadma mteessirim . . .
smet Paa bu cevabm tabii karlad. . . n
k biraz evvelki suali benden cevap almak iin de
il, Atatrk 'e hi:o;settirmek iin sorduu belliyili . . .

SAVAROXA 'DA B R GECE

Aradan zaman geti. . .

Rir gn Savarona yatmdaydk . . .
Gzel bir geceydi . . .
Aabeyimin azn aramak ve smet Paa 'ya
olan krgnhmm geip gemediini renmek iin :
- Atatrk ! dedim. smet Paa nerelerde ? E
pey zamandanberi grdm yok. . .

- Bilmem!. . . dedi.
Peki ya Cevat Abbas ? O da ortalarda yok. . .
i zinli, iki aydanberi izinli Cevat Abbas !
l\:liihim bir ii mi vard ?
Kzm evlendirecekmi !
Peki bu dn niin sizinle yapmad ?
Atatrk sustu . . . Cevap vermedi . . . zgn oldu
u bell iydi . . .

Kalktm, hazrlandm . . . Doru Cevad Abbas '

rn evine gittim . . . Hakikaten Cevat Abbas, kznn
dn hazrl ile meguld. . . Fakat aabeyimle
aralarmda biiz bilmediim eylerin cereyan ettii
belliydi ...
82

- Niin aabeyimi zyorsun ? dedim. Kalk

gel, Atatrk 'n gnln al!
- Korkarm ! dedi.
- Niin ?
- imdi ben, saraydan geldim . . . Kl Ali,
Salih Bozok ve birka arkada vard sarayd . . . Ba
na aynen yle dediler :
- Sakn ha, Atatrk 'n karsna kma ! . . .

Gzne grnme ! . . . Sana fena muamele yapar ! . . .

Hatta kolundan tutturup dar bile attrabilir . . .
Kovabilir seni huzurundan . . .

Bunlar iittikten sonra Atatrk ' rahatsz et

mek cesaretini kendimde bulamadm . . .
Cevad Abbas 'n bu korkusu ve endiesi yer
sizdi . . .

Yanlyorsunuz, dedim, aabeyim sizi ok

sever. . .
- Biliyorum, fakat kzgnsa ?

- Vallahi yalan sylemiler size.. . Atatrk '-

n byle bir kzgnl yok sizin iin . . . timad e-
din bana ...

Cevad Abbas ', arkadalar bir hayli zehirle

milerdi . . .

- Gelmekten ekiniyorum, hanmefendi, dedi.

Israr etmeyin . . . Belki ok fena bir muameleye ma
ruz kalrm . . .

Cevad Abbas gelmedi. . . Atatrk 'n sofrasn

da sk sk yer alan baz yaknlar, u veya bu his
sin tesiriyle onunla aabeyimin arasn soutmaya
muvaffak oldular...
Atatrk kindar deUildi.
 85

ATATRK K NDAR DEGI1D

Cevad Abbas meselesini anlattktan sonra

l\Iakble Hanma yle bir sual sormaktan kendimi
alamadm :
- Atatrk kindar myd ?
- Asla ! diye cevap verdi . . . Onun kalbi n de yer
etmeyen iki his varsa bulardan biri kska11lk, di
eri kin 'dir . . . Bilakis fazlasiyle mfik ve m iisama
lakar bir insand . . . Sevmedii, beenmedii kim
seleri, onlarn hakiki ahsiyetlerini rendikten
sonra uzaklatrrd amma kin gtmek gibi kk
bir hisse iinde yer vf'rmczdi . . . Bak, imdi aklma
gelen kk bir hatray nakledeyim . . . Aabeyim
erkanharp zabiti iken srgn edilmesinde byk
rol oynayan bir zat, Atatrk reisicumhur olduktan
sonra kendisine ii dmt . . . Aabeyim yllarca
evvel kendisine fe1alk eden o adama zerre kadar
glk karmadan iinin halledilmesi iin gerekli
yerlere emirler verdi . . .
O , byle bir insand . . .

ALIMA HAYATI

Hanmefendi ; Atatrk 'n alna hayat

hakknda da birevler sylemek istemrz misinz ?
- Evladm, onun muayyen bir alma saati
yoktu ki ! . . . alna el m sandunz zamanlar h i
le alrd . . . O 'nun mehur yemek sofralar, bir
ziyafet ve elence alemi deildi . . . Birok tarihi ka
rarlar o sofralarda fikir istiarelerinden sonra ve
rilirdi . . . Atatrk, bakalarmn dnce ve mi.H ala
larna ok ehemmiyet verirdi . . .
Bilhassa sabaha kar alt ok vakidir . . .
Y ahz bana gn doana kadar alma odasmda
86

yorulurcasna megul olduu gnleri ok bilirim . . .

Gene byle bir sabaht . . .
Gne henz domamt. . .
Etrafta masmavi bir sabah aydnl vard . ..
Kapsn vurarak odasna girdiim zaman ka-
t ve kitap ynlar iinde alyordu. . . Uyku
suz ve yorgun olduu belliydi . . .
- Atatrk. . . dedim. Niin bukadar yoruluyor
sun L. Biraz istirahat etsene ! . ..
- Memleketin byk dertleri varken nasl du
rulur, kardeim, dedi.
- Peki ama aabey, sizin mesai arkadalarnz
var, onlar bu dertlerle elbette ki megul oluyorlar . . .
Bu szm zerine Atatrk 'n dudaklarnda
mstehzi bir tebessmn daldn grdm . . .
- Makbu, dedi, ite ben, onlarn yapt ha
tflarla bukadar yoruluyorum . . . Onlarn hatalarn
temizliyorum . . .
"Jlf. KernaVin (Erkan- Harbiye Kolal)as) kartviziti
 89

BEX XX OKUTl\IADI !

Atatrk, Balkanlarn ve Trkiye 'ni kaynad

o harp yllarnda herhalde kendi alma hnzu
rn temin etmek gayesiyle hemiresinin mekte
be devam etmesine msaade etmemiti . . . nu yz
dendir ki Makbule Atadan ' tahsili hususiydi . . .
Bunun sebebini de renmek istedim . . . lVIakblle
H anm, glnsiyerek u cevab verdi :

- Erkanharp zabiti kt sene idi . . . Eve

gelmiti . . O 'nu parlak niformas iinde gen ve
.

k bir asker olarak grdm o gn, kendisine ve

tahsiline ok imrenmitim . . . Gurur ve gpta hi;le
riyle dolu olarak yanna yaklatm :

- Aabey, dedim, beni niin olrntmadnz ?

BPn ele sizin gibi mPktebe devam etsem, hi olmaz
sa bir muallim olsam, ne . olurdu ?

Sert baklarn gzlerime evirdi :

- M a aa m ihtiyae var Makbu ? delli.

Yanma yaklat . . . Kesesini at . . . Glerek :

- Paraya ihtiyacn varsa al istediin kadar,

dedi.
Ben de glmeye balamtm . . .

Elimi uzattm . . . Prl prl bir mecidiye aldm,

kesesinin iinden . . .

O, hayretler icinde yzme bakyordu . . .

- Bukadar m btn alacan ! eledi.

G ldm . . . Utambn . . . Katm yanndan . . .

O, benim latife olarak yaptm bu hareketi cid

diye alnt . . . Halbuki ben, paray ne yapacaktm T

Amenin koltuunda yayorum . . . Kardeimin

btn kazanc bizim . . . Her ay maan getirir, ken-
90

el i eliyle annemin avucuna koyar . . . Paraya ne ih

tiyacm olacak benim...
O gn bu akadan sonra annemle karlkl g
lrken kap alnm, Hac Mehmet Bey (Meh
met Smer) gelm iti . . . Aabeyimle Mehmet Bey
bir odada konuuyorlard . . .
Biraz sonra Mehmet Bey yanma geldi... Eli
me bir mhr uzatt. . .
- Mustafa aabeyin iki evhi sana balad !
dedi. O zaman btn iler mhrle grlrd . . .

Gene bir baka gnd . . .

Evde oturmu sohbet ediyorduk . . .
Ben gene aabeyime ; beni mektebe gndert
medii iin serzenite bulunuyordum. . . Salarm
ekti :
l\Iakbu, Makbn ! dedi . . . Sen okursan
mevkiimi elimden alrsm . . . Okumadn halde bu
kadar zekisin ,hele bir de mekteplere, darlffnun
lara gitseydin, neler yapmazdn ! ...
Annem, mdahale etti :
- Kzm gene okumu saylr . . . Cahil kalma
d ya ...

pek mendil ilerdim . . . Mendilin kesine bir

beyit yazardm . .. Gelirdi baucuma ... Mendili e
limden katt gibi yrtard . . . Bana taklmaktan
beni kzdrmaktan, benimle akalamaktan zevk
duyard . . .
- Sizinle Aabeyinizin arasn aan birey ol
du mu?
Makbule Atadan ,mhim bir mevzua temas et
tiimi anlatan bir ifade ve hareketle yerinden do-
 91

ruldu . . . Karyolasndaki yasta biraz daha yerle

ti. ..

- Paacm, dedi. Atatrk 'n bana kar o

lan muhabbetini soutmak iin ok altlar . . . Bir
ok dedikodular kardlar . .. Fakat o, son gnne
kadar bunlarn hibirine ehemmiyet vermedi . . . Be
ni cidden ok severdi. .. Ben de btn hayatm bo
yunca O 'na daima itaat etmiimdir . . .

En ufak bir rahatszlm onu zerdi . . . Tele

fon banda saatlerce stanbul 'la konuur ve sh
hi durumum hakkrnda bilgi alrd . . . Birok rahat
szlklarmda onun zntsn ve sevgisini yakinen
mahede ettim.
1ta f iirk, Jfcreal akm ak 'la . . .
eitli Notlar ve
Son Gnleri
 99

SON GNLER

Atatrk 'n rahatszl esnasnda onunla bir

likte Dolmabahe Saraynda ikamet eden Makbfle
Hanma biraz da o gnlere ait eyler anlatmasn
rica ettiim zaman gzlerinde ac bir bulutun dola
tn hissettim ...
- Bir geceydi, diye sze balad. Odamda yal
nz bama oturuyordum ... Ayn at altnda has
ta yatan aabeyimi son gnlerde ziyaret edemedi
im iin ok zlyordum . . . Doktorlar kendisiyle
konumamn mahzurlu olduunu sylediklerinden
onu sk sk gremiyordum...
O gece iime bir sknt kt... Ne olursa ol
sun gidip hasta kardeimi grmek arzusu ile yan-
dm . .
1 00

Onun bulunduu tarafa getiim zaman Ata

trk ' i.i. ayakta buldum . . Tuvalete gid>bilecek kadar
ayaa kalkabilmi11, iyilemiti biraz . . . Beni grnC'('
ban sallad . . . ok ekingen bir halele olduum
i i11 ba hareketinden b irey anlamaclm . . . Xihayet
elini sallayarak beni yanma ard . . .

ezerinde va taraf yrtmal bir entari var-

ch . . . Karn imit i . . . G ittim . . . Elii iiptiim . . . Kar-
sndaki bir yere ot urdum . . . Pek az konutuk . . .
l mzalanacak baz evrak gelm iti . . . 1\Iiisadesini s
teyerek, elini pp ayrldm . . .

O C'ne bir giiu A'ab<'yi i grmeye gidiyorum . . .

Xe 'et ner RC'ylr karlatk . . .

- Xereye gidiyorsunuz hanmefendi ? dedi.

- Atatrk ' grmek ist erim doktor ! . . .

Sustu . . . S iikftunda aabeyimin shhi durun
mm hi iyi olnad gizliydi . . .
Atatrk 'iin yatt odaya girdiim zaman O,
gnlk bir uykunun sonunday d . .. Kirpikleri
clkiilmii . . . yiizii kzarm . . . gzleri kapal . . . bay
gr yatyordu . . . Dr. ihat Reat Rey ( Xihad Reat
Relge r ) sol tarafndayd . . . 'feneffiisiinii kolayla
t rmak iin b i r aletle kendisine hava veriyorlard . . .
- Doktor ! . . . diye inledim . . . Aabeyim uyana
cak m ?
Tabii. . .
- e zaman ?
- Belli deil ! . . .

Ellerimi an rak Atatrk ' kurtarmas iin

 101

Tanrya yalvarmaya baladm . . . Bir mddet dua

okuduktan sonra aabeyime bakarak kendi kendime
;yle mrldandm . . .

- Hakkn heaI et, Byk nsan ! . . .

Tam bu srada gndr baygn yatan Ata

trk 'n sa gz ald. . . Ben hayret ve korku iin
de donakaldm . . . Ya aabeyim ((hakkn helal et !
szn duydu ise . . . Bu szden son gnlerii yaa
d anlarsa . . . diye byk bir strap duyuor
dum . . .
Bam doktora evirdim :
- Hamt'fendi ,dedi, nnak etnwyin, szleri
nizi duymad ! . . . Baygdr u fmda . . .
B u esnada Kl Ali geldi . . . Benim, ok peri
an ve bitkh bir halde olduumu grm olacak ki
koluma girdi . . . Beni darya kard . . .
Aabeyimin yandan ayrlrkm saate baktm.
Tam dokuza sekiz dakika vard . . . Dokuzu he ge
e, yani ben ktktan o dakika sonra Atatrk
ruhunu teslim etmiti . . . Dolmabahee sarayndaki
bayrak yarya inmi, her tarafa kurm gibi ar
bir matc>m kmt . . .
1 02

ATATRK, YAZILAMAZ, ANLATILAMAZ !

Makbule Atadan ' her ziyaret ediimde kendi

siyle beraber Atatrk 'n birok yaknlarn da gr
mek imkann buluyordum. .. Ta salndan beri
Atatrk'e kar byk bir hayranlk besliyenler,
Makbule Atadan ' ziyaret vazifesini ihmal etmi
yorlard. ...
Son ziyaretlerimin birinde Atatrk 'n sevgi
ve muhabbetini kazanm, o byk insanla beraber
almak ve yurt seyahatlerine itirak etmek im
kanna erimi yaknlarndan Bayan Sabiha Gk
en de oradayd. . . Trk havaclnn ilk kadn pi
lotu olmak erefini tayan Bayan Sabiha Gken,
Atadan ' sk sk ziyaret edenler arasndayd . . . Da
ha dorusu baucundan ayrlmyordu . . .
Biraz sonra Halil Nuri Yurdakul da geldi. . . A
tatrk 'e ait en kk bir eyay bile kaybolmaktan
kurtaran ve byk bir dikkatle muhafaza eden
Yurdakul, nklap mzesi iin byk lnn hem
iresine ait eyalar da temine alyordu . ..

Sayn Sabiha Gken, kendi kulland husu

si arabasiyle beni evime kadar brakmak zahmetini
esirgemedi. . . Enerji v e kuvvetini Atatrk 'ten al
m bu gen tayyarecimize veda ederken, kulakla
rmda, Atatrk 'e yakn olmak saadetine erimi bir
baka Trk kadnnn, sayn Latife Uaklolu 'nun
u szleri nlyordu :
- Atatrk'e ait bir eser yazmak istedim . ..

e, btn dnya byklerinin hayatn tetkikle

baladm ... Onlar okuduka ve tandka Atatrk,
gzmde daha ok byd. .. En nihayet una kaa
ni oldum ki Atatrk yazlamaz ... Anlatlamaz ...
Soldan saa : Sabiha Gkrcn, emsi Belli, Jfualla
Tunak, Jfakbule Atadan ve b ir akrabas . . .
l'adifjar- Jlisak- Jlilll (Poforaftakilcr : Orfad<
r wstafa Kemal - Sa .<Jf ke<lc: Bekir San i Be!J
ol st kede : Raf Bey - J)iederi, sadan sola
snet Pa.a, Cevacl l'aa, ](azn K a.rabekfr Paa
li ihsan Paa, Jllitfi> Paa, Kurettin l'aa, Re
t Paa, Cemil Paa, Fevzi Pa:'<l, Seialattin Adi
:ey, Hal id Paa, Hasa n izzetti11 Bey, J(uzm (z
alp) l'ao, el it .1\'a w Bey
M. Kemal, manevi evlad Abdurrah'm Tunak iJe.
Atatrk '.n m arkal yemek taba(J
.Atatrk'n amca.snn oOlu, Necati Bey
B u kitap; 1959 yl Kasm aynda 1000 nshas
1 den 999 a kadar numaral ve lks kapakl olmak
zere AYYILDIZ MATBAASI 'nde 5000 adet
baslmtr. Sipari adresi : EMSi BELLi, Ba
ehir Soka, No. 28, Ankara - AYYILDIZ MAT
AASI, Denizciler Caddesi Saka Han, Ankara