Ngh

thut
quyn
r
The Art of
Seduction

Robert Greene
2
 ROBERT GREENE

NGH THUT
QUYN R
The Art of Seduction

Nguyn Th Kim Anh

dch

Nh xut bn Tr
2009

3
4
MC LC
TM TT T\C PHM 8
LI CM N 29
LI NI U 30

PHN 1: KIU NGI QUYN R 46

M nh}n ng 49
K n chi phng ~ng 78
Ngi tnh l tng 105
Ngi thch n din 132
Ngi t nhin 159
Ngi {n b{ m d|ng 187
Ngi {n b{ duyn d|ng 207
Ngi c uy tn 235
Ngi sao 288
Ngi khng quyn r 307
Nn nh}n ca ngh thut quyn r: mi t|m loi 329

PHN 2: QU\ TRNH QUYN R 352

5
Giai on 1: Phn tch - khi gi s quan t}m v{ mong
mun 355
1. Chn nn nh}n ph hp 357
2. V to cm gi|c an to{n tip cn gi|n tip 373
3. Ph|t nhng tn hiu kh hiu 390
4. T ra l{ th mi ngi mun chim hu - to th tam
gic 411
5. To nhu cu khi gi lo lng v{ bt m~n 426
6. L{m ch ngh thut t|c ng 443
7. i v{o t}m hn 460
8. To c|m d 476
Giai on 2: |nh lc hng to thch th v{ kh hiu
498
9. L{m h hi hp tip theo s l{ g? 500
10. Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h
518
11. t}m n tiu tit 548
12. Th ha s hin din ca bn 572
13. T ra yu t bng s mong manh c ch 589
14. Xa b ranh gii c mun v{ hin thc mt o
gi|c ho{n ho 606
15. C lp nn nh}n 630
Giai on ba: V|ch ng - g}y n tng mnh bng nhng
bin ph|p c bit 651

6
 16. T chng t mnh 653
17. To hiu ng hi tng 669
18. Khi dy mong mun vt r{o v{ cm k 699
19. S dng nhng con mi tinh thn 720
20. S kt hp gia tha m~n v{ s au n 736
Giai on 4: Ngh thut chinh phc v{ duy tr tnh cm 757
21. Cho h c hi thua k theo ui s b theo ui 759
22. C|m d th x|c 781
23. L{m ch ngh thut tn cng t|o bo 805
24. Thn trng vi hu qu 823

Ph lc A: Mi trng quyn r - Thi gian quyn r 855

Ph lc B: C|m d nh nh{ng l{m th n{o b|n bt c c|i g
cho cng chng 870

7
 TM TT TC PHM
Quyn r l{ mt dng s}n khu ngo{i i, l{ ni gp g gia o
nh v{ hin thc, l{ mt dng la di, nhng con ngi thch c
dn lch hng, h kh|t khao c ngi kh|c quyn r. H~y vt
b ht nhng khuynh hng o c, h~y l{m theo trit l vui v
ca ngi quyn r, ri bn s thy qu| trnh cn li d d{ng v{ t
nhin. Ngh thut Quyn r nhm trang b cho bn v kh thuyt
phc v{ hp dn ngi kh|c, nhng ngi xung quanh bn t
t mt kh nng chng c m{ khng hiu nh th n{o v{ ti sao
iu li xy ra. N l{ ngh thut chin u trong thi i tinh t
ny.
Mi cuc quyn r c hai yu t bn phi ph}n tch v{ thu hiu:
th nht l{ chnh bn v{ bn c g quyn r; th hai l{ con mi v{
nhng h{nh ng c th p tan phng v ca h khin h phi
u h{ng. V vy, Ngh thut Quyn r c chia l{m hai phn.
Phn th nht, Kiu Ngi Quyn r, m t chn loi ngi
quyn r, cng thm Ngi khng Quyn r (anti-seducer).
Nghin cu nhng loi ngi n{y gip bn nhn thc c thuc
tnh quyn r vn c trong bn l{ g v l{ nhng vin | tng c
bn trong quyn r. Phn th hai, Qu| trnh quyn r, gm hai
mi bn th thut v{ chin lc s hng dn bn l{m th n{o
b ba m, ph| v th chng i, tin bc mnh m trong quyn
r, v{ dn d con mi u h{ng. Cu ni gia hai phn l{ chng
b{n v mi t|m loi nn nh}n b quyn r mi mt loi thiu
mt iu g trong cuc sng, trong lng c mt khong trng
m{ bn c th b lp. Bit c mnh ang quyn r loi ngi

8
 Tm tt t|c phm

no gip bn vn dng tng trong c hai phn. Nu b qua bt

k phn n{o trong quyn s|ch n{y, bn s ch l{ mt ngi quyn
r khng ho{n ho.
Tinh thn gip bn tr th{nh mt ngi quyn r tuyt vi l{ tinh
thn bn c cun s|ch n{y. Nh{ vn Ph|p Denis Diderot ~ tng
vit, Ti cho php t}m hn ti t do theo ui tng khn
ngoan hay ngu ngc u tin khi n xut hin, ging nh trn i
l de Foy con ngi thanh nin phng ~ng trong ta theo s|t gt
mt c g|i l{m tin n{o , sau b theo mt c kh|c, tn
cng tt c bn h ri chng gn kt h vi g c. Suy ngh ca
ti chnh l{ nhng c g|i l{m tin. ng l{ ng mnh b quyn
r bi nhng tng, theo ui bt c iu g l{m ng thy hng
th cho n khi mt c|i kh|c hay hn n vi ng, suy ngh ca
ng b nhim mt dng th vui nhc dc. Mt khi bn ~ bc v{o
nhng trang s|ch n{y, h~y l{m nh Diderot khuyn: h~y mnh
b quyn r bi nhng c}u chuyn v{ nhng tng, h~y u
c ci m v{ suy ngh i hoang. Dn dn bn s thy th thuc c
n{y thm v{o da tht mnh v{ bn s bt u xem mi th l{ ngh
thut quyn r, k c c|ch ngh v{ c|ch bn nhn th gii.
c tnh tt nht chnh l{ l{m tng nhu cu quyn r.
- Natalie Barney

9
 Ngh thut quyn r

PHN I
KIU NGI QUYN R

M NHN NG
Ngi {n ng thng b nng bi trng tr|ch m{ h phi g|nh
vc - lun phi chu tr|ch nhim, bit t ch v{ hiu l l. M Nh}n
Ng l{ hnh nh tuyt vi nht trong tr tng tng ca ngi
{n ng v n{ng em n cho h mt s gii tho|t ho{n to{n khi
nhng r{ng buc ca cuc sng. Trong s hin din y dc vng
ca n{ng, ngi {n ng cm thy nh mnh c a n a ht
ca nim kho|i cm thun ty. Trong mt th gii m{ ngi ph n
thng qu| rt r nht nh|t trc hnh nh nh th, h~y hc cch
iu khin dc vng ca ngi {n ng bng c|ch hin th}n th{nh
hnh nh trong tr tng tng ca h.

K N CHI PHNG NG
Ph n khng bao gi cm thy ho{n to{n tha m~n vi cm gi|c
c ngi kh|c thm kh|t v{ khen ngi. H mun c quan t}m,
ch nhng {n ng thng li qu| th v{ l~nh m. K n Chi
Phng ~ng chnh l{ hnh nh tuyt vi trong tr tng tng ca
ngi ph n v khi anh ta mun mt ngi ph n n{o , cho d
trong gi}y l|t ngn ngi, anh ta vn s i n cng tri cui t
tm ra n{ng. C th l{ anh ta khng chung thy, bt lng v{ bt
chp o c, nhng nhng c im y ch c{ng t im thm cho
nt quyn r ca anh ta. Khng ging nh bao g~ {n ng thng
tnh v{ thn trng kh|c, K n Chi Phng ~ng c nng lc quyn
r v tn, l{ n l cho tnh yu i vi {n b{. Thm v{o , c mt

10
 Tm tt t|c phm

iu c{ng l{m tng thm cho s quyn r ni ting ca anh ta: c

qu| nhiu ph n khng th cng li m lc ca anh ta, v{ iu
c nguyn nh}n ca n. im yu ca ngi ph n l{ thch nghe li
ngon ngt, v{ K n Chi Phng ~ng chnh l{ thin t{i trong vic
s dng ngn t y sc quyn r. Anh ta khi dy nhng ni kh|t
khao b nn trong lng ngi ph n bng c|ch gieo v{o lng h
cm gi|c an xen gia s nguy him v{ nim thch th ca chnh
mnh.

NGI TNH L TNG

Khi cn tr trung, ai ai cng u c nhng gic m m{ theo nm
th|ng dn dn s tan v v{ phai m. H cm thy mnh b v mng
bi con ngi, s kin v{ thc t m{ hu nh chng ging vi
nhng l tng non tr xa. Ngi Tnh L Tng em n nhng
gic m b tan v ca con ngi v{ t tr th{nh nhng hnh nh
tn ti sut i trong tr tng tng ca h. Bn mong c s
l~ng mn? S mo him? Mi thn giao c|ch cm? Ngi Tnh L
Tng phn chiu o mng trong tr tng tng ca bn. Anh ta
hay c ta l{ mt ngh nh}n to t|c ra o mng m{ bn yu cu, l
tng ha ch}n dung ca bn. Trong th gii thc dng v{ hn
n{y tn ti mt ngun nng lng quyn r v tn lan ta theo mi
bc ch}n ca Ngi Tnh L Tng.

NGI THCH N DIN

Hu ht chng ta ai cng cm thy b r{ng buc vi nhng vai tr
hn hp m{ th gii n{y mong i chng ta m nhn. Chng ta
lun b li cun bi nhng ngi c tnh tnh tht thng v{ kh
hiu hn bn th}n mnh - nhng ngi t to nn c| tnh ca ring

11
 Ngh thut quyn r

h. Ngi Thch n Din khi ngun cm hng trong lng chng ta

v khng ai ph}n loi c h v{ h em n s t do m{ chng ta
khao kh|t. H hin th}n cho c ph|i nam v{ n; h t t im cho
mnh din mo ring khin mi ngi sng s trc s b n v{ kh
hiu. H cng khi dy tnh c|ch t thn tng ha bn th}n mi
gii tnh: i vi ph n, h tr nn rt n tnh v t}m l, cn i
vi {n ng, h li tr nn nam tnh. Nhng Ngi Thch n Din
c kh nng m hoc v{ quyn r s lng ng o qun chng.
H~y s dng nng lc ca Ngi Thch n Din to ra s hin
din hp dn, m h v{ c th khi dy nhng nim khao kh|t b
nn trong lng nhng ngi kh|c.

NGI T NHIN
Tui th lun l{ thin ng v{ng ngc m{ d hu thc hay v thc
ta u c t|i to li. T Nhin tng trng cho tnh c|ch tr th
v t, trung thc, khng ph trng. Khi c T Nhin, ta cm thy
d chu nh c tr v vi thi tui ngc y. C|i T Nhin c th
bin im yu th{nh c tnh, khin ta cm thng khi n th nghim
mt iu g, hay l{m ta mun bo v v{ gip n. Cng ging nh
a tr, }y l{ iu t nhin nhng i khi li l{ s cng iu, mt
k nng quyn r c thc. H~y |p dng kiu c|ch T Nhin ph|
v v bc phng th t nhin ca con ngi v{ truyn cho h nim
thch th khng t nhin c c.

NGI N B M DNG
Kh nng bit c|ch tr ho~n s tha m~n l{ tn cng ca ngh thut
quyn r trong khi ch i, nn nh}n s b bt l{m n l. Nhng
Ngi {n B{ m D|ng l{ nhng ch nh}n c khi nht trong tr

12
 Tm tt t|c phm

chi n{y, lun bit ha }m ti-lui gia hy vng v{ tht vng. H th

mi l{ nhng li ha hy vng c tha m~n dc vng, hnh
phc, danh ting, quyn lc tt c u mong manh kh nm gi,
nhng ri li l{m mc tiu ca h c{ng thm quyt t}m theo ui
chng. Nhng Ngi {n B{ m D|ng bn th}n h ho{n to{n y
: h khng cn n bn, h dng nh ch ni th, v{ vic h lun
chm cht sc p th tht li cun n qu|i n. Bn c mun
chinh phc h nhng tht ra chnh h mi l{ ngi nm gi qu}n
b{i. Chin thut ca Ngi {n B{ m D|ng l{ khng bao gi cho
bn c tha m~n ho{n to{n. H~y bt chc c|ch thay i nng-
lnh ca Ngi {n B{ m D|ng v{ bn s gi c nn nh}n b
quyn r di gt gi{y mnh.

NGI N B DUYN DNG

Duyn D|ng l{ quyn r khng cn n tnh dc. Nhng Ngi {n
B{ Duyn D|ng l{ nhng ngi vn dng thao t|c rt t{i tnh, che
y s thng minh ca h bng c|ch to s vui v v{ tha m|i.
Phng ph|p ca h rt n gin: chuyn hng ch t bn th}n
h sang mc tiu ca mnh. H thu hiu t}m hn bn, cm c ni
au ca bn, h{nh ng ty theo t}m trng ca bn. Khi c mt
Ngi {n B{ Duyn D|ng bn thy bn th}n mnh nh tt hn.
Nhng Ngi {n B{ Duyn D|ng khng c~i c hay |nh nhau,
khng than phin hay quy ry vy c|i g c th quyn r hn th?
Bng c|ch li ko bn v{o s nung chiu ca mnh, h l{m bn
th{nh ngi ph thuc v{ quyn lc ca h s ng{y c{ng tng. H~y
hc Ngi {n B{ Duyn D|ng c|ch quyn r; trc ht l{ nhm
v{o nhng im yu c bn nht ca con ngi: tnh kiu cng v{
t |i.

NGI C UY TN
Uy Tn c sc cun ht mi ngi. N xut ph|t t phm cht bn
trong con ngi s t tin, nng lc gi cm, tnh qu quyt, s
tha mn nhng iu m{ hu ht mi ngi u thiu v{ mong

13
 Ngh thut quyn r

mun c c. Phm cht n{y ta ra, th hin qua tng c ch ca

Ngi C Uy Tn, l{m h trng c bit v{ t{i gii, v{ l{m ta hnh
dung h khng ch l{ nhng g ta ang trng thy: h l{ thn, th|nh,
sao tri. Ngi C Uy Tn bit c|ch |nh bng uy tn ca mnh bng
|nh nhn sc so, li ni chuyn hng hn v{ kh sc b n. H c th
quyn r rt nhiu ngi. H~y hc c|ch to ra o gi|c ngi c uy
tn bng c|ch ta ra tnh c|ch d di nhng vn t ra im nhin,
khng thin kin.

NGI SAO
Cuc sng h{ng ng{y rt kh nhc nn thng hu ht mi ngi
u tm qun trong nhng tng tng vin vng hay trong gic
m. Ngi Sao c th gip in khuyt v{o im yu n{y; vi tnh
c|ch c bit v{ li cun, h lun ni bt gia mi ngi v{ l{m ta
c mun nhn ngm h. ng thi, h cng m h v{ tho|t tc, gi
khong c|ch v{ l{m ta lun tng tng hn l{ hin thc. Phm
cht nh m ca h nh hng n ta mt c|ch v thc; chng ta
thm ch khng th nhn ra mnh ~ hc theo h n mc n{o.
H~y hc c|ch tr th{nh ngi li cun mi ngi bng c|ch ta ra
|nh h{o quang lung linh v{ kh nm bt ca Ngi Sao.

NGI KHNG QUYN R

Ngi bit quyn r li cun bn bi chnh s quan t}m c bit h
ginh cho bn. Ngi Khng Quyn R th ngc li: khng vng
chc, ch ch n bn th}n mnh v{ khng th nm bt t}m l
ngi kh|c, h ho{n to{n c lp. Ngi Khng Quyn R khng t
nhn thc c bn th}n v{ khng bao gi nhn thy rng h ang
ni nhiu, |p t hay l{m ngi kh|c kh chu. H thiu t nh nn
khng th to ra nhng ha hn th v m{ ngh thut quyn r i
hi. H~y loi b tn gc nhng bn tnh khng quyn r trong con
ngi bn v{ tp nhn bit chng trong ngi kh|c chng th v
hay li lc g khi tip xc vi Ngi Khng Quyn R.

14
 Tm tt t|c phm

NN NHN CA NGH THUT QUYN R

MI TM LOI
Mi ngi xung quanh bn u c th tr th{nh nn nh}n ca s
quyn r nhng trc ht bn cn phi bit mnh ang quyn r
loi nn nh}n n{o. Nn nh}n c ph}n loi theo tiu ch nhng g
h cm thy cn thiu trong cuc i phiu lu, s quan t}m, l~ng
mn, mt tri nghim h hng, kch thch v th x|c hay tinh thn
v.v Mt khi ~ x|c nh c loi ngi, bn cn c nguyn liu
cn thit cho vic quyn r: bn l{ ngi cho h nhng g cn thiu
m{ t h khng th tm c. Khi nghin cu nn nh}n, h~y hc
c|ch nhn thy c|i thc cht n sau v b ngo{i. Mt ngi nht
nh|t c th mong mun l{ mt ngi sao; mt ngi ph n ra v
oan trang c th kh|t khao nhng rung cm ti li. ng bao gi
c quyn r mt ngi thuc tup ngi ging bn.

Phn 2:
QU TRNH QUYN R

Giai on 1
PHN TCH
KHI GI S QUAN TM V MONG MUN

1
CHN NN NHN PH HP
Tt c ty thuc v{o con mi ca bn. H~y nghin cu k con mi v{
ch chn nhng ngi c kh nng s b bn quyn r. Nn nh}n
ph hp l{ nhng ngi bn c th in khuyt cho h, cn h th
thy bn c|i g rt k l. H thng l{ ngi c c hay t nht
l{ khng c hnh phc (c th l{ do nhng s vic cng thng

15
 Ngh thut quyn r

gn }y) hoc l{ ngi d b nh th v nhng ngi cm thy

ho{n to{n h{i lng hu nh kh b quyn r. Nn nh}n ho{n ho
nht l{ ngi c bn tnh t nhin m{ bn rt thch. iu n{y s to
ra tnh cm mnh m gip chin thut quyn r ca bn tr nn t
nhin v{ bn c nhiu ng lc hn. Mt nn nh}n ho{n ho s gip
c c mt cuc theo ui ho{n ho.

2
V TO CM GIC AN TON TIP CN GIN TIP
Nu qu| l liu ngay t u, bn c nguy c s to ra mt s chng
i m{ sau n{y cng khng l{m gim i c. Ban u, trong phong
c|ch ca bn khng c c biu hin g ca mt k ang quyn r.
Vic quyn r phi xut ph|t t mt gc gi|n tip con mi dn
dn mi nhn thc c s c mt ca bn. Bt u t nhng
ngoi bin ca cuc i con mi tip cn qua ngi th ba hoc
v ch to mi quan h bnh thng, ri chuyn dn t tnh bn
sang tnh yu. Thnh thong sp xp nhng ln chm mt tnh c,
nh th bn v{ con mi c duyn s vi nhau khng g quyn r
hn l{ cm gi|c c duyn vi nhau. Ru ng con mi trong o gi|c an
to{n, ri tn cng.

3
PHT NHNG TN HIU KH HIU
Mt khi ngi ta ~ thc s c mt ca bn v{ tr t m ca h c
l ang bt u b kch thch, bn phi khi gi s quan t}m h,
tr|nh h tm n mt ngi kh|c. Lc u nhng iu l liu v{
n tng s g}y c ch nhng thng th s ch n{y tn ti

16
 Tm tt t|c phm

khng l}u; v l}u d{i, s kh hiu s hiu nghim hn nhiu. a s

chng ta thng qu| l liu thay v vy, h~y t ra kh hiu mt
cht. Ph|t ra nhng tn hiu kh hiu va cng rn va du d{ng,
va cao qu va trn tc, va ng}y th va xo quyt. Mt tnh
c|ch hn hp cho thy chiu s}u trong t}m hn, mt iu m{ cho d
c kh hiu vn c th m hoc ngi kh|c. Mt tho|ng b n, kh
nm bt khin ngi ta c mun bit thm na, cun h v{o qu
o ca bn. H~y to ra sc mnh bng c|ch gi iu tr|i
ngc vi tnh c|ch ca bn.

4
T RA L TH MI NGI MUN CHIM HU TO TH
TAM GIC
t ai b li cun bi ngi b tr|nh n hay b mc; ngi ta n vi
nhng ngi li cun c h. Ta thng mun nhng g ngi
kh|c mun. ko c nn nh}n li gn v{ l{m h khao kh|t
mun s hu c bn, phi to c mt tho|ng mong mun
rng bn mun c nhiu ngi yu thch v{ theo ui. H s ui
theo c|i h o th{nh ngi c yu thch hn, l{ ngi chim
c bn trong s ng nhng ngi theo ui. To o gi|c c
yu thch bng c|ch tp trung quanh bn nhiu ngi kh|c gii
bn b, ngi tnh c, nhng ngi ang theo ui hin ti. H~y to
th tam gi|c kch thch h chng i nhau v{ n}ng gi| tr ca bn
ln. H~y to dng danh ting cho mnh: nu c nhiu ngi ph
phc di ch}n bn, t hn phi c l do.

17
 Ngh thut quyn r

TO NHU CU KHI GI LO LNG V BT MN

Mt ngi ho{n to{n h{i lng vi chnh mnh khng th b quyn r.
Cng thng v{ khng ha hp phi c tim nhim v{o t}m tr con
mi. Khi gi trong h cm gi|c bt m~n, khng h{i lng vi tnh
cnh ca mnh v{ vi chnh mnh: cuc i h thiu tnh phiu lu,
h b lc hng khi nhng l tng thi trai tr, h ~ tr nn
ch|n ngt. Cm gi|c thiu thn bn to ra s gip bn c ch trng
in khuyt bng chnh hnh nh ca mnh, l{m h thy bn
c}u tr li cho vn ca h. Ni au v{ lo }u l{ tin th}n ca kho|i
lc. H~y hc c|ch to nhu cu v{ sau |p ng nhng nhu cu y.

6
LM CH NGH THUT TC NG
L{m con mi cm thy bt m~n v{ cn c bn ch l{ iu thit
yu, nhng nu qu| l liu h s nhn thu bn v{ ny sinh t}m l
phng v. Tuy nhin khng ai phng v s t|c ng ngh thut
gieo ngh v{o u c ngi kh|c bng nhng gi kh hiu m{ v
sau s bn r trong suy ngh ca h, thm ch l{m h tng nh
l{ ngh ca chnh mnh. T|c ng l{ mt c|ch thng thng g}y
nh hng i vi ngi kh|c. H~y s dng ngn ng ngm
nhng khng nh hng hn n pha sau h{nh ng thu mnh li,
nhng nhn xt nc i, nhng c}u ni s|o rng kt hp vi
nhng c|i lic mt l{m m m lng ngi i v{o tim thc con
mi truyn ti kin ca bn. H~y l{m mi vic bng c|ch gi .

7
I VO TM HN

18
 Tm tt t|c phm

Hu ht mi ngi b nht trong th gii ca chnh mnh, l{m h c

chp v{ kh thuyt phc. C|ch ko h ra khi v bc v{ quyn r l{
i v{o t}m hn h. Chi theo lut l ca h, tn hng nhng g h
tn hng, chiu theo t}m trng ca h. L{m nh vy bn s vut ve
tnh t |i ~ n s}u trong h v{ l{m h gim bt phng v. Khi b
thi min bi chnh hnh nh ca mnh phn chiu qua bn, h s ci
m hn, tr nn d b khut phc bi t|c ng kho lo ca bn.
Bn s nhanh chng ho|n i c v tr: mt khi bn ~ i v{o t}m
hn h, bn s l{m h mun i v{o t}m tr bn, n lc n{o h s
khng th quay li c na. H~y chiu theo t}m trng v{ thch
ca h, l{m h khng c g phn ng hay chng i li.

8
TO CM D
Nh con mi ln s}u v{o vng quyn r bng c|ch to c|m d: ha
hn s vui thch pha trc. Ging nh con rn d d Eva bng
nhng ha hn v tr|i cm, bn phi |nh thc trong con mi
nhng khao kh|t m{ h khng c c. Phi tm ra im yu ca
h, nhng o tng vn cha th{nh hin thc, v{ t rng bn c
th a h n vi iu . c th l{ ca ci, c th l{ phiu lu,
c th l{ nhng nim vui ti li, b cm o|n; vn l{ phi l{m mi
th tr nn m h. phn thng l lng trc mt h, tr ho~n
s tha m~n trong h, v{ tr n~o h l{m phn vic cn li. Chuyn
kh thi dng nh ch cn l{ sm mun. H~y kch thch tnh t m
ca h nhiu hn nhng nghi ng v{ lo lng km theo, v{ h s i
theo bn.

19
 Ngh thut quyn r

Giai on 2
NH LC HNG TO THCH TH V KH HIU

9
LM H HI HP TIP THEO S L G?
Khi ngi ta bit phi mong i g bn, sc quyn r ca bn ~
mt i. Hn na: bn ~ nhng quyn li cho h. C|ch duy nht x
mi c nn nh}n v{ gi c trn l{ to hi hp, mt s ngc nhin
c tnh to|n. Con ngi thch b n v{ }y l{ cha kha c|m d h
dn s}u hn v{o ma trn ca bn. H{nh ng kh hiu h ph
thc mc: Bn ang l{m g? L{m g h khng ng ti s l{m h
c cm gi|c thanh tho|t, khng g b h s khng th o|n trc
tip theo s l{ g. Bn phi lun t ch v{ i trc mt bc. Phi
khin nn nh}n thy ly k bng vic t ngt chuyn hng vn .

10
DNG SC MNH HY HOI CA LI NI GY M H
Khng phi d ni m{ ngi ta nghe; ai cng dn t}m tr v{o suy
ngh v{ mong mun ca mnh nn kh m{ n bn. Th thut
l{m h phi nghe l{ ni nhng g h mun nghe, nht v{o tai h
nhng g h thy d chu. }y l{ bn cht ca ngn ng quyn r.
H~y thi bng ngn la tnh cm trong con ngi bng nhng cm
t y h{m , tn vinh h, v v nhng bt an trong h, bao bc h
trong nhng iu tng tng, trong li ni v{ nhng ha hn
ngt ng{o; h khng ch nghe theo bn, h cn mt c ch chng
li bn. Phi khin cho ngn ng bn s dng tr nn m h, khng
r r{ng, v{ t h suy din theo ch ca mnh. S dng c ch

20
 Tm tt t|c phm

vit khi gi cho h tng tng v{ to ra ch}n dung l tng

cho bn.

11
TM N TIU TIT
Li ni cao qu v{ c ch thanh cao c th g}y nghi ng: v sao bn
c sc l{m h{i lng ngi kh|c? Nhng chi tit c|m d c ch t
nh, nhng vic l{m t nhin thng li cun v{ th hin c
nhiu hn. Bn phi hc c|ch |nh lc hng nn nh}n bng h{ng
vn nhng tiu tit d chu nhng mn qu{ y ngha d{nh ring
cho h, qun |o, trang sc thit k ring cho h, nhng c ch
chng t thi gian, t}m sc bn d{nh cho h. Mi gi|c quan ca h
s b li cun bi nhng tiu tit bn ang th hin. To ngon mc
l{m la mt h; khi b thi min bi nhng c|i p v{o mt, h s
khng ch n nhng vic tht s bn ang l{m. H~y hc c|ch
khi gi cm xc v{ t}m trng ph hp bng tiu tit.

12
TH HA S HIN DIN CA BN
Nhng iu quan trng s xy ra khi con mi mt mnh: cm gi|c
nh nh{ng c gii tho|t khi bn khng c mt, v{ nh vy l{ ht.
S quen thuc v{ c mt qu| nhiu ca bn ~ to ra phn ng n{y.
Vy nn phi t ra h o, kh nm bt khi bn khng c mt, h
phi mong mun gp li bn v{ lun hnh dung bn vi nhng suy
ngh d chu nht. X}m chim u c h bng c|ch lu}n phin s
hin din th v vi khong c|ch th , sau nhng lc vng mt c
tnh to|n l{ gi}y pht thng hoa. Gn hnh nh ca bn vi hnh

21
 Ngh thut quyn r

nh, vt th mang cht th khi ngh v bn, h thy bn qua |nh

h{o quang c l tng ha. C{ng c ch ng trong t}m tr h,
bn c{ng c h bao bc trong nhng mng tng y c|m d.
H~y nui sng nhng mng tng n{y bng m}u thun v{ bt
nht trong ng x ca bn.

13
T RA YU T BNG S MONG MANH C CH
Qu| nhiu h{nh ng v phn bn c th g}y nghi ng. C|ch tt
nht che du vt l{ l{m ngi kh|c cm thy cao hn v{ mnh
hn. Nu t ra yu t, mong manh, d b ngi kh|c m hoc v{
khng th t ch, nhng h{nh ng ca bn trng s t nhin, t
tnh to|n hn. Yu t v th cht nc mt, rt r, xanh xao s
gip to hiu ng tt. c tin cy hn na, bn phi t ra tht
th{: t ra tht th{ bng c|ch nhn ti v mnh khng cn phi l{
tht. Trung thc cn quan trng hn tt tnh. iu khin nn nh}n,
sau chuyn s cm thng ca h th{nh tnh yu.

14
XA B RANH GII C MUN V HIN THC
MT O GIC HON HO
b li nhng kh khn trong cuc sng, ngi ta thng thch
m mng vin vng, tng tng mt tng lai y phiu lu,
th{nh cng v{ l~ng mn. Nu to c o gi|c rng nh bn h c
th sng cuc sng h hng m c, bn s iu khin h trong tm
tay. iu quan trng l{ phi bt u t t, chim c lng tin ca
h, v{ dn dn to ra nhng tng tng ph hp vi mong mun

22
 Tm tt t|c phm

ca h. H~y nhm v{o mong c thm kn b che y, km nn ca

h, khi dy nhng tnh cm khng kim so|t c, che m sc
mnh l tr ca h. Mt o gi|c ho{n ho l{ o gi|c khng t|ch ri
qu| so vi thc t, nhng cng phi c cht khng tht, ging nh
mt gic m lc ang thc. Dn dt cho con mi lng tng n mc
khng cn ph}n bit c }u l{ thc }u l{ h na.

15
C LP NN NHN
Mt ngi b c lp rt yu t. T t c lp nn nh}n, bn s l{m h
d b nh hng hn. C lp v mt t}m l: che chn tm nhn bng
s quan t}m d chu bn d{nh cho h, xua tan nhng th kh|c
trong u h. H ch thy v{ ngh v bn. C lp v mt vt l: a
h ra khi mi trng bnh thng, bn b, gia nh. L{m h c cm
gi|c ng ngo{i l, b b ri h ang b li ng sau mt th gii
v{ bc v{o mt th gii kh|c. Khi ~ b c lp nh vy, h khng
cn s ng h t bn ngo{i, v{ khi lng tng, h d d{ng i lc
hng. C|m d nn nh}n vo hang ca bn, ni khng c g quen
thuc vi h c.

GIAI ON BA
VCH NG GY N TNG MNH BNG NHNG BIN
PHP C BIT

16
T CHNG T MNH

23
 Ngh thut quyn r

Hu ht ai cng mun c quyn r. Nu h kh|ng c, chc l{ do

bn cha i xa l{m du i ng vc trong h v ng c hay
chiu s}u tnh cm ca bn hay nhng th kh|c. Mt h{nh ng
ng lc chng t bn mun chinh phc h n mc n{o s xua tan
nhng ng vc y. ng lo lng vic bn trng ngc nghch hay s
phm sai lm bt k h{nh ng n{o mang tnh t nguyn hy sinh v
con mi s l{m h ngp tr{n tnh cm v{ khng ch n nhng
iu kh|c na. ng bao gi th hin s ch|n nn hay than phin
khi b kh|ng c. Thay v{o , phi vt qua th|ch thc bng nhng
h{nh ng cc k ngha hip. Ngo{i ra, cn phi kch khch h t
chng t bng c|ch t v mnh l{ ngi kh vi ti, kh c c v{
xng |ng ngi kh|c u tranh c c.

17
TO HIU NG HI TNG
Nhng ngi m{ trong qu| kh tng c nhng nim vui n{o
thng c gng tm kim li nhng tri nghim y. Nhng k c vui
v nht v{ bn r s}u nht thng l{ t thu u th, v{ trong tim
thc thng lin h vi hnh nh ngi cha hoc m. H~y mang con
mi tr v thi im y bng c|ch t mnh v{o tam gi|c phc cm
Oedipus (phc cm ngi con ghen vi cha hoc m mnh) v{ xem
h nh a tr ang thiu thn tnh cm. Khng nhn thc c
nguyn nh}n s |p li tnh cm ca mnh, h s phi lng bn. Nu
khng th, bn cng c th ng vai tr hi tng, h l{m ngi
cha hay m bo v, chm nom bn. Trong c hai trng hp bn
u ang cho h nim hnh phc tt cng: l{ c hi c quan
h th}n mt vi cha hoc m, con trai hoc con g|i ca mnh.

24
 Tm tt t|c phm

18
KHI DY MONG MUN VT RO V CM K
Trong x~ hi lun c nhng gii hn mt ngi phi tu}n theo.
Trong nhng iu cm k nht bt ngun t nhiu th k trc;
nhng iu kh|c thng th mang tnh hnh thc hn, n gin ch
l{ qui nh php lch s hay nhng c x chp nhn c. L{m con
mi c cm gi|c bn ang dn dt h vt qua nhng gii hn n{y
c sc c|m d m~nh lit. Con ngi thng mong mun kh|m ph|
phn en ti trong h. Tnh yu l~ng mn khng phi lc n{o cng
phi l{ du d{ng v{ m |i; chng t rng bn c tnh t{n bo. Bn
khng tn trng kh|c bit tui t|c, li th trong |m ci hay r{ng
buc gia nh. Mt khi mong mun vt r{o ko con mi n vi
bn, h s kh lng km li c. Dn h i xa hn h tng tng
chia s cm gi|c phm ti v{ ng la s to ra si d}y v hnh tri
cht hai ngi.

19
S DNG NHNG CON MI TINH THN
Ai cng h nghi v{ khng yn t}m v c th, gi| tr v{ s hp dn
ca mnh. Nu s chinh phc ca bn i hi ring vn th cht
th bn s khuy o nhng nghi ng n{y v{ l{m cho i phng t
suy ngh v n. Thay v{o , h~y nh h n ch an t}m bng c|ch
tp trung v{o nhng vn tinh thn ln lao: tri nghim tn gi|o,
mt ngh thut cao sang hay s siu nhin n{o . H~y |nh bng
nhng phm cht siu ph{m ca bn, to ra bu khng kh h v, xa
ri hin thc, tr chuyn vi c|c v sao, ni v s phn, nhng si ch
b n kt hp bn vi i tng cn chinh phc. Ri v{o |m sng
m ca th gii t}m linh, i tng s cm thy nh nh{ng thoi

25
 Ngh thut quyn r

m|i. Gia tng nh hng ca s chinh phc bng c|ch to cho n

nhng im cc kho|i nh l{ s hp nht ca hai t}m hn.

20
S KT HP GIA THA MN V S AU N
Sai lm ln nht trong chinh phc l{ th hin qu| ho{n ho. Thot
u, c th c hnh ca bn rt quyn r nhng n s nhanh chng
tr nn nh{m ch|n; bn ang c gng l{m h{i lng v{ dng
nh khng my chc chn. Thay v l{m cho|ng ngp i tng ca
mnh vi lng tt, h~y c gng g}y ra mt tn thng. G}y s ch
cao ri t ngt thay i. H~y l{m cho h cm thy c li v{ bt
an. Thm ch c th ch ng to ra mt s gi|n on, t h v{o s
trng rng v{ au n trong khi bn c thi gian chun b - sau
ni li mi quan h, t ra hi li, tr li vi s t t ban u, iu
s l{m suy yu h. C{ng h thp, bn li c{ng t gi|. tng
kh nng khu gi, h~y to ra s thch th trong s h~i.

Giai on 4
NGH THUT CHINH PHC V DUY TR TNH CM

21
CHO H C HI THUA
K THEO UI S B THEO UI
Nu ngi m{ bn mun quyn r ~ bit r bn l{ ngi ang tm
c|ch chinh phc th h s t tn cng sc hn v{ s cng thng s
gim bt. Bn cn |nh thc h dy, li mt bc h bt u tn
cng bn. H~y bt u bng c|ch gi v xa l|nh, khng n nhng
khng b|o trc, t v ch|n, gi b quan t}m n ngi kh|c
khuy ng ngi m{ bn quyn r. Nhng ng l{m nhng iu

26
 Tm tt t|c phm

n{y mt c|ch cng khai, l liu; h~y cho h t cm nhn c

iu v{ tr tng tng ca h s l{m phn vic cn li, sinh ra
mi nghi ng theo ng ca bn. Lc y h s khng mun
mt bn v{ s tm mi c|ch chinh phc bn. Mc ch ca th thut
n{y chnh l{ l{m cho ngi m{ bn mun quyn r khng th cng
li ch ca mnh v{ ng~ v{o vng tay ca bn. H~y to o gi|c
ngi m{ bn mun quyn r rng bn ang l{ ngi b quyn r.

22
CM D TH XC
Nhng con mi c u c nhanh nhy rt nguy him: nu nhn thu
b{n tay iu khin ca bn, h c th sinh nghi ngay lp tc. H~y
nh nh{ng u c h ngh ngi v{ |nh thc nhng gi|c quan
ang ng trong h bng c|ch va c th|i khng phng v va
quyn r v th x|c. Khi bn du li, khng kh th l{m u c h
bt cng thng v{ gim i ngh chng i trong h; c|i lic mt,
ging ni, d|ng iu ca bn u to|t ra v khu gi v{ thm mun,
nhng c|i ngm v{o da tht h, kch thch c|c gi|c quan v{ l{m
ngi h nng ln. ng bao gi p buc th x|c m{ h~y l{m con
mi nng ln, c|m d l{m h thm mun. Lo l|i h n pht gi}y
thi im cao nht m{ mi o c, ph|n xt, bn t}m v
tng lai u nht nha, ch cn li th}n th khng chng gng
ni lc th.

23
LM CH NGH THUT TN CNG TO BO
Gi}y pht y ~ n: nn nh}n r r{ng ang rt thm mun bn
nhng li khng mun tha nhn iu , ch cha ni n c h{nh
ng g. }y l{ lc vt b nhng lch s, tt bng, iu {ng tn

27
 Ngh thut quyn r

cng bng mt ng th|i t|o bo. ng cho con mi thi gian suy
tnh hu qu; to m}u thun, g}y cng thng bc tn cng to
bo tip theo gip gii tho|t tt c. Th hin do d, vng v ngha l{
bn ang ngh n chnh mnh ch khng phi ang b con mi
quyn r. ng bao gi khng li hay tha hip vi con mi, h~y tin
rng bn ng v{ chu |o; lc n{y bn cn t ra quyn r ch
khng cn phi nh mt chnh kh|ch. Mt ngi phi tn cng
trc v{ l{ bn.

24
THN TRNG VI HU QU
Sau mt s quyn r th{nh cng thng l{ nguy him. Khi tnh cm
~ t n nh im, n thng quay ngc li tr nn mt mi,
ng vc, tht vng. Cn bit rng vic chia tay s ko d{i v{ mt
mi; cm thy bt an, con mi s c bu vu d}y da v{ c hai u
phi chu ng. Nu bn phi chia tay, h~y chia tay t ngt v{
nhanh chng. Cn thit th ph| v s quyn r bn ~ to ra. Nu
phi gi mi quan h, cn ch rng sc lc khng cn, s quen
thuc len li khin nhng tng tng thch th ban u mt i.
Nu tr chi tip tc, cn bt u li ln quyn r th hai. Khng
bao gi c ngi kia coi thng bn to vng mt, g}y au
n, m}u thun khin con mi rut gan nh la t.

28
 LI CM N

u tin ti xin cm n Anna Biller ~ c nhng ng gp to ln

cho quyn s|ch n{y: nghin cu, tho lun v{ c nhng gip qu
gi| ho{n th{nh ni dung quyn s|ch, thm v{o l{ kin thc
v ngh thut quyn r khin ti nhiu ln t nguyn l{m nn
nh}n ca b{.
Ti xin cm n m, Laurette, ~ lun ng h ti trong sut thi
gian vit quyn s|ch v{ cng lun l{ ngi c v trung th{nh nht
ca ti.
Ti xin cm n Catherine Leouzon c|ch }y v{i nm ~ gii thiu
ti cun Nhng mi tnh bt chnh nguy him v{ th gii ca
Valmont.
Lng bit n ca ti cng xin c gi n David Frankel v vic
bin tp cun s|ch v{ nhng li khuyn b ch; Molly Stern
Viking Penguin ~ xem xt d n ny v gip thnh hnh nn n;
Radha Pancham ~ kin nhn sp xp n c h thng; v{ Brett
Kelly ~ gip mi vic sun s.
Vi lng thng tic ti bit n ch mo Boris ~ mi ba nm
qua quan s|t ti vit, hin nay ~ khng cn na. Truyn nh}n ca
n, Brutus, ang t ra l{ ngi k tha xng |ng.
Cui cng ti xin c t lng knh trng n cha ti. T ng
khng th n{o ni ht ti nh ng n nhng n{o v{ chnh ng l{
ng lc gip ti l{m vic.

29
 LI NI U
H{ng ng{n nm trc, quyn lc ch
yu c c v{ duy tr nh v{o bo lc.
S tinh t l{ khng cn thit vua hay
ho{ng hu phi bit nhn t}m. Ch mt
v{i ngi c quyn lc nhng ph n
l{ ngi phi chu ng nhiu nht
di ch n{y. H khng c c|ch n{o
tranh u, khng c v kh n{o v
mt chnh tr, x~ hi hay ngay trong gia
nh gip h bt {n ng phi l{m theo
mnh.
D nhin {n ng c im yu: l{
kh|t khao nhc dc m~nh lit. Ngi
ph n lun c th nhm v{o dc vng
n{y ca {n ng, nhng nu h li b li
vo tnh dc th ngi {n ng li lp
tc quay li th thng tr; cn nu h t
chi nhc dc th ngi {n ng li i
tm iu mt ni kh|c hoc s v{o h nh th vui. V t
dng v lc. Mt quyn lc tm thi v{
mng manh nh th th ch g? Vy m{
ngi ph n cng chng cn s la
chn n{o kh|c ngo{i c|ch n{y. Mc d
vy, ~ c nhng ngi qu| kh|t khao
quyn lc, tri qua nhiu nm kho lo
V vy, b |p bc v{
khinh mit ~ v{ lun l{
iu ngi ph n phi
chu ng trong c|c ch
x~ hi; tnh trng n{y
ko d{i khng suy suyn
cho n nhiu th k sau,
khi kinh nghim dy h
bit thay th quyn lc
bng k nng. Ph n
cui cng cng hiu
c rng v mnh yu
hn, nn li th duy nht
ca mnh l{ quyn r; h
hiu rng nu mnh ph
thuc v{o {n ng v
quyn lc th {n ng
cng c th ph thuc
c hnh phc nh {n
ng, h hn ~ suy ngh,
chim nghim sm hn;
h l{ ngi bit trc
c rng nim vui lun
gi nh n ngi to
ra n v{ tr tng tng

30
 Li ni u

v{ s|ng to, ~ ngh ra c|ch xoay ngc lun i xa hn thc t.

th c, to ra mt dng quyn lc mi Mt khi ~ bit c
l}u d{i v{ hiu qu hn. nhng iu c bn n{y,
Chnh nhng ngi ph n n{y ~ s|ng h bit trc c|ch to b
to ra ngh thut quyn r, tiu biu l{ n khi gi t m; h
Bathsheba trong Kinh Cu c, Helen luyn tp ngh thut t
ca th{nh Troy, m nh}n ng Hsi Shi chi y kh khn ngay
Trung Quc, v{ c bit l{ nht l{ c khi rt mun ng ;
Cleopatra. Trc tin h li ko ngi k t gi}y pht , h
{n ng bng b ngo{i hp dn, ch ra bit c|ch t ch|y tr
c|c trang sc v{ ph trang to tng tng ca {n
nn hnh tng mt th|nh n gi|ng ng, h bit c|ch khi
trn. H l mt tho|ng da tht gi v{ lo l|i nhng kh|t
kch thch tr tng tng ca {n ng, khao theo mnh mun:
khng ch kch thch dc vng m{ cn c|i p v{ tnh yu ~
c|i g hn th: l{ c hi s hu c sinh ra nh th;
mt v th|nh. Mt khi ~ thu ht c gi }y s phn ngi
ch ca nn nh}n, nhng ph n n{y ph n tr nn khc
s d d h ra khi th gii {n ng ch nghit hn, khng phi
c chin tranh v{ chnh tr, li cun h h ~ c th ho{n to{n
v{o th gii ca ph n - mt th gii gii phng mnh khi |p
xa hoa, vui th v{ ngon mc. C th h bc; m{ trong cuc
cn dn dt con mi i lc hng theo chin bt tn gia {n
ngha en, tc dn h i du h xa, nh ng v{ ph n, ngi ta
Cleopatra ~ dn d Julius Caesar i du thy rng vi s gip
h dc sng Nile. Ngi {n ng s dn ca s du d{ng h ch
ln s}u v{o nhng vui th tinh t v{ ra c th h c th
nhy cm n{y h s yu. Nhng ri chin u khng mt
mi, i khi chin thng,

31
 Ngh thut quyn r

khi y ngi ph n li tr nn lnh v{ thng l{ kho lo

lng v{ h hng l{m con mi phi bn hn khi li dng chnh
khon. n khi ngi {n ng c mun sc mnh thng tr h;
hn na th nhng nim vui y li b tht ra i khi {n ng
rt li. H buc phi theo ui, c mi cng dng nhng v kh
c|ch tm li nim vui mnh ~ tng n{y ca ph n phn
c nm th, v{ ri trong qu| trnh cng li v{ s phn k n
h s b yu dn v{ tr th{nh ngi l ca h li c{ng tr
y tnh cm. Nhng ngi {n ng c nn khc nghit hn.
sc mnh v{ quyn lc chnh tr nh Choderlos de Lactos, V
Ho{ng David, Paris ca th{nh Troy, vn Gi|o dc Ph n, do
Lydia Davis dch, trn tp ch
Julius Caesar, Mark Anthony hay Vua
T do T tng, do Michael
Ph Sai u thy mnh tr th{nh n l Fether bin tp.
ca mt ngi ph n.
Trc bo lc v{ d~ man, nhng ph
L{m tnh cn nhiu cht
n n{y ~ bin quyn r th{nh mt
thin t{i hn ch huy mt
ngh thut tinh t, hnh thc cao nht
i qu}n.
ca quyn lc v{ thuyt phc. H hc
Ninon de lEnclos
c|ch |nh v{o t}m tr trc, kch thch
c tng tng, l{m ngi {n ng c
mun hn na, to ra nhng tnh cm Hi Menelaus, nu tht
hy vng ri tuyt vng ni tip nhau s ngi mun git ,
l{ bn cht ca quyn r. Sc mnh
Vy ta cu cha cho
ca h khng phi th cht m{ v tm
ngi, h~y thc hin
l, khng dng v lc m{ ch gi|n tip
ngay i,
v{ kho lo. Nhng chuyn gia quyn
r v i u tin n{y ging nh nhng Trc khi |nh mt vn
vin tng t lnh qu}n s lp k hoch xon mch m|u tr|i tim
ngi

32
 Li ni u

hy hoi k th, v{ tht s nhng ghi L{m ngi chuyn ; v

chp u tin v quyn r thng so |nh mt l{ nhng i
s|nh n vi chin trng, mt kiu qun,
chin tranh ca ph n. i vi V{ |nh mt lia ti }u,
Cleopatra, }y l{ v kh cng c ch l{ng mc ch|y ri,
ca mnh. Trong quyn r, ngi ph
n khi tro t{n b cun
n khng cn ch l{ cng c tnh dc
i
th ng; h tr th{nh nh}n t nng
Bi ting th d{i ca .
ng, mt hnh tng quyn lc.
Ta bit r , Menelaus,
Ngoi tr mt s ngoi l - nh
V{ ngi cng vy. V{
nh{ th ngi La tinh tn Ovid, mt
bt k ai bit u phi
ngi h|t rong thi trung c - cn hu
chu ng.
nh {n ng t quan t}m n th ngh
Hecuba ni v n{ng Helen
thut nhm nh nh ngh thut quyn
thnh Troy trong Nhng ph
r. Sau , c s thay i ln v{o th k n th{nh Troy, do Neil Curry
mi by: {n ng bt u quan t}m dch
n quyn r nh mt c|ch khc phc
s chng i tnh dc thng gp
Khng ngi {n ng
nhng ph n tr. Ngi quyn r v
n{o c quyn lc m{
i l{ nam u tin trong lch s - Cng
chng li s la di ca
tc Lauzun, ngi ~ to cm hng
ngi ph n.
cho truyn thuyt Don Juan - bt u
Hoa cc trng ca Navarre
dng nhng phng ph|p l}u nay vn
c ph n s dng. H hc c|ch l{m
con mi la mt vi v b ngo{i ca Con ng vng
mnh (thng h c bn cht |i nam |i n{y, m{ nh ph n
n) kch thch tr tng tng, c th chim c sc
ng vai ngi m d|ng. H cn thm mnh ca {n ng v{
to quyn lc cho mnh,

33
 Ngh thut quyn r

v{o tr chi mt yu t mi mang tnh cha c c|c s gia

nam, l{ ngn ng quyn r, v h
ph|t hin ra mt im yu ca ph n
l{ thch li ngon ngt. Hai hnh thc
quyn r n{y ngi n dng ngoi
hnh v{ ngi nam dng li ni
thng c c hai bn b sung thm
v{o chin thut ca mnh: Casanova
cng l{m la mt ph n bng qun |o;
cn Ninon de lEnclos cng quyn r
{n ng bng li ngon ting ngt ca
mnh.
Cng lc vi giai on nam gii
ang hnh th{nh hnh thc quyn r
d{nh cho gii mnh th nhng ngi
kh|c cng bt u |p dng ngh thut
n{y cho mc ch x~ hi. Khi h thng
ch phong kin li dn v{o qu| kh,
c|c quan chc phi tm ch ng cho
mnh trong chnh ph m{ khng cn
c dng n quyn lc. H hc c|ch
chim c quyn lc bng c|ch quyn
r cp trn hay i th bng tr chi
t}m l, t ng nh nh{ng, mt cht m
d|ng. Khi x~ hi ng{y c{ng d}n ch ha,
c|c din vin, ngh s v{ d}n n din
bt u s dng c|c chin thut quyn
r li cun, d{nh kh|n gi v{ mi
quan t}m ng mc. T
gi}y pht ngi ph n
t|ch khi |m ng, l{
mt sn phm ho{n
chnh, c lp, ban ph|t
nim vui vn khng th
c nh quyn lc m{ ch
nh nhng li l hoa
m..., thi i ca nhng
v th|nh tnh yu ln
ngi. l{ mt bc
pht trin d{i ca lch s
vn minh... Ch vi con
ng vng ca ngh
thut yu ng, ngi
ph n mi c th khng
nh quyn lc v{ h l{m
iu n{y bng c|ch
khng nh mnh ngay
ti thi im sp tr
th{nh n l theo mun
ca {n ng. H kh|m
ph| ra c quyn lc
ca nhc dc, b mt ca
ngh thut yu ng,
sc mnh siu nhin ca
cm xc b khi gi
nhng khng c tha

34
 Li ni u

trng x~ hi. Th k mi chn cn c m~n. Sc mnh y c

mt thay i ln kh|c: l{ c|c chnh
tr gia nh Napoleon t xem mnh nh
k quyn r, trn qui m ln. Nhng
ngi n{y da trn ngh thut hng
bin quyn r, nhng h cng nm
vng nhng chin thut ca ph n
nh: d{n dng nhng cnh n tng,
dng c|c chin thut s}n khu hay to
hnh tng uy lc. Tt c nhng iu
h hc c u l{ c|i c gi l{ sc h v{ khuy ng h
li cun qun chng v{ n ng{y nay
vn vy. Vi c|ch quyn r cng chng
h c th quy t c quyn lc to ln
m{ khng cn n v lc.
Ng{y nay chng ta ~ t c n
nh cao nht trong cuc c|ch mng
quyn r. Hn bao gi ht, hin nay sc
mnh v{ t{n bo di mi hnh thc
u b b{i ty. Mi kha cnh trong cuc
sng x~ hi i hi kh nng quyn r
ngi kh|c theo mt c|ch khng g}y
tn thng hay |p t ngi kh|c. C
th thy c|c kiu quyn r khp ni,
pha ln c|c chin thut ca nam v{ n.
Cng ngh qung c|o kho lun l|ch,
xem l{ mt trong nhng
sc mnh v i nht th
gii, i khi l{ c quyn
sinh s|t... C tnh tri
buc c|c gi|c quan
ngi {n ng bng ba
m c hiu qu rt ma
thut, m ra ngun xc
cm v cng to ln trong
nh th b thc p bi
mt gic m y cm
hng.
Alexander Von Gleichen
Russwurm S c|m d ca Th
gii, Hannah Waller dch
Vy th, s kt hp hai
yu t, vui sng v{
nhng b, l{ ct li ca
tnh yu... iu tn ti
trong tnh yu l{ nhng
b v vui sng.
Jos Ortega Y Gasset, V Tnh
yu, do Tony Talbot dch

bng gi, kinh doanh mm ln ngi.

Nu mun ngi kh|c thay i kin iu g l{ tt? l{ tt

35
 Ngh thut quyn r

v{ l{m ngi kh|c thay i kin l{ c nhng g tn vinh

iu c bn ca quyn r ta phi cm gi|c quyn lc, ch
h{nh ng tinh t v{ ngm ngm. Ng{y quyn lc v{ chnh
nay khng c cuc vn ng tranh c quyn lc trong con
n{o li khng s dng n ngh thut ngi.
quyn r. Ngay t thi John F. Kenedy, iu g l{ xu? l{
c|c chnh kh|ch ~ cn phi bit quyn tt c nhng g bt
r qun chng mt mc n{o ngun t s yu ui.
khi xut hin h sc li cun s ch
Hnh phc l{ g? L
ca cng chng, c nh vy h ~
cm gi|c quyn lc tng
chin thng c mt na. Th gii
ln khi chin thng mt
in nh v{ truyn thng i chng to
chng ngi vt.
ra mt thin h{ nhng ngi sao v{ nh}n
Friedrich Nietzche, Chng
vt quyn r. Chng ta ang ngp tr{n Gi-su, R.J.Hollingdale dch
trong th gii quyn r. Nhng cho d
mc v{ phm vi c thay i n }u
S bt m~n, chng lon
th bn cht ca quyn r vn khng
thn kinh, kh n~o v{
thay i: l{ khng bao gi trc din
tht vng thng gp
hay dng v lc, ngc li phi ly
trong phn tch tm l r
nim vui l{m mi nh, a ct vi tnh
r{ng l{ do khng th yu
cm ca con ngi, khi gi dc vng
v{ khng c yu, do
v{ bn khon, dn dt con mi u
khng bit cho v{ nhn
h{ng v mt t}m l. Trong quyn r
nim vui, nhng cn v
ng{y nay ngi ta thng |p dng th
mng l{ do quyn r v{
nhng phng ph|p ca Cleopatra vn
b tht bi. Ch nhng
cn nguyn t|c dng.
ngi ho{n to{n nm
Ngi kh|c lun c g}y nh hng n
ngoi s quyn r mi l{
chng ta, mun ta l{m theo h, v{
bnh hon, thm ch khi
thng th ta cng c loi h ra khi

36
 Li ni u

quan t}m ca mnh, chng i li s d h ho{n to{n c kh

d ca h. Tuy nhin c mt pht n{o nng yu v{ l{m tnh.
trong cuc i, khi ta h{nh ng Khoa hc ph}n tch t}m
hon ton khc l{ khi ta ang yu. l cho rng n nghin
Ta ri v{o mt dng ba m. T}m tr ta cu s ri lon tnh dc
trc kia ch c nhng quan t}m v{ thm mun, nhng
thng nht; nay li b x}m chim bi trn thc t n nghin
to{n nhng suy ngh v ngi ta yu. cu s ri lon quyn
Ta tr nn nhiu cm xc, mt kh r... Nhc im nghim
nng suy ngh s|ng sut, h{nh ng th
trng nht lun lin
ngu ngc m{ nu khng yu ta chng
quan n quyn r ch
bao gi l{m vy. Nu iu n{y din ra
khng phi nim vui, v{
l}u, c g trong ta phi nhng
s am m ch khng
b: ta u h{ng ch ca i phng,
phi s tha m~n v tnh
khao kh|t c s hu h.
dc hay trong i sng.
Ngi quyn r l{ ngi hiu c sc Jean Baudrillard, Quyn r
mnh gh gm ca gi}y pht u h{ng
y. H ph}n tch iu xy ra khi ngi
Bt k iu g v tnh yu
ta ang yu, nghin cu c|c cu th{nh
th khng cn trong
t}m l ca qu| trnh y iu g kch
ngng tt hay xu.
thch tr tng tng, iu g to ra s
Friedrich Nietzsche, Ngoi
say m. Bng bn nng v{ qua luyn tp
ngng tt hay xu, Walter
h nm c ngh thut l{m ngi
Kaufmann dch
kh|c phi lng. Ngay ngi quyn r
u tin cng bit, s hiu qu hn
nhiu nu to c tnh yu hn ch l{
nhc dc. Mt ngi ang yu thng
tnh cm, d bo, d dn d.

37
 Ngh thut quyn r

(Ngun gc t quyn r trong ting La tinh c ngha l{ dn lch

ng.) Mt ngi thm kh|t dc vng thng kh iu khin
hn, v{ mt khi c tha m~n s d d{ng b ri bn. Ngi
quyn r tm c|ch to ra s say m v{ si d}y tnh yu khi c
c nhc dc th nn nh}n li c{ng b n l hn. To ra tnh yu
v{ s say m tr th{nh phng thc cho mi kiu quyn r d
l{ nhc dc, x~ hi, hay chnh tr. Mt ngi ang yu phi chu
nhng b.

Chng ch g nu c ch trch sc mnh ca quyn r hay tng

tng rng mnh chng quan t}m n n, rng l{ iu gh tm,
xu xa. C{ng c gng chng li sc li cun ca quyn r nh mt
tng, nh mt dng quyn lc bn s c{ng thy mnh thch
th n. L do rt n gin: hu ht chng ta ai cng bit sc mnh
c c khi ai phi lng mnh. Mi h{nh ng, c ch, li ni
ca ta u c nh hng tch cc i vi ngi y; ta c th khng
ho{n to{n hiu c mnh hay nh th n{o nhng cm gi|c quyn
lc n{y tht thch th. N cho ta t tin, l{m ta li c{ng thm quyn
r. Ta c th cng ~ c cm gi|c nh vy mi trng l{m vic
hay ngo{i x~ hi mt ng{y ta c t}m trng phn chn v{ mi
ngi dng nh sn lng vi ta hn v{ b ta li cun nhiu hn.
Nhng gi}y pht quyn lc nh th thng sm qua mau nhng
lun vang m~i trong t}m tr ta. Ta mun li c c iu . Khng
ai thch cm thy vng v, nht nh|t, hay khng th tip cn ngi
kh|c. Ting gi ca quyn r rt kh cng li v kh m{ cng li
c quyn lc, v{ khng g c th em li cho bn quyn lc
trong x~ hi hin i c nh l{ kh nng quyn r. nn kh|t
khao quyn r l{ mt dng phn ng cung lon, l nim am
m s}u thm trong bn i vi ngh thut n{y; bn ch l{m kh|t

38
 Li ni u

khao ca mnh mnh m hn. Mt ng{y n{o n cng s phi

by ra bn ngoi.
c c quyn lc nh vy khng i hi bn phi thay i
ho{n to{n tnh c|ch ca mnh hay phi tm c|ch chm cht v b
ngo{i. Quyn r l{ mt tr chi t}m l, ch khng phi v p b
ngoi, v{ tr th{nh mt chuyn gia quyn r ho{n to{n nm trong
tm tay ca bt k ai. iu quan trng nht l{ phi nhn th gii
bng con mt kh|c, con mt ca ngi quyn r.
Mt ngi quyn r nn lc n{o cng s dng nng lc quyn r
ca mnh mi mt tip xc x~ hi v{ c| nh}n u l{ mt dp
quyn r tim t{ng. Khng c l~ng ph mt gi}y pht n{o, v
nhiu nguyn do. Quyn lc ngi quyn r c i vi con mi ca
h vn c hiu nghim trong mi trng x~ hi v h bit c|ch gia
gim bt yu t nhc dc ch khng loi b hn. C th ta ngh
mnh i guc trong bng h, nhng iu cng chng h g v
tht d chu khi gn h. C gng chia i mnh th{nh nhng gi}y
pht quyn r ngi kh|c v{ nhng gi}y pht thu mnh li ch l{m
mnh ri tr v{ dn nn. Con ngi ai cng ging nhau ch kh|t
khao nhc dc v{ tnh yu thng thm kn; tt hn nn th lng
nhng kh nng y ca mnh hn l{ ch s dng n trong phng
ng. (Tht ra ngi quyn r xem th gii nh phng ng ca
mnh.) C|ch nhn n{y to c ng lc quyn r rt ln, v{ sau
mi ln quyn r bn li c thm kinh nghim v{ rn luyn. Mt
ln quyn r tnh cm hay x~ hi u gip ln sau c d d{ng
hn, gip bn t tin v{ quyn r hn. C{ng ng{y s c{ng c nhiu
ngi b bn thu ht nh v quyn r to|t ra t con ngi bn.
Ngi quyn r c nh}n sinh quan ging mt chin binh. H xem
mi mt ngi nh mt dng ph|o {i c th{nh ly m{ h ang

39
 Ngh thut quyn r

bao v}y. Quyn r l{ qu| trnh x}m nhp: u tin x}m nhp v{o
t}m tr ngi , th{nh ly u tin ca h. Mt khi ~ x}m nhp
c v{o t}m tr con mi l{m h c c|i nhn phn khch v bn,
bn s d d{ng l{m h bt chng c v{ u h{ng v mt t}m l.
Ngi quyn r khng l{m vic nht thi; h khng ph mc qu|
trnh n{y cho yu t tnh c. Ging bt k v tng t{i n{o, h lp
k hoch v{ ln chin lc, nhm thng v{o im yu ca con mi.
Cn tr chnh tr th{nh ngi quyn r l{ nh kin ngu ngc
cho rng tnh yu v{ l~ng mn l{ iu g thing ling, k l m{
con ngi tu}n theo nh mnh ~ c sp t sn. iu n{y c
v nh l~ng mn v{ hay hay nhng tht ra n ch bin h cho tnh
li bing ca chng ta. iu hp dn mt ngi l{ n lc ta l{m v
h, chng t ta quan t}m h n mc n{o v{ h qu gi| n th
n{o. Ph mc mi chuyn cho tnh c l{ cng thc dn n tai ha
v{ chng t ta khng xem chuyn tnh yu l{ nghim tc. Chnh n
lc Casanova ~ b ra, s iu ngh ng |p dng v{o mi chuyn
tnh ~ l{m ng tr nn quyn r mt c|ch ma qu|i. Phi lng mt
ai khng phi l{ chuyn o thut m{ l{ vn t}m l. Mt khi
bn hiu t}m l con mi v{ ln k hoch cho ph hp th s d d{ng
l{m h say m hn. Ngi quyn r khng xem tnh yu l{ thing
ling m{ nh chin tranh, mi c|i u bnh ng.
Ngi quyn r khng th mi m vi bn th}n mnh. C|i nhn ca
h phi hng ra bn ngo{i ch khng hng v{o trong. Khi gp
mt ngi, ng th|i u tin l{ x}m nhp v{o bn trong lp da
ngi , nhn th gii qua i mt ca h. C nhiu nguyn nh}n.
u tin, t mi m vi mnh l{ du hiu ca cm gi|c bt an; iu
khng quyn r. Ai cng c nhng iu bt an nhng ngi
quyn r c lng tr|nh chng, tm liu ph|p cho nhng gi}y pht

40
 Li ni u

ho{i nghi bng c|ch mi m vi th gii bn ngo{i. iu n{y gip

h c mt t}m hn vui v - lm chng ta mun cnh h. Th hai,
vic x}m nhp v{o bn trong lp da con ngi , tng tng
mnh l{ h th s nh th n{o, s gip ngi quyn r bit c
nhiu thng tin qu gi|, bit c iu ngi y quan t}m v{ iu
g l{m h mt kh nng suy ngh s|ng sut v{ ri v{o by. c v
trang nhng thng tin n{y, ngi quyn r c th g}y ch mt
c|ch thch hp, c trng im mt iu him c trong mt th
gii m{ hu ht mi ngi ch nhn ta t tm m{n nh kin ca
chnh bn th}n h. X}m nhp c v{o trong lp da ca h l{ ng
th|i chin lc quan trng u tin trong cuc chin x}m nhp.
Ngi quyn r xem h l{ ngi ban ph|t nim vui, nh nhng
con ong ly phn hoa t c}y n{y sang c}y kh|c. Khi cn nh ai cng
d{nh thi gian chi bi nhng khi ln, ta thng c cm gi|c b
ko ra khi thin ng n{y v{ b nng bi nhng tr|ch nhim.
Ngi quyn r bit rng con ngi lun ch i nhng nim vui
h khng th n{o c nim vui t bn b hay ngi h thng
yu, m{ h li khng th t mnh c c iu . Mt ngi i
v{o i h, cho h phiu lu v{ l~ng mn th khng th n{o cng
li c. Vui th l{ cm gi|c c dn vt qua gii hn, c
tr{n ngp bi mt ngi kh|c, mt tri nghim kh|c. Ai cng
mun c ngp tr{n mt cm gi|c kh|c, c tho|t khi chng
cng u thng ng{y ca h. i khi s chng i l{ c|ch h ni
vi ta, H~y quyn r ti i. Ngi quyn r bit rng kh nng s
c g vui v s khin mt ngi i theo h, v{ khi c tri
nghim con mi s ci m, nh}n nhng h. H cn t luyn cho
mnh tr nn nhy cm vi nim vui v bit rng t mnh cm thy
vui th s gip h d d{ng hn nhiu khi l{m ngi kh|c vui l}y.

41
 Ngh thut quyn r

Mt ngi quyn r xem cuc i nh s}n khu, mi ngi u l{

din vin. Ai cng thy mnh c nhng vai din khng c nh
trong cuc sng l{m h cm thy khng c vui. Tr|i li, ngi
quyn r c th l{ bt k ai v{ c th m tr|ch c nhiu vai tr.
(Nguyn thy }y l{ thn Zeus, mt k quyn r tham lam trc
nhng trinh n; v kh chnh ca ng l{ kh nng bin th{nh bt
c ngi hay con vt n{o c v l{ quyn r nht i vi con mi.)
Ngi quyn r cm thy vui khi din xut v{ khng b nng
bi nh}n th}n, bi nhu cu c l{m chnh mnh hay phi t ra t
nhin. S t do n{y, s bin ha n{y trong con ngi v{ t}m hn
khin h tr nn quyn r hn. iu con ngi thiu thn trong
cuc sng n{y khng phi l{ thc t m{ l{ nhng o nh, lc th,
chi bi. Qun |o ngi quyn r mc, ni h dn bn n, li ni
v{ h{nh ng ca h c nh c n}ng ln mt cht khng qu
kch nhng c mt cht phi thc t, nh th hai bn ang sng
trong mt on tiu thuyt hay ng vai chnh trong mt b phim.
Quyn r l{ mt dng s}n khu ngo{i i, ni gp g gia o nh
v{ hin thc.
Cui cng, ngi quyn r ho{n to{n v o c trong li sng.
Tt c ch l{ mt tr chi, mt trng u chi a. Bit rng
nhng ngi c o c, loi ngi b km nn hay gt gng vn
thng ln |n s xu xa ca ngi quyn r, tht ra ang ngm
ngm ganh t vi sc mnh ca h, nn h cng khng quan t}m
n kin ngi kh|c. H khng tranh c~i vi nhng ph|n xt
lun l nh vy s cc k km quyn r. Tt c u mm do, bin
ha, nh chnh bn th}n n. Quyn r l{ mt dng la di, nhng
con ngi thch c dn lch hng, h kh|t khao c ngi
kh|c quyn r. Nu khng, nhng ngi quyn r ~ khng c
c qu| nhiu nn nh}n tnh nguyn n th. H~y vt b ht

42
 Li ni u

nhng khuynh hng o c, h~y l{m theo trit l vui v ca

ngi quyn r, ri bn s thy qu| trnh cn li d d{ng v{ t
nhin.
Ngh thut Quyn r nhm trang b cho bn v kh thuyt phc v{
hp dn ngi kh|c, nhng ngi xung quanh bn t t mt
kh nng chng c m{ khng hiu nh th n{o v{ ti sao iu
li xy ra. N l{ ngh thut chin u trong thi i tinh t n{y.
Mi cuc quyn r c hai yu t bn phi ph}n tch v{ thu hiu:
th nht l{ chnh bn v{ bn c g quyn r; th hai l{ con mi v{
nhng h{nh ng c th p tan phng v ca h khin h phi
u h{ng. C hai mt u c tm quan trng ngang nhau. Nu bn
ln k hoch m{ khng ch n phn tnh c|ch ca mnh c th
li ko ngi kh|c, bn s b xem l{ ngi quyn r m|y mc, lun
ci v{ vng v. Nu ch da v{o tnh c|ch quyn r ca mnh m{
khng ch n i phng, bn s to ra nhng sai lm khng
khip v{ hn ch tim nng ca mnh.
V vy, Ngh thut Quyn r c chia l{m hai phn. Phn th
nht, Kiu Ngi Quyn r, m t chn loi ngi quyn r, cng
thm Ngi chng Ngi Quyn r (anti-seducer). Nghin cu
nhng loi ngi n{y gip bn nhn thc c thuc tnh quyn
r vn c trong bn l{ g v l{ nhng vin | tng c bn trong
quyn r. Phn th hai, Qu| trnh quyn r, gm hai mi bn
th thut v{ chin lc s hng dn bn l{m th n{o b ba m,
ph| v th chng i, tin bc mnh m trong quyn r, v{ dn
d con mi u h{ng. Cu ni gia hai phn l{ chng b{n v
mi t|m loi nn nh}n b quyn r mi mt loi thiu mt iu
g trong cuc sng, trong lng c mt khong trng m{ bn c
th b lp. Bit c mnh ang quyn r loi ngi n{o gip bn

43
 Ngh thut quyn r

vn dng tng trong c hai phn. Nu b qua bt k phn n{o

trong quyn s|ch n{y, bn s ch l{ mt ngi quyn r khng
ho{n ho.
C|c tng v{ chin thut trong Ngh thut Quyn r da trn
nhng b{i vit v{ ghi chp lch s v nhng nh}n vt quyn r
th{nh cng nht trong lch s. Ngun t{i liu n{y bao gm hi k
ca chnh nhng ngi quyn r (nh ca Casanova, Errol Flynn,
Natalie Barney, Marilyn Monroe); c|c tiu s (ca Cleopatra,
Josephine Bonapatre, John F. Kennedy, Cng tc Ellington); s
tay v vn n{y (|ng ch nht l{ Ngh thut Yu ng ca
Ovid); v{ nhng ghi chp tiu thuyt v quyn r (Nhng quan h
bt chnh nguy him ca Choderlos de Laclos, Nht k Ngi quyn
r ca Soren Kierkegaard, Giai thoi Genji ca Murasaki Shikibu).
C|c anh hng trong nhng t|c phm vn chng n{y thng ly
hnh mu ca nhng ngi quyn r ngo{i i thc. C|c chin
thut h s dng cho thy mi lin h ni ti gia tiu thuyt v{
quyn r, l{ to ra o nh v{ dn dt ngi theo mnh. Vn
dng nhng b{i hc trong s|ch n{y v{o thc t tc l{ bn ang i
theo con ng ca nhng chuyn gia quyn r v i nht trong
ngh thut n{y y.
Cui cng, tinh thn gip bn tr th{nh mt ngi quyn r tuyt
vi l{ tinh thn bn c cun s|ch n{y. Nh{ vn Ph|p Denis
Diderot ~ tng vit, Ti cho php t}m hn ti t do theo ui
tng khn ngoan hay ngu ngc u tin khi n xut hin, ging
nh trn i l de Foy con ngi thanh nin phng ~ng trong ta
theo s|t gt mt c g|i l{m tin n{o , sau b theo mt c
kh|c, tn cng tt c bn h ri chng gn kt h vi g c. Suy
ngh ca ti chnh l{ nhng c g|i l{m tin. ng l{ ng mnh

44
 Li ni u

b quyn r bi nhng tng, theo ui bt c iu g lm ng

thy hng th cho n khi mt c|i kh|c hay hn n vi ng, suy
ngh ca ng b nhim mt dng th vui nhc dc. Mt khi bn ~
bc v{o nhng trang s|ch n{y, h~y l{m nh Diderot khuyn: h~y
mnh b quyn r bi nhng c}u chuyn v{ nhng tng, h~y
u c ci m v{ suy ngh i hoang. Dn dn bn s thy th
thuc c n{y thm v{o da tht mnh v{ bn s bt u xem mi
th l{ ngh thut quyn r, k c c|ch ngh v{ c|ch bn nhn th
gii.
c tnh tt nht chnh l{ l{m tng nhu cu quyn r.
- Natalie Barney -

45
 PHN I

KIU NGI QUYN R

Tt c chng ta u c nng lc quyn r - kh nng thu ht ngi
kh|c v pha mnh v{ khin h ngoan ngo~n phc tng chng ta.
D vy, t ai trong chng ta c th nhn thc c kh nng tim
n n{y. Chng ta thng tng tng rng kh nng ch l{ s
thu ht b ngo{i, nhng tht ra, li l{ mt c im huyn b m{
mt v{i ngi c sn ngay t khi mi ch{o i v{ nhng ngi
kh|c s khng bao gi c th cng li c nng lc quyn r
n{y. Tuy vy, l{m sao c th thy c kh nng tim n ca mnh?
l{ phi hiu c tnh c|ch n{o ca mnh t nhin c th li
cun ngi kh|c, t ph|t trin nhng tim nng n{y trong
t}m hn ca mi chng ta.
S quyn r th{nh cng him khi n{o c bt u bng mt th
on trng trn hay mt mu k tinh vi. iu chc chn s dy
ln ni ho{i nghi ngi kh|c. S quyn r th{nh cng thng bt
u bng tnh c|ch ca chnh bn, kh nng m{ qua bn bc l
nng lc c th li cun ngi kh|c v{ khuy ng cm xc ca h
bng c|ch khin h mt t ch. B thi min bi tnh c|ch y sc
quyn r ca bn, nhng nn nh}n s khng cn t}m n s
li cun tip theo. V{ ri nh mt tr chi tr con, bn dn dn s
khin cho u c ca h m mui v{ cui cng quyn r h.
C chn loi ngi c nng lc quyn r trn th gii. Mi loi
ngi n{y c mt nt tnh c|ch c bit n{o n s}u trong t}m

46
 Phn I: Kiu ngi quyn r

hn, to nn mt s li ko y quyn r. M Nh}n Ng th hin

cho ngun nng lng nhc dc di d{o v{ h bit c|ch tn dng
n nh th n{o. K n Chi Phng ~ng li cho thy mt nim am
m v i vi k kh|c ph|i v{ ni kh|t khao ca h c th l}y
nhim sang ngi kh|c. Ngi Tnh L Tng li c th cm nhn
s}u sc rng chnh h to ra s l~ng mn. Ngi Thch n Din li
m m trong hnh nh ca chnh mnh, to nn sc quyn r |i
nam |i n y n tng. Ngi T Nhin c tnh c|ch rt t nhin
v{ ci m. Ngi m D|ng lun ta ra lung kh ti m|t y sc
hp dn t trong chnh th}m t}m ca h. Ngi Duyn Dng lun
bit c|ch l{m h{i lng ngi kh|c h chnh l{ nhng con ngi
ca cng chng. Ngi C Uy Tn li t tin mt c|ch k l v{o
chnh mnh. V{ Ngi Sao th rt siu ph{m v{ lun n mnh trong
s huyn b.
C|c chng trong phn n{y s dn bn i su vo trong tnh cch
ca mi loi nh}n vt trn. t ra, mt trong c|c chng cng c
th lay ng ng cm gi|c ca bn v{ ri bn s nhn ra mt phn
nh}n c|ch ca chnh mnh. Chng n{y s l{ mu cht gip bn
ph|t huy nng lc quyn r ca bn th}n. H~y chng ti ni
rng bn c khuynh hng quyn r. Chng vit v Ngi m
D|ng s ch cho bn thy c c|ch hnh th{nh cho mnh tnh t
ch, bit c|ch thay i th|i nng nhit hay lnh lng xa c|ch
g{i by nn nh}n. Chng n{y cng s ch cho bn bit c|ch ho{n
thin dn nhng tnh c|ch bm sinh ca mnh tr th{nh mt
Ngi m D|ng tuyt vi loi ngi m{ chng ta hng ao c.
Chng c l do g phi rt r nht nh|t khi chng ta s hu tnh
c|ch y quyn r. Chng ta say m K n Chi Phng ~ng gan
d v{ sn s{ng b qua cho mi h{nh ng qu| |ng ca anh ta,
nhng chng ai tn knh mt K n Chi Phng ~ng khng tht

47
 Ngh thut quyn r

lng. Mt khi bn ~ nui dng nt tnh c|ch ni bt ca mnh,

thm tht mt cht ngh thut v{o nhng g to ha ban tng, th
sau bn c th tip tc ph|t trin thm nt tnh c|ch th hai
hoc th ba l{m cho nh}n c|ch ca bn c{ng thm s}u sc v{ b
n. Cui cng chng 10 vit v Ngi Khng Quyn R gip bn
nhn thc v nhng nng lc i nghch trong t}m hn bn. Bng
bt c gi| n{o, bn cng phi tm ra cn nguyn ca nhng xu
hng b{i tr nng lc quyn r m{ bn c th c.
H~y ngh n chn loi ngi n{y nh nhng chic bng. Ch khi
tht s bc v{o mt trong nhng chic bng y v{ n ln dn
trong con ngi bn, khi bn mi bt u ph|t trin tnh c|ch
y quyn r ca mnh c c nng lc v hn.

48
 M NHN NG

Ngi {n ng thng b nng bi trng tr|ch m{ h phi g|nh

vc - lun phi chu tr|ch nhim, bit t ch v{ hiu l l. M Nhn
Ng l{ hnh nh tuyt vi nht trong tr tng tng ca ngi
{n ng v n{ng em n cho h mt s gii tho|t ho{n to{n khi
nhng r{ng buc ca cuc sng. Trong s hin din y dc vng
ca n{ng, ngi {n ng cm thy nh mnh c a n a ht
ca nim kho|i cm thun ty. Trong mt th gii m{ ngi ph n
thng qu| rt r nht nh|t trc hnh nh nh th, h~y hc c|ch
iu khin dc vng ca ngi {n ng bng c|ch hin th}n th{nh
hnh nh trong tr tng tng ca h.

M NHN NG TI TR
V{o nm 48 trc cng nguyn, vua Ai Cp - Ptolemy XIV - tm
c|ch trut ph v{ lu {y ngi ch g|i, ng thi cng l{ v ca
ng - n ho{ng Cleopatra. ng ra lnh canh gi bin i tht nghim
ngt ngn chn ngi v quay tr v v{ ng bt u cai tr lnh
a ca ring mnh. Nm sau , v tng t{i ba ca ch La M~ -
Julius Caesar - ~ n th{nh ph Alexandria m bo rng Ai
Cp vn trung th{nh vi Rome cho d ~ xy ra v{i cuc chin
tranh gi{nh quyn lc ni b.
Mt m n, khi Caesar ang hp mt vi c|c tng lnh ca mnh
ti cung in ca Ai Cp b{n v chin lc th mt ngi lnh
bc v{o bm b|o rng c mt nh{ bun ngi Hy Lp ang ng
ch ca, tay m mt mn qu{ ln qu gi| mun d}ng ln cho
ng{i. Trong t}m trng phn n{o vui v, Caesar ~ cho php nh{
bun v{o. G~ nh{ bun bc v{o, trn vai v|c mt tm thm ln

49
 Ngh thut quyn r

c cun li. Anh ta g d}y thng xung quanh cun thm v{ bng
i tay thon thot ca mnh, anh ta m cun thm ra, l n{ng
Cleopatra tr p c giu bn trong. Trong trang phc na kn
na h, n{ng t t ng dy trc |nh mt ng ng{ng ca Caesar
v{ to{n th c|c v quan kh|ch, ta nh thn V N hin ln t gia
nhng t sng tr{o.
Mi ngi sng s trc cnh mt n ho{ng tr p (v{o lc y
n{ng ch mi 21 tui) bt ng xut hin trc mt h nh th
bc ra trong mt gic m. H c{ng kinh ngc hn trc s t|o
bo v{ t{i ng kch ca n{ng - gia m khuya nh ngi ln a
v{o cng m{ ch c mt ngi {n ng i theo bo v, n{ng ~
|nh cc mi th bng mt nc c t|o bo. V{ Caesar l{ ngi
say m n{ng nht. Theo nh{ vn ngi Hy Lp - Dio Cassius,
Cleopatra ang v{o thi k xu}n sc nht ca cuc i. N{ng c
mt ging ni l{m m m bt k ai nghe thy. S quyn r to|t
ln t con ngi v{ ging ni ca n{ng c th l{m ng lng ca c
nhng k khinh ght {n b{ lnh lng v{ kin nh nht. Caesar ~
b m hoc ngay t khi ng nhn thy n{ng v{ khi n{ng ct ging
ni. Cng v{o m y, Cleopatra tr th{nh ngi tnh ca Caesar.

Trc , Caesar cng ~ c v s Trong khong thi gian

tnh nh}n gip ng th gi~n sau trung bnh, con tu nguy
nhng cuc chinh chin y khc nga ca chng ti, vi
lit. Nhng ng lun nhanh chng lc y ca l{n gi
mnh, ~ nhanh chng
ch|n h v{ tr li vi vi nhng g
tin gn n hn o ca
tht s khin ng h{o hng - mu
M Nh}n Ng. Nhng
chnh tr, nhng th th|ch ca gi }y cn gi du hn,
cuc chin, chin trng La M~. ngun sc mnh n{o

50
 M nh}n ng

Caesar tng chng kin nhiu ph l{m nhng cn sng tr

n tm mi c|ch m hoc ng. nn phng lng m v{
Tuy nhin, ng ho{n to{n bt ng khp ni bao trm mt
trc s xut hin ca Cleopatra. bu khng kh yn tnh
nh t. Ri ch ngi ca
Mt m n, n{ng th th vi v vua
mnh, thy th h c|nh
n{y v c|ch l{m th n{o c th
bum, v{ nm n v{o
khi phc li vinh quang ca khoang t{u, ri h cng
Alexander i v{ thng tr c thngi xung cm m|i
gii n{y nh Thng . m sau cho v{ nhp nhng khua
, n{ng li n tip v vua trong nc bng nhng m|i
trang phc ging nh n thn Isis cho bng g thng
ti cung in sang trng ca mnh. bng l|ng. Trong khi ,
Cleopatra khi m{n cho Caesar ti ly mt khoanh s|p
bng nhng bui tic vui say sa v{ ong ln, dng gm ct
suy i nht, th hin mnh nh mt nh v{ nh{o bp n tht
mnh. Chng my chc
k ngoi lai ngi Ai Cp. Cuc sng
s|p ong tr nn mm
ca nh{ vua v{ n{ng ging nh mt
do v{ }m m trong ln
tr chi khng dt, cng cam go v{ nng ca cha t Mt
y th th|ch nh mt cuc chin, Tri. Ti gi tng thy
v mi khi ng cm thy an t}m bn th li, nht s|p ong v{o
n{ng th t nhin, n{ng li t ra tai h. Sau ti bo h
lnh lng hoc gin d. Khi y, tri cht tay v{ ch}n ti
v{o ct bum. Ct xong,
Caesar li phi tm c|ch g xoa
du n{ng. h li ngi xung v{ tip
tc khua m|i cho trong
Nm th|ng tri qua, Caesar dn dn
dng nc en ngm.
qun ht tt c nhng tnh ch ca
Chng ti tip tc

51
 Ngh thut quyn r
Cleopatra v{ ng cng ~ tm ra
c nhng c|i c lu li Ai Cp. ca mnh. Khi chng ti
V{o mt thi im n, n{ng dn v
vua xui dng sng Nile tham gia
cuc vin chinh lch s ho{nh trng.
Trn con thuyn v cng nguy nga
tr|ng l - cao trn mt nc 54 feet,
gm v{i tng lp m|i bng v{ mt
ngi n th thn Dionysus c
chng bng c|c ct tr - Caesar
trng cng ging nh mt ngi Ai
Cp, ang ng nhn chm chm
v{o nhng kim t th|p. V{ trong
thi gian ng li l}u d{i ti Ai Cp,
xa ri ngai v{ng ca mnh Rome,
bit bao cuc binh bin ni lon ~
n ra khp ch La M~.
V{o nm 44 trc cng nguyn, sau
khi Caesar b |m s|t, ln ni ngi l{
ch tam hng, trong c Mark
Antony, mt chin binh dng cm
cng am m kho|i lc v{ thch
ngm cnh; v{ ng thng hay
tng tng rng mnh chnh l{
hin th}n ca thn Dionysus ca La
M~. V{i nm sau, nh}n lc Antony
52
chuyn h{nh trnh m
va mi i trong ting
gi ca bin c th c|c
n{ng M Nh}n Ng cng
ph|t hin ra rng con
t{u ang tin li gn khu
vc vng vng ging h|t
du dng ca h. H ct
ging h|t, Li gn }y,
hi ngi hng Odysseus
lng ly, s m hoa kt
tr|i ca tinh thn
thng v vng Achaea.
H~y gh thuyn v{o ngh
ngi thng thc
ging h|t ca chng em.
Cha c thy th n{o l|i
thuyn vt qua vng
nc n{y m{ khng lng
nghe ging h|t du
dng tun chy t b
mi chng em. Ging
h|t ngt ng{o lt m
qua mt nc, lt v{o
tai ti, v{ tr|i tim ti tri
ln nim kh|t khao c
nghe ging h|t qu|
i n ni ti gt u
 M nh}n ng
ang ti Syria, Cleopatra ~ mi
ng ta n gp n{ng ti thnh
Tarsus ca Ai Cp. Ti , n{ng ~
ng ch i kh| l}u v{ s hin
din ca n{ng cng rc r v{ g}y
sng s y nh ln u tin n{ng
xut hin trc mt Caesar. Mt con
thuyn rng v{ng nguy nga tr|ng l
xut hin trn dng sng Cydnus.
Nhng tay cho nhp nh{ng khua
m|i cho theo bn nhc du dng;
ngi xung quanh l{ nhng c g|i tr
trung xinh p trong trang phc
ging nh nhng n thn huyn
thoi. Cleopatra ngi trn boong
thuyn trong t th ta nh n
thn Aphrodite v{ xung quanh d}n
chng ang tung h tn n{ng mt
c|ch nng nhit.
Cng ging nh bao nn nh}n kh|c
ca Cleopatra, Antony cm thy
cho|ng v|ng. ng khng th cng
li c nim kho|i cm k l m{ ngi.
Cleopatra mang n. Nhng ng
thi v vua cng mun chinh phc
c tr|i tim n{ng v nu c th
53
v{ cau m{y ra hiu cho
thy th th ti ra.
Homer, t|c phm Cuc h{nh
trnh mo him, Quyn XII,
E.V. Rieu dch
Kh ai c th cng li
sc quyn r ca
Cleopatra; c mt s li
cun m~nh lit qua d|ng
v v{ ging ni, kt hp
vi sc mnh c bit
trong tnh c|ch ca
n{ng. S hp dn lan ta
qua tng li ni v{ c
ch ca n{ng, khin
nhng k quanh n{ng
tr nn say m. Ging
ni ca n{ng em n
nim kho|i cm thun
ty; n ta nh mt loi
nhc c a thanh }m,
gip n{ng c th truyn
ti ngn ng n vi mi
Plutarch, t|c phm Nhng v
tng th{nh Rome, Ian
Scott-Kilvert dch.
 Ngh thut quyn r
khut phc c nim kiu h~nh
ca ngi {n b{ ni ting n{y, ng
s chng t c uy quyn ca
mnh. V vy, ng ~ li Ai Cp, ri
cng ging nh Caesar, ng dn dn
gc di ch}n n{ng. N{ng li
dng nhng yu im ca v vua
n{y l{m tha m~n ng{i b{i bc,
nhng bui tic say sa, nhng l
nghi long trng v{ cnh tng xa
hoa. a ng{i tr v th{nh Rome,
Octavious mt th{nh vin kh|c
ca ch tam hng La M~ - ~
d}ng cho ng mt ngi v: l{
Octavia - em g|i ca chnh
Octavious v{ l{ mt trong nhng
ngi {n b{ p nht th{nh Rome.
Ni ting v c hnh v{ tm lng
cao c, chc chn n{ng c th gi
Antony tr|nh xa khi con im Ai
Cp. Nhng mu k n{y cng ch
hiu nghim trong mt thi gian
ngn ngi v Antony khng t{i no
qun c hnh bng ca Cleopatra.
V{ 3 nm sau, ng ~ quay v vi
n{ng. Chuyn g n s phi n:
54
S hp dn tc thi ca
mt b{i h|t, ging ni,
hay mi hng. S hp
dn ca con b|o vi mi
hng thm ng|t.
Theo nhng ngi La
M~ v{ Hy Lp c i, con
b|o l{ lo{i ng vt duy
nht ta ra mi hng.
N s dng mi hng
n{y thu ht v{ bt
con mi. Nhng c|i g
trong hng thm c
th quyn r c con
mi?... Yu t g trong
b{i h|t ca nhng n{ng
M Nh}n Ng c th li
cun chng ta, hay trong
v p ca khun mt,
trong chiu s}u ca vc
thm bin s}u? S
quyn r nm trong hnh
thc b ngo{i thun ty,
ch khng h nm trong
nhng du hiu biu
hin v{ ngha ca
chng. i mt quyn r
chng c ngha g,
chng qua ch l{ |nh
 M nh}n ng

ng ~ tht s tr th{nh n l ca mt nhn chm chm,

Cleopatra, chp nhn quyn nng v
hn ca n{ng, n mc v{ sng theo
phong tc ca ngi Ai Cp v{ dn
dn t b np sng ca th{nh Rome.
Trong u ng ch tn ti mi hnh
bng ca Cleopatra - mt c|i bng
v hn c nhn thy trn ng vt v hnh, ht nh
tin xu m{ cho n nay chng ta vn
cn lu li nhng ghi chp m t v
n{ng. Khun mt n{ng d{i thanh t
vi chic mi hi nhn v{ nt mt
ca n{ng ni bt hn nh i mt
en to tuyt p. Tuy nhin, nng
lc quyn r ca n{ng li khng n
cha di lp v ngoi hnh ca
n{ng bi tht s cn c nhiu ph
n th{nh Alexandria c xem l{
xinh p hn n{ng. Nhng g n{ng
vt tri hn hn so vi nhng
ngi {n b{ kh|c chnh l{ kh
nng m hoc {n ng. Trn thc t,
Cleopatra khng c g ni bt v
ngoi hnh cng nh khng c cht
t{i nng v chnh tr n{o. Nhng c
Caesar v{ Anthony u l{ nhng
cng nh khun mt
trang im cng ch l{
v b ngo{i Mi hng
ca con b|o cng l{ mt
thng ip v ngha-
ng sau mi hng
con b|o cng ch l{ con
ngi ph n sau lp
ha trang. M Nh}n Ng
cng v hnh. Con ngi
lun say m thch th
trc nhng g c che
y.
Jean Baudrillard, Quyn r
Chng ta b la mt
trc v trang im ca
ngi ph n, bi dung
mo bn ngo{i\ Tt c
v{ng bc v{ n trang:
th hin qu| t v bn
cht ca nhng g chng
ta ang ngm\ C phi
}y l{ con ngi tht
ca c ta khng? V{
(bn c th hi) con

55
 Ngh thut quyn r
ngi {n ng t{i gii v{ gan d li
khng ph|t hin ra iu n{y. Nhng
g h thy l{ mt ngi ph n lun
bin i khng ngng trc mt h,
ch c duy nht hnh nh ca n{ng
khng th ln vi bt k ngi ph
n n{o kh|c. Trang phc v{ c|ch
trang im ca n{ng thay i lin
tc mi ng{y, n{ng lun bit c|ch
to cho mnh mt d|ng v cao qu
ta nh mt n thn. Nh nhiu t|c
gi vn ngi ca, n{ng c mt ging
ni du dng l{m say m lng
ngi. C th li ni ca n{ng cng
tm thng v v, nhng li c
tht ra ngt ng{o m |i n ni
ngi nghe s cm thy nh th
mnh chng nh n{ng ni g m{ ch
nh c|i c|ch n{ng tht ra tng li
ni.
Cleopatra lin tc to ra s bin i
mun hnh mun v - cng phm,
nhng cuc chin gi to, nhng cuc
vin chinh v{ nhng bui tic ci trang.
Mi th u c d{n dng nh v
kch v{ c chun b rt cng phu.
Mi lc nm bn cnh n{ng, u c bn
56
ngi tht }u gia
lp v h{o nho|ng
phong ph b ngo{i\
Th chng ta c th tm
thy i tng m{ mnh
say m khng? Con mt
b |nh la/ Bi s ngy
trang kho lo ca Tnh
Yu.
- Ovid, Phng thuc ca
Tnh Yu, Peter Green dch
Anh ta ang la {n gia
sc ca mnh trn vng
ni Gargarus, nh ni
cao nht ca d~y Ida, khi
y nam thn Hermes,
cng vi c|c n thn
Hera, Athene v
Aphrodite trao cho anh
ta qu t|o v{ng cng vi
thng ip ca thn
Zeus: Paris, v ngi
va p trai li va
khn ngoan trong
chuyn tnh |i, Zeus ra
lnh cho ngi h~y |nh
gi| xem ai l{ n thn
 M nh}n ng

c quay cung chao o gia nhng p nht.

hnh nh v{ gic m. Ngay khi bn an Paris th d{i, Thi
t}m rng bn ~ s hu c ngi {nh vy. Nhng trc
{n b{ k l v{ lun bin i n{y, n{ng ht ti cu xin nhng n
lp tc t ra lnh nht hoc gin d thn thua cuc ng bc
chng t r rng mi th u nm mnh vi ti. Ti chng
trong tm kim so|t ca n{ng. Bng qua cng ch l{ ngi
c|ch n{y, mt ngi {n b{ tng b lu trn mt tht, nn rt c
{y v{ xm b x t ~ c th xoay th phm sai lm. Tt
chuyn tnh th ln nm quyn cai c c|c n thn u ng
tr t nc Ai Cp trong gn 20 nm. tnh v{ ch i s quyt
T b{i hc ca Cleopatra, chng ta nh ca anh ta. Khi y
nghim ra rng khng phi v p b Paris hi Hermes, Ch
ngo{i to nn hnh nh n{ng M Nh}n nhn b ngo{i |nh
Ng m{ ng hn, chnh tnh c|ch y gi| h nh vy c
kch tnh ~ cho php mt ngi {n b{ chnh x|c khng? Hay h
tr th{nh thn tng trong tr tng nn ci ht xim y?
tng ca bao ngi {n ng. Mt Qui lut ca cuc thi l{
ngi {n ng cm thy ch|n ght mt do ngi quyt nh,
ngi ph n cho d c y p bit Hermes tr li vi mt
dng n{o v anh ta kh|t khao nhng n ci b him.
nim kho|i cm kh|c v{ mun c
Khi y, liu c|c n thn
phiu lu mo him. Tt c nhng g
c thun lng ci xim y
m{ mt ngi ph n cn l{m xoay
khng?.
chuyn tnh th l{ h~y to ra mt o
Hermes bo c|c n thn
gi|c rng c ta c th mang n s bin
l{m nh vy, v{ t nh
i mun hnh vn trng v{ nhng cuc
quay lng li.
phiu lu mo him y th v. {n ng
Chng my chc

57
 Ngh thut quyn r

thng d b |nh la qua v p hnh Aphrodite ~ sn s{ng,

thc bn ngo{i v h u mc khuyt nhng Athene c khng
im v th gi|c. H~y to cho mnh hnh khng i ci mi c|i ai
nh mt n{ng M Nh}n Ng c sc tht lng ni ting v{
quyn r y n tnh v{ nhng c ch tuyt p, c th khin
tuy kch tnh nhng rt cao sang v{ cho mi ngi yu say
kin nh, ngi {n ng t s sp by. m bt k ngi n{o
Anh ta khng bao gi cm thy ch|n eo n. Aphrodite ni
ght bn v{ ri anh ta khng th t b mt c|ch |c , Tt thi,
bn. H~y lun l{m anh ta ri tr v{ ng ta s l{m nh vy, vi
bao gi anh ta nhn thy con ngi iu kin l{ ngi phi
tht ca bn. C nh vy, anh ta s lun ci b c|i m st trn
b|m theo bn cho n khi anh ta chm u ngi ra- trng
m v{o b tnh. ngi tht xu x nu
khng c chic m.
M NHN NG TNH I N{o b}y gi nu n{ng
ng , ti s phi |nh
Norma Jean Mortensen, cng chnh l{
gi| tng ngi mt,
Marilyn Monroe trong tng lai, ~ tri
Paris thng b|o .li
qua nhng nm th|ng thi th u ti
}y hi n thn tuyt
mt tri tr m ci Los Angeles. Tui
p Hera! Mi hai n
th ca c y p nhng cng vic
thn kia lui ra ngo{i
qun qut c ng{y ch khng c vui
trong chc l|t c
chi tha thch nh bao a tr ng
khng?
trang la kh|c. trng, c sng rt
ni t}m, t khi ci, nhng li thng H~y ngm nhn ta mt
hay m mng. Mt ng{y n, khi y c c|ch tn tng, Hera
trn 13 tui, trong lc ang mc ni, nh nh{ng xoay
i hc th c ph|t hin ra rng chic |o ngi mt vng v{ l

58
 M nh}n ng

trng m{ tri tr m ci ph|t cho c ~ th}n hnh tuyt m ca

b r|ch, v vy c phi mn tm chic n{ng, v{ h~y nh rng
|o len ca mt c b nh tui hn nu ngi chn ta l{
cng tri. Chic |o len qu| cht v kch ngi p nht, ta s
c ca n nh hn kch c ca c v{i s. gip ngi tr th{nh
Bng nhin, v{o ng{y , bn con trai l~nh cha to{n b vng
trong trng dng nh c bu quanh t ch}u \, v{ tr th{nh
c bt c ni }u c ti (c th c ~ ngi {n ng gi{u c
ph|t trin y v sinh l tui nht trn i.
n{y). C ~ vit trong nht k ca mnh Hi n thn ca ti i,
rng, Bn chng nhn chm chm v{o ti khng b mua chuc
chic |o ca mnh y nh th l{ mt }u Rt tt, cm n.
m v{ng vy. Gi }y ti ~ nhn thy
S ph b{y n{y tuy s s{i nhng li g}y tt c nhng g cn thy.
sng st. Trc }y, dng nh chng N{o n lt ngi
ai thm ch n Norma Jean, thm ch kh|cxin mi n thn
l{ cn tru chc c, nhng gi }y c xinh p Athene!
~ nhn thc c c|ch l{m th n{o Ta }y, Athene ln
thu ht s ch , thm ch xem n l{ ting, ch}n tin v pha
sc mnh ca bn th}n v c vn l{ trc mt c|ch c ch
ngi c tham vng rt ln. V vy, c ch. Nghe n{y, Paris,
y bt u ci nhiu hn, khng nu ngi khn
ngng thay i c|ch trang im cng ngoan, h~y ta t gii
nh c|ch n mc ca mnh. V{ |p li, thng, ta s gip ngi
chng my chc c nhn thy c iu g tr th{nh k bt kh
rt ngc nhin: khng cn c phi chin bi trong mi cuc
ni hay phi l{m g, bn con trai vn c chin, cng nh th{nh
yu c say m. C vit, Tt c nhng ngi {n ng p trai

59
 Ngh thut quyn r

k h}m m ti u ni vi ti cng mt nht v{ khn ngoan nht

, nhng bng nhiu c|ch kh|c nhau. trn tr|i t.
l{ li ca ti v ~ khin tt c h Ti l{ mt k chn gia
u mun c hn v{ m p ti. V{i sc hn mn, khng phi
ngi trong s h ni rng nguyn l{ ngi lnh chin,
nh}n l{ do c|i c|ch ti nhn h vi Paris ni Nhng ti
|nh mt m ui, nng nhit. Nhng ha s xem xt cng
ngi kh|c li cho rng l{ do ging bng v nguyn vng
ni ca ti ~ hp hn h. Vn c mt ca n{ng. Xong ri. Gi
s ngi kh|c li ni rng con ngi ti
}y, n{ng c th t do
to|t ra s rung cm l{m m mn h. mc xim |o v{ i m
V{i nm sau , Marilyn ~ c gng th v{o. Th n thn
hin nng lc trong lnh vc in Aphrodite ~ sn s{ng
nh. Nhng nh{ sn xut phim u ni cha?
vi c rng: th}n hnh ca c rt hp Aphrodite bn ln tin
dn nhng khun mt ca c li khng li gn anh ta, v{ Paris
c n nh lm. C ch m nhn mt bng bng v
nhng vai ph, nhng mi khi c xut n{ng ta tin n s|t
hin trn m{n nh, thm ch cho d c ngi anh ta n ni h
ch xut hin trong gi}y l|t ngn ngi gn nh chm v{o nhau.
cng khin c|nh {n ng trong s
Xin h~y ngm nhn ta
kh|n gi tr nn in o t}m hn v{
mt c|ch chu to{n, ng
khp c|c rp h|t r ln ting hut s|o
b st th g ngay khi
inh i. Nhng vn khng ai nhn thy
ta va nhn thy ngi,
c cht t{i nng siu sao n{o trong
ta t nh lng mnh:
con ngi c. V{o mt ng{y ca nm
Khng th t xit, sao li
1949, lc y c mi 23 tui v{ s
c ch{ng trai tr p
nghip ca c ang khng li, trong
nht trong s {n ng

60
 M nh}n ng

mt ba n ti, c ngi ~ m|ch bo xut hin trn nh

vi c rng nh{ sn xut phim Groucho Phrygia nh? Ti sao anh
Marx ang tm kim mt n din vin ta li ung ph cuc i
ng vai mt qu bom tc v{ng trong ni vng ni hoang vu
b phim mi Love Happy. N{ng ~ n{y la {n gia sc
s|nh bc bn cnh Groucho vi d|ng ngu ngc?. [, ti sao
i m{ theo li ng ta m t, khi gi ngi l{ Paris? Ti sao
dc vng gi{ nua ca ti v{ khin ti khng chuyn n sng
sng s. C|i c|ch n{ng y ni chuyn trong mt th{nh ph v{
nh mt rt v{o tai v{ c|i d|ng i do hng mt cuc sng
n{ng s|ng to nn. chnh l{ d|ng i vn minh? Ngi mt
ca nhng din vin ni ting Mae m|t g m{ khng ci
West, Theda Bara v Bo Peep ha mt ngi nh n{ng
quyn v{o nhau to nn, Groucho ~ Helen ca th{nh Sparta,
tht ln sau khi ngm c i tn b bn ngi cng xinh p nh
cnh. Chng ti quay cnh v{o s|ng ta v{ chng km phn
nay. V{ v vy, Marilyn ~ s|ng to ra nng nhit? B}y gi ta
d|ng i y tai ting ca mnh - mt khuyn ngi nn do
d|ng i c v gi to nhng li gi ln mt vng quanh Hy Lp,
mt s pha trn gia v ng}y th trong con trai Eros (Thn \i
trng v{ dc vng. Tnh) ca ta s hng
V{i nm sau , rt kinh nghim t dn cho ngi. Mt khi
nhng th th|ch v{ sai lm, Marilyn ~ ngi n c th{nh
t hc c c|ch l{m th n{o tng hiu Sparta, ngi s thy
qu t|c ng ca mnh ln gii {n ng. rng Helen yu ngi
Ging ni ca c lc n{o cng ngt say m.
ngo, thu ht l{ cht ging ca mt Th n thn c d|m th
c b. Nhng cht ging n{y cng ~ iu khng?, Paris
g}y ra mt s phin phc cho c trong

61
 Ngh thut quyn r

s nghip ng phim m~i cho n khi hi mt c|ch phn khi.

c ai ~ ch cho c c|ch h ging Aphrodite ~ th, v{
trm xung, to th{nh mt cht ging Paris, khng cn n o
nh nh v{ s}u lng m{ sau ~ tr suy ngh na, trao lin
th{nh mt trong nhng c im
cho n thn n{y qu t|o
quyn r c bit ca c. Trc khi
vng.
xut hin trc mt cnh quay, Marilyn
-ROBERT GRAVES, Thn
lun ngi ngm mnh h{ng gi trc
thoi Hy Lp, tp I
gng. Hu ht mi ngi u cho rng
c rt kiu cng v{ t m~n - c yu
thch hnh nh ca chnh mnh. S thtTa c th so s|nh n{ng
l{ c c hnh nh nh vy khin con g|i xinh p n{y vi
ai, tht may mn nu
c phi mt hng gi to ra. Marilyn
~ b ra nhiu nm hc hi v{ luynkhng phi l{ nhng
tp ngh thut trang im. T ging n{ng M Nh}n Ng, m{
ni, bc i, khun mt v{ d|ng v - tt
bng sc ht nam chm
c u do chnh c s|ng to nn. nh
ca mnh ~ li cun
cao ca danh vng, nhng ln bc v{o nhng con t{u v pha
qu|n bar New York m{ khng trang h? V vy, ta tng
im v{ khng kho|c ln mnh nhng tng rng chnh Isolde
b qun |o lng ly, c cht rng mnh~ m hoc nhng suy
khi thy chng ai thm khi c bc
ngh v{ tr|i tim vn c
ngang qua. ng rng bn th}n chc
Cui cng, th{nh cng cng ~ n vi chn khng bao gi b
c, nhng ng thi km theo l{ lay ng bi tnh yu. V{
nhng vn khin c bun bc v{ qu tht, hai hnh nh
phin mun: c|c h~ng phim ch tuyn ny- nhng con t{u lnh
chn c ng vai qu bom tc v{ng. nh phiu bt v{ nhng
C mun th sc vi nhng vai ng suy ngh lan man lc li-

62
 M nh}n ng

n nhng khng ai chn c bt k ~ th hin mt s so

rng kh khn lm c mi cm thy s|nh r nt. C hai him
khinh b c nhng tnh c|ch y sc khi n{o i theo mt con
quyn r m{ chnh bn th}n n lc to ng thng tp,
nn. Mt ng{y n, trong khi c ang thng xuyn neo u
din tp mt cnh trong phim The ti nhng bn cng xa
Cherry Orchard th Michael Chekhov l, v{ lnh nh trn
o din ca c - cht hi, C phi em nhng ngn sng nhp
~ ngh n chuyn chn gi khi chng nh. Tng t, nhng
ta ang cng ng phim phi khng?. ham mun v vn v{
Khi c tr li rng khng phi, anh ta nim khao kh|t tnh yu
tip tc, T u n cui cnh quay ty tin cng tri dt
anh lun cm nhn t em s rung cm ging nh mt con t{u
nhc dc. Nh th em l{ ngi {n b{ lnh nh v b bn.
ang nm gi dc vng Marilyn {, b}y N{ng cng cha tr
gi th anh hiu c nhng rc ri m{ trung quyn r n{y-
em vng mc trong s nghip in Isolde nh~ nhn v{ e l-
nh ca mnh. Em l{ mt ph n lun ~ li cun nhng suy
ta ra s rung cm nhc dc bt k l{ ngh tho|t ra khi
em ang l{m g hay ngh g. C th gii nhng tr|i tim ni ct
n{y u nng nhit n nhn s rung gi chng mt c|ch
cm y. Rp chiu phim s cht nch thing ling, y ht nh
ngi khi em xut hin trn m{n nh. lc ht nam ch}m ~
Marilyn Monroe say m kh nng li ko con t{u v pha
cun dc vng ngi {n ng ca bn ging h|t ca nhng
th}n. C s dng th}n hnh ca mnh n{ng M Nh}n Ng.
nh mt cng c, l{m cho c th lc N{ng h|t mt c|ch cng
n{o cng to|t ln dc tnh v{ khin cho khai ln kn |o, l{m xao
xuyn t i tai, |nh

63
 Ngh thut quyn r

ngoi hnh lc n{o cng gi cm v{ p mt cho n tr|i tim. B{i

m hn. Nhng ngi ph n kh|c ch
bit li dng nhiu th on l{m
tng thm s hp dn nhc dc ca
mnh, nhng Marilyn th kh|c v c
cha bao gi c ch t}m khi l{m iu
n{y. Tui th bt hnh ~ tc ot
mt ca c mt th v cng quan
trng: l{ tnh yu thng. T s}u
thm trong t}m hn mnh, c lun khao
kh|t c yu thng v{ c mong
i. Nhu cu thit tha n{y lun khin c
d b tn thng ging nh mt c b
lc n{o cng mun c m p, ch
che v{ bo v. V{ ni khao kh|t tnh
yu thng n{y c{ng tri ln mnh m
mi khi c ng trc ng knh m|y
quay phim. C chng cn phi n lc
th hin iu n{y v cm xc ca c l{
c tht v{ xut ph|t t t}m hn ca c.
Mt |nh mt hay c ch khng cht
toan tnh hay khng c ch t}m s to
hiu qu gp i. Chnh s v t ng}y
th s kch thch ni khao kh|t trong
ngi {n ng.
N{ng M Nh}n Ng tnh |i s c t|c
ng trc tip v{ nhanh chng hn
n{ng M Nh}n Ng t{i tr. L{ hin th}n
ht m nng ht cng
khai ti }y hay nhng
ni kh|c u bng cht
ging ngt ng{o du
dng v{ nh nh{ng,
ng}n vang khp vng
quc khin bt k ai
nghe thy cng rung
ng t}m hn. Nhng
b{i h|t b n nm trong
chnh v p k l ca
nng- b{i h|t n cha
mt iu nhc m ly
th|nh tht qua tng |nh
mt, lng ng trong
bao t}m hn qu tc v{
bng php mu nhim,
~ bt ng tm ly
nhng suy ngh, giam
cm chng, v{ tri buc
chng cng vi ni kh|t
khao.
Gotteried von Strassburg,
Ngi h|t rong, A.T.Hatto
dch
Nim say m vi nhng
bc tng v{ tranh ha,

64
 M nh}n ng

ca dc vng v{ ni khao kh|t, n{ng thm ch cn quan h

khng cn phi tnh to|n li cun tnh |i vi chng ch l{
cm gi|c bn ngo{i hoc khng cn o nh trong tr tng
phi c s chun b cng phu, y gi tng ca con ngi
to. Cuc sng ca n{ng dng nh thi xa xa, ni bt nht
khng h b cho|n chim bi cng vic l{ v{o thi Phc Hng.
hay nhng th vt v~nh. N{ng em li Giorgio Vasari, vit
cm gi|c rng cuc sng ca n{ng y trong phn m u ca
p nhng iu th v v{ n{ng lc n{o t|c phm Tiu s v
cng th th|i, thnh thi. iu lm cho
ngh thut trong di tch
mt M Nh}n Ng tnh |i kh|c bit hn c, ~ k tng tn v
so vi mt con im hng sang chnh l{vic con ngi d|m vi
s ng}y th v{ d b tn thng ca phm lut l, ln v{o
n{ng. O|i m thay, s kt hp hai c nhng ngi n v{o ban
im n{y li em n cm gi|c tha m v{ l{m tnh vi
m~n cho ngi {n ng: h s c o nhng bc tng Thn
gi|c nh th h l{ ngi bo v n{ng, l{
V N. V{o s|ng hm
mt ngi cha lun dang rng c|nh tay sau, khi nhng linh mc
ch che n{ng d rng trn thc t, n{ng
bc v{o ni th|nh
M Nh}n Ng tnh |i mi chnh l{ ng tn nghim ~
ngi kim so|t mi cm xc. ph|t hin ra du vt ca
Mt ngi ph n khng nht thit s nhc cn st li trn
bm sinh ~ phi c nhng thuc tnh nhng bc tng cm
ca mt Marilyn Monroe c th thch.
ho{n th{nh xut sc vai M Nh}n Ng Lynne Lawner, Cuc i ca
tnh |i. Hu ht nhng yu t to nn nhng n{ng g|i im

v p ngoi hnh u do chnh ngi ph n trau chut v{ t

im nn. iu ct li }y chnh l{ v ng}y th trong trng ca

65
 Ngh thut quyn r

mt n sinh. Trong khi mt phn con ngi bn dng nh lun

g{o tht i tha m~n nhng ham mun nhc dc th phn kia li
rt ng}y th v{ bn ln y nh th bn khng hiu bit g v kh
nng nh hng ca bn th}n. D|ng i, ging ni v{ iu b c ch
ca bn u rt m h - bn th}n bn va l{ mt ngi {n b{
tng tri v{ c kh nng khi gi dc vng, li va l{ mt c b
ng}y th trong trng. Trong cuc chm tr|n tip theo bn s gp
phi nhng n{ng M Nh}n Ng - ngi c th m hoc bt k ngi
{n ng n{o n gn h Bng ging h|t ngt ng{o du dng,
nhng n{ng M Nh}n Ng ~ hp hn anh ta, trong khi h vn ngi
trn c|nh ng c vi nhng ng xng n|t vn m{ vn cn
lng lng di lp da kh ho ca bao g~ {n ng.

C IM NI BT
T xa n nay, M Nh}n Ng chnh l{ ngi {n b{ c nng lc
quyn r c xa nht. N{ng l{ hin th}n ca n thn Aphrodite -
chnh bn cht ca n{ng n cha nng lc thn thoi, nhng ng
tng tng rng n{ng thuc v qu| kh, hay ch c trong truyn
thuyt v{ lch s: n{ng hin th}n cho hnh nh y quyn uy v
nhc dc trong tr tng tng ca {n ng; l{ ngi {n b{ cc
k t tin v{ c kh nng m hoc, lun em n nim kho|i cm v
tn pha cht nguy him. Trong th gii ng{y nay, hnh nh n{y ch
c th tn ti mnh m trong tinh thn ca ngi {n ng, v ng{y
nay, hn bao gi ht ngi {n ng sng trong mt th gii m{
mi th u c m bo an to{n khin bn nng t{n bo ca
anh ta b hn ch; mt th gii him khi n{o to cho anh ta c c
hi c mo him v{ th th|ch. Trong x~ hi xa, ngi {n ng
thng c nhng phng c|ch c th tha m~n ni khao kh|t

66
 M nh}n ng

n{y nh: chin tranh, i dng, mu chnh tr, v vy trong

lnh vc tnh |i, g|i im hng sang v{ tnh nh}n l{ nhng hnh nh
gn nh rt quen thuc trong x~ hi. H em n cho ngi {n
ng s bin i mun m{u mun v v{ s mo him m{ ngi {n
ng khao kh|t. Nu khng c nhng phng tin tha m~n n{y,
ni kh|t khao s quay v{o gi{y v t}m can ca anh ta, khin anh ta
bt rt au kh. C i lc, mt ngi {n ng hng mnh cng s
l{m iu g di dt, vng v{o mt mi quan h yu ng khi
chng c nhu cu, chng qua ch v s cm ng }y chnh l{ mi
nguy him khn lng. Nhng iu di dt t ra c nng lc quyn
r v hn, c bit l{ i vi ngi {n ng- ngi m{ dng nh
lc n{o cng phi s|ng sut v{ thu tnh t l.
Nu nh trong chng ta ai cng c nng lc quyn r th M Nh}n
Ng chnh l{ ngi {n b{ c uy lc ln nht. N{ng c th iu
khin nhng xc cm c bn nht ca ngi {n ng, v{ nu ph|t
huy tt vai tr ca mnh, n{ng c th bin i mt ngi {n ng
mnh m v{ c tinh thn tr|ch nhim th{nh mt tn n l kh
kho. M Nh}n Ng c th iu khin c c nhng ngi {n
ng cng ci v{ ngh lc nht - mt chin binh hay mt v anh
hng gan d, chng hn nh Cleopatra c th khut phc Mark
Antony hay Marilyn c th ch ng c Joe DiMaggio. Nhng
ng bao gi tng tng rng M Nh}n Ng ch c th chinh
phc c mi loi ngi n{y. Julius Caesar l{ mt nh{ vn, ng
thi l{ mt nh{ t tng- ngi c th bin chuyn t{i nng tr tu
ca mnh v{o trong nhng cuc chin v{ trn v {i chnh tr; cn
nh{ son kch Arthur Miller cng say m Monroe in o khng
km g DiMaggio. Nhng ngi {n ng thng minh thng d
mc by tnh ca M Nh}n Ng nht v cuc sng ca h thiu
vng s kho|i cm nhc dc thun ty. N{ng M Nh}n Ng chng

67
 Ngh thut quyn r

cn phi lo lng g v vic tm kim c ng nn nh}n. Ma lc

ca n{ng t|c ng ln mt ngi v{ t t ln tt c {n ng kh|c.
u tin v{ cng l{ trn ht, M Nh}n Ng cn phi to cho mnh
s kh|c bit so vi nhng ngi {n b{ kh|c. N{ng bn cht vn
~ qu him, mang tnh thn thoi, v{ lun ni bt hn gia |m
ng. V vy n{ng cng chnh l{ chin li phm v gi| m{ bao
{n ng vn hng ao c gi{nh chim c. Cleopatra to cho
mnh nt ring bit bng t{i tr y kch tnh; cng c hu hiu ca
n ho{ng Josephine Bonaparte li chnh l{ tnh c|ch cc k o l
mm yu; ca Marilyn Monroe l{ s ng}y th trong trng ca mt
c b. }y yu t ngoi hnh cng ng vai tr rt quan trng v
trc mt ngi {n ng, M Nh}n Ng chnh l{ mt hnh nh u
vit nht. Mt th}n hnh v cng n tnh v{ gi cm, thm ch l{
mt c im l bch bun ci cng s nhanh chng khin bn
ni bt hn v hu ht nhng ngi {n b{ kh|c khng bao gi
d|m ph trng mt hnh nh nh th.
t|ch bit hnh nh ca mnh khi nhng ngi {n b{ kh|c, M
Nh}n Ng phi c hai c tnh quan trng kh|c: Kh nng quyn r
khin ngi {n ng m mn v{ mt t ch; v{ mt cht th th|ch
pha ln cht nguy him. S nguy him c sc hp dn n k l.
khin mt ngi {n ng theo ui bn th tng i n gin, ch
cn c mt th}n hnh y gi cm. Nhng bn khng c ging
nh mt con im hng sang hay con h lu- ngi m{ {n ng
c th cng theo ui nhng ri nhanh chng mt hng th. Thay
v{o , bn phi c mt cht ngp ngng e l v{ xa c|ch ta nh l{
bn bc ra trc mt h t trong gic m. Trong sut thi k
Phc Hng, nhng n{ng M Nh}n Ng ni ting, chng hn nh
Tullia dAragona c d|ng v v{ c ch ta nh n thn Grecian-

68
 M nh}n ng

mt thn tng v{o thi . Ng{y nay bn c th bt chc

ging nh mt thn tng trong phim- bt chc bt k nhng g
c v hoang ng, thm ch l{ mt s s h~i g}y cm hng.
Nhng c im n{y s khin ngi {n ng theo ui bn say
m, v{ c{ng theo ui bn, anh ta li c{ng cm thy rng anh ta
ang nm quyn ch ng. }y chnh l{ mt phng k tuyt vi
ngy trang cho vic bn ang ho{n to{n thao tng anh ta.
Kh|i nim v s nguy him v{ th th|ch, thnh thong l{ v c|i
cht dng nh ~ li thi, th nhng s nguy him li chnh l{
yu t then cht trong nng lc quyn r. N nm thm gia v cm
xc v{ c bit, n li c{ng v cng hp dn vi ngi {n ng thi
nay- nhng ngi thng phi s|ng sut v{ phi kim nn cm
xc. S nguy him thng ch hin hu trong nhng c}u chuyn
hoang ng v M Nh}n Ng. Trong t|c phm Odyssey ca
Homer, anh hng Odysseus phi cho thuyn n gn nhng tng
| ni nhng n{ng M Nh}n Ng k l ang ngi h|t v{ vy gi
thy th t t i v{o ch cht. C|c n{ng ng}n ln khc h|t v
nhng chin thng huy ho{ng ca thi qu| kh, v th gii tui
th khng cn g|nh v|c tr|ch nhim, v{ mt th gii ngp tr{n
nim vui v tn. Ging h|t ca c|c n{ng trong tro mt m{ nh
nc, du dng v{ mi gi. C nhng thy th s lao xung nc
chi a vi c|c n{ng ri sau b cht ui; nhng thy
th kh|c cng cm thy bn lon v{ phn khch ~ l|i thuyn lao
thng v{o |. bo v thy th ca mnh khi nhng n{ng M
Nh}n Ng , Odysseus ~ nht kn tai ca h bng s|p ong; ri
anh ta yu cu ct cht mnh v{o ct bum, v th anh ta va c th
nghe ging h|t ca c|c n{ng M Nh}n Ng, li va c th sng st
k v n- mt ni kh|t khao k l. K t , ngi ta truyn

69
 Ngh thut quyn r

ming nhau c}u chuyn ly k v n{ng M Nh}n Ng v{ s c|m d

cht ngi.
Cng nh nhng ngi thy th thi xa phi cho thuyn v{ l|i
theo phng hng ~ nh, bt chp mi s sao l~ng v{ phin
nhiu th ngi {n ng thi nay cng phi l{m vic v{ i theo mt
li mn thng tp ca cuc sng. Ting gi ca c|i g nguy him,
g}y cm ng hoc l lm thng c sc hp dn {n ng hn v
iu lun b cm o|n. H~y ngh n nhng nn nh}n ca
nhng n{ng M Nh}n Ng ni ting trong lch s, chng hn: Paris
~ dy ln mt cuc chin m m|u chim c n{ng Helen ca
th{nh Troy, Caesar mo him |nh i c mt ch v{ Antony
|nh mt s nghip ln cuc i trong tay Cleopatra, Napoleon tr
th{nh mt thng h bi Josephine, DiMaggio khng bao gi tnh
t|o trc Marilyn v{ Arthur Miller khng th s|ng t|c c g
trong nhiu nm lin. {n ng thng b hy dit bi c|c M Nh}n
Ng, tuy vy h khng c c|ch n{o tho|t khi s li cun ca c|c
n{ng. (v nhiu ngi {n ng mnh m v{ y quyn uy li
thng c tnh bo d}m). Yu t s nguy him rt d nhn thy v{
c{ng l{m tn thm cho nhng c im kh|c ca M Nh}n Ng-
chng hn nh l{ s in r trong con ngi ca Marilyn c th
ht hn {n ng. S phi l k l ca n{ng M Nh}n Ng thng c
sc hp dn v hn i vi {n ng, nhng ngi lun cm thy
nng n bi chnh s hp l ca chnh mnh. Yu t s s h~i cng
rt quan trng: gi ngi {n ng mt khong c|ch ph hp s
c c s tn trng. ng anh ta n qu| gn bn, nhn thu
t}m can v{ thy c nhc im ca bn. H~y to ra ni s h~i
nh th bng c|ch thay i t}m trng t ngt, khin ngi {n
ng mt thng bng, thnh thong e da anh ta bng nhng c ch
tht thng.

70
 M nh}n ng

Yu t quan trng nht ca M Nh}n Ng c th khi gi s

ham mun chnh l{ th}n hnh, cng c sc mnh ch yu ca n{ng.
Nhng nt c trng ca th}n th nh: hng thm, v n tnh lan
ta qua c|ch trang im, qua s trau chut kho lo cng phu hoc
qua trang phc lng ly- tt c u l{m say m ngi {n ng bi
v chng chng ni ln iu g. V{ ri ngi {n ng s mt ht l
tr, v{ c cm gi|c ta nh con mi ang vng vy trong chic by
hay nh con b ang hng m|u trc s pht ph ca tm |o
cho{ng . Din mo c bit ca n{ng M Nh}n Ng thng b
nhm ln vi v p b ngo{i, c bit l{ khun mt. N{ng M
Nh}n Ng cha hn s c mt khun mt xinh p: thay v{o ,
khun mt n{ng thng t ra rt lnh lng v{ xa c|ch. (Ngi ta
u bit rng c Cleopatra v{ Marilyn, hai n{ng M Nh}n Ng ni
ting nht trong lch s, chng ai c khun mt xinh p c). Mc
d n ci duyn v{ |nh mt gi tnh u c nng lc hp dn v
tn, nhng chng khng c vt tri v{ |t mt din mo tng
th ca bn. Bi chng qu| r r{ng v{ trc tip. M Nh}n Ng phi
c kh nng khi dy s khao kh|t chung chung, v{ c|ch tt nht
l{m c iu n{y l{ to ra mt n tng to{n din v con
ngi bn m{ c th khin {n ng ri tr v{ m mn. khng
phi l{ mt nt c bit n{o m{ l{ mt s kt hp nhiu c tnh
sau:
Ging ni: }y r r{ng l{ mt c tnh v cng quan trng, nh
ngi ta vn thng ng trong nhng c}u truyn truyn thuyt,
ging ni ca n{ng M Nh}n Ng c th g}y n tng nhc dc
trc tip vi kh nng khi gi k l. C l l{ nng lc hi quy
mang tnh gi nh ta nh kh nng m{ ging ni ca mt ngi
m c th trn an hoc kch ng a con ca mnh, thm ch
trc khi a tr hiu c nhng g m{ m mnh ang ni. M

71
 Ngh thut quyn r

Nh}n Ng phi c mt ging ni y h{m , bng gi ngm gi

ln dc vng con ngi. Hu ht nhng ai tng gp Cleopatra u
bnh phm rng ging ni ngt ng{o, li cun ca n{ng c th thi
min lng ngi. N ho{ng Josephine - mt trong nhng ngi
{n b{ c nng lc quyn r ni ting v{o cui th k 18- c ging
ni mm mi, ngt ng{o em n cho ngi {n ng cm gi|c k l
v{ gi nh v ngun gc Creole ca n{ng. Marilyn bm sinh ~
mang trong mnh mt cht ging nh nh ging ging tr con,
nhng c hc c c|ch h ging trm xung, khin cho cht
ging tht s li cun ngi nghe. Ging ni ca Lauren Bacall th
vn d ~ trm sn, nhng nng lc quyn r ca n{ng xut ph|t
t c|ch din t chm r~i v{ khi gi. M Nh}n Ng khng bao gi
ni gp g|p, hng h hay the th. Ging ni ca n{ng im tnh v{
chm r~i y nh th n{ng cha bao gi ho{n to{n tnh gic hay
bc ch}n ra khi ging ng.
Phong c|ch n mc v{ ngh thut trang im: Nu nh ging
ni phi trm lng th c|ch n mc v{ trang im phi rc r v{
bt mt. Nh trang phc, M Nh}n Ng c th to n tng ging
nh mt n thn m{ Baudeclaire tng m t trong t|c phm Li
ca v ngh thut trang im rng: Mi ph n u c quyn l{m
p, v{ qu tht ph n ang ho{n th{nh bn phn ca mnh khi
n lc l{m cho bn th}n tr nn li cun v{ siu nhin. H phi
khin {n ng sng s v{ say m; l{ mt thn tng trong mt
{n ng, h phi t im chnh mnh bng vng v{ng m~i c
yu thch. H phi nh n ngh thut trang im tn thm v
p ca bn th}n, c th chinh phc tr|i tim v{ l{m ng lng
ngi {n ng.

72
 M nh}n ng

Mt nh}n vt M Nh}n Ng vn ni ting nh l{ thin t{i v phong

c|ch n mc v{ ngh thut trang im l{ Pauline Bonaparte, em g|i
ca Napoleon. Pauline lun n lc c n tng ca mt n thn,
t m|i tc un theo np, s trang im v{ trang phc ca n{ng u
to|t ln d|ng v v{ kh sc ca n thn Venus n thn tnh |i.
Trong lch s, cha ai c th t h{o khoe khoang v mt t qun |o
nhiu v k v{ cng phu hn th. V{o nm 1798, s xut hin ca
n{ng trong mt bui tic khiu v ~ khin mi ngi kinh ngc.
Nng xin php ngi ch nh{ qu b Permon- cho nng thay y
phc ti , v vy chng ai nhn thy trang phc n{ng mc khi
bc v{o. Khi n{ng bc xung cu thang, mi ngi tham gia
bui tic u cht sng trong s im lng qu| i kinh ngc. N{ng
i kiu tc ca n thn Bacchante nhng chm nho bng v{ng
c bn xon v{o tc n{ng theo phong c|ch Hy Lp. Chic v|y
may theo kiu Hy Lp, vi nhng ng vin thu bng v{ng, ph
b{y ng cong ca th}n hnh tuyt m nh n thn ca n{ng.
Di ngc n{ng l{ mt chic ai bng v{ng bng lo|ng, gia gn
mt vin kim cng lng ly. N cng tc Abrants ~ vit rng,
Khng c li n{o c th din t ht c v p kiu dim ca
n{ng ta. C cn phng dng nh bng s|ng khi n{ng bc v{o.
To{n b trang phc ca n{ng c kt hp h{i ha n ni c
phng ngp tr{n cm gi|c ngng m v{ nhng li trm tr ca
tng, v{ dng nh chng cn ai n s hin din ca tt c
nhng ngi {n b{ kh|c ti .
im ct li: mi th phi rc r nhng ng thi cng phi h{i
ha, v th chng c mt th trang sc n{o ni tri hn. S hin
din ca bn phi bt ng, rc r ta nh bn mi bc ra t
trong gic m. Trang sc c dng to n tng v{ li cun
ngi {n ng. M Nh}n Ng cng c th li dng v{o phc trang

73
 Ngh thut quyn r

biu l dc tnh, thng th bng c|ch ngm khi gi hn l{

phi b{y l liu- iu s khin bn tr nn quyn r hn. Lin
quan n iu n{y l{ kh|i nim v s phi b{y mt c|ch c chn
lc nhng ng nt c th, ch l mt s phn n{o ca c
th- nhng li l{ nhng phn c th kch thch v{ khuy trn tr c
tng tng ca ngi {n ng. V{o cui th k 16, Marguerite de
Valois - a con g|i nhc ca n ho{ng Ph|p Catherine de
Mdicis, l{ mt trong nhng ngi {n b{ u tin d|m mc chic
v|y h ngang ngc, n gin v n{ng ta c b ngc p nht trong
vng quc n{y. Cn i vi Josephine Bonaparte, n{ng lun l
i c|nh tay trn mt c|ch cn trng.
D|ng i v{ c|ch x s: V{o th k th 5 trc cng nguyn, Vit
vng C}u Tin ~ chn mt n{ng M Nh}n Ng ca Trung Hoa
tn T}y Thi t trong s tt c nhng ngi {n b{ ca vng quc
ca ng{i quyn r v{ tiu dit k th ca ng{i l{ Ng vng Ph
Sai; v mc ch n{y, ngi con g|i xinh p buc phi hc v ngh
thut quyn r. Mt trong nhng yu t quan trng nht ca s
quyn r l{ d|ng i- l{m th n{o i mt c|ch duyn d|ng v{
khu gi. T}y Thi ~ hc c|ch to n tng nh th n{ng ang lt
trn nn nh{ trong b triu phc ca mnh. Cui cng, khi n{ng tn
cng Ng Vng Ph Sai, ng ta nhanh chng say m n{ng. N{ng
bc i v{ di chuyn khng ging vi bt k ngi {n b{ n{o m{
ng tng gp. ng tr nn b |m nh bi d|ng v rt r bn ln,
bi c ch v{ th|i h hng ca n{ng. Ng Vng Ph Sai yu
n{ng say m n ni ng{i ~ vng quc ca mnh b chia nm
x by, to iu kin cho Vit Vng C}u Tin tin qu}n v{o x}m
chim m{ chng cn phi git m|u n{o.

74
 M nh}n ng

D|ng i ca M Nh}n Ng n{y phi duyn d|ng v{ thong th.

Nhng c ch ng mc, d|ng i v{ c|ch x s ph hp ca mt
M Nh}n Ng cng ging nh mt ging ni ph hp: chng ngm
khi gi n mt iu g c th kch thch, khuy ng ni kh|t
khao trong lng ngi {n ng. D|ng v ca bn phi mm mi,
yu ui nh th bn d{nh tt c thi gian trong th gii n{y cho
tnh yu v{ nim kho|i cm. C ch iu b ca bn phi c phn
n{o mp m, gi n iu g va ng}y th trong trng va
gi tnh. Nhng g m{ chng ta khng th n{o hiu ngay lp tc
lun lun cc k li cun chng ta, v{ khi mi c ch iu b ca
bn u to|t ln v kh hiu th bn c{ng c sc li cun mnh m
hn.

BIU TNG
NC - Ging h|t ca M Nh}n Ng v cng du dng, mt m{
v{ l{m say m lng ngi. Hn na, chnh bn th}n ca M Nh}n
Ng th li bin i lin tc v{ khng nm bt c. Ging nh
bin c, n{ng M Nh}n Ng quyn r bn vi li ha s em n
cho bn s phiu lu mo him v{ nim kho|i cm v tn. Gi sch
nhng g ca qu| kh, chng m{ng g n tng lai, ngi {n ng
t t i theo c|c n{ng ra ngo{i khi xa, v{ ri cht ui lc no
khng hay.

IM YU
Qua thi gian, chng c ngi ph n n{o c th duy tr hnh nh
ca mnh m~i bn vng trong nim yu thch v{ s ngng m. V{
du cho c|c n{ng M Nh}n Ng lun tm mi c|ch trn tr|nh s
tht n{y, nhng tai ting vn m~i eo b|m h. Ngi d}n th{nh

75
 Ngh thut quyn r

Rome cm ght v{ coi khinh Cleopatra nh mt con im Ai Cp.

Thm ch, chnh s cm ght ~ dn n s sp ca n{ng v
Octavius v{ binh s th{nh Rome ra sc truy lng nh c tn
gc vt nh nhuc m{ chnh n{ng ~ gieo rc trong nh}n c|ch
ngi d}n th{nh Rome. Nhng chnh v th m{ {n ng li thng
t ra rt bao dung v{ d tha th khi chuyn xy n vi danh
ting ca c|c M Nh}n Ng. Tuy nhin, him ha li tim t{ng
trong s ghen t m{ M Nh}n Ng ~ dy ln trong lng nhng
ngi {n b{ kh|c. Phn ln s cm ght ca d}n chng th{nh
Rome i vi Cleopatra u c cn nguyn t s o|n gin m{ n{ng
~ khi ln trong lng nhng mnh ph lnh lng trong th{nh ph
n{y. Tn dng v{o s ng}y th ca chnh mnh, bin bn thn
th{nh i tng m{ bao {n ng thm mun, n{ng ta phn n{o
vn c th l{m gim t|c ng g}y nn bi lng k nh mn ca
{n b{. Nhng xt trn tng th, nhng g n{ng c th l{m l{ rt t
bi nng lc ca n{ng ch t|c ng hiu qu ln nam gii, v vy
n{ng phi hc c|ch chp nhn, hoc pht l i s k, ghen tc
ca nhng ngi {n b{ kh|c.
Cui cng, nng lc quyn r mnh m ca M Nh}n Ng c{ng
ng{y c{ng g}y cho n{ng cm gi|c phin mun v{ ti t. Thnh
thong, n{ng c ao c th gii tho|t khi n, nhng thnh thong
n{ng li mun s hu c kh nng chinh phc lng ngi m{
khng phi ch nh v{o s hp dn v nhc dc.
Khng may, khi nhan sc phai t{n, du rng khng my l thuc
v{o khun mt xinh p, nhng ni chung, qua mt ngng tui
nht nh, nng lc quyn r ca n{ng vn kh ph|t huy hiu qu.
Chnh hai yu t n{y gp phn to nn nguyn nh}n dn n vic
Marilyn t vn. V{ chnh iu n{y cng khin cho mt thin t{i v

76
 M nh}n ng

quyn r - qu b{ Bompadour, ngi tnh trong mng ca vua

Louis XV ~ chuyn hng sang ng vai mt qu b{ ng tui,
t}m linh tip tc li cun lng ngi bng v p t}m hn.
Cleopatra s hu mt tr tu sc so v{ nu nh n{ng c th sng
l}u hn, chc hn n{ng vn l{ ngi {n b{ c nng lc quyn r
y quyn uy trong nhiu nm na. T sm, c|c n{ng M Nh}n
Ng ~ phi lo ngh n tui t|c ca mnh bng c|ch ch trng n
v p t}m hn hn l{ v p hnh thc b ngo{i. C nh vy, c|c
n{ng mi c th duy tr nng lc quyn r ca mnh khi v p tr
trung bt u t{n phai.

77
 K N CHI PHNG NG

Ph n khng bao gi cm thy ho{n to{n tha m~n vi cm

gi|c c ngi kh|c thm kh|t v{ khen ngi. H mun c
quan t}m, ch nhng {n ng thng li qu| th v{ l~nh
m. K n Chi Phng ~ng chnh l{ hnh nh tuyt vi
trong tr tng tng ca ngi ph n v khi anh ta mun
mt ngi ph n n{o , cho d trong gi}y l|t ngn ngi,
anh ta vn s i n cng tri cui t tm ra n{ng. C th
l{ anh ta khng chung thy, bt lng v{ bt chp o c,
nhng nhng c im y ch c{ng t im thm cho nt
quyn r ca anh ta. Khng ging nh bao g~ {n ng thng
tnh v{ thn trng kh|c, K n Chi Phng ~ng c nng lc
quyn r v tn, l{ n l cho tnh yu i vi {n b{.
Thm v{o , c mt iu c{ng l{m tng thm cho s quyn r
ni ting ca anh ta: c qu| nhiu ph n khng th cng li
m lc ca anh ta, v{ iu c nguyn nh}n ca n. im
yu ca ngi ph n l{ thch nghe li ngon ngt, v{ K n
Chi Phng ~ng chnh l{ thin t{i trong vic s dng ngn t
y sc quyn r. Anh ta khi dy nhng ni kh|t khao b
nn trong lng ngi ph n bng c|ch gieo v{o lng h cm
gi|c an xen gia s nguy him v{ nim thch th ca chnh
mnh.
K n Chi Phng ng nng nhit
Vng triu ca vua Louis XIV v{o nhng ng{y th|ng cui
i tht m m - tui gi{ nua ~ bin v vua th{nh mt k

78
 K n chi phng ~ng

sng o cung tn v{ mt ng gi{ lm cm kh a. C triu

nh tr nn ch|n nn v{ tuyt vng v khng c g mi m.
V vy v{o nm 1710, s xut hin ca mt ch{ng trai 15 tui
- va rt p trai va y sc quyn r ~ c t|c ng k
diu ln gii n qu tc. Tn ca anh ta l{ Fronsac - sau ny
chnh l{ cng tc Richelieu. Fronsac rt tr}ng tr|o v{ hm
hnh. C|c qu b{ chi a vi anh ta nh mt mn chi,
nhng anh ta th |p tr li bng nhng n hn ngt ng{o v{
s kh|m ph| trn th}n th ca c|c qu b{ bng i tay non
nt ca mt cu b thiu kinh nghim. Nhng khi i tay ca
anh ta s song lung tung trong v|y ca mt n cng tc
kh tnh, nh{ vua ~ gin in ngi v{ ra lnh tng giam
anh ta v{o ngc Bastille dy cho anh ta mt b{i hc. Tuy
nhin, v c|c qu b{ ~ qu| yu thch ch{ng trai n{y nn
khng th chu c s vng bng ca anh ta. So vi nhng
k vng v kh|c trong triu, anh ta chnh l{ mt k mt dn
m{y d{y n kh tin vi i mt t nht v{ i tay nhanh
nh chp. Khng g c th ngn cn c anh ta v{ khng ai
cng ni s mi m to|t ln t con ngi anh ta. C|c qu b{
trong triu ~ cu xin cho anh ta, v vy thi hn trong
ngc Bastille ca anh ta c rt ngn li.
V{i nm sau , trong lc tiu th tr de Valois ang i do
trong cng vin Paris vi nh mu ca mnh - l{ mt
ngi ph n ng tui, chng bao gi ri c na bc. Cha
ca De Valois, cng tc d Orlans, quyt t}m phi bo v
ngi con g|i t ca ng{i khi nhng k d d trong triu

79
 Ngh thut quyn r

cho n khi n{o c kt hn, v vy ng{i ~ tri buc c vi

ngi nh mu n{y - mt ngi ph n chanh chua anh |
nhng v cng c hnh v{ oan chnh. Tuy nhin, trong
cng vin, de Valois nhn thy mt ch{ng trai tr - ngi c
|nh mt nh ht hn c, l{m t}m can c nng ran nh la
t. Anh ta bc ngang qua vi |nh mt s|ng rng r v{
nng nhit. Chnh nh mu ~ ni cho c bit tn ca anh ta:
b}y gi anh ta l{ cng tc Richelieu ni ting i bi - mt
k n ni b|ng b, mt k chuyn d d quyn r {n b{ v{
l{ k chuyn mang n au kh cho ngi kh|c. Bng bt c
gi| n{o cng phi tr|nh xa g~ ra.
V{i ng{y sau , khi ngi nh mu li a tiu th de Valois
n mt cng vin kh|c th l thay Richelieu li i ngang qua
cng vin . Ln n{y, anh ta ngy trang bng c|ch n mc
nh mt g~ n m{y, nhng |nh mt xao xuyn ca anh ta th
khng th n{o qun c. Tiu th de Valois |p tr li |nh
mt m ui ca anh ta: cui cng cng c iu g th v
xut hin trong cuc sng t nht ca c ta. Do bi s nghim
khc ca ngi cha, nn chng g~ {n ng n{o d|m bn
mng ti gn c. V{ gi }y chnh g~ {n ng chuyn ve v~n
quyn r kht ting n{y ang theo ui c, b mc tt c
nhng qu b{ kh|c trong triu. Tht |ng s! Chng bao l}u
sau, anh ta nh ngi mang ln nhng bc th nn nt gi
n c din t ni khao kh|t khng khip c s hu c.
C ta |p tr li d dt, nhng chng bao l}u sau, chnh
nhng bc th tnh ~ em li sc sng cho cuc i c ta.

80
 K n chi phng ~ng

Trong mt bc th, anh ta ha hn s sp xp mi th nu c

ng tri qua mt m vi anh ta. ng l{ mt li ngh
kh c th c chp nhn, th nhng c ~ khng cht
phin lng khi tip tc cuc chi v{ chp nhn li cu hn
t|o bo ca anh ta.

Tiu th de Valois c mt n{ng hu tn Sau khi gp nn ngo{i

l Angelique - ngi c nhim v dn
dp phng ng cho c v{ thng ng
phng bn cnh. Mt m n, khi ngi
nh mu ang an |o, de Valois ang
c s|ch, bng c ngc mt nhn
Angelique ang mang qun |o ng n
phng c, nhng c g k l khi
Angelique quay li nhn c v{ mm ci
- th ra l{ Richelieu ci trang kho
lo nh mt n{ng hu. De Valois gn
nh h| hc ming v kinh s, nhng
lin sau trn tnh li, c cht nhn ra
mnh ang kt trong th tin tho|i
lng nan: nu c ni chuyn n{y ra,
gia nh c s ph|t hin ra nhng l| th
tnh v{ vai tr ca c trong chuyn tnh
|i n{y. C c th l{m g b}y gi? C
quyt nh i v phng v{ ni chuyn
vi ch{ng cng tc tr v th on
nguy him y l bch ca anh ta. C
ni li chc nh mu ng ngon, nhng
bin khi, v{o lc tnh
dy Don Juan thy mnh
b tri git v{o mt b~i
bin; v{ trc mt anh
l{ mt thiu n xinh p.
TISBEA: H~y tnh dy,
hi anh ch{ng p trai
nht trong tt c {n
ng, v{ tnh li vi chnh
con ngi tht ca
chng.
DON JUAN: Nu nh bin
c ~ nhn chm cuc
i ta th chnh nng l
ngi cu sng ta.
Nhng bin c tht s
~ cu sng ta c
cht trong tay n{ng. i
bin c ~ d{y v ta ht
ln n{y n ln kh|c, v
kh lm ta mi tho|t

81
 Ngh thut quyn r

ngay khi c trong phng ng ca khi bin nc mnh

ring mnh, nhng li ni ca c cng mng th nay li gp
tr nn v dng. Khi c c sc tranh phi n{ng- chnh l
lun vi Richelieu, anh ta bn |p li n{ng. Ti sao ta li phi
bng |nh mt y m ui v{ sau nht kn tai mnh bng
bng vng tay }u ym. C khng th sp ong, trong khi nng
ku la, nhng gi }y, c khng chc v git cht ta bng i
nhng g phi l{m. Nhng li ni nng mt? Trn bin c ta cn
m, s vut ve }u ym ca anh ta v{ le li tia hy vng sng st
mi nguy him ca tt c nhng g ang nhng k t nay, ta s
din ra - u c c quay cung v{ c cht v tnh.
khng th kim ch bn th}n mnh. c TISBEA: Hi th ch{ng
hnh v{ cm gi|c ch|n chng trc ang nhp nh{ng tr li.
kia khng c ngha g so vi mt bui Ch{ng tng chu nhiu
ti cng k phong lu kht ting nht au kh, nhng ai o|n
trong triu. V vy, trong lc ngi nh bit c nhng au
mu mi chm ch an |o th v cng kh m{ ch{ng sp em
tc bt u a tiu th tr tui tin n cho em?...Em tm
h{nh nghi thc ca s d}m ~ng. thy ch{ng t sng
Nhiu th|ng sau, cha ca de Valois bt ngay di ch}n em, v{
u nghi ng rng Richelieu ~ ph| gi }y to{n th}n ch{ng
thng h{ng r{o bo v ca ng. Ngi ~ c hong kh bn
nh mu b ui vic v{ s phng |nh la. Ch{ng hong kh
c tng thm gp bi. Cng tc mnh khi ngi t
khng nhn ra rng i vi Richelieu, sng, nhng ri ch{ng s
nhng bin ph|p y chng qua ch l{ l{m g khi ngi kh
mt s th|ch thc v{ anh ta sng l{ r|o tr li? Ch{ng ha
i u vi nhng th|ch thc. Anh ta s em n cho em ngn

82
 K n chi phng ~ng

mua cn nh{ bn cnh di mt c|i tn la nng m;Cu Cha

gi v{ b mt {o mt ng hm c ph h mong ch{ng
ca lt xuyn qua bc tng cnh t ng di gt em.
chn trong bp nh{ v cng tc n. V{i DON JUAN: Hi ngi
th|ng sau , }y chnh l{ ni De Valois tnh kiu dim ca ta,
v{ Richelieu ~ tn hng nhng cuc hn Cha tri nn nhn
hn h bt tn m~i cho n khi s mi chm ta trc khi ta b
l t t phai nht. thiu ri bi n{ng. C l
Mi ngi Paris u bit n nhng tnh yu rt khn ngoan
chin tch ca Richelieu, v anh ta c nn ~ p ta ung bng
gng cng khai trc cng chng cng nc no n trc khi ta
m c{ng tt. Mi tun s c mt c}u cm nhn c b{n tay
chuyn mi lan truyn khp triu nh. nng m ca n{ng.
Mt ng chng nht v trong phng Nhng ngn la tnh ca
trn lu v{o ban m v ~ lo lng rng n{ng qu| nng bng n
Richelieu theo ui v mnh; n ni du ta ang trong
c vi ngi v y v cng tc tr nc vn b thiu ri
tui ~ bt chp bng ti, trn dc nh thng.
theo mt tm v|n treo l lng gia hai TISBEA: Ch{ng vn cn
c|nh ca s trn lu. Hai ngi {n b{ lnh lm phi khng?
sng chung trong mt cn nh{ - mt
DON JUAN:Bi hu nh
ngi l{ ga ph, ngi kia ~ lp gia
ngn la ang b n{ng
nh v{ rt ngoan o - ~ kh|m ph| ra
nm gi.
mt s tht gh tm rng g~ cng tc
TISBEA: Ch{ng kho n
tr kia ang quan h yu ng vi c
kho ni qu!
hai ngi h cng mt lc, chia tay vi
ngi n{y v{o gia m khuya n DON JUAN: N{ng thu
vi ngi kia. Khi h chm tr|n vi anh hiu ci lng ta bit

83
 Ngh thut quyn r

ta - g~ cng tc lun rnh m tm kim dng n{o!

s mi l v{ k ba hoa y qu k n{y -
khng mt li xin li cng khng b
chy m{ tip tc t|n tnh h trong c}u
chuyn tnh tay ba, a gin trn lng
kiu cng t ph b tn thng ca hai
ngi {n b{ - nhng ngi khng th
chu ng c ngh rng anh ta ang
TISBEA: Cu Cha ph
h mong ch{ng ng di
gt em.
Tirso De Molina, G~ n chi
thnh Seville, Adrienne M.
Schizzano v Oscar Mandel
dch

thch ngi kia hn. Nm th|ng tri

qua, ngi ta c truyn ming nhau
nhng c}u chuyn v nng lc quyn
r xut chng ca anh. Ngi ph n
n{y ngng m tnh t|o bo v{ s gan
d ca anh, ngi ph n kh|c li tn
sng s ga lng ca anh ta trc r{o
cn quyt lit ca ngi chng. C|c qu
b{ tranh gi{nh nhau c anh ta
mt ti: nu nh anh ta khng mun
quyn r bn, ngha l{ bn c vn g
. Mun tr th{nh tiu im trong
mt anh ta phi tr th{nh mt hnh
tng tuyt vi trong tr tng tng
ca anh. Ti cng mt thi im, hai
ngi ph n ~ quyt chin bng mt
cuc sng gi{nh c v cng
tc tr v{ mt trong hai ngi h t
s c ngi b thng nghim trng.
N cng tc dOrlans, tnh ch
quyt lit nht ca Richelieu, tng vit,
H{i lng vi th{nh cng
u tin ca mnh, ti
quyt nh li dng s
ha gii vui v n{y. Ti
gi h l{ v yu qu, bn
ng h{nh trung h{nh,
hai con ngi c
c Thng ban
xung mang nim
hnh phc n cho cuc
sng ca ti. Ti tm
c|ch khin h kiu h~nh
v{ khi dy trong h
nhng nim khao kh|t
v sc mnh m{ ti bit,
ngun sc mnh gip ti
xua tan bt k ngh
n{o tr|i vi k hoch
ca ti. Ngi {n ng
ti ba ny- k bit l{m

84
 K n chi phng ~ng
Nu ti tin tng v{o ma thut, ti s
cho rng ch{ng cng tc n{y s hu
v{i iu b n siu nhin, v ti cha
bao gi thy c ngi ph n n{o c
th cng li m lc ca anh ta d l{ s
kh|ng c yu t nht.
Trong nng lc quyn r thng tim
n tnh hung tin tho|i lng nan:
quyn r, bn cn sp t k hoch v{
tnh to|n, nhng nu nn nh}n ca bn
ho{i nghi rng bn c nhng ng c b
n, c y s ph|t sinh nhng h{nh ng
phng. Hn th, nu bn dng nh tnh t l; v{ hn th,
lun kim ch, bn s dy ln ni s h~i
thay v s khao kh|t.
K n Chi Phng ~ng Nng Nhit
gii quyt tnh hung tin tho|i lng
nan n{y bng c|ch thc t{i tnh v{
kho lo nht. D nhin anh ta phi tnh
to|n v{ lp k hoch - anh ta phi tm
ra mt chiu c th n nhng ng
chng ghen tung, hoc bt k chng
ngi vt n{o. l{ mt cng vic y
kh i. Nhng theo bn nng, K n
Chi Phng ~ng Nng Nhit cng c
u th v dc vng khng kim so|t
c. Khi anh ta theo ui mt ngi
ph n, to{n th}n anh ta tht s ch|y
85
th n{o truyn tng
cht hi nng ca tnh
yu v{o trong cm nhn
ca ngi {n b{ tit
hnh oan chnh nht
ny- th tin chc rng
chng my chc anh ta
s l{ ngi ch tuyt i
ca tr c v{ c th ca
c ta; bn khng th suy
ngh khi bn khng th
gi bnh tnh v{ thu
nhng nguyn tc ca
s khng ngoan d ~
c khc s}u trong t}m
tr, nhng v{o lc vn
b xa b khi tr|i tim ch
khao kh|t mi nim
kho|i cm- nim kho|i
cm c quyn nng ra
lnh v{ buc tr|i tim con
ngi phi tu}n theo.
Nhng {n ng tng
tri trong tnh trng
n{y hu nh lc n{o
cng thnh cng - thnh
cng ni m{ anh ta ch
l{ mt ngi nht nh|t
 Ngh thut quyn r

bng vi nim khao kh|t; nn nh}n bn ln v{ ni nhng

cm nhn c iu n{y v{ cm thy cuc tnh tan v
v cng cm ng. L{m sao mt ngi Khi ti a hai ngi
{n b{ c th tng tng ra rng anh {n b{ ca mnh v{o
ta l{ mt k d d v t}m, ngi c th trng th|i phng tng
rung b c khi m{ anh ta ~ bt chp bung th m{ ti mun,
bao him nguy v{ tr ngi c c ti ~ bc l mt nim
c? V{ thm ch nu nh c ta c bit khao kh|t h|o hc hm
c qu| kh phong lu phng ~ng h hn; mt h rng r;
hay bit v s bt chp lu}n thng ti tip tc vut ve }u
o l ca anh ta th cng chng sao v ym h; v{ r r{ng, s
ng thi, c cng s nhn thy khuyt cng li ca h tri ln
im ca anh ta. Anh ta khng th t trong gi}y l|t ngn ngi,
ch; anh ta thc s l{ mt n l tnh |isau h ~ l{m theo
cho tt c ph n. Chnh v th m{ anh nhng g ti khao kh|t.
ta khng g}y ra cm gi|c s h~i. Ti ngh rng ln lt
Nhng K n Chi Phng ~ng Nng tng ngi s theo ti i
Nhit dy cho chng ta mt b{i hc n v{o cn bung hp dn
gin: nim khao kh|t m~nh lit c kh bn cnh, ni ti mun
nng khin t}m tr ngi ph n ri h tht s cm thy
bi, cng y ht nh th}n hnh ca M ngng m. C hai vn
Nh}n Ng c th t|c ng ln ngi gi im lng.
{n ng. Mt ngi ph n thng C|c em do d ? Ti
phng v{ c kh nng cm nhn c ni vi h. Anh s thy
}u l{ s ch}n th{nh v{ }u l{ s tnh ai trong s hai em l{
to|n c ch t}m. Nhng nu ngi ph ngi gn b vi anh
n cm thy b thiu ch|y bi |nh hn. Ngi n{o yu anh
mt ca bn v{ tin chc rng bn s bt hn s l{ ngi u tin

86
 K n chi phng ~ng

chp mi th v c y, khi y c y s i theo ngi yu ca

chng quan t}m n nhng th kh|c v mnh ngi m{ em ao
bn hoc s tm c|ch bao bin v{ tha c c chng t tnh
th cho s v bt cn ca bn. }y cm ca mnh
chnh l{ lp v bc ho{n ho cho mt Ti bit rng n{ng l{
k quyn r. Mu cht l{ ch ng t ngi con g|i kht khe
ra lng l, h~y xa b mi r{o cn, v o c, ng thi ti
h~y th lng bn th}n, h~y chng t cng nhn ra rng sau
rng bn khng th kim so|t ni chnh v{i s phn kh|ng yu
mnh v{ v c bn l{ yu t. ng lo t, n lc n{y n{ng
lng v s ho{i nghi; bi ngay khi bn ho{n to{n u h{ng, ph
~ l{ n l trong s li cun ca c ta mc cho ti mun l{m g
th c ta s chng ngh g n hu qu th l{m. Ngi con g|i
v sau. n{y cng c v bng lng
mn nguyn nh bao
K n Chi Phng ng xut qu ngi {n b{ m{ ti
nhp thn tng tri qua trc }y;
n{ng qun mt rng
Vo u nhng nm thp nin 1980,
n{ng ang phi chia s
nhng th{nh vin ca x~ hi thng
ti [cng vi qu b{
lu La M~ bt u b{n t|n v mt k gi
Renaud]
tr t nhin xut hin, mt ngi tn
Gabriele DAnnunzio n{o . iu n{y [n lt qu b{ Renaud
tht s rt k l v ho{ng tc thng bc v{o] qu b{
t v khinh thng nht i vi nhng Renaud ~ |p li bng
ai khng thuc gii qu tc ca h v{ s rung ng mnh m
tt nhin gm c mt phng vin b|o th hin r cm gi|c
ch gn nh h ng nh anh ta. Tht m~n nguyn ca mnh,
s nhng ngi {n ng qu tc ~ bt v{ ch ri khi sau khi

87
 Ngh thut quyn r

u ch n DAnnunzio. Anh chng lin tc ni rng : ng

c tin v{ mi quan h x~ hi cng l{ ngi {n ng tuyt
khng rng r~i, xut th}n t mt gia vi! ng l{ ngi {n
nh trung lu gia gi|o. Ngo{i ra, i ng tuyt vi! Tht ngc
vi h, anh ta ht sc xu x vi th}n nhin bit bao! Gi| m{
hnh ln tt v{ chc nch, l{n da sm anh ta l{ ngi tnh
m{u trng bn bn v{ i mt li. {n chung thy th bn ~ c
ng cho rng anh ta qu| xu, khng c th vui v bit bao ln
nt g hp dn v th h mc sc cho vi anh ta ri!
anh ta l}n la vi v con ca mnh bi i t ca Cng tc Thng
h tin chc rng v v{ con g|i ca h s ch Richelieu, F.S. Flint dch
an to{n trc g~ {n ng xu x n{y. H
vui v bung th cho k chuyn khi Nhng th{nh cng ni
ngun cho nhng c}u chuyn tm ph{o ting ca anh ta trn
n{y vt khi tm kim so|t ca mnh. tnh trng, thm ch
Khng, khng phi l{ {n ng b{n t|n cn vang di hn c
v DAnnunzio m{ chnh l{ v ca h. ging ni k diu li
c chnh chng ca mnh gii thiu cun ca ngi {n ng
vi D Annunzio, nhng n cng tc nh th, u hi vi
v{ hu tc cm thy chnh h ang chic mi th kch n{y,
chi tr tiu khin vi chnh g~ {n ng tri d{i theo anh ta l{
trng c v k l n{y. Tuy nhin, khi ch mt o{n ngi b m
c mt mnh anh ta vi h, th|i ca hoc- nhng ngi ph
anh ta s thay i ngay lp tc. Ch n gi{u c vi ni au
trong chc l|t, nhng qu b{ n{y s b kh dn vt. DAnnunzio
m hoc. u tin, anh ta s ni nhng ~ th{nh cng trong vic
li ngt ng{o nht m{ h tng nghe - khi phc li huyn
mi t c tht ra m |i v{ t tn, thoi ca nh{ th l~ng

88
 K n chi phng ~ng

bng nhp iu lu lo|t v{ du dng. mn ngi Anh Byron:

Mt ph n n{o ~ v ging ni anh Khi anh ta i ngang qua
ta nh ting chung nh{ th ng}n vang nhng ngi ph n
t xa. Nhng ph n kh|c li cho rng ngc cng trn, vi d|ng
ging ni ca anh ta c kh nng thi ng ht nh ang ch
min. Nhng li anh ta tht ra cng i danh ha ni ting
rt th v - t l|y, cm t bng by, Boldoni v - nhng cng
hnh nh thi v v{ c|ch anh ta khen s nng v{ din vin,
l{m mi lng bao ngi ph n. D nhng qu b{ Nga quyn
Annunzio rt l~o luyn v ngh thut uy v{ thm ch c nhng
khen ngi. Dng nh anh ta nm bt ngi v thuc tng lp
c nhc im ca mi ngi ph trung lu vng
n: anh ta s gi ngi ph n n{y l{ Bordeaux- tt c u t
n thn thin nhin, c khi li gi mt nguyn d}ng hin cuc
ngi kh|c l{ ngh s trang im c i cho anh ta.
nht v nh, i lc li ca ngi mt ph Philippe Jullian, ng hong
n kh|c l{ l~ng mn ta nh mt nh}n thm m: B| tc Robert de
Montesquiou, John Haylock v
vt bc ra t trong tiu thuyt. Tr|i
Francis King dch.
tim ca ngi ph n s rung ng, xao
xuyn mi khi anh ta b{y t v s t|c
ng ca ngi ln anh ta. Mi li Tm li, khng g ngt
ni ca anh ta u khi gi, |m ch ng{o bng cm gi|c
bng gi n dc vng hoc tnh cm chin thng trc s
l~ng mn. V{ ri m , ngi ph n Phn Kh|ng ca mt
s thao thc, trm t suy ngh v Ngi p; trong ti
nhng li anh ta ni, c bit h t khi p Tham Vng ca K
n{o nh li anh ta ~ ni c|i g bi v Chin Thng, ngi lin
anh ta chng bao gi ni c|i g c th tc bay t Chin Thng
c, h ch nh li cm gi|c m{ anh ta ~ n{y n Chin Thng kia,

89
 Ngh thut quyn r

dy ln trong lng c ta. V{o ng{y tip v{ c th khng bao gi

theo , c ta s nhn c mt b{i th
m{ dng nh ~ c vit mt c|ch
c bit ch d{nh ring cho c. (Trn
thc t, anh ta ~ vit h{ng t| b{i th
tng t cho bt k ngi ph n n{o
m anh ta mun bin th{nh nn nh}n
ca mnh)
V{i nm sau khi D Annuzio bt u l{m
ngh phng vin x~ hi, anh ta ~ kt
hn vi con g|i ca gia nh cng tc
Gallese. Thi gian ngn sau , c s
ng h vng v{ng ca c|c qu b{ thuc
tng lp thng lu, anh ta bt u
xut bn tiu thuyt v{ tuyn tp th.
S lng v nhng cuc chinh phc ca
anh ta tht |ng k v{ cht lng
khng ch nhng hu tc phu nh}n
ng di ch}n anh ta m{ cn c c
nhng ngh s c tn tui nh n din
vin Eleanor Duse, ngi gip anh ta
tr th{nh mt nh{ son kch c knh
trng v{ nh}n vt ni danh trong gii
vn chng. V cng Isadora Duncan,
mt ngi cng thc s say m anh ta,
~ gii b{y v ma lc ca anh ta: C l
ngi tnh xut sc nht ca thi i
chng ta l Gabriele DAnnunzio. Mc
cho php t bt k gii
hn n{o i vi nhng
c Mun ca mnh.
Khng g c th cn tr
c S M~nh Lit ca
nhng Kh|t Vng trong
ti; Tri Tim ti dnh
cho c Th Gii; v{ ging
nh Alexander i ,
ti c th mong c
vn n nhng Th
Gii Mi, ni c th m
rng nhng Cuc Chinh
Phc Tnh \i ca mnh.
-Moliere, Don John hay K n
Chi Phng ~ng, John Ozell
dch.
Trong s nhiu c|ch
thc vn dng hiu qu
t|c ng ca Don Juan
ln {n b{, th c|ch thc
ca ngi anh hng c
sc hp dn mnh m
n{y xng |ng c
xem l{ ni bt nht, v n
minh chng cho mt s
thay i k l trong cm

90
 K n chi phng ~ng

d trng anh ta nh b, hi v{ xu x gi|c ca chng ta. Don

nhng khi anh ta ni chuyn vi mt Juan khng phi l{
ngi ph n m{ anh ta thch, khun ngi hp dn mnh m
mt anh ta rng r v{ ti tn, v th i vi ph n cho n
anh ta bng nhin tr th{nh nam thn thi i La M~, v{ ti
Apollo n tng ca anh ta i vi d|m chc rng n chnh
ph n th rt s}u sc. Ngi ph n l{ mt c im do chnh
ang ni chuyn vi anh ta bng nhin ngi ph n tng
s cm thy rng t}m hn v{ th x|c tng ra ~ khin anh ta
ca mnh tr nn thanh tho|t, bay ni ting nh vy. Khi
bng. ph n ln ting khng
Th Chin th nht n ra, DAnnunzio nh iu v{ thm ch
~ gia nhp qu}n ng tui 52. Mc d n cn l{ ch thng
khng c kinh nghim chin u, tr trong vn chng,
nhng anh ta li nung nu nim khao Don Juan ~ tin ha
kh|t ch|y bng, y kch tnh l{ c dn th{nh mu ngi l
th hin lng dng cm ca mnh. Anh tng ca ph n hn l{
ta bit c|ch lo l|i v{ ch huy nhng ca {n ng Ng{y nay
nhim v nguy him nhng hiu qu Don Juan chnh l{ gic
cao. Chin tranh kt thc, anh ta tr m ca ngi {n b{ v
th{nh v anh hng c tng thng mt ngi tnh l tng-
nhiu hu}n chng nht nc . ph du nht thi, nng
Nhng chin cng vang di ~ l{m cho nhit, v{ liu lnh. Anh ta
anh ta tr th{nh hnh tng quc gia em n cho ngi ph
c yu thch, v{ sau chin tranh, n mt khonh khc kh
nhng |m ng d}n chng thng t qun, mt s t|n dng
tp bn ngo{i bt c kh|ch sn n{o m{ cao qu v th nhc dc
anh ta . T trn ban cng nhn xung, m{ c ta thng khng
thy chng mnh-

91
 Ngh thut quyn r

anh ta {m lun vn chnh tr vi h, nhng ngi chng lun

mng nhic x v li chnh ph l}m cho rng {n ng th th
thi. Mt nh}n chng cho mt trong tc v{ {n b{ th t}m
nhng bui din thuyt ca anh ta l{ linh. Nh s mnh an
nh{ vn ngi M - Walter Starkie, ban b{i, Don Juan cng c
u ~ cm thy v cng tht vng bi th l{ gic m ca v{i
din mo bn ngo{i ca DAnnunzio ngi {n ng; nhng
danh ting ly lng; anh ta ln tt v{ c l{m vui lng anh ta
trng c v kch cm. Tuy nhin, dn li chnh l{ gic m ca
dn ti bt u b thu ht bi ging ni bao ph n.
ca anh ta ang thm s}u v{o nhn Oscar Mandel, Huyn Thoi v
thc ca ti... Ging ni t tn, c ch Don Juan, Nh ht Don Juan.
ng mc
Anh ta li dng cm xc ca |m ng cng chng y nh mt ngh
s v cm ti cao da v{o c}y {n Stradivarius. i mt ca h{ng
ng{n ngi ang d|n cht v{o anh ta y nh th h ang b anh ta
thi min vy. Thm v{o , anh ta ~ thu ht qun chng nh}n
d}n bng chnh }m thanh ca ging ni v{ ngha thi v ca li ni.
Tranh c~i rng nc hin i nn khi phc li s huy ho{ng ca
ch La M~, DAnnuzio s h to khu hiu cho d}n chng nghe v{
lp li hoc s t ra nhng c}u hi cht y bc xc cho h tr li.
Anh ta t}ng bc qun chng nh}n d}n, khin cho h thy rng h l{
mt phn ca v kch n{o . Mi th u m o v{ y khi gi
bng gi.
Vn ca lc by gi l{ quyn s hu th{nh ph Fiume, nm bn
kia bin gii thuc a phn ca nc l|ng ging Yugoslavia. Nhiu
ngi d}n tin rng v nc ~ ng h c|c nc ng minh
trong cuc chin gn }y nn nc xng |ng nhn phn

92
 K n chi phng ~ng

thng l{ c s|t nhp th{nh ph Fiume. Vi danh hiu anh

hng chin tranh nn anh ta rt c qu}n i sn s{ng ng h,
DAnnuzio ~ chin thng c mc ch n{y, cho d chnh ph c
bt c h{nh ng phn i n{o. V{o th|ng 9 nm 1919, cng vi
nhng binh lnh tp hp quanh mnh, DAnnunzio ~ khi binh
tin v{o th{nh ph Fiume. Khi mt v tng chn anh ta dc
ng v{ e da s bn anh ta, DAnnunzio ~ ci |o kho|c cho
thy nhng tm huy chng ca mnh v{ ni bng ging y li
cun, Nu anh phi git ti th trc ht h~y bn v{o c|i n{y. V
tng ng sng s, sau ng bt khc. V{ ri ng ta ~ gia nhp
v{o i qu}n ca DAnnuzio.
Khi DAnnunzio tin qu}n v{o n th{nh ph Fiume, anh ta ~
c nng nhit ch{o n nh mt anh hng gii phng. Ng{y
hm sau, anh ta c tuyn b l{ ngi l~nh o nh{ nc c lp
Fiume. Chng bao l}u sau, anh ta li ng t ban cng c din
thuyt, v{ t trn cao nhn xung qu~ng trng chnh, h{ng nghn
ngi ang say m nghe anh ta ni. Anh ta bt u ngi ca v{ tin
h{nh h{ng lot c|c nghi thc quay v thi ho{ng kim ca ch La
M~. Ngi d}n th{nh Fiume bt u bt chc anh ta, c bit l{
nhng k cng v tnh |i; v{ ri th{nh ph tr th{nh mt nh{ th
khng l. S yu mn m{ mi ngi d{nh cho anh ta nhiu n
mc m{ Chnh ph s anh ta s em qu}n chinh pht th{nh
Rome. Tnh th v{o thi im ~ bt buc DAnnunzio quyt
nh thc hin iu . Nhn c s ng tnh ng h ca i a
s lc lng qu}n i, anh ta tht s ~ th{nh cng; DAnnunzio
~ c th |nh bi Mussolini d d{ng v{ thay i chng ng lch
s ca mnh. (Anh ta khng phi l{ k theo ch ngha ph|t xt, m{
l{ ngi theo ch ngha x~ hi hoa m). Anh ta quyt nh li

93
 Ngh thut quyn r

th{nh Fiume, tuy nhin, anh ch cai tr c 16 th|ng trc khi

Chnh ph |nh bom |nh ui anh ta ra khi th{nh ph.
Quyn r l{ mt qu| trnh t}m l vt qu| gii hn v gii tnh,
tr mt v{i phm vi quan trng ni mi gii tnh bc l nhc
im ca mnh. im yu ca nam gii thng nm th gi|c. M
Nh}n Ng to ra v b ngo{i rc r c th quyn r c v s
g~ {n ng. Cn i vi ph n, im yu nm ch ngn ng v{
li ni. Simone - mt n din vin Ph|p thi by gi v{ cng l{
mt trong nhng nn nh}n ca DAnnunzio ~ vit rng, Ai c th
gii thch c ma lc ca anh ta l{ nh sc mnh ngn ng diu
k v{ t{i hng bin c bit ca anh ta chnh l{ nh }m sc du
dng ca ging ni? V cng l{ {n b{ nn ti d xiu lng trc
li ni, b m mui bi li ni v{ mong mun c chinh phc bi
li ni.
K n Chi Phng ~ng rt ln xn trong vic s dng ngn ng
cng nh rt ba b~i trong c|c mi quan h vi ph n. Anh chn
la nhng li ni c kh nng khi gi, |m ch bng gi, thi min,
g}y hng phn v{ g}y kho|i cm. Li ni ca K n Chi Phng
~ng cng y nh s trang im hnh thc bn ngo{i ca M Nh}n
Ng: n chnh l{ mt loi thuc m, mt loi ma lc khi dy nhc
dc con ngi. K n Chi Phng ~ng s dng ngn ng rt iu
luyn bi v li ni anh ta c tht ra khng phi l{ giao tip
hay truyn t thng tin m{ l{ thuyt phc, t}ng bc, x|o trn
cm xc y nh con rn trong t|c phm Khu vn a {ng ~
dng nhng li ni dn Eve chm v{o trong s m mui.
DAnnunzio l{ v d in hnh bc l s kt hp gia K n Chi
Phng ~ng a tnh chuyn quyn r ph n v{ K n Chi Phng
~ng chnh tr gia chuyn chinh phc cng chng. C hai loi ngi

94
 K n chi phng ~ng

n{y u ph thuc v{o ngn ng. H~y m phng theo K n Chi

Phng ~ng v{ bn s ph|t hin ra rng vic s dng li ni nh l{
mt cht c tinh vi s c cng dng v k. H~y nh rng: chnh
hnh thc li ni mi l{ vn , ch khng phi ni dung. Bn c{ng
t ch n ni dung mnh ni c|i g bao nhiu v{ c{ng tp trung
n vic li ni ca mnh khin h cm thy th n{o hn th hiu
qu quyn r ca bn c{ng cao. H~y nm nm cho li ni ca mnh
hng v cao qu, t}m linh, mang tnh vn chng gi ln
nhng khao kh|t trong lng nhng nn nh}n v thc.
Vy nng lc g ~ khin Don Juan c th quyn r c ngi
kh|c? chnh l{ s thm kh|t, nng lng ca nhng ham mun
nhc dc? Anh ta khao kh|t tt c nhng t cht n tnh trong mi
ngi {n b{. S phn ng li vi cm xc m~nh lit n{y ~ t im
v{ ph|t huy chnh nhng ai c ngi kh|c khao kh|t. H cm
thy thn thng vi khun mt bng khi c anh ta khen ngi.
V ngn la ca anh ch{ng nng nhit n{y cng vi v rc r, h{o
hoa y sc quyn r c th l{m ta s|ng tt c nhng ai ng xung
quanh anh ta, k c nhng ngi {n b{ c mi quan h ngn ngi
tho|ng qua vi anh ta. Chnh v vy, Don Juan lun l{m tn thm v
p ca mi c g|i bng cm xc cc k s}u sc.
- Soren Kierregaard.

C IM NI BT
Thot u, dng nh chng ta thy l khi mt ngi {n ng r
r{ng rt bt lng, tnh c|ch bay bm v{ chng m{ng n hn
nh}n li c th hp dn mt ngi ph n. Nhng khi nhn li to{n
b qu| trnh lch s v{ trong mi nn vn ha th loi ngi n{y ~
g}y bit bao hu qu tai hi. Nhng g m{ mt K n Chi Phng

95
 Ngh thut quyn r

~ng em n l{ nhng g m{ thng mt x~ hi lun cm o|n

ngi ph n: mt cuc |i }n vi nim kho|i lc thun ty, hay
mt cuc hn h chp nho|ng y him nguy nhng v cng hng
khi. Mt ngi ph n thng b r{ng buc bi vai tr ca chnh
mnh. H c cho l{ lc lng gi|o ha, ch}n yu tay mm trong
x~ hi v{ ph n cng c xem l{ nhng ngi lun khao kh|t s
tn t}m v{ s thy chung son st sut cuc i. Nhng thng
thng, cuc hn nh}n v{ mi quan h khng em li cho h s
l~ng mn v{ s tn t}m nh mong mun, m{ ch mang li s nh{m
ch|n v{ mt ngi bn i bn lon qun tr. V th trong t}m tr
h lun tn ti hnh nh tng tng v mt ngi {n ng sn
s{ng d}ng hin mi th v{ sng ht mnh cho h, d ch l{ trong
giy lt.
Gc khut v{ kha cnh b nn ca ni khao kh|t trong lng
ngi ph n ~ c th hin qua truyn thuyt v Don Juan. Lc
u, truyn thuyt n{y ch l{ hnh nh tng tng v mt ngi
{n ng: mt hip s liu lnh c th chinh phc bt k ngi {n
b{ n{o m{ anh ta mun. Tuy nhin v{o th k 17 v{ 18, Don Juan
t t tin ha t mt k thch phiu lu mo him y nam tnh
tr th{nh mt ngi thuc v {n b{ hn: l{ mt g~ {n ng ch
sng trn i cho {n b{. S tin ha n{y bt ngun t s thch
ca {n b{ trong c}u truyn v{ l{ kt qu ca nhng khao kh|t b
v mng ca h. Kt hn i vi h l{ mt hnh thc ca s n l
c giao ko; nhng Don Juan ~ mang n nim kho|i cm khng
cht toan tnh v{ s khao kh|t khng c iu kin r{ng buc i
km. V{o lc anh ta i ngang qua con ng ca bn th anh ta ch
ngh duy nht n bn m{ thi. Anh ta khao kh|t c s hu bn
m~nh lit n ni bn chng c thi gian suy ngh hay lo lng v
hu qu. Anh ta s p n khi m{n m bung xung, tng bn

96
 K n chi phng ~ng

khonh khc kh qun v{ ri bin mt. C l anh ta ~ chinh phc

h{ng nghn ph n kh|c trc bn, nhng iu ch khin anh ta
thm th v, th{ rng b b ri vn cn hn l{ khng c thm
mun bi loi ngi {n ng nh th.
Nhng nh}n vt quyn r ni ting khng ch em n nim kho|i
cm nm trong khun php ca x~ hi. H bit c|ch l{m lay ng
phn v thc ca con ngi vn ang nn nhng nim khao
kh|t ch|y bng cn c tha m~n. ng tng tng rng ph
n ch l{ nhng con ngi yu ui nh mt s ngi vn thng
ngh. Cng ging nh {n ng, h cm thy b hp dn m~nh lit
bi nhng th nguy him v{ b cm o|n, thm ch l{ ti li xu xa.
(Don Juan cui cng kt thc cuc i ni a ngc, v{ c|i t K
n Chi Phng ~ng bt ngun t ch rakehell ngha l{ ngi
{n ng ci than trong a ngc; r r{ng th{nh phn ti li l{ mt
phn khng th thiu ca nh}n vt n{y). H~y lun nh rng: nu
bn phi ng vai l{ K n Chi Phng ~ng, bn phi truyn cm
gi|c liu lnh pha cht ti tm bng c|ch cho nn nh}n ca bn bit
rng c y ang tham gia v{o mt vic him thy v{ y hi hp-
}y l{ mt c hi c y tha m~n nhng ham mun phng ~ng
ca mnh.
ng vai ca K n Chi Phng ~ng, yu cu r r{ng nht l{
kh nng th lng chnh mnh, li ko ngi {n b{ chm v{o
khonh khc ca cm gi|c nhc dc thun ty, v{o lc m{ qu| kh
v{ tng lai chng c ngha na. Bn phi c kh nng th lng
bn th}n chm m v{o khonh khc . (Khi K n Chi Phng
~ng tn l{ Valmont vn bt chc theo cng tc de Richelieu -
trong t|c phm tiu thuyt ca th k 18 nhan Mi quan h bt
chnh y nguy him - ~ vit nhng l| th m{ r r{ng c toan

97
 Ngh thut quyn r

tnh t|c ng ln nn nh}n c la chn ca anh ta l{ qu b{

de Tourvel; b{ ta c th nhn thu mi chuyn, nhng khi nhng l|
th ca anh ta tht s thiu t ci lng b{ ta bng cm xc nng
nn th b{ y bt u mi lng). Tnh c|ch n{y cn l{m cho bn
dng nh khng th kim ch bn th}n - }y vn l{ mt s bc l
nhc im m{ ngi ph n thng thch. Bng c|ch th lng
bn th}n chm m v{o s quyn r, bn s khin h cm thy
rng bn tn ti trn ci i n{y ch l{ hin d}ng cho h - mt
cm gi|c tho|ng qua nhng phn |nh ln s tht. Trong s h{ng
trm ph n b quyn r bi Pablo Picasso - mt K n Chi
Phng ~ng l~o luyn v{ khn kho qua nhiu nm - hu ht h
u c cm gi|c rng h chnh l{ ngi duy nht m{ anh ta tht s
yu thng.
K n Chi Phng ~ng khng bao gi lo lng v s kh|ng c ca
mt ngi ph n i vi anh ta hay bt k chng ngi vt n{o
kh|c trn con ng tnh ca anh ta, chng hn nh ngi chng,
hay s cn tr v iu kin vt cht. S kh|ng c ch c{ng khch l
anh ta hn. Khi Picasso ang t|n tnh tiu th Franoise Gilo, trn
thc t th chnh anh ta ~ van n{i c ta bc l s phn kh|ng li;
anh ta cn s phn kh|ng tng thm phn hi hp. Trong bt k
tnh hung n{o, mt chng ngi vt trn ng i ca bn s to
iu kin cho bn th hin chnh mnh v{ bc l s s|ng to qua
c|ch bn gii quyt nhng vn vng mc trong tnh yu. Trong
mt t|c phm tiu thuyt ca Nht v{o th k 11 nhan Truyn
thuyt Genji vit bi cng nng Murasaki Shikibu, K n Chi
Phng ~ng chnh l{ ho{ng t Niou khng cm thy lo lng trc
s bin mt t ngt ca c Ukifune - ngi {n b{ m{ anh ta rt
mc yu thng. Mc d c ta cm thy rt thch th vi chng
ho{ng t n{y nhng c ta li yu mt ngi {n ng kh|c, v vy

98
 K n chi phng ~ng

c ta ~ b trn. S bin mt ca c ta ~ cho php ho{ng t c

thi gian ngh ra c|ch chinh phc c c ta. S xut hin t
ngt ca ch{ng ho{ng t ~ dn li c g|i n mt ngi nh{ nm
s}u trong rng v{ th|i c ch }n cn, chiu chung ca anh ta ~
chinh phc c ta. H~y nh rng: nu bn khng vp phi s kh|ng
c hay chng ngi vt n{o th bn phi t mnh to ra n. Khng
c chng ngi vt th chng c s quyn r n{o thnh cng.
K n Chi Phng ~ng l{ mt ngi cc k a nh}n c|ch, v lim
s, l bch v{ d dm mt c|ch chua ch|t v{ c bit anh ta chng
thm quan t}m n ai ngh g. Nghch l thay, c im n{y ch
c{ng l{m cho anh ta thm phn quyn r. Trong bu khng kh
kiu vng triu ca kinh in nh Hollywood, khi hu ht c|c
din vin nam trng ging nh nhng ch cu non an phn, th K
n Chi Phng ~ng l{ Errol Flynn li ni bt hn ln bi tnh xc
xc ca mnh. Anh ta th|ch thc c nhng nh{ sn xut phim,
nhng tay trong nhng tr v cng tinh qu|i, chm m trong ting
tm ca mnh nh l{ mt k quyn r t{i ba ca Hollywood- tt c
nhng iu n{y c{ng khin cng chng yu mn anh ta hn. K n
Chi Phng ~ng cn mt nn tng ca quy c truyn thng,
chng hn nh: mt vng triu v dng, mt cuc hn nh}n t
nht, mt nn vn ha bo th ta s|ng, mi ngi c th
ht th lung khng kh mi m m{ anh ta thi n. ng bao gi
lo lng e s rng mnh i qu| trn bi bn cht ca K n Chi
Phng ~ng l{ i xa hn bt k ngi n{o kh|c.
Khi b| tc Rochester - mt nh{ th ng thi cng l{ mt K n
Chi Phng ~ng kht ting nht ca nc Anh v{o th k 17 ~
bt cc tiu th Elizabeth Malet mt trong nhng c g|i c
sn lng nht trong vng triu v{ ri anh ta cng ~ b trng

99
 Ngh thut quyn r

pht thch |ng. Nhng l thay, mt v{i nm sau, tiu th tr

Elizabeth mc d c bit bao ch{ng trai c th}n, mn ng h
i t|n tnh nhng c li chn Rochester l{m chng. chng t
nim khao kh|t t|o bo ca mnh, anh ta ~ tn vinh bn th}n
mnh ni bt hn gia |m ng.
Lin quan n tnh c|ch cc oan ca K n Chi Phng ~ng
chnh l{ cm gi|c nguy him v{ s cm o|n; thm ch c du hiu
th bo ca anh ta. }y cng chnh l{ nt hp dn trong con ngi
ca mt nh{ th kh|c v{ cng l{ mt trong nhng K n Chi
Phng ~ng ni ting nht trong lch s: l{ Lord Byron. Byron
khng thch bt k hnh thc quy c truyn thng n{o v{ sn
lng phng i, loan truyn nhng cuc tnh ca anh ta trc cng
chng. Khi anh ta c quan h tnh |i vi c em cng cha kh|c m
ca mnh, anh ta chc chn rng c nc Anh u bit chuyn .
Khi gn bn v mnh, anh ta c th tr nn hung bo v{ t{n nhn
mt c|ch kh|c thng. Nhng tt c nhng iu n{y ch khin cho
anh ta c{ng c khao kh|t hn. Cm gi|c nguy him v{ s cm
o|n li cun kha cnh b nn trong lng ngi {n b{ vn
c coi l{ lc lng mu mc v{ c hnh trong x~ hi. Cng
nh mt ngi {n ng c th tr th{nh nn nh}n ca M Nh}n
Ng do bi kh|t vng c gii phng khi cm gi|c v tr|ch
nhim m{ h m tr|ch th i vi ngi ph n, h cng khng
th cng li s hp dn ca K n Chi Phng ~ng bi h cng
c khao kh|t c gii tho|t khi s r{ng buc, giam h~m ca c
hnh v{ l nghi php tc. Qu tht, ngi {n b{ oan chnh, c
hnh nht li chnh l{ ngi yu nh}n vt K n Chi Phng ~ng
say m nht.

100
 K n chi phng ~ng

Trong s nhng phm cht quyn r nht ca K n Chi Phng

~ng chnh l{ kh nng anh ta c th khin ph n mun chinh
phc v{ l{m bin i anh ta. Bit bao ngi {n b{ ngh rng h
chnh l{ ngi duy nht c th ch ng Lord Byron; bit bao nhiu
ngi {n b{ ca Picasso ngh rng h chnh l{ ngi cui cng
m{ anh ta c th sng trn phn i cn li ca mnh vi h. Bn
phi tn dng kh nng n{y mt c|ch ti a nht. Khi b bt qu
tang trong cuc tnh phng ~ng, h~y lp tc bc l ngay khuyt
im ca mnh - chng t rng bn khao kh|t mun thay i bn
th}n v{ th hin rng bn khng c kh nng l{m iu . Vi
qu| nhiu ph n say m nh iu , bn c th l{m g? Lc y
bn s i lt th{nh mt nn nh}n. Bn cn gip . Nhng ngi
ph n s chp ngay c hi n{y: h c bit nung chiu K n
Chi Phng ~ng v anh ta l{ mt ch{ng trai bnh bao v{ d mn.
Vic h mong mun thay i anh ta tht ra l{ ngy trang cho
bn cht tht s ca nim khao kh|t ca h, cho cm xc nng n{n
tim n m{ anh ta truyn sang h. Khi tng thng Bill Clinton b
bt qu tang nh l{ mt K n Chi Phng ~ng th chnh ph n
~ lao n v{ tm mi c|ch b{o cha cho ng ta. S tht rng
chnh K n Chi Phng ~ng qu| i nhit tnh v{ tn t}m vi
ph n theo c|ch ring ca mnh khin anh ta tr nn |ng yu v{
li cun i vi h.
Cui cng, t{i sn qu gi| nht ca K n Chi Phng ~ng chnh
l{ danh ting ca anh ta. ng bao gi h thp ting xu ca mnh
hay t ra }n hn v n. Thay v{o , h~y m p n v{ tn vinh n.
N chnh l{ th li cun ph n n vi bn. Bn cn phi ni
ting v v{i th: s quyn r khng th cng li ca bn i vi
ph n; s hin d}ng khng th kim so|t ca bn i vi nim
vui th (iu n{y s khin cho bn tr nn yu ui, nhng cng

101
 Ngh thut quyn r

g}y h{o hng gia bao ngi mn m); s coi khinh ca bn i

vi tc l; tnh nt ngang t{ng khin bn c v nguy him. Bn c
th nh nh{ng giu kn yu t cui cng n{y, ngo{i mt, h~y t ra
lch s v{ nh~ nhn, trong khi vn tt c mi ngi u bit
rng ng sau nhng cnh , bn l{ mt k bt tr. Cng tc de
Richelieu ~ cng khai rng r~i nhng cuc chinh phc ca mnh,
chuyn n{y ~ kch thch ni khao kh|t y tnh cnh tranh ca
nhng ngi {n b{ kh|c c gia nhp v{o c}u lc b nhng
ngi b quyn r. Cng chnh bi ting tm lan rng m{ Lord
Byron ~ d d{ng quyn r nhng nn nh}n t nguyn ca mnh.
Mt ngi ph n c th dy ln cm gi|c m}u thun v tai ting
ca tng thng Bill Clinton nhng tim n di s m}u thun l{
s hng th v tn. ng t b ting tm ca mnh nh l{ mt
chuyn tm ph{o vt v~nh hay chuyn t|n gu ngu nhin. N
chnh l{ hnh nh minh ha cho cuc sng ca bn, v{ bn phi to
t|c ra n, m{i gia v{ th hin n bng b{n tay chm sc ca mt
ngh nh}n.

BIU TNG
LA - K n Chi Phng ~ng ch|y bng vi nim khao kh|t c
th thiu t ngi {n b{ m{ anh ta ang quyn r. La l{ biu
tng ca s m~nh lit, khng th kim so|t v{ nguy him. K n
Chi Phng ~ng cui cng c th phi tr gi| bng c|i cht nhng
r r{ng, c{ng c nhiu ngi tnh v}y quanh th anh ta c{ng c
ph n khao kh|t hn.

102
 K n chi phng ~ng

IM YU

Ging nh M Nh}n Ng, K n Chi Phng ~ng phi i mt vi

mi him ha ln nht t nhng k ng gii vi anh ta, nhng k
t c {n b{ chiu chung trong cuc theo ui {n b{ ca mnh.
V{o thi xa, K n Chi Phng ~ng thuc tng lp qu tc v{
cho d anh ta xc phm bao nhiu ngi i na, thm ch l{ git
cht h, nhng cui cng anh ta cng chng bao gi b trng pht.
Ng{y nay ch c c|c ngi sao ni ting v{ nhng ngi rt gi{u c
mi c th ng vai ca K n Chi Phng ~ng m{ khng b
trng pht, cn li chng ta cn phi rt thn trng. Elvis Presley
vn l{ mt ngi {n ng e d v{ hay mc c. L{ mt ngi sao
tui cn rt tr, khi anh ta nhn thy c kh nng t|c ng ca
mnh ln ph n, anh ta tr nn n chi phng ~ng, tr th{nh
mt K n Chi Phng ~ng hu nh th}u m sut s|ng. Cng
ging nh bao K n Chi Phng ~ng kh|c, Elvis lun chim
c cm tnh ca bit bao ph n, v th nhiu ln anh ta cm
thy mnh b dn v{o ng cng bi nhng ng chng gin d
hay nhng ngi bn trai in tit v{ anh ta lun tho|t nn vi vi
v{i vt chm hoc vt |nh bm tm. iu n{y cho thy rng bn
nn bc tng bc kn |o v{ thn trng quanh nhng ng
chng v{ bn trai ca c|c qu b{, c bit khi bn mi ch}n t
chn r|o bc v{o s nghip quyn r {n b{ ca mnh. Nhng
im quyn r ca K n Chi Phng ~ng chnh l{ ch nhng
mi nguy him nh th chng l{m nn lng anh ta. Bn khng th
tr th{nh ch{ng K n Chi Phng ~ng nu bn lc n{o cng cm
thy s h~i v{ thn trng. Thnh thong, s th bo li l{ mt phn
trong tr chi tnh |i n{y. Tm li, trong bt k tnh hung n{o, khi

103
 Ngh thut quyn r

Elvis t c nh cao danh vng nh th th chng ng chng

n{o d|m ng v{o anh ta.
Mi him ha ln hn i vi K n Chi Phng ~ng khng ch
xut ph|t t nhng ng chng b xc phm nng n m{ cn t
nhng ngi {n ng khng an to{n do h cm thy b e da bi
hnh bng ca Don Juan. Mc d h khng tha nhn iu ,
nhng h ghen t vi cuc sng tr{n ngp nim vui ca K n Chi
Phng ~ng v{ ging nh bao k hay ghen ght ghanh t, h ngm
tn cng v{ thng ngy trang cho nhng h{nh ng o c gi
ca mnh. K n Chi Phng ~ng s cm thy s nghip ca mnh
l}m nguy bi nhng ngi {n ng nh th (hoc i lc bi
nhng ngi {n b{ b tn thng v K n Chi Phng ~ng
khng thch h). K n Chi Phng ~ng t c kh nng tr|nh c
mi nguy him n{y bi nu nh mi ngi u c th quyn r
th{nh cng th x~ hi n{y s khng cn tn ti.
V vy h~y chp nhn s ghen t nh l{ biu hin ca s tn knh.
ng kh di na! H~y tnh t|o ln! Khi b tn cng bi mt k t{n
bo o c gi, ng b li ko v{o chin dch ca anh ta bi
n c thc y bi lng k v{ s ng ngn. Bn cng c th
l{m gim bt s k bng c|ch tr th{nh mt ngi t ging nh
K n Chi Phng ~ng hn, van xin tha th, yu cu c sa
i, nhng nhng h{nh ng n{y s l{m tn hi n danh ting
ca bn, khin bn dng nh chng ging nh mt K n Chi
Phng ~ng |ng yu. Cui cng, tt hn l{ bn h~y chu ng s
tn cng bng th|i chng chc v{ tip tc quyn r. S quyn r
chnh l{ ngun sc mnh ca bn v{ bn lun c th hy vng
chim hu c s nung chiu v tn ca {n b{.

104
 NGI TNH L TNG

Khi cn tr trung, ai ai cng u c Nu thot u mt c

nhng gic m m{ theo nm th|ng dn g|i chng to n tng
dn s tan v v{ phai m. H cm thy s}u sc g vi ai th
mnh b v mng bi con ngi, s kin thng thng cng
v{ thc t m{ hu nh chng ging vi chng c ai thm mun
nhng l tng non tr xa. Ngi c ta. Nhng mt khi c
Tnh L Tng em n nhng gic m ta bin mnh th{nh
b tan v ca con ngi v{ t tr ngi tnh l tng th
th{nh nhng hnh nh tn ti sut i bt k ngi tng
trong tr tng tng ca h. Bn mong tri bao nhiu, anh ta
c s l~ng mn? S mo him? Mi vn b chinh phc nh
thn giao c|ch cm? Ngi Tnh L thng.
Tng phn chiu o mng trong tr -Soren Kierkegaard, Nht
tng tng ca bn. Anh ta hay c ta K ca K Quyn R,
Howard V. Hong v Edna H.
l{ mt ngh nh}n to t|c ra o mng
Hong dch
m{ bn yu cu, l tng ha chn dung
ca bn. Trong th gii thc dng v{
hn n{y tn ti mt ngun nng lng Mt ngi tnh l tng
quyn r v tn lan ta theo mi bc s c x mt c|ch tao
ch}n ca Ngi Tnh L Tng. nh~ d l{ v{o bui bnh
minh hay cng nh v{o
bt k lc n{o kh|c. Anh
Ngi Tnh L Tng Lng Mn
ta ko l thn mnh ra
Mt ti n khong v{o nm 1760, ti khi ging vi mt v
nh{ h|t opera trong th{nh ph Cologne, mt bun bc. Ngi
mt ph n tr p ang ngi v tr ph n thc gic anh ta,

105
 Ngh thut quyn r

ca mnh ngm nhn kh|n thnh gi. i n{o, anh bn, tri
Ngi bn cnh l{ ng chng ca c ta, s|ng ri. Anh khng
ng{i th trng th{nh ph - mt ngi mun ai nhn thy
{n ng trung nin, nh~ nhn nhng anh }y ch. Anh ta
kh kh v{ t nht. Vi v b ngo{i nh th d{i, nh th mun
l{ ang xem opera nhng tht ra c ta ni rng m qua khng
ang ngm nhn mt thanh nin tun t d{i v{ rng anh ta
trong b trang phc v cng n tng. cm thy v cng au
|p li, anh ta cng ~ ch n |nh kh khi phi ri }y.Hn
mt m ui ca c ta. Sau bui din na anh ta cng chng
hm y, ngi thanh nin ~ gii bun ko qun ln. Thay
thiu mnh l{ Giovanni Giacomo v{o v{o , anh ta tin
Casanova. gn n ngi ph n v{
K l mt ~ hn ln tay ca c. m th thm iu g cha
hm sau, vi d nh l{ s tham d mt kp ni v{o ti qua.
bui d hi, c ~ mi anh ta, anh c Thm ch khi ~ mc
mun i d tic vi ti khng?. V{ anh qun |o chnh t ri, anh
ta tr li, Tha tiu th, ti khng bao ta vn c nn n| khng
gi d|m hy vng rng s c dim phc chu ct khn tht lng.
c khiu v vi c. Vo lc ny anh ta ~
m hm sau, sau bui d hi, ngi vn rm ln, v{ i tnh
ph n tr ch ngh n mi Casanova. nh}n ang ng k nhau
Anh ta dng nh ~ o|n bit trc cnh ca s, trong khi
c mi suy ngh ca c ta, v vy t anh ta vn c t t rng
ra qu| i vui mng v{ t|o bo. V{i anh ta cm thy kinh h~i
ng{y sau, anh ta c mi n ti ti bit bao khi ngh n
nh c ta v{ sau khi ngi chng ~ ln ngy mai- khi m{ h
phng ngh ngi th c ta dn anh ta i phi xa nhau ri. Sau

106
 Ngi tnh l tng

xem xung quanh nh. Trong phng anh ta i trn. Ngi

ring ca mnh, t ca s nhn ra, c ch
cho anh ta thy mt nh{ th nh nm
ngay bn hng ngi nh{. Nh th c
c mi ngh trong u c ta nn
v{o ng{y hm sau, Casanova ~ n
nh{ th tham d bui l ban th|nh
th v{ khi gp li c ta ti nh{ h|t v{o
ti hm y, anh ta ~ thm bo vi c ta
rng anh ta ~ ph|t hin mt c|nh
ca b mt dn n phng ng ca c.
C ta ci v{ gi v t v ngc nhin.
Bng mt ging ni ng}y th nht, anh
ta bo rng s tm c|ch trn trong nh{
th v{o ng{y hm sau v{ ch ch c
th, ngay lp tc c ta th thm rng khi
n{o mi ngi i ng ht ri, c ta s
gh thm anh ta ti .
V vy Casanova ~ giu mnh trong cn
phng xng ti nh ca nh{ th, ch
i c ng{y ln m. Khp cn phng l
chut b ngn ngang v{ anh ta cng
chng c chn m nm m nm. Tuy
nhin, cui cng th ngi v tr ca
ng{i th trng cng ~ n, v{o lc rt
khuya. Anh ta khng mt li than
ph n nhn di theo anh
ta, v{ khonh khc chia
tay vn ng m~i trong
k c ca c nh l{ mt
trong nhng k nim
p nht trong i.
Qu tht, s quyn luyn
ca ngi ph n n{o
vi ngi {n ng
ph thuc phn ln v{o
s tao nh~ l~ng mn ca
bui tin bit. Khi anh ta
nhy ra khi ging,
chy hi h quanh
phng, vi v~ ct cht
d}y tht lng qun, xn
tay |o, nht dng c|
nh}n v{o pha trc
ngc |o cho{ng khi y
chc chn ngi ph n
s bt u cm ght anh
ta.
Quyn s|ch gi u ca Sei
Shonagon, Ivan Morris
bin dch.

phin, m{ ch }m thm i theo v{o

phng c ta. H lin tc hn h nh th Trong sut nhng nm

107
 Ngh thut quyn r
trong v{i ng{y. Ri c ta cng khng
kin nhn ch i sut c ng{y cho
n khi m v. Cui cng, h |nh liu
mt phen. C ta cung cp thc n, s|ch
v{ nn xoa du ni mong ch v{
nhng ng{y th|ng bun t ca anh ta
trong nh{ th. Dng nh rt l{ ti li
khi s dng mt ni th phng thing
ling l{m nhng chuyn nh th,
nhng iu ch l{m cho chuyn hn
h yu ng ca h thm phn h{o
hng. Tuy nhin, my ng{y sau , c
ta phi i xa vi chng. V{o lc c ta tr
v, Casanova ~ bin mt, cng nhanh
chng v{ |ng yu y ht nh khi anh ta
xut hin.
V{i nm sau, ti London, mt ph n
tr p tn l{ Pauline ~ ch n mu
qung c|o trn mt t b|o a phng.
Mt qu ng lch l~m ang tm mt
ngi ph n cho thu mt phn
ngi nh{ ca mnh. Pauline n t B
{o Nha v{ ang c nguy c phi tr v
qu hng. Trc khi thu nh{ anh ta,
c ~ phi mt mnh ni t kh|ch
qu ngi. B}y gi c rt n c, tin
bc th t i v{ c ang cm thy ch|n
chng trc ho{n cnh o le ca
108
u thp nin 1970,
nhm chng li mt nn
chnh tr hn lon, bao
gm s tht bi ca M
trong cuc chin tranh
Vit Nam v{ s sp
ca tng thng Richard
Nixon trong v b bi
Watergate, phong tro
th h hm nay ni
dy- v [Andy] Warhol
~ hin din
dng ln tm gng soi
cho h. Khng ging nh
nhng k chng i qu|
khch nhm thay i x~
hi thi n|t v{o nhng
nm thp nin 1960,
nhng c|i tiv k ca
phong tr{o n{y phi
ho{n thin bn th}n, v{
lun gi mi lin lc
vi cm gi|c ca bn
th}n. H rt chm cht
n hnh thc b ngo{i,
sc khe, phong c|ch
sng, v{ t{i khon ng}n
h{ng ca mnh. Andy ~
phc v cho tnh v k v{
 Ngi tnh l tng

mnh. Nhng ri sau cng, c y cng kiu cng ca h bng

ngng u ln trc s phn. C tr li c|ch t nguyn l{m mt
mu qung c|o . ha s v ch}n dung. V{o
Ngi {n ng y ha ra li l{ nhng nm cui thp k
Casanova, anh ta mi lch l~m v{ h{o ny, anh ta c quc t
hoa l{m sao! Cn phng anh ta cho thu cng nhn nh l{ mt
rt tin nghi v{ gi| c li rt r; anh ta trong nhng ha s nh
ch yu cu thnh thong c l{m bn ch}n dung h{ng u ca
vi c. Pauline quyt nh chuyn v{o thi i
. H cng nhau chi c, ci nga Warhol ~ tng cho
v{ {m o vn chng. Anh rt {ng kh|ch h{ng ca mnh
ho{ng, lch l~m v{ h{o phng. L{ mt cmt sn phm v cng
g|i nghim tc, ng n v{ sc so, m m~n: Mt bc ch}n
Pauline dn dn l thuc v{o tnh bn dung tuyt vi, v{ tn
ca h; anh ta l{ mt ngi {n ng m{ vinh v p, do chnh tay
c c th tr chuyn h{ng gi khng mt danh ha ni ting
ch|n. Th ri v{o mt ng{y n, v. Ban tng mt vc
Casanova dng nh tr th{nh mt d|ng y quyn r, thm
ngi ho{n to{n kh|c: anh ta bc tc, ch cho c nhng ngi
kch ng. V{ anh ta ~ th nhn rng ni ting c khun mt
anh ta yu c say m. Pauline ang d p nht, anh ta ~ bin
tnh tr v B {o Nha gp ngi i ch th ca mnh,
yu, v vy c y chng mun nghe iu h xut hin trong v
n{y cht n{o. C y khuyn Casanova bn ngo{i p m hn;
h~y ci nga i do trn tnh li. th hin khun mt ca
Cng v{o chiu hm y, c nhn c h nh anh ta ngh rng
tin anh ta ng~ nga. Cm thy mnh c h mun c thy v{
phn tr|ch nhim trong v tai nn n{y, c nh nh th. Bng

109
 Ngh thut quyn r

c vi v~ chy i tm anh ta. Tm thy c|ch tinh lc nhng c

anh ta ang nm trn ging, c lao im tt p ca ngi
v{o vng tay ca anh ta v{ khng cn ang c v qua bc
kim ch c mnh. V{o m h tranh la v{ cng iu
tr th{nh ngi tnh ca nhau v{ h nh}n c|ch hot b|t li
tip tc cuc tnh trong nhng ng{y cun ca h, anh ta cho
th|ng Pauline cn li London. Tuy php h bc n mc
nhin, n lc c ta phi tr v B {o sinh tn hoang ng
Nha, anh ta chng h ngn cn hay nu v{ ring bit hn. Ngi
ko, thay v{o , anh ta ch an i c, ta c th s hu s gi{u
vin c rng c hai ngi h u ~ c v quyn lc trong
trao tng nhau mt liu thuc gii c cuc sng hng ng{y,
tuy tm thi nhng v cng tuyt vi nhng vic t mua mt
xoa du ni c n v{ rng h s m~i bc ch}n dung do
m~i l{ bn tt ca nhau. Warhol v chc chn cho
V{i nm sau , ti mt th trn nh thy ngi c v cng
T}y Ban Nha, mt c g|i tr p tn l{ c nh m bo danh
Ignazia ang trn ng v nh{ sau ting c lu truyn.
bui l xng ti ti nh{ th. t nhin Tranh ch}n dung ca
Casanova ti l{m quen vi c. Cng Warhol khng phi l{
bc theo c v nh{, anh ta gii thch nhng t{i liu mang tnh
rng anh ta rt am m iu nhy hin thc v nhng
fandango v{ nh~ mi c ta tham d khun mt ng thi v
mt bui khiu v v{o ti hm sau. Anh chng l{ nhng hnh
ta rt kh|c vi nhng g~ {n ng t tng ca ngi ph|c
nht kh|c trong th trn, v vy c ta ~ ha ang ch i s
liu lnh chp nhn li mi. Cha m c ngng m ca th h
phn i cuc hn , nhng c ~ tng lai.

110
 Ngi tnh l tng

thuyt phc m mnh cng i. Sau bui David Bourdon, Warhol

ti khiu v kh qun y (v{ anh ta
nhy iu fandango rt p), Casanova Trong sut nhng th k
~ th nhn rng anh ta ~ yu c n{y ph n ~ phng s
cung di. C ta ~ |p li (d rt nh tm gng soi vi
bun) rng c ~ c v hn phu ri. nng lc thn k c th
Casanova ~ khng gng p vn phn chiu hnh tng
n{y, nhng v{i ng{y tip sau , anh ta ngi {n ng vi kch
~ dn Ignazia n nhng bui khiu c gp hai ln bnh
v kh|c v{ i xem u b. V{o mt thng.
trong nhng dp , anh ta c tnh gii Virginia Woolf, Cn phng
thiu vi c mt ngi bn ca mnh - ring

mt n cng tc cng khai t|n tnh anh ta mt c|ch tr trn.

Ignazia cm thy ghen tc lng ln. V{o lc n{y, c ta ~ liu lnh
yu thm Casanova, nhng thc v tr|ch nhim v{ tn gi|o ~
ngn cm c khi nhng suy ngh nh th.
Cui cng, sau v{i ng{y t dn vt ging x, Ignazia ~ tm n
Casanova v{ nm ly tay anh ta, Em th ti ri v{ ha rng s c
gng khng bao gi gp li anh na, nhng em khng th l{m
c. }y l{ ln u tin trong i chuyn n{y xy ra vi em. Em
~ mc cho Cha tri an b{i. Em quyt nh ri, khi anh cn
}y, em s l{m tt c nhng g anh mun. Khi n{o anh ri b t
nc T}y ban Nha v{ ri b em, em li phi tm mt li th ti
khc cho s au kh ca mnh. Tnh yu em d{nh cho anh, rt cuc
cng ch l{ mt s nng ni tho|ng qua.
Casanova c l l{ nh}n vt quyn r th{nh cng nht trong lch s;
rt t ph n n{o c th cng li m lc ca anh ta. C|ch thc ca
anh ta rt n gin: v{o lc gp g c y, anh ta s quan s|t k,

111
 Ngh thut quyn r

ng h{nh cng t}m trng ca c y, tm ra c|i g thiu ht trong

cuc sng ca c y v{ cung cp n. Anh ta ~ bin mnh th{nh mt
Ngi Tnh L Tng. Ngi v ca ng{i th trng t nht cn s
mo him v{ l~ng mn; c ta cn ai c th d}ng hin thi gian
v{ s chiu chung s hu c c ta. Cn i vi Pauline, s
thiu ht trong cuc sng c ta chnh l{ tnh bn, nhng l tng
cao qu v{ cuc tr chuyn nghim tc; c ta mun mt ngi {n
ng lch l~m v{ phng kho|ng m{ s i x vi c nh mt ph n
thanh lch v{ hc thc. i vi Ignazia, s thiu ht li chnh l{ s
chu ng v{ s d{y v. Cuc sng c y qu| d d{ng; lun cm
thy cuc sng xng |ng sng, v{ c iu g tht xng
ti; v vy c y cn phm ti. Trong mi trng hp, Casanova ~
ha hp bn th}n mnh vi nhng l tng ca ngi ph n, bin
nhng gic m ca h th{nh s tht. Mt khi ngi ph n ~ yu
anh ta say m, ch cn mt mu mo nh hoc mt s toan tnh
cng c th chng thc tnh cm l~ng mn n{y (mt ng{y sng
gia l chut, mt c ng~ nga gi v, mt s chm tr|n vi mt
ph n kh|c khin Ignazia ghen tc).
Ngi Tnh L Tng rt him thy trong th gii hin i, v
ng c vai n{y cn phi n lc rt ln. Bn s phi tp trung
cao v{o mt ngi kh|c, thm d xem c y ang mt m|t c|i g
hay anh ta ang tht vng v iu g. Con ngi thng bc l iu
n{y theo mt c|ch rt tinh t nn kh ph|t hin: thng qua iu b
c ch, ging ni, hay |nh mt. Dng nh mang n cho h nhng
g m{ h cn, bn s n vi l tng ca h.
to ra hiu qu n{y i hi lng kin nhn v{ s ch k n
tng chi tit. Hu ht con ngi ai cng u chn cht nhng ni
kh|t khao ca ring mnh trong lng, v vy nu mt kin nhn,

112
 Ngi tnh l tng

bn s khng th ng vai Ngi Tnh L Tng. H~y iu

em n cho bn mt ngun thi c v tn. H~y l{ mt c o
trong sa mc cho nhng k lun mun tha m~n mnh. Rt t ngi
c th cng li s c|m d ca mt ngi dng nh c th l{m
tha m~n ni kh|t khao ca h, c th hin thc ha o mng ca
h. Theo gt Casanova, bn s ni ting nh l{ mt ngi em n
nim kho|i cm, v{ danh ting s l{m tin khin cho s
quyn r ca bn c{ng d d{ng hn.
Mc ch ch yu trong cuc i ti chnh l{ nui dng nhng cm
gi|c kho|i cm. Du bit rng c| nh}n ti ~ tnh to|n l{m h{i
lng ph|i p, nhng ti vn lun n lc khng ngng khin bn
th}n mnh c th l{m h tha m~n.

Ngi Tnh L Tng Xinh p

V{o nm 1730, khi Jeanne Poisson ch mi 9 tui, mt thy bi tin
o|n rng mt ng{y n{o , c b s tr th{nh phi tn ca vua
Louis XV. S tin o|n rt bun ci, v Jeanne xut th}n t tng
lp trung lu v{ theo truyn thng t xa n gi th phi tn ca
vua phi c tuyn la t trong tng lp qu tc. S vic cn ti
t hn khi cha ca Jeanne l{ mt K n Chi Phng ~ng kht
ting, cn m c tng l{ g|i im hng sang.
May mn mm ci vi Jeanne v mt trong nhng ngi tnh ca
m c l{ mt ngi {n ng v cng gi{u c, v{ ng ta rt qu mn
c b xinh xn d thng nn sn lng b tin cho c n hc.
Jeanne hc h|t, hc c|ch chi nhc clavichord, ci nga vi s
kho lo k l, hc c|ch c x v{ khiu v; c cng c dy vn
chng v{ lch s y nh th c l{ mt cu con trai. Nh{ son kch
Crbillon ~ hng dn c v ngh thut tr chuyn. c bit,

113
 Ngh thut quyn r

Jeanne rt xinh p; nhan sc v{ v yu kiu ~ khin c ni bt

hn t khi cn nh. V{o nm 1741, c lp gia nh vi mt ngi
{n ng thuc tng lp qu tc. Gi }y, c bit n l{ qu b{
dEtioles, c ta c th nhn ra tham vng ln ca mnh: c khai
trng mt th qu|n {m o vn chng. Tt c nhng nh{
vn v{ trit gia ni ting ca thi i thng xuyn gh n v
h phi lng b{ ch. Mt trong s h l{ Voltaire, ngi tr th{nh
ngi bn sut i ca c ta.
Tri qua tt c nhng th{nh cng, Jeanne cha bao gi qun li
tin o|n ca b{ thy bi v{ vn tin rng mt ng{y n{o c s
chinh phc c tr|i tim ca v vua. Tnh c mt trong nhng
vng t ca chng c gi|p ranh vi vng t sn bn yu thch
ca vua Louis. C ta lun ln ngm nhn v vua qua h{ng r{o v{ tm
c|ch bng qua ng i ca ng{i vi b trang phc thanh lch
nhng v cng quyn r. Chng bao l}u sau, v vua ~ gi cho c
tht th sn l{m qu{. Khi ngi v chnh thc ca v vua qua i
v{o nm 1744, tt c ngi p trong triu tranh nhau gi{nh git
v tr ca ho{ng hu; nhng v vua bt u d{nh c{ng ng{y c{ng
nhiu thi gian hn bn cnh qu b{ dEtioles v{ ng{i cm
thy sng s trc v p v{ s quyn r ca c. Cng v{o nm y,
c triu nh u tht s kinh ngc trc vic c vua ~ tuyn
chn ngi {n b{ thuc tng lp trung lu n{y l{m ho{ng hu v{
c ta ~ bc v{o gii qu tc vi danh hiu l{ b{ hu tc
Pompadour.
Nh{ vua ni ting l{ ham m ca l: mt ngi phi ca vua ~ gii
khu}y ng{i bng hnh d|ng ca mnh, nhng chng my chc ng{i
thy nh{m ch|n vi c ta v{ tm kim mt ngi kh|c. Sau c sc
ca cn thn trong triu v s la chn Jeanne Poisson ca nh{

114
 Ngi tnh l tng

vua, h li t trn an mnh rng }y khng phi l{ ngi {n b{

cui cng- rng c vua chn c ta chng qua v ng{i thy mi m
ch c ta thuc tng lp trung lu. H khng bit rng s quyn
r ca Jeanne i vi c vua khng ch dng y.
Thi gian tri qua, c vua c{ng ng{y c{ng gh thm Jeanne
thng xuyn hn. Khi ng{i tro ln chic cu thang kn |o dn
t cung in ca ng{i n ni ca c ta cung in Versailles, c
ngh n nhng iu th v ang ch n mnh pha trc khin
c vua quay cung u c. u tin, cn phng lun lun m cng
v{ tr{n ngp hng thm. K n l{ n tng th v bng th gi|c:
de Pompadour lun mc nhng b xim |o kh|c nhau, mi b u
trang nh~ v{ g}y ngc nhin theo mt c|ch ring. C ta yu thch
nhng vt p - gm cht lng tt, qut ca Trung Quc,
chu hoa bng v{ng - v{ c mi khi c vua gh thm lun c mt
th g mi m v{ thch th xem. D|ng v ca c lun du
d{ng, c cha bao gi t v phng th hay phn n. Mi th u
m du. V{ sau cuc tr chuyn ca h din ra m thm: trc
nh{ vua cha bao gi tht s c th ni chuyn hay ci a
vi mt ngi ph n, nhng b{ hu tc n{y c kh nng ni
chuyn rt t{i tnh v bt k t{i n{o vi cht ging v cng m
du ngt ng{o. V{ khi cm thy ni chuyn mt mi ri th c ta s
chuyn sang do mt bn piano v{ ng}n ln ging h|t tuyt vi ca
mnh.
Nu khi n{o c vua cm thy ch|n chng hoc bun b~, de
Pompadour s xut ra mt k hoch n{o - chng hn vic x}y
dng mt ngi nh{ mi min qu. V vua s phi a li khuyn
v kiu d|ng thit k, c|ch b tr khu vn v{ c|ch trang tr ngi
nh{. Pha sau ti cung in Versailles, de Pompadour t mnh chu

115
 Ngh thut quyn r

tr|ch nhim v tr chi gii tr ti cung in, cho x}y dng mt

nh{ h|t ring cho nhng bui biu din h{ng tun di s ch
o ca c ta. Din vin c tuyn chn t nhng cn thn trong
triu nh, nhng din vin n chnh lun do de Pompadour ng
vai. C chnh l{ n din vin nghip d xut sc nht ti Ph|p. Nh{
vua bt u cm thy b |m nh bi nh{ h|t n{y; ng{i ch mun
ngi ch trong h{ng gi xem nhng bui biu din. Cng vi
nim thch th n{y l{ s thch tiu x{i tin bc hoang ph trong
ngh thut, trit hc v{ vn chng. Mt ngi {n ng vn ch
quan t}m n sn bn v{ b{i bc ang c{ng ng{y c{ng t t hp vi
bn b ng gii v{ dn tr th{nh kh|ch h{ng th}n quen ca ngh
thut. Qu tht, ng{i ~ to du n ca thi i bng phong c|ch
thm m c bit n nh l{ phong c|ch Louis Quinze phn
nghch li vi phong c|ch ca thi vua cha Louis XIV lng ly.
L thay, nm th|ng tri qua m{ vua Louis vn khng cm thy
ch|n ngi v n{y ca ng{i. Trn thc t, nh{ vua ~ phong tc
cho c ta, sc mnh v{ tm nh hng ca c c{ng ng{y c{ng m
rng t vn ha sang chnh tr. Trong vng 20 nm, de Pompadour
~ cai tr c triu nh v{ tr|i tim nh{ vua m~i cho n khi c cht
tr v{o nm 1764 tui 43.
Vua Louis XV l{ ngi c phc cm t ti mnh m. Mang trng
tr|ch l{ ngi k v vua Louis XIV- mt v vua y quyn uy trong
lch s nc Ph|p - nh{ vua ~ c gi|o dc v{ {o to k
tha ngai v{ng. Tuy nhin ng{i c th tr th{nh mt v vua lng
ly nh bc tin ca ng{i khng? Cui cng ng{i ~ t b mi
n lc, thay v{o chm m bn th}n trong s kho|i lc nhc
dc; nhng k di quyn xung quanh bit c|ch thng tr nh{ vua

116
 Ngi tnh l tng

bng c|ch li cun nhng phn c bn nht trong tnh c|ch ca

ngi.
Qu b{ de Pompadour, thin t{i v quyn r, hiu rng t s}u
thm bn trong con ngi ca vua Louis XV ang mun tri ln
mt ngi {n ng mnh m, v{ rng ni |m nh ca ng{i v
nhng ngi ph n tr p cho thy s thm mun mt loi sc
p vnh hng hn. Bc u tin ca c ta l{ xoa du nhng cn
ch|n chng lin min ca ng{i. C|c v vua rt d cm thy ch|n
nn - mi th c|c ng{i mun u c |p ng, v{ h him khi
n{o cm thy tho m~n vi nhng g mnh c. Hu tc de
Pompadour ~ kho lo x l vn n{y bng c|ch mang tt c o
mng ca ng{i ra cuc sng hin thc, ng thi to ra s ch i
khng ngng. C ta c nhiu k xo v{ t{i nng, c bit l{ c ta ~
khai th|c chng qu| t{i tnh n ni nh{ vua khng bao gi ph|t
hin ra khuyt im ca chng. Mt khi c ta ~ tp cho nh{ vua
quen vi nhng iu th v tinh t hn, c ta tip tc khi dy
nhng t tng b nn trong lng nh{ vua; qua tm gng m{
c ta dng trc mt nh{ vua, ng{i nhn thy tham vng tr th{nh
mt ngi v i ca mnh, mt nim kh|t khao m~nh lit m{ chc
chn bao gm c t{i l~nh o trong vn ha. H{ng lot phi tn
trc }y ca ng{i ch c th l{m tha m~n nhng ham mun nhc
dc ca ng{i. con ngi ca de Pompadour, ng{i thy c mt
ngi ph n c kh nng khin ng{i cm thy mnh tht v i.
Ng{i c th d d{ng thay i nhng m n kh|c ca mnh, nhng
ng{i khng bao gi c th tm thy mt de Pompadour kh|c
thay th.
Hu ht mi ngi u tin tng rng bn th}n thm kn trong
th}m t}m ca h lun v i hn chnh h khi hin hu th gii

117
 Ngh thut quyn r

bn ngo{i. H cht cha y nhng l tng m h: h c th l{

nhng ngh nh}n, t tng gia, nh{ l~nh o, hay nhng thy t}m
linh; nhng th gii thc ti n{y ~ bp chng, t chi khng
cho chng c hi bc l kh nng. }y chnh l{ mu cht ca s
quyn r i vi h v{ khin h m~i m~i b quyn r. Ngi Tnh
L Tng bit c|ch khi dy loi ma lc n{y nh th n{o. Ch dng
nhan sc bn ngo{i hp dn con ngi, nh mt s nh}n vt
quyn r nghip d vn thng l{m, ch khin bn phn n v h
d|m lm dng bn nng c bn nht ca mnh. Nhng hp dn
bng chnh bn ng~ cao p hn ca h, bng tiu chun sc p
cao hn th h kh lng nhn ra rng h ang b quyn r. H~y l{m
cho h cm thy thng hoa, cao thng, t}m linh, v{ bn s c kh
nng quyn r v hn.
Tnh yu phi b{y nhng phm cht cao qu v{ tim n ca mt
ngi ang yu - nhng c im c bit v{ him c ca anh ta,
nh n c th |nh la tnh c|ch thng thng ca anh ta.

C IM NI BT
Mi chng ta u mang trong mnh mt l tng - c tr th{nh
con ngi nh mong c cng nh c ngi kh|c i x v{
nhn nhn nh mun. L tng n{y quay v nhng nm th|ng
u i- v nhng g chng ta mt m|t trong cuc sng, nhng g
ngi kh|c khng cho chng ta v{ nhng g m{ chnh chng ta
cng khng th cho mnh. C l chng ta lun c m p trong s
m m, v th chng ta mong c v s nguy him v{ s ni lon.
Nu chng ta mun s nguy him, c l chng ta nn tm kim ai
tng rt quen thuc vi iu . Hay c l l tng ca chng ta
cao nh~ hn - chng ta mun tr th{nh ngi s|ng to hn, cao

118
 Ngi tnh l tng

qu hn v{ t t hn chng ta tng. L tng l{ mt th g m{

chng cm thy thiu ht trong lng.
L tng ca chng ta c th b chn vi trong ni tht vng bun
ch|n, nhng tht ra n ch n np bn di ch c hi lo s|ng.
Nu mt ngi n{o c cng l tng nh chng ta hoc c kh
nng hin thc ha l tng ca chng ta, tt nhin chng ta s
yu ngi say m. chnh l{ |p |n i vi Ngi Tnh L
Tng. Lp y nhng g ang thiu ht trong lng bn, ho{ hp
vi o mng ang lay ng t}m hn bn, ngha l{ h ang phn
|nh l tng ca bn- v{ bn s l{m phn vic cn li, bc l cho
h thy nhng kh|t khao v{ ao c s}u thm nht ca mnh.
Casanova v{ de Pompadour khng ch li cun i tng ca mnh
v{o chuyn quan h tnh |i m{ cn khin h yu mnh say m.
i theo li mn ca Ngi Tnh L Tng, mu cht quan trng
l{ kh nng quan s|t. H~y pht l i li ni v{ h{nh ng tnh t|o
ca i tng; ch tp trung v{o }m iu ca ging ni, v thn
thng }y, |nh mt l l{ }u - nhng du hiu phn bi
nhng g li ni khng din t. Thng thng l tng c din
t mt c|ch ngc li. Vua Louis XV dng nh ch quan t}m n
vic theo ui nhng ch nai v{ g|i p, nhng thc ra l{ che
lp s tht vng ca ng{i v chnh bn th}n mnh; ng{i mong c
c c t{i nng cao qu hn cm thy h~nh din.
Khng c lc n{o tt hn lc hin ti b}y gi ng vai Ngi
Tnh L Tng. l{ bi v chng ta sng trong mt th gii m{
mi th dng nh phi cao qu v{ c tnh to|n t m. Sc mnh l{
t{i b cm o|n trong s tt c: mc d n chnh l{ thc t m{
chng ta i mt hng ng{y trong nhng cuc u tranh vi con
ngi; khng c g cao qu, hy sinh qun mnh hay t}m linh v n.

119
 Ngh thut quyn r

Nhng Ngi Tnh L Tng khin cho bn cm thy cao qu hn,

l{m cho kho|i cm nhc dc tr nn hoa m v{ t}m linh. Ging
nh bao nh}n vt quyn r kh|c, h chi a vi sc mnh nhng
h li ngy trang nhng m|nh khe ca mnh di lp v bn
ngo{i ca mt ngi l tng. V{i ngi thu hiu iu , v vy
kh nng quyn r ca h tn ti l}u hn.
V{i l tng ging vi nguyn mu t duy thuc trng ph|i ph}n
t}m hc ca Carl Jung mt nh{ ph}n t}m hc Thy S. Chng bt
ngun t trong nn vn ha ca chng ta t rt l}u i v{ tm nh
hng ca chng th gn nh v thc. Mt gic m nh th lun
thuc v ch{ng hip s h{o hip n{y. Theo truyn thng v tnh yu
nho nh~ thi Trung C, ngi h|t rong hay ch{ng hip s s tm
thy mt qu c, hu nh lun l{ ngi lp gia nh ri v{ s phc
v y nh n l cho c ta. Nh}n danh c ta, anh ta s tri qua mi
th th|ch v{ m nhn nhng cuc h{nh hng nguy him, chu
ng s h{nh h khng khip chng t tnh yu ca mnh. (S
h{nh h n{y bao gm c nhng thng tt v th x|c, chng hn x
toc mng tay, ct l tai,.). Anh ta cng s s|ng t|c nhng b{i th
v{ ng}n nga nhng khc h|t l~ng mn d{nh cho c ta, v chng c
ngi h|t rong n{o c th th{nh cng m{ khng cn n khiu
thm m v{ nng lc t}m linh l{m ng lng ngi ph n.
Mu cht ca loi ngi n{y chnh l{ cm gi|c ca s hin d}ng
tuyt i. Ngi {n ng n{o khng nhng vn v chin
tranh, chin thng v{ tin bc ln ln vi vic t|n tnh s c nng
lc quyn r v tn. Ngi h|t rong l{ mt ngi tnh l tng v
him ai tht s khng t quyn li v{ s thch ca bn th}n ln
h{ng u. c th thu ht c s tp trung ch ca mt

120
 Ngi tnh l tng

ngi {n ng nh th li chnh l{ s hp dn m~nh lit i vi

tnh kiu cng t ph ca ngi ph n.
Ti Osaka v{o th k 18, mt ngi {n ng tn Nisan ~ n c
g|i im cao cp Dewa ra ngo{i i do. Ban u h ngm nhn
nhng bi c ba l| dc ng vi nhng git nc cn vng li
nh nhng git sng mai. Dewa v cng xc ng trc cnh
p nh vy. C ta ni, Em cm nhn thy mt cp nai ang nm
sau bi c. Em c g c thy cnh n{y trong cuc sng thc t.
Nisan ~ nghe thy iu . V{o ng{y p tri hm y, anh ta nh
ngi ko sp mt phn ngi nh{ ca c ta v{ yu cu trng h{ng
chc bi c ba l| ti ni vn trc kia l{ mt phn ca phng ng
c ta. Cng v{o m hm y, anh ta ~ sp t cho t| in v}y bt
nhng ch nai hoang trn ni v{ em v nh{. Ng{y hm sau, khi
Dewa thc dy thy mnh ang gia khung cnh m{ c ~ m t
hm n{o. Khi c ta c v phn chn v{ xc ng, anh ta cho ngi
chuyn nhng bi c v{ con nai i; v{ ri ngi nh{ ~ c x}y
dng li.
Mt trong nhng ngi tnh ga-lng nht trong lch s l{ Sergei
Saltykov ~ bt hnh khi yu mt trong nhng ngi {n b khng
nn yu nht trong lch s: N cng tc Catherine - n ho{ng
tng lai ca nc Nga. Nht c nht ng ca Catherine u b
theo di bi bi ngi chng ca c Peter anh ta nghi ng v
mnh ang la di mnh, v vy ~ sai ngi y t theo di c ta.
C cm thy b c lp, thiu tnh yu thng v{ khng th l{m g
tho|t khi tnh trng b tc . Saltykov - mt s quan qu}n i tr
trung p trai ~ quyt nh gii cu c ta. V{o nm 1752, anh ta
l}n la kt bn vi Peter v{ anh ta cng c giao nhim v theo
di Catherine. Bng c|ch n{y, anh ta c th gp c ta v{ thnh

121
 Ngh thut quyn r

thong trao i mt v{i li g |m ch bng gi n nh ca

mnh. Anh ta th hin nhng m|nh khe t|o tn v{ liu lnh nht
c th gp c ta mt mnh, trong c ln anh ta l{m lc hng
nga ca c ta trong sut bui i sn ho{ng gia v{ c hai cng ci
nga v{o rng. V{o lc y, anh ta t}m s rng anh ta v cng cm
thng vi ni tuyt vng ca c ta v{ rng anh ta s sn s{ng l{m
bt k iu g gip c ta.
B bt qu tang ang t|n tnh Catherine s ng ngha vi c|i cht,
cui cng, Peter cng bt u nghi ng rng c chuyn g m
|m gia v ca anh ta v{ Saltykov, d rng anh ta khng bao gi
chc chn.
S th hn ca ngi chng khng l{m nn ch vin s quan t|o
bo n{y v{ anh ta ch c{ng b thm nhiu sc lc v{ t{i kho lo
hn trong vic tm c|ch sp t nhng cuc hn h b mt. Hai
ngi tr th{nh ngi tnh ca nhau trong hai nm v{ ch thc
Saltykov chnh l{ cha ca Paul - con trai ca Catherine, sau n{y tr
th{nh ho{ng nc Nga. Cui cng khi Peter tng kh anh ta
sang Thy in, tin tc v s ga lng ca anh ta ~ lan n
trc; ph n khp ni tr nn m mui v{ mong l{ ngi c
anh ta chinh phc tip theo. C th bn phi ng u vi nhiu
rc ri hay ri ro, nhng chc chn rng bn s lun nhn c
phn thng xng |ng cho nhng h{nh ng tn t}m hoc hy
sinh qun mnh.
Hin th}n cho Ngi Tnh L Tng v{o nhng nm thp nin
1920 l{ Rudolph Valentino, hay t ra hnh nh n{y ca anh ta ~
c to ra trn phim nh. Mi th anh ta l{m - nhng mn qu{,
b hoa, iu nhy, c|ch anh ta nm tay ngi ph n - u biu l
s quan t}m s}u sc, cho thy rng anh ta ang ngh v c y nhiu

122
 Ngi tnh l tng

bit dng n{o. Hnh nh n{y ca mt ngi {n ng - ngi d{nh

gn ht thi gi cho vic t|n tnh yu ng - ~ chuyn i
chuyn t|n tnh n{y th{nh mt tri nghim m hc. {n ng ght
Valentino bi v gi }y mi ph n u mong i {n ng phi
lnh hi c l tng v lng kin tr v{ s }n cn chu |o m{
anh ta l{ hin th}n. Tuy nhin, khng c g quyn r bng th|i
}n cn chu |o y kin nhn. N l{m cho chuyn tnh |i dng
nh tr nn cao qu, mang tnh thm m, ch khng hn ch l{
chuyn quan h tnh dc n thun. Ng{y nay him ai thch nng
lc ca mt Valentino. Ngh thut chi a vi l tng ca ngi
ph n hu nh ~ bin mt - iu n{y ch c{ng l{m cho n c sc
li cun hn nhiu.
Nu ngi tnh h{o hip vn cn l{ ngi tnh l tng i vi {n
b{ th ngi {n ng thng l tng ha Madonna - mt ngi
{n b{ bit kt hp gia s am m nhc dc vi lung kh t}m
linh hoc s ng}y th. H~y ngh n nhng c g|i im cao cp v{o
thi phc hng , chng hn Tullia dAragona - v bn cht cng l{
g|i im nh bao g|i im kh|c, nhng c ta li c th ngy trang
vai tr x~ hi bng c|ch to cho mnh danh ting nh l{ mt nh{
th v{ mt trit gia. Tullia sau c mi ngi bit n nh l{
mt c g|i im lng thin. Nhng c g|i im lng thin s
i n nh{ th nhng h c mt ng c ni ti: i vi {n ng,
s hin din ca h ti bui l ban th|nh th s to ra s h{o hng.
Nh{ ca h l{ nhng nhng l}u {i y p nim vui, nhng nhng
g khin cho nhng ngi nh{ n{y trng b ngo{i rt th v chnh l{
nhng t|c phm ngh thut v{ nhng k s|ch cht y s|ch - b
s|ch ca Petrarch v{ Dante. {n ng thng ao c l{ c ng
vi mt ngi {n b{ m{ trong chuyn quan h tnh |i c phm
cht ca mt ngi m; nhng li c tinh thn v{ tr tu ca mt

123
 Ngh thut quyn r

ngh s. Ni nhng c g|i im kch thch lng ham mun dc

vng gh tm th nhng c g|i im lng thin li khin cho
chuyn quan h tnh dc tr nn cao qu v{ ng}y th, y nh th
chuyn ang din ra trong Khu vn a {ng.
Nhng c g|i im nh th nm gi Ng{y kia mt cu b
sc mnh v tn chinh phc {n ch{o i nh l{ kt qu
ng. Cho n ng{y nay, h vn l{ nh}n ca mi tnh gia nam
vt l tng - v l do n{y m{ h khi thn Hermes v{ n thn
dy h{ng lot s kho|i cm. iu quan tnh |i Aphrodite, v{ cu
trng l{ tnh m h - kt hp gia v b b c nui dng bi
ngo{i nhy cm vi nim kho|i cm nhng n thy thn
nhc dc v{ mt lung kh ca s ng}y trong hang ng thuc
th, s t}m linh v{ s nhy cm y thi d~y Ida. Nhn v b ngo{i
v. S pha trn gia c|i tm cao v{ cu b trng rt ging
tm thp n{y c kh nng quyn r cha v{ m ca mnh.
m~nh lit. Ngay c c|i tn
Mi ng lc ca Ngi Tnh L Tng Hermaphroditus ca cu
cha ng kh nng v hn; khng cng l{ s kt hp gia
phi tt c chng u thin v tnh dc. tn ca h. Ngay khi trn
Trong lnh vc chnh tr, Talleyrand 15 tui, cu ta ~ ri b
ng vai tr l{ mt Ngi Tnh L ngn i ni sinh ra v{
Tng trc mt Napoleon. Anh ta d~y Ida ni cu ln ln
c xem l{ l tng trong vai tr va i }y i n
l{ mt B trng v{ va l{ mt ngi nhng min t xa xi,
bn ca Napoleon; l{ mt ngi {n tn hng nim vui
ng c ging ni ngt ng{o y v qu tuyt i Cu i m~i
ph|i vi ph n - }y l{ iu m{ bn n tn nhng th{nh
th}n Napoleon khng c. V{o nm ph ca nc Lycia, v{

124
 Ngi tnh l tng

1798, Khi Talleyrand ng nhim tip tc n nh nh{

chc v ngoi trng Ph|p, anh ta nhng c d}n thuc
ng cai t chc mt bui tic chc vng Caria c ng gn
mng Napoleon sau nhng chin thng . Ti }y, cu ta ph|t
oanh lit ca v tng t{i ba n{y ti hin ra mt h nc vi
nc . Napoleon vn nh bui tic n{y l{n nc trong n mc
nh l{ mt bui tic ho{nh tr|ng nht cu c th nhn thng
m{ ng ta tng tham d. l{ mt xung tn |yDng
cuc tip ~i hu h v{ Talleyrand ~ nc trong sut nh pha
thu dt nn mt thng ip tinh vi v{o l, v{ b h ph y c
trong bng c|ch t nhng bc xanh mn mn. N thn
tng b|n th}n ngi La M~ xung sng ni Salmacis ang
quanh ngi nh{ v{ tr chuyn vi c ng N thn
Napoleon v s khi phc nhng chin thng nht hoa ri, v{
thng oanh lit ca La M~ c i. mt ln khi ang tham
Nhng vic l{m l{m le ln tia s|ng gia th vui tiu khin
trong mt ca v l~nh o n{y. V{ qu n{y th bt cht n{ng
tht, mt v{i nm sau, Napoleon ~ ln bt gp ch{ng trai
ngi vua - }y l{ mt bc chuyn Hermaphroditus ny.
khin Talleyrand c{ng hng mnh hn. Ngay c|i nhn u tin,
Mu cht i vi sc mnh ca n thn ~ khao kh|t
Talleyrand chnh l{ kh nng ca anh ta c s hu cu ta
trong vic thm d ra l tng thm N{ng ct li gi cu ta,
kn ca Napoleon: nim kh|t khao ca Hi cu b p trai,
ng c tr th{nh mt ho{ng , mt chc chn ch{ng xng
k c t{i. n gin Talleyrand ch |ng c xem nh mt
dng ln mt tm gng trc mt v thn. Nu vy, phi
Napoleon v{ ng{i tho|ng thy kh chng ch{ng l{ Thn \i
nng ca mnh. Con ngi lun d b Tnh ?...Nu ch{ng ~

125
 Ngh thut quyn r

thng tn trc nhng li ni bng nh c vi ngi con

gi nh vy - nhng li ni gn nh g|i kh|c ri, h~y ta
|nh trng im yu ca h. \m ch chn vi tnh yu ca ta
bng gi n nhng iu g m{ h d{nh cho ch{ng tn |y
khao kh|t, bc l nim tin ca bn v{o tr|i tim; nhng nu
nhng tim nng cha bc l n{o ch{ng cha tng hn
m{ bn nhn thy trong con ngi h c vi ai, ta nguyn
v{ chng my chc bn s chinh phc l{m ngi con g|i ca
c h. lng ch{ng, v{ cu mong
Nu nhng Ngi Tnh L Tng tinh chng ta s sng trn
thng v ngh thut quyn r bng i hnh phc bn
c|ch li cun bn ng~ cao qu hn ca nhau. N thn khng
h, khi dy nhng g mt m|t trong ni g thm, nhng
thi th u ca h, nhng chnh tr gia ch{ng trai bng hai
cng c th thu li khi |p dng k nng m| v cu ta chng bit
n{y i vi c tri phm vi cng chng tnh yu l{ g. Thm ch
rng r~i. }y chnh l{ nhng g m{ John c ngi cu rng
F. Kennedy ~ l{m mt c|ch c}n nhc ln: hai g m| trng nh
i vi cng chng nc M, r rt hai qu t|o chn, treo l
nht l{ trong vic to ra hin tng lng trong mt vn c}y
Camelot xung quanh mnh (ngha l{ y nng. N thn cng
to nn mt t nc ca s l tng tho|ng cht sc thn
ha sc p, ha bnh v{ s khai s|ng). thng n di s rng
C|i t Camelot ch c dng sau khi r ca n{ng. N thn
Kennedy qua i, nhng s l~ng mn lin tc i hi nhng n
m{ ng to|t ra trong thi trai tr v{ hn nh ch vi em, v{
qua d|ng v h{o hoa th cn vang vng c gng cho{ng c|nh tay
m~i sut cuc i ca ng. Tinh t hn, ca n{ng quanh c|i c
trng ng{ ca cu ta.

126
 Ngi tnh l tng

Kennedy cng ng vai tr i din cho Cu ta tht ln, Ngng

nhng hnh nh v s v i ring ca li i, nu khng ti s
nc M v{ nhng l tng ~ b mt. chy tht xa, ri b n{ng
Nhiu ngi M cho rng cuc sng v{ ni }y m~i m~i.
gi{u c v{ tin nghi nhng nm cui Salmacis hong va vi
thp nin 1950 ~ to ra nhng s mt ni, Hi ch{ng trai xa
m|t ln; chnh s thoi m|i v{ thch l, ta xin nhng li ch
hp ~ chn vi linh hn tin phong cho ch{ng, ta ha khng
ca t nc n{y. Kennedy ~ khi dy quy ry ch{ng na, ri
nhng l tng b chn vi thng n{ng ta quay lng gi v
qua hnh nh v mt bin gii mi nh b i Khi , c
(New Frontier )- ngha l{ v mt lot ng rng ch cn mt
nhng th th|ch, nhng c hi v{ con mnh v{ khng b ai ,
ng cha c kh|m ph|, chng hn cu thong th i tn b,
l{ cuc chy ua v{o khng gian. Bn ri cu ngi trn b~i c
nng thch phiu lu mo him ca xanh um v nhng
ngi M c th tm thy phng thc nhng ngn ch}n ca
tha m~n }y, thm ch d hu ht mnh v{o l{n nc gn
phng thc tha m~n ch mang tnh ln tn- sau cu ta
tng trng. Ngo{i ra ng cn ku gi nhng chm c b{n ch}n
mi ngi tham gia dch v cng ch, ngp cho n mt c|.
chng hn vic th{nh lp t chc chnh Khng th cng li s
ph lin bang Peace Corps chuyn gi c|m d bi l{n nc mt
nhng ngi M tnh nguyn n c|c lnh, cu ta nhanh
nc ph|t trin l{m vic nhm gip c|c chng ci b qun |o
nc ph|t trin k thut, vn ha v{ bn ngo{i, l th}n
gi|o dc. Thng qua nhng vic l{m hnh tr trung ca mnh.
n{y, Kennedy mt ln na li khi dy Nhn thy cnh ,
thc v s mnh ~ b l~ng qun M Salmacis b m mn

127
 Ngh thut quyn r
trong sut nhng nm th|ng k t Th
Chin th hai. ng cng khi dy cho
chnh mnh mt s hng ng cm
ng hn bt k nhng v tng thng
kh|c. Mi ngi thn tng ha v{ say
m hnh nh ca ng.
Nhng chnh tr gia c th to cho mnh
nng lc quyn r bng c|ch {o s}u
v{o qu| kh ca mt t nc, li
nhng hnh nh v{ l tng b chn vi
hoc b cm o|n tr li vi thc ti.
H ch cn s biu trng n{y; h tht
s khng cn lo lng v vic t|i to li
thc t ng sau n. Nhng cm gi|c
s}u sc m{ h khi dy cng m
bo cho mt s hng ng tch cc.
BIU TNG
Ha s v ch}n dung - Di mt ngi
ha s v ch}n dung, tt c nhng
khim khuyt trn c th ca bn u
bin mt. Anh ta li nhng phm cht
cao qu ra khi con ngi bn, lng
hnh tng bn trong mt c|i khung
ca s huyn thoi, khin bn ging
nh thn linh v{ bt t ha con ngi
bn. Vi kh nng c th to ra c
nhng o mng nh th, anh ta xng
128
ngay tc khc. N{ng
nung nu kh|t vng
c s hu v p
tho|t y ca cu ta, v{ i
mt n{ng ngi s|ng ht
nh mt tri rc la.
Khi y, n{ng ta ao c
c m chm ly cu
ta, v{ cm thy rt kh
kim ch cn cung
lon ca mnh.
Hermaphroditus, v lng
b{n tay v{o ngi, ri
lao nhanh v{o dng sui.
u tin cu ta gi mt
c|nh tay ln, sau gi
tip c|nh tay kia, v{
th}n hnh ca cu ta lp
l|nh trong l{n nc
trong veo, y nh th c
ai ~ t mt bc
tng m{u ng{ hay
nhng bng hu trng
trong c|i ly thy tinh
trong sut. Ta ~ thng
ri! Ch{ng ~ thuc v
ta!, n thn mng r
ht ln, ng thi vt b
qun |o ca mnh, v lao
 Ngi tnh l tng

|ng c ban tng ngun sc mnh v{o gia dng nc.

v tn. Cu ta kh|ng c li,
nhng n{ng ta ~ m
chm v{ tranh th hn
IM YU
cu ta trong khi cu ta
Nhng mi nguy him chnh trong vai
ang c sc gi~y ny. Ri
tr ca Ngi Tnh L Tng chnh l{
n{ng lun tay bn di,
nhng hu qu s xut hin khi bn
vut ve b ngc min
cho thc t ln v{o. Bn ang to ra o
cng ca cu b mi
mng c lin quan n s l tng ha
ln, v{ u cht v{o
tnh c|ch ring ca bn. V{ }y l{ mt
ngi cu ta, khi th bn
cng vic gian tru}n v bn l{ con ngi
n{y khi th bn kia. Cui
v{ cng khng ho{n ho. Nu nhng
cng, bt chp c mi n
khuyt im ca bn ln hoc x}m
lc ca cu ta tho|t
nhp v{o o mng , chng s l{m
khi vng tay ca n
n tung qu bong bng m{ bn ~ thi
thn, n{ng ta vn c
v{ mc tiu ca bn s quay sang x v
qun cht v{o cu ta,
li chnh bn. Bt c khi n{o Tullia
ging ht nh mt con
dAragona b bt qu tang khi ang
rn ang b tha bng ln
h{nh ng ging nh mt con im
khng trung bi vua ca
tm thng (chng hn khi c ta b bt
lo{i chim: khi b treo l
gp ang quan h tnh dc ch v tin)
lng t m ca chim
th c ta s phi ri b th{nh ph v{ t|i
ng, con rn cun trn
to li hnh nh ca bn th}n mt ni
quanh u v{ mng vut
kh|c. Hnh nh nh}n vt tinh thn ca
ca con chim v{ dng c|i
c ta b v. Casanova cng phi i
ui cn tr i c|nh
mt vi mi e da n{y, nhng anh ta
ang p ca n
thng c th khc phc n bng c|ch
Ch{ng c th phn
tm mt c|ch khn kho chia tay
kh|ng, hi ch{ng trai

129
 Ngh thut quyn r

trc khi ngi ph n nhn ra rng tinh nghch ca ta,

anh ta khng phi l{ con ngi ho{n nhng ch{ng khng th
ho nh h tng: anh ta s to c tho|t khi tay ta }u.
ri khi th{nh ph, hay c|ch tt hn l{ Chng chnh l mn qu
anh ta s chn mt nn nh}n n{o m{ c|c v thn ~ ban
sp i khi th{nh ph. Anh ta nhn tng cho ta, v{ chng g
thc rng chuyn tnh ngn ngi s c th ngn c|ch ch{ng
khin cho s l tng ha ca c ta v khi ta, hay bt ta t b
anh c{ng m~nh lit hn. Thc t v{ s ch{ng. Li cu nguyn
phi b{y cn k, l}u d{i chnh l{ mt ca n{ng ~ nhn c
c|ch l{m lu m s ho{n ho ca mt }n hu t c|c v thn v
ngi. Nh{ vn George Sand vi tnh khi h nm xung cng
c|ch siu ph{m ca mnh ~ c sc li vi nhau, c th h
cun i vi bn tnh l~ng mn ca quyn v{o nhau, v{ hai
Alfred de Musset - mt nh{ th ca th ngi ha th{nh mt.
k 19. Nhng khi cp i n{y cng gh Ht nh mt ngi lm
thm th{nh ph Venice v{ Sand ~ tr vn khi chit ghp mt
nn suy sp vi cn bnh kit l th t ci cnh vo thn cy,
nhin c ta khng cn l{ mu ngi l sau trng xung t,
tng na m{ tr th{nh mt ngi {n h s thy chng hp
b{ vi th}n hnh khng my hp dn. nht vi nhau v{ cng
Cn bn th}n de Musset c x nh mt nhau ph|t trin. V vy,
a tr con, rn r sut chuyn i. V{ khi tay ch}n ca h gh
i tnh nh}n chia tay nhau. Tuy nhin, cht vi nhau, n thn
mt khi chia tay ri, h li c th tip v chng trai khng cn
tc l tng ha nhau v{ cui cng h l{ hai ngi ring r, m{
~ t|i hp v{i th|ng sau . Khi thc t ~ hp nht th{nh mt
len li v{o th gii ph|p duy nht l{ tm th duy nht, mang bn
cht lng gii, m{

130
 Ngi tnh l tng

thi xa nhau. khng th gi l{ {n ng

Nhng mi nguy him trong chnh tr hay {n b{, m{ dng
cng tng t nh vy. Nhng nm nh l{ c hai, m{ cng
th|ng sau khi Kennedy t nn, mt chng thuc gii tnh r
chui nhng s phi b{y (nhng cuc rng no.
tnh |i khng ngt, chnh s|ch ngoi OVID, S bin hnh, Mary M.
Innes dch

giao bn ming h chin tranh v cng nguy him,) ~ minh

chng cho nhng nhm ln do huyn thoi dt nn cho ng. Tuy
nhin, hnh nh ca ng cui cng cng tho|t khi vt nh nhuc
n{y v sau nhiu cuc trng cu d}n cho thy rng ng vn cn
c nhiu ngi tn knh. C l Kennedy l{ mt trng hp c
bit, s |m s|t c{ng khin ng tr th{nh mt k t v o, cng c
thm qu| trnh l tng ha m{ ng ~ khi to. Nhng ng khng
phi l{ v d duy nht v Ngi Tnh L Tng, ngi c nng lc
quyn r vn tn ti sau s vch trn nhng s tht ph ph{ng.
Nhng nh}n vt n{y ~ khi m nhng o nh tuyt vi nh th
v{ lun tn ti mt s khao kh|t i vi huyn thoi v{ l tng
m{ h c. V vy h thng nhanh chng c tha th. Khn
ngoan nht vn l{ lun phi cn trng v{ tr|nh khng mi
ngi nhn thy khuyt im trong tnh c|ch ca bn th}n mnh.

131
 NGI THCH N DIN

Hu ht chng ta ai cng cm thy b Tnh c|ch thch n din,

r{ng buc vi nhng vai tr hn hp m{
th gii n{y mong i chng ta m
nhn. Chng ta lun b li cun bi
nhng ngi c tnh tnh tht thng
v{ kh hiu hn bn th}n mnh - nhng
ngi t to nn c| tnh ca ring h.
Ngi Thch n Din khi ngun cm
hng trong lng chng ta v khng ai
ph}n loi c h v{ h em n s t thch n din tht s,
do m{ chng ta khao kh|t. H hin th}n
cho c ph|i nam v{ n; h t t im
cho mnh din mo ring khin mi
ngi sng s trc s b n v{ kh
hiu. H cng khi dy tnh c|ch t thn
tng ha bn th}n mi gii tnh: i
vi ph n, h tr nn rt n tnh v
t}m l, cn i vi {n ng, h li tr
nn nam tnh. Nhng Ngi Thch n
Din c kh nng m hoc v{ quyn r
s lng ng o qun chng. H~y s
dng nng lc ca Ngi Thch n Din
to ra s hin din hp dn, m h v{
c th khi dy nhng nim khao kh|t
b nn trong lng nhng ngi kh|c.
theo quan im ca
nhiu ngi thiu suy
ngh, thm ch khng
phi l{ mt s thch th|i
qu| trong hnh thc b
ngo{i v{ v lch l~m ca
qun |o v{ trang sc.
i vi nhng ngi
nhng iu n{y ch l{
biu hin cho nh}n c|ch
qu ph|i u vit ca anh
taChuyn g sau ,
phi chng }y chnh l{
nim say m ~ bin
th{nh mt tn ngng,
v{ to nn nhng k
thch n din c t{i
khn kho? Vy nguyn
tc bt th{nh vn m{ ~
hnh th{nh nn mt
ng cp qu| kiu cng
ngo mn n{y l{ g?
Trn tt c, n chnh l{
mt nhu cu tha thit

132
 Ngi thch n din

NGI THCH N DIN CA GII N c c s mi l,

V{o nm 1913, tui 18 Rodolpho nhng vn nm trong
Guglielmi ~ di c t nc sang M. ranh gii r r{ng ca
Khi y anh ta chng c mt k nng n{o quy c x~ hi. cng
c bit ngo{i d|ng v p trai v{ t{i chnh l{ nim thch th
khiu v. Tn dng nhng u im n{y, c em n s ngc
anh ta ~ tm c mt cng vic trong nhin, v{ s m~n nguyn
v trng Manhattan, ni nhng qu tt cho nhng ngi
c tr p thng lui ti mt mnh cha bao gi bit n
hoc vi b bn v{ thu mt v cng cm gi|c ngc nhin.
vui hng nhng khonh khc rung Charles Baudelaire, Ngi
thch n din, Richard
ng ngn ngi. Vi s iu luyn ca
Davenport-Hines bin tp
mnh, ngi v cng s du h xoay
quanh s{n nhy, t|n tnh v{ tr chuyn,
l{m tt c ch c c mt khon Bn cnh nhng u im
th lao nh nhoi. Chng my chc, ni bt nh nng lc
Guglielmi ~ khin tn tui anh ta ni chnh tr, t{i hng bin,
nh cn - mt ch{ng trai h{o hoa s thng minh, v{ ho{i
phong nh~, im m v{ p trai. bo cao qu, Alcibiades
Trong khi l{m ngh v cng, Guglielmi ~ sng mt cuc i
~ d{nh nhiu thi gian vui a xung trong s gi{u sang xa
quanh gii n. Anh ta nhanh chng bit hoa tt , chng nghin
c nhng g l{m h vui lng - lm ngp, s n chi tr|c
tng v{ th|i xc xc.
th n{o phn chiu t}m hn h theo
nhng c|ch tinh vi t nh, l{m th n{o Anh ta n mc ging
nh {n b{, thng i
khin h thoi m|i d chu (nhng
khng qu| ). Anh ta bt u chm do ngang qua khu ch
cht n c|ch n mc ca mnh, t to trong chic |o cho{ng
tm di l th, v tiu xi

133
 Ngh thut quyn r

v bnh bao ring: anh ta khiu v vi x l|ng. Anh ta ~ cho

mt chic |o nt ngc bn trong |o
smi to cho mnh mt th}n hnh
gn g{ng, chng din thm bng mt
chic ng h eo tay (c xem l{ o
l nh {n b{ v{o thi ) v{ tuyn b
mnh l{ mt hu tc. V{o nm 1915,
anh ta nhn c mt cng vic biu
din iu tango trong nhng nh{ h{ng
sang trng v{ ~ thay i tn mnh cho
gi cm hn Rodolpho di Valentina.
Mt nm sau, anh ta chuyn n Los
Angeles: anh ta mun th sc mnh ti
kinh in nh Hollywood.
B}y gi c bit n vi c|i tn l{
Rudolph Valentino, Guglielmi ~ c
chn ng vai ph trong v{i b phim r
tin. Cui cng anh ta cng nhn c
mt vai c ting hn trong b phim
i mt tui tr v{o nm 1919 m{
trong b phim , anh ta ng vai mt
nh}n vt quyn r, c kh nng thu ht
s ch ca ph n bng kh nng hp nhng h{nh vi v t
dn k l: d|ng i ca anh ta nh nh{ng
v{ thanh nh~, l{n da rt mt m{ v{
khun mt thanh t n ni khi anh lao
n nn nh}n ca mnh v{ hn ln mi
ngi ph n l{m |t i s phn
ngi ct b tng trn
ca con t{u chin 3 tng
anh ta c th ng
thoi m|i hn, v{ dng
dy thng treo mc
chn m{n, cn hn l{
vt vung v~i trn v|n
s{n th cng. Anh ta cn
c mt c|i khin bng
v{ng, v{ c trang tr
vi hnh tng ca thn
\i Tnh cm trong tay tia
chp, ch khng phi
nhng hnh v c xa.
Nhng ngi {n ng c
vai v trong x~ hi
Athens by gi nhn tt
c nhng biu tng
n{y vi v gh tm v{
phn n. V{ h cm thy
rt bc mnh trc
chc v{ khinh xut ngo
mn ca anh ta- nhng
h{nh vi m{ dng nh
i vi h rt gh tm
v{ th hin thi quen ca
mt k c t{i t{n bo.

134
 Ngi thch n din

khng ca c ta, khi y anh ta dng Cm gi|c ca mi ngi

nh g}y rung ng hn l{ hung h~n. i vi anh ta c th
Tip theo l{ b phim Bn k s trong hin kho lo trong
s|ch Khi Huyn (kinh th|nh) trong nhng li ca
Valentino ng vai nam chnh, Julio, Aristophanes- nh{ vit
mt g~ n chi v{ tr th{nh mt biu h{i kch Hy Lp c- nh
tng tnh dc trong m bng v iu sau: H khao kh|t anh
tango. Trong cnh quay , anh ta phi ta, h cm ght anh ta,
quyn r mt c g|i tr bng c|ch du khng khng th l{m g
c ta m chm trong v iu n{y. Cnh nu khng c anh ta.
khiu v to|t ln to{n b bn cht ca S tht rng s t{i
s hp dn ca anh ta: bc ch}n mm tr ca anh ta i vi
mi v{ l lt, d|ng anh ta o l nh cng chng, s h{o
{n b{ nhng vi kh sc ca ngi du phng khng g s|nh ni
dt v iu. Nhng kh|n thnh gi n ca anh ta i vi tiu
tht s ng}y ngt khi anh ta n}ng nh bang, danh ting ca
b{n tay ca mt ngi ph n ~ c gia dng h, kh nng hng
nh v{ a ln mi, hay cnh anh ta v{bin v{ sc mnh th
ngi yu cng nhau thng thc cht v{ v in trai ca
hng thm ngan ng|t ca hoa hng. anh ta Tt c kt hp
Anh ta dng nh qu| i }n cn vi li vi nhau khin ngi
ph n hn bt k ngi {n ng n{o d}n Athen sn s{ng tha
kh|c; nhng ho{ ln trong s nh~ nhn th cho mi h{nh ng
n{y l{ du hiu ca s t{n bo v{ s ekh|c ca anh ta, ng
da khin ngi ph n cm thy bi thi h khng ngng tm
ri v{ in lon . ra nhng li ngy to
Trong b phim ni ting nht ca anh cho s try lc ca anh
ta Anh ch{ng {o hoa, Valentino ng ta, v{ che giu n bn

135
 Ngh thut quyn r

vai mt ho{ng t rp (sau b ph|t di tinh thn tr trung

hin l{ mt qu tc Scotlen b b ri ti vui v v{ ho{i b~o |ng
sa mc Sahara t khi cn rt nh) - knh ca anh ta.
ngi ~ cu sng mt qu c kiu Plutarch, Cuc i ca
ngo ngi Anh trong sa mc, sau Alcibiades. Nhng thng trm
ca d}n chng Athens: Cuc
chinh phc c ta theo c|i c|ch gn nh
i ca chn nh}n vt ni
l{ cng ot. Khi c ta hi, Ti sao ting Hy Lp, Ian Scott-
anh li mang ti n }y?, anh ta |p Kilvert dch
li, Em c phi {n b{ khng, sao li
hi c}u ?. Tuy nhin cui cng c ta
Lung |nh s|ng ta rc
li yu anh say m, y nh bao kh|n
r t pha xa - ht ln s
thnh gi n trn to{n th gii ~ l{m,
hp dn ca mt ngi
cm thy rung ng trc tnh c|ch
{n ng trong chic v|y
lng gii ca anh ta. Trong mt cnh
lt ca ph n, trong
ca b phim Anh ch{ng {o hoa, qu
nht k ca Abb de
c ngi Anh cha sng vo Valentino;
Choisy - mt trong
nhng anh ta ch phn ng li bng
nhng ngi |i nam |i
c|ch cha ui thuc l| v{o c ta. C ta
n ni ting trong lch
mc qun d{i, trong khi anh ta mc mt
s, ngi m{ chng ta s
chic |o cho{ng d{i tht tha v{ trang
nghe nhiu hn phn
im i mt tht rc r. Tip theo
sau. Abb, mt gi|o s ti
l{ nhng b phim bao gm nhng cnh
Paris, l{ mt k gi
Valentino mc v{ ci qun |o, mt kiu
trang lin tc trong lp
v iu tho|t y, cho php ngi xem
qun |o ca ph n. Anh
tho|ng thy th}n hnh sn gn ca anh
ta sng v{o thi vua
ta. Trong hu ht c|c b phim, anh ta
Louis XIV, v{ l{ mt
thng ng vai nh}n vt k l n{o -
ngi bn tt ca em
mt g~ u b T}y Ban Nha, mt tiu
trai ca Louis, cng l{
vng n , mt t trng Rp, hay

136
 Ngi thch n din

mt qu tc Ph|p - v{ dng nh anh mt ngi c nim say

ta l{m say m lng ngi qua vic t m in cung vi qun
im thm cho mnh bng n trang v{ |o ph n. Mt tiu th
ng phc b s|t. tr tn Charlotte ~ yu
V{o nhng nm thp nin 1920, ph n anh ta say m, cm
bt u lao v{o nhng cuc chi tnh |i thy v cng phn khi
bung th v{ try lc. Thay v ch i v{ b nhiu cng sc
mt ngi {n ng thch mnh, ph n c cng anh ta, v{
li mun l{ ngi khi xng chuyn khi cuc tnh ca h tr
tnh cm, nhng cui cng h vn th{nh mt mi quan h
mun ngi {n ng chnh l{ ngi s yu ng bt chnh,
l{m h cm ng. Valentino hiu iu Abb ~ hi Charlotte v
ny r hn ai ht. Cuc sng thc ti vic c ta ~ b chinh
ph hp vi hnh nh trong phim ca phc nh th n{o
anh ta: anh ta eo vng tay, n mc tht Em ng }y m{ khng
p v{ nh ngi ta k, anh ta rt th h thc rng mnh
l vi v, thng xuyn |nh p v. ang ng trc mt
(Cng chng v |i m anh ta tha thit ngi {n ng. Em
m{ ~ tinh t l i hai cuc hn nhn chng thy g ngo{i mt
tht bi v{ cuc sng tnh |i h o ca ngi ph n p tuyt
anh ta). Khi anh ta t ngt qua i ti trn, v{ ti sao li ngn
New York v{o mt ng{y th|ng 8 nm cm em yu anh? V|y o
1926, v{o tui 31 do bin chng sau ca ph n tht hu ch
mt ca phu thut khi u - ln sng v{ hiu qu bit dng
phn ng qua cm xc ca cng chng n{o! n sau lp v|y |o
m~nh lit cha tng thy: hn 100.000 vn l{ tr|i tim ca
ngi xp h{ng bn quan t{i ca anh, mt ngi {n ng- tri
nhiu ph n g{o khc v{ tr nn qu| tim ~ g}y rung ng

137
 Ngh thut quyn r

khch, v{ d}n chng c nc u quan mnh m i vi bao

t}m. Trc }y cha tng c chuyn ph n, th mt kh|c, tt
nh th n{y xy ra i vi mt din c v quyn r ca ph|i
vin bnh thng. p cng cun ht chng
Trong mt b phim kh|c ca Valentino em, v{ ngn cn chng
- Cng tc Beaucaire, anh ta ng em cnh gi|c phng
vai mt cng t bt, mt vai din ging C.J. Bulliet, Thn v n Castina
{n b{ nhiu hn nhng vai anh ta vn
thng ng v{ vai din n{y khng bc Beau Brummell c
l bn tnh nguy him thng c ca xem nh lp d v{ bnh
anh ta. B phim ~ tht bi. Ph n hon trong nim say m
~ khng xem Valentino nh mt anh m{ anh ta d{nh cho l
chng bnh trai. H cm thy rung ra ti hng ng{y. C
ng trc s m h ca mt ngi mi s|ng anh ta b ra
{n ng c nhiu c im n tnh ti nm ting trong
ging nh h, tuy thc cht anh ta l{ toilet ngm ngha
{n ng. Valentino n mc v{ chm chi chut, mt ting
cht th}n th mnh ging nh mt ko ln ln chic qun
ngi {n b{, nhng hnh nh ca anh da hong b s|t ca
ta li v cng nam tnh. Anh ta ~ n{i mnh, mt ting vi
n, van xin ht nh mt ngi {n b{ ngi th ct tc v{ hai
vn thng l{m nu c ta l{ mt ngi ting tht v{ gp np
{n ng - chm r~i, chm ch, ch t mt lot c{ vt bng h
m, v{ to ra mt s nhp nh{ng thay v bt cho n khi n{o anh
nn nng t c kt qu. Tuy nhin, ta thy h{i lng. Nhng
khi n lc cn n s t|o bo v{ t{i trc khi l{m nhng
chinh phc, anh ta s bc l kh nng chuyn n{y, anh ta ~ b
tuyt vi trong vic la chn ng thi ra hai ting ng}m

138
 Ngi thch n din

im |p o nn nh}n ca mnh v{ mnh trong sa tm,

khng cho c ta c bt k c hi n{o nc v{ nc hoa
phn kh|ng. Trong c|c b phim ca Cologne vi s hng
mnh, Valentino ~ din xut ngh h|i v{ lng nhit t}m.
thut du dt {n b{ trn s{n nhy ca Beau Brummell ni rng
mt g~ c l~o luyn nhng phong anh ta ch s dng bt
c|ch li ht nh mt g~ trai t mi ln -
ru s}m banh |nh
tr chuyn, ve v~n, gii khu}y nhng bng i gi{y da ca
lun bit t ch v{ kim ch. mnh vn c sn xut
n ng{y nay, Valentino vn cn l{ mt t vng Hessen ca nc
nh}n vt y b n. Cuc sng ring t c. Anh ta s hu 365
ca anh ta v{ tch c|ch ca anh ta vn hp ng qun |o ch
n cha nhiu iu huyn b; hnh nh ph hp trong ma h,
ca anh ta vn c kh nng li cun m{ ho{n to{n khng th
lng ngi y nh hi anh ta cn sng. mc ni v{o ma ng.
Anh ta l{ thn tng ca Elvis Presley, i gng tay va kht v
ngi b |m nh bi ngi sao phim c}m anh ta giao vic ct may
v{ ng thi cng l{ ngi {n ng h{o cho hai cng ty- mt
hoa theo phong c|ch hin i ngi chuyn ct may cho
c th l{m cm ng c ph|i nam v{ n nhng ngn tay v{ mt
nhng tnh c|ch li n cha v nguy chuyn ct may cho
him v{ t{n bo. ring ngn tay ci. Tuy
nhin, thnh thong, c
S quyn r ~ v{ s m~i l{ hnh th|i
nhng ngi cng ho{n
quyn lc v{ chin tranh thuc v gii
to{n khng th chu ni
n. N chnh l{ liu thuc gii cho s
s c t{i trong thi
cng ot v{ bo lc. Khi s dng
quen trau chut ca
hnh th|i quyn lc n{y i ph vi
chnh mnh. Mt ngi
{n b{ thc cht l{ {n ng ang xoay
tn Boothby ~ t t v{

139
 Ngh thut quyn r

chuyn tnh th bng c|ch mn chnh li mt l| th tuyt

v kh ca ngi {n b{ chinh phc mnh ni rng anh ta
c ta, m{ vn khng |nh mt nam tnh khng cn c th chu
ca mnh. Anh ta c{ng tr nn n tnh ng ni s nh{m ch|n
tinh t bao nhiu th nng lc quyn r ca vic c{i khuy |o v{o
{n b{ ca anh ta c{ng hiu qu by ri li m khuy |o ra.
nhiu. ng tin tng sai lm rng Tr chi ca tr|i tim: Hi k
c{ng tr nn v cng nam tnh th c{ng ca Harriette Wilson, Lesley
Blanch bin tp
c kh nng quyn r {n b{. Ngi
Thch n Din ca gii n bit c|ch t|c
ng nham him hn nhiu. Anh ta Phong cch qu phi m
quyn r ph n bng chnh x|c nhng [Ngi Thch n Din]
g h mong mun - mt th}n hnh ni ~ hnh th{nh c th
ting, duyn d|ng v{ c mi ngi tr th{nh mt ho{ng
yu thch. Phn chiu t}m l ca gii th}n tht s l{ do Ngi
n, anh ta biu l s chm cht n Thch n Din hc hi
hnh thc b ngo{i, s nhy cm s}u c t chnh ph n,
sc v{ nt quyn r nh nh{ng ca nhng ngi dng nh
mnh - nhng n sau l{ s th bo c sinh ra m
ca {n ng. Ph n thng qu| chm nhn vai tr n{y. Chnh
cht n sc p ca mnh, say m vi phn n{o nh v{o phong
s hp dn ca gii tnh mnh. Bng c|ch v{ phng ph|p
c|ch bc l cho h thy v quyn r yn{y ca ngi ph n
n tnh, ngi {n ng c th thi minm{ Ngi Thch n Din
v{ xoa du h, b mc h b tn thng c th ni bt hn ln. V{
vi h{nh ng t{n nhn y nam tnh. d nhin anh ta ~ khin
Ngi Thch n Din ca gii n c th ph n t|n th{nh v{ ng
quyn r mt s lng ln cng chng. h s x}m ln phm cht
n{y Ngi Thch n

140
 Ngi thch n din

Khng c ngi {n b{ n{o c th tht Din c g gi to v{

s s hu anh ta bi anh ta qu| kh lng gii trong tnh
nm bt, nhng tt c {n b{ vn m c|ch bn th}n, chnh
mng c l{m nh th. Mu cht iu n{y ~ l{m cho anh
quan trng chnh l{ s m h nhp ta c nng lc quyn r
nhng: bn nng tnh dc r r{ng l{ s v hn.
thch giao hp vi ngi kh|c gii, Juies Lemaitre, Nhng ngi
nhng th}n th v{ t}m l ca bn th li ng thi
bay bng qua li gia hai th|i cc gii
tnh.
Ti l{ mt ngi {n b{. Mi ngh s l{ mt ngi {n b{ v{ h nn
c s yu thch d{nh cho nhng ngi {n b{ kh|c. Nhng ngi
ngh s ng tnh luyn |i khng th l{ nhng ngh s thc th bi
v h thch {n ng v{ khi bn th}n h l{ {n b{ th h li quay v
vi bn cht bnh thng ca mnh.

NGI THCH N DIN CA GII MY RU

V{o nhng nm thp nin 1870, Pastor Henrik Gillot l{ thn tng
ca gii tr thc vng St. Petersburg. Anh ta tr trung, p trai,
uyn th}m v trit hc v{ vn chng v{ anh ta thuyt ging v
mt loi gi|o l Thin Cha khai s|ng. H{ng t| c g|i tr ~ x
lao n anh ta v{ l lt ko n nghe nhng b{i thuyt ging,
nhng tht ra l{ ngm nhn anh ta. Tuy nhin, v{o nm 1878,
anh ta ~ gp mt c g|i m{ ~ l{m thay i cuc i anh ta. Tn
c ta l{ Lou von Salom (sau n{y c bit n nh l{ Lou
Andreas-Salom). Khi y, c ta 17 tui v{ anh ta 42 tui.
Salom rt xinh p vi i mt xanh rng ngi. C y ~ c s|ch
rt nhiu, c bit i vi mt c g|i tui c ta. C cng rt

141
 Ngh thut quyn r

thch v{ quan t}m n nhng vn tn gi|o v{ trit hc s}u rng

nht. Cm xc mnh m, tr thng minh v{ s phn hi nng nhit
vi nhng kin ~ khin Gillot m mn. Mi khi c ta bc v{o
vn phng cng tho lun vi anh ta, ni n{y dng nh s|ng
rc v{ y sc sng hn. C l c ta ang t|n tnh anh ta trong
c|ch c x v thc ca mt c g|i tr - tuy nhin khi Gillot tha
nhn vi lng rng anh ~ yu c ta v{ ng li kt hn th Salom
bng tr nn hong s. V c vn tinh thn n{y tr nn bi ri v{
kh hiu. Anh ta khng bao gi c th ho{n to{n chinh phc c
Lou von Salom, tr th{nh ngi u tin trong s mt chui
nhng ngi {n ng ni ting tr th{nh nn nh}n ca c ta vi s
say m sut i khng c toi nguyn.
V{o nm 1882, trit gia ngi c - Friedrich Nietzsche ~ i lang
thang khp nc mt mnh. Ti Genoa, anh ta ~ nhn c mt
l| th t ngi bn ca mnh tn l{ Paul Re, mt trit gia ngi
Nga cng l{ ngi m{ anh ta rt ngng m, ~ tng thut li
nhng cuc tho lun vi mt ngi ph n Nga tr p tn Lou
von Salom ti Rome. Salom ang ngh m|t cng vi m
mnh; Re quyt nh s a c ta i do khp th{nh ph n{y m{
khng c bo mu i km v{ h ~ cng tr chuyn vi nhau rt
l}u. Nhng quan nim ca c ta v Cha tri v{ Thin Cha gi|o
ho{n to{n ging vi quan im ca Nietzsche v{ khi Re ni vi c
ta rng nh{ trit gia ni ting l{ bn ca anh ta, c ta c nn n
mi Nietzsche cng gia nhp vi h. Trong nhng l| th sau ,
Re ~ m t Salom l{ ngi c sc quyn r b n v{ k rng c
ta cm thy hi hp mong ch gp c Nietzsche. Chng bao l}u
sau v trit gia n{y cng gh n Rome.

142
 Ngi thch n din

Cui cng khi Nietzsche gp Salom, anh ta ~ b chinh phc ngay

lp tc. C ta c i mt p v{ ngi s|ng nht trong s nhng
ngi anh ta tng gp v{ trong sut bui tr chuyn v{o ln u
gp mt, i mt qu| nng nhit n ni anh ta khng th
cng li cm gi|c rng c g rt gi tnh trong s si ni ca c ta.
Tuy nhin anh ta cng cm thy rt bi ri: Salom lun gi
khong c|ch v{ khng t ra phn ng g trc nhng li khen ca
anh ta. ng l{ mt ngi {n b{ nham him. V{i ng{y sau, c ta
ng}m mt b{i th t s|ng t|c cho anh ta nghe v{ anh ta bt khc;
quan nim ca c ta v cuc sng sao ging vi quan nim ca anh
ta qu| i. Quyt nh nm bt thi c n{y, Nietzsche ~ ng li
cu hn. (Khi y anh ta khng bit rng Re cng tng l{m nh
th). Salom ~ t chi. C ta hng th i vi cuc sng trit l,
s phiu lu mo him, ch khng phi l{ hn nh}n gia nh.
Khng nn lng, Nietzsche tip tc t|n tnh c ta. Trong mt
chuyn i tham quan n h Orta cng vi Re, Salom v{ m ca
c ta, anh ta quyt nh t|ch ring c g|i ra, dn c ta cng do
bc v{o rng Sacro trong khi nhng ngi kia li pha sau.
Hnh nh nhng quan im v{ li ni ca Nietzsche c hiu qu
t|c ng mnh m v{ ph hp; trong l| th sau gi cho c ta,
anh ta ~ t chuyn i do n{y nh gic m p nht trong i
ti. Gi }y t}m tr anh ta ~ b c ta s hu ho{n to{n: tt c
nhng g anh ta ngh n ch l{ l{m sao ci c Salom v{ s
hu c y trn vn cho ring mnh.
V{i th|ng sau, Salom gh thm Nietzche c. H cng nhau i
do rt l}u v{ thc th}u m b{n lun v trit hc. C ta phn
chiu ln nhng suy ngh s}u sc nht trong lng anh ta, o|n bit
trc nhng t tng ca anh ta v tn gi|o. Tuy nhin, khi anh ta
tip tc ng li cu hn, c ta li gt gng vi anh ta nh thng

143
 Ngh thut quyn r

l: sau cng Nietzsche ~ hnh th{nh cho mnh lng can m ca

mt siu nh}n; ngi {n ng vt trn nhng khun php o
c i thng, tuy nhin theo bn nng th Salom t h{nh ng
theo l thng tnh hn anh ta. Th|i c ch kin quyt v{ khng
tha hip ch c{ng khin anh ta c{ng say m c ta hn, chng hn
nh du hiu v s t{n nhn ca c ta. Cui cng khi c ta ri b
anh ta, iu n{y ch c{ng khng nh r rng c ta chng h c
nh kt hn vi anh ta. Nietzsche ~ suy sp. xoa du vt
thng lng, anh ta ~ vit quyn Thus Spake Zarathustra, mt
quyn s|ch cha y t tng d}m dc c l tng ha, ly
cm hng t nhng cuc tr chuyn ca mnh vi c ta. K t ,
chuyn v Salom ~ lan truyn khp Ch}u ]u nh mt ngi {n
b{ ~ l{m tan n|t tr|i tim ca Nietzsche.
Salom chuyn n Berlin. Chng my chc, gii tr thc thng
lu ca th{nh ph ~ b chinh phc bi tnh c|ch c lp v{ tinh
thn t do ca c ta. Hai nh{ son kch GerHauptmann v{ Franz
Wedekind yu c ta cung di. V{o nm 1897, nh{ th ln ngi
o tn Rainer Maria Rilke cng yu c ta say m. V{o lc y, danh
ting ca c ta lan rng v{ c ta tr th{nh mt tiu thuyt gia c
cng chng mn m. iu n{y chc chn cng gp phn trong s
quyn r Rilke, nhng ng thi anh ta cng b hp hn bi mt
loi nng lng nam tnh m{ anh ta ch tm thy duy nht trong
con ngi ca c ta. Rilke khi y 32 tui, cn Salom 36 tui. Anh
ta vit cho c ta nhng l| th tnh v{ th tnh, i theo c khp mi
ni v{ chuyn tnh cm yu ng ca hai ngi h ko d{i c
v{i nm. C ta gip hiu chnh th, |p t lut cho nhng on th
qu| l~ng mn ca anh ta, to cm hng v{ tng cho anh ta vit
nn nhng b{i th mi. Nhng c ta khng thch s l thuc kiu
tr con ca anh ta, iu bc l s yu ui nhu nhc ca anh

144
 Ngi thch n din

ta. Khng th chu ng c bt k s mm yu nhu nhc ,

cui cng c ta cng ri b anh ta. B ho hon v thng nh c ta,
Rilke vn tip tc cuc theo ui l}u bn ca mnh. V{o nm 1926,
trong gi pht sp t gi~ cuc i, anh ta ~ cu xin v b|c s, H~y
hi Lou rng ti ~ l{m sai iu g. Ch c c y mi bit c}u tr
li.
Mt ngi {n ng ~ vit cho Salom, C iu g kinh ho{ng
trong vng tay }u ym ca c ta. Nhn bn bng i mt xanh rng
r, c ta s ni, S tip nhn tinh dch s a ti v{o trng th|i
m. V{ c ta c mt nim khao kh|t v i vi iu . C ta
bt chp c lu}n thng o lmt con ma c{ rng. Mt b|c s
t}m l Thy in - Poul Bjerre, ng thi cng l{ mt trong s
nhng ngi b c ta chinh phc, sau ~ vit rng, Ti cho rng
Nietzsche ~ ng khi ni rng Lou l{ mt ngi {n b{ tht s rt
xu xa t{n nhn. Tuy nhin, quan nim v s xu xa ca c|c nh{
th, nh{ son kch hay tiu thuyt gia c l{: trong s xu xa cng
c mt tt C th l{ c ta ~ ph| hy nhiu cuc i v{ l{m tan
n|t bao nhiu cuc hn nh}n nhng s hin din ca c ta li em
n nim hng th cho con ngi .
Trc s hin din ca Lou Andreas-Salom, hu ht {n ng u
cm thy bi ri, nhng v cng hng th }y l{ hai cm gi|c
tin quyt v{ cn thit to nn s th{nh cng trong bt k qu|
trnh quyn r n{o. {n ng cm thy m m bi s pha trn k
l gia nam tnh v{ n tnh trong con ngi ca c ta. C ta xinh
p vi n ci ti rng r v{ phong c|ch a tnh nhng y v
yu kiu. Nhng chnh bn tnh c lp v{ mnh m vi nhng li
l gii hp l li c{ng khin c tr nn nam tnh. S m h n{y
hin ln trong i mt ca c ta - i mt tnh t nhng c v thm

145
 Ngh thut quyn r

d. chnh l{ s nhp nhng c th khin ngi {n ng cm

thy thch th v{ t m; chng c ngi {n b{ n{o kh|c c c
im ging nh th. {n ng mun hiu c con ngi c ta
nhiu hn. S hng th ny sinh t kh nng m{ c ta c th khi
dy nhng cm gi|c b n nn trong lng {n ng. C ta ho{n
to{n l{ ngi lp d, v{ mun c nhng mi lin h vi c ta ng
ngha vi vic phi vi phm mi iu cm k. Nam tnh trong con
ngi c ta s khin cho mi quan h c v nh hi ng tnh
luyn |i: tnh kh hi t{n nhn v{ hi c o|n c th gi ln
nhng nim khao kh|t d}m ~ng, y ht nh trng hp ca
Nietzsche. Con ngi Salom to|t ln bn nng nhc dc b x~ hi
cm o|n. T|c ng mnh m ca c ta i vi {n ng - s say
m sut i, nhng v t t (cng ~ xy ra v{i v), nhng thi
k ph|t huy tnh s|ng to cao , s m t v c ta nh mt con ma
c{ rng hay mt k xu xa c |c - minh chng cho nng lc t}m
linh b n ca c ta.
Ngi Thch n Din ca Gii M{y r}u ~ th{nh cng nh v{o vic
bit c|ch lt ngc vai tr u th thng tnh ca ngi {n ng
trong vn tnh yu v{ s quyn r. S c lp, kh nng th|o g
v{ vt qua kh khn ca ngi {n ng dng nh thng to
cho ngi {n ng nhng u th trong chc nng gia ngi {n
ng v{ {n b{. Mt ngi {n b{ ho{n to{n n tnh s gi ln s
thm mun nhng d b tn thng trc s thay i tht thng
v hng th ca ngi {n ng. Mt kh|c, mt ngi {n b{ qu|
nam tnh li khng c sc hp dn cht n{o. Tuy nhin, hc hi
theo Ngi Thch n Din Ca Gii M{y r}u, chng ta s v hiu
ha c mi ngun sc mnh ca ngi {n ng. ng bao gi
bc l ht con ngi ca mnh; trong lc bn ang cm thy nng
nhit v{ ham mun nhc dc, h~y lun gi cho mnh th|i c

146
 Ngi thch n din

lp v{ t s hu chnh mnh. C th bn s n vi mt ngi {n

ng kh|c, hoc anh ta s ngh vy. Bn c nhng chuyn kh|c quan
trng hn cn phi quan t}m, chng hn nh cng vic. {n ng
khng th n{o bit l{m sao chin thng ph n nu nh ph n
bit dng chnh nhng v kh ca {n ng i u vi {n ng.
H cm thy b thu ht, b khi gi v{ b tc ot v kh. Rt t
ngi {n ng n{o c th cng li nhng nim kho|i cm b cm
o|n do Ngi Thch n Din Ca Gii M{y R}u mang n.
S quyn r ny sinh t mt ngi c gii tnh khng r r{ng v{ b
n s c t|c ng rt ln.
- COLETTE-

C IM NI BT
Ng{y nay nhiu ngi trong chng ta thng ngh rng cuc sng
tnh dc phng tng mi ph|t trin trong nhng nm gn }y -
rng mi th ~ thay i, hoc tt hn hoc ti t hn. }y gn
nh ch l{ mt s tng tng, bi mt t|c phm lch s ~ tit l
cho thy nhng thi k ca s d}m ~ng vn thuc v ch La
M~, nc Anh cui th k 17 v{ th gii l lng ca nc Nht
v{o th k 18, vt xa so vi nhng g chng ta ang tri nghim
hin nay. Vai tr v ging chc chn vn ang thay i, nhng
trc chng ~ thay i ri. X~ hi lun thay i khng ngng,
nhng c mt th khng thay i: i a s con ngi lun c th
thch ng vi nhng xu hng chung ca thi i. H lun ho{n
th{nh vai tr m{ h c giao ph. S thch nghi l{ mt hng s v
lo{i ngi l{ nhng sinh vt x~ hi lun c kh nng bt chc ln
nhau. nhng thi im n{o trong lch s, s chng i v{ lp

147
 Ngh thut quyn r

d c th l{ mt, nhng nu qu| nhiu ngi bt chc l{m theo

th iu chng cn g l{ lp d hay chng i na.
Tuy nhin, chng ta khng nn phn nn v s tu}n theo m
qu|ng nht ca con ngi, v n em n nhng kh nng v k v
sc mnh v{ s quyn r cho nhng ngi t d|m mo him.
Nhng Ngi Thch n Din ~ tn ti trong mi thi i v{ nn
vn ha (Chng hn, Alcibiades sng v{o thi Hy Lp c i v{
Korechika sng Nht v{o cui th k th 10). V{ bt c ni }u
h n, h u th{nh cng trong vic thc y nhng ngi kh|c
ng vai tr ca ngi tu}n th. Ngi Thch n Din th hin mt
s kh|c bit tht s v{ trit so vi nhng ngi kh|c, mt s
kh|c bit c v ngoi hnh ln phong c|ch. V hu ht chng ta u
v hnh b nng bi nhng r{ng buc nn chng ta d d{ng b
li cun bi nhng ngi hay thay i v{ thch ph trng s
kh|c bit ca mnh.
Nhng Ngi Thch n Din c th quyn r nhng ngi xung
quanh h c v mt x~ hi ln mt tnh dc. Mi ngi ua nhau
bt chc theo phong c|ch ca h; nhng |m ng cng chng
yu h say m. Khi bt chc tnh c|ch ca Ngi Thch n Din
cho mc ch ca ring bn, h~y nh rng Ngi Thch n Din
bn cht vn l{ mt lo{i hoa p v{ qu him. Lun kh|c bit trong
nhng phong c|ch ni bt v{ thm m, h khng bao gi ch nho
khuynh hng v{ phong c|ch ng thi, ng thi li rt thch
ng vi nhng khuynh hng mi l v{ tuyt i th trc
nhng vic m{ ngi kh|c ang l{m. Hu ht mi ngi u cm
thy bt an, h lun t hi v nhng g m{ bn ang l{m v{ t t
h s ngng m v{ bt chc bn, bi v trng bn v cng t tin
khi th hin bn th}n mnh.

148
 Ngi thch n din

Ngi Thch n Din theo truyn thng vn c x|c nh qua

phong c|ch n mc v{ chc chn hu ht c|c Ngi Thch n Din
u c kh nng to ra mt phong c|ch c nht v nh trong mt
ngi kh|c. Beau Brummel, Ngi Thch n Din ni ting nht ~
b ra h{ng gi ngm ngha mnh trong toilet, c bit b ra khi
thi gian cho kiu tht tht c{ vt m{ khng ai c th bt chc v{
nh vic n{y m{ anh ta ~ ni ting khp nc Anh v{o u th k
19. Nhng phong c|ch ca Ngi Thch n Din khng th qu| r
r{ng, v bn th}n h thng rt tinh t khn kho v{ khng bao gi
t ra n lc thu ht s ch ca ngi kh|c, m{ chnh s ch t
n vi h. Ngi n{o m{ c|ch n mc qu| d bit thng chng t
rng h tht s khng c kh nng tng tng v{ khiu thm m.
Ngi Thch n Din th hin s kh|c bit ca mnh tinh t n
mc m{ ch biu l s khinh b ca h i vi tc l x~ hi mt
c|ch t nh: |o ghi-l m{u ca Thophile Gautier, b coml
nhung m{u xanh l| c}y ca Oscar Wilde, b tc gi m{u bc ca
Andy Warhol. Th tng Anh - Benjamin Disraeli c hai c}y gy
rt n tng, mt c|i ng s dng v{o bui s|ng v{ c|i kia v{o bui
ti; v{o bui tra ng s thay i gy bt chp khi y ng ang
}u. Ngi Thch n Din ca {n ng cng l{m tng t nh
vy. D nhin c ta c th bt chc mc qun |o ca {n ng v{
nu tht s c ta l{m iu th ch cn mt chi tit nh cng
l{m c ta ni bt hn: khng c ngi n{o n mc ging nh n
tiu thuyt gia George Sand. C|i nn qu| cao, i ng ci nga ~
sn mn trn nhng no ng ca th{nh ph Paris, khin c ta
trng rt l bch.
H~y nh rng, t hn chng ta phi c mt c|ch l gii hp l cho
iu n{y. Nu phong c|ch ca bn ho{n to{n xa l, theo nhng
c|ch ngh tch cc nht mi ngi s ngh rng bn r r{ng l{ mt

149
 Ngh thut quyn r

ngi c sc thu ht; nhng nhng quan nim tiu cc li cho

rng bn b khng. Thay v{o , h~y to ra phong c|ch thi trang
ring cho mnh bng c|ch m phng theo v{ thay i nhng phong
c|ch ang thnh h{nh khin bn th}n tr th{nh mt i tng
c sc thu ht. H~y l{m ng iu n{y v{ bn s l{ thn tng
c mi ngi bt chc theo mt c|ch cung nhit. B| tc
dOrsay, mt Ngi Thch n Din ni ting London v{o nhng
nm thp nin 1830 v{ 1840, c nhng ngi chy theo mt
theo di st sao. Mt ng{y n trong khi gp phi mt cn dng
p bt ng ti London, anh ta ~ mua mt chic |o paltrok - mt
loi |o kho|c d{y gn lin vi mt chic m trm u t mt
ngi thy th H{ Lan. Ngay lp tc, |o kho|c paltrok c mi
ngi ua nhau mc. D nhin, kh nng c th khin cho nhng
ngi kh|c bt chc bn l{ mt du hiu ca nng lc quyn r.
Tuy vy, s bt tu}n l thi x~ hi ca nhng Ngi Thch n Din
vt xa trn c hnh thc b ngo{i. chnh l{ th|i i vi cuc
sng m{ cng gp phn l{m h ni bt hn; h~y k tha th|i
v{ nhng nhm ngi bt chc s v}y quanh bn.
Th|i c ch ca Ngi Thch n Din th cc k xc xc. Tuy
vy, h khng chi ra ai m{ cng khng bao gi c gng l{m h{i
lng ai. Trong vng triu ca vua Louis XIV, nh{ vn La Bruyre
~ thy rng nhng cn thn lun c gng l{m h{i lng nh{
vua lc n{o cng b tht sng, bi chng c g thiu sc hp dn
nh{ vua hn th. Nh Barbey dAurevilly ~ vit, Nhng Ngi
Thch n Din lun l{m h{i lng {n b{ bng c|ch l{m pht lng
h.
Tnh xc xc hnh th{nh nn nguyn tc c bn cho kh nng hp
dn ca Oscar Wilde. V{o m n, trong mt nh{ h|t ti London,

150
 Ngi thch n din

sau m{n trnh din u tin ca mt trong nhng v kch ca

Wilde, nhng kh|n gi cung nhit qu| khch ~ g{o tht yu cu
t|c gi ca v kch phi xut hin trn s}n khu. Wilde c h
ch i rt l}u, v{ cui cng anh ta cng xut hin, ming ph pho
iu thuc l| vi d|ng v cc k cao ngo. Anh ta tr|ch mc nhng
ngi h}m m, Tht tht l khi ti xut hin }y vi iu thuc
l| trn ming, nhng iu t hi hn c l{ mi ngi li quy ry
ti khi ti ang ht thuc. Tng t, b| tc d Orsay cng rt l|o
xc. Ti mt c}u lc b London v{o ti n, mt ngi {n ng
tn Rothschild mt k ti tin kht ting- ~ v tnh |nh ri mt
ng tin v{ng trn nn nh{, ngay lc anh ta ci xung tm n.
V b| tc n{y bt cht rt ra mt t tin giy 1000 franc (tr gi|
hn nhiu so vi ng xu), sau cun trn li v{ t t tin nh
t mt ngn nn, ri anh ta khom ngi thp xung qu trn hai
u gi v{ b qua b li trn nn nh{, ht nh anh ta ang thp
s|ng c th tm kim ng xu cho r hn. Ch c Ngi Thch n
Din mi c h{nh ng tr tr|o c{n r nh th. Tnh tr trn xc
xc ca K n Chi Phng ~ng c mi lin h vi nim khao
kh|t chinh phc c {n b{; ngo{i ra anh ta chng quan t}m n
iu g kh|c. Tuy nhin, tnh tr trn xc xc ca Ngi Thch n
Din li nhm n x~ hi v{ nhng qui c x~ hi. Mc tiu chinh
phc ca anh ta khng ch l{ mt ngi {n b{ m{ l{ c mt nhm
ngi, to{n b mi ngi trong x~ hi. V{ v con ngi thng
cm thy b r{ng buc bi bn phn phi lun lch s nh~ nhn v{
nhng nhn nn h cm thy tha m~n v{ h{i lng khi cnh mt
ngi d|m coi thng nhng qui c t nh nh th.
Ngi Thch n Din l{ nhng bc thy v ngh thut sng. H
d{nh trn cuc i cho nhng nim kho|i cm v{ s th v thun
ty, ch khng phi v cng vic; h lun bao bc mnh gia nhng

151
 Ngh thut quyn r

th p , v{ nim am m m{ h d{nh cho vn n ung cng

ht nh phong c|ch n mc. }y l{ l do ti sao nh{ vn v i
ngi Hy Lp - Petronius, t|c gi quyn Satyricon - c th quyn
r c ng ho{ng Nero. Khng ging nh Seneca n n - nh
t tng v i thuc nhm trit gia Hy Lp c Stoic v{ l{ thy ca
Nero - Petronius bit c|ch l{m th n{o bin mi kha cnh nh
ca cuc sng th{nh mt cuc phiu lu hin h|ch, mang tnh
thm m cao, cho d ch l{ mt yn tic nh hay mt cuc tr
chuyn qua loa. Bn khng nn |p t th|i n{y ln nhng ngi
xung quanh - ng bin mnh th{nh mt k phin phc - nhng
nu bn dng nh tin tng v{o bn th}n v{ x|c nh chc chn
v s thch ca mnh, bn s khin mnh tr th{nh t}m im ca
s thu ht. im mu cht }y chnh l{ h~y bin mi th tr nn
hoa m. Nu bn c kh nng l{m gim bt s nh{m ch|n bng
c|ch t im cuc sng th{nh mt ngh thut th s hin din ca
bn s c |nh gi| rt cao.
Gii tnh i lp cng ging nh mt vng t xa l m chng ta
khng bao gi c th kh|m ph| ht, chnh v vy iu n{y lun g}y
hng th cho chng ta, to ra s ham mun nhc dc tng thch.
Nhng n cng chnh l{ ci ngun ca bao ni phin mun v{ s
v mng. {n ng khng hiu c nhng suy ngh ca n b, v
ngc li, mi gii tnh s n lc khin gii tnh kia h{nh ng
ging nh mt th{nh vin thuc gii tnh ca chnh mnh. Ngi
Thch n Din c th chng bao gi c gng l{m h{i lng ngi
kh|c, nhng trn thc t h li ang khi dy s hng th
nhng ngi kh|c: Nh bt chc theo nhng c im t}m l ca
gii tnh i lp, h c th thu ht tnh c|ch qu| thn tng ha
bn th}n bm sinh ca chng ta. Ph n li ng cm vi tnh c|ch
thanh nh~ kho lo v{ s quan t}m t m khi t|n tnh ph n ca

152
 Ngi thch n din

Rudolph Valentino; ngc li {n ng li ng cm vi th|i tuy

tn t}m nhng li l~nh m th ca Lou Andreas-Salom. Trong
vng triu Heian ti Nht v{o th k 17, Sei Shonagon - t|c gi
quyn Quyn s|ch gi u c sc hp dn mnh m vi {n ng,
c bit l{ nhng ngi yu thch v{ quan t}m n vn chng.
Tnh c|ch c ta cc k c lp, vit th bng c t}m huyt ca
mnh v{ lun gi mt khong c|ch n{o trong tnh cm. {n ng
mun nhiu hn c ta, thay v ch l{ bn b hay ngi ng h{nh,
nh th c ta cng l{ mt g~ {n ng. B quyn r bi s thu cm
s}u sc ca c ta v t}m l {n ng, {n ng tr nn yu c ta say
m. Loi tinh thn lng gii n{y hay chnh l{ kh nng cm
nhn tinh thn ca nhng ngi kh|c ph|i; phng theo c|ch h
suy ngh, phn chiu s thch v{ th|i ca h - c th l{ mt yu
t quan trng trong qu| trnh quyn r. l{ mt c|ch m hoc
nn nh}n ca bn.
Theo quan im ca Freud, dc vng ca con ngi bn cht l{
lng tnh; hu ht mi ngi u c c|ch n{o li cun
nhng ngi cng gii, nhng nhng r{o cn x~ hi (thay i ty
theo nn vn ha v{ thi k lch s) ~ kim ch, ngn cn nhu cu
mnh m n{y. Ngi Thch n Din tng trng cho s gii tho|t
khi nhng r{o cn n{y. Trong v{i v kch ca Shakespeare, mt
c g|i tr (hi y, nhng vai n trong nh{ h|t thc s u do
nhng din vin nam ng) ~ phi ci trang v{ n mc bnh bao
nh l{ mt cu con trai, phi khi gi ln mi hng th nhc dc
ca ngi {n ng, v{ sau , gii {n ng cm thy rt ngc nhin
khi ph|t hin ra rng cu con trai li tht s l{ mt c g|i ci
trang. (Chng hn, h~y ngh n Rosalind trong v V ti yu em).
Nhng ngh s ca l{ng gii tr nh ca s kim v cng Josephine
Baker (c bit n nh l{ Ngi Thch n Din c l{n da m{u

153
 Ngh thut quyn r

scla) v{ n din vin Marlene Dietrich ~ ha trang th{nh {n

ng trong vai din ca mnh, iu n{y khin h tr nn v cng ni
ting, nht l{ trong gii {n ng. Trong lc y, mt ngi {n ng
pha cht n tnh, mt anh ch{ng p trai li lun c sc quyn r
i vi ph n. Valentino hin th}n cho nng lc n{y. Elvis
Presley cng c nhng nt n tnh (khun mt, hng), thm v{o
anh ta thng mc |o s mi kiu m{u hng v{ trang im mt, v
vy anh ta ~ thu ht s ch ca ph n ngay t c|i nhn u
tin. Nh{ l{m phim Kenneth Anger ~ ni v ca s Mick Jagger rng
anh ta s hu mt s hp dn lng gii, gp phn to nn sc
quyn r ca anh ta i vi c|c n kh|n gi tr v{ t|c ng v{o
tim thc ca h. Trong nn vn ha phng T}y qua nhiu th
k, v p n tnh tht s ~ gi{nh c s ngng m v{ tn
sng nhiu hn so vi v p nam tnh, v vy cng d hiu khi
khun mt n tnh ca nam din vin Montgomery Clift s c sc
quyn r hn khun mt nam tnh ca din vin John Wayne.
Ngi Thch n Din cng xut hin c trong lnh vc chnh tr.
John Kenedy l{ mt ngi c tnh c|ch pha trn |i nam |i n: rt
kin nh, hng dng v{ rn ri trong mi quan h gay gt vi d}n
tc Nga v{ trong nhng trn bng | trn s}n c ti Nh{ Trng, tuy
nhin anh ta li rt n tnh trong d|ng v trang nh~, lch l~m v{
sang trng ca mnh. S pha trn tnh c|ch n{y ng vai tr rt ln
i vi kh nng quyn r ca anh ta. Disraeli l{ mt Ngi Thch
n Din trong c|ch c x v{ n mc ca mnh; tt nhin cng c
v{i ngi t ra ho{i nghi v anh ta, nhng chnh v anh ta chng h
quan t}m n nhng g ngi kh|c ni, v vy anh ta vn gi{nh
c s mn m v{ tn trng ca ngi kh|c. D nhin, ph n tn
th anh ta, v ph n lun ngng m Ngi Thch n Din. H
|nh gi| cao s du d{ng nh~ nhn trong c|ch c x, c thm m

154
 Ngi thch n din

v{ tnh yu anh ta d{nh cho vic chm cht qun |o n mc, hay
ni c|ch kh|c, ph n yu thch nhng phm cht n tnh ca anh
ta. Ch da chnh cho nng lc ca th tng Anh - Benjamine
Disraeli - chnh l{ mt ngi ph n h}m m ng tha thit: n
hong Victoria.
ng b |nh la bi th|i phn i, ch bai b ngo{i th tnh
c|ch Ngi Thch n Din ca bn mi c th khi dy. X~ hi c
th cng khai ng vc v c tnh lng gii (trong thuyt thn
hc ca Thin Cha gi|o, qu Satan thng i din cho tnh lng
gii), nhng iu n{y ch c{ng che y cho s quyn r ca n; bi
nhng g b nn, cm o|n nht li chnh l{ nhng c|i hp dn
nht. H~y hc hi tnh c|ch ca Ngi Thch n Din v{ bn s tr
th{nh nam ch}m i vi nhng khao kh|t m h, cha nhn
thc r ca con ngi.
Yu t ct li ca nng lc n{y chnh l{ s nhp nhng, pha trn
gia c|c tnh c|ch i lp. Trong mt x~ hi ni m{ tr|ch nhim v{
vai tr ca con ngi qu| nng n v{ r r{ng, s t chi tu}n theo
mt chun mc n{o s kch thch cm gi|c hng th. S pha
trn gia nam tnh v{ n tnh, gia s l|o xc ln s lch l~m,
gia s t nh ln s t{n bo. H~y mc k ngi kh|c lo s v vic
khng c x~ hi chp nhn, nhng loi ngi th chng my
gi| tr v{ bn s s hu c nng lc to ln hn h tng.

BIU TNG
Hoa phong lan - Hnh dng v{ m{u sc ca phong lan biu trng
cho c hai gii tnh, hng hoa va thm ng|t va thong mi
hoang t{n bi n chnh l{ lo{i hoa nhit i tng trng cho ti
li. Tuy nhin, s thanh nh~ v{ c chm sc chu |o khin

155
 Ngh thut quyn r

phong lan xng |ng c yu chung nh mt lo{i hoa him

thy, khng ging nh bt k lo{i hoa n{o khc.

IM YU
Sc mnh nhng ng thi cng l{ vn nan gii ca Ngi
Thch n Din l{ anh ta hay c ta thng h{nh ng thng qua
nhng cm gi|c ti li lin quan n vai tr gii tnh. Mc d h{nh
ng n{y n cha nng lc quyn r, nhng n cng rt nguy
him, bi v n dy ln bit bao ni bt an v{ lo }u khng khip.
Nhng mi nguy him ln hn s thng ny sinh t chnh nhng
ngi ng gii vi bn. Valentino c kh nng hp dn v hn i
vi ph n nhng chnh {n ng li rt cm ght anh ta. Anh ta
khng ngng b dn vt vi nhng li buc ti ca h v s nhu
nhc sai tr|i v{ iu n{y g}y nn cm gi|c au kh khng khip
cho anh ta. Salome cng khng c ph n cng gii yu thch;
em g|i ca Nietzsche, c l l{ ngi bn th}n nht ca anh ta ~
xem c ta nh mt m ph thy c |c, ~ t chc mt chin dch
chng i li c ta trn phng tin truyn thng sau khi nh{ trit
hc n{y qua i. Nhng ngi ta khng th l{m c g i mt
vi s cm hn nh th. Mt s Ngi Thch n Din c gng u
tranh vi hnh nh m{ chnh mnh ~ n lc to ra, nhng iu n{y
l{ phn ng di dt: minh chng cho nam tnh ca mnh,
Valentino tham gia v{o mt trn u quyn Anh v{ l{m bt k iu
g minh chng cho iu n{y. Cui cng anh ta ch c{ng chm su
trong ni tuyt vng. Tt hn l{ nn chp nhn s ch giu tht
thng ca x~ hi bng s |ng yu ln s xc xc. Sau cng, s
hp dn ca Ngi Thch n Din nm ch h tht s khng
quan t}m n nhng g ngi kh|c ngh v mnh. l{ l do ti

156
 Ngi thch n din

sao Andy Warhol i chiu b{i ca mnh: khi mi ngi qu| mt

mi v nhng tr h hay v{i v tai ting b bi ca anh ta, thay v
c gng t b{o cha cho mnh th anh ta n gin ch tip tc to
ra mt hnh nh mi n{o - mt g~ sng bung th suy i, mt
ha s v nh ch}n dung cng chng - nh th t r quan nim
xc xc rng vn n{y khng ch xy n vi anh ta m{ cn vi
c phm vi quan t}m ca mi ngi kh|c.
Mt mi nguy him kh|c i vi Ngi Thch n Din l{ s l|o
xc cng c gii hn ring ca n. Beau Brummel t cao t i v
hai th: d|ng v gn g{ng, chnh t v{ t{i ch}m bim d dm. Thn
h mnh ca anh ta chnh l{ ho{ng t x Wales, ngi m{ trong
nhng nm sau , ~ tr nn bo ph. V{o mt m n, trong bui
n ti, v ho{ng t mun gi in cho qun gia v{ Brummel ~ ni
vi v ch}m chc, ng gi in na, anh ch{ng bo Big Ben. V
ho{ng t khng my h{i lng vi li giu ct n{y, nn t v bc
tc vi Brummel ra mt v{ t , khng bao gi ni chuyn vi
anh ta na. Khng c s bo tr ca ho{ng gia, Brummel ri v{o
cnh tng qun v{ in lon.
Thm ch khi y Ngi Thch n Din cn phi c}n nhc v s l|o
xc ca mnh. Mt Ngi Thch n Din chnh thng lun bit
c s kh|c nhau gia mt s chc gho v vnh g}y s ch
vi mt li nhn xt, s xc phm hay lng m c th tht s g}y
tn thng n ngi kh|c. c bit quan trng l{ phi tr|nh xc
phm phi nhng ngi c a v quyn th m{ t l{m hi n bn
th}n. Trn thc t, tnh c|ch n{y ch ph|t huy hiu qu ti a vi
nhng ngi c nng khiu xc phm ngi kh|c nh ngh s, k
sng bung th phng tng, nhng ni l{m vic, c l bn cng
cn phi sa i v{ gim bt hnh nh Ngi Thch n Din ca

157
 Ngh thut quyn r

mnh. H~y tr nn kh|c bit mt c|ch d thng v{ gn gi, h~y l{

mt ngi mang n nim vui, ch ng l{ mt ngi ch bit
th|ch thc vi qui c ca nhm v{ l{m ngi kh|c bt an.

158
 NGI T NHIN

Tui th lun l{ thin ng v{ng ngc m{ d hu thc hay v thc

ta u c t|i to li. T Nhin tng trng cho tnh c|ch tr th
v t, trung thc, khng ph trng. Khi c T Nhin, ta cm thy
d chu nh c tr v vi thi tui ngc y. C|i T Nhin c th
bin im yu th{nh c tnh, khin ta cm thng khi n th nghim
mt iu g, hay l{m ta mun bo v v{ gip n. Cng ging nh
a tr, }y l{ iu t nhin nhng i khi li l{ s cng iu, mt
k nng quyn r c thc. H~y |p dng kiu c|ch T Nhin ph|
v v bc phng th t nhin ca con ngi v{ truyn cho h nim
thch th khng t nhin c c.

C IM NI BT Tui t|c c mt s thu

Tr con khng ng}y th nh chng ta
tng. Chng lun chu ng c|i cm
gi|c cho rng mnh l{ ngi v dng v{
sm nhn ra c sc mnh ca s m
hoc nhm cu vt s yu t ca chng
trong th gii ngi ln. Nu s yu t
v{ d b tn thng ca chng tr nn
qu| quyn r th l{ iu m{ chng
c th s dng c hiu qu.
Ti sao chng ta li b quyn r bi tnh
c|ch ng}y th ca tr con? Trc ht,
bi v tt c nhng g thuc v t nhin
u c mt t|c ng k l n chng ta.
T khi mi bt u, hin tng t
nhin sm chp hay nht thc,
ht ln v{ thng g}y
bi ri cho nam gii. Bt
c khi n{o h tht vng
vi nhng g xung quanh
h th iu n{y thng
xy ra. H quay v qu|
kh v{ hy vng rng lc
n{y h s chng t s
tht v gic m ch|y
bng ca thi k v{ng
son ca h. H c th s
b thu ht bi thi th
u ca mnh c hin
din i vi h bi k c
khng qu| v t nh l{

159
 Ngh thut quyn r

nguyt thc ~ truyn cho con ngi mt thi k hnh phc

s s h~i. Chng ta c{ng vn minh th v bin ca h.
nhng t|c ng ca hin tng t Sigmund, tuyn tp t}m l
nhin li c{ng ln. Th gii hin i hc, quyn 23
xung quanh ta c qu| nhiu th do con
ngi l{m ra khin c iu g bt Khi Hermes c sinh ra
ng v{ kh l gii li cun chng ta. Tr Mount Cyllene, m ca
con cng c sc mnh t nhin n{y anh ta Maia t anh ta
nhng v chng khng |ng s v{ c trong mt d}y ai trn
tnh cm nn chng khng c sc l{m c|i qut nhng anh ta
m hoc lng ngi bng chng ta. Hu ln ln th{nh mt cu b
ht mi ngi u c chiu lng con mt c|ch nhanh chng
tr, nhng tnh d thng ca mt a n ngc nhin khi b{ ta
tr thng d d{ng c c, bt chp quay tr li tm mt
s gii thch logic v{ nhng g l{ phi chuyn phiu lu. n
l thng mang tnh quyn r nguy Pieria, ni Apollo ang
him. chn mt {n b, anh ta
Quan trng hn, mt a tr tng quyt nh trm chng.
trng cho th gii m{ chng ta ang b Tuy nhin, s b ph|t
{y i. Bi v cuc i ca mt ngi hin ra bi du ch}n ca
trng th{nh y p nhng phin chng, anh ta nhanh
mun v{ s sp t nn chng ta chng l{m mt s giy
thng che giu i c|i o gi|c v thi t v c}y si ng~ v{ ct
th u nh l{ mt thi v{ng ngc mc chng li bng c c
d c th l{ thi k y bi ri v{ bn cht v{o ch}n ca
au n. Tuy nhin, khng th ph {n b m{ anh ta s dn
nhn rng thi th u c nhng c i v{o bui ti dc theo
quyn n{o v{ ging nh tr con, con ng. Apollo ph|t

160
 Ngi t nhin

chng ta c th|i tch cc trong cuc hin ra mt b nhng

sng. i mt vi mt a b c bit chnh s la di ca
thu ht, chng ta thng cm thy Herme ~ phn bi li
khao kh|t c|i qu| kh v{ng ngc ca anh ta v{ mc d anh ta
mnh, chng ta ao c c li nhng c i xa n Pylus v hng
tnh m{ chng ta ~ tng |nh mt. V{ T}y v{ s n Onchestus
trc s hin din ca mt a tr th hng ng nhng
dng nh chng ta c li c mt cui cng anh ta bt
cht thi v{ng ngc ca mnh. buc thng cho vic
Nhng ngi quyn r t nhin l{ bt c tn trm.
nhng ngi gi li c nhng c Silenus v nhng thn
tnh tr con c th b mt i theo quy rng ca anh tham lam
lut tt yu ca thi gian. Nhng ngi phn thng nn ~
nh th c sc quyn r m~nh lit nh chia ra c|c hng kh|c
mt a tr th ng}y v{ trong trng. D nhau i theo du vt
nhin, h khng ho{n to{n ging tr ca tn trm nhng
con khin ngi kh|c phi c th|i trong mt thi gian d{i
ch bai v{ khinh b. Chng ta cng h vn khng tm ra tn
khng nn ngh rng s ng}y th l{ trm. Cui cng, mt
iu g nm ngo{i s kim so|t ca nhm ngi trong h i
h. Nhng ngi quyn r t nhin ngang qua Arcadia, h
sm nhn thy gi| tr ca vic duy tr nghe c }m thanh b
mt c tnh c bit n{o v{ kh nghn li y nh l{ h
nng quyn r m{ c tnh c c. cha bao gi nghe trc
H tin tng v{o nhng c tnh tr }y v{ c mt ngi con
con n{y v{ hc c|ch th hin n mt g|i p tn Cyllene t
c|ch t nhin. }y chnh l{ b quyt. ca hang ni vi h rng
thc hin iu n{y mt c|ch c hiu c mt a tr c t{i
nht gn }y ~ c

161
 Ngh thut quyn r
qu, bn cn phi c ngh thut th
hin, nu ch cn mt cht lng l,
sng sng trong c|ch th hin th c
th g}y ra s phn cm. Ngi ta d
d{ng tha th cho nhng ngi l}m v{o
bc ng cng, nhng k ngc
ngch, nhng kh m{ tha th cho
nhng ngi khng tht lng, c tm
c|ch th hin nhng c tnh hn
nhin, trong trng ca tr th mt c|ch
l bch trc mt ngi kh|c. H~y t
c}n nhc bn l{ ai trc khi bn mun
th hin mnh l{ ngi lch s v{ khim
tn.
Nhng ngi quyn r t nhin
thng c s kt hp ca nhiu c
tnh t nhin ca tr th. Nhng c
tnh l{:
S ng}y th. c tnh u tin ca s
ng}y th l{ yu t v{ hiu sai i v th
gii. Ng}y th l{ yu t bi v ngi ta
cho rng s ng}y th thng b ln v{o
trong mt th gii t{n bo. Mt a tr
khng th n{o gi gn hay tip tc s
ng}y th ca chng c. S hiu lm
xut ph|t t vic khng ph}n bit c
tt v{ xu ca mt a tr v{ nhn i
qua cp mt ng}y th. S yu t ca tr
162
sinh ra m{ c ang
chm sc cho a b
nh mt ngi y t|: a
b ~ to nn mt nhc
c kho lo t v ca
mt con ra v{ mt s
lng b m{ a b dng
n ru m ng. Thn
rng nhn v{o hai da
sng c ko ra t
hang v{ hi: a b ly
rut b t ai? Cyllene
hi: ng buc ti a
tr ngho l{ tn n
trm {? H ~ c nhng
li kh nghe qua li vi
nhau. V{o lc , Apollo
n v{ ~ ph|t hin ra
din mo ca tn n
trm bng c|ch quan s|t
c ch ca mt con chim
c|nh d{i. Bc v{o hang,
anh ta |nh thc Maia
v{ ni vi c ta mt c|ch
gay gt rng chc
Hermes ~ gi nhng
con b trm. Maia ch
v{o a b vn c
qun trong si d}y ay
 Ngi t nhin
con kch thch s thng cm, s hiu
lm ca chng khin chng ta bt ci
v{ khng g c th quyn r hn bng
s kt hp gia ting ci v{ s thng
cm.
S ng}y th ca ngi ln th khng
ho{n to{n l{ nh vy bi v ngi ta
khng th n{o ln ln trong th gii
n{y m{ vn gi nguyn s ng}y th.
Tuy nhin, cng c ngi lun tm c|ch
duy tr s ng}y th v nhng mc
ch ring. H cng iu ha s ng}y
th nhm kch thch s thng cm n{o
. H h{nh ng nh th h ang nhn
th gii qua cp mt ng}y th nhng
trong con mt thin h th qu l{ mt
iu nc ci. Nhiu ngi nhn thc
c iu n{y v{ tm c|ch khc phc
vi th|i khim tn hn, n gin
hn. Nu nhiu ngi thy h ang c
tm c|ch th hin s ng}y th th xem
nh n lc ho{n to{n tht bi. Tt
hn l{ h nn th hin s yu t ca
mnh mt c|ch gi|n tip thng qua |nh
mt hoc thng qua tnh hung do h
to ra. N d d{ng thch nghi vi mc
ch ca chnh bn. H~y hc c|ch th
hin s yu t hoc thit st mt c|ch
163
ca anh ta v{ gi v ng.
Maia tht ln: Tht l{
mt vic tha ngu
xun. Nhng Apollo ~
nhn ra hai da sng. Anh
ta nhc Hermes ln v{
mang anh n Olympus
v{ ~ li cho anh ta l{
ngi n trm, a cho
anh ta coi hai ci da
sng nh l{ bng chng.
Zeus min cng tin
rng con trai nh ca
anh ta l{ mt tn n
trm, khuyn khch b
trai b{o cha ti nhng
Apollo s khng b cn
ngn v{ cui cng
Hermes tr nn yu t
hn v{ bi ri. Anh ta
ni: Tt lm, nu n
}y vi ti, anh s c {n
b. Ti ch git c 2 con
b nhng ti ~ ct ra
v{ chia thanh 12 phn
tng trng cho s hy
sinh ca 12 v thn.
Apollo hi: Mi hai v
thn n{o?. Hermes t
 Ngh thut quyn r

t nhin. tn tr li: ngi hu

S nghch ngm. Nhng a tr
nghch ngm c s can m m{ ngi
ln nh chng ta ~ |nh mt. l{ v
chng khng thy c hu qu ca
h{nh ng do chng g}y ra, ngay c
l{ nhng h{nh ng phm ph|p. Chng
c th t l{m tn thng chnh mnh.
Nhng a tr nghch ngm thng c
th|i v t. Chng c th l{m tn
thng bn bng chnh th|i v t
y. Nhng a tr nh th qu tht
cha t thc c hoc chu s la
mng c th|i lch s v{ nh~ nhn
hn. Thng chng ta cng thm ghen
t vi chng v chnh chng ta cng
mun nghch ngm nh th.
Ngi ln nghch ngm th kh|c,
thng mang tnh quyn r. Nu bn
ng vai tr n{y th ng qu| lo lng v
vic xc phm nhiu ngi trong hin
ti v{ c sau n{y. Bn |ng yu v{ chc
hn h s tha th cho bn. ng xin li
hay t v hi hn v chng s ph| tan i
s quyn r ca bn. Cho d bn l{m
hay ni g i na, h~y gi mt tia s|ng
le ln trong mt bn chng t rng
bn khng l{m bt c iu g nghim
ca ng, tha ng. Ti
khng n qu| phn ca
ti mc d ti rt i v{
~ nng phn cn li.
Hai v thn [Hermes v{
Apollo] tr v Mount
Cyllene, ni Hermes ch{o
n m anh ta v{ tm
mt th g m{ anh ta
~ ct giu di tm
thm da cu. Apollo hi:
anh g vy?
Hermes tr li bng
c|ch ch c}y {n lia mi
c l{m bng v ra v{
{n mt iu trm bng
bng ming gy {n m{
anh ta cng va mi
kh|m ph| ra ng thi
ca tng qu tc, tr
thng minh v{ rng
lng ca Apollo m{
anh ta ~ tng c ta
th. Anh ta ~ a
A

164
 Ngi t nhin
trng.
S phi thng. Mt a tr k diu c
t{i c bit v{ khng th l gii c:
nng khiu v }m nhc, to|n hc, chi
c, th thao. Nu chng l{ ngh s hoc
nhc s, ngi chi Mozart th t|c
phm ca h dng nh xut ph|t t
s bc ph|t bm sinh i hi c mt t
suy ngh c bit |ng ch . Nu
chng c t{i nng thuc v th cht th
chng s c ban cho sc mnh, s
kho lo v{ kh nng bc ph|t phi
thng. Trong c hai trng hp n{y
th chng dng nh c t{i nng so vi
tui ca chng. iu n{y tht s li
cun chng ta.
Nhng ngi ln phi thng th
thng l{ nhng a tr phi thng
trc kia ~ c gng duy tr t{i nng
tui tr v{ nhng k nng ng bin ca
h. Tnh bc ph|t tht s l{ mt iu
him hoi v mi th trong cuc sng
nhm cp ly chng ta thuc v n.
Chng ta phi hc c|ch thc hin mt
c|ch thn trng, suy ngh v hnh nh
ca chng ta trong mt ca ngi kh|c.
ng vai ngi phi thng bn cn
c k nng n{o tht t nhin v{ kh
165
. V{ h ~
bt tay vi nhau Apollo
~ a a b tr li
Olympus v{ k cho Zeus
nghe tt c mi chuyn
~ xy ra. Zeus cnh b|o
Hermes rng t nay tr
i anh ta cn tn trng
quyn s hu v b{i h|t
v{ khng c ni di
mt c|ch thng thng.
Nhng anh ta khng th
khng ci: Anh ni:
Dng nh bn l{ mt
v thn nh kho lo, c
t{i hng bin v{ thuyt
phc. Hermes ni: H~y
l{m cho ti tr th{nh s
gi ca anh.V{ ti s
chu tr|ch nhim an to{n
cho tt c nhng t{i sn
thing ling v{ chng
bao gi ni di mc d
 Ngh thut quyn r

nng ng bin linh hot. Nu k nng ti khng th ha lun

ca bn thc s ~ th hin bng hnh lun ho{n to{n ni tht.
ng th bn cn che giu iu n{y v{ Zeus mm ci ni rng:
hc c|ch l{m cho t|c phm ca bn Khng mong i anh
xut hin mt c|ch t nhin. Bn c{ng iu . Zeus a cho
giu s lo lng pha sau nhng g bn anh ta mt nhm ngi
l{m th n c{ng th hin s quyn r ca s gi vi nhng
mt c|ch t nhin hn. d}y ruy bng trng cn
Yu thch s ci m. Mt khi c tn trng. Mt c|i
con ngi c{ng trng th{nh hn th nn trn chng ma v{
thc sng khp mnh chng li mt i dp bng vng
nhng s tri nghim au n c{ng th c c|nh s a anh ta
hin r trong h{nh ng ca h. C|i gi| cun nhanh theo chiu
phi tr cho vic n{y l{ h tr nn kht gi.
khe hn c trong suy ngh v{ h{nh Robert Graves, Thn thoi Hy
Lp, Quyn 1
ng. Nhng tr con th kh|c, vi bn
cht t nhin vn c, chng rt ci m
i vi mi chuyn v{ khng h c mt Mt ngi {n ng c
cht biu hin phng v. Chnh s v th gp mt ngi ph
t, ci m n{y ~ to nn s cun ht n v{ cm thy sc v c
diu k. Trc s c mt ca tr con, ta qu| xu. Sau nu
chng ta t cng nhc hn v{ b nhim c ta ng}y th v{ ch}n
tnh ci m ca chng. l{ l do ti tht, s th hin ca c
sao chng ta mun gn gi vi tr con. c th l{m anh ta b
Nhng ngi yu thch s ci m
bng c|ch n{o ~ ph| v tnh t v,
duy tr mt th|i ci m v{ khi h{i
ca tr con. H thng th hin th|i

166
 Ngi t nhin

n{y bng h{nh ng: h duyn d|ng v{ ngh rng c

c v tr hn so vi nhng ngi kh|c.
}y l{ c im ni bt nht ca ngi
t nhin. Ci m l{ mt s quyn r
cht ngi. H~y sng ci m ri bn s
tm thy s ci m ngi kh|c. H~y
hc c|ch t kim ch: khng nn c
nhng phn ng gay gt trc nhng
iu khng hay, nhng iu khin ta
bc mnh, h~y tm c|ch mm ci, h~y
ci m t|c ng n nhng ngi
kh|c v{ ri h s b bn quyn r mt
c|ch d d{ng.
NHNG TRNG HP IN HNH
1. L{ mt a tr ln ln Anh,
Charlie Chaplin ~ tri qua nhiu nm
sng trong s ngho kh tt cng, c
bit l{ sau khi m anh ta b bt gi
trong nh{ thng in. Trong nhng
nm th|ng u i ca mnh, Charlie
Chaplin phi t kim sng. Anh ta ~
tr th{nh din vin h{i kch cho mt
chng trnh tp k v{ ~ c nhng
th{nh cng nht nh. Tuy nhin, anh ta
khng mun dng li m{ lun p
v{ quyt t}m thc hin mt ho{i bo
ln hn. Nm 19 tui, anh ta n nh
ta c th |ng yu v{
mt tun sau anh ta
sng trong hy vng. Mt
tun sau , anh ta ri
v{o tht vng v{ tun
sau na anh ta tr nn
mt tr.
Stendhal, Tnh yu, Gilbert v
Suzanne Sale dch
Khuynh hng tho|t ly
a l ~ tr nn v
hiu qu qua l trnh
khng gian. Nhng g
cn li l{ khuynh hng
tho|t ly c|ch mng
mt tin trnh i xung
trong s ph|t trin ca
mt ngi, quay v kh|i
nim v{ xc cm ca
thi th u v{ng son
c x|c nh r nh l{
quay v thi th u,
tho|t ly n mt th gii
ring ca kh|i nim v
thi th u. Trong mt
x~ hi c quy nh

167
 Ngh thut quyn r

c M vi hy vng x}m nhp v{o th nghim ngt, ni m{

gii in nh Hollywood. Trong qu| cuc sng tu}n theo lut
trnh , mc d anh ta ~ tm c l c quy nh mt
nhng vai din ph hp vi kinh c|ch cht ch, s thi
nghim ca mnh nhng cng chng thc tho|t khi nhiu
my th{nh cng. th c thit lp v{ |p
V{o nm 1914, Chaplin ng vai mt dng cho tt c cn
din vin la o trong mt b phim phi c cm nhn mt
ngn c tn l{ Kim Sng. Trong trang c|ch mnh m V{ s
phc ca vai din, anh ta mc c|i qun ho{n ho nht ca h
i qu| c cng vi c|i nn hnh qu [nhng din vin h{i
da, mang gi{y ng khng l khng va kch] thc hin iu n{y
vi b{n ch}n ca anh ta, mt chic roi mt c|ch ho{n ho nht.
m}y v{ b ria mp d{i. Trong b trang i vi anh ta [Chaplin]
phc nh th, Chaplin ~ to ra mt
hnh nh nh}n vt ho{n to{n mi
nhng trng ging nh tht. Trc ht,
i mt vng v{ quay nhanh chic roi
cng vi nhiu li khi h{i. Mack
Sennett, trng trng quay, khng
ngh v Kim Sng tht bun ci v{ ngi xem bng tnh
nghi ng rng Chaplin c phi l{ mt tr con v{ quyn r h
nh}n vt trong nhiu b phim hay v{o thi v{ng son ca
khng trong khi mt s nh{ ph bnh thin ng tui th.
th cm nhn ngc li. C mt bnh Serget Eisenstein, Cu b
Charlie, theo ghi ch ca mt
lun trong tp ch thng mi rng:
o din phim.
ngi din vin kho lo trong vai mt
ngi kim sng nng tnh v{ n mc

168
 Ngi t nhin
ng mt trong hnh n{y l{ mt din
vin h{i trong tranh m{u nc u tin
v{ cng l{ ngi din ging nh mt
trong nhng ngi c nng khiu bm
sinh. V{ kh|n gi cng hng ng b
phim cng h|i ra tin.
Nhng g lin quan n im mnh
trong phim Kim Sng ~ to mt
khong c|ch cho Chaplin i vi nhng
din vin h{i kch kh|c trong kch c}m,
l{ ngi ng}y th nht ca nh}n vt m{
anh ng. Nhn thy rng anh ta ph|t
hin ra c mt iu g nn anh sng v{ hnh phc ca
hnh th{nh vai din kh|c hn trong
nhng v din thng k, l{m cho anh
ta ng{y c{ng t nhin hn. B quyt
}y chnh l{ l{m cho nh}n vt nhn v{o
th gii xung quanh bng cp mt ca
mt a tr. Trong v Ng}n H{ng,
anh ta l{ ngi gi ng}n h{ng ang m
mng v nhng chin cng ln trong
khi nhng tn cp ang lng h{nh
trong ta nh{. Trong v Ngi Ch
Hiu Cm , anh ta l{ mt tr ly tm
thi cho mt ca hiu v{ anh ta ~ p
ph chic ng h. Trong v Shoulder
Arm, anh ta l{ mt ngi lnh trong
mt trn chin m m|u trong Th
169
do nh sau: th
nht, khi hi bao hm
thi th u v{ tui tr.
Nu mt ngi khi h{i
th ngi s c mt
iu g thuc v sc
tui tr Tuy nhin, c
mt s |m ch s}u sc
hn. Khi h{i l{ s t do.
Khi mt ngi khi h{i,
anh ta ngay tc th coi
thng nhng quy lut
bt buc anh ta, trong
cng vic, v mt o
c, trong gia nh hay
trong cuc sng cng
ng Nhng g l{m tn
thng ta l{ nhng quy
lut khng cho php
chng ta to ra th gii
m{ chng ta mun. Tuy
nhin, nhng g chng ta
 Ngh thut quyn r

Chin th I chng li nhng k khng tht s ao c l{ to ra

b chin tranh nh l{ mt a tr v th gii ca chnh chng
ti. Chaplin chc chn din vai nhng ta. Bt c khi n{o chng
din vin trong nhng b phim ca anh ta c th l{m iu d
ta c th}n hnh ln hn anh ta tht s, mc thp nht th
nhm xem h nh nhng ngi ln v{ chng ta vn cm thy
anh ta nh mt a tr v dng. V{ bi vui v. By gi bng s
v anh ta ~ tht s nhp vai nh}n vt khi h{i chng ta to ra
v{ ngi {n ng c cuc i tht s th gii ca ring mnh
bt u th hin. Do anh ta c mt thi Tin s H.A Overtreet, nh
th u au kh nn anh ta tht s b |m hng tnh c|ch con ngi
nh bi iu . (Trong b phim Con
ng Th Th|i, anh dng ln mt Tt c li im lng. Genji
cnh Hollywood ging nh nhng trt qua ca m v{ th
con ng Lu}n n khi anh ta cn li. H ~ khng ng
nh.) Anh nghi ng th gii ngi ln ca. Mt tm rm ~
v{ thch tr con hn hoc l{ nhng c treo bn trong v{
ngi c tnh c|ch nh tr con: ba trong |nh s|ng m nht
trong bn ngi v ca ng l{ la anh ta c th l{m mt
tui thanh thiu nin khi anh kt hn c|i gng v{ nhng
vi h. c kh|c th b vt b
Hn bt k nhng din vin h{i kch mt c|ch ba b~i. Anh ta
kh|c, Chaplin ~ gi li s kt hp gia l{m theo c|ch ca
ting ci v{ tnh cm. Anh ta l{m cho
bn thng cm vi anh ta, cm thy
thng tic cho anh ta nh c|ch bn
thng tic mt ch ch b lc ng.
Bn khng ch c ci m{ cn khc

170
 Ngi t nhin
na. V{ kh|n gi thy vai din m{
Chaplin ng xut ph|t t s}u thm
bn trong rng anh ta th{nh tht, anh ta
tht s ang nhp vai. Trong mt v{i
nm sau v Kim Sng, Chaplin tr
th{nh din vin ni ting nht trn th
gii. Xut hin nhiu bp b Chaplin,
truyn ci, chi, nhng b{i h|t ni
ting v{ truyn ngn vit v anh ta.
Chaplin tr th{nh biu tng ca to{n
cu. Nm 1921 khi Chaplin tr v Lu}n
n ln u tin sau khi anh ri khi
th anh ta c rt nhiu ngi ch{o ~ c gi n trc
n nh l{ hoan nghnh s tr v ca
v tng li lc.
Nhng ngi quyn r ni ting nht,
nhng ngi ~ tng quyn r rt
nhiu kh|n gi, quc gia v{ to{n th
gii c c|ch li dng nhn thc ca
nhiu ngi l{m cho h phn ng bng
c|ch m{ ngay bn th}n h cng khng
hiu hay kim so|t c. Chaplin tnh
c c c kh nng n{y khi anh ph|t
hin ra t|c ng ca anh i vi kh|n
gi bng c|ch th hin s yu t ca
anh, bng c|ch th hin rng anh ta l{
ngi ln nhng c suy ngh ca tr
con. u th k XX, th gii nhanh
171
. C ch ca anh ta
th qu| thuyt phc n
ni qu qu|i v{ yu ma
khng th n{o chi c~i
li c. C y qu| nh
nhn n ni anh ta c
th nhc c ln mt c|ch
d d{ng. Khi c i ngang
qua ca n phng anh
th anh ta n bn Chujo
. Anh ta gi tn c
trong s ngc nhin.
Cng ngc nhin, Chujo
nhn anh ta chm ch
trong bng ti. Mi nc
hoa trong chic |o
cho{ng ca anh ta ging
nh mt |m khi ni
cho c ta bit anh l{ ai.
[Chujo] i theo sau
nhng Genji li khng
n theo yu cu ca c
ta. ng nh ca li, anh
ta ni:n gp c ta v{o
bui s|ng . C lun ngh
v nhng g m{ Chujo v{
 Ngh thut quyn r

chng thay i nhanh chng. Ngi ta ngi kh|c ang suy

l{m vic nhiu thi gian hn nhng ngh. Genji phi cm
cng vic mang tnh m|y mc. Cuc thy thng tic cho c
sng dn dn tr nn t{n bo v{ nhn ta. Tuy nhin, nhng li
t}m hn nh s t{n ph| ca Th Chin ngt ng{o c ni ra
Th I m{ ti ~ ni n. ang trong v{ tt c c|c c|ch c th
gia s thay i ca cuc c|ch mng, chinh phc mt ngi
nhiu ngi mong mun tm li c ph n. Ngi ta c th
tui th ~ mt m{ h ngh nh mt ngh rng anh ta ~ tm
thin ng v{ng son. ra nhiu ha hn an
Mt ngi ln c suy ngh ca tr con i c
nh Chaplin c kh nng quyn r Marusaki Shikibu, C}u chuyn
v Genji, Edward
mnh m bi v anh ta to nn o
G.Seidensticker dch
tng rng cuc sng n gin v{ d
d{ng hn v{ rng mt lc n{o hay khi mt b phim c chiu
ln th bn s c li c cuc sng tht s. Trong mt th gii t{n
bo v{ khng lu}n ly th ngi ng}y th rt c sc hp dn. B
quyt chnh l{ cu ly n bng bu khng kh nghim trang nh
mt din vin tht th{ trong h{i kch. Tuy nhin, quan trng hn
na l{ to ra s thng cm. Sc mnh v{ quyn lc t khi c kh
nng quyn r m{ chng ch l{m cho chng ta s hay k. Con
ng cao qu dn n s quyn r l{ tn dng im yu v{ cn
c gip ca bn. Bn khng th l{m cho iu n{y r r{ng v{
dng nh yu cu s thng cm l{ cn thit m{ iu n{y ho{n
to{n i lp vi s quyn r. ng t th hin mnh nh mt nn
nh}n hay ngi thua cuc m{ h~y che giu n trong c|ch c x, s
bi ri ca bn. Th hin s yu t t nhin s l{m cho bn |ng
yu tc th v{ l{m gim i s cnh gi|c ca nhiu ngi v{ l{m cho

172
 Ngi t nhin

h cm thy mnh m hn bn. H~y t mnh v{o tnh hung l{m

cho bn tht s yu t m{ l{m cho ngi kh|c c c s thun
li. H l{ nhng ngi hay bt nt cn bn l{ con cu non ngc
nghch. Khng cn c bt k n lc n{o v pha bn, ngi ta cng
s thng cm i vi bn. Khi |nh mt nhiu ngi b che khut
bi bc m{n tnh cm th h s khng nhn ra c bn thu ht h
nh th n{o.
2. Emma, sinh nm 1842 Plymouth, nc Anh, l{ ngi xut
th}n trong mt gia nh trung lu |ng n. Cha ca c l{ nhc s v{
l{ gi|o s }m nhc mun th{nh cng trong th gii nhc kch.
Trong s c|c con ca ng, Emma l{ a con g|i ng yu thch nht:
c l{ a tr vui v, hot b|t, thch t|n tnh v{ c c m|i tc m{u
v{ gng mt r|m nng. Cha ca Emma rt yu c v{ ha hn
mt tng lai x|n ln trong nh{ h|t. Tuy nhin, khng may mn,
ng Crouch c nhc im: ng l{ mt ngi thch mo him, mt
ngi c bc v{ l{ mt k n chi tr|c t|ng. V{ v{o nm 1849 ng
~ t b gia nh ca mnh v{ i n M. Gia nh Crouch lc by
gi c nhiu tai bin thm khc. Ngi ta k vi Emma rng cha c
cht trong mt tai nn v{ c ~ c gi n mt tu vin. Ni au
mt cha ~ l{m tn thng Emma s}u sc. V{ khi nhiu nm tri
qua c b tht lc trc }y th hin ging nh cha c vn cn yu
thng c.
Mt ng{y n v{o nm 1856, khi Emma t nh{ th i v nh{ th c
mt ngi {n ng n mc tm tt mi c v{o nh{ dng b|nh. C
i theo anh ta v{o nh{, ni m{ anh ta bt u li dng c. Bui
s|ng hm sau, ngi {n ng n{y, mt thng gia kim cng, ha
cho c ta mt ngi nh{ ring, i x tt vi c v{ cho c nhiu tin.
C nhn tin nhng ri khi nh{ anh ta v{ quyt nh l{m nhng

173
 Ngh thut quyn r

g m{ c mun l{ chng bao gi gp li gia nh c, chng bao gi

ph thuc v{o mt ai c v{ i theo con ng m{ cha ca c ~
ha.
Vi s tin do mt thng gia kim cng tng, Emma mua qun |o
p v{ thu mt cn h r tin. Tm mt c|i tn tht p l{ Cora
Pearl. C bt u n Argyll Rooms Lu}n n, mt ta l}u {i
y cm by m hoc ni m{ c nhng c g|i l{m tin v{ qu ng
c xoa bp tay. Ngi ch ca Argyll, ng Bignell ch n c
g|i mi n n{y theo s sp t ca ng ta c ta p nhng tr
tr|o. la tui 45, ng gi{ hn nhiu so vi c nhng ng vn
quyt nh tr th{nh ngi yu v{ bo v cho c, cho c nhiu tin
v{ quan t}m chm sc c. Nm sau , ng dn c n Paris, ni
m{ t c cao ca s phn thnh ca ho{ng th hai. Cora
b Paris m hoc bi tt c quang cnh ca n nhng nhng g n
tng vi c nht l{ cuc biu din ca nhiu xe nga Bois de
Boooulogne. }y nhng ngi gi{u sang n i do m|t nh
n ho{ng, cng cha v{ khng km nhng c g|i l{m tin c xe
nga sang trng nht. }y l{ con ng dn n cuc sng m{ cha
ca Cora mong mun cho c. Cora nhanh chng ni vi Bignell
rng khi anh ta tr li Lu}n n, c mun li }y mt mnh.
i n tt c nhng ni xng |ng, Cora sm g}y ch cho nhiu
qu ng ngi Ph|p. H thy c i do trn nhng con ng
trong b trang phc m{u hng ti, cng thm m|i tc m{u
rc, gng mt xanh xao v{ c nhiu t{n nhang. H thy c i qua
Bois de Boulogne, |nh xe nga bn tr|i v{ phi. H nhn thy c
trong c|c qu|n caf c nhiu {n ng bn cnh v{ nhng li xc
phm hm hnh ca c l{m cho h ci. H cng nghe v th{nh
tch ca c, nim vui sng ca c khi khoe th}n th trc mt

174
 Ngi t nhin

mt v{ nhiu ngi. The elite ca x~ hi Paris bt u t|n tnh c,

c bit l{ nhng ngi ln tui hn, nhng ngi ~ tr nn cm
thy mt mi v nhng c g|i l{m tin lnh lng v{ tnh to|n,
nhng ngi th|n phc nt n tnh ca c. Khi tin bt u dn
v t s chinh phc ca c (the Duc de Mornay, ngi k tha ngai
v{ng H{ Lan; hoang t Napoleon, anh em h ca Ho{ng ), Cora
dng tin v{o nhng th xa hoa nht nhng xe nga nhiu m{u
sc c ko bi nhng ch nga m{u kem sa, chu tm | hoa
c nhng ch vit tt tn c bng v{ng. Nhiu qu ng tranh nhau
l{ ngi chim ot c c nht. Mt ngi tnh \i Nh Lan l~ng
ph tt c t{i sn ca mnh cho c ch duy nht trong 8 tun. Nhng
tin khng th mua c s trung th{nh ca Cora. C s t b mt
ngi {n ng v mt ngh nh nht.
C|ch c x t{n bo v{ s khinh b ca Cora Pearl trong giao tip ~
l{m cho tt c ngi Paris gh tm c. V{o nm 1864, Cora xut
hin nh mt v thn |i tnh trong the Offenbach operetta Orpheus
di }m ph. X~ hi dng nh khao kh|t xem nhng g c s l{m
g}y cm tnh v{ sm nhn ra rng: c xut hin trn s}n khu
c bit kha th}n, ngoi tr nhng kim cng khp ngi ch va
che ph c. B v c nhy ln trn s}n khu nn nhng vin kim
cng ri xung, mi vin kim cng |ng gi| mt t{i sn. C
khng h ci xung nht chng ln m{ cho chng ln trong |nh
n s}n khu. Trong kh|n gi c nhng qu ng ~ tng tng cho
c nhng vin kim cng n{y ca ngi c mt c|ch d di. Nhng
tr h nh th n{y ~ bin Cora th{nh b{nh m Paris v{ c tr
th{nh g|i l{m tin bc nht ca th{nh ph trong hn mt thp nin
n khi chin tranh ngi Ph gc Ph|p v{o nm 1870 kt thc
Ch Th Hai.

175
 Ngh thut quyn r

Nhiu ngi thng sai lm tin rng nhng g l{m cho mt

ngi tr nn thu ht v{ quyn r l{ thuc v v p bn ngo{i,
tnh thanh lch hay thm ch l{ hot ng tnh dc. Tuy nhin, Cora
th khng p, th}n hnh c ging con trai v{ phong c|ch ca c le
lot v{ khim nh~. Thm ch nh th nhng nhng ngi {n ng
bnh bao nht Ch}u ]u vn mun tr th{nh ngi yu ca c v{
thng ph| sn v vic . l{ do tinh thn v{ th|i ca Cora
~ thu ht h. c cha Emma nung chiu nn c ngh rng
nung chiu c ta l{ iu rt t nhin v{ tt c nam gii u s l{m
nh vy. Kt qu l{ nh mt a tr, c khng bao gi cm thy
rng c cn phi c gng l{m h{i lng ai . l{ th|i c lp
ca Cora ~ l{m cho nhiu nam gii mun chim hu c, mun
chinh phc c. C khng bao gi gi v l{ mt ai kh|c hn l{ mt
c g|i l{m tin v th s tr tr|o trong mt ngi ph n s b xem
nh l{ mt lch s nhng i vi c ta dng nh l{ t nhin v{
bun ci. V{ bi v l{ mt a tr h hng nn mi quan h vi
mt ngi {n ng i vi c ta l{ ph thuc v{o iu kin ca c.
Khi anh ta c gng thay i iu th c ta mt i s quan t}m
i vi anh ta. }y l{ b mt |ng kinh ngc ca c.
Nhng a tr h hng kht ting l{ khng cng bng: trong
khi nhng a tr h hng do vt cht th thng khng th chu
ng c cn nhng a tr h do tru chung th xem chnh h
tht s quyn r. iu n{y tr th{nh thun li r rt khi h ln
ln. Theo Freud (ngi ang ni t s tri nghim bi v ng ta l{
con cng ca m ng), nhng a tr h hng c nim tin n khi
chng ln ln. c tnh n{y th hin ra, thu ht ngi kh|c v pha
h v{ theo chu k l{m cho nhiu ngi nung tru h na. Bi v
th|i v{ s mnh m t nhin ca h chng bao gi c cha m

176
 Ngi t nhin

h dy d cho nn khi ln ln chng thch mo him, t|o bo v{

thng tr tr|o.
B{i hc n{y n gin: C th qu| tr n ni khng th c
cha m nung tru nhng s khng bao gi tr n ni khng th
l{m ngi kh|c nung tru bn. Tt c l{ do th|i ca bn. Ngi
ta thng b thu ht i vi nhng ngi mong i nhiu bn
ngo{i cuc sng, ni h c khuynh hng khng tn trng nhng
ngi n{o s st v{ d tha m~n. Mt s c lp mnh m c s
kch thch i vi chng ta: n li cun chng ta trong khi th hin
mt s th|ch thc i vi chng ta chng ta mun l{ ngi chinh
phc l{m cho mt ngi dng cm ph thuc v{o chng ta. Mt
na ca s quyn r khi dy nhng ham mun cnh chinh phc
nh th.
3. V{o th|ng 11 nm 1925, to{n th Paris nhn nhp v ng{y
khai trng ca Revue Negre. Nhc jazz hay bt c th g c ngun
gc t ngi M da en l{ mt mi nht v{ nhiu ngi nhy ma
v biu din Broadway ang thc hin Revue Negre l{ ngi M
gc Ch}u Phi. V{o m khai trng, nhiu ngh s v{ c|c o{n th
cao cp cng n hi trng. Cuc biu din kh| ngon mc nh
h mong mun nhng mi th khng th n{o ng trc i vi h
cho n tit mc cui cng c biu din bi mt ngi ph n
rt r c i ch}n d{i v{ gng mt xinh p nht: Josephine
Baker, mt c g|i |t xng 21 tui n t ng St. Louis. C ta
bc ln s}n khu m{ khng h mt |o lt, ch mc mt chic v|y
lng chim v{ hai mnh vi nhiu lng chim quanh c v{ mt c|
ch}n. Mc d c y biu din tit mc ca c c tn l{ Danse
Sauvage vi mt din vin ma kh|c cng mc qun |o lng chim
nhng tt c mi cp mt tp trung v{o c. To{n th}n th c tr

177
 Ngh thut quyn r

nn sinh ng bng c|ch thc m{ kh|n gi cha bao gi c xem

trc }y. i ch}n ca c chuyn ng nhanh nh l{ s uyn
chuyn ca mt con mo, mng c xoay trn n ni m{ c nh{
ph bnh ~ so s|nh ging nh con chim rui. Khi cuc biu din
tip tc, c dng nh t ch c v{ l{m th v thm tit mc
gii tr m ly cho kh|n gi. V{ sau c |nh mt nhn v{o gng
mt c: C ta trng bun ci l{m sao. C c mt nim vui l{m cho
iu nhy khu gi ca c tr nn ng}y th mt c|ch k quc v{
thm ch l{ hi khi h{i.
Ng{y hm sau, c ngi ni rng: mt ngi sao xut hin.
Josephine tr th{nh trung t}m Revue Negre v{ Paris ch l{ nm
di ch}n c. Ch trong mt nm, gng mt ca c xut hin khp
mi ni. C nhiu cuc biu din ca Josephine, bp b, qun |o.
Ph n Ph|p n mt ng mt trau chut tc ca h cho ging vi
Baker, dng sn phm c tn l{ Bakerfix. Thm ch h c gng l{m
cho da ca h tr nn sm m{u hn.
Mt s ni ting nh th th hin mt s thay i ho{n to{n
ch v mt v{i nm trc }y Josephine ch l{ mt c g|i tr ln ln
ng St. Louis, mt trong nhng khu nh{ chut ti t nht
M. C ~ phi l{m vic khi va ln 8 tui, lau nh{ cho mt ngi
ph n da trng m{ thng hay |nh p c. i khi Josephin phi
ng trong tng hm. V{ c chng bao gi c m v{o ma ng.
(C ~ t mnh va hc ma trong trang phc ti t{n ca mnh va
cho c th c m ln). V{o nm 1919, Josephine b i v{ tr
th{nh mt ngi biu din tp k b|n thi gian li New York
trong 2 nm m{ khng c tin bc hay bt c ngi quen n{o. C
~ th{nh cng trong vic biu din nh mt c h, mt nh}n vt
trong h{i kch c i mt trn v{ gng mt cau c nhng c vn

178
 Ngi t nhin

khng ni ting. V{ sau c c mi n Paris. Mt s ngi

biu din da en kh|c tr nn suy t{n s iu ti t nht s xy ra
vi h Ph|p nhiu hn l{ M nhng Josephine li nm bt c
hi n{y.
Mc d th{nh cng Revue Negra nhng Josephine vn
khng t la di mnh. Ngi Paris kht ting l{ hay thay i. C
quyt nh chuyn sang mi quan h xung quanh c. Trc ht,
Josephine t chi c sp h{ng cng bt k c}u lc b n{o, v{
tr nn kht ting do vi phm hp ng th hin r rng c sn
sng ri khi bt c lc n{o. T khi cn nh, c ~ s b ph thuc
v{o bt c ngi n{o. V{ b}y gi khng ai c th cho l{ chuyn
ng nhin i vi c. iu n{y ~ l{m cho nhiu ng bu h|t
theo ui c v{ cng chng |nh gi| c cao hn. K n, c nhn
thy rng vn ha ca ngi da en ~ tr nn thnh h{nh nhng
nhng g ngi M yu thch li l{ mt loi tranh bim ha. Nu
iu tin h{nh mt c|ch th{nh cng th tt nhng c nhn ra
rng c khng th n{o th hin tranh bim ha mt c|ch nghim
tc c. Thay v{o , c bo tn n tr th{nh ngi ph n Ph|p
cui cng ca thi i, tranh bim ha khng phi ca ngi da
en m{ l{ ca ngi da trng. Mi th ng mt vai tr ring n
din vin h{i kch, mt v n nguyn thy, mt ngi Paris c
quan im cc oan. V{ Josephin thc hin mi iu bng mt th|i
nh nh{ng v{ khng khoe khoang n ni c tip tc quyn r
nhng ngi Ph|p ch|n trng trong nhiu nm. Tang l ca c
v{o nm 1975 c ph|t trn truyn hnh c nc, mt s kin
vn ha trng i. C c chn ct bng nghi thc thng thng
d{nh cho nhng ngi dn u nh{ nc.

179
 Ngh thut quyn r

T trc, Josephin khng th chu ng cm gi|c b c th

gii kim so|t. Tuy nhin, c ta c th l{m c g trong nhng
trng hp thiu trin vng nh th? Nhiu c g|i tr t tt c hy
vng v{o ngi chng nhng cha ca Josephine mt ngay sau khi
c va ra i v{ c xem hn nh}n nh l{ mt iu g l{m cho c
au kh thm thi. Bin ph|p ca c l{ c|ch m{ tr em thng
lm: i mt trong mt mi trng v vng, c t khp mnh
trong mt th gii ring, qun i nhng iu xu xa quanh c. Th
gii n{y y nhng iu nhy ma, l{m tr h v{ m mng v
nhng iu tt p. H~y cho nhng ngi kh|c khc than v{
rn r. Josephine s mm ci v{ t tin. Hu ht mi ngi gp
Josephine t trc n gi u nhn xt c y quyn r. T chi
s thng lng hoc l{m nhng g m{ c mong i v{ mi th c
l{m dng nh x|c thc v{ t nhin.
Mt a tr thch chi v{ to ra mt th gii ring. Khi tr
con say m to ra nim tin th chng c s quyn r. H truyn v{o
tr tng tng ca h vi s nghim trng v{ cm xc. Nhiu
ngi ln bm sinh ng ngn l{m tng t nh vy, c bit nu
h l{ nhng ngh s: h to ra th gii say m ring ca h v{ sng
trong y nh l{ mt th gii tht s. S tng tng th lun th
v hn thc t v{ bi v nhiu ngi khng c kh nng to ra mt
th gii nh th nn h thch gn nhng ngi c th l{m c
iu . H~y nh l{: Vai tr m{ bn c ban cho trong cuc sng
n{y th khng phi l{ vai tr m{ bn phi chp nhn. Bn lun c
th tn ti trong vai tr do chnh bn to ra, mt vai tr m{ trc
l{ s tng tng ca bn. H~y hc tng tng, ng bao gi
ni v n mt c|ch qu| nghim tc. B quyt l{ h~y truyn v{o vai
tr ca bn bng s tin tng v{ cm xc ca mt a tr v{ h~y
th hin n mt c|ch t nhin. Bn c{ng say m th gii ring y

180
 Ngi t nhin

nim vui ca bn bao nhiu th bn c{ng tr nn quyn r by

nhiu. ng c na chng: Nu bn l{m cho s tng tng ca
bn c{ng sm tr nn p th bn s c{ng thu ht s ch nh mt
thanh nam chm.
4. l{ Th Vn Hi Hoa Anh {o Heian v{o na sau th
k th X Nht Bn. Trong cung in ca ho{ng , nhiu triu
thn ung ru v{ nhng ngi kh|c cng nhanh chng bun ng
nhng c mt cng nng tr tn Oborozukiyo, con d}u ca ho{ng
vn cn thc dy v{ c mt b{i th: C|i g c th so s|nh
c vi |nh trng m vo ma xu}n?. Ging ca c ta tri chy
v{ r r{ng. C n ca ca ngi nh{ v{ nhn v{o |nh trng. V{ ri
t nhin c ngi thy c|i g ngt ng{o v{ mt tay nm cht tay
|o ca c. C s h~i ht ln: ng l{ ai?Ging ni ca mt ngi
{n ng ct ln: Khng c g phi s c. V{ anh ta tip tc c ln
b{i th ca mnh: V{o mt m khuya chng ta cng ngm |nh
trng m. Khng c g l{ m h gia mi quan h ca chng ta.
Khng ni li n{o na, ngi {n ng ko c ta v pha anh, nhc
c ln v{ a c n ta nh{ bn ngo{i phng c v{ ng nh ca
li. C ta ht hong v{ c ht sc ku cu. Trong bng ti, c nghe
anh ta ni hi ln hn: Ln ting khng tt cho em }u. Anh lun
c quyn l{m g anh mun m{. Xin em ng la na.
Lc n{y cng nng nhn ra ging ni. l{ Genji, con trai
ca th thip ca ho{ng sau n{y v{ chic |o cho{ng ca anh ta
c mi nc hoa kh|c bit. iu n{y ~ l{m chn tnh c ta bi v
c bit ngi {n ng n{y nhng mt kh|c th c cng bit c
tai ting ca anh ta. Genji l{ ngi quyn r khng th n{o sa
c ca triu nh, l{ ngi {n ng ch dng li ng cng.
Anh ta ang say ru v{ tri sp ti, v{ lnh g|c sp i canh. C

181
 Ngh thut quyn r

khng mun b ngi kh|c ph|t hin cng vi anh ta. V{ ri c bt

u v ng nt gng mt anh ta p, nhn c v ch}n th{nh
v{ khng c du hiu ca ngi |c t}m. V{ ri anh ta tip tc c
nhiu b{i th bng c|i ging trm m v{ nhng t ng |m ch
gn xa. Nhng hnh nh anh ta gi ln y trong t}m tr c v{ l{m
sao l~ng c t c|nh tay anh v{ c khng th n{o kh|ng c li c.
Khi mt tri mc, Genji bt u i. Anh ta ni mt v{i t ngt
ng{o, h trao i qut cho nhau v{ anh ta nhanh chng ri khi.
Sau c|c cung n n ngang qua phng ca ho{ng lc by gi
v{ khi h thy Genji hi h chy, mi nc hoa ca anh ta vn cn
ng li sau khi anh ta i v{ h bit rng anh ta ang thc hin
nhng tr bp bm thng ng{y ca anh nhng h khng bao gi
ngh anh ta d|m gn gi con gi| ca v ho{ng .
V{o nhng ng{y sau , Oborozukiyo ch ngh v Genji. C
bit rng anh ta c nhiu tnh nh}n kh|c nhng khi c c gng
qun i hnh bng ca Genji trong t}m tr c th c li nhn c
mt l| th t anh ta v{ c ~ hi }m li. Tht ra h ~ bt u lin
lc vi nhau, n thm trong nhiu lc na m. C li c gp
anh. Mc d kh b ph|t hin nhng ch g|i ca c Kokiden, v ca
ho{ng , ght Genji nn c ~ sp t cho cuc hn h xa hn
trong phng ca c. V{o mt m, c mt triu thn k ~ nhn
thy h vi nhau. V{ Kokiden nghe iu v{ c thng thng
rt gin d. C ra lnh rng Genji s b {y ra khi ho{ng cung v{
khng c s la chn n{o kh|c nn cng chp thun.
Genji ra i v{ mi th ~ c quyt nh. V{ ri khi ho{ng
bng h{, con trai ca ng ni ngi. C mt s trng vng xut
hin trong triu nh: h{ng t| c g|i ~ b Genji quyn r, khng
th n{o chu ng c s thiu vng anh ta nn ~ gi nhiu th

182
 Ngi t nhin

tp np n anh ta. Thm ch ngi ph n cha bao gi gp anh

cng khc thng cho c|c vt anh ta li |o cho{ng chng
hn m{ trong mi hng vn cn vng vn. V{ ho{ng tr
tui cng thy nh s c mt h{i hc ca anh ta. V{ cng cha
cng nh b{i nhc anh chi {n koto. Oborozukiyo mn mi trng
ch anh n lc na m. Cui cng, thm ch Kokiden cng ph| l
nhn ra rng c ta khng th n{o kh|ng c li anh. V th Genji
c triu n triu nh. Khng nhng c tha ti m{ anh cn
c s hoan nghnh ca mt nh}n vt quan trng: v ho{ng
tr tui ~ xc ng ch{o n mt tn v li.
C}u chuyn v cuc i ca Genji c ni n trong tiu
thuyt v{o th k XI c tn l{ Chuyn K V Genji do Murasaki
Shikibu vit, mt ngi ph n trong triu nh Heian. Nh}n vt
chnh hu nh c da trn mt ngi {n ng thc t l{
Fujiwara ch khng phi Korechika. Tht vt, mt quyn s|ch
kh|c cng thi k n{y S|ch Gi u ca Sei Shonagon ni ln mi
quan h gia mt n t|c gi vi Korechika v{ th hin s quyn r
l thng ca anh ta cng nh kh nng thi min ca anh ta i
vi ph n. Genji l{ mt ngi c nng khiu t nhin, mt ngi
tnh khng cnh gi|c, mt ngi {n ng b ph n |m nh sut
i nhng s |nh gi| cao v{ lng yu mn ca anh ta i vi h
l{m cho anh ta khng th kh|ng c li c. Nh anh ta ni vi
Oborozukiyo trong tiu thuyt: Ti c quyn thc hin iu ti
mong mun. Nim tin n{y l{ mt na s quyn r ca anh ta. S
kh|ng c khng l{m cho anh ta cnh gi|c. Anh ta vn i x t nh
v{ c mt v{i c}u th. Khi anh ri khi, mi hng ca chic |o
cho{ng ca anh vn cn ng li pha sau. Nn nh}n ca anh ta t
hi rng ti sao c ta li qu| s h~i v{ nhng g c ang nh bng
c|ch t chi anh ta v{ c ta c c|ch Genji bit rng ln sau mi

183
 Ngh thut quyn r

th s kh|c. Genji khng l{m iu g mt c|ch nghim tc v{ ring

t v{ tui 40, tui m{ hu ht {n ng th k XI trng c v gi{
v{ kit sc th Genji vn ging nh mt thanh nin. Sc quyn r
ca anh ta khong bao gi ht.
Con ngi rt d b nh hng. Cm xc ca h d d{ng
truyn sang nhng ngi xung quanh. S quyn r ty thuc v{o
tnh tng ng, v{o vic hnh th{nh nhn thc, cm xc do ngi
kh|c to ra. Nhng s vng v lng tng th cng d nh hng v{
chng cng c sc quyn r. Nu mt lc n{o , bn do d hoc
ngp ngng th ngi kh|c s cm nhn c rng bn ang t
suy ngh v chnh mnh thay v b cho|ng ngp bi sc quyn r
ca anh ta hoc c ta. Sc quyn r lc n{y s b tan bin. Mc d
l{ ngi tnh khng c cnh gi|c nhng bn s to ra t|c ng
ngc li: nn nh}n ca bn s ngp ngng v{ lo lng nhng khi
i mt vi mt ai qu| t tin v{ t nhin th anh ta hoc c ta
s b li cun v{o cm xc. Ging nh khi nhy vi mt ngi, bn
s m u mt c|ch d d{ng trn s{n nhy nhng l{ mt k nng
m{ bn cn hc. l{ vic loi b tt c ni s h~i v{ lng tng ~
hnh th{nh trong bn qua nhiu nm v{ vn tr nn duyn dng
hn bng s tip cn ca bn, t cnh gi|c hn khi ngi kh|c c
v kh|ng c li. Thng thng s kh|ng c ca ngi kh|c l{ mt
c|ch kim tra bn v{ nu bn th hin bt k s vng v, lng tng
n{o th bn khng nhng tht bi trong ln kim tra m{ cn gp
kh khn trong vic g}y cho h nhng nghi ng ca bn.
BIU TNG
Con cu non. Rt d thng v{ c cm tnh. Hai ng{y qua
con cu non c th n a mt c|ch duyn d|ng. Trong mt tun
n ang chi a : H~y theo sau ngi dn u. im yu ca n

184
 Ngi t nhin

cng chnh l{ mt phn duyn d|ng ca n. Con cu non ho{n to{n

ng}y th, qu| ng}y th n ni chng ta mun chim hu n, v{
thm ch nut ly n.

IM YU
Mt tnh c|ch tr con c th l{ quyn r nhng cng c th l{ g}y
chc tc cho ai . Nhng ngi ng}y th khng c s tng tri v
th gii v{ s ngt ng{o ca h c th ni l{ s ngt ng{o gi to.
Trong tiu thuyt ca Milan Kundera S|ch v Ting Ci v{ S
Qun L~ng, nh}n vt m thy rng anh ta b nht trn hn o
cng vi mt nhm tr em. Ngay sau th nhng tnh c|ch tuyt
du ca h ~ quy ry anh ta. Sau mt v{i ngay tri qua vi
chng, anh khng th n{o hiu ni chng c. Gic m bin
th{nh mt |c mng v{ anh ta mun tr v trong s nhng ngi
ln c nhng iu thc t l{m v{ ni n. Bi v tt c nhng
tnh c|ch tr con c th nhanh chng tr nn chc tc ai nn
nhng ngi ng}y th bm sinh quyn r nht l{ nhng ngi
nh Josephine Baker. S kt hp gia s tri nghim ca ngi
ln v{ s tng tri qua tnh c|ch ca tr con. l{ s kt hp ca
nhng c tnh to nn s quyn r nht.
X~ hi khng th n{o chu ng c qu| nhiu ngi ng}y th t
nhin. Gi s c rt nhiu ngi nh Cora Pearls v{ Charlie
Chaplins th s quyn r ca h cng mt i. Trong trng hp
n{o , thng thng ch l{ nhng ngi din vin hoc nhng
ngi c qu| nhiu thi gian th gi~n hoc nhng ngi c kh
nng l{m mi th h mun. C|c tt nht dng loi nh}n vt c
kh nng quyn r t nhin l{ trong nhng trng hp c bit
khi s nhn thc v s ng}y th hay tinh quoi s gip l{m gim i

185
 Ngh thut quyn r

s cnh gi|c ca i tng. Mt ngi {n ng m|nh khe ng

vai c}m lng l{m cho ngi kh|c tin tng v{ tn trng anh ta.
S ng}y th gi to n{y c v s |p dng trong i sng hng ngy,
ni m{ khng g c th nguy him hn l{ trng c v thng minh
hn ngi bn cnh. iu b ca ngi quyn r t nhin l{ c|ch
tt nht nhm che giu i s kho lo ca h. Nhng nu bn ng}y
th mt c|ch khng th n{o kim so|t c v{ thm ch khng th
n{o b qua c th bn s gp s khinh b v{ bn s tm thy
khng phi l{ s thng cm m{ l{ s thng hi v{ cm phn.
Tng t, nhng c im ca mt ngi quyn r t nhin tt
nht l{ ngi vn cn tr c v t nhin. Nhng ngi ln
tui th rt kh thc hin iu n{y. Cora Pearl dng nh khng
qu| quyn r nu c ta mc chic v|y ren m{u hng khi c y 50
tui. Ng{y cng tc ca Beckingham, ngi m{ ~ quyn r tt c
mi ngi trong triu nh Anh v{o nhng nm 1920 (bao gm c
v vua ng tnh luyn |i King James I) th cc k ging tr con v
quan im v{ c|ch c x. Nhng iu n{y tr nn gh tm v{ kh
chu hn khi anh ta ln hn. Khi bn ln, nhng c tnh bm sinh
ca bn s th hin th|i ci m ca mt a tr hn, t ng}y th
hn v{ s khng cn thuyt phc c ai na.

186
 NGI N B M DNG

Kh nng bit c|ch tr ho~n s tha m~n l{ tn cng ca ngh

thut quyn r trong khi ch i, nn nh}n s b bt l{m n l.
Nhng Ngi {n B{ m D|ng l{ nhng ch nh}n c khi nht
trong tr chi n{y, lun bit ha }m ti-lui gia hy vng v{ tht
vng. H th mi l{ nhng li ha hy vng c tha m~n dc
vng, hnh phc, danh ting, quyn lc tt c u mong manh kh
nm gi, nhng ri li l{m mc tiu ca h c{ng thm quyt t}m
theo ui chng. Nhng Ngi {n B{ m D|ng bn th}n h ho{n
to{n y : h khng cn n bn, h dng nh ch ni th, v{
vic h lun chm cht sc p th tht li cun n qu|i n. Bn
c mun chinh phc h nhng tht ra chnh h mi l{ ngi nm
gi qu}n b{i. Chin thut ca Ngi {n B{ m D|ng l{ khng
bao gi cho bn c tha m~n ho{n to{n. H~y bt chc c|ch thay
i nng-lnh ca Ngi {n B{ m D|ng v{ bn s gi c nn
nh}n b quyn r di gt gi{y mnh.

TNH KH THT THNG

Ma thu nm 1795, th{nh ph Paris b gn lin vi mt s
ph phim l lng. Cuc C|ch Mng Ph|p chm dt bc sang
mt giai on Ng tr ca s Kinh ho{ng. ]m thanh ting m|y
chm ~ ht. Paris th ph{o nh nhm v{ bt u nhng ba tic
in cung cng nhng l hi bt tn.
Ch{ng thanh nin Napoleon Bonarparte, 26 tui, chng my
hng th vi nhng cuc chi bi . Napoleon ~ khng nh
c tn tui ca mnh l{ mt v tng s|ng chi v{ t|o bo. ng
~ gip dp tt nhng cuc ni lon c|c tnh th{nh. Th nhng,

187
 Ngh thut quyn r

tham vng ca ng khng ch dng li m{ ng cn ch|y bng

c mun chim lnh c|c l~nh th mi. V{o th|ng 10/1975, ng
cm thy lng tng khi Josephine de Beauharnais, mt ga ph 36
tui, gh thm phng l{m vic ca ng. Josephine c phong cch
rt T}y, rt gi cm v{ l~ lt (b{ vn v{o th ngoi lai, n t mt
hn o thuc nc Martinique). Mt kh|c, Josephine c ting l{
mt ngi {n b{ sng bung tung v{ Napoleon tin chc l{ b{ ~
c chng. ~ vy lc Josephine mi ng n d mt trong nhng
bui tic d hi h{ng tun th ng gt u lin.
Ti bui tic, Napoleon cm thy ho{n to{n mt l tr vn c
ca mnh. Tt c c|c nh{ vn ln v{ nhng danh h{i ni ting u
t tu ng , ng thi c v{i qu tc cn sng st bn th}n
Josephine cng l{ mt nn nh}n tho|t khi chm u trong gang
tc. |m ph n tht ni bt, c ngi cn p hn c ch nh}n
na. Th nhng c|nh {n ng li t quanh Josephine, b ht hn
bi v duyn d|ng v{ phong c|ch vng ca b{. i khi
Josephine b mc c|nh {n ng n bn Napoleon, chnh vic
g}y ch ~ n}ng ln c|i ti ca Napoleon.
Napoleon bt u n thm Josephine nhiu hn. C khi b{ pht
l ng ng phi ra v trong gin hn. Vy m{ qua ng{y hm sau,
mt l| th nng n{n do Josephine vit cho ng li khin ng chy
ti gp b{. Sau ng ~ d{nh ht thi gian cnh Josephine.
Chnh nt mt i ln su mun, nhng dng nc mt hay nhng
cn gin ca Josephine c{ng l{m cho ng thm quyn luyn, khng
mun xa ri. Thng 3/1976, Napoleon kt hn vi Josephine.

Napoleon bt u n thm Tht ra c nhng ngi

Josephine nhiu hn. C khi b{ pht l yu thch s kh|ng c
ng ng phi ra v trong gin hn. nhiu hn l{ s phc

188
 Ngi {n b{ m d|ng

Vy m{ qua ng{y hm sau, mt l| th tng; v{ nhng kiu

nng n{n do Josephine vit cho ng li ngi n{y v tnh li yu
khin ng chy ti gp b{. Sau ng thch mt bu tri
~ d{nh ht thi gian cnh Josephine. kiu, lc th rc r, lc
Chnh nt mt i ln su mun, nhng th en xt ri b nhng
dng nc mt hay nhng cn gin ca tia chp khuy ng, n
Josephine cng lm cho ng thm mt m{u xanh quang
quyn luyn, khng mun xa ri. Th|ng ~ng trong tnh yu.
3/1976, Napoleon kt hn vi Chng ta h~y nh l{
Josephine. Josephine ang ng ph
Hai ng{y sau l ci, Napoleon ra vi mt ngi i chinh
i dn u mt chin dch ca min phc v{ tnh yu ca c
Bc nc chng li \o. T ni xa ng ta nh cuc chin. B{
vit th v cho v : Em lun trong khng u h{ng m{
suy ngh ca ta. Tr tng tng ca ta bn th}n b chinh phc.
mt nho{i khi phi o|n xem gi n{y nu b{ tr nn mm yu
em ang l{m g. C|c lnh di trng hn, |ng yu hn, }n
ng u nhn thy s ph}n t}m n{y: cn hn nhiu th c l
Ng{i ri khi cuc hp sm hn, d{nh Bonarparte khng yu
nhiu th gi vit th hn, hay ngi b{ n th }u.
nhn chm chm v{o tm hnh thu nh IMBERT DE SAINT, Trch
trong cun : Ho{ng hu
ca Josephine m{ ng eo trc c.
Josephine: Ngi yu du ca
Napoleon trong tnh trng n{y l{ do Napoleon. Philip W.Sergent.
khong c|ch khng th chu ng ni
gia ng v{ v, do mt cht lnh lng
m{ lc ng ~ kh|m ph| ra c Coquette bit c|ch l{m
Josephine: b{ t vit th hn, nhng l| vui sng ch khng
th khng cn mi mn nh xa v{ phi c|ch yu. V vy m{
{n ng yu h nh iu

189
 Ngh thut quyn r

cng khng thm n vi ng. .

Napoleon nhanh chng kt thc cuc PIERRE MARIVAUX
chin c th tr v bn b{.
Giao chin vi qu}n th vi mt Mt s vng mt, li t
nhit huyt khng nh xa, ng bt chi i n ti; mt s
u c sai st. ng vit: Ta sng v em, kh chu khng thc
Josephine {! Ta chin u n gn u c phc dch hn
em, ta t git bn th}n chm c tt c c|c loi m phm
ti em. Nhng l| th ca ng ng{y v{ qun |o p nht trn
c{ng mi mn v{ d}m t{ hn. Mt th gii.
trong nhng ngi bn ca Josephine
~ trng thy th ca hai ngi: ch
Cng c hng m, di
vit kh m{ gii m~ c, li chnh t
vi nhng ngi l /
khng vng, vn phong k d v{ b ri
mt mi nguy him
bi V tr n{o d{nh cho mt ngi
tht ra khng ging tnh
ph n - ang th chim lnh ng
yu hay hn nhn,
sau s h}n hoan chin thng ca to{n
nhng cng khng c
qu}n i.
|nh gi| thp n. ti l{
Thi gian tri qua, Napolen n{i n khng c ch bai /
Josephine n nhng b{ vin ra v Vic t v o c trc
v{n l do. Tuy vy, cui cng b{ cng |m ngi xu xa ti
ng n, ri Paris n Brescia, ni li/ iu s thm tht
ng ang ng qu}n. Tuy nhin dc v{o nt duyn ch chng
ng i do gp phi qu}n th nn b{ i n bn../ Nhng
~ i hng n Milan. Napoleon i vch trn bn g|i im
khi Brescia, ang chin trng. Lc t lt/ Couleur de Rose,
quay tr v b{ vn khng , ng ~ khng trng cng khng
tr|ch mc k th Wumser v{ th tr rc. N l{ s l~nh

190
 Ngi {n b{ m d|ng

th. Mt v{i th|ng ti, c v ng ang m ca bn, khng ai

eo ui hai mc tiu vi chung ch: c th ni ting khng /
Wumser v{ Josephine. V ca ng v{ ai s ni ting C/
khng bao gi ch b{ phi : Ta n Trn b chn gi, n lc
Milan, chy vi ti nh{ em, gt b ht gi bt u thi / Ri
mi th qua mt bn c m em thy tr|i tim bn sp
trong vng tay. Em li khng ! v b ma mai / iu n{y
Napoleon gin d v{ ghen tung. l{ ng trong mt th
Nhng ng cng ui kp Josephine, gii bun kh do tnh
cng i chung vi b{ trong c xe en kt cm / v{ h{ng nm gi
trong lc tng lnh ni khng: cuc v{i tn Werter xung c
hp b b d, mnh lnh v{ chin lc quan t{i / nhng d vy
c sao l{m vy. Sau n{y ng vit cho b{: ch l{ s t|n tnh ng}y
Khng c ngi {n b{ n{o li chim ng.
lnh ho{n to{n tr|i tim ca mt ngi
kh|c nh vy. Thi gian hai ngi bn Khi thi im n th n
nhau qu| ngn ngi. Trong sut chin thn h sinh mt a
dch ko d{i trn mt nm, Napoleon b, t tn l{ Narcisus
ch d{nh 15 m bn c d}u mi. a b ca thn
Sau n{y Napoleon nghe n rng Cephisus n tui 16 v{
Josephine c ngi tnh lc ng ang c th c coi l{ {n
. Tnh cm d{nh cho b{ ngui nht v{ ng. Nhiu qu b{ v{ c|c
ng ~ c rt nhiu tnh nh}n. Vy m{ c b tr yu say m
Josephine chng thm lo lng v mi e ch{ng, Nhng c th tr
da - mi e da s mt sc ht trung mm mi ca
trong mt ng; ch v{i git nc mt, ch{ng li cha chp mt
mt cht din xut nh, bn th}n t ra nim t h{o qu| c chp
lnh lng th ng li l{ n l cho b{. n ni khng c chng

191
 Ngh thut quyn r

Nm 1804, ng tn phong b{ l{m trai hay c gi no dm

Ho{ng Hu, v{ ch cn b{ h sinh mt chm n ch{ng. Mt
ho{ng t l{ l{m ho{ng hu n sut ng{y kia trong lc ang
i. lc Napoleon nm hp hi trn d con nai ng ng|c i
ging, t cui cng ng tht ra l vo by th mt n thn
Josephine. ni nhiu nhn thy,
Trong sut cuc C|ch Mng Ph|p, n{ng ta khng th im
Josephine sut phi mt u trn m|y lng c trong kh c
chm. Chnh kinh nghim xng m|u ngi kh|c ang ni,
~ khin b{ c hai mc ch trong nhng n{ng cng khng
u: sng mt cuc i thoi m|i v{ t mnh ct ting trc.
tm mt ngi {n ng c th cung Tn nng l Echo (n
phng tt nht. Ngay t u b{ ~ thn ting Vang) v{
mt n Napoleon: mt ngi tr tui n{ng hu nh lun ct
vi tng lai s|ng lng. Khut sau v ting |p li Cho nn
ngo{i bnh tnh ca ng, Josephine ~ khi n{ng gp dc
nhn thy ng sng thin v tnh cm Narcissus i lang thang
v{ nhit huyt nng n, nhng iu n{y mt mnh trn dng
khng da nt c b{ m{ ch l ra s l{ng, Echo ~ em lng
yu ui v{ bt an ca ng m thi. yu thng v{ n{ng b
Napoleon d th{nh n l. Lc u mt i theo sau bc
Josephine iu chnh theo t}m trng ch}n ch{ng. C{ng i theo
ca ng, m hoc ng bng nt n tnh gn ch{ng hn th Echo
ca b{, bng |nh nhn v{ phong th|i cng hng say hn,
to s m |p cho ng. Napoleon mun khng bit ~ bao ln
chim ly Josephine. V{ mt khi ~ Echo mun t}ng bc
khi ln c c mun , quyn chng, n gn ch{ng
nng ca b{ nm vic tr ho~n li s vi s vui thch. Ch{ng
trai, tnh c i khi |m

192
 Ngi {n b{ m d|ng
tha m~n , rt lui khi ng, khin ng
tc gin. Tht ra vic h{nh h mo vn
chut n{y to cho Napoleon mt kho|i
cm. ng kh|t khao c chinh phc
tinh thn t do ca b{ nh th b{ l{
mt k th trn chin trng.
Con ngi vn d rt kin tr. Mt
cuc chinh phc qu| d th khng gi|
tr bng mt cuc chinh phc kh khn.
Chng ta ch tht s hng th bi c|i b
t chi, bi c|i khng s hu y . nhng g ch{ng nghe
Sc mnh quyn r ln nht ca bn
chnh l{ kh nng khi bn quay i
nhng ngi kh|c phi ui theo, tr
ho~n s tha m~n ca h. Hu ht con
ngi ta u tnh to|n sai lm v{ u
h{ng qu| sm, h lo ngi ngi kia s
mt i hng khi, hay rng cho h c|i
h mun tc l{ ban cho h quyn lc.
S thc th ngc li: khi bn l{m tha
m~n cho mt ai th bn ~ qua c
giai on u v{ bn t khai m cho
mnh mt kh nng l{ anh ta hay c ta
s mt i s thch th. H~y nh l{: lng
t tn rt quan trng trong tnh yu.
H~y l{m cho c|c mc tiu ca bn lo s
rng bn c th rt lui, rng bn c th
khng my thch th v{ bn khi ln s
193
bn trung th{nh m{ ln
ting ct ging: C ai
}y khng? Echo |p:
C ! Narcisuss vn
ng ngc nhin, mt
nhn t pha ch{ng
nhn ng sau, v{ khi
khng c ai xut hin li
ht ln: Ti sao li
tr|nh mt ta?. Nhng
c ch l{ ting vng
li nhng g ch{ng va
ni. Ch{ng vn ngoan c
hi, b |nh la bi iu
cho l{ ging ni ca mt
ngi kh|c: Ra }y i,
chng ta h~y gp nhau
Echo |p li: Chng ta
h~y gp nhau N{ng li
khng bao gi sn lng
|p li bt k }m thanh
n{o. ni nhng li
p hn, n{ng t trong
rng i ra v{ cho{ng hai
tay ra m ly c ngi
n{ng yu: Nhng ch{ng
li trn chy, va chy
va la ht: khng c
 Ngh thut quyn r

bt an sn c ca h, ni s h~i ca h m nhau! Ta s cht

l{ khi bn bit h r th bn s nh{m trc lc n{ng chm v{o
ch|n. Sau , khi ~ l{m h khng my ta. B khinh thng,
chc chn v bn v{ v bn th}n h, t n{ng n mnh trong
ch|y hy vng ca h, khin h li cm rng s}u, che giu
gi|c kh|t khao na. Ch|y bng v{ lnh khun mt xu h trong
lng hai tnh cch lm hi lng qua nhng t|n l| v{ k t
li, l{m gia tng hng th v{ gi li s bui gp , n{ng sng
khi u v pha bn. Ch bao gi mt mnh trong nhng
cho mc tiu bn chn tc gin; n hang ng. tuy nhin
chc chn l{ mt du hiu ca vic tr tnh yu ca n{ng vn
th{nh n l. m~i ghi cht trong tim
Con g|i mun duy tr l}u d{i v{ c{ng gia tng v ni
quyn lc th phi khin ngi mnh yu au b khc t
ph|t m. Narcissus ~ a gin
vi s yu thng ca
OVID
n{ng, i x vi n{ng
ging y nh c|ch ch{ng
NGI N B M DNG NHNG ~ l{m vi nhng linh
LNH NHT hn ca Nc, v{ rng
Nm 1952, nh{ vn Truman rm v{ c nhng ch{ng
Capote, gn }y th{nh cng trong gii trai hm m ch{ng. Mt
vn hc v{ x~ hi, hu nh ng{y n{o trong nhng m{ ch{ng
cng nhn c rt nhiu l| th ca ~ coi khinh, h gi tay
ngi h}m m t tay mt ngi {n ln cu nguyn: Cu cho
ng tr tn l{ Andy Warhol. Anh ta l{ ch{ng bit yu ngi
mt ngi in hnh cho nhng ngi kh|c nh chng ti ~
thit k giy dp, nhng tp ch thi yu ch{ng! Ch{ng cng
trang v{ ~ l{m ra nhng bn ph|c tho khng th c dc ngi

194
 Ngi {n b{ m d|ng

xinh xn v{ c phong c|ch. ng ~ gi ch{ng yu! Narcissus

mt v{i bn cho Capote vi hy vng l{ nghe thy v{ ban tng
v t|c gi n{y s gp chng v{o mt li cu nguyn chnh
trong nhng cun s|ch ca ng. Capote |ng Narcissus mt
khng h |p li. Mt ng{y kia, Capote mi v i sn trong ng{y
i v nh{ v{ thy Warhol ang ni nng nc, nm xung
chuyn vi m mnh (ng sng chung di }y (bn cnh mt
vi m). V{ hng ng{y Warhol u gi b nc sch! V ch{ng
in thoi ti. Cui cng Capote kt v nt p ni }y cun
thc mi chuyn: Anh ta c v nh ht v{ dng sui cng
mt trong nhng con ngi tuyt vng m hoc ch{ng. Trong
m{ bn bit khng c th g tnh c xy khi ang kim c|ch l{m
n. Ch l{ mt s tuyt vng, mt k du cn kh|t, th mt cn
thua cuc bm sinh. kh|c na li n v{ khi
Mi nm sau, Andy Warhol, mt ch{ng ung nc th
ha s c nhiu ho{i bo, ~ c mt s ch{ng li b chnh hnh
trin l~m ti phng tranh Stable nh phn chiu ca mnh
Manhatan. Trn bn bc tng l{ mt hp hn, Ch{ng yu
d~y nhng nhng bc tranh in la trong hy vng mng
c v theo hnh sp ng hp ca manh, b nhm ln vi
hng Campell v chai Coca-Cola. Ti gia c|i bng v{ c th
bui khai trng v{ ba tic sau , tht th. Bn th}n b
Warhol ng qua mt bn, ni t, nhn cun ht, ch{ng vn nm
chm ch mt c|ch thng thng. iu bt ng, nhn m
tr|i ngc gia Warhol v{ nhng ha s m ging nh mt bc
{n anh, nhng ha s theo trng ph|i tng c tc bng |
tru tng - hu ht l{ nhng tay h|m cm thch. V tnh
g|i, ham ung ru, y hung hng v{ ch{ng t kht khao, v
ch{ng chnh l{ vt th

195
 Ngh thut quyn r

n {o, nhng k n to ni ln ~ thng ca chnh s ng tnh,

tr gii ngh thut trong 15 nm qua. tm kim nhanh chng,
Mt s thay i t Warhol mt ngi bn th}n ch{ng t khi
hay l{m phin Capote - v{ c nhng ln ngn la ch{ng ~
ngi kinh doanh t|c phm ngh thut t ch|y. ~ bao ln
v{ nhng kh|ch quen. Nhng ngi ch{ng m h hn ln b
ph bnh u b tay v{ b t|c phm ca nc qu gi| n{y, khng
Warhol hp hn; H cng khng th bit bao ln ch{ng ~
o|n ra l{m c|ch n{o m{ c|c ha s cm qu tay xung di |y
nhn c c|c ch ca Warhol. V trsng khi chng c chp
ca Warhol l{ g? Warhol ang c din cho c c ca ngi
t iu g? Khi hi th ng ni: Ti ch{ng nom thy. ch{ng
thch g th v hay Ti thch sp.
khng bit ang nhn
C|c nh{ ph bnh ph|t in ln vi v{o c|i g, nhng li b
nhng l gii ca h: L{m ngh thut thiu ch|y bi c|i nhn,
nh kiu Warhol ch cn thit khi sng v{ thy hng khi khi b
b|m v{o b n ca thi gian. Bui trin
chnh hnh nh ca mnh
l~m th{nh cng to ln, to lp ra hnh |nh la cp mt. Ti
nh ca Warhol i tin phong trong nghip ch{ng trai di
mt phong tr{o mi: Phong tr{o ngh kh, sao c phi bt cho
thut tranh pop. c hnh nh thong
Nm 1963, Warhol mn mt g|c qua, hnh nh lun trn
xp ln Manhattan, ng gi l{ tr|nh mnh c ch? iu
Ph}n Xng v{ sm tr th{nh ni d{nh bn ang i kim th
cho |m ty tng: mt l n theo, c|c khng h tn ti: n ch
nam din vin v{ c|c ngh s c tham th bn l v{ bn s mt
vng. c bit v{o ban m, ni n{y, iu bn yu du. c|i
Warhol c th i tn b hay ng trong bn thy ch l{ mt s
phn chiu bng ca

196
 Ngi {n b{ m d|ng

gc. Ngi ta s t tp chung quanh chnh bn; bn th}n n

Warhol, tranh gi{nh cho c s ch khng l{ g ht. N t
ca Warhol, tung ra nhng c}u hi v{ n vi bn v{ ko di
ng ta s tr li theo c|ch v thng v trong lc bn , bn
pht. Nhng khng ai c th n gn i th n i, nu i th
Warhol, bng th x|c hay tinh thn, v bn.
Warhol khng cho php. ng thi, nu Ch{ng ng u mt
Warhol n bn bn m{ khng ni vi mi xung c|nh ng
v bnh thng A, xin ch{o! th bn xanh ng|t, v{ thn cht
tht thm thng. Nu Warhol khng ng cp mt ch{ng li,
thm m xa ti bn c ngha l{ bn ~ cp mt m{ lun c
b cho ra ra. ngng m bi v p.
am m trong cng vic in nh, cho d ch{ng ~ dc
Warhol chn nhng ngi bn ca ng nhn v{o ni tr ng
cho nhng b phim. hiu qu, ca c|i cht, nhng
Warhol a h mt mu ngi ni chng vn m~i ngm
ting theo kiu m n lin (ni ting nhn mnh di dng
trong 15 pht ca h - c}u ni ca nc Styx. Ch em g|i
Warhol). Chng my chc m{ ngi ta ca ch{ng, n thn Sui,
tranh nhau c ph}n vai. ng cho khc than ch{ng, v{ ct
nhng ngi ph n n mc p v{o tc thng nh
nhng vai ngi sao ni ting Edie ch{ng. N thn khu
Sedgewick, Viva, Nico. Ch cn b|m rng cng than khc
theo Warhol v{ chu hp t|c l{ s tr ch{ng, v{ Echo h|t ip
th{nh ngi ni ting. Ph}n xng ~ khc tang thng cho
tr th{nh ni gp mt v{ c|c ngi ch{ng. Gi{n thiu, ngn
sao nh Judy Garland v{ Tenessee la bp bng, v{ quan
Williams s n d tic , k vai s|t ti ang c chun b,

197
 Ngh thut quyn r

c|nh vi Sedgewick, Viva, v{ ngi B- nhng th}n th ch{ng

h-ming c a v thp km hn m{
ng mi kt bn. Ngi ta bt u |nh
xe Limo ch Warhol n d tic ca h;
ch mt s hin din ca ng cng
bin x~ hi th{nh mt phng nn - d
ng ta s i qua trong im lng v{ v
sm.
khng bit tm }u.
Thay v l{ x|c cht ca
ch{ng, h ph|t hin ra
mt bng hoa , xung
quanh l| m{u trng nm
gia m{u v{ng.
ch k l{ mt trong
nhng phm cht
khi ln tnh yu.

Nm 1967, Warhol c mi n thuyt trnh c|c trng

i hc kh|c nhau. ng ta ght phi ni, c bit l{ ni v ngh
thut ca chnh ng. ng thy: C{ng t ni bao nhiu th c{ng hay
by nhiu. Nhng v ngi ta tr tin hu hnh nn ng khng th
ni khng. Gii ph|p ca ng kh| n gin: nh nam din vin
Midgette ha th}n th{nh ng. Midgette tc en, da r|m nng, c
mt phn m|u l{ ngi da . Midgette khng h ging t to n{o
Warhol. Nhng Warhol cng nhng ngi bn ly phn trang
im khun mt Midgette, xt t m{u bc ln m|i tc n}u, cho eo
knh en v{ mc qun |o Warhol. V Migette khng h bit t g v
ngh thut nn tr li c}u hi ca |m sinh vin cng ngn gn v{
k d nh Warhol vy. Vic i vai ~ th{nh cng. Warhol vn l{
mt hnh tng. Kh|n gi nghe thuyt trnh ngi xa c th b
la l{ s c mt ca Warhol v{ khng ai n gn lt ty s gi
di n{y. ng vn rt kh truy bt. Lc u trong cuc sng, Warhol
b au kh v nhng cm xc phc tp: ng mong mun danh vng
nhng bn cht ng li th ng v{ hay xu h. Sau n{y ng ni:
ti lun c mt m}u thun bi v ti xu h v{ ti hay trm t. M

198
 Ngi {n b{ m d|ng

ti lun bo rng: Con khng c t cao nhng h~y mi

ngi chung quanh bit ti. Lc u Warhol c gng l{m cho bn
th}n hung hng hn, r|ng sc tha m~n v{ c tnh cm. Nhng
khng mang li hiu qu. Sau mi nm v dng, Warhol thi n
lc v{ u h{ng chnh tnh th ng ca mnh- ch kh|m ph|
quyn lc v{ mnh lnh.
Warhol bt u i theo tin trnh n{y trong t|c phm ngh
thut ca ng, c|c t|c phm ~ thay i chng mt u nhng nm
60. Nhng bc v mi v c|c hp sp, nhng con tem m{u xanh l|
c}y, nhng hnh nh c nhiu ngi bit n khng g}y tn hi
g trong ngha; tht ra ngha ca c|c bc tranh tuy kh hiu
nhng li l{m gia tng s thch th. S lnh lng li ko bn. Chnh
s bin i trong ngh thut ~ l{m cho Warhol cng t bin i
bn trong chnh mnh: ging nh nhng bc tranh ng v, ng tr
nn mt b mt tinh khit. ng t hun luyn bn th}n bit li li,
bit un li ba tc trc khi ni.
Th gii c y nhng con ngi bit n lc, nhng con
ngi lun to cho mnh mt sc p trc bt k cng vic g. C
th h t c chin thng trc mt, nhng khi h nh vinh
quang th ng{y c{ng c nhiu ngi mun |nh bi h. H khng
cha li cht khong khng n{o nn chng th c sc ht ni.
Ngi {n b{ m d|ng t v lnh lng to nn khong h kh
truy bt ri l{m ngi kh|c phi theo ui. S lnh nht ca h
tht ra chng phi l{ s lnh nht theo ng ngha ca n m{ iu
truyn i mt thng ip ngm l{ h tht s thoi m|i v{ rt
thch gn gi vi mi ngi, s im lng ca h to cho bn nhu cu
mun h ni chuyn. S d dt, v ngo{i bt cn n ngi kh|c
ca h ch khin chng ta mun l{m c|i g cho h, kht khao c

199
 Ngh thut quyn r

c mt du hiu d l{ nh nht ngi nhn bit c v{

c s qu mn. Nhng Ngi {n b{ m d|ng nhng lnh lng c
l ang ph|t in ln ng i khng bao gi cam kt iu g
nhng cng khng ni ting khng ln n{o, khng cho php n
gn nhng chng ta thy bn th}n c i v pha h, b ghin bi
v lnh lng ca h. H~y nh l{: quyn r l{ mt quy trnh thu ht
con ngi, khin cho h phi eo ui s hu bn. T v xa xi
ngi ta phi ph|t khng ln gi{nh c s qu mn ni
bn. Con ngi, cng ging nh t nhin, ght s t|ch bit, m{
khong c|ch v mt tnh cm v{ s im lng khin h ra sc lp y
khong trng tri bng nhng li ni v{ s nng bng ca
chnh h. Ging trng hp ca Warhol, ng li li v{ nhn h
u | nhau.
Nhng ph n t kiu c c s m hoc ln i vi c|nh
{n ng. Sc quyn r ca mt a b nm trong gii hn v tnh
t kiu ca n, tnh t lp cng vi vic khng tip cn c n,
ngay nh sc ht ca mt lo{i ng vt n{o khng lin quan
n chng ta, chng hn nh lo{i mo C nh th chng ta ghen
t vi s vui sng mt v tr sinh lc khng th chim c m{
bn th}n chng ta ~ t b.

C IM NI BT
Theo quan nim ph bin, Nhng Ngi {n b{ m d|ng l{
nhng ngi hay a ct, l{ nhng chuyn gia trong vic gi ln
c mun bng mt v ngo{i khu gi hay mt th|i l lt.
Nhng s cn thit thc s ca nhng Ngi {n b{ m d|ng
tht ra chnh l{ kh nng |nh by tnh cm v{ gi nn nh}n ca
h li sau bc khi u ~ kch ln iu ham mun. }y l{ k

200
 Ngi {n b{ m d|ng

nng ~ xp h trong h{ng ng nhng ngi i quyn r c hiu

qu nht. S th{nh cng ca h c v hi k d, v h l{ nhng sinh
vt sng xa c|ch v{ lnh lng; bn nn bit r mt ngi th bn s
cm nhn c c|i li bn trong ca s l~nh m v{ s t yu bn
th}n ca Ngi {n b{ m d|ng. iu n{y c v hp l khi bn
tr nn thc c phm cht bn s thy qua vic l{m thao tng
ca c|c Ngi {n b{ m d|ng n{y v{ mt i hng th nhng
thng thng th ta thy iu ngc li. Sau nhiu nm, Napoleon
cng ~ thc rt r c|ch Josephine thao tng ng. Th m{ ng,
ngi i chinh phc c|c quc gia, mt ngi a nghi n{y li chng
th ri b c b{ ta.
hiu c quyn lc k l ca Ngi {n b{ m d|ng,
trc ht bn phi hiu c t{i sn quan trng trong tnh yu v{
c mun: bn c{ng eo ui mt ngi th bn c{ng khin h
phi chy xa bn. G}y ch qu| nhiu ch th v c trong chc
l|t, nhng l{m nhiu qu| s dn n bi thc v{ cui cng tr nn
|ng s. N b|o hiu s yu ui v{ c|i tng thiu, mt mi lin
kt ch|n pho. Chng ta thng mc sai lm th n{o, ngh n s
hin din c chp s t|i bo m. Nhng Ngi {n b{ m d|ng
c mt s hiu bit thu |o v tnh nng ng c bit n{y.
Nhng bc thy bit rt lui c la chn, h |m ch n s lnh
lng, i khi vng mt khin nn nh}n h mt thng bng,
ngc nhin v{ hng th. S rt lui ca h khin h thn b v{ ta li
thu dt tr tng tng v h. (Mt kh|c, qu| th}n mt c th hy
hoi hnh nh chng ta x}y dng nn). Mt ln xa c|ch l{ d{n
xp cho nhng cm xc tin trin xa hn; thay v l{m cho chng ta
tc gin th xa c|ch l{m ta thy bt n. C l h tht s khng thch
iu , c th chng ta mt i hng th. Khi tnh t kiu ca
chng ta ang l}m nguy th chng ta li chu thua Ngi {n b{

201
 Ngh thut quyn r

m d|ng ch chng t l{ chng ta vn cn ham mun. H~y nh

l{: bn cht ca Ngi {n b{ m d|ng khng nm ch khiu
khch hay c|m d m{ nm c|c bc li sau rt lui v mt
tnh cm.
chp nhn quyn lc ca Ngi {n b{ m d|ng, bn
cn phi hiu thm mt tnh c|ch na: tnh kiu cng. Sigmud
Freud ~ ph}n loi ph n kiu k l{ mt tp ngi c t|c ng
ln n c|nh m{y r}u (hu ht thng b |m nh bi v ngo{i ca
c g|i). Freud l gii: khi cn b, chng ta b ngang qua giai on
kiu k - l{ s cc k kho|i tr|. D dt v{ np mnh mt c|ch
h{i lng, chng ta c rt t c|i tng thiu t}m linh ca ngi kh|c.
Ri sau , chng ta b ha mnh v{o trong x~ hi v{ c ch dy
hc c|ch ch n nhng ngi kh|c tuy nhin, chng ta li ln
lt c ao c c nhng ng{y u y m. Ngi ph n kiu
k l{m cho cho mt ngi {n ng nh v thi k v{ khin anh
ta ph|t ghen. C l gp ngi con g|i s hi phc li cm gi|c
sng khp mnh .
Mt ngi {n ng cng b kch thch bi s khng l thuc
ca Ngi {n b{n m d|ng - anh ta mun c l{ ngi l{m c
g|i phi b l thuc, dp tt tnh xc ni ca c n{ng. Mc d,
cng c th cui cng anh ch{ng s th{nh n l ca c ta, to
cho c s ch khng ngt c c tnh yu ca c, v{ ri tht
bi. Bi v nhng ngi Ngi {n b{ m d|ng khng thiu thn
tnh cm; c ta t cung cp c. v{ iu n{y chnh l{ iu quyn
r |ng ngc nhin. (Th|i ch bit n bn th}n bn thi th b
ngi kh|c c thy mt c|ch tinh t v{ v tnh.) Kh|ng c li lng
t trng, s t tin v{ s t ph rt c sc ht. Bn c{ng t cn n
ngi kh|c th ngi ta li c{ng ko n bn. Hiu c tnh quan

202
 Ngi {n b{ m d|ng

trng ca iu n{y u c mi lin h ht v{ bn s thy s thiu

thn ca bn d nn. Nhng cng ch ln ln gia s yu thch
mnh vi tnh kiu k y quyn r. Ni dng d{i v bn th}n mnh
chnh l{ s thiu hp dn nht, khng h bc l ra s t ph m{ l
ra ci bt n.
Theo truyn thng th ngi ta thng ngh Ngi {n b{
m d|ng l{ ph n, v{ d nhin l{ chin lc qua nhiu th k l{
mt trong nhng th v kh m{ ph n dng l{m n l c
mun ca {n ng. Mt m|nh khe ca Ngi {n b{ m d|ng
chnh l{ s rt lui mt kho|i cm, v{ chng ta nhn thy ph n
dng n m|nh n{y qua nhiu lch s: Mt g|i im ni ting th
k 17, Ninon de lEnclos c tt c nhng ngi {n ng vt
tri nht ca nc ph|p ham mun, nhng ch t c quyn
nng thc s khi c n{ng ni r l{ s khng ng vi mt ngi n{o
na theo cng vic ca c. iu n{y khin cho nhng ngi h}m
m c tht vng, iu c ~ bit l{m sao t hn bng vic yu
thch nht thi mt ngi {n ng, ban tng anh ta c tip xc
vi c th c trong v{i th|ng, ri em anh ta quay tr li |m
ngi khng c tha m~n. N ho{ng Nht ca Nc Anh ~
ph|t huy ht mc tinh Ngi {n b{ m d|ng, ch t}m khi ln
ham mun ca nhng cn thn m{ khng ng vi ai ht.
~ t l}u quyn lc x~ hi ca ngi ph n, tnh coquette
t t |p dng chon nam gii, c bit l{ nhng bc thy quyn r
c ting ca th k 17 v{ 18, nhng ngi n{y ganh ght quyn lc
ca n gii. Mt nh{ quyn r sng th k 17, de Duc de Lauzun,
mt bc thy trong vic g}y hng th cho ph n, ri ng c|i t|ch
khi h. Ph n in cung v ng. Ng{y nay, Dng ngi m
d|ng th khng cn thuc v{o gii n{o na. trong mt th gii m{

203
 Ngh thut quyn r

cn tr s i u trc din, tru a, lnh lng, v{ t|ch ri c la

chn l{ mt quyn nng gi|n tip m{ phi xut chng lm mi c
th ngy trang c chnh s hung hng ca n.
Ngi {n b{ m d|ng trc ht phi g}y c hng
khi cho mc tiu ch ca h. s thu ht c th l{ mt thn
tng, c th gi cm, hay bt c c|i g m{ c th g}y c ch .
ng thi, Ngi {n b{ m d|ng cng gi i nhng du hiu
kch thch nhng phn hi tr|i ngc, l{m cho mc tiu ca h
cm s}u hn v{o trong s bi ri. Trong mt cun tiu thuyt v
ly tn c|c v anh hng ca nh{ vn ngi Ph|p Marivaux th k
18 c ta : Marianne l{ mt Ngi {n b{ m d|ng ho{n chnh
nht. i l th c mc trang trng, nhng m|i tc hi ri bi
nh khng bun chi u. Gia bui l, c t v n li nh
n{y v{ bt u sa tc li, l c|nh tay trn lc sa li tc, Nhng
vic l{m kiu n{y , trong nh{ th th k 18 cha h c, nn mi
|nh mt ca ng m{y r}u u nhn chm chm v{o c. S cng
thng n{y th c sc mnh nhiu hn l{ c ta bn ngo{i hay n
mc le lot. H~y nh l{: l lt t nhin s l mc ch qu| r
r{ng. Tt hn ht l{ c lp l v{ thm ch m}u thun, ri bi ng
lc vi vic bn kch thch.
Ngi l~nh o t}m linh cao vi nht, Jiddu Krishnamurti,
l{ mt Ngi {n b{ m d|ng v tnh. c nhng ngi theo
thuyt thn tr tn sng nh l{ Ngi Thy ca th gii,
Krishnamurti cng l{ mt ngi n mc dim da. ng yu thch
c|ch mc qun |o thanh lch v{ nt p ca ma qu. Trong cng
lc, ng sng c th}n, v{ gh tm b ngi ta chm v{o. V{o nm
1929 ng ~ khin c|c ngi theo thuyt thn tr phi ht hn khi
tuyn b ng khng phi l{ thn th|nh hay bc thy g r|o

204
 Ngi {n b{ m d|ng

BIU TNG
Ci bng. Con ngi khng th chp ti n. C ui theo c|i
bng ca bn th n s trn chy; quay lng li n th n s i theo
bn c|i bng cng l{ mt phn en ti ca mt c| nh}n, phn
khin h nn huyn b. Sau khi ~ cho chng ta s h{i lng, ci
bng rt lui l{m cho ta khao kh|t n quay li, ging nh |m m}y
kh|t khao |nh nng mt tri.

IM YU
Ngi {n b{ m d|ng i mt vi mt mi nguy him hin
nhin: H a gin vi nhiu cm xc a dng. Mi ln qu lc
ong a th t tnh yu chuyn sang lng th hn. chnh v th m{
Ngi {n b{ m d|ng phi chun b kh| k lng mi th. H
khng th vng mt qu| l}u, nhng cn gin phi nhanh chng
c theo sau bi nhng n ci. nhng Ngi {n b{ m d|ng
c th gi cho nhng nn nh}n ca h mc by tnh trong mt thi
gian d{i, nhng qua qu| nhiu th|ng, nhiu nm th tnh nng ng
ca n c th dn mt mi. Giang Thanh, sau n{y c gi l Mao
phu nh}n, ~ dng n c|c k nng ca mt Ngi {n b{ m
d|ng bt cc tr|i tim ca Mao Trch ng, nhng sau 10 nm
tri tranh c~i, nhng git nc mt v{ s lnh lo tr nn kh chu
hn, v{ khi m{ s kh chu mnh hn tnh yu, th Mao c th
ri b. Josephine, mt Ngi {n b{ m d|ng qu| xut sc, c
th thay i thch nghi,, bng vic dng trn mt nm tri m{
khng chi tr xa c|ch hay rt lui khi Napoleon. Thi gian l{ mi
th. Mt kh|c, mc d, Ngi {n b{ m d|ng khi dy ln
nhng tnh cm m~nh lit, vic chia tay ch l{ tm thi thi. Ngi
{n b{ m d|ng l{ nhng ngi thch: sau tht bi ca k hoch

205
 Ngh thut quyn r

s~ hi, Mao ku gi the Great leap forward, Madame Mao c th lp

li quyn lc ca b{ di vi ngi chng.
Ngi {n b{ m d|ng lnh lng c th kch thch mt lng cm
th s}u sc c bit. Valerie Solena l{ mt ph na tr ri v{o ba
yu ca Andy Warhol. C ta ~ vit ra mt kch bn khin ng
bun ci, v{ c to ra n tng l{ anh ta c th dng n th{nh
mt b phim. C ta tng tng mnh ni ting. C cng lin quan
n phong tr{o ca ph|i n, v{ khi th|ng 7/1968, Warhol a
ct c, c thng tin trt cn gin ang si sc ln c|nh {n ng v{
bt ng ta ba ln, sut git cht ng.

206
 NGI N B DUYN DNG

Duyn D|ng l{ quyn r khng cn n tnh dc. Nhng Ngi {n

B{ Duyn D|ng l{ nhng ngi vn dng thao t|c rt t{i tnh, che
y s thng minh ca h bng c|ch to s vui v v{ tha m|i.
Phng ph|p ca h rt n gin: chuyn hng ch t bn th}n
h sang mc tiu ca mnh. H thu hiu t}m hn bn, cm c ni
au ca bn, h{nh ng ty theo t}m trng ca bn. Khi c mt
Ngi {n B{ Duyn D|ng bn thy bn th}n mnh nh tt hn.
Nhng Ngi {n B{ Duyn D|ng khng c~i c hay |nh nhau,
khng than phin hay quy ry vy c|i g c th quyn r hn th?
Bng c|ch li ko bn v{o s nung chiu ca mnh, h l{m bn
th{nh ngi ph thuc v{ quyn lc ca h s ng{y c{ng tng. H~y
hc Ngi {n B{ Duyn D|ng c|ch quyn r; trc ht l{ nhm
v{o nhng im yu c bn nht ca con ngi: tnh kiu cng v{
t |i.

DUYN DNG Lo{i chim m mn

Tnh dc l{ cc k phin phc. vi nhng chic kn bt
Nhng ni bt an v{ nhng tnh cm chc ging ht ca
tnh dc khi gi nn thng l{m on chng, cn con ngi
mnh mi quan h m{ nu khng c m mn bi nhng li
tnh dc s c{ng s}u m v{ ko d{i ni ha hp nht vi
hn. C|ch gii quyt ca k quyn r l{ chnh kin ca h.
tha m~n nhng kha cnh ca tnh dc -Samuel Butler
vn t ra rt cun ht v{ say m s B|m ly c{nh c}y,
quan t}m c tp trung, lng t tn bn s l{m c{nh c}y y
c n}ng ln, s cho ko vui v, s tru xung;
hiu bit (d l{ thc hay gi to) Nu dng sc, c{nh

207
 Ngh thut quyn r

nhng loi tr i chnh tnh dc. Khng c}y y s g~y.

phi k quyn r nn hay cn tr Tri mnh theo dng
tnh dc; n s}u bn di b mt ca thy lu: l{ c|ch
bt k mt v|n c quyn r n{o cng l{ vt nhng con sng
mt s mi gi v tnh dc, mt kh
C bi ngc dng
nng. Quyn r khng th tn ti m{
chng c ch li g.
khng c bt k mt biu hin n{o v
H~y thoi m|i vi
s hi hp tnh dc. Tuy nhin nu tnh
nhng con s t hay h
dc khng c ngn chn hay khng
nu mc ch ca bn l{
c gi l{m hu cnh th s quyn r
thun ha chng.
s khng th c duy tr.
Con b quen dn vi
T charm (duyn d|ng) c
chic c{y mt c|ch chm
xut ph|t t ch carmen trong ting
r~i
Latinh, l{ mt b{i h|t nhng cng l{
mt cm t c bit c lin quan n Vy, h~y t b nu
vic c nhng c}u thn ch ma thut. n{ng chng c: theo
K quyn r thm nm r in c n{y, y bn s d{nh chin thng
to ra mt c}u thn ch bng c|ch sau cng.
mang n cho con ngi mt th nu H~y chc rng bn ch
gi s ch ca h, say m h. V{ b th hin phn vai tr
mt i vi vic nm bt s quan t}m m nng cho php.
ca mi ngi ng thi h thp sc H~y mit th nhng g
mnh l tr ca h chnh l{ t|c ng ln n{ng mit th.
nhng iu m{ h c t quyn kim H~y ng h nhng g
so|t nht: c|i ti, bn ng~, v{ lng t n{ng ng h,
tn ca h. Nh Benjamin Disraeli ~
H~y bt chc mi
ni, H~y ni chuyn vi mt ngi {n
li ni ca n{ng, d c
ng v chnh bn th}n anh ta v{ anh ta
l{ thun li hay bt li,

208
 Ngi {n b{ duyn dng

s lng nghe h{ng gi lin. Chin thut H~y ci mi khi

quyn r khng bao gi l{ r r{ng; s n{ng ci;
tinh t chnh l{ k nng tuyt vi ca k H~y nh, nu n{ng
quyn r. Nu i phng b buc phi khc cng h~y khc
ngn khng cho nhn thu nhng k theo:
hoch ca k quyn r, ngn khng cho
H~y bt chc mi c
ph|t sinh nhng ni ho{i nghi, hay
ch ca n{ng.
thm ch tr nn ch|n ng|n s quan
Gi nh n{ng ang
t}m, mt s t|c ng nh nh{ng l{ thit
chi c,
yu. K quyn r nh mt tia s|ng
khng chiu trc tip ln i phng H~y h hng thy
nhng chiu ta mt lung |nh s|ng vin xc xc,
c ta lan mt c|ch d chu ln i i sai nhng nc c
phng. ca mnh
Quyn r c th c |p dng ng t chi mt
cho c tp th ln c| nh}n: mt ngi vic l{m m qu|ng nh
l~nh o c th quyn r cng chng. vic bt chc mi vic
S linh ng l{ nh nhau. Sau }y l{ l{m ca n{ng:
nhng quy lut ca quyn r, c rt D cho c m qung
ra t nhng c}u chuyn v nhng k hay khng, xin cng h~y
quyn r th{nh cng nht trong lch s.ch ti nhng iu
L{m cho i phng tr th{nh y
trung t}m ca s ch . Nhng k -Ovid, The Art of Love,
quyn r n mnh v{o hu cnh; i Peter Green dch
tng ca h tr th{nh ch th cho Disraeli c mi
nim thch th ca h. tr th{nh n n ti, anh ch{ng
mt k quyn r bn phi hc c|ch lng mc mt chic qun
nghe v{ quan s|t. H~y cho i nhung xanh, mt chic

209
 Ngh thut quyn r

phng ni, bc l chnh con ngi h|o gil m{u v{ng nht,
trong qu| trnh giao tip. Khi bn hiu
mang mt i gi{y kha
bit v h nhiu hn im mnh ca v{ tay |o c vin ren. V
h, v{ quan trng hn c l{ im yu b ngo{i ca Disraeli
ca h bn c th c| nh}n ha s thot tin g}y bn
quan t}m ca mnh, si m vi nhng khon, nhng sau khi
nhu cu v{ ham mun c th ca h, ri b{n n nhng ngi
nh hng cho nhng li t}ng bc cakh|ch li x xm vi
bn nhm v{o nhng cm gi|c bt an nhau rng ngi kh|ch
ca h. Bng c|ch iu chnh cho ph khn ngoan nht bui
hp vi tinh thn ca i phng v{ tic ti chnh l{ ngi
cm thng vi nhng ni au thng {n ng trong chic gil
ca h, bn c th l{m cho h cm thy
m{u v{ng. Benjamin ~
cao trng hn v{ tt hn, x|c |ng c nhng bc tin
thang gi| tr bn th}n h. H~y l{m cho
vt bc trong giao tip
h tr th{nh ngi sao ca bui din v
x~ hi k t nhng ng{y
ri h s tr nn cht m cht mt ly
ti d ba ti ca
bn v{ ng{y c{ng tr nn ph thuc Murray. Trung thnh
v{o bn. Ni chung, h~y th hin nhng
vi phng ph|p ca
c ch t hy sinh (d cho c gi to th
mnh, Disraeli ghi ch:
n{o i na) t b{y cho cng chng ng ni qu| nhiu;
thy rng bn cng chia s ni au vi
ng c ni. Nhng mi
i phng v{ ang l{m vic trong khi bn ni, h~y ni
nim thch th ca h, lng v k chnh
bng s t ch. H~y ni
l{ hnh thc cng khai ca thuyt duybng ging iu im
ng~ c tn. m v{ h~y lun nhn
H~y l{ ngun vui. Khng ai mun thng v{o ngi m{ bn
nghe v nhng kh khn hay rc ri ni chuyn. Trc khi
mt ngi c th tham

210
 Ngi {n b{ duyn dng

ca bn. H~y lng nghe nhng li than gia vo qu trnh x giao

phin ca i phng, nhng quan thng thng vi bt k
trng hn h~y t|ch bit h ra khi n tng n{o, ngi y
nhng rc ri bng c|ch mang li cho cn phi hiu bit v
h nim vui. (H~y l{m iu n{y thng nhng ch nh nht
xuyn v{ i phng s chm s}u trong nhng th v cn phi
ba m ca bn.) Thoi m|i v{ vui v ni n u tin. Bn s
lun lun hp dn hn nghim tc v{ nhanh chng lnh hi
xt nt. Tng t mt s hin din y y bng c|ch lng
sc sng th quyn r hn tnh trng nghe v{ quan s|t. ng
thiu sinh kh vn |m ch ti s nh{m bao gi tranh lun.
ch|n, mt iu cm k nghim trng x~ Trong tp th khng
hi; lch l~m v{ phong c|ch thng s phi tho lun iu g
ln |t s th l, v hu ht mi ngi c; ch a ra kt lun.
thch lin tng bn th}n h vi bt k Nu c ai kh|c kin
iu g m{ h ngh l{ thanh cao v{ c vi bn, h~y ci u ri
vn ha. Trong th gii chnh tr h~y thay i t{i. Trong
ph b{y o gi|c v{ tng tng thay v tp th ng bao gi
thc t. Thay v bo mi ngi hy sinh suy ngh; h~y lun l{
cho nhng iu tt p ln lao hn, ngi quan s|t, bng
h~y ni v nhng vn o c cao khng bn s b l
trng hn. Mt s cun ht khin mi nhiu c hi v{ tht ra
ngi cm thy vui v s chuyn th nhiu iu bt ng.
th{nh nhng l| phiu v{ quyn lc. H~y ni chuyn vi ph
Bin s th ch th{nh ha thun. n, h~y ni chuyn vi
Triu nh l{ mt c|i ni ca s ghanh h c{ng nhiu c{ng tt.
ght v k, l{ ni m{ s chua cay ca }y chnh l ngi
mt Cassius b n n c nhanh chng trng tt nht. }y l{
c|ch c c s tri

211
 Ngh thut quyn r

bin th{nh }m mu. K quyn r bit chy v bn khng cn

c|ch xoa du s xung t. ng bao gi quan t}m n nhng g
khi ln nhng th hn s tr nn min bn ni v{ tt hn l{
nhim vi ba m ca bn; khi i mt khng nn t ra bit
vi nhng ngi hung hng, h~y thi iu. H cng s ng h
lui, cho h gi{nh c nhng chin bn nhiu lun im
thng nh nhoi ca h. Nhng b v{ v{ v h l{ ph n bn
nhn nhng s ly i s hiu chin ra s khng b xc phm.
khi bt c k th tim t{ng n{o. ng Khng c g quan trng
bao gi ph bnh mi ngi mt c|ch v{ hu ch hn khi mt
cng khai iu s ch l{m cho h ngi {n ng bc ra
cm thy bt an v{ c tuyt s thay i. i c ph n |nh
H~y gieo ging nhng tng, |m ch gi| tt.
nhng gi . B quyn r bi t{i ngoi -Andr Maurois, Disraeli,
giao ca bn, mi ngi s khng Hamish Miles dch
thy quyn lc ang dn ln mnh ca Bn hn bit quyn
bn. r l{ g: l{ nhn c
Dn d i phng v{o s d chu c}u tr li ng m{
v{ thoi m|i. Quyn r ging nh c|ch khng cn phi a ra
thc s dng mt chic ng h ung c}u hi r r{ng n{o c.
a ca mt nh{ thi min: i phng -Albert Camus
c{ng cm thy th gi~n bao nhiu, vic
un nn h i theo ch ca bn s Mt b{i thuyt ging
c{ng d d{ng by nhiu. Mu cht i a ngi nghe tri
vi vic khin cho i phng cm theo nhp n v{ c
thy thoi m|i chnh l{ bt chc h, t|n thng thng t
iu chnh cho ph hp vi t}m trng mang cht gi n gin
ca h. Con ngi l{ nhng thc th ch v r r{ng b{i thuyt

212
 Ngi {n b{ duyn dng

nh ch{ng Narcis h b cun ht bi ging y c trnh b{y

nhng ai trng ging h nht. H~y ra v rt thuyt phc. Mi
chia s nhng gi| tr v{ th hiu ca i ngi giao tip vi nhau
phng, ra v thng hiu cm ngh ca nh hng ln nhau
h, ri h mc phi ba m ca bn. trong s gn gi khng
iu n{y t ra c bit hiu qu nu kht bng cm xc ca
bn l{ mt ngi quan s|t: vic t ra l{ ging iu m{ h iu
bn c cng nhng gi| tr ca tp th chnh v{ c|ch h nhn
hay quc gia m{ bn sinh sng (bn ~ nhau ch khng ch
hc bit ngn ng ca h, bn thch bng loi ngn ng m{
nhng phong tc tp qu|n ca h, v{ h s dng. Chng ta
nhiu iu kh|c) l{ cc k hp dn, v ng khi gi mt ngi
i vi bn s a thch n{y l{ mt la giao tip gii l{ mt k
chn ch khng l{ vn sinh qu|n. quyn r theo ngha k
ng bao gi chc gin hay ngoan c o ca li ni.
mt c|ch cng khai nhng phm cht -Gustave Tarde, lOpinion et
khng quyn r n{y s hy hoi s th la Foule, trch trong The Age
of The Crowd ca Serge
th|i bn cn thc hin ba ch ca
Moscovici
mnh.
H~y t ra im m v{ t ch khi i mt vi nghch cnh.
Nghch cnh v{ kh khn thc s mang li mi trng ho{n ho
cho vic quyn r. Ph b{y mt v b ngo{i im tnh khi i mt
vi nhng iu khng vui khin mi ngi cm thy thoi m|i.
Bn c v kin nhn, nh th ch i nh mnh ph|t cho bn mt
qu}n b{i tt hn hoc nh th bn t tin rng bn c th quyn
r chnh nh mnh. ng bao gi t ra gin gi, tht thng hay
th hn hay tt c nhng xc cm phin to|i kh|c l{m ngi kh|c
thu mnh li. Trong nhng hot ng chnh tr nhng t chc

213
 Ngh thut quyn r

ln, h~y n ch{o nghch cnh nh mt c hi th hin nhng

phm cht quyn r ca lng khoan dung v{ s im tnh. H~y
nhng ngi kh|c lo lng v{ bun bc s tng phn bn c s
l{m tng thm li th ca bn. ng bao gi ca th|n, ng bao gi
than phin, ng bao gi c bin minh cho bn th}n.
H~y t ra hu ch. Nu bn thc hin iu n{y mt c|ch tinh
t, kh nng ci thin cuc sng ca nhng ngi kh|c ca bn s
cc k quyn r. Lc n{y, nhng k nng x~ hi ca bn s t ra
quan trng: to ra mt mng li rng ln nhng ngi bn ng
minh s mang li cho bn sc mnh lin kt mi ngi li vi
nhau, iu n{y s khin h cm nhn c rng khi bit bn h c
th khin cho cuc sng ca mnh tr nn d d{ng hn. }y l{ iu
m{ khng ai cng li c. i ti cng chnh l{ mu cht: rt
nhiu ngi s quyn r bng c|ch ha hn i phng nhng
iu tuyt vi mt cng vic mi, mt mi quan h mi, hay mt
}n hu ln lao chng hn nhng nu h phng lao m{ khng theo
lao h s to nn nhng k th thay v nhng ngi bn. Ai cng
c th ha hn; nhng iu khin bn kh|c bit h, khin bn hp
dn, l{ kh nng i ti nc c cui cng ca bn, theo s|t li ha
ca mnh bng mt h{nh ng dt kho|t. Ngc li, nu ai cho
bn mt }n hu, h~y t lng bit n ca bn mt c|ch c th. Trong
mt th gii ch to{n o tng v{ ph du th h{nh ng ch thc
v{ s hu ch thc s c l l{ iu quyn r tt nh nht.

NHNG TRNG HP IN HNH

1. u nhng nm 1870, n ho{ng Victoria vng quc Anh
ri v{o mt giai on th thm trong i sng ca mnh. Ngi
chng du yu ca b{, ho{ng t Albert ~ qua i v{o nm 1861,

214
 Ngi {n b{ duyn dng

li b{ trong cnh au thng cng cc. Trong tt c nhng

quyt nh ca mnh, n ho{ng u da dm s c vn ca chng;
v b{ qu| tht hc v{ non km kinh nghim c th l{m g kh|c,
hoc v mi thn d}n khin n ho{ng cm nhn nh th. Qu thc,
sau c|i cht ca Albert, nhng vn v quc s|ch hay nhng
bui ngh s ~ khin cho b{ ng|n ngm n ri nc mt. By gi
n ho{ng Victoria dn dn giu mnh khi |nh mt ca cng
chng. Kt qu l{ thng vin tr nn t ni ting v{ v th m{
quyn lc cng dn mai mt.
Nm 1874, ng Bo Th ln nm quyn, ngi ng u
ng n{y l{ Benjamin Disraeli 70 tui tr th{nh th tng. Nhng
quy tc trong qu| trnh ngi v{o chic gh th tng i hi ng{i
th tng phi ti in thng vin gp ring n ho{ng, lc
by gi ~ 55 tui. Kh m{ tng tng c l{ hai ngi c th
th{nh i t|c: Disraeli, sinh thi theo o Do Th|i, c l{n da sm v{
nhng c trng k l khi so s|nh vi nhng ngi Anh thng
thng; khi cn tr, Disraeli tng l{ mt tay m d|ng, qun |o
hoa he, v ng cng tng vit nhng cun tiu thuyt d}n d~ l~ng
mn hay thm ch mang phong c|ch g tch. Trong khi n ho{ng
l{ mt ngi kh gn v{ ng ngnh, phong th|i lun trang trng
cn th hiu th n gin. chiu lng n ho{ng ngi ta khuyn
Disraeli nn kim ch s lch l~m t nhin ca mnh; nhng ng{i
th tng pht l nhng g mi ngi ni v{ trnh din trc mt
n ho{ng vi phong th|i ca mt ho{ng t phong nh~, Disraeli qu
mt ch}n xung, nm ly tay n ho{ng, ri hn ln i tay y m{
ni, Ta nguyn phc v cho n ho{ng cao c. Disraeli ha rng
cng vic ca mnh by gi s l{ bin nhng gic m ca n ho{ng
tr th{nh hin thc. Ng{i th tng ht mc ca ngi nhng phm
cht ca n ho{ng n ni n ho{ng thn mt; nhng k l

215
 Ngh thut quyn r

thay, n ho{ng khng cm thy ng{i th tng khi h{i hay xc

phm nhng l{ v nim vui ca bui gp g. N ho{ng ngh c l
mnh nn cho ngi {n ng k l n{y mt c hi v{ th l{ b{ ch
i xem Disraeli s l{m g k tip.
Khng bao l}u sau n ho{ng Victoria bt u nhn c
nhng bn b|o c|o t Disraeli v nhng bui tranh lun trong
H vin, c|c vn chnh s|ch, v{ nhiu iu kh|c nhng bn b|o
c|o khng ging vi bt k mt bn b|o c|o m{ nhng th tng
trc }y ~ vit. Gi n ho{ng l{ N Ho{ng Faery, t cho
nhng k th kh|c nhau ca ho{ng gia Anh mi th tn c a,
ng{i th tng nhum m{u sc ngi l i m|ch cho nhng bn
b|o c|o ca mnh. Trong mt bn b|o c|o v mt th{nh vin mi
trong ni c|c, Disraeli vit, ng ta cao hn hai mt s|u; ging nh
chiu cao ca tng th|nh Peter Roma, thot u khng ai nhn
thy kh ngi ca ng ta. Nhng ng ta c s khn ngoan ca
mt con voi cng nh hnh d|ng ca n. S v t ca ng{i th
tng, ct c|ch sung s~ ca Disraeli tip gi|p vi s bt knh
nhng n ho{ng li b m hoc. N ho{ng c ly c nhng
bn b|o c|o ca Disraeli v{ gn nh n ho{ng khng nhn ra rng
s quan t}m ca b{ i vi nhng vn chnh tr li tri dy.
Lc mi bt u mi quan h, Disraeli gi cho n ho{ng tt
c nhng cun tiu thuyt ca mnh l{m qu{. |p li n ho{ng
tng ngi th tng cun s|ch duy nht m{ b{ ~ vit, Journal of
Our Life in the Highlands. T tr i Disraeli nhc i nhc li
trong nhng l| th ca mnh v{ nhng bui tr chuyn vi n
ho{ng cm t Chng ta nhng ngi l~nh o. N ho{ng hnh
phc vi nim t h{o. B{ thng nghe trm Disraeli ca ngi b{ vi
nhng ngi kh|c ng{i th tng ni, nhng kin, c thc t

216
 Ngi {n b{ duyn dng

cng vi nhng bn nng n tnh l{m cho n ho{ng tr nn ngang

bng vi n ho{ng Elizabeth nht. Him khi Disraeli bt ng
vi n ho{ng. V{o nhng bui gp g vi nhng ngh s kh|c,
Disraeli thng bt ng quay sang hi kin ca n ho{ng. Nm
1875, khi Disraeli tm c|ch la i ly knh {o Suez vi ph
vng mc n chng cht ca Ai Cp, ng{i th tng d}ng th{nh
tu ca mnh ln n ho{ng nh th vic l{m n{y l{ hin thc ha
cho tng ca chnh n ho{ng v vic b{nh trng Quc Anh.
N ho{ng khng nhn ra nguyn do nhng nim tin tng ca b{
ang gia tng mt c|ch nhanh chng.
N ho{ng Victoria ~ tng gi hoa cho ng{i th tng. Sau
Disraeli |p tr li }n hu, gi cho n ho{ng nhng bng anh
tho, mt lo{i hoa bnh thng n ni mt v{i ngi nhn hoa c
th coi l{ xc phm; nhng mn qu{ ca ng{i th tng li
nhn c nhng dng sau: Trong tt c nhng lo{i hoa, lo{i lu
gi v p l}u nht l{ bng anh tho ngt ng{o. Disraeli ph v}y
ly n ho{ng Victoria trong mt bu khng kh m mng mi
th u l{ mt n d, v{ d nhin v mc mc ca hoa anh tho
tng trng cho n ho{ng v{ cng l{ tng trng cho mi quan
h gia hai nh{ l~nh o n{y. N ho{ng Victoria ~ cn c}u; hoa
anh tho chng my chc tr th{nh lo{i hoa a thch ca n ho{ng.
Qu thc mi vic Disraeli l{m lc by gi u nhn c s t|n
th{nh ca n ho{ng. B{ cho php Disraeli c ngi bn cnh n
ho{ng, mt c quyn cha c tin l. Hai ngi bt u trao i
thip Valentine mi th|ng hai. N ho{ng thng hi mi ngi
Disraeli ~ ni nhng g mi bui tic; khi Disraeli d{nh s quan
t}m hi nhiu ti n ho{ng Augusta nc c, n ho{ng tr nn
ghen t. Nhng ngi trong ho{ng gia Anh t hi iu g ~ xy ra
vi ngi ph n hnh thc, bng bnh m{ h tng bit n

217
 Ngh thut quyn r

ho{ng ang h{nh ng nh mt c g|i in di v tnh yu. Nm

1876, Disraeli ban b trong khp H vin mt d lut tuyn b n
ho{ng Victoria l{ N ho{ng - Ngi Cai Tr. N ho{ng ht sc vui
mng. V lng bit n v{ chc chn l{ v tnh yu, n ho{ng ~ tn
ngi vit tiu thuyt v{ cng l{ tay m d|ng o Do Thi ny ln
h{ng qu tc, phong cho ng{i th tng l{m B| tc x
Beaconsfield, bin mt gic m ca c mt i ngi tr th{nh
hin thc.
Disraeli bit v b ngo{i c th la di mi ngi ti mc
n{o: nhng ngi kh|c lun xt o|n Disraeli qua nt mt v cch
n mc ca ng, v{ ng ~ hc c|ch khng bao gi l{m iu tng
t i vi h. V th Disraeli khng b la di bi v b ngo{i
nghim tc v{ kh gn ca n ho{ng Victoria. Disraeli cm nhn
c rng ng sau v b ngo{i y l{ mt ngi ph n khao kht
c c mt ngi {n ng si m vi nt n tnh trong con ngi
ca b{, mt ngi ph n bit yu thng, nng m, thm ch gi
tnh na. Mc m{ mt nh}n c|ch nu trn ca n ho{ng
Victoria b nn ch n thun biu l sc mnh ca nhng cm
gi|c m{ Disraeli khi gi nn mt khi ng l{m tan bin i bn tnh
d dt ca n ho{ng.
C|ch tip cn ca Disraeli chnh l{ m m ly hai kha cnh
trong nh}n c|ch ca n ho{ng m{ nhng ngi kh|c ~ ch{ p
ln: s t tin v{ bn nng gii tnh ca n ho{ng. Disraeli l{ mt
bc thy trong vic t}ng bc bn ng~ con ngi. Theo li mt cng
cha nc Anh nhn xt, Khi ti ri khi b{n n ti sau khi ngi
cnh ng{i Gladstone, ti ngh ng ta chnh l{ ngi {n ng thng
minh nht Anh. Disraeli ph|t huy ma thut ca mnh bng mt
s t|c ng tinh t, gi nn mt bu khng kh vui ti v{ th

218
 Ngi {n b{ duyn dng

gi~n, c bit l{ i vi nhng vn chnh tr. Mt khi chic vng

bo v cho n ho{ng ~ c th|o d, Disraeli l{m cho t}m trng
y thm phn nng m v{ khu gi, thm phn gi tnh mt c|ch
t nh mc d d nhin l{ khng c s t|n tnh cng khai. Disraeli
l{m cho n ho{ng mong mun mnh l{ mt ngi ph n v{ c
ban cho l{m mt ngi ho{ng gia. L{m sao b{ c th cng li
c? L{m sao b{ c th t chi ng bt c iu g?
Nh}n c|ch chng ta thng c nh hnh qua c|ch c|ch
chng ta c i x: nu cha m hay ngi bn i ca ta khp
mnh hay thch g}y s khi i din vi ta, chng ta c khuynh
hng phn ng tng t. ng bao gi nhm ln nhng c
im b ngo{i ca mi ngi vi bn cht thc s ca h, bi v
tnh c|ch m{ h biu l ra bn ngo{i c th ch n thun l{ s
phn chiu ca ngi m{ h tip xc nhiu nht, hoc l{ v b
ngo{i che giu s i nghch ca chnh tnh c|ch . Mt v b
ngoi th l c th n giu mt con ngi ang khao kh|t s nng
nhit; mt ngi trng c v nghim tc hay kim nn tnh cm
thc ra c th ang u tranh che giu nhng cm xc khng
th kim so|t. chnh l{ cha kha trong quyn r hy nui
dng nhng g ~ b nn hay ph nhn.
Bng c|ch t ra h{o hip vi n ho{ng, bng c|ch bin mnh
th{nh ngun vui, Disraeli c th l{m mm lng mt ngi ph n
vn kh tnh v{ khc nghit. S h{o phng l{ mt cng c quyn r
mnh m: kh m{ t ra gin d hay khp mnh trc ai dng
nh ng vi mi quan im v{ th hiu ca bn. Nhng k
quyn r c th t ra yu ui hn i tng ca h nhng rt
cuc h chnh l{ th lc mnh m hn bi h ~ ly i kh nng
chng c ca i phng.

219
 Ngh thut quyn r

2. Nm 1971, Averell Harriman, nh{ t{i chnh ngi M ng

thi l{ ngi c th lc thuc ng D}n Ch, chng kin i mnh
i ti hi chm dt. ng ~ 79 tui, ngi v cng chung sng
nhiu nm Marie va mi cht, cng vi vic ng D}n Ch thi
nm quyn, s nghip chnh tr ca ng dng nh chm dt. Cm
thy gi{ yu v{ su n~o, ng {nh chp nhn sng nhng nm cui
i cng vi nhng a ch|u trong tui v hu thm lng.
Hai th|ng sau c|i cht ca Marie, Harriman c mi ti
tham d mt ba tic Washington. ng gp mt ngi bn
c, Pamela Churchill, ng ~ quen bit trong th chin th hai
Lu}n n ni ng c ph|i l{m ph|i vin t ca tng thng
Franklin D. Roosevelt. Lc by gi Pamela c 21 tui v{ l{ v
con trai ca Winston Churchill, Randolph. t hn c rt nhiu
nhng ngi ph n xinh p kh|c trong th{nh ph nhng khng
ai t ra vui v hn khi c ngi kh|c bn cnh nh Pamela: c t
ra rt quan t}m, lng nghe nhng vn ca Harriman, kt bn
vi con g|i ca ng (hai ngi cng tui nhau), trn tnh ng mi
ln ng nhn thy c. Marie li Hoa K cn Randolph th l{m vic
trong qu}n i, v vy m{ trong khi bom ri n n Lu}n n th
Harriman v{ Pamela li bt u qua li vi nhau. V{ trong nhiu
nm k t khi chin tranh n ra, Marie vn gi lin lc vi
Harriman: ng bit v cuc hn nh}n v ca c v{ cng bit v
nhng mi tnh lin tu bt tn ca c vi nhng tay chi gi{u c
nht Ch}u ]u. D vy ng khng cn gp c k t khi ng tr li
Hoa K, tr v vi v ca mnh. Tht l{ mt s trng hp ngu
nhin khi gp li c ngay ti thi im n{y trong i Harriman.
bui tic Pamela ~ ko Harriman ra khi chic v ca
mnh, c ci vi nhng c}u a ca ng v{ khin ng ni chuyn

220
 Ngi {n b{ duyn dng

v Lu}n n trong nhng ng{y huy ho{ng ca chin tranh.

Harriman cm thy sc mnh khi xa ca mnh ~ tr li c nh
th ng ang quyn r c. My ng{y sau Marie ti thm ng ti
mt trong nhng cn nh{ ng thng n v{o cui tun. Harriman
l{ mt trong nhng ngi {n ng gi{u c nht trn th gii
nhng khng phi l{ mt ngi x{i tin phung ph; ng v{ v ng
Marie ~ sng mt cuc sng thanh bn. Pamela khng c kin
g nhng khi c mi ng ti nh{ mnh, Harriman khng th khng
ti v rc r v{ y sc sng trong cuc sng ca c }u
}u cng l{ hoa, nhng tm vi lanh p trn ging ng,
nhng ba n thnh son (dng nh c bit ht mi thc n a
thch ca ng). Harriman ~ nghe v danh ting ca c khi cn l{
mt g|i im v{ thu hiu s quyn r i vi s gi{u c ca ng,
tuy nhin bn cnh c qu l{ khin ng tr{n tr sinh lc, v{ t|m
tun sau ba tic ng ~ ci c.
Pamela khng dng li . C thuyt phc chng mnh
hin tng nhng mn ngh thut m{ Marie ~ su tp cho
Phng Trng B{y Quc Gia. C bo ng chi tiu mt phn t{i sn
ca mnh lp mt ngun qu vng chc cho con trai ca c
Winston, mua nhng cn nh{ mi, nhng ln trang tr li nh{ ca
lin tc. C|ch tip cn rt tinh t v{ kin nhn; bng c|ch n{o c
khin cho Harriman cm thy vui v khi chp nhn nhng c
mun ca c. Ch trong v{i nm, hu nh mi k nim v Marie
khng cn tn ti trong cuc sng ca h. Harriman d{nh t thi
gian hn cho con v{ ch|u ca mnh. Harriman dng nh tri qua
tui thanh xu}n ca mnh ln th hai.
Washington, c|c chnh kh|ch v{ v ca h nhn Pamela vi
s nghi ngi. H nhn thu tim gan c v{ min nhim vi ba m

221
 Ngh thut quyn r

ca c hoc l{ h ngh nh th. D vy h vn lun lun n nhng

bui tic thng k m{ c t chc, bin minh cho mnh vi ngh
rng nhng ngi c quyn lc thng c mt . Mi th
nhng ba tic n{y u c ph}n chia to nn mt bu khng
kh th}n mt th gi~n. Chng ai cm thy mnh b pht l: nhng
ngi t quan trng nht thng c Pamela n tip chuyn, h
m lng mnh ra vi c|i nhn quan t}m ca c. C khin h cm
thy mnh m v{ c tn trng. Sau c thng gi cho h mt
t ghi ch c| nh}n hoc mt mn qu{, thng |m ch ti nhng
iu m{ h ~ cp trong khi ni chuyn. Nhng ngi v vn
gi c l{ g|i im hoc t hn dn dn thay i suy ngh ca h.
Nhng ngi {n ng cm thy c khng ch hp dn m{ cn hu
ch nhng mi quan h rng khp ca c l{ v gi|. C c th cho
h lin lc vi chnh ngi h cn m{ khng cn h phi phi m
li. Nhng bui tic ca nh{ Harriman chng ny chc bin th{nh
nhng bui g}y qu cho ng D}n Ch. C c cm gi|c thoi
m|i, cao trng bi bu khng kh qu tc m{ Pamela to nn cng
vi nim v s quan trng m{ c mang n cho h, nhng ngi
kh|ch sn chi ht hu bao m{ khng cn bit l do ti sao. D nhin
}y chnh x|c l{ iu m{ tt c nhng ngi {n ng trong i c
~ l{m.
Nm 1986, Averell Harriman qua i. Lc n{y Pamela ~ c
quyn lc v{ ca ci khng cn da dm v{o mt ngi {n
ng. Nm 1993, c c c l{m i s Hoa K Ph|p, vy l{ c d
d{ng a s quyn r v x~ hi cng nh c| nh}n v{o th gii ca
ngoi giao chnh tr. C vn cn l{m vic khi qua i v{o nm
1997.

222
 Ngi {n b{ duyn dng

Chng ta thng nhn ra nhng k quyn r l{ nhng ngi

nh th; chng ta cm nhn c s thng minh ca h. (Chc
chn Harriman hn ~ nhn ra rng ln gp mt vi Pamela
Churchill v{o nm 1971 ho{n to{n khng phi l{ ngu nhin.) Tuy
nhin, chng ta ~ nhim phi ba m ca h. L do rt n gin:
cm gi|c m{ nhng k quyn r mang li tht him c v{ xng
|ng vi c|i gi| chng ta b ra.
Th gii y ry nhng k ch k. Khi bn h, chng ta bit
rng mi th trong mi quan h ca ta vi h u nhm n chnh
h nhng cm gi|c bt an, s t ti, kh|t khao c quan t}m.
iu c{ng cng c cho nhng hng v k ca chnh bn th}n
ta; chng ta kha cht mnh li. l{ mt hi chng ch l{m ta
thm bt lc trc nhng k quyn r. Thot u h khng ni
nhiu v bn th}n h, l{m gia tng thm s b n v{ ngy trang cho
nhng hn ch ca h. Sau , h dng nh thch th ta, v{ nim
thch th y c tp trung mt c|ch th v ti ni ta th lng v{
m lng mnh ra vi h. Cui cng, h mang n cm gi|c thoi
m|i khi ta gn bn h. H khng h c bt k mt phm cht xu x
n{o ca hu ht con ngi than phin, ca cm, t cao. Dng
nh h bit iu g mang n s h{i lng. T{i sn ca h l{ s nng
m bao la; s kt hp khng lin quan n tnh dc . (Bn c th
cho rng mt v n tht gi tnh v{ quyn r; tuy nhin sc mnh
ca c v n khng nm nhng kho|i cm m{ c mang n
nhng l{ s quan t}m khim tn him c ca c.) Chc chn rng
chng ta s tr nn si m v{ ph thuc. V{ s ph thuc chnh l{
ngun sc mnh ca nhng k quyn r.
Nhng ngi xinh p v mt th l, nhng ngi li dng
sc p ca mnh to nn s gn gi |nh i bng tnh dc rt

223
 Ngh thut quyn r

cuc khng c nhiu sc mnh; thi xu}n sanh li t{n, lun lun c
nhng ngi tr hn v{ xinh p hn, v{ d sao con ngi cng
ng|n ngm sc p nu sc p y khng c v thanh nh trong
giao tip. Th nhng con ngi khng bao gi thy ch|n ng|n cm
gi|c gi| tr ca bn th}n c khng nh. H~y hc ly sc mnh
m{ bn c th s dng bng c|ch l{m cho i phng cm thy h
l{ mt ngi sao. iu then cht chnh l{ ph|t t|n s hin din khu
gi ca bn: h~y to nn mt cm gi|c kch ng quyn r v{ m
h hn bng mt h{nh ng quyn r tng th, mt s gi tnh x~
giao thng xuyn, m say v{ khng bao gi c tha m~n y
.
3. Th|ng 12 nm 1936, Tng Gii Thch, ngi l~nh o
Trung Hoa Quc D}n ng, b bt bi mt nhm lnh ca chnh
ng, nhng ngi n{y bt bnh vi nhng chnh s|ch m{ ng a
ra: thay v chin u vi ngi Nht va mi x}m lc Trung Hoa,
ng li tip tc cuc ni chin chng li qu}n i cng sn ca Mao
Trch ng. Nhng ngi lnh n{y khng thy c mi e da n{o
t pha qu}n ca Mao Trch ng qu}n Tng ~ gn nh ho{n
to{n |nh bi c nhng ngi cng sn. Thc t, h ngh Tng
Gii Thch nn lin kt lc lng vi Mao Trch ng chng li
k th chung l{ c ch ca lng yu nc duy nht c th l{m
c. Nhng ngi lnh ngh khi bt gi ng h c th buc Tng
Gii Thch thay i quyt nh ca mnh, nhng Tng Gii Thch
l{ mt k cng u. V Tng Gii Thch l{ tr ngi ch yu i
vi cuc chin tranh o{n kt chng li ngi Nht, v th nhng
ngi lnh c}n nhc liu c nn x t ng hay giao ng cho ngi
cng sn.

224
 Ngi {n b{ duyn dng

Khi Tng Gii Thch b giam trong t, ng ch c th tng

tng ra vin cnh bi thm nht. Nhiu ng{y sau ng c Chu n
Lai n thm ng n{y l{ mt ngi bn c ca Tng Gii Thch
v{ hin l{ mt ngi cng sn c quyn lc. Lch s v{ tr}n trng,
Chu ]n Lai bin minh cho mt mt trn thng nht: nhng ngi
cng sn v{ Trung Hoa Quc D}n ng cng chng li ngi Nht.
Tng Gii Thch khng th lng nghe nhng li nh th, ng cm
ght ngi cng sn tn xng ty, v{ ng tr nn kch ng cc
. ng la ln, k mt ha c vi ngi cng sn trong tnh th
n{y s l{ ni s nhc, s l{m ng mt i tt c danh d trong qu}n
i ca chnh mnh. Khng c g phi b{n c~i. H~y git ti nu ng
buc phi l{m nh th.
Chu ]n Lai lng nghe, mm ci, v{ hu nh khng ni mt
li n{o. Khi cn tr|ch mc ca Tng Gii Thch chm dt, Chu
]n Lai ni vi ngi ng u ca Trung Hoa Quc D}n ng rng
ni lo lng v danh d l{ iu ng c th thu hiu, nhng thc s
iu danh d m{ h cn l{m l{ qun i nhng iu kh|c bit ca
hai phe v{ chung tay chng li k x}m lc. Tng Gii Thch c
th l~nh o c hai phe. Cui cng, Chu ]n Lai ni, d trong bt k
ho{n cnh n{o ng cng s khng cho php nhng ng ch ca
mnh hay bt k ai c quyn x t mt ngi v i nh Tng
Gii Thch. Tng Gii Thch qu| i kinh ngc v{ xc ng.
Ng{y hm sau, Tng Gii Thch c nhng ngi lnh
cng sn h tng ra khi nh{ t, a ng ln mt trong c|c m|y
bay ca qu}n i ng, sau gi tr ng v tr s chnh ca mnh.
Dng nh Chu ]n Lai ~ t mnh tin h{nh k hoch n{y v khi
nhng ngi l~nh o cng sn nghe c tin n{y, h v cng gin
d: l ra ng phi buc Tng Gii Thch chin u chng li qu}n

225
 Ngh thut quyn r

Nht bng khng th phi ra lnh h{nh quyt ng ta phng thch

Tng Gii Thch m{ khng c s ng thun l{ cc nh ca s
nhu nhc, v{ Chu ]n Lai phi tr gi| cho iu ny. Chu n Lai
khng ni g m{ c ch i. V{i th|ng sau, Tng Gii Thch ~ k
mt ha c tm nhng chin tranh lnh v{ hp t|c vi ngi
cng sn chng li Nht. C v nh Tng Gii Thch ~ t
mnh i n quyt nh n{y v{ qu}n i ng ~ tn trng quyt
nh y h khng th nghi ng ng c ca ng.
K vai s|t c|nh bn nhau, nhng ngi theo Trung Hoa Quc
D}n ng v{ nhng ngi cng sn ~ trc xut qu}n Nht ra
khi Trung Quc. Th nhng phe cng sn, trc gn nh ~ b
Tng Gii Thch tiu dit, li tn dng li th trong giai on
hp t|c hi phc sc mnh ca mnh. Khi qu}n Nht ~ ri khi
Trung Quc, phe cng sn li bt ng tn cng qu}n Tng v{ nm
1949, qu}n Tng b buc phi di tn khi a lc Trung Quc ti
o Formosa, hin nay l{ {i Loan.
Lc by gi Mao Trch ng ti thm lin bang X Vit.
Trung Quc b chin tranh t{n ph| nng n v{ rt cn c s gip
, nhng Stalin li d chng ngi Trung Quc, v{ h cn din
gii cho Mao Trch ng nghe v rt nhiu nhng sai lm ng ~
mc phi. Mao Trch ng phn bin li. Stalin quyt nh dy cho
nh{ l~nh o non tr mt b{i hc; lin bang X Vit s khng gip
Trung Quc. Gin d sc si. Mao Trch ng cp tc cho gi
Chu ]n Lai n v{o ng{y hm sau v{ bt tay ngay v{o vic.
Trong nhng phin {m ph|n d{i ng ng, Chu ]n Lai ch
ngi thng thc ru vtca ca nc ch nh{. Chu ]n Lai chng
bao gi tranh lun v{ trn thc t cn tha nhn rng Trung Quc
~ mc nhiu sai lm, v{ cn rt nhiu iu phi hc hi t nhng

226
 Ngi {n b{ duyn dng

ngi Lin X d{y dn kinh nghim hn: ng ni, Tha ngi

ng ch Stalin, chng ti l{ quc gia Ch}u \ ln u tin tham gia
h{ng ng c|c quc gia cng sn di s hng dn ca ng ch.
Chu ]n Lai ~ chun b tt c mi loi th v{ biu c trnh
b{y trt t v bit rng ngi Lin X rt thch nhng th nh th.
Stalin ch{o n ng nng nhit. Cuc {m ph|n c tin h{nh
sun s, v{i ng{y sau khi Chu ]n Lai n Lin X, hai bn ~ k
hip c h tr ln nhau mt hip c c li hn nhiu cho
Trung Quc hn l{ cho Lin X.
Nm 1959, Trung Quc li l}m v{o cnh kh khn cng cc.
Chnh s|ch i Nhy Vt ca Mao Trch ng, mt n lc nhm
ph|t ng mt cuc c|ch mng cng nghip bt ng Trung Quc
~ tr th{nh mt tht bi g}y tn hi nng n. Ngi d}n gin d:
h th i kh|t trong khi nhng quan chc Bc Kinh li sng
trong nhung la. Nhiu quan chc Bc Kinh trong c Chu ]n Lai
tr v qu qu|n ca h c gng lp li trt t. a s h u thi
h{nh bng c|c khon t lt ha hn iu nhng Chu ]n Lai
li l{m kh|c: ng ving thm ni chn ct t tin mnh, nhiu th
h gia nh ng ~ c chn ct }y, v{ ng ra lnh d b tt c
c|c np m v{ chn c|c quan t{i s}u hn. Gi th khu t n{y ~ c
th c trng ly lng thc. Trong Nho Gi|o,( Chu ]n Lai l{
mt Nho t ngoan o) iu n{y b coi l{ phm thng nhng mi
ngi u bit h{nh ng n{y c ngha g: Chu ]n Lai sn lng chu
ng cho bn th}n mnh. Ai cng phi bit hy sinh k c ngi
l~nh o. C ch ca ng qu l{ c t|c ng tng trng to ln.
Lc Chu ]n Lai qua i v{o nm 1976, mt |m tang qun
chng t ph|t v{ phi chnh thc dt d{o nim tic thng ~ khin
cho chnh ph Trung Quc phi ngc nhin. H khng hiu l{m th

227
 Ngh thut quyn r

n{o m{ mt ngi ch ng sau c|nh g{ chnh tr, ~ tr|nh s tn

th ca cng chng, li c th gi{nh c nim yu thng ln lao
n th.
Vic Tng Gii Thch b bt gi l{ mt bc ngot trong
cuc ni chin Trung Quc. H{nh quyt Tng Gii Thch c th
~ l{ tai hi: chnh Tng Gii Thch l{ ngi ~ o{n kt qu}n
i ca Trung Hoa Quc D}n ng li vi nhau, nu khng c ng
h c l ~ chia {n s ngh, to c hi cho qu}n Nht chim ng
Trung Quc. Buc Tng Gii Thch k ha c c l cng chng
i n kt qu tt hn: ng s mt mt trc qu}n i ca mnh,
ng s chng bao gi tr}n trng ha c , v{ s l{m mi th c
th ra ni nhc ca mnh. Chu ]n Lai bit rng vic h{nh quyt
hay p buc mt t nh}n s ch tng thm s kh cho k th v{ s
li nhng hu qu khng th kim so|t. Ngc li, d d chnh l{
mt v kh dn d che giu c nt dn d ca chnh n, bn s
c c chin thng m{ khng h gi nn ham mun tr th.
Chu ]n Lai ~ quyn r Tng Gii Thch mt c|ch ho{n
ho, t ra tn trng Tng Gii Thch, ng vai k di quyn,
khin Tng Gii Thch chuyn t cm gi|c s h~i khi b x t
sang cm gi|c th ph{o nh nhm ca s gii ta bt ng. V i
tng c phng thch m{ vn gi c nguyn vn phm c|ch
ca mnh. Chu ]n Lai bit tt c iu n{y s khin Tng Gii
Thch mm lng, gieo ht ging ca ngh cho rng c l nhng
ngi cng sn rt cuc cng khng n ni t hi cho lm, v{
rng mnh c th thay i suy ngh ca mnh v phe cng sn m{
khng h t ra yu th, c bit l{ nu ng a ra quyt nh mt
c|ch c lp thay v l{ trong lc cn ngi t. Chu ]n Lai cng |p
dng cng mt trit l cho mi ho{n cnh: h~y t ra thua km,

228
 Ngi {n b{ duyn dng

khng e da v{ khim tn. iu n{y th c g l{ quan trng nu

cui cng bn c c iu mnh mun: thi gian hi phc sau
cuc ni chin, mt bn hip c, uy danh i vi qun chng.
Thi gian chnh l{ v kh hiu qu nht m{ bn c. H~y kin
nhn gi trong u mt mc tiu l}u d{i th s chng c ngi hay
k th n{o c th c tuyt bn. V{ quyn r chnh l{ c|ch tt nht
ko d{i thi gian, gia tng thm la chn ca bn trong bt
k tnh hung n{o. Thng qua quyn r bn c th d d k th
tho|i lui, cho khong trng v t}m l hoch nh ln mt k
hoch t|c chin hiu qu. Mu cht l{ khin cho ngi kh|c xao
ng trong khi bn vn c pht tnh ng l. H c th cm thy
bit n, hnh phc, cm ng, t kiu khng c g l{ quan trng
chng n{o h vn cn cm gi|c y. H~y cho h nhng g h mun,
thch th vi lng v k ca h, l{m cho h cm thy h cao trng
hn bn. Khi mt a b v c mt con dao sc bn, ng c ly
li; thay v{o , h~y bnh tnh, cho a b v{i thanh ko, ri a b
s th con dao m{ bt ly ming mi hp dn bn cha ra.
4. Nm 1761, n ho{ng Elizabeth nc Nga bng h{, ch|u
trai ca b{ k v ngai v{ng ly tc hiu l{ Czar Peter tam.
Trong s}u thm t}m hn Peter vn lun lun l{ mt b ng vn
cn chi a vi nhng ch lnh chi rt l}u sau khi ~ qu| tui
chi chng v{ b}y gi khi ~ l{ ho{ng Czar, ng cui cng
cng c th l{m bt c iu g cu thy vui v{ c th gii b nguyn
ra. Peter k kt mt hip c vi Frederick i , hip c n{y
v cng c li cho Frederick (Peter tn sng Frederick, v{ c bit
l{ phong th|i k lut l{ nhng ngi lnh nc Ph h{nh qu}n).
}y xem nh l{ mt tht bi gn nh ho{n to{n, cn trong vn
tnh cm v{ quy tc, Peter thm ch cn t ra l m~ng hn: ng t

229
 Ngh thut quyn r

chi tang cho ngi c qu| c theo ng quy c|ch, tip tc

nhng tr chi chin trn ca mnh v{ cn tic tng ch v{i ng{y
sau |m tang. Tht l{ tng phn bit bao khi em so s|nh vi v
ng, Catherine. B{ t ra rt knh trng trong sut |m tang, b{ vn
cn mang tang nhiu th|ng sau , ngi ta cn trng thy b{
h{ng gi lin bn cnh m ca Elizabeth, cu nguyn v{ khc than.
B{ thm ch khng phi l{ mt ngi Nga nhng l{ mt cng cha
nc c ~ sang ng ci Peter nm 1745 m{ khng h ni
c t ting Nga n{o. Ngay c nhng ngi nng d}n hn mn
nht cng bit Catherine ~ ci o theo Gi|o Hi Chnh Thng
Nga, v{ ~ hc ni ting Nga vi kh nng tip thu ngo{i sc tng
tng v li cn ni rt chun na. H ngh, trong tr|i tim
Catherine, b{ cn m cht ngi Nga hn tt c nhng tay m
d|ng kia trong triu nh Nga.
Trong sut nhng th|ng ng{y kh khn n{y, trong khi Peter
bung li nhc m hu ht tt c mi ngi t nc Nga th
Catherine li }m thm c mt ngi yu kh|c, Gregory Orlov, mt
trung y trong i qu}n canh gi. Chnh nh Orlov m{ mi ngi
bit ti lng m o, tinh thn yu nc v{ s xng |ng l{m
ngi tr v ca Catherine; i theo mt ngi ph n nh th s tt
hn bit bao so vi vic phc v Peter. V{o nhng m khuya,
Catherine v{ Orlov thng {m o vi nhau, Orlov thng bo b{
rng qu}n i ca ng ~ sn s{ng v{ thc gic b{ sp t mt
cuc o chnh. B{ thng lng nghe mt c|ch chm ch nhng
lun lun tr li rng }y khng phi l{ thi im thc hin.
Orlov t hi: c l b{ qu| mm yu v{ th ng khi ng trc
mt bc i v i nh th. Ch ca Peter tht h{ khc, v th
m{ nhng v bt gi v{ h{nh quyt ng{y c{ng chng cht. ng
cng ng{y c{ng t ra th bo i vi v mnh, e da li d b{ v{

230
 Ngi {n b{ duyn dng

ci ngi kh|c. V{o mt bui chiu say xn, in cung bi th|i

im lng ca Catherine v{ bi s bt lc khi khng th khin b{
m ming, Peter ra lnh bt giam b{. Tin tc nhanh chng c
truyn i, th l{ Orlov vi v~ cnh b|o Catherine rng b{ s b tng
ngc hoc b x t tr phi b{ cp tc h{nh ng. Ln n{y Catherine
khng tranh lun na; b{ kho|c ln mnh b tang bnh d nht,
tc vn cha chi xong, theo ch}n Orlov ti mt chic xe nga
ang i ri phng nhanh ti doanh tri qu}n i. Lc ti ni,
nhng ngi lnh ph phc xung t hn ln vt |o b{ h ~
nghe ni nhiu v b{ nhng cha h thy b{ bng xng bng tht,
trng b{ nh bc tng Madonna bin th{nh ngi tht. H a
cho b{ mt b qu}n phc, kinh ngc trc v p ca b{ khi mc
trang phc ca {n ng, v{ ln ng n Cung in Ma ng
di s ch huy ca Orlov. Cuc h{nh qu}n ng{y mt rm r khi i
qua nhng ng ph St. Petersburg. Mi ngi hoan h
Catherine, ai cng cm thy Peter phi b trut ph. Chng my
chc c|c mc s n ban li cu nguyn cho b{, khin cho d}n
chng c{ng thm h{o hng. V{ sut t u ch cui, b{ vn thinh
lng v{ im m, nh th tt c u theo s sp t ca s mnh.
Khi tin tc ti tai Peter v cuc ni lon thanh bnh n{y, ng
tr nn in lon, v{ chp nhn tho|i v v{o ngay m .
Catherine tr th{nh n ho{ng m{ khng cn mt trn |nh hay
mt ting sng n{o.
Khi cn nh, Catherine rt thng minh v{ tr{n y sc sng.
M b{ mun c mt ngi con g|i bit nghe li hn l{ l{m ngi
kh|c la mt, v{ nh vy s l{ mt c d}u tt, bi th b{ lun phi
chu v khi nhng li bnh phm, b{ ~ to nn mt bc bnh
phong bo v chng li nhng li bnh phm y: b{ hc c|ch

231
 Ngh thut quyn r

chiu lng nhng ngi kh|c ho{n to{n nh mt c|ch trung

ha s hung hng ca h. Nu b{ kin nhn v{ khng |p t vn
th thay v tn cng h s mc phi ba m ca b{.
Lc Catherine n nc Nga tui 16, khng c bn b hay
ng minh }y b{ ~ |p dng nhng k nng m{ b{ ~ hc
c khi i mt vi ngi m nghin khc ca mnh. Khi i
din vi tt c nhng con qu|i vt trong triu nh n ho{ng
Elizabeth oai nghim, ngi chng u tr, v s nhng k phn bi
v{ mu chc b{ nhn nhng, chiu lng, ch i, v{ quyn r.
T l}u b{ vn hng mong mun c tr th{nh mt n ho{ng v{
bit r chng mnh t hi n th n{o. Nhng c ngha l g khi
gi{nh quyn thng tr trong bo lc, kh|c n{o gi{nh ly mt quyn
lc m{ c ngi chc chn s cho l{ phi ph|p, ri sau c phi
lun nm np lo s rng c ng{y mnh cng s b trut ph?
Khng th nh vy c, phi i thi c chn mi v{ b{ phi
khin chnh thn d}n a mnh ln ngai v{ng. chnh l{ phong
c|ch l{m c|ch mng y n tnh: bng c|ch t ra th ng v{ kin
nhn, Catherine |m ch rng b{ khng hng th vi quyn lc.
Hiu qu tht nh nh{ng quyn r.
Lun lun c nhng ngi kh tnh m{ bn phi i mt
nhng ngi bt an kinh nin, nhng k cng u ht thuc cha,
nhng k hay than phin in lon. Kh nng trn tnh nhng
ngi n{y ca bn s l{ mt k nng v gi|. D vy bn cng cn
phi cn thn: nu bn b ng h s ln |t bn; nu t ra quyt
o|n, bn s khin cho nhng phm cht bt thng ca h tr
nn t hi hn. S quyn r v{ hp dn chnh l{ nhng v kh t|c
chin hiu qu nht. B ngo{i h~y t ra lch thip. Thch nghi vi
mi t}m trng ca h. Cn bn trong, h~y tnh to|n v{ ch i: s

232
 Ngi {n b{ duyn dng

nhng b ca bn ch l{ mt chin lc ch khng phi l{ mt

c|ch sng. Khi thi c n, v{ chc chn s n, th c s xoay
chuyn. S hung hng ca h s y h v{o rc ri, v{ iu s
t bn v{o v tr l{m ngi gii tho|t h, gi{nh li th thng
phong. (Bn cng c th quyt nh rng mnh ~ chi ri y
h v{o qun l~ng.) S quyn r ca bn ~ ngn khng cho h nhn
thy trc iu n{y hoc tr nn nghi ng. C mt cuc c|ch mng
c th c tin h{nh m{ khng c bt k mt h{nh ng bo lc
n{o, ch n gin l{ ch i cho qu t|o chn v{ rng xung.

BIU TNG
Chic Gng. Ct c|ch ca bn dng nn mt chic gng
trc mt nhng ngi kh|c. Khi h nhn thy bn h nhn thy
chnh con ngi h: gi| tr, s thch, hay thm ch c khuyt im.
Mi tnh c mt i vi chnh hnh bng ca h tht thoi m|i v{
th gi~n; h~y nui dng cho mi tnh y. S chng ai thy c
nhng g ng sau chic gng.

IM YU
C nhng ngi c min nhim trc sc quyn r ca
Ngi {n B{ Duyn D|ng, c bit l{ ngi ym th v{ loi ngi
t tin n mc khng cn s ng h t ngi kh|c. Nhng ngi
n{y xem loi Ngi {n B{ Duyn D|ng l{ ranh ma v{ la di, v{
c th g}y kh chu cho bn. Gii ph|p l{ c l{m nhng g Ngi
{n B{ Duyn D|ng theo t nhin vn thng hay l{m: tht th}n
thin v{ duyn d|ng. H~y t bo v quyn lc ca mnh bng con
s ngi ngng m bn v{ ng quan t}m n mt v{i ngi m{
bn khng th quyn r. Tnh tt ca Catherine i i vi mi

233
 Ngh thut quyn r

ngi ~ to nn nhiu thin cm v{ v sau rt c li cho b{. i

khi l ra mng vut ca mnh li l{ s duyn d|ng. C mt ngi
bn khng thch? Cng khai th tht iu , dng nn c gng
quyn r mt k th nh vy, v{ mi ngi s ngh bn l{ ngi
chn tht, khng la di lm. Disraeli cng b kh chu nh vy i
vi ngi b|o ng ca ng, William Gladstone.
Nhng mi nguy khi quyn r trong chnh tr thng kh x
l hn: c|ch bn ha gii, mu mo, linh hot khi tip cn n
chnh tr chc chn s to ras mt s k th nhng ngi c bit
tin tng v{o ng c ca h{nh ng. Nhng ngi quyn r cng
chng nh Bill Clinton hay Henry Kissinger thng c th ly lng
c c nhng i th cng rn nht nh v{o s duyn d|ng ca
bn th}n h, nhng h li khng th c mt tt c mi ni ngay
c. Nhiu th{nh vin ngh vin Anh cho rng Disraeli l{ tn ranh
m~nh qu quyt; v c| nh}n th tnh c|ch duyn d|ng c th l{m
h mt i cm gi|c y, nhng ng li khng th tip xc vi tng
ngi mt trong Ngh vin. Trong nhng giai on kh khn, khi
mi ngi mong mun nhng iu thc cht v{ chc chn th s
quyn r khng cn t|c dng.
Nh trng hp v Catherine i cho thy, vic chn thi im
mang tnh quyt nh. Bn th}n ngi quyn r phi bit khi no
cn phi n mnh v{ thi im n{o l{ chn mui th hin sc
mnh thuyt phc ca mnh. V mm do l{ mt c tnh ca h,
i khi h cng cn phi linh ng h{nh ng mt c|ch cng
rn. Chu An Lai, mt chnh tr gia mm do, linh hot, vn c th l{
mt ngi cng sn kin nh khi cn thit. ng bao gi tr
th{nh n l cho sc mnh quyn r ca chnh mnh; phi bin n
th{nh mt th cng c m{ bn c th ty s dng.

234
 NGI C UY TN

Uy Tn c sc cun ht mi ngi. N xut ph|t t phm cht

bn trong con ngi s t tin, nng lc gi cm, tnh qu quyt,
s tha m~n nhng iu m{ hu ht mi ngi u thiu v{ mong
mun c c. Phm cht n{y ta ra, th hin qua tng c ch ca
Ngi C Uy Tn, l{m h trng c bit v{ t{i gii, v lm ta hnh
dung h khng ch l{ nhng g ta ang trng thy: h l{ thn, th|nh,
sao tri. Ngi C Uy Tn bit c|ch |nh bng uy tn ca mnh bng
|nh nhn sc so, li ni chuyn hng hn v kh sc b n. H c th
quyn r rt nhiu ngi. H~y hc c|ch to ra o gi|c ngi c uy
tn bng c|ch ta ra tnh c|ch d di nhng vn t ra im nhin,
khng thin kin.
MA LC THU HT Ma lc thu ht s
Ma lc thu ht l{ s quyn r mc c hiu |m ch n
s ng. Nhng ngi c ma lc thu mt phm cht l
ht l{m cho nhiu |m ng ngi thng ca mt ngi,
em lng yu h, ri sau dn dt khng k n vic cho d
h theo. Qu| trnh l{m cho nhiu ngi phm cht n{y l{ tht
trt yu h th n gin v{ i theo mt s, b coi l{ th hay o|n
con ng tng t vi vic quyn r chng. quyn lc ca
tng ngi mt. Ngi c ma lc thu ngi c ma lc thu
ht c mt v{i c| tnh n{o to ra sc ht, t , s |m ch n
thu ht y quyn lc l{m cho h mt lut l thng tr con
tr nn ni bt. C| tnh c th l{ s ngi, cho d l{ v ngo{i
t tin ca h, bn tnh gan d, s bnh ni bt hay v trong ni
thn. H gi cho nhng c| tnh n{y bt, c|i m{ s phc tng
huyn b. H khng h l gii s t tin c gi|m s|t bi v

235
 Ngh thut quyn r

hay s m~n nguyn ca h bt ngun nim tin ca h v{o

t }u, th nhng mi ngi c th phm cht l thng
cm nhn c; n ta ra bn ngo{i m{ ca mt ngi c bit.
khng cn phi ra v n lc c thc. MAX WEBER, Trch t Max
Gng mt ca nhng ngi c ma lc Weber: Nhng b{i lun v x~
hi hc, c HANS GERTH
lun lun si ni, tr{n y nng lng,
V[ C.WRIGHT MILLS bin tp.
ao c v{ s cnh gi|c (c|i nhn ca
mt ngi tnh, mt c|i nhn ngay lp
tc thu ht thm ch hi tnh t na). V{ c Cha ni vi
Chng ta vui v i theo nhng ngi cng Mose rng: h~y vit
ma lc thu ht bi v chng ta thch nhng li n{y ra, theo
c l~nh o, c bit thch c ng nhng li n{y ta
ngi kh|c ha hn vic mo him hay ~ lp ra giao c vi
phn thnh. Chng ta |nh mt bn ngi v{ con c|i t-ra-
th}n mnh cn nguyn l{ do h, tr nnen. V{ ng Mose ~
tri buc mt c|ch y m vi h, cm cng vi c cha trong
thy |ng sng hn bng cch tin 40 ng{y m, ng cng
tng ni h - l{ chng ta yu h khng n b|nh m hay
mt ri. Ma lc thu ht li dng v{o ung nc g ht. Mose
vit ln nhng tm bng
tnh dc b kim ch, to ra mt s tnh
|i. Tuy nhin, nhng ngun gc ca nhng li ni giao c,
ngn t khng nm di tnh dc m{ mi iu rn. Khi ng
cn v{o tn gi|o, v{ tn gi|o vn cn Mose t ni Sinai i
gn cht mt c|ch s}u m trong ma xung, trong tay cm
lc thu ht hin i. hay tm bia chng c
C|ch }y h{ng nghn nm, con khi ng t ni i xung,
ngi tin v{o thn th|nh v{ t}m linh, Mose khng h bit rng
th nhng rt t ngi c th chng da mt ca ng bng
s|ng bi v ng ~ ni

236
 Ngi c uy tn

kin c mt iu k diu, mt s th chuyn vi c Cha. V{

hin bn ngo{i ca sc mnh thn
th|nh. Tuy vy, mt ngi m{ c v
nh ang c s hu bi mt t}m
linh thn th|nh ( ni c nhiu ngn
ng, h{o hng m say xut thn, c|ch
din t nhng gic mng m~nh lit) th
ni bt ln nh l{ ngi c thn linh
chn lc ra. V{ ngi n{y- mt linh mc
hay mt nh{ tin tri- c c sc mnh
to ln hn nhng ngi kh|c. iu g
~ khin cho d}n Hp-ri tin tng ni
ng M s m{ i theo ng ta ra khi Ai
cp, v{ vn trung th{nh vi M s mc
d h m~i lang thang v tn trong
hoang mc? \nh nhn trong mt ng,
nhng t ng y cm hng, gng
mt ng mi ln i xung t ni Sinai
ng l{ rc s|ng hn ln. Tt c nhng
iu n{y cho ng d|ng v va c cuc
tr chuyn trc tip vi c Cha v{ l{
ngun quyn lc ca ng. V{ nhng
iu n{y l{ c|i c hiu l{ ma lc thu
ht, mt t bt ngun Hy lp nhm
|m ch n nhng nh{ tin tri hay n
bn th}n ca c Cha. Trong giai on
u ca o C c, ma lc thu ht l{
mt mn qu{ hay l{ mt t{i nng c
n ca c Cha h c n m{ l ra t-ra-en nhn thy gng
khi m{ Aaron v{ tt c
con ci t-ra-en nhn
thy ng Mose, ngm
nhn ng, da mt ca
ng bng s|ng nn mi
ngi s h~i n gn
ng. Nhng ng Mose
ku gi h li; v{ Aaron
v{ tt c nhng ngi
l~nh o chi h quay tr
li vi ng, v{ Mose ni
chuyn vi h. M{ sau
, tt c con c|i t-ra-en
n gn ng, ng k li
nhng mnh lnh m{
c Cha ~ ni vi ng
trn ni Sinai. V khi
Mose dng ni chuyn
vi h, ng i mt chic
m{n che mt. Nhng bt
c khi n{o Mose {m
o vi c Cha ng
ci m{n che mt ra cho
n khi ng i ra, v{ khi
ng i ra m{ ni cho con
ci t-ra-en iu ng
c ra lnh, th con c|i

237
 Ngh thut quyn r

s T mnh ca Ng{i. Hu ht tn gi|o mt ng Mose s|ng chi;

u do ngi c ma lc thu ht v{ Mose s che mt li
(Charismatic) s|ng lp nn, mt ngi ln na cho n khi ng
m{ ph b{y ra bn ngo{i nhng du ta ln {m o vi
hiu c n ca Thin cha. Ngi.
Qua nhiu nm tri, th gii tr S|ch Xut h{nh #$:25 Bia c
nn c l tr hn. Con ngi dn dn c.

tin n nm gi quyn lc khng bi S xu xa ca mt

do quyn ca thn linh m{ bi v h
c tranh c, hay l{ h chng t c
s cnh tranh ca h. Tuy vy, nh{ x~
hi hc ln ngi c u th k XX
Max Webber ~ nhn xt rng mc cho
s tin b cho l{ c ca chng ta th vn
c nhiu hn nhng ngi c ma lc
thu ht hn bao gi ht. Theo nh{ x
hi hc Weber, iu m{ m t c c
im ca mt ngi c ma lc thu ht
chnh l{ v ngo{i kh|c thng trong
tnh c|ch ca h, s tng xng vi
mt du hiu c c n ca Thin
cha. L{m c|ch n{o kh|c na gii
thch c sc mnh ca mt
Robespierre hay mt Lenin khng?
Hn bt c mt iu g kh|c n chnh l{
sc ht ca nhng c| tnh mnh m m{
l{m cho nhng ngi n{y ni bt v{ l{
ngun quyn nng ca h. H khng h
ngi {n ng l{ to ra
s hp dn m{ ti khng
th n{o l gii ni thm
ch cho bn th}n mnh,
v{ trong chng mc nh
th, mc d ti khng h
s thn th|nh hay ma
qu, nhng khi ti c
mt trong s hin din
ca hn ta th ti sn
sang run ry nh mt
a tr, v{ hn ta c th
khin ti t qung bn
thn mnh vo ngn la.
|m ng cha bao
gi thm kh|t g sau s
tht ht. Con ngi i
hi nhng o gi|c v{
khng th n{o l{m c

238
 Ngi c uy tn

ni v c cha m{ ni v nguyn nh}n g m{ khng c nhng

to ln, nhng tm nhn ca mt x~ hi o gi|c . H lin tc
trong tng lai. Sc li cun h chnhcho nhng quyn lc i
l{ tnh cm; h c v nh c s hu. trc khng c thc |p
V{ nhng kh|n gi ca h h{nh ng o c|i c thc; con
mt c|ch phn ph ging nh nhng v ngi hu ht b nhng
kh|n gi trc l{m vi mt nh{ tin ci khng c tht g}y
tri vy. V{o nm 1924, khi Lenin va nh hng mnh m
mt, ngi ta hnh th{nh nn mt s nh nhng iu c thc.
th cng tng nh ng, chuyn ng H c mt khuynh
t mt ngi l~nh o cng sn th{nh hng hin nhin khng
mt v thn. th ph}n bit gia hai
Ng{y nay, bt k mt ngi n{o iu n{y.
m{ s hin din ca h, ngi m{ li
ko c s ch khi bc v{o mt Trong s d}n d
cn phng u c ni l{ s hu ma tha ang sng bn l x~
lc thu ht. Cho d thm ch nhng loi hi (v{o tui trung
ngi t cao qu hn nhng l ra nin) th lun lun c
c du vt ca phm cht n{y bi mt khuynh hng
n thun l{ do ngn t ni ra. Ma lc mnh m l{ mt
thu ht ca nhng ngi n{y b him ngi l~nh o mt
v{ khng th l gii ni, cha bao gi ngi khng c chuyn
minh bch ht. H c mt s t tin bt mn, hay c l l{ mt v
thng. H c mt t{i nng thin ph tu s b o hay th{y tu
(thng l{ s uyn chuyn trong ngn ngi m{ g|nh tr|ch
ng) khin cho h tri ra trong |m nhim khng ch n
ng. H din t mt gic mng. chng gin l{ mt ngi th|nh
ta c th khng nhn ra n, nhng s m{ cn l{ mt nh{ tin

239
 Ngh thut quyn r

hin din ca h chng ta c c kinh tri hay thm ch cn l{

nghim tn gi|o : chng ta tin v{o mt v th|nh sng. trn
nhng con ngi n{y m{ khng cn c sc mnh ca ngun linh
bt k mt bng chng hp l n{o cho hng hay s mc khi
vic tin nh th. Khi c gng pha ch i vi iu m{ ngi
mt t|c ng ca ma lc thu ht, ch cho l{ ngun gc thn
bao gi qun ngun gc tn gi|o ca th|nh, v l~nh o n{y s
sc mnh . Bn bt buc phi ta ra ra sc lnh cho nhng
mt phm cht ni t}m m{ phm cht ca ng mt nhim v
c mt gc tn gi|o hay t}m linh i cng ca nhng chiu
vi n. Cp mt ca bn phi ph|t ra hng v i v{ ca tm
ngn la ca mt nh{ tin tri. Ma lc quan trng l{m rung
thu ht ca bn phi c v t nhin, chuyn th gii. Vic kt
nh th ma lc bt ngun mt c|ch |n ngi c nhim v
b n vt xa tm kim so|t ca bn, nh th, ngi c
mt t{i nng ca nhng v thn. Trong chn mt c|ch thn linh
ci th gii khng c o tng v{ l tr thc hin mt nhim
n{y, con ngi khao kh|t mt s kinh v phi thng, ~ cung
qua trong tn gi|o, c th trong mc cp cho nhng ngi
mt nhm ngi. bt c mt du hiu mt phng hng v{
n{o ca ma lc thu ht th hin c ngi bi ri nhng mi
mun tin v{o mt iu g . V{ khng lin h v{ nim hy vng
cn iu g y quyn r hn bng vic mi. Cho h khng ch
to cho con ngi ta tin v{o m{ i theo.n gin l{ mt ni
Ma lc thu ht bt buc phi c trong th gii m{ l{ mt
v thn b, nhng nh vy khng c ni rc r c nht v
ngha l{ bn khng th hc hi mt v{i nh. Mt loi anh em ca
m|nh khe n{o m{ s ni bt ln ma loi hnh n{y t n cm
nhn n u t, b tr n

240
 Ngi c uy tn

lc thu ht m{ bn ~ s hu ri, hay l{ mt c|ch ring bit v{

s cho bn v b ngo{i ca ma lc . trn nhng c|i cht bnh
Sau }y l{ nhng c tnh c bn s thng, cng cng chia
gip to ra c hnh bng ca ma lc s trong nhng quyn
thu ht: nng k diu ca ngi
Mc ch: nu con ngi tin .
rng bn c mt k hoch, tin rng bn -Norman Cohn, ci th
ca thin nin k.
bit bn ang i }u th h s i theo
bn mt c|ch bn nng. Chiu hng
n{y khng c vn g ht: lc ra mt Cp mt ca
nguyn nh}n, mt l tng, mt tm Rasputin mi k qu|i
nhn v{ ch ra c bn s khng quay l{m sao! mt ph n ~
mng mng trong mc ch ca bn. th nhn nh th, c ta
Con ngi s tng tng rng s t ~ n lc lm kh|ng
tin ca bn bt ngun t mt c|i g c li sc nh hng
c thc, nh l{ nhng ngi Hp-ri c ca Rasputin. Ngi ph
xa tin l{ ng M s hp nht vi c n tip tc ni rng c
cha, n gin ch v ng ta biu hin ra mi ln c ta gp
c nhng du hiu bn ngo{i. Rasputin th c lun lun
S ch nh l{ mt con ngi ngc nhin vi quyn
ma lc thu ht hai mt trong thi k nng ca c|i lic mt ,
kh khn rc ri. Bi b hu ht ngi mt c|i lic mt m{
ta u do d trc khi h{nh ng gan khng th n{o chng li
d (thm ch khi m{ h{nh ng l{ c|i b c trong bt c thi
yu cu), s t qu quyt mt mnh s gian n{o. C mt c|i g
l{m cho bn l{ trung im ca s ch . ngt ngt trong c|i
Ngi ta s tin v{o bn qua mt m~nh nhn t t v{ lch thip
lc n gin ca c| tnh bn. Khi n{y; nhng cng cng

241
 Ngh thut quyn r

Franklin Delano Roosevelt c c lc l{ c|i lic nhn

quyn lc trong thi k khng hong, ranh ma v khn kho.
|m ng cng chng c rt t nim tin Con ngi th v dng
l{ ng c th ho|n chuyn mi th li. di thn ch ca ch
Nhng ch trong v{i th|ng u ti v y quyn nng , n s
ng ~ bc l c s t tin, tnh quyt c cm nhn trong
o|n v{ s r r{ng trong vic gii quyt tng th con ngi ng
nhiu vn ca quc gia, m{ cng ta. Tuy nhin, bn c l
chng bt u coi ng nh l{ ng cu s mt mi bi sc m
tnh ca h, mt ai vi ma lc thu hoc n{y, nhng m{ bn
ht m~nh lit. li rt mun c trn
S b him: s b him nm tho|t sc m hoc , c
di tr|i tim ca ma lc thu ht, nhng c|ch n{o hay c|ch
n l{ mt loi b him c bit, mt s kh|c bn lun lun thy
b him c din t bi m}u thun. bn th}n mnh b li ht
Ngi c ma lc thu ht c th va l{ li v{ b cm gi. * Mt
ngi v sn v{ ngi qu tc (Mao c g|i tr ~ c nghe
Zedong), va tt bng v{ t{n |c(i v mt v th|nh mi xut
Peter), va khch ng v{ th nh th}n t tnh ca c g|i
bng | (Charles de Gaulle), va th}n n th n{y, v{ c g|i
thin v{ xa c|ch (Sigmund Freud). Bi ~ gh thm v th|nh
v hu ht mi ngi u c th tin kim s hng dn v
o|n c, t|c ng ca nhng m}u tm linh v khai tr. C
thun n{y l{ ma lc thu ht mnh m. g|i cha bao gi c
Nhng t|c ng n{y khin cho bn kh trng thy ng ta hay
m{ tm hiu c, thm v s phong ch}n dung ca ng
ph cho c| tnh bn, l{m cho ngi ta trc , }y l{ ln u
ni chuyn vi bn. thng thng s tin c g|i n gp ng
ta ti gia. Khi ng ta

242
 Ngi c uy tn
tt hn nu bn l ra nhng s m}u
thun ca bn mt c|ch chm r~i v{
thin t (nu nh bn qung chng ra
ngo{i, m}u thun n{y ln m}u thun
kh|c, ngi ta c th ngh l{ bn c mt
c| tnh bt thng. H~y th hin s
huyn b ca bn mt c|ch t t v{ li
ni s lan ra. Bn cng bt buc phi
gi con ngi trong tm tay ca bn,
ngn chn h kim tm ra bn.
Mt kha cnh kh|c na ca s
b him l{ mt s ni xa ni gn s iu
k l. V ngo{i ca s thin ph tin tri
hay t}m l s thm v{o thn sc cho
bn. H~y tin o|n nhng s vic mt
c|ch c uy quyn v{ con ngi s
thng tng tng rng iu bn ni
l{ ~ ng.
S thn thnh: hu ht tt c
chng ta bt buc phi thng xuyn
tha hip sng cn; c|c v th|nh th
khng phi l{m th. C|c v th|nh sng
st qua c|c l tng ca h m{ khng
cn phi quan t}m n kt qu. T|c
ng thn th|nh n{y d{nh cho ma lc
thu ht.
S thn th|nh i xa hn tn
gi|o: c|c chnh tr gia c tnh cht kh|c
243
xut hin v{ ni chuyn
vi c th c ~ ngh ng
ta ging nh l{ mt
trong nhng ngi i
thuyt ging cho nng
d}n m{ c thng thy
chnh qu nh{ ca
mnh. \nh nhn m m
ca mt tu s lch thip
v{ m|i tc m{u n}u nh
c chia ra mt c|ch
gin d xung quanh
gng mt n gin m{
|ng tn trng n{y, tt
c ngay lc u ~ to
nim tin tng cho c
g|i. Nhng khi ng ta
n gn c g|i hn na,
ngay lp tc c ta cm
nhn rng mt con
ngi kh| kh|c l na
ng ta, mt ngi b
him, mu mo v{ thi
n|t, cn thn ng sau
|nh mt ca ng ta li
ta ra s tt bng v{
h{o hip. *ng ta ngi
i din vi c g|i, i ln
v gn pha c g|i, v{
 Ngh thut quyn r

bit ging nh George Washington v{ cp mt m{u xanh nht

Lenin u t c danh ting mt
c|ch thn th|nh bng vic sng n
gin, mc d h u c quyn lc Mt c|i lic mt ham
bng c|ch kt hp tng xng nhng
gi| tr chnh tr v{o nhng cuc sng
ca c| nh}n h. C hai ngi {n ng
n{y thc s c tn l{m thn sau khi
h qua i. Albert Einstein cng to|t ra
c s thn th|nh nh tr nh,
khng sn lng tha hip, chm m
trong th gii ca chnh mnh. Cha
kha }y chnh l{ bn phi c ri
nhng gi| tr cm gi mt c|ch s}u sc;
m{ mt phn gi| tr khng th b gi
mo c, t nht l{ khng c, khng
phi nhng li c|o buc nguy him v
s bp bm s hy dit ma lc thu ht
ca bn trong thi gian d{i. Bc k
tip l{ th hin ra, c{ng n gin v{
thin t c{ng tt, rng bn sng c|i m{
bn tin v{o. Cui cng l{ din mo n
ha v{ khim nhng c th dn dn
chuyn sang ma lc thu ht min l{ bn
c v ho{n to{n thoi m|i vi iu .
Ngun gc ma lc thu ht ca Harry
Truman v{ thm ch ca Abraham
Lincoln l{ ra v ging nh mt ngi
ca ng i m{u tr nn
s}u lng v{ en ti hn.
mun nhn c g|i qua
khe mt ca ng ta,
}m xo|y v{o c g|i v{
cm gi c g|i am m.
Mt s nng n nh ch
~ thng lnh ho{n to{n
t chi ca c gi hi m
gng mt nhiu vt
nhn ca ng, b bp
mo v ham mun n{y,
n gn gng mt c
g|i. C g|i cm nhn
c hi th nng hi
ln hai g m mnh v
nhn thy i mt ca
ng ta len ln o qua
th}n th bt lc ca c
(bc ch|y t hc mt) ra
sao, cho n khi ng ta
h mi mt xung vi mt
v khiu gi. ging ni
ca ng ta rt v{o tai c
g|i li th thm nng
n{n v{ ng ta lm bm
nhng li d}m dc l

244
 Ngi c uy tn
thng d}n.
Ti hng bin: Mt ngi c
ma lc thu ht ph thuc v{o sc mnh
ca nhng li ni. L do th n
gin:li ni l{ c|ch nhanh nht to
ra s x|o trn tnh cm. Nhng li ni
c c|nh, l{m phn chn, khuy ln s
gin d m{ khng cn phi |m ch n
bt c iu g thc s. Trong sut cuc
ni chin T}y ban nha, Dolores
Gomez Ibarruri, c bit n l{ La
Pasionaria, ~ c nhng b{i din vn
trc cng sn m{ nhng b{i n{y mnh
m mt c|ch tnh cm nh l{ quyt
nh mt v{i thi khc ch cht trong
thi chin. th{nh cng trong loi
hnh hng bin n{y, s c hiu qu nu
ngi ni v{ kh|n gi c cng tnh cm
v{ theo kp li ni vi nhau. Tuy nhin,
t{i hng bin c th c hc hi :
nhng cng c m{ La Pasionaria ~ s
dng nhng |m hiu, nhng khu
hiu, nhng s lp li nhp nh{ng,
nhng nhm t kh|n gi ni li c
th d d{ng c c. Roosevelt, mt
loi ngi bnh tnh, qu tc ~ c th
bin bn th}n ng ta th{nh mt ngi
ph|t ngn nn ng, va th hin qua
245
lm. Ngay khi m{ c g|i
sp sa ln n im t
b bn th}n mnh cho
ngi quyn r n{y th
mt k c dy ln m
m trong c v{ nh th
t mt ni n{o xa xi;
c g|i nh li l{ c g|i
n l{ hi ng ta v
Thin cha.
RENE FULOP-MILLER,
RASPUTIN: K XU XA THN
THNH.
Chnh do bn cht
ca n, vic tn ti ca
quyn uy ma lc thu ht
th khng n nh mt
c|ch c th. Ngi nm
gi quyn uy n{y c th
xin cha ma lc thu ht;
ngi c th cm
nhn do Thin cha b
ri h nh khi cha Gi
su trn c}y thp gi|
vy; ngi c l
chng t cho nhng
ca mnh rng c
hnh ~ bin mt khi
 Ngh thut quyn r

c|ch ng ph|t biu din vn chm r~i ng ta. Ri sau

v{ nh thi min, va th hin qua nhim v ca ng ta b
c|ch s dng nhng hnh nh tng dp tt, v{ nim hy vng
tng xut sc, s lp li ph }m u, i ch v{ tm kim cho
v{ li l hng hn v kinh th|nh. |m mt ngi nm gi ca
ng ng h ng thng tr{o nc ma lc thu ht.
mt. C|i kiu chm r~i y quyn uy -MAX WEBER, T MAX
thng thng c hiu qu hn nhiu so WEBER: NHNG B[I LUN
VN TRONG X^ HI HC, DO
vi tnh cm nng n{n trong thi gian
HANS GERTH V C.WRIGHT
d{i, bi v cung c|ch n{y th khin bn MILLS BIN TP.
nh b b ba mt c|ch thin t v{ t
nhm ch|n hn.
ng ta l{ v thn ca
S ng kch: Mt ngi c ma
ti. ng ta dn dt h
lc thu ht th to ln hn cuc sng, c
nh l{ mt th g. c
s hin din thm ngo{i. Nhng nam
to nn bi mt v thn
din vin ~ phi nghin cu loi hin
kh|c hn l{ do bn cht.
din n{y qua nhiu th k; h bit l{m
iu hnh th{nh nn
c|ch n{o ng trn mt s}n khu
mt con ngi tt hn;
ng ngi v{ l{m ch s ch . Tht
v{ h i theo ng. Chng
|ng ngc nhin, khng phi ngi
li nhng k nh chng
nam din vin la ht to ln hay l{m
ta m{ khng phi t tin.
iu l{m b mt c|ch in di mi l{
Hn l{ nhng cu b
ngi l{m cho ma thut n{y c cng
theo ui th vui bt
hiu nht, m{ l{ ngi im m, ta ra
bm v{o ma h. Hay
c s qu quyt ca chnh h c. Kt
l{ nhng ngi h{ng
qu s b hy hoi bng c|ch c gng
tht git nhng con
mnh m. iu cn thit }y l{ s t
rui
nhn thc, c c kh nng thy c
-WILLIAM SHAKESPEAR,

246
 Ngi c uy tn

bn th}n ca chnh bn nh l{ ngi CORIOLANUS

kh|c thy bn. De Gaulle hiu rng s
t nhn thc l{ cha kha cho ma lc M|i vm c n}ng
thu ht ca ng ta trong hu ht mi ln khi Presley ng
ho{n cnh hn lon (s chim ng trn s}n khu. Presley
nc Ph|p ca Nazi, vic t|i x}y dng ht trong vng 25 pht
li t nc sau th chin th hai, cuc
trong khi kh|n gi ng
ni lon trong qu}n i Algeria), De ht ln nh l{ Ni
Gaulle vn duy tr c s im m Vesuvius vy. Ti cha
m{ ng ~ dng mt c|ch m |i trc bao gi trng thy mt
cn cung lon ca nhng ng nghip s phn khch v{ ting
ca ng. Khi ng ni, khng mt ai c la ht n nh th trong
th ri mt khi ng c. Mt khi m{ c cuc i ti, trc
bn bit l{m sao l{m ch s ch hay sau n{y. Nh{ o
bng c|ch n{y, n}ng cao hiu qu ln din phim Kanter ni.
bng c|ch xut hin trong nhng s L{ mt ngi quan s|t
kin nghim ngh hay nhng nghi l m{ th ng m t ng b
cha y nhng hnh nh cc nhn, cho|ng bi s trin
l{m cho bn trng c v kiu c|ch {i l~m ca cng cung lon
c|c v{ thn th|nh. S m{u m m tp th.. mt l{n sng
d|ng khng c g lin quan n ma lc thy triu yu mn d}ng
thu ht ht, n thu ht loi ch sai tr{n ln t 9000 con
lm. ngi, qua c bc tng
S khng cm on: Hu ht cnh s|t h v hai bn
con ngi u b c ch v{ c rt t s}n khu, n ngi
c|ch tip cn n s v thc ca h - biu din , n}ng anh ta
mt vn to ra c nhiu c hi n tm cao ca s |p
cho ngi c ma lc thu ht, ngi n{y ng in r.

247
 Ngh thut quyn r

c th tr nn mt loi m{n hnh m{ -Mt on m t bui ha

nhc ca Elvis Presley ti nh{
nhng ngi kh|c chiu ra nhng
ht Hayride vo ngy
tng k l v{ nhng khao kh|t thm 17/12/1956. Con ngi bn
kn ca h. Trc tin bn s phi a trong Elvis: t s t}m l hc
ra rng bn t b ngn cm hn kh|n gi ca Elvis Aaron Presley.
ca bn (rng bn ta ra mt s gi
cm nguy him, khng e s c|i cht, Ch mt th|ng sau
thoi m|i mt c|ch vui v. Thm ch c|i cht ca Evita, hi
mt gi ca nhng c| tnh n{y s nhng ngi b|n b|o
khin cho ngi ta ngh rng bn c do ~ phong tn cho b{
quyn lc nhiu hn c|i bn ang c. l{ th|nh nh}n, v{ mc
Trong thp nin nhng nm 1850, mt d iu b c ch n{y l{
n din vin ngi M gc Bohem mt iu c lp v{
Adah Isaac Menken c th gii a khng c nhng
thch qua nng lc gi tnh bung th ngi Vatican n nhn
ca b{ v{ khng h s h~i. B{ xut hin
nghim tc. C|i kin
trn s}n khu na h hang, trnh din v s thn th|nh ca
nhng h{nh ng nh th|ch thc c|i Evita vn c gi li
cht; rt t ph n d|m l{m nhng trong lng nhiu ngi
chuyn nh vy trong thi n ho{ng v{ c xut bn ca
Victoria, m{ mt n din vin kh| tm vn hc cng hin c
thng ~ tr nn mt hnh tng chnh ph t{i tr; bng
c tn sng. vic t li tn cho
S m rng ra iu bn khng b ngn nhng th{nh ph, c|c
cm l{ mt phm cht nh trong m trng hc v{ ga in
trong cng vic v{ c| tnh ca bn m{ ngm; v{ bng vic ng
l ra s m mang i vi v thc tem x|c nhn nhng
ca bn. Chnh vic s hu c phm huy chng, vic tc
cht n{y ~ bin chuyn nhng ngh s

248
 Ngi c uy tn

nh Wagner v{ Picasso th{nh nhng tng na ngi; v

thn tng c ma lc thu ht h. Anh
em h ca phm cht n{y chnh l{ s
th lng th}n th v{ tinh thn; trong
khi phn b nn th cng nhc,
nhng ngi c ma lc thu ht c mt
s d chu v{ kh nng thch ng m{ ~
biu hin ra s m mang ca h n
vi kinh nghim.
S nng nhit: Bn cn tin v{o
iu g , v{ tin n mt c|ch m~nh lit
l{m cho nhng iu b ca bn
sng ng v{ mt ca bn s|ng ln.
iu n{y khng th n{o l{m gi to
c. nhng chnh tr gia khng th
n{o tr|nh khi vic phi ni di trc
cng chng; iu ph}n bit c nhng
ngi c ma lc thu ht chnh l{ h tin
v{o nhng li ni di ca h s khin
cho h |ng tin hn nhiu. iu i hi
phi c trc ht i vi nim tin m~nh
lit l{ mt nguyn cn to ln n{o
tp hp lc lng li mt cuc vn
ng ln. tr nn mt im c Phn quan trng nht,
v}y quanh i vi s bt m~n ca con
ngi v{ ch ra rng bn khng cng
chung nhng nghi ng m{ quy ry
nhng con ngi bnh thng. V{o
vic ph|t h{nh ra nhng
con tem theo nghi l.
thi gian ph|t sng bn
tin tc thi s bui ti
c thay i t 8.30
ti xung 8.25, l{
thi gian m{ Evita ~ i
v{o s bt t, v{ v{o
ng{y 26 ca mi th|ng
c nhng |m rc
bng uc v{o ng{y b{
mt. V{o ng{y l tng
nim th nht c|i cht
ca b{, La Prensa ~ in
mt c}u chuyn k v
mt trong nhng c
gi ~ thy c gng
mt ca Evita trong
mt trng, v{ sau khi
iu n{y c rt l{ nhiu
nhng cnh tng c
bo co trong bo ch.
vic xut bn chnh thc
~ nhanh chng b dng
li v s khiu ni tnh
thn th|nh d{nh cho b{
ta, nhng s kim ch

249
 Ngh thut quyn r

nm 1940, Florentine Girdamo khng c thuyt phc

Savonarola ~ phn i quyt lit s cho lm. theo lch nm
bt t ca c Gi|o Ho{ng v{ nh{ th 1953 ca nhng ngi
Tin l{nh. Savonarola t cho l{ c n b|n b|o do Buenos
linh hng thing ling, ng tr nn si Aires, cng nh trong
ni trong nhng b{i thuyt ph|p ca nhng hnh nh khng
ng ~ g}y ra l{n sng cung tn trong chnh thc kh|c th
|m ng. Savonarola ~ khuch Evita c v trong mt
trng mt nhm n ni ng b |o chng m{u xanh
nhanh chng thng tr c th{nh ph cho da tri truyn thng ca
n khi c gi|o ho{ng bt gi v{ cho c m ng trinh, hai
thiu sng ng ta. Ngi ta tin ni tay b{ an cho li, c|i
Savonarola v s s}u sc trong li c|o u bun b~ ca b{
buc ca ng ta. Ng{y nay v d v ng nghing sang mt bn
~ c nhiu mi lin quan hn bao gi v{ c vng ha quang
ht: con ngi c{ng ng{y c{ng b c lp bao ph xung quanh.
i v{ mong mi c c s tri nghim NICOLAS FRASER V
v sc m{u tn gi|o. H~y cho c tin MARSY NAVARRO, EVITA.
nng nhit ca bn lan truyn i v{o
bt c th g, cho con ngi iu g i vi ti m{ ni,
tin v{o. ti c mt t{i nng ca
S yu ui: Nhng ngi c mt ngi g}y m.
ma lc thu ht biu l ra mt nhu cu NAPOLEON BONARPARTE,
d{nh cho s yu v{ c yu. H m TRONG CUN NAPOLEON:
mnh ra i vi kh|n gi ca h v{ thc CHO V[ CHNG LI, CA
PIETER GEYL.
ra h ht ht nng lng ca kh|n gi,
ha ra kh|n gi l{ ngi b nhng con
ngi c ma lc thu ht n{y tch np Ti chng h gi b
l{m mt v th|nh nh}n

250
 Ngi c uy tn

nng lng, khuynh hng n{y ang g ht, nhng m{ ti tin

gia tng . Bn pha ngi yu ui i v{o li hng dn thn
vi ma lc thu ht th l{m cho phe t th|nh, quyn lc thn
tin tr nn mm lng, iu n{y c th th|nh v{ li tin tri thn
coi l{ s say m in cung v{ s e th|nh. Ti khng c
da. hc h{nh, cng khng
T v ma lc thu ht c lin phi l{ mt chuyn gia
quan ti nhng cm xc tng t nh trong bt c l~nh vc c
tnh yu, n lt bn phi l ra tnh th n{o ht nhng m{
yu ca bn d{nh cho nhng ngi i ti th}n thin v{ bn
theo bn. Cng vic n{y l{ mt phn tnh th}n thin ca ti l{
ch yu trong ma lc thu ht m{ tiu chun ca ti lun.
Marilyn Monroe to ra trc ng knh Malcom X, c trch
trong EUGENE VICTOR
m|y quay. Marilyn vit trong nht k
WOLFENSTEIN, NHNG NN
rng: ti bit mnh thuc v qun NH]N CA NN QU]N CH:
chng v{ th gii, khng ch v ti c t{i MALCOM X V[ CUC C\CH
hay thm ch ti xinh p i na m{ bi MNG CA D]N DA EN.
v ti cha tng bao gi thuc v bt c
th g hay bt c ai kh|c na. Qun iu u tin m{ ti
chng l{ gia nh ca ti, l{ ch{ng quan trng ht thy
ho{ng t quyn r duy nht v{ l{ m|i chnh l{ khng th c
m duy nht ti tng m c. Trc c uy tn m{ khng
ng quay, Monroe t nhin bng ln c s huyn b, bi v c
sc sng, t|n tnh v{ g}y hng th i c}u: quen qu| ha ln
vi qun chng v hnh n{y. Nu nh trong khun mu n{y,
kh|n gi khng cm nhn c tnh th|i v{ nhng hot
c|ch n{y trong bn, h s quay lng li ng tr c ca mt
vi bn. Mt kh|c, bn ch bao gi ra ngi l~nh o lun

251
 Ngh thut quyn r

v thao tng hay tng thiu. H~y tng lun phi l{ mt iu g

tng qun chng ca bn nh l{ mt m{ ngi kh|c
c| nh}n n l m{ bn ang ra sc khng th n{o cng
quyn r khng c g quyn r con nhau thm d c,
ngi hn l{ th cm gi|c m{ h mong iu g l{m cho h
mi kh hiu, khuy ng
S phiu lu mo him: h, v{ tp trung s ch
Nhng ngi c ma lc thu ht th ca h.. nm ly phn
khng tu}n theo mt quy tc n{o. H c d tr mt cht kin
v phiu lu v{ ri ro m{ thu ht c thc b mt m{ c bt
nhng con ngi bun t. H~y gan d c khonh khc n{o xen
v{ dng cm trong nhng h{nh ng v{o, v{ hiu qu hn l{
ca bn (bn ngi ta thy bn ang bn cht ca mt diu
nhn ly nhng ri ro v iu tt p ngc nhin. S trung
ca ngi kh|c). Napoleon lun lm th{nh }m ca |m
cho nhng binh lnh ca ng an t}m khi ng s l{m cng vic
thy ng ng cnh sung i b|c trn cn li. Khi m{ ngi
chin trng, Lenin i li mt c|ch l~nh o ~ c |nh
cng khai trn ng ph mc cho ng gi| l{ c kh nng thm
nhn c rt nhiu li e da git v{o trng lng ca c|
cht. Nhng ngi c ma lc thu ht tnh ng ta n vi
ln mnh c trong nhng vng nc nhng nh}n t c
ri ren, mt tnh hung khng hong bit ca bt c tnh
cho php h khoe ra s d|m l{m ca h hung n{o, nim hy
m{ tng cng thn sc cho h. John vng v{ s t tin ang
F.Kennedy bng s|ng ln trong vic xy n s thm v mt
gii quyt khng hong tn la Cuba, c|ch mnh m i vi
Charles de Gaulle khi i mt vi cuc s trung th{nh t nim

252
 Ngi c uy tn

ni lon Algeria. H cn nhng vn tin ngi l~nh o .

n{y ra v c ma lc thu ht, v{ Charles de Gaulle, Li
tht ra mt v{i ngi thm ch t c|o gm, trong David
Schoenbrun, ba cuc i ca
h l{ khi ln nhng tnh hung (V
Charles de Gaulle.
d Kennedy trong chnh s|ch bn b
vc chin tranh ca i ngoi) th hin tnh yu ca h d{nh
cho s phiu lu. H~y a ra bn tnh anh hng l{m cho bn
th}n bn c ma lc thu ht ko d{i n ht cuc i bn. Tr|i li,
mt cht xu du hiu n{o ca s hn nh|t hay s rt r s hy
hoi ht bt c nhng ma lc thu ht n{o m{ bn c c.
Sc hp dn: Nu c bt c mt s vt tng trng b
ngo{i quan trng trong vic quyn r th chnh l{ i mt. i
mt biu l s khch ng, s cng thng, s hn nhin m{ khng
cn ni ra mt li n{o ht. Trong ngh thut quyn r, nhng
truyn t gi|n tip quan trng lm, v{ trong ma lc thu ht cng
th. Th|i ca nhng ngi c ma lc thu ht c th nh c v{
bnh tnh, nhng cp mt ca h nh c nam ch}m ht vy, h c
mt |nh nhn chm chm xuyn thu l{m x|o trn tnh cm ca
nhng mc tiu ca h, ra sc p buc m{ khng cn li ni hay
h{nh ng g ht. \nh nhn chm chm m~nh lit ca Fidel Castro
c th khin cho i th ca ng li bc im lng. Khi Benito
Mussuolini b gp th th|ch, ng s o trn hai mt, l ra trng
trng theo c|ch l{m cho con ngi e s. Tng thng Indonesia,
Kusnasosro Sukarno, c |nh nhn c v nh th ng ta c c
nhng suy ngh vy. Roosevelt c th l{m cho con ngi ca ng
gi~n n theo mun, khin cho c|i nhn m m ca ng va thi
min va da nt. Nhng cp mt ca nhng ngi c ma lc thu
ht khng bao gi l ra s s h~i hay khip m.

253
 Ngh thut quyn r

Tt c nhng k nng n{y th c th t c. Napoleon

d{nh nhiu thi gian ng trc gng, to ra |nh nhn m phng
theo khun mu ca nam din vin lng danh ng thi Talma.
Cha kha l{ s t kim so|t. C|i nhn khng phi nht thit l{ gay
gt; c|i nhn cng cn ch ra s m~n nguyn. H~y nh rng: cp
mt ca bn c th ph|t ra ma lc thu ht, nhng cp mt bn
cng t gi|c bn gi to. ng mt vt tng t nh th c c
hi. h~y thc h{nh hiu qu m{ bn mong mun.
Ma lc thu ht tht s c ngha l{ kh nng ph|t ra bn
trong v{ din t ra bn ngo{i s kho|i tr| tt cng, mt kh nng
m{ l{m cho mt ngi th{nh i tng ch mnh m v{ c
nhng ngi kh|c bt chc mt c|ch thiu suy ngh.
LIAH GREENFIELD

C IM NI BT
Nh tin tri k diu: V{o nm 1425, mt c g|i nng thn
t vng qu Domremy ca nc Ph|p, c Joan of Arc, ~ mng ln
u l{: Khi ti mi ba tui th Cha ~ truyn mt li ni
hng dn ti. Ging ni l{ ging ca th|nh Michael v{ th|nh
n vi mt thng ip t Cha: Joan c chn l{ ngi gii
tho|t cho nc Ph|p khi bn x}m lc ngi Anh, bn chng lc
by gi ang cai tr hu ht t nc n{y, v{ kt qu ca s hn
mang v{ chin tranh. C cng s khi phc li vng min vua
nc ph|p cho ho{ng t - the Dauphin, sau ny l vua Charles VII,
ngi tha k chnh |ng. Th|nh Catherine v{ Th|nh Margaret
cng ni vi Joan. Nhng gic mng ca b{ th sinh ng mt c|ch
kh|c thng: b{ mng thy th|nh Michael, c chm v{o Th|nh
v{ c ngi thy th|nh.

254
 Ngi c uy tn

Lc u Joan khng k cho ai nghe v iu b{ mng thy;

bi v tt c mi ngi u bit b{ l{ mt c g|i nng tri lng l.
Tuy nhin nhng gic mng tr nn thm ch m { hn, v{ do
v{o nm 1429 b{ ri khi Domremy, quyt nh nhn ly
nhim v m{ Cha ~ chn ly b{. Mc tiu ca b{ l{ gp Charles
th trn Chinon, ni m{ ng ~ lp ra mt cung in trong thi gian
lu {y. Nhng chng ngi vt }y rt nhiu kh: Chinon th
xa, chuyn h{nh trnh th nguy him, v{ Charles, thm ch nu b{
n c ng ta th ng ta cng ch l{ mt k hn nh|t v{ li
bing khng th n{o vn ng ln chng nc Anh c.
Khng khut phc, b{ i t l{ng n{y sang l{ng kh|c, gii thch
nhim v ca b{ vi c|c qu}n nh}n v{ yu cu h h tng b{ n
Chinon. Nhng c g|i tr vi nhng gic mng v tn gi|o chng l{
xu n{o trong thi k c, v{ ngoi hnh ca Joan cng khng c
g gi t ln s t tin na. Tuy nhin, mt qu}n nh}n Jean de
Metz ~ t m v b{. iu khin cho ng qu}n nh}n n{y b b{ l{m
m hoc chnh l{ chi tit trong nhng gic mng ca b{ ta: b{ s
gii phng c th trn Orleans b v}y h~m, s i vng min
ho{ng cho v vua ti mt nh{ th ln Reims, dn dt qu}n i
n Paris; b{ bit l{ l{m nh vy s khin cho b{ b thng.
Nhng ph|t ngn b{ quy cho l{ th|nh Michael truyn li th khng
th l{ mt ngn ng ca mt c g|i nng tri c; m{ b{ li t tin
mt c|ch im tnh, b{ bng ln s kt |n. De Metz ri ngay v{o
ba php ca b{. De Metz ~ th trung th{nh v{ cng b{ khi h{nh
n Chinon. Ngay sau th nhng ngi lnh cn li cng ngh
gip , v{ li ni truyn n Charles v mt c g|i tr l lng
ang trn ng n gp ng ta.
Trn con ng d{i 350 dm n Chinon, i cng vi ch
mt nhm nhng qu}n nh}n, xuyn qua mt min t c chin

255
 Ngh thut quyn r

tranh, Joan khng h t ra s h~i hay chn ch g ht. Chuyn i

mt v{i th|ng tri. Cui cng th Joan cng n ni. Mc cho triu
thn khuyn can, the Dauphin ~ quyt nh gp c g|i m{ ~ ha
hn s khi phc li ngai v{ng cho ng ta. Nhng Charles ang
bun ch|n v{ mun gii su cht cht nn ~ quyt nh la c g|i
ny mt v. Joan s gp Charles trong mt snh ng o qun
thn; th quyn nng tin tri ca Joan, Charles ~ ci trang
th{nh mt trong nhng qun thn ca ng v{ cho mt ngi kh|c
n mc nh mt v ho{ng t. Tuy vy, khi m{ Joan n, mi ngi
ngc nhin v b{ bc thng n ch Charles v{ nhn u gi ci
ch{o: c Vua trn Tri sai ti n vi mt thng ip rng Ng{i
s l{ ngi thay mt cho c Vua trn Tri, Ng{i s l{ Vua ca
nc Ph|p. Trong cuc ni chuyn tip theo , Joan dng nh
lp li nhng suy ngh ring t ca Charles, trong khi li mt
ln na k li t m chi tit l thng v nhng c gng b{ s phi
ho{n tt. Nhiu ng{y sau, t mt ngi hi ht v{ thiu tnh quyt
o|n, Charles ~ tuyn b bn th}n ng ~ b thuyt phc v{ cu
chc cho Joan trong vic l~nh o qu}n i Ph|p chng li nc
Anh.
Ngo{i s thn th|nh v{ php m{u nhim, Joan of Arc c
mt v{i phm cht c bn n{o l{m cho b{ ni tri. Nhng gic
mng ca b{ m~nh lit, b{ c th miu t chng chi tit n ni
nhng gic mng phi l{ tht. Nhng chi tit n{y c hiu qu
ca n: Chng vay mn cm gi|c thc t thm ch cho n nhng
li ni ht sc v l nht. Ngo{i ra, trong thi th cc k hn lon
n{y, Joan c ch ti a nh th sc mnh ca b{ xut ph|t t
ni n{o khng thuc th gian n{y. B{ ni bng s uy quyn, v{
b{ tin o|n nhng vic m{ con ngi mun: nc Anh s b |nh
bi, s phn thnh s quay tr li. B{ cng c mt tnh cm mc

256
 Ngi c uy tn

mc thng thng ca ngi nng d}n. B{ chc hn phi nghe

c nhng li m t v Charles trn ng n Chinon. Khi
cung in, b{ c th cm nhn c ng ta ang la b{ v{ c th
chn lc ra mt c|ch t tin khun mt c n}ng niu chiu chung
ca ng trong |m ng. Nm tip theo , nhng gic mng ~ t
b b{ cng vi s t tin na (b{ ~ phm nhiu sai lm dn n
vic b{ b qu}n Anh bt gi). B{ tht ra ch l{ mt con ngi m{
thi.
Chng ta c th khng cn tin v{o nhng php m{u nhim
na, nhng m{ bt c iu g |m ch n nhng quyn nng l
thng, khng thuc th gian n{y, thm ch thuc v siu nhin th
s to ra ma lc thu ht. Trong t}m l hc cng th: bn c nhng
gic mng v tng lai, v nhng iu diu k bn c th ho{n
th{nh c. Bn miu t tng chi tit mt v nhng iu n{y vi
mt v quyn lc v{ t khc bn ni bt hn ln. V{ nu nh li
tin tri ca bn v d nh v s gi{u c chng hn l{ iu con
ngi mun nghe thy th h c th ri v{o ba ch ca bn v{ coi
nhng s kin sau n{y nh l{ li x|c nhn cho nhng iu bn tin
liu. Trng b{y ra s t tin |ng n th con ngi s ngh rng s
t tin ca bn bt ngun t kin thc tht s. Bn s to ra
c mt li tin tri theo ng nguyn ca bn: nim tin ca con
ngi v{o bn s c din dch ra nhng h{nh ng m{ gip cho
bn nhn ra c nhng gic mng ca mnh. Bt c mt s gi
th{nh cng n{o s l{m cho h thy c nhng php m{u, nhng
quyn nng l k, ta ra ma lc thu ht.
Con ngi th tnh tht s: V{o mt ng{y nm 1905, ti
phng th|nh Petersburg ca n b| tc Ignatiev th ng ngi
hn bnh thng. Nhng chnh tr gia, nhng qu b{ x~ hi v{

257
 Ngh thut quyn r

nhng cn thn tt c n sm ch mt v kh|ch mi danh d:

ng Grigori Efimovich Rasputin, mt tu s ngi Siberia, 45 tui.
Rasputin ~ to nn tn tui cho mnh trn khp nc Nga l{ mt
ngi lng y, c l l{ mt v th|nh. Khi Rasputin n, rt t ngi
c th ngy trang c s tht vng ca h: gng mt ng xu x,
tc tai th nh si d}y, ng ta th lng nga lng ngng. Bn h thc
mc ti sao li n }y. Tuy nhin, sau khi Rasputin tip cn tng
ngi mt trong s h, bt ly b{n tay to ln ca ng v{ nhn m
m v{o cp mt . Lc u, h khng c yn vi |nh mt ng
m m ca ng ta: v ng ta nhn ln nhn xung h, ng ta
dng nh ang thm d v{ xt o|n h. Tuy th, bt thnh lnh
nt mt ca ng ta thay i, v{ khun mt ng ta ra s hin ha,
vui v v{ hiu bit. ng cn m mt v{i qu b{ mt c|ch ci m. s
m}u thun l{m mi ngi phi sng st ~ c nhng hiu qu s}u
sc.
T}m trng trong cn phng ngay lp tc thay i t tht
vng chuyn sang nhn nhp. Ging ni ca Rasputin th s}u lng
v{ bnh tnh; ngn ng ca ng th th l, tuy th nhng tng
ng din t th n gin v cng, v{ c mt s tht t}m linh to
ln. Ri, ngay va khi nhng ngi kh|ch ang bt u th gi~n
vi ngi nng d}n c c|i nhn d bn n{y th t}m trng ca ng ta
t ngt i sang gin d. Ti bit c|c bn. Ti c th c c
linh hn ca c|c bn. Tt c c|c bn c n}ng niu chiu chung
qu| Nhng b |o p n{y v{ nhng s kho lo u v ch v{
c hi. Con ngi bt buc phi hc hi bn th}n khim nhng.
C|c bn phi n gin hn na, hn na c. Ch c khi Cha
mi n gn bn hn. Khun mt ca ng thy tu tr nn si ni
hn, hai con ngi d~n ra, ng ta trng kh|c hn ho{n to{n. S
gin d trng mi n tng l{m sao, n khin gi nh li vic

258
 Ngi c uy tn

Cha Jesus nm bn cho vay nng l~i ra khi n th. B}y gi

Rasputin ~ bnh tnh, quay li s duyn d|ng ca mnh, nhng
nhng v kh|ch ~ coi ng nh l{ mt ngi l lng v{ |ng n
mt ri. K tip, trong mt m{n trnh din m{ ng ta l{m li trong
c|c phng kh|c khp th{nh ph n{y, ng ta dn u nhng
ngi kh|ch trong mt b{i h|t d}n gian. V{ khi h h|t th ng bt
u nhy, mt iu nhy l lng t do ca chnh ng ngh ra; v{ khi
ng nhy, ng xoay quanh nhng ngi ph n hp dn nht vi
|nh mt mi gi h nhp bn. iu nhy chuyn sang hi khiu
d}m khi m{ nhng ngi bn ca ng ri v{o ba ch ca ng, ng
ta th thm nhng li nhn xt v{o tai h. Tuy nhin khng mt ai
trong h cm thy b lng nhc c.
Trong mt v{i th|ng ti, nhiu ph n t mi tng lp ca
x~ hi th|nh Petersburg n thm Rasputin ti cn h ca ng ta.
Rasputin s ni vi h v nhng vn t}m linh, nhng sau
khng h cnh b|o trc ng ta chuyn qua gi tnh, th thm
nhng s c|m d th thin. ng ta s b{o cha bn th}n ng ta qua
nhng gi|o iu v t}m linh: l{m sao bn n nn c nu nh
bn khng phm ti? ng cu th ch n vi nhng ngi i lc
li. Mt trong s t ngi ~ t chi s tin n ca ngi c
mt ngi bn yu cu, Mt con ngi l{m sao c th chi t bt
c chuyn g t mt v th|nh? Liu mt v th|nh c cn mt tnh
yu y ti li khng? ng ta l{m cho mi th n gn ng ta l
thing ling. Ti ~ thuc v ng ta ri, v{ ti hnh phc v{ t h{o
khi c l{m nh th. Nhng c ~ c chng ri! Chng c s ni
sao ch?: Anh ta coi n l{ mt iu vinh d ln lao chng. Nu
nh Rasputin khao kh|t mt ngi ph n tt c chng ti u
ngh l{ mt iu chc l{nh v{ mt s ph}n bit, chng ca
chng ti cng nh ti thi.

259
 Ngh thut quyn r

Ba ch ca Rasputin nhanh chng lan ti vua Nicholas v{

c th l{ ln b{ v ca ng vua n{y, b{ Alexandra, r r{ng l{ ngay
sau khi Rasputin cha l{nh con trai h khi vt thng e da n
cuc sng. Trong mt v{i nm, Rasputin ~ tr nn mt ngi {n
ng quyn lc nht nc Nga, vi s thng tr cp v chng
hong gia ny.
Con ngi th phc tp hn nhiu so vi mt n h mang
trong x~ hi. Ngi {n ng c v nh qu ph|i v{ lch l~m th c
l ang ngy trang th{nh phe hc |m m{ s thng xut hin theo
nhng c|ch l lng; nu nh s qu ph|i v{ c|i tao nh~ ca anh ta
tht ra ch l{ mt tr chi khm, sm mun g s tht s l ra v{ s
o c gi ca anh ta s g}y tht vng v{ l{m cho anh ta tr nn
xa l m{ thi. Mt kh|c, chng ta b thu ht n ngi c v nh l{
mt ngi thoi m|i hn, ngi m{ khng h bn t}m che giu
nhng s m}u thun ca h. }y chnh l{ ngun gc ca ma lc
thu ht ca Rasputin. Mt ngi qu| tht, khng h c s t thc
hay o c gi g r|o, ~ thu ht mt c|ch m~nh lit. s qu quyt
v{ thn th|nh ca ng cc n ni l{m cho ng c v nh to ln
hn c cuc sng. Kt qu l{ thn sc ma lc thu ht m{ ngay lp
tc; n ta ra t cp mt ng ta, v{ t c|i chm tay ca ng ta.
Hu ht chng ta l{ s pha trn ca ti |c v{ th|nh thin,
qu ph|i v{ thp hn, v{ chng ta d{nh c i mnh {n |p phe
xu xa li. Rt t ngi trong chng ta c th cho c hai phe
t do ph|t trin, nh Rasputin ~ l{m, nhng chng ta c th
to ra ma lc thu ht mc nh hn bng c|ch gii tho|t bn
th}n chng ta khi s t thc, v{ khi s khng thoi m|i m{
hu ht tt c chng ta cm nhn v nhng bn cht phc tp ca
ta. Bn khng th n{o chu c c|ch bn ang l{m, cho nn h~y

260
 Ngi c uy tn

thc t. l{ iu thu ht chng ta n vi ng vt: xinh p v{

c |c, bn chng khng c s t a nghi. Bn tnh ang m
hoc gp hai ln trong con ngi. Xt v bn ngo{i th con ngi c
th kt ti phn xu xa ca bn, nhng khng hn l{ iu to
nn ma lc thu ht; bt c th g l thng s to ra c. ng
xin li hay i na chng. Bn c{ng ra v khng kim ch th bn
c{ng c hiu qu thu ht.
Ngi trnh din xut qu nhp thn: Trong sut thi
th u ca mnh, Elvis Presley c mi ngi ngh n l{ mt cu
b l lng, ngi lun iu {ng. Hi hc trung hc Memphis,
Tennesse, Presley ~ thu ht s ch vi kiu tc nh ph n
v{ tc mai, mc qun |o m{u en v{ hng, nhng nhng ngi c
gng ni chuyn vi Presley th li khng tm thy g ht ng ta
hoc l{ du d{ng kinh khng hoc l{ mc c ht chu ni. Trong v
hi trng, Presley l{ cu b duy nht khng bao gi khiu v.
ng c v nh chm m trong th gii ring ca mnh, yu c}y
{n ghita m{ ng mang i n mi ni. Trong bui thnh phng
Ellis, v{o cui bui ti ca }m nhc Phc }m hay bui vt ln, nh{
qun l nhng b thng tm thy Elvis trn s}n khu, bt chc
mt bui trnh din v{ ci ch{o trc kh|n gi m{ ng tng
tng. B yu cu i khi th ng cng lng l i. ng l{ mt thanh
nin rt lch s.
V{o nm 1953, ngay khi ri gh trng trung hc, Elvis ~
ghi }m b{i h|t u tin ca ng trong mt phng ghi }m a
phng. Bn ghi }m l{ mt s th nghim, mt c hi cho Elvis
nghe c ging ca chnh mnh. Mt nm sau, ng ch ca tim
ghi }m n{y l{ Sam Philips ~ gi Elvis n ghi }m hai b{i h|t
bun vi hai nhc s chuyn nghip. H l{m vic trong nhiu gi

261
 Ngh thut quyn r

lin, nhng dng nh khng c g s|ng sa c; Elvis hi hp v{ b

ng. Ri, v{o cui bui ti, cho|ng v|ng v kit sc, Elvis bt thnh
lnh th lng v{ bt u nhy loanh quanh nh mt a tr, trong
mt khonh khc ho{n to{n bung li. Hai nhc s cng gia nhp
v{o, b{i h|t tr nn in di v{ in di. Cp mt ca Phillips rc
sng ln ng c iu g }y ri.
Mt th|ng sau Elvis trnh din trc cng chng ln u
tin, ngo{i tri ti cng vin Memphis. Elvis cng hi hp y nh
trong bui ghi }m ca khc ca ng, v{ c th c{ lm khi ng phi
ni; nhng khi ng h|t ln th li ni tun ra. |m ng phn ng
mt c|ch khch ng. Elvis khng th hiu ni l{ ti sao. Sau n{y
ng ta ni: Sau ca khc ti i n bn ngi qun l v{ ti hi
iu g ang l{m cho |m ng ph|t in ln ht vy. Ngi qun
l ni vi ti tht s ti cng khng chc chn lm, nhng ti ngh
rng mi lc m{ bn ng nguy ch}n tr|i ca bn th h bt u
ht ln ri. Bt k l{ g min ng dng li.
Ca khc n ca Elvis c ghi }m v{o nm 1954 ~ tr
nn mt c hch th{nh cng. Elvis nhanh chng c qun chng
yu cu. c ng trn s}n khu khin ng tr{n ngp trong tnh
cm v{ s lo lng, qu| nhiu n mc ng tr th{nh mt con ngi
kh|c nh th b iu khin. Ti ~ ni chuyn vi mt v{i ca s v{
h cng c cht hi hp, tuy nhin h ni l{ s cng thng cng
s qua khi h ~ quen dn. Ti th khng nh th. N l{ mt loi
nng lcmt iu g ging nh tnh dc vy. qua nhiu th|ng
ti, Elvis ~ kh|m ph| ra nhiu iu b v{ nhiu m thanh nhng
bc nhy git hn, mt ging h|t rung ng hn khin cho |m
ng ph|t in ln, c bit l{ nhng c b tui teen. Ch trong
vng mt nm, Elvis ~ tr th{nh mt nhc s hot nht M.

262
 Ngi c uy tn

Nhng bui ha nhc ca ng l{ nhng bui trnh din trong s

cung nhit i tr{n.
Elvis Presley c mt phn en ti, mt cuc i b n. (v{i
ngi tha chuyn n{y l{ ti c|i cht lc mi sanh ra ca ngi
anh trai song sinh vi ng. Phn en ti n{y ~ c ng km nn
li mt c|ch s}u sa khi cn l{ mt thanh nin, n bao gm tt c
nhng s o tng m{ Elvis ch c th nhng b khi ng c n,
mc d c|ch n mc kh|c ngi c th l{ mt triu chng ca vic
n{y. D vy khi Elvis biu din, ng c th li lng ra t{i nng xut
thn ca mnh. Nhng t{i nng xut hin nh l{ mt quyn lc
gi tnh nguy him. On oi, a h, t do , Elvis l{ mt ngi ang
h{nh ng nhng o tng k l trc qun chng. Kh|n gi cm
nhn c v{ b iu khch ng. Khng phi s ph trng le
lot hay din mo ~ cho Elvis ma lc thu ht m{ l{ c|i v khch
ng ca ni t}m khng hong ca ng.
Mt |m ng hay mt nhm n{o c mt nng lng
c nht v nh. Ngay bn di b mt l{ s kh|t khao, mt s
kch ng gii tnh cn phi c ngn chn li bi v n khng
c x~ hi chp nhn. Nu bn c kh nng |nh thc c
nhng kh|t khao th |m ng s nhn nhn bn l{ ngi c ma
lc thu ht. Cha kha l{ s hc hi tip cn chnh s v thc
ca bn nh Elvis ~ tn dng. Bn c y s hng phn m{
dng nh chng xut ph|t t ngun gc bn trong y b n. S
t do ca bn s mi gi con ngi m mang ra, ph|t ra mt phn
ng d}y chuyn: n lt s hng phn ca h s l{m bn si ni
hn na, nhng o mng bn mang ra bn ngo{i khng nn dc
tnh qu| (bt k mt s cm o|n x~ hi n{o, bt k mt iu g b
nn, v{ ao c tm mt li tho|t) s y . H~y to cho iu

263
 Ngh thut quyn r

n{y c cm nhn trong nhng ln ghi }m ca bn, trong t|c

phm ngh thut ca bn, trong nhng cun s|ch ca bn. \p lc
x~ hi km gi con ngi n ni h s b li d n ma lc thu ht
bn thm ch trc khi h n gp ring bn.
Ngi cu vt: th|ng 3/1917, quc hi Nga ~ bt p
ngi cai tr t nc l{ vua Nicholas tho|i v m{ thit lp nn mt
chnh ph l}m thi. Nc Nga ~ b sp . Vic nc Nga tham
gia v{o chin tranh th gii I l{ mt thm ha, nn i lan tr{n
rng khp, mt vng qu rng ln ~ b x}u x bi v hi ca v{
lut l h{nh hnh, v{ nhiu binh lnh ang ri b qu}n i. V
chnh tr, t nc b chia ct gay gt: nhng b c|nh chnh l{ phe
c|nh hu, nhng ngi theo ng d}n ch x~ hi, v{ nhng ngi
c|ch mng c|nh t, v{ mi mt nhm n{y u b mi bt ha g}y
m}u thun.
Bn trong s hn mang n{y xut hin mt Vlidimir Ilyich
Lenin 40 tui. Lenin l{ mt nh{ c|ch mng theo ch ngha M|c v{
l{ nh{ l~nh o ng cng sn Bolshevik. ng ~ chu i bit x 20
nm Ch}u }u cho n khi ng nhn thy s hn lon ang v}y
ly nc Nga l{ mt c hi by l}u nay ng ~ mong i. ng vi
v{ng quay v qu nh{. By gi Lenin ku gi t nc chm dt
vic tham gia v{o chin tranh v{ yu cu mt cuc c|ch mng x~
hi ch ngha ngay lp tc. Trong v{i tun l u lc ng n ni
khng chuyn g k khi ht c. L{ mt ngi {n ng m{ Lenin
trng chng c v g n tng ht, ng thp ngi v{ v gin d.
ng cng d{nh nhiu nm tri ra khi Ch}u }u, c lp vi mi
ngi m{ mi m v{o vic c s|ch v{ nhng tranh lun tri thc.
iu quan trng nht chnh l{ phe ng t ngi qu| ch i din

264
 Ngi c uy tn

mt s l t trong s lin minh phe c|nh t c t chc lng lo. Rt

t ngi nghim tc n nhn ng l{ mt nh{ l~nh o t nc
Khng chu khut phc, Lenin tip tc cng vic. Bt c ni
}u ng n ng u lp li thng ip n gin: chm dt chin
tranh, thit lp quyn cai tr ca giai cp v sn, hy b t{i sn t
hu, ph}n b li s gi{u c. Ngi d}n ~ ph|t mt vi nhng trn
chin chnh tr lin min ca t nc nn h ~ bt u lng
nghe. Lenin qu| quyt nh, qu| t tin. ng cha bao gi |nh mt
s bnh tnh ca mnh. V{o gia bui phn b|c, ng vch trn mt
c|ch n gin v{ hp l mi mt im ca mt trong nhng k th
ca ng. Cng nh}n v{ binh lnh ~ b th|n phc s x|c nhn ca
ng. C mt ln, gia cuc n|o lon c tr tnh, Lenin ~ l{m
cho ngi t{i x ring ca ng sng s bng c|ch nhy v{o ln xe
ca ng v{ vch hng i qua |m ng, s ri ro c| nh}n |ng
xem xt. Lenin ni l{ nhng kin ca ng khng c g vi thc t
c, ng tr li: C qu| nhiu t hi i vi thc t!
Gn vi s t tin l{ ng cu vt ca Lenin trong nguyn
nh}n ca ng chnh l{ kh nng t chc. Bit x Ch}u }u, b ph|i
ca ng ~ b lu lc t t|n khp ni v{ ~ b gim bt; m{ gi
h li th ng ~ trin khai nhng k nng thc t gii giang. Trc
mt |m ng, Lenin cng l{ nh{ hng bin y quyn uy. B{i din
vn ca ng ti Quc hi X vit Nga ln I ~ c cm nhn; hoc l{
chnh ph c|ch mng hoc l{ chnh ph t sn, ng ln ting,
nhng khng c g gia vic tha hip va thi m{ phe t ang
chia s. C lc khi m{ nhng chnh tr gia ang vt v lt t
thch ng vi cuc khng hong quc gia, v{ dng nh ang suy
yu trong quy trnh, Lenin vn vng v{ng nh |. Uy tn ca ng
bay xa v{ th{nh vin ca ng Bolshevik.

265
 Ngh thut quyn r

Trong tt c nhng iu |ng kinh ngc l{ hiu qu ca

Lenin ln nhng cng nh}n, binh lnh v{ nng d}n. Lenin s ni
chuyn vi nhng con ngi bnh d}n n{y bt c ni n{o ng thy
h - trn ng ph, ang ng trn mt chic gh, tay ang
trn lai |o, b{i din vn ca ng mt s pha trn k quc ca t
tng, c|ch ngn ca ngi nng d}n, v{ nhng khu hiu c|ch
mng. H s lng nghe, b m mn. Khi Lenin mt v{o nm 1924 (7
nm sau khi ~ mt mnh m ra con ng n cuc C|ch mng
th|ng mi Nga nm 1917, mt cuc c|ch mng ~ a y ng v
nhng ngi ng Bolshevik nm quyn) nhng ngi d}n Nga
bnh thng ~ than khc ng. H th ly trc m ca ng, ni
m{ th}n th ca ng c bo qun trong tm nhn. H k nhng
c}u chuyn v ng, trin khai ra mt vn hc d}n gian v ng; h{ng
ng{n nhng b g|i mi ra i c t tn th|nh l{ Ninel (|nh
vn ngc li tn ca Lenin). Vic th cng Lenin c cho l{
phn tn gi|o.
C tt c nhiu loi quan nim sai v ma lc thu ht m{
trong theo nghch l ch thm v{o s huyn b cho ma lc thu
ht m{ thi. Ma lc thu ht c rt t lin quan n v th cht bn
ngo{i th v hay mt bn tnh nhiu m{u sc, nhng phm cht m{
kh thuyt minh s thch trong thi hn ngn. C th trong nhng
thi k rc ri, con ngi khng tm kim tr tiu khin h mun
s an to{n, mt cht lng cuc sng tt hn, s kt hp x~ hi. d
tin hay khng, mt ngi ph n hay mt ngi {n ng mc mc
cht ph|c vi mt gic mng r r{ng, mt phm cht n c, v{
nhng k nng thc h{nh c th l{ ma lc thu ht m~nh lit, cung
cp thm ph hp vi mt v{i th{nh cng. ng bao gi |nh
gi| thp quyn lc ca s th{nh cng trong vic tng cng thn
sc ca mt ngi. Nhng m{ trong mt th gii ng c nhng

266
 Ngi c uy tn

k tha hip v{ nhng k vng v, s thiu quyt o|n ca nhng

ngi n{y ch to ra nhiu s ln xn hn thi, mt linh hn trng
rng s l{ mt thi nam ch}m ch s c ma lc thu ht.
Tng c|i mt, hoc l{ trong qu|n c{ ph Zurich trc cuc
c|ch mng th Lenin c rt t thm ch l{ khng c ma lc thu ht.
(S t tin ca ng th li cun, nhng rt t ngi thy c phong
c|ch the th ca ng l{ g}y phn cm ht.) Lenin t c ma lc
thu ht khi ng c mi ngi nhn nhn nh l{ mt ngi c
th cu ly t nc. ma lc thu ht khng l{ mt phm cht b n
trong bn ngo{i tm kim so|t; ma lc thu ht l{ mt hnh phn
chiu li trong |nh mt ca nhng ngi thy bn c c c|i m{
h thiu. c bit trong nhng thi k ri ren, bn c th tng
cng c hnh bng n{y qua s bnh tnh, quyt o|n, v{ thc
t trng rng. N cng gip bn c c mt thng ip n gin
m{ quyn r. Gi n l{ triu chng cu vt: khi m{ con ngi
tng tng bn c th cu h tho|t khi cn hn lon th h s
em lng yu bn, cng ging nh mt ngi m{ tan ra trong vng
tay ca ngi cu h. v{ tnh yu i tr{n tng ng vi ma lc
thu ht. L{m sao gii thch tnh yu bnh thng ca ngi Nga
cm nhn d{nh cho mt ngi {n ng khng c tnh cm v{
khng th v nh Vladimir Lenin.
Bc thy: Theo nh nhng nim tin ca x~ hi thn hc th
c mi 2000 nm hay c tinh thn ca Thy gi|o th gii cha
t Maitreya c ng trong th}n x|c ca mt ngi. Lc u c Sri
Krishna c sinh ra trc cha Jesus 2000 nm; ri sau l{ bn
th}n Cha Jesus; bt u th k 20 th c mt s hin th}n kh|c
na. Mt ng{y nm 1909, ngi theo thuyt thn tr Charles
Leadbeater gp mt cu b trn b bin n v{ thy mt s hin

267
 Ngh thut quyn r

th}n ca cha Giesu: mt cu nhc 14 tui tn Jiddu Krishnamurti,

s i theo b|nh xe ca Thy gi|o th gii. Leadbeater b s n
gin ca cu b hp hn, cu b c v nh khng c cht xu s ch
k n{o. Nhng th{nh vin ca x~ hi thn hc ~ ng vi s
|nh gi| ca Leadbeater v{ chp nhn cu thanh nin thiu dinh
dng khng khiu n{y, ngi lun b nhng gi|o vin |nh n v
ti ngu dt. h cho c}u b n mc v{ bt u hng dn cho cu
nhng iu t}m linh. Cu nhc li thi lch thch ~ bin th{nh
mt ch{ng trai p trai mt c|ch ma m~nh.
V{o nm 1911, nhng ngi theo thuyt thn tr hnh
th{nh nn Hi ngi sao min ng, mt nhm c khuynh hng
chun b con ng i n ca bc thy th gii. Krishnamurri
ng u hi n{y. ng ta c a n nc Anh, ng tip
tc hc h{nh, v{ c ni n{o ng n th ng u c cung phng
v{ sng knh. V n gin v{ s tha nguyn ca ng khng th
chu c m{ phi th|n phc.
Ngay Krishnamurti bt u c nhng gic mng. v{o
nm 1922, ng tuyn b ti ~ ung nc h nc Vui v v{ V
p trng tn. ti m mnh trong cha. Trong v{i nm ti na
ng c nhng vic tri nghim c|c hin tng siu nhin m{
nhng ngi theo thuyt thn tr din gii nh l{ nhng s ving
thm t Bc thy th gii. Nhng Krishnamurti tht ra c mt s
mc khi kh|c : s tht v v tr xut ph|t t bn trong. Khng c
Cha, khng c bc thy, khng c gi|o iu th khng th l{m cho
mt ngi nhn ra c. Bn th}n ng ta khng phi l{ thn th|nh
hay ng m-si-a n{o ht, m{ l{ mt con ngi. s tn knh m{ ng
ta c i x ~ l{m ng |ng ght. V{o nm 1929, rt nhiu

268
 Ngi c uy tn

ca ng b sc khi ng gii t|n Hi ngi sao v{ t chc khi x~

hi thn hc.
V{ do Krishnamurti tr th{nh mt trit gia, quyt t}m
lan truyn s tht ng ~ kh|m ph| ra c: bn phi n gin
thi, di chuyn m{n hnh ngn ng v{ kinh nghim trong qu| kh.
Qua nhng ngha n{y bt c ai cng c th t c s m~n
nguyn ta ra t Krishnamurti. Nhng ngi theo thuyt thn tr
t b ng ta nhng nhng ca ng th ln mnh hn bao gi
ht. California, ni ng d{nh nhiu thi gian , mi ngi
thch ng ngang nga vi vic sng knh ng ta. Nh{ th Robinson
Jeffers ni rng bt c khi n{o m{ Krishnamurti bc v{o mt cn
phng th bn c th cm nhn c s s|ng chi tr{n ngp khng
gian. Nh{ vn Aldous Huxley ~ gp Krishnamurti Los Angeles v{
ri ngay v{o ba ch ca ng. Huxley ~ vit: Lng nghe ng ta
ni ging nh l{ bn ang nghe cuc {m o vi Pht t, quyn
lc th , uy quyn tht s . Ngi {n ng ta ra s ta s|ng.
Nam din vin John Barrymore ~ yu cu ng ng vai ca Pht
t trong mt b phim. (Krishnamurti ~ t chi mt c|ch lch s.)
Khi Krishnamurti n thm n , t trong |m ng nhng b{n
tay vi ra c gng chm c Krishnamurti qua ca s xe hi
m. ngi ta t ph phc h trc ng.
C tuyt trc tt c nhng s yu mn n{y, Krishnamurti
c{ng lc c{ng tr nn bit lp hn. ng ta thm ch ni v bn th}n
mnh vi ngi th ba. Trn thc t, kh nng i ra khi qu|
kh ca mt ngi v{ quan s|t th gii mt c|ch mi m chnh l
mt phn trit l ca ng, tuy nhin li mt ln na hiu qu i
ngc li vi nhng g ng mong i: s sng knh v{ yu thng
con ngi cm nhn ni ng ta ch gia tng m{ thi. Nhng

269
 Ngh thut quyn r

ca ng th u tranh mt ganh ght c ng chiu c n. C

th l{ nhng ph n em lng yu ng mt c|ch s}u nng, mc d
ng ta l{ k sut i khng quan h c.
Krishnamurti khng c c mun c l{ mt bc thy
hay l{ mt ngi c ma lc thu ht g ht, nhng m{ ng ~ v tnh
kh|m ph| ra mt quy lut t}m l con ngi ~ l{m ng bn tr.
Con ngi khng h mun nghe thy rng sc mnh ca bn xut
ph|t t nhiu nm tri n lc v{ k lut. H thch ngh l{ sc mnh
xut ph|t t c| tnh v{ nh}n c|ch ca bn, c|i iu g m{ bn
bm sinh ~ c ri. h cng hy vng rng mi quan h gn vi bc
thy hay ngi c ma lc thu ht s to cho mt v{i quyn nng
ln bn. H chng h mun phi c nhng cun s|ch ca
Krishnamurti hay d{nh ra nhiu nm tri thc h{nh nhng b{i hc
ca ng ta h ch n gin l{ mun c gn ng, m mnh
trong h{o quang ca ng ta, lng nghe ng ta ni, cm nhn s
s|ng chi khi ng i v{o phng. Krishnamurti ~ b{o cha s n
gin n{y l{ mt c|ch thc m ra s tht, nhng m{ chnh s
n gin n{y ca ng ch cho php ngi ta thy c iu h
mun ng ta, nhng quyn nng c quy cho ng th ng ~
khng nhng t chi m{ cn ch giu n na.
}y l{ hiu qu ca mt bc thy, v{ to ra c hiu qu
n{y th n gin mt c|ch |ng kinh ngc. thn sc m{ bn theo
ui khng phi l{ mt thn sc rc la ca hu ht nhng ngi
c ma lc thu ht m{ l{ mt thn sc bc ln bng bng v{ s khai
mang. Mt ngi khai mang hiu c iu g ~ khin cho h
h{i lng v{ s h{i lng n{y lan ta ra ngo{i. chnh l{ din mo
m{ bn mun: bn khng cn bt c iu g hay bt c ai, bn phi
c |p ng y . Con ngi theo t nhin b ht n nhng

270
 Ngi c uy tn

ngi ta ra nim hnh phc; c l h bt gp iu t bn. bn

c{ng t l l th c{ng tt: h~y cho con ngi kt lun rng bn
ang hnh phc hn l{ bn t ni ra iu . H~y cho con ngi
thy nim vui ca bn bi phong c|ch chm r~i ca bn, n ci
lch l~m ca bn, s thoi m|i v{ d d~i ca bn. bn nh ni nng
mp m thi cho con ngi tng tng c|i h s c. H~y nh
rng: t ra xa xi v{ c|ch bit ch khch thm hiu qu m{ thi. con
ngi s u tranh d{nh c cht xu n{o du hiu ca s thch
bn. Mt bc thy th h{i lng v{ c|ch bit mt s kt hp tt ca
ma lc thu ht.
V thnh kch tnh: Chuyn bt u trn ra-i-. Trong
sut nhng nm cui thp nin 1930 v{ u nhng nm 1940,
nhng ph n ngi Argentina nghe c ging ni du dng
n~o n ca Evan Duarte mt trong nhng kch ni nhiu k
phng kho|ng, l{ nhng kch ni c a chung nht trong thi
. Eva cha bao gi l{m bn ci m{ b{ thng khin cho bn
khc (vi nhng li than tr|ch v ngi tnh phn bi, hay nhng
li cui cng ca Marie Antoinette. Chnh c|i suy ngh v ging ni
ca b{ ta ~ l{m cho bn rung ng cm xc. V{ Eva rt xinh xn
vi m|i tc m{u v{ng bng bnh v{ gng mt nghim ngh,
thng xuyn l{ hnh ba cho nhng tp ch l| ci.
V{o nm 1943, nhng t tp ch l| ci ~ xut bn mt
c}u chuyn th v nht: Eva ~ bt u chuyn tnh vi mt trong
nhng ngi {n ng bnh che nht trong chnh ph qun i
mi l{ i t| Juan Peron. By gi nhng ngi Argentine nghe
c b{ ang tuyn truyn nhng vt en trong chnh ph, ca ngi
Argentina mi m{ s ta s|ng lp l|nh trong tng lai. V{ cui
cng, c}u chuyn thn tin n{y ~ ti c mt kt lun ho{n ho

271
 Ngh thut quyn r

ca n: v{o nm 1945, Juan v{ Eva ly nhau, v{ nm sau v i

t| p trai c bu c v{o chc tng thng sau nhiu v hu ta
v{ h{nh h au n (bao gm mt thi gian ngn trong t lao,
ng ra khi t nh v{o nhng n lc ca ngi v tn ty.) ng l{
nh{ v ch ca nhng ngi khng bn |o s mi, nhng cng
nh}n v{ ngi ngho kh ging nh l{ ngi v ca ng. Thi
b{ mi ch 26 tui v{ t mnh ln ln trong s ngho i.
Lc ngi sao chnh l{ qu b{ u tin ca nc cng ha
dng nh ~ thay i. Eva ~ gim k mt c|ch c hn, nhng b
c|nh b{ mc th t ph trng le lot hn, thm ch cn khc kh
mt c|ch cao ; v{ m|i tc bng bnh xinh p b}y gi ~ c
bi li mt c|ch nghim tc. l{ mt s xu h - ngi sao tr
trung n{y ~ trng th{nh. Nhng khi m{ nhng ngi Argentine
thy mt Evita mi hn (b{ c bit n vi tn gi nh th), c|i
nhn mi m ca b{ ~ nh hng n h mt c|ch mnh m.
l{ c|i nhn ca mt ngi {n b{ nghim ngh th|nh thin, mt
ngi {n b{ tht ra l{ ngi m{ chng b{ gi l{ c}y cu tnh yu
gia ng ta v{ d}n ca ng. B}y gi sut ng{y Evita trn radio, v{
lng nghe b{ ni vn cn tr{n y tnh cm nh trc }y, nhng
b{ cng ni mt c|ch hng hn trc cng chng. Ging b{ nh
hn v{ b{i din vn ca b{ chm hn; b{ ch nhng ngn tay ln
trn khng trung, vi ra nh th chm ti kh|n gi. V{ nhng
li ni ca b{ a bn xuyn qua iu ct li: ti b li nhng gic
m ca mnh bn l ng i coi chng nhng gic m ca
nhng ngi kh|c.. b}y gi ti t linh hn ti bn phn linh hn
ca ngi d}n ti. Ti ban tng cho h tt c sc lc ti c m{
th}n th ti l{ mt c}y cu c dng ln ngay bn trong s hnh
phc. i qua c}y cu hng v s phn ln nht ca t quc
mi n{y.

272
 Ngi c uy tn

B}y gi khng ch c qua c|c tp ch hay radio th Evita mi

c ngi ta cm nhn n. Hu ht mi ngi c b{ ta chm
ti theo v{i c|ch. Mi ngi dng nh bit ai ~ n gp b{
hay ai ~ ving thm vn phng ca b{, ni mt h{ng nhng
ngi cu xin ng gia li i dn n c|nh ca vn phng b{.
ng sau b{n l{m vic ca mnh, b{ ngi mt c|ch im m v{
tr{n y yu thng. o{n l{m phim ghi hnh li nhng h{nh ng
t thin ca b{: i vi mt ngi ph n mt ht mi th th
Evita s cho c ta mt cn nh{; ngi c con tr b m au th b{
d{nh cho s chm sc min ph trong mt bnh vin tt nht. B{
l{m vic sing nng cho nn khng thc mc chi khi li n l{ b{
ang b bnh. V{ mi ngi c nghe v nhng ln b{ gh thm
n nhng th trn ngho v{ nhng bnh vin d{nh cho ngi
ngho, b{ ~ chng li mun ca nh}n vin mnh m{ b{ hn
ln m| hng ngi bnh tt (bnh hi, bnh giang mai, v.v.)C
ln, mt ngi tr l ca b{ kinh hong bi thi quen n{y ca b{,
anh ta c gng dng ru chm nh nh ln i mi ca b{ kh
trng. Ngi ph n th|nh thin n{y ~ chp ly chai ru v{ nm
n v{o tng v tan ra.
ng vy, Evita l{ mt v th|nh, mt th|nh n sng. Ch
mt v bn ngo{i ca b{ c th cha l{nh cn bnh. V{ v{o nm
1952, nm b{ qua i v cn bnh ung th, khng mt ngi ngo{i
cho n ngi Argentine c th hiu c cm gi|c au kh v{
mt m|t b{ b li ng sau. i vi mt v{i ngi, th quc gia
khng bao gi khi phc li mt m|t n{y.
***
Hu ht mi ngi trong chng ta sng trong mt tnh
trng mng du: chng ta l{m nhim v hng ng{y ca mnh v{

273
 Ngh thut quyn r

ng{y ng{y tri qua. Hai trng hp ngoi l i vi chuyn n{y l{

thi th u v{ nhng khonh khc khi chng ta ang yu. Trong
c hai trng hp, nhng tnh cm ca chng ta ~ th m ra hn
v{ nng ng hn. V{ chng ta c}n bng cm gi|c qu| xc ng vi
cm gi|c sng ng hn. Mt hnh tng trong cng chng c th
t|c ng n nhng tnh cm ca con ngi, ngi c th khin h
cm nhn c ni bun tp th, s h}n hoan, hay nim hy vng
th c mt hiu qu tng t. Mt li ku gi n vi nhng tnh
cm n{y th quyn lc hn nhiu so vi li ku gi n vi mt l
do.
Eva Peron sm bit c quyn lc n{y ngay t lc u
khi cn l{ mt n din vin {i radio. Ging ni truyn cm ca b{
c th l{m cho kh|n gi phi bt khc; bi v iu n{y m{ ngi ta
nhn nhn b{ c ma lc thu ht ln. Eva cha bao gi qun c
kinh nghim n{y. Mi h{nh ng trn cng chng ca b{ u c
ng khun kh nhng m tp tn gi|o v{ kch ni. V kch l{ th
tnh cm c c ng li, v{ Thin cha gi|o l{ mt th lc m{
vi ti thi th u ca bn, p trng v{o lc bn khng chu ng
bn th}n mnh c. Hai c|nh tay n}ng ca Eva, nhng h{nh
ng t thin trn s}n khu, nhng s hy sinh ca b{ cho ngi
bnh d}n, tt c nhng iu n{y i thng n tr|i tim b{. Khng
phi mt mnh s tt bng ca b{ l{ ma lc thu ht; mc cho v
ngo{i tt bng ca b{ cng ~ li cun ri. Chnh l{ kh nng
m{ Eva ng kch cho s tt bng ca mnh.
Bn bt buc phi hc c|ch khai th|c hai ngun cung ng
tnh cm ln: l{ s ng kch v{ tn gi|o. S kch tnh ct bt i
hn s v dng v{ tm thng trong cuc sng, tp trung v{o
nhng thi khc tic nui v{ khng b; tn gi|o gii quyt c|c vn

274
 Ngi c uy tn

ca c|i cht v{ s sng. H~y ng kch nhng h{nh ng t

thin, h~y nhp nhng li ni yu ng trong tn gi|o, tm m
trong nhng nghi l v{ nhng iu thn thoi quay tr v thi th
u. bn theo kp nhng tnh cm m{ bn khuy ln th con ngi
s thy trn u bn ta ra |nh h{o quang ca ma lc thu ht.
Ngi rao ging: Harlem trong nhng thp nin u
nm 1950, rt t nhng ngi M gc Phi bit nhiu v Quc gia
hi gi|o hay tng bc ch}n v{o n th hi gi|o. Quc gia hi
gi|o thuyt ging rng d}n da trng xut th}n t ma qu v{ mt
ng{y n{o ng Allah s gii phng d}n tc da en. Gi|o l n{y c
cht ngha i vi ngi Harlem, nhng ngi m{ i nh{ th v
s khu}y kha trong tinh thn v{ t c|o nhng vn thc t cho
nhng chnh tr gia a phng. Nhng v{o nm 1954, mt b
trng mi cho Quc gia hi gi|o ~ n Harlem.
Ngi b trng tn l{ Malcom X m{ ng cng l{ ngi
c nhiu v{ c t{i hng bin, tuy nhin nhng li ni v{ c ch
iu b ca ng th gin d. Tin n rng: Nhng ngi da trng
~ h{nh hnh kiu lin-s cha ca ng. Malcom X ln ln trong mt
tri thanh nin, ri sng st trong cn hn lon trc khi b bt v
ti n cp v{ tri qua s|u nm trong tri giam. Cuc i ngn
ngi ca ng (lc ng mi ch 29 tui) ~ tng c~i nhau vi lut
ph|p, tuy nhin th nhn li ng lc n{y coi: qu| t tin v{ c hc
thc. Khng c ai gip ng; ng t mnh l{m mi chuyn.
Nhng ngi Harlem bt u thy Malcom X mi ni ni chuyn
vi thanh nin. Malcom X s ng bn ngo{i nh{ th ca h, v{ khi
m{ |m ng gii t|n th Malcom X hng v pha ngi ging o
m{ ni: ng ta i din cho Cha ca d}n da trng; ti i din
cho d}n da en. |m ng t m bt u n gn ng ta lng

275
 Ngh thut quyn r

nghe ng ta thuyt ging ti n Quc gia hi gi|o. Malcom X yu

cu h nhn n nhng iu kin tht s ca cuc sng h: Khi m{
bn i qua th bn nhn v{o ni bn sng , ri.. i do qua Cng
vin Trung t}m. ng ta s ni vi h H~y nhn nhng cn h ca
ngi da trng. H~y nhn ph Wall ca h! Nhng li ca ng
quyn uy, c bit ph|t ra t mt b trng.
V{o nm 1957, mt ngi o hi Harlem ~ chng kin
vic mt v{i cnh s|t |nh p mt ngi da en ang say ru.
Khi m{ ngi hi gi|o n{y phn i, cnh s|t ~ nhn t}m |nh
m thm thp anh ta v{ ch anh ta v nh{ lao. Mt |m ng tc
ti ~ tp hp li bn ngo{i trm cnh s|t, sn sang bo lon. Mi
ngi c ni li rng ch c Malcom X c th tin o|n trc
vic bo lc n{y, i din bn cnh s|t vi ng n v{ ni ng dp
tan |m ng hn lon. Malcom ~ t chi. Vin cnh s|t ni mt
c|ch n ha, nn n ng ta nn c}n nhc li. Malcom bnh tnh a
ra nhng iu kin cho s hp t|c ca ng ta: chm sc y t cho
ngi o hi b |nh p , v{ trng pht thch |ng cho nhng
vin cnh s|t . Ngi i din bn cnh s|t ng mt c|ch
min cng. Bn ngo{i trm cnh s|t, Malcom gii thch s tha
thun v{ |m ng gii t|n. Harlem v{ chung quanh t nc,
Malcom l{ mt ngi hng ch qua mt m, ngi cui cng a
ra h{nh ng. Hi vin trong n ca ng tng vt ln.
Malcom bt u ni chuyn trn khp nc M. ng khng
bao gi c mt bn trch; ng nhn kh|n gi, ng tip xc bng
|nh mt, ch tay ra. S tc gin ca ng l{ hin nhin, khng th
hin qu| nhiu trong ging ni ng lun lun kim so|t v{ ph|t
}m r{nh mch nh l{ nng lng d di trong ng, nhng mch
m|u ni ln ht trn c. rt nhiu nhng nh{ l~nh o ngi da

276
 Ngi c uy tn

en trc ~ dng nhng nhng li ni cn trng, v{ ~ yu

cu nhng h{nh x mt c|ch lch thip v{ kin nhn i vi
x~ hi h, cho d c bt cng n }u. Malcom ch giu nhng
ngi ph}n bit chng tc, nho bang nhng th{nh vin ng t
do, ch nho tng thng, khng c ngi da trng n{o tho|t khi
s khinh thng ca ng. Nu nh d}n da trng bo ng, Malcom
ni, ngn ng bo lc ca bn h s ni li vi chng ta, bi v n
l{ th ngn ng duy nht h hiu c. s th ch l{ tt!
Malcom la ln. N ~ b nn li qu| l}u. |p li s yu chung
ang c gia tng ca nh{ l~nh o khng bo lc th|nh Martin
Luther King, Malcom ni: bt c ai c th ngi. Mt b{ ln tui c
th ngi. mt k hn nh|t c th ngi ch c mt ngi {n ng
ng thi.
Malcom X c mt hiu qu hng hn trn nhiu ngi m{
h cm nhn mt s tc gin nh ng m{ s khng d|m din t ra.
Ti |m tang ca ng (ng b |m s|t v{o nm 1965 ti mt trong
nhng b{i din vn ca ng) nam din vin Ossie Davis ~ ca tng
ng trc mt |m ng: Malcom l{ v ho{ng t s|ng chi ca
chnh ngi da en chng ti.
Malcom X l{ mt ngi c ma lc thu ht nh kiu ca
Moses: ng l{ mt ngi rao ging. Quyn nng ca loi ma lc thu
ht n{y xut ph|t t vic biu l nhng cm xc en ti ~ hnh
th{nh nn qua nhiu nm b {n |p. l{m c th th ngi rao
ging cung cp mt c hi cho vic gii ta nhng tnh cm b n
nn bi ngi kh|c ca s th ch c ngy trang bi s lch
thip v{ nhng n ci gng p. Nhng ngi rao ging phi l{
mt trong nhng ngi chu ng au kh: ni au ca h phi l{
mt tm gng. Lch s c| nh}n ca Malcom l{ mt phn ma lc

277
 Ngh thut quyn r

thu ht ca ng ta. B{i hc ca Malcom rng d}n da en nn gip

bn th}n h ch khng nn i ch ngi da trng n n}ng
- c ngha rt l{ ln bi v nhiu nm trong nh{ lao, v{ bi
v ng ~ i theo hc thuyt ch ngha ca chnh ng bng c|ch t
gi|o dc bn th}n, n}ng bn th}n ln t di |y. Ngi rao ging
phi l{ mt v d sng ca s chuc ly c| nhn.
S cn thit ca ma lc thu ht chnh l{ mt cm xc khng
cng li ni m{ truyn t bn th}n n trong nhng iu b ca
bn, trong cht ging ni ca bn, trong nhng du hiu thin t
m{ quyn nng hn l{ khng c ni ln. Bn cm nhn c
mt iu g s}u sa hn nhng ngi kh|c, v{ khng c th cm
xc n{o nhiu quyn uy v{ nhiu kh nng to ra mt phn ng
ca ngi c ma lc thu ht hn l{ lng cm ght, c bit l{ nu
iu xut ph|t t nhng tnh cm b |p o t trong ci r. Din
t iu m{ ngi kh|c e s phi din t v{ h s thy c quyn
nng to ln bn. H~y ni ra nhng iu h mun ni m{ khng
th ni c. Bn ch bao gi e s mnh i qu| xa. Nu nh bn
tng trng cho s gii tho|t khi |p o, bn c mt ch xoay tr
i xa hn na. Moses ni v s bo lon, v vic ph| hy mi
mt k th cui cng ca ng. Ngn ng nh th n{y s mang
nhng con ngi b |p o li vi nhau v{ l{m cho h cm nhn l{
h ang sng. Tuy nhin, }y khng phi l{ iu g m{ khng
th kim so|t c phn ca bn. Malcom X cm thy phn n
ngay t u nhng ch trong t ng mi dy bn th}n ng ngh
thut din thuyt, v{ l{m sao chuyn ti nhng cm xc ca
ng. khng c g c ma lc thu ht hn l{ c|i cm nhn rng c mt
ai ang tranh u vi cm xc m~nh lit , cn hn l{ chu
nhng b n mt c|ch n gin.

278
 Ngi c uy tn

Din vin im tnh: v{o ng{y 24 th|ng 01 nm 1960 mt

cuc ni lon ~ bng n ra Algeria, lc vn l{ mt thuc a
ca ngi Ph|p. Cuc ni lon c nhng qu}n nh}n ngi Ph|p
phe c|nh hu l~nh o, mc ch ca cuc ni lon n{y l{ chn
trc s ng tnh ca tng thng Charles de Gaulle l{ ban php
cho Algeria c|i quyn t quyt. Nu cn thit th nhng cuc ni
lon s nm quyn Algeria di c|i tn ca nc Ph|p.
Trong v{i ng{y cng thng, de Gaulle, 27 tui, vn duy tr
s im lng l lng ca ng. Ri v{o ng{y 29 th|ng 1, lc 8h ti, ng
xut hin trn truyn hnh quc gia Ph|p. ng cha kp tht ln
mt li n{o th kh|n gi ~ kinh ngc khi thy ng mc b ng
phc c t thi chin tranh th gii II, mt b qu}n phc m{ mi
ngi u nhn ra v{ ~ to ra mt phn ng tnh cm mnh m.
De Gaulle ~ tr th{nh v anh hng ca cuc kh|ng chin, ngi
cu vt t nc trong thi khc en ti nht. Ri sau de Gaulle
ni bng phong c|ch t tin m{ im m ca mnh, nhc nh cng
chng ca ng v tt c nhng vic m{ h ~ cng nhau ho{n tt
gii phng nc Ph|p khi nhng ngi c. de Gaulle chm
r~i i t nhng vn yu nc cho n cuc ni lon Algeria,
v{ s cng kch ni n tinh thn gii phng. ng kt thc b{i din
vn ca mnh bng c|ch lp li nhng li ni ni ting ca ng{y
18/1/1940: Mt ln na ti ku gi tt c d}n Ph|p, cho d h
}u, h c l{m bt c c|i g, h~y hp nht li nc Php. Nc
Ph|p mun nm! Nc Ph|p mun nm!
B{i din vn n{y c hai mc ch. Ngi ta a ra l{ de
Gaulle ~ c quyt nh khng cho nhng k ni lon nhch
c bc n{o, v{ b{i din vn ti c tr|i tim ca tt c nhng
ngi Ph|p yu nc, c bit l{ trong qu}n i. cuc ni lon

279
 Ngh thut quyn r

nhanh chng li tt m{ khng ai nghi ng s lin kt gia tht bi

ca b{i din vn v{ vic xut hin ca de Gaulle trn ti vi.
Nm sau, d}n Ph|p b phiu t thin v quyn t quyt
ca d}n Algeria. V{o 11/04/1961, de Gaulle hp b|o v{ ni r r{ng
rng nc Ph|p s sm ban cho t nc s c lp ho{n to{n. 11
ng{y sau, nhng v tng Ph|p Algeria ph|t h{nh mt thng c|o
ni rng h ~ chim t nc n{y v{ tuyn b tnh trng v}y bt.
}y l{ tnh hnh quan trng nht trong tt c: i mt vi s c
lp sp ti ca Algeria, nhng v tng phe c|nh hu n{y s i n
cng. Mt cuc ni chin s bng n, lt chnh ph ca Gaulle.
Bui ti hm sau, de Gaulle li xut hin ln na trn ti vi,
cng mc li b qu}n phc c. De Gaulle tru ngi my v tng
, so s|nh h n nhng nhm ngi ln nm quyn sau cuc
o chnh Nam M. ng ni mt c|ch bnh tnh v{ uy quyn. ri
t nhin, chnh lc kt thc b{i din vn, ging ni ca ng cao
ln thm ch cn rung rung na khi ng ku gi kh|n gi : {n
ng ph|p, ph n ph|p! Xin cu ti! }y l{ thi khc dy ng
nht trong nhng ln ng xut hin trn tivi. Nhng qu}n nh}n
Ph|p Algeria lng nghe ng ni qua m|y thu b|n dn ~ b ch
ng. Ng{y hm sau bn h t chc mt cuc diu h{nh ln ng h
cho de Gaulle. Hai ng{y sau, nhng v tng u h{ng. V{o
1/1/1962 de Gaulle tuyn b nn c lp ca Algeria.
V{o nm 1940, sau cuc x}m lng ca nc c v{o Ph|p, de
Gaulle ~ trn n nc Anh chiu m mt qu}n i dn dn
quay tr v gii phng nc Ph|p. Lc u ng ch c mt mnh v{
nhim v ca ng dng nh v vng. nhng ng c c s ng
h ca Winston Churchill, nh n ca Churchill m{ de Gaulle c
cho nhiu ln ni chuyn trn radio m{ {i BBC s ph|t sng n

280
 Ngi c uy tn

nc Ph|p. Ging ni l lng nh thi min cng vi s rung ng

bi thng ca ng s i v{o nhng phng kh|ch ca ngi ph|p
v{o mi ti. thm ch mt s t ngi nghe {i bit ng trng ra
l{m sao na, nhng m{ sc ging ng th qu| t tin, qu| xc ng
n ni ng ~ tuyn m c mt qu}n o{n nhng ngi tin
ng. V c| nh}n, de Gaulle l{ mt ngi {n ng k l, hay trm t,
m{ phong c|ch t tin ca ng c th g}y gin d ngang nga vi
vic t c ng h. Nhng m{ qua radio th ging ni c mt ma
lc thu ht cc . De Gaulle l{ bc thy v i u tin ca
phng tin truyn thng hin i, bi v ng ta d d{ng chuyn
i nhng k nng din kch ca ng trn tivi, s lnh lo, s
bnh tnh v{ s s hu ho{n to{n ca ng l{m cho kh|n gi va
cm thy thoi m|i v{ g}y cm hng c.
Th gii ph|t trin c{ng khc khy hn. Mt t nc ~
khng cn cng nhau t tp trn nhng ng ph hay trong
nhng qung trng na m{ trong nhng phng kh|ch ni m{
ngi ta va coi ti vi mt mnh hay vi nhng ngi kh|c. Ma lc
thu ht b}y gi bt buc phi c truyn ti qua sng v tuyn
ch khng th n tr nn v hiu. Tuy nhin i khi c nhng c|ch
d d{ng hn chiu ln tivi, v ti vi va to ra li ku gi trc tip
ln tng ngi (ngi c ma lc thu ht dng nh xng h cc
bn) va bi v ma lc thu ht kh| d gi to trong mt chc l|t
m{ bn d{nh ra trc m|y quay. Khi de Gaulle hiu ra, khi xut
hin trn tivi l{ c|ch tt nht th hin ra s bnh tnh v{ kim
so|t, s dng nhng hiu qu din kch mt c|ch d xn. s
lnh lo to{n b ca ng ~ to ra nhng thi im qua nhanh c
hiu qu gp i, l{ lc ng n}ng ging ln hay th lng mt c}u
chuyn tiu l}m sc bn. Bng c|ch tip tc bnh tnh v{ ra nhng
nc c thp, ng m hoc kh|n gi. (gng mt bn c th biu l

281
 Ngh thut quyn r

nhiu hn nu nh ging ni t the th hn) ng chuyn ti tnh

cm nhn thy bng mt ng phc, khung cnh v{ qua vic s
dng nhng li ni c|o buc nh: gii phng, Joan of Arc. ng c{ng
t b sc cho hiu qu th ng c{ng c v th}n thin.
Tt c nhng iu n{y cn phi c chun b k lng.
H~y ngt qu~ng s bnh tnh ca bn vi s ngc nhin; n}ng cao
ln n cc im; gi cho mi th ngn gn v{ sc tch. iu duy
nht m{ chng th n{o c gi mo chnh l{ s t tin, th{nh
phn ch yu i vi ma lc thu ht t nhng ng{y ca Moses.
\nh n m|y quay s phn bi s bt an ca bn, tt c nhng s
gian di trn th gii n{y s khng t ma lc ca bn li.

BIU TNG
nh n. N v hnh i vi con mt, mt lung in chy
qua mt d}y in hay mt bnh thy tinh to ra mt sc nng, m{
sc nng n{y bin th{nh |nh s|ng rc r. tt c c|i ta thy chnh l{
|nh s|ng rc r . Trong bng ti rng khp, |nh n thp s|ng
li i.

IM YU
Vo mt ng{y p tri th|ng 5/1794, nhng cng d}n Paris
tp trung li mt cng vin trong l hi ca ng ch tn Thng
. T}m im ch ca h l{ Maximilien de Robespierre, ngi
ng u ca y ban an to{n cng chng, v{ l{ ngi ~ s|ng to
ra l hi n{y ngay t lc u. tng }y th n gin: chin u
vi thuyt v thn, nhn ra s tn ti ca mt ng ch tn

282
 Ngi c uy tn

Thng v{ s bt t ca linh hn nh l{ nhng th lc dn dt

ca v tr.
Hm l{ ng{y chin thng ca Robespierre. ng trc
|m ng trong b com-l m{u xanh da tri v{ i tt d{i m{u
trng ng khai m{o bui l hi. |m ng tn sng ng ta; ni cho
cng th ng ta ~ bo v nhng mc ch ca cuc c|ch mng
Ph|p bng vic tham gia tch cc v{o chnh tr. Trc nm , ng
~ khi u triu i khng b m{ ~ ty ra cuc c|ch mng ca
nhng k th ca triu i n{y bng c|ch a h ti m|y chm ht.
Robespierre cng gip hng dn t nc qua mt cuc chin
tranh chng li ngi \o v{ ngi Ph. iu khin cho |m ng,
c bit l{ ph n, yu mn Robespierre chnh l{ c tnh khng
th b l{m h hng c (ng sng mt c|ch khim nhng), t
chi tha hip, tnh cm d{nh cho cuc c|ch mng l{ chng c cho
mi vic ng l{m, v{ ngn ng l~ng mn ca nhng b{i din vn
khng th khng g}y cm hng c. Robespierre l{ mt v thn.
ng{y hm l{ mt ng{y p tri v{ b|o trc mt tng lai huy
ho{ng cho cuc c|ch mng.
Hai th|ng sau, v{o 26/1, Robespierre c mt b{i din vn
m{ ng ngh n s m bo vng v{ng v th ca ng trong lch s
bi v ng d tnh ni bng gi v vic kt thc triu i khng b
v{ mt k nguyn mi cho nc Ph|p. Cng c tin n rng
Robespierre ang yu cu mt nhm ngi chm u, mt nhm
cui cng ~ e da n s an to{n ca cuc c|ch mng. ng tro
ln mi t{u c hip nh qun l t nc, ng cng mc li b
ng ~ mc trong ng{y l hi. b{i din vn d{i lm, hu nh ko
d{i 3 ting ng h, v{ n bao gm mt bng m t hng say

283
 Ngh thut quyn r

nhng gi| tr v{ c tnh m{ ng ~ gip bo v. ng cng ni v

nhng mu m, s phn bi, nhng k th v danh.
C}u tr li th nhit tnh, tuy nhin km hn mi khi mt
cht. B{i din vn l{m cho nhiu ngi i din mt mi. Ri mt
ging ni n c ln ting, ging ni ca mt ngi tn l{
Bourdon. Bourdon ph|t ngn chng li b{i din vn c in ra
n{y, mt du hiu khng chp thun b che giu. Bt thnh lnh,
nhng ngi kh|c t t pha ng ln v{ t c|o ng v s mp m
n{y: ng ni v nhng mu m v{ e da m{ khng ni r ra ti
li . B mi ngi yu cu phi ni ra c th, nhng ng ~ t
chi, ng thch sau n{y ni ra. Ng{y hm sau, Robespierre ng
ln bo v b{i din vn ca mnh, v{ nhng ngi i din ~ la
ht ng ta i xung. V{i ting ng h sau, ng l{ ngi b em ra
my chm. V{o 28/07, gia mt |m ng t tp, nhng ngi
n{y thm ch c v nh trong t}m trng h}n hoan trong l hi
ca ng ch tn Thng , u ca Robespierre ri v{o r th
|m ng h reo vang di. Triu i khng b ~ chm dt.
Rt nhiu nhng ngi c v nh ngng m Robespierre
tht ra ~ nui dng mt s ut c gm nhm v ng ta ng ta
qu| o c, qu| cao siu, n th |p bc qu|. Mt s ngi trong
h ~ lp mu chng li ng v{ ang ch i cht du hiu yu
km, s suy yu n{y xut hin v{o mt ng{y nh mnh, ng{y m{
ng c b{i din vn cui cng. Robespierre ~ khc t vic ni
ra nhng k th ca ng, ng ~ a ra hoc l{ c|i kh|t vng chm
dt s chm git g}y m|u hoc l{ mt s s h~i m{ h s tn
cng ng ta trc khi ng ta b h git cht. trong vng hai ng{y,
lc u l{ b phn chnh ph v{ sau l{ t nc quay mt li

284
 Ngi c uy tn

vi mt ngi c ma lc thu ht, ngi m{ trc }y c hai th|ng

thi ~ c h sng b|i.
Ma lc thu ht cng hay thay i ging nh nhng cm xc
khi n dy ln. Thng xuyn ht n khuy ln nhng tnh cm v
tnh yu. Nhng nhng tnh cm n{y kh c th duy tr c. c|c
nh{ t}m l hc ni v s kit sc tnh dc nhng khonh khc
m{ bn cm thy mt mi sau khi yu, cm thy bc bi. Tnh thc
t s len li v{o, tnh yu chuyn sang hn th. S kit sc tnh
cm n{y l{ mt mi e da n nhng ngi c ma lc thu ht.
Ngi c ma lc thu ht thng gi{nh c tnh yu bng c|ch
h{nh ng nh l{ mt ngi cu vt, cu con ngi ra khi ho{n
cnh kh khn. Nhng khi con ngi cm thy an to{n, th ma lc
thu ht s km phn hp dn h. nhng ngi c ma lc thu ht
cn s nguy him v{ ri ro. H khng c l theo nhng ngi quan
chc, mt v{i ngi trong h c cho s nguy him tip tc,
nh l{ de Gaulle v{ Kennedy ~ l{m nh th, hay l{ nh
Robespierre l{m trong sut triu i khng b. Nhng con ngi
mt mi v iu n{y, v{ ngay c|i du hiu suy km u tin ca bn
th h s quay lng li vi bn. B}y gi, tnh yu m{ h ~ bc l ra
trc s c phi hp h{i ha vi lng cm ght ca h.
S phng th duy nht l{ phi thng th|i v ma lc thu ht
ca bn. nim am m ca bn, s gin d, s t tin l{m ra ma lc
thu ht, nhng m{ qu| nhiu ma lc thu ht trong mt thi gian
qu| l}u s to ra s mt mi, v{ mt ao c cho s im m v{
trt t. Loi hnh ma lc thu ht tt hn c to ra mt c|ch c
thc v{ c gi trong tm kim so|t. Khi bn cn n, bn c th
nh| ln s t tin v{ nim am m, g}y hng phn cho i chng.
Nhng m{ khi cuc phiu lu mo him chm dt, bn c th n

285
 Ngh thut quyn r

nh v{o mt khun kh, chuyn ln sc nng ch khng tt i hay

gim xung. (Robespierre c th ~ lp k hoch tin, nhng k
hoch n ng{y qu| chm tr.) con ngi s ngng m s t
kim so|t ca bn v{ tnh thch ng. chuyn tnh yu vi bn s
tin gn hn n s am m theo thi quen ca mt ngi {n
ng v{ ngi v. Bn thm ch s c mt ch xoay tr nhn mt
cht ch|n chng, mt cht gin d - mt vai tr c th c coi
nh l{ c ma lc thu ht vy nu nh bn chi chnh x|c. H~y nh
rng: ma lc thu ht ph thuc v{o s th{nh cng, v{ c|ch tt nht
duy tr s th{nh cng, sau khi l{n sng ma lc thu ht u tin,
l{ phi thc h{nh v{ thm ch phi cn trng. Mao Zedong l{ mt
ngi c|ch xa v{ kh hiu, mt ngi m{ i vi nhiu ngi th
c v g}y s s h~i c ma lc thu ht. ng ta ~ chu ng nhiu
ln tht bi m{ c th b|o hiu s tn thi ca mt ngi km
thng minh, nhng sau mi ln ng rt lui li, tr nn thc t hn,
khoan dung hn, linh ng hn; t ra l{ trong mt lc. iu n{y ~
bo v ng ta khi nhng him nguy ca phn ng ngc li.
Cng c mt s la chn na: ng vai tr mt nh{ tin tri
c v trang. Theo Machiavelli, mc d mt nh{ tin tri c th
t c quyn nng qua c| tnh c ma lc thu ht ca h, nhng
anh ta khng th sng st l}u m{ khng c sc mnh h tr. i
chng s ch|n chng ng ta; h s cn phi c p buc. Tr
nn mt nh{ tin tri c v trang, theo ngha en, khng phi bao
gm lc lng v trang m{ n i hi mt phe c th lc trong c|
tnh ca bn, m{ bn c th h tr bng h{nh ng. Xui thay, iu
n{y c hiu l{ nh}n t vi k th ca bn min l{ bn gi c
quyn lc ca mnh. V{ khng ai to ra nhng k th cay ng hn
l{ ngi c ma lc thu ht.

286
 Ngi c uy tn

Cui cng, khng c g nguy him bng vic k nhim l{

mt ngi c ma lc thu ht. Nhng c tnh ca bn phi tr|i
ngc, v{ lut ca c tnh n{y phi theo kiu c| nh}n, c nt
hoang di ca c| tnh m thm. Nhng c tnh n{y thng theo
sau n l{ s hn lon. Ngi m{ theo ui th{nh mt nh{ c ma
lc thu ht th c b li vi mt s ln xn, tuy nhin con ngi
li khng thy c s ln xn . H nh ngi ~ g}y nn m{
tr|ch c ngi k nhim n. Bng mi gi| bn phi tr|nh trng
hp n{y. Nu nh khng th n{o tr|nh khi, ng c gng tip tc
iu m{ ngi c ma lc thu ht ~ bt u; h~y i theo mt
hng mi. Bng c|ch thc t, |ng tin cy, v{ ni thng thn th
bn c th to ra mt loi ma lc thu ht l lm qua s m}u thun.
chnh l{ c|ch l{m sao m{ Harry Truman khng ch sng cn k
tha ca Roosevelt m{ cn thit lp nn chnh loi ma lc thu ht
cho chnh mnh.

287
 NGI SAO

Cuc sng h{ng ng{y rt kh nhc nn thng hu ht mi

ngi u tm qun trong nhng tng tng vin vng hay trong
gic m. Ngi Sao c th gip in khuyt v{o im yu n{y; vi tnh
c|ch c bit v{ li cun, h lun ni bt gia mi ngi v{ l{m ta
c mun nhn ngm h. ng thi, h cng m h v{ tho|t tc, gi
khong c|ch v{ l{m ta lun tng tng hn l{ hin thc. Phm
cht nh m ca h nh hng n ta mt c|ch v thc; chng ta
thm ch khng th nhn ra mnh ~ hc theo h n mc n{o.
H~y hc c|ch tr th{nh ngi li cun mi ngi bng c|ch ta ra
nh ho quang lung linh v kh nm bt ca Ngi Sao.

THN TNG NGI SAO

V{o mt ng{y trong nm 1922, th Berlin thuc nc
c, c mt cnh quay v mt ngi ph n tr y gi cm trong
b phim mang ta Bi kch ca tnh yu. H{ng trm n din vin
tr tranh nhau c vai din , h c th hin mnh g}y s
ch ca o din, ngay c ph din th}n th h. Tuy nhin, trong
h{ng ngi c mt din vin n tr n mc rt n gin, th
hin khng ging nh nhng tr h l lng ca nhng c g|i kh|c,
c ni bt ln vi phong cch ring.
C m mt con ch vi si d}y xch trn tay, v{ mt chic
vng c thanh mnh c cho{ng quanh c ch ch con. iu n{y
khin nh{ o din n c ta ngay. Anh quan s|t c n{ng khi
c ng trong h{ng, c|ch c m con ch trong tay mt c|ch nh
nh{ng v{ chm sc n. Khi c ht mt iu thuc, iu b trng c
v t tn v{ khu gi. Anh ta b cun ht i ch}n v{ khun mt

288
 Ngi sao

ca c y, c ch mm mi un ln khi c ng, s lnh lng n

hin trong mt c y. Trc khi c y i ra trc, anh ta ~ chn
quay c. C y tn l{ Marlene Dietrich.
Trc nm 1929, khi o din Josef von Sternberg ngi
M gc o ~ n Berlin bt u quay b phim Thin thn xanh,
nm 27 tui, o din Dietrich ~ c bit n trong nhng b
film Berlin v{ nh{ h|t kch th gii. Thin thn xanh l{ b phim
k v mt ngi ph n tn l{ Lola-Lola, ta thch bo lc trong
tnh dc, tt c nhng n din vin ni ting ca Berlin u mun
v{o b phim, ngoi tr Dietrich mt c|ch cng khai, ngh rng b
phim l xu xa. Tuy nhin, sau khi n Berlin mt thi gian ngn,
von Sternberg ~ n xem mt bui bin din }m nhc ca mt
nam din vin, m{ xt ra anh ta c v ph hp vi vai din trong
Thin thn xanh. Dietrich l{ ngi sao trong ngh thut }m nhc, v{
ngay khi c y bc ln s}n khu, von Sternberg ~ nhn thy rng
anh ta khng th ri mt khi c y. C nhn chm chm v{o anh ta
mt c|ch th l nh mt g~ {n ng, v{ sau c y ng da v{o
cnh tng mt c|ch khu gi. Von Sternberg ~ qun ngay anh
chng nam din vin m{ mnh n gp. Anh ~ tm c ngi
cho vai din Lola-Lola.
Von Sternberg ~ tm c|ch thuyt phc Dietrich tham gia
vai din, v{ ngay sau anh bt tay v{o cng vic, anh to cho c
ging vi nh}n vt Lola theo tng tng ca mnh. Anh thay i
kiu tc ca c y, v mt ng thng m{u bc dc xung mi c
l{m cho n thanh mnh hn, anh cn dy c c|ch nhn v{o m|y
quay vi v ngo mn m{ anh ~ tng xem trn s{n din. Khi vic
quay phim bt u , anh ~ to mt h thng |nh s|ng dnh ring
cho c, mt ng |nh s|ng lun di chuyn theo bc ch}n c di

289
 Ngh thut quyn r

chuyn, v{ c tng cng thm k xo bng nhng l{n khi

mng v{ m}y bay. \m nh vi s s|ng to ca mnh, Von
Sternberg ~ lun theo c y khp mi ni, khng ai c th n
gn c c.
B phim Thin thn xanh ~ g}y ting vang c. Kh|n
gi b cun ht vi Dietrich: v lnh lng , c|i nhn chng chc
y t{n bo khi c ta si d{i bc ch}n qua chic gh, l ni y
bn trong; c th hin mt c|ch d d{ng trn m{n nh nhng gy
s tp trung cao ca kh|n gi. Ngo{i ra, Von Sternberg ~ tr nn
b m hoc bi c n{ng. Mt ngi {n ng tn l{ Count Sascha
Kolowrat ang cht dn v bnh ung th, c mt c nguyn cui
cng l{ c trc tip nhn thy i ch}n ca Marlene. Dietrich
buc phi n thm anh ta trong bnh vin v{ vn chic v|y ca
mnh ln; anh ta ra du v{ ni C|m n, b}y gi ti c th vui
sng m{ ra i. Sau , cng ty in nh ln ~ a Dietrich n
vi Hollywood mi ngi c th nhanh chng tip xc vi c.
Ti bui tic, tt c |nh mt u o quanh c khi c bc v{o
phng. C c h tng bi nhng ngi {n ng p trai nht
Hollywood, trong b trang phc p v{ c sc - b v|y d{i rng
m{u v{ng chanh ni bt, nh kiu qun |o lnh thy vi chic m
li trai. Ng{y hm sau, nhng ngi ph n trong khp th trn
u bt chc phong c|ch n{y, ng{y k tip, n c ph bin trn
c|c tp ch, v{ bt u mt phong c|ch mi.
Tuy nhin, mc ch tht s ca s li cun khng th n{o
ph nhn chnh l{ khun mt ca Dietrich. iu m{ Von Sternberg
b m hoc l{ khun mt v hn - vi k xo |nh s|ng n gin,
anh c th l{m cho khun mt thay i th{nh bt c kiu g nh
anh ta mun. V sau, Dietrich ~ ngng l{m vic vi Von

290
 Ngi sao

Sternberg, nhng c khng bao gi qun nhng th m{ anh ta ~

truyn dy cho c. V{o mt m nm 1951, o din Fritz Lang,
ng ang nh chn c y cho b phim Rancho Notorious, khi l|i xe
quay v phng l{m vic, ng nhn thy mt |nh s|ng le ln qua
tm knh ca xe. Lo s k trm, ng ra khi xe v{ rn rn bc ln
cu thang, ng lic nhn qua mnh v ca c|nh ca: Dietrich ang
soi mnh trong gng, ngm ngha gng mt ca c t nhiu
hng.
Marlene Dietrich c mt khong c|ch i vi con ngi
ca c: c sm soi khun mt, i ch}n, c th ca mnh, nh th
c l{ mt ai kh|c. iu n{y khin cho c c kh nng bin i nt
mt ca mnh, th hin din mo sao cho c n tng. C c th
l{m iu b ging nh ~ tng l{m cun ht {n ng. Gng
mt lnh lng l{ t{i sn ca c bn h ngm nhn c theo tr
tng tng ca h, liu c phi l{ tnh t{n bo, khu gi hay l{
mi e da n{o khng. V{ mi ngi {n ng n{o gp c, h u
~ tng xem c biu din, tng m tng vin vong khng ngng
v c. Hiu qu tip tc t|c ng ca ngi ph n l{ nh vy,
trong nhng t ng ca ngi vit, c ~ th hin quan im tnh
dc khng ph}n bit nam n. Nhng chnh c|i khong trng n{y
~ cho c y mt nt lnh lng n{o , d trong phim hay trong
chnh con ngi ca c. C ging nh mt hnh th p , th g
th phng hay ca tng nh c|i c|ch m{ chng ta ngng m
mt vic l{m ngh thut.
C|i vt th l{ mt th iu khin cm xc v{ cm nhn
v cuc sng ca chng ta. Bi v n l{ mt vt th m{ chng ta c
th tng tng bt c nhng g m{ mnh mun c. a s con
ngi a su, phc tp v{ s|ng to th mun chng ta nhn h nh

291
 Ngh thut quyn r

mt thn tng |ng sng b|i. Sc mnh ca Thn tng Ngi

sao l{ do kh nng bin ha th{nh nhng vt th, nhng khng
phi bt k vt th n{o, m{ l{ vt th chng ta c th tr}n trng,
gip chng ta c c nhng cm xc tuyt vi kh|c nhau. Ngi
sao Thn tng l{ s ho{n ho, ging nh hnh tng ca v thn
v{ n thn Hy Lp. Tnh c sc ca n l{ g}y s hp dn v{ c sc
quyn r. Nhu cu v nhng yu t c bn chnh l{ khong
c|ch. Nu bn thy bn th}n mnh ging nh mt vt th g , th
nhng ngi kh|c cng s nhn thy nh vy. Mt bu khng kh
trn khng trung huyn o s tng cng thm hiu lc.
Bn th}n bn l{ mt m{n hnh trng rng. Mi ngi s
quan s|t bn v{ tranh gi{nh vi bn. Tt c c|c b phn ca c th
u ni ln c cm xc m{ khun mt l{ mnh nht, v vy phi
hc c|ch bin mnh th{nh mt cng c truyn t nhng cm xc
c hiu qu hn. V{ mnh cn phi kh|c bit vi nhng ngi
kh|c, cn phi to ra mt phong c|ch ring. Dietrich la mt ngi
luyn tp ngh thut n{y rt hiu qu, phong c|ch ca c y cun
ht g}y n tng, k l li cun. Nn nh rng nhng
hnh nh ca mnh l{ nhng th m{ mnh c th iu khin c.
Khi thc tp phng ph|p n{y, ngi ta s thy mnh t{i gii v{
|ng h bt chc.

Ngi sao huyn thoi

V{o ng{y 2 th|ng 7 nm 1960, v{i tun trc Hi Ngh
Quc Gia D}n Ch nm y, cu tng thng Harry Truman tuyn b
cng khai l John F. Kennedy hin ~ c s i din tr
th{nh ng c vin tng thng trong ng ca mnh hin cn qu|
tr v{ t kinh nghim cho vic n{y. Phn ng ca Kennedy tht

292
 Ngi sao

|ng ngc nhin: ng t chc mt bui hp b|o, c ph|t truyn

hnh trc tip trn to{n quc v{o ng{y 4 th|ng 7. Thc t l{ s
kin hp b|o ~ g}y xn xao v lc ng ang trong k ngh, do
khng ai c th thy hay nghe g t ng cho n khi xy ra s
kin. Sau , n gi ~ nh, Kennedy si ch}n bc v{o phng
hp nh ng{i cnh s|t trng bc v{o th{nh ph Dodge. ng bt
u bng c|ch ph|t biu rng ng ~ i ht c|c hi ngh tuyn la
ng c vin ca c|c bang, ~ tiu tn |ng k tin bc v{ cng sc,
v{ ~ |nh bi i th mt c|ch cng bng v{ trung thc. Truman
l ai ngoi k ~ ph| v tin trnh d}n ch? }y l{ mt quc gia
tr, Kennedy tip tc, ging cao hn, c nhng ngi tr khai
ph| v{ tr|i tim vn cn tr th gii ang thay i, v{ phong
c|ch c s khng th }y l{ lc cho th h l~nh o mi i ph
vi nhng kh khn v{ c hi mi. Ngay c k th ca Kennedy
cng phi tha nhn l{ b{i ph|t biu ca ng lc tht xc ng.
ng ~ l{m o ln th|ch thc ca Truman: vn khng phi l{
s thiu kinh nghim ca ng m{ l{ s c t{i ca th h c. Phong
cch ca ng cng hng hn nh ging ni ca ng, c|c b phim
thi y ~ gi nh c|ch biu hin ca ng - Alan Dadd trong Shane
~ i mt vi c|c ch trang tri i bi, hay James Dean trong
Rebel without a Cause (Ni lon khng cn l do). Kennedy ging
vi c Dean, c bit trong v ngo{i lnh lng xa c|ch.
V{i th|ng sau, khi ~ l{ ng c vin tng thng ng D}n
Ch, Kennedy cng gii quyt xong i th ng Cng Ha,
Richard Nixon, trong cuc tranh lun truyn hnh to{n quc. Nixon
cng khn kho; ng ta bit tr li c|c c}u hi v{ tranh lun kh| t
tin, trch dn c|c thng k v th{nh tu thi chnh quyn
Eisenhower, khi ng ta cn l{ ph tng thng. Tuy nhin di |nh
s|ng m|y chp hnh, trn m|y truyn hnh en trng, hnh nh ng

293
 Ngh thut quyn r

ta t|i nht v{o tui x chiu, c|c vt m hi trn lng m{y v{

ngc, khun mt r mt mi, i mt ng lo o v{ chp chp,
ngi cng . ng ta qu| lo lng v iu g? Tht sng st khi
thy s tng phn vi Kennedy. Nu Nixon ch nhn v i th,
th Kennedy nhn vo kh|n gi, giao tip bng mt vi ngi xem,
din thuyt vi h ngay trong phng ca h nh cha tng c
chnh tr gia n{o trc }y ~ tng l{m. Nu Nixon ch ni v c|c
d liu, t m v c|c chi tit ca cuc tranh lun th Kennedy li ni
v t do, v x}y dng mt x~ hi mi, nm bt li tinh thn tin
phong ca M. Phong c|ch ca ng tht ch}n th{nh v{ dt kho|t.
T ng ca ng khng r{nh mch, nhng ng ~ l{m ngi nghe
hnh dung ra mt tng lai tuyt vi.
Sau cuc tranh lun, im ca Kennedy tng vt ln mt
c|ch phi thng, v{ d ng i }u cng c c|c c g|i tr ch{o
n, ku gi v{ nhy nht. Vi b{ v p Jackie bn cnh, ng nh
mt ho{ng t ca ng D}n Ch. B}y gi s xut hin ca ng
trc truyn hnh nh mt s kin. ng ~ gn nh c bu l{m
tng thng, v{ trong b{i din vn nhm chc, cng c ph|t sng
truyn hnh, tht l{ si ni. l{ mt ng{y lnh lo v{ m m.
Trong hu trng, Eisenhower ngi trong ng |o lnh v{ khn
cho{ng, y v mt mi v{ tht bi. Nhng Kennedy khng m,
khng |o ph|t biu trc to{n quc: Ti khng tin rng bt k ai
trong chng ta mun i v tr vi bt k ai kh|c hay bt k th h
n{o kh|c. Ngun nng lng, s tn ty, s tin tng m{ chng ta
mang n cho s c gng s ta s|ng quc gia ca chng ta v
nhng ai phc v n v nh sng ca ng la s tht s chiu
s|ng th gii.

294
 Ngi sao

Sut mt th|ng sau, Kennedy t chc v s c|c cuc hp

b|o trc m{n nh TV, iu m{ cha c tng thng n{o trc }y
d|m l{m. i mt vi |nh n m|y chp hnh v{ h{ng lot c}u hi,
ng khng lo s, tr li im tnh v{ kh| cng ci. iu g n sau
i mt, n ci y? Cng chng mun bit v ng nhiu hn. C|c
tp ch khiu khch ngi c vi c|c thng tin bc nh ca
Kennedy cng v v{ c|c con, hoc ang chi bng | trn b~i c
trc Nh{ Trng, c|c cuc phng vn to hnh tng cho ng v
mt ngi {n ng tn ty trong gia nh, cng nh |ng c so
s|nh vi nhng ngi sao quyn r. Nhng hnh nh y ~ xa tan
tt c cuc chy ua khng gian, Kennedy ang i u vi
Soviet trong khng hong tn la Cuba, cng nh ng ang i
u vi Truman. Sau khi Kennedy b |m s|t, Jackie ni trong mt
cuc phng vn rng trc khi ln ging ng, ng thng chi
c|c bn nhc Broadways, v{ mt bn ng a thch trong l{
Camelot, vi nhng li: ng cho n b l~ng qun / D ch
l{ mt im nh / Vi mt khonh khc ta s|ng ngn ngi / c
bit n vi tn gi Camelot. Ri s c c|c tng thng v i na,
Jackie ni, nhng khng bao gi c mt Camelot na. C|i tn
Camelot dng nh phng ra mt mi tn, l{m cho h{ng nghn
ng{y trong vn phng ca Kennedy }m vang nh mt huyn thoi.
n tng v tng thng Kennedy i vi cng chng ngi
M l{ tr tu v{ mu lc. iu n{y th hin Hollywood nhiu
hn l{ Washington, m{ khng c g phi ngc nhin bi v cha ca
Kennedy, ng Joseph, ~ tng l{ nh{ sn xut phim, v{ bn th}n
Kennedy ~ tng Hollywood mt thi gian, ng chi th}n vi c|c
nam din vin v{ c gng tm hiu iu g ~ l{m cho h tr th{nh
nhng ngi sao. ng c bit quan t}m vi Gary Cooper,

295
 Ngh thut quyn r

Montgomery Clift v{ Cary Grant; ng thng nh Grant cho nhng

li gp .
Hollywood ~ tm ra c|ch hp nht li t nc gn
nhng vn n{o , hoc nhng huyn thoi, m{ thng l{
huyn thoi v ph|i T}y nc M. Nhng ngi sao ni ting nht ~
th{nh huyn thoi tiu biu nh: tc trng John Wayne, ngi
ni lon thuc Pr- m- t (nh}n vt trong thn thoi Hy Lp) nh
Clift, v anh hng v{ l{ nh{ qu tc Jimmy Stewart, m nh}n
Marilyn Monroe. Khng c cht g to ln nhng hnh tng v v
thn v{ n thn ~ c tng tng v{ m tng v h. Tt c
nhng h{nh ng ca Kennedy u ~ c h cu ln trong
nhng hi ngh ti Hollywood. ng ~ khng tranh c~i vi nhng
i th ca mnh, m{ ng ch i ph vi h mt c|ch gi to. ng
l{m iu b to sc li cun bn ngo{i, cho d i vi v con
ca ng hay mt mnh trn s}n khu. ng bt chc s th hin
nt mt, vc dng ca Dean hay Cooper. ng khng tho lun chi
tit chnh s|ch nhng hng hn ni phng i v nhng ch
huyn thoi to ln, iu n{y c th lin kt li mt quc gia tng c
m}u thun. V{ tt c nhng iu n{y u ~ c d tnh cho
chng trnh truyn hnh, hu ht Kennedy tn ti nh mt hnh
tng trong truyn hnh. Hnh nh ~ |m nh trong nhng gic
m ca chng ta. Trc khi c cuc |m s|t ng, Kennedy ~ li
cun nhng ngh k quc, l{m mt i tnh cht ng}y th ca
nhng ngi d}n ch}u M vi nhng li ku gi cho thi k
phc hng vi tinh thn l{ nhng ngi tin phong, mt vng bin
gii mi.
Trong tt c nhng loi nh}n vt, Huyn thoi ca Ngi sao
c l l{ c t|c ng ln nht trong s . Con ngi c ph}n

296
 Ngi sao

chia th{nh nhng kiu ph}n loi mang tnh nhn thc lo{i, gii
tnh, tng lp, tn gi|o, chnh tr. Tht kh m{ l{m c, gi{nh
c quyn lc ngi ln trn mt a v to ln, hoc thng c trong
mt cuc bu chn, hay a ra nhng nhn thc ng n. Tuy
nhin, mt c|ch t nhin, c nhiu th chng ta c th chia s.
Tt c chng ta ai cng u phi cht, u bit s, mi ngi u
c in du vt ging vi c im ca cha m; khng mt th g m{
c th chia s c nhng kinh nghim nhiu hn l{ s tng
tng. Nhng kiu mu c trng ca huyn thoi, mt mt bt
ngun t cm gi|c m}u thun khng t ch c, mt kh|c l{ s
khao kh|t t c danh ting mun thu, iu c in s}u
trong lng tt c chng ta.
Ngi sao huyn thoi l{ nhng nh}n vt huyn thoi c
tht trong cuc sng. t c quyn lc i vi h, trc ht
bn phi nghin cu v bn th}n ca h c|ch m{ h bnh chn
mt phong c|ch c bit, l{ l~nh m hay tnh cun ht t v bn
ngo{i. V{ bn phi tha nhn t|c phong ca nh}n vt huyn thoi:
ni lon, khn ngoan gia trng, ngi phiu lu. Nhng mi lin
kt n{y m h, chng s khng bao gi c r r{ng i vi
nhng b c t m. Li ni v{ h{nh ng ca bn nn th hin mt
c|ch r r{ng khng nm trong mt phm vi n{o v din mo
bn ngo{i; dng nh bn khng i din vi mt vn c th,
thc cht ca nhng vn v{ nhng chi tit nhng ngoi tr vi
nhng vn v s sng v{ c|i cht, yu v{ ght, quyn lc v{ s
hn n. Tng t, i th ca chng ta c h cu khng ch
n thun l{ mt ch th cho nhng l do ca s tng tng
hay s cnh tranh ch l{ tn cn , mt k hung |c. Con ngi th
d b nh hng mt c|ch v vng vi huyn thoi, v th phng
i bn th}n l{ v anh hng. V{ gi khong c|ch ca bn mi

297
 Ngh thut quyn r

ngi c th nhn din bn m{ khng th chm v{o bn c. H

ch c th nhn ngm v{ m c.

C IM NI BT
S c|m d l{ mt hnh thc ca s thuyt phc m{ hng
n nhn thc lng vng, l{m chn ng n tim thc. }y l{
minh chng cho l do : chng ti b bao v}y bi s kch thch
cnh tranh vi s quan t}m ca chng ti, tn cng chng ti bng
nhng tin nhn r{nh mch v{ bi nhng ngi b chnh tr cng
khai v{ li cun, iu m{ him khi li cun chng ta hoc quyt
nh bi chng. Chng ta gia tng li ch trch. C thuyt phc mt
ngi bng c|ch l{m mi lng nhng cm nhn ca h, bng c|ch
ni cng khai nhng iu m{ bn mun, bng c|ch a tt c danh
thip ca bn, v{ nhng iu k vng ca bn. bn va hn mt ln
loi b s phin mun.
tr|nh vn mnh n{y bn phi hc ngh thut ni bng
gi, nghin cu tim thc. n tng hng bin nht ca s v thc
l{ gic m, iu m{ lin quan phc tp ti s b n; din ra trong
gic m, chng ta thng m thy ma vi nhng hnh nh v{ li
ni m h. Gic m |m nh chng ta bi chng xen ln gia c|i
thc v{ o. Chng l{m tng thm vi nhng tnh c|ch thc v{
thng lin quan n nhng tnh hung c thc, chng l{m tng
thm tnh phi l, bp mo s tht, tng thm s m sng. Nu mi
th din ra trong gic m tr th{nh hin thc, s khng c quyn
lc n{o chng li chng ta. Nu mi th khng c thc, chng
ta s cm thy t b dnh d|ng n s h{i lng v{ s h~i i vi ma.
N chia ra theo hai hng l{ iu g a hn ma n. y l{ iu

298
 Ngi sao

m{ Freud gi l{ iu huyn b: v{i iu m{ dng nh xy ra

cng lc v{ tng t.
Thnh thong theo kinh nghim v s huyn b trong nhn
thc cuc sng trong dej vu, s trng hp ngu nhin huyn b,
nhng s kin huyn b m{ lp li li ca tr em. Ngi ta c th
gp nhng t|c ng tng t, nhng c ch, li ni, chng hn rt
nhiu {n ng ging Kennedy hoc Andy Warhol, gi ln iu c
tht v{ khng tht: chng ta khng th nhn ra n (v{ s tht
chng ta s nh th n{o), nhng chng ging nh im b|o cho
chng ta. Chng c nhng nt c bit l{ gi cht chng vi iu
c tht |ng tin, khi hi, yu thch nhng trong cng thi im
chng t|ch ra, iu siu nhin, hu ht khng thc t l{m chng c
v ly t trong phim nh.
Nhng loi n{y c ma, t|c ng |m nh n con ngi. K
c trong cng chng hay c| nh}n, chng c|m d chng ta, l{m
chng ta mun s hu c th x|c ln t}m linh. Nhng bng c|ch
n{o chng ta c th s hu c mt ngi trong gic m hoc
mt ngi sao in nh, ngi sao chnh tr gia, hoc thm ch mt
trong nhng ngi thi min cuc sng thc ca h, ging nh
Warhol, ngi c th xuyn qua chng ta. Khng th c c
nhng ngi n{y, chng ta tr nn |m nh vi h, chng v{o trong
suy ngh gic m tr tng tng ca chng ta. Chng ta bt chc
mt c|ch v thc. Chuyn gia t}m l Sandor Ferenczi gi iu n{y
l{ s tip nhn: mt ngi kh|c tr th{nh chng ta trc ,
chng tip thu nhng tnh c|ch . chnh l{ nng lc c|m d
xo quyt ca c|c Ngi sao.
iu bn cn phi l{m l{ t}ng bc bn th}n bn. Nhng li
ni v{ h{nh ng ca bn i khi n t s v thc- chnh xc l

299
 Ngh thut quyn r

mt tp trung. Bn phi xem xt li, thnh thong t ra mt nt g

khin mi ngi t hi liu h c tht s bit bn hay khng.
Ngi sao l{ in hnh ca in nh hin nay. iu khng
c g |ng ngc nhin: Phim nh t|i to li cuc sng, chng ta xem
phim trong ti, trong tnh trng hi bun ng. Nhng hnh nh
tht, v{ c nhiu tnh hung thc t, nhng l{ nhng s sp
t, nhng |nh s|ng lung linh, nhng hnh nh- chng ta bit rng
chng khng phi l{ tht. N ging nh th chng ta ang xem gic
m ca ai . N l{ k thut in nh m{ {o to ra c|c ngi sao
nhng khng phi l{ kch s}n khu.
Trn s}n khu kch, din vin c|ch xa cun ht v{o |m
ng, nhng c s hin din ca h. Phim c th l{m cho ngi sao
in nh gn gi, n th hin s kh|c bit gia vai din v{ tnh
cch ca din vin, s ng cm ca bn vi nh}n vt trong phim.
Nhng cnh quay th hin mt v{i im khng gn nh tnh c|ch
ca nh}n vt m{ h ang din nhng m{ ging v h. Chng ta
nhn thong qua mt v{i nt ca Greta Garbo khi chng ta nhn
khun mt c y qu| gn. ng bao gi qun iu n{y khi bn l{
mt ngi sao. Trc tin, bn phi c mt vc d|ng chung t tin
trn m{n nh. Bn cng cn phi c mt phong c|ch hay vc d|ng
l{m cho bn ni bt trc mi ngi na. B n v{ k diu, khng
hn l{ khong c|ch hay s vng mt bn khng mun mi ngi
l l{ vic tp trung hay nh v bn. H phi mng tng bn
trong tr c ca h ngay c khi bn khng c .
Vn th hai l{ ci thin nhng khuyt im, v mt lnh
lng, mc ch l{ g}y n tng. iu n{y cho mi ngi hiu
c bt c nhng g h mun bit v bn, cho rng h c th thy
c tnh c|ch ngay c t}m hn ca bn. Thay cho nhng du hiu

300
 Ngi sao

t}m trng v{ nhng cm xc, s xc cm hay vt qu| xc cm,

Ngi sao a ra s s|ng t. l{ sc thu ht trn gng mt ca
Garbo hay Dietrich, hay ngay c Kennedy, ngi c nhng c
im ging nh James Dean.
Cuc sng th nng ng v{ bin i trong khi mc ch
hay tng th b ng, nhng chnh c|i b ng ~ l{m tri
dy kh nng tng tng ca chng ta. Mt ngi c th t
c quyn lc bi ph hp vi mt loi i tng n{o . Ni
ting nht th k 18 l{ Count Saint-German c nhiu phng c|ch
trc khi l{ mt ngi sao. Anh xut hin bt ng trong khu ph,
khng ai bit bit anh ta n t }u; anh ni c nhiu th ting
nhng ging ni khng thuc mt nc n{o c, cng khng bit
chnh x|c anh ta bao nhiu tui r r{ng tuy khng tr lm nhng
nt mt trng cn tr. Dng nh anh ta ch ra ngo{i v{o ban m.
Anh ta lun mc v{ trang sc m{u en. Khi n cung in ca
vua Louis XV, anh ta c linh cm ngay, anh ta ngi thy mi khi
nhng khng ai bit n bt ngun t }u. Anh l{m cho nh{ vua v{
ho{ng hu Madame de Pompadour tin rng anh ta c t{i nng c
bit, thm ch anh ta cn c kh nng ph|t hin c v{ng (mn
qu{ ca Philosophers Stone). Nhng anh ta khng bao gi i hi
bt c g cho mnh, l{ s khn kho ca anh ta. Anh ta khng
bao gi ni c hoc khng m{ ch ni c th. Anh ta cng ngi
n ti nhng khng bao gi n. Mt ln anh ta tng cho ho{ng hu
Madame de Pompadour mt mn qu{ l{ mt hp ko y m{u sc
v{ hnh dng kh|c nhau ty thuc v{o c|ch thc ca b{ cm; i v{o
vn chnh, b{ ni rng anh h~y nhc b{ nh v vic l{m ca anh
ta. Saint-German ~ v mt bc tranh k l nht m{ cha ai tng
thy nhng m{u sc th qu| rc r khi anh ta v nhng trang
sc, mi ngi u ngh chng l{ tht. Nhng ngi ha s tuyt

301
 Ngh thut quyn r

vng mun bit b quyt ca anh ta nhng anh ta khng bao gi

tit l v chng.
Anh ta c th ri khi ni nh khi anh ta ~ tng n,
mt c|ch bt ng v{ yn lng. Ngi m{ anh kh}m phc nht l{
Casanova, ngi ~ tng gp v{ khng bao gi qun anh ta. Mt
thp nin tri qua, khi anh ta ~ cht khng ai tin iu , mt th
k k tip cng vy. Mi ngi vn inh ninh rng anh ta vn ang
ln trn }u . Mt ngi y t{i nng nh anh th khng bao gi
cht
Mi th v anh ta th m h v{ cho nhiu c|ch hiu. Rc r
v{ g}y n tng, anh ta ni bt ln t |m ng. Mi ngi cho l{
anh ta v o c, ch l{ mt ngi sao khng tn tui v{ m nht.
Li ni ca anh ta ging nh c|ch th hin li cun, a dng, l
k, ngha ca chng khng r r{ng. Ging nh l{ mt nng lc
m{ bn c th iu khin bng c|ch bin i bn th}n th{nh mt
i tng lng ly.
Andy Warhol lun |m nh t tng rng mi ngi u
bit anh ta. Anh c nhng phong c|ch c bit nhng b tc gi
bng bc gng mt lnh lng v{ b n. Mi ngi khng bao gi
bit c nhng g anh ta ang ngh; ging nh bc ha, anh ta ch
l{ b mt. Trong nhng c tnh th hin ca h Warhol v{ Saint-
German d~ l{m sng li nhng bc tranh v nh tht ca th k
th 17, hay nhng bc nh ca M.C. Escher nhng s pha trn
y hp dn gia ch ngha hin thc v{ gi tng, ~ l{m cho
ngi ta phi thc mc liu chng l{ tht hay tng tng.
Ngi sao in nh th phi ni bt, v{ iu n{y i hi mt
s tinh t trong vic g}y n tng, l{ c|i kiu m{ Dietrich ~ th
hin v bn ngo{i ti nhng bui tic. Mc d vy, i khi, s |m

302
 Ngi sao

nh, o gi|c nhiu khi cng c th g}y ra bng nhng s va chm

nh: c|ch bn ht iu thuc l|, vic un li ph|t }m, hay
phng ph|p i b. l{ nhng th nh nht m{ chc tc nhng
ngi xung quanh, v{ l{m cho h bt chc bn mi tc che bn
mt phi ca Veronica Lake, ging ni ca Cary Grant, n ci
nhch mp ca Kennedy. Mc d nhng sc th|i n{y v ngha i
vi nhng b c tr tu c th nhn thc c, trng th|i tim
thc, h c th cng b li cun nh mt vt th vi mt hnh th
ni bt hoc m{u sc k qu|i. Mt c|ch khng c thc, chng ta
b li cun vi nhng th l thng m{ khng c ngha g ngo{i
tr s quyn r bn ngo{i ca chng.
Nhng ngi sao mun chng ta bit nhiu hn v h. Bn
phi hc c|ch khu gi s t m ca mi ngi bng c|ch cho
h bit mp m v cuc sng ring t ca bn. h m tng v{
tng tng. Mt nt tiu biu l{ phn ng ca nhng h{nh ng
n{y l{ mt li gi v mt tinh thn, m{ c th v cng suy din,
ging nh s quan t}m ca James Dean v trit hc phng ng
v{ s ra i ca n. Du hiu v lng tt v{ s h{o hip c th c
nhng hiu qu tng t. Nhng ngi sao ging nh nhng v
thn trn nh Olympus, h sng cho |i tnh v{ hng lc. Nhng
th m{ bn yu thch con ngi, s thch, th vt th hin hnh
thc o c p m{ con ngi mun c nhn thy trong
mt Ngi sao. S khao kh|t th{nh tch k cng cho thy nhng
h{nh ng nhn trm ca con ngi qua cuc sng c| nh}n ca
bn, nhng ng c bn phi u tranh, ngi m{ bn yu trong
mt nht thi.
Mt kh|c, nhng Ngi sao quyn r bng c|ch l{m chng ta
ng cm vi h, cho chng ta nhng c}u chuyn cm ng. }y l{

303
 Ngh thut quyn r

nhng vic m{ Kennedy ~ l{m trong cuc hi ngh tranh chp v

Truman: trong tnh th ca ng ta, khi mt ngi {n ng tr c
x khng tt vi ngi ln tui hn, ny sinh mt m}u thun b
t tng gia th h i trc v{ th h tip ni, ng l{m cho thanh
nin ng cm vi ng. Mu cht l{ i din cho mt kiu ngi,
nh Jimmy Stewart tiu biu cho nhng g thuc tinh hoa ca
trung M, mt qu tc ha nh~ nh Cary Grant. Nhng kiu ngi
ging nh bn s cun ht v pha bn, chia s cng bn nim vui
hay s bun au. S hp dn t hn khng c ch , truyn t
khng ch trong li ni ca bn m{ l{ t iu b ca bn, th|i
ca bn. Trong tnh th , hn bao gi ht, mi ngi khng an
to{n, s ng nht ca h khng n nh. Gip h tp trung th
hin vai tr trong cuc sng v{ h l lt tp trung li ha hp
vi bn. Mt c|ch n gin l{m nh c|ch g}y n tng ca bn,
|ng ch v{ d d{ng bt chc. T{i nng ca bn c nh hng
n cm nhn ca mi ngi trong c|ch c x n{y th tinh xo v{
s}u sc.
Nh rng: mi ngi l{ mt din vin cng chng. Mi
ngi khng bao gi bit chnh x|c nhng g bn ngh hay cm
nhn; h nhn xt bn da v{o v bn ngo{i. Bn l{ mt nam din
vin. V{ nhng nam din vin ni ting nht u c mt khong
c|ch bn trong ging nh Dietrich, h c th c nn vc d|ng sn
c ca h nh th h lnh hi n t bn ngo{i. Khong c|ch bn
trong n{y quyn r chng ta. Nhng ngi sao thng khi h{i v
bn th}n h, lun lun thay i hnh tng ca h, n thch
nghi vi thi gian. Khng th g c th nc ci hn mt hnh
tng thch nghi 10 nm c|ch }y nhng ~ gi khng cn na.
Nhng ngi sao phi lun lun l{m mi v v p lng ly hay
gng mt ti t ca h l{ iu tt yu: s l~ng qun.

304
 Ngi sao

BIU TNG
Thn tng Hn | c tc th{nh hnh Cha tri, c
th lp l|nh v{ng v{ ch}u b|u. Trong con mt ca ngi sng b|i,
hn | v tri v gi|c tr th{nh vt linh thing. Hnh dng ca hn
| cho php nhng ngi sng b|i nhn thy nhng g h mun
Cha tri nhng d sao th cng ch l{ hn | m{ thi, cn
Cha tri ch l{ hnh nh tinh thn.

IM YU
Nhng ngi sao to nhng hnh nh vui thch nhn.
Nguy c l{ khi ngi ta mt mi v h nhng hnh nh khng cn
sc thu ht - v{ quay sang ngi sao kh|c. Khi iu n{y xy ra th
bn s thy rt kh khn tm li ch ng trn lng cng chng.
Bn phi thu ht mi s ch v bn bng mi gi|.
Khng lo ngi iu xu xa, hay nhng li dm pha v hnh
nh ca bn; r r{ng l{ chng ta c th tha th cho c|c ngi sao.
Sau c|i cht ca tng thng Kennedy, tt c c|c s tht kh chu v
ng bt u s|ng t - nhng cuc tnh bt tn, s am m liu lnh
v{ him nguy. Khng c g trong l{m gim bt s thu ht ca
ng, v{ tht s cng chng vn coi ng l{ mt trong nhng tng
thng v i nht nc M. Errol Flynn i mt vi nhiu v tai
ting, bao gm c mt v hip d}m xu xa; nhng chng ch l{m
tn ln hnh nh ngang t{ng ca ng ta. Khi ngi ta tha nhn
mt ngi sao, bt k mt vn cng khai n{o, ngay c khi n ti
t, ch n thun l{ nui dng o mng. Tt nhin bn c th i
qu| xa: cng chng thch mt ngi sao c v p siu vit, v{ qu|
nhiu nhc im ca con ngi cui cng s l{m h v mng.
Tuy nhin cng khai c|i xu cn t nguy c hn l{ bin mt trong

305
 Ngh thut quyn r

mt thi gian d{i hay gi khong c|ch qu| ln. Bn khng th |m

nh gic m ca cng chng khi h khng thy bn. Trong khi ,
bn khng th cng chng qu| gn gi bn, hay hnh nh ca
bn c th d o|n trc c. Cng chng s quay lng li bn
ngay lp tc khi bn bt u l{m h ch|n, v ch|n ng|n c|i nn
tng ca t nn x~ hi.
C l nguy c ln nht mt ngi sao phi i mt l{ moi mc s
ch v hn. S ch c th tr nn o ln v{ ti t. Nh bt k
ngi ph n quyn r n{o cng c th chng thc, ngi ta tr
nn ch|n ng|n khi nhn m~i, v{ nh hng c th b hy hoi, nh
c}u chuyn ca Marilyn Monroe. Gii ph|p l{ to ra mt loi
khong c|ch vi bn nh Dietrich ~ l{m - tip nhn s quan t}m
v{ sng b|i mt c|ch ch}m chc, v{ duy tr mt cuc sng t|ch ri
n{o vi h. Tip cn hnh nh ca bn mt c|ch khi h{i. Quan
trng hn, khng bao gi b o tng vi c tnh |p t ca cng
chng yu thch d{nh cho bn.

306
 NGI KHNG QUYN R

Ngi bit quyn r li cun bn bi chnh s quan t}m c

bit h gi{nh cho bn. Ngi Khng Quyn R th ngc li: khng
vng chc, ch ch n bn th}n mnh v{ khng th nm bt t}m l
ngi kh|c, h ho{n to{n c lp. Ngi Khng Quyn R khng t
nhn thc c bn th}n v{ khng bao gi nhn thy rng h ang
ni nhiu, |p t hay l{m ngi kh|c kh chu. H thiu t nh nn
khng th to ra nhng ha hn th v m{ ngh thut quyn r i
hi. H~y loi b tn gc nhng bn tnh khng quyn r trong con
ngi bn v{ tp nhn bit chng trong ngi kh|c chng th v
hay li lc g khi tip xc vi Ngi Khng Quyn R.

C IM NI BT
Nhng ngi khng quyn r xut ph|t t nhiu hnh d|ng
v{ kiu loi kh|c nhau, nhng tt c h u c chung mt c tnh,
ci ngun ca s phn kh|ng: Tnh thiu t tin. Tt c chng ta
u thiu t tin, v{ chng ta phi chp nhn iu n{y. Tuy nhin,
chng ta c th khc phc c nhng cm ngh v{o nhng lc
n{o ; mt biu hin li cun c th mang chng ta ra khi vic b
t nh hng thng ng{y v{ dn n mt mc m{ chng ta li
cun hoc b li cun, chng ta cm thy c t tin v{ c tr|ch
nhim. Tuy vy, nhng ngi khng quyn r th khng t tin
n mc m{ khng b li ko v{o vng nh hng ca vic
chinh phc. H c nhng nhu cu, mi lo toan, cnh gi|c bao v}y
cht h. H c c tnh m h mong manh nht trn d|ng v
ca bn tr th{nh l{ c|i ti qua loa, s s{i ca h; h ch trng thy

307
 Ngh thut quyn r

c|i |m nh rt lui l{ s phn bi, v{ gn nh l{ phin lng cay ng

v chng.
iu tr nn d d{ng: tnh ni lon ca ngi khng
quyn r, c th l{ ni lon, ~ tr|nh n h. Tuy nhin, khng may
thay, khng th tm ra nhng ngi khng quyn r trong ln gp
mt u tin. Chng tr nn huyn o hn, tr khi bn cn thn,
chng s g{i by bn trong nhng mi quan h khng tha m~n
nht. Bn phi tm kim nhng manh mi v vic t dnh lu n{y v{
tnh khng t tin: c l chng khng rng lng }u, hoc l{ chng
s tranh th vi s do dai bt thng, hoc cc k nghim khc.
C l h ~ t}ng bc bn bng li l hoang ph khng |ng c, th
l tnh cm ca h trc khi bit g v bn. Quan trng nht l{ h
khng quan t}m n chi tit nh nht. Bi v h khng nhn thy
iu g l{m cho bn kh|c xa, h khng th l{m bn ngc nhin bng
ch y sc th|i.
Then cht trong vic nhn ra nhng c trng khng
nhng ca ngi khng quyn r kh|c m{ cn ca chnh chng ta.
Hu ht chng ta u c mt hoc hai c tnh tim n trong c|
tnh, v{ n mc n{o , chng ta s thc c ci ngun ca
chng, chng ta s tr nn hp dn hn. Chng hn, khi thiu tnh
c|ch rng lng, khng cn thit ra du cho ngi khng quyn r
bit l{ ch l{ li lm ca mt con ngi, m{ cn l{ mt ngi khng
qu~ng i t khi thc s hp dn. S li cun |m ch tnh rng m
bn th}n, dng nh th ch c mt mc ch |nh la; vic khng
th tiu x{i tin bc thng thng c ngha l{ khng th cho ngi
kh|c nh l{ ngi rng lng. H~y nhn chm tnh keo kit i. N
l{ tr ngi cho quyn lc v{ c rt nhiu iu nh th trong vic
hp dn.

308
 Ngi khng quyn r

Tt nht l{ ng tip xc sm vi ngi khng quyn r,

trc khi h nhng nhng d}y g}n xc cm cn thit ca h v{o
bn, v th h~y hc c|ch nhn ra nhng du hiu. }y l{ c|c loi
chnh:
Ngi c| tnh lo{i th (Brutes)- Nu quyn r l{ mt loi
nghi thc, nghi l, phn ca nim hoan lc l{ khong thi gian m{
n din ra, ch i tng thm ngh o|n chng. Brutes khng c
tnh kin nhn i vi iu nh vy; chng ch lin quan n cm
gi|c kho|i lc ring t ca h, ch khng phi ca chnh bn. Kin
nhn chng t c bn ang suy ngh v ngi kh|c, m{
khng bao gi khng th g}y c n tng. Mt kin nhn c nh
hng ngc li: gi s bn quan t}m nhiu n chng, bn khng
c l do ch i, Brutes xc phm bn bng tnh c|ch c tn
ca chng. n bn di tnh c|ch c tn, cng thng c nhng
cm gi|c day dt thp hn. Nu bn ht hi chng hoc l{m cho
chng ch i, chng s phn ng qu| {. Nu bn nghi rng mnh
ang tip xc vi mt ngi dng Brute, h~y th trc nghim sau:
h~y l{m cho h ch i. Phn ng ca h s cho bn bit iu cn
mun bit.
Ngi c| tnh bp nght (suffocator)-Nhng ngi c| tnh
bp nght ri v{o tnh cm vi bn trc khi bn hi c thc
hin din ca h. Hnh nh c tnh |nh la - t hn bn ngh rng
h nhn thy bn vt tri - nhng s kin m{ h chu ng t c|i
bn trong trng rng, mt c|i h s}u thm y khao kh|t khng
lp y c. ng bao gi dnh d|ng n loi ngi c| tnh bp
nght; h hu nh khng th bn t do m{ khng c thng
t}m. H b|m v{o bn cho n khi bn phi quay v tr li ni m{
h t ch|y bn }m vi nhng ti li. Chng ti c nh hnh

309
 Ngh thut quyn r

tng ha mt ngi c yu, nhng s tn nhiu thi gian

tnh cm ph|t trin. H~y nhn din ngi c| tnh bp nght thng
qua c|ch h yu mn bn. Vic tr th{nh c l{ ngng yu mn
c th g}y ra nhng mm mng v tnh c tn ca bn, nhng s}u
bn trong bn s thc c mi xc ng s khng c lin quan
g n bt c iu g bn ~ l{m. H~y tin tng v{o bn nng n{y.
Mt tiu biu cho loi ngi c| tnh bp nght l{ Doormat,
mt con ngi m qu|ng bt chc bn. H~y im mt loi ngi
n{y sm bng c|ch xem xt h c c mt kin ring n{o ca
chnh h khng. C| tnh khng th ha hp vi kin ca bn
chnh l{ mt du hiu xu.
Ngi hay rn dy (Moralizer) - Quyn r l{ mt tr chi
v{ nn c thc hin vi tr|i tim nh nh{ng. Tt c u cng
bng vi tnh cm v{ tnh li cun; o c khng bao gi l{ bc
tranh v. Tuy nhin, c| tnh ca Moralizer th cng ngt. }y l{
nhng con ngi tu}n theo nhng tng c nh v{ c b cong
bn hng v nhng chun mc ca h. H mun thay i bn,
bin bn th{nh ngi tt hn, v th h s khng ngng ph bnh
v{ ph|n xt bn, l{ th vui ca h trong i. Thc ra, c|c
tng o c ca h m mm t nhng bt hnh ca ring h
v{ to ra c|i mt n c vng thng tr mi ngi chung quanh h.
C|i khng c kh nng |p ng v{ thch ng ca h l{m cho h d
nhn ra; tnh c|ch kh cng tinh thn ca h cng c th i km
vi v cng ngt bn ngo{i. Tht kh m{ nhn c li ph bnh
ca h theo c| nh}n v th tt nht l{ tr|nh mt khi h hin din v{
trc nhng li bnh phm cay c ca h.
Ngi h{ tin, keo c (Tightwad) - Tnh bn xn c du
hiu r hn l{ vn tin bc. l{ du hiu ca mt iu g co

310
 Ngi khng quyn r

tht li trong c| tnh con ngi-iu g gi cho h khi b i v{

liu lnh. chnh l{ hnh nh phn kh|ng quyn r nht trong tt
c loi ngi. Bn khng th cho php bn dn th}n v{o. Hu ht
ngi Tightwad khng nhn ra h c mt vn l{ h thc s
tng tng rng khi h cho ai nhng vt tm thng th h
tr nn rng lng hn. H~y nhn k li v{o chnh bn - Bn c th
tm thng hn bn ngh. H~y c gng thoi m|i hn vi c hai
tin bc v{ bn th}n bn, bn s thy tim lc quyn r hn khi
rng r~i c chn lc. D nhin, bn phi kim so|t h{nh vi rng r~i.
Vic cho ra qu| nhiu c th l{ du hiu tuyt vng nh th l{ bn
c mua chuc ai .
Ngi tip t}n vnh v|o (Bumbler)-Nhng ngi vnh v|o
th c t thc, v{ c| tnh t thc ca h nu cao c c| tnh
ring ca bn. u tin, bn ngh l{ h ang suy ngh v bn v{
nhiu n ni h cm thy nht nh|t. Thc ra, h ch suy ngh v
chnh h bn t}m xem h trng nh th n{o, v{ v kt qu khi h
c nh quyn r bn. Mi bn t}m n{y s sm l}y lan sang bn,
quan t}m v chnh bn. Nhng ngi loi n{y t khi t n giai
on cui cng ca vic quyn r. Nhng nu h t c giai
on , th h cng c th cu th l{m iu . Trong vic quyn
r, v kh chnh yu l{ tnh bo dn, t chi c|c mc tiu dng
li v{ suy ngh. Ngi vnh vang khng c cm gi|c v thi gian.
Bn c th nhn ra c|ch gii tr bng c|ch c gng hun luyn v{
gi|o dc h, nhng nu h ch l{ ngi vnh vang trong tui qu|
kh, trng hp n{y th c l v vng, h khng t c kh nng
hng ngoi.
Ngi ba hoa chch che - Phng c|ch quyn r hu hiu
nht c thc hin bng nhng |nh mt, nhng h{nh ng gi|n

311
 Ngh thut quyn r

tip, m hoc c th. T ng c v tr ring, nhng nu c qu|

nhiu li ni thng thng s l{m hng cuc ni chuyn, nu cao
c s kh|c bit b ngo{i v{ h thp iu g xung. Nhng
ngi ni nhiu hu ht ni v chnh h. H khng bao gi mong
mun li ni ni t}m t vn hi Ti c l{m bn ch|n khng? L{
ngi ba hoa l{ ngi c bn cht ch k. ng bao gi ngt ngang
v{ tranh lun vi loi ngi n{y. iu ch thm du v{o la cho
c|i ti ba hoa. Cui cng, h~y hc c|ch iu khin li ni ca mnh.
Ngi hay phn ng - Ngi phn ng th qu| nhy cm
nhiu, khng ch i vi bn v{ cn i vi c|i ti ca h. H chi
chut tng li ni v{ h{nh ng ca bn tm ra nhng du hiu
v tnh huyn o cho c|i v v ca h. Theo chin thut, nu bn
quay pht li, nh thnh thong bn phi l{m nh th khi quyn r,
h s p v{ x v chnh bn. H c khuynh hng rn r v{ than
phin, l{ hai hnh nh phn quyn r. H~y trc nghim h bng
c|ch k chuyn vui nh nh{ng hoc nhng c}u chuyn c tn tin
h: Tt c chng ta nn ci v{o chnh chng ta mt t, nhng loi
ngi n{y th khng th ci nho. Bn c th c c nim }n
hn trong |nh mt ca h. H~y xa i nhng bn tnh phn ng
thuc v c| tnh ring ca bn. H s v phn kh|ng ngi kh|c.
Ngi trng gi Ngi trng gi khng quan t}m n
chi tit c tm quan trng trong vic quyn r. Bn c th trng
thy iu n{y trn din mo c| nh}n h. Qun |o ca h th v mi
theo bt c ngha n{o, v{ trong h{nh vi ca h: h khng bit
rng thnh thong tt nht nn kim ch bn th}n v{ t chi
dn n tnh bc ng ca mnh. Ngi trng gi s ni ba hoa,
ni iu g trc cng chng. H khng c cm nhn v thi
gian v{ t khi ha hp c vi s thch ca bn. H{nh ng v l{

312
 Ngi khng quyn r

du hiu chc chn ca loi ngi trng gi (chng hn ang ni

vi ngi kh|c v c}u chuyn ca bn). N dng nh c v bc
ng, nhng ngun gc ca n chnh l{ tnh ch k c cn c, mt
kh nng t nhn chnh h khi ngi kh|c nhn xt v h. Khng
ch n tr|nh loi ngi trng gi, bn l{m cho mnh i nghch
vi h, c|ch x tr, kiu c|ch, v{ mi quan t}m v chi tit l{ nhng
yu cu c bn ca mt ngi quyn r.

TRNG HP IN HNH
1. Claudius ngi ch|u gh ca ho{ng La M~ v i
Augustus, c xem nh l{ c|i g hin th}n cho kh di ngu n
ca thanh nin, v{ b tt c mi ngi trong gia tc i x t hi.
Ch|u g|i ca ng ta l{ Caligula, ngi tr th{nh Ho{ng v{o nm
37 trc Cng nguyn, ~ s|ng to ra tr chi th thao tra tn
ng ta, bt ng ta phi chy vng quanh dinh th vi tc tht
nhanh nh hnh pht cho ti ngu ngc, l{m vy bn i dp c
ct cht v{o b{n tay ng v{o lc n chiu, v{ tip tc nh th. Khi
Claudius ln ln, ng ta dng nh c{ng ng{y tr th{nh thng
minh sc lm hn, v{ trong khi tt c nhng h h{ng th}n thch
sng di s e da |m s|t thng xuyn, ng ta b b mt mnh.
V th ngi ta c{ng ngc nhin hn v iu , k c chnh
Claudius. Ri v{o nm 41 trc Cng nguyn, mt phe ph|i qu}n
i ~ |m s|t Caligula, h ~ tuyn b Claudius l{ Ho{ng . Khng
h c c mun cai tr, ng ta y th|c hu ht vic iu h{nh chnh
quyn cho ngi th}n tn (mt nhm n l ~ t do) v{ mt thi
gian l{m iu ng ta yu thch nht nh: n ung, |nh bc v{
chi bi.

313
 Ngh thut quyn r

V ca Claudius, Valeria Messalina l{ mt trong nhng ph

n p nht La M~. Mc d ng ta yu thch n{ng, Claudius
khng h quan t}m n n{ng, v{ n{ng bt u c mt s mu tnh.
u tin, n{ng t ra thn trng, nhng c v{i nm, do tc gin
bng vic sao l~ng ca ngi chng, n{ng c{ng tr nn bi hoi,
trc t|ng. N{ng c mt cn phng c x}y dng d{nh ring cho
n{ng trong dinh th ni n{ng gii tr vi nhiu ngi {n ng,
l{m tt c mi iu bt chc nh nhng c n{ng im hng
sang nht La M~, n ni tn n{ng c vit ln c|nh ca ra v{o.
Tt c ngi {n ng n{o m{ t chi }n hu ca n{ng u b a
v{o ch cht. Hu nh tt c mi ngi La M~ u bit tr chi
n{y, nhng Claudius khng ni nng g, ng ta dng nh l~ng
qun ri.
Nim am m ca n{ng Messalina cho ngi yu l{ Gaius
Silius bng ch|y d di n ni m{ n{ng quyt ci ly ng ta,
mc d c hai u ~ c gia nh. Trong khi Claudius i vng, h ~
t chc mt l ci, thm quyn ban ph|t kh c hn nh}n l{
chnh Claudius b la lc k tn. Sau l ci, Gaius di chuyn v{o
dinh th. Gi }y, cn xc ng v{ ni gh tm ca to{n th{nh ph
~ p buc Claudius i n h{nh ng, Claudius ~ ra lnh x t
Gaius v{ nhng tnh nh}n kh|c ca Messalina, nhng cha li
chnh Messalina. Mc d vy, mt to|n lnh b x nhc t c}u
chuyn, ~ sn bt n{ng v{ }m n{ng cht. Khi tin n{y thng b|o
cho ho{ng , ng{i ch ra lnh cho thm ru v{ tip tc ba n.
Dm by ng{y sau, trc s ngc nhin ca |m n l, ng{i hi ti
sao ho{ng hu khng dng ba vi ng{i.
Khng c g l{m tc in hn l{ khng c quan t}m. Trong
qu| trnh quyn r, bn c l phi ko li chm li ng lc, hng

314
 Ngi khng quyn r

mc tiu ca mnh v{o giy pht nghi ng. Nhng vic ko d{i th
khng nhng l{m h hi ba quyn r, m{ n cn l{m thm ch|n
ght. Claudius l{ bc thy c x. Khi cn thit, ng ta s v v:
trong h{nh ng nh k kh di, che giu tham vng ca mnh v{
bo v chnh mnh khi nhng k ganh t nguy him. Claudius tr
nn nhch nh|c khng cn nhn ra iu g xy ra chung quanh
mnh. Tnh th ca ng ta ~ nh hng s}u sc ln ngi v:
N{ng t hi l{m sao m{ mt ngi {n ng nht l{ ngi {n ng
khng hp dn nh Claudius, khng ch n n{ng, hoc chm lo
n mi vic ca n{ng so vi ngi {n ng kh|c? Nhng n{ng
chng l{m c iu g m{ Claudius quan tm.
Claudius ch cc , nhng tnh trng th th qu| nhiu.
C mt s ngi th t quan t}m n chi tit, c ngi th biu l
du hiu ra. Gi|c quan ca h b x mn v cng vic, v nhiu kh
khn, v b nh hng ca ngi kh|c. Chng ta thng trng thy
iu n{y bin i trng th|i quyn r gia hai con ngi, c bit
l{ cp tnh nh}n ~ sng vi nhau nhiu nm. Thng l{ c ngi
b tnh nh}n mnh |nh la, s bt u ng th|i bng nhng trng
th|i th .
1. V{o nm 1639, mt o{n qu}n Ph|p ~ bao v}y v{ chim
quyn kim so|t th{nh ph Turin . Hai s quan ngi Ph|p,
Chevalier (sau n{y l{ Count) de Grammont v{ bn anh ta l{ Matta,
~ quyt nh thay i s quan t}m ca mnh ch v{o c|c ph n
xinh p ca th{nh ph. Mt v{i v phu nh}n trong s c|c ngi c
nhiu danh ting nht Turin th c nhiu nhy cm hn, trong
khi ng chng mnh th bn bu, lo c|c tnh nh}n ring ca mnh.
Yu cu duy nht ca c|c phu nh}n l{ v kch phi c din ra
theo c|ch thc t|n tnh lch s.

315
 Ngh thut quyn r

Vin s quan k binh v{ Matta nhanh chng tm ra c cho

mnh bn tnh, vin s quan th chn mt v phu nh}n p ca vng
Saint-Germain, ngi ~ sm b nh hn, v{ Matta phc v cho
mt phu nh}n c kinh nghim v{ ln tui hn, phu nh}n De
Senantes. Vin s quan mc m{u lc, cn Matta th mc m{u
lam, }y l{ nhng m{u sc a thch ca c|c v phu nh}n. V{o ng{y
t|n tnh th hai, c|c cp tnh nh}n i ving thm mt dinh th
ngoi . Vin s quan th nng nhit lun l{m cho v phu nh}n
Saint-Germain ci ph| ln om xm khi nghe nhng li d dm,
cn Matta th khng c nh vy, anh ta khng kin nhn cho
vic t|n tnh. Khi anh v{ v phu nh}n De Senantes i do tn b,
Matta m gh ly b{n tay ca Senantes, bo dn th l t}m tnh. V
phu nh}n t ra gh tm. Khi h quay tr li Turin, n{ng ta b i m{
khng nhn n Matta. Khng thc l{ Matta ~ x}m phm n{ng,
Matta ~ tng tng rng n{ng ang c gng vt qua nim xc
ng v{ cm thy t h{i lng hn vi chnh mnh. Nhng vin s
quan De Grammont, th ang ngc nhin ti sao cp i li t|ch ri
ra, ng ta n thm De Senantes, v{ hi n{ng c s. N{ng k cho
vin s quan mi vic. Matta ~ b qua mi nghi l v{ sn s{ng m
chm n{ng. Vin s quan ci ph| ln v{ ngh ngay n chnh bn
th}n mnh c th xoay s c|ch thc kh|c khi mnh l{ mt trong
nhng ngi i quyn r v phu nh}n |ng yu n{y.
Mt v{i ng{y k tip tri qua na, Matta tip tc nhn din
sai lm v tnh hnh. Anh ta khng ving thm chng ca v phu
nh}n De Senantes, nh thng l. Anh ta khng mc m{u |o a
thch ca phu nh}n. Khi hai ngi i b vi nhau, anh ta sn ui
nhng con th rng, nh th chng l{ nhng con mi g}y thch th
lm vy. Khi anh ta ch}m la ht thuc, anh ta khng th a mt
t cho phu nh}n c. Trong lc , anh ta tip tc c a mi la.

316
 Ngi khng quyn r

Cui cng, v phu nh}n ~ c y , v{ ph{n n{n thng vi anh ta.

Matta xin li, nhng khng nhn thc c sai lm ca mnh. Xc
ng v li xin li, v phu nh}n c{ng sn lng ngh n li t|n tnh .
Nhng mt v{i ng{y k tip, sau v{i li ve v~n, mt ln na Matta
cho rng n{ng sn lng ln ging, n{ng t chi Matta nh trc
}y. Matta ni vi vin s quan: Ti khng ngh l{ ph n c th b
xc phm mnh m, nu c ai t b li a ct th c th i n
ch c. Nhng v phu nhn De Senantes th khng cn g quan
h vi Matta na, v{ vin s quan De Grammont, trng thy mt c
hi m{ ng ta khng th vut mt, li dng tnh hnh kh chu ca
n{ng, ve v~n n{ng mt c|ch kn |o, rt cuc ng ta ~ t c
c }n m{ Matta ~ c gng trc }y.
Khng c g phn cm hn l{ c c|i cm gi|c c ai xem
nh mnh l{ ca h, mnh khng c kh nng phn kh|ng c h.
C|i v b ngo{i mn man |nh la n{y l{m dp cht nt quyn r;
bn phi t chng t mnh, s dng thi gian, chim ly tr|i tim
ca i tng. C l, bn e ngi l{ anh ta hay n{ng ta s b xc
phm t t hoc l{ mt i hng th. Tuy nhin, vic bn e ngi nh
hng n tnh mt t ch ni bn c{ng gn ng hn, v{ tnh mt
t ch th lun lun c tnh phn cm vi quyn r. Thc ra, bn
c{ng ko d{i bao nhiu, bn c{ng chng t c chiu s}u quan
t}m ca mnh by nhiu v{ bn to ra ba m c{ng s}u mnh.
Trong mt th gii c t quy c v{ nghi thc, vic t|n tnh l{
mt trong t t{n d ca qu| kh cn st li ca thi i c xa. N
l{ mt nghi thc, v{ nghi l n{y phi c quan t}m. Tnh hp tp
cho bit khng nhng chiu s}u ca ngh m{ cn l{ mc t
cm nhn ca mnh. C th c lc n{o ngi ta yu ng, v{
mnh c th b tr gi| bi s thiu vng cm xc m tnh yu mang

317
 Ngh thut quyn r

li. Nu bn t nhin c c| tnh mnh m, h~y l{m iu bn c th

l{m ha gii n. mi l, bn phi n lc kim ch bn
th}n i tng b quyn r c th cm nhn c.
3. V{o thp nhin 1730, mt thanh nin tr sng Paris tn
l{ Meilcour, va tui c mt cuc tnh u tin. Bn ca m
anh l{ phu nh}n de Lursay, mt qu ph khong 40 tui rt p v{
duyn d|ng, nhng cng c li n l{ khng th vi ti c; l{
mt cu con trai ~ b b{ ta l{m cung di, b{ khng cn tnh yu
|p tr. V th, vi t}m trng ngc nhin v{ kch thch, cu ta nhn
thy b}y gi mnh ~ tui nhn ly c|i nhn du d{ng ca b{
ta dng nh biu th c|i g hn l{ mi quan t}m t mu n
cu ta.
c 2 th|ng sau, th t}m tnh ca Meilcour chao o v s
hin din ca ca De Lursay. Cu ta e ngi b{, v{ khng bit phi
l{m g. C mt bui chiu, c hai ang ni v mt v kch mi }y.
B{ phu nh}n nhn xt, tht l{ tuyt vi l{m sao khi nh}n vt chnh
ang th l tnh cm vi mt ph n. Mc d ghi nhn c s kh
chu r rt ca Meilcour, nhng b{ phu nh}n vn tip tc: Nu ti
khng nhm th li th l dng nh ch l{ li ni l{m bi ri m{
thi bi v chnh anh cng c vn v chuyn . Phu nh}n
Lursay bit r r{ng chnh mnh l{ ngun gc ca tnh vng v
cu thanh nin tr n{y, nhng b{ vn tip tc a ct: Anh h~y ni
cho ti nghe, loi ngi n{o m{ anh c th yu c i! Cui cng,
Meilcour th nhn: Thc ra, chnh phu nh}n l{ ngi cu ta c
ao. Ngi bn ca m cu ta khuyn bo l{ ng suy ngh v b{
theo c|ch , nhng b{ phu nh}n vn th d{i v{ nhn ngm cu ta
tht l}u v{ u oi. Li ni ca b{ phu nh}n v iu g , nhng
|nh mt th ni kh|c ic l, khng phi l{ khng vi ti c

318
 Ngi khng quyn r

phu nh}n nh cu ta ~ suy tng. Khi t{n bui ti, phu nh}n De
Lursay ni l{ b{ s rng cm ngh mnh khng ko d{i c l}u, b{
phi t gi~ cu thanh nin Meilcour ang bi ri m{ khng ni
c li n{o n |p li tnh cm ca cu ta.
Tri qua v{i ng{y na, Meilcour lp li c}u hi l phu nhn
Lursay c d{nh tnh cm cho cu ta khng, v{ phu nh}n cng lp
li c}u t chi. Rt cuc, cu thanh nin tr cho l{ mnh ~ tuyt
vng, ri t b. Nhng v{i m sau , ti nh{ b{ phu nh}n v{o
mt tic bui chiu, y phc ca b{ phu nh}n dng nh c|m d
hn ng{y thng, |nh mt ca b{ nhn v{o cu ta l{m cho nng
bng dng m|u. Cu ta nhn |p tr |nh mt v{ chy theo b{ lng
xng, trong khi b{ cn thn i tng bc xa dn m{ t c ai cm
nhn c iu g sp xy ra. Tuy nhin, b{ phu nh}n cng c
sp xp cho cu ta li m{ khng gi ln mi nghi ng t nhng v
kh|ch ra v.
Cui cng, khi h li mt mnh, b{ ta cho cu thanh nin
ngi bn cnh mnh trn c|i gh ln. Cu ta chng ni g c, s
im lng g}y kh chu. cho cu ta ni chuyn, b{ phu nh}n bn
d li ch c k: tui tr ca cu ta c th mang li tnh yu cho
b{ mt tr tng tng ~ qua. Thay v phn i, cu ta trng c v
bun nn, v{ tip tc gi khong c|ch lch s, n ni cui cng b{
ta tht ra vi c|i v ch}m bim r rt: Nu khng bit r l{ c s
cho php anh }y vi ti, ti ~ t sp t cho anh }y vi ti
t l}u ri, c l ngi ta s ni g nh? Tuy nhin, ngi ta c th
ni sai lch, bi v chng c ai |ng tn trng hn anh c. Nh
thc gic h{nh ng, Meilcour chp ly b{n tay b{ phu nhn v{
nhn thng v{o mt b{. B{ ta mt v{ ni l{ cu ta nn i i,
nhng c|i c|ch m{ b{ phu nh}n sp t ch ngi trn gh v{ c|i

319
 Ngh thut quyn r

nhn ngc li v{o cu thanh nin dng nh mun cu ta l{m

iu ngc li. Tuy nhin, Meilcour h~y cn ngn ng: phu nh}n
mun anh ta i m{ cu ta khng v}ng li, b{ phu nh}n c th to ra
c|i c, v{ c l s khng tha th cho cu ta; hoc gi l{ cu ta ~ l{
iu g r di, v{ mi ngi k c m cu ta s nghe bit c v
chuyn . Nhanh chng, cu ta ng dy v{ ni li xin li v s
vng v bo dn ca mnh. Cu ta tng tng l{ c|i nhn lnh
nht v{ qu| ngc nhin ca b{ phu ph}n |m ch l{ cu ta ~ i qu|
xa, ri cu ta ni li tm bit v{ ra v.
Meilcour v{ De Lursay xut hin trong cun tiu thuyt the
Waywand Head and Heart, do nhng ngi con Crbillon vit nm
1738, da trn nh}n vt c tnh phng ~ng m{ t|c gi bit c
nc Ph|p thi by gi. i vi t|c gi nhng ngi con Crbillon,
th quyn r ch l{ nhng du hiu c th ph|t tit v{ c c.
iu n{y khng phi v tnh dc b nn v{ c nhu cu ni ra
th{nh li. N cng khng phi l{ v khng c vic giao tip khng
li (thng qua |o qun, d|ng iu, h{nh vi) l{ nhng hnh thc c
tnh quyn r, li cun, kho|i lc nht.
Trong tiu thuyt ca nhng ngi con Crbillon, b{ phu
nh}n De Lursay l{ mt ph n quyn r c thin t{i, ngi nhn ra
c nim thch th trong vic kch thch nhng thanh nin tr.
Nhng mc d vy, b{ khng th khc phc c tnh ngu si ca
tui tr Meilcour, khng c kh nng c c c|c tn hiu ca
b{ bi v cu ta s rng mnh ch quan trong suy ngh. V sau
trong c}u chuyn, b{ phu nh}n c c gng gi|o hun Meilcour, mc
d trong thc t c nhiu ngi khng th khuyn bo c.
Chng qu| ph{m tc v{ v tri i vi chi tit n cha tim lc
quyn r. Chng khng phn ng nhiu nh chc tc hay l{m tc

320
 Ngi khng quyn r

gin bn bi nhng thng dch sai nhm, m{ lun lun nhn cuc
i thng qua khung cnh nhn thc ca chng v{ khng th trng
thy c thc s chng l{ g. Meilcour b chnh mnh l{m chm
m trong vic nhn ra c b{ phu nh}n mong ch mnh h{nh vi
bo dn n ni b{ khng th chng ni. S ngn ngi ca cu
ta chng t cu ta ch ngh n mnh m{ khng suy ngh n b{ ta;
l{ iu cu ta lo lng ngh mnh trng ra sao; khng cm thy
c nt duyn d|ng ca b{ ta chinh phc mnh. Chng c g phn
cm tnh hp dn hn c. H~y nhn ra loi ngi nh th, v{
nu chng l{ loi ngi ~ gp trong tui tr mnh th h~y ni li
xin li, v{ ng t mnh dnh dp v{o s vng nht nh|t ca h,
iu l{m nh hng n bn.
4. V{o triu i Heian nc Nht cui th k th mi, nh{
qu tc tr Kaoru, ngi con ring ca chnh Genji quyn r t{i ba,
~ khng l{m g ngo{i vic bt hnh trong tnh yu. Anh ta ~
cung di v mt cng nng tr, Oigimi, ang sng trong mt ngi
nh{ n|t ngoi th{nh, cha n{ng ~ ln bi trong nhng thi k
kh khn. Ri mt ng{y kia, anh ta gp mt vn vi b{ ch ca
Oigimi, Nakanokimi, ~ cho rng anh ta chnh l{ ngi anh ta thc
lng yu mn. Bi ri, anh ta quay tr li triu nh, v{ khng
ving thm ch em h trong mt khong thi gian. Ri cha ca h
qua i, thi gian ngn ngi k tip l{ chnh Oigimi cng i theo.
B}y gi, Kaoru ~ nhn ra sai lm ca mnh: anh ta ~ yu
Oigimi qu| l}u v{ n{ng ~ cht mang theo s tuyt vng v anh ta
~ khng chm sc n{ng. Anh ta s khng cn trng thy n{ng nh
trc na; n{ng l{ tt c nhng g anh ta lun suy tng n. Cha
v{ ch n{ng cht, Nakanokimi n sng trong triu, Kaoru ~ l{m

321
 Ngh thut quyn r

cho ngi nh{ m{ Oigimi v{ gia nh n{ng trc }y ~ sng bin

th{nh ni th cng.
Mt ng{y kia, trng thy v su mun b Kaoru lan ta ra
chung quanh, Nakanokimi ni vi anh ta l{ c mt ngi ch em
th ba na, Ukifune, trng ging nh Oigimi m{ anh ta yu du,
ang sng lng l vng ngoi . C l Kaoru ~ c c hi gi
trn li ha ca mnh chng, khi m{ trong i Kaoru khng th
thay i c qu| kh? Nhng anh ta s gp g ph n n{y nh
th n{o }y? Ri c lc anh ta n ving ni th cng b{y t
lng tn trng vi Oigimi ~ chia xa v{ cng c nghe v n{ng
Ukifune b mt ang . Kch ng v{ hi hp, Kaoru c gng
nhn tho|ng cho c n{ng thng qua mt c|i khe nt trn c|nh
ca. Nhn thy n{ng l{m cho anh ta nn th mc d ch l{ mt c
g|i qu trng c v bnh d, nhng trc con mt ca Kaoru, n{ng
l{ hin th}n sng ng ca Oigimi. Trong lc , ging ni ca
n{ng th ging nh Naknokimi, ngi m{ anh ta cng s yu. Nc
mt tun tr{o trn i mt ca Kaoru.
Mt t th|ng sau, Kaoru c gng tm cho c cn nh{ trn
ni, ni Okifune sinh sng. Anh ta gp g n{ng v{ n{ng khng
tht vng. Anh ta ni vi n{ng: Ta ~ nhn thy n{ng thng qua
mt c|i khe trn c|nh ca v{ n{ng c ngha rt ln trong t}m tr
ta k t lc hn bao gi ht. Ri anh ta m ly n{ng v{o vng
tay, bng n{ng ra mt xe nga ang i sn. Anh ta a n{ng tr
li ni th cng, v{ cuc h{nh trnh mang tr li cho anh ta c|i
hnh nh ca Oigimi; mt ln na nc mt tr{n y trn mt anh
ta. Nhn v{o Ukifune, anh ta thm so s|nh vi Oigimi, trang phc
n{ng khng p bng nhng n{ng c m|i tc rt p.

322
 Ngi khng quyn r

Khi Oigimi cn sng, n{ng v{ Kaoru ~ chi {n koto vi

nhau, v th c mt ln ni th cng, Kaoru ~ mang {n koto i
ni kh|c. Ukifune khng chi {n hay nh Oigimi, v{ t th ca
n{ng th khng thanh lch bng. Khng bn t}m g c{, Kaoru cho
n{ng b{i hc, c bin i n{ng th{nh mt phu nh}n. Nhng cng
lc m{ Kaoru thc hin vi Oigimi, Kaoru quay v triu nh, b
n{ng Ukifune li mn mi ni th cng. C nhng lc trc khi
Kaoru tr li gh thm n{ng, n{ng ~ sa i cho p hn trc,
nhng Kaoru khng ngng suy tng m~i v Oigimi. C ln, Kaoru
ha hn s mang n{ng v triu nh, nhng nhiu tun l tri qua,
cui cng Kaoru nhn c thng tin l{ n{ng ~ bin mt, ln cui
nhn thy u n{ng nhp nh trn dng sng. Hu nh chc chn
n{ng ~ t t.
Trong |m tang ca Ukifune, u c Kaoru t tng y ti
li: Ti sao mnh khng n vi n{ng sm hn? N{ng xng |ng
cuc sng tt p hn m{!
Kaoru v{ c|c nh}n vt kh|c xut hin trong b tiu thuyt
Nht Bn th k th mi mt. C}u chuyn v Genji, do phu nhn
qu tc Murasaki Shikibu vit. C|c nh}n vt c da trn nhng
ngi m{ t|c gi bit, nhng loi ngi ca Kaoru th u xut
hin trong mi nn vn ha v{ thi k kh|c nhau: C nhng ngi
{n ng v{ {n b{ ch tm kim nhng mu ngi bn i l
tng. Con ngi khng bao gi l{ to{n bch. Ch c|i nhn u tin
c th kch ng h, nhng h s sm nhn ra sai lm v{ khi c
mt ngi kh|c xut hin trn cuc i, ngi trng tt hn v{
ngi u tin s b l~ng qun. Thng thng nhng loi ngi
n{y c gng tranh th trn ngi i tng khng to{n bch m{ ~

323
 Ngh thut quyn r

tng kch thch h. Nhng iu n{y ch chng t nim tht vng

ln lao i vi c hai bn.
i vi loi ngi n{y, thc s l{ h khng tm kim mu
ngi l tng m{ chnh h ang mt nim hy vng, ang bt
hnh. Bn c th nhm ln v s tht vng v c|c tiu chun cao
ca i tng khng to{n bch, nhng i vi quan im l{ khng
c g l{m h h{i lng c, th ni bt hnh l{ nguyn nh}n ci r s}u
xa nht. Bn c th nhn in h thng qua qu| kh ca h, r~i r|c
trong tnh l~ng mn b~o t ngn ngi. Cng vy, h s c khuynh
hng so s|nh bn vi ngi kh|c, v{ c gng x|c nh bn. Ln
u tin, bn khng th nhn ra mnh ~ c c g, nhng dn
dn nhng ngi loi n{y s chng minh c tnh phn kh|ng
quyn r v vng bi v h khng th nhn ra c tng tnh c|ch
c| nh}n ca bn. H~y vt b tnh l~ng mn trc khi n |p ch
mnh. Nhng ngi n{y l{ nhng k |c d}m trong phng v{ s tra
tn bn theo nhng mc tiu khng vi ti c.
5. V{o nm 1868, n ho{ng nc Anh Victoria ~ ch tr mt
bui hp u tin c| nh}n vi ng{i th tng ni c|c quc gia,
William Gladstone. Trc }y, b{ ~ gp ng{i v{ bit danh ting
ca ng{i nhng mt nh{ chuyn ch o c. Nhng }y s l{ mt
bui tic, ni trao i tr vui. Tuy nhin, Galdstone khng kin
nhn vi iu nh th n{y. Trong bui tic u tin, Gladstone
ging gii v lut l ho{ng gia v{ v n ho{ng phi ng vai tr
gng mu nc Anh, vai tr m{ b{ va trt b trn bui yn
tic ring t.
Bui din thuyt ~ to ra tn hiu xu trong tng lai, v{
iu ti t hn na ~ xy ra: chng bao l}u sau, n ho{ng Victoria
nhn c l| th t Gladstone, ng v ch vi mc s}u xa

324
 Ngi khng quyn r

hn. Ph}n na ca chng b{ ch|n ngy khi c, v{ chng bao l}u

sau, b{ l{m mi iu tr|nh mt tip xc vi ngi ng u
chnh ph ni c|c n{y; nu b{ phi gp ng ta, b{ phi lm cho
cuc gp mt tr nn ngn ngi nu c th. Cho n pht cui
cng, b{ khng bao gi cho php ng{i th tng ngi xung gh,
hy vng l{ ngi {n ng n{y v tui gi{ s mt mi v{ ra v sm.
C mt ln, ng ta i dn v{o ch gn vi c}u chuyn ng quan
t}m, ng{i khng nhn thy |nh mt ch|n nn hoc |nh mt t
nhe qua nhng ln ng|p ng. C|c ghi chp ca ng{i ngay c trn
nhng vn n gin nht cng c phin dch sang ting Anh
thng thng do mt nh}n vin ca n ho{ng thc hin. T nht l
ng{i ~ tranh lun vi n ho{ng, v{ lp lun ca ng{i l{m cho n
ho{ng cm thy mnh ~ ngu dt. Chng my chc, n ho{ng nhn
ra l{ mnh nn gt u v{ ra v ng vi nhng quan im m h
m{ ng{i th tng ngh. Trong mt l| th gi cho v th k n
ho{ng, cp n n ho{ng ngi v th ba, c ta vit: B{ ta lun
lun cm thy b nn, |p bc, v{ bng bnh trong t th|i ca
Gladstone c nhng iu m{ n ho{ng khng bao gi gp c
ngi kh|c. Tri qua nhiu nm, cm gi|c n{y ~ l{m kh cng
thm mi th ght khng ng.
v tr ng u ng ph|i T do, Gladstone c mt ngi
b|o ng, tn Benjamin Disraeli, l~nh t ng ph|i Bo th. Ng{i
xem Disraeli nh k phi o c, tn Do th|i qu c. Trong kha
hp ca Ngh vin Anh, Galdstone ~ x toc trc mt i th,
|nh gi| tng quan im khi ng{i m t tnh hnh m{ theo chnh
s|ch ca i th hng n. Khi ni, t ra gin d (cng bnh
thng khi ng{i ni v Disraeli), ng{i p tay ln b{n ni chuyn
vi sc mnh c th l{m tung cao ln c}y vit v{ giy t. Thng
qua tt c nhng iu n{y, Disraeli dng nh na tnh na ng.

325
 Ngh thut quyn r

n lc Gladstone ho{n tt ni chuyn, ng ta m to mt ra, ng

dy, v{ bnh tnh i n c|i b{n. ng ta ni: c ng |ng knh ~
ph|t biu bng tm lng am m, nhiu thuyt phc v{ nhiu sc
nng. Ri, sau mt lc ngng ngh th gi~n, ng ta tip tc,
Nhng s thit hi th c th sa cha cv{ ng ta tin h{nh
thu nht mi th ~ ri v~i xung b{n v{ t chng tr li v tr c.
Cuc ni chuyn din ra theo tnh hung c{ng chuyn nghip vi
c|i v bnh tnh v{ tru ct tr|i ngc vi c|i v ca Gladstone. C|c
th{nh vin ca ngh vin Anh th say m, v{ tt c h nht tr l{
chnh ng ta ~ chin thng v{o ng{y hm .
Nu Disraeli l{ nh{ quyn r v{ hp dn, th Galdstone l{
nhng k phn kh|ng quyn r. D nhin, ng ta ~ c nhng
ngi ng h, hu ht l{ trong s nhng th{nh phn theo ch
ngha o c ca x~ hi by gi~ hai ln ng ta |nh bi
Disraeli trong cuc bu c. Nhng ng ta nhn ra tht kh m{ ni
rng nh hng vt qu| vng trn nhng tn . c bit l{ ph
n nhn thy khng chu ng ni i vi ng ta. D nhin, l{ h
khng c quyn bu v{o lc by gi, v th h c t nh hng
chnh tr: nhng Gladstone khng c kin nhn i vi nhng
quan im ca ph n. ng ta ngh l{: ph n phi hc tp c|ch
thc nhn nhn s vt theo nh ngi {n ng suy ngh, v{
chnh l{ mc ch trong i gi|o dc nhng ngi n{o ng ta
cm thy l{ khng c l lun hoc Cha ~ t b h.
i vi Galdstone khng mt nhiu thi gian |p t ln ai
s cng thng. l{ bn cht ca con ngi d b thuyt phc
bi s tht, nhng ng ta khng c kin nhn i vi nhng tnh
hung kh|c nhau hoc phi tip xc vi nhng ngi c vn
t}m l. }y l{ nhng k da nt, v{ ni theo t ngn gn, h

326
 Ngi khng quyn r

thng dng dng c bit l{ trn nhng ngi t b |p lc.

Nhng chnh h ~ khi dy nn nhiu ni o|n hn v{ nhng th
ch khng ni ra, m{ cui cng s l{m o in h. Thng qua lp
trng o c ng n, ngi ta thy c c|i b ngo{i hu nh
l{ v kch quyn lco c l{ hnh thc ca quyn lc. K i
quyn r khng bao gi tm c|ch thuyt phc trc tip, khng bao
gi ph trng tnh o c ca mnh, khng bao gi din thuyt
hoc la phnh. Mi vic c v m h, thuc v t}m l l lun v{
vng vng.

BIU TNG
Con cua. Trong mt th gii khc nghit, con cua sng cn
nh v{o c|i mai cng c|p, c|i c{ng ca n v{ nh c|ch dm mnh
xung c|t. Khng ai d|m chc l{ mnh qu| th}n thit. Nhng con
cua th khng th l{m k th n ngc nhin v{ n t c kh nng di
ng. Sc mnh bo v ca n l{ mt gii hn ti cao.

IM YU
C|ch tt nht khng gp rc ri vi Ngi Khng Quyn
R l{ nhn bit ngay v{ tr|nh xa h. Dnh d|ng n loi ngi n{y
thng vt v v{ kh tho|t ra, bi v c{ng phn ng gay gt, bn li
c{ng kh tho|t khi h. ng ni gin iu thm ch cn c
th khuyn khch hay l{m tng thm khuynh hng khng quyn
r h. Ngc li, h~y i x xa c|ch v{ l~nh m, khng quan
tm v lm h cm thy h chng l{ g i vi bn. Liu ph|p hu
hiu nht i vi Ngi Khng Quyn R l{ bn th}n bn cng
khng quyn r.

327
 Ngh thut quyn r

Cleopatra c mt hiu ng hy dit i vi mi {n ng

tho|ng qua trn bc ng ca b{. Octavius sau ny l Hong
Augustus v{ l{ ngi |nh bi v{ hy hoi ngi tnh ca
Cleopatra l Mark Antony ~ lun nhn thc r c sc mnh
ca b{ nn phi t bo v mnh bng c|ch lun t ra cc k nh~
nhn v{ lch s nhng khng bao gi b{y t mt tnh cm yu ght
g d l{ nh nht. Ni c|ch kh|c, ng c x nh th b{ cng ging
nh bao ngi ph n kh|c. Trc tnh hung n{y, b{ khng c
c|ch n{o c}u dnh c ng. Octavius ~ s dng ngh thut
khng quyn r t bo v mnh trc ngi {n b{ hp dn
mnh m nht trong lch s. H~y nh: quyn r l{ tr chi v s
ch , l{ l{m cho ngi kia ng{y c{ng nhn thy s hin din ca
bn. Khong c|ch v{ b{ng quang s to ra hiu ng ngc li nn
c th c dng nh mt chin thut khi cn thit.
Cui cng, nu bn tht s mun khng quyn r, n gin ch
cn t ra c nhng tnh c|ch ~ c lit k u chng n{y.
Quy ry; ni nhiu, nht l{ ni v mnh; n mc l lng; khng
t}m n chi tit; g}y nght th v.v Li cnh b|o: vi loi ngi
hay tranh c~i, tc Ti Gi, ng bao gi |p tr nhiu. Li ni ch
c{ng thm du v{o la. H~y hc theo chin thut ca N ho{ng
Victoria: gt u, v nh ng , sau tm c|ch ct ngn cuc ni
chuyn. l{ c|ch bo v duy nht.

328
 NN NHN CA NGH THUT QUYN R

MI TM LOI

Mi ngi xung quanh bn u c th tr th{nh nn nh}n ca

s quyn r nhng trc ht bn cn phi bit mnh ang quyn r
loi nn nh}n n{o. Nn nh}n c ph}n loi theo tiu ch nhng g
h cm thy cn thiu trong cuc i phiu lu, s quan t}m, l~ng
mn, mt tri nghim h hng, kch thch v th x|c hay tinh thn
v.v Mt khi ~ x|c nh c loi ngi, bn cn c nguyn liu
cn thit cho vic quyn r: bn l{ ngi cho h nhng g cn thiu
m{ t h khng th tm c. Khi nghin cu nn nh}n, h~y hc
c|ch nhn thy c|i thc cht n sau v b ngo{i. Mt ngi nht
nh|t c th mong mun l{ mt ngi sao; mt ngi ph n ra v
oan trang c th kh|t khao nhng rung cm ti li. ng bao gi
c quyn r mt ngi thuc tup ngi ging bn.

L THUYT NN NHN
Chng c ai trong th gii n{y cm thy y v{ ho{n to{n.
Tt c chng ta u cm thy mt khong c|ch trong bn tnh ca
mnh, iu m{ chng ta cn v{ mong mun nhng khng th t
c cho ring mnh. iu n{y thng xy ra vi nhng ai c v
lp y c khong c|ch khi chng ta ri v{o li tnh. Thng
thng qu| trnh n{y khng thc c v{ ty thuc v{o s may
mn: chng ta ch i ng loi ngi mong mun i qua cuc i
mnh. Nhng k i quyn r khng cho vic nh vy th{nh c
hi.

329
 Ngh thut quyn r

H~y nhn mi ngi chung quanh bn. H~y qun i v x~ hi

b ngo{i, c|i ch}n dung c| tnh hin nhin; h~y nhn ng sau n,
tp trung v{o khong c|ch, nhng mnh nh thiu vng trong t}m
hn h. l{ nhng cht liu sng ng cho bt c loi quyn r
n{o. H~y ch tht k v{o qun |o ca h, d|ng iu, li bnh
phm ngm ngm, vt trong nh{ h, nhng |nh nhn trong i
mt ca h; hng dn h ni chuyn v qu| kh ca h, c bit
l{ khong thi gian qu| kh l~ng mn. V{ chm chm, nhng nt
tng qu|t ca nhng mnh nh cn thiu s tr nn l din. H~y
hiu rng: con ngi cng ang a ra nhng tn hiu ging nh
c|i h ang thiu thn. H ao c tnh to{n vn; hoc l{ o nh ca
n hoc l{ c|i hin thc, v{ nu n khng xut ph|t t con ngi
n{o , con ngi s c quyn lc gh gm ph trm ln h.
Chng ta c th gi chng l{ nn nh}n ca tr quyn r, nhng hu
nh h sn s{ng l{ nn nh}n.
Chng n{y duyt qua mi t|m loi nn nh}n, mi loi c
mt thiu st ch yu. Mc d bn mong mun c th tit l r tnh
c|ch ca tng loi, nhng cng c nhng nhu cu thng thng c
th kin kt li vi nhau. C th bn trng thy ai ging nh c
hai New Prude v{ mt Ngi sao ln t{n, nhng iu thng dng
i vi c hai chnh l{ c|i ngh {n |p, v{ v th, c|i c mun tr
th{nh trng rng, cng vi ni lo s v vic mt kh nng hay y
gan d. Khi nhn dng loi ngi nn nh}n ca bn, h~y cn
thn ng b cun ht bi v b ngo{i th thin. Va thn trng
va mt thc, chng ta thng kho|c ln c|i din mo x~ hi
c thit k c bit cho vic ha trang c|i yu km v{ thiu thn
ca chng ta. Chng hn, bn c th ang tip n mt ngi n{o
m{ c v do dai v{ hay ho{i nghi, khng nhn thy h ang c
nhng mm mng y m nm s}u bn trong. ]m thm h gy mn

330
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

v tnh l~ng mn. Tr phi bn nhn ra ng loi ngi v{ nhng

xc ng nm n di lp th cng do dai, bn s mt i c hi
quyn r c h. iu quan trng nht l{: h~y xa b nhng thi
quen xu xa khi ngh v nhng ngi kh|c cng ang thiu thn
nhng c|i ging nh bn. Bn c th n{i xin cm gi|c d chu v{ an
to{n, chng ngo{i vic em n d chu v{ an to{n cho ngi kh|c,
t trn gi thit l{ h cng mun c nh vy, bn hu nh }m
thm y h ra xa hn.
ng bao gi c quyn r ngi n{o thuc v loi ngi nh
bn. Bn s ging nh hai c|i ri rm b thiu vng nhng phn
ging nhau.

MI TM LOI NGI
K chi bi v{ m nh}n ci c|ch Nhng k loi n{y l{ nhng
k quyn r hnh phc i km may mn, h c nhng phng
c|ch i x vi ngi kh|c ph|i. Nhng s c ng{y h b p buc
phi t b iu n{y, c ngi s dn v}y h v{o nhng mi quan
h m{ h phi ng u vi c|i x~ hi qu| nhiu th ch, h s
tr nn gi{ i v{ quyt nh n th}n. Bn c th oan chc v bt
c l do n{o m{ h cm thy hi hn v{ cm gi|c mt m|t nh th
l{ |nh h{o quang ~ tt ri. Chng ta lun lun c chp bt li
nhng nim hoan lc ~ tri qua t qu| kh, nhng nhng c|m d
th c bit c ngha i vi loi ngi n{y, bi v nim hoan lc
m{ h tm c trong vic quyn r th bao la. Loi ngi n{y th
gi{ dn trong vic thu nht tt c nhng g cn thit khi bn xut
hin trong cuc i cua h v{ to cho h c hi nhen nhm li
nhng c|ch thc chi bi. Dng m|u ca h sc si v{ ngh v
tui thanh xu}n s trn tr h m~i.

331
 Ngh thut quyn r

Ch yu l{ cung cp cho loi ngi n{y c|i o tng ca h

m{ ngi thc hin vic quyn r. Vi loi Chi bi ci c|ch, bn
phi tung te trc mt h nhng mi quan t}m mt c|ch gi|n
tip, ri cho h bng ch|y v{ le ln nim c ao. Vi loi ngi
M nh}n ci c|ch, bn c mun a cho h c|i n tng n{ng ta
vn cn c|i quyn nng khng kh|ng c ni li ko mt ngi
{n ng v{o trng v{ l{m cho anh ta t b mi th v n{ng. H~y
nh l{ c|i g m{ bn cung cp cho h th khng phi l{ mi quan h
kh|c, khng phi l{ sc co tht, hn l{ c|i c hi cho h tho|t khi
c|i by v{ nhn c nim vui th. ng b g b ht nu h ang
c quan h khng kht; mt bn cam kt c t trc thng l{ c|i
nn n}ng cao s vic. Nu vic g{i by h v{o mi quan h l{ iu
bn cn mun, th tt nht bn h~y giu n i v{ nhn ra n khng
th thc hin c. Loi ngi n{y bn cht khng c trung
th{nh; kh nng l{m le s|ng nhng cm xc xa xa s cho bn
quyn nng, nhng bn s khng phi chung sng vi hu qu ca
vic v ch t pha h.
Ngi mng m tht vng - Nh nhng a tr, loi ngi
n{y c l mt nhiu thi gian c n. t gii tr, h s|ng to ra
mt cuc sng tng tng mnh m, c thai nghn t s|ch v
v{ phim nh hay nhng loi hnh kh|c v vn ha ph thng. V{
khi h ln ln, c{ng ng{y c{ng kh khn khi ha hp gia tr tng
tng v{ hin thc, v th h thng tht vng v iu ~ t
c. c bit thc t i vi c|c mi quan h. H ang m tng
v nhng anh hng l~ng mn, v mi nguy him v{ tnh kch thch,
nhng iu h c chnh l{ nhng ngi yu y bn cht yu t
ca con ngi, nhng yu mm nh nhoi trong cuc sng hng
ng{y. Khi nm th|ng tri qua, h c th p mnh v{o nhng li
ha, bi v h c th phi sng cuc i l loi; nhng n bn di

332
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

l{ c|i b mt l{m h cay ng v{ h~y cn sn ui iu g to ln v{

l~ng mn.
Bn c th nhn ra loi ngi n{y thng qua nhng cun
s|ch m{ h c v{ phim m{ h xem, c|i c|ch thc m{ i tai h
day dt khi nghe v cuc phiu lu i sng thc m{ c ngi
phi xoay s vt ra. Trn trang phc v{ dng trong nh{, s
thch v chuyn l~ng mn v{ kch ngh cng h l c tnh c|ch.
H thng b by v{o mi quan h bun t, v{ t li ph bnh }u
s tit l tnh cht cng thng tht vng trong ni t}m ca h.
Loi ngi n{y l{m th{nh nhng nn nh}n xut sc v{ tha
m~n. u tin, h c nhiu am m v{ quyn nng b nn, m{
bn cn gii ta v{ tp trung ln chnh bn. H cng c nhiu
tng tng v{ s |p ng li iu c v b mt v{ l~ng mn mt
c|ch m h m{ bn ~ trao cho h. Tt c nhng iu bn cn l{m
l{ ha trang bn t c nhng phm cht tt p v{ cung cp cho h
mt phn c m ca h. }y l{ c hi cuc sng thot ra
nhng phiu lu hoc b t|n tnh bi nhng t}m hn cao thng.
Nu bn cho h mt phn ca iu h mun, h s tng tng ra
phn cn li. V cng sc, ng hin thc b v n|t nhng hnh
tng m{ bn ang x}y dng. Mt cht nh mn v{ chng s qua
i, cn li nhng tht vng ng cay hn bao gi ht.
Ho{ng nung chiu h hngLoi ngi n{y l{ nhng a
tr h hng c in. Nhng bc cha m yu qu con c|i thng
tha m~n tt c nhng yu s|ch ca h: nh l{ nhng cuc vui
chi khng dt, b{y bin h{ng lot chi, hay bt c c|i g l{m
chng vui sng trong mt ng{y hay nhiu ng{y. Ni n{o m{ tr
con bit c l{m sao gii tr, kh|m ph| nhng tr chi, v{ tm
kim bn b. Nhng ng ho{ng nung chiu h hng c kinh

333
 Ngh thut quyn r

nghim bit c ngi n{o c th to ra vui chi cho h. B h

hng, h tr nn li bing, v{ khi h ln ln, cha m h khng
cn nung chiu h, h c khuynh hng cm thy ho{n
to{n ch|n nn v{ hiu ng. Gii ph|p ca h l{ mun tm ra nim
vui sng kh|c nhau, nhanh chng chuyn dch t ngi n{y sang
ngi kh|c, cng vic n{y sang cng vic kh|c, ni n{y sang ni
kh|c trc khi h cm thy ch|n ngy. H khng c nh tt p
c v{o mi quan h n{o c bi v thi quen v{ h{nh vi quen
thuc ca loi n{y th khng th tr|nh c trong nhng c}u
chuyn nh th n{y. Nhng vic tm kim thay i khng dt ca
h th cng l{m h mt mi, v{ phi tr mt c|i gi|: vn vic
l{m, mt chui c|c c}u chuyn l~ng mn khng tha m~n, bn b
r~i r|c khp th gii. ng nhm ln tnh bin ng v{ tnh bt
ng ca thc ti l{ nhng g m{ ng ho{ng b{ cha c
nung chiu thc s tm kim l{ mt con ngi, vi c|i nt ph
huynh, l{ ngi s cho h s h hng m{ h n{i xin.
quyn r loi ngi n{y, h~y sn s{ng cung cp tht nhiu
tr chinhng ni tham quan mi l, din bin c}u chuyn tiu
thuyt, m{u sc, cnh tng. Bn phi duy tr bu khng kh b
mt, lin tip l{m i tng ca bn ngc nhin vi nhng kha
cnh mi m trong c| tnh bn. L{m thay i chnh l{ cha kha.
Mt khi ng ho{ng c nung chiu b cun ht, mi vic s tr
nn d d{ng bi v h s nhanh chng tr nn l thuc v{o bn v{
bn ch cn xut lc ra rt t. Tr phi tui u th ca h c
nung chiu l{m cho h qu| kh khn v{ li bing, loi ngi ny
c th tr th{nh nhng nn nh}n xut sch s trung th{nh i
vi bn cng nh h c tnh nh th i vi ngi m hay ng cha.
Nhng bn s c nhiu vic phi l{m. Sau mt thi gian d{i thit
lp quan h, h~y ha trang n i. H~y ra nhng mi an ton di

334
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

l}u cho ng ho{ng nung chiu n{y v{ bn s dn dt ra mt

chuyn bay e da. H~y nhn din loi ngi n{y bng c|i bao t
trong qu| kh ca hthay i cng vic, du lch, mi quan h
ngn ngiv{ bng c|i mi trng qu tc, bt k h thuc tng lp
x~ hi n{o, n s xut hin mt khi c i x nh ho{ng gia.
Ngi {n b{ t}n kiu c|ch oan trangc|i kiu c|ch oan
trang gi cm vn cn hin hu, nhng n t ph thng hn. Tuy
nhin, c|i kiu c|ch th khng bao gi ch v tnh dc; ngi {n b
kiu c|ch l{ loi ngi c quan t}m qu| mc theo d|ng v b
ngo{i, theo c|i g m{ x~ hi trng nhn h{nh vi ng x thch hp v{
chp nhn c. Ngi {n b{ kiu c|ch nm trong phm vi bin
gii ca tnh chnh x|c bi v c nhiu hn s vic nh l{ h lo ngi
li |nh gi| ca x~ hi. c nhn qua lng knh |nh s|ng n{y, tnh
kiu c|ch oan trang cng thnh h{nh nh trc chng vn lun
lun nh vy.
Ngi {n b{ kiu n{y thng qu| quan t}m n c|c tiu
chun v c|i p, cng bng, nhy cm chnh tr, khu v, v.v Mc
d vy, c|i g im mt loi ngi {n b{ n{y cng nh ngi xa
l{ chiu s}u bn di m{ h thc s b kch thch v{ b ti |c xi
gic, nhng kho|i lc phm ti. B s li cun e da, h chy v
hng ngc li v{ tr nn mu ngi ho{n b nht trong tt c
c|c loi. H c khuynh hng n mc c|i v|y m{u sc n}u x|m
bun t, chc hn h khng bao gi liu lnh n mc thi trang. H
c th b ph|n xt v{ ch trch do nhng ngi liu lnh v{ khng
chu sa sai. H cng b chm m v{o th{nh kin c th cho h
c|ch thc nhn chm s ni lon ni t}m.
Ngi {n b{ t}n kiu c|ch oan trang thng nn tim
n do tnh cht ng n v{ khao kh|t phm li. Ch khi ngi {n

335
 Ngh thut quyn r

b{ kiu c|ch dc tnh hng n mc tiu chnh i vi loi ngi

Chi bi v{ M nh}n, l{ loi ngi thng b xi gic nht do
nhng ngi c bn cht nguy him v{ th tc. Nu bn mong c
loi ngi {n b{ t}n kiu c|ch oan trang, ng b h ph|n xt
hay ch trch. chnh l{ du hiu chiu s}u m{ bn l{m h tng
tng; bn nm bn trong tr c ca h. Thc ra, bn c th li
cun ngi {n b{ loi n{y v{o vng quyn r bng c|ch to cho
h c hi ph bnh bn hoc thm ch ci to bn. D nhin, ng
l{m g theo li h ni theo con tim, nhng bn phi c li xin li
ho{n ho chim thi gian bn cnh hv{ ngi {n b{n loi
n{y c th b quyn r n gin thng qua c|ch h ang tip xc
vi bn. Thc t, loi ngi n{y l{ nn nh}n ho{n ho v{ xng
|ng. Mt khi bn m c tm lng ca h v{ a h thc hin
vic ci ha chnh x|c, h s b chm m vi ngh v{ ngun lc.
C th h vt qua bn. C l h ang quan h vi ai c v bun
ch|n nh chnh h nh vyng bao gi b bc trn. n gin l{
h ang ng vi, v{ ang ch b |nh thc.
Ngi sao vt kitTt c chng ta u mun ch , u mun
chi s|ng, nhng hu ht chng ta u vn v vi c|i c mun v{
d d{ng yn tnh. C|c vn ca loi ngi ngi sao vt kit l{
c|i quan im trong cuc sng h ~ c tm kim mc tiu ca mi
quan tmc l l{ h p, duyn d|ng v{ ni bt, c l h l{ vn
ng vin, hoc l{ c mt t{i nng n{o nhng nhng ng{y xa
~ qua ri. Dng nh h chp nhn iu n{y, nhng k c v mt
thi huy ho{ng hnh nh kh m{ tri mt. Tng qu|t, v c mun
c quan t}m v{ c gng ni bt, th khng c trng thy
khng kn |o trong c|i x~ hi lch s hoc nhng ni cng s. V
th t c mc tiu, loi ngi n{y phi hc c|ch nn
khao kh|t ca h xung, nhng h tht bi khi mun li cun s

336
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

quan t}m m{ h ngh l{ mnh xng |ng, h cng c v o|n hn.

Bn c th nhn ra loi ngi n{y v{o nhng pht gi}y khng :
bt ng h nhn c mi quan t}m trong mt khung cnh x~ hi,
v{ n l{m cho h bng s|ng, h mun cp n nhng ng{y huy
ho{ng, v{ c mt t tia nhn long lanh trong mt, mt cht m{u
sm trong c}u chuyn, v{ h tr nn ni bt.
Quyn r loi ngi n{y th n gin: ch vic l{m cho h tr
th{nh trung t}m im ca mi ch . Khi bn bn h, h~y h{nh
ng nh th h l{ nhng ngi sao v{ bn ang h si trong |nh
hng ca h. cho h ni chuyn, c bit v chnh h. Trong
khung cnh giao tip x~ hi, h~y l{m chm lm m{u sc ring ca
bn v{ h~y cho chng th{nh bun ci v{ s|ng chi khi h so
s|nh. Mt c|ch tng qu|t, h~y chi nhc Charmer. Phn thng
ca vic quyn r loi ngi n{y l{ bn khuy ng ln nhng xc
cm y quyn nng. H s cm thy bit n nhiu i vi bn v
~ cho h ni bt. Cho n c|i mc n{o m{ h cm thy b
vt kit v{ c c, th s thanh thn v cn au s gii tho|t
cng v{ nim am m, tt c hng v bn. H in cung ri
v{o tnh yu. Nu chnh bn khng l{ ngi sao n{o hay khng c c|
tnh n din th khn ngoan l{ bn nn tr|nh ra loi ngi n{y.
Chng sm th mun, nhng khuynh hng c| tnh n{y s bin
mt v{ s cnh tranh gia c|c bn s tr nn xu i.
Ngi tp s i tuC|i g ph}n chia loi ngi kh|c vi
nhng ngi tr tui ng}y th thng thng l{ s kin h t m
ng lc. H t c hoc khng kinh nghim v cuc i, nhng h
vn c bit thng qua nhng phn th cp nh tp ch, phim
nh, s|ch v. Trong khi tm kim mt trng tr|ch cho tnh ng}y
th, h ao c c khi ng i v{o c|ch sng trong i. Mi

337
 Ngh thut quyn r

ngi s trng thy h ngt ng{o v{ ng}y th, nhng h bit iu

ny khng th nh th: h khng th ging nh thin thn m{ mi
ngi suy ngh.
Quyn r loi ngi n{y rt d. Tuy nhin, l{m tt iu
, cn phi c mt cht ngh thut. Loi ngi n{y quan t}m n
ngi n{o c kinh nghim, c bit l{ ngi tng va chm vi sa
a v{ ti |c. H~y mnh m tip xc v{ iu s e da v{ l{m s
h~i h. iu thc hin tt nht vi loi ngi n{y l{ s pha trn
c|c tnh c|ch. D sao i na chnh bn trng ging nh tr th, vi
t}m hn vui th. V{o cng lc n{y, r r{ng l{ bn c chiu s}u n
cha, ngay c nhng im g xu (}y l{ iu b mt th{nh cng
ca Lord Byron vi nhiu ph n ng}y th). Bn ang khi ng
loi ngi n{y khng ch l{ dc tnh m{ cn l{ kinh nghim, phi
b{y cho h thy c|c t tng mi, a h n ni xa l, th gii
t}n k vi c hai ngha en v{ ngha bng. ng l{m xu vic
quyn r hay l{m kh chumi vic phi l~ng mn, thm ch bao
gm c ti |c v{ b mt en ti ca cuc i. Nhng ngi thanh
nin c thn tng ca mnh; l{ iu tt nht khi ng h
bng cuc tip xc c tnh thm m. Nhng khung cnh v{ s kin
y m{u sc s khiu gi c cm gi|c nhy cm ca h. H d
d{ng b l{m cho suy ngh sai lch t nhng th on la di, bi v
h thiu vng kinh nghim nhn li v{o h.
i ln, ngi tp s n{y trng ln khn d sao cng c t
hc thc v dng i. Tuy nhin, h vn kho|c ln mnh hnh nh
ng}y th bi v h nhn bit quyn lc s ln ngi ln tui
hn. }y l{ ngi tp s e d, thc c tr chi ang dinh
ch l{ ngi tp tnh. H c th t suy ngh chch choc hn chnh
ngi tp s i tu thun ty, nhng c|ch thc quyn r h th

338
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

cng nh nh{ng nh nhauc|i pha trn ng}y th v{ ti |c v{ bn

s tng tng v h.
K chinh phcLoi ngi n{y c mt nng lng bt
thng, m{ h cm thy kh khn khi iu khin chng. Chng
lun lun rnh m tm ngi chinh phc, khc phc chng
ngi. Bn s khng nhn ra loi ngi chinh phc nu nhn t
ngoi voh c th trng nh hi mc c trong nhng tnh hung
x~ hi v{ c th c mt mc tnh hn ch. ng nhn v{o li ni
hay v bn ngo{i m{ nhn v{o chnh h{nh ng, trong cng vic v{
trong mi quan h. H yu thch quyn lc bng c|i mc c}u b
cong c c.
K chinh phc c khuynh hng d xc ng, nhng cm xc
ca h ch xut hin khi n bc ph|t mi khi nn. Trong lnh vc
l~ng mn, iu ti t nht m{ bn c th l{m vi h l{ nm xung
v{ l{m nh bn l{ ming mi ngon; h c th tn dng yu im
ca bn, nhng h cng nhanh chng b ri bn v{ li cho bn
iu ti t. Bn mun cho k chinh phc c hi tho|i lui,
khc phc nhng kh|ng c tr ngi hay vt cn, trc khi cho
h suy ngh l{ h ~ qua mt c bn. Bn mun cho h cuc sn
ui tt. Vic s dng c|ch l{m m{u m, tr nn kh khn v{ bun
nn s thng to ra nhng mu mo. ng b da dm bi s
kin tho|i li hay ng lc ca htht l{ chnh x|c nhng g m{
bn bin i th{nh u im cho bn. ngt ngang h, gi cho h
xoay qung ti lui nh con b. Dn d{, h s yu ui v{ th{nh ph
thuc, ging nh Napoleon tr th{nh n l ca Josephine.
K chinh phc thng l{ ph|i nam nhng cng c nhiu k
chinh phc l{ ph|i n. Ngi n chinh phc s chu thua tnh c|ch
m{u m, cng ging nh ngi nam chinh phc s l{m vy.

339
 Ngh thut quyn r

Ngi sng b|i vt thn k lHu ht chng ta b kch thch

v{ b |nh la bi iu k l. C|i g ph}n bit loi ngi n{y vi
phn cn li trong chng ta chnh l{ mc quan t}m thch th,
m{ dng nh n iu khin mi chn la trong i sng. Thc
vy, h cm thy bn trong trng rng v{ c nhng cn t mnh
gh tm. H khng thch ni n{o m{ h t i n, tng lp x~
hi ca h (thng thng l{ trung lu v{ thng lu), v{ nn vn
ha ca h bi v h khng thch chnh mnh.
Rt d nhn ra loi ngi n{y. H thch du lch, nh{ ca h
th tr{n y nhng vt dng xut x t xa xi; h tn sng }m
nhc hoc ngh thut ca ni hoc nn vn ha ngoi lai. H
thng c nhng khuynh hng ni lon mnh m. C|ch thc r
r{ng quyn r h l{ t chnh bn th{nh iu k lt nht l{
nu bn khng xut ph|t t mt nn tng hay ni ging kh|c bit,
hoc c nhng tinh hoa ngoi lai, thm ch bn khng nn bun
bc. Nhng c th lun ng vai tr l{m cho bn th{nh k l, l{m
cho n tr th{nh mt loi nh{ h|t cho h gii tr. iu m{ bn
cp l{ trang phc ca bn, ni chn m{ bn a h n, s to ra
hnh thc kh|c bit cho bn. H~y phng i mt cht, v{ h s
tng tng phn cn li, bi v loi ngi n{y c khuynh hng
t |nh la mnh. Tuy nhin, ngi tn sng vt thn k l c
bit khng l{ nn nh}n tt. Bt c bn c iu k l n{o s sm
th{nh tm thng vi h, v{ h s mong mun iu kh|c na. N
s l{ mt cuc chin gi gn mi quan t}m ca h. Tnh cht
khng bn vng tim n cng s gip bn nm trong phm vi
quyn r.
Mt bin i ca loi ngi n{y l{ ngi {n ng hay {n b{
b sp by trong mt mi quan h l bch, s x}m chim tm

340
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

thng, th{nh ph cht tn. Khi b chng i bin th{nh lon thn
kinh, th tht l{ mt tnh hung l{m cho loi ngi ny tn sng
vt th|nh th{nh iu k diu; v{ nhng k tn sng vt th|nh l{
nhng nn nh}n tt hn l{ k t ph nh mnh, bi v bn c th
cho h mt cuc trn tho|t tm thi khi bt c c|i g nn h.
Tuy nhin, chng c c|i g cho php loi ngi n{y trn tho|t khi
chnh h.
N ho{ng kch nghC nhng ngi khng th l{m g m{
khng c mt cht kch cm c hu trong i sng h. l{ c|ch
thc h l{m chch hng s nh{m ch|n. Nhm ln to ln nht m{
bn l{m khi quyn r loi ngi n{y l{ c a ra tnh n nh v{
an ninh. iu s l{m cho h chuyn dch ln cao ln. Thng
thng, hu ht N ho{ng kch ngh n{y (c nhiu {n ng theo
chng loi) yu thch chi vi nn nh}n. H mun ph{n n{n iu g
, h mun cn au. Con au l{ ngun lc kho|i cm i vi h.
i vi loi ngi n{y, bn phi c thin ch v{ c th cho h c|i
i x th tc thuc v tinh thn m{ h mong mun. l{ c|ch
duy nht quyn r h theo c|ch thc s}u xa. C|i gi}y pht m{ bn
ha th{nh ngt ng{o, h s tm ra l do n{o c~i c hoc tng
kh bn i.
Bn s nhn ra loi N ho{ng kch ngh thng qua con s
kh|n gi l{m tn thng h, bi kch v{ chn thng c th ri ph
v{o h. V{o lc cc , h c th ch k v vng v{ phn cm quyn
r, nhng hu ht loi ngi n{y th tng i v hi v{ s l{ nn
nht tt nu bn sng vi h. Nu v mt v{i l do, bn mun iu
g d{i l}u vi loi ngi n{y, tc khc bn s phi bm tim cht
kch ngh v{o mi quan h. i vi iu n{y c th l{ mt th|ch
thc kch ng v{ l{ mt ngun lc l{m ti mi li mi quan

341
 Ngh thut quyn r

h. Tuy nhin, tng qu|t l{ bn nn xem xt vic dnh dp n loi

N ho{ng kch ngh n{y nh l{ iu g lan man v{ l{ c|ch thc
mang mt cht cht kch ngh v{o i sng ring ca bn.
Loi gi|o sLoi n{y khng th nhy ra khi c|i by ph}n
tch v{ ph bnh mi iu din ra trc mt h. T}m tr h c
ph|t trin qu| mc v{ qu| nhiu m phng. Thm ch khi h ni v
tnh yu hay tnh dc, th n cng ch l{ tng ln v{ s ph}n
tch s}u. T}m tr h ph|t trin to{n din, nhiu ngi cm thy
hnh dng mnh th km ci hn nhng c to ha n b bng
mt tinh thn u vit hn nhng ngi kh|c. H ni chuyn hay
mo m v{ ma maibn ho{n to{n khng bit h ni g, nhng
bn cm nhn c h khinh mit bn. H mun tho|t khi nh{ t
tinh thn ca h, h mun th cht ho{n to{n trong sch m{ khng
cn bt c s ph}n tch n{o, nhng h khng th t iu mt
mnh c. Loi ngi gi|o s thnh thong c quan h vi loi
ngi gi|o s kh|c, hoc vi loi ngi m{ h xem l{ cp di h.
Nhng s}u bn trong h l{ mun c ngi vi th cht tt hn
vt qua c h, chng hn nh loi Chi bi v{ M nh}n.
Loi Gi|o s c th l{ nn nh}n tuyt vi, bi v nm bn
di c|i sc mnh ca tr thng minh l{ tnh khng n nh ang
gm nhm. H~y l{m cho h tng mnh l{ Don Juan hay loi Chi
bi, thm ch vi mc nh nh{ng nht, h s l{ n l ca bn.
Nhiu ngi c khuynh hng thng d}m c th l ra nu mt khi
bn khch ng h c|i gi|c quan ang ng vi. Bn s to cho h
cuc trn tho|t khi t}m tr, v{ vic tr nn ho{n to{n hin
thc: nu chnh bn c tnh cht thng minh, th h~y giu n i.
Chng s khi dy tnh c|ch cnh tranh trong con mi ca bn v{
bin i t}m tr h i. H~y cho loi Gi|o s c ngh v v th

342
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

vt tri ca mnh, h~y cho h ph|n xt bn. Bn s bit nhng

iu h c gng che giu: chnh bn l{ ngi b iu khin, bi v
bn ang cho h nhng g m{ khng ai c th l{m nh vy c
l{ s m phng th cht.
V pNgay t u trong cuc i, ngi ta thng nhn
chm v{o c|i p. C|i c mun nhn ngm n l{ ci ngun ca
quyn lc trong n{ng, nhng cng l{ ci ngun ca nhiu ni bt
hnh: tc khc n{ng s bn t}m v{o quyn lc ca n{ng ang b e
da, l{ n{ng khng cn li cun nhiu ch na. Nu n{ng trung
th{nh nht vi bn th}n mnh, n{ng s cm thy c tn th ch
bi v v b ngo{i ca ai c tnh cht n iu v{ khng l{m
tha m~n, l{ s c n. Nhiu ngi {n ng b sc p hp hn v{
thch tn sng chng t xa; ngi kh|c th mun tip cn gn,
nhng mc ch khng phi l{ tr chuyn. C|i p phi chu ng
tnh c lp.
Bi v n{ng c nhiu thiu thn, loi ngi n{y d b quyn
r v{ nu l{m ng c|ch, bn s chin thng khng nhng gii
thng ln m{ cn l{ loi ngi s l thuc v{o c|i m{ bn cho h.
iu quan trng nht trong vic quyn r l{ vic |nh gi| tng
phn ca v p sao cho khng ai kh|c nhn nhn ra, chnh l{ tr
thng minh (ni chung l{ cao hn mi ngi tng tng), t{i
nng ca n{ng, c| tnh ca n{ng. D nhin, bn phi tn th d|ng
hnh nngbn khng th khi dy bt c tnh bt nh trong mt
lnh vc m{ n{ng bit r sc mnh, v{ sc mnh n{y hu nh n{ng
b ph thucnhng ch c bn mi phi tn th t}m hn v{ tr tu
ca n{ng. S m phng tr thng minh s hot ng tt khi t
trn v p, li ko n{ng ra khi mi ho{i nghi v{ tnh bt nh, v{
l{m cho c v l{ bn |nh gi| kha cnh nh}n c|ch ca n{ng.

343
 Ngh thut quyn r

Bi v V p th lun lun c nhn ngm, n{ng c khuynh

hng tr nn th ng. D vy, bn di tnh cht th ng,
thng n cha s ng ng{ng: V p c th mong mun tr nn
nng ng hn v{ thc s l{m cuc theo ui v p ring ca
n{ng. Mt cht m d|ng c th t|c ng tt }y: theo quan
im tn th ca bn, bn t hn phi chuyn sang hi lnh nht,
mi n{ng i theo bn. Hun luyn n{ng tr nn nng ng hn v{
bn s c c nn nh}n to{n bch. Ch c iu n bn di n{y l{
tnh bt nh ca n{ng i hi s quan t}m v{ chm sc tc khc
thi.
ng c nonC ngi khng mun ln ln. C l h e s c|i
cht hoc tr nn ha gi{; c th h th{nh t}m vi cuc sng m{
h cn l{ tr th. Khng thch tr|ch nhim, h vt ln bin i
mi vic th{nh tr chi v{ s|ng to. V{o tui hai mi, h c th
duyn d|ng, tui ba mi th thch th, nhng trc lc h ngp
ngh tui bn mi th h bt u n mc mng manh.
i nghch vi iu m{ bn c th tng tng, mt ng c
non khng mun dnh d|ng n mt li ngi ng c non kh|c,
mc d ngay c vic kt hp n{y dng nh l{m gia tng c hi
cho vic chi a v{ tm ph{o. Nhng ng c non khng thch
cnh tranh, m{ l{ c| tnh ca mt ngi ln. Nu bn mun quyn
r loi ngi n{y, bn phi chun b l{ ngi gnh v|c tr|ch nhim
v{ im m. c th l{ mt c|ch thc k l quyn r, nhng
trong tnh hung n{y th n hot ng tt. Bn nn xut hin nh
ging mt ng c non vi t}m h tr trung (n hng dn bn
thc s l{m g), bn c th dn th}n vi n, nhng bn phi duy tr
hnh thc ngi ln hay nung chiu. Bng vic g|nh v|c trch
nhim, bn s gii phng ng c non vui chi. H~y h{nh ng

344
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

yu mn ca ngi ln mt c|ch to{n t}m, ng bao gi ch trch

hay ph|n xt h{nh vi ca h, v{ nh vy mt mi lin h cht ch
s hnh th{nh. Nhng ng c non c th vui a chc l|t, nhng
nh tt c a tr, h thng t yu mn mnh qu| mc mt c|ch
hiu nghim. iu n{y gii hn kho|i lc m{ bn mang n cho h.
Bn c th trng thy h nh tr gii tr ngn ngi hoc l{ phng
tin tha m~n tm thi i vi c|i bn nng cha m b mt t|c
dng ca bn.
Ngi cu nguyChng ta thng b li ko hng n loi
ngi dng nh hay yu ui nhiu khuyt imni bun v{ sa
st ca h thc s c th ho{n to{n hp dn. Tuy nhin, c nhng
ngi l{m c iu n{y xa hn, l{ nhng ngi c v b cun ht
ch i vi nhng ngi c vn . iu n{y c v sang trng,
nhng loi ngi cu nguy c nhng ng lc phc tp: h
thng c c| tnh nhy cm v{ thc s mun gip . Cng lc ,
vic gii quyt vn ca con ngi ~ cho h mt loi quyn lc
m{ h cm nhn c, iu l{m cho h cao thng hn v{ c
kh nng kim so|t. }y cng l{ c|ch thc li ko mi ngi tho|t
khi vn ring t ca h. Bn s nhn ra loi ngi n{y bi tnh
cm ch}n th{nh ca hh lng nghe cn thn v{ c gng l{m bn
m lng v{ th l. Bn h s c nhng qu| trnh nhiu quan
h vi nhng ngi c vn v{ khng c lp.
Loi ngi cu nguy c th l{m nn nh}n ho{n ho, c bit
l{ bn thng thc mi quan t}m h{o hip v{ c tnh t mu. Nu
bn l{ ph n, h~y chi tr trinh n au kh, cho ngi {n ng
c c hi m{ rt nhiu ngi khao kh|th{nh ng nh hip s.
Nu bn l{ {n ng, h~y c x nh cu con trai khng th ng x
vi cuc sng th tc; mt ngi ph n cu nguy s che ch cho

345
 Ngh thut quyn r

bn vi mi quan t}m t mu, t c cho chnh n{ng s tha

m~n v c|i cm gi|c y quyn lc v{ ang iu khin hn ngi
{n ng. Mt bu khng gian bun ru s li ko c hai ph|i li vi
nhau. H~y phng i yu im ca bn ln, nhng ng phi b{y
chng bng li ni hay d|ng iu l liuh~y cho h c cm gi|c
l{ bn thiu thn tnh cm, bn c nhng mi d}y quan h xu, bn
nhn c to{n l{ nhng c x kh cn trong cuc i. Trong khi
quyn r loi ngi n{y bng c|ch h gip bn, bn c th t
ln ngn la tnh cm bng vic cung cp thng xuyn nhng
nhu cu v{ nhng yu km. Bn cng c th mi gi ngi cu
nguy o c: bn khng tt, bn ~ l{m iu xu. Bn cn mt
b{n tay nghim khc tru mn. Trong trng hp n{y, ngi cu
nguy c cm gi|c l{ o c cao thng, cng nh l{ s rn r{ng
chu thay cho vic nh d|ng n loi ngi h n.
Loi RouLoi ngi n{y sng cuc i tt p v{ hng
c nhiu kho|i lc. C th h c nhiu tin t{i tr cho nhiu
kho|i lc cuc sng. Bn cnh , h c khuynh hng l{ ngi ch
k v{ ch|n nn, nhng tnh trn tc ca h thng che giu nhng
tnh cm m{ h c gng kim ch. Rous l{ loi ngi quyn r tt
bc, nhng c mt loi ngi c th quyn r h d d{ng: ngi
tr tui v{ k ng}y th. Khi h ln ln, h ao c li tui tr mt i;
thiu vng nhng ng}y th mt ~ l}u, h bt u mun chim
hu chng t nhng ngi kh|c.
Nu bn c mun quyn r h, t hn bn phi tr tui v{
bn phi ghi nh gi gn cho t nht l{ d|ng v ng}y th ca mnh.
Tht d d{ng khi chi tr n{y: h~y l{m ra hnh nh thiu kinh
nghim nh th n{o trong bn, bn nhn nhn s vt ra sao
theo a tr. C v l{ hay khi kh|ng c li li im ca h: Loi

346
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

ngi n{y s ngh l{ n sng ng v{ kch thch vic theo ui bn.

Thm ch bn t v khng thch h hoc gh tm h, th iu
c{ng thc gic h hn. Bng vic t ra l{ ngi chng i, bn s
iu khin c tnh th. Bi v bn c c tui tr m{ h ang
thiu thn, bn c th duy tr c v th trn cao v{ khin h ri
s}u v{o tnh yu. H cng s ho{i nghi v{o vic vng v{o tnh yu
nh th, bi v h ~ nhi nht nhng t}m hn l~ng mn v{o trong
tr ~ qu| l}u v{ khi n bc ph|t, h ~ mt t ch. ng bao gi
phi l iu qu| sm v{ cng ng bao gi cho mi quan
t}m ca mnh gim i, loi ngi n{y c th tr nn nguy him.
K tn th thn tngAi cng cm thy thiu thn ni t}m,
nhng k tn th thn tng th c mt t}m hn trng rng ln
lao hn ngi kh|c. H khng th n{o h{i lng vi chnh mnh, v
th h i tm bn ngo{i nhng iu g tn th, nhng c|i g
c th lp y c|i trng rng h v ni t}m ca h. Thng
thng iu n{y kho|c ly mt hnh thc quan t}m ln n nhng
vn v tinh thn hoc trong v{i s nghip |ng ch ; bng vic
tp trung v{o iu g gi s l{ ni bt, h s li ko chnh h ra
khi h v ca mnh, ra khi c|i iu m{ h khng thch v mnh.
Rt d nhn din k tn th thn tng: h l{ ngi pha trn nng
lc ca mnh v{o nhng s nghip n{o hay nim tin. H thng
ln qun nhiu nm, v{ truyn li c|i g cho ngi kh|c cng
bi.
C|ch thc quyn r loi ngi n{y n gin l{ tr th{nh i
tng tn th, thay th cho c|c s nghip v{ nim tin m{ h tn
ty hng n. u tin, bn phi l{m ra v nh chia s mi quan
t}m tinh thn, gia nhp v{o h thng qua vic tn th, hoc gii
b{y cho h nhng s nghip mi; dn d{ bn s thay th chng.

347
 Ngh thut quyn r

Vi loi ngi n{y, bn phi che du nhng sai st ca mnh i,

hoc t nht l{ to cho h c|i tng lai s|ng ln thing ling. Hy
tm thng i v{ loi ngi tn th thn tng s vt ngang
bn. Ch phn nh c| tnh n{y m{ h thit tha mong mi c c
cho chnh h v{ h s t t chuyn giao s th|n phc ca h sang
cho bn. H~y gi ly mi th t n ln trn, l{m cho c}u chuyn
l~ng mn v{ nim tin tun tr{o th{nh mt th.
H~y gi ly hai iu trong tr khi quyn r loi ngi n{y.
u tin, h c khuynh hng phn ng vi t}m hn m{ c th
l{m cho h tht nghi ngi. Bi v h thng thiu thn th cht
tng t, v{ bi v th cht n{y cun ht h, to cho h nhng
iu nh: mt on i b vt v, mt chuyn cho thuyn, hoc l{
tnh dc s to ra mu mo. Nhng iu n{y l{m mt nhiu cng
sc, bi v tr c h lun lun chao o. Th hai l{ h thng chu
ng vic t tn th thp. ng c gng n}ng cao n; h s nhn
xuyn sut bn, v{ n lc ca bn t|n thng h s va chm vi
hnh nh t k ca chnh h. H s tn sng bn; bn s khng
phi tn th h. Nhng ngi loi tn th thn tng ho{n to{n
y l{ nn nh}n trong khong thi gian ngn hn, nhng nhu
cu khng dt m{ h cn tm kim rt cuc s dn t h tm kim
iu g mi l sng b|i.
Ngi duy cmC|i nhn dng loi ngi n{y th khng phi
l{ s yu thch nim kho|i lc m{ l{ gi|c quan nhanh nhu. Thnh
thong h phi b{y c| tnh n{y ra bn ngo{i: mi quan t}m ca h
v thi trang, m{u sc, phong c|ch. i ln, iu c v m h:
Bi v h qu| nhy cm, h thng mc c, v{ h co rm li khi
ng thng hoc khi phi ph trng sc s. Bn s nhn ra h
bng c|i |p ng n{o m{ h ph|t ra ty v{o tnh hung, d|ng v

348
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

h ng trong mt cn phng m{ khng c |nh s|ng mt tri, hay

b cho|ng ngp bi m{u sc n{o , hoc b mi v n{o kch
thch. H phi sng trong mt nn vn ha l{m nht nha nhng
tri nghim nhy cm (c l ngoi tr th gi|c). V{ v th, c|i g m{
ngi duy cm thiu vng chnh x|c s l{ nhng tri nghim nhy
cm ho{n to{n khi t|n thng v{ g}y hng th.
im then cht quyn r h l{ nhm v{o gi|c quan ca h,
a h n nhng ni p , g}y ch chi tit, bao ph h bng
nhng vt th, v{ d nhin y quyn r th cht. Cng ging nh
con th, ngi duy cm c th b mi ch{y bi m{u sc v{ mi v.
H~y mi gi tht nhiu gi|c quan nu c, gi cho con mi ca
bn lun b cun ht v{ yu t. Vic quyn r loi ngi duy cm
d d{ng v{ nhanh chng, bn s s dng i s dng li nhng
chin thut ging nhau gi cho h lun kch ng, mc d khn
ngoan nht l{ bn phi thay i vic mi gi cm gi|c, nu c th
phi l{ tnh cht. l{ c|ch thc m{ n ho{ng Cleopatre thc hin
vi Mark Antonny, mt ngi duy cm th}m cn. Loi ngi n{y
to ra nn nh}n cao c bi v h tng i d sai bo nu bn cho
h iu mong mun.
K l~nh o c cCon ngi quyn lc khng nht thit
kh|c bit vi ngi kh|c, nhng h c i x kh|c bit, v{ iu
n{y c nh hng ln n nh}n c|ch ca h. Mi ngi chung
quanh h c khuynh hng xum xoe, nnh b v{ ging nh k nnh
thn, c mt gc cnh, mun iu g t h. iu n{y l{m
cho h a nghi v{ mt tin tng, c mt cht kh khn chung
quanh mi quan h, nhng ng nhm ln v b ngo{i vi hin
thc: Ngi l~nh o c c ao c c quyn r, c c ngi
khc ph| v s c lp ca mnh v{ vt qua c chng. Vn l{

349
 Ngh thut quyn r

hu ht mi ngi b da dm qu| khng l{m g c, hoc s

dng c|c loi chin thut kh|c nhau nh t}ng bc, duyn d|ng, m{
h c th nhn ra c v{ khinh mit. quyn r loi ngi n{y,
tt hn l{ h{nh ng ging nh ngi ngang h{ng thm ch l{ b
trn ca h, l{ loi i x m{ h khng bao gi gp phi. Nu
bn t ra n n trc mt h, bn s tr nn thin t{i, v{ s tip
xc h c; bn cn cn thn c c lng ch}n th{nh, c l
ngay c mt cht can m. (vic tr nn n n trc ngi c
quyn lc c th g}y nguy him). Ngi l~nh o c c c th
chu xc ng bng c|ch chu ni au n n{o , hng theo s
du d{ng.
}y l{ mt trong loi ngi kh chu nht khi quyn r,
khng ch v h a nghi m{ cn bi v t}m tr h y p nhng
chm lo v{ tr|ch nhim. H t c khong khng gian t}m hn cho
vic quyn r. Bn s phi tht kin nhn v{ kho lo, t t lp y
t}m tr h nhng ngh v bn. Mc d th{nh cng v{ bn t
c quyn lc sau , i vi s c c n{y, h s tin n s l
thuc v{o bn.
K c gii tnh mp mTt c chng ta u ln ln gia gii
tnh nam v{ n theo c| tnh ring, nhng hu ht chng ta phi hc
c|ch ph|t trin v{ trnh b{y kha cnh chp nhn c t x~ hi
trong khi nn iu kh|c. Loi ngi gii tnh mp m cm thy
s ph}n bit v gii tnh tr th{nh mt g|nh nng. Thnh thong
chng tr th{nh ngh b nn hay l{ ngi ng tnh tim t{ng,
nhng }y l{ mt vic hiu nhm: h c th giao hp vi ngi
kh|c gii tt nhng bn cht nam tnh hay n tnh th vn cn
chc tun ra. V{ bi v nu h phi b{y ra, iu n{y c v l{m hng
ngi kh|c, h c th nhn bit c|ch nn li, c th bng c|ch

350
 Nn nh}n ca ngh thut quyn r: 18 loi

chuyn hn sang mt gii tnh r rt. Thc ra, h thch c kh nng

chi vi ngi gii cng vi h, b{y t ho{n to{n cm ngh cho c
hai gii. Nhiu ngi thuc v loi ngi n{y m{ khng th hin r
r{ng: mt ph n c th c nng lc ca ngi {n ng, mt ngi
{n ng c th ph|t trin kha cnh thm m. ng nhn v{o du
hiu r , bi v nhng ngi n{y c bn nng tim n, gi kn n
trong bc vi. iu n{y l{m cho h yu t trc sc mnh quyn
r.
Nhng loi ngi n{o m{ k gii tnh mp m ang c gng tm
kim l{ mt con ngi kh|c vi gii tnh n{o , bn sao ca h th
ngc vi gii tnh ca h. H~y chng t cho h thy s hin hu
ca bn v{ h c th th gi~n, b{y t kha cnh nn trong c|
tnh ca mnh. Nu bn c xu th nh vy, }y l{ mt biu hin c
th l{ tt nht khi quyn r ngi loi gii tnh ngc vi gii tnh
ca h. Mi con ngi s khuy ng ln c|i c mun nn
trong con ngi kh|c v{ bt thnh lnh s xut hin kh|m ph| ra
tt c nhng loi kt hp gii tnh, m{ khng e ngi s ph|n xt.
Nu bn khng phi l{ loi ngi gii tnh mp m, h~y yn cho
loi ngi n{y. Bn s ch cn tr h v{ to ra ni kh chu hn m{
thi.

351
 Phn 2:

QU TRNH QUYN R

Hu ht chng ta u hiu rng c nhng h{nh ng s mang

li hiu qu quyn r v{ thch th i vi ngi mnh mun quyn
r. Vn l{ ta thng qu| mi m vi chnh mnh: Ta thng
ngh nhiu v nhng g mnh mun t ngi kh|c hn l{ nhng g
h mun t mnh. i khi chng ta c nhng h{nh ng rt quyn
r nhng thng th sau li l{ nhng h{nh ng ch k hay dn
d th|i qu| (chng ta vi v{ng mun c th mnh mun); hoc,
khng nhn thc c mnh ang l{m g, ta li ph b{y ra phn
tnh c|ch tm thng, s|o rng ca mnh, l{m mt i c|i o gi|c
hay tng tng m{ i tng ~ c i vi ta. Ta c gng quyn
r nhng thng th khng ko d{i to hiu qu tht s.
Bn s khng th quyn r c ai nu n gin ch da v{o
tnh c|ch li cun ca mnh hay thi thong mi c nhng h{nh
ng thanh cao, duyn d|ng. Quyn r l{ mt qu| trnh i hi
thi gian thi gian c{ng l}u, tin h{nh c{ng chm th bn c{ng c
th cng ph| s}u hn v{o t}m tr nn nh}n ca mnh. Ngh thut
n{y i hi tnh kin nhn, tp trung v{ tnh to|n chin lc. Bn
lun phi i trc nn nh}n mnh mt bc, tung ha m che mt
h, b ba m v{ l{m h mt thng bng.
Hai mi t chng trong phn n{y s v trang cho bn
h{ng lot c|c chin thut gip bn tho|t khi chnh mnh i v{o
t}m tr nn nh}n, t iu khin n nh mt loi nhc c. C|c

352
 Phn 2: Qu| trnh quyn r

chng c sp xp khng theo th t cht ch lm nhng i t

giai on tip xc ban u vi nn nh}n cho n kt qu th{nh
cng cui cng. Th t n{y da trn mt s lut phi thi gian v
t}m l con ngi. Bi suy ngh con ngi thng xoay quanh
nhng quan t}m v{ bt an trong cuc sng thng ng{y ca h
nn bn s khng th quyn r nu khng t t l{m cho nhng
mi lo ca h ng yn v{ t}m tr h ng{y c{ng b chim lnh bi
hnh nh ca bn. Nhng chng m u s gip bn l{m c
iu n{y. Khuynh hng t nhin l{ trong quan h, con ngi s
ng{y c{ng quen thuc v{ bt u xut hin s ch|n nn v{ t tng.
B quyt l{ bu m|u nng ca ngh thut quyn r v{ gi c
n bn phi thng xuyn l{m nn nh}n ca mnh ngc nhin,
khuy ng mi th ln v{ thm ch l{m h b{ng ho{ng, sng st.
Quyn r khng bao gi c ngha l{ tm c|ch c c thi quen
thoi m|i. C|c chng v sau s hng dn bn ngh thut ho|n
chuyn hy vng v{ tht vng, vui sng v{ au kh cho n khi
nn nh}n yu t v{ khng cn kh nng chng c. Trong mi phn,
mi chin thut s to tin cho c|i tip theo, gip bn tin xa
hn vi c|c chin thut r nt hn v{ t{n bo hn. Mt k quyn
r khng th nht nh|t hay nh}n o.
gip bn tin h{nh vic quyn r theo trnh t, c|c
chng c sp xp th{nh bn giai on, mi giai on c mt
mc ch c th: l{m nn nh}n ngh n bn; tip cn c tnh
cm ca h bng c|ch to ra nhng gi}y pht th v v{ bn khon;
i s}u hn bng c|ch t|c ng v{o tim thc, khuy ng nhng
kh|t khao b nn; v{ cui cng, l{m h ho{n to{n u h{ng (C|c
giai on c ph}n chia r r{ng v{ c gii thch bng mt on
gii thiu ngn). H~y l{m theo c|c bc n{y, bn s iu khin t}m
tr nn nh}n hiu qu hn v{ to c tng bc tin trin tuy

353
 Ngh thut quyn r

chm nhng nh thi min nn nh}n. Tht ra qu| trnh quyn r

c th c xem nh mt dng kch hot: bn nh r nn nh}n
khi nhng thi quen h{ng ng{y, a h v{o th gii tiu thuyt,
th th|ch h, sau kch hot h sng mt cuc sng mi.
Tt nht bn nn c tt c c|c chng bit c c{ng
nhiu c{ng tt. Khi n{o cn |p dng nhng chin thut n{y, bn ch
cn chn ra chng n{o ph hp vi nn nh}n ca mnh c k
hn; i khi ch cn mt v{i chng l{ , ty thuc v{o mc
cng rn ca nn nh}n v{ s phc tp ca nhng vn m{ h
gp phi. Nhng chin thut n{y, tr phn ni v tnh dc giai
on bn, ho{n to{n c th |p dng quyn r trong c|c mi
quan h x~ hi hay chnh tr.
Bng mi gi| phi chng li mong mun t ch|y giai on
nhanh n c cao tr{o ca qu| trnh quyn r, hay kiu m n
lin. Bn khng phi ang quyn r m{ l{ ch k. Mi th i
thng ~ qu| vi v{ng v{ m n lin, bn cn phi to ra iu g
kh|c hn. H~y chu kh mt thi gian v{ tn trng c|c giai on
trong qu| trnh quyn r, bn s khng ch ph| v c v bc
phng th ca nn nh}n, bn s l{m h bit yu.

354
 Giai on 1
PHN TCH
KHI GI S QUAN TM V MONG MUN

Nn nh}n ca bn sng trong th gii ca h, t}m tr h lun

b c|c ni lo lng hng ng{y x}m chim. Mc tiu trong giai on
u n{y l{ dn dn ph}n t|ch h khi th gii khp kn y v{ lp
y t}m tr h bng hnh nh ca bn. Mt khi bn ~ x|c nh
c ngi mnh s quyn r (1: Chn nn nh}n ph hp) th
nhim v u tin l{ g}y c s ch i vi nn nh}n v{ l{m h
quan t}m ti bn. i vi nhng ngi kh tnh hoc cn do d,
bn nn tm c|ch tip cn kh|c t t, }m hn, l{ l{m bn vi
h (2: Gi v to cm gi|c an to{n tip cn gi|n tip); i vi
nhng ngi ang ch|n nn v{ d d{ng tn cng hn th c|ch tip
cn kch tnh hn s c hiu qu, m hoc h bng nhng iu b
n (3: Ph|t nhng tn hiu kh hiu) hoc v tr th{nh ngi m{
ngi kh|c lun tm kim v{ mong mun chim hu (4: T ra l{
th mi ngi mun chim hu).
Mt khi ~ kch thch c s t m ca nn nh}n, bn cn
l{m cho mi quan t}m ca h th{nh c|i g mnh hn l{
khao kh|t. S khao kh|t thng theo sau cm gi|c trng vng,
thiu thn c|i g t trong ni t}m v{ cn c lp y. Bn phi
c tnh truyn cho h cm gi|c y, l{m h cm thy i mnh cn
thiu s phiu lu v{ l~ng mn th v (5: To nhu cu khi gi
cm gi|c lo lng v{ bt m~n). Nu h thy bn l{ ngi c th lp
y trng vng trong h, mi quan t}m s chn mui th{nh s khao
kh|t. S khao kh|t s bng ch|y khi ta gieo v{o t}m tr h nhng

355
 Ngh thut quyn r

gi ngm v s vui thch y hp dn ang ch n h (6: L{m

ch ngh thut t|c ng). H~y cho nn nh}n thy c gi| tr ca
h, nng theo mong mun v{ t}m trng ca h h s cm thy
b li cun v{ vui sng (7: i v{o t}m hn h). Bn s khng hiu
l{m th n{o m{ suy ngh ca h gi }y ch cn xoay quanh bn.
~ n lc tin h{nh c|i g kh|c mnh m hn. H~y dng vin cnh
phiu lu vui thch c|m d h (8: To c|m d) v{ h s theo s
dn dt ca bn.

356
 1

CHN NN NHN PH HP

Tt c ty thuc v{o con mi ca bn. H~y nghin cu k con

mi v{ ch chn nhng ngi c kh nng s b bn quyn r. Nn
nh}n ph hp l{ nhng ngi bn c th in khuyt cho h, cn h
th thy bn c|i g rt k l. H thng l{ ngi c c hay t
nht l{ khng c hnh phc (c th l{ do nhng s vic cng
thng gn }y) hoc l{ ngi d b nh th v nhng ngi cm
thy ho{n to{n h{i lng hu nh kh b quyn r. Nn nh}n ho{n
ho nht l{ ngi c bn tnh t nhin m{ bn rt thch. iu n{y s
to ra tnh cm mnh m gip chin thut quyn r ca bn tr nn
t nhin v{ bn c nhiu ng lc hn. Mt nn nh}n ho{n ho s
gip c c mt cuc theo ui ho{n ho.

CHUN B CHO MT CUC SN TM

Vicomte de Valmont l{ mt thanh nin tr ni ting phng
~ng Paris v{o thp nin 1770, chng tch ca nhiu thiu n v{
ca nhng k c|m d t{i tnh c|c phu nh}n ca gii qu tc ly
lng. Nhng sau mt lot t|i din nhng c}u chuyn v chin cng
n qu| d d{ng, h ~ bt u ch|n ght cu ta. Cho nn, v{o mt
nm, trong sut th|ng T|m chm r~i, ngt ngt oi , cu ta quyt
nh l{m mt chuyn i khi Paris ving thm mt b{ c d
mt l}u {i trong tnh l. Cuc sng khng ging nh cnh
tng quen thuc vi nhng bui i do l{ng qu, tr chuyn vi
cha s a phng v{ |nh bc. Bn b th{nh ph, c bit l{ tay
phng ~ng Marquise de Merteuil, bn ni kh ca cu u cu
mong cu quay tr li.

357
 Ngh thut quyn r

Tuy nhin, c nhiu kh|ch mi kh|c l}u {i, k c v phu

nh}n Ch tch ca Tnh Tourvel, mt ngi {n b{ 22 tui c
chng hin ti vng nh{ ang l{m vic }u . V phu nh}n ch
tch mn mi l}u {i, ch mong cu ta n thm. Trc }y
Valmont ~ gp b{ ri; c v b{ ta cng xinh p, nhng vn ni
ting l{ ngi kiu c|ch oan trang v{ cc k tn ty cho chng. B{
khng phi l{ ngi ph n nhiu chuyn, nhng li ti t v
khiu thm m qun |o (b{ lun lun che ph c|i c bng nhng
ming dim ng ten nht nht) v{ li ni chuyn ca b{ thiu sc
sng. Tuy nhin, v l do n{o , d c|ch xa Paris, cu thanh nin
Valmont ~ bt u xem xt nhng tnh c|ch n{y di gc nhn
mi. Cu ta i theo b{ n nh{ nguyn ni b{ tng n mi
s|ng cu nguyn. b{n n chiu hay lc chi b{i, cu bt gp
nhng c|i lic nhn ca b{. Khng ging nh c|c phu nh}n Paris,
b{ ta dng nh khng nhn thc v nt duyn d|ng ca mnh;
chnh l{ c|i kch thch cu ta. Do tri nng, b{ mc b vi lanh
nh nh{ng, phi b{y d|ng v ca mnh. Mt ming vi mng
muslin m gn b ngc, cu ta tng tng nhiu hn. Tc
b{, hi ri ren khng hp thi trang, khin phng ng tr nn l
lng. Cu ta khng bao gi khun mt b{ biu l ra sao. D|ng
b{ si ng ln mi khi b{ a tay ra cho ngi n xin; mt bng
khi c hi khen ngi. B{ ta qu| t nhin v{ khng thc t
ch. Mi khi b{ ta ni v chng mnh, hoc vn tn gi|o, cu ta
c th cm thy chiu s}u ca ngh b{. Nu tnh c|ch am m
nh th i chch v{o mi quan h tnh cm, th .
Valmont quyt nh n|n li Ng{y th chn C phi
l}u {i thm na, l{m vui lng b{ ta ~ b m la? C phi
d, vn ~ khng o|n ni mc ch ca con mt t}m hn ~ mt

358
 Chn nn nh}n ph hp

cu ta. V{ ri cu ta ~ vit th cho i quyn nng? Ta ~

ngi bn ni kh Marquise de gp c n{ng, nhng
Merteuil, gii thch v tham vng mi dng nh ta ~ trng
ca mnh l{ quyn r v phu nh}n De thy mt hnh th siu
Tourvel. Gia nh Marquise t ra ho{i ph{m, m{ hnh nh ca
nghi. Hn ta mun quyn r v phu n{ng ~ ho{n to{n bin
nh}n iu b oan trang n{y ? Nu mt trc mt ta. Tht
hn th{nh cng, i tht bao nhiu kho|iv ch khi ta tn dng
lc hn hng th, v{ nu tht bi, tht
ht tt c quyn nng
l{ xu h khi mt tay chi phng ~ng trong t}m hn ta c
khng th quyt r c mt c v c th khi li c hnh
ng chng vng nh{! B{ vit mt l| th nh n{ng. Nu ta nhn
ch nho, ch l{m kch ng Valmont c hnh nh ca n{ng
hn thi. Chinh phc c ngi {n mt ln na, c th n{o
b{ c hnh vang lng n{y s d d{ng ta nhn ra n{ng ngay
chng t c cu ta c nhiu kh nng tc khc chng, mc d
quyn r. C th danh ting cu ta ri n{ng ng ln ln trong
cng s c n}ng ln. h{ng trm ngi kh|c.
Mc d c mt tr ngi l{m kh B}y gi, n{ng ~ i qua
bc n th{nh cng l{: ai cng bit v{ con mt t}m hn ta
ting tm ca Valmont, k c v phu c gng mt c|ch v ch
nh}n. B{ ta bit mi nguy him nh th bt kp n{ng vi tt c
n{o khi lc n{o ngi mt mnh vi lng khao kht. Hnh
Valmont, ngi ta {m tiu ra sao v nh ta ang bc i dc
mi quan h xu nht n{y. Valmont ~ theo Langeline, h hng
l{m mi vic sa cha li tai ting v{ khng ch n
ca mnh, ngay c i tham d c|c bui chung quanh, mc d
l nh{ th v{ t ra }n hn v li sng |nh mt d xt chng
cn ng li trn nhng

359
 Ngh thut quyn r

ca mnh. V phu nh}n cng , vt th n{o c v{ ri

nhng vn c gi khong c|ch. }y l{ khi i mt ta ri v{o
mt th|ch thc ca b{ ta ~ hp dn n{ng. i mt tr nn
Valmont, nhng ri cu ta l{m c|ch n{o bt ng tr tr nhn
}y? vo nng. Chng khng
Valmont quyt nh th nghim cn tun theo iu
c|c v|n c. Mt ng{y kia, cu ta sp t khin ca ch nh}n; tht
mt cuc i b ngn vi v Phu nh}n v{ khng th di chuyn
b{ d. Cu ta la chn mt con ng |nh mt ch nhn ca ta
s|ng sa m{ h cha h i qua. n v{ nhn lt v{o i
mt ch n{o c mt c|i mng r~nh tng mun nhn. Ta
m{ v phu nh}n khng th t vt qua. khng thy g, m{ ta
Vamont ni l{ cn pha trc nhiu th chm ch. Khi ngi u
v khng th b qua quay v, cu ta s cng ng t|c tn
lch s bng v phu nh}n vt qua c|i cng, v th i mt ta
mng r~nh, l{m cho v phu nh}n ph| tr nn bt ng, cng
ra ci nhn nho. Nhng ri n theo chiu hng ban
phin b{, Valmont c bng b{ hi u ~ nh. Kh m{
vng v, cho b{ nm cht ly tay cu nhn xung, kh m{ thu
ta, v{ trong khi cu ta m gi b{ v{o hi |nh mt, kh m{
ngi, cu ta c th cm thy tr|i tim nhn thy, bi v ta nhn
b{ p nhanh hn, v{ thy g m| ra xa qu|. iu m{ ta
bng. B{ d cng thy iu n{y v{ la cn gi c chnh l{
ln: Tr nh nht nh|t. Nhng iu n{ng ang mc c|i
Valmont cm nhn hi kh|c. B}y gi, |o cho{ng m{u xanh, tt
Valmont bit l{ th|ch thc ~ n, c c ch c th ngi ta
th |nh bi v phu nh}n ri. Kh nng c th gi n l{ nm bt
quyn r ang din bin. |m m}y thay v Juno;
n{ng ~ gii tho|t ta . . .

360
 Chn nn nh}n ph hp

Gii thch: Valmont, v phu nh}n v{ c|i |o cho{ng ca

de Tourvel, Marquise de Merteuil l n{ng li pha sau. N{ng
nhng nh}n vt trong tiu thuyt nc con g|i ~ to mt n
Ph|p th k 18 Mi quan h nguy tng ln ta.
him ca t|c gi Chodelos de Laclos. Ng{y th mi s|u Ta
(Nh}n vt Valmont ly cm hng t khng th n{o kin nhn
nhng tay n chi c thc ca thi i, na, t khi n{ng sng
|ng ch nht l{ Qun cng De trong th{nh ph, v{ v{o
Richelieu). Trong c}u chuyn Valmont lc n{y }y, iu l{
bn t}m v t{i quyn r ca mnh c qu| i vi ta. Con
th tr th{nh ngh thut khng, cu ta ngi s tn hng tt
th nghim, th l{ c|c thiu ph lun c c im hnh nh
lun |p ng theo cng mt c|ch thc. n{ng s s{i chm chm.
Nhng khng c 2 ln quyn r cho hai
Ng{y th mi chn
i tng kh|c nhau vi cng mt
Cordelia l{ tn ca n{ng.
ng lc. C}u chuyn ca Valmont th
Cordelia! l{ mt c|i
lun lun thc hin vi cng mt loi
tn p, v{ tht quan
ngi, mt loi ngi yu t. Valmont
trng, bi v n thng
nhn ra iu n{y khi gp mt V phu
ri rm khi phi t tn
nhn De Tourvel.
cho mt c|i tn xu x i
Khng phi v chng b{ ta l{ cng vi nhng tnh t
mt b| tc m{ cu ta quyt nh theo du d{ng nht.
ui b{ ta hay bi v b{ n mc hp Soren Kieerkgaard, the
thi trang, ao c ngi {n ng kh|c Seducers Diary, Howard
m{ vi mt l do tht bnh thng. Cu V.Hong v{ Edna H.Hong dch.
ta chn b{ ta ch v b{ ta khng thc
l{ cng ~ quyn r cu ta. Mt c|nh Hiu ngm theo Don
tay trn, mt ting ci bt ng, mt Juan, tnh yu l{ mt

361
 Ngh thut quyn r

phong th|i h{i hc-tt c c|i ~ cm gi|c hi ging

l{m cu ta ch , m{ cng chng c c|i tng sn tm. N l{ mt
n{o c tr tnh trc c. C mt ln, khao kh|t hot ng v
cu ta ri v{o vng quyn r ca b{, tnh a dng lin min v
cu ta bng tr nn kh kim so|t s m phng th th|ch
thm kh|t xy n trong lng, cu ta kh nng.
ho{n to{n mt kh nng t ch. V{ ni Stendhal, LOVE, Gilbert v
xc ng t cu lan ta mnh m chm Suzane Sale dch.
chm n b{ ta.
Vt qua nh hng ca b{ ta khng phi l{ mt
n Valmont, b{ c nhng c trng c tnh ca i tng
kh|c c th tr th{nh nn nh}n thc s mong mun em cho
ca cu ta. B{ ta ch|n ngy c|i g li ko chng ta nim hoan lc
b{ v{o vic phiu lu. B{ ta kh kho, m{ cn l{ nng lng
khng th nhn sut mu mo ca cu ca s thm kh|t.
ta. Cui cng, nh gt ch}n Archille, b{ Charles Baudelaire, The End
ta tin rng t mnh c th min nhim of Don Juan
vi t{i quyn r. Hu nh tt c chng
ta u c nhc im trc s li cun a con g|i ca nim
ca ngi kh|c, v{ chng ta cn thn c mun nn phn u
trng chng li s sa ng~ khng ng. V c nhng ngi yu theo
phu nhn De Tourvel th chng c thn sau, thnh thi i vi
trng n{o c. Khi Valmont th nghim c ta; cu con trai c
c|i mng r~nh, cu ta ~ thy c t do qu| sm khi s
c|i nhc im c thc ca b{ ta, v{ iu khin v{ t vn ca
cu ta bit sau cng b{ cng s ri ng~. ngi cha, mt t|c gi
Cuc sng ngn ngi v{ khng yu thch triu nh c
nn ph phm theo ui v{ quyt r mt ho{ng t u c

362
 Chn nn nh}n ph hp

ngi yu t. Chn la mc tiu phi n gin hn, vi mt

thn trng; n l{ s khi u ca kh cu con trai ca gia
nng quyn r x|c nh ra nhng g nh}n m{ nim kiu h~nh
kh|c phi tu}n theo. Nn nh}n thc s i nghch vi ngi yu
khng c nhng tnh c|ch n{o thy kh|c, mt ngi kh
r, hoc cng thm m }m nhc, hay hnh vn l{ n l tnh
mc ch trong cuc i. l{ c|ch yu thm kn, con trai
thc m{ mt k quyn r tm thng ca v vua c tng
la chn cho con mi ca mnh. Nn in r v tn v{ l{
nh}n l tng l{ ngi khuy ng bn ngi c cm gi|c v
theo c|i c|ch khng c t n{o gii thch nhng k nh~i ranh,
c, m{ h khng c nh hng n{o thng con trai mc mc
ln bn l{m iu g mt c|ch th ca l{ng qu Brahman,
thin. Anh ta hay b{ ta c nhng c| tnh ngi yu ca ph n ~
n{o m{ chnh bn cn thiu, n c l c gia nh, mt ca s
l{ hi thm ganh t, chng hn nh v va t ti |o mn tin
phu nh}n tin rng Valmont trc }y tht ln; v ch nh}n
~ |nh mt s ng}y th m{ trc }y o{n lu ng ch gn
khng bao gi c. Cng phi c mt }y mi n. Nhng li
cht lo ngi l nn nh}n c th l{m bn ch dn vn tt n{y chp
e s, ngay c hi ch|n ght bn. C|i lo nhn li gii thch bin
ngi nh th tim t{ng bn cht d}m i v chng, a con
~ng s l{m cho vic quyn r tr nn th}n thuc, ty v{o mi
kch thch hn. La chn con mi nh trng, v{ n yu cu tr
th n{o ty v{o kh nng tnh s|ng to thng minh, ci nhn su
ca bn. D nhin, n chng c ngha xa v{ s phn nh l{m
n{o c nu nh nn nh}n tng lai ra tt nht tng trng
khng m ca n nhn quan h ca hp c bit.
bn. Trc nht, h~y th nghim con Eastern Love, Volume II The

363
 Ngh thut quyn r

ngi n{o . Mt khi bn cm nhn Harlots Breviary of

Kshemendra, E.porys Mathers
c anh ta hay c ta c cng nhc
dch.
im trc mt bn, khi khi , cuc
sn tnh c th bt u.
Tm kim ngi thch |ng chu Ngi ph n c th
quyn r l{ c|i g ca thn may mn tt chin thng d d{ng
p Hu ht con ngi u x v trong Quc Hi: --- mt
pha trc, mong mun dn th}n l{m ngi ph n nhn v
nhng vic ngu ngc, v{ lt mt b{n tay mt bn ca bn;. . . mt
ngi ph n ght b
li, mi vic s xong ht, v{ h s nhn
ra chng c g t c cng chng c chng mnh, hoc b
g h |nh mt. chng ght b; .. mt ph
n khng c mt a
Soren Kierkega Ard
con; mt ph n thch
l{m vic x~ hi; mt ph
B QUYT QUYN R n r r{ng tru mn
Sut cuc i, chng ta t chng mnh; ngi v
nhn thc vic phi thuyt phc ngi ca mt din vin; mt
ta hay li ko ngi kh|c. Nu theo qu ph; mt ph n
c|ch thc m h n{o , th mt s v tch s; mt ph n c
ngi thng m lng trc nh chng thp di so vi
hng ca chng ta, trong khi mt s mnh v kh nng; mt
kh|c th t ra dng dng trc nt ph n h~nh din v kh
quyn r. C l chng ta tm thy mt nng ngh thut; mt
b mt vt qu| tm kim so|t, nhng ph n b chng xem nh
l{ mt c|ch thc khng hu hiu khng l do; mt ph n
trong giao t i sng. K i quyn r, c chng sut ng{y du
hoc l{ tnh dc hoc l{ x~ hi, u lch; ngi v ca th
thch chp bt iu gi k l. Thng kim ho{n; ngi ph n

364
 Chn nn nh}n ph hp
thng c th l{ h hng v ngi
n{o hay chng chi l{ kh nng khng
th tn thng i vi h, v{ tr|nh i
ngi n{o khng c t}m tnh xc ng.
Con ng khn ngoan l{ ng n vi
ngi n{o kh gn gi; bn khng th
quyn r c mi ngi. Mt kh|c,
bn phi tch cc sn tm con mi |p
ng c. iu n{y s l{m cho vic
quyn r c{ng tr nn nhiu kho|i lc
v{ tha m~n.
L{m sao nhn din c con
mi nn nh}n? Theo c|i c|ch thc h
|p ng bn. Bn khng nn qu| ch
v{o kh nng |p ng c thc hin
nhin mt ngi ang c gng l{m h{i
lng v{ chiu d bn th c l ang chi
vi c|i h o ca bn, v{ mun c|i g
t bn. Thay v vy, h~y ch nhiu v{o
nhng |p ng n{o vt tm kim so|t
thc th d nh c|i mt ng , c|i
d|ng iu ca bn phn chiu v tnh,
nt e thn bt thng, thm ch ngay c
c|i nt mt gin d hoc ni }n hn. Tt
c nhng c|i chng t bn ~ c nh
hng ln ngi sn lng vi bn.
Ging nh Valmont, bn cng
c th nhn din ng mc tiu ca
365
ghen tung; mt ph n
y tham vng.
THE HINDU ART OF LOVE,
EDWARD WINDSOR bin son.
Nh{n ri kch thch tnh
yu, thnh thi nhn
thy su tnh, Rnh ri l{
nguyn nh}n v{ cht b
dng ngt ng{o/Evil.
H~y loi b nh{n ri, c}y
cung ca thn Cupid ~
g~y. Ngn uc ca thn
Cupid c v khng s|ng
v{ b khinh b. Khi nh|nh
c}y ti l| cho ru,
nh c}y bch dng
trong nc. Khi c}y sy
trong t m ly, v th
thn Venus yu ng.
Nh{n ri\Ti sao ta
ngh l{ Aegisthus tr nn
trng th{nh hn. D
lm: anh ta ang t do
v{ ch|n nn. Nhng
ngi kh|c th c|ch
thnh Troy xa xi.
Campaign: tt c ngi
 Ngh thut quyn r

mnh bng sc nh hng m{ h t Hy Lp ~ i thuyn n.

ln bn. C l h l{m cho bn kh chu- Tnh c. Gi s anh thm
c l h giao tip vi c|i gc l tng kh|t chin tch. Argos.
thi th u s}u xa, hoc i din cho Chng c cuc chin
mt loi iu king k c| nh}n n{o tranh n{o din ra. Gi s
~ kch thch bn, hoc ra ngi n{o anh tng tng nt
trong tng tng l{ bn nn nh th quyn r. Argos thiu s
nu bn l{ ngi kh|c gii. Khi c kin tng. Yu th tt
ngi nh hng s}u m ln bn, n hn khng l{m g c.
s bin i hu ht c|c th on ca l{ l do ti sao thn
bn din ra sau . Khun mt v{ d|ng Cupid la bp, l do
iu s tr nn linh hot hn. Bn c thn Cupid li.
nhiu nng lc hn; v{ khi con mi OVID, CURES FOR LOVE,
kh|ng c bn (khi chnh nn nh}n l{m) PETER GREEN dch.
n phin bn tr nn s|ng to hn, Ngi Trung Hoa c c}u
nng ng hn vt qua mi kh|ng c th{nh ng: Khi Yang l{
t h. Vic quyn r s din bin tit tin, Yin mi c
ging nh mt v kch hay. Tham vng sinh ra, iu c
ca bn s nh hng ln mc tiu v{ ngha l{ khi dch sang
a ra cm gi|c nguy him l{ h c ngn ng ca chng ta,
quyn lc vi bn. D nhin, cui cng
l{ khi mt ngi {n
bn l{ ngi kim so|t nu bn l{m cho
ng d}ng hin c|i tt
con mi xc ng ng lc, dn dt hnht ca mnh cho cng
ti lui. K quyn r t{i nng chn con
vic thng tnh trong
mi g}y cm hng cho h nhng h i sng, Yin vi kha
bit c|ch v{ khi n{o t dng bc. cnh tnh c|ch xc ng
ng bao gi x v{o c|nh tay ang ca anh ta, ni bt ln
ch n ca ngi u tin c v nh c|i c mun quyn hn
ca n. Khi thi gian

366
 Chn nn nh}n ph hp

thch bn. khng phi l{ tnh quyn xy ra, tt c nhng iu

r m{ l{ tnh thiu t tin. Vi nhu cu
li cun, bn s to ra mi lin kt cp
thp, mi quan t}m ln hai mt s
chn xung. H~y nhn v{o loi m{ bn
cha quan t}m trc }y- l{ ni bn
s tm thy c|c th|ch thc v{ phiu lu.
Ngi th sn kinh nghim khng chn
la con mi m{ h bt c d d{ng;
h mun hi hp khi sn ui, cuc vt
ln c|i sng c|i cht v{ c{ng khc
nghit c{ng tt.
Mc d nn nh}n ho{n to{n ph thuc
v{o bn, s c loi ngi n{o mun
t mnh quyn r tha m~n hn.
Casanova thch ngi ph n tr khng
hnh phc, hoc va qua ~ chu ng
ni bt hnh. Nhng ph n n{y ku
gi c mun ca anh ta ng vai l{ v
cu tinh, nhng |p ng tnh cn thit:
ngi y hnh phc th c{ng kh
quyn r hn. H tha m~n l{m cho
kh gn gi. Lun lun d c}u c| ni
nc c. Mt ni bun mnh mng t
n ho{n to{n l{ nt quyn rGenji, v
anh hng trong tiu thuyt Nht Bn
Huyn Thoi v Genji, khng th kh|ng
c c ngi ph n c nt u su.
m{ trc }y c v quan
trng th b}y gi ~ mt
i ngha. C|i tng
v hnh minh ha dn
dt con ngi ta ch n{y
ch kia, a ngi ta i
chch v{o gc xa l v{
phc tp so vi qu o
cuc sng trc }y.
Ming Huang, V minh
qu}n ho{ng ca
triu i Tang, l{ mt
in hnh v s tht s}u
xa ca l thuyt n{y. T
lc ng ta nhn thy
Yang Kuei-fei tm trong
c|i h gn dinh th mnh
d~y ni Li, nh mnh
dng nh theo s|t ch}n
n{ng, lng nghe n{ng
nhng b n xc cm v
c|i m{ ngi Trung Hoa
gi l{ Yin.
ELOISE TALCOTT HIBBERT,
EMBROIDERES GAUZE:
PORTRAITS OF FAMOUS
CHINESE LADIES.

367
 Ngh thut quyn r

Trong quyn s|ch ca Kierkegaard Nht k k quyn r, ngi

k chuyn, Johannes, c mt yu cu chnh vi nn nh}n ca mnh;
c ta phi c tr tng tng. l{ l do ti sao anh ta chn ngi
ph n sng trong th gii hoang tng, mt ph n c th am
hiu tng vn iu trong b{i th, tng tng xa hn thc ti.
Tht l{ kh quyn r ngi y hnh phc, v{ kh quyn r ngi
khng c tr tng tng.
i vi ph n, ngi {n ng y nam tnh thng l{ nn nhn l
tng. Mark Antony l{ loi ngi n{yanh ta thch kho|i lc, ho{n
to{n d xc ng, v{ khi c vic xy ra dnh n ph n, th suy
ngh thng thn l{ iu kh khn. i vi Cleopatra, th anh ta d
d{ng b chi phi. Mt khi c ta nm bt c mi xc cm trong
anh ta, c ta ~ nm gi thng trc anh ta qua si d}y thng d{i.
Ph n khng bao gi nn b {n ng c chinh phc t . Anh
ta thng l{ nn nh}n ho{n ho. Vi mt v{i mu mo kiu c|ch,
tht d bin th{nh cuc chinh phc bt anh ta l{m n l. Thc ra,
ngi {n ng nh th d cm nhn b mt ngi {n b{ theo
ui.
H~y cn thn vi v b ngo{i. Ngi n{o c v nh c nim
am m sc si th thng du kn mi bt an v{ c|c mi quan h
rc ri ni ti. l{ nhng g m{ ta kh lng nhn thc c n{ng
Lola Montez im hng sang v{o th k 19. C n{ng c v kch tnh,
qu| khch ng. Thc ra, c n{ng l{ ngi ph n c tnh tnh |m
nh t dn vt, nhng n khi ngi ta nhn ra iu n{y, th ~
qu| trH c nh lu n c n{ng v{ khng th t mnh tho|t ra
m khng tri qua nhng th|ng ng{y bi thm, dn vt. Ngi n{o
c{ng c|ch xa hoc nht nh|t th thng l{ c|i ch tt hn nhng

368
 Chn nn nh}n ph hp

ngi c tnh hng ngoi.. H ang dn dn b li ko v{ dng

nh hng vn tip tc chy s}u v{o.
Vi nhiu thi gian trong tay, con ngi c{ng b li cun
quyn r. i vi bn, h c khong c|ch khng gian v tr tu
san lp. Tulia dArragona, l{ mt c im ngi hng sang v{o
th k 16, yu thch nhiu nhng thanh nin tr tui l{ nn nh}n
ca c n{ng; bn cnh nhng l do t nhin i vi mi quan h
nh th, h r~nh ri nhiu hn nhng ngi ang c vic l{m, v{
v vy c{ng t nhng phn kh|ng i vi nhng c n{ng quyn r
mu mo. Mt kh|c, thng thng bn nn tr|nh xa nhng ngi
n{o hay bn t}m vi cng vic m{ tnh quyn r i hi nhng ch
, cho nn nhng ngi bn rn s c t thi gian khong trng
trong t}m tr cho ngi kh|c x}m chim.
Ni theo Freud, tnh quyn r bt u c sm trong i
sng, nm trong mi quan h vi cha m chng ta. H yu thch
chng ta t nhin, c hai c nhng tip xc th}n th y tha m~n
nhng bn nng nh cn i kh|t, v{ n phin chng ta c gng
li ko h ch n mnh. Chng ta l{ nhng sinh vt t nhin c
tnh yu mm i vi c|m d chung quanh trong i sng. Tt c
chng u mun c ch ; chng ta khao kh|t c li ko ra
khi chng ta, ra khi nhng thng tnh v{ i v{o t}m tnh si
ng. Chnh l{ c|i m{ chng ta c mun l{ nhng g li ko chng
ta hn l{ nhng g theo cm gi|c m{ ngi n{o c c m{ ta
khng c. Nn nh}n ho{n ho ca bn thng l{ nhng ngi suy
ngh rng bn c iu m{ h khng c, v{ s l{ ngi c khch l
em ti cho bn iu . Nhng nn nh}n nh th c th c nhng
tnh kh ho{n to{n tr|i ngc vi bn, v{ iu kh|c bit n{y s to
ra mi quan h y thch th.

369
 Ngh thut quyn r

Khi Giang Thanh, sau n{y l{ Mao phu nh}n, u tin gp

mt Mao Trch ng v{o nm 1937 ti ngn ni n dt pha ty
Trung Hoa, b{ c th cm nhn l{ ng ta tht vng chng n{o i
vi gc cnh m{u sc v{ hng v trong i sng: tt c nhng ph
n n mc nh {n ng, v{ nguyn t b nhng trang phc le
lot ph n. Jiang vn d l{ mt din vin Thng Hi, khng c
g ngo{i tnh kht khe. B{ ta cung cp nhng g ng ta thiu thn,
v{ b{ cng cho ng nhng pht gi}y si ng thm v{o khi ging
b{i cho b{ theo ch ngha Cng sn, cu khn v thn tm thng
c tnh phc tp vi c|i c mun ch ng, iu khin v{ t|i to
mt con ngi. Thc ra, chnh Giang Thanh l{ ngi kim so|t
ngi chng tng lai ca b{.
C|i thiu thn ln nht cho vic tiu khin v{ phiu lu, l{
iu do vic quyn r mang li mt c|ch chnh x|c. Nm 1964,
din vin Trung Hoa Shi Pei Pu, mt ngi {n ng t c danh
ting l{ ngi hin th}n l{ ph n, ~ gp Bernard Bouriscout, mt
nh{ ngoi giao n nhm chc ta i s Ph|p Trung Hoa.
Bouriscout phiu lu n Trung Hoa, v{ ~ tht vng khi t tip
xc vi ngi Trung Hoa. Gi v l{ mt ph n, khi th ph n, khi
th tr th, ~ b p buc sng nh mt thng con traigi s gia
nh ~ c qu| nhiu ch em g|iShi Pei Pu ~ li dng s ch|n
nn ca ngi Ph|p v{ s bt m~n thao tng ng ta. S|ng t|c ra
c}u chuyn y chuyn la gt m{ ng ta tng tri qua, dn dn
anh ta ~ li ko Bouriscout v{o cng vic ko d{i trong nhiu
nm. (Trc }y, Bouriscout vn l{ ngi ng tnh luyn |i,
nhng c thc v s giao hp vi ngi kh|c gii). Rt cuc, nh{
ngoi giao ~ b dn dt v{o vic do th|m Trung Hoa. Sau nay, ng
ta vn tin rng Shi Pei Pu l{ mt ph n, l{ nim c mun

370
 Chn nn nh}n ph hp

phiu lu l{m cho ng ta khch ng yu mm. Loi ngi km ch

l{ nhng nn nh}n ho{n ho trc vic quyn r s}u m.
Ngi n{o km ch c mun kho|i lc th u l{m nn
nh}n thm chn mui, c bit sau n{y trong i sng ca h.
Ho{ng Trung Hoa Ming Huang th k 18 ng tr trn triu i
c gng gii tho|t bui chu vua ra khi thi nghin xa hoa tn
km, v{ chnh ng l{ ngi mu mc khc kh c hnh. Nhng
n khi ng gp th phi Yang Kuei-fei tm h nc trong dinh
th, mi vic tr nn thay i. l{ ngi {n b{ duyn d|ng nht
ca vng triu, l{ tnh nh}n ca con trai ng ta. Tn dng uy
quyn ca mnh, v ho{ng ~ chim ot n{ng ta, ch tr
th{nh mt n l thp hn.
Trong chnh tr, la chn ng nn nh}n cng quan trng.
Ngi li cun nhiu nht nh l{ Napoleon hay John F.Kenedy a
ra cng chng nhng g m{ h cn thiu. Khi Napoleon t n
quyn lc, cm nhn ca ngi d}n Ph|p v nim kiu h~nh ~ b
p tan bi cuc c|ch mng Ph|p quc m m|u tai hi. ng em
cho h vinh quang v{ chinh phc. Kenedy nhn thc l{ ngi M
ch|n ght nhng n lc khng t|c dng ca thi i Eisenhower,
ng ta ~ dn mi ngi n phiu lu v{ ri ro. C{ng ng{y ng ta
hng li ku gi v{o nhm ngi khch ng nht, l{ th h
cng tr tui hn. Nhng chnh kh|ch th{nh cng bit rng chng
c ai mc nh hng trc s li cun ca h, nhng nu h tm
nhm ngi tin tng v{o kh nng tha m~n nhu cu, h chnh l{
ngi ng h ng bn cnh h d g i na.

371
 Ngh thut quyn r

BIU TNG
Tr chi ln, con s t nguy him. Vic sn lng chng phi
bit c mi quan t}m v ri ro. Con b|o th kho lo v{ nhanh
nhn, kch thch tnh hi hp trong cuc i sn khc nghit. ng
bao gi x trong cuc sn. H~y nm chc con mi v{ chn la
cn thn. ng ph thi gian vi tr chi nh nhng con th i
git li v{o c|i by, con chn bc i v{o c|i by hng thm.
iu hoan lc chnh l{ vic th th|ch.

IM YU
Khng th c im yu. S khng t c g khi c quyn r
ngi th}n thit hay ngi khng th mang li cho bn s thch
th v{ cm gi|c theo ui nhng th m{ bn tht s mun.

372
 2

V TO CM GIC AN TON TIP CN GIN TIP

Nu qu| l liu ngay t u, bn c nguy c s to ra mt s

chng i m{ sau n{y cng khng l{m gim i c. Ban u, trong
phong c|ch ca bn khng c c biu hin g ca mt k ang
quyn r. Vic quyn r phi xut ph|t t mt gc gi|n tip
con mi dn dn mi nhn thc c s c mt ca bn. Bt u t
nhng ngoi bin ca cuc i con mi tip cn qua ngi th ba
hoc v ch to mi quan h bnh thng, ri chuyn dn t tnh
bn sang tnh yu. Thnh thong sp xp nhng ln chm mt tnh
c, nh th bn v{ con mi c duyn s vi nhau khng g quyn
r hn l{ cm gi|c c duyn vi nhau. Ru ng con mi trong o gi|c
an to{n, ri tn cng.

T BN N NGI YU
V cng tc Montpesier x Orleans, b{ Anne Marie Louis
c mi ngi bit n l{ mt La Grande Mademoiselle nc
Ph|p v{o th k XVII, ngi cha bao gi bit c tnh yu trong
cuc i ca mnh. M qua i khi cn tr; cha i thm bc na
v{ khng cn bit n b{ na B{ Anne Marie Louis xut th}n t
mt trong nhng gia nh lng danh nht Ch}u ]u: ng ni l{
Vua Henry IV; Vua Louis XIV trong tng lai l{ anh h ca b{. Khi
cn tr b{ ~ c ch hn vi nhng |m sau: v vua ga v ca
T}y Ban Nha, con trai ca i La M~ thn th|nh, thm ch vi c
ngi anh h Louis. Tuy vy, tt c nhng s ch hn n{y u c
lp ra nhm mc ch chnh tri, hoc l{ do s gi{u c kch s ca

373
 Ngh thut quyn r

gia nh b{. Khng ngi n{o b cng ra cu hn b{; thm ch b{

cng him khi gp mt nhng ngi n cu hn mnh. Mi
chuyn c{ng t hn khi Qu b{ li l{ mt ngi theo ch ngha l
tng. B{ tin v{o nhng gi| tr hip s o c xa nh: lng dng
cm, s ch}n th{nh v{ s trinh tit. B{ gh tm nhng k mu m,
nhng k m{ ng c ve v~n.
Th|ng t nm 1669, the Grande Rt nhiu ph n
Mademoiselle lc ~ 42 tui gp chung s kh truy bt,
mt trong s nhng ngi {n ng l ght s qua hm h. V
lng nht cung in, Marquis Antonin th, h~y tch cc a
Peguilin, sau ny c mi ngi bit chi c c. H~y
n l{ cng tc x Lauzun. Marquis dng li s nh{m ch|n
c Vua Louis XIV yu mn, 36 tui, ang gia tng. V{ bn
mt chin binh dng cm v{ mt ngi ng mnh ni li
s}u sc. Marquis cng cn l{ mt g~ van xin ra. H~y t tin
Don Juan kho|c l|c. D cho g~ c hi chim hu. Bng gi v
thp ngi, v{ hin nhin l{ cng k tnh dc. Ngy trang l{
hng p trai, nhng c|ch c x tr}ng tnh bn. Ti ~ thy
tr|o v{ nhng chin cng qu}n s ca nhng sinh vt cc k
g~ ~ to cho g~ sc hp dn khng bng bnh. ~ b la
cng li c i vi ph n. trc bi bc u tin ca
v{i nm Qu phu nh}n ~ n tr chi n{y, mt thay
g~, ngng m v qu ph|i v{ lng i t ngi bn n
dng cm ca g~. ngi tnh. Trch Ngh
Tuy nhin, ch duy nht trong thut yu- OVID (Peter Green
dch).
thi gian n{y, nm 1669, b{ Anne mi
Trn ng i
c cuc ni chuyn thc s vi g~ (d
ch trong thi gian ngn), v{ mc d b{ ti khng ngn n{ng li,

374
 V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

Anne bit ting tm {o hoa ca g~ hoc ti c ch{o hi

nhng b{ vn thy g~ c sc cun ht.n{ng nhng cha bao
V{i ng{y sau c hai gp li nhau ln gi n gn n{ng, lun
na; ln ni chuyn n{y d{i hn v{ lun gi khong c|ch
Lauzun ~ t ra g~ thng minh hn vi n{ng. Dng nh
nhiu so vi nhng g b{ ~ tng nhng cuc gp mt
tng. Hai ngi ni v son kch gianhiu ln gia chng ti
Corneille (b{ Anne rt thch ngi r rang ~ to cho n{ng
n{y), ni v ch ngha anh hung v{ vs ch ; c l n{ng
nhng t{i kh|c tri thc hn. Gi }y
ang cm nhn c
cuc gp mt gia h thng xuyn rng trong ch}n tri ca
hn. Hai ngi ~ tr th{nh bn b. B{
n{ng ~ hin ra l m
Anne ~ ghi li trong nht k ca mnh
mt h{nh tinh mi,
l{ nhng bui ni chuyn vi Lauzun l{
ang trn con ng
nhng lc s|ng chi trong mt ng{y tip cn n{ng mt c|ch
ca b{, rng khi c Lauzun khng c n|o ng theo c|i c|ch
trong cung in th b{ cm nhn c nh nh{ng khin phi t
s vng mt ca g~. D nhin nhng ln
m. Tuy nhin n{ng li
gp g gia hai ngi thng xuynkhng h c linh cm
v pha Lauzun khng phi l{ tnh c quy lut nm di
c. Nhng g~ li lun lun l{m ra v s dch chuyn
ngc nhin khi trng thy b{. Cng lc
.trc khi ti bt
, b{ cng ghi li nhng cm gi|c bn
u cuc tn cng u
chn nhng th tnh cm k l ang tin, ti phi tr nn
x}m chim b{ m{ b{ chng hiu l do v
quen bit n{ng v{ quen
sao. vi trng th|i tinh thn
Thi gian tri i. The Grande ca n{ng. Trch Nht k
Mademoiselle sp ri Paris trong mt ngi quyn r SOREN
KIERKEGAARD Howard

375
 Ngh thut quyn r

tun hoc hai tun l. Lc Lauzun V.Hong v{ Edna H.Hong dch.

n bn b{ m{ khng h b|o trc v{ Anh ta va mi
hn ~ cu xin thm thit c l{ ni ra th {n b thin (
bn t}m giao vi b{, mt ngi bn tn Do Jove chn dt ~ dn
t}m c th thi h{nh bt c mt mnh ra khi c|nh ng trn
lnh n{o m{ b{ cn chng c thi ni) ang trn ng
h{nh trong lc b{ i xa. G~ ~ rt h{o tin ra b bin. {n b
hip v{ ra v thi s, nhng tht ra ang i v pha b~i c|t,
ca hn l{ g? Trong nht k ca mnh, ngi con g|i ca
Anne Marie cui cng cng phi i c vua, n{ng Europa,
mt vi nhng th tnh cm ang di ~ tng n a vi
ln trong b{ k t cuc ni chuyn u nhng c b x Tyre, l{
tin ca h: Ta ~ t nh mnh, }y nhng ngi bn ca
khng phi l{ cn trm mc m h, n{ng.T b s cao qu
phi c mt mc tiu cho tt c nhng ca h{ng vng gi,
tnh cm n{y, v{ ta chng th tng ra ngi cha v{ ngi
ai l{.Cui cng sau khi t dn vt bn thng tr c|c v thn,
th}n mnh vi nhng cn trm mc ngi m{ tay s dng
ta nhn ra rng chnh l{ ch{ng, Lauzun, c}y inh ba ph|t ra la,
ngi ta ~ em lng yu mn, chnh l{ ngi m{ ch gt u
ch{ng ngi ~ ln v{o tr|i tim ta v{ mt c|i thi l{m rung
|nh cp tr|i tim ta. chuyn v tr ri, th
Nhn thc c ngun tnh m li chp nhn ci
cm ca mnh, b{ Anne ~ tr nn trang thnh con b
thng thn hn. Nu nh Lauzun ~ l{ thin m{ nhp ln v{o
ngi bn t}m giao ca b{ th b{ c th cc con b khc, cng
ni vi Lauzun v hn nh}n, v nhng chng rng ln v{ thong
cuc ch hn vn cn tip din. Ch dong bc i trn m{n
c mt m{, mt tm

376
 V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

n{y c l cho Lauzun mt c hi nhn kh| tt quan

bc l nhng tnh cm ca g~, c l s|t. Lp da ca ng{i
Lauzun s l ra s ghen tung. Ri thay, trng nh l{ tuyt cha
Lauzun khng c v g lu t}m n li b dm p ln, tuyt
gi ca b{. Thay v vy, g~ hi b{ rt cha b ma gi min
cuc sao li ngh v hn nh}n, b{ c v Nam l{m tan chy. c
hnh phc. Ngo{i ra ngi n{o c th bp ni bt ln trn c,
xng vi b{ }y? iu n{y ko d{i v{ nhng th tht d{y
trong v{i tun l. B{ Anne chng th c lng lng dc theo
n{o moi c t ring t n{o t g~. hai mn sn. ng l{
Trong chng mc n{o , b{ hiu l{ c cp sng ca ng{i nh,
nhng kh|c bit gia hai ngi, v cp nhng cp sng qu| p
bc ( b{ v tr cao hn nhiu so vi n ni bn s phi th
hn) v{ v tui t|c ( b{ ln hn Lauzun ln rng chng l{ mt
s|u tui). V{i th|ng sau, v ca anh trai t|c phm ca mt ngh
nh{ vua mt, v{ vua Louis a ra gia, cp sng c |nh
ngh b{ Anne l{ b{ s thay th ngi bong v{ s|ng chi hn
ch d}u qu| c ca ng, vua mun b bt k mt trang sc
ly anh trai ca vua. Anne rt gh tm n{o. Khng h c mt
chuyn n{y, r rang l{ anh trai ca nh{ cht e da n{o trn
vua ang ra sc s tay v{o t{i sn ca |nh mt ca ng{i; trng
b{. B{ hi kin ca Lauzun. L{ mt ngi hon ton bnh
b{y ti trung th{nh ca nh{ vua, thn. Con g|i c vua
Lauzun tr li rng h phi tu}n theo Agenor, nng Europa,
mun ca ho{ng tht. c}u tr li ca y ngng m ng{i v
Lauzun khng lm b Anne hi lng, v qu| p trai v{ qu| th}n
t hn l{ g~ ~ thi ving thm b{, nh thin. Tuy vy, d ch{ng
th c hai chnh x|c ~ khng cn l{ c v ha nh~, th
bn b chi na. iu n{y l{ git nc nhng n{ng cng rt e

377
 Ngh thut quyn r

cui cng. Qu phu nh}n Louis ni vi d khi ln u chm n

nh{ vua rng b{ s khng kt hn vi ch{ng; sau n{ng
anh trai ca vua. bc n gn hn, v{
By gi, Anne gp Lauzun v{ cha b hoa ln hai mi
ni rng b{ s vit ln ming giy tn bng ca ch{ng. N{ng
mt ngi {n ng m{ b{ mun kt rt vui sng, cho n
hn trn i. lauzun s t mnh giy khi ch{ng c th t
di gi ca mnh v{ s|ng hm sau c c mun mong i
n. Khi l{m nh vy, Lauzun thy t t l}u l{ c hn
Cest vous chnh l{ ch{ng. ln tay n{ng. Ch{ng chc
Lauzun gp Anne bui ti sau v{ ni chn khng th ch i
l{ b{ ang tru chc g~ v{ l{m g~ tr lc ngh ngi, vi mt
th{nh tr ci trong cung. Anne khng kh khn rt ln km
khng rng b{ ang rt nghim tc. ch bn th}n mnh. B}y
Marquis c v b sc v{ ngc nhin gi, ch{ng nh nh gin
nhng khng ngc nhin bng nhng ht v{ n a trn thm
ngi cn li trong cung v{i tun l sau, c xanh ti, gi nm
khi mt cuc hn nh}n c thng xung, c lp da trng
b|o gia mt Don Juan cp bc thp nh tuyt nm trn b~i
v{ Qu b{ cao h{ng th hai Ph|p c|t v{ng rc. N{ng cng
(mt ngi ph n c mi ngi cha dn dn mt hn
bit n l{ trinh tit v{ t{i nng ca b{ ni s h~i, v nng xoa
bo v c tc hiu ). hai b{n tay v t ln
ngc ca ch{ng khi
Gii thch: cng tc x Lauzun
ch{ng a ra cho n{ng
l{ mt trong nhng nh{ quyn r bc
vut ve, v{ n{ng treo
thy nht trong lch s, v{ vic quyn
vng hoa ln cp sng
r chm m{ chc Qu b{ Anne chnh l{
ch{ng; cho n lc n{ng
mt kit t|c ca ng. Phng ph|p ca
mo mui tro ln con

378
 V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

Lauzun rt n gin: phng ph|p gi|n b, khng bit g nhiu

tip. cm nhn c v thch th vi g~ v mnh ang ci ln
trong bui ni chuyn u tin, Lauzun lng ai. Ri sau , v
quyt nh m hoc b{ bng tnh bn. thn rt lui ra khi b
lauzun ~ tr nn mt ngi bn tn bin tng qu~ng ngn
ty ca Anne. Lc u vic kt bn mt, u tin l{ trt b
mang v du d{ng. Mt ngi b thi lp mng guc ci trang
gian ra ni chuyn vi b{ v th ca, lch ca mnh xung lp
s, v{ nhng k tch trong chin tranh, sng bin, v{ ri sau
nhng t{i c b{ yu thch. Dn tin dn ra xa v pha
dn b{ Anne bt u t}m s vi bin cho n khi ng{i
Marquis. Ri sau , hnh nh b{ khng mang c th mnh
h nhn ra nhng tnh cm trong b{ ~ mong mun ra n
rc rch: ngi {n ng t{i gii trong nhng l{n sng ln gia
mt c|c qu b{ qu c m{ ch quan t}m i dng. Ngi ha th-
n tnh bn thi sao? L{ mt ngi OVID, do Mary M.Innes dch.
ph n m{ b{ khng th thu ht c Mt v{i nhng
ch{ng sao? Nhng suy ngh n{y khin hnh nh phn chiu n{y
b{ nhn thc ra b{ ~ yu g~ mt ri. a chng ta hiu rng,
iu n{y cng l{ mt phn khin b{ t s vic ty thuc v{o
chi hn s vi anh trai ca nh{ vua, ngi {n ng thc hin
mt quyt nh do ch th}n Lauzun nhng bc u tin,
gi|n tip to ra mt c|ch khn kho: l{ i vi ngi quyn r
lc g~ thi khng n thm b{ na. V{ th vic chinh phc
l{m th n{o g~ c th theo ui khng g hn chnh l{
ctin t{i, v tr hay tnh dc khi m{ l{m gim khong c|ch
g~ cha bao gi ch ng to ra tnh v{ trong trng hp
hung? khng, iu xut sc ca ngh ny chnh l{ s kh|c
thut quyn r ca Lauzun chnh l{ Qu bit gia hai gii, v{

379
 Ngh thut quyn r

b{ ~ tin rng chnh do b{ ang l{m cho chng ta cng hiu rng
c|c s vic tin trin thm. ho{n th{nh vic i
Mt khi bn ~ chn ng nn quyn r th cn thit
nh}n th bn phi ly c s ch ca phi y m hoc t nht
ngi v{ gi ln s thm mun. nhn dng ra c anh
i t tnh bn n tnh yu c th thng ta vi mc tiu ca vic
li th{nh cng m{ khng cn ku gi s m hoc nh Alain
ch n vic nh l{ mt m{n thao Roger vit: Nu nh c
din. trc tin, nhng cuc tr chuyn mt s quyn r, ngi
th}n mt vi nhng i tng ca bn quyn r l{ ngi u
s mang li cho bn nhng thng tin gi| tin dn n s lc li,
tr v tnh c|ch, s thch, yu im v{ c ngha l{ anh ta t b
nhng khao kh|t thi u th ca h. lun c gii tnh ca
nhng iu n{y chi phi h{nh vi lc mnh Hn nhin, vic
trng th{nh ca h. (v d, Lauzun c quyn r nhm v{o vic
th khn kho thch ng c vi ho{n ho gii tnh,
nhng s thch ca Anne mt khi ~ nhng n ch n c
nghin cu b{ kh| k). Th hai, bng ti trong vic to ra
c|ch d{nh thi gian cho i tng ca hnh nh thay th ca
bn th bn c th khin h cm thy Gomora. Ngi quyn
thoi m|i vi bn. H tin rng trong r chng kh|c g hn
u h bn ch l{ mt ngi bn, chnh mt ngi ng tnh.
v th h s h thp kh nng kh|ng c, Khi thn Jupiter
xua tan s cng thng thng xuyn vi v~ i ti trc,
gia hai gii. Lc n{y h rt d b tn ch{ng ng khng li
cng, t v tnh bn gia bn vi h ~ ngay khi nhn thy c
m ra c|nh cng v{ng dn li v{o c hu phng Arcadian.
th h, tr c h. ti }y, bt c mt li Ngn la yu ng

380
 V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

bnh lun th}n mt, bt k mt s tip nhen nhm ln trong

xc c th nh nh{ng s nh| ln mt tng xng ty ca
suy ngh kh|c, mt suy ngh s khin h chng. C gi ny khng
mt cnh gi|c: c l c mt iu g phi l{ ngi d{nh thi
kh|c na gia bn. mt khi c|i cm gi|c gian ngi xe nhng
dy ln, h s thc mc rng sao bn si len mm mi hay
khng tin ti, v{ h s ch th}n dn l{m thay i nhiu kiu
ti, thng thc c|i o tng l{ h tc khc nhau. Nng l
ang nm quyn kim so|t. Khng g mt trong nhng chin
hiu qu hn trong ngh thut quyn binh ca cng nng
r l{ khin cho ngi b quyn r ngh Diana, mc mt chic |o
rng h chnh l{ nhng ngi ang to chn c nh km chic
ra s quyn r. tr}m c{i u. Hai bm
Ta khng h n gn n{ng, ta tc ca n{ng s buc
ch i men theo bn ngo{i ca s tn ti li bng si d}y ruy
ca n{ng }y chnh l{ li nhn u bng m{u trng, trn
tin m{ n{ng b ging v{o. tay n{ng cm mt c}y
lao, hay c}y cung. Mt
tri ~ ln cao ht c,
B QUYT QUYN R
khi n{ng i v{o khu
iu m{ bn eo ui khi l{ rng m{ c}y ci cha
mt ngi i quyn r ngi kh|c bao gi cm nhn c
chnh l{ kh nng hng ngi kh|c mi v ca ru. Nng run
i theo hng m{ bn mun h n. ry i b vai, th|o d}y
Tuy vy tr chi n{y rt mo him; cung ra, v{ n{ng nm
thi khc h nghi ng h ang hot xung trn nn t. Cho
ng di s nh hng ca bn th h nn khi chng Jupiter
s tr nn tc ti. Chng ta l{ nhng trng thy n{ng mt
sinh vt khng th n{o chu ng c mi v{ khng ai che ch

381
 Ngh thut quyn r

c|i cm gi|c rng chng ta ang phc , ch{ng ln ting: C g|i

tng nh ca ngi kh|c. C|c mc
tiu ca bn khi hiu c iu ny,
chng sm th mun h s quay li
chng i bn. nhng nu nh bn c
th khin h l{m iu bn mun m{ h
khng h nhn ra? Nu nh h ngh h
ang nm quyn kim so|t? chnh l{
sc mnh gi|n tip m{ khng mt
ngi i quyn r c th thc hin ma
thut ca h m{ khng cn n sc
mnh gi|n tip n{y.
Bc u vt qua rt n
gin: khi bn ~ chn ng ngi, bn
phi l{m cho ngi n vi bn. Nu
nh, trong nhng giai on u, bn c
th khin cho c|c mc tiu ca bn ngh
rng h l{ nhng ngi ang to ra
bc tip cn u tin th bn ~ thng
cuc trong tr chi ri. S khng c s
tc gin g ht, khng c s phn ng
ngc li bng bnh n{o, khng c s
a nghi chi c
khin h n vi bn i hi
bn cho h khong trng. iu n{y c
th t c theo mt v{i c|ch. Bn c
th u n lui ti m ngo{i s tn ti
ca h, h n bn nhiu ni
p nht ca ti i, n{ng
ang i sn }u th?
Trn nhng ngn ni
n{o? C g|i nhc mnh
ln khi thm c m{ ht
to ln rng: ch{o mng,
n thn th|nh, ngi v
i hn trong c|i nhn
ca ta hn l{ bn th}n
thn Jove, ta khng
quan t}m vic ng{i c
nghe ta khng! Jove
ci ngt khi nghe thy
nhng li ca n{ng.
Thn vui mng v bn
th}n mnh c u |i
hn, thn hn n{ng: v{
ngay khi n{ng bt u
k v nhng chin tch
i sn ca mnh, thn
ngn n{ng li bng c|i
m xit ( l ra con
ngi tht ca thn
bng mt h{nh ng
|ng xu h). Cn l}u
n{ng mi chu tun
theo, n{ng kh|ng c li
thn theo c|ch mt

382
 V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip
kh|c nhau nhng khng bao gi n
gn h. c|ch n{y bn s ly c s ch
ca h, v{ nu nh h mun bc cu
th h s n vi bn. bn c th l{m
bn vi h ging nh Lauzun ~ l{m
vi Qu phu nh}n, nhch mt c|ch u
n n gn hn trong khi lun lun
duy tr khong c|ch thch hp i vi
nhng ngi bn kh|c gii. Bn cng
c th chi tr mo vn chut vi h,
u tin ra v thch th sau th li
li, st sng d d h i theo bn v{o
li. bt c c|i g bn l{m, v{ bt c
mt loi ngh thut quyn r bn ang
th nghim th bn phi bng mi gi|
tr|nh khuynh hng t nhin l{ dn p
c|c mc tiu ca bn. ng to ra sai
lm trong vic suy ngh rng h s
khng cn hng th na tr phi bn |p
dng |p lc, hoc h s tn hng l{n
song ch . Qu nhiu s ch lc u
tht ra s to ra s khng an to{n, v{
l{m gia tng nhiu nghi ng i vi c|c
l do ca bn. t hn c, n s khng
cho mc tiu ca bn ch trng n{o
tng tng. Li v sau mt bc, nhng chm sao tht
cho nhng suy ngh bn ang khch
ng n vi h nh th nhng suy
ngh l{ ca chnh h. iu n{y rt
383
ngi ph n c th
l{mnhng l{m sao m{
mt c g|i c th khut
phc c mt ngi
{n ng, m{ ai c th
|nh bi c thn
Jupiter kia ch? Thn c
c|ch ca thn, v{ thn
quay tr v bu tri cao
xa. Ngi bin hnh OVID
do Mary M.Innes dch.
Ti th{ nghe ting con
ch ca ti sa v{o mt
con qu hn l{ nghe
mt ngi th rng anh
ta yu ti.
Ti bit n mt ngi
m{ ngi yu ch{ng
ho{n to{n th}n thin v{
d d~i vi ch{ng; nhng
nu nh ch{ng t l
ra nhng h{nh ng l{
ch{ng ang yu th
ngi yu ch{ng s tr
nn c|ch xa ch{ng nh
tinh vi nhng ngi sao
qu| cao trn tri. }y
 Ngh thut quyn r

quan trng nu nh bn ang quan h l{ mt loi thng tr t{i

vi mt ai c s nh hng s}u sc tnh i hi trong nhng
n bn. trng hp nh th;
Chng ta cha bao gi tht s ngi c lin quan ang
hiu c gii kia. H lc n{o cng b thng thc th vui ca
n i vi ta, m{ }y l{ iu b n to ra ngi yu h v{ thng
s cng thng qu| thch th trong vic thc n mc tn cng.
m hoc, nhng b n cng l{ mt Nhng nu nh ngi
ngun bt n. Freud ni ting v thc c qu| nhiu s vui
mc iu g mi ph n tht s mong th nh c gi
mun, thm ch i vi nhng ngi c trong cm xc bn
suy ngh t}m l nht v{ thu hiu nht, trong, anh ta s t
th gii kia l{ mt vng t ngoi. i c khng g hn
vi c {n ng ln {n b{, c nhng ngo{i mt cht xi c
cm gi|c ca s s h~i v{ lo lng ~ n }n su thm ca ngi
s}u tn r lin quan n gii kia. Trong yu, v{ chu ng v{o
nhng giai on u ca vic quyn r, cuc tranh c~i v tt c
bn phi tm thy nhng c|ch thc s ngo mn v{ tht
quyn r l{m trn tnh cm gi|c thng m{ tnh yu c
khng tin tng m{ ngi kia ang c. th c. Chic nhn ca ngi
yu qu-Ibn Hazm.
Cm gi|c ca s nguy him v{ ni s
h~i c th l{m tng thm s m hoc sau n{y, nhng nu nh bn
khi ln nhng tnh cm nh th trong nhng bc u tin th
bn c th khin mc tiu ca bn lo s. Thit lp ra mt khong
c|ch trung lp, c v nh v hi, v{ cho bn th}n bn mt khong
trng tin ti. Casanova ~ nui dng trong mnh mt tnh
c|ch n tnh nh nh{ng nh mt s thch v qun |o, rp h|t,
nhng chuyn trong nh{. Nhng iu n{y l{m cho nhng c g|i tr

384
 V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

thy d chu. c g|i im trong thi phc hng Tullia dAragona,

ph|t trin tnh bn vi nhng nh{ t tng v i v{ nhng nh{
th trong thi ca c. C ni v vn chng v{ trit l, ni v bt
c chuyn g tr chuyn phng the ( v{ bt c mi chuyn tr tin
bc cng l{ mc ch ca c). Johannes, ngi k li Nht k ca k
quyn r ca tc gi Soren Kierkegaard, ~ theo mc tiu ca ng
l{ Cordelia t mt khong c|ch; khi hai con ng ca h gp
nhau, Johannes tr nn lch thip v{ r rang cn mc c. Khi
Cordelia bit Johannes, ng khng l{m Cordelia s h~i. Tht ra
Johannes qu| hin l{nh n ni Cordelia bt u mong mun
ng bt hin i mt cht.
Cng tc Ellington, mt ngh s nhc jazz c tn tui v{ l{
mt tay m hoc ho{n ho, lc u l{m cho c|c qu b{ la mt vi
nhng v ngo{i p , n mc c phong c|ch v{ kh nng thin
ph. Nhng khi ng mt mnh vi mt ngi ph n th ng nh
nh{ng li li, tr nn qu| mc lch s, ch ni chuyn rt t. Cuc
ni chuyn kh|ch s|o c th l{ mt chin lc xut sc, n thi
min mc tiu. V b ngo{i nht nho ca bn l{m cho bn c li
ni khu gi t nh nht, c|i nhn nh nh{ng nht, quyn lc v
song. Ch bao gi cp n tnh yu m{ bn nn s vng mt
ca tnh yu ni ln dm c|c i tng ca bn s thc mc sao
bn khng bao gi b{n lun n cm xc ca bn. V{ khi h c
nhng suy ngh th h s ngh xa hn na, tng tng trong
u bn ang ngh g. H s l{ nhng ngi nui dng t{i v
tnh yu v{ s yu thng. S nht nho c ch mang li nhiu
ng dng lm. Trong ng{nh t}m l hc tr liu, b|c s tr li tng
}m tit mt li ko bnh nh}n, l{m cho h th gi~n v{ m mnh
ra hn.

385
 Ngh thut quyn r

Trong c|c cuc {m ph|n quc t, Henry Kissinger ru ng c|c nh{

ngoi giao bng nhng chi tit ch|n chng ri sau tn cng
bng nhng i hi mnh bo hn. Giai on u trong vic quyn
r, nhng li ni t m{u sc hn thng mang li hiu qu cao hn
nhng li sc s hoa l| c{nh. Mc tiu ca bn s d ra nhng li
ni , nhn v{o gng mt bn, bt u tng tng, m tng
m{ ri v{o ba ch ca bn.
Tip cn c|c mc tiu ca bn qua nhng ngi kh|c th
cc k c hiu qu; tm c|ch th}m nhp v{o nhng ngi bn xung
quanh mc tiu v{ bn s khng cn l{ mt ngi l na. trc
th k XVII Count vng Grammont (mt k m hoc) bt u tn
cng, ng l{m bn vi c hu phng ca mc tiu ng chn, {y t
ca c ta, mt ngi bn, thm ch c ngi yu na. bng c|ch
n{y ng c th thu lm c thng tin, tm mt c|ch n gn
c g|i m{ khng h mang li s e da n{o. ng cn c th gieo
nhng tng v{o, ni nhng iu m{ ngi th ba c th ni li,
nhng iu c th hp hn c g|i , c bit khi nhng li
c ni ra t ai m{ c g|i quen bit.
Nino de lErelos, mt g|i im v{ l{ mt chin lc gia ca
vic i quyn r sng th k th 17 th tin rng vic che giu
nhng nh ca mt ngi khng ch l{ mt iu thit yu m{
cn thm v{o iu th v ca tr chi, Ninon cm nhn rng mt
ngi {n ng khng bao gi nn b{y t cm xc ca mnh, c
bit l{ v{o thi im u. iu n{y s g}y s tc gin v{ dy ln s
khng tin tng. Ninon mt ln na lu rng : mt ngi {n
b{ nn c thuyt phc nhiu hn rng c ta c yu do iu
m{ c ta suy o|n hn l{ do c ta c ni ra. Thng thng s
vi v{ng ca mt ngi khi b{y t nhng cm gi|c ca anh ta hay

386
 V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

c ta u xut ph|t t mt c mun sai lm l{ l{m va , ngh

l{ l{m nh vy s t}ng bc c ngi kia. Tuy nhin c|i c
mun l{m vui lng ngi kh|c c th g}y phin to|i v{ s tc
gin. tr em, mo, v{ nhng c g|i thch l{m p thu ht chng ta
n vi h r rang l{ khng c gng lm, thm ch cn ra v khng
quan t}m n. hc hi c|ch che giu tnh cm ca bn v{ ngi
kh|c tm ra vic g ang xy ra i vi h.
Trong mi phm vi hot ng ca i sng, bn ch bao
gi nn to n tng rng bn ang kim ch|c th g , iu s
l{m tng thm s kh|ng c m{ bn s khng bao gi ko n xung
thp c na. h~y hc c|ch tip cn ngi kh|c t pha bn cnh.
H~y nn lng sc m{u ca bn, ha hp chng li, ra v v hi v{
bn s c nhiu ch thao din sau n{y. iu n{y cng ng
trong chnh tr, ni m{ nhng tham vng cng khai thng e da
con ngi. Vladimir Ilyich Lenin tho|ng nhn qua th trng ging
nh mt ngi Nga bnh thng hng ng{y; ng cng n mc nh
mt ngi cng nh}n, ni ging nng d}n, khng h mang v g
ca mt nh{ l~nh t v i. iu n{y l{m cho qun chng cm thy
d chu v{ nhn ra ng. Nhng di v bn ngo{i hin l{nh ,
hin nhin, l{ mt con ngi cc k thng minh, lc n{o cng thao
din. lc ngi ta nhn ra iu n{y th qu| tr ri.

BIU TNG
T nhn. Con nhn tm mt gc tng chng v hi
ging t. Thi gian ging t c{ng l}u th cu trc ca t nhn c{ng
cng phu, tuy th rt t k ch n vic n{y (nhng si t nhn
hu nh v hnh). Con nhn khng cn phi sn ui thc n, thm

387
 Ngh thut quyn r

ch khng cn phi c ng. N yn lng ngi trong gc, i ch

nhng nn nh}n ca n t tin n v{ t ging by trong m{n t.

IM YU
Trong thi chin, bn cn khong trng xp cho qu}n
mnh thng h{ng, ch thao tp, khong trng c{ng nhiu, chin
lc ca bn c{ng phc tp hn. Nhng i khi iu n{y l{ tt hn
|p o k th, khin chng khng cn thi gian }u suy ngh
m{ phn ng li. D cho Casanova c chin lc thch nghi vi
nhng ngi ph n ang ni n, th ng vn thng c g}y n
tng ngay lp tc, gi ln c ham mun ca c ta ngay bui
gp g u tin. C th ng s th hin s ga lng, nh anh hung
cu m nh}n tho|t vng him nguy, hoc cng c th ng n mc
sao m{ mc tiu ca ng mt ti ng trong |m ng.
Trong mi mt trng hp trn, khi ng ~ c c s ch ca
ngi ph n th Casanova s tin ti vi mt tc nhanh nh
chp. Mt n thn nh Cleopatra th ra sc to ra s t|c ng trn
c th ngi {n ng l{m cho nhng nn nh}n ca n ho{ng
khng cn thi gi hay khong trng n{o rt lui c.
Cleopatra dung yu t g}y ngc nhin. Bc tip xc u tin vi
mt ngi c th bao gm s ham mun khng bao gi lp li, k
n l{ s tr tr|o.
Nhng nhng c|ch trn l{ nhng phng thc m hoc
ngn hn m{ thi. C n thn Cleopatra v{ Casanova ch c c
mt cht s tha m~n t mt v{i nn nh}n ca h m{ thi.
Casanova t l{m cho chnh mnh kit sc, cn Cleopatra th li qu|
tham lam, khng bao gi thy tha m~n. Vic quyn r c x}y
dng mt c|ch cn thn v{ gi|n tip c th l{m gim s ngi bn

388
 V to cm gi|c an to{n Tip cn gi|n tip

chinh phc, nhng b li bn s c nhiu hn bng cht lng

ca ngi b chinh phc.

389
 3

PHT NHNG TN HIU KH HIU

Mt khi ngi ta ~ thc s c mt ca bn v{ tr t m ca

h c l ang bt u b kch thch, bn phi khi gi s quan t}m
h, tr|nh h tm n mt ngi kh|c. Lc u nhng iu l
liu v{ n tng s g}y c ch nhng thng th s ch n{y
tn ti khng l}u; v l}u d{i, s kh hiu s hiu nghim hn
nhiu. a s chng ta thng qu| l liu thay v vy, h~y t ra
kh hiu mt cht. Ph|t ra nhng tn hiu kh hiu va cng rn
va du d{ng, va cao qu va trn tc, va ng}y th va xo
quyt. Mt tnh c|ch hn hp cho thy chiu s}u trong t}m hn,
mt iu m{ cho d c kh hiu vn c th m hoc ngi kh|c.
Mt tho|ng b n, kh nm bt khin ngi ta c mun bit thm
na, cun h v{o qu o ca bn. H~y to ra sc mnh bng
c|ch gi iu tr|i ngc vi tnh c|ch ca bn.

XU V TT
V{o nm 1806, khi nc Ph v{ nc Ph|p cn chin
tranh, ch{ng Auguste 24 tui p trai l{ ho{ng t ca nc Ph v{
ch|u trai ca ng Federick v i ~ b vua Napoleon bt gi. Thay
v giam gi ho{ng t, vua Napoleon ~ cho ch{ng i lang thang
khp bin gii nc Ph|p, cho mt th|m canh chng s|t nt ch{ng.
V ho{ng t rt nhit tnh trong c|c th vui ca ch{ng, d{nh ra thi
gian i ht th trn n{y sang th trn kh|c, m hoc c|c c g|i tr.
V{o nm 1807, ch{ng quyt nh ving thm l}u {i Coppet
Switzerland, c Stael, n vn s Ph|p.

390
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

Ho{ng t Auguste c ch nh{ ch{o Reichart ~ thy Juliette

n nhit lit vi tt c mi nghi thc ti mt bui v hi na,
m{ n{ng c c. Sau khi ~ gii thiu n{ng rt r t chi rng
ch{ng vi c|c v kh|ch kh|c ca n{ng, n{ng khng bit khiu
tt c bn h u rt v{o phng kh|ch. v, v{ ri mt l|t sau,
Ti }y h ni v cuc chin ca vua Juliette th|o b chic |o
Napoleon T}y Ban Nha, v nhng m d hi nng n,
kiu thi trang hin h{nh Paris... t l ra mt lp v|y mng
nhin c|nh ca m ra v{ thm mt v bn di. T pha, ting
kh|ch na bc v{o, mt ngi ph n x x{o, nh to v s l{m
v l do n{o ~ li trong phng ca d|ng v{ m{u m ca
mnh trong sut cuc huyn n|o do v n{ng. T trc gi,
ho{ng t n. Ngi l{ B{ Recamier Juliette mc chic v|y sa
30 tui, ngi bn th}n nht ca Stael. tanh m{u trng, x rt
Recamier t gii thiu mnh vi ho{ng thp pha sau lng
t ri sau nhanh chng lui v phng l{m l ra i b vai
ng. duyn d|ng. C|nh {n
Auguste bit rng Recamier ng khn n{i n{ng khiu
ang trong l}u {i. Tht ra, ho{ng t v vi h ting nhc
~ nghe rt nhiu c}u chuyn v ngi m du, n{ng Juliette
{n b{ tai ting n{y, mt ngi trong lt nh v{o phng
nhng nm sau cuc c|ch mng Ph|p trong chic |o cho{ng
c cho l{ ngi {n b{ p nht Hy Lp trong sut. Trn
nc Ph|p. C|nh {n ng tht in b|t u mnh n{ng qun
o v n{ng, c bit l{ nhng bui mt chic khn mng.
khiu v khi n{ng ci b lp |o cho{ng N{ng e l ci ch{o kh|n
ca mnh, h ra chic v|y d hi gi, v{ ri nh nh{ng

391
 Ngh thut quyn r

mu trng m o (iu n{y l{m n{ng xoay ngi, ngn tay

tr nn ni ting) v{ nhy cung nhit. n{ng lc nh chic khn
Hai ha s Gerard v{ David ~ v ln s cho{ng c trong sut
bt t trong khun mt v{ thi trang cho chic khn ln lt
ca n{ng v{ thm ch c b{n ch}n ca phng ln th{nh mt
n{ng. Bc tranh n{y c ngi xem hnh ging nh bc
bnh chn l{ bc tranh p nht. V{ m{n, mt |m m}y. Tt
Recamier ~ l{m xiu lng tr|i tim ca c nhng hnh nh n{y
Lucien Bonaparte - ngi anh trai ca cng vi s pha trn l
i Napoleon. Auguste thch nhng lng gia s chnh x|c
c g|i tr hn Recamier v{ ng ~ n v{ th . N{ng s dng
l}u {i ngh ngi. Tuy nhin, lc cp mt ca mnh theo
Recamier ch ng tm n ~ khin kiu li cun t nh -
ng bt ng v{ hi ng ng{ng trc v n{ng nhy bng mt.
p ca n{ng. ng l{ Recamier rt Nhiu ph n ngh rng
p, c bit v p c th hin tt c nhng s un o
qua |nh mt m thm, si tnh ca nh rn ca c th, tt
n{ng. Chnh v p ~ khin c nhng nhp iu
Auguste in o, lc n{o cng ch ngh nghing u ci ch{o h
n n{ng. hng ca n{ng u em
Trong ba n ti hm , li cm xc. {n ng th
Auguste quan st nng. Recamier b thu ht v{o ci m
khng ni nhiu, ch m m nhn siu phm. Juliette nguy
xung, nhng mt hay hai ln n{ng him hn nhiu khi
cng ngc mt nhn ln, nhn trc tip n{ng trng ging nh
v{o ho{ng t. Sau ba n ti, kh|ch l mt thin s. ]m nhc
lt ko nhau v{o phng nghe nhc v{ tr nn lng du dn.
{n hc c em v{o. Ho{ng t ngc Bt ng, bng mt h{nh
ng ht sc kho lo,

392
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

nhin khi thy Recamier chi {n v{ n{ng th lng m|i tc

ht mt bn nhc tnh yu. ang chi m{u n}u ht d rt
nhc n{ng t nhin thay i, lic nhn bng bnh quanh n{ng.
ho{ng t vi |nh mt tinh ranh. Ging Mt v{i ngi nn th,
ni thin thn, nhng c|i lic mt v{ n{ng bin mt v{o trong
sc sng trn khun mt ca n{ng khu phng c thp
khin u c ch{ng quay cung. Ch{ng s|ng l m. v{ |m
rt bi ri. Khi s vic trong m sau ng i theo sau n{ng,
din tin nh ng{y hm trc th v ngm nhn n{ng nm
ho{ng t quyt nh ko d{i ng{y li ta ngi trn chic gh
trong l}u {i. i vng trong chic v|y
Trong nhng ng{y tip theo, d{i m{u nc tr{, trng
ho{ng t v{ Recamier cng nhau i n{ng xanh xao rt thi
do, cho thuyn ra h v{ tham d trang (ging nh
nhng bui nhy m, cui cng Gerards Psycher, trong
ch{ng cng nm c tay n{ng. C hai khi nhng c hu g|i
ni chuyn n khuya. Tuy nhin, l{m m|t long m{y ca
khng c iu g tr nn r r{ng vi n{ng bng nc lnh).
ch{ng: n{ng sng t}m linh, qu| qu tc, kin rng hai
ri sau l{ s va chm nh trn tay, yu t kh|c bit c
mt du hiu gi tnh bt ng. Sau hai kt hp trong n ci
tun l li l}u {i, ho{ng t c th}n nng Mona Lisa l kin
Ch}u ]u ~ b ht nhng thi quen ~ l{m cho mt v{i nh{
try lc ca mnh ng li cu hn nh}n ph bnh n tng. H
Recamier. Auguste s theo tn ngng cng tm thy s tng
ca n{ng o Thin cha v{ Recamier ng trong nt p ca
s ly d ngi chng gi{ kh ca mnh. n{ng Florentine, mt
(Recamier ~ k cho ho{ng t nghe v nt p i din ho{n

393
 Ngh thut quyn r

cuc hn nh}n cha bao gi ho{n ho ho nht ca nhng s

ca n{ng v{ nh{ th s hy b n). Sau tr|i ngc m{ nm
n{ng s sang sng vi ch{ng nc quyn thng tr trong
Ph. Recamier ha s l{m nhng g i sng tnh dc ca
ch{ng mun. V ho{ng t nhanh chng ph n; s tr|i ngc
v nc Ph kim tm s ng h ca gia tnh bo th v{ tnh
gia nh v{ Recamier quay li Paris chinh phc, v{ gia s
hy b cuc hn nh}n. Trong thi gian du d{ng }n cn nht vi
Auguste ~ gi th ti tp cho n{ng mt cm xc c i
v{ ng{y m mong ngng n{ng tr li. hi mt c|ch l m~ng,
Thi gian c lng l tri. Ni khc khoi gm nhm nhng ngi
ch mong n{ng ~ khin ch{ng ph|t {n ng nh th h l{
in ln mt. Nhng cui cng n{ng nhng ngi xa l.
vit th b|o cho ch{ng bit l{ n{ng ~ Leonardo Da Vinci v{ k c
thi th u ca ng-
thay i suy ngh.
SIGMUND FREUD ALAN
Mt v{i th|ng sau, Madame TYSON bin dch.
Recamier gi cho Auguste mt mn
qu{. l{ bc tranh ni ting do ha s
Hai b{n tay ca
Gerard v n{ng trong t th nm d{i
Oscar Wilde mp mp
trn chic gh s pha. Ho{ng t ~
v{ nho nho; c|i bt
d{nh ra nhiu ting ng h trc bc
tay ca ng khng chc
tranh , ra sc soi toc mc b{n b n
nch v{ ti ln ra mt
di |nh nhn ca n{ng. Auguste ~ gia
u tin, mt ngi c
nhp v{o i ng nhng ngi chinh
th b di li v s o l
phc ca n{ng - nhng ngi {n ng
n{y. Tuy nhin, s
nh nh{ vn Benjamin Constant, ng
chng i n{y nhanh
ni v b{ : N{ng l{ tnh yu sau cng
chng c khu}t phc
ca ti. Trong qung i cn li, ti
khi Wilde bt u ni t

394
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

ging nh gc c}y b st |nh. v s th}n |i thit tnh

Gii thch: Recamier ngy cng v{ nim m c l{m
chinh phc c nhng nh}n vt tm h{i lng mi ngi ~
c nh: Ho{ng t Metternich, Cng khin cho ngi ta qun
tc x Wellington, hai nh{ vn i c|i khng my d
Constant v{ Chateaubriand. i vi tt chu trong din mo v{
c nhng ngi {n ng n{y th s tip xc ca ng, em
Recamier l{ mt ni |m nh. Ngun li sc m hoc trong
quyn r trong b{ tng ln gp bi ln. c|ch c x ca ng v{
u tin, b{ c mt gng mt thin s c duyn trong b{i
thn thu ht {n ng n vi mnh. C din vn. C|i nhn u
l do b{ tha hng c|c bn nng ca tin v ng nh hng
bn ni, duyn d|ng vi v v t. n mi ngi theo
Nhng ri c mt kh nng th hai h nhiu c|ch. Mt v{i th
ra, nhng c|i nhn gi tnh, iu nhy khng th nhn ci
man di, v vui mng bt ng, tt c c, s kh|c th cm
nhng iu y l{m {n ng mt cnh thy khng my th}n
gi|c. R r{ng c nhiu th Recamier thin, mt s t ngi
hn l{ h tng, mt iu phc tp qu| th thy s h~i, nhiu
thu ht. Khi mt mnh, h suy ngh ngi th nhn thc
c}n nhc v nhng iu m}u thun, c s bn chn,
nh th mt cht c ang trn ng nhng ngoi tr mt
v{o trong m|u ca h. Recamier l{ mt nhm thiu s khng
iu b n, mt vn cn phi c bao gi c th thu hi li
gii quyt. Recamier chc chn khuyn cm gi|c khng thch lc
khch gi ly hnh bng n{y bng c|ch u n{y v{ cho nn h
cho {n ng mt khong c|ch n{o tr|nh xa ng; c hai gii
, do h khng bao gi c th tm u thy ng hp dn
khng cng li c.

395
 Ngh thut quyn r

ra c. Recamier li l{ n ho{ng ca v{ i vi nhng thanh

nhng hiu qu c tnh to|n trc, nh nin trai tr|ng cng thi
khi b{ xut hin t ngt ti l}u {i Wilde, nh W.B.Yeats
Coppet, l{m b{ tr th{nh trung t}m ni rng Wilde trng
im ca s ch d ch l{ chc l|t. ging nh mt ngi
Qu| trnh quyn r bao gm chin thng v{ t|o bo
l{m cho hnh nh ca bn tr{n ngp n t mt thi i kh|c
trong u ca ngi . V v t ca Oscar Wilde: cuc i v{
tnh d dm ca ng.
bn, v p hay v gi tnh ca bn c
th thu ht s ch ca h ch khng
phi vt |m nh h. l{m tng thm Ng{y xa ng{y
s thch ca h, bn phi gi n mt xa c mt thi nam
iu phc tp m{ khng th nm bt ch}m, sng k bn cnh
c trong vng mt hay hai tun. Bn n l{ nhng thanh st.
l{ mt iu b mt kh nm bt, mt s mt ng{y kia, t dng
m hoc khng t{i n{o cng li ni, c hai hay ba thanh st
ha hn mang li nhiu th v mt khi mun i thm thi nam
c th s hu c. Khi h bt u m ch}m, v{ chng ni vi
mui bn th h ang trn { lao nhau rng chng rt vui
xung b vc khng th n{o km h~m khi c l{m chuyn
c. n{y. Nhng thanh st
cn li gn ~ nghe
lm c cuc ni
NHN TO V T NHIN
chuyn gia bn chng,
V h{i kch ngn g}y c hch v{ nhng thanh st
ln ca nm 1881 l{ v S kin nhn cng b nhim lun c|i
do Gilbert v{ Sullivan vit, mt v kch mun . Chng gia
ch}m bim v th gii t do phng nhp v{o hi, cho n
tng ca nhiu nh{ thm m v{ nhng cui cng tt c nhng

396
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

ngi thch n mc dim da, mt th thanh st bt u b{n

gii ~ tr nn qu| thi thng v{o vn v{ mun
London. kim ch|c c trong tr{o m h ca chng ng{y
lu ang hnh th{nh n{y, nhng ngi c{ng theo { tng dn
khi xng ra v h{i kch n{y ~ quyt
ln. Mt trong s nhng
nh mi mt trong nhng nh{ thm thanh st ni: Sao
m tai ting n Hoa k cho mt tua khng i lun ng{y hm
thuyt trnh, ng Oscar Wilde. Thi nay?, nhng nhng
im Wilde ch mi 27 tui ~ ni thanh cn li cng nht
ting l{ ngi ca cng chng hn l{ tr tt nht i n ng{y
phn cng vic nh nhoi ca ng. mai. Trong khi ,
Nhng ngi xng ca M t tin chng khng h ch
rng qun chng s b ngi {n ng rng bn chng ang v
n{y thu ht, mt ngi m{ h lun tnh dn nhch n gn
tng tng l{ tay cm mt b hoa i thi nam ch}m ang
vng quanh. Tuy nhin h cng khng nm bt ng, r rang
mong i vic n{o ko d{i; ng s thi nam ch}m khng
thuyt ging, ri th s vic mi m n{y
h lu t}m n chng.
cng s lng xung v{ h s cho t{u V{ chng c th b{n
a ng v. Tin tr tt Wilde chp lun, lc n{o cng ht
nhn. Lc n New York, mt nh}n vinn gn ngi h{ng
hi quan hi ng c mun thng b|o xm ca chng. Chng
iu g khng. ng tr li : Ti khng
c{ng ni nhiu, chng
c g tuyn b ngoi tr t{i nng ca
c{ng cm nhn c
ti. mun thi thc tng ln
Li mi dn v ti tp, ngi mnh m cho n khi
d}n M t m mun gp mt con ngi nhiu thanh st tuyn
k d n{y. C|c ph n th thy Wilde b rng chng s i
ng{y hm cho d

397
 Ngh thut quyn r

say m, nhng c|c t b|o th t t t |m cn li c mun g

hn. Tp ch New York Times gi Wilde i na. Mt v{i thanh
l{ ngi gi l{m thm m. Wilde st ni l{ nhim v ca
thuyt trnh mt tun sau khi ng n. bn chng l{ phi n
Hi trng ng nght; hn mt ng{n thm thi nam ch}m, v{
ngi n, nhiu ngi trong s h n chng l ra phi i t
ch mun xem ng trng nh th n{o l}u lm ri. V{ trong khi
m{ thi. H ~ khng tht vng. Wilde chng ni chuyn,
~ khng mang theo b hoa v{ ng cao chng di chuyn n
hn mi ngi ngh, nhng ng li c gn hn na (m{ khng
mt m|i tc d{i xa xung v{ mc mt h nhn ra chng ang
b com l bng nhung xanh l| c}y v{ i). Ri cui cng, phn
tht c{ vt, qun ng tm n u gi thng ~ nghing v
v{ i bt tt t. Nhiu kh|n gi chn pha nhng thanh st
ch, h ngc nhn ng t pha h{ng khng kin nhn v{ vi
gh ca mnh. Vic kt hp gia kch c mt lc khng cng li
b vi c|c trang tr xinh xinh ca c, to{n th nhng
ng trng kh| chi nhau. Mt v{i ngi thanh st ht ln ln:
ci ct mt c|ch cng khai, s kh|c thit v ch khi c phi
th khng giu c s kh chu. Ri ch i. Chng ta s i
ngi {n ng bt u ni. ngay hm nay. Chng ta
t{i ln n{y ni v phong tr{o s i ngay lp tc. v{ ri
s phc hng ca nc Anh v{ ngh |m ng nht tr,
thut v ngh thut v{o cui th k 19 chng lt nhanh ti v{
Anh. Ging ni ca Wilde t ra thi chng my chc chng
min ngi nghe. ng ni bng ging b dnh cht v{o hai u
cu k, o lng v{ nh}n to v{ rt t thi nam ch}m. Thi
ngi c th hiu c iu ng ang nam ch}m mm ci t
v nhng thanh st r

398
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

ni, nhng b{i din vn ca ng rt d rang ~ khng nghi ng

dm v{ b{i c th tri chy. Chc chn chng ang tr gi| cho
l{ ngoi hnh ca ng rt k l, nhng nh ca chnh chng.
nhn chung, khng c ngi New York Oscar Wilde, c Richard le
Gallienne trch dn trong
n{o ~ tng thy v{ nghe mt ngi c
phn Cuc i v{ tnh d dm
sc hp dn n th v{ b{i din vn l{ ca Oscar Wilde.
mt th{nh cng ln lao. Thm ch c|c
By gi cuc ci
b|o {i cng h}m nng b{i din vn
nga u kim ~ kt
n{y. Boston v{i tun sau, khong 60
thc v{ nhng ch{ng
thanh nin Harvard ~ lp ra mt cuc
hip s ang gii t|n
mc kch: h s chc vui nh{ th o l
nhau, mi ngi i theo
n{y bng c|ch mc qun tm ti u
hng n ni m
gi, mang hoa v{ v tay t xa khi ng
ngh ca h mun n.
bc v{o. Wilde khng h c cht bi
Ch{ng Rivalin tnh c
ri n{o. Kh|n gi ci nhit tnh trc
hng n ni n{ng
li bnh lun ng i ngay ca ng v{
Blancheflor ang ngi.
khi nhng cu con trai hi vn li
Thy n{ng ang ngi,
ng th ng vn gi c s uy nghim
Rivalin phng nc i
ca mnh, khng h c cht du hiu
n v{ nhn n{ng bng
gin d n{o. Mt ln na, s tr|i bit
|nh mt ch{o mng hn
gia c| tnh v{ ngoi hnh ca ng ~
h. Cha cu n{ng,
l{m cho ng c v kh| kh|c thng.
hi c g|i |ng yu i!.
Nhiu ngi tht s c n tng s}u
N{ng Blancheflor e l
sc v{ Wilde ang tr th{nh mt vn
ni: C|m n ch{ng.
n|o ng.
ng Ti Cao, ngi l{m
ng thc hin tua din thuyt cho nhiu tr|i tim reo
ngn hn mt s nc. San mng, h~y l{m cho tr|i
Francisco, nh{ din thuyt v thm m tim v tr c chng vui

399
 Ngh thut quyn r

v{ ngh thut ~ t ra l{ ngi ha sng. V{ li cm n

ng vi mi ngi, ung ru v{ chi
b{i x, iu n{y khin ng tr th{nh
mt c hch trong ma. Trn ng tr
v West Coast, Wilde s phi dng li
nhiu ni ti Colorado v{ ng b cnh
b|o l{ nu nh nh{ vn xinh trai n{y
d|m xut hin th trn m ca
Leadville th ng s b treo ln c}y cao
nht. }y l{ li mi m{ Wilde khng
th t chi. n Leadville, ng pht l
nhng k truy vn mnh v{ nhng ci
nhn kh chu; ng gh v{o m, ung
ru v{ chi b{i, ri sau din thuyt
v Botticelli v{ Cellini ti phng kh|ch.
Cng ging nh tt c mi ngi,
nhng ngi th m ri ngay v{o ba
ch ca ng lin. Ngi ta nghe mt tay
cao bi ni : G~ l{ mt tay ngh s,
th nhng g~ li c tu lng ung
ru hn chng ta v{ ri sau g~ v|c
mt lc hai ngi v nh{.
Gii thch: Trong ba n ti,
Oscar Wilde ng khu ngay lp tc, ng
ni v nhng thanh st t nhin ao c
c n thm mt thanh nam ch}m
gn bn. Khi nhng thanh st ni vi
nhau v vic n{y, t bn th}n chng
ch}n th{nh ca ta gi
n ch{ng. Tuy vy ta
vn khng qun c|i
t{i tranh c~i vi ch{ng.
Rivallin nh~ nhn |p
li: Ch{, qu l{ mt ph
n qu| ngt ng{o, ta
phi l{m g }y?
Ch{ng ~ l{m phin ta
qua ngi bn tt nht
m{ ta tng c c.
Rivalin thm ngh: Tri
t qu thn i, chuyn
n{y l{ sao? Mnh ~ l{m
g khin n{ng khng va
? N{ng ni ta ~ l{m g
n{ng. V{ Rivalin ngh
chc ch{ng ~ l{m b
thng mt ngi b{
con ca n{ng trong
nhng bui ci nga
u kim m{ khng h
hay bit v{ l{ l do v
sao n{ng tc gin vi
ch{ng. Nhng khng
phi th, ngi bn m{
n{ng |m ch }y chnh
l tri tim nng m

400
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

ang nhch gn n thi nam ch}m m{ ch{ng ~ khin n{ng tn

khng th nhn ra nh th n{o v{ ti
sao. Cui cng nhng thanh nam ch}m
b qut sch th{nh mt ng v bn
thanh nam ch}m. Ri thi nam ch}m
mm ci bi v nhng thanh st rt
cuc ri cng phi tr gi| cho s thm
ving ty tin ca chng. }y chnh l{
t|c dng m{ t bn th}n ca Wilde t|c
ng ln mi ngi xung quanh ng.
Sc hp dn ca Wilde ch l{
mt c| tnh ph ca ng m{ thi, n ~
c ng hi tnh to|n. Wilde l{ mt k
am m s nghch l, ng ~ li dng
c thc s lp d v{ m h ca chnh
mnh, s tr|i ngc gia v ngo{i cu
k v{ tnh d dm s}u sc ca ng, vic
trnh din khng cn b ra n lc.
Wilde ~ x}y dng hnh nh ca mnh
mt c|ch m |p t nhin m{ khng g
b, tr|i hn vi bn cht ca ng. Mi
ngi b h, bi ri, t m ri cui xem coi ch{ng c sa
cng b ht v{o ngi {n ng m{ h
dng nh khng th n{o kh|m ph| ra
c.
S nghch l to nn quyn r
bi v n phng pht nhiu ngha.
Chng ta b nhng iu hp l trong
thng: l{ ngi bn
n{ng mun ni n.
nhng Rivalin khng
hiu iu . Ch{ng |p
li vi tt c s duyn
d|ng vn c ca mnh:
c g|i |ng yu i, ta
khng mun n{ng gin
d vi ta hay n{ng l ra
ta thiu th{nh . Th{nh
ra nu iu n{ng ni vi
ta l{ s tht, th n{ng
h~y kt |n bn th}n ca
ta i. Ta s phc tng
mi iu n{ng ra lnh.
C g|i ni ngt ng{o:
Ta khng ght ch{ng v
chuyn ~ xy ra. Ta
cng khng yu ch{ng v
chuyn n{y. Nhng ta s
i li lm m{ ch{ng ~
gy ra cho ta hay khng
v{ ta s th ch{ng ln
ti. Rivalin ci u
ch{o nh th mun ra
i. V{ c g|i tr xinh b
mt th d{i vi ch{ng,

401
 Ngh thut quyn r

cuc sng ca mnh (ni m{ mi th ri ni bng cm xc

u c ngha ring ca n) b mt nh nh{ng. N{y ngi
nn; ngc li, s quyn r y mnh bn th}n yu, Cha chc
iu m h, nhng du hiu pha trn, phc cho ch{ng! T b}y
bt c th g m{ tr|nh n s din gii. gi suy ngh ca ngi
Hu ht mi ngi hin nhin l{ au n{y s l{ ln suy ngh
kh. Nu nh tnh c|ch ca h ph ca ngi kia. Rivalin
trng qu|, th chng ta c l ch b thu quay i, suy ngh nhiu
ht trong chc l|t m{ thi, ri s thu iu. Ch{ng c}n nhc t
ht cng li i; khng h c mt nhiu pha l do v sao
chiu s}u, khng c chuyn ng tr|i n{ng Blancheflor li
ngc n{o ht chng ta v{o. Cha pht ch{ng v{ rt cuc
kha va thu ht v{ gi c s ch n cha ng sau n l{
l{ ph|t ra s b n. V{ khng mt ai t vic g. Ch{ng xem xt
nhin sinh ra l{ c v b mt, t ra l{ li ch{o ca n{ng, li
khng c trong mt thi gian d{i; iu ni ca n{ng. Rivalin c
b n l{ th m{ bn phi ct cng l{m tng pht mt li suy
ra, l{ mt phn th on trong con ngh v vic n{ng th
ngi bn, l{ th m{ bn cn phi s d{i, tt c h{nh vi ca
dng ngay lc u trong qu| trnh n{ng.nhng do ch{ng
quyn r. H~y cho mt phn c| tnh khng chc chn c
ca bn c th hin ra mi ngi ng c ca n{ng (n{ng
ch n. (Nh trong v d v Oscar h{nh ng t tnh yu
Wilde, c| tnh kiu c|ch c truyn hay t s th hn),
t qua qun |o v{ d|ng ngi). Tuy ch{ng chao o trong s
nhin cng nn ph|t ra nhng tn hiu hn tp. ch{ng chp
pha trn, mt du hiu n{o m{ chn trong nhng suy
khin bn khng ging bn, mt s ngh lc th n{y lc th
nghch bin. ng nn lo lng nu nh kia. C mt lc, ch{ng i

402
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

vic h thp n{y l{ mt iu tiu cc, lch qua hng n{y, ri

nh nguy him, t{n nhn; du sao t nhin qua hng
ngi ta cng b li ko v{o iu kh kh|c, cho n khi ch{ng
hiu n{y. t t by mnh trong
chnh c mun ca
mnh rng ch{ng ~ bt
B QUYT QUYN R
lc rt khi Nhng
Khng c g c th tin thng
vng mc ~ t ch{ng
n s quyn r tr phi bn c th thu
v{o th kh x, t v
ht v{ nu gi c s ch ca nn
chng khng bit l{
nh}n. S hin din v mt th x|c ca
n{ng chc ch{ng khe
bn tr th{nh mt s hin din tinh
mnh hay m au,
thn u n n |m nh. Tht s ra
ch{ng khng th l{m r
to nn s dao ng ban u th kh|
chng yu hay l ght
d d{ng nh mt li n mc li cun,
ch{ng. Khng c nim
mt c|i lic mt y ng , hay mt
hy vng hay ni tuyt
im g ni bt bn. Nhng
vng n{o ngn cn
chuyn g s xy ra sau }y? u c
ch{ng bc ln hay li
ca chng ta b nhng hnh nh dn
xung- nim hy vng v{
dp ti tp, nhng hnh nh khng ch
ni tuyt vng dn
t phng tin truyn thng m{ cn l{
ch{ng ti mt bt ng
nhng hnh nh xut ph|t t nhng
chng th dt im
x|o trn trong cuc sng hng ng{y. M{
c. Hy vng ni ln
rt nhiu hnh nh n{y rt n tng.
v tnh yu, cn tuyt
Bn tr nn l{ mt th ku ht i s
vng th li bo l{ s
ch , s hp dn bn s mt i nu
cm ght. V mi bt ha
bn khng ch|ng ln mt th ba ch
n{y m{ ch{ng mt nim
bn b m hoc ngi ta ngh v bn
tin l{ khng bit nn
khi bn vng mt. iu c ngha l{
yu hay l{ ght }y. Cho

403
 Ngh thut quyn r

bn ang ha hp trong s tng nn nhng cm gi|c ca

tng ca h, l{m cho h ngh rng
bn c nhiu th hn l{ iu h ang
trng thy. Mt khi h bt u t chut
hnh nh bn vi lng am m th c
ngha l{ h ~ b mc c}u ri.
Tuy nhin, bn bt buc phi thc hin
iu n{y ngay t u trc khi c|c mc
tiu ca bn bit qu| nhiu v{ n tng
ca h v bn ~ c n nh. Vic Khi ni tuyt vng x}m
n{y nn thc hin ngay lc h mt
ti bn. Bn s to ra c mt cht
ngc nhin, mt cht cng thng bng
c|ch gi i nhng tn hiu ln ln trong
cuc gp u tin: bn c th ra v l{
mt ngi v t, ng nghch, tri thc, d
dm; bn cng c th nm cho h c|i
nhn ca mt con ngi kh|c na, mt
con ngi ma lanh hn, mc c, thoi
m|i, bun b~. H~y gi cho mi th
thin t. Nu nh c| tnh th hai trong
bn qu| mnh, bn s c v nh t}m
thn ph}n lit. Nhng h~y l{m cho h
phn v}n ti sao bn li c v mc c v
bun b~ bn di v lm lnh y tri
thc m{ ngng ngnh ca bn, ri bn
s to c s ch h. L{m cho h trn th tnh yu s chc
mt s m h h thy c|i m{ h
ch{ng tri dt n mt
bn b khng nh
nim hy vng vc ch{ng
ng dy, cn ni tuyt
vng th y ch{ng i xa.
Ch{ng khng tm thy
s kin nh n{o trong
c hai th cm gi|c n{y.
chim v{ ni vi ch{ng
rng n{ng Blancheflor
ca ch{ng l{ k th th
ch{ng nn lng v{ tm
li tho|t, nhng ngay
khi nim hy vng vt
n th mang li tnh
yu cho ch{ng. B mt
ngo{i ca mi bt ng ,
ch{ng khng bit quay
u ch n{o: khng mt
ni n{o ch{ng c th i
v. ch{ng c{ng ra sc
trn chy th tnh yu li
p ch{ng quay u v.
ch{ng c{ng c gng chy
chn ko ch{ng quay v.

404
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

mun thy, truy bt s tng tng ca h bng c|i lic mt y

khiu dm v{o trong linh hn en ti ca bn.
Trit gia ngi Hy Lp, Socrates, l{ mt trong nhng bc
thy quyn r trong lch s. Nhng thanh nin trai tr i theo ng
khng ch b nhng quan im ca ng l{m cho m mn m{ h cn
yu lun ng. in hnh l{ sinh vin Alcibiades, mt tay n chi
kht ting, ngi ~ tr th{nh mt nh}n vt chnh tr y quyn
lc v{o cui th k V trc cng nguyn. Trong mt hi ngh
chuyn Plato, Alcibiades ~ miu t nhng nng lc quyn r
ca Socrates bng vic so s|nh ng vi nhng hnh nh nh ca
thn Silenus. Trong thn thoi Hy lp, thn Silenus kh| xu, nhng
cng l{ mt nh{ tin tri thng th|i. V th nhng bc tng ca
thn Silenus rng khng v{ khi bn t|ch nhng bc tng ra,
bn s thy mt s hnh nh ca nhng v thn trong (s tht
bn trong v{ v p bn di c|i b ngo{i khng my hp dn). V{
Alcibiades thy Socrates cng tng t nh th, Socrates qu| xu
x n ni mi ngi phi bt di ngi ra, nhng gng mt li
ta ra v p bn trong v{ s m~n nguyn. Chnh hiu qu l{m
bi ri v{ thu ht mi ngi. Thm mt bc thy quyn r thi c
i na l{ Cleopatra, cng ph|t ra nhng du hiu g}y ln ln: theo
kin chung l{ b{ c nhng li cun v mt th cht nh cht
ging, gng mt, th}n hnh v{ c| tnh; Cleopatra cn c mt tr c
cc k minh mn m{ rt nhiu nh{ vn thi vit v b{ vi v
nam tnh v mt tinh thn. Nhng c| tnh tr|i ngc n{y cho n
ho{ng Cleopatra v phc tp m{ chnh s phc tp mang li
cho b{ quyn lc.
nm bt v{ nu gi c s ch , bn cn th hin
nhng nt thuc tnh quy v bn m{ i ngc li vi v ngo{i, to

405
 Ngh thut quyn r

ra c chiu s}u v{ s huyn b. Nu bn may mn s hu c

mt gng mt xinh p v{ v v t th bn h~y bc l ra nhng
n v iu g en ti, thm ch hi t{n nhn trong tnh c|ch
ca bn. Bn khng th qung c|o nhng n bng li ni c
m{ phi bng chnh c|ch c x ca bn. Nam din vin Errol Flynn
c mt gng mt nam nhi hi thin thn v{ m mt cht bun
bun. Tuy nhin, bn di v ngo{i n{y, ph n c th cm nhn
c mt s t{n nhn tim n, mt tnh c|ch xu xa, mt kiu
nguy him d b khch ng. Vic chi tr s dng nhng tnh c|ch
tr|i ngc l{ li cun s thch |m nh. Mt v d i loi nh
trn trong gii n l{ n din vin Marilyn Monroe. C c mt
gng mt v{ ging ni ca mt thiu n, nhng c cng ta ra
mt iu g n tnh v{ quy ph|. Madame Recamier th hin
c tt c nhng iu n{y bng |nh mt ca b{, c|i nhn chm
ch ca mt thin s, ri bt cht mt iu g vi v n tnh v{
gi tnh xen ln v{o.
Vic th hin nhng vai tr thuc v gii tnh l{ mt loi
nghch l g}y t m, n c lch s d{i trong ngh thut quyn r.
Nhng anh ch{ng Don Juan bc thy ~ l{m c s xinh xn v{
yu iu thc n v{ nhng c g|i im y hp dn nht c c
tnh c|ch nam nhi. D vy, chin lc ch c cng lc khi m{ mt
tnh c|ch thp km hn c gi n. Nu nh s ln ln gia
hai c| tnh qu| hin nhin v{ g}y ni tri th n s c v hi k d
v{ thm ch e da na. C g|i im Ngi Ph|p th k 17,
Ninon de lenclos c v ngo{i yu iu tht tha, nhng mi ngi
gp c u bt di li ngay vi c|i v xng x|o v{ t do trong b{,
nhng ch l{ mt nt tnh c|ch thi. Tiu thuyt gia ngi
cui th k 19, Gabriele dAnnunzio rt l{ nam tnh trong nhng
c|ch tip cn ca ng, nhng trong ng li c mt s du d{ng, mt

406
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

s c}n nhc, trn ln v{ mt s thch n mc n tnh, nhng s kt

hp c th c tung hng li theo mi c|ch: Oscar Wilde c v
ngo{i v{ c|ch c x hi n tnh, nhng c mt s gi nho nh l{
tht ra ng kh| l{ nam tnh ~ li ht c {n ng ln ph n n
vi mnh.
S kh|c nhau mnh m v ch n{y chnh l{ s pha trn
ln ln gia sc ht v c th v{ s lnh nht v tnh cm. Nhng
ngi {n ng thch n din nh Beau Brummel v{ Andy Warhol
kt hp nhng v ngo{i c th ni bt vi c|ch c x lnh lng,
mt khong c|ch gia mi ngi v{ mi th. C hai ngi u rt
li cun v{ rt kh s hu c m{ mi ngi d{nh c cuc i
ui theo nhng ngi {n ng nh th. Nng lc ca ngi m{ ta
r r{ng khng th c c n{y l{ mt s quyn r y ma lc.
Chng ta mun c l{ ngi i chinh phc h. H cng gi mnh
trong s lp lng v{ huyn b, hoc ni chuyn rt t hoc ch ni
v nhng vn mt ni m{ thi, nh nh{ng khi gi ln chiu s}u
c| tnh m{ bn chng bao gi c th vn ti. Khi Marlene Dietrich
bc v{o phng, hay n d mt bui d tic th tt c mi cp
mt u dn v b{. V{ b{ c mt v dng dng l~nh m. C
{n ng ln {n b{ u b Marlene |m nh, h ngh n c rt l}u
sau nhng k c kh|c ca bui ti ~ dn phai. H~y nh rng n
tng ban u (s li cun) l{ rt quan trng. Bn th hin qu|
nhiu ham mun c g}y s ch th bn ~ ra du hiu khng
an to{n v{ thng thng s khin mi ngi b i ht. Mt kh|c, t
v lnh lng v{ v t th khng ai thm n gn bn na. C|i mo
}y l{ phi kt hp c hai th|i trn cng mt lc. }y l{ iu
thit yu ca vic chinh phc.

407
 Ngh thut quyn r

C l bn c mt s ni ting v mt phm cht c bit m{

khi mi ngi thy bn th ngay tc khc trong u h ngh n
phm cht . Bn nn nu ly s ch ca mi ngi bng c|ch t
ra ng sau s ni ting n{y cn c mt v{i phm cht kh|c na
ang n mnh. Khng ngi n{o s hu mt s ni ting y ti li
v{ en ti hn Lord Byron. iu khin ph n m mt Byron l{
ng sau v b ngo{i khinh khnh v{ lnh lng ca ng, h c th
cm nhn c rng Byron tht ra rt l~ng mn, thm ch l{ ngi
sng v tinh thn. Byron ph trng ra bng v su mun v{ thnh
thong c h{nh vi ngha hip. Nhiu ph n b ngn ng v{ ln ln,
h ngh l{ h c th l{ ngi hng Byron ti iu tt p, bin
Byron th{nh ngi tnh trung th{nh. Khi mt ph n p mt
ngh nh th n{y th ngi ~ ho{n to{n trng phi ba m ca
Byron ri. Chng c g kh khn to ra hiu qu quyn r nh
th. Bn nn c mi ngi bit n l{ mt ngi ni ting l{
hp l, nh l{ gi n iu g g}y phi l. Johannes, ngi
tng thut li Nht k ca k quyn r ca Kierkegarrd, lc u
c x vi c b Cordelion bng v nh~ nhn lch thip kiu b{n
tho cng vic, v danh ting n{y ca ng s a c g|i n vi
nhng g mong i. Tuy nhin, Cordelia ngay t u ~ nghe lm
c ng nhn xt v ng cn c nhng tnh c|ch thi s v{ hoang
di. V{ n{ng Cordelia ~ b khch ng v{ t m.
Nhng nguyn tc n{y c nhiu ng dng vt xa hn c
vic quyn r tnh dc. gi c s ch ca ng o qun
chng, quyn r h ngh v bn th bn cn phi l{m ln ln mi
du hiu v bn. Bn trng b{y ra qu| nhiu v mt phm cht ca
mnh (cho d phm cht l{ cao qu nh kin thc v{ nng lc).
Mi ngi s cm thy rng bn thiu tnh nh}n vn. Tt c chng
ta u phc tp v{ m h, y ry nhng thi thc m}u thun, nu

408
 Ph|t nhng tn hiu kh hiu

bn ch th hin ra mt mt cho d l{ mt tt ca bn th bn s
g}y |p lc thn kinh ln h. H s nghi ng bn l{ hng ngi o
c gi. Mahatta Gandhi, mt hnh nh th|nh thin, ~ cng khai
th nhn ~ c nhng cm xc gin d v{ mu vic phc th. John
F.Kennedy, hnh nh y quyn r ca nc M ca mi thi i l{
mt nghch l sng ng: Kennedy l{ mt qu tc vng Bin ng
vi mt tnh yu ca mt ngi bnh thng, ca mt nam nhi,
mt anh hng thi chin, m{ bn li c th cm nhn c s nhu
nhc yu ui v{ mt nh{ tri thc yu mn vn ha thnh h{nh.
Ngi ta b ht n vi Kennedy ging nh c}u chuyn ng ngn
ca Wilde v nhng thanh st. B mt s|ng chi c l l{ mt nt
duyn t im thm, tuy nhin iu thu ht |nh mt ca bn v{o
mt bc tranh chnh l{ chiu s}u nhn thc, mt s m h khng
th din t c v{ mt s phc tp mang tnh siu thc.

BIU TNG
Bc m{n Nh{ h|t. Trn s}n khu, nhng np gp m{u
sm nng n ca bc m{n thu ht |nh mt ca bn vi b mt nh
thi min ca nhng np gp . Tuy nhin iu m{ thc s cun
ht bn chnh l{ iu bn ngh c|i g xy ra sau bc m{n: mt c|i
nhn trm, mt s |m th b mt, mt iu g s xy n. Bn
cm thy s hi hp ca mt kh|n gi s xem m{n trnh din.

IM YU
Tnh phc tp m{ bn ra tn hiu cho ngi kh|c bit s
ch nh hng n h mt c|ch chnh x|c nu h c kh nng
thng thc s huyn b. Mt v{i ngi th thch mi th n gin
v{ thiu kin nhn eo ui mt ngi m{ khng c nhng

409
 Ngh thut quyn r

iu . H thch c phn chiu chi chang v{ b |p o. C g|i

im bc thy Belle Epoque, hay cn c bit n l La Belle
Otero, ng dng mt th ma thut phc tp ln nhng ha s v{
nhng nh}n vt trong chnh tr ~ v c, tuy nhin trong vic
ng x vi mt ngi {n ng thch nhc dc v{ n gin th Belle
s khin h ngc nhin vi v p lng ly. Khi ln u gp mt
ngi {n b{, Casanova c th n mc vi v li cun nht, n{o l{
n trang cng vi nhng m{u sc s|ng chi l{m l mt ngi
{n b{ . Casanova s dng n phn ng ca mc tiu c
chng c g|i s i hi b chinh phc theo kiu phc tp hn hay
khng. Mt v{i nn nh}n ca ng, c bit l{ nhng c g|i tr,
khng cn g hn ngo{i v lng ly v{ ngoi hnh p m hn (}y
thc s l{ iu m{ h mun) v{ vic quyn r s dng li mc
.
Mi chuyn ph thuc v{o mc tiu ca bn: ng c mt cng to
ra s s}u lng cho nhng ngi v cm vi iu , hay nhng
ngi c chn ch hay b s s}u lng l{m x|o trn. Bn c th
nhn ra c nhng loi ngi nh th bi nhng s thch th
nhng c|i n gin hn trong cuc sng, bi s thiu kin nhn
cho mt c}u chuyn mang nhiu sc th|i hn. Vi h, h~y cho
mi th n gin.

410
 4

T RA L TH MI NGI MUN CHIM HU

TO TH TAM GIC

t ai b li cun bi ngi b tr|nh n hay b mc; ngi ta

n vi nhng ngi li cun c h. Ta thng mun nhng g
ngi kh|c mun. ko c nn nh}n li gn v{ l{m h khao
kh|t mun s hu c bn, phi to c mt tho|ng mong mun
rng bn mun c nhiu ngi yu thch v{ theo ui. H s
ui theo c|i h o th{nh ngi c yu thch hn, l{ ngi chim
c bn trong s ng nhng ngi theo ui. To o gi|c c
yu thch bng c|ch tp trung quanh bn nhiu ngi kh|c gii
bn b, ngi tnh c, nhng ngi ang theo ui hin ti. H~y to
th tam gi|c kch thch h chng i nhau v{ n}ng gi| tr ca bn
ln. H~y to dng danh ting cho mnh: nu c nhiu ngi ph
phc di ch}n bn, t hn phi c l do.

TO RA CHUYN TNH TAY BA

Mt bui ti nm 1882, Paul Ree, mt trit gia ngi Ph
32 tui, lc sng Rome, n thm ngi nh{ ca mt ph n
ln tui, b{ ang kinh doanh mt tim thm m cho nhng nh{
vn v{ ha s. Ree ch n mt ngi mi dn ti , mt c
g|i 21 tui tn l{ Louvon Salome ~ n Rome vi m trong k
ngh. Ree t gii thiu mnh vi c g|i v{ c hai ngi bt u ni
chuyn ti tn m khuya. Nhng quan im v Thin cha gi|o
v{ o l ca Salome u trng vi quan im ca Ree; n{ng ni v
quan im ca mnh mt c|ch mnh m, cng trong lc |nh mt

411
 Ngh thut quyn r

ca Salome c v nh t|n tnh Ree. Trong v{i ng{y sau, Ree v

Salome i do rt l}u trong th{nh ph. Ree b t}m tr ca Salome
g}y t m nhng vn ln ln vi nhng th tnh cm m{ Salome
khi ln, Ree mun c thi gian vi n{ng. Ri, mt ng{y kia, n{ng
khin ch{ng git mnh vi mt ngh: Salome bit Ree l{ bn
th}n thit vi trit gia Friedrich Nietzsche v{ cng mun n thm
nc . N{ng ni, c ba ngi cng i du lch vi nhau - khng
hn th, tht ra l{ sng chung vi nhau theo trit l chuyn tnh
tay ba. Ree thy kin n{y hay. Ree vit th cho bn mnh k v
Salome, miu t n{ng ~ mong mun gp ng nh th n{o. Ch sau
mt v{i l| th nh th, Nietzche vi v{ng n Rome.
Ree mi ch yu l{m Salome ti k bn nghe v
h{i lng v{ g}y n tng cho n{ng. mt qu ng m{ ti tng
Ree cng mun xem coi Nietzche c c bit. ngi n{y
chung nhit tnh vi kin ca c g|i mc d h{i lng v v
tr n{y khng. Nhng ngay khi bn ngo{i ca mnh v{
Nietzche n, mt chuyn khng thoi v h{nh vi khim tn v{
m|i xy ra. L{ mt trit gia ln, lc n{o cng l{ mt chin binh
cng c th}n mt mnh nhng ~ b nhiu kh nng, mc cho
Salome m hoc. Thay v c ba ngi anh ta khng ni tri
h cng nhau ni chuyn tri thc th lm bi v nhng li
Nietzche c v ang }m mu c nhn xt v bt c c
chim Salome cho ring mnh. Khi Ree tnh n{o ca anh ta u
bt gp Nietzche v{ Salome ni chuyn khng tm ra c
m khng c ng th ng run ln v nhiu ngi xng l{ i
ghen tc. Pht l trit l mi tnh tay th ca hay cao tay hn
ba : Salome l{ ca ng, ng ~ gp n{ng anh ta. Tuy nhin, may
trc v{ ng s khng chia s n{ng cho mn ~ n , c mt qu

412
 T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

ai ht thm ch vi ngi bn tt ca b{ yu ng say m. Qu

ng. Cng v vy m{ ng mun n{ng
mt mnh. Ch c lc Ree mi t|n
tnh n{ng v{ thng th c.
Madame Salome ~ ln k
hoch h tng c con g|i quay v Nga,
nhng n{ng Salome th li mun
CH}u ]u. Thy vy Ree xen v{o, mi
Salome i du lch n nc c v{ gii
thiu h vi m ng. Ree ha l{ m ng
s chm sc c g|i v{ l{m bo mu cho
n{ng. (Ree tha hiu m ng l{ mu
ngi chm sc d nht). Madame
Salome ng ngh n{y, nhng
Nietzche th khng d g b lung lay:
Nietzche quyt nh i chung vi h
trong chuyn i v hng Bc n nh{
ca Ree nc Ph. Trong chuyn i,
Nietzche v{ Salome i do vi nhau, v{
khi h tr v, Ree c cm gi|c l{ c
iu g v x|c tht ~ xy ra gia hai
ngi h. Ree si m|u ln. Salome ang
vut khi vng tay ng.
Cui cng nhm ngi b chia
t|ch, b{ m quay tr v nc Nga,
Nietzche n ch ngh h ca ng
Tautenberg, Ree v{ Salome li ti nh{
ca Ree. Nhng Salome khng li
b{ n{y bit l{ anh ta
cng c cm nhn ging
nh mnh, v{ khi tnh
yu trong c ng{y mt
gia tng theo tng ng{y,
khng c c|ch n{o hai
ngi ni chuyn vi
nhau c na, th l{ c
n{ng lin tit l nhng
cm xc ca c cho
mt c g|i kh|c na,
ngi m{ c hy vng s
gip cho c trong chuyn
n{y. By gi c bn ca
c th khng p v{ cng
khng cng giai cp vi
c; v{ khi c bn nghe
ngi {n ng tr ni
mt c|ch yu thng
(ngi n{y c cha bao
gi gp)v{ bt u nhn
ra rng ngi ph n
kia, ngi m{ c bn
bit l{ cc k thn trng
v{ khn ngoan, ngi
~ yu anh ta khng li
n{o c th din t c,
c bn ngay lp tc

413
 Ngh thut quyn r

l}u: n{ng chp nhn li mi n thm tng tng ra rng

Nietzche Tautenburg m khng c ai anh ta chc chn rt l
i theo cng. Vng mt Salome, Ree in trai, l{ ngi thng
gm nhm trong nhng nghi ng v{ minh nht, ngi thn
gin d. Ree mun n{ng hn bao gi trng nht trong c|nh
ht v{ ~ chun b tng gp i li n {n ng, v{ ni ngn li
lc ca Ree. Cui cng th Salome cng l{ mt ngi xng |ng
quay v, Ree trt s cay ng ln n{ng, nht cho tnh yu ca c.
phn i Nietzche m~nh lit, ph ph|n Cho nn, d cha bao
trit l ca Nietzche v{ nghi ng nhng gi mt n anh ta,
ng c ca Nietzche i vi c g|i. nhng c bn ~ yu anh
Nhng Salome ng v pha ca ta mt c|ch say m n
Nietzche. Ree tuyt vng v{ cm nhn ni c vch ra k hoch
ng ~ mt n{ng. Tuy nhin v{i ng{y ot anh ta cho mnh
sau Salome l{m Ree ngc nhin ln ch khng phi cho bn
na: Salome ~ quyt nh n{ng mun mnh. V{ vi suy ngh
sng vi Ree, ch mt mnh Ree m{ n{y c bn ~ tin n
thi. vi cht n lc ca mnh,
Cui cng th Ree cng c c bi v thc ra c bn l{
c|i ng mong ch. Cp v chng nh ngi ph n c t|n
c Berlin, h mn mt cn h sng tnh nhiu hn l{ i t|n
vi nhau. Nhng lc by gi, ng nh tnh ngi kh|c. V{ b}y
Ree lo lng, chuyn c ~ lp li. hai gi chng ta h~y nghe
ngi chung sng vi nhau nhng xung n on kt qu| tt p
quanh Salome c nhng ch{ng trai tr ny: khng lu sau khi
n t|n tnh n{ng. Ngi yu ca xy ra chuyn n{y, mt
nhng tri thc Berlin th ngng m l| th m{ c ~ vit cho
tinh thn t do ca Salome, s t chi ngi mnh yu ~ ri
v{o tay mt ngi ph

414
 T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

tha hip ca Salome, Salome lun lun n kh|c, ngi n{y th

c nhng ngi ph n ca nhng
ngi {n ng v}y quanh, |m ch b{
l{ Phu Nh}n. Mt ln na, Ree thy
bn th}n mnh cnh tranh vi s ch
vi Salome. Tuyt vng, v{i nm sau
Ree ri b n{ng v{ cui cng t vn.
V{o nm 1911, Sigmund Freud
gp Salome (lc c bit n l{
Lou Andreas Salome) ti mt hi tho
c. salome ni b{ mun cng hin bn
th}n mnh cho phong tr{o phn tch
t}m l, v{ Freud thy b{ tht m ly, mc
d cng nh nhng ngi kh|c, Freud
tha bit c}u chuyn tnh tai ting ca
b{ vi Nietzche. Salome khng c cht
kin thc nn n{o v ph}n tch t}m l
hay c|c phng thc iu tr, nhng
Freud ~ nhn Salome v{o nhm t
ca ng- nhng ngi tham d nhng
b{i thuyt ging ring vi ng. Ngay
sau khi gia nhp v{o nhm n{y, mt
trong nhng sinh vin xut sc v{ y
trin vng ca Freud l{ tin s Victor
Tausk ~ yu b{ Salome (Victor nh
hn b{ nhng 16 tui). Mi quan h
ca Salome vi Freud l{ tnh bn thun
khit, nhng Freud ~ cc k yu mn
v p, s duyn d|ng
khng km g c. T ,
ging nh nhng ngi
ph n kh|c, c cng t
m v{ hng say mun
bit nhng iu b mt,
c m bc th ra v{ c.
C bn n{y nhn ra rng
bc th c vit nng
n{n, bng nhng t ng
tha thit yu ng
nht, lc u c hi xc
ng bi v c bit rt r
bc th l{ t ai n v{
ngi c nhn bc
th. Tuy nhin, sau ,
nhng t ng m~nh lit
trong bc th c c,
trong t}m tr c nhng
li l c lp i lp li
v{ c c}n nhc l{ loi
{n ng n{o m{ c th
khi m{o ln c mt
tnh yu ln n nh th,
v{ ngay lp tc bn th}n
c yu anh ta lun. Bc
th r r{ng l{ c hiu
lc hn nhiu nu ngi

415
 Ngh thut quyn r

b{ ri. ng ch|n nn khi khng thy b{ {n ng t mnh vit cho

tham d bui hc ri ng gi li hi c g|i y. Mi chuyn
thm v{ tng hoa cho b{. Vic Salome din bin nh mi khi:
c lin quan trong chuyn tnh vi ho{ng t chun b sn
Tausk khin ng ghen tc d di v{ liu thuc c git
ng bt u cnh tranh gi{nh s ch ngi nm th mn n
ca b{. i vi Freud Tausk ging ca ho{ng t, cho nn
nh mt a con trai, nhng li l{ mt thit ti nghip cho
a con trai ang e da cp i ngi ngi ph n y, c ~
yu thun khit ca ngi cha. Tuy qu| tham lam mi ung
nhin, Salome nhanh chng ri khi tnh dc c chun b
Tausk. B}y gi tnh bn ca b{ v{ Freud cho ngi kh|c. C th
mnh m hn bao gi ht v{ n ko d{i ni c g hn na?
cho n khi b{ qua i v{o nm 1937. c}u chuyn khng cn g
Gii thch: {n ng khng ch b mt ri, mi chuyn
yu Lou Andreas-Salome, h b c|i khao qu| tin trin n ni
kht c chim hu b{ |p o, git m{ cn c nhiu ph n
mnh b{ ra khi ngi kh|c, c t kh|c, mt phn hi
h{o l{ ngi ch s hu th}n th v{ ngi kh|c v{ mt phn
tinh thn ca b{. H him khi n{o thy theo gng h, ~ t
Salome mt mnh, b{ lun lun c mi s chm sc v{ n
nhiu ngi {n ng kh|c v}y quanh. lc trong vic ot c
Khi thy Ree thch mnh, Salome cp tnh yu ca ngi {n
ao c c gp Nietzche. iu n{y ~ ng, h ch che gi{nh
khch ng Ree v{ l{m cho ng mun nhau nh nhng cu b
kt hn vi b{ v{ gi b{ li cho mnh. ginh nhau tri nho.
Nhng Salome li mt mc i gp bn (Serge Moscovici, thi i
ng c: lun |n trong lch
ca ng. Nhng l| th Ree gi cho s v t}m l hc h{ng lot,

416
 T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

Nietzche ~ biu l ra c mun ca c J.C Whitehouse bin

dch.)
ng d{nh cho ngi {n b{ n{y, chnh
c mun n{y ca Ree ~ nhen ln c
mun ca chnh Nietzche d{nh cho S l{ mt iu
Salome ngay c trc khi Nietzche gp thun li qu| sun s
Salome. Mi ln mt trong hai ngi cho bn gii khu}y
{n ng mt mnh vi Salome th mt qu c m{ bn t
ngi cn li mt t ch. Ri sau n{y, c vi nhiu ph n
nhng ngi {n ng gp Salome u cng yu bn, v{ nhng
bit n chuyn tnh y tai ting vi bc tin mang tnh
Nietzche, m{ iu n{y ch l{m tng quyt nh m{ nhng
thm s thm mun c chim hu ngi ph n ~ l{m;
b{, c cnh tranh vi k c ca bi v iu n{y s khng
Nietzche. Tng t, s yu thng m{ ch chng t c rng
Freud d{nh cho b{ tr ra th{nh s bn l{ ngi c nhiu
thm kh|t tim n khi Freud phi ganh ph n yu thch v l
t vi Tausk v ~ d{nh c nhiu s mt ngi {n ng ca
ch ca b{. V{ khi h u | tranh s knh n ch thc, m{
gi{nh b{ th l{ lc b{ c quyn lc, iu n{y cng s thuyt
c tt c mi ngi thm mun m{ phc c c g|i y
b{ li khng hng v ai ht. rng c g|i cng s c
c mun ca chng ta d{nh c c|i iu vinh d y
cho mt ngi hu nh lun lun bao nu c mt trong danh
gm nhng c}n nhc thuc v x~ hi: s|ch nh th, v{ c g|i
chng ta b thu ht bi nhng ngi i s c t|n dng theo
thu ht ngi kh|c. Chng ta mun s cng mt kiu trong s
hu h v{ cp h i. Bn c th tin hin din ca nhng
v{o tt c tr nhm nh y m bn ngi bn g|i kh|c ca
c. iu n{y s l{m cho

417
 Ngh thut quyn r

mun, nhng ri cui cng nhng tr c g|i thch th, v{ bn

nhm nh cn c thc hin vi s khng cn phi ngc
kiu cng v{ tham lam. ng n{i n v{ nhin nu c n{ng th
ln mt dy i v s ch k ca ngi nghim s ngng m
kh|c, nhng h~y s dng n mt c|ch ca mnh v tnh c|ch
n gin i vi li th ca bn. hnh ca bn bng vic
bng m{ bn c nhng ngi kh|c cho{ng tay quanh c bn
thm mun s khin bn tr nn hp ngay ti ch.
dn i vi nhng nn nh}n ca bn (Loila Montez,
hn l{ v p ca gng mt bn hay ngh thut v{ nhng
th}n hnh ho{n ho ca bn. m{ c|ch c b mt ca c|i p; nhng gi
hiu qu nht to ra c hnh bng cho qu ng trong ngh
thut quyn r).
l{ to ra c chuyn tnh tay ba:
t mt ngi v{o gia bn v{ nn
nh}n ca bn, v{ l{m cho nn nh}n ca Ci khao kht
bn nhn thc c ngi kia mun c bt chc Girard
bn nhiu n mc n{o. im th ba ny ra khi mt ch th
trong cuc tnh n{y l{ bn khng nht c| nh}n thm mun mt
thit phi c mt ngi: xung quanh vt bi v mn
bn c nhng ngi ngng m mnh, c mt ch th kh|c
tit l ra nhng ngi bn chinh phc na mun c, }y ch
trong qu| kh- ni c|ch kh|c, bn bc th c| nhn c ch
cho mnh mt thn sc khao kh|t. L{m nh l{ i th: khao
cho nhng mc tiu ca bn cnh tranh kh|t c nn theo
vi qu| kh v{ hin ti ca bn. h s khun mu da trn c|c
thm mun s hu bn cho bn th}n ham mun hay c|c h{nh
h, cho bn quyn lc to ln min l{ ng ca ngi kh|c.
bn tho|t khi s nm gi ca h. nu Philippe Lacoue-
bn khng l{m cho mnh tr th{nh Labarthe ni: l thuyt

418
 T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

mc tiu ca s thm mun, v{ bn s cn bn da trn s

kt thc s n l i vi nhng ngi ph}n tch ni ting ca
bn thch h s b bn ngay khi h Girard l{ mi s thm
ht thch th bn. mun u l{ s thm
Mt ngi s thm mun bt c mun ca ngi kh|c
vt g min l{ ngi b thuyt phc (v{ khng ch ngay lp
rng ~ c mt ngi na thm tc ham mun mt
mun, ngi m{ h ngng m. vt), mi cu trc ca s
thm mun u theo
Rene Grard
kiu tay ba (bao gm
thm mt ngi kh|c
B QUYT QUYN R ngi trung gian hay
Chng ta l{ nhng sinh vt x~ mt kiu mu- m{ s
hi, v{ ta b nhng s thch v{ ham tham mun ca h u
mun ca ngi kh|c t|c ng mnh bt chc ngi kh|c),
m. H~y th tng tng mt s tp cho nn mi s ham
trung x~ hi ln. bn nhn thy mt mun l{ t s khi u
ngi c n, khng mt ai ni chuyn c cp n bng
trong mt thi gian d{i, v{ l{ ngi i lng hn th v{ s knh
lang thang mt mnh khng c ngi ch; ni ngn gn,
bu bn, phi chng c mt s c lp ngun gc ca s thm
anh ta? Sao anh ta c mt mnh, sao mun l{ s bit trc, v{
anh ta li b xa l|nh? Chc chn phi c khng c s thm mun
mt l do. Cho n khi c mt ai n{o ~ tng c to ra
thy ti nghip m{ n bt chuyn vi m{ thm mun khng
anh ta. Anh ta c th ra v bt cn v{ g}y khao kh|t s cht s
khng h mong mun. Nhng ng bin mt ngay tc khc
kia, trong mt gc kh|c, l{ mt ngi ca mt kiu mu hay
ph n c mi ngi v}y quanh. H mt c| tnh in hnh

419
 Ngh thut quyn r

ci khi c bnh lun, v{ khi h ci th n{o ~ l{m tng s thm

nhng ngi thch s ham vui lin gia
nhp v{o. Khi c g|i i vng quanh h
cng i theo. Gng mt ca c bng
ln sc thu ht. iu n{y l{ c l do ca
n.
D nhin trong c hai trng
hp trn rt cuc th cng khng c l
do g l gii ht. ngi {n ng b
l~ng qun trn c th c nhng c|
tnh, c cho l{ bn ~ bt chuyn vi
anh ta, nhng hu nh bn s khng
ni }u. S thm mun l{ mt o tng
quen thuc. khi ngun ca s thm
kh|t n{y, c|i bn ni hay c|i bn l{m,
hay bt c s kho|c l|c hay t qung
c|o bn th}n mnh t hn l{ cm nhn
ngi thm mun bn. bin s thch
ca mc tiu ca bn th{nh mt s
thch su sa hn, th{nh mt ham mun,
th bn cn l{m cho h thy bn l{ mt
ngi m{ ngi kh|c phi thm mun
v{ p tnh cm vi bn. ham mun l{
s kt hp va mang tnh bt chc
(chng ta thch nhng c|i m{ mi
ngi cng thch) va mang tnh cnh
tranh ( chng ta mun ly li nhng c|i
m{ ngi kh|c c). Khi cn l{ con nt
kht. (James Mandrell, DON
JUAN V[ S KNH TRNG.)
Ngi quen bit
mi ca chng ta ging
nh cu con trai th thit
l{ phin phc. Nhng
chng l nhng iu tt
p nht trong cuc
sng li min ph ht cho
tt c mi ngi sao?
Mt tri soi ta ln mi
ngi. Mt trng cng
vi v s nhng v sao
thm ch cn dn li cho
nhng con vt n c|nh
ng. Bn c th ngh
c iu g |ng yu
hn l{ con sng? Nhng
con sng chy trn
to{n th gii. Tnh yu
mt mnh ri th mt
iu g ln lt hn l{
th |ng t h{o c
khng? Chnh x|c l{ iu
, ti khng h mun
bt k mt iu tt p
n{o trong cuc sng tr
phi c ngi ganh t vi

420
 T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

th chng ta mun c chim s ch nhng iu . (Petrinius,

ca cha hay ca m, mun ko s ch the Satyricon, do J.P.Sullivan
bin dch)
ra khi nhng ngi anh em kh|c.
Cm gi|c knh chng nhau n{y lan ta khp ham mun ca con
ngi, lp i lp li trong sut cuc sng ca chng ta. Lm cho
ngi ta cnh tranh gi{nh s ch ca bn, l{m cho h thy bn
c mi ngi sn n. Lc v thm kh|t to|t ra bao bc ly
bn.
Nhng ngi ngng m bn c th l{ bn b hay thm ch
l{ nhng ngi i cu hn bn. c th coi l{ kt qu ca chuyn
hu cung. Em g|i ca vua Napoleon, b{ Pauline Bonaparte ~ n}ng
thm gi| tr ca b{ trong mt ca c|nh {n ng bng c|ch lun
lun c mt nhm nhng ngi {n ng sng b|i b{ v}y quanh
bn nhng bui v hi v{ d tic. Cng c th nhng ngi {n
ng n{y n thun ch l{ bn b m{ thi hoc thm ch h c th l{
mt l n theo, mt im da ca b{. Nhn thy nhng ngi n{y
cng ng rng Bonaparte rt |ng gi| v{ c mi ngi
ham mun, mt ngi {n b{ c gi| tr tranh gi{nh ly. Cng
th, Andy Warhol c nhng ngi th v v{ nhng ngi p
m ly v}y quanh. c mt trong |m ngi nh th n{y bn cng
phi c c sc ham mun. Bng c|ch t bn th}n ca mnh v{o
gia nhm ngi n{y, Andy ~ dy ln s thm mun ca con
ngi s hu ng.
Nhng b{i thc h{nh nh th n{y khng ch kch thch
nhng ham mun cnh tranh, vic thc h{nh n{y nhm v{o yu
im chnh ca con ngi: l{ tnh kiu cng v{ lng t trng.
chng ta c th chu ng c cm gi|c c thm mt ngi na
t{i gii hn, nhiu tin hn; nhng ta li k th chp nhn c mt

421
 Ngh thut quyn r

i th c nhiu ngi ham mun. u th k 18, Cng tc

Richelieu, mt tay chi bi c b, ~ tm c|ch quyn r cho
c mt ph n tr, mt ph n rt tn ngng tn gi|o nhng
chng ca c l{ mt k n n thng xuyn i xa. Ri Richelieu
tin ln chinh phc thm ngi h{ng xm trn lu ca ngi ph
n tr n{y, l{ mt ga ph. Khi m{ hai ngi {n b{ cng ph|t
hin ra Richelieu trong cng mt m qua li vi hai ngi th h
phn i ng. Mt ngi {n ng km ci hn c l ~ b trn ri,
nhng khng phi l{ Richelieu; ng hiu c s vn ng ca
tnh kiu cng v{ s thm mun. khng ngi {n b{ n{o mun
cm nhn ng thch ngi ph n n{o hn. V{ do ng ~ xoay
x d{n xp mt chuyn tnh tay ba, bit rng b}y gi c hai ph
n s u tranh coi ai l{ ngi c Richelieu thch nht. Khi tnh
kiu cng ca con ngi t n mc nguy him, bn c th khin
h l{m bt c iu g bn mun. Theo Stendhal nu bn thch mt
ph n th h~y ch n ch (em) g|i ca ngi . Chuyn n{y s
to ra mt s ham mun tay ba.
Danh ting ca bn (mt qu| kh lng danh ca mt ngi
i quyn r) l{ mt c|ch hiu qu to ra s thm mun. {n b{ th
mnh i theo bc ch}n ca Errol Flynn khng ch v ng c gng
mt in trai, v{ chc chn khng v kh nng din xut ca ng,
nhng l{ do s ni ting ca ng. H bit l{ nhng ngi ph n
kh|c cng s thy ng v hp dn khng cng li ni. Mt khi
Errol Flynn ~ to lp c danh ting , ng khng cn phi
ui bt ph n na m{ chnh h s n vi ng. Nhiu ngi {n
ng tin rng, mt s ni ting v n chi phng ~ng s khin cho
ph n s h~i hoc khng cn tin tng h v{ cho nn s gim bt
vic n chi li, iu n{y ho{n to{n sai lm ri. tr|i li, vic n{y
khin cho {n ng c sc ht nhiu hn. N cng tc Montpesier,

422
 T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

the Grande Mademoiselle ca nc Ph|p th k 17 ~ bt u

bng c|ch c c mt tnh bn vi Lauzun n chi {n m,
nhng ri mt ngh ny ra khin b{ phin mun: nu mt ngi
trong qu| kh ca Lauzun khng coi b{ c th l{ ngi yu ca
Lauzun, th th ngi sai lm l{ b{. S lo lng n{y dn dn y b{
vo vng tay hn. l{ mt phn trong danh s|ch nhng ngi b
chinh phc ca con ngi quyn r c th l{ vn |ng c t
h{o v{ kiu cng. Chng ta rt vui c c ngi bn nh th, tn
tui ca chng ta s c bit n nhiu khi l{ ngi yu ca anh
(c) ta. S ni ting ca chnh bn c l s khng my thu ht,
nhng bn phi bit tm mt c|ch ng n nn nh}n ca bn
rng nhng ngi kh|c, rt nhiu ngi kh|c thy bn m{ thm
mun, iu n{y khng ging nh mt nh{ h{ng c nhiu b{n b
trng thuyt phc bn khng i v{o.
S a dng trong chin lc tay ba n{y l{ vic s dng n
s tr|i ngc: khai th|c cn thn nhng ngi nh{m ch|n v{
khng my hp dn c th y mnh s hp dn ca bn bng c|ch
so s|nh. V d, trong quan h x~ hi, bn h~y chc chn rng mc
tiu ca bn ang ni chuyn vi mt ngi c th}n |ng ch|n
nht. Bn s n cu h v{ mc tiu ca bn s rt vui sng nhn
thy bn. trong cun Nht k ca ngi quyn r ca Soren
Kierkegarrd, Johannes ~ c nhiu d{n xp cho c g|i tr ng}y th
Cordelia. Vn bit Edward (bn ca Cordelia) l{ mt k mc c v{
nh{m ch|n mt c|ch v vng, Johannes khuyn khch ngi {n
ng n{y n t|n tnh c g|i; mt v{i tun ch n Edward s l{m
cho |nh mt ca c g|i i lang thang tm kim mt bng hnh
kh|c, bt c ai kh|c, v{ Johannes d|m chc l{ cp mt s dn v
pha ng. Johannes ~ chn i theo chin lc v{ thao din c k
nng, nhng hu nh trong bt k mi trng x~ hi n{o cng s

423
 Ngh thut quyn r

cha ng nhng m}u thun m{ bn c th tn dng n mt c|ch

t nhin. N din vin ngi Anh, Nell Gwyn, sng th k 17 ~
tr th{nh Phu nh}n chnh thc ca Vua Charles II bi v tnh h{i
hc v{ s t nhin ca b{ ~ to cho b{ c c nhiu s thm
mun hn trong s nhng qu b{ kiu cng t ph v{ cng nhc
(nhng qu b{ c vua Charles quyn r). Khi n din vin
ngi Thng hi, Jiang Qing, gp Mao Zedong v{o nm 1937, b{
khng cn phi b sc nhiu quyn r Mao. Nhng ngi {n
b{ kh|c sng trn vng ni ch ng Yenan th n mc y ht nh
{n ng, v{ dt kho|t l{ khng c n tnh cht n{o. Hnh nh Jiang
mt mnh ~ quyn r Mao ri, anh ta ngay lp tc b v
mnh m{ n vi Jiang. tn dng c nhng s tr|i ngc,
bn hoc l{ trin khai n ra hoc trng b{y nhng thuc tnh thu
ht ra ( nh tnh h{i hc, hot b|t, v{ v}n v}n), nhng thuc
tnh him c nht trong mt nhm x~ hi ca bn, hay bn chn
mt nhm ngi m{ trong nhm nhng phm cht t nhin
ca bn him c v{ bn s ta s|ng.
Vic s dng nhng iu m}u thun c nhng kt qu
trong chnh tr to ln, bi v mt nh}n vt l{m chnh tr cng phi
quyn r v{ c v |ng c thm mun. h~y hc c|ch ph trng
ra nhng tnh c|ch m{ i th ca bn khng h c. Vua Peter II
ca nc Nga, th k 18, l{ mt ngi kiu cng v{ v tr|ch
nhim, v th m{ v ca ng, b{ Catherin the Great, ~ l{m tt c
mi th c v khim tn v{ |ng tin cy. Khi Vladimir Lenin
quay v nc Nga v{o nm 1917, sau khi vua Nicholas nh b
ph ngi, th Lenin ~ l{m mt cuc biu din v s quyt o|n v{
tnh k lut, th hin mt c|ch kh| chnh x|c m{ khng mt nh{
l~nh o n{o l{m c trong thi ng. Trong cuc chy ua v bu
c chc tng thng M nm 1980, tnh thiu quyt t}m ca

424
 T ra l{ th mi ngi mun chim hu To th tam gi|c

Jimmy Carter ~ l{m cho c|i ch hng n mt mc ch duy

nht ca Ronald Reagan c v nh |ng khao kh|t. Nhng s m}u
thun l{ s quyn r mt c|ch ni tri bi v chng khng ph
thuc v{o li ni ca chnh bn hay s t qung c|o mnh. Cng
chng c mt c|ch v thc v chng v{ thy iu n mun h
thy.
Cui cng, nu bn ra v nh ang c nhiu ngi kh|c
na thm mun th iu s tng thm gi| tr ca bn, nhng
thng thng th bn th hin bn th}n nh th n{o c th g}y
nh hng. Bn ng cho mc tiu ca bn thng xuyn thy
bn; h~y gi khong c|ch, ra v khng th vi ti c, ngo{i tm
vi ca h. Mt vt him v{ kh c c ni chung rt c gi| tr.

BIU TNG
Chic cp chin thng. iu l{m cho bn mun ot c
chic cp, v{ mun thy chic cp nh l{ mt c|i g c gi| tr
|ng t ly, chnh l{ c|i nhn ca nhng i th cnh tranh
kh|c. Mt v{i ngi, khng c tinh thn nh}n o, c th mun
thng cho mi ngi v s c gng, nhng th th chic cp s
mt i gi| tr ca n. Chic cp khng ch tng trng cho chin
thng ca bn m{ n cn l{ s tht bi ca k kh|c.

IM YU
Khng c iu ngc li. L{m xut hin c mun trong con mt
ca ngi kh|c l{ mt vic l{m rt cn thit.

425
 5

TO NHU CU KHI GI LO LNG V BT MN

Mt ngi ho{n to{n h{i lng vi chnh mnh khng th b

quyn r. Cng thng v{ khng ha hp phi c tim nhim v{o
t}m tr con mi. Khi gi trong h cm gi|c bt m~n, khng h{i
lng vi tnh cnh ca mnh v{ vi chnh mnh: cuc i h thiu
tnh phiu lu, h b lc hng khi nhng l tng thi trai tr,
h ~ tr nn ch|n ngt. Cm gi|c thiu thn bn to ra s gip
bn c ch trng in khuyt bng chnh hnh nh ca mnh,
l{m h thy bn c}u tr li cho vn ca h. Ni au v{ lo }u l{
tin th}n ca kho|i lc. H~y hc c|ch to nhu cu v{ sau |p
ng nhng nhu cu y.

TO VT THNG LNG
Ti mt th trn v khai th|c than Eastwood, trung t}m
nc Anh, c David Herbert Lawrence c mi ngi coi l{ mt
g~ qu|i chiu l lng. Lawrence l{ mt ngi xanh xao v{ yu t,
khng c thi gian chi hay theo ui nhng th vui ca bn
con trai m{ ng li rt quan t}m n vn chng. Lawrence thch
kt bn vi |m con g|i v{ hu ht bn b ca ng u l{ n.
Lawrence thng n thm gia nh Chambers, c bit l{ Jessie.
Jessie l{ ngi hay mc c v{ nghim tc, m{ ng ~ khin cho
Jessie tin tng v{ t}m s vi ng l{ mt th th|ch d d{ng qu|.
Qua nhiu nm tri Jessie ln ln cng vi Lawrence v{ c hai tr
th{nh bn tt ca nhau.

426
 To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

V{o mt ng{y nm 1906, lc Khng ai c th yu

Lawrence 21 tui, ~ vng mt v{o gi nu nh ngi y c
hc thng ng{y vi Jessie. Cui cng, tha m~n u hai yu t:
sau mt lc l}u, ng cng n trong c|i ngi y c c v{
mt t}m trng m{ Jessie cha bao gi ngi y l{ ai. Kinh
thy trc }y im lng v{ lo lng. b}ynghim yu ng bt
gi li n lt Jessie l{m cho ng ni ngun t mt s ht
ra t}m s. Sau cht, ng cng ln ting.hng cc , khng c
ng c cm nhn l{ Jessie ang qu| kh nng tm thy iu
gn ng. Tng lai c s ra sao }y? C g c gi| tr trong
s ly ai? Tt nhin l{ khng phi ng cuc sng hng ng{y.
ri, Lawrence ni, bi v hai ngi ch Triu chng ca nh
l{ bn m{ thi. Nhng s tht l{ phi l hng yu ng n{y
khi ng i ngn cn Jessie gp nhng khng phi l{ s thm
ngi kh|c. H chc hn s vn l{ bn mun c thc l{m
v{ vn s ni chuyn nhng c l t nh th, thm mun cao
thng xuyn. Khi ng ni xong v{ b l{m phong ph
i, Jessie cm thy mt s trng tri lcuc sng ca chng ta,
lng. C cha ngh nhiu v tnh yu n l{ mt cm nhn uyn
hay hn nh}n. Bt gi|c c nghi ng th}m ca vic mt i gi|
nhiu th. Tng lai c s i n }u? tr v{ ca vic khng c
Sao c khng ngh n chuyn c th g |ng gi| v{ ni
ch? C cm thy lo lng v{ bc bi ti h ca vic khng c
nhng chng th hiu ni ti sao na. c n V l do n{y,
Lawrence vn tip tc n thm ri v{o yu ng xy ra
nhng mi th ~ thay i. Anh ph thng xuyn hn gia
bnh c chuyn n{y chuyn kia. N{o l{ nhng ngi tr tui bi
c khng c sc khe, vy th c l{m v v h khng chc chn v

427
 Ngh thut quyn r
th n{o }y? Mt ngi {n ng cn
nhiu th ngi {n b{ hn l{ ch
bit ni chuyn. ng so s|nh c nh
mt n tu. C hai bt u t gp nhau
hn. Mt thi gian sau, lc
Lawrence ~ chp nhn dy hc mt
ngi trng ngo{i London, Jessie cm
thy nh bt mt phn khi tho|t khi
ng trong mt thi gian. Nhng khi
Lawrence ch{o tm bit c v{ c hai
qua li vi nhau c th l{ ln cui th
Jessie run run v{ bt khc ln. sau
ng bt u gi th h{ng tun cho c.
Trong th ng vit v nhng c g|i m{
ng gp m{ c th mt trong s h s l{
v ca ng. Cui cng theo mnh lnh
ca ng, c n London thm ng. C
hai i x vi nhau rt tt nh hi xa,
nhng ri ng li tip tc quy ry c
v tng lai ca c, ng li g}y ra vt
thng c. V{o l Gi|ng sinh, Lawrence
quay v Eastwood, m{ khi n thm c
ng c v hn h vui ti. ng ~
quyt nh c l{ ngi ng nn kt hn,
rng tht ra t l}u ng ~ b c thu ht
ri. Mc d s nghip vit vn ca ng
ang pht ln (cun tiu thuyt u tay
ca ng chun b xut bn), nhng c
hai nn gi yn lng chuyn n{y trong
428
gi| tr ca h v{ thng
mc cm v bn th}n.
iu n{y tng t vi
nhng ngi la tui
cn li khi h |nh mt
iu g trong cuc
sng nh khi tui tr ~
kt thc hay khi h bt
u gi{ i. (Francesco
Alberoni, YU NHAU, do
Lawrence Venuti bin dch)
Ti ni: vy
thn tnh yu c th l{
g? Mt c|i cht? Xa
hn s cht. Ch{, th l{
c|i g?Nh trong nhng
v d trc ca ti, tnh
yu l{ gia c|i cht v{
s bt t. Sau n{y, tnh
yu ra sao h Diotima?
Thn Socrates l{ mt
ngi v i; l{ mi th
ca bn cht ca con
ngi l{ na thn
th|nh, na con ngi.
Ti hi: cha m ca
thn Socrates l{ ai?. C
tr li: l{ mt c}u
 To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

mt thi gian v ng cn kim nhiu chuyn kh| d{i nhng

tin hn. Bt ng v li thng b|o n{y
v{ b ni vui mng ln |t nn Jessie ~
ng mi iu v{ l{ ngi yu ca
nhau.
Tuy vy chng bao l}u sau
chuyn c li tip din. Nhng s ch
trch, s tan v, nhng thng b|o rng
ng s nh hn vi mt c g|i kh|c.
iu n{y ch l{m gi ly Jessie l}u hn.
M~i n nm 1912, c mi quyt nh
khng bao gi gp ng na, c cm
thy kh chu khi b ng miu t ch}n
dung ca c trong cun t truyn:
NHNG A CON TRAI V[ NHNG
NGI TNH. Nhng Lawrence sut
i l{ mt s |m nh i vi c.
Nm 1913, mt ph n tr
ngi Anh tn l{ Ivy Low ~ c nhng
cun tiu thuyt ca ng v{ bt u vit
th cho ng. Nhng l| th c vit trn
tr s ngng m vi Lawrence. Lc
n{y ng ~ kt hn vi mt ph n
ngi c, Baroness Frieda von
Richthofen. D vy, Low ngc nhin khi
Lawrence mi c n thm ng v{ v
ng . Low bit l{ ng c mt cht
tnh c|ch ca mt Don Juan nhng c
ti s k cho bn nghe.
V{o ng{y thn Aphrodite
ra i, c|c v thn kh|c
ang n tic, trong s h
l{ con trai ca thn Tr
tnh; v{ sau ba n ti,
n thn Ngho i thy
bui tic ang din ra,
n thn ng cu xin
ca. Lc by gi Thn
Tr tnh ~ say kht v
ru tin, ti c th ni
l{ ng ta vn cha nhn
ra, v{ thn i ra khu
vn ca thn Zeus v{ b
cn bun ng ch ng. v
th m{ n thn Ngho
i ~ suy ngh l{m
gim bt iu kin khn
kh ca b{ bng c|ch h
sinh mt a tr cho
thn Tr tnh, b{ nm
vi ng v{ mang thai
thn Tnh yu. Bi v
thn Tnh yu c sinh
ra v{o ng{y sinh nht
ca Aphrodite, v{ bi v
thn tnh yu bm sinh

429
 Ngh thut quyn r

vn rt n|o nc mong gp ng m{ chp c tnh cm vi c|i p

nhn li mi. ng khng ging nh ri nn v p ca n{ng
Low mong ch: ging ni th the th, Aphordite ~ l{m thn i
cp mt soi mi, c iu g hi m theo v{ l{m n l cho b{.
h v c| tnh ng ta. H nhanh chng Mt ln na, c ngi
ni chuyn vi nhau, chuyn Low t}m cha l{ thn Tr tnh v{
s vi ng. Low cm thy hai ngi l{ m l{ n thn Ngho i
bn b, chnh iu n{y ~ l{m c phn nn thn tnh yu mang
chn ln. Ri bt ng, ch sau khi c sp
c hai tnh c|ch sau
sa ra i th Lawrence bt u tung ra}y:thn lun ngho
mt tr{n ch trch c, ni c l{ qu| mt
kh, v{ kh|c xa vi s
t nhin, l{ ngi hay tin o|n, kh nhy cm v{ xinh p,
khan nh ngi m|y. Low suy sp thn rt khc kh v{ y
trc cuc phn cng khng ng n nt phong trn, khng
n{y. Tuy nhin c phi ng l{ nhnggi{y dp, v gia c, lun
iu m{ Lawrence nhn xt l{ s tht. lun ng ngo{i v
ngay lc u gp c ng ~ ngh v c l{
mun c mt c|i ging,
g? Vy th c l{ ai? Low ri khi nc
trn mt t, trn bc
m{ cm thy trng rng, nhng sau ca, v{ ngo{i ng
th Lawrence tip tc vit th cho c ph. T n nay thn
nh th cha c chuyn g xy ra. C tnh yu ging nh m
sm nhn ra rng c ~ yu Lawrence mnh m{ sng trong c
mt c|ch v vng bt chp nhng iu mun. tuy nhin, cng l{
anh ni vi c. con ca ngi cha, thn
Nm 1914, nh{ vn John lp k hoch c c bt
Middleton-Murry nhn c mt bc c iu g tt v{ xinh p
th t Lawrence, mt ngi bn tt cho bn th}n thn. thn
ca John. Trong th, khng bit l{ t rt can m v{ t ph
v{ lun i hi, lc n{o

430
 To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n
}u m{ Lawrence ph phn Middle-
Murry l{ ngi lnh nht v{ khng lch
thip vi v ng l{ tiu thuyt gia
Katherine Mansfield. Sau
Middleton-Murry vit: Trc ti
cha bao gi cm nhn c mt
ngi {n ng m{ l| th ca ng ta li
khin ti ngh v ng. Chuyn n{y tht
mi m, mt chuyn c nht v nh
theo kinh nghim ca ti. Middleton-
Murry cm thy mt sc thu ht v x|c
tht k l m{ ng khng th l gii
c.
Gii thch: nhiu ngi {n ng
v{ {n b{ ~ di ba ch ca
Lawrence u ngc nhin l ng ta l
ngi khng my d chu cho lm.
trong hu ht mi trng hp trn,
lc u mi quan h ch l{ tnh bn vi
nhng c}u chuyn thng thn, nhng
s trao i t}m t, mt mi lin h v
tinh thn. ri, sau ng ta bt ng
i u vi h, ln ting c| nh}n ch
trch h mnh m. n lc ,
Lawrence ~ qu| hiu h ri, v{ thng
nhng li ph bnh kh| chnh x|c v{
chm n thn kinh h. iu n{y s ko
d{i s bi ri khng th n{o tr|nh khi
431
cng ngh ra nhng
m|nh li ging nh tay
th sn t{i tnh.
ny, (Trit l Plato, bui
hp chuyn , do Walter
Hamilton bin dch)
Tt c chng ta
u ging nh nhng
mnh ca ng tin cc
m{ |m con nt b l{m
i l{m k nim lm
mt th{nh hai nh l{
con c| bt v{ mi mt
ngi trong chng ta s
m~i m~i tm kim na
mnh cn li m{ n
khp vi mnh. V{ nh
th tt c iu cn l{m
l{ t{n tch ca tnh trng
nguyn thy ca chng
ta khi chng ta nguyn
vn, v{ b}y gi, khi
chng ta ang ao c
v{ theo ui sau s
nguyn vn lc u,
chng ta ni l chng ta
ang yu.
(din vn ca
 Ngh thut quyn r
trong nn nh}n ca ng. Cho|ng v|ng
ht c ngi, h mt cm gi|c bnh
thng ca h, v{ h s cm thy b
chia ct bn trong. Mt na thc mc
sao ng ta li l{m iu n{y v{ thy ng
ta khng cng bng; na kia th tin rng
tt c l{ s tht. v{ ri, trong nhng lc
t nghi ng , h s nhn ly mt bc
th v{ li mi t Lawrence.
B}y gi h thy anh ta rt kh|c
bit. Lc h yu ui v{ d b tn
thng, cn mt iu g , m{ anh ta
li c v qu| mnh m. Gi th
Lawrence ko h li vi anh ta, nhng
cm gi|c ca tnh bn ang chuyn
thnh tnh yu thng v{ s thm
mun. mt khi h ~ cm nhn s
khng chc chn ca bn th}n th h d
sa vo tnh yu.
Hu ht chng ta bo v bn
th}n mnh khi s khc nghit ca cuc
sng bng c|ch chu thua trc nhng
s vic lp li ho{i, bng c|ch gi mnh
li khng gp ngi kh|c. Nhng nm
di nhng thi quen n{y li l{ mt
th cm gi|c khng an to{n v{ c tnh
cht t v. chng ta cm thy chng ta
tht s khng sng. Ngi i quyn r
432
Aristophannes trong chuyn
v trit l Plato, trch trong
James Mandrell, Don Juan v
iu vinh d)
Don Juan: Ch{
li gp c thn n xinh
p na ri! Th n{o?
c phi l{ nhng sinh
vt xinh xn nh l{ n{ng
trong nhng c|nh ng
n{y, trong nhng rng
c}y n{y v{ nhng tng
| n{y? Chalotta: Em
l{ ngi m{ ng ang
thy. Don Juan: Em l{
ngi trong l{ng h?
Chalotta: Tha ng
ng vy. Don Juan:
Tn em l{ g? Chalotta:
Tha ng, em tn l{
Chalotta.Don Juan: [,
mt c|i tn p l{m sao!
Cp mt em nh soi thu
c ngi kh|c.
Chalotta: Tha ng, ng
l{m em xu h qu|
Don Juan: em Chalotta
xinh p, em cha c
 To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

phi g}y ra vt thng n{y v{ mang li chng phi khng?

nhng suy ngh na m na tnh th{nh
s nhn thc y . }y chnh l{ c|ch
m{ Lawrence ~ l{m. S bt ng ca
ng ta, nhng c }m khng ng ti s
|nh trng im yu ca h.
Mc cho Lawrence c nhng
th{nh cng to ln trong bc tip cn
lc u, nhng thng s tt hn nu
khuy ln nhng suy ngh khng chnh
x|c v{ thiu chc chn mt c|ch gi|n
tip, bng c|ch gi nhng s so s|nh
n bn th}n bn hay n nhng ngi
kh|c, v{ bng c|ch n{o bng gi
rng cuc sng ca nn nh}n bn th
nh b hn so vi nhng g h tng
tng ra. Bn mun h cm thy m}u
thun vi bn th}n, b t|ch ra hai
hng v{ lo lng v chuyn t|ch ra n{y.
S lo lng, mt cm gi|c thiu thn v{
cn c, l{ im b|o trc ca s thm
mun. nhng c }m tht v{o trong
t}m tr ca nn nh}n to ra khong
trng bn lun l|ch bng gi n
c t, ting gi phiu lu mo him
hay s lp y m{ s khin cho h bc
v{o li ca bn. Khng c ni lo lng
v{ cm gi|c thiu thn s khng c s
Chalotta: Tha ng
cha, Nhng em s sm
ly anh Pierrot, con trai
Goody Simonetta. Don
Juan: N{ng ni sao? Mt
ngi nh em m{ ly
tn nng d}n sao?
Khng, khng c,
l{ mt iu xc phm v
p ca em. Nng khng
phi sinh ra sng
ni n{y. Em chc chn
|ng c mt t{i sn
ln hn v{ mt thin
ng, bit r iu n{y
nn ta n }y vi mc
ch l{ ngn cn cuc
hn nh}n n{y. Ni ngn
gn, em Chalotta kh |i
i, ta yu em bng c
tr|i tim ta, v{ nu em
ng ta s mang em ra
khi ni khn kh ny,
v{ t em v{o mt ni
tt hn em |ng c.
tnh yu l{ mt s ngc
nhin khng nghi ng g.
Ta yu em nhiu.

433
 Ngh thut quyn r

quyn r. (Moliere, Don Juan hay

Ham mun v{ tnh yu d{nh cho k phng ~ng, do John
nhng vt hay c| tnh kh|c m{ mt Ozell bin dch)
ngi hin ti khng s hu c m{ Ti nay ti ng
c|i ngi thiu. i din vi pha T}y ni
~ mt thi l{ ranh gii
cui cng. T nhng
B QUYT QUYN R
vng t tri d{i h{ng
Trong x~ hi, mi ngi u
ng{n dm ng sau lng
mang mt mt n, chng ta t v ta }y
ti, nhng ngi i tin
rt chc chn v bn th}n mnh. Chng
phong ca ch c ~
ta khng mun ngi kh|c nhn tho|ng
t b s an to{n ca h,
qua m{ bn th}n ang nghi ng ta. S
s thoi m|i v{ i khi
tht l{, c|i ti v{ nh}n phm ca chng
t b c cuc sng h
ta th d v hn nhiu so vi b ngo{i
x}y dng nn mt th
th hin ra, c|i ti v{ nh}n phm che
gii mi ni }y, ti
y nhng cm xc bi ri v{ trng
phng t}y n{y. H
tri. L{ mt ngi i quyn r, bn phi
khng phi l{ nhng c|
khng bao gi nhm ln v b ngo{i
nh}n b giam h~m trong
ca mt ngi l{ iu thc t. Con
chnh s nghi ng ca
ngi lun lun b mc v{o by b
h, nhng t nh}n ca
quyn r, bi v thc ra mi ngi
nhng bng gi|. Phng
thiu cm gi|c ho{n ho, h cm thy
chm ca h khng phi
c c|i g tht lc s}u bn trong.
l{: mi ngi v mnh
H~y mang nhng nghi ng v{ lo lng
m{ l{ tt c cho nguyn
ca h ra ngo{i v{ h c th b dn
nh}n chung. H c
ng d li i theo bn.
quyt nh to ra mt
Khng mt ai c th coi bn l{ th gii mnh m v{ t
mt ngi i theo hay l{ ngi

434
 To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

h yu tr phi lc u t h, bng c|ch do, ch ng nhng

n{o , phn chiu ln h v{ ln c|i h kh khn, chinh phc
ang thy thiu thiu, h c th tp c nhng k th ang
trung coi bn l{ mt ngi c th lp e da t bn trong
y khong trng . H~y nh rng: ht Hm nay, v{i ngi s
thy chng ta u li nh|c. l{m ni rng nhng kh
gim bt nhng cm gi|c bun ch|n khn ~ c khc
hay nhng cm gi|c khng tng xng phc, rng tt c nhng
ca chnh chng ta i hi qu| nhiu n ch}n tri ~ c
lc. Thit l{ d d{ng v{ c nhiu hng kh|m ph| ra, rng
th nu ngi kh|c l{m cng vic nhng trn chin ~
n{y. C|i ao c ngi kh|c lp y gi{nh phn thng, rng
s trng rng chnh l{ mt im yu ~ khng cn ranh gii
m{ tt c nhng ngi i quyn r sn ca d}n M na. Nhng
ly. L{m cho h nghi ng v l lch ca ti tin rng khng ai
h, khin h cm nhn c s bun t trong |m ng ang c
ang gm nhm cuc i h. Mnh t mt }y s ng vi
~ c dn sn. Ht mm quyn r ~ nhng cm nhn n{y
c th gieo xung mnh t ri. Ti ni cho bn bit l{
Trong b{i i thoi ca trit l Ranh gii mi l{ }y
Plato, ti bui hp chuyn , mt d ta c i tm hay
chuyn lun xa c nht ca phng khngs d d{ng hn
T}y v tnh yu, v{ mt bn vn m{ c thu hp li ng
s nh hng nht quyt v nhng ranh gii , nhn n
kin ca chng ta v s thm mun: c iu tm thng an to{n
g|i im Diotima l gii thn Socrates trong qu| kh, c
c ngun gc t tin t thn tnh yu nhng nh tt p v{
Eros. Cha ca thn Eros l{ Thn Tr nhng li l hoa m cao
ru ng - v{ nhng con

435
 Ngh thut quyn r
tnh, hay cn gi l{ thn Khn kho, v{
m ca Eros l{ n thn Ngho i, hay
cn gi l{ thn Nhu cu. Thn Eros
ging c cha m mnh: Eros lun lun
i hi nhu cu, iu m{ thn Eros lc
n{o cng }m mu tnh to|n lp y.
L{ v thn tnh yu, Eros bit l{ chng
ta khng th dng tnh yu quyn r
ngi kh|c tr phi h cng cm thy c
nhu cu. V{ cng l{ iu m{ nhng
mi tn ca thn l{m: cm v{o da tht
ca con ngi, nhng mi tn l{m cho
con ngi cm thy mt s thiu thn,
mt vt au, mt ham mun. L{ mt
ngi i quyn r th }y l{ nhim v
thit yu ca bn. Ging nh thn Eros,
bn phi to ra mt vt thng nn
nh}n ca bn, nhm v{o im mm yu
nht ca h, khe h trong lng t trng
ca h. Nu nh h b mc kt trong
mt ng nhng n np th h~y l{m cho
h cm nhn iu n{y mt c|ch s}u sa
hn, v tnh khi gi ln chuyn n{y v{
ni v n. iu bn mun chnh l{ mt
vt thng, mt iu khng an to{n m{
bn c th l{m cho n lan ra mt t, mt
s lo lng m{ c th c l{m du tt
nht bng s lin quan n mt ngi
na, l{ bn. h bt buc phi cm
436
ngi thch i theo con
ng th ng nn
b phiu bu ti, khng
k n ng. Nhng ti
tin rng thi k n{y i
hi s ph|t minh, s i
mi, c tng tng, s
quyt nh. Ti ang yu
cu mi mt ngi trong
c|c bn l{ nhng ngi
tin phong mi trong
ranh gii . Li ku gi
ca ti n c|c bn tr
khng k tui tc.
(John F. Kennedy, bi
din vn c tranh chc
tng thng, do John Hellmann
trch: ni |m nh Kennedy:
C}u chuyn ca d}n M v
JFK)
Giai iu bnh
thng ca cuc sng
ni chung th chao o
gia mt s t tha m~n
n ha v{ mt cht s
bc bi, n khi ngun
t nhn thc ca nhng
khuyt im c| nh}n.
 To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

nhn c vt thng trc khi Chng ta thch l{ mt

em lng yu. H~y l{m sao m{ ngi xinh p, tr
Lawrence gi ln c s lo lng, lun trung, mnh m hay
lun |nh trng v{o im yu ca thng minh nh nhng
nhng nn nh}n ng ta: nh i vi ngi kh|c m{ chng ta
Jessie Chambers l{ s lnh lo v th quen bit. Chng ta c
x|c; Ivy Low thiu s t nhin; vi g chng ta t c
Middleton-Murry thiu s lch thip. nhiu th m{ h c,
Ngay m u gp Julius khao kh|t c nhng li
Caesar, Cleopatra ~ l{m cho ng ng th tng t h, nhng
vi b{. Tuy vy, s quyn r tht s m{ a v, nhng th{nh cng
~ khin Caesar l{ n l cho b{ sau n{y vang di. c vui v
mi bt u. Trong nhng c}u chuyn vi bn th}n l{ iu
xy ra gia h, Cleopatra ni ti ni lui ngoi l, m{ thng th
v Alexander i , ngi anh hng ri, mt m{n khi
m Cleopatra cho rng b{ c di ngy trang ta to ra cho
truyn t ng, khng ai c th em ra bn th}n chng ta v{ d
so s|nh vi ng c. vi ng n{y, nhin cho c nhng
Caesar ~ b Cleopatra l{m cho cm ngi kh|c. Ln vn }u
thy ng thp km hn. Cleopatra hiu trong m{n khi ngy
c rng bn di mt Caesar dng trang n{y l{ cm gi|c
cm l{ mt s khng an to{n, b{ ~ kh chu v{ mt cht s
|nh thc s lo lng trong ng, mt ni t cm ght. Ti chc
khao kh|t c t ra v i. Khi ~ cm chn rng mt s gia
nhn c iu n{y th Caesar d dn tng ca khuynh hng
s}u v{o vic b quyn r hn. Nhng bt ng quan im n{y
nghi ng v tnh nam nhi ca ng chnh s khin cho mt ngi
l{ mt im yu. c bit nghi ng l{
ang yu Trong hu

437
 Ngh thut quyn r

Khi Caesar b |m s|t, Cleopatra ht mi trng hp, th|i

~ chuyn tm mt ca b{ sang Mark
Antony, mt trong nhng ngi k v
Caesar chc l~nh o Rome. Antony
yu thch s kho|i lc v{ s g}y ch ,
v{ nhng s thch ca ng rt d}m
~ng. u tin, Cleopatra xut hin
trc mt Mark Antony trn mt
thuyn rng ca ho{ng gia, ri sau
ung ru v{ thit tic chiu ~i ng.
Mi th c iu chnh li ng hiu v sao.
cho Antony v li sng xa hoa ca
ngi Ai cp cao hn ngi La M~, t ra
lo lng bt an n{y l{
v thc, nhng mt
s ngi th|i n{y
chm n ngng ca
ca s nhn thc trong
s lo lng cht cht, hay
trong s bt m~n b
ng, hay l{ s ng ra
ang kh chu m{ khng
(Theodor Reik: Tnh yu v
ham mun)

l{ n dn n s kho|i lc. Bng c|ch so s|nh d}n La M~ rt n

iu v{ t nht, v{ khi Antony b buc phi cm nhn l{ ng ang
mt i khng bit bao nhiu l{ thi gian vi |m lnh ch|n pho v{
b{ v La M~ oan trang. Antony thy Cleopatra l{ s hin th}n ca
tt c nhng iu th v. ng ~ tr nn n l ca b{.
}y l{ s quyn r ca ngoi lai. Trong vai tr l{ mt ngi
i quyn r, bn c gng t bn th}n bn v{o v tr nh l{ mt
ngi n t bn ngo{i, mt k xa l. Bn tng trng cho s thay
i, mt iu kh|c bit, mt s ph| v nhng thi quen. L{m cho
nhng nn nh}n ca bn cm nhn rng bng c|ch so s|nh cuc
sng ang rt bun t ca h v{ nhng ngi bn khng my th
v ca h, ho{n cnh, nhng kha cnh bn ngo{i cuc sng h. C
rt nhiu truyn thuyt v ch{ng Don Juan, nhng nhng truyn
thuyt thng miu t Don Juan quyn r mt c thn n trong
l{ng bng c|ch l{m cho c g|i cm thy rng cuc sng ca c

438
 To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

lun c|i l{ng qu ma n{y mt c|ch khng khip. Trong khi ,

chng Don Juan mc nhng b qun |o lng ly v{ v tr qu tc.
L lng v{ mang nt ngoi lai, ch{ng Don Juan lun l{ mt ngi t
ni kh|c n. Trc ht, c thn n cm thy s nh{m ch|n ca
cuc i c, sau c g|i thy hn nh l{ mt ng cu ri. Bn
h~y nh rng: con ngi thch c cm nhn rng nu nh cuc
sng ca h v v th khng phi l{ do chnh bn th}n h m{ l{
do ho{n cnh, nhng con ngi t nht m{ h bit, th trn ni h
sinh ra. Khi bn ~ khin cho h cm nhn s li ko t bn ngo{i
th vic quyn r d lm.
Mt lnh vc quyn r xu xa kh|c na l{ nhm v{o qu|
kh ca nn nh}n. Ln tui hn tc l{ ~ t chi hay tha hip vi
nhng l tng thi tr, tr nn t g b hn, hay t sng ng
hn. S nhn bit n{y nm im ngm ngm trong tt c chng ta. L{
mt ngi i quyn r, bn phi mang iu n{y th hin ra bn
ngo{i, l{m r l{ con ngi ~ lch ra khi nhng mc ch v{ l
tng trong qu| kh bao xa ri. n lt bn th hin bn th}n
bn l{ biu tng cho l tng , l{ li mi ch{o ca c hi
nm bt li tui tr ~ mt qua cuc phiu lu mo him qua
ngh thut quyn r. Trong nhng nm sau n{y, N ho{ng
Elizabeth nht ca nc Anh c bit n l{ mt ngi cai tr
kh nghim khc v{ hay i hi. Elizabeth khng cho nhng
ngi i t|n tnh b{ thy c bt k mt im yu hay y m ca
b{. Nhng sau , Robert Devereux, b| tc Essex n ve v~n b{.
Essex tr hn N ho{ng nhiu lm, mt Essex xng x|o thng s
pht b{ ti chua cay. Nhng n ho{ng li tha th cho ng v ng
qu| h hi v{ thoi m|i, ng kim so|t c bn th}n mnh.
Nhng nhng li bnh lun ca ng l{m cho n ho{ng phi lu
t}m n. Trong s c mt ca Essex ~ dn n ho{ng n vic nh

439
 Ngh thut quyn r

li tt c nhng l tng thi tr ca b{- s hng say, nt quyn r

n tnh- m{ t ~ bin mt khi cuc i b{. Essex nhanh
chng tr th{nh ngi b{ yu thch, v{ b{ sm em lng yu ng.
Tui gi{ lun lun b tui tr quyn r, nhng trc ht nhng
ngi tr tui phi l{m r iu m{ nhng ngi ln hn ang
thiu, h ~ |nh mt l tng ca h nh th n{o. Ch nhng lc
nhng ngi ln tui hn s cm nhn c s hin din ca
tui tr s h nm bt li tinh thn mang tnh ni lon m{ tui
t|c v{ x~ hi ~ mu toan km h~m li.
nh ngha n{y c nhng |p dng v nh. C|c cng ty v{
c|c chnh tr gia bit rng h khng th n{o quyn r c cng
chng mua c|i m{ h mun cng chng mua, hay mun h l{m
iu g tr phi trc ht nhng ngi n{y phi |nh thc c
cm nhn ca nhu cu v{ s bt bnh. To ra mt ng nhng iu
khng chc chn v l lch ca h v{ bn c th gip h x|c nh
li. iu n{y ng cho nhng nhm ngi hay quc gia cng nh
nhng c| nh}n: h c th b quyn r m{ khng cn phi cn phi
cm thy thiu iu g . Mt phn trong chin lc bu c ca
tng thng John F.Kennedy v{o nm 1960 l{ l{m cho ngi d}n
M khng thy vui v v thp nin 1950, v{ t nc ~ i lch ra
khi nhng l tng ca h xa n mc n{o ri. Trong b{i ph|t
biu v thp nin 1950, Kennedy khng cp n vic n nh
kinh t quc gia hay tnh trng khn cp ca mt cng quc siu
mnh. Thay v vy, Kennedy ~ ng rng giai on n{y c
|nh du bng s h{i ha, mt s thiu vng ri ro v{ mo him,
mt s mt nhng gi| tr bin gii. bu cho Kennedy l{ phi lao
v mt cuc mo him tp th, l{ phi quay v nhng l tng m{
chng ta ~ t b. Nhng trc khi bt c ai gia nhp v{o chin
dch vn ng ca ng h phi nhn thc c h ~ |nh mt bao

440
 To nhu cu Khi gi lo lng v{ bt m~n

nhiu th, iu g ang tht lc. Mt nhm ngi, cng ging nh

l{ mt c| nh}n, c th b y v{o thi quen, mt du ca nhng
mc ch lc u. Qu| sung tc thnh vng l{m cn kit sc mnh
m. bn c th quyn r to{n b quc gia bng c|ch nhm v{o s
khng an to{n tp th ca quc gia, cm gi|c }m khng nh v
ngo{i ca n. Gi ln s bt m~n vi hin ti v{ gi nhc con ngi
v qu| kh huy ho{ng c th l{m con ngi khng c yn n
vi l lch ca h. v{ ri bn c th l{ ngi iu chnh li iu
mt s quyn r to ln.

BIU TNG
Mi tn thn Cupid. iu |nh thc ham mun ni ngi
b quyn r khng phi l{ s chm nh hay mt cm nhn d chu,
m{ l{ mt vt thng. Mi tn to ra s au n, mt s nhc
nhi, mt nhu cu l{m du vt au. Trc khi c ham mun phi c
mt vt au. Nhm mi tn v{o im yu nht ca vic to ra mt
vt thng m{ bn c th m ra v{ m ra li.

IM YU
Nu nh bn i qu| xa trong vic l{m gim lng t trng
ca nhng mc tiu, th nhng mc tiu c th cm thy qu
bt n n ni h khng th n{o dn th}n v{o qu| trnh quyn r
ca bn. ng nn qu| mnh tay, h~y ging nh Lawrence lc n{o
cng di theo cuc tn cng g}y tn thng vi c ch xoa du. Nu
khng th bn s n gin tr nn xa l vi h.
S li cun thng l{ mt thi quen huyn o v{ nhiu hiu qu
hn i vi vic quyn r. Ph th tng Benjamin Disraeli thi

441
 Ngh thut quyn r

n ho{ng Victoria lun lun l{m cho con ngi cm thy tt hn

v bn th}n h. Benjamin nhng b h l{m h th{nh trung t}m
ch , l{m h cm thy h hm hnh v{ rn r{ng: Benjamin l{ mt
li ch i vi vic ph phim ca h v{ h tr nn h}m m ng.
}y l{ mt kiu quyn r g}y khuch t|n, thiu s cng thng v{
chm s}u trong nhng tnh cm m{ s a dng ca gii tnh gi
ln; s a dng ca gii tnh b qua s i kh|t ca con ngi, nhu
cu ca h d{nh cho mt loi m~n nguyn n{o . Nhng nu nh
bn mang tnh thin t v{ khn ngoan, n c th l{ mt c|ch gim
s phng th ca h, to ra mt tnh bn an to{n. Mt khi h ri
vo ba ch ca bn bng c|ch n{y, bn c th m ra vt thng
. Tht ra, sau khi Disraeli ~ quyn r c N ho{ng Victoria
m{ thit lp nn mt tnh bn vi b{ th Disraeli ~ l{m cho N
ho{ng m h cm nhn v s khng tng xng trong vic th{nh
lp ca ch v{ vic ng ra nhng l tng ca b{. Mi th u l
thuc v{o mc tiu. Ngi c s bt n v}y ly th c th i hi
s a dng du d{ng hn. Mt khi h cm nhn s thoi m|i cng
bn th bn h~y nhm nhng mi tn ca bn.

442
 6

LM CH NGH THUT TC NG

L{m con mi cm thy bt m~n v{ cn c bn ch l{ iu

thit yu, nhng nu qu| l liu h s nhn thu bn v{ ny sinh t}m
l phng v. Tuy nhin khng ai phng v s t|c ng ngh thut
gieo ngh v{o u c ngi kh|c bng nhng gi kh hiu m{ v
sau s bn r trong suy ngh ca h, thm ch l{m h tng nh
l{ ngh ca chnh mnh. T|c ng l{ mt c|ch thng thng g}y
nh hng i vi ngi kh|c. H~y s dng ngn ng ngm
nhng khng nh hng hn n pha sau h{nh ng thu mnh li,
nhng nhn xt nc i, nhng c}u ni s|o rng kt hp vi
nhng c|i lic mt l{m m m lng ngi i v{o tim thc con
mi truyn ti kin ca bn. H~y l{m mi vic bng c|ch gi .

HAM MUN BNG GI

Mt ti ca thp nin 1770, mt ngi {n ng tr n
Nh{ h|t Paris gp ngi yu ca mnh l{ mt n b| tc. Hai
ngi ang g}y chin v{ ng ta rt lo lng gp li b{. N b| tc
vn cha n ch ngi ca b{, nhng ch ngi k bn, mt trong
nhng ngi bn ca n b| tc, Madame de T_, ~ gi ngi {n
ng tr n ch b{ ngi. Madame de T_ ni rng h gp nhau v{o
ti nay thit l{ mt iu may mn, v{ ng phi cho b{ l{m bn
trn chuyn i. Ngi {n ng tr n{y mong mi gp ngi yu
ca mnh, nhng Madame rt duyn d|ng v{ khng khng nn ng
~ ng i vi b{. Trc khi m{ ng c th hi ti sao v{ i }u
th Madame ~ nhanh chng h tng ng ra xe nga ca b{ bn
ngo{i. Ri sau chic xe tng tc i.

443
 Ngh thut quyn r
By gi, ngi {n ng tr mi hi
b{ ch nh{ ca ng ni cho ng bit l{
b{ ang a ng i }u. Lc u, b{ ch
ci, nhng sau cng b{ ni vi ng l{
n l}u {i ca chng b{. Hai v chng
b{ ~ bt ha vi nhau nhng ~ quyt
nh ha gii ri. Tuy nhin, chng ca
Madame l{ mt ngi ch|n ngt, v{ b{
cm thy mt ngi {n ng tr trung
quyn r nh ng s l{m cho mi
chuyn vui ln. Ngi {n ng tr rt
l t m: Madame l{ mt ph n ln
tui, ni ting l{ mt ngi kh| kiu
c|ch, mc d ng cng bit b{ c ngi
tnh l{ mt hu tc. Ti sao Madame
li chn ng l{ ngi i vi b{ trong
chuyn i chi n{y? C}u chuyn b{ ni
khng |ng tin lm. v{ khi h ang i,
Madame ngh ng nhn ra ngo{i ca
s ging nh b{ ang nhn phong cnh
ang lt qua. ng phi nhn ngi
qua b{ th mi coi c, v{ khi l{m nh
th th chic xe nga b xc ln.
Madame chp ly b{n tay ng v{ ng~
chi v{o hai c|nh tay ng. B{ yn
nh th mt hi ri nhanh chng rt l
ra. Sau mt hi im lng lung tng, b{
ln ting: c phi anh nh |nh gi| ti
444
Khi chng ti chun b
bc v{o phng, c ta
chn ti li v{ ni mt
c|ch nghim trang: H~y
nh rng anh c bn
phn khng bao gi
c nhn, thm ch
khng bao gi c nghi
ng ni thing ling m{
anh sp bc v{o
tt c nhng iu n{y
ging nh l{ mt bui l
khai np. C dt tay ti
i qua mt h{nh lang
nh ti om. Tr|i tim ti
p thnh thch nh th
ti l{ mt ngi ci o
tr tui c em kim
tra trc khi l chc
mng ca nhng iu b
mt ln lao c ta dng
li v{ ni: Nhng n b|
tc ca anh.. ti sp
sa tr li th c|nh ca
m ra; c}u tr li ca ti
~ b s ngng m
ngt on. Ti ngc
nhin, vui mng, ti
 L{m ch ngh thut t|c ng

v h{nh ng va ri phi khng?. ng khng cn bit l{ ti ~

phn i v{ ni l{ s vic va ri ch l{ tr nn c|i g na, v{ ti
mt tai nn v{ bo m vi b{ rng ng bt u tin v{o ma thut
s c x phi php. Tuy nhin, s tht vi lng trung th{nh
l{ khi m{ b{ trong vng tay ng th S tht, ti thy bn
khin ng ngh kh|c i. th}n mnh nht trong
Hai ngi n l}u {i. Ngi nhng tm gng to
chng n gp h v{ ngi {n ng tr ln, m{ nhng hnh nh
b{y t li ngng m n ta l}u {i. trong nhng tm gng
Madame ngt li ng: C|i anh thy th c t v qu| ngh
khng l{ g c, ti s dn anh n cn thut nn chng ~ to
h ca qu ng }y. ng cha kp hi ra c o nh ca tt
b{ th l{ g th b{ ~ chuyn qua c c|c vt kh|c m{
t{i kh|c mt c|ch mau mn. Tht vy, chng tng trng.
ngi chng l{ mt ngi ch|n ngt, (Vivant Denon, khng ng{y
nhng sau ba n ti ng ~ c|o li. mai)
Gi ch cn li Madame v{ ngi {n
ng tr. Madame mi ng i do trong C|ch }y my
vn vi b{; l{ mt bui ti qu| p nm, trong th{nh ph
tri, v{ trong lc hai ngi i do b{ ~ ca chng ti, ni m{ s
di tay mnh v{o ngi {n ng. B{ ni bp bm v{ xo quyt
rng b{ khng h lo ngi ng ta s li ph|t trin phn thnh
dng bi v b{ bit l{ ng v{ ngi bn hn tnh yu hay lng
tt ca b{ (n b| tc) quyn luyn trung th{nh, c mt
nhau ra sao ri. C hai ngi ni v ngi ph n cao qu
nhng chuyn kh|c v{ ri b{ quay tr vi mt v p quyn r
li t{i ngi yu ca ng: c y v{ mt gia tc khng ch
ang l{m cho anh hnh phc ng v{o }u c, b{ c

445
 Ngh thut quyn r

khng? i, em s ngc li c, v{ iu kh nng thin ph t

n{y l{m em lo }u anh c thng nhin vi mt tnh kh
xuyn l{ nn nh}n ca tnh kh bt ngo mn v{ mt s
thng l lng ca c ta khng? Ngi hiu bit sc so m{ c
{n ng ngc nhin khi Madame bt th tm thy c bt
u ni v n b| tc theo c|i kiu l{ c ngi ph n n{o
b| tc khng trung th{nh vi ng cng thi vi b{ Ngi
(iu m{ ng ~ nghi ng). Madame {n b{ n{y, c sinh ra
th d{i, b{ hi tic khi ni ra nhng trong mt dng di lch
iu nh th v bn mnh, v{ yu cu thip, v{ thy mnh b g
ng tha th cho b{. Ri, nh th mt cho mt nh{ l{m rm
ngh mi cht ny ra trong b{, b{ len, mt ngi ngu
cp n mt ngi nh{ k bn, mt ni nhin giu ln, ng ta
vui th tr{n y nhng k c vui v. khng th tm c s
Nhng tht l{ xu h v ni ~ b khinh khnh trong tim
kha li v{ khng c cha kha. Mc d b{. Bi v b{ c mt
vy h vn tm c c|ch i v{o ngi kin chc nh inh ng
nh{ , c|nh ca m ra. Bn trong ct l{ khng c ngi
nh{ ti thui, nhng ngi {n ng tr {n ng n{o iu kin
c th cm nhn c }y l{ mt ni thp, d gi{u c, m{
d{nh cho hn h. Hai ngi bc v{o xng |ng c mt ngi
v{ th ngi ngi xung chic gh v cao qu. V{ khi ph|t
b{nh. V{ ng cha kp hiu iu g t|c hin rng tt c kh
ng n mnh th ng ~ vng tay m nng ca ng l{ c th
ly b{. Madame c v nh mun y ph}n bit vi len v{ vi
ng ra nhng ri bt lc. Cui cng b{ bong (d t{i sn ng
cng nhn thc c: h phi quay v kch s), ng gi|m s|t
l}u {i thi. ng ta ~ i qu| xa ri? vic th{nh lp ca mt
nh{ m|y dt, hay ng

446
 L{m ch ngh thut t|c ng

ng ta phi t kim ch bn th}n. tranh lun nhng cng

Khi hai ngi tn b i v l}u dng ca mt loi si
{i, Madame ni: chng ta ~ tri qua c bit vi mt ph n
mt m tuyt vi. Phi chng b{ ang xe si th b{ vn kin
mun |m ch ti chuyn ~ xy ra quyt rng n mc m{
trong ngi nh{ ? B{ tip tc: thm chuyn n{y vn nm
ch cn c mt cn phng quyn r trong quyn lc ca b{
trong l}u {i, nhng em khng th ch th b{ s khng l{m g
cho anh coi bt c th g c. B{ ~ vi s vut ve th tnh
cp n cn phng n{y (cn h ca ca ng. Hn na, b{
qu ng) my ln trc ri; ng cn quyt nh tm kim
chng th n{o tng tng ni c iu s kho|i lc ni kh|c,
g th v v cn phng , nhng n tm mt ngi bn c v
lc n{y th ng li tha thit mun coi xng |ng vi tnh yu
cn phng v{ khng khng i b{ ch ca b{. V{ s vic ~
i. Hai mt m ln b{ tr li: Nu anh n, b{ yu say m mt
ha anh s ngoan. B{ dn ng i xuyn ngi {n ng rt hi
qua bng ti v{o cn phng, ng thch nhng tiu ch ca b{
th v cn phng c mt l nhng iu tui ba mi my. Bt
thoi m|i: trn bn bc tng c gn c khi n{o mt ng{y tri
nhiu gng, nhng bc tranh v nh qua m{ c khng mt
tht gi ln mt khu rng, thm ch l{ n ngi {n ng y
mt hang ng nh}n to tm ti v{ mt l{ lng c bt an trong
bc tng thn Eros i vng hoa. sut m hm sau. Tuy
Ngi {n ng tr b t}m trng ca ni nhin, qu ng li
}y |p o nn ~ nhanh chng ly li khng mt cht my
c trng th|i lc bt u trong ngi may nghi ng s vic
nh{, v{ ng khng cn nh g v gi n{y, v{ khng h
n b{. V phn b{, b{

447
 Ngh thut quyn r
gic na nu khng c mt ngi {y
t chy v{o b|o cho h bit l{ bn
ngo{i sp ln n Qu ng s sm c
mt.
C hai nhanh chng ri nhau ra.
Sau ng{y hm , khi ngi {n ng tr
chun b ri khi th b{ ch nh{ ni vi
ng: Tm bit Ng{i; ti n ng{i qu|
nhiu s thoi m|i nhng ta ~ tr cho
Ng{i bng mt gic mng p. Gi }y
tnh yu ca Ng{i triu ng{i quay v
ng to cho N b| tc c l do c~i
v~ vi ti. Trn ng quay tr v ng
nh li nhng iu va xy ra m{ ng
khng th n{o o|n c ngha. ng
m h cm nhn hnh nh ng ang b
li dng, nhng nhng s thch th m{
ng nh li ~ bp nhng ngh ng
ca ng.
Gii thch: Madame de T_ l{ mt
nh}n vt trong truyn ngn t do
phong lc th k 18 Khng ng{y mai
ca t|c gi Vivant Denon. Ngi {n
ng tr l{ ngi tng thut li c}u
chuyn. Mc d l{ mt tiu thuyt,
nhng nhng k nng ca Madame
c da trn nhng s phng ~ng
ni ting ca thi i , nhng bc
448
rt thn trng, b{ s
khng mo him
tuyn b tnh yu mnh
ra bng c|ch ph|i mt
tn y t i hay vit
mt bc th cho ng v
b{ s nhng mi nguy
him b theo di. Tuy
nhin b{ nhn thy ng
ta rt th}n vi mt linh
mc n{o mp mp,
mi r, c| nh}n vy m{
li c xem nh l{ linh
mc ni tri xt theo
c|ch sng th|nh thin
ca ng ta. B{ ta ~ tnh
to|n v{ nhn thy ngi
bn n{y s l{ mt ngi
trung gian l tng cho
b{ v{ ngi {n ng b{
yu. V{ do , sau khi
phn chiu li chin lc
b{ chp nhn, b{ n
thm nh{ th ni c th
tm thy v linh mc ,
v{o mt gi thch hp
trong ng{y, v{ b{ ~ tm
thy ng cha v{ hi ng
l{ c th gii ti cho b{
 L{m ch ngh thut t|c ng
thy v tr chi quyn r. V{ nhng v
kh nguy him nht ca h l{ nhng
lun l|ch bng gi nhng phng
tin m{ Madame ~ tung ba ch ln
ngi {n ng tr, khin ng dng
nh l{ k i x}m lc, cho b{ mt m
vui v nh b{ ao c v{ bo v danh
ting v ti ca b{, tt c ch l{ mt c
ngng. Sau cng, chnh ng l{ ngi
khi u s tip xc th}n th hay v
nh th. S tht th Madame mi l{
ngi nm quyn kim so|t, b{ gieo
mt c|ch chnh x|c nhng kin v{o
trong u ng nh b{ mong mun. V
d nh s va chm th}n th lc u
trong toa xe nga , b{ ~ t to ra
bng c|ch mi gi ng n gn hn:
sau n{y b{ li khin tr|ch ng v qu|
tin ti, nhng iu ln vn trong tr
c ng chnh l{ khonh khc y kch
ng . V chuyn b{ ni n n b|
tc ~ l{m cho ng bi ri v{ thy c
ti; nhng ri b{ li gi rng ngi
yu ca ng khng trung th{nh, gieo
v{o u ng mt ht ging mi: s gin
d, v{ s ao c tr th. V{ sau b{
li yu cu ng qun i v{ tha th cho
nhng g b{ ~ ni, mt chin lc
bng gi: Em ang yu cu ng qun
449
c khng. V v linh
mc nhn lic qua thy
}y l{ mt qu b{
thng lu nn ~ vui
mng nghe b{ xng ti,
v{ khi b{ xng gn xong,
b tip tc: Tha Cha,
con s gii thch ngay
b}y gi cho Cha, c mt
vn m{ con buc phi
tm n li khuyn v{ s
tr gip ca Cha. Con ~
xng tn con cho Cha
ri, con cm thy chc
chn l{ Cha s bit v gia
nh v{ chng ca con.
Chng con yu con hn
l{ cuc sng n{y, v{ bi
v anh gi{u kch s nn
anh cha bao gi gp
mt cht xu kh khn
hay chn ch n{o trong
vic cung phng cho con
bt c mt mn n{o
m{ con l ra l{ con mong
mun. v{ v th m{ tnh
yu ca con d{nh cho
nh kh| v tn, v{ nu
nh nhng ngh n
 Ngh thut quyn r

i chuyn em ~ ni m{ em bit l{ ng thun ca con i ngc

khng th n{o qun c, ngh s li vi nhng mong c
m~i trong u ng. Mt v{i ln b{ v{ danh d ca nh th
cp n n cn phng trong ta l}u con |ng b la ha
{i, hn nhin l{ ng ta khng khng ngc thiu t hn l{
mun i n . B{ ni n bui ti mt ngi ph n qu
vi mt v nhp nhng. Thm ch quyt nht tng sng
nhng li ni nh: nu anh ha l{ anh trn i. b}y gi li c
s ngoan c th c hiu theo nhiu mt ngi vi v b
li. trong u v{ tr|i tim ca ngi {n ngo{i |ng tn knh,
ng tr bng ln tt c mi cm gi|c - ngi m{ tr phi con
bt ng, bi ri, ao c-m{ b{ ~ gi|n nhm ln th hnh nh
tip truyn v{o trong ng. l{ mt ngi quen
c bit l{ trong nhng giai th}n cn ca cha. Con
on u ca mt s quyn r, h~y hc tht s khng th ni ra
c|ch l{m cho mi th ng nh bn ni tn ngi y, ch bit l{
v{ l{m kiu bng gi. Nghi ng vu v anh ta cao, p trai,
bng gi vi mt li bnh lun }y qun |o anh ta m{u n}u
v nhng ngi kh|c trong cuc sng v{ gn g{ng lch thip,
ca nn nh}n, l{m cho nn nh}n cm v{ c th bi v anh ta
thy mm yu. Nhng tip xc v th}n khng nhn thc c
th nh nh{ng |m ch vu v n ham bn cht kin quyt ca
mun, cng nh l{ c|i lt nhn tho|ng con nn anh ta c v nh
qua nhng |ng nh hay l{ mt tin h{nh v}y h~m con.
ging ni m |p bt cht, c hai u Anh ta xut hin v{o bt
d{nh cho nhng khonh khc cc c khi n{o m{ con ang
nhanh nht. Mt li nhn xt tnh c nhn ra ngo{i ca s hay
iu g v nn nh}n khin bn thch, con ng ca trc
hay khi con ri khi nh{.

450
 L{m ch ngh thut t|c ng

nhng h~y gi n thin t, nhng li M{ b}y gi con rt ngc

ni ca bn bc l iu c th, to ra nhin khi khng thy
mt s nghi ng. Bn ang gieo nhng anh ta c mt }y.
ht ging m{ s mc r trong nhiu Khi phi ni l{ con ~
tun ti. Khi bn khng c mt th tc gin v tt c chuyn
nhng mc tiu ca bn s m tng n{y nh th n{o ri t v
n nhng kin m{ bn gi ln, v{ kiu h{nh ng ca anh
chim nghim v nhng iu ng vc. ta thng l{m cho mt
H ang t t b dn li v{o li ca ngi {n b{ ch}n tht
bn m{ khng thc l{ bn ang nm mt tai ting xu, d cho
quyn kim so|t. L{m sao h c th c ta v ti. Cho nn,
kh|ng c hay tr nn phng v nu h v tnh yu ca c
thm ch khng th thy c chuyn Cha, con khn n{i Cha
g ang xy ra c ch? h~y ni chuyn mt c|ch
iu ph}n bit mt s khu gi nghim khc vi anh ta
vi nhng loi g}y nh hng thuc v v{ thuyt phc anh ta c
siu nhin (nh mt mnh lnh hay vic kim ch nhng h{nh
cho mt thng tin hay li hng dn) ng quy ri n{y. C
l{, xt trong trng hp l{ mt s khu rt nhiu ph n kh|c
gi, mt kin c khi gi ln trong chc chn thy iu n{y
n~o ca mt ngi kh|c m{ khng c l{ khi h{i v{ h s
kim chng c lin quan n ngun gc hng th b anh ta nhn
ca kin nhng li c chp nhn chm chm v{ theo di,
nh th s khu gi ph|t sinh t do nhng bn th}n con
trong u c ngi . khng thch khuynh
hng n{y v{ con thy
SIGMUND FREUD
h{nh vi ca anh ta
khng th n{o chp
nhn c. v{ khi ~

451
 Ngh thut quyn r

B QUYT QUYN R n on kt ca c}u

Bn khng th i qua ht cuc i
ca mnh m{ khng bng c|ch n{y th
cng bng c|ch kh|c c gng thuyt
phc c ngi kh|c. H~y chn con
ng trc tip l{ ni mt c|ch chnh
x|c iu bn mun, v{ s ch}n tht ca
bn c l s l{m bn thy tt nhng
chng a bn n }u ht. Con ngi
c nhng kin ca ring h m{ c
ng cng li bi nhng thi quen;
nhng li ni ca bn i v{o t}m tr h,
cnh tranh vi h{ng ng{n nhng quan
im c nhn thc trc, ~ c sn ri b{ Mt thi gian ngn
v{ s chng dn n }u. Ngo{i ra, con
ngi th hin s tc gin khi thy bn
c gng thuyt phc h, l{m nh th t
h khng c kh nng quyt nh, nh
th bn bit nhiu hn. Thay v vy, h~y
suy ngh n sc mnh ca s lun l|ch
bng gi v{ s khu gi. N i hi
cht kin nhn v{ ngh thut, m{ kt
qu th c |ng gi| hn rt nhiu.
C|i c|ch m{ nhng li bng gi
th hin th n gin thi: h~y ngy
trang th{nh mt li nhn xt hay cuc
gp g thng thng, v{ th ra li gi
. N v vn tnh cm mt s thoi
chuyn, ngi {n b{
ci u ch{o nh th b{
sp a ra khc vy. c
Cha n{y ~ ngay lp tc
nhn ra ngi {n ng
b{ ta ang |m ch n l
ai, v{ Cha ~ m |p
khuyn b hy lm trong
sch t}m tr li Cha
ha s l{m ht c|ch cn
thit bo m rng
ngi thi quy ry
sau, ngi {n ng b
nghi vn n thm v
linh mc, v{ sau khi c
hai ngi ni chuyn vi
nhau c mt l|t v
nhng t{i chung
chung, v linh mc ko
ng ta v mt pha v{
tr|ch anh ta theo kiu
cha con v ti lic mt a
tnh, theo nh ngi {n
b{ cho cha hiu. Qu|
bt ng, ngi {n ng
ngc nhin bi v ng
ta cha bao gi nhn

452
 L{m ch ngh thut t|c ng

m|i m{ cha c c, s thiu thn ngi {n b{ nhiu

iu khch ng trong cuc sng ca nh th v{ rt him khi
mt ngi. Li gi c nhn thy ng i ngang qua nh{
trong t}m tr ca mc tiu, mt vt }m b{Qu ng n{y c nhn
huyn b v{o ch khng an to{n ca thc nhiu hn v linh
anh (c) ta; ngun gc vt }m th mau mc, ng khng qu|
chng chm v{o qun l~ng. Vt }m qu| chm hiu |nh gi|
huyn b n ni khng th nh v{o lc s thng minh ca
, v{ sau n{y, khi m{ vt }m mc ngi {n b{ n{y v{ ha
r v{ ph|t trin ln th n dng nh l{ s khng l{m phin b{
~ hin r mt c|ch t nhin t t}m tr ta na. th nhng sau
ca mc tiu nh th n ~ ri. S khi ri khi nh{ Cha th
lun l|ch bng gi cho bn i qua s ng ta i v pha ngi
kh|ng c t nhin ca con ngi, bi v nh{ ca ngi {n b{
con ngi c v ch lng nghe iu bt . B{ ta vn cn tip tc
ngun t h. N c mt ngn ng ring ngi c kinh ti khung
ca n, giao tip mt c|ch trc tip vi ca s b xu m{ b{
s v tim thc. Khng c mt ngi i c th thy ng ta nu
quyn r n{o, khng mt ngi thuyt nh ng ta c tnh c i
phc n{o c th hy vng th{nh cng m{ ngang qua V{ t ng{y
khng cn th{nh tho ngn ng v{ tr i, ngi {n ng
ngh thut ca li ni bng gi. thn trng tin ti
Mt ngi {n ng l mt ~ nhanh v{ truyn ti s
tng n cung in ca Louis XV. n tng m{ ng ta ~
Khng mt ai bit bt c iu g v ng tham gia vo trong ton
ta, v{ ging ni v{ tui t|c cng khng b cng vic, ng ta tr
r. ng ta t xng mnh l{ B| tc th{nh mt v kh|ch
Saint-Germain. D nhin l{ ng ta gi{u thng xuyn ca ngi

453
 Ngh thut quyn r

c; tt c mi loi | qu v{ kim cng hng xm.

ta s|ng long l|nh trn |o ng, trn hai (THE DECAMERON, GIOVANI
tay |o, trn gi{y v{ nhng ngn tay ca BOCCACCIO, G.H.McWilliam
bin dch)
ng. ng ta c th chi piano n
tuyt vi, c th v tranh cc p. Tuy
nhin iu thu ht nht ng chnh l{ Nhng c|i lic
c|ch ni chuyn. mt chnh l{ khu i
S tht th ng b| tc chnh l{ b|c nng ca vic t|n
tn trm bp bm ca th k 18 mt tnh: mi th c th
ngi th{nh tho v ngh thut bng c truyn t trong
gi. Khi ng ni, li ni }y lun ra, mt |nh nhn, tuy |nh
mt s |m ch bng gi m h n hn nhn cng c th b t
| ph thy, m{ c th bin kim loi chi bi v n khng th
th{nh v{ng hay l{ mt liu thuc c din t tng li
Trng sinh. ng ta khng h ni rng mt.
ng ta s hu nhng th n{y, nhng (STENDHAL, trch dn trong
ng ta bin bn th{nh ngi ng h{nh Richard Daveport-Hines,
thuVice : tp tiu lun)
vi quyn lc ca ng ta. ng ta m{
n gin ni ln iu s khng c ai tin ng ta v{ mi ngi s
ngonh mt vi ng. ng b| tc c th |m ch ti mt ngi {n
ng ~ cht 40 nm trc nh th chnh ng ta bit ngi ;
nu ng l{ nh vy th ng b| tc tui 80, mc d ng ch
trng khong tui 40 m{ thi. ng cp v liu thuc Trng
sinh ng qu| tr
iu cht yu trong li ni ca b| tc l{ s m h. ng ta
lun lun bung th nhng li gi v{o trong mt cuc ni
chuyn trc din, duyn d|ng a ra nhng nhn xt theo mt giai
iu du dng. Ch mt l|t sau l{ mi ngi s phn chiu nhng

454
 L{m ch ngh thut t|c ng

g ng ta ~ ni. Hi sau, mi ngi bt u n vi ng, yu cu v

hn | ph thy v{ liu thuc Trng sinh, m{ khng h nhn ra
rng chnh ng ta l{ ngi ~ gieo nhng tng v{o trong u
c h. H~y nh rng: gieo mt tng quyn r bn bt buc
phi ha nhp v{o tr tng tng ca h, s m mng ca h,
nhng khao kh|t thm kn nht ca h. C|i l{m cho s vic vn
ng u l{ khi gi ln nhng chuyn m{ con ngi mun nghe
kh nng gi{u c, sc khe, kho|i lc, s mo him. Cui cng,
nhng iu tt p n{y li ha ra li chnh x|c l{ th m{ bn c v
nh mun ban tng cho h. H s n bn bn nh th chnh h
m{ khng thc rng bn ang g}y bng gi tng v{o trong
u h.
Nm 1807, Napoleon Bonaparte ~ quyt nh }y l{ thi
im quan trng ng ko Vua Nga, Alexander I v phe ng.
Napoleon mun hai iu t v vua Nga n{y: mt hip c ha bnh
m{ h ~ ng chia nh Ch}u ]u v{ Trung ng; v{ mt lin
minh v hn nh}n, trong Napoleon s ly d v ng, b{ Josephine
m{ ly ngi trong ho{ng gia ca vua Nga. Thay v trc tip ng
nhng iu khon n{y, vua Napoleon ~ quyt nh quyn r vua
nc Nga. Napoleon dng n nhng cuc gp g x~ hi lch thip
v{ nhng cuc ni chuyn th}n mt nh v nhng chuyn chin
trng, ng ta i n h{nh ng. Napoleon r r{ng but ming
l ra rng Josephine khng th sanh con, m{ nhanh chng thay i
t{i. Mt nhn xt }y ra v ngh mt s gn kt s phn
gia nc Ph|p v{ nc Nga. Ngay trc lc ng sp ri khi ti
hm , ng ni n chuyn ng mong c c nhng a con, th
d{i bun b~, ri c|o lui v phng ng, li cho v vua vi nhng
ngh . Napoleon h tng v vua Nga n mt v kch ni v t{i
s huy ho{ng, s vinh danh v{ ch; by gi, trong nhng c}u

455
 Ngh thut quyn r

chuyn sau , Napoleon ngy trang cho nhng li l bng gi ca

ng di v bc l{ b{n lun v v kch. Trong v{i tun, v vua nga
ni vi c|c b trng ca mnh v mt s lin minh hn nh}n v{
mt hip c vi nc Ph|p nh th chng l{ nhng kin ca
chnh ng.
L ming ni ra nhng li nhn xt khng c ch , thu ht
nhng s tham kho, c}u ni m{ bn nhanh chng phi xin li tt
c nhng iu n{y c mt quyn lc bng gi mnh m. chng
lun l|ch di da con ngi nh mt c dc, chp nhn cuc
sng ca chnh h. Cha kha th{nh cng vi nhng li ni bng
gi ca bn l{ to ra chng khi m{ nhng mc tiu ca bn ang x
hi hay ang ph}n t}m, m{ h khng nhn thc c c|i ang
din ra. Nhng li ni a lch s thng l{ li m u ho{n ho;
con ngi s ngh h s ni g tip theo }y, hoc l{ h s tip thu
th{nh nhng ngh ca chnh h.
Mt trong nhng chin dch bu c u tin, John
F.Kennedy c trc mt nhm nhng ngi lnh cu binh.
Nhng chin tch dng cm ca Kennedy trong sut th chin th
hai s kin PT_109 ~ l{m ng tr th{nh ngi anh hng chin
tranh- c tt c mi ngi bit n; nhng trong b{i din vn,
ng li ni n mt ngi {n ng kh|c trn thuyn m{ cha bao
gi cp n chnh bn th}n ng. Tuy nhin, Kennedy hiu l{
nhng vic ng ~ l{m th trong u mi ngi ~ bit bi v thc
t l{ ng ~ t sn trong u h ri. S im lng ca Kennedy
trong t{i ~ khng ch l{m cho mi ngi t ngh n m{ cn
l{m cho ng tr nn nhn nhng v{ khim tn, nhng c tnh i
i vi ch ngha anh hng. Trong ngh thut quyn r, ging nh
c g|i im ngi Ph|p, Ninon de lEnclos, khuyn l{ tt hn l{

456
 L{m ch ngh thut t|c ng

ng ni v tnh yu ca bn d{nh cho mt ngi. H~y cho mc

tiu ca bn t c n. S im lng ca bn trong t{i s l{ mt
quyn nng bng gi hn l{ bn trc tip din t n ra.
Khng ch c li ni phi bng gi m{ cn ch n c ch
v{ c|i nhn. Thut ng yu thch ca Madame Recamier chnh l{
gi cho nhng li ni ca b{ tht n gin v{ |nh nhn ca b{ thit
hp dn. Mch chy ca c}u chuyn s ngn cho c|nh {n ng suy
ngh qu| s}u sa v nhng c|i nhn thi thong mi c, m{ h cn b
nhng |nh mt |m nh. Lord Byron c |nh nhn ci thp xung
ni ting: trong khi mi ngi ang tho lun v t{i khng my
th v n{o , ng ta s h u xung, nhng khi mt ph n tr
(mc tiu ca ng) thy ng ang lic ln nhn v pha b{ th u
ca ng s nghing xung. l{ mt c|i nhn dng nh nguy
him, th th|ch nhng cng lp lng; rt nhiu ph n b c|i nhn
ging by. Khun mt ni ln c ngn ng ca chnh n.
Chng ta ~ quen vi vic th c nhng nt mt ca con ngi,
thng l{ nhng du hiu tt ch ra cm xc ca h hn l{ iu
h ni, c|i qu| d kim so|t. Bi v con ngi lun lun c
nhng c|i nhn, nn h~y s dng n chng chuyn nhng du
hiu lun l|ch bng gi m{ bn chn.
Cui cng, l do m{ nhng li bng gi hot ng kh| tt
khng ch v n i qua c s phn kh|ng t nhin ca con
ngi. M{ n cn l{ ngn ng ca s kho|i lc. C qu| t iu b
mt trn th gii n{y; qu| nhiu ngi ni mt c|ch chnh x|c iu
h cm nhn v{ h mun. chng ta khao kh|t iu g kh hiu,
iu g nui dng iu m mng ca ta. Bi v thiu thn
vic xut v{ s nhp nhng trong cuc sng hng ng{y, mt
ngi t nhin dng n hai iu trn c v nh c iu g li

457
 Ngh thut quyn r

cun v{ tr{n y ha hn. l{ mt dng tr chi khu gi vy

ngi n{y c nh g chng? Anh (c) ta mun g? Nhng li gi
, nhng lc xut, v{ nhng lun l|ch bng gi to ra mt bu
khng kh quyn r, ra hiu cho nn nh}n ca h l{ h khng cn
lin quan n nhng l li c ca cuc sng hng ng{y na m{ h
~ bc v{o mt th gii kh|c.

BIU TNG
Ht ging. Mnh t ~ c chun b k c{ng. Nhng ht
ging ~ c gieo trc v{i th|ng. Khi nhng ht ging ~
di mt t th khng ai c th bit c b{n tay ai gieo chng
xung. Nhng ht ging l{ mt phn ca t. Bn h~y ngy trang
nhng vic i thao tng ca mnh bng c|c trng nhng ht ging
chng t mc r.

IM YU
S nguy him trong nhng li l bng gi chnh l{ khi bn
li nhng iu m h, mc tiu ca bn c th din gii sai lm
v chng. C nhng khonh khc, c bit l{ trong giai on sau
tr i trong vic i quyn r, khi m{ thun li nht bn truyn
t kin ca bn mt c|ch trc tip, nht l{ lc bn bit mc tiu
ca bn s ch{o n kin . Casanova thng s dng li .
Khi m{ ng c th cm nhn mt ngi {n b{ khao kh|t ng, v{
cn mt cht s chun b, th ng s dng mt li nhn xt trc
tip, th}n thin tin thng v{o trong u ca ngi {n b{
ging nh mt vin thuc v{ khin cho b{ ri v{o ba ch ca ng
ta. Khi nh{ vn Gabriele DAnnunzio gp mt ngi ph n m{ ng
thm mun, ng ta him khi n{o chn ch. Nhng li l t}ng bc

458
 L{m ch ngh thut t|c ng

t ming ng v{ t ngi bt ca ng tun chy ra. ng ta s dng

s th}n thin ca ng m{ chinh phc (ng c th gi b l{ th}n
thin v{ ch l{ mt m|nh khe trong s nhng m|nh khe kh|c
m{ thi). Tuy nhin iu n{y ch cng hiu khi bn cm nhn mc
tiu d d{ng l{ ca bn. Nu khng, nhng s phng th, nghi
ng m{ bn dng nn bng cuc tn cng trc din s l{m cho vic
i quyn r ca bn khng th thc hin c. Khi b nghi ng th
phng thc gi|n tip l{ mt chiu tt hn nhiu.

459
 7

I VO TM HN

Hu ht mi ngi b nht trong th gii ca chnh mnh, l{m

h c chp v{ kh thuyt phc. C|ch ko h ra khi v bc v{ quyn
r l{ i v{o t}m hn h. Chi theo lut l ca h, tn hng nhng
g h tn hng, chiu theo t}m trng ca h. L{m nh vy bn s
vut ve tnh t |i ~ n s}u trong h v{ l{m h gim bt phng v.
Khi b thi min bi chnh hnh nh ca mnh phn chiu qua bn,
h s ci m hn, tr nn d b khut phc bi t|c ng kho lo
ca bn. Bn s nhanh chng ho|n i c v tr: mt khi bn ~ i
v{o t}m hn h, bn s l{m h mun i v{o t}m tr bn, n lc n{o
h s khng th quay li c na. H~y chiu theo t}m trng v{
thch ca h, l{m h khng c g phn ng hay chng i li.

CHIN LC CHIU THEO

Th|ng 10/1961, nh{ b|o ngi M Cindy Adams c ban
cho mt cuc phng vn c quyn vi tng thng Indonesia,
Sukarno. }y l{ mt s kin ni bt bi v v{o thi Adams l{
mt nh{ b|o t tn tui trong khi tng thng Sukarno l{ mt nhn
vt th gii v{o gia thi k khng hong. Mt nh{ l~nh o u
tranh gi{nh c lp cho Indonesia Sukarno ~ l{ tng thng ca
t nc v{o nm 1949 khi H{ Lan cui cng ~ u h{ng
thuc a. n u nhng nm 1960, chnh s|ch ngoi giao liu
lnh ca ng khin ng b Hoa K cm ght, mt v{i ngi cn gi
ng l{ Hitler ca Ch}u \.

460
 i v{o t}m hn

Adams ~ quyt nh trong mt bui Bn lo lng gi lng

phng vn trc tip th b{ s khng ngi tnh mnh? H~y
cho Sukarno l{m cho s h~i hay th|n thuyt phc n{ng rng
phc, v{ b{ bt u c}u chuyn bng n{ng ~ h gc bn
c|ch ni a gin vi ng. Adams qu th{nh mt ng bng
ngc nhin khi m{ chin lc ph| v nhng |nh nhn hp dn
tng bng ca b{ c v nh hiu cht ngi. Nu nh
nghim: Sukarno nng nhit vi b{. n{ng mc m{u tm th
Sukarno cho cuc phng vn tt p h~y ca ngi m{u tm. Khi
trong vng mt ting ng h, v{ khi n{ng mc |o m bng
kt thc phng vn ng tng b{ mt la th ca tng la. h~y
ng qu{ c|p. Th{nh cng ca nh{ b|o ha hp tt nht vi
Adams ni tri ri, nhng thm n{ngb{y t ngng
ch cn hn na khi b{ bt u nhn m ging ni nh ng}n
c nhng bc th th}n thin t nga ca n{ng, nhng c
Sukarno sau khi b{ v{ chng quay v ch khi n{ng khiu v.
New York. V{i nm sau, Sukarno H~y la to mt ln na
ngh rng Adams hp t|c vi ng trong khi n{ng dng li. Bn
cun t truyn ca ng. thm ch c th t|n
Nh bo Adams, ngi ~ quen dng t{i nng yu
vi vic vit nhng mu b|o l| ci v ng ca n{ng, gii
nh}n vt ni ting mc th ba, th thch tng tn iu g
bi ri. B{ tha bit s ni ting xu xa l{m bn thay i. Mc
ca Sukarno ging nh Don Juan- bc cho n{ng c th h{nh
thy quyn r, ngi Ph|p gi ng nh ng gay gt hn bt k
th. Sukarno c bn b{ v v{ h{ng trm mt lo{i sa bin n{o,
v l. Sukarno p trai, v{ d nhin ng ngi yu ca n{ng
ta thu ht b{ ri, th nhng ti sao li cng s miu t n{ng tt

461
 Ngh thut quyn r

chn b{ v{o nhim v uy tn n{y? Phi bng v{ ngoan hin.

chng l{ bn tnh nhc dc ca ng qu| Nhng h~y cn thn ch
mnh n ni ng ta khng th quan cho bn th}n bn i
t}m n nhng chuyn nh th n{y. qu| xa. Khng c
Tuy nhin, }y l{ mt li mi m b php ni ra nhng li
khng th t chi. khen tng ma mai. Nt
Th|ng 1/1964, Adams quay li mt ca bn c th hi
Indonesia. B{ ~ quyt nh gi nguyn hoi ht thng ip.
chin lc ca mnh l{: b{ vn ngang Ngh thut s hiu qu
ngnh v{ ni thng, l{ ngi dng nht khi n c che
nh ~ quyn r c Sukarno 3 nm y. Vic kh|m ph| ra s
trc. Trong sut cuc phng vn lc bi nh iu tt ca bn.
u vi ng ta, b{ ph{n n{n kh| mnh (ngh thut ca tnh yu,
ming v nhng cn phng m{ . Nh OVID, do Peter Green bin
dch)
th Sukarno l{ th k ca b{ vy, b{ ta
c th cho ng vit m{ ng ta ~ k
ln, ng xem xt k nhng iu c bit C b hay cu b tm
m{ b{ a ra t mt cho n tt c. c|ch l{m cho ba m
Adams kinh ngc khi thy ng ghi li thch mnh. Trong tc
mt c|ch c nhim v v bc th v{ k phm vn hc Khuynh
ln. hng, s bt chc
Bc k tip trong k hoch ca c cho l{ mt trong
Adams l{ mt tua i n Indonesia nhng c|ch thu
ht.v d Trong nhng
phng vn mi ngi m{ ~ tng bit
Sukarno thi cn tr. Cho nn Adams cun s|ch ca Sanskirt,
~ cho mt phn quan
than phin vi ng v chuyn bay ca
b{, b{ ni chuyn bay khng an to{n. trng v vic mu mo
B{ ni vi ng: anh yu, em ni n, em ca mt ngi ph n
~ bt chc c|ch n

462
 i v{o t}m hn

ngh anh nn cho em mt m|y bay mc, nt mt, v{ li ni

ring em. ng tr li, r r{ng l{ c c|i
chuyn ca ngi m{ c
g lung tng: c ri. Tuy vy, ta yu. }y l{ mt loi
mt iu cha , b{ tip tc i thm; kch bn bt chc ca
b{ yu cu mt v{i chic m|y bay, mt ngi ph n : khng
chic phn lc, v{ mt phi cng cho th n{o ha hp vi
ring b{, mt phi cng gii. Sukarno ngi mnh yu nn c
ng mi iu. ngi l~nh o t ~ bt chc anh ta
nc Indonesia dng nh khng ch ph}n t|n nhng ngh
b Adams da nt m{ ng ho{n to{n ri ca anh ta. Th mt a
v{o ba ch ca b{. Sukarno t|n dng tr cng vy, chng s
s thng minh v{ hm hnh ca b{. C dng n vic nh|i theo
lc ng ~ t}m s: em c bit sao m th|i , n mc, v{ v}n
anh vit tiu s khng?... Ch l{ v em ,
v}n tm s yu
nguyn nh}n l{ vy. ng ch n thng, vi mt khuynh
qun |o ca b{, khen nhng trang phc hng y ma thut,
b{ mc, ch n bt k mt thay i ngi cha hay ngi m
trong trang phc. Sukarno ging nh l{ ~ ph}n t}m trong
mt k eo ui nnh nt hn l{ mt ngh. S ging nhau c
Hitler ca Ch}u \. ngha l{ mt ngi ang
Hin nhin, khng th n{o t b v{ khng t b
tr|nh khi vic ng ta ham mun x|c nhng ham mun lng
tht vi b{. Adams l{ mt ngi {n b{ l. y l{ mt s d d
li cun. Lc u l{ hai tay chm nhau, m{ a tr dng n
sau l{ hn trm. Mi ln nh th b{ nm bt ly cha m
u ht ng ra, ni r vi ng l{ b{ c mnh v{ c th cng
mt hn nh}n hnh phc, nhng b{ li nhn l{ h ~ . iu
lo lng: nu nh tt c mi iu ng n{y ng vi |m ng,
nhng ngi bt chc

463
 Ngh thut quyn r

mun l{ cng vic th v l{m n n{y c l~nh o ca mnh, khc

th v. Mc d vy, mt ln na tn ng ta v{ lp li
chin lc thng thn ca b{ c v nh nhng c ch ca ngi
l{ mt chin lc ng n. Tht l{ . H ci u trc
ngc nhin, Sukarno lui bc m{ khng ng ta, nhng cng lc
h gin gi hay tc ti. ng ha l h cng v thc
nhng c ch yu thng ng d{nh cho by mi gi ngi
b{ s ch l{ mc tnh bn m{ thi. B{ . Nhng kiu c|ch v{
phi cng nhn rng ng ta chng ng nhng vic l{m ch l{
nh b{ mong i hay c miu t. C nhng dp khi m{ nhiu
l ng ta thch c mt ngi {n b{ th|i cng quyn r
thng lnh. ngi l~nh o v{
C|c cuc phng vn tip tc ngc li.
trong vi thng, v b{ ch ng c (SERGE MOSCOVICI, thi i
cht xu nhng thay i. B{ vn xng |m ng, do J.C Whitehouse
bin dch)
h mt c|ch th}n quen vi ng, b{
thm v{o nhng c}u bnh lun ngang
ngc l{m m { thm c}u chuyn, c mun d{nh cho
nhng gi }y ng tr chng, ng vui mt ngi kh|c gii m{
thch trc nhng c}u ni a xc tng trng cho chng
xc. ng l{m ra mt t}m trng sng ta mt c|ch tuyt i
ng nh b{ ~ c p mnh mt c|ch c khi vn l{ ngi kh|c,
chin lc. Lc u ng ta n mc i vi mt sinh vt ma
trong trang phc qu}n i hay trong thut, ngi l{ bn th}n
nhng b c|nh . Gi }y ng n mc chng ta trong khi ang
bnh thng, thm ch cn i ch}n trn. s hu mt iu thun
V{o mt m ng ni l{ ng thch m{u li, qua ht s tng
tc ca b{. B{ gii thch l{ m{u tng ca chng ta, ca
mt s tn ti c lp..

464
 i v{o t}m hn

xanh-en, m{u Clairol. ng mun m{u Chng ta thy du vt

tc ging nh th; b{ phi mang ti ca chng thm ch
mt l m{u nh th cho ng. B{ l{m trong nhng ho{n cnh
nh ng yu cu v{ ngh l{ ng ta ang tm thng nht ca
a thi. Nhng mt v{i ng{y sau ng tnh yu: trong s thu
yu cu b{ c mt dinh th nhum ht ni lin n bt k
tc cho ng. B{ cng n, v{ by gi c s thay i n{o, bt k
hai ngi u c m{u tc ging ht s ngy trang n{o, v
nhau. trong tm quan trng
Cun s|ch, Sukarno: tiu s ca s thng nht v{ s
c k n Cindy Adams, c xut lp li bn th}n ca
bn nm 1965. Nhng c gi M ngc ngi kh|c nhng yu
nhin khi Sukarno c hiu nh l{ ng lng l tt c u
mt ngi |ng yu v{ quyn r mt c ni kt n s tht
c|ch n tng, iu m{ tht ra Adams rng mt ngi tng
~ miu t ng ta nh th n{o. Nu nh tng ngi thy b
c bt k ai tranh lun th Adams s mt ca mnh ang theo
ni rng h khng bit ng ta theo c|i di mnh ng sau bc
c|ch ca b{. Sukarno ~ rt l{ h{i lng m{n ca |nh mt na.
v{ ~ ph}n phi cun s|ch cng khp. (ROBERT MUSIL, Trch trong
Denis De Rougemont, tnh
vic n{y gip ng c c s cm
yu c cng khai, do
thng Indonesia, ni m{ ng lc Richard Howard bin dch)
ang b e da bi mt vn qu}n s.
V{ Sukarno khng ly l{m ngc nhin cho lm, ng tha bit l{
Adams s l{m cng vic tt hn nhiu vi cun t truyn ca ng
hn bt c tay nh{ b|o nghim tc n{o.
Gii thch: Ai ang quyn r ai }y? chnh l{ Sukarno i
quyn r, v{ vic i quyn r b{ Adams c theo mt trnh t c

465
 Ngh thut quyn r

in. u tin, ng ~ chn ng nn nh}n. Mt nh{ b|o c kinh

nghim s kh|ng c li sc li cun ca mi quan h c| nh}n vi
t{i, v{ mt ngi {n ng s t b nghi ng hn vi s quyn r
ca ng ta. V{ do ng ~ chn ly mt ngi ph n, mt ngi
m{ kinh nghim vit b|o vn cn nm }u . Ti cuc hp u
tin ca ng vi b{ Adams, ng ta ~ gi i nhng du hiu ln
ln: ng ta rt th}n thin vi b{, nhng li ng thm mt s thch
th na. ri, lun l|ch bng gi mt nghi ng v{o trong u c b{
(c l ng ta mun quan h?), ng ta tin thng n phn chiu b{.
Sukarno chiu theo mi trng th|i ca b{, rt lui li mi khi b{
than phin. Chiu theo mt ngi l{ mt hnh thc i v{o tinh thn
ca h, cho h c thng tr trong thi gian .
C l vic qua mt c Adams ch ra c|i kh nng nhc
dc ca ng ta khng th kim so|t c, hay c l chng qu|
khn kho. ng ta ni ting nh Don Juan; khng t|n c b{ s
l{m cho b{ b tn thng. ( Ph n thng t b s nhc khi thy
mnh quyn r hp dn hn, v{ Sukarno thng minh g}y
n tng cho mt trong bn b{ v ca ng thy c b{ l{ ngi
ng thch nht). ng ta bt u tin xa hn v{o trong tinh thn ca
b{, theo v bnh d}n ca b{, thm ch cn l{m v n tnh bng c|ch
chp nhn m{u tc ging b{. Kt qu l{ b{ ~ quyt nh Sukarno
khng ging nh l{ ngi b{ ~ mong i hay nh b{ ~ s nh
th. ng ta t nht khng |ng s, v{ sau cng, b{ chnh l{ ngi b
kim so|t. iu m{ Sukarno khng nhn ra c chnh l{ khi m{
s phng th ca b{ thp xung, d nhin b{ s cm nhn c
ng ~ nhp v{o tnh cm ca b{ s}u m nh th n{o ri. B{
khng quyn r ng ta, m{ l{ ng ta quyn r. C|i m{ ng ta mun
l{ c|i ng ta ~ c: mt t truyn c| nh}n c mt ngi ngoi
quc y thng cm vi ng vit ra.

466
 i v{o t}m hn

Trong tt c mi chin thut quyn r, i v{o tinh thn ca

mt ngi c l l{ chin thut xu xa nht. Chin thut n{y cho c|c
nn nh}n ca bn nhng cm gi|c rng h ang quyn r bn. S
tht rng bn ang chiu theo h, bt chc h, i v{o tinh thn
h, ng l{ bn ang ri v{o ba ch ca h. Bn khng phi l{
mt ngi i quyn r nguy him phi e s, m{ l{ mt ai
chu nhng b v{ khng mang li s e da n{o. Vic bn ch
n h l{m h say m bi v bn ang phn chiu hnh nh bn
ln h, mi th h nhn thy v{ nghe c t bn phn chiu c|i
ti v{ s thch ca h. L{m gia tng s kiu ngo cho h. Tt c
nhng iu n{y ~ thit lp nn quy trnh i quyn r, h{ng lot
nhng ngi i thao tng s l{m cho thuc n quay li. mt khi m{
s phng th ca h i xung, h m rng n s nh hng t}m
linh ca bn. Bn s sm bt u m nhn vic khiu v, m{
khng h nhn ra rng s dch chuyn, h s thy bn th}n h
bc v{o tinh thn bn. }y l{ on kt ca tr chi.
Ph n khng d d~i tr nhng ngi n ly nhng c hi
ca h v{ bc v{o tinh thn h.
Ninon de lEnclos

B QUYT QUYN R
Mt trong nhng ngun g}y gin d nhiu trong cuc sng
ca chng ta chnh l{ s ngang bng ca ngi kh|c. n c
vi h thit l{ kh, l{m cho h thy s vt theo c|ch ca chng
ta. Chng ta thng th|n phc mnh rng khi h c v nh ang
lng nghe chng ta v{ r r{ng l{ ng tnh vi chng ta, tt c ch
l{ b ni m{ thi, lc chng ta i th h s chuyn hng v nhng
kin ca chnh h. Chng ta b ra thi gian xng v ngi

467
 Ngh thut quyn r

kh|c l{m nh th h l{ nhng bc tng | vy. Nhng thay v

than phin bn ~ hiu lm hay pht l, th ti sao li khng th
l{m iu g kh|c l: thay v nhn ngi kh|c hn hc hay dng
dng, thay v c gng tm hiu ti sao h li h{nh ng theo
c|ch , th h~y nhn h qua cp mt ca ngi i quyn r. C|ch
d d con ngi ra khi s cng u t nhin v{ t |m nh
chnh l{ bc v{o tinh thn ca h.
Tt c chng ta u l{ nhng ngi yu bn th}n mnh. Khi
chng ta cn l{ con nt th bn tnh t yu mnh thuc th x|c:
chng ta thch hnh nh ca chnh mnh, c th chnh mnh nh th
chng l{ mt th t|ch bit ra. Khi chng ta ln ln th bn tnh t
yu mnh ph|t trin v mt t}m l hn: chng ta tr nn chm m
trong s thch ca mnh, c|c kin v{ kinh nghim ca mnh. Mt
lp v bc cng hnh th{nh xung quanh chng ta. Mt c|ch nghch
l, c|i c|ch li ko con ngi ra khi v bc n{y chnh l{ tr nn
ging nh h, tht ra l{ mt hnh nh phn chiu ca h. Bn
khng phi d{nh ra nhiu ng{y nghin cu t}m tr h; ch n
gin l{ tu}n theo nhng trng th|i ca h, thch ng vi s thch
ca h, gi b vi bt c iu g h gi thng ip. l{m nh th l{
bn s h thp s phng v ca h xung. Cm gi|c t trng ca h
khng cm thy s l mt hay nhng thi quen kh|c bit ca bn
e da. Con ngi tht ra u yu bn th}n mnh, nhng iu m{
h yu hn tt c chnh l{ c nhn thy nhng kin v{ s thch
ca h phn chiu ln mt ngi kh|c na. Vic n{y l{m cho h c
hiu lc. S khng an to{n c h ca h s bin mt. B chnh hnh
nh ca mnh thi min nn h t th gi~n. B}y gi th bc tng
trong h ~ v vn ra, bn c th t t ko h ra v{ dn dn t
thuc n xung quanh. Mt khi m{ h ~ m sn cho bn th bn d
d{ng tim nhim cho h nhng trng th|i ca bn. i v{o tinh thn

468
 i v{o t}m hn

ca ngi kh|c chnh l{ mt loi hnh thi min; n l{ mt hnh

th|i thuyt phc c hiu qu v{ c hi ngm c con ngi bit
n.
V{o th k 18, trong cun tiu thuyt Gic m cn phng
m{u , tt c c|c c g|i tr trong cn nh{ gi{u c ca Chia u
em lng yu ch{ng Pao Yu bnh bao phong nh~. D nhin l{ anh ta
p trai nhng iu ~ khin anh ta hp dn khng cng li c
chnh l{ kh nng k l ca ng ta trong vic x}m nhp v{o tinh
thn ca mt c g|i tr. Pao Yu d{nh tui xu}n ca mnh bn cnh
nhng c g|i tr. Kt qu l{, anh ta cha bao gi tip cn nh l{
mt ngi e da hay hung hng. Anh ta ban cho nhng c g|i li
v{o phng mnh, nhng c g|i thy ng ta mi ni, m{ h c{ng
thy anh ta th h c{ng ri v{o ba ch ca anh ta. Chuyn n{y
khng phi Pao Yu mang nt n tnh, anh ta vn l{ mt ngi {n
ng nhng l{ mt ngi {n ng c th nam tnh nhiu hn hay t
i ty thuc v{o ho{n cnh i hi. Vic ng ta th}n mt vi c|c c
g|i cho php anh ta s linh hot bc v{o tinh thn ca h.
}y l{ mt iu thun li ln. S kh|c bit gia hai gii l{
c|i l{m cho tnh yu v{ s quyn r c th c, nhng n n cng
lin quan n mt yu t ca s lo s v{ khng tin tng. mt
ngi ph n c th s mt ngi {n ng hung hng v{ bo lc;
mt ngi {n ng thng khng th bc v{o tnh thn ca mt
ngi ph n v{ v th m{ anh ta vn gi s l lng v{ e da.
Nhng bc thy i quyn r trong lch s, t Casanova cho n
John F.Kennedy, u ln ln bn cnh nhng ngi ph n v{ bn
th}n h ~ chm n nt n tnh. Trit gia Soren Kierkegaard
trong cun tiu thuyt Nht k ngi i quyn r, ~ gii thiu vic
d{nh nhiu thi gian hn vi gii kia, tm hiu xem k th v{

469
 Ngh thut quyn r

im yu ca n, m{ bn c th chuyn s hiu bit th{nh li

th ca bn.
Ninon de lEnclos, mt trong nhng c g|i i quyn r bc
thy tng sng ~ c nhng phm cht ca nam gii nht nh. B{
c th l{m mt ngi {n ng phc ln b{ vi s yu thch trit l
mnh m, v{ quyn r ngi bng c|ch ra v nh chia s vi s
thch anh ta v chnh tr v{ chin tranh. Nhiu ngi {n ng lc
u ~ hnh th{nh nn mt tnh bn s}u m vi b{, ch sau
mi yu b{ mt c|ch in di. Tnh nam gii trong mt ngi {n
b{ th d l{m du ging nh bn tnh n gii trong mt ngi {n
ng i vi mt ngi {n b{. Vi mt ngi {n ng, s l mt
ca mt ngi {n b{ c th to nn s gin d v{ thm ch th}n
thin. anh ta c th b d d v{o s gp mt, nhng mt ba ch
ko d{i l}u hn khng th khng c to ra m{ khng c s ng
h{nh vi vic quyn r tr c. Cha kha y l{ bc v{o tinh
thn anh ta. {n ng thng b quyn r bi yu t nam tnh trong
h{nh x hay tnh c|ch ca mt ngi
Trong cun tiu thuyt Clarissa ca Samuel Richardson, mt
Clarissa Harlowe tr tui v{ m o c Lovelace, mt g~ ni
ting bnh bao phng tng t|n tnh. Clarissa bit s ni ting n{y
ca Lovelace, nhng anh ta li h{nh ng khng ging nh c
mong i: anh ta lch s, c v hi m bun v{ bi ri. C lc c
ph|t hin ra rng anh ta ~ l{m mt vic cao qu v{ t thin cho
mt gia nh ang trong cnh tng qun, cho ngi cha tin, gip
c g|i ng ta lp gia nh, cho c nh{ h li khuyn. Cui cng,
Lovelace th nhn vi Clarissa iu m{ c ~ nghi ng: anh ta
mun hi ci, mun thay i nhng c|ch thc ca mnh. Nhng
bc th anh gi cho c tr{n y tnh cm, hu ht u vit theo

470
 i v{o t}m hn

kiu tnh thng tn gi|o. C l c l{ ngi dn anh ta n ng

ngay no chnh? Nhng d nhin l{ Lovelace ~ ging by c ta:
anh ta ang dung chin lc ca ngi i quyn r l{ bt chc s
thch ca c ta, trong trng hp n{y l{ s sng o ca c. Mt
khi m{ c ta cho s cnh gi|c ca mnh lng l, mt khi c ta tin
l{ c ta c th ci c|ch li anh ta th c ta gp phi bt hnh ri: gi
}y anh ta c th t t lun l|ch nhng bong gi trong tinh thn
anh ta v{o trong nhng bc th v{ nhng bui gp g c ta. H~y
nh rng: t dng }y l{ tinh thn v{ chnh x|c l{ ni nhm
n. Bng c|ch ra v phn chiu nhng gi| tr tinh thn l{ bn c
th thit lp nn mt mi tng ng n s}u b|m r gia hai
ngi c|c bn, m{ sau n{y n c th chuyn sang b mt th x|c.
Khi Josephine Baker di chuyn n Paris, v{o nm 1925, l{
mt phn ca v kch kch to{n b m{u en, s ngoi lai c
khin cho c c cm nhn qua m. Tuy nhin, ngi Ph|p kht
ting l{ hay thay i, v{ Baker cm nhn s thch ca h d{nh cho
c s nhanh chng chuyn sang ngi kh|c. quyn r h iu
tt th c ta bc v{o tinh thn h. C bt u hc v{ h|t bng
ting Ph|p. C ta bt u n mc v{ h{nh ng nh mt qu b{
ngi Ph|p c phong c|ch, nh th b{ ta thch li sng ca ngi
Ph|p hn l{ ca ngi d}n M. t nc cng ging nh con
ngi vy: chng c nhng s khng an to{n v{ chng thy b
nhng phong tc tp qu|n kh|c e da. quyn r mt ngi d
hn l{ thy ngi ngo{i chp nhn li sng ca h. Benjamin
Disraeli sinh ra v{ sng c cuc i ng nc Anh, nhng ng l{
ngi Do th|i v{ c nhng nt ngoi lai; nhng ngi d}n nc
Anh coi ng l{ mt ngi bn ngo{i. Tuy vy, Benjamin ng x
v{ s thch cn hn l{ mt ngi gc Anh, v{ }y l{ mt phn
quyn r ca ng, mt phn m{ sau n{y ng chng minh c

471
 Ngh thut quyn r

bng c|ch tr th{nh mt ngi l~nh o ng Bo th. Bn m{ l{

mt ngi n t bn ngo{i th h~y bin iu th{nh mt im
thun li ca bn: h~y dng bn cht n t bn ngo{i n{y ca bn
theo c|ch ch ra rng bn thch s thch v{ tp qu|n ca h s}u
m nh th n{o.
V{o nm 1752, Saltykov, mt ngi kht ting l{ bnh bao
phng tng ~ quyt nh l{ ngi {n ng u tin trong cung
in Nga i quyn r mt n b| tc 23 tui, N ho{ng Catherine
trong tng lai. Saltykov bit rng b{ ta c n; ngi chng Peter
khng thm m xa g n b{, ging nh nhng ngi i t|n tnh
khc. Tuy vy nhng chng ngi vt gia tng: b{ ta b theo di c
ng{y ln m. Saltykov vn xoay x tm c|ch l{m bn cho bng
c vi ngi ph n tr tui n{y, v{ bc v{o vng v}y kn
ca b{. Cui cng ng cng c ring c vi b{, v{ ng tng
tn gii thch rng ng ta rt hiu s c n ca b{, rng ng ta
cm ght chng ca b{ n mc n{o, v{ ng ta ~ cng s thch vi
b{ trong nhng kin mi m{ ang nh hng chung n Ch}u
]u. ng ta sm t mnh tm c th sp xp nhng bui gp, m{
trong nhng bui gp ng ~ l{m b{ phi phc ln rng khi ng
vi b{ th khng c vic g l{m ng bn t}m ht. Catherine em
long yu ng s}u m, v{ thc ra ng l{ ngi yu u tin ca b{.
Saltykov ~ bc v{o tinh thn b{.
Khi bn bt chc ngi ta, bn tp trung s ch mnh
m v{o h. H s cm nhn c n lc bn ang l{m, v{ h thy
bn ang t}ng bc h. hin nhin l{ bn ~ chn h, t|ch bit h ra
hn vi nhng ngi cn li. Dng nh khng cn iu g kh|c
na ngo{i h ra (nhng t}m trng ca h, s thch ca h, tinh

472
 i v{o t}m hn

thn h). Bn c{ng tp trung v{o h th bn c{ng to ra c ba

ch, v{ t|c ng g}y say sa bn c trn tnh kiu ngo ca h.
Nhiu ngi trong chng ta gp kh khn trong vic ha
gii ngi m{ ngay ta vi ngi m{ ta mun. Chng ta tht vng
rng chng ta ~ tha hip nhng l tng thi tr ca mnh, v{
chng ta vn cn tng tng bn th}n chng ta l{ ngi ,
ngi c qu| nhiu ha hn, nhng l{ ngi m{ trong nhiu ho{n
cnh ngn chn nhn ra iu n{y. Khi bn bt chc mt ngi,
khng dng li ngi ; h~y bc v{o tinh thn ca ngi l
tng m{ h mun. }y chnh l{ c|ch m{ nh{ vn
Chateaubriand ~ c gng tr th{nh mt ngi i quyn r, d
cho v bn ngoi ng ta xu x. Khi ng ta ln ln, v{o cui th k
18, thi k m{ ch ngha l~ng mn tr nn thi thng, v{ rt
nhiu ph n cm thy nn v thiu s l~ng mn trong cuc
sng ca h. Chateaubriand ~ khi li s m tng m{ h c khi
l{ nhng c b lt i trn ch}n trn, hay lp y nhng l tng
l~ng mn. Loi hnh i v{o tinh thn ca ngi kh|c c l l{ loi
hnh hiu qu nht bi v n l{m cho con ngi cm thy tt hn
v bn th}n h. S c mt ca bn, h sng cuc sng ca mt
ngi m{ h mun mt ngi tnh, mt ngi anh hung l~ng
mn, bt c iu g i na. H~y kh|m ph| ra nhng l tng v{ bt
chc h, hi sinh nhng l tng bng c|ch phn chiu chng
li i vi mc tiu ca bn. Rt t ngi c th kh|ng c li s d
d .

BIU TNG
Chic gng ca ngi th sn. Chim chin chin l{ mt
loi chim rt ngon nhng kh m{ bt c. trn c|nh ng, ngi

473
 Ngh thut quyn r

th sn mt chic gng ng. Con chim u xung trc mt

gng, bc ti bc lui, b chnh hnh nh chuyn ng ca n v{
nhng bc nhy phn chiu m{ n thy ang trnh din trc
mt n quyn r. B thi min, con chim mt ht cm gi|c v mi
th chung quanh n cho n khi nhng c|i by ca ngi th sn.

IM YU
V{o nm 1897 Berlin, nh{ th Rainer Maria Rike, ngi
m{ danh ting sau n{y bao trm c th gii, ~ gp Lou Andreas-
Salome, nh{ vn gc Nga ngi kht ting l{m tan v tr|i tim
Nietzche. Salome l{ ngi tnh ca nhng nh{ tr thc Berlin, v{
mc d Rike 22 tui v{ b{ ta 36 tui nhng Rike vn yu b{. Rike
ti tp gi th cho b{, trong nhng bc th Rike b{y t rng ng
~ c ht tt c nhng cun s|ch ca b{ v{ bit c nhng s
thch ca b{. C hai tr th{nh bn b. B{ sm ~ bin tp th ca
ng, v{ ng gi cht ly tng t mt ca b{.
Salome c Rike t}ng bc bng c|ch bt chc khuynh
hng ca b{, b sc ch m~nh lit v{ s trao i tinh thn m{
h bt u trin khai m ba. Salome tr th{nh ngi yu ca ng.
Nhng b{ ta li lo lng cho tng lai ca ng, thit l{ kh khi kim
sng bng ngh vit th v{ b{ khuyn khch ng ta hc thm ting
m ca b{ (ting Nga) tr th{nh ngi bin dch. Rike nghe
theo li b{ mt c|ch nng n n ni ch trong v{i th|ng ng ta c
th ni ting Nga. H n Nga thm nhau, v{ Rike b |p o bi
nhng iu ng ta nhn thy: nhng ngi nng d}n, phong tc
nh{ qu, ngh thut, v{ kin trc. Quay v Berlin, ng ta bin cn
phng ca mnh th{nh mt ni th|nh ng ging nh ca Nga, v{
bt u mc nhng chic |o nng d}n ca ngi Nga v{ cm ti

474
 i v{o t}m hn

tp nhng c}u chuyn bng nhng mnh ca nc Nga. B}y gi

th vic quyn r bng bt chc ca ng ~ li dn. Lc u,
Salome c t}ng bc rng ng ta c chung nhng s thch vi b{,
nhng gi th b{ thy mt iu g kh|c na: ng ta dng nh
khng c c mt lai lch tht s. ng ta ~ tr nn qu| l thuc
v{o b{ v tnh t trng ca chnh ng ta. Tt c ging nh ang sao
chp li vy. v{o nm 1898, ng ta kinh ho{ng khi b{ ct t mi
quan h n{y.
B{i hc }y n gin lm: vic bn bc v{o tinh thn
ca mt ngi phi l{ mt chin thut, mt c|ch mang anh (c)
ta v{o ba ch ca bn. Bn khng th l{ mt ming bt bin, t
m trong nhng t}m trng ca ngi kh|c. bt chc ging h
trong thi gian d{i v{ h s thy bn v{ b chnh bn l{m cho
chng c li. Nm n di s ging nhau vi h m{ bn l{m cho h
thy c th bn bt buc phi c mt cm gi|c mnh m v lai
lch ca chnh bn. Khi thi gian chn mi, bn s mun dn h v{o
trong tnh thn bn; bn khng th n b|m v{o h m~i c. ng
bao gi bt chc qu| s}u v{o h. N ch c hu ch trong giai
on u ca vic quyn r m{ thi.

475
 8

TO CM D

Nh con mi ln s}u v{o vng quyn r bng c|ch to c|m d:

ha hn s vui thch pha trc. Ging nh con rn d d Eva bng
nhng ha hn v tr|i cm, bn phi |nh thc trong con mi
nhng khao kh|t m{ h khng c c. Phi tm ra im yu ca
h, nhng o tng vn cha th{nh hin thc, v{ t rng bn c
th a h n vi iu . c th l{ ca ci, c th l{ phiu lu,
c th l{ nhng nim vui ti li, b cm o|n; vn l{ phi l{m mi
th tr nn m h. phn thng l lng trc mt h, tr ho~n
s tha m~n trong h, v{ tr n~o h l{m phn vic cn li. Chuyn
kh thi dng nh ch cn l{ sm mun. H~y kch thch tnh t m
ca h nhiu hn nhng nghi ng v{ lo lng km theo, v{ h s i
theo bn.

MC TIU TRU NGI

V{o khong nhng nm 1880, mt qu ng tn Don Juan de
Todellas ang quanh qun trong mt cng vin Madrid th trng
thy mt ph n tui i mi bc ra khi mt chic xe nga,
theo sau l{ mt a tr hai tui v{ mt ngi gi tr. Ngi ph
n n mc rt lch s nhng iu l{m Don Juan ngc nhin l{
ngi ph n y rt ging mt ngi ph n m{ anh quen bit gn
ba nm trc. Chc chn c y khng th l{ ngi y c. Ngi
ph n m{ Don Juan bit, Cristeta Moreruela, l{ mt ca s trong
mt rp h|t hng hai. C l{ mt tr m ci v{ rt ngho cuc sng
ca c khng th thay i nhiu n th. Don Juan tin li gn hn:

476
 To c|m d

vn khun mt xinh p y. Ri anh nghe thy ging ni ca c.

Don Juan sc n ni anh phi ngi xung: ch thc l{ c y.
Don Juan l{ mt k quyn r ht V hai ti li n{y m{
thuc cha, nhng ln chinh phc l{ v Tantalus b trng pht
s v{ mun hnh vn trng. Nhng Don bng s sp vng
Juan cn nh mi tnh ca mnh vi quc mnh, cng vi s
Cristeta kh| r, v c y rt tr l c gi{y v vnh cu, sau c|i
g|i quyn r nht m{ anh tng gp. cht bi chnh tay thn
Don Juan ~ gp c trong nh{ h|t v{ ~ Zeus, cng chung s
tn rt nhiu cng sc t|n tnh c, phn l{ Ixion, Sisyphus,
Don Juan ~ tm c|ch thuyt phc c Tityus, nh Danaid v
cng i mt chuyn vi anh ti mt th nhng ngi kh|c. By
trn cnh bin. Mc d h hai phng gi Tantalus, quanh
kh|c nhau nhng khng g c th ngn nm sut th|ng phi
ni Don Juan: anh dng nn mt c}u chu i chu kh|t, mc
chuyn v nhng kh khn trong vic kt di mt c{nh c}y
l{m n, gi{nh ly s ng cm t c, v{ c nhiu tr|i vn ra
trong mt gi}y pht xao xuyn ~ tn mt b h ly li.
dng s yu ui ca c. V{i ng{y sau Nhng ngn sng trong
Don Juan t bit Cristeta vin c l{ phi h chm v{o tht lng
gii quyt vic l{m n. Don Juan tin l{ Tantalus, thnh thong
mnh s khng bao gi cn gp li c cn chm v{o cm na,
na. Cm thy c i cht ray rt mt nhng bt c lc n{o
cm gi|c him c Don Juan anh gi Tantalus ci xung
cho c 5000 ng peseta, gi v l{ ung nc, nc lin
mnh cui cng ri cng s o{n t vi tri i, chng c g cn
c. Thay v vy Don Juan i ti Paris. li tr th bn en
Anh ch va tr v Madrid mi }y. di ch}n; hoc nu c

477
 Ngh thut quyn r
Lc ngi xung v{ nh li tt c
mi chuyn, mt suy ngh khin Don
Juan phi lo lng: a tr. a tr y c
th n{o l{ con ca mnh? Nu khng
phi l{ vy, chc hn c ~ kt hn gn
nh l{ ngay tc khc sau khi h chia
tay. L{m sao c y c th l{m nh vy
c? Nhng r r{ng l{ b}y gi c y
rt gi{u c. Ai c th l{ chng c y
c? Ngi y c bit v qu| kh ca
c y khng? Ti sao mnh c th d
d{ng t b c y nh vy c? Bng
c|ch n{o , d l{ c y ~ kt hn, anh
cng phi gi{nh li c.
Don Juan bt u thng xuyn
ti cng vin mi ng{y. Anh nhn thy
c thm mt v{i ln na; ri h chm
mt nhau nhng Cristeta gi v khng
ch n anh. Theo du ngi gi tr
trong mt ln c n{y i cng vic, Don
Juan bt chuyn vi c v{ hi thm
ngi n{y v chng ca Cristeta. C bo
anh tn ngi y l{ Senor Martnez v{
ngi n{y ang vng nh{ trong mt
chuyn cng t|c ko d{i; ngi gi tr
cng cho Don Juan bit ch Cristeta
ang . Don juan a cho c mt mu
giy a cho Cristeta. Th ri Don h~y lng nghe s tht
478
bao gi Tantalus gn
c mt tay y nc
i na th chng chng
chy ht qua nhng
ngn tay trc khi
Tantalus c th l{m
c iu g ngo{i vic
thm t i mi nt n
ca mnh, l{m cho
Tantalus cn kh|t nc
hn bao gi ht. Trn
c}y y nhng tr|i l,
tr|i t|o ng |nh, nhng
tr|i sung ngt lm,
nhng tr|i liu chn
mng v{ nhng tr|i lu,
treo lng lng trc
ngc Tantalus; nhng
bt c lc n{o Tantalus
vi tay h|i nhng tr|i
c}y ngon l{nh y, mt
cn gi mnh lin thi
chng ra xa tm vi ca
Tantalus.
-Robert Graves, Thn
Thoi Hy Lp, b 2.
Don Juan: Arminta,
phi chng ph n
 To c|m d

Juan ln bc n nh{ ca Cristeta khng phi l{ bn ca

mt dinh th xinh p. Nhng iu ng s tht ? Ta l{ mt
vc t hi nht ca anh gi ~ c ngi qu tc, l{ ngi
khng nh: Cristeta kt hn l{ v tin. tha k ca gia tc
Cristeta t chi gp anh. Don juan Tenorios xa xa, nhng
vn c chp, gi cho c thm nhiu l| ngi chinh phc th{nh
th na. Cui cng tr|nh mt vin Seville. Sau c vua cha
cnh c th xy n, c ng gp anh ta l{ ngi c quyn lc
nhng ch mt ln cng vin. Don nht v{ c coi l{ tr
Juan chun b cho bui gp mt rt k ct ca triu nhTnh
cng: quyn r c mt ln na s l{ mt c ta i trn con ng
vic l{m ht sc tinh t. Th nhng khi n{y v{ bt gp n{ng.
trng thy Cristeta tin v pha mnh Tnh yu i lc cng x
trong trang phc xinh p th cm xc s theo mt c|ch thc
v{ kh|t khao ca Don Juan ~ ln |t thm ch cn l{m chnh
anh. Don Juan ni, c y ch c th n ngc nhin na y
thuc v mnh, khng bao gi thuc v Arminta: Em
mt ngi {n ng kh|c. Cristeta cm khng bit nhng g
thy b xc phm v iu n{y; r r{ng l{ ch{ng ni c ng s
cuc sng hin ti khng cho php c tht hay khng hay ch
c thm bui gp g n{o na. Du vy, l{ khoa trng gi di.
ng sau v lnh lng ca c, Don Juan Em ~ c g cho
c th cm nhn c nhng xc cm Batricio ri, ai cng bit
mnh m. Don Juan cu xin Cristeta gp iu . L{m sao cuc
mnh mt ln na nhng c ri khi hn nh}n n{y c th b
m{ khng ha hn iu g. Don Juan gi chi b c, d cho
cho c thm nhiu l| th na, trong khi Batricio c t b em?
c m~i trn trc suy ngh c gng Don Juan: Khi hn

479
 Ngh thut quyn r

hiu r mi chuyn: tay Senor Martnez nh}n khng c trn

n{y l{ ai? Ti sao hn ta li ci mt ca vn, d l{ bi |c t}m
s? L{m sao Cristeta li c th b cp hay la di, hn nh}n c
mt khi tay ca mnh? th b chi b
Rt cuc Cristeta cng ng gp Arminta: Chng
Don Juan thm mt ln na rp h|t, ni ng. Nhng i
ni anh khng d|m mo him g}y nn Cha i, ch{ng s khng
chuyn tai ting. H tm mt ch ni h b mc em lc ch{ng
c th ni chuyn. Cristeta oan chc t|ch em ra khi chng
vi anh rng a tr khng phi l{ con mnh ch?...
anh. c ni Don Juan ch mun c c Don Juan:
c b}y gi l{ v c ~ thuc v ngi Arminta, nh sng cho
kh|c v{ v anh khng th c c c. i mt ta, ng{y mai i
Don Juan |p, khng, anh ~ thay i; ch}n p ca em s
anh s l{m bt c iu g gi{nh li c x v{o nhng
n{ng. Bi ri thay, c nhng lc i mt chic h{i m{u bc lp
ca c dng nh ang t|n tnh anh. l|nh vi nhng nt c{i
nhng ri c dng nh sp sa bt bng v{ng tinh khit
khc v{ gi u ln vai ca Don Juan nht. C n{ng s c
ri ng pht dy nh th nhn ra eo nhng chic vng
l{ mt sai lm. C ni }y l{ cuc xinh p; trn nhng
gp cui cng ca h ri nhanh chng ngn tay n{ng, nhng
ri i. Don Juan khng cn kim so|t chic nhn nh | qu
ni mnh na. Cristeta ang tru a s ta s|ng nh nhng
anh; c y l{ mt ngi t|n tnh. Don ngi sao, cn i tai
Juan ch tuyn b l{ mnh ~ thay i n{ng s ung a
nhng c l iu l{ ng: cha c nhng ht ngc trai
ngi ph n n{o tng i x vi anh phng ng.

480
 To c|m d

theo c|ch n{y trc kia. Trc }y Arminta: Em l

khng bao gi Don Juan cho php iu ca ch{ng.
n{y xy ra. -Tirso de Molina, The
Playboy of Seville, Adrienne
Trong nhng m sau Don
M. Schizzano v Oscar Mandel
Juan khng th ng c. Tt c nhng dch, trong t|i phm ca
g anh ngh ti l{ Cristeta. Don Juan c Mandel, The Theatre of Don
nhng cn |c mng v vic git chng Juan.
ca Cristeta, v vic tr nn gi{ i v{ Lc by gi lo{i
sng c n mt mnh. Tt c ~ qu| rn l{ lo{i th tinh qu|i
sc chu ng. Anh phi ri khi th nht hn bt k lo{i th
trn. Don Juan gi cho c mt l| th t
hoang no m Cha Cha
bit, v{ trc s kinh ngc ca mnh,~ to dng nn. Con
Cristeta hi |p: c mun gp anh, crn ni vi ngi {n
c chuyn mun ni vi anh. Gi th b{, C phi Thin Cha
Don Juan ~ yu ui n ni khng ni, C|c ngi khng
th khc t. Theo nh Cristeta yu c n bt k tri cy
cu, Don Juan gp c trn mt chic cu
n{o trong vn?
v{o ban m. Ln n{y, c chng h c Ngi ph n tr li
gng kim so|t bn th}n: ng nh th,
con rn, Chng ti
c vn cn yu Don Juan v{ sn s{ng c n qu c|c loi c}y
chy trn cng anh. Th nhng Don trong vn; nhng
Juan phi n nh{ c ng{y hm sau v{oThin Cha ni, C|c
gia ban ng{y v{ a c i. S khng c
ngi khng c n
bt k s du dim n{o. qu ca c}y gia
Qu| vui mng, Don Juan ng vn, nu c|c ngi n
vi nhng yu cu ca Cristeta. Ng{y n c|c ngi s phi
hm sau Don Juan n nh{ c v{o gi cht. Nhng con rn li
~ hn v{ yu cu c gp c Senora ni vi ngi {n b{,

481
 Ngh thut quyn r

Martnez. Ngi ph n ng ca ni C|c ngi s khng

khng ai c tn nh th. Don Juan cht }u. V Thin Cha
khng nh: tn c y l{ Cristeta. Ngi bit khi c|c ngi n
ph n |p: , Cristeta, c y sng qu ca c}y gia vn,
pha sau cng vi nhng ngi thu mt c|c ngi s m ra,
phng kh|c. Ly l{m bi ri, Don Juan c|c ngi s tr nn
i ra pha sau khu dinh th. Don ging Thin Cha, s
Juan ngh mnh ~ thy c con trai ph}n bit c iu
c y, cu b ang chi trn ng thin iu |c. Th l{
trong b qun |o d bn. Nhng Don ngi ph n thy tr|i
Juan t nh, khng, chc hn l{ mt cy y ngon l{nh v{ vui
a b kh|c. Don Juan bc ti ca mt, v li c}y c th
phng Cristeta v{ thay v ngi gip l{m cho con ngi tr
vic th chnh Cristeta l{ ngi m ca. nn thng minh, ngi
Don Juan bc v{o. l{ mt cn ph n lin h|i ly tr|i
phng cho ngi ngho. Tuy nhin gia c}y m{ n; ngi ph
nhng b qun |o r|ch ri t ch l{ n cn a cho chng
b trang phc lch l~m ca Cristeta. mnh, v{ ngi {n ng
Nh th ang m, Don Juan ngi bt cng n.
xung t, | khu v{ lng nghe Cristeta -S|ch S|ng Th,
tit l s tht. chng 3 c}u 1, Cu c.

Cristeta cha kt hn, c cng Ngi - ngi c|m

cha c con. Nhiu th|ng sau khi Don d mnh m, c hi l{
Juan ri b c, c nhn ra mnh l{ nn ngi.
nhn ca mt k quyn r sng s. C -John Dryden
vn cn yu Don Juan nhng c quyt Khi lng nghe c}u
t}m xoay chuyn th c. Qua mt ngi chuyn, Masetto cm
bn th}n, c bit Don Juan ~ tr v nhn c mt ni khao

482
 To c|m d

Madrid, c lin em 5000 peseta m{ kh|t c cng i v{

anh ~ gi cho c mua nhng b vi nhng ngi n tu
trang phc t tin. Cristeta mn mt n ni to{n th}n anh
a tr ca ngi h{ng xm v{ nh tr{n ngp ni h{o hng,
mt ngi b{ con ca ngi l|ng ging v r r{ng t nhng g
ng vai ngi gi tr, c thu mt m{ anh nghe c, anh
chic xe nga tt c ch to nn c th t c nhng
mt o tng phc tp ch tn ti trong g m mnh suy tnh.
suy ngh ca Don Juan m{ thi. Thm Tuy nhin, khi nhn ra
ch c khng phi ni di: thc s c l{ mnh s chng i ti
cha bao gi ni c ~ kt hn v{ ~ c }u khi tit l nh ca
con. Cristeta bit rng vic khng th mnh vi Nuto, Masetto
c c c s khin anh c{ng khao kh|t |p: Cu ~ rt ng
c c c hn bao gi ht. chnh l{ khi ri khi [tu vin]!
c|ch duy nht quyn r mt ngi C ngi {n ng n{o
{n ng nh Don Juan. li c sng c mt
Cho|ng ngp trc chng ng cuc sng khi m{ mnh
m{ c ~ i ti v{ trc nhng tnh b v}y quanh bi qu|
cm m{ c ~ rt kho lo khi gi nn nhiu ph n c ch?
trong con ngi anh, Don Juan tha th Anh ta cng ging nh
cho Cristeta v{ ng li cu hn n{ng. ang sng gia mt by
Trc s ngc nhin ca Don Juan v{ qu d. Ti sao , s|u
c l trc s gii ta ca mnh, ln by h thm ch cn
Cristeta lch s t chi. C ni, thi khng bit h ngh g.
khc h l{m l ci, i mt ca anh s Nhng khi h ~ ni
th thn mt ni kh|c. Ch c duy tr chuyn xong, Masetto
cuc sng nh h ~ sng trc }y th bt u c}n nhc xem
c mi c th tip tc nm quyn kim phi tin h{nh bc n{o
c th cng i v{

483
 Ngh thut quyn r

so|t. Don Juan khng cn s la chn vi h. Bit mnh hon

n{o kh|c ngo{i vic ng . to{n c kh nng thc
Gii thch: Cristeta v Don Juan l hin nhng bn phn
nhng nh}n vt trong tiu thuyt Dulce m{ Nuto ni n,
y Sabrosa (Ngt Ng{o v{ Cay ng, Masetto chng h lo
1891) ca nh{ vn ngi T}y Ban Nha lng b mt vic v
Jacinto Octavio Picn. Hu ht c|c t|c phng din y, nhng
phm ca Picn u cp ti nhng anh lo s l nh mnh b
k quyn r thuc ph|i nam v{ nhng t chi v nt tr trung
nn nh}n n ca h, mt ch m{ v{ v b ngo{i hp dn
Picn ~ nghin cu v{ hiu bit rt l thng ca mnh. Th
nhiu. Khi b Don Juan b ri, sau l{, sau khi ~ loi b
suy gm v bn cht ca anh, Cristeta mt s phng c|ch c
quyt nh dng mt mi tn git th kh|c, cui cng
hai con chim nhn: c s tr th c Masetto t ngh: Tu
Don Juan ng thi gi{nh li anh ta. vin l{ mt ni ho l|nh
Nhng l{m sao c c th quyn r c xa xi, hn na
mt ngi nh Don Juan? Tr|i ngt chng c ai bit mnh.
mt khi ~ nm th, anh ta khng cn Nu mnh c th gi v
mun thch na. Nhng g n vi anh c}m, h s nhn mnh
mt c|ch d d{ng, hay lt v{o tay anh, cho m{ xem. Tin chc
chng c g hp dn vi anh. iu s v{o d o|n n{y, vy l{
c|m d Don Juan tr li khao kh|t Masetto khoc ln mnh
Cristeta, tr li theo ui c, chnh l b r|ch ri ca mt
cm gi|c c ~ b tc mt, c l{ tr|i k ngho kit x|c, v|c
cm. chnh l{ im yu ca Don Juan mt c|i ru ln vai,
l{ l do ti sao m{ anh li theo khng ni cho ai bit l{
ui c nhng c g|i trinh tit ln mnh i }u, Masetto
ln ng i ti tu vin.

484
 To c|m d

nhng ngi ph n ~ c chng, n ni, Masetto i lang

nhng ph n m{ anh khng c
php c. C l gii, i vi mt ngi tu vin, tht l{ bun
{n ng c dng nh lun mc xanh
hn mt ni kh|c. C s bin chnh
mnh tr th{nh mc tiu hp dn, xa
vi , n gin l{ ngo{i tm vi, l{m
cho Don Juan khao kh|t nhng khng
th c c, khuy ng nhng cm
xc m{ anh khng th kim so|t. Don
Juan bit rng i vi mnh ~ mt thi
Cristeta tht quyn r, khin ngi ta
khao kh|t n chng n{o. ngh gi{nh
li c v{ nim vui m{ Don Juan tng
tng iu s mang li l{m cho anh
cho|ng ngp: Don Juan ~ cn c}u.
Quyn r l{ mt qu| trnh hai
mt. Thot tin bn t ra hp dn, li
cun; bn kch thch nim khao kh|t
bng li ha em li nim vui v{ s
tho|t ly khi cuc sng thng ng{y.
Cng lc , bn tuyn b r r{ng vi
i phng rng h khng th c c ng ra du cho Masetto
bn, t nht l{ khng ngay lc by gi.
Bn ang thit lp mt r{o cn, mt
trng th|i cng thng.
Ng{y th|ng tri qua nhng r{o
cn nh th d d{ng c thit lp
thang trong khun vin
ng li gp chiu manh
Masetto i ngang qua
ch ngi qun gia, s
dng c|ch ra du nh
mt ngi c}m thng
l{m, Masetto t mnh
ang xin th g n,
ngc li nu c s ci
n{o cn ch chnh
Masetto s l{m. Ngi
qun gia vui v cho
Masetto n, sau ng
ch cho Masetto mt
ng ci m{ Nuto ~
khng th chGi }y,
khi ngi qun gia ~
nhn thy rng Masetto
l{ mt ngi l{m vn
gii giang n th n{o,
hi anh c mun li tu
vin khng, Masetto
cng ra hiu l{ mnh sn
s{ng l{m bt c iu g
ngi qun gia mun...
Mt ng{y n, khi

485
 Ngh thut quyn r

bng c|ch tn dng nhng r{o cn x~ Masetto tnh c ang

hi ~ c t trc v giai cp, chng
tc, hn nh}n, tn gi|o. Ng{y nay
nhng r{o cn nh vy c{ng phi thin
v mt t}m l nhiu hn: tr|i tim ca
bn b mt ngi kh|c cp i; bn
khng thc s quan t}m ti i
phng, c mt b mt n{o ngn bn
li; vic tnh to|n thi gian tht t hi;
bn khng phi l{ ngi ph hp cho
i phng; i phng khng thch
hp cho bn; v{ cn nhiu iu kh|c.
Ngc li, bn c th chn mt ai ~
c nhng r{o cn trong ni t}m: h ~
b cp i, h khng c khao kh|t
bn. Nhng r{o cn nh vy tinh t
hn nhng r{o cn bin tng v tn
gio hay x~ hi nhng chung quy chng
vn l{ nhng r{o cn v{ mt t}m l ca
chng vn nh th. Con ngi cm thy
rt hng th mt c|ch ngoan c vi
nhng g h khng th hay khng nn
c. H~y to ra m}u thun ni t}m n{y
bn mang n s h{o hng v{ thch th
nhng bn khng sn s{ng cho i v
bn s thy h c nm ly bn cng
nh Tantalus ~ c vi tay ly nc. V{
cng nh vi Don Juan v{ Cristeta, bn
c{ng khin cho i phng mun theo
nm ngh sau mt phin
l{m vic vt v, c hai
n tu tr ra ngo{i i do
ang tin v pha
Masetto. V Masetto ra
v l{ mnh ~ ng say,
h bt u nhn chm
chm v{o anh, ngi
bo dn hn ni vi bn
ca mnh: Nu em chc
l{ ch s gi b mt, em
s ni cho ch bit mt
suy ngh thng tho|ng
qua trong u em v{
mt suy ngh c th
mang li li ch cho c
hai chng ta. Ngi kia
tr li: C ni i, ch c
th ho{n to{n chc chn
rng em s khng ni
cho bt k ai nghe }u.
Ngi n tu bo dn
hn bt u ni r r{ng
hn, Ch t hi liu em
c bao gi cho rng
chng ta ang phi sng
mt cuc sng tht kht
khe khng, v lm sao

486
 To c|m d

ui mnh, h s c{ng c o tng rng m{ nhng ngi {n

chnh h l{ k chim u th. Tr chi ng duy nht d|m t
quyn r ca bn ~ c ngy trang ch}n v{o ni n{y li l{
ho{n ho. mt ngi qun gia gi{
C|ch duy nht gt b i s c|m yu v{ ngi l{m vn
d chnh l{ bung xui theo cn c|m d c}m n{y ca chng ta
y. khng. Nhng ch
thng nghe nhiu qu
-Oscar Wilde
c ti thm chng ta ni
rng, tt c nhng nim
B QUYT QUYN R vui trn tr|i t n{y ch
Hu ht thi gian, mi ngi c n thun l{ vt v~nh
gng duy tr s an to{n v{ mt cm gi|c khi em so s|nh khi so
c}n bng trong cuc sng. Nu h c s|nh vi nim vui c
lun t b bn th}n theo ui tt c c mt ngi ph
nhng ngi con mi hay mng tng n khi c y cng mt
i ngang qua i h, h khng th tn ngi {n ng. V vy
ti qua nhng chui ng{y t nht ca m{ ch c ngh v chng
cuc sng. Thng th h chin thng ta khng c ai kh|c
trong cuc u tranh y, nhng chin nm tay, nn ch mun
thng y khng n mt c|ch d d{ng. kh|m ph| vi s gip
Th gian y ry nhng c|m d. H c ca anh bn c}m n{y
nhng c}u chuyn k v nhng ngi xem h c ni ng
c nhiu th hn h, v nhng chuyn khng. Trng hp thay,
phiu lu m{ nhng ngi kh|c ang khng th c mt ngi
thc hin, v nhng ngi ~ tm thy {n ng n{o tt hn
c ca ci v{ hnh phc. S an to{n l{m iu n{y bi thm
m{ h u tranh c c, v{ s an ch nu anh ta mun tit
to{n y h dng nh c c trong l s vic anh ta cng s

487
 Ngh thut quyn r

cuc sng, nhng thc ra ch l{ o chng th l{m c.

gi|c. S an to{n y ch l{ v bc bn
ngo{i mt s cng thng thng xuyn.
L{ mt k quyn r, bn c th
khng bao gi nhm ln v b ngo{i
ca mi ngi vi bn cht tht ca h.
Bn bit rng cuc u tranh gi gn
trt t trong cuc sng ca h l{m h
kit sc, rng h b nhng ni ho{i nghi
v{ hi tic l{m cho t{n t. Tht l{ kh
t ra tt bng v{ o c, lun lun
phi nn nhng ham mun m~nh
lit nht. Vi nhng ngh trong
u, tr chi quyn r ca bn s d
d{ng hn. iu mi ngi mun khng
phi l{ s c|m d; s c|m d din ra
hng ng{y. Nhng g h mun l{ bung
mnh v{o trong s c|m d, l{ ph mc
mi chuyn. chnh l{ c|ch duy nht
tng kh i s cng thng trong
cuc sng ca h. C tuyt li s c|m
d s tn nhiu sc lc hn l{ u
hng.
Nh th, nhim v ca h l{ to
nn mt s c|m d cn mnh m hn
c trng th|i mun m{u mun v hng
ng{y. S c|m d y phi c tp trung
v{o h, nhm n tng ngi vo
Thm ch anh ta s
chng bit l{m th n{o
gii thch, v em c
th t mnh thy y
anh bn tr ca chng ta
tht chm ph|t trin v{
km thng minh. Ch s
rt vui khi bit em ngh
th n{o v suy ngh
n{y. C n tu kia tr
li, i Cha i!, ch
khng thy l{ chng ta
~ tuyn ha vi Thin
Cha s gi gn trinh
tit ca mnh hay sao?
Ngi n tu bo dn tr
li: H! Chng ta lc
n{o cng tuyn ha vi
Ng{i nhng li ha m{
chng ta khng bao gi
gn gi! C g nghim
trng }u nu chng ta
khng gi li ha n{y?
Thin Cha lun lun c
th tm kim nhng c
g|i kh|c gn gi trinh
tit cho Ng{i m{.
Trc lc h phi ri

488
 To c|m d

im yu ca h. Phi hiu rng: ai ai khi , mi ngi u

cng c mt im yu ch cht, t lin tc th kh nng
ph|t sinh nhng im yu kh|c. H~y ci ca anh ch{ng
tm ra s bt an trong thi th u, s c}m, tip theo sau
mt m|t trong cuc sng v{ bn s khi h mit m{i trao i
nm c cha kha c|m d h. nhng c}u chuyn lin
im yu ca h c th l{ lng tham, quan n chuyn y, h
nim kiu h~nh, s nh{m ch|n, mt u ng rng mi
khao kh|t s}u kn n{o , hay ham chuyn ng l{ mt tri
mun c n tr|i cm. H biu hin nghim y kho|i lc
iu trong nhng chi tit nh nht nh h ~ tin v{ thc s
vt khi tm kim so|t nhn thc ca cn hn th na. T
h: c|ch n mc, mt li nhn xt hi tr i, bt k lc n{o c
ht. Qua kh ca h, c bit l{ nhng c hi h lin git thi
chuyn tnh trong qu| kh, s cha gian bng kho|i lc
ng rt nhiu nhng manh mi. H~y trong vng tay ca
mang n cho h mt s c|m d mnh Masetto. Nhng ri mt
m, c kin to ring cho im yu ng{y n, mt ngi bn
ca h, v{ bn c th l{m cho nim hy tu ca h tnh c nhn ra
vng c c nim vui m{ bn khi t ca s t phng
dy trong h tr nn quan trng hn mnh, thy tt c nhng
rt nhiu so vi nhng ni ho{i nghi v{g din ra, c cn li ko
lo lng i song h{nh vi hy vng y. hai ngi bn na cng
Nm 1621, vua Philip tam ca quan s|t nhng g ang
T}y Ban Nha c tnh thit lp mt lin din ra. Khi vn ~
minh vi nc Anh bng c|ch g con c b{n bc trong ni
g|i mnh cho ho{ng t ca vua nc b, u tin h quyt
Anh, vua James nht. Vua James nh b|o c|o hai ngi
n tu kia cho n tu vin

489
 Ngh thut quyn r
dng nh rt ci m vi nh n{y,
nhng ng{i li tr ho~n thi gian. i s
ca T}u Ban Nha, mt ngi {n ng
tn Gondomar c ph|i n triu
nh nc Anh vi nhim v y nhanh
k hoch ca vua Philip. Ng{i i s
mt ti ngi c nh{ vua trng dng
nht, cng tc (trc kia l{ b| tc)
x Buckingham.
Gondomar bit im yu ch cht
ca ng{i cng tc: lng kiu h~nh.
Cng tc khao kh|t c c vinh
quang v s phiu lu s l{m cho ng{i
ni danh hn; ng{i cng tc ch|n nn
vi nhng nhim v b gii hn, ng{i
cng tc bu mi v{ th d{i v iu
n{y. Ng{i i s thot u t}ng bc b|
tc ln chn tng m}y ngi cng
tc l{ ngi t{i nng nht trong t
nc v{ tht l{ h thn khi ng{i cng
tc khng c nhiu vic l{m. Th
ri, ng{i i s bt u th thm vi
ng{i cng tc v mt chuyn phiu
lu v i. Theo Gondomar bit, ng{i
cng tc rt ng h cuc hn nh}n vi
cng cha T}y Ban Nha, th nhng
nhng tha thun v cuc hn nh}n
|ng nguyn ra n{y vi vua James ~
490
trng. Nhng ri h
thay i quyt nh,
bng s nht tr vi hai
ngi n tu kia, h chia
phn m p ca
Masetto. V{ v nhng
h{nh ng thiu suy
ngh kh|c nhau, nhm
nm ngi n tu n{y
sau c thm ba ngi
cn li tham gia, ht
nhm n{y li n nhm
kia. Cui cng, n tu
vin trng, ngi vn
cha bit tt c nhng
chuyn n{y, i do
trong vn v{o mt
ng{y rt nng nc ch c
mt mnh th bt gp
Masetto ang nm ng
m mt di bng c}y
hnh. Qu| nhiu lc th
v{o ban m ~ khng
cho Masetto cn cht
sc lc n{o cho mt
ng{y lao ng, v th
anh ta nm , qun
|o b thi tc ln trc
gi, l to{n b th}n
 To c|m d
tn qu| nhiu thi gian v{ s chng i
n }u. Vy nu ng{i cng tc i
cng vi con trai ca nh{ vua cng l{
bn tt ca ng{i, ho{ng t Charles i
n T}y Ban Nha? D nhin, iu n{y
phi c tin h{nh b mt, khng c
qu}n lnh hay ty tng i theo v triu
nh v{ nhng quan chc ca nc
Anh s chng bao gi chp nhn mt
chuyn i nh th. Th nhng iu
s khin mi th c{ng tr nn nguy
him v{ l~ng mn hn. Khi ~ t ch}n
n Madrid, ho{ng t s qu xung
ch}n ca cng cha Maria, tuyn b
tnh yu vnh cu ca ng{i, ri mang c
tr v nc Anh trong chin thng.
s l{ mt h{nh ng cao c bit bao v{
tt c u v tnh yu. Ng{i cng tc s v vic ngi l{m cng
nhn c nhng li khen ngi ht
mc v{ s l{m cho tn tui ng{i ni
ting qua h{ng th k.
Ng{i cng tc ng~ lng vi
kin n{y v{ thuyt phc ho{ng t
Charles i cng vi mnh; sau nhiu
tranh c~i, h cng thuyt phc c mt
v vua James do d. Chuyn i gn nh
l{ mt tai ha (Ho{ng t Charles s
phi ci o th{nh Thin Cha gi|o mi
491
hnh. Nhn thy ch c
mt mnh, n tu vin
trng ng d|n mt
v{o cnh tng n{y, v{
c cng b hp hn bi
cng mt s ham mun
m{ nhng n tu di
quyn ~ khng th
kh|ng c. Vy l{ sau khi
~ dng Masetto dy,
n tu vin trng a
anh v phng ca mnh,
v n tu n{y gi Masetto
li trong v{i ng{y,
bi l{m dy ln
nhng li than phin t
pha nhng ngi n tu
~ t b cng vic l{m
vn. Trc khi tr
Masetto v li chnh v
tr ca mnh, n tu vin
trng ~ lin tc
thng thc chnh nim
kho|i lc m{ c lun
d{nh cho n s phn i
khc nghit nht, ri t
v sau, c lun i
hi nhng ln m p b
 Ngh thut quyn r

ci c cng cha Maria), v{ hn sung u n, cn vt

nh}n gia h chng bao gi xy n, xa hn phn m{ mnh
nhng Gondomar ~ ho{n th{nh nhim |ng c hng.
v ca mnh. Ng{i i s khng hi l cng tc bng nhng li
ha hn tin t{i hay quyn lc ng{i i s nhm n phn nh}n
c|ch tr con trong con ngi cng tc khng bao gi ln ln
c. Mt a tr khng c nhiu sc mnh chng c. a tr
y mun c tt c mi th v{ t khi ngh n hu qu. Mng nh}n
c|ch tr con y ln trn }u trong mi ngi mt nim vui
khc t h, mt khao kh|t b nn. |nh trng v{o phn nh}n
c|ch , d d h bng mt cng c ph hp (phiu lu, tin bc,
th vui), v{ h s |nh mt i s khn ngoan thng ng{y ca mt
ngi ln. Nhn bit im yu ca h qua bt c c|ch c x tr
con n{o h biu l trong cuc sng hng ng{y l{ mt phn
trong tr chi quyn r.
Nm 1796, Napoleon Bonaparte c b nhim l{m i
tng ti cao ca qu}n i Ph|p. Nhim v ca ng{i l{ |nh bi
qu}n i o ~ chim ng min Bc nc . Tr ngi l{ v s: lc
by gi Napoleon mi ch hai mi s|u tui; nhng tng di
quyn ghen t vi a v ca ng{i v{ nghi ng v kh nng ca
Napoleon. Qu}n i ca ng{i th mt mi, thiu n, lng bng
thp v{ nng ny. L{m sao Napoleon c th ng vin c nhm
ngi n{y chng li qu}n i \o gi{ dn kinh nghim? Lc chun
b bng qua d~y Alps v{o nc , Napoleon c cuc ni chuyn
vi qu}n i ca mnh v{ c l l{ bc ngot trong s nghip
ca ng{i, cng nh trong cuc i ca ng{i: Hi c|c anh em, cc
bn na th i kh|t na th trn trung. Triu nh n c|c bn rt
nhiu nhng chng th l{m g cho c|c bn. S kin nhn, lng can

492
 To c|m d

m cho c|c bn c c danh d nhng khng mang li vinh

quang cho c|c bnTi s dn c|c bn ti nhng ng bng m{u
m nht trn th gii. c|c bn s tm thy nhng th{nh ph
gi{u c, nhng tnh l{ng tr ph. c|c bn s c c danh d,
vinh quang, v{ ca ci. B{i c|o qu l{ c mt t|c ng rt mnh
m. Nhiu ng{y sau cng chnh nhng ngi lnh y, sau mt hnh
trnh vt ni leo o vt v, trng mt xung thung lng
Piedmont. Nhng li ni ca Napoleon vn cn vng vng trong tai
h, vy l{ mt nhm ngi t{n t, hay ca cm, tr th{nh mt i
qu}n hng mnh s c{n qut qua min Bc nc theo du qu}n
o.
C|ch quyn r ca Napoleon c hai yu t: ng sau bn l{
mt qu| kh ti tm; trc mt bn l{ mt tng lai nhiu ca ci
v{ vinh quang, vi iu kin anh phi theo ti. Gn b vi chin
lc quyn r l{ mt minh chng r r{ng cho thy i phng
khng c g mt v{ s c c mi th. Hin ti khng mang
n cho ta hy vng n{o, tng lai c th tr{n ngp nim vui v{ h{o
hng. D vy h~y gi cho nhng iu c th t c trong tng
lai tr nn m h, mt iu g ngo{i tm vi. Nu qu| r r{ng,
bn s tht vng; nu l{m cho li ha qu| cn k trong tm tay ri
th bn s khng th tr ho~n s tha m~n l}u c c
nhng g mnh mun.
Nhng r{o cn v{ cng thng trong quyn r vn c
cn ngn mi ngi khng nhng b qu| d d{ng v{ hi ht. Bn
mun h phi u tranh, phi kh|ng c, phi lo lng. Ho{ng hu
Victoria chc chn ~ yu ng{i th tng Benjamin Disraeli, nhng
li c nhng r{o cn v tn gi|o (ng{i th tng l{ mt ngi Do
Th|i da m{u), v giai cp (d nhin b{ l{ mt ho{ng hu), th hiu

493
 Ngh thut quyn r

x~ hi (ho{ng hu l{ mt mu gng c hnh, cn ng{i th tng

l{ mt tay m d|ng tai ting). Mi quan h chng bao gi c
trn vn, nhng nhng r{o cn y mang n cho nhng ln gp
mt thng ng{y ca h bit bao s ngt ng{o, bit bao c|m d
lun cht cha trong nhng ln chm tr|n y.
Ng{y nay rt nhiu nhng r{o cn x~ hi nh th ~ khng
cn, v th chng phi c t|i to l{ c|ch duy nht thm
hng thm sc v{o tr chi quyn r ca bn. Nhng li ni th
tc bt k hnh thc n{o u l{ ngun mch ca s cng thng,
by gi chng thuc v t}m l, khng cn lin h n tn gi|o na.
Bn ang tm kim mt s nn n{o , mt kh|t khao thm kn
n{o s l{m cho i phng thy h thn mt c|ch khng thoi
m|i nu bn o|n trng nhng s quyn r c i phng
nhiu hn. Kim tm trong qu| kh ca h; bt k iu g h
dng nh s h~i hay trn chy u c th l{ mu cht. c th
l{ mt kh|t khao c c mt ngi cha hay ngi m, hay ham
mun quan h ng tnh b che giu. C l bn c th l{m tha m~n
c kh|t khao y bng c|ch th hin mnh l{ mt qu b{ mnh
m hay mt qu ng yu iu. i vi nhng ngi kh|c, bn c
th ng vai n{ng Lolita khu gi, hay mt ngi cha mt ngi
m{ h khng c quyn s hu, l{ mng ti trong nh}n c|ch ca
h. H~y gi cho mi lin h khng r r{ng bn mun h t ti
mt iu g c nht, mt iu nm ngo{i kh nng suy ngh ca
h.
Nm 1769, Lu}n n, Casanova gp mt ph n tr tn
Charpillon. C g|i tr hn Casanova rt nhiu, mt ngi ph n
xinh p nht m{ anh quen bit v{ c ting l{ |nh {n ng.
mt trong nhng ln gp mt u tin ca h Charpillon ni ngay

494
 To c|m d

rng Casanova s ri v{o tay mnh v{ c s |nh anh. Trc s

kh tin ca mi ngi, Casanova ~ theo ui Charpillon. Mi ln
gp nhau, Charpillon t c c th bng lng nhng c l l{ ln
tip theo nu anh tt vi c. Charpillon khi dy s t m ca
Casanova c s bung xui trc vui th n{o; anh s l{ ngi
u tin, anh s ca c n{ng. Sau n{y Casanova thut li,
cht c ca nim kh|t khao ~ thm s}u ho{n to{n v{o th}n th
ti, c y mun nh th, c y c th tc i mi th m{ ti c. L
ra ti phi cu xin n{ng cho ti mt n hn. Qu thc mi tnh n{y
~ minh chng vic Casanova b |nh ; Charpillon ~ l{m xu
mt Casanova. Charpillon ~ nhn xt chnh x|c im yu c bn
ca Casanova chnh l{ nhu cu i chinh phc, chin thng th
th|ch, thng thc nhng g m{ cha ngi {n ng n{o thng
thc. ng sau nhng nhu cu y l{ mt con ngi lp d, tm kim
nim vui trong s au n m{ mt ngi ph n mang n cho
mnh. ng vai l{ mt ngi ph n khng th khut phc, quyn
r v{ chc tc Casanova, Charpillon to ra s c|m d tuyt nh.
Mt c|ch thc thng mang li hiu qu chnh l{ a n cho i
phng cm gi|c bn l{ mt th th|ch, mt phn thng phi
chinh phc. Khi c c bn h s c c nhng g m{ ngi
kh|c khng c. Thm ch h c th b tn thng; nhng tn
thng li cn k vi nim vui, v{ tn thng mang n nt quyn
r ring ca tn thng.
Trong Cu c c on Vua David tri dy t ging ca
mnh v{ i b trn s}n thng cung nh[v{] t trn y ng{i
trng thy mt ngi ph n ang tm; ngi ph n y rt xinh
p. Ngi ph n y l{ Bathseba. Vua David triu kin n{ng,
quyn r n{ng (gi nh), on tm c|ch a chng n{ng, Uriah, ra
chin trn. Tuy nhin trn thc t, chnh Bathsheba mi l{ ngi

495
 Ngh thut quyn r

d d vua David. N{ng tm trn m|i nh{ ca mnh v{o thi im

m{ n{ng bit chc l{ vua David s c mt trn ban cng. Sau khi
quyn r mt ngi {n ng m{ n{ng bit c im yu l{ am m
ph n, n{ng ng vai mt k d d, bt buc nh{ vua phi theo
mnh. }y chnh l{ chin lc to c hi: cho ai yu ui c hi
c nhng g h kh|t khao ch bng c|ch n thun t bn v{o
tm vi ca h nh th l{ tnh c. Quyn r thng l{ vn la
chn thi im, bng qua li ca k yu lng v{o ng thi khc,
cho h c hi u h{ng.
Bathsheba s dng to{n b th}n th mnh l{m cng c c|m
d, nhng thng s hiu qu hn khi s dng mt phn c th,
to ra t|c ng ca mt vt th khi gi. Qu b{ Rcamier s ch
bn lic nhn th}n th ca c bn di nhng chic |o mng manh
m{ c mc, nhng ch trong mt thi khc ngn ngi lc c ci |o
kho|c khiu v. Ti hm , nhng ngi {n ng s v nh{ m{
c ngh ngi v tng chi tit m{ h ~ nhn thy. N vng
Josephine phi chc chn l{ phi ph b{y c|nh tay xinh p ca
mnh ra trc cng chng. H~y cho i phng thy ch mt phn
ca bn mng tng, nh to nn mt s c|m d xuyn sut
trong suy ngh ca h.

BIU TNG
Qu t|o trong vn Eden. Tr|i t|o trng c v ht sc mi gi,
v{ bn khng c php n tr|i t|o y; iu b cm. Nhng
chnh x|c l{ l do ti sao m{ bn c m ng{y ngh v n. Bn nhn
thy qu t|o nhng khng th c c n. V{ c|ch duy nht gt
b i s c|m d y chnh l{ u h{ng s c|m d ri thng thc
qu t|o y.

496
 To c|m d

IM YU
im yu ca s c|m d l{ s an to{n v{ tha m~n, c hai
yu t n{y l{ tai ha ca s quyn r. Nu bn khng th li cun
ai ra khi c tnh thch c an i c hu th bn cng khng
th quyn r c h. Nu bn h{i lng vi c mun m{ bn ~
|nh thc th k nh s quyn r s chm dt. i vi s c|m d
khng c iu ngc li. Mc d mt s bc c th c thc
hin xong, nhng khng c s quyn r n{o c th din tin m{
khng c mt s hnh thc c|m d, chnh v vy h~y chun b tht
k lng trc khi thc hin l{ phng c|ch hay nht, l{m cho n
thch ng vi s yu ui v{ tnh tr con mc tiu quyn r c
th ca bn.

497
 Giai on 2
NH LC HNG TO THCH TH V KH HIU

Nn nh}n ~ gn nh b c|m d v{ h c{ng lc c{ng khao

kh|t c bn nhng s r{ng buc cn yu t v{ h c th quyt nh
quay li bt c lc n{o. Mc tiu ca giai on n{y l{ dn dt nn
nh}n i chch hng l{m h va tnh cm va m h, cho h
nim vui nhng l{m h mun nhiu hn na n lc h khng
cn c th quay li. Bt ng to ngc nhin s l{m h thy bn l{
ngi th v, khng th o|n trc c, nhng cng s l{m h
mt thng bng (9: L{m h hi hp tip theo s l{ g?) S dng c
ngh thut nhng li ni du d{ng, nh nh s u c h, kch
thch tr tng tng trong h (10: S dng sc mnh m~nh lit
ca ngn t gieo rc s kh hiu cho nn nh}n). Mt cht thm
m v{ nhng tiu tit th v s kch thch c|c gi|c quan, l{m h ri
tr (11: t}m n chi tit).
Nguy c ln nht trong giai on n{y l{ ch cn nhng vin
cnh v thi quen v{ s nh{m ch|n. Cn gi cht b n, gi khong
c|ch nhng lc khng c bn, nn nh}n cm thy nh nhung
(12: Th ha s hin din ca bn). H c th cm thy ang bt
u yu nhng tuyt i khng c nghi ng chnh bn ang
ng sau nhng iu n{y. l im yu nhng lc cn thit, t ra
mnh ~ qu| yu s gip che du bt ng c ca bn (13: T ra
yu t bng s mong manh c ch ). kch thch nn nh}n, l{m
h cm thy cc k xc cm, bn phi cho h cm gi|c rng tht ra
h ang sng theo tr tng tng ban u bn ~ khi gi ln
(14: Xa b ranh gii mong mun v{ hin thc). Khi ch cho h
mt phn nhng g trong tng tng, bn s l{m h quay li

498
 |nh lc hng To thch th v{ kh hiu

tm kim nhiu hn na. H~y tp trung mi ch ca bn n h

c th gii cn li nht nha i, thm ch dn h i du lch, h s
lc hng (15: C lp nn nh}n). S khng cn ng quay v.

499
 9

LM H HI HP TIP THEO S L G?

Khi ngi ta bit phi mong i g bn, sc quyn r ca

bn ~ mt i. Hn na: bn ~ nhng quyn li cho h. C|ch duy
nht x mi c nn nh}n v{ gi c trn l{ to hi hp, mt s
ngc nhin c tnh to|n. Con ngi thch b n v{ }y l{ cha kha
c|m d h dn s}u hn v{o ma trn ca bn. H{nh ng kh hiu
h ph thc mc: Bn ang l{m g? L{m g h khng ng ti
s l{m h c cm gi|c thanh thot, khng g b h s khng th
o|n trc tip theo s l{ g. Bn phi lun t ch v{ i trc mt
bc. Phi khin nn nh}n thy ly k bng vic t ngt chuyn
hng vn .

S NGC NHIN NM TRONG D ON

Nm 1753, ch{ng trai hai mi t|m tui Casanova gp v{
yu mt c g|i tr tn Caterina. Cha c bit Casanova l{ ngi th
n{o, v{ ngn chn chuyn |ng tic xy ra trc khi Casanova
c th ci c i mt, cha c ~ gi c ti mt tu vin trn o
Murano vng Venice v{ c phi lu li bn nm.
Tuy nhin, Casanova khng phi l{ Ti tin chc s l{m
mt k d b l{m nht ch. Anh b mt cho [nhn dn Php]
gi nhng l| th cho Caterina. ngc nhin. Mt h{nh
Casanova bt u tham d nghi thc ng dng cm s
th|nh ha b|nh v{ ru tu vin v{i khuy ng s im
ln trong mt tun c nhn thy tnh ca mi ngi, v{
n{ng. C|c n tu bt u b{n t|n xn h s | khu trc mt

500
 L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

xao: ch{ng thanh nin p trai thng iu kh|c l ln lao.

xuyn c mt }y l{ ai vy? Mt bui -Napoleon Bonapate,
s|ng n, khi Casanova va tham d trch trong Napoleon ca Emil
Ludwic, Eden v Cedar Paul
nghi l xong chun b ln thuyn th
dch.
mt ngi hu g|i t tu vin i ngang
qua v{ |nh ri mt l| th di ch}n
Casanova. Ngh rng l| th y c th l Mi quan t}m ca
ca Caterina, anh nht n ln. L| th bt k mt tay m d|ng
ch thc l{ gi cho Casanova nhng chnh l{ ng bao gi
khng phi l{ t Caterina; ch nh}n ca l{m nhng g ngi
n l{ mt n tu tu vin ~ n kh|c k vng, m{ phi
anh trong nhiu ln ti tu vin v{ mun lun lun i xa hn
l{m quen vi anh. Casanova liu c th iu bt ng c
quan t}m khng? Nu c, anh ta nn th khng l{ g ngo{i
n phng kh|ch ca th vin v{o mt mt c ch nhng l{ mt
thi im n{o , lc c n tu n{y s c ho{n to{n kh|c
c tip mt v kh|ch ngo{i ti, mt thng. Alcibiades ct
ngi bn ca c l{ mt n b| tc, ui con ch ca mnh
Casanova c th ng xa xa, ngm nhn l{m ngi kh|c ngc
c v{ quyt nh xem liu mnh c thch nhin. Khi anh thy v
th vi c y hay khng. mt ca nhng ngi
L| th y ~ l{m cho Casanova v bn khi h nhn chm
cng hng th: phong c|ch ca l| th chm v{o con vt b tn
y rt sang trng nhng cng c cht g hi y, anh ni: V}ng,
khi gi c bit li l{ t mt n chnh x|c l{ iu m{
tu. Casanova phi tm hiu cn k hn. ti mun xy ra: chng
V{o ng{y gi ~ nh, Casanova ng n{o nhng ngi d}n
mt bn phng tip kh|ch ca th vin Athen cn bn t|n v
iu n{y, h s khng

501
 Ngh thut quyn r

v{ trng thy mt ngi ph na n ni bt k iu g xu

mc lch s ni chuyn vi mt n tu hn v ti. Thu ht s
ngi sau mt chn song. Casanova nghe ch khng phi l{ mc
thy tn ca ngi n tu c nhc ti tiu duy nht ca mt
v{ ly l{m ngc nhin: l{ Mathilde anh ch{ng m d|ng,
M. mt c d}n Venice ni ting anh ta cn phi gi
nhng nm u tui hai mi, quyt c s ch bng
nh i tu ca c ~ l{m ngc nhin nhng bin ph|p bt
to{n b th{nh ph. Nhng iu khin ng, thm ch cn nc
Casanova ngc nhin nht chnh l{ ci na. Tip theo sau
ng sau c|ch c x ca mt n tu, anh Alcibiades, c bit bao
c th nhn thy mt ngi thiu n nhiu nhng tay m
xinh p, c bit i mt m{u xanh d|ng mi v{o ngh ~
dng trong s|ng. C l c cn ai ct ui nhng con ch
ban cho mt }n hu v{ d tnh anh s l{ ca mnh! Nam tc
ngi . vng Saint-Cricq chng
c t m ca Casanova ln |t anh. hn, vi nhng chic
My ng{y sau Casanova tr li tu vin gi{y ng y kem ca
v{ yu cu c gp c. Lc i c, tim mnh: v{o mt ng{y rt
Casanova p lin hi anh khng bit nng nc Tortonis,
phi mong i iu g. Cui cng th c nam tc ~ gi hai
cng xut hin v{ ngi sau chn song. phn kem, mt phn
Hai ngi mt mnh trong phng tip kem vani v{o gi{y
kh|ch, th l{ c ni c c th sp xp phi, cn phn kem d}u
h cng n ti vi nhau mt bit th bn gi{y tr|i B| tc
gn . Casanova rt thch th nhng Saint-German thch a
li t hi mnh ang i din vi hng nhng ngi bn ca
n tu n{o }y. Casanova hi: Vy l{ em mnh ti rp h|t trn
chic xe nga le lot

502
 L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

khng c tnh nh}n n{o tr ti phi c lt bng vi sa

khng? C |p: Em c mt ngi bn, tanh m{u hng, c
cng chnh x|c l{ thy em, em n ngi hai ch nga vi nhng
thy y tt c nhng g mnh c. C hi chic ui khng l ko;
Casanoca ~ c ngi yu cha v{ anh b| tc hi nhng
tr li l{ c. on c ni bng mt ngi bn ca mnh
ging b n: Em cnh b|o anh mt khi bng mt ging khng
anh ~ cho em chim mt ch c y th bt chc c:
trong tim anh, s chng c sc mnh My cu thch xem tr
n{o trn tr|i t c th t|ch ri em n{o }y? Chng trnh
khi v tr y. K c a cha kha tp k hay rp h|t
cn bit th cho Casanova v{ bo anh ho{ng gia Palais? T ~
gp c trong hai m na. mo mui t ch cho
Casanova hn c qua chn song v{ ri c hai ni y ri. Khi ~
khi trong t}m trng ri bi. quyt nh xong, vi
Casanova k: Hai ng{y k ti sng mt v mt ngo ngh,
trong t}m trng h|o hc cng cc, ti b| tc s ly nhng
khng th ng m{ cng chng th n chic v khng s dng
ung c g. Vt trn c vic l{m ti, cun chng li ri
ngi, sc p v{ s ngn khoan, cuc dng chng ch}m
chinh phc mi ca ti cn c thm iu x g{ ca mnh.
mt nt c|m d: c y l{ tr|i cm. Ti Maud de Belleroche, Dandy
sp sa tr th{nh mt k th ca Gi|o au Play-boy.
Hi. Casanova tng tng ra hnh
nh ca c trong phong th|i ca mt n Khi Shahzaman
tu cn u ~ c co. ang ngi ca s nhn
Casanova i n cn bit th v{o xung khu vn ca
gi ~ hn. Mathilde ang i . nh vua, chng nhn

503
 Ngh thut quyn r

Trc s ngc nhin ca Casanova, c thy mt c|nh ca c

mc mt chic m lch l~m, v{ bng
c|ch n{o c ~ tr|nh khng u
b co v m|i tc n{ng c bi rt p. mi c g|i n l v{ hai
Casanova bt u hn c. Mathilde c
tuyt nhng ch l{ tho|ng qua ri n{ng
bc li li v{ ni thc n ~ sn s{ng.
Trong ba n c cn lp y nhng
khong trng gia hai ngi: tin bc
ca c cho php c hi l mt s ngi
c c th tho|t khi tu vin thng
xuyn n th. C ~ nhc ti anh cho
bn v{ cng l{ thy ca c bit cn anh
cng chp nhn mi quan h gia h
vi nhau. Casanova hi: Chc anh gi{
lm phi khng? C tr li l{ khng, i
mt |nh ln, anh ang tui bn mi
v{ rt p trai. Sau ba ti, mt ting
chung vang ln chnh l{ du hiu
c phi quay tr v tu vin nu khng
c s b bt gp. Mathilde tr li c|ch
c x ca mt n tu v{ ri khi .
Mt cnh tng tuyt p dng
nh tri hin ra trc mt Casanova v
nhng th|ng ng{y sng cn bit th
vi con ngi th v n{y, tt c chnh l{
nh v ch nh}n b n ~ to nn n.
Chng bao l}u sau Casanova quay tr
m ra trong cung in,
t c|nh ca c hai
mi ngi da en
bc ra. Trong s h l{
ho{ng hu ca anh trai
chng [vua Shariyar],
mt ngi ph n c
sc p hn ngi. H
i v pha {i nc,
tt c h u ci ht y
phc v{ ngi ln c. V
ca nh{ vua gi ln
ting: Massodd n
}y n{o! v{ tc khc c
mt n l da en i ti
ch ho{ng hu, anh ta
ln ngi ho{ng hu
sau khi ~ l{m b{ say
m bng nhng c|i m
hn. Nhng ngi da
en kh|c cng l{m nh
vy i vi nhng c g|i
n l, h c vui a vi
nhau nh th cho ti khi
m xungV{ th l{
Shahzaman tng thut
cho anh trai mnh vua

504
 L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

li tu vin thu xp cuc hn k tip.Shahriyar tt c nhng

H s gp nhau mt gc th{nh ph g ~ thy trong khu
Venice sau quay v bit th. V{o vn ca nh{ vua ng{y
ng thi gian v{ a im ~ hn, hm yKhi nghe xong
Casanova trng thy mt ngi {n c}u chuyn n{y
ng ang tin v pha mnh. Lo s rng Shahriyar loan bo
chnh l{ ngi bn b n ca nh tin h{nh mt
Mathilde hoc mt k n{o kh|c c chuyn i kh|c. Qun
ph|i n git mnh, Casanova vi ro lnh tin ra ngo{i th{nh
bc nhanh. Ngi {n ng quanh ph mang theo lu tri,
qun theo sau ri tin li gn : l{ cn vua Shahriyar theo
Mathilde eo mt chic mt n v{ mc sau h. Sau khi tr ng
qun |o {n ng. C bt ci v ni s trong khu cm tri c
h~i m{ mnh ~ a n cho Casanova. mt thi gian, nh{ vua
Tht l{ mt n tu tinh qu|i. Casanova ra lnh cho nhng n l
phi tha nhn vi vic ci trang th{nh rng khng ai c
{n ng c cn khin cho anh c{ng h{o php v{o lu ca nh{
hng thm. vua. on nh{ vua t ci
Casanova bt u nghi ng mi trang ri b mt tr v
vic khng nh mnh tng. Bi l, anh cung in, ni ngi em
tm thy mt b nhng quyn tiu ang i. C hai ngi
thuyt v{ cm nang v tnh dc trong cng ngi ca s nhn
nh{ ca Mathilde. C cn a ra nhng xung khu vn; khi h
li bnh phm xc phm ti Thin ~ c mt lc th
Cha, chng hn v nim vui m{ h chia ho{ng hu v{ nhng n
s vi nhau trong ma chay, c ni vic t ca b{ xut hin cng
chay tnh l{m nhc nh~ x|c tht ca vi nhng ngi da en,
h. Gi th c |m ch ti ngi bn b h ~ h{nh ng nh
nhng g m{ Shahzaman

505
 Ngh thut quyn r

n ca mnh nh ngi yu ca c. Mt ~ miu tNgay khi

k hoch hin ra trong u ca
Casanova t|ch c ra khi ngi {n
ng n{y v{ c ra khi tu vin n, ri
chy trn vi c v{ ch mnh s hu c.
V{i ng{y sau, Casanova nhn
c mt l| th t Malthilde, trong l|
th y c th nhn: trong mt bui hn
y am m ca hai ngi, ngi yu
ca c ~ trn trong mt cn phng v{
~ thy ht tt c mi vic din ra. C
ni vi Casanova, ngi yu ca c l{
mt i s nc Ph|p c ph|i ti
Venice v{ Casanova ~ gay n tng
cho ngi y. Casanova khng phi l{
ngi em ra l{m tr a nh th,
nhng ng{y hm sau anh vn tr li tu
vin, ngoan ngo~n sp xp mt cuc
hn kh|c. Ln n{y Mathilde xut hin
ngay thi im ~ nh v{ Casanova m
ly c ri khng ng mnh li ang
m Caterina ang mc ca Mathilde.
Mathilde ~ kt bn vi Caterina v{ ~
bit v c}u chuyn ca c. Dng nh
thong cm cho Caterina, Mathilde ~
sp xp mi vic Caterina c th ri
khi tu vin v{o bui ti ri gp mt
vi Casanova. Ch v{i th|ng trc
hai anh em bc v{o
cung in vua Shahriyar
~ ph|n v mnh ti
cht, c nhng n t v{
nhng ngi da en
cng cng chung s
phn. K t , nh{ vua
lp nn mt tc l ci
mt c g|i ng trinh,
ng vi n{ng ri git
nng vo sng hm sau.
Nh{ vua tip tc duy tr
tc l n{y trong ba nm
cho ti khi d}n chng
bt u ku la, mt v{i
ngi ~ trn chy khi
t nc vi con g|i ca
mnh. By gi quan t
tng c hai ngi con
g|i. Ngi ln hn gi l{
Shahrazad, cn ngi
nh hn gi l{
Dunyazad. Shahrayad c
rt nhiu t{i nng v{
c rt r{nh r v s
khn ngoan ca nhng
nh{ th cng vi nhng
truyn thuyt v c|c v

506
 L{m h hi hp Tip theo s l{ g?
Casanova ~ yu c g|i n{y nhng anh
~ qun c. So vi mt Mathilde s|ng
d, Caterina ch l{ mt ni ch|n chng
ng nghch. Casanova khng th che
giu c s tht vng ca mnh. Anh
rt mong mi c gp Mathilde.
Casanova rt gin tr chi khm
m{ Mathilde ~ dng nn. Nhng mt
v{i ng{y sau, khi gp li c, tt c u
bin mt. Nh c ~ tin o|n trong
bui gp g u tin ca h, quyn lc
ca c i vi Casanova l{ tuyt i.
Casanova ~ tr th{nh n l ca c, m
m vi nhng c mun bt cht ca
c, vi nhng nim vui nguy him m{
c mang n. Khng ai bit c
Casanova c th ~ thc hin h{nh
ng liu lnh n{o v Mathilde hay
khng v{ iu ~ khin cho mi tnh
ca h khng b on mnh bi ho{n
cnh.
Gii thch: Casanova hu nh lun
lun nm c quyn kim so|t trong
nhng ln quyn r ca mnh. Anh l{
mt ngi dn dt, a i phng i
n mt ni bt nh, d d i
phng ri v{o by ca mnh. Trong
tt c nhng hi k ca Casanova, c}u
507
vua c i. Mt ng{y n
Shahrayad nhn thy v
lo lng ca cha mnh
lin hi cha chuyn g ~
l{m cho ng bi ri nh
vy. Khi quan t tng
~ k cho n{ng nghe v
tnh hung kh x ca
mnh, n{ng ni: H~y g
con cho nh{ vua; nu
con cht con s l{ mt
mn tin chuc cho
nhng ngi con g|i
ca ngi Hi gi|o, cn
nu con sng con cng
s l{m cho h c
cu. Quan t tng
khn thit van n{i c
ng lao mnh v{o mt
vic l{m nguy him nh
th; nhng Shahrayad
~ quyt, v{ s khng b
lay chuyn bi nhng
li khn cu ca cha
n{ngVy l{ quan t
tng mc ln ngi
con g|i mnh tm |o
ci, eo cho n{ng
nhiu trang sc v{
 Ngh thut quyn r

chuyn v Mathilde l{ ln quyn r duy sn s{ng loan tin l ci

nht m{ b{n c c xoay chuyn mt ca Shahrayad vi nh{
c|ch vui v: Casanova gi }y l{ ngi vua. Trc khi ni li t
b quyn r, l{ mt nn nh}n b l{m cho bit em g|i mnh,
bi ri. Shahrayar ch bo c
iu khin cho Casanova tr nhng diu n{y: Lc
th{nh n l ca Mathilde chnh l{ cng ch c nh{ vua chp
mt mu chc m{ anh ~ s dng i nhn, ch s cho mi em
vi v s nhng c g|i kh|c: s c|m d n. Ri khi nh{ vua
khng th cng li khi c ngi thc hin xong chuyn
kh|c dn dt, s kch ng khi b ngc ca ng{i vi ch, em phi
nhin, sc mnh ca s b n. Mi ln ni: Ch i, h~y k cho
Casanova ri khi Mathilde, suy ngh em nghe mt c}u
ca anh quay cung vi nhng c}u hi. chuyn diu k n{o i
Chnh kh nng lun mang n cho l{m khu}y kha m
Casanova nhng iu ngc nhin ~ gi n{y. Ri ch s k cho
cho hnh nh ca Mathilde lun trong em nghe mt c}u
u ca anh, ba ch ph|t huy t|c dng chuyn, nu th|nh Allah
mnh hn v{ che khut i hnh nh ca ban n, s l{ c|ch
Caterina. Mi s ngc nhin u c chng ta c cu.
tnh to|n k lng nhm n t|c Quan t tng cng vi
ng m{ s ngc nhin s to nn. con g|i mnh ti yt
L| th bt ng u tin ca Mathilde ~ kin nh{ vua. Khi nh{
khi dy tr t m ca Casanova, ln vua a thiu n
u tin nhn thy c phng ch cng Shahrayad ln ging
mang li hiu qu nh vy; bng nhin v{ ~ n nm vi n{ng,
nhn thy c n mc nh mt ngi Shahrayar bt khc v{
ph n lch l~m ~ |nh ng nim ni: Thip c mt
ngi em m{ thip rt

508
 L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

kht khao cng cc; k ln trng mun ni li t bit.

thy c n mc nh mt ngi {n ng
li tng cng thm bn cht v qu|
khch trong mi quan h ca h. Nhng
iu ngc nhin l{m Casanova khng
cn gi c s c}n bng, li cn l{m
cho Casanova phi run ry khi d o|n
v iu ngc nhin k tip. Thm ch
mt s ngc nhin khng d chu nh
ln gp mt vi Caterina m{ Mathilde
~ sp t cng khin cho Casanova
lun gi c thang bc cm xc v{
yu ui. Chm tr|n vi mt Caterina
t nht mt chng mc n{o v{o
gi}y pht y ch c{ng l{m cho Casanova
thm khao kht Mathilde.
Trong tr chi quyn r, bn cn
to ra cm gi|c cng thng v{ hi hp
lin tc, mt cm gi|c rng vi bn
khng g c th o|n trc c. ng ngy xa ng{y xa,
xem iu n{y l{ mt th th|ch kh
khn. Bn ang to nn bin c trong
cuc sng thc, v th h~y y nng
lng ca bn v{o , h~y vui v. C
mi hnh thc ngc nhin c tnh
to|n trc m{ bn c th g}y bt ng
cho i phng bt thn gi mt l|
th, t nhin xut hin, a i
Nh{ vua cho triu
Dunyazad n. Khi
Dunyazad ti,
Shahrayad m chm ly
c em mnh v{ ngi
xung bn cnh em
mnh. on Dunyazad
ni vi ch mnh: Ch i
h~y k cho em nghe mt
c}u chuyn diu k n{o
i, m nay tri qua
tht nh nh{ng.
Shahrayad tr li: Rt
sn lng, nu nh{ vua
cho php. Nh{ vua vn
b chng mt ng h{nh
h, rt h|o hc nghe c}u
chuyn ca Shahrayad:
th{nh ph Basrah, c
mt ngi th may gi{u
c rt thch th thao v{
vui chi[Gn ba nm
tri qua.] Trong sut
thi gian n{y Shahrayad
~ sinh cho vua
Shahriyar ba ngi con
trai. V{o m th mt

509
 Ngh thut quyn r

phng ti mt ni h cha bao gi ng{n l mt, khi

ti. Nhng hiu qu hn c chnh l{
nhng iu ngc nhin h l nhng
iu mi m v nh}n c|ch ca bn.
iu n{y cn phi c sp t trc. mt nh{ vua m{ ni:
Trong mt v{i tun u tin, i tng
s c khuynh hng a ra nhng
nhn xt chp nho|ng v bn da v{o
v b ngo{i. C l h thy bn hi e
thn, thc t v{ nguyn tc. Bn bit
khng phi l{ con ngi thc ca mnh,
nhng l{ c|ch m{ bn ng x trong
nhng ho{n cnh x~ hi. Nhng h~y
h gi nhng n tng , thc t l{
kh| ch trng n chng m{ khng c
x th|i qu|: chng hn t ra c i cht
d dt hn bnh thng. Gi th bn c
c hi bt ng l{m h ngc nhin
bng mt h{nh ng ng ngc, th
mng hay t|o bo n{o . Mt khi h ~
thay i suy ngh ca h v bn, h~y
l{m h ngc nhin mt ln na, nh
Mathilde ~ l{m vi Casanova u
tin l{ mt n tu mun to mt mi
quan h, k l{ mt k dung tc, k
l{ mt ngi quyn r vi mng
nh}n c|ch bin th|i. Khi h c hiu r
v bn, h s lun lun ngh n bn, v{
s mun hiu bit bn nhiu hn. c t
Shahrayad kt thc c}u
chuyn v Maaruf, n{ng
ng dy ri qu trc
Tha c vua v i,
trong mt ng{n l mt
m qua thip ~ k cho
ng{i nghe nhng c}u
chuyn v thi xa xa
v{ nhng truyn thuyt
v nhng v vua c i.
Liu thip c qu| bo
gan khi xin ng{i mt }n
hu khng, tha b h?
Nh{ vua |p: H~y xin
v{ }n hu s c ban.
Shahrayad cho gi
nhng ngi v nui,
n{ng ni: H~y em c|c
con ca ta ti }y.
H~y xem nhng tr nh
m{ th|nh Allah ~ ban
cho chng ta. V chng
thip xin ngi h~y cho
thip c sng. V nu
b h xung tay trn
ngi m ca nhng tr
nh n{y, chng s khng

510
 L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

m ca h s a h vng s}u v{o by tm thy c ai trong

ca bn, cho ti khi h mun quay li s nhng ngi {n b{
th ~ qu| tr. yu thng chng nh
}y lun lun l{ quy tc cho iu thip ~ yu thng.
hp dnNu mt ngi ch cn bit Nh{ vua m ly nhng
c|ch l{m cho ngi kh|c ngc nhin, h a tr, mt ng{i m
s lun lun l{ ngi chin thng. Nng l, nh{ vua ph|n: Hi
lng ca i phng tm thi b ct Shahrayad, ta th c
t v ngi y l{m cho i phng th|nh Allah, n{ng ~
khng th h{nh ng. c tha th trc khi
nhng a tr n{y ch{o
-Soren Kierkegaard
i. Ta yu n{ng v ta
thy n{ng trong trng
B QUYT QUYN R v{ du d{ng, thng minh
Mt a tr thng l{ mt ngi v{ n ni gii giang. Cu
cng u, c chp, c c tnh l{m iu xin th|nh Allah ph h
tr|i ngc vi nhng iu ta bo. cho n{ng, cho cha m
Nhng c mt trng hp nhng a n{ng, cho t tin v{ tt
tr s vui v gt b s cng u thng c hu du ca n{ng. i
ng{y ca chng: l{ khi chng c Shahrayad, m th
ha hn mt s ngc nhin. C th mt ng{n l mt n{y vi
l{ mt mn qu{ c giu trong mt chng ta cn s|ng t
chic hp, mt tr chi khng bit hn c ban ng{y!
c kt thc, mt chuyn i khng -Nghn l mt m, N. J.
bit ni n, mt c}u chuyn li k c Dawood dch.
mt kt cc ngc nhin.

nhng thi khc chng ch i iu ngc nhin, s t ch ca

chng s mt i. Chng s nm trong tm kim so|t ca bn ti

511
 Ngh thut quyn r

chng n{o bn vn cn a ra c hi trc mt h. C|ch c x tr

con n{y c chn s}u trong chng ta, v{ chnh l{ ngun mch cho
mt nim vui c bn ca con ngi: nim vui c dn dt bi
mt ngi bit h ang i }u v{ l{ ngi a chng ta cng i
trong mt chuyn h{nh trnh. (C th nim vui ca chng ta khi
c ngi kh|c a li c lin quan n mt hi c ~ chn giu
khi c dn dt thc s bi ngi cha hoc ngi m khi chng
ta cn nh.)
Chng ta cng c c s kch ng tng t khi chng ta
xem mt b phim hay c mt c}u chuyn trinh th|m: chng ta
nm trong tay ca mt ngi o din hay mt nh{ vn ang dn
dt chng ta i cng c}u chuyn, a chng ta qua kt khc quanh
n{y n ch ngot kh|c. Chng ta ngi ti ch, chng ta lt tng
trang s|ch, thch th l{m n l cho s hi hp m{ c}u chuyn mang
li. l{ nim vui c mt ngi ph n khi c a bc bi
mt ngi bn nhy t tin, xua tan i bt k s chng c n{o m{
c cm thy v{ cho mt ngi kh|c dn dt. Tnh yu cn bao
h{m c s d o|n; chng ta sp sa n u mt phng
hng mi, bc v{o mt cuc sng mi ni mi th s tr nn l
lm. i phng mun c dn dt, mun c a li nh mt
a tr. Nu h c th o|n trc c bn, s quyn r s nht
phai; cuc sng h{ng ng{y ho{n to{n kh o|n. Trong t|c phm
Nghn l mt m ca Rp, mi m vua Shahriyar u ci
mt c g|i ng trinh l{m v ri git c v{o s|ng hm sau. Mt c
g|i ng trinh nh th l{ Shahrazad tm c|ch tho|t khi nh mnh
n{y bng c|ch k cho nh{ vua nghe mt c}u chuyn m{ ch c th
k ht v{o ng{y hm sau. Shahrazad ~ k ht m n{y qua m
n, gi cho nh{ vua lc n{o cng hi hp. Khi c}u chuyn n{y kt
thc, n{ng nhanh chng k mt c}u chuyn kh|c. N{ng c k nh

512
 L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

th gn ba nm cho ti khi nh{ vua cui cng quyt nh cho n{ng

c sng. H~y ging nh Shahrazad: nu khng c nhng c}u
chuyn mi, khng to c d cm, tr chi quyn r ca bn s
chm ht. H~y gi cho ngn la lun bng ch|y m m. i
phng chng bao gi bit c iu g xy n k tip bn s
d{nh cho h nhng iu ngc nhin n{o }y. Cng nh vua
Shahriyar, i phng s nm di quyn kim so|t ca bn cho
ti chng n{o bn cn gi cho h tip tc d o|n.
Nm 1765, Casanova gp mt n b| tc tr ngi tn
Clementina sng vi hai ngi em trong mt l}u {i. Clementina
thch c s|ch v{ khng h quan t}m ti nhng ngi {n ng v}y
quanh mnh. Casanova cng thm tn mnh v{o danh s|ch y, anh
mua cho c rt nhiu s|ch, khin c tham gia v{o nhng bui {m
o v vn chng, nhng c cng vn tr mt ra vi anh nh vi
nhng ngi {n ng kh|c. Mt ng{y n Casanova mi c ba ch
em cng i trong mt chuyn du lch nh. H bc ln xe, sut
qung ng c o|n mnh ang i ti }u. V{i gi sau h ti
Milan tuyt l{m sao, ba ngi h cha tng bao gi ti }y.
Casanova a h ti nh{ ca mnh, c ba chic m ~ c
sn nhng chic m lng ly nht m{ ba c tng thy. Casanova
ni, mi ngi c mt chic, cn chic m m{u xanh l{ cho
Clementina. Qu| ng ng{ng, Clementina mc chic m v{o, khun
mt c rc s|ng hn ln. Nhng iu ngc nhin cn cha dng li
cn c mt ba n ngon ming, c ru s}mpanh, c nhng
tr chi na. Lc h tr v l}u {i v{o bui chiu t{n, Clementina
~ yu Casanova n v vng.
L do rt n gin: ngc nhin to nn mt thi khc khi s
kh|ng c ca con ngi lng xung v{ nhng xc cm mi tun

513
 Ngh thut quyn r

n. Nu iu ngc nhin y l{ d chu, cht c c|m d s ngm

s}u v{o mch m|u ca h m{ h khng nhn thy. Bt k mt bin
c bt ng n{o cng c t|c ng tng t, tn cng trc din v{o
xc cm trc khi chng ta c th phng th. Nhng tay phong lu
bit rt r loi sc mnh n{y.
Mt ngi ph n tr ~ c chng triu i vua Louis th
XV, nc Ph|p th k XVIII, mt ti mt quan ta tr p trai
ang ngm nhn c, u tin l{ nh{ h|t nhc kch, k l{ nh{
th. Sau khi hi thm, c bit l{ cng tc Richelieu, mt k
phong lu tai ting nht Ph|p. C c cnh b|o l{ khng ngi
{n b{ n{o c th tho|t khi tay ngi n{y; khng th cng li
hn v{ c nn tr|nh xa hn bng bt c gi| n{o. C tr li ch l{
chuyn tm ph{o, c ang c i sng hn nh}n rt hnh phc.
Hn ta khng th quyn r c c. Khi gp li Richelieu, c ci
trn s c chp ca hn. Hn thng ci trang th{nh mt g~ n
m{y v{ tip cn c trong cng vin, nu khng th xe ca hn s
cp s|t bn xe c. Hn ta chng bao gi hung hng, v{ dng nh
v hi. C cho hn ni chuyn vi c trong cung; hn rt quyn
r v{ hm hnh, thm ch cn yu cu gp chng c na.
Nhiu tun tri qua v{ c nhn ra l{ mnh ~ phm mt sai
lm: c mong mi c gp hn. C ~ d b h{ng r{o bo v ca
mnh. iu n{y phi c chm dt. By gi c bt u tr|nh mt
hn, cn hn dng nh tn trng cm nhn ca c: hn khng
cn l{m phin c na. Nhiu tun sau, mt ng{y n khi c ang
ti mt cn h vng qu ca mt ngi bn th hn bt ng xut
hin. C thn thng, run ry v{ b chy nhng s xut hin ng
t ca hn ~ khin c ng ngng l{ mt git nc l{m tr{n ly.
V{i ng{y sau c tr th{nh mt nn nh}n kh|c ca Richelieu. D

514
 L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

nhin hn ~ sp t mi th bao gm ln gp mt g}y ngc nhin

gi to n{y.
S bt ng khng ch mang n xc cm quyn r, m{ cn
che y s sp t trc. Xut hin mt ni n{o mt c|ch bt
ng, t nhin ni hay l{m iu g , nh vy mi ngi s khng
c thi gian tm hiu xem ng th|i ca bn liu c c tnh
to|n trc hay khng. H~y a h ti mt ni mi l n{o nh
th ni ch va mi xut hin trong u bn, bng nhin tit l
mt b mt n{o . Mt khi d b t|c ng v tnh cm, h s bi ri
n ni khng th nhn thu sut bn. Bt k iu g xy ra bt ng
u c v t nhin, v{ bt k iu g t nhin cng u c nt
quyn r ca n.
Nm 1926, ch v{i th|ng sau khi n Paris, Josephine Baker
~ ho{n to{n quyn r v{ chinh phc c cng chng Ph|p bng
iu nhy hoang d~ ca mnh. Nhng khng ti mt nm sau c c
th nhn thy rng s thch th ca h ~ gim st. T lc cn th
u, c ~ rt cm ght cm gi|c khng cn kim so|t c cuc
sng ca mnh. Ti sao phi khp np di bng ca nhng ngi
d}n Ph|p khng gi vng lp trng? C ri khi Paris v{ tr li
}y mt nm sau , phong th|i ca c gi ~ thay i ho{n to{n
gi th c ng vai ca mt ngi ph n Ph|p lch l~m tnh c l{
mt v cng v{ l{ mt ngi biu din s|ng to. Cng chng Ph|p
yu thch c tr li; sc mnh nay ~ tr v bn c. Nu bn c
cng chng mt ti, h~y hc hi t mu k g}y ngc nhin ny.
Con ngi cm thy nh{m ch|n, khng ch vi chnh cuc sng ca
h m{ cn vi nhng ngi c ngha v l{m cho h khng cm
thy nh{m ch|n. Ngay gi}y pht h h cm thy h c th o|n
trc c bc k tip ca bn l{ g, h s n ti nut sng bn.

515
 Ngh thut quyn r

Ha s Andy Warhol lun thay i ht vai tr n{y n vai tr kh|c,

khng ai c th o|n bit c vai tr k tip ha s, nh{ l{m
phim, hay mt ngi l{m cng t|c x~ hi. H~y lun ct gi mt
iu ngc nhin. gi s quan t}m ca h, gi cho h lun trong
trng th|i d o|n. H~y cho nhng nh{ o c kt ti bn l{
ngi khng ch}n th{nh, khng c ct li hay trung t}m n{o. Thc
ra h ch k vi s t do v{ vui v m{ bn ph b{y ra trc cng
chng.
Cui cng, c th bn ngh s l{ khn ngoan hn nu th hin
mnh l{ mt con ngi |ng tin cy, khng phi l{ mt ngi hay
thay i. Nu th, thc s bn ch l{ mt con ngi n thun l{
nht nh|t. khi u mt ln quyn r cn phi can m v{ n
lc. S tin cy rt cn thit li ko mi ngi nhng nu c m~i
t ra |ng tin cy, trong bn s lun c s nh{m ch|n. Lo{i ch
|ng tin cy nhng mt k quyn r ngi kh|c th khng. Mt
kh|c, nu bn thch ty c ng bin, tng tng ra bt k mt k
hoajch hay to|n n{o i ngc li vi ct li ca s ngc nhin th
bn ang phm mt sai lm nghim trng. Lin tc ty c ng bin
ch n thun c ngha bn l{ ngi li bing v{ ch ngh n bn
th}n mnh. Cm gi|c bn ~ tng cng n lc nh}n danh i
phng l{ iu thng hp dn i phng. Bn khng cn phi
khua ching g trng m khi l{m iu n{y m{ h~y th hin r
r{ng iu trong nhng mn qu{ m{ bn to ra, nhng chuyn
i nh m{ bn ln k hoch, hay nhng mu mo vt v~nh m{ bn
dn d mi ngi. Nhng c gng nh nht th n{y s c tng
thng v s k khi chinh phc c tr|i tim v{ ch ca i
phng.

516
 L{m h hi hp Tip theo s l{ g?

BIU TNG
T{u ln siu tc. Con t{u chm chm leo ln nh dc, ri
bt ng ht tung bn v{o khng trung, lc bn sang mt bn, thi
bn p ngc xung, theo mi hng c th. Ngi ngi trn t{u
ci v{ la ln. iu khin h kch ng chnh l{ c mnh th
lng, ngi kh|c kim so|t mnh, y bn i theo nhng chiu
hng khng ng. khc quanh k tip, s kch ng mi m n{o
ang ch i h }y?

IM YU
Ngc nhin s khng cn l{ ngc nhin nu bn c lp li mt
iu g. Jiang Qing ~ c l{m chng b{, ng Mao Trch ng, ngc
nhin bng c|ch bt ng thay i t}m trng, t kh chu sang tt
bng v{ ngc li. Lc u ng cng b hp dn; ng thch cm gi|c
khng th bit c tip theo s l{ g. Nhng c tip tc nm n{y
sang nm kh|c v{ lun lun l{ nh vy. S thay i t}m trng c
tng l{ khng lng trc c ca b{ cui cng cng l{m ng
bc mnh. Bn cn thay i c|ch g}y ngc nhin. Khi qu b{ De
Pompadour l{ ngi tnh ca vua Louis XV, mt ngi vn t nht,
b{ lun thay i c|ch l{m ng ngc nhin mt th v mi, mt tr
chi mi, mt thi trang mi, mt t}m trng mi. ng khng th
o|n trc c chuyn g s xy n tip theo, v{ khi ng cn
ang i iu ngc nhin k tip th sc mnh ch ca ng vn
tm thi b g|c li. Khng ngi {n ng n{o c th n l ngi
{n b{ hn l{ Louis i vi B{ De Pompadour. Khi chuyn hng,
hng mi phi thc s l{ mi.

517
 10

DNG SC MNH HY HOI CA LI NI GY M H

Khng phi d ni m{ ngi ta nghe; ai cng dn t}m tr

v{o suy ngh v{ mong mun ca mnh nn kh m{ n bn. Th
thut l{m h phi nghe l{ ni nhng g h mun nghe, nht v{o tai
h nhng g h thy d chu. }y l{ bn cht ca ngn ng quyn
r. H~y thi bng ngn la tnh cm trong con ngi bng nhng
cm t y h{m , tn vinh h, v v nhng bt an trong h, bao bc
h trong nhng iu tng tng, trong li ni v{ nhng ha hn
ngt ng{o; h khng ch nghe theo bn, h cn mt c ch chng
li bn. Phi khin cho ngn ng bn s dng tr nn m h, khng
r r{ng, v{ t h suy din theo ch ca mnh. S dng c ch
vit khi gi cho h tng tng v{ to ra ch}n dung l tng
cho bn.

TI HNG BIN QUYN R

Vo ngy 13 thng 5 nm 1958, phe c|nh hu ngi Ph|p v{
nhng ngi ng h h trong qu}n i ~ nm c quyn kim
so|t Algeria, ni sau n{y tr th{nh thuc a ca Ph|p. H ~ tng
e ngi rng chnh quyn x~ hi ch ngha ca Ph|p s cng nhn
quyn c lp ca Algeria. B}y gi, vi nc Algeria nm di s
kim so|t, h e da rng s tip qun to{n b nc Ph|p. Chin
tranh ca nh}n d}n xem ra khng th tr|nh khi.
V{o thi im khc lit n{y, tt c Ngi tnh ca ti
mi s ch dn v{o tng qu}n cm ca\ Ti tr li

518
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

Charles de Gaulle, l{ mt anh hng l{m th v{ ca ngi, \

trong th chin th 2, ngi ~ tng Nhng v kh t nhin
ng vai tr ch yu trong s nghip ca ti. Nhng li ni
gii phng nc Ph|p khi tay ph|t xt
nh nh{ng \ Th|o b
c. Trong 10 nm cui cng de Gaullexch ca x x. l{ s k
~ khng tham d v{o c|c hot ng diu trong th ca, nhng
chnh tr, ng ~ ch|n ght s u quyn nng ca n \ C
tranh ni b gia nhng ng ph|i th ko mt trng
kh|c nhau. ng vn cn c nhiu m|u ri xung, \ Quay
ngi ngng m, thng c xem ngc mt tri, khin
nh l{ mt ngi c th thng nht t
cho i rn xa la \ Hay
nc, nhng ng cng l{ mt th{nh l{m nhng con sng
vin ca ng Bo Th v{ nhng th{nh chy ngc dng .\
vin phe c|nh hu cm thy chc chn Nhng c|nh ca khng
rng nu de Gaulle ln cm quyn th th l{m c nhng
ng s ng h s nghip ca h. Nhngiu xut thn nh vy,
ng{y sau ng{y 13 th|ng 5 k diu, chnh
s do dai nht\Nhng
ph Ph|p nn Cng Ha th t ~ ln tc c th l{ nhng
sp , v{ Quc Hi ~ ku gi de cha kha thn k bi sc
Gaulle gip thit lp mt chnh ph
quyn r ca n. \
mi, nn Cng Ha th nm. ng yu Nhng anh hng ca l{
cu v{ c cung cp to{n quyn trongmt s kh ho i vi
bn th|ng. V{o ng{y 4 th|ng 6, nhng ti. Ti s chng i ti
ng{y sau khi tr th{nh nh{ l~nh o }u vi s vi v~ \ Thn
chnh quyn, de Gaulle bay sang Achilles, hay vi nhng
Algeria. a con trai kh|c ca
Nhng tn thc d}n Ph|p v cng thn Atreus. \ Nhng g
sung sng. l{ h{ng mt h{nh ng m{ tn ca ng ta ~
tri qua hai mi nm

519
 Ngh thut quyn r

phi thng ca chng ~ gi|n tip a trong chin tranh v{

de Gaulle ln cm quyn; r r{ng, h phiu lu, \ Hector |ng
tng tng ng ta n cm n h thng b ko l trong
v{ oan chc mt ln na rng bi c|t - \ Khng tt.
Algeria s thuc v tay ngi Ph|p. Khi Nhng c rt nhiu li l
ng ta n Algeria, h{ng ng{n ngi ~ tt p v hnh bng ca
dn v{o qung trng chnh ca mt v{i c g|i tr \ V
th{nh ph. Khng kh tng bng nh l d sm hay mun th c
hi c nhng biu ng, }m nhc, v ta cng trnh bn
nhng khu hiu h to khng ngng th}n nh quyn tha k,
Algeria thuc Ph|p, khu hiu ca \ Mt s n |p xng
thc d}n Ph|p. Mt c|ch bt ng, ng |ng cho nhng n lc
ta xut hin trn mt ban cng nhn ra ca bn. Tm bit nhng
qung trng. Qun chng tp hp rt anh hng \ Nhng nh}n
ng. V tng qu}n, mt ngi {n vt huyn thoi ch l{
ng rt to cao, gi i tay cao ln khi ming thuc l| \ Nhng
u, v{ ting hoan h vang di ln. b{y t ng h ca bn s
Qun chng ang mong i ng ta khng c|m d c ti.
tham d. Thay v{o ng ta h dn tay Mt by ph n p \
xung cho ti khi tt c im lng, sau Tt c b xc ng bi
giang tay rng ra, v{ chm r~i ph|t biu nhng bn tnh ca ca
mt c|ch s}u sc, Je vous ai compris ti l{ nhng g ti
Ti hiu c|c bn. C mt khonh khc mun.
ca s im lng, v{ sau , dng nh --OVID, THE AMORES,
c}u ni ca ng ta ~ thm nhun, mt PETER GREEN DCH
ting ht chi tai : ng ta ~ hiu c
h. l{ tt c nhng g h cn nghe.
Khi c ta va nhn
De Gaulle bt u ni v s to ln c mt l| th, khi

520
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

ca nc Ph|p. Ting hoan h ln hn. cht c khng m{u ca

ng ta ha rng s c nhng cuc bu n va x}m nhp v{o
c mi, v{ vi nhng i biu ~ c m|u c, sau ch cn
c n{y chng ta s thy th n{o l{ s mt li l{ l{m tnh
yn t}m. ng vy, mt chnh quyn cm ca c ta nng lng
mi, ch l{ c|i qun chng mun c- bc lS hin din ca
nhng ting hoan h vang di hn. ng c| nh}n ti s ngn chn
ta s tm ra mt ch ng cho Algeria s nhp nh. Nu ti ch
trong n tng chung ca nc Ph|p. hin din trong mt bc
phi l{ k lut tuyt i, khng c th, khi c y c th
s hn ch v{ khng c nhng iu d d{ng i ph vi ti;
kin- Ai c th b{n c~i v iu ? ng
i vi mt v{i phm vi,
ta kt thc vi mt ting h vang : Nnc ta nhm ln ti vi
Cng Ha mun nm! Nc Ph|p mun mt ngi ni ting n{o
nm !, mt khu hiu cm ng ~ , k tr ng trong tnh
tng l{ li ku gi tp hp li trong cm ca c ta. Sau
cuc u tranh chng ch ngha Ph|t cng vy, ch cn mt l|
Xt. Tt c mi ngi mt ln na li th c th d d{ng c
reo vang n ln. Trong mt v{i ng{y c s t do kim so|t;
sau de Gaulle c nhng b{i din vn trong mt l| th ti c
tng t khp Algeria, ti nhng |m th h mnh xung di
ng cung nhit hn na. chn c ta vi kiu c|ch
Ch sau khi de Gaulle tr v Ph|p tuyt vi nht, v}n v}n.
thc hin nhng li ni trong c|c mt v{i iu s d d{ng
b{i din vn : khng phi l{ ng ta ~ c v ging nh nhng
tng ha rng s gi mi quan h gia h{nh ng v ngha nu
ngi Ph|p v{ Algeria. Thc ra, ng ta nh ti ~ ch th}n l{m
~ gi|n tip gi rng ng c th trao n, v{ s o tng s

521
 Ngh thut quyn r

cho ngi Rp quyn bu c, v{ c mt i

th ban c }n cho nhng nhm phin Rt cuc, nhng
lon ang u tranh gi{nh quyn kim bc th l{ v{ s tip tc
so|t ca ngi Ph|p Algeria. D th l{ mt ngha v gi| cho
n{o chng na, trong s kch ng m{ vic to nn mt n
nhng li ni ca ng ta ~ to ra, tng i vi mt c g|i
nhng tn thc d}n ~ l l{ trong vic tr; mt l| th vi phong
tp trung v{o nhng g h thc s c|ch vit ngho n{n
mun. De Gaulle ~ la bp h. V{ thc thng c nhiu nh
vy, trong nhng th|ng ti, ng ta thc hng hn mt li l
hin vic cng nhn nn c lp ca sinh ng. Mt l| th l{
Algeria mt nhim v m{ rt cuc mt s truyn t kn
ng ta ~ ho{n th{nh v{o nm 1962. |o; mt khi ~ l{m ch
S th hin. De Gaulle ch tm c tnh hnh, th s
mt cht n mt thuc a c ca khng cm thy b sc
Php, v{ n nhng g n tng trng p bi s hin din ca
cho mt s ngi Ph|p. ng ta cng ngi khc, v ti tin
khng c bt k s ng tnh n{o cho rng mt c g|i tr s
bt k ai thc gic chin tranh thng thch mt mnh vi l
d}n. Mt mi quan t}m ca ng ta l{ tng ca mnh hn.
to cho nc Ph|p mt sc mnh hin --SOREN KIERKEGAARD,
i. V{ nh vy, Khi n Algiers, ng ta THE SEDUCERS DIARY (NHT
c mt k hoch d{i hn : l{m suy yu K K G DM),
nhng phe c|nh hu bng c|ch l{m cho HOWARD V.
h xy ra u tranh ni b, v{ hot HONG v EDNA H.HONG
ng hng v s c lp ca Algerian. DCH

Mc tiu ngn hn ca ng ta l{ l{m xoa H~y ??? m

du tnh trng cng thng v{ t c ng cho bn, tri ra
trn nhng b|nh x{

522
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h
chnh mnh v{o mt lc n{o . ng ta
s khng la di nhng tn thc d}n
bng c|ch ni rng ng s h tr mc
ch ca h - iu s g}y ra vn hn ca bn - \ Mang li
ngc li trong nc. Thay v{o l{
ng ta s |nh la h vi t{i hng bin
quyn r ca mnh, l{m say sa h
bng nhng li ni. C}u ni ni ting
ca ng ta Ti ~ hiu c|c bn r r{ng
l{ c ngha, Ti hiu nhng mi nguy
him m{ c|c bn ang i mt. Nhng
qun chng h}n hoan ch i s h tr
ca ng ta nh c|ch m{ h mun. h
vn gi c s phn chn cao , de
Gaulle nhc n nhng mi quan h
cm ng v phong tr{o kh|ng chin
Ph|p trong sut Nh Th Chin,
l{m gng, v{ ti s cn thit cho K
lut, mt t ht sc cn thit i vi
nhng phe c|nh hu. ng ta nhi nht
v{o l tai h y nhng li ha mt
chnh quyn mi, mt tng lai huy
ho{ng. ng ta l{m cho h phi h}n
hoan, to nn mt mi quan h cm
ng. ng ta ni vi ging iu y n
tng v{ cm xc y rung ng.
Nhng li ni ca ng ta to nn phn
n{o s cung nhit.
phng mt m{, \Hy
??? i trc nh mt
mt minh chng cho t}m
cho c ta nhng li l
t}ng bc ca bn, nhng
li l ging nh ngi
tnh : \ V{ h~y nh, bn
~ tng l{ ai, cng phi
thm v{o s t t \
Nhng li cu xin.
Nhng li cu xin l{
nhng g khin cho
Achilles tr li \ Thn
th ca Hector tr v vi
Priam; thm ch mt s
gin d ca thng \
Cng b mang i bi
ting cu nguyn. Thc
hin nhng li ha, c|i
g l{ iu t hi trong
\ Ha hn ? }y l{ ni
m{ bt k ai cng c th
l{m rt tt\ Mt bc
th c sc thuyt phc l{
\ Th bt u vi,
th|m him t}m hn c
ta, \ Thm d quang
cnh. Mt thng ip
523
 Ngh thut quyn r

De Gaulle khng c gng biu khc trn qu t|o \

l nhng cm ngh ca chnh mnh hoc Cydippe b phn bi : b{
ni s tht; ng ta ang c gng sn ta b g{i by bi chnh
sinh ra mt s hiu qu. }y l{ cha nhng li ni ca mnh.
kha ca ngh thut quyn r. Cho d \ Li khuyn ca ti, ri
bn ang ni chuyn vi mt c| nh}n th, nhng ngi lnh tr
n l hay l{ mt |m ng, h~y c th{nh Rome, cng tr
gng th nghim iu n{y : kim ch thnh cao qu \ Nhng
mong mun ca mnh chng t bn mu k ca ngi bin
th}n. Trc khi m ming, h~y t cho h - khng ch bo v
chnh bn mt c}u hi : mnh c th ni cho bn \ Mt s kh|ch
g cho hiu qu v{ l{m ngi nghe h{i h{ng nht nh|t : mt
lng tuyt i ? Thng th nhng i ngi ph n, khng t
hi n{y s t}ng bc lng t trng ca l cng chng, \ Thng
h, l{m gim bt nhng s thiu t tin, ngh s Elite, hay mt
em n cho h nhng hi vng m h thm ph|n nghim ngh,
v tng lai, ng cm vi nhng kh \ Cng phi u h{ng
khn ca h (Ti thu hiu bn). Khi trc t{i hng bin. Tuy
u vi mt v{i iu vui v v{ mi th th nhng vn gi v \
s tr nn d d{ng: s phng ca Nhng kh nng ca
ngi ta s gim i. H s tr nn d bn, nn tr|nh nhng li
bo, sn s{ng cho s ngh. Ngh v l d{i dng. \ ng ra v
nhng li ni ca bn nh mt th qu| tr thc. Ai m{ li
thuc m, rng n s l{m ngi ta d khng ngu ngc ng
xc ng v{ bi ri. Gi cho c|ch din nghch \ M{ khng th
t ca bn c a ngha v{ m h, thn trc tnh nh}n
h~y cho ngi nghe lp y nhng ca mnh ? Tht l{ mt
khong trng vi nhng s tng c|ch thiu thng minh \
tng ca h. Thay v gt bn ra khi Nhng c g|i rt hay t

524
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

vn , bt u tc ti hay phng, chi. \ Hy dng ngn

tr nn thiu kin nhn i vi bn v{
mun bn chm dt, ngc li h s
tr nn d b t|c ng, vui v vi nhng
li ni d nghe ca bn.
Vn phong quyn r
V{o mt bui chiu ma xu}n
trong nhng nm cui thp k 1830, ti
mt con ng Copenhagen, mt
ngi {n ng tn l{ Johannes nhn
thy s tho|ng hin ca mt c g|i p.
Con ngi c y cn mang y s hp
dn ca mt c g|i ng}y th trong
trng, c y ~ quyn r anh ta, v{ anh
ta i theo c y, nhng gi mt khong
c|ch, v{ ~ tm ra ni c y sng. Sut
nhiu tun lin tip anh ta ~ tm hiu
nhiu thng tin v{ ~ bit c thm
nhiu v c y. Tn c y l{ Cordelia
Wahl, c y sng chung vi ngi d.
Hai ngi c mt c|ch sng trm lng;
Cordelia thch c s|ch v{ sng mt
mnh. Quyn r nhng c g|i tr l{
chuyn ng{nh ca Johannes, nhng
i vi Cordelia s l{ mt s theo ui :
c y ~ tng b|c b mt v{i ngi
theo ui.
Johannes cho rng Cordelia c th
ng thng thng, \ Lc
n{y ging nh nhng li
thuyt phc nh th l{
\ Bn , trong s hin
din ca c y. Nu c ta
t chi l| th ca bn, \
H~y gi li cho d c y
khng c, mt c|ch
kin tr.
--OVID, NGH THUT TNH
YU,
DCH BI PETER GREEN
V th, ngi
khng th vit th v{
thng ip khng bao
gi c th tr th{nh mt
k g gm li hi.
--SOREN KIERREGAARD,
DCH BI HOWARD V.HONG
V EDNA H.HONG
ng trn mt
v|ch | cheo leo ca
nh Olympus \ T ngai
v{ng ca thn th|nh,
Hera nhn thy em trai

525
 Ngh thut quyn r

khao kh|t mt v{i th bn ngo{i cuc ca mnh, \ Cng l{ em

sng, v{i iu g quan trng, mt v{itrai ca chng mnh, \
th tng t nh nhng cun s|ch m{ H~nh din vi s tn
c y ~ c v{ nhng m mng, rng vinh ca con ngi, \ V
nhng iu c l s lp y t}m tr|i tim ca b{ rung
trng c n ca c y. Anh ta sp xp ng. Ri b{ ta nhn thy
mt cuc gii thiu v{ bt u hay lui Zeus \ ang ngi trn
ti nh{ c y, i cng vi mt ngi nh Ida cao nht \ V
bn tn l{ Edward. Ch{ng thanh nin tr{n ngp s o|n gin.
tr n{y c nh t|n tnh Cordelia, i mt |ng s ca
nhng anh ta li vng v, v{ khng Hera \ Trm ng}m suy
chiu chung c y. V pha Johannes ngh l{m th n{o
th gn nh c tnh l i c y, thay v{o
|nh la \ S quan t}m
l{ l{m bn vi d ca c. H s ni che ch ca Zeus, \ V
chuyn v nhng iu tm thng nht mt k hoch c v tt
cuc sng nng tri, bt c iu g nht cho b{ ta \ L
c trong tin tc. i khi Johannes i chun b tinh thn v{ i
t{i sang tho lun v trit hc, thayn Ida, \ Thuyt phc
cho c|i m{ anh ta quan t}m, pha bn Zeus, v{ sau l{m cho
kia, l{ nhng lc m{ Cordelia s lngng ta cm ng \ Vi
nghe anh ta t m hn, trong khi vn |nh mt nh nh{ng v{
l{m ra v ang lng nghe Edward. nng m\ Khi mi th
iu n{y din ra khong mt v{i ~ tt p, b{ ta bc i
tun. Johannes v{ Cordelia mi ni \ Ra khi phng mnh v{
chuyn vi nhau, nhng anh ta c th gi Aphrodite \ V
ni rng anh thch c y, v{ Edward bung mt li b mt : \
vn tip tc l{m c ph|t c|u. V{o mt Hi a con yu qu
bui s|ng, khi bit rng ngi d ~ i ca ta, con s l{m v{i
iu g cho m ch, \

526
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h
ra ngo{i, anh ta n nh{ h. l{ ln
u tin anh ta v{ Cordelia gp ring
nhau. Vi tt c s n gin v{ lch s,
anh ta tin n cu hn c y. Khng
cn phi ni th chng ta cng bit c
y b sc v{ bi ri. Mt ngi {n ng
~ khng h t ra yu thch c y cht
n{o t nhin mun kt hn vi c ? C
y thc s ngc nhin cho nn ~ hi
kin ngi d, ngi m{ Johannes ~
mong i s a ra s t|n th{nh.
V v b ngo{i, mi th ~ thay
i. Hai ngi ~ c r{ng buc vi
nhau. B}y gi Johannes n nh{ h mt
mnh, ngi vi Cordelia, nm tay c y,
ni chuyn vi c. Nhng trong th}m
t}m anh ta m bo mi th vn nh
c. Anh ta vn t ra d dt v{ lch s.
i lc anh ta tr nn si ni, c bit
khi tr chuyn v vn chng (ch
m Cordelia thch nht), nhng c mt
im quan trng, anh ta lun tr li
nhiu ch thng thng hn. Anh ta
bit iu n{y g}y tht vng cho
Cordelia, ngi ~ tng mong i anh
ta s kh|c hn. Thm ch khi h i ra
ngo{i cng nhau, anh ta a c y n
nhng ni cng cng d{nh cho nhng
527
M mun bit, hay l{ con
t chi, tc gin bi v \
M thin v ngi d}n
Hy Lp v{ con ng h
ngi d}n th{nh Troa ?
\ V{ Aphrodite |p li : \
Con knh trng ngi
nh con g|i ca Cronus,
\ Ngi c ni thng.
H~y ni cho con bit
ngi mun g \ V con
s gip ngi nu con c
kh nng. \ V Hera,
vi mi mc ch
|nh la : \ H~y trao
cho ta S Hp Dn v{ S
Ao c \ C|i m{ con s
dng chinh phc
nhng con ngi v{
nhng v thn bt t \
V{ Aphrodite, ngi a
mm ci : \ L{m th
n{o con c th , hay con
s, t chi ai \ Ngi
ng trong vng tay ca
thn Zeus y quyn
nng ? \ V{ vi iu
b{ l ra t b ngc
ca mnh \ Mt khn
 Ngh thut quyn r

cp tnh nh}n. Tht l{ tm thng ! cho{ng lng ly y hp

Liu }y c phi l{ nhng g m{ tnh dn. M{ trong l{ dc
yu v{ hn nh}n cn c, }y c phi l{ vng, s Ham Mun v{
thi k qu| sm mi ngi ni v gia tnh quyn r \ Li ni
nh v{ tng lai bun t ca h ? ngt ng{o, thm ch c
Cordelia, c n{ng lc n{o cng e thn, th la gt c s khn
yu cu Johannes ng li ko c y ngoan \ Hera nhanh
v{o nhng vic nh vy na. chng tin gn li
Chin trng ~ c dn sn. Gargarus, \ Trn nh
Cordelia b bi ri v{ bn khon. Sau cao nht ca Ida, khi
, mt v{i tun sau cuc hn h ca Zeus nhn thy b{, v{ khi
h, Johannes gi cho c y mt l| th. ng ta nhn thy b{ m
}y anh ta miu t trng th|i t}m hn ly mnh mt c|ch thm
mnh, v{ anh thc s yu c y. Anh ta kht, \ Ch l{ ln u
ni mt c|ch bng gi, gi rng anh ta tin h l{m tnh. \ Ci b
~ phi i trong nhiu nm lin, giang y phc ng vi nhau
tay ch i s xut hin ca Cordelia; sau lng cha m. \ ng
c m dn tr th{nh s tht, c|i mong ta ng gn b{ v ni :
i ri cng s n. Vn phong tht nn Hera, ti sao n{ng ri
th, t ng chan cha y s mong b Olympus ? \ Xe nga
c, nhng tt c li y nhp nhng n{ng }u ? \ V
Cordelia c th s phi c li l| th Hera, vi tt c mc ch
mi ln m{ vn khng bit chc l{ la di : \ Thip ra i
trong th ni g. Ng{y tip theo i n ni tn cng
Johannes nhn c hi }m. Li vit rt ca tr|i t \ Vi cha
n gin v{ thng thn, nhng li y Ocean v{ m Tethys \
tnh cm : Cordelia vit rng l| th ca Ngi nui dng v{
anh ta ~ l{m c y rt vui, v{ c y ~ dy d thip nh{ \
V{ Zeus, vi nhng |m

528
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

khng th tng tng rng }y chnh m}y lt qua mnh : \

l{ anh ta. Anh ta hi }m bng c|ch vit N{ng c th n sau
rng anh ~ thay i. Anh ta khng ni cng c. \ B}y gi h~y
rng nh th n{o hay ti sao, nhng s i ng v{ }u ym nhau i
h{m l{ bi v c y. no. \ Ta cha tng vi
B}y gi nhng l| th ca anh ta n thn hay ph n bao
n h{ng ng{y. d{i ca chng th gi \ Hy lm cho ta
gn nh nhau, theo mt phong c|ch tha m~n s thm kh|t
l~ng mng v{ thm cht in r, nh l{ \ Ta cha bao gi yu
anh ta say sa trong tnh yu. Anh ta bt k ai ging nh n{ng
ni nh thn thoi Hy Lp, v Cordelia b}y gi, \ Cha bao gi
nh mt n thn v{ chnh anh ta ~ ri b li v{o s ham mun
v{o mt dng sng tnh yu vi mt tht ngt ng{o. \ V
thiu n. Trong t}m tr anh, anh ta ni, Hera, vi quyt t}m
ch c mi hnh bng ca c y; c y l{ d d : \ ng l{ iu
tt c nhng g anh ta c th thy v{ ch{ng nn ni, hi cha
ngh v. Trong lc , anh ta nhn ra t |ng knh ca thip. \
nhng s thay i trong Cordelia : ch{ng mun ni chng
nhng l| th ca c y tr nn tht nn ta s nm trn nh Ida
th, thiu t ch. Khng nhn ra rng ny \ V{ }u ym nhau
mnh ang lp li tng ca anh ta, gia ban ng{y sao! \
bt chc phong c|ch v{ hnh tng Nu c v thn bt t
ca anh ta nh l{ chng thuc v c y. n{o nhn thy chng ta \
Hn na, khi chng cng tn ti trong Khi chng ta ang ng
ngi, c y s d b kch thch. Anh ta v{ i gp tt c nhng v
to nn mt im tng ng, xa la v thn kh|c \ V{ k cho h
hnh phc, nhng anh ta c th ni th sao ? Thip c th
rng c y nhn thy s kh|c bit anh, khng bao gi tnh dy \
V{ tr v nh{. Tht l{

529
 Ngh thut quyn r

cm nhn rng khng th o lng xu h. \ Nhng nu nh

c nhng s s}u sc ni anh. Mt ch{ng tht s mun l{m
c|ch cng khai, c y da v{o tng li iu n{y, \ kia l{
ca anh ta. C phi ghi nh nhng l| phng ng m{ ngi con
th ca anh ta, c c th nhc li mi trai yu qu Hephaetus \
khi h tr chuyn. l{ mt cuc sng x}y cho ch{ng, vi ca
b n m{ h chia s. Khi c y nm tay no chc chn. N{o
anh ta, c y nm cht hn bao gi ht. chng ta h~y i \ n
i mt c y biu l mt s nn nng, v{ nm xung, khi ch{ng
nh th l{ c ang hi vng rng v{o bt thch. \ V{ Zeus, ngi
c lc n{o anh ta c th l{m iu g thng lnh bu tri , |p
to bo hn. li : \ Hera, ng lo
Johannes bt u vit th ngn ngi v bt k thn linh
hn nhng c vn iu hn, i khi gi hay con ngi n{o \ S
i v{i l| trong cng mt ng{y. Hnh trng thy chng ta. Ta
tng tr nn t nhin hn v{ gi nh s m n{ng trong mt
hn, phong c|ch ri rc hn, nh l{ |m m}y d{y c \ V
anh ta ch c th t chc nhng suy thm ch Helios cng
ngh ca mnh. i khi anh ta gi mt l| khng th ph|t hin ra
th ngn ch c mt hoc hai c}u. chng ta, \ cho d nh
Trong mt ln tham d mt ba tic ti s|ng ca hn ta c sc
nh{ Cordelia, anh ta b mt l| th ngn nt nh th n{o.
v{o ti len ca c y v{ ng nhn khi --HOMER, THE ILIAD,
c y chy i c n, gng mt c C DCH BI STANLEY
y xc ng. Trong nhng l| th ca LOMBARDO
c y, anh ta nhn thy nhng biu
hin ca tnh cm v{ s xn xao. Lp li ANTONY : Hi c|c
mt cm ngh m{ anh ta ~ gi trong bn, nhng thn d}n La

530
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

mt bc th trc , c y vit rng M~, h~y lng nghe ti; \

c ght tt c nhng cuc hn cng Ti n l{ chn ct
vic, n nm bn ngo{i tnh yu ca h. Caesar, khng phi l{
Mi th ~ sn s{ng. C y s ca ngi ng{i. \ S ti t
thuc v anh ta sm thi, theo cch m l{ cuc sng ca mi
anh ta mun. C y s chm dt s ha ngi phi theo iu .
hn. Mt ch hn vng qu s n T{i sn thng c
gin sp xp hn thc ra c y s chn theo h{i ct ca h.
l{ ngi ngh iu . }y s l{ s V vy h~y n bn
quyn r t{i gii nht ca anh ta. cnh Caesar \ Ti ni
ln }y khng phi
Gii thch: Johannes v Cordelia l
b|c b nhng g m{
nhng nh}n vt trong cun t truyn
Brutus ~ ni. \ Nhng
The Seducers Diary (1843), c vit
}y ti ni nhng g m{
bi nh{ trit hc an Mch Soren
ti bit r. \ Mt khi c|c
Kierkegaard. Johannes l{ mt k d d
bn ~ yu mn ng ta,
y kinh nghim, ngi chuyn v hot
khng phi l{ khng c
ng trong t}m tr ca c|c nn nh}n.
l do. \ Nhng l do g
}y chnh x|c l{ ni m{ nhng ngi
l{m cho c|c bn thng
theo ui Cordelia trc kia ~ phm
xt ng ta ? \ Khng c
sai lm : h ~ bt u bng c|ch g}y n
s ph|n xt, th on
tng cho chnh mnh, mt sai lm
ca mi t{n bo nh th
thng gp phi. Chng ta phi ngh
vt, \ V{ con ngi ~
rng bng c|ch kin tr theo ui, |p
|nh mt l phi ca
o c|c i tng ca chng ta vi
mnh ! H~y chu ng
nhng s }n cn l~ng mn, chng ta
cng ti. \ Trong quan
phi thuyt phc h bng s yu mn
t{i c tm lng ca ti
ca chng ta. Nhng thay v{o , chng
cng vi Caesar, \ V ti
ta li ang thuyt phc h bng s
phi ch i cho n khi

531
 Ngh thut quyn r

thiu kin nhn v{ thiu t tin. S }n

n quay v vi ti\
cn hng h|i khng th l{m h{i lng bi
PLEBEIAN : Hi linh hn
v n khng mang tnh c| nh}n. l{
au kh ! i mt ng ta
h{nh ng thiu kim ch v tnh cm;
rc nh la v{ m
i tng c th hiu c iu . R
l. \ PLEBEIAN : Rome
r{ng Johannes ~ bt u rt khnkhng c ai qu ph|i hn
kho. Thay v{o , anh ta chn mt
ANTONY. \ PLEBEIAN :
bc, kch thch s t m ca Cordelia
B}y gi h~y ch v{o
bng c|ch th hin mt cht lnh nht,
ng ta. ng ta ang bt
v{ rt cn thn trong vic to nn n
u ni na. \ ANTONY :
tng theo mt c|ch trang trng, c
Song ngy hm qua, c
mt cht g ca ngi {n ng kn
th li ni ca Caesar ~
|o. Ch sau anh ta mi t kch c
c gi| tr i vi nh}n
y vi l| th u tin. R r{ng c nhiu
loi. B}y gi ng ta ~
iu v anh ta hn l{ c y ~ ngh, v{
nm , \ V khng c ai
mt khi c y bt u tin iu n{y, s
phi nhn nhng
tng tng ca c y s tr nn knh trng ng y na. \
khng kim ch c. B}y gi anh ta c
i c|c bc thy ! Nu
th l{m say sa c y vi nhng l| th
nh ti c sp t
tnh ca mnh, to nn mt s hin din
l{m lay ng \ Con tim
m{ n s |m nh c y nh mt hnv{ khi c c|c bn s ni
ma. Nhng li l ca anh ta, vi nhng
lon v{ thnh n, \ Ti
hnh nh v{ nhng s lin quan v l~ng
nn ting xu cho
mn, chng lun lun hin din trong
Brutus, cho Cassius, \
t}m tr c y. V{ }y l{ nn tng ca s
Nhng ai, trong c|c bn
quyn r: chim hu t}m tr c ybit tt c, l{ nhng
trc khi tin n chinh phc th x|c.
ngi xng |ng. \ Ti
C}u chuyn ca Johannes cho s khng ting xu
cho h \ Nhng }y

532
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

thy th n{o l{ mt trong s c kho v c bn giy da v{ du n

kh ca nhng k d d, thm ch c
mt l| th cng c th. Nhng n l{
iu quan trng khi hc l{m th n{o
hp nht nhng l| th th{nh s c|m
d. iu tt nht l{ khng nn bt u
quan h th t cho n khi c ti thiu
v{i tun sau s tip xc ban u. H~y
cho nn nh}n c c mt mt n
tng v bn : bn trng tht hp dn,
cn bn th th hin khng c s quan
t}m c bit g v n. Khi bn cm thy
rng h ang ngh v bn, l{ lc
tn cng h vi l| th u tin. Bt k
s mong mun n{o m{ bn mun b{y
t vi h s tr th{nh mt iu ngc
nhin; nim kiu h~nh ca h s b t|c
ng v{ h s mun nhiu hn na.
B}y gi th h~y vit th thng xuyn,
tht ra th nn thng xuyn hn so
vi nhng s hin din ca bn. iu
n{y s cho h thi gian v{ khng gian
suy ngh tt v bn, c|i m{ s tr
nn kh khn hn nu bn lun hin
din trc mt h. Sau khi h ~ ri
v{o s thu ht ca bn, bn c th li
mt bc, h~y gi th t hn cho
h ngh rng bn ang qu}n t}m t i v{
ca Caesar. \ Ti ~ tm
ra n trong phng ng
y; l{ chc th ca
ng y. \ C|c bn h~y
ch lng nghe bn di
chc ny, \ Xin h~y th
li v ti khng c s
c, \ V{ h s tin n
v{ hn v{o thi th ca
Caesar \ V{ nhng khn
v{o m|u thing ca ng
ta \ PLEBEIAN : Chng
ta s nghe bn di chc !
H~y c n i, MARK
ANTONY. \ Tt c ng
lot : Di chc, di chc !
Chng ti s nghe bn di
chc ca Caesar ! \
ANTONY : Hy kin
nhn, hi c|c bn; ti
khng phi c n. \ N
s khng cho c|c bn
bit Caesar ~ yu
thng c|c bn nh th
no. \ C|c bn khng
phi l{ g |, m{ l{ con
ngi; \ V{ l{ nhng
ngi, lng nghe di chc

533
 Ngh thut quyn r

h s khao kh|t nhiu hn. ca Caesar, \ N s khch

Trnh b{y nhng bc th nh
nhng s tn trng ca bn d{nh cho
c|c i tng. L{m cho h hiu nhng
iu bn vit, nh th h l{ tt c
nhng g m{ bn c th ngh n mt hng; \ Nu nh c|c
hiu qu c bit. Nu bn k mt
chuyn vt, l{m sao cho n c lin
quan n h. Quan h th t nh l{
mt s phn |nh cho thy bn ang
duy tr mi quan h vi h - h s thy
c chnh bn th}n h hin din trong
s mong c ca bn. Nu v mt v{i l
do m{ h khng thch bn, th h~y vit
li cho h nh l{ h ~ l{m. H~y nh :
ging iu nhng bc th ca bn s l{
nhng g m{ h phi ch . Nu ngn
ng ca bn y phn chn, l~ng mn,
s|ng to mang tnh ca ngi, n s khin
cho h bt chp n bn th}n. ng
bao gi tranh c~i, ng bao gi bnh
vc bn th}n hay kt ti h nhn t}m.
iu s l{m tiu tan s thu ht.
Mt bc th c th gi nn cm
xc bi v b ngo{i hn n, lan man t
ch n{y sang ch kh|c. R r{ng
n rt kh cho bn suy ngh, tnh cm
ca bn ~ l{m cho bn ri tr. Nhng
ng c|c bn, s l{m c|c
bn gin d. \ N l ti
sn m{ c|c bn khng
phi l{ ngi tha
bn cn, i, n s mang
li iu g ?... \ Nu c|c
bn c nc mt, h~y
chun b khc ngay b}y
gi. \ C|c bn bit tt c
v c|i |o cho{ng n{y. Ti
nh \ Ln u tin
Caesar ~ mc n v{o
\ H~y nhn xem, ch n{y
l{ ni Caesar eo dao
gm. \ H~y xem, s k
m{ Caesar m{ ~ to
nn l{ mt vt r|ch . \
Brutus ~ }m xuyn
qua ch n{y, ~ git cht
ngi chng ta ht lng
yu mn; \ V{ khi hn ta
rt thanh gm |ng
nguyn ra ca mnh ra,
\ M|u ca Caesar ~
tun ra theo n nh th
n{o \ i vi Caesar,
nh c|c bn bit,

534
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

suy ngh ri lon l{ nhng suy ngh hiBrustus l{ mt ngi

hp. ng ph thi gian v{o thc t; hin l{nh. \ H~y ngh
h~y tp trung v{o nhng cm nhn v{ xem, c cha chng
c|c cm gi|c, s dng nhng biu hin gi|m, Caesar ~ yu qu
chnh chn v{ c ngha. t ra nhng hn ta nh th n{o ! \
tng bng c|ch nu ra nhng gi , }y chnh l{ s nghit
li vit mang tnh gi cm m{ khng ng~ nht; \ Khi Caesar
gii thch v bn th}n. ng bao gi ln
|ng knh nhn thy hn
lp v{ t ra v tr thc hay l{m cao ta }m mnh, \ S v n
bn s ch khoa trng cho chnh bn bc ngha, tr nn r
th}n mnh, iu rt nguy him. Tt r{ng trong i tay ca
hn ht l{ h~y ni mt c|ch bnh k phn bi, \ ~ ho{n
thng, suy ngh vi mt kha cnh y to{n |nh bi hn ta\
thi v a ngn ng ca bn vt i, b}y gi c|c bn khc,
ln mc tm thng. ng tr nn y v{ ti hiu c tm
m - n rt nh{m ch|n, v{ qu| l liu. lng ca c|c bn \ Vt
Tt hn nn gi ra s nh hng ca thng trong lng ca
i tng i vi bn hn l{ th l bns au xt. }y l{ nhng
cm gi|c nh th n{o. Dng li tnh git nc mt nh}n t. \
m h v{ lng ngha, cho ngi Nhng t}m hn t t,
c c c khng gian hnh dung c|c bn khc v iu g
v{ m m{ng. Mc tiu li vit ca bn khi bn ch mi nhn
khng phi biu hin bn th}n m{ l{ thy \ Chic |o cho{ng
to nn cm xc cho ngi c, phi vy m|u ca Caesar
b{y s bi ri v{ s mong c. chng ta ? Bn h~y nhn
Bn s bit rng nhng l| th ca v{o }y ! \ }y chnh l{
bn ang c s t|c ng thch hp khi hn ta, s nhc khi bn
c|c i tng ca bn tr th{nh s thy nhng k phn bi.

535
 Ngh thut quyn r

phn |nh nhng suy ngh ca bn, lp ---WILLIAM SHAKESPEARE,

li nhng li m{ bn ~ vit, d trong JULIUS CAESAR

nhng l| th ca h hay trong con ngi h. }y chnh l{ lc tin

ti t nhin v{ gi cm hn. Dng ngn ng c ngha rung ng
gii tnh, hoc, tt hn l{ vn nh vy, gi ln bn nng gii tnh
bng c|ch vit th ngn hn, thng xuyn hn, v{ thm ch cn
ln xn hn trc kia. Khng c g nn th hn l{ mt bc th
ngn gi n t ngt. Nhng suy ngh cha c ho{n th{nh :
chng ch c th c ho{n tt bi ngi kh|c.
Sganarelle gi ti Don Juan : Xem n{o, iu anh phi ni
l{Anh khng bit phi ni g; cho em thay i nhng th theo
nh c|ch m{ em ni, iu c v nh l{ em ng; v{ cn na, s
tht l{ chnh n, em th khng phi. Anh c nhng suy ngh tt nht
trn i, v{ nhng li ni ca em ~ l{m o ln n.
---MOLIRE

B QUYT QUYN R
Him khi chng ta suy ngh trc khi chng ta ni. l{ bn
cht t nhin ca con ngi khi ni ra c|i iu u tin m{ chng
ta ngh trong u v{ l{ nhng iu g trc tin v bn th}n
chng ta. Ch yu chng ta s dng nhng li ni biu hin
nhng t}m trng ca mnh, c|c tng, v{ nhng quan im.
(Cng l{ ph{n n{n v{ tranh c~i.) }y l{ bi v hu ht chng ta
u ch quan t}m n mnh ngi quan t}m n chng ta ch
yu l{ bn th}n chng ta. V mt mc chc chn, }y l{ iu
khng th tr|nh c, v{ trong sut cuc sng ca chng ta khng
c g l{ sai lm i vi n; chng ta c th thc hin kh| tt c|ch

536
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

n{y. Trong s quyn r, d nh th n{o, n cng gii hn kh nng

ca chng ta.
Bn khng th quyn r nu khng c mt kh nng bc
l chnh mnh v{ thu hiu bn th}n ngi kh|c, xuyn thu t}m l
ca h. Cha kha t c ngn ng quyn r khng phi l{
nhng li l m{ bn b{y t, hay ging ni c sc quyn r ca bn;
n l{ mt s thay i ho{n to{n v vin cnh v{ thi quen. Bn
phi ngng ni v iu bn ngh trc tin bn phi kim so|t s
ham mun v nhng chuyn tm thng v{ thng sut nhng
quan im ca mnh. Cha kha chnh l{ vic xem nhng li ni
nh mt cng c, khng phi dng truyn t nhng suy ngh
v{ nhng cm nhn thc s, nhng l{m lng tng, l{m vui
thch, say sa.
S kh|c bit gia ngn ng thng thng v{ ngn ng quyn
r cng ging nh s kh|c bit gia ting n {o v{ }m nhc. S n
{o l{ mt s bt bin trong i sng hin i, mt v{i th kch
thch chng ta ph|t ra nu chng ta c th. Ngn ng thng thng
ca chng ta ging nh ting n mi ngi c th s khng ch
lng nghe khi chng ta ang k v chnh mnh, nhng ng nh
trong nhiu trng hp thng th suy ngh ca h li tn u
tn }u. Thnh thong th h vnh tai ln nghe khi mt v{i iu
chng ta ni ng chm n h, nhng nhng iu n{y ch tn ti
cho n khi chng ta vn cha chuyn t{i sang c}u chuyn kh|c
v chnh mnh. Ngay t thi th u, chng ta ~ hc c|ch ph|t ra
dng ting n n{y (c bit l{ khi n n t cha m ca chng ta).
]m nhc, l{ mt kha cnh kh|c, li c sc quyn r, v{ l{m
chng ta phi ch . N c nh ra cho nim vui thch. Mt giai
iu hay nhip iu ngm s}u v{o trong m|u chng ta trong nhiu

537
 Ngh thut quyn r

ng{y sau khi chng ta c nghe n, bin i t}m trng v{ cm xc

ca chng ta, l{m bt cng thng hoc kch thch chng ta. ly
}m nhc thay th cho s n {o, bn phi ni nhng iu l{m va
lng nhng iu c lin quan n i sng mi ngi, ng
chm ti s kiu cng t ph ca h. Nu h c nhiu vn , bn
c th to ra t|c dng tng t bng c|ch l{m ri tr h, t|ch ri s
ch ca h bng c|ch ni nhng iu hm hnh v{ th v, hoc l{
nhng iu l{m cho tng lai c v s|ng sa v{ y hy vng.
Nhng li t}ng bc v{ ha hn chnh l{ th }m nhc m{ bt k ai
cng mun nghe. }y l{ ngn ng d{nh cho vic lay ng lng
ngi v{ l{m gim i s phng ca h. N l{ th ngn ng d{nh
cho h, khng phi l{ nhm v{o h.
T|c gi ngi Gabriele DAnnunzio tht s l{ chng c g
hp dn, ph n li cn khng th chu ng c ng ta. Ngay c
nhng ngi bit n nh}n vt Don Juan ni ting ca ng ta cng
ght ng ta bi v n (c {o h|t Eleanora Duse v{ din vin ma
Isadora Duncan, l{ mt th d) chu sc nh hng mnh ca ng
ta. B quyt chnh l{ lung li ni m{ anh ta s dng bao trm
ly mt ngi ph n. Ging iu ca ng ta nghe rt m tai, ngn
ng nn th, v{ hu ht ~ ph| hy tt c, ng ta bit l{m th n{o
t}ng bc. S t}ng bc ca ng ta ho{n to{n nhm v{o nhng
im yu ca mt ngi ph n, nhng phm vi m{ c ta cn s
thng qua. Mt ngi ph n p, h~y cn thiu s tin tng v{o
s hm hnh v{ tr c ca mnh? ng ta d|m chc ni rng ng
ta b m mn khng phi l{ v v p m{ v t}m hn ca c ta. ng
ta c th so s|nh c ta nh mt t b{o b{i tit ca vn chng, hay
nh l{ mt s la chn chu |o cho nh}n vt thn thoi. Khi tr
chuyn vi ng ta, c|i ti ca c ta s c nh}n i.

538
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

S t}ng bc l{ ngn ng quyn r dng thun ty nht ca

n. Mc ch ca n khng phi biu l mt s tht hay mt
cm gi|c thc s, m{ ch to nn mt t|c ng n ngi nhn.
Ging nh DAnnunzio, tm c|ch nhm s t}ng bc mt c|ch trc
tip v{o s thiu t tin ca mt con ngi. Ly l{m th d, nu mt
ngi {n ng l{ mt din vin gii v{ anh ta cm thy tin chc
v{o nhng k nng chuyn nghip ca mnh, khi t}ng bc anh ta
vi s din xut ca anh th s c rt t hiu qu, v{ thm ch cn
c th thu c kt qu tr|i ngc anh ta c th cm thy rng
anh ta c tha s vut ve cn thit cho c|i ti ca mnh, v{ s t}ng
bc ca bn s c v nh ni v mt kh|c. Nhng h~y chng ti
ni rng nam din vin n{y l{ mt nhc s hoc mt ha s nghip
d. Anh ta l{m cng vic n{y bng chnh bn th}n, khng cn s h
tr chuyn nghip hay s qung c|o, v{ anh ta nhn thc rt tt
c rng nhng th kh|c l{m nn s tn ti ca chng. S t}ng
bc nhng s k vng ngh s ca anh ta s i thng n u c
anh ta v{ gip cho bn nh}n i mc ch. Tm c|ch ph|t hin
ra nhng th{nh phn ca c|i ti trong mt con ngi cn c
thng qua. H~y to nn mt s ngc nhin, mt v{i iu g
trc kia cha c ai kh|c ngh ra t}ng bc mt v{i iu m{
bn c th miu t nh l{ mt t{i nng hay qu quyt v nng lc
m{ nhng ngi kh|c cha tng ch . Ni vi mt cht rung
ng, nh th l{ sc hp dn ca i tng ~ ln |t bn v{ l{m
bn cm ng.
S t}ng bc c th v nh mt loi li ni kch thch. Nhng
sc mnh ca n thn Aphrodite v s quyn r, n c ni rng
~ n t c|i tht lng lng ly m{ b{ ta eo, gm c mt ngn ng
du d{ng - mt s kho lo nh nh{ng, li ni quyn r m{ s m
ng cho nhng suy ngh tnh t. Nhng s thiu t tin v{ g}y

539
 Ngh thut quyn r

kh khn cho bn th}n s c t|c ng l{m gim i s thi thc v

tnh cm. H~y l{m cho c|c mc tiu ca bn cm thy an to{n v{ li
cun bi c|c li ni t}ng bc ca bn v{ s kh|ng c ca h s tan
bin i.
i khi iu l{m ngi ta h{i lng nht l{ c nghe li ha
v mt v{i iu g tuyt vi, mt tng lai m h nhng lc
quan rng ch l{ mt phng din n{o . Tng thng Franklin
Delano Roosevelt, trong nhng b{i din vn chung ca ng ta, c
ni mt cht v nhng chng trnh ring bit cho s bun b|n
vi S phin mun; thay v{o ng ta s dng thut hng bin si
ni v ra mt bc tranh v tng lai huy ho{ng ca nc M.
Trong nhiu truyn thuyt v Don Juan, mt k d d t{i gii s
ngay lp tc thu ht c s ch ca ngi ph n v{o tng
lai, mt th gii khng tng cho c|i m{ anh ta ha s nhanh
chng mang n cho h. L{m cho nhng li ni ngt ng{o ca bn
thch ng vi nhng vn c bit v{ kh nng tng tng ca
c|c i tng. H~y ha mt v{i iu c th thc hin c, v{i
iu g hp l, nhng ng l{m cho n qu| r r{ng; bn ang
a h v{o gic m. Nu h b sa ly v{o s thn th nh thng
l, h~y ni v s phiu lu, tt nht l{ vi bn. ng tranh lun
l{m th n{o n c thc hin; h~y ni nh th l{ iu k diu
l{ c tht, mt ni n{o trong tng lai. H~y a nhng suy
ngh ca con ngi ln c|c tng m}y v{ h s cm thy d chu,
nhng s phng ca h s gim xung, v{ n s tr nn d d{ng
dn dt h i lch hng. Nhng li ni ca bn tr th{nh mt
liu thuc n}ng cao.
Hnh thc ngn ng chng li s c|m d hu hiu nht l{
s tranh lun. C bao nhiu k th thm lng m{ chng ta to ra

540
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

bng c|ch tranh lun ? l{ mt c|ch tt hn khin cho mi

ngi lng nghe v{ b thuyt phc : s hm hnh v{ mt k nng
s|ng sut. th k 19 nh{ chnh tr ngi Anh Benjamin Disraeli l{
mt bc thy v tr chi n{y. Trong ngh vin, vic tht bi khi |p
li mt s buc ti hay li ph bnh ph b|ng l{ mt sai lm cht
ngi : s im lng c ngha l{ ngi buc ti ~ ng. V{o lc
vic phn ng li y gin d, i v{o mt s tranh c~i, l{ vic
xem ra rt ti t v{ c tnh cht phng th. Disraeli s dng mt
th on kh|c : ng ta vn bnh tnh. Khi thi c n |p li mt
s tn cng, ng ta s chm r~i tin n b{n ph|t biu, tm ngng,
sau s ph|t biu y hm hnh hoc ni vn li y ch}m bim.
Tt c mi ngi s ci. B}y gi iu ~ l{m h}m nng mi
ngi, ng ta s bt u bt b li ch th ca mnh, vn pha trn
nhng li bnh lun vui; hay c l ng ta s ch tip sang mt ch
kh|c, nh th l{ ng ta khng dnh lu g n chng c. S h{i
hc ca ng ta ~ l{m mt i s ch trch ca bt k s tn cng
n{o v{o ng ta. Ting ci v{ s hoan nghnh c mt hiu qu lin
ho{n: mt khi nhng ngi nghe ~ ci, c kh nng h s mun
ci mt ln na. Trong t}m trng th th|i nh vy, h cng s
mun lng nghe hn. Mt phong c|ch tinh vi v{ mt cht ch}m
bim s cho bn kh nng thuyt phc h, a h n bn cnh
bn, ch nho c|c ch th ca bn. l{ mt hnh thc c tnh
quyn r ca l l.
Khng l}u sau c|i cht ca Julius Caesar, k cm u trong
bng nhm c }m mu ~ git ng ta, Brutus, b mt qun chng
gin d tn cng. Hn ta c gng lp lun vi d}n chng, gii thch
rng hn ta ~ mun cu v~n nn Cng Ha La M~ ra khi ch
c t{i. Ch trong gi}y l|t mi ngi ~ b thuyt phc, Brutus
c xem nh mt ngi ng n. Sau Mark Antony ln v

541
 Ngh thut quyn r

{i, v{ ng ta ln lt ph|t biu li ca ngi v Caesar. ng ta trng

c v nh tr{n ngp trong cm xc. ng ta ni v tnh cm ca ng
ta gi{nh cho Caesar, v{ v tnh yu ca Caesar d{nh cho ngi d}n
La M~. ng ta cp n nguyn vng ca Caesar; qun chng la
ht ln khi nghe iu , nhng Antony ni khng, bi v nu ng
ta c n ln th th h s bit Caesar ~ tng yu thng h s}u
sc nh th n{o, v{ v |n mng tin n{y l{ nh th n{o. Qun
chng mt ln na khng khng i ng ta phi c ln nguyn
vng ca Caesar; thay v{o ng ta li a ra c|i |o cho{ng
nhum m|u ca Caesar, ch thch nhng vt r|ch v{ ch hng. }y
l{ ni m{ Brutus ~ ~ }m nh{ vua v i, ng ta ni; Cassius ~
}m ng{i }y. Rt cuc sau ng ta cng c nguyn vng ca
Caesar, s gi{u c m{ Caesar ~ li cho ngi d}n La M~ l{ rt
nhiu. }y l{ nh|t }m cho cht hn qun chng tr nn cm th
vi nhng k ch mu v{ tin h{nh vic h{nh hnh chng.
Antony l{ mt ngi thng minh, l{ ngi bit th n{o lay
ng qun chng. Theo nh{ s hc Hy Lp Plutarch, Khi ng ta
nhn thy rng t{i hng bin ca mnh ~ m hoc to{n b qun
chng v{ h ht sc b khuy ng bi nhng li ca mnh, ng ta
bt u a v{o nhng li ca ngi ca mnh [v Caesar] mt ging
iu nui tic v{ s cm phn cho s phn ca Caesar. Ngn ng
quyn r nhm v{o nhng cm xc ca con ngi, bi v cm xc
ca con ngi d d{ng b |nh la. Antony s dng nhiu phng
s|ch kh|c nhau lay ng qun chng : s rung ng trong ging
ni ca mnh, mt ging iu qun tr v{ sau l{ gin d. Mt
ging ni cm ng c mt t|c ng trc tip, truyn cm i vi
ngi nghe. Antony cng tru chc qun chng vi di nguyn ca
Caesar, c n chm r~i cho n khi kt thc, bit rng n s y

542
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

mi ngi ra khi kha cnh ca vn . Gi tm |o cho{ng ln cao,

ng ta to nn hnh tng ca chnh bn th}n mnh.
C l khng phi bn ang mun l{m cho qun chng ni
gin; bn ch mun thuyt phc mi ngi nghe theo bn. H~y la
chn chin lc v{ li ni ca bn mt c|ch thn trng. Bn c th
ngh n tt hn lp lun vi mi ngi, gii thch tng
ca bn. Nhng n rt kh cho mt thnh gi c nn hay khng khi
la chn mt l l hp l khi h lng nghe lc bn ni. H phi tp
trung v{ lng nghe mt c|ch t m, c|i i hi s ht sc c gng.
Con ngi d b l{m ri tr bi c|c t|c nh}n kch thch kh|c, v{ nu
nh h b l mt phn l l ca bn, h s cm thy bi ri, thua
km v mt tr thc, v{ phng chng mt c|ch ng ng. S c tnh
thuyt phc khi li cun tnh cm ca con ngi hn l{ u c ca
h. Mi ngi s chia s cm xc, v{ khng ai cm thy thua km
hn mt din gi, ngi ang l{m lay ng cm ngh ca h. Qun
chng r{ng buc ln nhau, mi ngi d d{ng cm nhn c cng
nhng cm xc. Antony ni v Caesar nh th l{ mnh v{ nhng
ngi nghe ang tri qua v |n mng t quan im ca Caesar. C|i
g c th tr nn khiu khch hn ? i loi nh s dng nhng
thay i ca vin cnh l{m cho ngi nghe cm nhn c bn
ang ni g. Sp t nhng t|c ng ca bn. N s hiu qu hn
khi to ra t mt cm xc n{y n cm xc kh|c hn l{ ch nhm
s ch v{o mt c|i duy nht. S tng phn gia s yu mn
gi{nh cho Caesar v{ s cm phn i vi nhng tn s|t nh}n ca
Antony c nhiu t|c ng mnh hn nu nh ng ta ~ ch ngng
li vi mt cm tng hay mt th kh|c.
Cm xc m{ bn ang c gng |nh thc nn phi l{ mt
cm xc mnh. ng ni v tnh hu ngh hay v{ s bt ng; h~y

543
 Ngh thut quyn r

ni v lng yu thng v{ s cm ght. V{ n mang tnh quyt

nh khi c gng cm nhn mt v{i cm xc m{ bn ang c gi
ra. Bn s c tin cy hn bng c|ch . iu n{y khng kh : h~y
tng tng ra nhng l do cho tnh yu v{ s th hn trc khi
bn ni. Nu cn thit, h~y ngh v v{i iu g trong qu| kh ~
l{m bn gin d. Cm xc rt d l}y lan; n d hn l{ l{m cho ai
khc theo nu bn ang khc. H~y l{m cho ging ni ca bn tr
th{nh mt cng c, v{ s dng n khi truyn t cm xc. H~y l{m
ra v ch}n th{nh. Napoleon ~ hc tp c|c din vin v i nht
trong thi k ca ng, v{ khi ch c mt mnh ng ta s rn luyn
a cm xc v{o trong ging ni ca mnh.
Mc tiu ca li ni quyn r thng l{ to ra mt dng
thi min: bn ang l{m ri tr mi ngi, l{m s phng ca h
tr nn yu i, l{m cho h d b tn cng hn bi s khu gi. H~y
nghin cu nhng li khuyn ca c|c nh{ thi min v s nhc li
v{ s khng nh, nhng yu t ch cht trong vic a mt i
tng v{o trong gic ng. S nhc li bao gm nhng li ni ging
nhau c lp i lp li, tt nht l{ mt li ni c ni dung d cm
ng : nhng g|nh nng, nhng ngi t do, nhng ngi m
qu|ng. S thi min ang c hiu qu - nhng tng c th
c khc ghi v{o tim thc ca con ngi mt c|ch n gin
bng c|ch lun lp li cho ti khi t c hiu qu. S khng nh
n gin ch l{ s to nn nhng tuyn b qu quyt chc chn,
ging nh nhng mnh lnh ca nh{ thi min. Ngn ng quyn
r nn c mt tnh t|o bo, c|i s che giu c v s ti li. Ngi
nghe s b ngt li vi ngn ng t|o bo ca bn, h s khng c
thi gian suy ngh cho d n c ng s tht hay khng. ng
bao gi ni Ti khng ngh kha cnh kh|c s to nn mt quyt
nh s|ng sut; Chng ta |ng c tt hn, hay ni l{ H ~

544
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

l{m mi th hn n. Ngn ng khng nh l{ ngn ng ch ng,

nhiu ng t, nhiu mnh lnh, v{ nhng c}u vn ngn gn. H~y
b bt Ti tin,C l, Theo quan im ca ti. H~y |nh thng
v{o tnh cm.
Bn ang hc c|ch ni mt loi ngn ng kh|c. a s mi
ngi tn dng ngn ng biu tng nhng li ni ca h i
din cho nhng iu c tht, nhng cm nhn, nhng tng, v{
nhng s tin tng m{ h thc s c. Hoc chng i din cho
nhng c|i c th trong th gii thc. (Ngun gc ca t biu
tng da v{o mt t Hy Lp c ngha l{ mang nhiu th cng
nhau trong trng hp n{y, mt t v{ mt v{i iu g c
thc.) Nh mt k d d, bn ang s dng iu tr|i ngc : ngn
ng him |c. Nhng li ni ca bn khng i din cho bt k iu
g c thc; }m thanh ca chng, nhng cm gi|c m{ chng gi ln,
th quan trng hn l{ nhng g chng c cho l{ i din. (T
him |c c ngha c bn l{ t|ch ri, nm b v{i th i - }y,
li ni v{ tnh x|c thc.) Bn c{ng l{m mi ngi tp trung v{o
ngn ng ngt ng{o ca mnh, v{ v{o nhng o tng v{ nhng
ngh k quc m{ chng gi ln, th bn li c{ng gim bt c mi
lin h ca h vi s tht. Bn dn h v{o nhng tng m}y, ni rt
kh ph}n bit gia s tht v{ iu gi di, thc t hay o tng.
Gi cho li ni ca bn m h v{ nhp nhng, n ni mi ngi
ho{n to{n khng bao gi bit chc c bn c nh g. Bao bc
h vi ???, ngn ng him |c v{ h s khng th bit c nhng
th on ca bn, s quyn r ca bn s t c kt qu. V{ h
li c{ng |nh mt chnh mnh trong nhng o tng, s c{ng d
d{ng hn l{m h i lch hng v{ quyn r h.

545
 Ngh thut quyn r

BIU TNG
Bu tri. Trong bu tri rt kh nhn thy chi tit nhiu
iu. Mi th dng nh m h; tr tng tng bao la, nhng c|i
m{ ta nhn thy khng phi l{ . Li ni ca bn s a
mi ngi ln nhng tng m}y, l{ ni d d{ng h |nh mt con
ng ca chnh mnh.

IM YU
ng nhm ln ngn ng hoa m vi quyn r: khi s dng
ngn ng hoa m, nguy c bn s l{m con mi bc mnh v bn c
v rt gi to. D{i dng th|i qu| l{ biu hin ca tnh ch k, rng
bn khng c kh nng km ch khuynh hng t nhin ca mnh.
i vi ngn ng, t hn ngha l{ nhiu hn; mt cm t lng
ngha, m h, kh nm bt c gi| tr buc ngi nghe suy ngm
hn l{ mt c}u to{n li ni khoa trng, hoa m.
Bn lun phi ngh n con mi ca mnh u tin, ngh xem
nhng g d chu i vi tai h. Nhiu khi im lng li l{ ti u. iu
bn khng ni li mang y h{m v{ l{ l ni hng hn nht, gip
bn c v b n. Trong cun S|ch gi u ging ca Sei
Shonagon, mt cun nht k ca triu nh Nht th k VI, ng hi
ng Yoshichika b li cun bi mt ph n trm lng, xinh p
ngi trn xe nga. ng vit cho b{ mt l| th v{ b{ cng phc |p
li; ch c ng c l| th nhng qua phn ng ngi ta bit l| th
rt t, hoc c|ch vit rt t. N ph| hy c v p ca b{. Shonagon
vit: Ti nghe ngi ta khuyn rng khng tr li cn tt hn tr
li d. Nu bn khng phi l{ ngi bit n ni, nu bn khng
th s dng ngn ng quyn r, th t nht h~y kim ch c|i li
ca mnh dng im lng to hiu ng b n.

546
 Dng sc mnh hy hoi ca li ni g}y m h

Cui cng, quyn r c cng v{ nhp iu. giai on

mt bn cn cn thn v{ gi|n tip. Tt nht l{ ngy trang ch ,
khin con mi d chu bng li ni bnh thng. C|ch ni chuyn
phi v hi, thm ch phi nh~ nhn, l php mt cht. giai on
hai n{y, bn phi chuyn sang tn cng nhiu hn; }y l{ lc dng
ngn ng quyn r. Gi }y dng li ni hay ch vit y quyn r
s l{ mt ngc nhin th v i vi con mi. N l{m h c cm gi|c
v cng d chu, rng h l{ ngi khin bn t nhin cn phi s
dng loi ngn ng vn th i v{o lng ngi nh vy.

547
 11

TM N TIU TIT

Li ni cao qu v{ c ch thanh cao c th g}y nghi ng: v sao

bn c sc l{m h{i lng ngi kh|c? Nhng chi tit c|m d c ch
t nh, nhng vic l{m t nhin thng li cun v{ th hin c
nhiu hn. Bn phi hc c|ch |nh lc hng nn nh}n bng h{ng
vn nhng tiu tit d chu nhng mn qu{ y ngha d{nh ring
cho h, qun |o, trang sc thit k ring cho h, nhng c ch
chng t thi gian, t}m sc bn d{nh cho h. Mi gi|c quan ca h
s b li cun bi nhng tiu tit bn ang th hin. To ngon mc
l{m la mt h; khi b thi min bi nhng c|i p v{o mt, h s
khng ch n nhng vic tht s bn ang l{m. H~y hc c|ch
khi gi cm xc v{ t}m trng ph hp bng tiu tit.
HIU NG M HOC N{ng ngi trong
V{o th|ng 12 nm 1898, c|c v phu thuyn mui, ging chic
nh}n ca 7 ng{i i s min T}y ti ngai v{ng |nh bng\
Trung Hoa nhn c li mi l lng: Bng l|ng trn mt
Ho{ng Th|i hu T Hy ch ta mt nc: ui thuyn bp
bui tic danh d ti T Cm Th{nh bnh |nh v{ng\ Mi
Bc Kinh. Vi nhiu l do, chnh c|c cho tm ngt, v{ hng
ng{i i s khng an lng cht n{o v hoa ng{o ngt\ n ni
b{ Ho{ng Th|i hu n{y. B{ ta l{ ngi ngn gi cng si di vi
M~n Ch}u, mt ni ging phng Bc chng; m|i cho lp l|nh
~ x}m chim Trung Hoa v{o u th m{u bc\ iu nhc du
k mi by, th{nh lp nn triu i dng ca ting s|o
nh{ Thanh (Ching) v{ cai tr t nc nhp nh{ng; v{ l{m cho \

548
 t}m n tiu tit

gn khong 300 trm nm. V{o thp dng nc m{ h v v

nin 1890, c|c th lc phng T}y bt cun i theo nhanh hn\
u m chm n mt phn l~nh th Khi tnh si nhp kh, i
Trung Hoa, mt quc gia m{ h xem l{ vi ngi tnh ring\
lc hu. H mun canh t}n ngi Trung Van xin li gii thch:
Hoa, nhng c|c v ho{ng M~n ch}u N{ng ~ di tr|\ Trong
th bo th, v{ t chi mi hnh thc ci tp lu ca n{ng vi
c|ch. u nm 1898, Ho{ng Trung trang phc t v{ng\ Ai
Hoa Khang Hy (Kuang Hsu), ngi ch|u kia ngm nhn ni c
27 tui ca b{ Ho{ng th|i hu, ~ thc thn V n\ Tr tng
s bt u cng cuc ci c|ch vi s tr tng vt qua t
gip ca Phng T}y. Ri 100 ng{y nhin: mi bn ca
trong thi k ci c|ch sau , c|c li nng\ Nhng ch{ng trai
n ~i n tai c|c ng{i i s phng c m lm ng tin,
T}y T Cm Th{nh l{ v ho{ng ~ nh thn Cupid mm
ho{n to{n ng~ bnh, v{ chnh b{ Ho{ng ci\ Vi nhng c|i
Th|i hu s nm ly quyn lc. H nghi qut y m{u sc, m{
ng l{ v kch gian ln; b{ Ho{ng gi ca chng mang
Thi hu mun ng kch chm dt n\ l{m ti ln i m|
vic ci c|ch. Ho{ng b i x t{n t, ngt lm m{ chng ~
hoc l{ b thuc cc l ~ cht ri. gi| lnh\ V{ iu m{ h
Khi 7 v phu nh}n lo chun b cho khng lm l{ \ ngi
chuyn ving thm bt thng, c|c ng ph n lch l~m trong
chng ~ cnh b|o h: ng tin tng n{ng, ging nh Nereids,
g v b{ Ho{ng Th|i hu n{y. Vi c|i \Qu| nhiu gia nh}n,
tnh |c c ca ngi ph n, b{ ta ~ chm chm nhn h \ V
ni danh t vng en ti tr th{nh h ci nhn d|ng hnh t
th phi ca v ho{ng tin triu v{ im: trn c|i m i\
trong nhiu nm vn ~ }m mu tch Ngi gia nh}n l{m ra

549
 Ngh thut quyn r

ly quyn lc quan trng. Vt qua c v khua ng: dng

v ho{ng , b{ ta tr th{nh k |ng s bng bc\ c sc khi
nht Trung Hoa. chm tay v{o b{n tay
Vo ci ng{y ~ nh, nhng v mm nh bng hoa \ Ci
phu nh}n c a n T Cm Th{nh khung ca trong phng
theo mt o{n din h{nh gh kiu do l{m vic. T chic
c|c th|i gi|m triu nh mc trang phc thuyn mui\ Mt mi
le lot khu}n v|c. C|c v phu nh}n hng v hnh k l p
khng ni bt hn c, mc qun |o vo gic gian\ Thuc v
mi nht phng T}yC|i |o nt ngc cu t{u bn cnh. Quang
b cht, b d{i nhung t vi ng cnh th{nh ph\ Ngi
ch}n d{i, |o lt ni cun, chic nn cao quen ca n{ng vt qua
m{u hnh {o. C|c c d}n ca T Cm nng; v Antony\
Th{nh nhn chm chm v{o qun |o Enthron ~ i do ch,
ca h pha nt ngc nhin, v{ c bit ngi xung c n\ Hut
l{ c|c c|ch m{ trang phc ca h l{m so vo khng trung, ch
tn ln nt xc ng. C|c v phu nh}n lang thang\ Cng
cm thy an t}m l{ h ~ to ra n phi tin n nhn chm
tng ln v ch nh}n. Ti ta i snh, chm v{o Cleopatre\ V
h c c|c v ho{ng t, cng cha n l{m g xa ri t
ch{o nh ho{ng gia cp nh hn. C|c v nhin.
phu nh}n ngi Trung Hoa cng mc WILLIAM SHAKESPEAR,
ANTONY AND CLEOPATRA
trang phc M~n Ch}u lng ly vi c|i |o
trm u m{u en m trang sc, cao v{
truyn thng, h c sp xp theo trt V{o nhng ng{y
t ph}n cp phn nh ng v trang huy ho{ng trong khu t
phc, to th{nh c|i cu vng sc m{u gi|c vui ti Edo, c
rc r n kinh ngc. mt ngi s{nh si v

550
 t}m n tiu tit

Ngi ta phc v cho c|c v phu thi trang tn l{

nh}n thc ung tr{ trong nhng c|i Sakakura l{ ngi tr
t|ch bng s mt m{ nht, ri h tng nn th}n thin vi g|i
h din kin Ho{ng Th|i hu. Quang l{m tin hng sang ni
cnh l{m h nn th. B{ Ho{ng Th|i ting Chitos. Ngi {n
hu ngi ng trn b rng, c nh b{ n{y c mang cho
to{n ht ch}u b|u. B{ mc mt c|i |o nhiu ru sak
thng kim tuyn nng n, i c|i m ung; khi mt a n
lng ly vi kim cng, ngc trai, ngc m{ n{ng hng th vi
bch, v{ mt vng eo c khng l ho{n c|i gi l{ qu t|o di
to{n bng ngc trai. B{ ta c vc ngi hnh bng hoa, c tm
nh b, nhng ngi trn b rng, vi thy con sng Mogani
trang phc nh th, trng b{ v i to pha ng,, v{ n{ng ~
ln. B{ mm ci vi c|c phu nh}n vi nht nhng qu t|o n{y
tnh c|ch th}n mt v{ ch}n th{nh. thm v{o mui n
cho cng thng, ngi pha sau b{ l{ thng thc. Bit c
ngi ch|u ca b{, v ho{ng . ng ta iu n{y, Sakakura y
trng xanh xao, nhng ng ta ch{o n th|c cho mt ha s ca
h tht nhit tnh v{ dng nh c v trng Kano thc hin
phn chn. C l ng ta ch b m nh. trn nh c}y tre c
B{ Ho{ng Th|i Hu bt tay tng d|t bng v{ng nhuyn
v phu nh}n. Mi ln l{m vy, mt v bt trn c|i gh trng
hon quan theo hu a cho b{ mt b k nh xu hnh qu t|o
nhn eo tay bng v{ng to ln y ngc n{y; ng ta c nh gi|
trai, m{ b{ n tun tut v{o tay tng tin ca mi c|i k ha
v phu nh}n. Sau nghi thc gii thiu, tit n{y mt ming ch
c|c v phu nh}n c hng dn n nht bng v{ng, v{ a
mt cn phng kh|c, ti ni }y, h li cho Chitos xem trong
sut nhiu ng{y, n{ng

551
 Ngh thut quyn r

c mi dng tr{ ln na, ri c ta khng bao gi thiu

dn n phng i snh yn tic. , thn chng c.
b{ Ho{ng Th|i hu ang ngi trn mt IHARA SAIKARU, CUC I
c|i gh ph vi satin m{u v{ngci mu CA NGI [N B[ SI TNH,
V[ T\C PHM KH\C, IVAN
v{ng tng trng cho ho{ng gia. B{ ta
MORRIS DCH THUT.
ni chuyn vi h mt chc; b{ c
ging ni d chu (C th ni l{ ging
ni b{ Ho{ng Th|i Hu tht ng l{ l{m i vi nhng
m |p con chim ri xa c}y ci). Lc kt ngi {n ng nh vy,
thc bui {m thoi, b{ ta a tay v khi |p dng tnh yu, ~
pha c|c v phu nh}n mt ln na, vi c lc nm gi iu n{y,
ging y xc ng, b{ ni: i gia th mt c}u ch}m ngn
nhTt c l{ i gia nh. Ri c|c v ni ting c coi l{ v
phu nh}n c xem mt m{n h|t din ch c so s|nh vi
ho{ng gia. Cui cng, v ho{ng th|i hu ngi ph n trong
trao cho h li ni cui cng. B{ ta xin trang phc ca n{ng.
li v v din va xem, c l l{ h cp Mt ln na khi bn
vi nhng g m{ c|c v phu nh}n quen phn |nh c|ch thc m{
thy phng T}y. Ri thm mt tun mt ngi {n ng th
tr{ na, v{ chnh lc n{y, c|c v phu hin lng qu cm, l{m
nh}n ca i s M quc tng thut nhu nt, m gh anh
li, b{ Ho{ng Th|i Hu tin bc dn v thp ln |nh s|ng cho
pha trc, nhn ly tng t|ch tr{ trang phc lng ly ca
v{o ming v{ nut nh, ri nghing cc c|c v phu nh}n, v{ c|ch
tr{ sang mt bn, k ln mi, v{ ni thc anh ta l{m ln bi
na: i gia nhtt c l{ i gia v{ hao tn qun |o d|t
nh. C|c v phu nh}n c tng nhiu v{ng v{ ging y t
qu{, ri h c a tr li gh kiu v{ bc, cho n cht liu
trang sc kim tuyn v{

552
 t}m n tiu tit

ri xa T Cm Th{nh. ng bc, ngc trai v{ |

C|c v phu nh}n tng thut li qu, iu n{y gii thch
cho chng vi nim tin tha thit l{ h l{m sao m{ lng nhit
~ |nh gi| sai lm v b{ Ho{ng Th|i t}m v{ lng tha m~n
hu. C|c v phu nh}n i s M quc ca anh ta c gia
ni: B{ ta thng minh v{ vui v, khun tng nhiu ln, nhiu
mt b{ y thin ch tt l{nh. Khng hn c nhng c chn
thy c bt k du vt n{o v |c nghit. cu hn nhin hay
B{ ta h{nh ng t nhin v{ th}n mt nhng ph n kh|c
(Chng ti) ho{n to{n ngng m v ging tnh c|ch, h~y
d|ng dp uy nghi v{ cu chc cho t n{ng ta t l{ n{ng nh
nc Trung Hoa. C|c c ng chng th. V{ ti sao ng{y xa
b|o c|o li cho chnh ph l{ b{ Ho{ng Thn v n nhn ra tnh
Th|i Hu ho{n to{n ng n v{ c th chnh |ng v{ khao kh|t
tin tng c. nh th, nu khng vi
tt c v p ca n{ng
Gii thch: C|c o qu}n ng
lun lun c trang
Trung Hoa khng c suy ngh n{o v c|i
im duyn d|ng, cng
g thc s xy ra T Cm Th{nh.
cn l{ hng thm ng|t,
Thc ra, v ho{ng ~ }m mu bt gi
m{ n{ng ~ tng ngi
v{ c th |m s|t b{ d ca mnh. Kh|m
thy ngt ng{o d c|ch
ph| ra }m mu, mt hnh pht khng
xa h{ng trm bc ch}n.
khip theo thut ng nh{ nho, b{ ta p
Bi v c bao gi ngi
buc ho{ng k tn tho|i v, giam
ta bit ht c c|ch
cm ng, v{ loan b|o cho nc ngo{i
thc m{ mi hng t|c
bit l{ ng ta b bnh. Nh l{ mt phn
ng v{o tnh cm }u.
ca hnh pht, ho{ng phi xut hin
l{ l do ti sao v
theo d|ng v t nhin, khng c g xy
ho{ng hu v{ c|c phu
ra.
nh}n th{nh La M~ tn

553
 Ngh thut quyn r

B{ Ho{ng Th|i Hu gh tm dng mi u im ca

ngi phng T}y, m{ ba ta xem l{
man r. B{ khng thch c|c v phu nh}n
i s, n mc trang phc xu x v{
lun lun ci iu. Bui yn tic ch l{
mt hnh thc li cun, chiu d quyn
lc ngi phng T}y, vn d ang e
da x}m chim nu v ho{ng b git
cht. B{ Ho{ng Th|i Hu |p dng tt c
s tinh thng cho mu nh, v b
chnh l{ thin t{i cho vic n{y. Sp xp
c|c cng vic cho vic trng i n{y,
u tin l{ quan hon mc ng phc,
ri k n l{ c|c phu nh}n M~n ch}u
vi m i v{ cui cng l{ chnh bn
th}n b{ Ho{ng Th|i Hu. l{ mt nh{
h|t ng ngha thc s. Khi b Hong
Th|i Hu mang xung mt c|i kha hnh
ch V, nh}n c|ch ha n bng qu{ tng,
li ch{o n nng nhit, s hin din
x|c nhn ca ho{ng , tr{ v{ gii tr,
m{ khng c mt vt cn n{o i vi
mc tiu ca phng T}y. B{ ta chm
dt bui yn tic bng mt hnh thc
cao cp kh|c; l{ mt v kch nh
cng vi tic tr{, i km vi n l{
nhng qu{ tng tr|ng l hn na. u
c c|c v phu nh}n quay cung khi h
ri i. Thc ra, h khng bao gi nhn
mi hng v{ c|c v phu
nh}n ni ting kh|c ca
Ph|p cng l{m nh th,
v{ nh vy i vi phu
nh}n ngi T}y Ban
Nha v{ m{ v{o c|i thi
xa xa nht, c nhiu
chuyn t m v{ kch
thch v tnh xa x hn l{
c|c ph n Ph|p, cng
nh mi hng ln qun
|o hay trang sc lng
ly, thuc v nhng
ngi {ng ho{ng nc
Ph|p ~ vay mn nhiu
mu thit k v{ sao chp
tinh thn l{m vic. Ngo{i
ra, nhng ngi kh|c
nh ngi , T}y Ban
Nha, ~ hc c iu
tng t t nhng kiu
c v{ bc tng c xa
tc hnh c|c v phu nh}n
La M~, c mi ngi
trng thy gia c|i tp
nhp c xa tuy cha
lan ti T}y Ban Nha v{
, nu bt c ngi {n

554
 t}m n tiu tit

thy nhng g rc r chi li ngoi lai ng no xem xt chng

nh vyv{ h cng khng bao gi hiu cn thn, th s nhn
c vic b{ Ho{ng Th|i Hu ch huy thy c tnh ho{n ho
thc hin chi tit cn thn nh th n{o. trong kiu tc v{ thi
Duyn d|ng v nhng trang sc, h trang |o m v{ chng
truyn t nhng tnh cm vui sng kch thch rt nhiu tnh
trong h cho b{ Ho{ng Th|i Hu v{ ni yu.
li chp thun, chnh l{ iu b{ SEIGNEUR DE
Hong Th|i Hu cn mun. BRANTME, CUC I C\C
PHU NH]N THANH LCH V[
Cha kha li ko ngi kh|c HO HOA, A.R. ALLINSON
(hp dn chnh l{ l{m sao l~ng) l{ hot DCH
ng l{ y p trong mt v{ tai nghe
nhng chi tit, nhng nghi l nh nht,
Nhiu nm sau khi
vt trang sc m{u sc. Chi tit l{ c|i gi
n{ng n chn dinh th,
to l{m cho mi vic c v thc v{
mt s ln ng n c
trng yu. Mt mn qu{ ngha dng
chn lc phc v
nh dn theo mt ng lc tim n.
trang phc cho n{ng
Mt nghi thc y nhng thao t|c
Keui-fei, chng c
duyn d|ng s l{m hp dn ngi xem.
chn la k c{ng ph
Ch}u b|u, trang sc p, m{u sc
hp vi hoa l| bn ma.
mn m{ng trn qun |o, s l{m la mt.
Chng hn v{o nm mi
chnh l{ yu im nh tr con ca
(ma xu}n) l{ n tr|i
chng ta: chng ta thch ch v{ nhng
c}y qu n, qu mn,
chi tit nh hay ho hn l{ bc tranh
hoa thy tin; i vi
tng th. Bn c{ng cu mong nhiu cm
ma h, n{ng ch thch
gi|c, hiu ng m hoc c{ng mnh. C|c
hoa sen; i vi ma thu,
cng c m{ bn s dng m hoc (qu{,
l{ hoa mu n; ma
|o qun, v.v) ~ ni ra ngn ng ring
ng n{ng khai th|c hoa

555
 Ngh thut quyn r

ca n, v{ chnh l{ quyn lc. ng cc. V trang sc, n{ng

bao gi b qua chi tit n{o hay c yu thch nht l{ ngc
hi tri qua. H~y iu khin chng v{ trai, v{ nhng sn phm
mc tiu v{ khng c ai n bn s p nht trn th gii
thc hin n nh th n{o. c nhn thy trn
Hiu ng kho|i lc ng i n khu
phng ca n{ng v{
Mt ng{y kia, mt li nhn cho
thng c thu trn
Ho{ng t Genji ~ bt thn qua i
v s |o qun ca n{ng.
mt ngi ang gi{ i nhng hy cn l
Keui-fei l{ hin th}n cho
ngi hp dn ca triu i Heian
tt c nhng g |ng yu
cui th k th 10 Nht Bn l{ mt
v{ phung ph. Chng
trong nhng th{nh qu chiu d lc
ngc nhin l{ khng c
cn tr~ li a con m ci, mt
nh{ vua, ho{ng t, quan
ph n tr mang tn Tamakazura. Genji
thn hoc ngi tham
khng phi l{ cha ca Tamakazura,
d triu chnh ~ tng
nhng ng ta quyt nh mang c ta v
gp c n{ng c th
triu nh v{ tr th{nh ngi bo tr
kh|ng c li c v li
cho c ta vi mi c|ch. Chng bao l}u
cun duyn d|ng ca
sau khi c ta n, nhng ngi c chc
nng. Ngoi ra, nng l
v cao nht bt u t|n tnh c ta. Genji
ngi ph n t{i hoa v{
~ bo vi mi ngi l{ c ta l{ a con
bit c|ch khai th|c
m ci ca ng ta, kt qu l{, h cho l{
nhng qu{ tng thin
c ta rt p, bi v Genji l{ ngi {n
nhin v{o mc ch ca
ng lch l~m nht trong triu. Lc ,
mnh. . . Ho{ng Ming
ngi ta t khi thy c mt m{y ca
Huang, ti cao ca l~nh
c g|i tr trc khi |m ci; theo l
th ch nh}n ca h{ng
thuyt, h chp thun cho ni chuyn
vn n t xinh p c
vi c ta nu nh c ta ng np bn
tuyn chn, ~ tr th{nh

556
 t}m n tiu tit

trong m{n ca. Genji bt buc c ta n l ho{n to{n di

phi ch , gip c ta sp xp li nhng quyn lc hp dn ca
l| th tnh m{ c ta nhn c v{ n{ng. Tri qua tng
khuyn c ta i x ng c|ch. ng{y tng m, vi nh
Vi t c|ch l{ ngi bo v hng ca n{ng, ho{ng
Tamakazura, Genji c th thy c ~ t b to{n b
mt ca n{ng, thc ra n{ng rt p. vng triu ch v n{ng.
ng ta bt u yu. ng ta ngh mnh SHU-CHIUNG, YANG
tht xu h khi giao cho k kh|c mt JEUI-FEI: SC P NI TING
NHT CA TRUNG HOA
sinh linh |ng yu nh th n{y. Mt ti
kia, vi v duyn d|ng ln |p ca n{ng,
ng ta nm ly b{n tay n{ng v{ bo Ri khi Pao-yu gi
rng n{ng trng ging nh m n{ng, l{ anh ta l Bright Design
ngi ng ~ tng yu mn. Tuy nhin, v{ ni vi n{ng: H~y i
c ta rung ry khng nhng khch ng v{ nhn thy Huyn ngc
m{ cn s h~i, bi v d khng phi l{ bch ang l{m g? Nu
cha n{ng, ng ta vn c xem l{ ngi n{ng hi ta, ch c th
bo tr, m{ l{ ngi si tnh. Nhng ni l{ ta c mt ngay.
ngi theo ui n{ng b}y gi ~ bin Bright Design ni N{ng
mt. l{ mt m p tri. Genji nh s phi ngh n li xin
nh{ng nm b c|i |o tm hng ra v{ li hay hn li ni ,
ko n{ng ta xung v{o lng. N{ng bt chng c g m{ n{ng
u khc lc v{ kh|ng c. Lun lun l{ mun vay mn? Ta
ngi lch s, Genji bo rng ng ta tn khng mun n v{
trng c mun ca n{ng, v{ n{ng trng ging nh mt tn
khng c g phi s h~i. ng ta lch s in khng c g ni ra!
xin li. Pao-yu ngh ngi mt
Vi ngy sau khi Genji gip l|t, ri ly ra 2 c|i khn
tay bn di c|i gi ca

557
 Ngh thut quyn r

Tamakazura sp xp th tn th ng ta ng v{ a chng cho

c c mt l| th tnh yu ca chnh ngi hu g|i, ri ni:
em trai ng ta, ho{ng t Hotaru, mt Tt thi! H~y bo vi
trong s k theo ui. Trong th, n{ng ta l{ ti nh c
Hotaru nhic mc Tamakuzura khng em c|i n{y i. Ngi
cho anh ta to ra c hi thc s hu g|i mm ci: Tht
cn thit ni vi n{ng v tnh cm l{ mn qu{ k cc! C ta
ca mnh. Tamakuzura khng tr li mun g vi 2 chic khn
th; mt phong c|ch bt thng trong tay c k n{y? B{ ta s
triu nh, n{ng ri v{o cm gi|c thn tc gin na v{ ni l{
thng v{ nh b da dm. Nh th phu nh}n tm c|ch giu
mun gip n{ng, Genji ~ ly mt trong ct b{. Pao-yu trn an
s gia nh}n ca mnh vit th cho c ta: ng lo! B{ ta s
Hotaru bng tn ca Tamakuzura. L| hiu. Khi Bright Design
th vit trn giy c mi hng, th}n n Bamboo Retreat th
tnh mi ho{ng t gh thm n{ng. Huyn Ngc Bch ~ i
Hotaru xut hin theo gi ~ ngh. Huyn Ngc Bch
hn. Anh ta ngi thy mi hng khi hi: ti sao c n v{o
che |p, huyn o v{ hp dn. (c pha gi n{y?. Pao-yu yu
trn v{o mi hng n{y l{ mi hng cu ti mang nhng
ca Genji). V ho{ng t cm thy mt khn tay n{y n cho
t sng khch ng. \p s|t v{o c|i Huyn Ngc Bch. Mt
m{n ng sau Hotaru ang ngi, anh ta l|t sau, Huyn Ngc Bch
th l tnh yu ca mnh vi nh mt hn s quan
Tamakuzura. Khng to ra }m thanh t}m ca mnh ti sao
n{o, n{ng xoay mnh sang hng kh|c, Pao-yu li gi cho c
xa hn. Bt cht c mt tia chp le mn qu trong tnh
s|ng, nh th l{ ngn uc s|ng, hung c bit. Huyn
Ngc Bch ni: Ti ng

558
 t}m n tiu tit

Hotaru trng thy d|ng v ca n{ng rng c g bt thng

ng sau v bn ngo{i: n{ng ta p xy n cho anh ta. H~y
nhiu hn l{ tng tng. C 2 iu bo chnh anh ta gi
l{m v ho{ng t phn khi: tia chp chng li hoc gi
s|ng bt thn b mt v{ c|i lic nhn ca chng cho ngi n{o
ca ngi anh ta yu. B}y gi, thc s tip nhn c chng.
anh ta ~ ri v{o li tnh. Ti khng cn n
Hotaru bt u chm cht cho chng.. Bright Design
n{ng chuyn cn nhiu hn. Trong lc ni: Chng khng c g
, vi cm gi|c chc chn l{ Genji bt thng c, ch l{ 2
khng cn theo ui n{ng na, c|i khn tay m{ anh ta
Tamakazura nhn thy ngi bo v tnh t c c }u
n{ng thng xuyn hn. V{ gi }y, . Huyn Ngc Bch
n{ng khng th nh cy nhng chi tit c{ng ngc nhin hn, ri
nh nh l{ c|i |o d{i ca Genji dng thnh lnh s vic bao
nh lp l|nh, ha du m{u sc lung linh, ph ly c ta: Pao-yu
nh th m dn bi b{n tay thanh tao. bit rng c ta s khc v
So s|nh vi b |o ca Hotaru th trng anh ta v{ v th ~ gi 2
bun t. Mi hng bt ph|t trong chic khn tay anh ta
qun |o ca Genji, say m nh th s dng. C ta ni vi
n{o. Khng mt ai kh|c ch|n ng{n Bright Design, n lt
c mi hng nh th. Nt ch ca anh ta ngc nhin l{
Hotaru th nn nt v{ lch s, nhng Huyn Ngc Bch khng
c|c l| th ca Genji gi cho n{ng vit c cht kh|ng c n{o v
trn loi giy p, tm hng v{ m o, iu l{m cho c ta xem
chng c nh km vi nhng vn nh tr chi th thin,:
th, lun lun l{m ngc nhin trong Anh c th vt chng
nhng tnh hung thch hp. Genji cng i. Khi Huyn Ngc Bch
ngh ngi v ngha ca

559
 Ngh thut quyn r

trng v{ su tp lo{i hoa, chng hn nhng chin khn tay, c

nh cm chng hoang di, m{ ng ta vui v ri chuyn sang
l{m qu{ tng v{ dng nh n th hin bun ru: vui v Pao-yu
cho nt duyn d|ng c nht ca mnh. c c ngha thm
Mt bui chiu kia, Genji kn nht trong nng v
ngh dy cho n{ng Tamakuzura c|ch bun b~ v n{ng khng
chi {n koto. N{ng vui mng. N{ng hiu c c|i g s}u
thch c c|c tiu thuyt dim tnh, v{ thm nht trong ngh
bt c lc n{o Genji chi {n koto, cm ca n{ng, c bao gi lp
thy nh th l{ n{ng c ha th}n v{o y c khng? V vy
nh}n vt ca cun s|ch. Khng ai chi vi c|c suy t v chnh
nhc hay hn Genji; n{ng c th t h{o tng lai ca n{ng hay
khi hc {n do ng hng dn. B}y gi, qu| kh, n{ng khng th
ng c{ng trng thy n{ng thng i v{o gic ng c.
xuyn hn na, c|c phng ph|p trong Mc cho Purple Cuckoo
b{i hc th n gin: n{ng c th chn khuyn can, n{ng ~
ly b{i h|t ng ta chi nhc, v{ ri khi dy ngn n trong
c gng bt chc ng ta. Sau khi h n{ng v{ bt u s|ng t|c
chi nhc xong, h c th nm xung mt lot c}u th t
bn cnh nhau, u ng~ v{o c}y {n tuyt, vit ngay xung
koto, nhn thng v{o mt trng. Genji nhng chic khn tay
~ t s|ng uc cm sn trong khu m nng Pao-yu gi i.
vn, to cho quang cnh mt |nh s|ng -TSAO HSUEH CHIN,
GIC M TRONG PHNG
rc r ha du nht.
KHCH M[U HNG, CHI-CHEN
WANG DCH

Tamakuzura c{ng ng{y c{ng trng thy c|ch ve v~n ca

ho{ng t Hotaru, ca ngi kh|c na, ca chnh v ho{ng , th
n{ng c{ng nhn thc rng khng ai c th so s|nh vi Genji. ng ta

560
 t}m n tiu tit

~ c bt l{ ngi bo v n{ng; v}ng, l{ s thc, nhng

cng l{ c|i by ging ra n{ng ri v{o li tnh ca ng. Bi ri,
n{ng nhn thy mnh nm trong s mn trn vut ve cng vi
nhng n hn m{ ng ta bt u l{m n{ng ngc nhin v{ gi }y
n{ng ~ yu t khng th kh|ng c c na.
Gii thch: Genji l{ vai chnh trong c}u chuyn tiu thuyt th
k mi by, Chuyn v Genji, do Murasaki Shikibu vit, mt ph
n ca triu nh Heian, Nh}n vt hu nh c cm hng t k
sn ui Fujiwara no Korechika c thc.
Trong vic sn ui Tamakuzura, chin thut ca Genji rt
n gin: ng l{m cho n{ng nhn thc mt c|ch gi|n tip ng ta
lch l~m v{ khng sc kh|ng c bi d|ng v ca n{ng khng th
ni chi tit bng li. ng cng cho n{ng tip xc vi em trai ng;
so s|nh vi v bun ru, nt cng ci l{m cho tnh u vit ca
Genji r rt hn. C|i m u tin Hotaru n thm n{ng, Genji sp
t mi vic nh th l{ ng h Hotaru theo ui bng nhng mi
hng thn b, ri tia chp s|ng ca quang cnh (Ngn n xut
ph|t t hiu ng mi l: bui chiu va n, Genji su tp h{ng
trm con om m trong ti vi. V{o lc thch hp, ng ta th
chng ra ngo{i mt lt). Nhng khi Tamakura trng thy Genji c
v vic theo ui n{ng, bn nng kh|ng c vi ngi bo v ca
n{ng tri dy tr nn mm i, cho cm gi|c trong n{ng y p
nhng nh hng li cun ca ngi bo v. Genji iu khin k
lng nhng chi tit nh l{ giy tm hng, c|i |o m{u sc, ngn
n trong vn, hoa cm chng hoang di, vng th ng , b{i
hc chi {n koto ~ dn dt nhng ngh ha hp khng th
kh|c c. Tamakuzura nhn ra n{ng b li v{o vng nc xo|y
kho|i lc. Vt qua tnh e thn v{ nghi ng th nhng li ni v{

561
 Ngh thut quyn r

h{nh ng tr nn ti t hn, Genji Bao quanh mnh bng nhng

vt th, quang cnh, }m thanh v{ mi hng c th hin th}n cho
s kho|i lc nhiu hn l{ v b ngo{i thc s ca ng to ra. Thc
ra, s hin din ca ng ch mang tnh da dm. ng ta bit r cm
gi|c ca c g|i tr chnh l{ im yu nht ca n{ng.
C|i cha kha ch o m{ Genji |p dng chi tit v{o mc
tiu chinh phc. Ging nh Genji, bn phi iu chnh nhng cm
xc ca mnh hng n mc tiu, theo di chng cn thn, thch
ng cho tng trng th|i. Bn phi cm nhn khi n{o chng kh|ng
c v{ ha du. Bn cng phi nhn din khi n{o chng n v{
chuyn hng n{o. C|c chi tit c sp t, gia 2 th nh bn
chn la qu{ tng, gii tr, bn chn la qun |o, hoa ti phi ph
hp vi s thch ca i tng. Genji bit mnh phi i x vi c
g|i tr vn yu thch nhng tiu thuyt tnh cm l~ng mn, nhng
bng hoa hoang di, k thut ng chi {n koto v{ nhng c}u th
mang th gii v cho h. H~y chm cht tng ng th|i ca mc
tiu v{ khao kh|t hng v chng, v{ b{y t s quan t}m tng
cht ca mnh v{o nhng i tng m{ mnh hng n, lp y
chng bng nhng cm gi|c t}m trng m{ bn cn cm hng.
Chng c th i nghch vi t duy ca mnh nhng khng th nh
hng n cm gi|c ca mnh.
V vy, theo quan im c| nh}n, khi ngi cn k mnh mong
mun th l tnh cm, anh ta nn thc hin bng h{nh ng tt hn
l{ bng li ni, bi v trc gi|c ca mt ngi {n ng thnh thong
c tit l r r{ng hn thng qua nhng d|ng v tn sng hoc
tnh nht nh|t n{o hn l{ trng lng t li ni .
BALDASSARE CASTIGLIONE

562
 t}m n tiu tit

B QUYT QUYN R
Khi chng ta cn nh, trc gi|c ca ta nng ng hn nhiu.
M{u sc ca chi, hay s kin n{o nh g|nh xic, thng
chim gi chng ta nh kim so|t n l; mi v hay }m thanh c
th li cun ta. Trong tr chi, chng ta s|ng to ra nhng g l th
t c t lc iu khin kim so|t chng mt c|ch chi tit, m
rt nhiu th c th t|i din li trong th gii ngi ln theo c
cu nh hn. Chng ta h~y mi vic.
Khi chng ta ln ln, cm gi|c dn dn tr nn chai l.
Chng ta khng cn nhiu vic na bi v chng ta phi vi v
phi thu nhn nhng g ~ l{m xong, ri sn s{ng cho vic l{m k
tip. Trong vic thu ht li cun, bn s phi dn dt mc tiu v
nhng khong khc v{ng son th u. Tr con th t chn chn chng
n{o th c{ng d b |nh la hn. Tr con cng thng b li cun
v cm gi|c l{m thch th. V vy khi i tng ca mnh ang
gn bn mnh, bn ng bao gi cho h thy c c|i ngh l{ h
ang trong th gii thc ti, ni m{ chng ta phi b mi vic x
b, th l, mt t ch. Bn cn phi cho mi vic t t thn
trng, hng c}u chuyn v khong thi gian th u v t hn.
Nhng chi tit m{ bn phi kim so|t nh m{u sc, qu{ tng, bui
tic nho nh phi hng v cm gi|c, v{o lc v{ng son th u m{
chng ta c c tc khc trong th gii t nhin. Nhng cm gi|c
n{y y p nhng vt ti vui, chng chng phi l{ nhng l l,
suy ngh xa vi. H~y ch tht chi tit v{ bn s nhn thy chnh
mnh ang chm m trong bc i chm chm; i tng ca
mnh s khng bao gi ch v{o bn s l{ g sau n{y (u ~i tnh
dc, quyn lc, v.v), bi v bn dng nh chn chn, li cun.
Trn |nh h{o quang th u, m{ bn bao ph chng, chng s c

563
 Ngh thut quyn r

c c|i cm gi|c r hn l{ bn ang y chng vng v{o c|i g

ph}n bit vi th gii thc ti, mt cu th{nh thit yu ca ngh
thut quyn r. H~y nh l{: c{ng ngy bn c{ng hng con ngi
v{o chi tit nh, bn c{ng t nhn ra chiu hng rng hn. Ngh
thut quyn r i hi bc tin chm r~i, m hoc ca nghi thc,
m{ trong l{ c|c chi tit c ngha quan trng v{ l{ nhng giy
pht y tng nim.
nc Trung Hoa th k mi t|m, Ho{ng Minh Ho{ng
(Ming Huang) bt gp |nh nhn ca c g|i tr, ang chi tc bn
cnh b h vng gi. Tn ca n{ng l{ Yang Kuei-fei, v{ mc cho
n{ng l{ th phi ca con trai mnh, v ho{ng quyt c c n{ng
trong tay. Bi v ng{i l{ ho{ng , khng mt ai ngn cn c
ng{i. Ho{ng l{ ngi thc tin, ~ c nhiu th phi th thip, tt
c u c nt duyn d|ng ring, nhng ng{i khng bao gi t}m
t chch v{o mt ph n n{o c. D sao, n{ng Yang Kuei-fei th
kh|c. Th}n th n{ng to|t ra mi hng tuyt diu. N{ng mc |o
cho{ng l{m ho{n to{n bng t mng |nh bc c thu bng
nhng a hoa kh|c nhau ty theo tng ma. Trong khi i b,
n{ng t ra thnh thi, bc ch}n nh nhn ca n{ng dng nh v
hnh bn di c|i |o thng. N{ng nhy ma tuyt vi, h|t b{i ca
m{ theo ng{i l{ hng tr|ng nh th nhn chm v{o ng{i m{ cho
bu m|u nn si sc kh|t khao. Rt nhanh chng, n{ng tr th{nh
i tng yu mn ca ng{i.
Nng Yang Kuei-fei dn dt v ho{ng v{o chn am m.
Ho{ng x}y dinh th cho n{ng, hu ht thi gian bn cnh
n{ng, tha m~n cho n{ng tng thch. Trc khi triu i sp
rt l}u, Yang Fuei-fei l{ ngi quyn r bc thy, vn ~ li nh
hng t{n khc cho nhng ngi {n ng i qua cuc i n{ng. C

564
 t}m n tiu tit

nhiu phng c|ch cho v duyn d|ng ca n{ng th hin, nh

mi hng, ging ni, c ch, li ni chuyn d dm, |nh mt ngh
thut, |o qun thu hoa. Nhng chi tit hp dn n{y ~ bin mt
ho{ng v i tr th{nh a tr d bo.
T lc xa xa, ngi ph n hiu rng trong vng tay
ngi {n ng ho{n to{n t ch l{ mt ng vt m{ h c th dn
dt c bng nhng cm gi|c y nt quyn r thch ng. Cha
kha l{ h~y tn cng v{o nhiu tin n nu c th. ng b qua
ging ni ca mnh, d|ng iu, bc i, qun |o, |nh mt nhn.
Trong lch s, c mt v{i ph n quyn r nht ~ hp dn nn
nh}n ca mnh bng nhng chi tit m{ ngi {n ng kh nhn
din c tt c, m{ ch nh l{ o nh.
Bt u t thp nin 1940 cho n u thp nin 1960, c
Pamela Churchill Harriman c nhiu mi quan h lin quan n
nhng ngi {n ng li lc v{ gi{u sang nht trn th gii, Averill
Harriman (c ta ci v{o c|c nm sau nay), Gianni Agnelli (tha
k t{i sn Fiat), Baron Elie de Rothschild. C|i g ~ li cun h, v{
bin h th{nh ti i, khng phi l{ sc p ca c ta hay l{ ging
ging hoc l{ tnh c|ch nhanh nhu, m{ l{ tnh ch kh|c thng
v{o chi tit ca c ta. M u vi c|i nhn chm ch khi c ta lng
nghe tng li bn ni nh ha mnh v{o s thch ca bn. C mt
ln, c ta i trn ng v nh{ bn, c ta s r~i y nhng bng
hoa bn yu thch, tr th{nh u bp nu nhng a n m{ bn ch
nm c nhng nh{ h{ng danh ting nht. Bn quan t}m n
ngh s n{o chng? V{i ng{y sau , ngi ngh s c th tr
th{nh mt trong nhng th{nh vin ca bn. C ta i tm nhng
c vt cho bn, n mc theo phong c|ch l{m bn h{i lng v{ thch
th nht, v{ c ta l{m nhng iu n{y m{ khng cn bn ni mt

565
 Ngh thut quyn r

li n{o, do c ta ~ iu nghin, thu thp thng tin t i t|c th

ba, lng nghe bn ni chuyn vi ai . Harriman ch n chi tit
c nh hng m say ln nhng ngi {n ng trong i c ta. N
l{ nhng iu ph dng nh s nung chiu ca b{ m, mang n
trt t v{ d chu cho cuc sng ca h, theo di nhu cu ca h.
Cuc sng nghit ng~ v{ y cnh tranh. Theo di tht chi tit theo
nhng c|ch thc vut ve nhng ngi kh|c l{m cho h ph thuc
v{o c ta. Cha kha phng c|ch l{m sao m mm c mun
ca h th khng c r r{ng lm, v vy khi bn t ra nhng iu
b mt c|ch chnh x|c, th n tr nn huyn b nh th bn ~ c
c n trong u h. C mt c|ch kh|c l{ hng mc tiu ca
bn v{o thi k th u khi c|c c mun ca h c tha
mn.
Trong con mt ca ph n trn th gii, Rudolph Valentino
ng tr nh l{ Thn Tnh Yu hu nh c thp nin 1920. C| tnh
ng sau li ku gi ca anh ta dng nh bao gm nt lch l~m,
gn nh l{ khun mt p, kh nng khiu v hay, nhng ng
nt kch thch k l cc cn trong t cht ca anh ta. Nhng c l
im nt yu mn nht ca anh ta l{ c|ch tiu tn thi gian ve v~n
tm hiu. Nhng b phim anh ta ng chng t anh ta quyn r
ph n chm r~i, vi c|c chi tit t m, nh l{ gi tng hoa (la
chn c|c loi kh|c nhau ph hp vi t}m trng m{ anh ta mun
dn d), nm tay n{ng, t thuc l| cho n{ng, a n{ng n nhng
ni l~ng mn, du n{ng trn s{n nhy. }y thc l{ nhng cun
phim c}m lng v kh|n gi khng bao gi nghe c anh ta ni
chuyn, tt c l{ nt ring ca anh. Ngi {n ng kh|c th ght
anh ta, nhng i vi v ca h hay bn g|i th thch th vi quan
h chm r~i v{ cn thn ca Valentino.

566
 t}m n tiu tit

Valentino c nhng ng nt n tnh; c th ni l{ anh ta

mi ch{i ph n theo c|i c|ch m{ ngi ph n s l{m. Nhng tnh
cht n tnh ca anh ta khng l{m hnh dung c phng ph|p
quyn r ca anh ta. V{o u thp nin 1770, Ho{ng t Gregory
Potemkin bt u mt quan h vi ho{ng hu Catherine Nga
ho{ng, triu i ko d{i nhiu nm. Potemkin l{ mt ngi {n
ng nam tnh, v{ cng chng p trai. Nhng ng xoay s chim
trn tr|i tim ca b{ ho{ng hu bng rt nhiu s vic nho nh do
ng thc hin, v{ tip tc l}u d{i sau khi mi quan h bt u. ng
ta khi nng b{ ho{ng hu bng nhng mn qu{ qu gi|, v{ khng
bao gi mt mi vit nhng l| th d{i, sp t tt c nhng tr gii
tr cho b{, nhng b{i ca son ring cho v p ca b{. Nhng ng
ta c th xut hin khi b{ vi i ch}n trn, tc cha ch~i, qun |o
nhn nhm. Khng c hnh nh n{o cu k cu th khi ng ta chm
cht, tuy nhin, iu r r{ng l{ ng ta c th i n tn ch}n tri v
b{. Cm gi|c ca ngi ph n th tinh t hn ngi {n ng; i
vi ph n, mong mun nhy cm cng khai ca n{ng Yang Kuei-
fei dng nh qu| vi v{ng v{ s s{ng. Mc d l{ iu ra sao, th
l{ iu tt c ngi {n ng phi l{m t t, l{m cho vic quyn
r y nhng nghi l nho nh nhm v{o mc tiu. Nu ng ta c
thi gian, ng ta s dng i tay ca mnh a n{ng i d tic.
Khi quyn r mi vic ch l{ mt du hiu, v{ chng c c|i
g kh|c hn qun |o. Khng phi l{ vic bn phi n mc trng d
nhn, lch s, hay kch thch, m{ bn phi n mc v i tng, phi
ph hp vi s thch ca i tng. Khi Cleopatre quyn r Mark
Antony, trang phc ca n{ng khu gi tr}ng tr|o; n{ng n mc nh
mt n thn Hy Lp, v bit r yu im ca ch{ng ng trc
nhng hnh d|ng trong u ~ tng tng. Phu nh}n de
Pompadour, ho{ng hu ca vua Louis XV, khi bit r yu im ca

567
 Ngh thut quyn r

nh{ vua, bun ch|n kinh nin; tc khc b{ ta mc kh|c bit,

thay i khng nhng m{u sc m{ cn kiu |o, trnh b{y trc
mt nhng khu gi dc vng ca nh{ vua. Pamela Harriman y
tnh chinh phc trong thi trang n mc, thch hp vi vai tr ca
n{ng nh mt n{ng geisha x~ hi thng lu v{ phn nh s thch
iu ca ngi {n ng n{ng quyn r. Nhng cng vic tr|i
ngc tt c u tt }y; khi l{m vic hay nh{, bn c th n
mc thoi m|i-chng hn nh Marilyn Monroe mc qun jean v{
|o s mi nh{, nhng khi bn i vi i tng ca mnh, bn phi
mc n{o phc tp, dng nh bn ang mc l phc. Vic
bin i ca n{ng Cinderella s khuy ng say m, v{ cm gi|c l{
bn ~ l{m vic g ch d{nh ring cho ngi m{ bn mun tip
xc. Mi khi bn mun ni bt c| nh}n (bn khng din ging
nh bt c ngi kh|c), th tht l{ hp dn v b.
V{o thp nin 1870, N ho{ng Victoria nhn thy mnh
ang quyn r Benjamin Disraeli, ng{i th tng ca mnh. Nhng
li ni ca Disraeli th xu nnh hay phong th|i ca ng{i th y
bng gi; ng{i cng gi cho b{ nhng bng hoa, k nim l Tnh
nh}n, qu{ tng, nhng khng ch v qu{ tng hay bng hoa, m{ cn
l{ loi m{ hu ht ngi {n ng gi tng. Hoa l{ c}y b|o xu}n,
biu tng ca tnh bn p n gin. T c tip din, bt
c khi n{o N ho{ng Victoria trng thy c}y b|o xu}n, l{ b{ ngh
n Disraeli. Hoc gi ng{i vit trn k nhim Tnh nh}n l{:
Khng cn g na khi ho{ng hn, ch cn l{ tho|ng bng ca hnh
nh ng{i, phi ng u vi nhng lo }u cuc sng v{ kh nhc;
nhng iu n{y cng c tnh l~ng mn, khi ng{i nh li ~ tng
sng l}n cn ngi ph n dim kiu nht. Hoc gi ng{i s gi
cho b{ mt c|i hp nh, chng c c}u tng, nhng c qu tim b
mi tn xuyn qua mt bn v{ c ghi ch Trung tn hoc l{

568
 t}m n tiu tit

Trung thc trn l| th kh|c. Ho{ng hu Victoria ~ ri v{o li

tnh ca Disraeli.
Mn qu{ c quyn lc v bin hp dn, nhng chnh vt
th t quan trng hn l{ c|ch thc, v{ c|i ngh phng pht hoc
xc ng m{ n truyn t i. C l c hi lin quan iu g t qu|
kh ca i tng, hoc hin th}n cho iu g xen gia bn v{ ch
l{ i din cho khong ng d{i m{ bn s dn dt n h{i lng.
khng phi l{ tin bc m{ Disraeli phung ph g}y n tng ln
Victoria, m{ l{ thi gian ng{i tm kim nhng iu g thch hp
hoc l{m ra d|ng v tng ng. Nhng mn qu{ t tin khng
km theo tnh cm n{o c; chng c th tm thi kch thch ngi
nhn nhng chng s d d{ng b l~ng qun nhanh chng, nh mt
a tr qun mn chi mi. Mc tiu l{ phn |nh c s quan
t}m ca ngi gi th hin qua sc mnh ca tnh cm lan man,
l{m ni bt nhng thi gian m{ ch nh}n ca chng nhn thy
c.
Nm 1919, vn s ngi v{ v anh hng thi chin
Gabriele DAnnunzio ~ c gng xp t li th{nh mt d~y hoa ti
v{ tip qun tnh l Fiune, min duyn hi Adriatic (b}y gi
thuc v Slovenia). , h thit lp nn chnh quyn t ch, ko
d{i c 1 nm. DAnnunzio khi ng mt lot t{i cng chng
m{ c th nh hng rng khp ln nhng chnh kh|ch ni kh|c.
ng ta ng li vi cng chng t c|i ban cng nhn ln qu~ng
trng chnh ca tnh, ni y p nhng biu ng m{u sc, c
x, biu tng a thn, v{ lc m, c c uc la. B{i din thuyt
c ch . Mc d DAnnunzio khng phi l{ ph|t xt, nhng g
ng ta lm Fiune u nh hng trc tip n Benito Mussolini,
ngi ~ vay mn li ch{o ngi La m~, s dng biu tng,

569
 Ngh thut quyn r

c|ch thc ni chuyn trc cng chng. Nhng s kin nh th

n{y ~ c s dng vi c|c chnh quyn khp ni, ngay c c|c
ng ph|i d}n ch. C|i n tng tng th c l ln, nhng n ch l{
chi tit c iu nghin m{ l{m cho mi vic tri chy, nhiu cm
gi|c h mong mun, c{ng c nhiu xc ng m{ h phi chu. Bn
ang nhm v{o c|ch li cun mi ngi, th chng c g hp dn
hn l{ s thnh vng t c|i nh nht nht, |nh la, c x, }m
nhc, ng phc, diu h{nh qu}n i, cm xc |m ng v}y cht.
Suy ngh chn chn tr th{nh kh khn, c bit l{ khi biu tng
v{ chi tit kch thch c nim xc ng yu nc.
Cui cng, trong ngh thut quyn r th li ni l{ quan
trng, v{ c nhiu sc mnh l{m bi ri, li ko, v{ gia tng tnh
h o ca mc tiu. Nhng c|i g quyn r nht trong din bin
chnh l{ c|i m{ bn khng c ni, l{ c|i m{ bn giao tip gi|n
tip. Li ni n d d{ng th ngi ta ng vc. Bt c ai ni iu g
ng; v{ khi ni ra, chng c g tri buc, v{ h c th qun bng
i. D|ng diu, qu{ tng ngha, chi tit nh nht dng nh thc
t v{ trng yu. Chng cng s tr th{nh hp dn hn li ni cao
ngt v tnh yu, mt c|ch chnh x|c bi v h ni v chnh h v{
cho ngi b quyn r c c hn l{ t ngi b quyn r c
c. ng bao gi ni vi ai nhng g m{ bn cm thy, h~y
cho h o|n ra trong |nh mt v{ c ch ca bn. chnh l{ ngn
ng thuyt phc nht.

BIU TNG
i tic. Mt ba yn tic ~ c chun b long trng. Mi
th ~ c sp xp }u v{o hoa, vt trang tr, kh|ch mi d
kin, v cng, }m nhc, b{n tic 05 mn, c bit l{ ru ung

570
 t}m n tiu tit

khng bao gi cn. i tic l{m cho bn ba hoa chch che nhng
cng khin bn phi kim ch.

IM YU
Khng c iu ngc li. Nhng tiu tit l{ yu t cn thit
mang li th{nh cng cho bt k s quyn r n{o, cho nn bn
khng c b qua.

571
 12

TH HA S HIN DIN CA BN

Nhng iu quan trng s xy ra khi con mi mt mnh: cm

gi|c nh nh{ng c gii tho|t khi bn khng c mt, v{ nh vy l{
ht. S quen thuc v{ c mt qu| nhiu ca bn ~ to ra phn ng
n{y. Vy nn phi t ra h o, kh nm bt khi bn khng c mt,
h phi mong mun gp li bn v{ lun hnh dung bn vi nhng
suy ngh d chu nht. X}m chim u c h bng c|ch lu}n phin s
hin din th v vi khong c|ch th , sau nhng lc vng mt c
tnh to|n l{ gi}y pht thng hoa. Gn hnh nh ca bn vi hnh
nh, vt th mang cht th khi ngh v bn, h thy bn qua |nh
h{o quang c l tng ha. C{ng c ch ng trong t}m tr h,
bn c{ng c h bao bc trong nhng mng tng y c|m d.
H~y nui sng nhng mng tng n{y bng m}u thun v{ bt
nht trong ng x ca bn.
S XUT HIN V VNG MT CA Anh ta khng bit
TH CA c|ch l{m tn cng mt
c g|i c ta mt i
cm gi|c v mi th m{
anh khng mun c
y cho S Lao ng v{ nhn thy, anh ta khng
X~ Hi. Pron l{ mt ngi ga v v{ bit c|
rt yu c|c con g|i nh ca mnh. Trong
mt cuc hn ca ng, ng ~ t}m
n mt c g|i, ngi m{ ng ~ gii mun ca
thiu vi tt c mi ngi nh l{ con anh ta. Anh vn l{ ngi

572
 Th ha s hin din ca bn

g|i ca ng. vng v. ca tng mt

V{o mt bui ti th|ng 1 nm ngi n{o trc mt
1944, Pron c b tr ngi gia c g|i l{ mt ngh thut.
nhng nh{ l~nh o qu}n i s}n vn SOREN KIERKEGAAD.
ng Buenos Aires tham d i hi NHT K CA MT
NGI QUYN R DO
ca c|c ngh s. Lc cng qu| tr v{
HOWARD V. HONG V EDNA
c mt s ch ngi cn trng xung H. HONG DCH
quanh ng. Ht ch ngi nn c hai n
din vin xin php ng ng xung .
H ang a chng? Pron rt vui Cn iu g kh|c
mng. ng nhn ra mt trong c|c ca s na? Khi c ta i ra
c mt ca Eva Duarte, mt ngi sao ngo{i th cn c v{o s
opera thng k trn radio v{ hnh ca cu th ca c ta. H~y
c ta thng xut hin trn trang ba thc hin c|c bin ph|p
ca c|c b|o. N din vin kia th tr v{ ca bn mt c|ch cn
xinh p hn nhng Pron vn khng thn v{ h~y |nh la
ri mt khi Eva trong khi c ang ni ting ni ca nhng
chuyn vi mt i t| kh|c. D th n{o ngi quanh bn. Kho
i lo la chn mi t ng
bng nhng c|ch m h.
Nu c ta ang i th
gin bng c|ch tn b
xung c|c h{ng c}y th
bn cng h~y n
y i vi .H~y thay i nhp
Pron. ng nhn sang ch kh|c mt lc bc ca bn vi nhp
v{ iu k tip xy ra chnh l{ c ta i bc ca c ta. H~y i
ch ngi v{ n ngi gn ng. H bt nhanh v pha trc v{
ri chm li pha sau c

573
 Ngh thut quyn r

u ni chuyn vi nhau. Eva hiu r g|i v{ ngc li. H~y

mi li ni ca Pron. ng vy, mi can m ln. Chy
iu ng ni chnh x|c nh c|ch c cm quanh gia nhng h{ng
nhn. Nhng ngi ngho, nhng cng c}y gia bn v{ chm
nh}n, h l{ tng lai ca ngi nh v{o i tng ri t
Argentina. Chnh c { hiu c s t lt ngang c ta. Bn
ngho kh. C gn nh mun khc s khng nn vng mt
trong khi ni v{ lc kt thc cuc i trong rp h|t. Khi c ta
thoi: C|m n s c mt ca ng. n th bn h~y nhn
V{i ng{y sau , Eva tm c|ch loi chm chm v{o sc p
b t c|ch nh l{ con g|i ca Pron v{ ca c ta. V{ sau khi tri
c chnh thc trong cn h ca Pron. qua mt lc thch th th
Mi ni ng n u c s hin din chc chn c ta s cm
ca c, nu cho ng nhng ba n, thy vui i vi nhng
chm sc khi ng bnh v{ cho ng li c|i lic nhn ngng m
khuyn trong cng vic. Ti sao ng n{y. S nhanh nhn ca
Eva ? Thng thng ng s ch h{ng ch}n m{y dng
nho mt c g|i ni nng thiu cn nh cng l{ du hiu
thn, v{ ri t b c ta khi c y dng ni nn li. H~y v tay
nh c quanh qun quanh ng qu| khi thy nam v cng i
nhiu. Nhng ho{n to{n khng c s trng ging nh mt n
bt cn }y i vi Eva. Thi gian tri nh}n vt chnh. H~y
qua ng cm thy mnh nghin cm chc mng cho vai din
gi|c m{ c y to cho ng. Eva rt trung ca mi ngi yu. Khi
th{nh , th hin tron y ngh ca c ta i th bn cng hy
ng v{ ht li khen ngi ng. ng cm i theo nhng cng h~y
thy mnh ng{y c{ng mnh m hn ngi trong sut thi
trc mt Eva v{ ng ng{y c{ng c gian c nh mt
thi gian cho s thch

574
 Th ha s hin din ca bn

quyn lc ln hn. Eva tin rng ng s tht thng ca ngi

tng ca t tnh ca bn.H~y l{m
nc. V{ chnh nim tin ca c ~ thi cho c ta quen vi s c
thc ng hn. Eva ging ngi ph n mt ca bn. Thi quen
trong nhng b{i h|t iu tango m{ ng chnh l{ b quyt v{ h~y
yu thch. l{ ngi ph n bit chu b qua vt v cho n
ng tr nn c nhng c tnh ca khi t c y nh. Hy
c m v{ chm sc ngi yu ca h. l{m cho c ta lun thy
Pron gp c mi ng{y nhng ng bn hin din quanh c,
khng bao gi cm thy hiu ht c. lun nghe ting bn ni.
Mt ng{y n, c y c nhng li nhn H~y l{m cho c thy s
xt hi gh gm v{ k n c tr th{nh xut hin ca bn mi
ngi ph n ho{n ho. Pron lo lng lc. Khi bn ngh rng
mt iu l{: c ta ang tm mt ngi bn s c nh n
kt hn v{ ng c th khng bao gi cng chnh lc s vng
ci c. Eva l{ mt n din vin c qu| mt ca bn s l{m cho
kh khng minh bch. Mt i t| kh|c c ta cm thy nui tic.
~ b tai ting c lin quan n c ta. H~y cho c ta th gin
Tuy nhin chuyn n{y ~ qua ri. nh mt c|nh ng
V{o nm 1945, Pron b sa thi c ci to sau khi b
khi n v{ b tng giam sau . Nhiu hoang, nh vng t
i t| lo ngi danh ting ang ln dn kh cn th}m ma. S
ca ng ta v{ khng tin v{o sc mnh hin din ca
ca ngi ng yu, ngi m{ hu nh Demophoon ~ to cho
c nh hng rt ln i vi ng. l{ Phyllis khng g khc
ln u tin trong gn 2 nm ng tht hn chnh l{ s phn
s c n v{ tht s xa c|ch Eva. t khi. Chnh s lo l|i
nhin ng cm nhn nhng cm gi|c ca anh ta ~ t ch|y
con tim c. Penepole b

575
 Ngh thut quyn r

mi m tr{n ngp trong ng: ng ~ li cun bi c|ch vng

treo tt c c|c bc nh ca Eva ln mt ca Ulysses.
tng. Bn ngo{i c nhiu n lc ln Protesilaus nc
nhm u tranh chng li vic ng b ngo{i ~ l{m cho
bt gi trong khi bn th}n ng li ho{n Laodamei ho mn. S
to{n suy ngh v Eva. C l{ mt th|nh chia tay ngn ngi l{ c
nh}n, mt ngi ph n ca s phn. hiu qu hn c mc d
Pron ~ vit v th cho Eva: Ch c thi gian s l{m l{nh
khi xa c|ch ngi mnh yu thng th mi vt thng. Xa c|ch
ta mi nhn ra c tnh cm ca c th l{m cho tnh yu
mnh. T khi anh xa em.anh khng phai nht v{ s c mt
th n{o km nn c tr|i tim au kh ngi mi thay th. Khi
ca mnh..S c n mnh mng Menelaus i xa, vic
trong anh c lp y bi nhng k Helen ght ng mt
nim v em. Lc n{y ng ha s ci mnh ~ l{m dn c n
c. mt c|i ging ng m
Nhng cuc u tranh n hi |p ca kh|ch v{o ban
cng thng. Sau 8 ng{y, Pron c tr m. C phi bn in
t do; ng nhanh chng ci Eva. V{i khng Menelaus?
th|ng sau , ng c bu l{m tng OVID, NGH THUT
YU DO PETER GREEN DCH
thng. L{ ngi ph n u tin, Eva c
mt trong c|c bui hp chnh ph trong
trang phc v{ nhng trang sc sc s. Ni n s xut
C c xem nh l{ mt n din vin hin ca tnh yu. }y l{
trc }y c c mt t |o ln. Sau , nhng g xy ra trong
t}m hn. 1. S ngng
m. 2. Bn ngh: hn
v{ c hn th rt

576
 Th ha s hin din ca bn

hnh phc v{.3. Hy

vng. Bn quan s|t s
y kin ca h v c ~ thay ho{n ho ca c ta.
i. Eva ~ th hin rt tt tinh thn l{ khi mt ngi ph n
ca ngi Argentina, s mc mc ca t b am m th cht.
h v{ quan im ca h v h{i kch. Sau Thm ch mt ngi
khi c tr v v{i tun, h l{m cho c ph n bo th nht
cho|ng ngp bng s ch y ca h. cng mt hin ln
Eva c qu| nhiu thay i trong trong mt h v{o lc hy
sut chuyn i Ch}u ]u ca c: lc n{y vng. Cm xc qu
m|i tc nhum v{ng hoe chuyn th{nh mnh m v{ am m
tc bi gin d. Eva mc b comple may qu| s}u sc n ni h
trng c v nghim tc hn, thch hp t phn bi mnh. 4.
cho ngi tr th{nh v cu tinh ca d}n Tnh yu ny sinh. Yu
ngho. Ngay sau , hnh nh ca c c l{ mun nhn, ng
mt khp mi ni. Lc u l{ trn chm v{ cm nhn bng
tng, ri n khn tri ging, khn tt c c|c gi|c quan tht
tm trong bnh vin d{nh cho ngi gn gi. Mt i tng
ngho. Hnh ca c c trn |o ca i |ng yu s yu v{
bng | t nhng ngi ngho nht ngc li. 5. S kt tinh
Argentina c}u lc b do c t{i tr. bt u. Nu bn chc
Gng mt tht ln ca c ang ci rng mt ngi ph n
bao ph c|c pha ca c|c cao c. T khi yu bn th tht l{ hnh
bit rng tt c iu ring t v c l{ phc cho c ta thy
khng th bit th tt c hnh nh rt t h{ng ng{n s ho{n ho
m v c l{m ni bt Eva hn. V{ sau v{ k n s tn sng
cn bnh ung th ~ cp mt s sng ca bn bng s tho
ca c v{o nm 1952 la tui 33 m~n x|c nh. Cui cng
th bn |nh gi| qu| cao

577
 Ngh thut quyn r

(cng tui Cha Gi-su mt). C nc v{ xem c ta nh mt

thng tic cho c. H{ng triu ngi
p x|c cho c. Eva khng cn l{ mt
n din vin trn radio, mt ngi v,
ngi ph n u tin m{ gi }y c l{
v th|nh Evita.
Gii thch: Eva Duarte l{ mt a
tr m ci, ln ln trong s ngho kh
trn tho|t Buenos Aires tr th{nh
mt n din vin v{ ri b bt buc l{m
qu| nhiu iu mu sinh v{ ~ tin
v{o th gii s}n khu. c m ca c l{
mun tho|t khi tt c g|nh nng trong
tng lai ca mnh bi v c l{ mt
ngi kh| c nhiu tham vng. Pron
ho{n to{n l{ mt nn nh}n. ng t
tng tng mnh l{ mt nh{ l~nh o
li lc nhng s tht th ng ta nhanh
chng tr th{nh mt ng gi{ phng
~ng. ng ta ~ qu| gi{ yu n ni
khng th n{o khe mnh hn na. Eva
~ a th ca v{o trong cuc sng ca
ng. Ngn t ca c ta th bng by v{
hoa m. Eva v}y quanh Pron bng s
quan t}m chm sc n nght th d
s cung phng ca c i vi mt
ngi mt ngi ni ting th ch l{
mt hnh nh c in. Tuy nhin Eva
vt ri t trn tri
xung m{ bn ngh l{
thuc v bn. H~y
ngi yu c suy ngh
ca ring anh ta trong
mt ng{y m v{ }y l{
nhng g s xy ra. Ti
nhng kho mui
Salzburg, h nm mt
c{nh c}y tri l| xung l{
mt trong nhng vic
l{m cm k. Hai hoc ba
th|ng sau h ko chic
l| ln th thy n b
mt lp tinh th bao bc
lp l|nh. Nh{nh c}y con
nh nht, khng ln
hn mng ca con chim
s c kt th{nh
nhng ht kim cng.
Nh|nh c}y tht s ban
u th khng cn c
nhn ra na. Nhng g
m{ ti gi l{ s kt tinh
l{ mt qu| trnh thuc
v t}m hn din ra t
mi th v{ xy ra vi
nhng chng c mi

578
 Th ha s hin din ca bn

vn c gng duy tr nt huyn b ging i vi s ho{n ho ca

nh ngi sao in nh m{ mi lc bn ngi yu. Mt ngi
xem trn truyn hnh nhng chng bao {n ng ang yu thy
gi bit c mi s ho{n ho
ngi yu nhng s ch
ca anh ta ph thuc
v{o y ngh lan man sau
y tng ha Eva mt lc bi v mt
mt c|ch in cung. Khi ng qu| quan ngi s cm thy mt
t}m n c th Eva khng cn l{ n mi v bt c iu g
din vin c mt qu| kh h{o nho|ng quy tc qu|, thm ch
na. C ~ quyn r to{n th t nc l{ hnh phc ho{n ho.
vi cng mt c|ch n{y. B quyt l{ }y l{ nhng g xy ra
s th hin th ca y kch tnh ca c tip theo kt hp vi
ta kt hp vi s va chm v khong s ch . 6. Cm gi|c
c|ch tho|i th|c; Sau bn s thy nghi ng x}m
nhng g bn mun bit v c ta. Lc chim.Anh ta s b cho
n{y bn s thy mi ngi ngh v Eva l{ ngi dng dng,
nh th n{o. lnh lng v{ thm ch l{
gin d nu anh ta xut
hin qu| t tin. Ngi
yu s bt u khng
chc chn vn may m{
y tng ha v{ anh ta ang mong i
m hoc bn tr phi bit rng bn v{ nhng th m{ anh ta
khng nh nhng g anh ta/c ta ~ ly l do hy vng s c
ngh. khng phi l{ c}u hi thng mt s kim tra ph
gp hay lun c m{ ch l{ mt s tng bnh. Anh ta c gng b
p li bng c|ch

579
 Ngh thut quyn r

tng. Tht ra, khi i tng ca bn chuyn sang tm nim

him khi gp bn th bn khng cho h vui kh|c nhng li tm
th g nui dng v{ s quan t}m thy chng v ngha.
ca h c t Anh ta b cm gi|c s
h~i chim ly, nhng tai
ha v{ by gi anh ta
ho{n to{n tp trung. V
y vy, h~y bt u: 7. s
tng bn c nu h ~ bit qu| kt tinh th hai ang
nhiu v bn, nu h bt u bit bn l{m ng li nhng lp
cng nh tt c mi ngi kh|c. Khng kim cng chng t
nhng bn cn gi khong c|ch m{ cn rng c y yu ti.
c mt iu g cun ht v{ quyn r
thuc v bn, l{m bc l s vui v hnh
Nhiu lc trong
phc trong u ca h. Kh nng m{
m dn n s nghi
Eva c c l{ kh nng m{ c ta l{
ng, ngi yu c
nhng g trong vn ha ca ngi
nhng khi nghi ng
Ar
|ng s v{ ri anh ta
m bo rng: c y

yu ti. V{ s kt tinh
y tng trong th ca m{ bn
bt u th hin sc hp
c gng th hin. Tinh thn thng v,
dn mi. V{ ri |nh mt
s mo him, l~ng mn v{ v}n v}n
ng ngc ca s nghi
c coi l{ c s thu ht nht v{ nu
ng xuyn qua anh ta v{
bn c th thi nh mt lung hi ca
anh khng cn sng s
h v bn th bn c th thi th ca v{o
na. Anh qun th v{
khng kh l{m y t}m tr h bng
th thm: Nhng liu c
c s m hoc v{ m mng. Ni chung,
y c yu mnh khng?
bn cn th hin mt iu g , thm

580
 Th ha s hin din ca bn

ch nu l{ mt s gian xo hay mt B ging x gia s nghi

iu g xu xa. Tt c nhm tr|nh ng v{ nim hnh phc,
l{m hng i s thu hiu ht mi th ngi yu ca anh ta
v{ s tm thng. thuyt phc rng c s
iu m{ ti cn l{ mt ngi ph l{m cho anh hnh phc
n c mt nt g , bt k l{ iu g; m{ anh s khng tm
c th rt p, hay rt t t, l{ ngi thy c bt c ni
xu xa nht, rt d dm hay n n v{ n{o trn Tr|i t n{y.
c th l{ nt g . -STENDHAL, TNH
YU, DO GILBERT V
ALFRED DE MUSSET SUZANNE SALE DCH

B QUYT QUYN R Yu mt ngi

Mi chng ta u c mt s nhn n{o mt c|ch t
thc v bn th}n mnh tt hn thc t: nguyn c khuynh
chng ta ngh mnh rng lng hn, hng nghing v s
khng ch k, tht th{, tt bng, thngng ngn. N dn n
minh hay p hn nhng g chng ta h{nh ng mt c|ch cc
tht s c. Th{nh tht vi bn th}n oan. iu n{y c
mnh v nhc bit bi k x}m chim
ca c 2 gii tnh. Khi s
y tng ha ch ca mt ngi
bn th}n mnh. Nh t|c gi Angela ph n ha hp vi mt
Carter nh}n xt, chng ta mun xp ngi {n ng th tht
cng v tr vi c|c bn th|nh nh}n hn d d{ng cho anh ta
l{ vi mt ngi gi|m mc cao hn m{ chim ly ho{n to{n suy
chng ta i xung t . ngh ca c. Mt s dao
y tng ha m rng ng n gin gia
nhit tnh v{ th , hin

581
 Ngh thut quyn r

gii hn l~ng mn ca chng ta bi v din v{ vng mt l{ tt

khi yu, hay b thu ht bi ngi kh|c,
c nhng g c yu
chng ta s thy s phn nh ca chnhcu. S nhp nh{ng ca
bn th}n mnh. Vic chn la ca chngk thut n{y th hin s
ta nhm tr nn gn b vi mt ngi ch ca ngi ph n
kh|c bc l mt iu g quan trng ging nh ng c hi
v{ ni v chng ta. Chng ta ph nhn nc v{ kt thc bng
chnh bn th}n chng ta khi yu mt aic|ch trt c ta ra khi
tm thng, nht nho bi v iu phn cn li ca th
phn |nh xu xa v chng ta. Hn gii. Ngi ta ~ t n
na, chng ta thng mun yu mt ai tt l{m sao: li cun
ging chng ta v mt phng din c|c gi|c quan ca mt
n{o , Ngi khng ho{n thin ngi n{o . Tht vy,
hoc thm ch t hn bnh thng v{ mt ngi b thu ht
ri s c mt iu g khng ho{n bi mt i tng n{o
thin hoc bnh thng i vi chng . Hu ht c|c chuyn
ta. Ni chung, ngi chng ta yu cn tnh u b gim nh
c |nh gi| cao v{ ly tng ha, t i vi vai tr m|y mc
nht l{ v mc ch lng t trng ca ca ngi yu v{ s ch
chnh chng ta. Bn , trong th gii ca ngi kia. iu
y khc khe v{ y tht vng th thtduy nht c th cu ly
hnh phc khi m tng v ngi ngi tnh l{ c mt c
chng ta yu. shock mnh t|c ng t
iu n{y l{m cho cng vic ca bn ngo{i, mt bin
mt ngi quyn r tr nn d d{ng. ph|p bt buc cho anh
Nhiu ngi khao kh|t c cho c hi ta. Nhiu ngi ngh
ngh v bn. ng l{m hng c hi rng s vng mt v{ xa
him hoi n{y bng c|ch qu| l}u c|ch c th l{ liu thuc
hay i vi nhng

582
 Th ha s hin din ca bn

hoc tr nn qu| th}n quen hoc tm ngi ang yu. Qua

thng n ni m{ i tng ca bn kho s|t cho thy rng
bit chnh x|c bn l{ ngi nh th }y l{ nhng bin ph|p
n{o. Bn khng cn phi l{ mt v thn nhm g}y s ch i
hay mu ngi ho{n ho bi v iu vi ngi yu. Khong
rt nh{m ch|n. Bn c th l{ ngi c|ch t ngi yu du
hung d, bng bnh, hay thm ch mong mun s ch
thiu t nh v{ iu n{y ty thuc v{o ca chng ta hng v
s thch ca nn nh}n bn. ng bao anh y. Nhng chuyn
gi nguyn con ngi ca bn hay qua i xa bt chng ta phi
gii hn. Trong th ca (kh|c vi thc vt qua chnh bn th}n
t), mi th u c th.. mnh v{ gii quyt h{ng
Ngay sau khi chng ta b mt trm vn nh bng
ngi n{o quyn r t c|ch buc chng ta ri
b s b tr quen thuc
v{ bt buc h{ng trm
nhng vn khng
mong i n vi chng
ta, thnh cng trong
y tng vic ni c tr ca mt
hn. Nh{ vit tiu thuyt Stendhal, ngi in v{ m
trong t|c phm Khi Yu ~ gi hin ng cho s nhn thc
tng n{y l{ s kt tinh v{ ng k b m o ca anh ta
cu chuyn v c|ch thc Salzburg, \o, thng qua lung kh
h thng nm mt c{nh c}y khng c trong l{nh v{ li v{o
l| xung nhng h mui s}u b b i thng thng.
v{o gia ma ng. Khi c{nh c}y b rt JOS ORTEGA Y
GASSET, KHI YU: NHNG
xung trong nhiu th|ng sau th n
KHA CNH CA MT T[I

583
 Ngh thut quyn r

s b bao ph bng tnh th lp l|nh. N C DO TOBY TALBOT

DCH
l{ nhng g s xy ra i vi ngi yu
trong t}m tr ca bn.
Theo Stendhal th s c nhiu s S th}n mt qu|
kt tinh. S kt tinh th nht x ra khi mc c th hy hoi s
ln u tin chng ta gp ngi . Ln kt tinh. Mt c g|i
th hai v{ nhng ln quan trng hn s duyn d|ng mi s|u
xy ra sau. Khi c mt v{i rung ng, tui tr nn thch mt
bn c mong mun i vi ngi kh|c ch{ng trai cng tui vi
nhng h th lng tr|nh bn v{ bn s c, thng i ngang qua
khng chc rng h thuc v bn. Mt t di ca s nh{ c mi
nghi ng n{y th rt |ng ni. N khin khi ho{ng hn. M c g|i
tr tng tng ca bn tng ln gp mi anh ta li vi h
i v{ iu n{y l{m khc s}u qu| trnh mt tun min qu.
y thi v. V{o th k XVII, ngi chi Ti tha nhn l{ mt
bi ni ting Duc de Lauzun ~ thc c|ch thc liu lnh
hin mt trong c|c c|ch quyn r nhng c g|i n{y c
ngon mc nht trong lch s - l{ khuynh hng nghing
Grande Mademoiselle, anh em h vi v s l~ng mn v{ ch{ng
vua Louis XIV v{ l{ ngi ph n gi{u trai tr n{y nh mt vt
c v{ c quyn th nht Ph|p. ng ~ v tri; ch trong ba ng{y
kch thch s tng tng tng ca c th c ta cm thy xem
ta qua nhiu ln gp g cung in, thng anh ta.

cho c ta tho|ng qua t{i d dm, s t|o bo v{ cung c|ch lnh lng
ca ng. C bt u ngh v ng khi c n. Sau , c bt u c
nhiu ln gp g ng hn cung in v{ h cng c ni chuyn vi
nhau mt t v{ cng i do vi nhau. Khi nhng ln gp g n{y qua
i, nhng g cn ng li trong c ta l{ mt nghi ng: Anh ta c

584
 Th ha s hin din ca bn

thch mnh khng nh? iu n{y thi thc c mun gp ng hn

nhm l{m du i nhng nghi ng ca c. C bt u l tng ha
ng so vi thc t thng thng i vi mt v cng tc l{ mt
ngi v li c chp.
H~y nh rng: Nu bn c mt th g qu| d d{ng th bn
khng |ng c n. Tht kh tr nn th v i vi mt ngi
n{o m{ c c mt c|ch d d{ng. Nu, sau s quan t}m u
tin bn bit r rng bn khng th cho l{ chuyn hin nhin.
Nu bn c ni nghi ng, i tng ca bn s tng tng rng
c mt iu g c bit, cao thng v{ khng th t c v
pha bn. Hnh nh ca bn s c kt tinh ha trong tr nh ca
ngi kh|c.

rng bn c mt nt g kh|c bit l{m

cho h lin tng n bn bng mt iu g ln lao v{ nn th.
C ~ l{m cho Casear hng v c cng vi nhiu v vua v{ ho{ng
hu li lc trong qu| kh ca Ai Cp. i vi Antony, c y to ra
s li cun m{ chnh c ~ gim dn so vi Aphrodite. Nhng
ngi {n ng n{y tr nn sung sng khng ch v c c mt
ngi ph n kin quyt m{ cn v c c mt n thn. Ng{y nay
nhng lin tng nh th rt kh th hin nhng ngi ta vn
cm th}y sung sng t vic lin tng n ngi kh|c bng mt
v{i c im tng tng lc thi th u. John F. Kennedy t xem
mnh nh mt ngi h{o hoa - cao sang, can m v{ m hoc.
Pablo Picasso khng ch l{ mt ha s ting tm yu thch nhiu c
g|i tr m{ cn l{ mt Nh}n Ng trong thn thoi Hy Lp hay ngi

585
 Ngh thut quyn r

la o qu| quyn r i vi ph n. Nhng lin tng n{y khng

nn thc hin qu| sm. Chng ch c hiu lc khi i tng ca
bn bt u b bn quyn r v{ d b xao ng trc nhng li
ngh. Mt ngi {n ng gp Cleopatra s thy s lin tng ca
Approdite rt bun ci. Nhng mt ngi khi ang yu th sn
s{ng tin v{o bt c iu g. B quyt n{y nhm lin tng hnh nh
ca bn c mt iu g khng c thc thng qua trang phc bn
mc, iu bn ni v{ nhng ni bn n.
Trong tiu thuyt ca Marcel Proust: Nh V Qu| Kh,
nh}n vt Swann thy anh ta dn dn b quyn r bi mt ngi
ph n khng tht s l{ ngi anh y mun. Anh ta l{ ngi nhy
cm v{ yu nt p t}m hn trong cuc sng. C ta thuc v mt
tng lp thp hn, thiu t nh v{ thm ch khim nh~. Nhng g ca
tng c ta trong u anh l{ nhng gi}y pht ngt ng{o h ~ c vi
nhau v{ ri t anh li lin tng v c. Mt trong c|c iu
n{y l{ bui ha nhc trong bui ha nhc m{ h ~ tham d v{
anh ~ say sa vi iu nhc ca bn x n|t (bn nhc son cho
nhc c piano). Bt c lc n{o ngh v c, anh ta cng iu nh v
tnh tit nhc n{y. Nhng mn qu{ nh m{ c ~ tng anh, nhng
vt m{ c ~ cm v{ tt c iu n{y bt u tha nhn cuc sng
ca ring h. Bt k k nim ni bt n{o c tnh cht nhy cm hay
thuc v tinh thn u tn ti trong u ca h l}u hn so vi bnh
thng. Bn cn tm c|ch chia s nhng gi}y pht nh th vi i
tng ca bn mt bui ha nhc, mt v kch, mt cuc thi tr
tu bt k l{ din ra }u h lin tng mt iu g lin
quan n bn. Nhng gi}y phc ngt ng{o c nhau c s thu ht
rt ln. Tng t, bt k vt g cng thm m s cng hng y
thi v v{ lin tng tnh cm nh c ni n trong chng cui
cng. Nhng mn qu{ bn tng cng nhng vt kh|c cng thm

586
 Th ha s hin din ca bn

m s c mt ca bn. Nu h lin tng v k nim vui v th

quan im ca h mun ghi nh bn trong t}m tr h v{ thc gic
qu| trnh thi v ha.
Mc d ngi ta ni rng c{ng xa c{ng nh nhng mt s
thiu vng qua sm s t ra khng c hiu lc g i vi tin trnh
kt tinh. Ging nh Eva Pron, bn cn bao quanh i tng ca
bn bng s quan t}m chm sc m{ trong nhng giy pht
|ng nh n{y thi khi c n th t}m tr ca h quay cung vi |nh
h{o quang. C phi tt c nhng g bn l{m u khin i tng
ca bn ngh v bn khng? Nhng l| th, qu{ lu nim, qu{ tng,
nhng cuc gp g bt ng, tt c iu n{y l{m cho bn xut hin
khp mi ni. Mi th u l{m h ngh n bn.
Sau cng, nu i tng ca bn ngh rng bn |ng c
|nh gi| cao th s c nhiu th cn c tn trng bng c|ch l{m
cho h cng cm thy c |nh gi| cao. T|c gi ngi Ph|p
Chateaubriand c th l{m cho mt ngi ph n cm thy c ta
n

yn r v{ l{ mt
nh{ l~nh o t{i tnh, Benjamin Disraeli s so s|nh b{ vi nhng
nhn
y tng ha mc tiu ca bn bng c|ch
n{y, bn s khin h ly tng ha ngc tr li bn bi v bn cn
c |nh gi| cao mt c|ch cng bng v{ nhn nhn tt c nhng
iu tt p ca h. Dn dn h cng s nghin vi cm gi|c c
tn trng m{ chnh bn ~ mang li cho h.

587
 Ngh thut quyn r

BIU TNG
nh Ho Quang. Dn dn, khi i tng ca bn c n, c
ta hoc anh ta bt u tng tng mt loi |nh s|ng m nht
quanh u bn c hnh th{nh bng tt c nhng nim hnh
phc m{ bn ~ to ra, |nh s|ng rc r v s c mt ca bn, tnh
c|ch tt p ca bn. \nh h{o quang s t|ch bit bn ra khi
nhng ngi kh|c. ng l{m cho n bin mt khi bn tr nn qu|
qun thuc v{ bnh thng.

IM YU
Dng nh bin ph|p hi tng nhm th hin tt c v con
ngi ca bn mt c|ch ho{n to{n ch}n tht v ti li v{ c nhng
c tnh tt ca bn. S ch}n th{nh n{y l{ mt c tnh tt m{
Lord Byon c c ng gn nh lo lng khng th tit l tt c
tnh c|ch xu xa, |ng ght ca ng v{ thm ch nhiu hn na
trong cuc i mnh k cho mi ngi nghe nhiu chuyn lon
lu}n vi em h ca ng. Mi quan h nguy him n{y l{ s quyn r
kh|c bit. i tng s ca ngi s xu xa ca bn v{ s ch}n th{nh
ca bn i vi h. H s bt u xem xt nhiu hn nhng g c
sn. Ni c|ch kh|c, qu| trnh ly tng ha l{ khng th tr|nh khi.
iu duy nht khng th c ly tng ha l{ s tm thng v{
khng c g l{ quyn r . Khng c c|ch n{o mang tnh kh khi
to ra s quyn r m{ khng cn to ra s m hoc v{ ca ngi.

588
 13

T RA YU T BNG S MONG MANH C CH

Qu| nhiu h{nh ng v phn bn c th g}y nghi ng. C|ch

tt nht che du vt l{ l{m ngi kh|c cm thy cao hn v{
mnh hn. Nu t ra yu t, mong manh, d b ngi kh|c m hoc
v{ khng th t ch, nhng h{nh ng ca bn trng s t nhin, t
tnh to|n hn. Yu t v th cht nc mt, rt r, xanh xao s
gip to hiu ng tt. c tin cy hn na, bn phi t ra tht
th{: t ra tht th{ bng c|ch nhn ti v mnh khng cn phi l{
tht. Trung thc cn quan trng hn tt tnh. iu khin nn nh}n,
sau chuyn s cm thng ca h th{nh tnh yu.
NGH THUT LM NN NHN Nhng ngi yu
Th|ng t|m oi lc l{ v{o nhng t c s nh hng
nm 1770 khi Prdente de Tourvel n mnh m i vi chng
thm l}u {i ca ngi bn c ca c l{ ta. Ti c th l{m m{
Madame de Rosemande. chng li khng cn n nhng
nh{, c mong mun tn hng nhng ngi mnh m dt
gi}y pht yn bnh v{ tnh lng ca kho|t. Bn cht ca ti
cuc sng min qu t nhiu ch c l{ ngi yu ui v{
ring c. Tuy nhin, c yu thch nhng khng dt kho|t, v{ mt
iu bnh d v{ ngay khi cuc sng hng ngi ph n m{ t ni,
ng{y cung in th hin s thoi m|i khng ha ng v{ theo
i th|nh l mi ng{y, i do qu, ui c mun ca mt
l{m t thin nhng ngi l{ng l}n cn ngi {n ng thm ch
v{ bui ti th |nh bc. Khi ch|u trai i vi cho php chnh
ca Madame de Rosemonde n thm, c ta b s dng th c

589
 Ngh thut quyn r

Prsidente cm thy khng thoi m|i nhiu hp dn hn.

nhng c vn t m mun bit.
Ch|u trai ca Madame de
Rosemonde l Vicomte de Valmont l
ngi phng ~ng kht ting nht
Paris. Anh rt p trai nhng vn
khng l{ nhng g c mong i:
Valmont dng nh bun b v b ch{
p v{ l{ ngi xa l nht v{ anh cng
t quan t}m n c. Prsidente khng
kiu k. C n mc n gin, khng
quan t}m n thi trang v{ rt yu
chng ca minh. Tuy nhin, c tr, p
v{ thng thu ht i vi nam gii.
Trong suy ngh ca mnh, c cng c
cht xao ng v{ anh th cn
n c. V{ ri, v{o mt ng{y Th|nh
L, c bt gp |nh mt lic nhn ca
Valmont trong lc cu nguyn. V{ c
ngh rng anh ta ang tm kim s
ng cm trong t}m hn.
Sau khi c tin n rng Valmont
ang cung l}u {i, Prsidente nhn
c mt l| th t mt ngi bn cnh trai sinh i ca Hera ~
b|o c i ph vi ngi {n ng nguy
him n{y. Tuy nhin, c ngh chnh c
l{ ngi ph n cui cng trn th gian
n{y c th g}y tn thng cho anh.
Ngi {n ng c th
nn c ta th{nh nhng
hnh dng m{ anh mun
v{ tr th{nh ngi yu
thch c ta hn tt c
mi lc.
MURASAKI SHIIKIBU
C]U CHUYN V
GENJI DO EDWARD G.
SEIDENSTICKER DCH
Hera, con g|i ca
Cronus v{ Rhea ~ c
sinh ra trn o Samos
y hoc nh mt s ngi
ni l{ Argos v{ c
nui ln ln Arcadia
bi Temenus, con trai
ca Pelagus. Seaons l{ y
t| ca c. Sau khi trc
xut cha ca h l{
Cronus i th ngi anh
tm thy c ti Cnossus
Crete hay mt s
ngi ni l{ Mount
Thormax (ng{y nay gi
l{ Ni Cuckoo)

590
 T ra yu t bng s mong manh c ch

Ngo{i ra, Valmont dng nh cng Argolis, ni m{ ln u

ang n nn ti li ~ qua ca anh. C tin anh t|n tnh c
th c s hng anh theo c|ch n{y. khng thnh cng. C
l{ chin thng tuyt vi l{m sao i vi cm thy tic cho anh
v thn. V{ v th, Prsidente ch y n ch khi anh ta ci trang
vic i li ca Valmont, c gng hiu th{nh mt ch{ng ngc b
nhng g anh ta ang ngh. Chng hn, ko l i v{ c du dng
tht l{ l khi Valmont thng ri khi si m cho anh trong
nh{ v{o bui chiu i sn v{ anh lng ngc. Khi anh
khng bao gi quay li bt c th vui hi phc li v{ ~ cp
n{o. V{o mt ng{y n, c nh ngi i i con g|i ca c
hu ca mnh theo di anh ta v{ c xu h v{ chp nhn
Prsidente tht ngc nhin v{ vui ly anh.
sng khi bit rng Valmont khng ROBERT GRAVES,
phi i sn bn m{ anh n mt ngi THN THOI HY LP
l{ng l}n cn ph|t tin cho nhng gia
nh ngho b ui ra khi nh{ ca h. Trong mt c|ch
Phi, c ~ ngh ng. T}m hn say quyn r, mt ngi ~
m ca anh ta ~ chuyn t nhc dc thu ht ngi kh|c bng
sang c nhng c tnh tt. iu l{m s yu t v{ cng chnh
cho c tht vui sng! l s yu t ca ngi
Ti hm , ln u tin ch c cn li. Mt s yu t ~
mi Valmont v{ Prsidente th Valmont c tnh to{n, mt s
t nhin th nhn rng anh ho{n to{n yu t khng toan tnh;
~ yu Prsidente v{ anh yu c bng Mt ngi th|ch thc
mt tnh yu m{ anh cha bao gi c ngi cn li nhn ly.
c trc }y. Lng tt ca c, sc Quyn r l{ th hin
p ca c v{ c c|ch i x t t ca s yu t. Quyn r

591
 Ngh thut quyn r

c ~ chinh phc tr|i tim anh. S rng cng chnh l{ |p li s

lng ca anh i vi d}n ngho chiu yu t. Chng ta quyn
hm l{ v c v{ c th do c thi r bng s yu t ca
thc v{ thm ch c iu g d di chng ta ch khng bao
hn na c lin quan n c. V{ anh s gi bng s mnh m.
chng bao gi th nhn iu n{y nhng Trong s quyn r,
khi thy mnh c n trc c th anh chng ta th hin s yu
~ khng th n{o kim ch c cm t v{ }y l{ nhng g
xc ca mnh. Valmont ~ qu xung v{ to cho s quyn r sc
xin c h~y gip anh v{ h~y ch dn cho mnh ring ca n.
anh trong ni kh n{y. Chng ta quyn r bng
Prsidente mt ht cnh gi|c v{ c|i cht ca chng ta, s
bt u khc. Qu| bi ri, c ~ chy ra yu t ca chng ta v{
khi phng v{ v{i ng{y sau c gi vi b bng s thiu thn hay
bnh. C khng bit c|ch tr li nhng xut hin trong u ca
l| th ca Valmont gi n v{ xin c chng ta. B quyt
tha th cho anh. Anh khen ngi gng bit c|ch th hin s
mt p v{ t}m hn cao thng ca c mt m|t
v{ ni rng chnh c ~ l{m anh suy
ngh li cuc i mnh. Nhng l| th
y tnh cm n{y l{m cho Prsidente y ngha.
cm thy phin v{ Tourvel t h{o v s Mt nh{ ph}n t}m hc
bnh tnh v{ thn trng ca c. C bit ch chng ta th hin s
v{ khng nh rng Valmont s ri khi yu t v{ th ng ca
l}u {i v{ c ~ vit cho anh mt l| th mnh nhng trong hu
nh vy. V{ khi anh ni vi Madame ht c|c kha cnh tn
de Rosemonde rng anh s ra i, gi|o bin chng th{nh
Prsidente cm thy c mt s dn vt mt hnh thc chi b
v{ chp nhn nhm thc

592
 T ra yu t bng s mong manh c ch

v ti li: ngi ch v{ c ca anh s y mt c tnh tt.

nh anh v{ c trng anh cng c v Ngc li, quyn r s
xanh xao. Anh ta ho{n to{n rt au kh. chin thng s yu ui,
By gi nhiu l| th t Valmont l{m th{nh mt tr chi
bt u c gi n v{ Tourvel cm i vi n v{ bng chnh
thy hi tic anh ra i. Anh l i yu nhng vai tr ca n.
cu ca c l{ khng cp n chuyn JEAN BAUDRILLARD,
S QUYN R DO CA S
tnh cm. Tht vy, anh ~ th yu c
BRIAN DCH
mi mi. Anh tr|ch c lnh lng v{ v
tnh i vi anh. Anh gii thch rng
con ng ti li trong cuc i anh l{
khng phi li do anh. Anh khng c
nh hng v{ ho{n to{n b lc li.
Khng c s gip ca c th anh s
chng bao gi tr li th gii n{y. Anh
ni: Xin em ng v t}m n th.
Chnh em l{ ngi ~ quyn r anh.
Anh l{ n l, l{ nn nh}n ca s duyn kin n{y c
d|ng v{ t t ca em v em mnh m, lin quan vi nhau) v{
khng c cm gi|c ging anh v{ em l{m cho anh ta t cnh
khng s bt c iu g c. Tht vy, gi|c i vi bn. C}u tc
Prsidente de Tourvel thy tic cho ng gii thch nhiu v
Valmont anh qu| yu t v{ khng th qu~ng c|o trn TV. Nu
kim so|t c cm xc ca mnh. L{m chng ta cho rng con
c|ch n{o c c th gip anh }y? V{ ti ngi khng ngc
sao c li suy ngh v anh ng{y c{ng nghch th h cn c
nhiu nh th? C ~ c chng v{ l{ phn ng i vi qu~ng
ngi ph n hnh phc. Khng c c|o TV bng cm gi|c
nghi ng cho php h

593
 Ngh thut quyn r

na, c cn kt thc mi quan h phin tin rng h ang b kim

phc n{y. C vit: Khng cp n so|t. Khi o nh v s
chuyn tnh cm na, nu khng c s mong mun vn cn th
khng hi }m. Nhng l| th ca anh h khng phi s i
thi khng n na v{ c cm thy
khu}y kha v cui cng mi th cng
yn bnh.
Tuy nhin, v{o mt bui ti khi c
ang ngi b{n n th t nhin nghe
ting ca Valmont t ph sau ang n
nh Madame de Rosemond. Trong giy
pht vi v~, anh ni anh ~ quyt nh
tr li gh thm. Tourvel cm thy lnh
ngi v{ nt mt ca c tr nn
bng. Anh n gn v{ ngi xung cnh y
c. Valmont nhn c nhng c li quay thc. Hu ht c|c nam
sang ch kh|c ri ni li xin li c v{ i qu~ng c|o s nhn nh
ln phng c. Tuy vy, c ho{n to{n rng qua nhiu nm
khng th tr|nh mt anh trong v{i ng{y nhng qu~ng c|o dng
sau v{ c cm thy anh xanh xao nh l{ t nht ~ c
hn bao gi ht. Anh vn t ra lch s cng nhn l{ nhng
v{ mt ng{y tri qua c khng gp anh qu~ng c|o tt nht. Mt
nhng s vng mt ngn ngi n{y li c chng trnh qu~ng c|o
kt qu ngc li. C nhn bit iu g hiu qu c thit k
xy ra. Tourvel cm thy nh Valmont nhm nhm mc ch
v{ c cng mun gp anh. Mt ngi c xc phm n kh nng
c tnh nh}n t, tt bng li ho{n to{n nhn thc ca ngi
c th yu mt ngi phng ~ng c xem, do thu hiu

594
 T ra yu t bng s mong manh c ch

chp. Gh tm chnh mnh v{ nhng g c s bin h ca n.

c ~ xy ra. Tourvel ri cung in WILSON BRYAN KEY,
v{o lc na m m{ khng ni vi bt S QUYN R V MT TIM
THC
k ai v{ i thng v Paris, ni c nh
tm c|ch chuc li ti li ca mnh
Gii thch: Nh}n vt Valmont S dng s rt r
trong tiu thuyt bng th ca l{ mt ngh thut,
Choderlos de Laclos c tn l{ Mi nhng mt ngi c th
Quan H Nguy Him c da trn l{m iu thng
nhiu ngi c i sng try lc tht xuyn. Ti ~ thng
s Ph|p v{o th k XVIII. Mi iu dng s rt r la
Valmont l{m u c tnh to|n li ch mt c g|i nh. Thng
ca n. Nhiu h{nh ng m h ~ l{m thng, c|c c g|i tr
cho Tourvel t}m n anh, v{ vic hay ni nhng li kh
l{m t thin trong l{ng (anh bit anh b nghe v nhng ngi
theo di), vic tr li thm l}u {i, s {n ng rt r nhng
xanh xao trn gng mt anh (Valmont tht ra h thch nhng
ang yu mt c g|i l}u {i v{ s say ngi n{y. Rt r mt t
sa sut m ca h ~ l{m cho anh l{m tn ln tnh t cao
xem thng). Ni bt nht trong tt c ca c g|i tr, l{m cho
l{ v tr ca anh nh mt ngi yu t, c ta cm thy nghi ng.
b ngi k|hc quyn r v{ l{ nn nh}n. l{ bn tnh nghim
L{m sao Prsidente c th tng tng tc ca c ta. Khi h
c rng anh ta ang iu khin c mun ng, v{ ri mt
trong khi mi th cho thy rng anh lc no h tin rng
ang b cho|ng ngp bi v p ca c bn khng cn rt r
bt k l{ v ngoi hnh hay v t}m hn? na, bn chng t cho
Valmont khng th n{o l{ ngi nhn h thy rng bn ho{n
to{n kh|c trc l{

595
 Ngh thut quyn r

trong khi anh ta lp li s th nhn s bn ~ c th t lc

tht v chnh anh ta: anh tha nhn c. Tnh rt r l{m
rng vic l{m t thin ca anh ta nghi mt ngi {n ng mt
ng l{ b kch thch. Valmont gii thch i nt nam tnh ca anh
ti sao anh ~ i lc li, anh ~ ta v{ v vy }y l{ c|ch
Tourvel i v{o cm xc ca anh. (Tt hay trung ha mi
nhin tt c s th{nh tht u c quan h gii tnh.
tnh to|n). Tht ra, anh ging nh n SOREN KIERKEGAARG, NHT
gii hay t nht nh ngi ph n thi K CA NGI QUYN R
DO HOWARD V. HONG V
by gi - d cm ng, khng th kim
EDNA H. HONG DCH
so|t c mnh, d xc ng v{ khng
c lp trng. Cn Tourvel th lnh
lng v{ v t}m nh nam gii. Trong vai Tuy nhin, c mt
tr l{ nn nh}n ca Tourvel, Valmont hnh thc kh|c th hin
lng nh}n t thng i
khng th ch che y s iu khin ca
anh m{ cn kch thch s nui tic v{ vi vic l{m hng v
quan t}m. ng vai nn nh}n, anh c nhng t nh}n ngho b
th khuy ng nhng cm xc c bt giam trong ngc ti
to ra nh mt a tr b bnh hay nhv{ b ly mt i nim vui
mt ng vt b thng. V{ nhng cm i vi ph n. V ca
xc n{y d d{ng chuyn sang tnh yu nhng cai ngc v{
nh khi Prsidente ph|t hin ra s mtnhng ngi ph n
bnh tnh ca c. chm sc h hoc
Quyn r l{ c|ch l{m gim i s nhng b{ ch nh{ c t
nghi ng v{ phn i. Bin ph|p kho nh}n chin tranh trong
lo nht thc hin iu n{y l{ l{m nh{ ca h cm thy
cho ngi kh|c cm thy mnh m hn thng tic v{ chia s
trong kim so|t mi iu. Nghi ng s nh}n t v{ lng
thng xt i vi

596
 T ra yu t bng s mong manh c ch

thng biu l s khng tin tng: nu

hV vy, v ca
i tng ca bn cm thy ni tri v{
nhng cai ngc n{y,
khng tin tng v{o s c mt ca bn
nhng b{ ch qu tc v
th h gn nh nghi ng ng c ca nhng ngi kh|c na,
bn. Bn qua yu ui, d xc ng v{
mc d nhng ngi b
ph thuc v{o nhiu iu. H~y s dng
bt giam v{ khng hnh
bin ph|p n{y v{ s bit hiu qu ca
phc nhng h cm
n. H~y th hin cm xc ca bn v{ thy khng ngng cn
xem chng nh hng s}u sc n bn rt lng t}m cho
nh th n{o. H~y l{m cho nhiu nginhng g m{ h ~ l{m
cm thy sc mnh m{ h c c i trc }y. x|c nhn
vi bn th bn ang tn vinh h. Snhng g ti ni, ti s
ch}n th{nh quan trng hn c c tnh
a dn chng c}u
tt. V{ mt c ch ch}n th{nh s l{mchuyn v thuyn
m i nhiu h{nh ng di gian. To n
trng Beaulieu,
tng v s yu ui th cht, tinh
Captain ca Kings
thn, xc cm. Sc mnh v{ lng tin c
Galleys, ca ngi m{
th l{ |ng s. H~y l{m cho s yu ui
ti ~ ni trc k li
ca bn tr th{nh nim an i v{ ngcho ti. ng ta phc v
vai l{ nn nh}n trc sc mnh ca h
cho cp b trn ca
i vi bn, i vi ho{n cnh, i vi
Ph|p, mt th{nh vin
cuc sng ni chung. }y l{ c|ch ttca vin Lorraine, ngi
nht che y con ng ca bn. c nhiu gn b vi ng.
Bn bit khng, mt ngi {n Mt ln n nhn nhim
ng s khng |ng.nu anh ta khng v bo tr ti Malta
bit khc ng lc. trong mt con t{u nh.
Anh ta c a n
LYNDON BAINES JOHNSON
bng t{u chin Sicillian
v{ nhng t nh}n c

597
 Ngh thut quyn r

B QUYT QUYN R mang n Caste--mare

Tt c chng ta u c s yu
ui, d b tn thng,.trong i sng bt gi trong mt nh{ t
tinh thn. C th chng ta ngi ngng
v{ qu| nhy cm hay cn s ch y bt
k l{ s yu ui ra sao i na th
thnh thong chng ta vn khng th
kim so|t c. Chng ta c th c
gng b p hay che giu n i nhng
thng thng l{ mt s sai lm:
chng ta cm thy c iu g khng
x|c thc hoc khng t nhin. H~y nh
rng: nhng g l{ t nhin i vi tnh
c|ch ca bn ~ c sc quyn r. S
nghi ng ca mt ngi, nhng g h
khng th kim so|t c thng l{
nhng g quyn r nht thuc v h.
Ngi khng th hin s yu ui
thng kch thch s mong mun, s
h~i v{ gin d - chng ta ph| v chng
i ch nhm l{m gim bt i iu n{y.
ng u tranh chng li nhng
im yu ca bn hay c gng dp b
chng i m{ h~y t chng ng phm
vi. H~y hc c|ch chuyn chng th{nh
sc mnh. C|ch n{y kh| kho lo: Nu
bn c m chm trong s yu ui,
liu lnh ca mnh th bn c xem
Palermo, ni anh ta b
cht hp, ti tm, bn
thu v{ b i x t{n t
trong thi gian 3 th|ng.
Tnh c, thng c ca
L}u {i , mt ngi T}y
Ban Nha c hai c con
g|i xinh p ang ph{n
nn v than khc xin
cha ca h n thm
anh th hin s tn knh
v{ i vi iu n{y th
cha ca h sn s{ng cho
php. Khi thy thuyn
trng l{ mt ngi
b{n lnh, thanh lch v{
ready-tongued v anh
~ chinh phc h bng
phng din n{y ngay
t c|i nhn u tin n
ni h xin php cha
mnh cho anh ri khi
nh{ t d bn v{ chuyn
n mt phng kh|c
v{ s c i x tt
hn. Khng nhng th,
h cn c php t do

598
 T ra yu t bng s mong manh c ch
nh l{ ngi ang i tm s cm thng
hoc thm ch l{ d xc ng. Khng,
nhng g hiu qu nht l{ cho php
nhiu ngi c c|i nhn v tnh v{o mt
mm mng, yu ui trong tnh c|ch
ca bn v{ thng thng ch sau khi h
~ bit mt t v bn. C|i nhn s
nh}n tnh ha con ngi bn, l{m gim
i s nghi ng ca h i vi bn v{
m ng cho s gn b s}u sc hn.
H~y mnh m nh bnh thng v{
trong lc kim so|t v{ i khi bn
n qua i. H~y a n v{o trong s yu
ui ca bn v{ l{m cho h thy iu
ny.
Bng c|ch n{y, Valmont ~ s
dng im yu ca mnh. Anh ta ~
khng cn ng}y th na nhng n vn
cn tn ti bn trong v{ anh cm thy
tic cho iu . Valmont yu ui vi
mt ai tht s ng}y th. S quyn r
ca anh i vi Prsidente th{nh cng
l{ do khng phi ho{n to{n l{ s
ng kch. Vn c im yu tht s
trong l{m anh i khi c th khc.
Anh Prsidente thy kha cnh n{y
ca anh v{o thi im then cht nhm
l{m cho c ta khng nghi ng. Nh
599
n thm anh mi ng{y
v{ tr chuyn vi anh .
V{ iu n{y ~ tin trin
tt p n ni c hai c
g|i u ~ yu anh mc
d anh khng phi l{
ngi p trai trong khi
hai c gi| u xinh p.
V{ v th, khng cn suy
ngh n vic t khc
nghit hay thm ch cht
i v{ do khao kh|t c
hi n{y nn anh ~ t
cho php mnh vui v
vi c 2 c g|i bng c
s quyt t}m v{ ham
mun. V{ nhng nim
vui v n{y vn tip tc
m{ khng c bt k tai
ting n{o. V th anh ta
qua may mn trong
cuc chinh phc sut
thi gian khong 8
th|ng. Khng c bt k
tai ting n{o xy ra
trong sut thi gian ,
s bt tin, iu bt
ng hay ph|t hin n{o .
Tht vy, c hai ch em
 Ngh thut quyn r

Valmont, bn c th va ng kch va h qu| hiu nhau nn

th{nh tht cung mt lc. Gi s rng h sn s{ng gip ln
bn tht s ngai ngng v{o lc n{o nhau, thay phin lm
th hy l{m cho vic ngi ngng ca bn lnh gc cho nhau v
ng{y c{ng nhiu hn na. iu n{y d khng bao gi c iu
d{ng cho bn b sung v{o tnh c|ch m{ xu xy ra. V{ anh ta ni
bn sn c. vi ti nh mt ngi
Sau khi Lord Byron b{i th ch bn th}n thit ca ti
yu u tay ca anh v{o nm 1812 th rng anh cha bao gi
anh tr nn sm c mt s nhanh c c nhng ng{y t
nhn. ng sau mt t|c gi t{i ba, anh do tuyt vi th gin,
cng rt p trai, thm ch d mn v{ hoc cm thy khao
anh cng qua suy ngm v{ b n nh kh|t hn trong nh{ t
nhng nh}n vt anh vit v. Women c ni. V{ }y tht s
went wild over Lord Byron. Anh ta kht l{ nh{ giam tt i vi
ting l{ hay nhn trm, hi cui u anh mc d ngi ta ni
v{ lic ln nhn mt ngi ph n l{m rng khng c tri giam
cho c ta bi ri. Tuy vy, Byr n{o l{ tt c. V{ thi
gian hnh phc n{y tip
y tc trong khong thi
n nhng c ch lng tng ca anh, gian 8 th|ng khi c lnh
trang phc khng va vn vi anh, c ngng bn gia Quc
ch ngi ngng l thng v{ s ngp v{ Henri II, mt v vua
ngng |ng ch y. Ngi {n ng kht Ph|p. V th, tt c t
ting m{ coi thng tt c c|c cuc i nh}n ri khi tri giam
thoi v{ qu| nguy him n{y th tht s v{ trn tho|t. Anh ta ni
yu ui v{ d b tn thng. vi ti rng anh cha
bao gi au lng hn l{
Trong b{i th ca Byron c tn l{
phi b tri giam ny v

600
 T ra yu t bng s mong manh c ch

Don Juan, nh}n vt anh hng t l{ ngi cm thy ly l{m tic

quyn r ph n hn so vi nam gii phi ri xa hai c g|i
thng b h theo ui. B{i th l{ mt xinh p n{y, nhng
t truyn: ph n m{ chm sc ngi ngi m{ anh yu
{n ng yu ui n{y th dng nh t thng v{ cm thy tic
kim so|t c cm xc ca anh ta. nui khi chia tay.
Hn mt th k sau , John F. SEIGNEUR DE BRANTME,
Kennedy, khi cn nh tr nn b m CUC SNG CA NHNG C
G\I XINH P DO A. R.
nh bi Byron, ngi {n ng m{
ALLON DCH
Kennedy hu nh mun tranh ua.
Kennedy c gng mn c|i nhn trm ca Byron. Kennedy l{ mt
ngi yu ui khi cn tr v{ hay c vn v sc khe. Kennedy
cng kh| d mn v{ nhiu bn b li nhn thy c nt g n tnh
trong ng. im yu ca Kennedy bao gm c th cht v{ tinh thn
bi v ng rt d b tn thng, ngi ngng v{ rt nhy cm l{ tt
c nhng g mun ni n nt n tnh trong ng. Nu Byron v{
Kennedy mun che y im yu ca h bng th|i ca mt
ngi nam th h s khng cn c s du d{ng quyn r na. Thay
v{o , h hc c|ch th hin im yu ca mnh mt c|ch kho lo
ngi ph n c th cm nhn c kha cnh mm yu ca h.
C nhiu ni s v{ s nghi ng k l i vi mi gii tnh:
vic s dng im yu c tnh chin lc ca bn lun cn tnh
n nhng iu kh|c nhau. Chng hn, mt ngi ph n c th b
thu ht bng sc mnh v{ s t tin ca nam gii. Tuy nhin, qu|
mnh m v{ t tin c th to ra s s h~i l{m cho n tr nn khng
t nhin v{ xu i. c bit, |ng s h~i l{ cm gi|c nam gii lnh
lng v{ v cm. C cm thy nghi ng rng anh ta ch l{ ngi
khng ham mun g hn l{ th x|c. T xa, nam gii quyn r ~

601
 Ngh thut quyn r

hc c|ch tr nn n tnh hn th hin cm gi|c ca h v{

dng nhe quan t}m n i sng i tng ca bn. Nhiu thi s
thi trung i l{ ngi u tin th{nh tho chin lc n{y. H
s|ng t|c th ca ngi ph n, th hin s bt tn v cm gi|c ca h
v{ tri qua h{ng gi khu phng ca ph|i n lng nghe ph{n
n{n ca h v{ hiu s}u hn t}m hn h. Nhm |p li s sn lng
trong vai ngi yu ui, nhiu thi s tm y do yu.
T c mt t thay i. Mt s ngi quyn r ni ting
nht trong thi gian gn }y Gabriele D Annunzio. Duke
Ellington, Error Flynn u hiu c gi| tr ca vic ng kch
mt c|ch say m i vi ph n ging nh mt thi s ang qu
xung. B quyt l{ nhm tha m~n mt yu ui ca bn trong khi
vn c gng duy tr mt nam tnh. iu n{y c th bao gm th
hin s rt r v tnh ca bn, c|i m{ trit gia Soren Kierkegaard
ngh l{ mt c|ch cc k quyn r i vi nam gii iu
l{m cho ph|i n c cm gi|c an i, v{ thm ch l{ tt hn na. Mc
d vy, h~y nh gi mi th tht hin i. Ch mt c|i lic mt thn
thng l{ , nu qu| nhiu iu th i tng s tht vng v{ e
rng c ta s ngng l{m tt c mi th.
Ni s h~i v{ yu ui ca mt ngi nam lin quan n gi|c
quan gii tnh ca anh ta; anh ta thng hong s bi mt ngi
ph n cng khai quyn r v{ qu| mnh m. Nhng ngi ph n
quyn r nht trong lch s bit c|ch che y nt quyn r ca
minh bng c|ch ng vai mt c g|i nh cn c nam gii bo v.
Mt c g|i l{m tin ni ting thi xa Trung Quc tn Su Shou
thng trang im khun mt ca c trong c v xanh xao v{ yu
ui. C cng thng i trn con ng l{m cho c yu ui hn.
Mt c g|i l{m tin ni ting th k XIX l{ Cora Pearl s n mc

602
 T ra yu t bng s mong manh c ch

v{ h{nh ng ging nh mt a b g|i. Marilyn Monroe bit c|ch

to n tng l{ c ph thuc v{o sc mnh ca ngi nam tn
ti. Trong tt c c|c trng hp n{y, n gii l{ ngi kim so|t s
nng ng, cao nam tnh ca ngi {n ng cui cng n l
anh ta. thc hin iu n{y mt c|ch c hiu qu nht, mt
ngi ph n nn cn s bo v v{ quyn r nhm to cho nam
gii s say m bt tn.
Empress Josephine, v ca Napoleon Bonaparte ~ sm
chim lnh tr|i tim ca chng c ta thng qua s duyn d|ng c
tnh trc. Mc d vy, sau c vn nm quyn h{nh thng qua
s kin nh ca c m{ khng phi l{ s dng nc mt mt c|ch
di dt. Thy mt ngi n{o khc thng c mt nh hng
tc th ln cm xc ca chng ta: chng ta khng th l{ ngi dng
dng c. Chng ta s cm thy thng cm v{ hu nh thng
l{m iu g ngn chn nhng git nc mt kia bao gm c
vic m{ thng thng chng ta s khng l{m. Khc l{ mt c|ch c
hiu qu khng ng n nhng ngi khc th khng phi lc n{o
cng ng}y th. Thng thng cng c nt g l{ tht s trong
nhng git nc mt nhng cng c yu t l{ ng kch, ng kch
mt c|ch hiu qu. (V{ nu i tng cm thy c|ch n{y l{ khng
|ng trng pht). ng sau s nh hng ca nhng git nc
mt th cng c iu g quyn r trong ni bun. Chng ta mun
an i ngi kh|c v{ khi Tourvel nhn ra th mong mun tr
th{nh tnh yuSadness, v{ thm ch i khi kh c gi| tr
chin lc i vi nam gii. l{ mt k nng bn cn hc. Nh}n
vt chnh trong tiu thuyt Ph|p th k XVIII c tn l{ Marianne
ca t|c gi Marivaux s ngh v iu g trong qu| kh trong
hin ti c t khc v{ bun.

603
 Ngh thut quyn r

y v{ tit kim ng lc. C

th l{ lc mc tiu nghi ng ng c ca bn hoc khi bn lo
lng nc mt khng c t|c dng g i vi anh ta hoc c ta. Nc
mt l{ cng c chc chn nht cho thy ngi kh|c ang yu bn.
Nu h dng nh cm thy phin hoc chng li s quyn r th
trng hp ca bn c th l{ v vng.
Trong nhng ho{n cnh x~ hi v{ chnh tr, dng nh c
qu| nhiu tham vng v{ s kim so|t s l{m cho ngi ta cm thy
s bn. Do , th hin mt yu ca bn l{ rt quan trng. Vic th
hin im yu n{o s giu i c nhiu thao t|c kh|c. Lc n{y
th cm xc hay nhng git nc mt s c hiu qu hn. Hu ht
nhng ngi quyn r ng vai nn nh}n. Trong b{i din thuyt
u tin ca mnh Quc Hi, Benjamin Disraeli ~ chun b mt
b{i din vn kh| t m nhng khi ng c th c s chng i bng
c|ch ht ln v{ ci qu| ln n ni kh mt ai c th nghe c.
ng ta vn tip tc v{ c ht b{i din vn. Tuy nhin, khi ngi
xung ng ta mi cm nhn c s tht bi au n. Nhng ng
tht ngc nhin khi c|c ng nghip ca ng bo rng b{i thuyt
trnh th{nh cng ln. N s tht bi nu nh ng ph{n n{n hay b
l na chng nhng thay v vy th ng { tip tc nn ng ~
th{nh cng. ng ~ t t mnh nh l{ nn nh}n ca ti |c v{ b
ph|i v . Lc by gi hu ht mi ngi thng cm vi ng v{
gip ch cho ng nhiu hn sau n{y. Ph bnh i th c th l{m
cho bn cng tr nn xu i. Thay v vy, h~y nhn c |nh ca h
v{ ng vai nn nh}n. Mi ngi s bn cnh bn, trong mt s
|p li tnh cm m{ c vai tr chnh yu trong s thu ht v mt
chnh tr quan trng.

604
 T ra yu t bng s mong manh c ch

BIU TNG
Nhc im. Mt gng mt p d nhn nhng nu n qu|
ho{n ho th s l{m cho chng ta cm thy s lnh lng v{ s h~i.
V{ c nt rui nh trn mt s l{m cho gng mt tr nn c cm
tnh v{ |ng yu. V th, ng che giu i nhc im ca bn. Bn
cn chng l{m du i nhiu c im v{ kch thch cm gi|c du
dng.

IM YU
Canh thi gian l{ ct li vn trong ngh thut quyn r;
phi lun chc chn rng con mi ang mc by ca bn. Mt
ngi ang yu thng b qua im yu ca ngi kia, thm ch
cn thy chng |ng yu. Ngc li mt ngi l tr, khng b
quyn r th thy s thn thng hay khc lc thm thit rt phin
phc. Cng c nhng im yu chng c gi| tr quyn r g cho d
con mi c yu bn n mc n{o.
C g|i l{ng chi ni ting th k XVII, Ninon de l'Enclos, thch
nhng ngi {n ng yu ui. Nhng c khi c mt ngi {n
ng i qu| xa, c ph{n n{n rng c khng yu ng nhiu, rng c
hay thay i v{ c lp, v{ ng thy mnh b ngc ~i v{ i x
bt cng. i vi Ninon li c x nh vy l{m mt i sc quyn r,
v{ c nhanh chng kt thc mi quan h. Ph{n n{n, li nhi, i
c quan t}m, i vi con mi, khng cn l{ nhng im yu
|ng yu m{ l{ c mun c nm quyn. Khi iu khin nn
nh}n, bn phi rt kho lo, khng c l{m th|i qu|. Ch c s
dng nhng im yu l{m bn |ng yu hn. Bng mi gi| phi
km ch v{ trit tiu nhng mong mun kh|c.

605
 14

XA B RANH GII C MUN V HIN THC

MT O GIC HON HO

b li nhng kh khn trong cuc sng, ngi ta thng

thch m mng vin vng, tng tng mt tng lai y phiu lu,
th{nh cng v{ l~ng mn. Nu to c o gi|c rng nh bn h c
th sng cuc sng h hng m c, bn s iu khin h trong tm
tay. iu quan trng l{ phi bt u t t, chim c lng tin ca
h, v{ dn dn to ra nhng tng tng ph hp vi mong mun
ca h. H~y nhm v{o mong c thm kn b che y, km nn ca
h, khi dy nhng tnh cm khng kim so|t c, che m sc
mnh l tr ca h. Mt o gi|c ho{n ho l{ o gi|c khng t|ch ri
qu| so vi thc t, nhng cng phi c cht khng tht, ging nh
mt gic m lc ang thc. Dn dt cho con mi lng tng n mc
khng cn ph}n bit c }u l{ thc }u l{ h na.
S TNG TNG C THT
V{o nm 1964, c mt cu thanh
nin ngi Ph|p 20 tui tn l{ Bernard
Bouriscout n Bc Kinh, thuc Trung
Quc l{m vic nh mt k to|n i
S Qu|n Ph|p. Nhng tun u tin
ca anh khng ging nh nhng g y
anh mong i. Bouriscout ~ ln ln do hiu iu n{y.
trong c|c tnh Ph|p. Anh thch i du WILLIAM SHAKESPEARE,
GIC M V[O MT M
lch v{ phiu lu. Khi Bouriscout c
GiA MA H
c n Trung Quc, hnh nh ca Cm

606
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

Cung hay sng bc Macao ~ hin ln

nhy ma trong u anh. Nhng }y l{
Cng Sn Trung Hoa v{ s tip xc gia
nhng ngi Phng T}y v{ ngi
Trung Hoa l{ khng th c lc by gi.
Bouriscout phi ha nhp vi nhng
ngi Ch}u ]u kh|c th{nh ph.
Nhng anh cm thy ch|n l{m sao khi
bit h ph}n bit phe ph|i. Anh c n
v{ cm thy tic khi nhn nhim v v{
bt u d nh ra i.
V{ ri trong mt ba tic Gi|ng
Sinh nm , Bouricout l{ ngi
phng T}y duy nht sau cng
thch mt iu g thc s v{ ngoi
li. Peipu, l{ mt din vin ni ting
trong nhc kch opera v{ n t mt
gia nh c quan h vi triu i cai tr
trc }y. By gi anh ta bt u vit
nhc opera v nhng ngi cng nh}n
nhng anh ta ni v iu n{y bng mt
quan im tr|i ngc. H bt u gp
nhau thng xuyn. Pei Pu gii thiu
cho Bouricout quang cnh Bc Kinh.
Bouricout thch c}u chuyn ca anh ta.
Pei Pu ni mt c|ch chm r~i v{ mi s
kin lch s dng nh sng li khi anh
ta k v{ tay ca anh chuyn ng minh
Anh ta khng phi
l{ ngi am m th
x|c. Anh ta ging nh
mt ngi t trn tri
ri xung. Anh khng
ging mt con ngi
tht s. Bn cng khng
th ni rng anh ta l{
nam hay n. Anh ta l
mt ngi l lngBn
cm thy anh ta ging
mt ngi n t h{nh
tinh kh|c, qu| p, qu|
ni bt v{ c|ch bit khi
cuc sng trn tr|i t
ny.
BERNARD BOURISCOURT
JOYCE WADLER, LIASON
Romance c cch
ca c c nh}n c|ch
ha bi mt vin chc
tr p, Lieutenant
Konrad Friedrich, ~ gi
cho c Neuilly nh
c gip . Anh ta mun
Pauline [Bonaparte]

607
 Ngh thut quyn r

ha cho li ni. Anh y ni }y l{ ni dng s nh hng ca

triu i nh{ Minh cui cng treo c,
ch v ni v{ ng thi k li c}u
chuyn. Hay ngi u bp nh{ h{ng
chng ta va n ~ tng phc v cho
cung in ca ho{ng cui cng v{ ri
anh li tip tc k c}u chuyn ly k
kh|c. Pei Pu cng ni v cuc sng
trong i nhc kch Bc Kinh, ni ngi
nam thng ng vai n gii v{ i khi
tr nn ni ting t .
Hai ngi {n ng tr th{nh bn
ca nhau. Ngi Trung Quc tip xc
vi ngi nc ngo{i b gii hn nhng
h vn c gng tm c|ch gp nhau. Mt
bui ti, Bouricout ~ cng i vi Pei
Pu khi Pei Pu n thm nh{ ca mt
vin chc ngi Ph|p dy cho
nhng a tr. Anh ta lng nghe trong
lc Pei Pu k chuyn cho l tr nghe
C}u chuyn v lo{i bm, mt c}u
chuyn trong nhc kch Opera ca
ngi Trung Quc: Mt c g|i tr khao
kh|t c v{o hc trng thuc
ho{ng tc m{ con g|i khng c php
hc . C ha trang thanh nam gii,
thi u v{ v{o trng hc. C mt
ngi bn hc ~ yu c v{ c cng b
c i vi Napoleon v
vic |p ng nhu cu
cho qu}n i Ph|p
Papal States. Anh ta c
n tng ngay tc th
vi cng cha, ngi i
cng anh n quanh
vn ca c n khi h
n hn non b. , c
~ chn anh li v{ nhn
v{o mt anh mt c|ch b
n, yu cu anh tr li
ni n{y cng gi v{o
ngy hm sau v c c
tin vui cho anh. Vin
chc tr ng v{ ri
khi. Trong nhng hi
k ca anh, anh th hin
kh| r nhng g xy ra
sau ln u tin gp
Pauline: V{o ng gi
hn, ti n Nauilly ti
a im ~ c ni
n trong khu vn v{
ng trc hn non b.
Ti khng l}u n
khi c mt c g|i xut
hin, ch{o ti mt c|ch

608
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

anh ta thu ht. V th c ni vi anh ta vui v v{ dn ti i

rng c tht s l{ con g|i. Nh hu ht ngang qua mt c|i ca
nhng c}u chuyn k n{y, c}u chuyn v{ n ph trong ca
cng kt thc mt c|ch bi thm. Pei Pu hn non b, ni c v{i
k c}u chuyn bng cm xc kh|c phng v{ phng trng
thng, tht ra anh ta ~ ng vai b{y, mt salon lng ly
ngi con g|i trong nhc kch. v{ phng tm sang
Mt v{i m sau , khi h ang trng.
i b trc khi n cng ca Cm Cung,
Pei Pu quay li C}u chuyn v loi Chuyn i bt u
bm. Pei Pu ni: H~y nhn v{o tay g}y n tng cho ti rt
em, h~y nhn v{o mt em. C}u l~ng mn v{ ging nh
chuyn v lo{i bm cng chnh l{ c}u mt c}u chuyn c tch
chuyn i em. Ni mt c|ch chm r~i v{ bi v ti t hi rng
v{ bun b~, Pei Pu gii thch rng hai s nh th n{o khi mt
ngi con u tin ca m anh ta l{ con ph n mc |o cho{ng,
g|i. Trung Quc th con trai quan bc v{o cnh ca,
trong hn. Nu a con th ba l{ con bc n gn ti v{ hi
g|i th cha anh ta s ci v l. Ngi ti rng ti cm thy th
con th ba ch{o i li l{ mt c con n{o khi . Mt ln,
g|i. Nhng ngi m ~ qua hong s ti nhn ra ngi chi
n ni m{ khng th n{o ni ra s xinh p ca Napoleon,
tht v{ b{ ~ c mt tha thun vi c mt ngi ho{n ho
. H s ni rng a con n{y l{ trai c ph|t ha mt c|ch
v{ n s c nui ln ln. a b th r rng bi nhng c
ba chnh l{ Pei Pu. ng ca chic |o
Qua nhiu nm, Pei Pu ~ ph|t cho{ng ca c. C a
trin chiu cao che giu gii tnh ca tay cho ti hn v{ bo

609
 Ngh thut quyn r

c ta. Pei Pu khng bao gi tm phng ti ngi xung gh cnh

tm cng cng, nh tc mai ca mnh c. Lc n{y ti chc ti
trng ging nh l{ c ta b hi, v.v. khng phi l{ ngi
Bouricout b c}u chuyn thu ht v{ cm quyn r. Sau mt lc,
thy an i bi v ging nh ngi con Pauline ci |o cho{ng
trai trong c}u chuyn v lo{i bm, v{ bo mt ngi ph
anh ta b Pei Pu thu ht. B}y gi mi n, ngi m{ tr li
th ~ r b{n tay nh nhn, ging ni rng b{ ta ~ chun b
the th, c|i c thon nh. V{ anh ta ~ phng tm cho c v{ c
yu c v{ dng nh tnh cm cng mun mi ti tm
c n |p li. chung. Mc b tm
Pei Pu bt u n nh{ ca bng vi lanh tt nht,
Bouriscout v{ sau h ~ ng vi chng ti tm n gn
nhau. Pei Pu tip tc ci trang nh nam mt gi ng h trong
gii thm ch ngay khi nh{ ca l{n nc trong xanh.
Bouriscout nhng d sao th ph n Sau , chng ti n ti
Trung Quc cng mc trang phc ca mt phng kh|c v{
nam gii v{ Pei Pu ci trang ging con li vi nhau cho n ti.
g|i hn bt k c g|i Trung Hoa n{o m{ Khi ri khi ti phi
anh ~ gp. Trn ging, Pei Pu cng ha sm tr li vi c
ngi ngng v{ c ch tay ca anh th rt v{ ti ~ c nhng bui
say m v{ n tnh. C ~ l{m mi th chiu nh th vi cng
tr nn l~ng mn v{ ni bt hn. V{ khi cha.
c|ch xa c, mi li ni v{ c ch ca c Harrison Brent,
Pauline Bonaparte: chuyn
li khc s}u trong t}m tr anh. Tt c
tnh ca mt c g|i
nhng g l{m cho cuc tnh n{y tr nn
th v hn l{ h ~ phi gi b mt.
V{o th|ng 12 nm 1965, Mt c g|i l{m
tin l{ mt ngi bung

610
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

Bouriscout ri khi Bc Kinh v{ tr v th, khng r r{ng v{

Paris. Anh ta ~ i du lch v{ c nhng chng bao gi h{i lng
cuc tnh kh|c nhng trong suy vi chnh c ta trong
ngh ca anh ta vn khng ngng mun tng tng. C c mt
quay v vi Pei Pu. Khi Cuc C|ch Mng k nim v c}u chuyn
Vn Ha n ra Trung Quc v{ anh ~ m{ trong gic m ~
mt lin lc vi Pei Pu. Trc khi anh tr th{nh hin thc v{
ra i, Pei Pu ni vi anh rng c ~ c ngc li. Nhng m{u
mang. Anh cng khng bit l{ trai sc phai nht dn v{ tn
hay g|i. Ni |m nh trong u anh v tui ca c tr nn ni
Pei Pu ng{y c{ng nhiu hn v{ v{o nm ting, ni ting hn tt
1969 anh ta ~ tm mt cng vic kh|c c bi v c ly tn t
Bc Kinh. mt ngi i trc n{o
Gp g nhiu ngi nc ngo{i . Quan nim v c g|i
lc by gi cn ch|n hn so vi ln n l{m tin l{ khu vn
u tin nhng anh vn tm c|ch theo hnh phc m{ trong
di Pei Pu. C ni vi anh rng c sinh nhng tnh nh}n cng i
b trai v{o nm 1966 v{ n trng ging do, cng thng thc
Bouriscout v{ ng{y c{ng ght ngi hng thm ca hoa d
nc ngo{i Trung Quc. Nhm mun khng bit n c t }u
gi b mt v gii tnh ca c, c ~ a m{ l{m anh ta say m
con n mt vung xa xi gn nc Nga. nh th. Sao ngi con
thi tit qu| lnh v{ a b c th g|i l{m tin li ln tr|nh
~ cht. Pei Pu a nhng b s ph}n tch r r{ng? C
khng mun mi ngi
bit c l{ ai nhng c lai
mong c php
nh: anh ta thng quan h vi ngi kh|c.
C ni ln s tht v

611
 Ngh thut quyn r

cm vi Cuc C|ch Mng Vn Ha. Anh mnh, ham mun ca c.

ta mun tm hiu tt c nhng ngn Nhng g c |p li l{
cm cn tr anh gp Pei Pu. V vy, ng bn th}n mt ngi n{o
~ ngh thc hin mt s quan s|t. v{ gi phc vui v
Li ngh c chuyn n nhng khi c c. Tnh yu ny
ngi c quyn v{ ngay sau sinh khi bn nhn c ta:
Bouriscuot ~ |nh cp mt s t{i liu iu c khng? C
cho nhng ngi ng Cng Sn. a ta l{ ngi c kh nng
b trai tn Bertrand c gi v Bc tng tng mnh m,
Kinh v{ cui cng Bouriscout cng ~ khi ngun cho mi
gp con mnh. B}y gi mt s mo am m, ngng ca
him gp 3 ln lp y cuc i ca chim ngng v
Bouriscout: Pei Pu quyn r, s hi hp p th}n th.
ca mt gi|n ip v{ c a b bt hp Lynne Lawer, cuc
ph|p m{ anh mun mang tr li Ph|p. sng ca nhng c g|i l{m
tin: ch}n dung ca thi k
V{o nm 1972, Bouriscout r phc hng
khi Bc King. Qua v{i nm sau anh
vn c gng li a Pei Pu v{ con trai
anh v Ph|p v{ khong 10 nm sau l{ v{o ng{y 16
th anh ~ th{nh cng: c 3 ngi h thng 3, cng ngy cng
tr th{nh mt gia nh. Mc d vy, tc Gloucester vit th
nm 1983 nghi ng mi quan h gia cho ng William rng
vin chc vn phng nc ngo{i v{ Goethe ghi nhn li cuc
mt ngi {n ng Trung Hoa v{ bng biu din u tin v
mt cuc iu tra h ~ bit c vic nhng g c d nh
l{m gi|n ip ca Bouriscout. Anh ta b t tn l{ Th|i ca
bt gi do b nghi ng rng ngi {n Emma. l{ nhng g
ng sng chung vi anh ta tht ra l{ m{ chng ta c th bit
c mt c|ch ngn

612
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

mt ph n. Qua nghi ng nn Ph|p ~ gn. Trc ht cn nhn

ra lnh kim tra Pei Pu v{ nh h ~ mnh rng th|i ch l{
ngh th anh ta trng ging mt ngi s th hin quan im
{n ng hn. Bouriscout ~ b b t. yu mn. Goethe, hc
Thm ch sau khi Bouriscout ~ tr ca Winckelman, lc
nghe v s nghi ng ngi yu trc by gi rt s con ngi
}y ca anh ta. Anh vn tin rng Pei Pu theo mt ngi cng
l{ n. Th}n hnh mm mi ca c, mi thi ~ vit. }y l{ mt
quan h th}n mt ca h - Lm sao anh kh|n gi ly tng i
c th sai c? Ch khi Pei Pu b bt vi h{i kch c in
gi cng mt tri giam vi Bouriscout, Emma v ng William
ch cho anh xem bng chng khng th ~ rn luyn trong
chi c~i c v gii tnh ca anh ta ~ nhiu bui ti ma
l{m cho Bouriscout cui cng cng ~ ng. Chng ta h~y ngi
chp nhn iu . xung v{ quyt nh
xem bui biu din theo
Gii thch: Khi Pei Pu gp
nh anh ta ~ din t:
Bouriscout, anh nhn ra rng anh ~
ng William Hamilton..
tm thy mt i tng ho{n ho.
sau nhiu nm cng
Bouriscout c n, ch|n nn v{ tuyt
hin cho ngh thut v{
vng. C|ch anh |p li Pei Pu cho thy
nghin cu thin nhin
rng anh l{ ngi ng tnh luyn |i
~ tm ra c nim
hoc c th l{ ngi lng tnh hoc t
hnh phc nht mt
nht l{ khng r r{ng. (Tht ra
ngi con g|i ngi
Bouriscout ~ c nhng quan h ng
Anh, 20 tui c gng
tnh nam, qu| xu h iu nn anh
mt p v{ mt th}n
ta ~ c gng ngn chn mt n{y). Pei
hnh ho{n ho. ng ta c
Pu lun ng vai n gii trc }y v{
b trang phc Hy Lp
rt nhp vai. Anh ta m yu v{ c c ch
may cho c v{ cc k

613
 Ngh thut quyn r
ging con g|i, v mt th cht th c th
anh ta khng to khe. Nhng ai s tin
mt c}u chuyn nh th hoc t nht
khng hoi nghi?
ngh trong u nn nh}n. Trong mt
ngi Ph|p ho{n ho (mc d y
nhng n tng th v v Trung Hoa),
anh ~ l{m cho Bouriscout quen vi
vic nghe nhng truyn k v{ c tch
m{ trng mt s th tht v{ mt s
kh|c th khng tht nhng tt c u
c k bng ging iu |ng tin cy
v{ thng t}m. V{ ri Pei Pu ~
ngh v s hin th}n ca anh ta trong
C}u chuyn v lo{i bm. Nhng khi
anh th nhn s tht v gii tnh ca
mnh th Bouriscout ~ ho{n to{n bi
anh ta m hoc.
Bouriscout tr|nh i tt c nhng
suy ngh nghi ng bi v anh ta mun
tin cu chuyn ca Pei Pu. T mi
th tr nn d d{ng. Pei Pu l{m cho
mi th ging nh tht. Tht khng
614
xinh p. Mc trang
phc n{y, c xa tc v{
vi nhiu khn cho{ng
l{m cho c tr nn c
nhng th|i , c ch, s
th hin .kh|c nhau
m{ kh|n gi kh c th
tin v{o mt c. ng thy
y h{ng ng{n ngh s thch
th hin ni bt trc
ng bng nhng c ch
v{ s thay i n ngc
nhin nh ng, qu,
ngi, t u, nghim
ngh, bun, vui, sung
sng, n nn, thu ht,
hong s, lo lng. iu
y b n{y ni tip nhau
khng ngng. C bit
c|ch sp xp nhng c
ch chuyn ng khn
sao cho hp vi tng
t}m trng v{ c h{ng
trm c|ch bin chng
th{nh khn cho{ng. Mt
hip s gi{ tn sng c
v hon ton say m
nhng g c l{m. Trong
c, ng tm thy tt c
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

mt qu| nhiu tin c c mt b nhng nt thuc v c

trai m{ anh c th xem nh con trai xa, tt c nhng t{i
mnh mt c|ch hp ly. Quan trng hn liu v ng tin Sicilian
na, anh ng vai m hoc mt c|ch v v thn Apollo
hon ton nhm duy tr s lng tr|nh Belvedere. iu n{y l{
v{ kh hiu (l{ nhng g m{ ngi chc chn: m{n biu
phng T}y mong i t mt ph n \ din ca c ta th khng
Chu) trong khi che y qu| kh v{ s ging nhng g bn ~
tri qua mt s kch ng trong qua xem trc . Chng ti
kh. Khi sau Bouriscout gii thch . ~ thng thc trong
Pei Pu ~ la ti trong y ngh.Ti hai bui ti.
ang c nhiu mi quan h v{ trong suy FLORA FRASER,
ngh ca ti, gic m ca ti, ti c mt EMMA, LADY HAMILTON
s kh| xa so vi nhng g l{ s tht.
Buriscout ngh anh ta ang c i vi iu k l
mt cuc phiu lu k l, mt s m n{y th trong thc t
hoc d{i l}u. t nghi ng, anh ta c c|ch khng c g l mi hay
tha m~n cho s ng tnh luyn |i ~ c nhng c mt s iu
b kim nn. C 2 suy ngh trong u quen thuc c hnh
anh ta: suy ngh th nht l{ tin iu g th{nh trong u chng
vui v |ng tin v{ th hai l{ c mt nhu ta v{ tr nn xa l ch
cu t bo v i vi vic nghi ng khi b kim nn. Hn
nhiu ngi. Nu bn bt u mt c|ch na, vic nhc n nh}n
qu| cng iu, bn kh n ni khng t kim nn l{m cho
th to ra c s m hoc. Bn s chng ta c th hiu
nui dng s nghi ng trong u ca c nh ngha ca
mnh v{ mt khi ~ c nui dng Schelling iu k l nh
th s nghi ng c th tng ln gp i. mt th g ~ c

615
 Ngh thut quyn r
Thay v vy, bn h~y bt u mt c|ch
chm chm, x}y dng nim tin trong
khi c th ngi ta thy mt iu g
l v{ th v i vi bn th hin chung na m{ ti mun
s quan t}m ca h. V{ ri, bn to ra
c}u chuyn ca chnh mnh nh bt k
tiu thuyt n{o. Bn ~ to c nn
tng ca s tin cy v{ by gi nhiu s
say m v{ gic m m{ bn p t
nhin tr nn |ng tin cy.
H~y nh rng ngi ta mun tin
nhng iu kh|c thng; bng nn
tng nh, mt t s kch thch th h s
ri v{o s o gi|c ca bn. Nu c bt
c iu g, sai st v mt thc t th h~y
s dng nhng c|ch chng (ging
nh a tr Pei Pu chng t vi
Bouriscout) v thm v{o nhng li li
cun hay mt c ch tnh c l{m cho
bn c mt cht khng thc t. Khi bn
cm thy h ang mc by ca bn th
h~y l{m tng thm, tng thm s quyn
r ca mnh. Lc h ~ ngh qua xa
trong u ca h rng bn s khng
phi l{m phin h bng c|ch l{m ra v
tht na.
THC HIN MONG MUN
616
chn giu nhng li sp
le ln tia s|ng.C
thm mt im |p dng
thm v{o. l{ kt qu
b n th thng c
to ra khi s ph}n bit
gia tng tng v{
thc t ang b xa m
nh mt iu g cho
n nay chng ta vn
xem nh tng tng
xut hin trc chng ta
trong thc t hoc khi
mt biu tng n{o
thc hin chc nng ca
n v mt iu g m{
|ng l ra ch l{ tng
trng.v.v l{ nh}n t
ng gp khng t i
vi kt qu huyn b gn
lin vi nhng vic l{m
thn k. Trong , yu
t tr con cng chim
ly trong u c ca
nhng ngi ri lon
thn kinh l{ s nhn
mnh qu| mc v s so
s|nh gia th gii tinh
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

V{o nm 1762, Catherine, v ca Czar thn v{ th gii vt cht

Peter III, ~ thc hin mt vic l{m t|o mt nh}n t gn lin
bo chng li ngi chng bt lc ca nim tin trong sc
c v{ v{ t xng l{ n ho{ng ca Nga. mnh ca suy ngh.
Qua v{i nm sau , Cathurine vn SIGMUND FREUD,
thng tr nhng lin tc c nhiu ngi IU HUYN B TRONG
NHNG B[I VIT V[ NHNG
tnh. Ngi Nga gi nhng ngi {n
L\ TH T]M L.
ng n{y l{ vremienchiki, nhng ngi
{n ng ng thi v{ v{o nm 1774 ngi n{y l{ Gregory
Potemkin, mt trung y 35 tui, nh hn Catherine 10 tui v{ l{
mt ng vin c rt t kh nng thng nht. Potemkin km ci v{
cng khng p trai (anh ta ~ mt mt mt trong mt ln b tai
nn). Nhng anh ta bit c|ch l{m cho Catherine ci, anh tn sng
c qu| d di n ni c dn dn b chinh phc. Potemkin nhanh
chng tr th{nh ngi tnh ca c.
Catherine thng chc cho Potemkin ngay c{ng cao hn trong
h thng cp bc v{ dn dn l{m cho anh ta tr th{nh ngi thng
tr Nga Trng, mt khu vc ln pha ng Nam bao gm c
Ukraina. L{ mt nh{ thng tr, Potemkin phi ri khi St.
Petersburg v{ n sng min Nam. Anh bit rng Matherine
khng th l{m bt c iu g m{ khng c s kt th}n vi nam gii
nn anh ~ t mnh vremienchiki n sau ca Catherine. C khng
ch chp nhn vi s sp xp n{y m{ cn cn ni r rng c s lun
duy tr s thch ca mnh.
Gic m ca Catherine l{ bt u mt cuc chin tranh Th
Nh K, ly li Consultantinople cho Gi|o Hi Chnh Thng v{ a
ngi Th Nh K ra khi Ch}u ]u. C mun chia s chin dch n{y
vi ho{ng tr Hapsburg, Joseph II nhng Joseph chng bao gi

617
 Ngh thut quyn r

t mang mnh ra k hip c s lin kt vi h trong chin tranh.

Thiu kin nhn ng{y c{ng ln dn, v{o nm 1783 Catherine ~
thn tnh Crimea, mt b|n o pha Nam hu nh do ngi
Muslim Tartars nh c. C hi Potemkin l{m nhng g m{
anh ~ tng tm c|ch thc hin Ukraina gii tho|t khu vc ca
nhng k cp, x}y ng, hin i ha cng, mang s phn thnh
n cho ngi ngho. Khi anh ta ~ sp xp ngn np, c s thc
hin mt c|i n tn cng ho{n ho cho cuc chin tranh chng li
Th Nh K.
Crimea l{ vng t pha sau nhng Potemkin thch s th
th|ch. L{m vic vi h{ng trm d |n kh|c nhau, Potemkin c{ng
thm say sa bng o tong php m{u anh s thc hin . Anh
s th{nh lp mt th trn sng Dnieper, Ekaterinoslav (i vi
s v vang ca Catherine) v{ c|i n{y s cnh tranh vi St.
Petersburg v{ s c mt trng i hc lng ly hn bt c trng
n{o Ch}u u. Min qu s c nhng c|nh ng ng bt tn,
nhng vn tr|i c}y qu him t nhng nc Phng ng,
nhng tri tm, nhiu th trn mi c nhiu ch ba n|o nhit.
Trong mt ln n thm n ho{ng v{o nm 1785, Potemkin ni v
mi th y nh l{ chng ~ c sn v{ s miu t ca anh qu| sng
ng. N ho{ng vui sng nhng nhiu cp di ca c ho{i nghi
Potemkin say sa ni v iu . B qua nhiu cnh b|o, v{o
nm 1787 Catherine ~ sp xp mt chuyn i n khu vc n{y. C
hi Joseph II i cng c anh ta qu| n tng vi s hin i c
Crimea hip c cho chin tranh
chng li Th Nh K. Tt nhin Catherine v{ Potemkin phi sp
xp li to{n b s vic.

618
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

V{ v th, v{o th|ng nm ca nm , sau khi Dnieper m

hn, Catherine chun b mt cuc h{nh trnh t Kiev Ukraina
n Sebastopol Crimea. Potemkin chun b 7 l}u {i trn mt
nc a Catherine v{ o{n ty tng qua sng. Cuc h{nh trnh
bt u v{ khi Catherine, Joseph v{ c|c cn thn nhn sang b bn
kia th h thy cng khi ho{n pha trc ca nhng th trn
sch s, tng c sn pht; nhng {n gia sc khe mnh ang
gm c trn ng, nhiu quan lnh ang diu h{nh trn ng, cao
c mc ln khp ni. Bui ti, h c th gin bi nhng ngi
nng d}n mc trang phc s|ng sa, nhng c g|i ang mm ci c
c{i hoa trn tc v{ ang nhy ma trn b. Catherine ~ n khu
vc n{y nhiu nm trc v{ s ngho kh ca nhng ngi
nng d}n l{m c chnh lng. V{ c cng quyt nh rng c s thay
i s phn ca h. Nhn thy trc mt c quang cnh ca s thay
i l{m cho c cho|ng ngp v{ c ~ mng nhic nhng ngi ch
trch Potemkin: h~y nhn xem nguyn vng ca ti ~ c ho{n
th{nh, h~y nhn v{o nhng k tch n{y i!
H th neo ti 3 th tr|n dc ng, li mi ni mt l}u
{i mi x}y tr|ng l c ma nh}n to trong khu vn kiu Anh.
Ln b, h i qua nhiu ngi l{ng c ch ba tp np; nhiu nng
d}n l{m vic mt c|ch vui v , x}y nh{ v{ sa cha. Mi ni h qua
m u c nhiu iu ngon mc din ra trc mt h - nhy
ma, diu h{nh, hot cnh thn thoi, nhng ni la nh}n to s|ng
ln khu vn thuc Ma-rc. Cui cng, cui cng h{nh trnh,
trong lu {i Sebastopol, Catherine v{ Joseph tho lun v cuc
chin tranh i vi Th Nh K. Joseph lp li s quan t}m ca anh
ta. t nhin, Potemkin ngt li: Ti c 100.000 qu}n lnh ang
i ti ni Tin ln . Khi , ca s ca l}u {i m toang, h nghe
}m thanh ca sng i b|c v{ nhiu qu}n lnh, nhiu t{u thuyn

619
 Ngh thut quyn r

y c bn cng. B s h{i bi quang cnh , nhng hnh nh ca

nhiu th{nh ph ph T}y Ch}u ]u din ra t nhng ngi Th Nh
K nhy ma trong u ca h, cui cung Joseph ~ k hip c.
Catherine b m hoc v{ tnh yu ca c d{nh cho Potemkin t
n nh cao mi. Anh ~ bin gic m ca c th{nh hin thc.
Catherine khng bao gi nghi ng rng hu ht mi th m{
c thy l{ s gi to, c th l{ s |nh la tinh vi nht c to
ra bi mt ngi {n ng.
Gii thch: Trong bn nm l{m thng tr Crimea, Potemkin ~
c mt t th{nh tu bi v xo|y nc n{y mt nhiu nm mi ho{n
thin c. Nhng ch trong v{i th|ng trc chuyn i ca
Catherine, anh ta ~ l{m nh sau: mi cao c i din con ng
hay b s c ph sn; nhiu c}y nh}n to s c mc ln
nhm che i ch xu ca quang cnh; nhiu m|i nh{ dt n|t s
c sa cha bng v|n mng c sn pht trng ging tn.
o{n ngi s thy mi ngi c b|o mc qun |o p nht ca
h v{ trng c v vui ti. Mi ngi gi{ yu s trong nh{. L
lng trong cung in xung Dnieper, o{n ty tng nhiu ngi
l{ng mi toanh nhng hu ht c|c cao c th ch l{ b ngo{i. Nhng
{n gia cm c ch v t rt xa v{ c chuyn v{o ban m
n nhng c|ch ng mn mn dc theo con ng. Nhng ngi
dn ngho h|t ma c hun luyn phc v cho vic gii tr. Sau
h c a ln xe v{ vi v~ n ca sng kh|c v nhng ngi
lnh diu h{nh th dng nh c mt khp mi ni. Khu vn
nhn

y. Mt

620
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

ph|o {i dc theo con ng c x}y bng c|t v{ sau nhanh

chng b sm chp ph| hy.
Chi ph cho s |nh la n{y l{ rt ln v{ cuc chin tranh vi
Th Nh K ~ tht bi nhng Potemkin ~ t c mc tiu ca
anh. Tt nhin i vi ngi quan s|t th c du hiu dc theo con
ng tht ra khng ng nh vy. Tuy nhi

y. iu n{y l{ ct li ca s quyn r. Catherine

~ mong mun mt c|ch liu lnh c xem nh l{ mt ngi
cai tr |ng yu v{ tin b, ngi m{ s |nh thng ngi Th Nh
K v{ gii phng Ch}u ]u v{ khi c thy c|c du hiu ca s thay
i Crimea, t}m tr c ~ c lp y nhng hnh nh.
Khi cm xc ca chng ta b r{ng buc, chng ta thng kh
thy c bn cht ca vn . Cm gi|c v tnh yu l lng trong
u chng ta, l{m cho chng ta t m{u mi th nh mong mun
ca chng ta. l{m cho nhiu ngi tin v{o s gi to do bn to
ra, bn cn nui dng cm gi|c m{ chng ~ b kim so|t. Thng
thng c|ch tt nht thc hin iu n{y l{ x|c nh c ham
mun bt tn ca h, nhng mong mun khao kh|t c thc
hin. C th h mun thy chnh mnh cao thng v{ l~ng mn
nhng cuc sng ~ l{m cn tr h. C th h mun mo him.
Nu mt iu g c hiu lc vi mong mun n{y th h tr nn
xc ng v{ khng th tin c, hu nh l{ o gi|c.
H~y nh bao v}y h trong o gi|c ca bn mt c|ch chm
chm. Potemkin khng bt u bng nhng hnh nh lng ly m{
bng nhng quang cnh dc theo con ng nh {n gia sc ang
gm c. Ri anh ta a h ln b, cng thm v kch cho n khi
t c cao tr{o nh mong mun l{ khi ca s m ra th hin

621
 Ngh thut quyn r

mt c m|y chin tranh mnh m - tht ra mt v{i ng{n nam gii

v{ thuyn c xp h{ng trng thy nhiu hn. Ging nh
Potemkin, thu ht i tng trong v{i cuc h{nh trnh thuc v
th cht hoc ngc li. Cm gi|c v c chung mt chuyn phiu
lu th c nhiu s m hoc. L{m cho nhiu ngi cm thy rng
ang nhn ra mt iu g lin quan n mong mun s}u sc
nht ca h v{ h s rt vui mng, nhiu ngi l{ng phn thnh
cng ch l{ v b ngo{i.
Cuc h{nh trnh tht s thng qua vng t th|nh ca
Potemkin bt u. ging nh l{ mt gic m gic m ca
nhng nh{ o thut , ngi ~ kh|m ph| ra b mt ca b mt ca
vic hin thc ha c m ca h..[Catherine] v{ nhng ngi ty
tng ~ ri khi th gii hin thc m{ pha sau ..Cuc ni chuyn
ca h v Iphigenia v{ nhng v thn thi xa, v{ Catherine cm
thy rng c ta chnh l{ Alexander v{ Cleopatra.
GINA KAUS

B QUYT QUYN R
Th gii hin thc kh c th rng lng: nhng s kin xy
ra m{ chng ra t kim so|t, nhng ngi kh|c l i cm gi|c ca
chng ta t c nhng g h mong mun, thi gian tri qua
trc khi chng ta ho{n th{nh nhng g chng ta mun. Tht may
mn, chn

tng thng minh hoc

gp c ngi s l{m thay i cuc i ta. Nn vn ha ca
chng ta kch thch tr tng tng c nhiu hnh nh c nh n{y

622
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

v{ nhng c}u chuyn v nhng iu xy ra mt c|ch k diu v{ s

lng mn th v.
Vn l{ nhng hnh nh v{ tr tng tng n{y ch tn ti
trong u ca chng ta hoc ch l{ m{n nh. Chng tht s khng
- Chng ta mong mi s tht ch khng phi l{ m mng ho
huyn v{ s kch ng v cng. Tr|ch nhim ca bn l{ mt ngi
quyn r l{ mang n nhng iu c tht n vi tr tng tng
ca mt ngi n{o bng c|ch th hin mt c tnh tng
tng hoc to ra mt cnh tng ging nh gic m ca ngi
. Khng ai c th chng li s li ko ca nhng ham mun b
mt tr th{nh th{nh hin thc hin ra trc mt h. Trc ht,
bn cn chn i tng c s kim ch hoc m mng khng tht
lun lun l{ i tng quyn r nht. T t, bn s hnh th{nh o
gi|c m{ h s thy, cm nhn v{ l{m sng li nhng gic m ca
h. V{ khi h c cm gi|c n{y th h s mt lin lc vi thc t v{
bt u thy tr tng tng ca bn c tht hn bt k th g
khc. V mt khi h mt lin lc vi thc ti th h s ging nh
con chim quay ri v{o ming bn ( chng minh Stendhal trong
c|c nn nh}n n ca Lord Byron).
Hu ht mi ngi c mt nhn thc sai v o gi|c. Bi v bt
k o thut gia n{o cng bit iu n{y nn khng cn to ra iu g
to t|c v{ m{u m. Tht vy, nhng iu to t|t v{ m{u m c th
l{m ph| hy i v{ g}y nhiu ch y i vi bn v{ c k hoch ca
bn. Thay v vy th h~y to ra mt din mo bnh thng. Mt khi
nhng i tng ca bn cm thy lo u khng c iu g l{
khng bnh thng bn c ly do la di h. Pei Pu khng ni
di v gii tnh ca anh ta ngay lp tc. Anh ta tn dng thi gian
l{m cho Bouriscout n vi anh ta. V{ mt khi Bouriscout ~ n

623
 Ngh thut quyn r

vi anh th Pei Pu vn tip tc mc trang phc nam gii. Trong vic

kch thch s tng tng, li lm ln nht l{ kch thch s tng
tng cn phi ln hn thc t cuc sng. iu s gn vi vic
to ra s gii tr hn l{ quyn r. Thay v vy, nhng g bn mun
l{ nhng g Freud gi l{ huyn b, mt s iu l v{ quen
thuc cng mt lc ging nh l{ mt d ja vu hay mt k nim thi
th u bt c iu g phi l hay ging nh mt gic m. S huyn
b, kt hp gia yu t tht v{ khng tht, c nh hng mnh m
ln tr tng tng ca chng ta. Nhng iu tng tng m{ bn
mang n cho cuc sng cho i tng ca bn s khng l{ k l
hay kh|c thng. Chng c ngun gc t thc t, c du hiu l
lng, cu k, huyn b (Chng hn trong cuc ni chuyn v vn
mnh). Bn gi nhiu ngi nh v thi th u ca h, hoc mt
nh}n vt trong phim hoc s|ch. Thm ch trc khi Bouriscout
nghe c}u chuyn ca Pei Pu, anh ~ c cm gi|c l v mt iu g
kh|c thng trong mt ngi {n ng trng c v bnh thng
n{y. B mt ca vic to ra mt nh hng huyn b l{ h~y gi cho
n huyn b v{ mang tnh li cun.
Emma Hart n t mt ho{n cnh bnh thng. Cha ca c ta
l{ mt ngi th rn min qu ca nc Anh v{o th k XVIII.
Emma xinh p nhng li khng c t{i nng g c. Tuy nhin c li
tr th{nh mt trong nhng ngi ph n quyn r nht trong lch
s, u tin l{ quyn r ng William Hamilton, i s Anh n ta
|n ca Naples v{ ri n (b{ Hamilton, v ca ng William) ph
c Lord Nelson. iu l lng nht khi bn gp c y l{ mt cm
gi|c huyn b bi c l{ mt nh}n vt trong qu| kh, mt ngi ph
n khng thuc v thn thoi Hy Lp hay lch s c i. ng
William l{ mt ngi nghin cu v Hy Lp v{ c La M~.
quyn r ng, Emma t l{m cho mnh ging nh mt bc tng

624
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

Hy Lp v{ nhng nh}n vt huyn b ca thi i. khng ch l{

c|ch c i tc gi, mc trang phc m{ l{ t c|ch ca c, c|ch c
th hin chnh mnh. ging nh l{ mt trong nhng bc tranh
ng ta a su tm tr th{nh hin thc. Ngay sau , ng William
bt u t chc nhng ba tic nh{ ng ti Naples m{
Emma s mc trang phc v{ c nhng iu b, nhng hnh nh
c to ra t thn thoi v{ lch s. H{ng t| {n ng yu c bi v
c th hin mt hnh nh v thi th u ca h, mt hnh nh v v
p v{ s ho{n ho. B quyt trong vic to ra s tng tng n{y
l{ do c chung mt v{i im vn ha thn thoi, ngi ph n
quyn r nh Cleopatra. Mi nn vn ha c chung nhng nh}n
vt nh th t qu| kh xa xi v{ cn i. C c mt s tng t
trong t}m hn v{ din mo nhng bn l{ ngi thng. iu g c
th hi hp hn cm gi|c l{ s th hin ca mt s tng tng
n{o tr v vi k nim ban u ca bn?
V{o mt bui ti, Pauline Bonaparte, ch g|i ca Napoleon, t
chc mt l hi ti nh{ c. Sau , mt vin chc p trai ngi
c n gn c trong khu vn v{ nh c gip ng gi mt li
ngh cho n ho{ng Pauline v{ ni rng c y s l{m ht sc mnh
v{ ri bng mt c|i nhn b n, c bo anh y tr li ni n{o v{o
bui ti hm sau. Vin chc tr v v{ c mt ph n tr ch{o
n anh ta v{ dn anh n mt s phng gn khu vn v{ ri n
mt chic salon lng ly v{ kt thc dng li mt nh{ tm ht
sc sang trng. Sau , c mt ph n tr kh|c bc v{o trong ca
mc trang phc rt mng manh. l{ Pauline. Chung reo ln, d}y
thng c ko ra v{ c g|i xut hin, chun b phng tm v{
a cho vin chc mt |o cho{ng v{ ri bin mt. Sau , ngi
vin chc t li bui ti hm nh mt th g khng c trong
truyn c tch v{ anh c cm gi|c rng Pauline ang thng th

625
 Ngh thut quyn r

ng vai tr ca mt ngi ph n quyn r trong thn thoi.

Pauline xinh p v{ mnh m c th chim c bt k
ngi {n ng n{o c mun v{ c khng quan t}m n vic ch
n gin quyn r mt ngi {n ng ln ging. C mun tn
cng anh ta bng mt cuc phiu lu l~ng mn v{ l{m m mui
t}m tr anh ta. Mt phn ca cuc phiu lu l{ cm gi|c do c ng
kch v{ mi gi i tng ca c chia s s tng tng n{y.
ng kch th rt th v. S li cun ca n l{m cho ngi ta
tr v vi thi th u, ni m{ u tin chng ta c th hc c|ch th
nhng vai kh|c nhau, bt chc ngi ln hoc nhng nh}n vt
khng thuc v tiu thuyt. Bi v khi chng ta ln ln v{ x~ hi
quy nh mt vai tr cho chng ta, mt s chng ta mong mun
c s vui a m{ chng ta ~ tng c, nhng c|i mt n m{
chng ta ~ mang chng hn. Chng ta vn mun chi tr n{y
ng mt vai kh|c trong cuc sng n{y. H~y chiu lng i tng
ca bn bng c|ch trc ht cn nh r r

y c|ch Pauline bt u thc hin quyn r bng mt

ngh l rng vin chc xut hin v{o m k n v{ ri ngi
ph n th hai dn anh ta n mt d~y phng tht huyn b.
Pauline tr ho~n s xut hin ca c v{ khi xut hin, c khng
cp g n cng vic ca anh ta i vi Napoleon hay bt c iu g
tm thng xa xi. C c c ch nh nh{ng v{ anh ta ~ c mi
tham gia v{o mt c}u chuyn c tch. Bui ti l{ c tht
nhng c mt s trng hp l lng i vi mt gic m tnh |i.
Casanova vn tip tc thc hin vai tr ca mnh. Anh lic
qua t qun |o v{ va li dng, c nhiu mn qu{ cho nhng i

626
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

tng ca anh ta bao gm qun |o, trang sc v{ nhng th

kh|c. V{ mt s th anh ta ni rng anh ~ c da theo nhng
quyn tiu thuyt m{ anh ~ c v{ nhng c}u chuyn m{ anh ~
nghe. Anh l{m cho bao quanh ngi ph n bng khng kh lng
mn c l{m tng thm tnh thc t i vi gi|c quan ca h.
Nh Casanova, bn cn nhn th gii nh mt nh{ h|t kch. H~y
thm mt tia s|ng n{o v{o vai tr ca bn; H~y c gng to ra
cm gi|c v kch hoc o nh; L{m cho nhiu ngi bi ri bng
mt cht khng thc t ca t ng v{ c ch trong tiu thuyt;
Trong cuc sng i thng, h~y l{ mt din vin tuyt vi. Nn
vn ha ca chng ta l{m thay i c|c din vin v s t do din
vai ca h. l{ nhng g m{ tt c chng ta mong mun.
Qua nhiu nm, Cardinal de Rohan s rng bng mt c|ch
n{o anh ta ~ xc phm ho{ng hu ca mnh, Marie Antoinette.
C s khng nhn anh ta nhiu na. V{ ri v{o nm 1784, Comtesse
de Lamotte-Valois ngh Cardinal de Rohan rng ho{ng hu
khng ch sp thay i tnh hung n{y m{ cn tht s l{ bn ca
anh ta. Lamotte-Valois ni rng ho{ng hu s ch nh iu n{y
trong bui chiu ~i long trng k tip. C ta s ch{o anh bng mt
c|ch n{o .
Trong sut bui chiu ~i, Rohan mt s thay i nh trong
c|ch c x ca ho{ng hu i vi anh ta., mt c|i lic nhn quan s|t
v hng anh ta. Anh ta rt vui sng. By gi n b| tc ngh
h trao i th v{ Rohan mt v{i ng{y vit i vit li l| th u
tin cho ho{ng hu. Nim vui ca anh chnh l{ anh cng c nhn
li mt l| th. K n ho{ng hu yu cu c mt cuc ni chuyn
ring vi anh ta trong vn Versailles. Rohan cm th}y va vui
mng va lo lng. m n, Rohan gp mt ho{ng hu ti c|c khu

627
 Ngh thut quyn r

vn v{ bc xung s}n hn v{o vt |o ca c. C ni: anh hy

vng rng qu| kh s c qun l~ng. Khi h nghe ting ni ph|t
ra, ho{ng hu s rng mt ai s thy h v{ c nhanh chng b
trn cng ngi hu ca mnh. Nhng Rohan nhanh chng nhn
c mt yu cu ca c thng qua n tc: C mun tm c
vng c kim cng p nht cha bao gi c to ra. C cn mt
ngi mai mi cho c mua n bi v nh{ vua ngh n qu| c tin.
C ~ chon Rohan thc hin cng vic n{y. Anh ta lun sn sng
thc hin tr|ch nhim n{y chng t v{ ho{ng hu s khng nghi
ng anh na. Rohan ~ tm c chui ht. N tc a n n
tay ho{ng hu. By gi Rohan mong ch ho{ng hu c|m n anh v{
n |p li anh.
Tuy nhin iu n{y chng bao gi xy ra. Tht vt, n tc l{
mt ngi la o. Ho{ng hu chng bao gi ch{o anh. Anh ch
tng tng iu m{ thi. Nhng l| th m{ anh ~ nhn t c
ta l{ mt gi mo v{ khng {ng ho{ng. Ngi ph n m{ anh ~
gp cng vin l{ mt c g|i l{m tin c thu ci trang v{
ng kch thi. Tt nhin chui ht l{ tht v{ khi Rohan tm c
n v{ a cho n tc th n li bin mt i. N c chia ra th{nh
nhiu phn v{ c b|n n khp Ch}u ]u vi mt s lng ln.
V{ khi cui cng Rohan ph{n n{n vi ho{ng hu v iu th tin
tc v vic mua b|n phi l n{y nhanh chng truyn i khp ni.
Mi ngi tin v{o c}u chuyn ca Rohan l{ ho{ng hu ~ tht s
mua chui ht ca anh ta v{ ngi li ang gi v khng bit.
Quyn tiu thuyt n{y l{ bc u tin trong nguyn nh}n n|t
danh ting ca c ta.
Mi ngi mt mt th g trong cuc sng v{ cm thy
tht vng. Chng ta ngh rng c th ly li iu , ngh rng mt

628
 Xa b ranh gii c mun v{ hin thc Mt o gi|c ho{n ho

li lm c th c sa i l{ mang tnh rt quyn r. Ngh rng

ho{ng hu s tha th li lm do anh ta g}y ra, Rohan o gi|c tt c
mi th - khng c nhng c|i ch{o, n

ch mm yu i vi li ngh v{ c bit khi c

lin quan n mong mun. V{ khng iu g mnh m hn mong
mun thay i qu| kh, sa sai v{ l{m tha m~n s tht vng. Tm
thy nhng ham mun n{y trong nn nh}n ca bn v{ to ra
nhng s tng tng |ng tin cy l{ n gin i vi bn: mt
v{i ngi c kh nng nhn xem xt o gi|c m{ h mun tin.

BIU TNG
Shangri-La. Trong u ai cng c hnh nh mt thin ng,
ai cng tt bng v{ cao qu, gic m ca h th{nh hin
thc v{ mong c ca h c |p ng, cuc sng y phiu
lu l~ng mn. H~y dn con mi du lch n , cho h tho|ng thy
hnh nh ca Shangri-La qua l{n sng m trn ni, h s b chinh
phc.

IM YU
Khng th c iu ngc li trong chng n{y. Khng th
quyn r m{ khng to o gi|c, o gi|c v mt th gii tht nhng
t|ch bit khi thc t.

629
 15

C LP NN NHN

Mt ngi b c lp rt yu t. T t c lp nn nh}n, bn s
l{m h d b nh hng hn. C lp v mt t}m l: che chn tm
nhn bng s quan t}m chu bn d{nh cho h, xua tan nhng th
kh|c trong u h. H ch thy v{ ngh v bn. C lp v mt vt l:
a h ra khi mi trng bnh thng, bn b, gia nh. L{m h c
cm gi|c ng ngo{i l, b b ri h ang b li ng sau mt th
gii v{ bc v{o mt th gii kh|c. Khi ~ b c lp nh vy, h
khng cn s ng h t bn ngo{i, v{ khi lng tng, h d d{ng i
lc hng. C|m d nn nh}n v{o hang ca bn, ni khng c g
quen thuc vi h c.
S C LP HIU NG MI L nc Ng, nhng
u th k th V trc cng nguyn, cng t|c chun b ho{nh
Ph Sai, vua nc Ng, |nh bi k th tr|ng ~ c tin h{nh
ln nht ca mnh l{ C}u tin, vua nc n tip hai ngi
Vit, qua rt nhiu trn |nh. C}u Tin p. Ng vng n
b bt v{ b buc phi l{m ngi gi tip h gia d}n chng,
nga trong chung nga ca Ph Sai. xung quanh l cc quan
Ri cuc th C}u Tin cng c cho thn v{ tt c triu nh
php tr v qu nh{, nhng mi nm ca ng{i. Lc h tin v
phi cng np mt s lng ln tin pha ng{i, nhng chic
bc v{ qu{ c|p cho Ng Vng. Qua vng ngc qu quanh
nhiu nm, ca cng np ng{y c{ng tht lng h rn ln
tng thm, v th m{ nc Ng tr nn ting nhc cn khng
thnh vng cn Ph Sai th tr nn gian th tr{n ngp

630
 C lp nn nh}n
giu c.
Nm n, C}u Tin c mt o{n s
gi ti nc Ng: h mun bit liu nh{
vua c chp nhn mn qu{ l{ hai c g|i
xinh p nh mt phn ca cng np
hay khng. Ph Sai t ra t m v{ chp
nhn li ngh. Vi ngy sau, hai
ngi ph n n, ngi ta o|n gi{
o|n non, v{ nh{ vua n tip h trong
cung in ca ng{i. Hai ngi ph n
tin v pha ngai vua m|i tc h c
bi mt c|ch n tng, theo kiu gi l{
bi m}y, c trang im vi nhng Ty Thi khng cn quay
trang sc bng ngc trai v{ lng b
nng. Lc h bc i, nhng chic vng
ngc qu{ng quanh tht lng to nn
mt }m iu thanh khit nht. Khng
gian tr{n ngp mt mi hng l{m m
say lng ngi. Nh{ vua v cng h{i
lng. V p ca mt trong hai c g|i
vt xa ngi kia; tn c g|i y l{ T}y
Thi. N{ng nhn thng v{o mt nh{ vua
khng cht e thn; qu thc n{ng rt t
tin v{ quyn r, mt iu m{ Ph Sai
khng thng thy mt ngi ph
n tr nh th.
Ph Sai ra lnh m tic chiu ~i
ghi nh s kin n{y. Khp cung in
631
hng thm ta ra t
nhng chic m ca
h. Nhng trang
im bng ngc trai v{
lng b nng l{m m|i
tc h ni bt ln. Ph
sai, vua nc Ng, nhn
v{o i mt |ng yu
ca n{ng T}y Thi (495
472 TrCN) th lin qun
i thn d}n v{ vng
quc ca mnh. Gi th
mt i v{ e thn nh ba
nm trc bn cnh b
h nh. T}y Thi l{ mt
c n{ng ho{n ho ca
ngh thut quyn r v
c bit c|ch kch thch
nh{ vua ngm nhn n{ng
ln na. Ph sai gn nh
khng h ch n c
g|i th hai c v p
trm lng khng hp
dn c ng{i. Nh{ vua
ch mt ti T}y Thi,
v{ trc khi bui
nghnh n kt thc th
nhng ngi triu
 Ngh thut quyn r

y nhng ngi d tic; ru l{m cho nh nhn ra rng T}y

T}y Thi hng phn, n{ng bt u nhy Thi s l{ mt i th
ma trc mt nh{ vua. N{ng cn h|t |ng gm v{ c g|i n{y
na, ging n{ng tht hay. Ngi trn c th nh hng ln
chic gh bng bch ngc, n{ng trng nh{ vua c theo chiu
ging nh mt n thn. Nh{ vua khng hng xu ln ttGia
th ri khi n{ng. Ngy hm sau nh nhng ngi d tic
vua theo n{ng i khp ni. Trc s trong cung in ca
kinh ngc ca nh{ vua, T}y Thi t ra nc Ng, T}y Thi v}y
hm hnh, nhy bn, v{ am hiu nhiu chic li ca s hp
iu, n{ng c th trch dn nhng t|c dn quanh tr|i tim ca
phm kinh in gii hn nh{ vua nhiu. con ngi ho{ng gia d
Khi nh{ vua phi tm bit n{ng lo xiu lng n{y Ru
vic triu chnh, tr c ca nh{ vua cht
~ ngm, by gi T}y
cha y hnh nh ca n{ng. Khng bao Thi bt u h|t nhng
l}u sau, nh{ vua a n{ng ti nhng b{i h|t v t nc Ng
bui chu triu ca mnh, hi kin ly lng v vua ngu
n{ng v nhng vn quan trng. ngc n{y; v{ trong iu
N{ng bo nh{ vua h~y bt nghe li nhy ca b{i ca Tsu,
nhng quan thn ca mnh; v nh{ vua n{ng tinh t ha ln tt
khn ngoan hn h, s ph|n xt ca c nhng bc i nhp
ng{i cao qu hn h. nh{ng ca mnh vo
Quyn lc ca T}y Thi ng{y c{ng mc ch khi gi ca
ln mnh. Tuy vy mun chiu lng n{ng. Nhng T}y Thi
n{ng th khng phi d; nu nh{ vua khng ch c th h|t v{
khng ng thc hin mt c mun nhy mua vui cho
n{o ca n{ng, l s m mt n{ng, nh vua, nng cn c tr
tr|i tim ca nh{ vua s tan chy i, v thng minh, v{ s am
hiu v chnh tr l{m

632
 C lp nn nh}n

ng{i s nhng b. Mt ng{y n, n{ng cho ng{i phi ngc

cu xin ng{i x}y cho n{ng mt cung nhin. Nu n{ng mun
in ngo{i kinh th{nh. D nhin l{ c c iu g, n{ng c
nh{ vua tu}n lnh n{ng. V{ ri khi nh{ th ri nhng git nc
vua ti thm cung in, ng{i v cng mt l{m xc ng tr|i
ngc nhin trc v lng ly ca n d tim ca nh{ vua ti ni
ng{i chnh l{ ngi ~ b ca ci x}y ng{i khng th t chi
dng n: T}y Thi ~ trang tr cung in n{ng bt k iu g. Nh
bng nhng vt dng h{o nho|ng nht. Phm L~i ~ ni, n{ng l{
S{n nh{ cung in c mt h nc ngi c nht v{ duy
nh}n to vi nhng chic cu bng | nht, n{ng T}y Thi
cm thch bc ngang. Ph Sai ng{y c{ng khng g so s|nh c,
d{nh nhiu thi gian hn lu li nh}n c|ch cun ht ca
}y, ngi bn cnh mt h nc v{ n{ng hp dn mi
ngm nhn n{ng chi tc, dng h nc ngi, nhiu ngi
l{m gng soi. Nh{ vua thng ngm thm ch cn i ngc
nhn n{ng chi a vi nhng ch chim li vi l tr ca mnh
trong nhng chic lng c trang tr naNhng m{nh vi
bng ngc qu, hay n thun ch l{ thu c d|t thm |
ngm nhn n{ng do bc khp cung qu v{ san h, nhng
in v n{ng bc i nh mt c{nh liu vt dng c hng
bay trong gi nh. Th|ng ng{y tri qua; thm v{ nhng chic
nh{ vua li lun trong cung in ca bnh phong ph ngc
T}y Thi. Nh{ vua qun nhng bui chu qu v{ x{ c l{ nhng
triu, b mc ho{ng gia v{ bng hu, th xa x lun v}y quanh
pht l nhng nhim v triu cng ca ngi c nh{ vua
ng{i. Nh{ vua ~ khng cn kh|i nim sng |i Trn mt
thi gian. Khi mt ph|i o{n ti t}u trong nhng ngn i
vi ng{i v nhng v vic khn cp, gn cung in c mt c|i

633
 Ngh thut quyn r

nh{ vua b ph}n t}m ti ni khng th ging ni ting l{ nc

lng nghe. Khng g ngo{i T}y Thi c rt trong sau n{y
th chim ly thi gian ca ng{i, nh{ thng c ngi i
vua v cng lo lng n{ng s tr nn gi l{ Ging Ng Vng.
gin di. tiu khin cho nh{
Cui cng th tin tc cng ti tai vua, T}y Thi thng
nh{ vua v mt cuc khng hong ng{y chi u ra mt }y,
c{ng trm trng: s ca ci m{ nh{ vua dng ging l{m gng
~ b v{o vic x}y dng cung in ~ soi trong khi v vua
l{m th}m ht ng}n kh quc gia, cn cung di chi u cho
d}n chng th bt m~n. Nh{ vua tr v n{ng
kinh th{nh, nhng ~ qu| tr: mt i -Eloise Talcott Hibbert,
qu}n t Vit quc ~ x}m lng Ng Embroidered Gauze: Potraits
of Famous Chinese Ladies
quc v{ ~ t ch}n n kinh th{nh.
Khng cn g na. Ph Sai khng cn
th gi sum hp vi n{ng T}y Thi Cairo, Aly si m
yu qu ca mnh. Thay v mnh ri ca s Juliette Greco tr
vo tay ca Vit vng, ngi ~ tng li. Anh mi c khiu v.
l{m n dch trong chung nga ca C |p: Anh ch to{n
ng{i, Ph Sai ~ t s|t. ting xu thi. Aly vn
Ph Sai khng h bit rng C}u kin quyt: Chng ta
Tin ~ hoch nh cho cuc x}m lng ang tr nn qu| c|ch
n{y t nhiu nm trc v{ s quyn r xa nhau y, ng{y mai
em s l{m g? Mai em
cng phu ca n{ng T}y Thi chnh l{
nh}n t ch cht trong k hoch . bay ti Beirut, Greco
tr li. Khi c bc ln
Gii thch: C}u Tin mun chc
m|y bay, Aly ~ ngi sn
rng cuc |nh chim Ng quc khng
, ci h h trc
c tht bi. K th ca C}u Tin
s ngc nhin ca

634
 C lp nn nh}n

khng phi l{ qu}n i ca Ph Sai, cMc mt chic qun

cng khng phi l{ ca ci hay t{i lng th sm m{u b s|t
nguyn ca v vua n{y m{ chnh l{ tr v{ mt chic |o len m{u
c ca Ph Sai. Nu Ph Sai c th b en, Greco thoi m|i
ph}n t|n t tng mt c|ch s}u sc, ng~ ngi trn mt
nu tr c ng{i b lp y bi mt iu chic gh b{nh trong
g ngo{i vic triu chnh, Ph Sai scn nh{ ti Paris ca c
rng nh tr|i chn. C}u Tin tm thy cv{ t nh: Ngi ta ni
g|i p nht trong vng quc ca Greco n{y l{ mt ngi
mnh. Ng{i ~ hun luyn c g|i n{y ph n nguy him.
trong ba nm tinh thng mi Trc kia Aly l{ mt g~
hnh thc ngh thut khng ch l{ ca nguy him. Anh ta t ra
h|t, nhy ma, th ph|p, m{ cn l{ quyn r theo mt c|ch
c|ch n mc, c|ch ni chuyn, c|ch rt c bit. C hng
quyn r. K hoch ~ th{nh cng: T}y {n ng rt lanh li vi
Thi khng cho Ng vng mt cht ph n. Hn dn bn ra
ngi ngh. Mi th lin quan n n{ng ngo{i ti mt nh hng
u xa l, k quc. Ph Sai c{ng quan d cho c ngi ph n
t}m n T}y Thi, n m|i tc, t}m xinh p nht bc v{o
trng, |nh nhn, li i ng, nh{ vua th hn cng khng nhn
c{ng t ngh ti vn ngoi giao v{ c y. Hn l{m bn cm
chin tranh. Ph Sai ~ b y ti s thy mnh l{ mt n
ph}n t|n t tng. ho{ng. ng nhin l{
Tt c chng ta u l{ nhng ng Greco n{y bit tng iu
cha b{ ho{ng bo v cho vng quc v{ cng khng tin
nh b l{ chnh cuc sng ca mnh, b chuyn . Mnh s ci
nng bi loi tr|ch nhim, b v}y v{ ch ra ngi ph n
quanh bi c|c quan thn v{ c vn. Mt p nht. Nhng l
mnhHu ht ph n

635
 Ngh thut quyn r

bc tng c hnh th{nh xung u cm thy rt hnh

quanh ta chng ta min nhim vi phc bi s quan t}m
nhng nh hng ca ngi kh|c v . l{ bn ng~ thun
chng ta qu| ch t}m v{o vic mnh ty. H ngh Mnh s l{
l{m. Vy h~y l{m nh T}y Thi, bn phi ngi duy nht cn
quyn r i tng mt c|ch chm r~i nhng ngi kh|c s
v{ nh nh{ng ra khi nhng cng vic bin mt. Vi Aly,
lp y tr c h. V{ iu quyn r h cm gi|c ca ngi ph
ra khi l}u {i ca mnh hiu qu nht n l{ iu quan trng
chnh l{ hng v ca s l lm. Mang nhtAnh ta l{ mt bc
n cho h nhng iu mi l s l{m h thy quyn r, mt k
si m v{ nu gi c s ch ca i d d c c. Anh ta l{m
phng. H~y t ra kh|c bit trong c|ch bn cm thy d chu v{
x s v{ v b ngo{i, dn dn cun h mi th u d d{ng.
v{o trong th gii kh|c bit n{y ca Khng c vn n{o
bn. Lun gi cho i phng mt c}n pht sinh. Khng c g
bng qua s thay i t}m trng quyn phi lo lng. Khng hi
r. ng lo lng s t ngt m{ bn tic. Lc n{o cng l{
mang n s l{m h tr nn tnh cm Anh c th l{m iu g
hn ch l{ du hiu h ang dn cho em }y? Em cn
tr nn yu ui. Hu nh ai cng c g?V m|y bay, xe hi,
hai mt xc cm: mt ng h cm thy t{u thy; bn cm thy
thoi m|i vi nhng thi quen v{ bn nh th mnh ang trn
phn, mt kh|c h cm thy ch|n mt |ng m}y hng.
chng, v{ s sp bi bt k iu g -Leonard Slater,
trng c v l{ l, nh l{ n t mt th Aly: A Biography
gii kh|c. H c th u tranh hoc
nghi ngi nhng nhng nim vui mi l
Anne: Ngi khng
l{ khng th cng li c. Bn c{ng

636
 C lp nn nh}n

dn h i s}u v{o th gii ca bn, h git v vua n{y sao [vua

c{ng tr nn yu ui. Cng nh Ng Henry lc] ?
vng, n lc h v l chuyn g ~ Richard: Ta th
xy ra, lc y ~ qu| tr. vi n{ng rng
Anne: Khng ni
S C LP HIU NG CH C n{o thch hp cho ngi
MNH BN tr a ngc.
Nm 1948, n din vin 29 tui Rita Richard: ng
Hayworth, thng c gi l{ N Thn vy, nhng cn mt ni
Tnh Yu Ca Hollywood, ang mt kh|c na, nu n{ng cho
thi k bi |t trong cuc i ca mnh. php ta xng tn ni
Cuc hn nh}n vi Orson Welles b y.
v, m c qua i, s nghip nh Anne: Phi chng
khng li. Ma h nm c ti Ch}u l{ mt nh{ t n{o .
u. Welles lc by gi , v{ tn trong
Richard: l{
s}u thm tr c ca mnh Rita m c
phng ng ca n{ng.
ng{y h s ha hp.
Anne: Khn thay
u tin Rita dng ch}n
cho chic ging m{
Riviera. Nhng li mi c tun n,
ngi nm!
c bit l{ t nhng ngi {n ng
Richard: S l{ nh
gi{u c, v lc by gi c c xem l{
th cho ti khi chung
ngi ph n xinh p nht th gii.
chn gi vi n{ng
Aristotle Onassis v{ quc vng Iran
hu nh ng{y n{o cng gi in thoi Nhng phu nh}n
cho c, ni xin c hn gp. Nhng du dng Anne khng
Rita ~ khin tt c h tht vng. D phi l{ ngi g}y ra
vy, v{i ng{y sau khi c t ch}n n nhng c|i cht bt t
Ch}u ]u, Rita nhn c mt li mi ca nhng ngi thuc

637
 Ngh thut quyn r

t Elsa Maxwell, ch ca hi nhng dng tc Plantagenet

ngi gi{u c, sp t chc mt ba tic ny, vua Henry v con
nh Cannes. Rita t chi nhng trai Edward, Anne cng
Maxwell vn nht mc mi c, bo c |ng tr|ch nh tn ao
mua mt chic v|y mi, n tr mt ph sao?
cht, v{ bc v{o mt c|ch trang trng. Anne: Ngi l{
Rita l{m theo li Maxwell, c n nguyn nh}n v{ cng l{
ba tic mc mt chic v|y m{u trng h qu |ng nguyn ra
kiu Hy Lp c, m|i tc m{u bung nht.
xa trn i vai trn. C c ch{o n Richard: V p
bng mt phn ng m{ c ~ tr nn ca n{ng chnh l{
quen thuc: tt c chuyn tr u chm nguyn do ca kt qu
dt khi c {n ng v{ ph n xoay y. Sc p ca n{ng ~
mnh li, c|nh {n ng nhn c bng s |m nh ta trong gic
kinh ngc, pha n th ghen t. Mt ng bt ta phi chu
ngi {n ng vi v~ n bn cnh c tr|ch nhim cho s dit
v{ i cng c ti b{n ca mnh. b{n vong ca th gii, v th
c ho{ng t Aly Khan 37 tui, con m{ ta c th sng trong
trai ca Aga Khan tam, nh{ l~nh o vng tay ngt ng{o ca
th gii ca nhm Ismaili Hi gi|o v{ l{ n{ng c mt gi.
mt trong nhng ngi {n ng gi{u c -William Shakespeare,
nht trn th gii. Rita ~ c cnh The Tragedy of King Richard
b|o v Aly Khan, mt cng t phong III
lu tai ting. Trc s tht vng ca
mnh, c v{ Aly ngi cnh nhau, v{ Aly Hi ngi yu ta
chng bao gi ri khi c. Aly hi c rt h~y tng tng xem
nhiu c}u hi - v Hollywood, s thch, mi th s trng ngt
v{ cn nhiu iu kh|c na. C bt u ng{o bit bao nu ta

638
 C lp nn nh}n

th gi~n i cht v{ ci m. c c sng vi nhau

nhiu nhng ph n xinh p, nhng vng t tt p y,
c cnng cha, nhng n din vin , tnh yu tht
kh|c, nhng Aly Khan pht l tt c chm r~i v{ vnh cu,
bon h, l{m nh th Rita l{ ngi ph
, tnh yu v{
n duy nht . Aly dn c ln s{n
s cht lun n hin
nhy nhng mc d Aly l{ mt tay
trong nhng cnh sc
khiu v chuyn nghip, c vn cm
bt chc v p ca
thy khng thoi m|i anh chng Aly
nng,
m c qu| s|t. Tuy nhin khi Aly
Kh hu n tng
ngh a c v kh|ch sn, c lin ng
.
. H i dc theo i l Corniche; l{
mt bui ti tuyt vi. Trong ch mt mt tri ln
bui chiu Rita ~ tm c|ch qun i mi ngp trong m}y chiu
vn ca mnh, v{ c rt bit n Aly, sng lung linh, xuyn
d vy c vn cn yu Welles, v{ mt qua khng gian y
mi tnh vi mt tay phong lu nh Aly nhng m}y khin ti
Khan khng phi l{ th c cn. cm ng bng mt s
huyn b nh khi cnh
Aly Khan phi n m|y bay i
cnh tng y xut hin
cng vic trong v{i ng{y; anh n{i xin c
nhng ch}n tri kia,
h~y li Riviera cho ti khi anh quay
trong i mt lun thay
v. Trong khi Aly i vng, anh ta
i ca n{ng khi ta nhn
thng xuyn gi in thoi. Mi bui
ngm chng chiu s|ng
s|ng u c mt b hoa ln c gi
qua nhng git l.
ti. Qua in thoi Aly dng nh rt
bc dc mt c|ch c bit khi bit quc , khng c g
vng Iran ang c ht sc c kh|c, ch c s lch l~m
gp c, v{ Aly buc c phi ha hy v{ chng mc, s gi{u
c, tnh lng v{ nim

639
 Ngh thut quyn r

cuc hn vi quc vng m{ cui cng vui

th c cng ng . Trong sut thi gian H~y xem, n giu
n{y, mt g~ thy bi rong n kh|ch sau nhng con sng,
sn v{ Rita ng xem bi. G~ thy bi
trong nhng
ni vi c: C sp sa bc v{o mi
dng knh yn ,
tnh l~ng mn nht trong cuc i mnh
C nhng con
y, anh ta l{ mt ngi m{ c ~ quen
thuyn thn th m
bitC phi ng v{ xiu lng vi
c vt sng ln pha
anh ta ho{n to{n. Ch c l{m nh th th
trc;
c mi tm c hnh phc l}u bn.
Khng bit ai c th l{ ngi {n ng l{ tha lng
, v{ vn l{ ngi c im yu l{ c m b bng ca
nhng iu thn b, Rita quyt nh nng,
li l}u hn. Aly Khan tr v, anh bo c Ti }y, chng
rng l}u {i ca mnh nhn xung vng phiu du qua mi i
a Trung Hi l{ ni ho{n ho nht dng trn tr|i t.
tho|t khi gii b|o ch v{ qun i Mt tri lc ho{ng
nhng phin mun ca c, v{ anh s c hn kho|c ln nhng
x ng nh bn cht con ngi mnh. c|nh ng c,
Rita ng . Cuc sng l}u {i ging Ln nhng dng
nh trong chuyn thn tin; h ngonh knh,
mt i }u cng c nhng ngi y t
Ri cui cng l{ c
ngi n sn s{ng gip c thc
th{nh ph
hin mi c mun ca mnh. Bui ti
Aly a c ti s{n khiu v khng l Tt c trong mt
ca mnh ni ch c hai ngi h khiu mu vng v xanh ta:
v. C th n{o }y l{ ngi m{ g~ thy chm chm mt t tri
bi |m ch ti? dn v{o gic ng di
mt bin la m du.

640
 C lp nn nh}n

Aly Khan mi nhng ngi bn , khng c g

ca mnh ti gp c. gia nhm kh|c, ch c s lch l~m
ngi khng quen bit n{y Rita li cm v{ chng mc, s gi{u
thy lc lng, bun ch|n; c quyt nh c, tnh lng v{ nim
ri khi l}u {i. Ch khi y, nh th c vui
c ngh ca c, Aly Khan lp tc -Charles Baudelaire,
a c ti T}y Ban Nha, t nc l{m Invitation to The Voyage,
c vui thch nht. C|nh b|o ch nm mi The Flowers of Evil, Richard
Wilbur dch
thng tin v mi tnh gia h v{ bt
u sn ui h T}y Ban Nha: Rita ~ c mt ngi con g|i vi
Welles vy }y c phi l{ c|ch m{ mt ngi m x s hay
khng? Danh ting ca Aly khng gip c g, nhng anh lun
cnh c, bo v c khi gii truyn thng vi tt c sc lc ca
mnh. Gi th Rita cm thy c c hn bao gi ht, v{ li c{ng ph
thuc v{o Aly.
Gn cui chuyn i, Aly Khan ng li cu hn vi c. Nhng
c l{m anh tht vng; v c khng ngh Aly l{ mu ngi {n ng
m{ c kt hn. Aly theo c ti Hollywood ni nhng ngi bn
trc }y ca c t ra t th}n thin hn trc. n tri l{ c cn c
Aly Khan gip c. Mt nm sau Rita cng ng~ lng, t b s
nghip ca mnh, di ti l}u {i ca Aly Khan v{ kt hn vi anh.
Gii thch: Ging nh nhiu ngi {n ng kh|c, Aly Khan
yu Rita Hayworth ngay lc anh xem b phim Gilda pht hnh vo
nm 1948. Aly quyt nh bng c|ch n{o anh s quyn r c.
Lc nghe tin c ang ti Riviera, Aly nh bn mnh l{ Elsa Maxwell
tm c|ch a c ti ba tic v{ xp cho c ngi cnh mnh. Aly ~
bit v cuc hn nh}n khng th{nh ca c v{ c d b tn thng
ti mc n{o. Chin thut ca Aly l{ ngn chn tt c mi th khng

641
 Ngh thut quyn r

cho x}m nhp v{o th gii ca c rc ri, nhng g~ {n ng kh|c,

nhng mi ho{i nghi v Aly v{ nhng ng c ca anh, v{ nhiu
th kh|c. Chin dch ca Aly bt u bng vic t b{y mt mi
quan t}m m~nh lit vi cuc sng ca Rita nhng cuc in thoi
thng xuyn, hoa, qu{ tng, tt c l{ gi hnh nh ca anh
trong t}m tr ca c. Aly cn sp t chuyn g~ thy bi gieo ht
ging tnh yu ca mnh. Khi Rita bt u xiu lng vi Aly, anh
gii thiu bn ca mnh vi n{ng, bit rng c s cm thy c c
khi gia h, v{ v vy m{ phi da dm v{o anh. Rita c{ng phi
da dm v{o Aly trong chuyn i ti T}y Ban Nha, ni c sng trn
mt min t l lm, b nhng nh{ b|o v}y quanh v{ buc phi
b|m ly Aly c gip . Aly t t ln |t ngh ca Rita. H c
ngonh mt i }u, Aly cng . Rt cuc th Rita cng ng~ lng
v s yu ui v{ s tn cao bn ng~ ca c m{ lng quan t}m ca
Aly mang li. Di ba m ca Aly, Rita qun i tai ting ti t ca
anh, chm dt nhng ni ho{i nghi l{ th duy nht bo v c khi
anh.
Khng phi l{ ca ci hay d|ng v ca Aly l{m cho anh tr
nn mt k quyn r i t{i. Thc ra Aly khng c in trai cho
lm cn ca ci ca anh th ~ tiu t|n gn ht bi ting xu ca
mnh. Th{nh cng ca Aly l{ nh v{o chin thut: Aly c lp i
phng, chm r~i v{ tinh t n ni i phng khng h nhn
thy. S m~nh lit ca nim quan t}m l{m cho ngi ph n cm
nhn c iu trong i mt ca Aly, ngay lc , c chnh l{
ngi ph n duy nht trn tr|i t. S c lp c n nhn nh
mt nim vui; ngi ph n khng bit rng mnh ang ng{y c{ng
tr nn ph thuc v{o ngi kh|c, c khng bit l{m th n{o m{
c|ch ngi y lp y tr c ca c bng s quan t}m li dn dn
c lp c ra khi bn b v{ x~ hi. Nhng mi nghi ng t nhin v

642
 C lp nn nh}n

ngi {n ng b chm khut bi hiu ng kch ng ca ngi y

ln c|i ti ca ngi ph n. Aly Khan gn nh lun lun to ra
c s quyn r bng c|ch a ngi ph n ti mt ni th v
n{o mt ni m{ Aly bit rt r nhng ni y ngi ph n
li cm thy lc lng.
ng cho i phng c thi gian hay khong trng lo
lng, nghi ngi, hay c tuyt bn. H~y ph v}y ly h bng s
quan t}m xua tan i tt c nhng suy ngh, nhng mi bn t}m
hay rc ri kh|c. H~y nh con ngi thm khao kh|t c dn
lc bc bi mt ai bit r h ang i }u. Nu tr chi quyn
r c chi mt c|ch chm r~i v{ lch l~m th vic ngi kh|c
dn bc, thm ch cm gi|c c lp v{ yu ui cng c th l{ mt
nim vui.
t i phng v{o mt tnh th m{ h khng c mt phng
hng n{o kh|c, v{ ri h s cht trc khi chy trn.
-Sun-tzu

B QUYT QUYN R
Nhng ngi xung quanh dng nh c v mnh m v{ t
nhiu kim so|t c cuc sng ca mnh nhng ch n thun
l{ mt bn ngo{i. Cn bn trong, con ngi mng dn hn v bc
m{ h kho|c ln ngi. iu l{m h trng mnh m l{ chui
nhng chic t v{ li an to{n m{ h t bc mnh v{o bn b, gia
nh, thi quen thng ng{y, nhng th cho h mt cm gi|c
xuyn sut, an to{n v{ c kim so|t. Bt ng rt tm thm di
ch}n h ra, h mt mnh mt ni xa l n{o ni m{ nhng
bin b|o quen thuc khng cn hay ri tinh ri m, th ri bn s
thy c mt con ngi rt kh|c l.

643
 Ngh thut quyn r

Nu i tng l{ ngi mnh m v{ bo th th vic quyn

r s rt kh khn. Nhng thm ch c nhng ngi mnh m nht
cng c th tr nn d tn thng nu bn t|ch h ra khi nhng
chic t v{ li an to{n ca mnh. Gt b bn b v{ gia nh h
sang mt bn bng s hin din thng xuyn ca bn, c lp h
ra khi th gii m{ h vn hng quen thuc, v{ h~y a h ti
nhng ni m{ h khng bit. H~y khin i phng d{nh nhiu
thi gian hn trong mi trng c bn. C tnh can thip v{o
nhng thi quen ca h, khin h l{m nhng vic v{ h cha bao
gi l{m. H s tr nn tnh cm hn, khin h d d{ng b lc li
hn. H~y ngy trang cho tt c nhng iu n{y di hnh thc ca
mt tri nghim vui v, ri mt ng{y n i phng s thc dy
trong tnh trng b t|ch bit ra khi mi th thng ng{y vn
khin h thoi m|i. Th l{ h s quay sang bn c gip , c
nh mt a tr khc i m khi bng n b tt. Trong quyn r,
cng nh trong chin tranh, i phng nu b c lp s tr nn
yu ui v{ d b tn cng.
Trong t|c phm Clarissa ca Samuel Richardson c vit
v{o nm 1748, tay cng t Lovelace c quyn r n nh}n vt chnh
xinh p trong cun tiu thuyt. Clarissa l{ mt c g|i tr, c
hnh v{ c gia nh c che ch ht mc. Tuy th nhng
Lovelace l{ mt tay quyn r qu quyt. u tin hn d d ch ca
Clarissa, Arabella. H dng nh s tr th{nh mt cp. Nhng bt
ng hn chuyn s quan t}m sang Clarisa, li dng s i ch ch
em khin Arabella in tit. James, anh trai h, tc gin bi s
thay i tnh cm ca Lovelace; James g}y g vi Lovelace v{ b
thng. C gia nh nhn nh|o, o{n kt chng li Lovelace nhng
hn cng xoay s gi nhng l| th n cho Clarissa v{ n
gp c khi c nh{ mt ngi bn. Gia nh ca Clarissa ph|t hin

644
 C lp nn nh}n

ra s vic v{ kt Clarissa ti bt hiu. Clarissa v ti; c khng xi

gic Lovelace vit th hay ti gp c. Nhng by gi gia nh c
quyt nh g c cho mt ngi lung tui gi{u c. C c gia th
gian, li sp sa kt hn vi mt ngi c cm thy gh tm, c
chy n Lovelace nh l{ ngi duy nht c th cu c ra khi m
bng bong n{y. Rt cuc th Lovelace cng gii tho|t c bng c|ch
a c ti Paris, ni c c th tho|t khi cuc hn nh}n kinh h~i
n{y nhng cng l{ ni c cm thy lc lng mt c|ch tuyt vng.
v{o nhng tnh hung nh th n{y xc cm ca c i vi Lovelace
tr nn du d{ng. Tt c nhng s vic trn ~ c lo liu mt
c|ch t{i tnh bi chnh Lovelace s hn lon trong gia nh
Clarissa, s c lp sau cng ca Clarissa ra khi gia nh mnh,
to{n b s vic.
K th |ng s nht trong tr chi quyn r ca bn thng
l{ gia nh v{ bn b ca i phng. H bn ngo{i vng chi v{
min nhim vi ba m ca bn; h c th ct ting ni ca l tr
n i tng ca bn. Bn phi tin h{nh tr chi mt c|ch thm
lng v{ tinh t c lp i phng ra khi h. Ngm |m ch rng
h ghen t vi s may mn ca i phng khi tm c bn, hoc
h l{ nhng bc cha m ~ mt i s thch phiu lu. Lun im
th hai l{ cc k hiu qu vi nhng ngi tr, bn sc ca h
lun bin i khn lng v{ h rt sn s{ng chng li bt k nh}n
vt quyn th n{o, c bit l{ cha m h. Bn i din cho s h{o
hng v{ sc sng; nhng ngi bn hay nhng bc ph huynh i
din cho thi quen v{ s nh{m ch|n.
Trong t|c phm The Tragedy of Richard III do William
Shakespeare vit, nh}n vt Richard khi cn l{ b| tc x
Gloucester ~ git hi vua Henry lc v{ con trai vua n{y, ho{ng

645
 Ngh thut quyn r

t Edward. Khng l}u sau , Richard tip cn phu nh}n Anne, v

ga ca ho{ng t Edward, ngi bit Richard ~ l{m g vi hai
ngi {n ng th}n thit nht ca mnh, v{ n{ng cng cm ght
Richard vi tt c s th ght c th ca mt ngi ph n. Tuy
nhin Richard li quyt t}m quyn r Anne. Phng ph|p ca
Richard tht n gin: hn bo n{ng nhng g hn ~ l{m, hn l{m
th bi tnh yu ca hn d{nh cho n{ng. Hn mun trong i n{ng
khng c ai ngoi tr hn. Cm xc ca hn mnh m ti hn
phi git ngi. D nhin n{ng Anne khng ch khc t nhng li
bin bch n{y, n{ng cn gh tm hn. Nhng hn vn cng u.
Anne v{o thi im n{ng d b tn thng nht c c trn th
gian, khng c ai gip , li tt nh thng au. Tht khng
ng, nhng li ni ca hn bt u c hiu qu.
Git ngi khng phi l{ mt th ph|p quyn r nhng
ngi quyn r cng thc hin mt hnh thc git ngi mt
hnh thc git ngi v mt t}m l. Nhng mi d}y lin kt vi qu|
kh chnh l{ mt cn tr cho hin ti. Thm ch nhng ngi
chng ta b li pha sau cng c th tip tc nu gi chng ta. L{
mt ngi quyn r bn s b nu ko vi qu| kh, b so s|nh vi
nhng ngi theo ui trc }y, c th bn s b coi l{ thp km.
ng mi chuyn din tin ti mc y. H~y gt b qu| kh
bng s quan t}m ca bn hin ti. Nu cn thit, h~y tm c|ch
ch giu nhng tnh nh}n trc }y ca i phng t nh hay
khng t nh cho lm l{ ty thuc v{o ho{n cnh. Thm ch c th
i xa ti mc cn thit khi li nhng vt thng c, khin h
cm nhn c nhng ni au xa xa v{ h~y nhn xem hin ti
mi tt p l{m sao khi em so s|nh vi qu| kh. Bn c{ng ko h
ra xa qu| kh bao nhiu, h s chm s}u v{o hin ti cng bn by
nhiu.

646
 C lp nn nh}n

Nguyn tc ca s c lp c th c hiu theo ngha en l{

a h ti mt a im xa l n{o . }y l{ phng ph|p ca Aly;
mt hn o ho l|nh mang n hiu qu tt nht, v{ qu thc
nhng hn o, b t|ch bit khi th gii, lun lun c lin h
vi vic tm kim nhng lc th x|c tht. Ho{ng La M~ Tiberius
~ vng v{o cuc sng try lc khi c ln v vua n{y x}y dng
cung in ca mnh trn o Capri. Nguy him ca vic i }y i
l{ i phng b ph b{y mt c|ch cn k ra trc mt bn -
kh m{ duy tr c mt bu khng kh huyn b. Nhng nu bn
a h ti mt ni quyn r ph}n t|n t tng h, bn s
ngn khng cho h tp trung ch v{o bt k iu g bt bnh
thng trong tnh c|ch ca bn. N ho{ng Cleopatra ~ quyn r
ho{ng Julius Caesar tham gia mt chuyn du thuyn dc theo
sng Nile. C{ng i s}u v{o Ai Cp, ho{ng Caesar c{ng c|ch xa
khi La M~, v{ Cleopatra c{ng hp dn hn gp bi phn. Natalie
Barney, mt ph n ng tnh u th k XX, c mt mi tnh lc
thc lc ng vi nh{ th Rene Vivien; v{ gi{nh li tnh yu ca
Vivien, Natalie a Vivien i mt chuyn ti o Lesbos, mt ni
m{ Natalie ~ ti rt nhiu ln. L{m nh vy Natalie khng ch c
lp Vivien nhng cn trn tnh v{ l{m ph}n t|n t tng ca
Vivien vi nhng mi lin tng m{ ni h to ra v ngi nh{
ca nh{ th ng tnh huyn thoi Sappho. Vivien thm ch bt
u tng tng rng Natalie chnh l{ Sappho. Ni n{o cng a
i phng n l{ khng nn; h~y chn ni c nhng mi lin
tng hiu qu nht.
Sc mnh quyn r ca s c lp vt xa khi th gii tnh
dc. Khi nhng tn mi tham gia i ng nhng nhit
th{nh ca Mahatma Gandhi, h c khuyn khch ct t nhng
mi d}y vi qu| kh vi gia nh v{ bn b h. Hnh thc t b

647
 Ngh thut quyn r

n{y l{ mt yu cu ca nhiu nhm tn gi|o qua nhiu th k.

Nhng ngi c lp chnh h theo c|ch n{y d b nh hng v{
thuyt phc hn nhiu. Mt chnh tr gia xut c|ch thng tn
dng v{ thm ch khuyn khch nhng cm gi|c ca con ngi v
s c lp. John F. Kennedy ~ l{m iu n{y v{ ~ to nn mt t|c
ng ln lao khi Kennedy tinh t ch trch nhng nm m{ tng
thng Eisenhiwer nm quyn; theo Kennedy |m ch, nhng tin
nghi ca nhng nm 1950 ~ a nhng l tng ca ngi M
ti b vc nguy him. ng mi gi nh}n d}n M tham gia cng vi
ng x}y dng mt cuc sng mi, trn mt Mt Trn Mi, y
nhng nguy him v{ hng th. l{ mt s quyn r cc k hp
dn, c bit l{ i vi nhng ngi tr, h l{ nhng ngi ng h
Kennedy nhit tnh nht.
Cui cng, mt thi im no trong tr chi quyn r
bn phi ngm m ch s nguy him trong mi tng giao. i
phng cm thy h ang c c s phiu lu tuyt vi khi theo
bc bn, nhng ng thi cng c mt mt mt phn qu kh
ca h, s thoi mi h vn hng p . Hy ch ng kch thch
nhng cm gic nc i y. Mt cht s hi s l gia v ph hp
cho tr chi; d s hi qu s lm i phng yu ui nhng
vi liu lng nh s hi lm ta cm thy mnh vn cn tnh to.
Nh khi tung mnh ra khi my bay, cm gic tht hng th, l
mt s kch ng, nhng ng thi cng a n cht s hi. V
ri ngi duy nht c mt kt thc giai on ri t do hay
n ly h chnh l bn.

648
 C lp nn nh}n

BIU TNG

Chic Kn Ti. Mt anh bn vui v trong chic o khoc vng

ca mnh, anh ta quyn r nhng a tr ra khi nh ca chng
bng nhng m thanh vui tai t chic kn ti ca mnh. B li cun,
chng khng bit chng s i bao xa, b li gia nh pha sau nh
th no. Chng thm ch cn khng ch thy ci hang m sau
cng anh ta dn chng vo, ri hang s ng li mi mi.

IM YU
Nhng ri ro ca phng php ny rt c bn: bn c lp ai
qu chng vnh th bn s to nn cm gic s hi c th kt
thc bng vic i phng s ri b bn. S c lp m bn mang
n phi tht chm ri v c ngy trang bng nim vui nim
vui c quen bit bn, b th gii li sau lng. D g i na cng
c mt s ngi yu ui n khng th b tch ri khi ct
chng ca mnh. C gi im hng sang thi hin i ni ting
Pamela Hariman c mt cch gii quyt i vi vn ny: th c
lp i phng ra khi gia nh, nhng b v hin ti hay trc
}y ca h, v thay vo nhng mi lin h thuc v qu kh th
nhanh chng to lp nn nhng tin nghi mi cho tnh nhn ca
mnh. Th lm h chong ngp bng s quan tm, ch ti mi
nhu cu ca h. Trong trng hp ca Averill Hariman, tay triu
ph ny rt cuc cng ci c, Pamela thc s ~ xy mt ngi
nh mi cho ng ny, mt ngi nh khng gi mi lin tng no
vi qu kh v y nhng lc th ca hin ti. Tht l khng khn
ngoan khi c cho i phng treo l lng trong khng kh qu
lu m khng c g quen thuc hay thoi mi trong tm mt. Thay

649
 Ngh thut quyn r

vo , hy thay th nhng iu quen thuc m bn ~ tch h ra

bng mt ngi nh mi, mt chui nhng tin nghi mi.

650
 GIAI ON BA
VCH NG - GY N TNG MNH BNG NHNG
BIN PHP C BIT

Mc ch ca giai on ny l lm mi th su sc hn n tng
m bn to c trong tm tr ca h, nhng cm gic yu thng,
quyn luyn, nhng cng thng bn trong con mi. Li cu cng
mc su, bn cng d dng y h ti ti lui lui t hy vng sang
tuyt vng ri ngc li cho n khi i phng yu t ri chp
ly. T ra bn sn lng vi i phng n th no, hnh ng cao
thng v ngha hip. (16: T chng t mnh) s gy chong vng
mnh m, lm phn ng ca con mi s cc k tch cc. Ai cng c
nhng vt thng, nhng thm mun b nn v nhng vic
cha hon thnh t thi th u. Mang nhng kht khao, nhng vt
thng ca h ra ngoi, lm i phng cm thy nh ang nhn
c nhng g h cha bao gi c khi cn nh v bn s thm
nhp su vo tinh thn ca i phng, khuy ng nhng xc
cm khng kim sot c ca i phng (17: To hiu ng hi
tng). Gi }y bn c th a con mi vt qua nhng gii hn
ca h, buc h phi th hin ra ngoi nhng mt ti trong mnh,
thm mt cm gic nguy him vo cuc quyn r (18: Kch ng
vt ro v cm k).

Bn cn {o su sc quyn r, khng g lm con mi ri tr v vui

sng hn che y vic quyn r bng mt v bc tinh thn.
Khng phi s am m nhc dc thc y bn m l s phn,
nhng t tng siu phm v mi th c tn ln (19: S dng
sc quyn r tinh thn). Ci nhc dc n di ci tinh thn. Gi
}y i tng ~ c chun b sn sng. C lm h tn thng,

651
 Ngh thut quyn r

gieo rc tm l e ngi v lo u, bn s dn h n bn b vc thm,

ch cn b y nh, h s ng gc (20: Ha ln nim vui v ni
au). H cm thy cc k cng thng v ang mong mi c gii
thot.

652
 16

T CHNG T MNH

Hu ht ai cng mun c quyn r. Nu h khng c, chc l do

bn cha i xa lm du i ng vc trong h v ng c hay
chiu su tnh cm ca bn hay nhng th khc. Mt hnh ng
ng lc chng t bn mun chinh phc h n mc no s xua
tan nhng ng vc y. ng lo lng vic bn trng ngc ngch hay
s phm sai lm bt k hnh ng no mang tnh t nguyn hy
sinh v con mi s lm h ngp trn tnh cm v khng ch n
nhng iu khc na. ng bao gi th hin s chn nn hay than
phin khi b khng c. Thay vo , phi vt qua thch thc bng
nhng hnh ng cc k ngha hip. Ngoi ra, cn phi kch khch
h t chng t bng cch t v mnh l ngi kh vi ti, kh c
c v xng |ng ngi khc u tranh c c.

BNG CHNG QUYN R

Bt k ai cng c th ln ging rng tnh cm ca h l cao qu,

lun cho l h rt quan tm n ta cng nh tt c cc dn tc b
{n p trn th gii. Nhng nu h khng hnh ng nh nhng g
~ ni, ta s phi h nghi tnh thnh tht ca h c l l mt
lang bm, mt tn o c gi, mt k hn nht. Nhng li l tng
bc c cnh ch c th i xa c n th. Ri cui cng cng s
n thi im bn phi cho con mi thy mt vi bng chng,
vic lm ca bn ng theo li ni.

Loi bng chng ny c hai chc nng. Trc ht, n gip gim i
nhng g h vn hoi nghi v bn. Th hai, hnh ng bc l
nhng phm cht tch cc trong con ngi bn t n cng rt
quyn r. Nhng hnh ng dng cm v qun mnh thng to ra

653
 Ngh thut quyn r

phn ng xc cm tch cc v mnh m. ng lo lng, nhng hnh

ng ca bn khng cn phi qu dng cm v qun mnh n phi
mt ht mi th trong qu trnh quyn r. Ch cn c v cao
thng l . Thc t, trong th gii m mi ngi thch phn tch
v ni qu nhiu, bt k loi hnh ng no cng c tc ng
quyn r.

Tin trnh quyn r ta gp phi nhng Tnh yu l{ mt dng

khng c l chuyn bnh thng. D
nhin cng vt qua nhiu tr ngi
cng c nhiu iu th v nhng nhiu
khi vic quyn r gp tht bi v ngi
quyn r khng gii m ng nhng
khng c ca con mi. Thng th bn
t b qu d dng. Trc ht, phi hiu
c mt quy lut c bn ca s quyn
r: khng c l du hiu cm xc ca
con mi ~ b vng vo qu trnh
quyn r. Ngi duy nht bn khng
th quyn r l ngi c thi xa
cch, h hng. Khng c c ngha l d
xc ng v c th b bin i theo
chiu ngc li, nh trong jujitsu, c
th dng s khng c ca i th h
gc h. Nu h chng li v khng tin
tng bn, mt hnh ng qun mnh,
cho thy bn mun t chng t mnh
n mc no, l mt phng thuc
hiu nghim. Nu khng c v h l
ngi c hnh, hay bi h trung
chin tranh. Nhng k
binh r r{, h~y i ch
khc! \ Hn nht khng
th bo v \ Nhng
chun mc n{y. Nhim
v nhng m ng,
h{nh qu}n xa, tt c \
Kh nhc, mi kiu chu
ng: tt c ang ch \
Hi anh t}n binh mong
cuc sng d chu, anh
s b loi b \ Trong cn
ma bt cht, hay
doanh tri ch cn trng
khng \ Mt t... ko
d{i v tn \ Vn cn yu
nhng kh|t vng ca
mnh? Vy h~y trt b
mi kiu h~nh. \ Con
ng thng n gin
c l ~ t chi bn, \

654
 T chng t mnh

thnh vi mt ai khc, vy th cng d - Ca ~ c{i then, ng im

c hnh v nhng kht vng b km trc mt bn \ Vy
nn ch cn hnh ng l c th d dng h~y sn s{ng ln v{o
vt qua c. Nh Natalie Barney, trong t m|i nh{, \ Hay
mt ngi quyn r ni ting, ~ c ln lun v{o qua ca s
vit, c hnh l nhu cu c quyn tng trn. C y s hnh
r su sc hn. phc \ Khi bit bn
C hai cch t chng t mnh. Th ang nguy him tnh
nht, hnh ng t pht: mt tnh mng, v c y: iu
hung m con mi cn gip hay mt tng cho \ Bt k ngi
vn cn gii quyt. Bn khng th ph n n{o bng chng
thy trc nhng tnh hung ny hng hn v tnh yu
nhng phi sn sng v nhng tnh ca bn.
hung ny c th pht sinh bt c lc - Ovid, Ngh thut Yu ng,
no. Hy gy n tng cho mc tiu do Peter Green dch
bng cch i xa hn cn thit phi th
dnh nhiu thi gian, tin bc v n lc Ngi {n ng ni:
hn so vi nhng g h mong i. i ...Tr|i c}y h|i t vn
tng thng s s dng nhng nh{ phi ngt hn t
khonh khc ny, hoc thm ch to ra mt c}y l, v{ nhng g
nhng khonh khc , nh mt hnh
phi tht n lc mi c
thc kim tra: bn rt lui? hay s nm
c th qu hn nhiu
ly c hi y? Bn khng c do d
so vi nhng g c c
hay chn bc cho d ch mt khonh
m{ khng tn nhiu
khc, khng th bn s mt tt c.
cng sc. Nh mt c}u
Trng hp cn thit, phi lm sao cho
hnh ng y c v gy tn tht rt ln ngn ng, C b cng
so vi thc t, ng bao gi bng li mi thy phn thng
ni m thng qua nhng c ch gin |ng qu.

655
 Ngh thut quyn r

tip nh nh mt mt mi, li tn Ngi ph n ni, Nu

chuyn qua ngi th ba hay i loi phi b cng mi thy
nh vy. phn thng |ng qu
th ch{ng s phi chu
Cch th hai t chng t mnh l
ng mt mi v qu|
hnh ng dng cm m chnh bn
nhiu cc kh mi c
vch ra v tin hnh trc vo mt thi
c c|i mnh ang cn
im hp l nht nht l khi i
tng ngy cng h nghi v tnh cm tm, bi v iu ch{ng
ca bn. Chn mt hnh ng kch tnh tm kim l{ mt phn
v kh khn chng t bn b nhiu thng ln hn na.
thi gian, cng sc n th no. Nguy Ngi {n ng ni, Ti
him cng c th rt quyn r. Kho lo xin c b{y t lng
dn dt i tng n mt khonh cm n s}u sc nht ti
khc him ngho hay khng hong, c th v n{ng ~ tht
hoc gin tip t h vo mt v tr lng ha cho ti tnh
khng thoi mi ri ng vai l ngi yu ca n{ng khi ti c
gii cu, mt hip s dng cm. Nhng th chu ng c
iu ny c th gi ra nhng xc cm nhng kh nhc. Nhng
mnh m m c th d dng lo li Cha tri ~ ngn cm
thnh tnh yu. ti hay bt k ai c c
tnh yu ca mt ph n
cao qu nh n{ng m{
khng b cng sc
gi{nh ly.
- Andreas Capellanus b{n v
Tnh yu, do P.G.Walsh dch

656
 T chng t mnh

Mt s trng hp in hnh

1. nc Ph|p nhng nm 1640, Marion de l'Orme l{ c g|i bao

c nhiu {n ng thm mun nht. Ni ting l{ c nhan sc, b{
~ tng l{ ngi tnh ca Cardinal Richelieu, mt trong s nhng
nh}n vt qu}n s v{ chnh tr tr danh. chinh phc c b{ l{
mt du hiu th{nh cng.

Trong nhiu tun lin, B| tc Grammont, mt k tr|c t|ng n

t|n tnh de l'Orme, cui cng b{ cng cho v b| tc n cuc hn
v{o mt bui ti c bit. B| tc tng s c mt cuc gp g th
v nhng hm ng nhn c l| th ca de lOrme trong
bng t ng nh nh{ng, lch s b{ ~ rt ly l{m tic b{ b au
u kinh khng nht t trc gi, v{ phi nm lit ging ti hm
. Cuc hn b hy b. B| tc cm thy chc l{ ng ~ b gt ra v
mt ngi kh|c, bi de l'Orme tht thng nh sc p ca mnh.

Grammont khng do d. Lc ho{ng hn bung xung ng phi nga

ti Marais, ni de l'Orme sng, tm kim. Trong mt dm vung
gn nh{ b{, ng ph|t hin mt ngi {n ng ang i b n gn.
Nhn ra ngi l{ Cng tc de Brissac, b| tc lp tc bit
rng ngi {n ng n{y s ht cng ng ngay trn ging ca c
g|i bao. Brissac c v khng vui khi thy b| tc, v th Grammont
lin tin li gn, Brissac, bn ti i, anh phi gip ti mt vic v
cng quan trng: Ln u tin ti c hn vi mt c g|i sng gn
}y; v{ ti n b{n tnh cng vic nn ch gp c y trong gi}y l|t.
Cho ti mn |o cho{ng ca anh th hay qu|, v{ gip ti dn nga
i }u mt l|t n khi ti quay li; nhng quan trng l{ ng i
}u xa nh. Khng i tr li, Grammont ly |o cho{ng ca cng
tc v{ trao cng nga cho anh ta. Nhn li ng sau, thy
Brissac ang nhn mnh nn ng gi v i v{o cn nh{ y, ln qua
sau nh{, i bc li ti nh{ de l'Orme m{ khng b ai nhn thy.
Grammont g ca, ngi phc v Mt hm, [Saint-Preuil]
tng ng ta l{ cng tc nn m ca. khn khon cu xin Phu

657
 Ngh thut quyn r
ng tin thng n phng ng ca b{,
ng thy b{ ang nm trn i vng,
trong b |o d{i mng dnh. ng nm
chic |o cho{ng ca Brissac v{ thy b{
th hn hn s h~i. C chuyn g vy,
hi ngi p? ng hi. Trng c v
nh cn au u ca em ~ qua i phi
khng n{o? B{ l{m ra v r, bo
mnh vn ang au u v{ bt ng phi
i i. B{ khng khng chuyn mnh
mun hn hay hy hn vi ai chuyn
ca b{. Grammont im tnh ni Tha
b{! Ti bit c|i g l{m b{ bi ri: b{ s
rng Brissac c th gp ti }y nhng
ring chuyn b{ c th yn t}m. Ri
ng m ca s, Brissac ang bn ngo{i
khung ca, tn ty l{m trn nhim v
dn nga i ti i lui ging nh mt
cu b ngoan ngo~n. ng trng rt l
bch; de l'Orme ph| ln ci, m
cho{ng b| tc v{ ku ln Chevalier
yu qu ca em, em khng th chu
c na; em tht s xin li v anh qu|
|ng yu v{ qu| k d. B| tc k b{
nghe to{n b c}u chuyn, v{ b{ ha
rng cng tc mun luyn tp cho
nga sut m cng c, nhng b{ s
khng cho ng ta v{o nh{. H hn gp
ti hm sau. Ra khi nh{, b| tc tr
nhn de la Maisonfort
ban cho ng nhng li
yu ng ng mt
m{ mt ph n c th
ban ph|t, ri ng i xa
hn c li ni ca mnh.
V phu nh}n ni ng ~
i qu| xa v{ lnh cho
ng khng c xut
hin trc mt b{ na.
ng ri khi phng. Ch
mt ting sau, khi v phu
nh}n nh mi khi ang
i do dc mt con knh
Bagnolet th Saint-
Preuil t ngt nhy ra
t mt b du, ho{n
to{n trn trung, v{
ng trc mt v phu
nh}n trong tnh trng
nh vy ri ku ln,
Ln cui cng, tha
phu nhn Vnh bit!
Ri t nhy }m u
xung dng knh. Ngi
ph n qu| khip s
trc cnh tng n{y
~ ku g{o v{ chy
ngc v pha nh{
658
 T chng t mnh
chic |o cho{ng li cho cng tc v{
xin li v i qu| l}u v{ cm n cng
tc. Brissac cc k rng lng, ngay
c vic gi nga cho Grammont cho
ci ln, v{ vy tay ch{o tm bit khi
b| tc phi nga ri.
Gii thch: B| tc Grammont
bit rng hu ht nhng ngi c d
nh quyn r thng b cuc qu| d
d{ng do hiu sai rng nhng tht
thng hay l~nh m b ngo{i l{ du
hiu ca thiu quan t}m. Thc ra biu
hin n{y mang nhiu ngha: c th h
ang kim tra bn, mun xem bn c
thc s nghim tc khng. C x g}y
mt lng chnh l{ kiu kim tra n{y
b cuc khi gp du hiu kh khn u
tin ngha l{ bn khng cn h nhiu
lm. Hoc c th h ang c cm gi|c
khng chc chn v bn hay ang chn
la gia bn v{ mt ngi kh|c.
Trng hp n{o i na, b cuc l{
h{nh ng rt ng ngn. Th hin hng
hn rng bn sn s{ng l{m tt c s gt
b mi nghi ng. Bn cn c th |nh
bi i th, v hu ht mi ngi u ~ v cng }n hn s
nht nh|t, lo rng mnh s x s nh
thng ngc, v{ chng bao gi d|m mo
659
mnh, khi n ni th b{
ngt xu. Ngay khi tnh
dy b{ bo ngi i xem
tnh trng Saint-Preuil
th n{o. Tht ra ng ~
khng l}u di dng
knh m nhanh chng
mc qun |o, trn v
Paris nhiu ng{y sau
trong khi tin n c lan
rng l{ ng ~ cht. Phu
nhn de la Maisonfort
~ v cng xc ng
trc bin ph|p qu|
khch n{y m{ ng chn
chng minh tnh cm
ca mnh. H{nh ng
n{y i vi b{ l{ du
hiu ca mt tnh yu
phi thng; v{ c l do
cn ch n nhng
ng nt hp dn trn
c th ng m{ b{ ~
khng nhn ra khi mc
|o qun y nn b{
nhn t}m ca mnh v{
cng khai cho bit b{
cm thy mt m|t n
 Ngh thut quyn r

him iu g. mc n{o. Nhng li n{y

Khi gp con mi kh tnh hay
kh|ng c th c|ch Grammont ~ s
dng thng l{ c|ch ng bin hay nht.
H{nh ng ca bn nu mang v t
ngt, bt ng s khin con mi rt xc
ng, l{m h th lng hn trc bn.
Mt cht quanh co c c thng tin
mt cht tnh b|o lun l hay.
Quan trng nht l{ c|ch bn to ra bng
chng. Nu bn v t vui v v{ hay
khi h{i, nu bn khin con mi ci,
va t chng t va khin con mi vui
v, s chng sao nu h{nh ng ngc
nghch hay cho d h thy bn ang
dng mt cht qu quyt. H s b la
vi t}m trng d chu bn ~ to ra.
Lu rng b| tc khng bao gi than
van, gin gi in tit hay phng th.
Tt c vic ng phi l{m ch l{ vn bc
m{n ca l cng tc ang dn
nga i do, khin s kh|ng c trong
de l'Orme tan bin v ci. Ch mt
h{nh ng kt liu, b| tc ~ chng t
ng c th l{m g c b{ ban cho
mt m vui th.
2. Theo mt phin bn v truyn
thuyt vua Arthur, Ng{i Lancelot, mt
n tai Saint-Preuil v
ng lp tc tm c|ch hi
sinh cho mnh v khng
ph cht thi gian quay
v tn dng tnh cm
yu qu ca ngi ph
n y.
- Count Bussy-Rabutin,
Lch s Yu ng ca Gaules
c l{m ngi hu
ca mt ph n... nhng
ngi h|t rong phi tri
qua bn giai on, l
ngi c m, ngi
cu xin, ngi hu, v{
ngi tnh. Khi t n
giai on cui ca khi
u yu ng n{y h
phi th trung th{nh v{
s tn knh ca h c
ng du bng mt n
hn.
i vi dng tnh yu
phong nh~ l tng
d{nh cho gii qu tc
ny th chuyn yu

660
 T chng t mnh

hip s danh d, c ln bt gp c|i lic ng c xem l{ mt

nhn ca Ho{ng hu Guinevere, v vua iu rt duyn d|ng,
Arthur; c|i nhn tho|ng qua l{m trong khi s khi u
ch{ng hip s cht m cht mt. V th sau v{ cui cng l{
khi hay tin ho{ng hu Guinevere b mt |nh du mt hip c
hip s c |c bt cc, Lancelot khng tng ng vi h{nh
mt cht do d ng qun ngay nhng ng phong tc cho
nhim v kh|c v{ nhanh chng truy hip s c lin
kch. Khi nga ng~ qu trn ng, ng tng nh qu| trnh
tip tc chy b ui theo. Cui cng mt qu tc c hun
cng kp nhng ng kit sc v{ ng~ qu. luyn v{ c nhiu chin
Mt chic xe nga th chy ngang qua; tch dng cm. Vic x|c
trn xe cht y nhng ngi trng nhn mt tnh yu thc
gm ghic b cm li vi nhau. Thi y th v{ mt hip s ho{n
ngi ta thng b nhng tn ti phm ho l{ ho{n to{n ging
nhng tn git ngi, phn bi, hn nhau. Ngi tnh s
nh|t, trm cp trong mt chic xe phc v v{ tu}n lnh
nga nh th, sau i qua mi no ngi ph n ging nh
ng trong th{nh ph mi ngi ch{ng hip s s phc v
xem. Nu b b ln chic xe , mt ch cng ca mnh.
ngi s mt ht tt c c|c loi quyn Trong c hai trng hp
trong qu~ng i cn li ca mnh. Chic li th mang tnh thing
xe l{ mt biu tng khng khip n ling nh nhau.
nu thy khng c ngi trn - Nina Epton,
bn s run s v{ l{m du th|nh gi|. D Tnh yu v{ ngi Ph|p
c l{ vy nhng Ng{i Lanselot vn g
gm ngi l|i xe nga, mt g~ ln:
Mt ngi lnh bao v}y
Nh}n danh Cha, h~y ni ta bit ngi
th{nh ph, mt ngi
c nhn thy lnh b{ ca ta, n ho{ng i

661
 Ngh thut quyn r

qua ng n{y khng? G~ ln ni: tnh th nh c gi, \ Mt

Nu ng{i chu v{o ngi trong chic xe ngi tn cng cng
nga ti ang l|i th ni ng{y mai ng{i th{nh, ngi kia th ca
s bit chuyn g ~ xy n vi n trc. \ Tnh yu, ging
ho{ng. Ri ng l|i chic xe nga tin chin tranh, l{ tr sp
v pha trc. Lancelot do d nhng nga. K bi trn c th
ch hai bc ch}n, ng quyt nh chy lt ngc v|n c, \ Khi
theo v tro ln xe. bn c tng h ho{n
Chic xe n }u ngi d}n cng to{n suy sp; \ Vy nn
hi han. H rt t m v ch{ng hip s nu bn c c tnh
trong s c|c h{nh kh|ch. Ti ca hn l{ yu mt c|ch d d{ng \
g? Hn s b cht nh th n{o lt da Tt hn bn nn ngh
chng? Hay dm cht? Hay b ha thiu? li. Tnh yu i hi \
Cui cng g~ ln ng ra ngo{i, chng Bn nng v{ khi ng.
ni mt li chuyn manh mi v n Achilles v i hn di
ho{ng. Vn c{ng t hn khi gi }y Briseis - \ Nhanh ln,
khng mt ai thm n gn hay ni nhng anh ch{ng th{nh
chuyn vi ng{i Lancelot c, v ng ~ Troy, p v bc tng
trong chic xe . ng tip tc rt Argive! \ Hector bc
ui theo n ho{ng, v{ sut dc ng v{o chin trng t
lc n{o ng cng b nguyn ra, ph vng tay Andromache \
b|ng v{o mt, b nhng hip s kh|c m th c v i cho.
th|ch u. ng l{m nhc tinh thn \ Chnh Agamemnon b
hip s v ~ ln chic xe . Nhng |nh ng~ v{o vng ba
khng ai c th ngn cn hay kim ch m \ Khi thy m|i tc
c ng, v{ cui cng ng ph|t hin ra ri b ca Cassandra; \
k bt cc n ho{ng l{ tn Meleagant Thm ch thn Chin
qu quyt. ng ui theo kp Meleagant tranh cng b bt qu
tang, s song tm li

662
 T chng t mnh

v{ hai ngi ~ quyt u tay i. Vn ca anh th rn - \ V

cn ang mt v cuc ui bt, Lancelot b bi ln nht cung
gn nh b |nh bi, nhng khi hay tin nh trong nhiu nm.
n ho{ng ang xem trn u quyt t, Vy h~y xt \ Trng
ng ly li sc mnh v{ nu khng b hp ca ti. Ti rnh
yu cu ngng u th sut na ~ git rang, sinh ra l{ khng
cht Meleagant. Guinevere c trao c g lm, \ u c l
li cho ng. m nhng nt nguch
Lancelot kh kim ch ni vui ngoc di bng c}y. \
mng khi ngh cui cng cng c Nhng tnh yu i vi
gp li ho{ng hu. Nhng b{ c v tc c g|i p buc ch{ng
gin v{ khng nhn mt ngi ~ cu li \ Phi hot ng,
mnh, khin Lancelot v cng sng st. phi sing nng. \ V
B{ ni vi cha Meleagant, Tha ng{i, hy xem ti ny va
s thc l{ ng ta ch ho{i cng. Ti nh in, sing nng c|c
khng bao gi cm thy bit n ng ta. b{i tp bui ti: \ Nu
Lancelot cht lng nhng khng cht mun cha cn bnh
ph{n n{n. Sau kh| l}u, qua v s li bing, bn h~y yu!
nhng th th|ch kh|c, cui cng b{ du - Ovid, Tnh Yu,
do Peter Green dch
li v{ h bt u yu nhau thm thit.
Mt ng{y n, ng hi b{: B{ b Meleagant bt cc khi n{o, b{ ~
nghe chuyn chic xe nga cha, v{ b{ c bit ng ~ l{m nhc
tinh thn hip s th n{o khng? V{ c phi v vy m{ hm y b{
i x lnh nht vi ng khng? N ho{ng |p li: Tr ho~n hai
bc ch}n chng t ch{ng cha sn s{ng leo ln chic xe . Ni
tht, chnh l{ l do em khng mun thy hay ni chuyn vi
ch{ng na.

663
 Ngh thut quyn r

Gii thch: C hi thc hin nhng h{nh ng khng ngh

n bn th}n thng n rt bt ng. Bn phi chng minh mnh
xng |ng ngay thi khc y v{ h{nh ng ngay. c th l{ mt
tnh hung gii tho|t, mt mn qu{ hay vic g bn c th l{m,
mt yu cu bt ng bn phi t b mi th n gip h. Vn
tin quyt khng phi chuyn h{nh ng liu lnh, g}y li lm hay
l{m chuyn ngu ngc, m{ bn phi c v nh ang h{nh ng ho{n
to{n v h m{ khng suy ngh cht g v bn th}n mnh hay hu
qu v sau.
Trong khonh khc n{y, do d d ch mt gi}y cng c th
l{m hng tt c nhng n lc quyn r trc }y, chng t bn l{
ngi ch bit quan t}m n bn th}n mnh, tiu nh}n v{ hn nh|t.
H~y nh: vn khng ch l{ l{m c|i g m{ cn l{ l{m nh th n{o.
Nu bn cht ca bn l{ lun quan t}m n bn th}m mnh th h~y
hc c|ch che y iu . Phn ng c{ng t ph|t c{ng tt, thi
phng kt qu bng c|ch l{m ra v bi ri, kch ng qu| , thm
ch di dt tnh yu ~ dn bn n mc . Nu phi nhy v{o
chic xe v Guinevere, phi bo m rng b{ ta thy bn l{m iu
khng mt cht do d.
3. Mt thi k th{nh Rome khong nm 1531, ngi ta b{n
t|n xn xao v mt ph n tr p l thng tn l Tullia
d'Aragona. Theo tiu chun ca thi k , Tullia khng phi l{ c
g|i c v p c in; thi k m{ nhng ph n trn tra v{ khu
gi c xem l{ l tng th c li cao v{ mnh mai. V{ c khng
c kiu sn, hay ci khc khch hu ht c|c c g|i tr mun dng
thu ht ch ca c|nh {n ng. Khng, phm cht ca c cao
qu hn nhiu. C s{nh ting La tinh, c th tranh lun v vn
chng mi nht, bit chi {n lut v{ h|t. Ni c|ch kh|c, c l{

664
 T chng t mnh

mt ngi cao qu, v{ v chnh l{ iu m{ c|nh {n ng lun tm

kim, h bt u ving thm c ng{y mt nhiu hn. C c ngi
yu l{ mt nh{ ngoi giao; ngh n chuyn mt ngi {n ng ~
chinh phc c c khin tt c h ph|t in ln. Nhng v kh|ch
n{y bt u ganh ua nhau c quan t}m bng c|ch l{m th
tng c, ganh ua tr th{nh nim vui thch nht ca c. Khng ai
trong s h th{nh cng nhng h vn tip tc c gng.
D nhin c mt v{i ngi b c l{m tn thng, ru rao rng c
ta khng hn mt c g|i im cao cp. H nhc li tin n (c l
ng) rng c khin nhng ngi ng tui nhy ma khi c
chi {n lut, v{ nu h nhy ma m{ l{m c h{i lng th c
m c trong vng tay. i vi nhng ngi theo ui trung
th{nh ca Tullia, thng u c sinh ra trong gia nh qu
tc, th }y l{ s vu khng. H vit mt t{i liu t|n ph|t khp
ni: C g|i ca chng ti, qu c |ng knh, c sinh ra trong
danh gi|, Tullia d'Aragona, lun vt tri tt c nhng ph n
ca qu| kh, hin ti v{ tng lai bi nhng phm cht s|ng
chi Bt k ai c tuyt li tuyn b n{y h~y vit tn bn cnh
mt trong nhng hip s k tn di }y; ngi n{y s thuyt
phc h theo c|ch thng thng trc nay.
Tullia ri khi Rome v{o nm 1535, u tin n Venice,
ni nh{ th Tasso tr th{nh ngi tnh ca b{, ri cui cng mi
n Ferrara lc c l l{ th{nh ph vn minh nht nc . V{ b{
~ to ra mt l{n sng tnh cm n th n{o }y. Ging ni, ting
h|t, thm ch nhng b{i th ca b{ c ht li ca ngi khp ni.
b{ m mt hc vin vn chng d{nh ring cho nhng t tng t
do. B{ t gi mnh l{ n{ng th v{ cng nh Rome, lc n{o cng
c mt nhm {n ng v}y quanh b{. H theo b{ i lng vng th{nh

665
 Ngh thut quyn r

ph, khc tn b{ ln nhng th}n c}y, l{m th tng b{ ri ng}m nga

cho nhng ai chu nghe.
C mt qu tc tr b li ko bi s tn sng n{y: dng
nh ai cng yu Tullia nhng chng ai nhn li c tnh yu ca
b{. Quyt t}m gi{nh ly b{ v{ ci b{ l{m v, anh ch{ng ~ tm
c|ch buc b{ phi ng cho anh ta n thm v{o ban m. Anh ta
th trung th{nh v hn, tm b{ bng n trang v{ qu{ tng, ri xin
c nm tay b{. B{ t chi. Anh ta rt dao ra, b{ vn t chi, vy
l{ anh ta }m dao v{o chnh mnh. Anh ta sng, nhng gi th tm
tin ca Tullia c{ng vang di khp ni hn na: thm ch tin cng
khng mua c s ban n ca b{, hoc l{ dng nh vy. Nm
th|ng qua i, sc p cng phai dn nhng mt s nh{ th hay tr
thc vn lun n ni b{ bo v b{. t ai ngh n mt thc t:
rng Tullia tht ra l{ mt c g|i bao, mt trong nhng ngi ni
ting v{ c tr tin hu h nht trong ngh n{y.
Gii thch. Chng ta ai cng c nhng nhc im n{o . Mt
s trong l{ do bm sinh v{ khng sa c. Tullia c rt nhiu
nhc im nh vy. V hnh th b{ khng phi l{ mu ngi p
thi k phc hng. M b{ li l{ mt c g|i bao v{ b{ l{ a con
hoang. Vy m{ nhng {n ng b b{ b ba m khng h quan t}m.
H b li cun bi hnh tng ca b{ hnh tng mt ph n
thanh cao, mt ph n m{ ta phi ra sc u tranh mi c c.
Kiu c|ch ca b{ tiu biu thi Trung c, thi i ca nhng hip
s v{ nhng k h|t rong. Thi y, mt ph n, thng l{ ~ kt
hn, c th nm quyn iu khin ngi {n ng bng c|ch khng
ban ph|t tnh cm na cho n khi ch{ng hip s chng t c gi|
tr v{ tnh cm ch}n th{nh ca mnh. H c th b truy lng, b buc
phi sng vi ngi hi, hoc mt trn quyt u v ngi ph n

666
 T chng t mnh

ca h. V{ h phi l{m nhng iu n{y khng mt ting ph{n n{n.

Mc d thi ca nhng k h|t rong ~ qua i t l}u nhng kiu
c|ch y th vn cn: ngi {n ng tht s mun t chng t mnh,
c th th|ch, c u tranh, c kim tra v{ th nghim
i n th{nh cng cui cng. H c mt cht nt thng d}m; mt
phn trong h thch c au kh. V{ tht l lng, ngi ph n
c{ng i hi nhiu c{ng chng t h c gi| tr. Ngi ph n d
d{ng c c khng c coi l{ c gi| tr my.
H~y l{m h phi u tranh c c s quan t}m ca
bn, cho h c hi t chng t mnh, ri bn s thy h lao v{o th
th|ch. C|i nng ca quyn r s c tng ln nh nhng th
th|ch y chng minh cho ti thy l{ anh tht s yu ti. Khi mt
ngi (bt k l{ gii n{o) phi l{m iu th ngi kia cng cm
thy phi l{m nh vy, v{ quyn r s c tn cao. Bng c|ch
buc ngi kh|c t chng minh h, bn ~ n}ng gi| tr mnh ln v{
che y nhng nhc im ca mnh. Con mi thng qu| t}m
vic t chng t m{ qun ch n tai ting, thiu st ca bn.

BIU TNG
u thng. Trn s}n l{ c hiu sc s v{ nhng ch nga
eo vi ph, ngi ph n ng xem nhng hip s ang quyt
u c c b{n tay ca mnh. H va ~ c nghe nhng
hip s y qu gi tuyn th tnh yu, nhng b{i h|t bt dit v{
nhng li ha tht d thng. H u rt gii nhng im y.
Nhng ri ting kn vang ln v{ trn u bt u. Trong quyt u
khng th c v vt hay do d. Ngi hip s h chn phi m|u me
y mt v{ g~y tay g~y ch}n.

667
 Ngh thut quyn r

IM YU
Khi c gng chng t rng mnh xng |ng vi con mi, h~y nh l{
mi mc tiu nhn s vic kh|c nhau. S dng th}n th dng m~nh
s chng th g}y n tng i vi nhng ngi khng |nh gi|
cao sc mnh th}n th; iu ch cho thy l{ bn cha quan t}m
h ng mc, khoa trng khng ng lc. Ngi quyn r phi
|p dng nhng phng ph|p chng t mnh cho ph hp vi
nhng ho{i nghi v{ yu im ca con mi. i vi mt s ngi,
li l c c|nh, c bit nu c vit ra, l{ nhng bng chng hay
hn nhng h{nh ng e da qu thn. Vi nhng ngi n{y h~y
chng t tnh cm bng nhng l| th mt dng kh|c ca bng
chng vt cht, v{ l{ mt dng quyn r y cht th hn l{ nhng
h{nh ng ph trng. Tm hiu con mi tht k c{ng ri nhm
nhng bng chng quyn r ca bn n nhng ho{i nghi v{
chng i ca h.

668
 17

TO HIU NG HI TNG

Nhng ngi m trong qu kh tng c nhng nim vui no

thng c gng tm kim li nhng tri nghim y. Nhng k c
vui v nht v bn r su nht thng l t thu u th, v trong
tim thc thng lin h vi hnh nh ngi cha hoc m. Hy
mang con mi tr v thi im y bng cch t mnh vo tam gic
phc cm Oedipus (phc cm ngi con ghen vi cha hoc m
mnh) v xem h nh a tr ang thiu thn tnh cm. Khng
nhn thc c nguyn nhn s |p li tnh cm ca mnh, h s
phi lng bn. Nu khng th, bn cng c th ng vai tr hi
tng, h lm ngi cha hay m bo v, chm nom bn. Trong
c hai trng hp bn u ang cho h nim hnh phc tt cng:
l c hi c quan h thn mt vi cha hoc m, con trai hoc
con gi ca mnh.

S HI TNG NHC DC [ Nht,] c|ch nui dy

Ngi ln chng ta thng |nh gi| tr truyn thng dng
cao v tui th ca mnh. V b ph nh nhn mnh tnh
thuc v{ khng c quyn g nn tr con ph thuc th ng.
tht s phi chu ng, th nhng khi a b, ng{y hay m,
ln ln ta li qun mt iu v{ tnh khng bao gi b b mt
cm ha c|i thin ng ~ li sau mnh v n thng c
lng. Ta qun nhng ni au m{ ch ng vi m. Khi ra
nh nhng nim vui. Ti sao? Bi l ngo{i, a b khng
g|nh nng tr|ch nhim ca mt ngi c y trong xe ni
ln i khi qu| nng n l{m ta thm n i mt vi th
m c quay li tnh trng ph thuc gii m{ c buc cht
nh thi th u, c c c ngi trn lng m bng mt

669
 Ngh thut quyn r

chm sc mi mt nhu cu ca ta, g|nh tm khn m |p. Khi

gim ta nhng lo lng thng ng{y.
Gic m h~o huyn n{y ca ta c mt
phn nhc dc mnh m v cm gi|c
ph thuc ca a tr i vi cha hoc
m thng tch mt cht dc tnh. Cho
mt ngi cm gi|c ging cm gi|c ph
thuc, c bo v y ca thi th u,
h s chiu to{n b nhng tng tng
lc th v{o bn, k c cm gi|c yu
ng v{ hp dn tnh dc. Ta khng
mun tha nhn iu nhng ta
mong mun c hi tng li, c
trt b lp v ngi ln v{ th hin
tnh cm tr con lun ang ch chc
bn di lp da.
Khi mi v{o ngh, Sigmund
Freud phi i mt vi mt vn k
l: rt nhiu bnh nh}n n phi lng
ng. ng ngh mnh gii thch c
iu ang xy ra: c Freud khch l,
ngi bnh chm s}u v{o thi th u, d
nhin chnh l{ nguyn nh}n g}y
bnh cho h. H s ni v mi quan h
vi cha mnh, kinh nghim u tin v
s du d{ng v{ tnh yu, v{ c nhng
th v{ b b na. Qu| trnh n{y gi
nh n nhng cm xc v{ k c mnh
ngi m ci ch{o ai,
a b cng l{m theo v
vy s duyn d|ng
trong x~ hi c c
mt c|ch t nhin khi
n cm nhn nhp tim
p ca m. V vy cm
gi|c an to{n dng nh
ph thuc ho{n to{n
v{o s c mt ca ngi
m.
...Tr con bit rng th
hin s ph thuc th
ng c|ch tt nht c
c tnh cm hay iu
mnh mun. C mt t
cho iu n{y trong ting
Nht: amaeru, c
dch l{ o|n chng
c tnh cm ca
ngi kh|c; h{nh ng
nh tr con. Theo b|c
s t}m l Doi Takeo }y
l{ im mu cht gii
thch tnh c|ch ca
ngi Nht. iu cn
tip tc n cuc sng

670
 To hiu ng hi tng

m. mt gc n{o , h c a sau n{y khi trng

ngc v thi th u. Hiu ng n{y th{nh: ngi nh hn
c{ng tng thm khi chnh Freud tr nn thng cung knh ngi
t ni v t v hi lnh lng, xa c|ch, ln hn, hay trong bt
mc d ng vn rt quan t}m ni cch k nhm ngi n{o
kh|c, ging nh hnh nh ngi cha trong x~ hi, ph n
thng gp. Trong khi nn nh}n thng cung knh {n
nm trn gh nm, trong mt t th th ng, {n ng th cung
ng v{ ch v, tnh hung li c{ng knh m v{ i khi c
l{m tng gp i vai ng ca ngi v...
cha v{ a con. Cui cng ngi bnh ...Tp ch Ph N Tr
hng nhng tnh cm ri rm ang (trn s b|o Th|ng
cn c gii quyt n{y n chnh 01/1982) c mt b{i
Freud. Khng nhn thc c nhng g c bit v c|ch t l{m
ang din ra, h s lin h ng vi cha
p, ni c|ch kh|c l{
mnh. H s hi tng v{ phi lng ng.
l{m th n{o hp dn n
Freud gi hin tng n{y l{ chuyn ng. Tip theo, mt tp
giao v{ l{ mt phn tch cc trong liu
ch M hay ch}u ]u
ph|p cha tr ca ng. Bng c|ch khinthng s cho c gi
ngi bnh chuyn nhng cm gi|c b bit c|ch l{m th n{o
nn sang b|c s, ng ~ a vn g}y thm mun tnh
rc ri ca h ra ngo{i chng c dc, d nhin l{ ngh
iu tr cp c thc. c|c loi bng phn, kem
Tuy nhin, hiu ng chuyn giao dng da v{ nc hoa.
qu mnh m n mc Freud thng Nhng Ph N Tr th
khng th khin c|c bnh nh}n vt khng th. N cho bit,
qua s am m y. Thc ra chuyn giao Nhng ph n hp dn
l{ mt c|ch hiu nghim to ra gn nht l{ nhng ngi c

671
 Ngh thut quyn r

kt tnh cm mc tiu ca bt k cuc tnh m bao la. Nhng

quyn r n{o. Phng ph|p n{y c ph n khng c tnh
nhng ng dng vt tri ngo{i lnh m l{ loi ngi khng
vc ph}n tch t}m l. thc tp n nam gii n{o mun ly
ngo{i i, bn cn ng vai b|c s t}m l{m v... Phi nhn {n
l, khch l ngi kh|c ni v tui th ng di con mt mt
ca h. Hu ht chng ta rt thch c ngi m.
ni v iu ch khng h l{ bt - Ian Buruma, Sau chic mt
buc; v{ nhng k c ca ta th sng n: V nhng con qu tnh dc,
nhng ngi m thing ling,
ng v{ cm xc n mt phn nhng tay gngxt, nhng k
trong ta ch hi tng li khi ni v lang bt v{ nhng anh hng
kh|c trong vn ha Nht
nhng nm th|ng u i. Hn na,
trong khi ni, nhng b mt nho nh b l ra: ta l to{n nhng
thng tin qu gi| v nhc im v{ bn cht t}m hn ta, nhng
thng tin bn cn ch v{ ghi nh. Khng cn quan t}m n gi| tr
b mt ca li ni ca con mi; h thng kho|c thm lp |o ngt
ng{o hay kch tnh cho nhng s kin trong qu| kh. Nhng h~y
ch n ging ni ca h, n bt k mt tho|ng bi ri n{o, v{
c bit l{ nhng iu h khng mun ni ra, nhng g h chi b
hay l{m h y xc cm. Nhiu c}u thc ra mang ngha ngc li:
chng hn nh nu h ni mnh rt ght cha, bn c th chc chn
rng h ang che du s tht vng tht ra ch v h yu cha qu|
nhiu v{ c l ~ khng nhn c t ng nhng g mnh mun.
Nghe k nhng ch hay c}u chuyn lp li nhiu ln. Quan trng
nht l{ h~y hc c|ch ph}n tch phn ng tnh cm v{ xem ng sau
l{ g.
Khi ni chuyn h~y ng gc ngi b|c s t}m l ch
nhng yn lng, thnh thong nhn xt kh|ch quan. T ra quan t}m

672
 To hiu ng hi tng

nhng vn xa c|ch ng hn l{ khng biu l cm xc ri h s

chuyn tnh cm v{ chiu nhng o tng vui th ln bn. Vi
nhng thng tin thu c v tui th ca h v{ si d}y tin tng
~ to c, gi }y bn c th bt u to hiu ng hi tng. C
l bn ~ kh|m ph| c mi quan h mt thit vi mt ngi n{o
trong gia nh hay thy gi|o hay bt k nim say m thi th u
n{o, mt ngi nh hng n tn cuc sng hin thi ca h. Khi
bit c iu g con ngi n{y ~ nh hng mnh m n h
nh vy, bn s ng vai con ngi . Hoc c th bn ~ bit
c khong trng ln trong tui th ca h - chng hn nh mt
ngi cha v tr|ch nhim. Gi bn c th ng vai ngi nhng
thay v v tr|ch nhim th phi t ra quan t}m v{ tnh cm, iu m{
cha hoc m h ~ khng th cho h. Ai cng c nhng chuyn
cha ho{n th{nh trong thi th u tht vng, thiu thn, k c
au bun. H~y ho{n th{nh nt nhng iu y. Kh|m ph| nhng g
con mi cha bao gi c, ri bn s c c cng thc cho mt
cuc quyn r s}u xa.
B quyt l{ khng ch ni v k c rt yu t. iu cn l{m
l{ khin con mi h{nh ng hin ti ging nhng chuyn trong
qu| kh m{ h khng nhn thc c chuyn g ang din ra. S
hi tng bn to ra c th chia l{m bn loi.
Hi tng thi s sinh. Si d}y u tin gia m v{ a
tr s sinh l{ si d}y mnh m nht. Kh|c vi lo{i vt, a b
phi tri qua mt thi gian d{i khng t lo cho mnh c m{ phi
ph thuc v{o ngi m, to ra mt gn kt nh hng n to{n
b cuc sng sau n{y ca a b. To hiu ng hi tng n{y l{ t|i
to cm gi|c tnh yu khng iu kin m{ ngi m d{nh cho con
mnh. Ch c ph|n xt con mi c h l{m c|i g h mun, k c

673
 Ngh thut quyn r

c x h hng; ng thi bo bc h bng tnh yu thng, quan

t}m chm sc. Mt phn trong h s hi tng li thi cn b xu
khi m chm sc cho h mi vic v{ him khi n{o h mt mnh.
iu n{y hiu qu vi hu ht mi ngi v tnh yu khng iu
kin l{ kiu tnh yu him c v{ qu gi| nht. Thm ch bn khng
cn phi iu chnh cho ph hp vi tui th ca h v ai cng ~
tng c kinh nghim vi kiu quan t}m n{y. Cng lc , h~y to
mi trng cng c tnh cm bn ang to dng khng kh m
|p, nhng hot ng vui a, m{u sc ti s|ng.
Hi tng Oedipus. Sau si d}y Ti ~ nhn mnh rng
tnh cm m con l{ tam gi|c phc cm ngi ta yu phi l{
Oedipus gia m, cha, v{ con (phc ngi thay th cho c|i
cm trong con trai ghen vi cha bn ng~ l tng ca ta.
hoc con g|i ghen vi m). Tam gi|c Hai ngi yu nhau l{
n{y c to ra trong qu| trnh a b ang ho|n i c|i l
hnh th{nh nhng kh|i nim u tin tng ca mnh. H yu
v tnh dc. B trai mun m l{ ca nhau chnh l{ h yu c|i
ring mnh, b g|i cng vy vi cha, l tng ca chnh mnh
nhng chng khng th n{o c c ngi kia. S khng c
iu v cha m lun c mi gn kt tnh yu trn tr|i t
rt cht ch vi nhau hoc vi nhng nu khng c nguyn
ngi ln kh|c. Tnh yu khng iu tc . Chng ta yu v
kin ~ qua i; khng th tr|nh c khng th c c c|i
gi }y ngi cha hoc m phi t chi ti tt hn ca chnh
mt s i hi ca a b. a con mi mnh. Kh|i nim n{y
v li thi im n{y. ng vai ngi cho thy r r{ng tnh
cha hoc m - h~y yu thng nhng yu ch c c trong
i khi cng ry la v{ t ra mt s k mt bi cnh vn ha

674
 To hiu ng hi tng

lut. Tr con lun thch mt cht k lut n{o hoc khi s ph|t
v khin chng cm thy ngi ln c trin nh}n c|ch ~ t
quan t}m n mnh. V{ nhng ngi n mt giai on nht
ln l{m tr con s cc k vui sng nu nh. Vic to ra bn ng~
bn pha ln du d{ng vi mt cht cng l tng |nh du mt
rn v{ hnh pht. bc tin trin ca lo{i
Kh|c vi hi tng thi s sinh, ngi. Khi ngi ta
hi tng Oedipus phi c iu ho{n to{n h{i lng vi
chnh ph hp vi con mi. iu c|i ti thc ti ca mnh,
ph thuc v{o thng tin bn ~ thu s khng th c tnh
thp c. Nu bit cha y c th yu. Vic chuyn c|i ti
bn c x vi con mi nh vi mt a l tng sang mt ngi
tr, thnh thong cn la mng h, ri kh|c l{ c im c bn
cui cng kh|m ph| ra rng mnh ang nht ca tnh yu.
khi dy nhng k c ti t - thi b h - Theodore Reik,
~ chu ng qu| nhiu k lut. Hoc Tnh yu v{ Tnh dc
bn c th khi gi k c v ngi cha
hoc m m{ h v cng cm ght v{ h
mun chuyn nhng tnh cm y ln
bn. Khng to hiu ng hi tng n
khi n{o bn ~ bit nhng iu cn
thit v con mi c|i g h ~ c qu|
nhiu, c|i g cn thiu, v.v. Nu con mi
gn kt cht ch vi ngi cha hoc m
nhng gn kt vn c phn khng tt
th hi tng Oedipus vn kh| hiu
qu. Chng ta lun c cm gi|c yu ght
ln ln i vi cha hoc m; thm ch

675
 Ngh thut quyn r

khi ta rt yu h, ta vn ght phi ph

thuc v{o h. Khng cn thit khi dy
nhng tnh cm n{y v chng khng
gip gn kt cha m v{ con c|i. H~y nh
thm v{o mt cht tnh dc khi ng
vai ngi cha hoc m. Gi }y con mi
khng ch c c cha hoc m cho
ring h m{ cn hn th na, iu
trc }y b cm o|n nhng b}y gi
li c cho php.
Hi tng ngi l tng. Thi
tr con ta thng hnh dung ra mt
ngi l tng. Trc ht ta mun
mnh tr th{nh con ngi l tng .
Ta tng tng mnh l{ nhng nh}n
vt phiu lu dng cm, nhng ngi
l~ng mn. Sau tui dy th ta bt
u ch n ngi kh|c, chiu nhng
l tng ca mnh ln ngi . Ngi v Louis XIV treo trong
u tin ta yu dng nh c nhng
phm cht ta mun chnh mnh c, hoc
l{ h l{m ta cm thy nh c ng
vai l tng khi quan h vi h. Hu
ht chng ta mang theo mnh nhng l
tng n{y, chng ngay di lp da
ca mnh. Ta thm tht vng thy mnh
~ tha hip n th n{o, ~ h thp
n mc n{o so vi l tng thi nh.
Ti cho [Sylphide] i
mt ca mt c g|i
trong l{ng, l{n da ti
m|t ca mt c g|i
kh|c. Ch}n dung ca
nhng ph n v i
thi Francis I, Henry IV
phng tranh cho ti
mn nhng c im
kh|c, thm ch ti cn
mn nt p trong
nhng bc tranh chp
Madonna trong nh{ th.
Nh}n vt o thut n{y
t{ng hnh theo ti mi
ni, ti ni chuyn vi
c y nh vi mt

676
 To hiu ng hi tng

Gip con mi cm thy nh ang sng ngi tht; c thay i

dy nhng l tng thi tr v{ tin gn hnh dng ty theo tnh
n l{m mu ngi h mun, bn s in r ca ti;
to c mt kiu hi tng kh|c, to Aphrodite khng eo
cm gi|c nh li giai on dy th. Mi mng che mt, Diana
quan h gia bn v{ con mi thi khut sau bu tri xanh
im n{y bnh ng hn nhng kiu v{ hoa hng, Thalia
hi tng trc ging nh tnh cm trong chic mt n ci,
anh ch em. Tht ra nhng l tng y Hebe vi chic ly tui
thng c lin h vi anh, ch hoc xun hoc c y bin
em. to c hiu ng n{y, h~y c th{nh mt n{ng tin,
t|i to t}m trng ng}y th, si ni ca cho ti c|i quyn c
nhng am m thi tr. iu khin c thin
Hi tng ngc. }y bn l{ nhin... o gic ny ko
ngi hi tng. Bn c ng vai mt d{i c hai nm, sut
a b xinh xn, d thng nhng cng qu~ng thi gian t}m
gi cm. Ngi ln tui lun cm thy hn ti ~ t c n
ngi nh hn quyn r n kh tin. nh cao nht ca cm
Trc s hin din ca tui tr, h cm gi|c trn m}y.
thy nh mt phn tui tr ca mnh - Chateaubriand,
quay li; nhng tht ra l{ gi{ hn na, Hi k t Bn ngo{i Nm m,
trch trong Friedrich Sieburg,
v{ ln trong cm gi|c si ni khi c mt
Chateaubriand, do Violet M.
ngi tr tui bn cnh l{ nim vui MacDonald dch
c ng vai cha hay m h.

Nu a b c cm gi|c tnh dc vi cha hoc m mnh, cm gi|c

y lp tc c km nn, th ngi cha hoc m ngc li cng
vy. H~y gi v ng vai a con ca con mi v{ h s h{nh ng
l ra ngo{i nhng tnh cm tnh dc b km nn y. Chin thut n{y

677
 Ngh thut quyn r

dng nh i hi phi c s kh|c bit tui t|c nhng tht ra cng

khng cn thit lm. Nhng phm cht tr con c Marilyn
Monroe cng iu ha vn c t|c dng tt i vi nhng ngi
{n ng cng tui. C con mi thy im yu t ca mnh s
cho h c hi ng vai ngi bo v.
Hi tng ngi l tng. Thi tr con ta thng hnh dung
ra mt ngi l tng. Trc ht ta mun mnh tr th{nh con
ngi l tng . Ta tng tng mnh l{ nhng nh}n vt phiu
lu dng cm, nhng ngi l~ng mn. Sau tui dy th ta bt
u ch n ngi kh|c, chiu nhng l tng ca mnh ln
ngi . Ngi u tin ta yu dng nh c nhng phm cht ta
mun chnh mnh c, hoc l{ h l{m ta cm thy nh c ng
vai l tng khi quan h vi h. Hu ht chng ta mang theo
mnh nhng l tng n{y, chng ngay di lp da ca mnh. Ta
thm tht vng thy mnh ~ tha hip n th n{o, ~ h thp n
mc n{o so vi l tng thi nh. Gip con mi cm thy nh ang
sng dy nhng l tng thi tr v{ tin gn n l{m mu ngi
h mun, bn s to c mt kiu hi tng kh|c, to cm gi|c
nh li giai on dy th. Mi quan h gia bn v{ con mi thi
im n{y bnh ng hn nhng kiu hi tng trc ging nh
tnh cm anh ch em. Tht ra nhng l tng y thng c lin
h vi anh, ch hoc em. to c hiu ng n{y, h~y c t|i to
t}m trng ng}y th, si ni ca nhng am m thi tr.
Hi tng ngc. }y bn l{ ngi hi tng. Bn c
ng vai mt a b xinh xn, d thng nhng cng gi cm.
Ngi ln tui lun cm thy ngi nh hn quyn r n kh tin.
Trc s hin din ca tui tr, h cm thy nh mt phn tui tr
ca mnh quay li; nhng tht ra l{ gi{ hn na, v{ ln trong cm

678
 To hiu ng hi tng

gi|c si ni khi c mt ngi tr tui bn cnh l{ nim vui c

ng vai cha hay m h. Nu a b c cm gi|c tnh dc vi cha
hoc m mnh, cm gi|c y lp tc c km nn, th ngi cha
hoc m ngc li cng vy. H~y gi v ng vai a con ca con
mi v{ h s h{nh ng l ra ngo{i nhng tnh cm tnh dc b km
nn y. Chin thut n{y dng nh i hi phi c s kh|c bit
tui t|c nhng tht ra cng khng cn thit lm. Nhng phm cht
tr con c Marilyn Monroe cng iu ha vn c t|c dng tt
i vi nhng ngi {n ng cng tui. C con mi thy im
yu t ca mnh s cho h c hi ng vai ngi bo v.

NHNG TRNG HP IN HNH

1. Cha m nh{ th Victor Hugo li th}n khng l}u sau khi ng
ra i. M ng, Sophie, ~ c mi quan h lng nhng vi mt v
tng l{ cp trn ca chng b{. B{ em ba a con nh{ Hugo b
cha chng ln Paris nui dng mt mnh. By gi c|c cu b c
mt cuc sng rt x b, vt ln vi i ngho, thng xuyn
chuyn nh{, cn ngi m th tip tc quan h vi v tng n.
Trong ba ngi con, Victor l{ a gn kt vi m nht, tip thu
nhng tng v{ tnh bn h{n nh ch con ca b{, c bit l{ s
th hn cha mnh. Nhng vi tt c nhng x|o ng y thi th u,
ng cha bao gi cm thy mnh c tnh yu thng, quan t}m
t ngi m m{ ng yu qu. Khi b{ mt nm 1821, ngho kh v
n nn, th ng suy sp.
Mt nm sau Hugo ly ngi yu thi th u ca mnh l{
Adle, ngi c b ngo{i ging m ng. Cuc hn nh}n hnh phc
c mt thi gian nhng ri Adle li tr nn ging m ng
khng ch v b ngo{i: nm 1832 ng ph|t hin b{ c t tnh vi

679
 Ngh thut quyn r

nh{ ph bnh vn hc Ph|p Sainte-Beuve, lc l{ bn th}n ca

ng. By gi Hugo ~ tr th{nh mt nh{ vn ni ting nhng ng
khng phi l{ loi ngi thn trng. Ni chung ng l{ kiu ngi
rut ngo{i da. Tuy nhin ng khng th tit l vi ai chuyn
Adle ngoi tnh; iu tht nhc nh~. Gii ph|p duy nht l{ bn
th}n ng cng ngoi tnh, vi c|c din vin, g|i bao, ph n c
chng. Hugo c s thch k l, i khi n vi ba ngi ph n
trong cng mt ng{y.
Gn cui nm 1832, v kch u tin ca Hugo bt u c
sn xut nn ng phi gi|m s|t din xut. Mt n din vin hai
mi s|u tui tn l{ Juliette Drouet n th ging cho mt vai nh.
Bnh thng vn rt kho le vi ph n bng Hugo thy mnh c
lp ba lp bp trc Juliette. R r{ng }y l{ ngi ph n p nht
Hugo tng gp, iu n{y v{ c tnh c|ch im tnh ca c l{m Hugo
thy s h~i. D nhin Juliette c nhn vai din. ng thy mnh
lc n{o cng ngh n c y. Dng nh lc n{o c cng c mt
nhm {n ng h}m m v}y quanh. R r{ng c khng quan t}m n
ng, hoc gi ng ngh vy. Th nhng v{o mt bui ti sau bui
din, ng theo ch}n c trn ng v v{ thy c khng tc gin
cng chng ngc nhin tht ra c cn mi ng ln nh{. ng qua
m v{ sau th mi m.
Hugo ~ tm li c hnh phc. ng vui mng khi Julliet b
nghip nh{ h|t, on giao vi bn b c v{ hc nu n. Trc }y
c yu thch qun |o p v{ giao tip x~ hi nhng gi th th{nh
th k ring ca Hugo, him khi ri khi cn h ng ~ sp t cho
c v{ dng nh ch sng vi s lui ti ca ng. Tuy nhin ch mt
thi gian ri Hugo li quay li con ng c v{ c nhng chuyn
tnh linh tinh khc bn ngoi. C khng phn nn g min l{ ng

680
 To hiu ng hi tng

vn quay v vi c. V{ tht ra Hugo ~ tr nn kh| ph thuc v{o

c.
Nm 1843, a con g|i yu qu ca Hugo cht v tai nn
khin ng chm v{o au kh. C|ch duy nht ng c th l{m vt
qua ni au l{ i hn h vi mt ngi mi. V{ v vy sau
khng l}u ng phi lng mt c qu tc ~ c gia nh tn l Lonie
dAunet. C{ng lc ng c{ng t n vi Juliette. V{i nm sau khi chc
chn rng mnh l{ ngi c yu nhiu hn, Lonie a ra mt
ti hu th cho ng: hoc on tuyt ho{n to{n vi Julliette hoc
kt thc vi c ta. Hugo khng ng . Thay v vy ng quyt nh
a ra mt cuc thi: ng s tip tc hn h vi c hai ngi ph n
trong mt v{i th|ng v{ con tim ng s quyt nh xem ng thch ai
hn. Lonie rt phn n nhng c khng cn c|ch n{o kh|c.
Chuyn ngoi tnh vi Hugo ~ khin c v hn nhn v khng
cn ch ng trong x~ hi; c b ph thuc v{o ng. D sao i na
th l{m sao c thua c c ang th xu}n sc cn Juliette gi }y
tc ~ im bc. V th c v ng tham gia cuc thi nhng c{ng
lc ni gin d trong c c{ng ln dn v{ c bt u o|n tr|ch. Cn
Juliette th vn c x vi th|i nh khng c g xy ra. Mi khi
ng n thm, b{ vn c x bnh thng nh trc, b qua mi
chuyn an i v{ chm sc ng.
Cuc thi ko d{i nhiu nm. V{o nm 1851, Hugo gp rc ri
vi Louis-Napoleon, mt ngi b{ con vi Napoleon Bonaparte,
Tng thng Ph|p ng thi. Hugo vch trn nhng khuynh
hng c t{i ca ng trn b|o ch vi li l hi coi thng v
Louis-Napoleon l{ mt ngi th dai. Lo s cho cuc sng ca nh{
vn nn Juliette ~ tm c|ch giu ng nh{ mt ngi bn v{
chun b cho ng mt tm h chiu gi, tm c|ch ci trang a ng

681
 Ngh thut quyn r

trn sang Brussel. Mi vic ~ din ra theo ng k hoch vch ra,

mt v{i ng{y sau Juliette cng i theo ng, mang theo nhng t{i
sn c gi| tr nht ca ng. R r{ng chnh nhng h{nh ng dng
cm ~ gip b{ gi{nh c chin thng trong cuc thi.
Tuy nhin, sau khi kch tnh ca cuc sng mi ~ qua i th
bn tnh lng nhng ca ng li tri dy. Cui cng, lo lng cho sc
khe ca ng v{ s rng mnh khng cn sc cnh tranh vi
mt c n{ng hai mi tui n{o na, rt bnh tnh nhng cng
quyt b{ ~ a ra mt yu cu: khng c thm mt ph n
n{o na c hoc b{ s ra i. V cng ngc nhin nhng cng chc
rng b{ ang rt nghim tc, Hugo sp xung thn thc. Gi ~ l{
mt ng gi{, ng qu xung v{ th, trn Kinh Th|nh v{ trn cun
tiu thuyt ni ting Nhng ngi cng kh ca mnh, rng s
khng lng nhng na. Cho n khi Juliette mt v{o nm 1883, ba
m ca b{ i vi ng ho{n to{n trn vn.
Gii thch. Cuc sng yu ng ca Hugo l{ do mi quan h
gia ng v{ m mnh quyt nh. ng cha bao gi cm thy m
yu mnh nhiu. Hu ht nhng ph n ng quan h c hnh
d|ng ging b{; ng mun c b p gp nhiu ln tnh yu
ngi m ~ khng d{nh cho ng. Khi Juliette gp ng, c l b{ ~
khng bit ht tt c nhng iu n{y, nhng chc chn b{ cm
nhn c hai vn : ng ho{n to{n tht vng v v mnh v{ ng
cha thc s trng th{nh. S bc ph|t cm xc v{ i hi c
chm sc v{ chiu chung ca ng khin ng trng ging nh mt
a tr hn l{ ngi {n ng. B{ s c c quyn lc i vi
phn cn li ca cuc i ng nu cho ng th ng cha bao gi c
c, l{ tnh yu trn vn, v iu kin ca ngi m.

682
 To hiu ng hi tng

Juliette khng bao gi ph|n xt hay ch trch nhng thi h

ca Hugo. B{ quan t}m chm sc ng khng i hi; n vi b{
ging nh v li lng m. Tht ra trc mt b{, ng tr th{nh cu
b nh hn bao gi ht. L{m sao ng c th t chi b{ iu g hay
ri b b{? V{ cui cng khi b{ da s ra i, ng ch cn l{ mt a
b yu ui khc i m. Cui cng b{ ~ c to{n b quyn lc i
vi ng.
Tnh yu khng iu kin rt him v{ kh tm nhng l{
iu m{ ai cng ao c c c v l{ iu tuyt vi ta ~ tri
qua hoc khao kh|t. Bn khng cn phi i qu| xa nh Juliette
Drouet; ch cn l{ nhng ngm v s quan t}m ht lng, chp
nhn h cho d h l{ ai, lun |p ng nhu cu ca h, bn s t
h v{o v tr mt a b s sinh. Cm gi|c b ph thuc c th l{m
h hi s, khin h ngm lng l v{ i khi thy cn phi t
khng nh mnh, nh Hugo ~ c nhng cuc tnh kh|c. Nhng
si d}y bn ct h s rt mnh m nn h s quay li c
nhiu hn na v b |m nh bi o gi|c rng h ang tm li c
tnh yu ngi m nhng tng ~ m~i m~i mt i, hoc cha bao
gi c.
2. V{o nhng nm sp bc sang th k hai mi, hiu
trng mt trng i hc d{nh cho nam gii mt th trn nh
c, Gi|o s Mut, bt u cm thy ng{y c{ng ght c|c sinh vin
ca ng. Mut ~ gn s|u mi tui v{ ~ l{m vic trng n{y
trong nhiu nm. ng dy ting Hy Lp v{ La Tinh v{ l{ mt hc
gi c in t{i gii. ng lun cm thy cn phi t ra nhng k lut
nhng b}y gi c{ng ng{y c{ng by: r r{ng sinh vin khng cn
quan t}m n Homer na. H nghe nhc by v{ ch thch vn hc
hin i. Mc d h chng i, Mut cm thy h mm yu v{ v k

683
 Ngh thut quyn r

lut. ng mun dy h mt b{i hc v{ l{m h kh s; c|ch ng

thng i ph vi nhng t quy ph| ca h l{ {n |p h thng
thng, v{ thng l{ c hiu qu.
Mt ng{y c mt sinh vin m{ Mut ght mt thanh nin
kiu ngo, n mc p tn Lohmann ng ln gia lp v{ ni,
Ti khng th tip tc hc trong lp n{y, tha Gi|o s. Nghe mi
bn khng khip. Bn l{ tn h ~ t cho Gi|o s Mut. V gi|o s
chp ly tay Lomann, vn mnh ri ui cu ra khi phng. Sau
ng thy Lomann cn qun cun tp li trn b{n, lt qua
ng thy mt on vit v mt n din vin tn Rosa Frohlich. Mt
}m mu ny ra trong u Mut: ng s bt qu tang Lomann ang
ln tn vi c din vin n{y, r r{ng l{ mt ngi {n b{ h hng,
v{ s tng c cu ch{ng ra khi trng.
Trc ht ng phi tm ra c biu din }u. ng tm
kim khp ni, cui cng thy tn c bn ngo{i mt c}u lc b gi
l{ Thin Thn Xanh. ng bc v{o. l{ mt ni nng khi thuc,
to{n dng d}n lao ng m{ ng vn coi thng. Rosa ang trn s}n
khu. C ang h|t; c|ch c nhn kh|n gi rt tr}ng tr|o nhng
khng hiu sao Mut thy |nh mt y l{m ng qun ht mi tc
gin. ng ngh ngi mt cht, ung mt cht ru. Khi c din
xong, ng tm n phng thay , quyt tra hi c chuyn Lomann.
Vy m{ khi ~ v{o trong ng bng cm thy kh chu k l nhng
cng c ly ht dng cm kt c ti d d nhng nam sinh v{ da
s b|o cnh s|t ng ca c}u lc b n{y. Nhng Rosa khng h e
s. C lt ngc mi c}u ni ca Mut: c l ng mi chnh l{ ngi
khin bn hc sinh lm ng lc li. Ging iu ca c phnh ph
v{ ch}m bim. V}ng, th Lomann ~ mua ru v{ hoa cho c vy
th sao? Cha ai d|m ni chuyn vi Mut kiu n{y; ging ni uy

684
 To hiu ng hi tng

quyn ca ng thng l{m ngi kh|c phi chu thua. L ra ng

phi cm thy xc phm: c ta tng lp thp v{ l{ {n b{, cn
ng l{ mt hiu trng, vy m{ c ni chuyn nh th h ng
ng vi nhau. Tuy nhin ng khng ni gin cng chng b i c
g khin ng li.
Gi th c im lng. C nht chic v ln v{ c pht l ng,
bt u mng n li; mt ng th c di theo mi c ng ca c,
c bit l{ kiu c xoa c|i u gi trn ca mnh. Cui cng ng li
nhc chuyn Lomann v{ chuyn cnh s|t. ng khng h bit cuc
sng l{ nh th n{o, c ni. Mi ngi n }y u ngh mnh l{
vin si nh trn b~i bin. Nu ng khng cho h c|i h cn, h s
ly cnh s|t ra e da ng. Ti v cng hi hn ~ l{m tn
thng mt ph n, ng ngng ngp. Khi c ng dy khi gh,
u gi h chm nhau, ng thy lnh xng sng. Gi c li t ra
t t, rt cho ng mt cht ru. C mi ng quay li, ri b i
din mt tit mc kh|c.
Ng{y hm sau ng v~n c ngh v nhng li c ni, v{ c
|nh nhn. Ngh v c ta khi ang dy l{m ng c mt cm gi|c sung
sng h hng. Ti ng quay li c}u lc b, vn quyt bt qu
tang Lomann, ri li thy mnh ang trong cn phng y, ung
ru v{ tr nn th ng k l. C nh ng gip mc ; dng
nh l{ mt vinh hnh v{ ng ~ gip. Gip c mc |o ngc v{
trang im, ng qun bn chuyn Lomann. ng thy mnh ang
dn th}n v{o mt th gii kh|c. C vo m| v{ xoa cm ng, i khi
ng lic ngm cp ch}n trn khi c ko v ln.
Gi th Gi|o s Mut xut hin ht m n{y n m kh|c,
gip c thay qun |o, xem c biu din, vi s t h{o kinh ngc.
ng n thng xuyn n Lomann v{ c|c bn cu khng

685
 Ngh thut quyn r

xut hin na. ng ~ thay ch ca h - ng l{ ngi tng hoa cho

c, tr tin ru cho c, l{ ngi phc v cho c. V}ng, mt ngi
{n ng nh ng ~ thng anh ch{ng Lomann tr tui vn c ngh
anh ta quyn r lm! ng rt thch mi khi c xoa cm khen ng
l{m tt nhng ng cn thch th hn na khi c qu tr|ch, nm
bng phn v{o mt hay x ng ng~ xung gh. iu c ngha l{
c thch ng. Vy l{ dn d}n ng chi tr cho tt c nhng tht
thng ca c. Cng kh| nhiu tin nhng gi c c tr|nh xa
nhng g~ {n ng kh|c. Cui cng ng cu hn c. H ci nhau
rc ri ni tip nhau ko n: ng mt vic, nhanh chng ht tin
v{ cui cng v{o t. Tuy nhin cui cng li ng vn khng h gin
Rosa. ng li cn c thy |y n|y: mnh cha l{m c g nhiu cho
c y.
Gii thch. Gi|o s Mut v{ Rosa Frohlich l{ nhng nh}n vt
trong tiu thuyt Thin Thn Xanh ca Heinrich Mann vit nm
1905, sau chuyn th th{nh phim do Marlene Dietrich ng vai
chnh. C|ch Rosa quyn r Mut l{ theo kiu hi tng Oedipus c
in. Trc tin, ngi n i x vi ngi nam ging kiu m vi
con trai. C la ry ng nhng kiu ry la khng d tn m{ du d{ng
pha cht chc gho. L{ ngi m, b{ bit mnh ang c x vi mt
ngi yu th hn, mt ngi c h hng khng km ch c. B{
pha ln trong qu tr|ch nhng li khen ngi v{ ng vin. Mt khi
ngi {n ng ~ bt u hi tng, b{ li thm v{o yu t th
cht mt cht ng chm th}n th khin ng thch th, tinh t
gi mt cht nhc dc. Nu ngi {n ng hi tng, h c th s
c c phn thng rt sung sng, l{ ng vi m mnh.
Nhng phi lun c mt yu t cnh tranh m{ ngi m phi c
tnh nhn mnh. Ngi {n ng phi d{nh c m cho ring

686
 To hiu ng hi tng

mnh, iu ng ~ khng l{m c khi c cha, nhng trc ht ng

phi d{nh c b{ t nhng ngi kh|c.
B quyt ca kiu hi tng n{y l{ xem con mi nh con tr.
Khng g v h l{m bn s cho d h c quyn lc hay v th trong
x~ hi n th n{o i na. Kiu c|ch ca bn phi cho thy bn l{
bn mnh hn. c vy c l nn tng tng h khi cn nh;
bng nhin nhng k quyn lc dng nh khng cn uy quyn v{
|ng s na khi bn tng tng lc h cn nh. H~y nh rng c
nhng ngi d rung ng hn i vi hi tng Oedipus. H~y tm
nhng ngi, ging Gi|o s Mut, bn ngo{i c v rt trng th{nh
kht khe, nghim trng, hi t m~n. H ang c gng km nn
khuynh hng hi tng kha lp nhng nhc im ca
mnh. Thng ngi dng nh c th t iu khin mnh nht l{
nhng ngi d hi tng nht. Tht ra h thm ao c iu v
quyn lc, v th, tr|ch nhim h ang mang l{ g|nh nng hn l{
nim vui.

3. Sinh ra nm 1768, nh{ vn Ph|p Francois Ren de

Chateaubriand ln ln trong ta l}u {i thi trung c Britany.
Ta l}u {i lnh lo v{ u |m nh th c th c nhng con ma qu|
kh c ng. C gia nh sng gn nh n dt . Chateaubriand
hu nh sut ng{y cng vi ngi ch tn Lucile v{ gn kt vi
ch n xung quanh n ~i h lon lu}n. Nhng khi ng
khong mi lm tui, mt ngi ph n mi tn Sylphide bc
v{o cuc i ng mt ph n ng t tng tng ra, mt tng
hp tt c nhng anh hng, v th|nh, g|i bao ng ~ c trong
s|ch. ng thng xuyn hn h vi hnh nh ca b{ trong tng
tng v{ nghe c ging ni ca b{. Sau b{ cn i do, ni

687
 Ngh thut quyn r

chuyn vi ng. ng tng tng b{ trong s|ng v{ thanh cao,

nhng i khi h cng l{m nhng chuyn khng trong s|ng lm.
ng tip tc mi quan h n{y trong hai nm, n khi ng i Paris
v{ thay th Sylphide bng nhng ph n bng da bng tht.
Cng chng Ph|p, ang mt mi sau nhng trn khng b
nhng nm 1970, ch{o n nng nhit quyn s|ch u tin ca
Chateaubriand, cm nhn trong mt tinh thn mi. Tiu thuyt
ca ng y nhng l}u {i lng gi, nhng anh hng c c v{
nhng n anh hng y tnh cm. Ch ngha l~ng mn ln ngi.
Chnh Chateaubriand ging nhng nh}n vt trong tiu thuyt ca
ng, v{ cho d c ngoi hnh khng quyn r lm, ph n vn in
cung chy theo ng vi ng h c th trn khi nhng cuc hn
nh}n ch|n ngt ca mnh sng kiu tnh yu l~ng mn si ng
nh trong tiu thuyt ng vit. Tn mi ngi thng gi
Chateaubriand l Ba M, v{ d ng ~ c v v{ l{ mt tn
ngoan o ca Thin Cha gi|o, s chuyn ngoi tnh ca ng tng
ln theo nm th|ng. Nhng ng c bn cht khng ngi ngh - ng
du lch n Trung ng, n M ri khp c ch}u ]u. n bt k
}u ng cng khng th tm c th mnh cn v{ c ngi ph
n tht s ca mnh na: khi nhng kch tnh ban u ca mt
cuc tnh qua i, ng li ra i. Cho n nm 1807 ng ~ c qu|
nhiu chuyn tnh, nhng vn cha cm thy tha m~n, n ng
quyt nh rt lui v ta l}u {i vng qu ca mnh gi l{ Valle
aux Loups. }y ng bt u trng c|c loi c}y t khp th gii,
bin vng t n{y th{nh mt ni nh trong tiu thuyt ca ng.
Cng ti }y ng bt u vit t truyn m{ ng mng tng s l{
kit t|c ca mnh.

688
 To hiu ng hi tng

Tuy nhin n nm 1817, cuc i Chateaubriand bt u

xung dc. Vn t{i chnh buc ng phi b|n Valle aux Loups.
~ trc lc tun, ng cht cm thy gi{, cm hng cn kit. Nm
ng n thm nh{ vn Phu nh}n Stael, b bnh nng v{ ang cn k
c|i cht. ng bn ging bnh nhiu ng{y, cng ngi bn th}n
ca b{ l{ Juliette Rcamier. Chuyn tnh ca Phu nh}n Rcamier
cng rt ni ting. B{ c g cho mt ngi {n ng hn nhiu
tui nhng h khng sng vi nhau trong mt thi gian; b{ ~ l{m
tan v tr|i tim nhiu ngi {n ng danh ting ch}u ]u, trong
c Ho{ng t Metternich, Cng tc Wellington v{ nh{ vn
Benjamin Constant. Cn c c tin n i rng mc cho nhng yu
ng lng nhng b{ vn cn l{ mt trinh n. Gi }y ~ gn bn
mi nhng b{ vn l{ loi ngi dng nh tui n{o cng
tr trung. Gn gi nhau hn khi cng lo lng cho c|i cht ca Stael,
b{ v{ Chateubriand ~ th{nh bn b. B{ lun chm ch lng nghe,
thng hiu t}m trng ca ng, l{m ng cm thy nh cui cng
mnh ~ gp c ngi ph n hiu mnh. Phu nh}n Rcamier c
g rt thanh tao. D|ng i, ging ni, |nh mt nhiu {n ng ~
so s|nh b{ vi nhng thin thn siu trn. Khng l}u sau
Chateubriand b thiu t bi khao kh|t mun s hu b{ trn vn.
Mt nm sau b{ c mt ngc nhin cho ng: b{ ~ thuyt
phc mt ngi bn mua Valle aux Loups. Ngi bn c vic i xa
v{i tun nn b{ mi Chateubriand cng b{ n khu nh{ c ca ng
mt thi gian. ngi vui v nhn li. ng dn b{ i xem xung
quanh, k b{ nghe tng mnh t nh c ngha vi ng n mc
n{o, nhng k c m{ khu nh{ gi ng nh li. ng li cm thy
trong mnh dy ln cm gi|c ti tr, cm gi|c m{ dng nh ng
~ qun mt. ng chm s}u v{o qu| kh, k li nhng chuyn thi
th u. Gi}y pht n{y, do b cng Phu nh}n Rcamier, nhn v{o

689
 Ngh thut quyn r

i mt m |p y, ng cht run ry nhn thy iu g , nhng

ng vn cha nh hnh c l{ g, ch bit rng ng phi ngc
v nhng k c ~ b xp li. Ti nh dng t thi gian cn li
tng thut li tui thanh xu}n ca mnh, ng ni, min l{ ti
cn cm thy c c|i cht y trong mnh.
Dng nh Phu nh}n Rcamier cng |p li tnh yu ca
Chateubriand nhng nh mi khi, b{ c gng gi cho n ch l{ mt
chuyn tnh v tinh thn. Tuy nhin ng rt xng |ng vi bit
danh Ba M. Th ca ng, v }u su v{ s kin nhn cui cng ~
chin thng v{ b{ chu thua cuc, c l l{ ln u tin trong i.
Gi }y ~ l{ tnh nh}n, h khng th chia r na. Nhng nh mi
khi i vi Chateaubriand, qua mt thi gian th mt ngi ph n
dng nh cha . Bn cht khng ngi ngh dng nh li quay
tr li. ng li bt u ngoi tnh. Khng l}u sau hai ngi khng
hn h nhau na.
Nm 1832 Chateubriand ang chu du khp Thy in. Mt
ln na cuc i ng li xung dc; n ln n{y ng mi tht s
cm thy gi{ i, c c th v{ tinh thn. Ti d~y Anp, nhng
tng k l thi tr li t ko v, nhng k c trong l}u {i
Brittany. ng nghe }u Phu nh}n Rcamier lc cng ang
trong vng n{y. ng ~ khng gp b{ nhiu nm nn vi v~ n
ngay qu|n tr b{ ang . B{ vn i tt vi ng nh mi khi; c
ng{y h cng nhau i do, ri m n cng thc tht khuya, ni
chuyn.
Mt ng{y kia, Chateubriand bo Rcamier rng cui cng
ng ~ quyt nh kt li cun hi k. V{ ng c mt iu phi th
nhn: ng k b{ nghe chuyn Sylphide, ngi tnh trong tng
tng thi ang ln. ng tng hy vng c gp Sylphide trong

690
 To hiu ng hi tng

i tht nhng nhng ph n ng gp so ra li qu| nht nha.

Nm th|ng qua i ng qun mt ngi tnh trong tng tng
n{y, nhng gi }y khi ~ gi{, ng khng ch ngh v c y tr li
m{ cn thy c khun mt, nghe c ging ni ca c y. V{
nhng k c y gip ng nhn thy tht ra mnh ~ gp Sylphide
trong i tht l{ Phu nh}n Rcamier. Khun mt v{ ging ni
y rt gn gi. Quan trng hn na l{ t cht im tnh, phm cht
trinh n, thanh cao. c cho b{ nghe nhng li cu nguyn ng
vit cho Sylphide, ng bo ng mun c tr li, v{ hn h vi b{
mang li cho ng tui thanh xu}n. L{m l{nh vi Phu nh}n
Rcamier, ng li tip tc vit tip cun hi k, v{ cui cng xut
bn vi ta K c t Bn ngo{i Nm m. Hu ht c|c nh{ ph
bnh cng nhn }y l{ mt tuyt t|c ca ng. Cun hi k c
tng cho Phu nh}n Rcamier, ngi m{ ng cn k n lc ng mt
v{o nm 1848.
Gii thch. Chng ta ai cng mang theo mnh mt mu ngi
l tng m{ ta m c c gp, c yu. Thng th mu ngi
n{y tp hp nhng phm cht tt p t nhiu ngi ta gp khi
cn nh, thm ch t c nhng nh}n vt trong truyn hay phim.
Nhng ngi thng xuyn t|c ng n ta chng hn nh mt
gio vin cng c nhiu nh hng. Nhng nt tnh c|ch n{y
chng lin quan n nhng thi quen thng thng m{ thng l{
v thc, kh din t th{nh li.
tui dy th khi thng l tng ha mi vic ta thng c
cng tm kim mu ngi n{y. Thng tnh yu u i ca ta
mang nhng nt tnh c|ch n{y nhiu hn l{ nhng chuyn tnh sau
. i vi Chateubriand, sng kiu na n dt trong ta l}u {i
thi th u, tnh yu u i ca ng l{ ngi ch Lucile, ngi ng

691
 Ngh thut quyn r

yu qu v{ l tng ha. Nhng v yu ch l{ khng th c nn

ng to ra trong tr tng tng mt ngi c tt c nhng nt
tnh c|ch ca ch m{ ng thch tinh thn thanh cao, trong sng,
dng cm.
Phu nh}n Rcamier c th khng bit chuyn mu ngi l
tng ca Chateubriand nhng b{ bit mt iu v ng, bit r
ngay c trc khi gp ng. B{ ~ c ht nhng cun s|ch ng vit,
v{ nhng nh}n vt trong truyn li mang tnh t truyn cao. B{
bit ni |m nh v tui xu}n ~ mt ca ng; v{ ai cng bit nhng
chuyn tnh khng dt v{ khng bit mt mi ca ng, tinh thn
khng h mun ngi ngh ca ng. Phu nh}n Rcamier bit c|ch
phn chiu ngi kh|c, i v{o t}m hn h, v{ mt trong nhng
bc u tin ca b{ l{ a Chateubriand v li khu nh{ Valle
aux Loups, ni ng cm thy mnh ~ li mt phn tui xu}n
ni . Nhng k c sng li, ng hi tng xa hn v thi th u,
v nhng ng{y l}u {i. B{ tch cc khuyn khch iu n{y. iu
quan trng nht, b{ l{ hin th}n cho mt tinh thn n vi b{ mt
c|ch t nhin nhng li hp vi l tng thi tr ca ng: trong
s|ng, thanh cao, tt bng. Chuyn rt nhiu ngi {n ng phi
lng b{ cho thy h cng c nhng l tng tng t nh vy.)
Phu nh}n Rcamier l{ Lucile/Sylphide. Phi mt nhiu nm sau
ng mi nhn ra iu v{ khi nhn ra th ba m ca b{ i vi
ng tr nn trn vn.
Gn nh khng th hin th}n ho{n to{n cho l tng ca ai
. Nhng nu c{ng ging, nu khi gi c nhng l tng ,
bn s dn d c ngi dn s}u v{o vng quyn r ca mnh.
Mun to hiu ng hi tng, bn phi ng vai mt b|c s t}m l.
Khin con mi m c|nh ca qu| kh, nht l{ nhng cuc tnh ~

692
 To hiu ng hi tng

qua v{ c bit nht l{ tnh yu u tin ca h. H~y mi biu

hin tht vng, ngi n{y ngi kia ~ khng |p ng c
nhng g h mun nh th n{o. Da h n nhng ni c th khi
gi li tui tr. Hi tng kiu n{y khng khi gi nhiu n s
ph thuc v{ cha trng th{nh m{ gi nh n tinh thn ti
mi ca tnh yu u i. C mt nt trong s|ng trong mi quan h
n{y. Cuc sng ca ngi ln c qu| nhiu tha hip, qu quyt v{
mt cht khc nghit. To mi trng l tng bng c|ch loi b
nhng th , a ngi kia v{o mt mi quan h yu t, to li
cm gi|c trinh nguyn. Chuyn tnh n{y phi mang cht tnh cht
nh trong m, nh th con mi ang sng li tnh yu u i ca
mnh nhng khng th tin c iu . H~y khin tt c nhng l
tng n{y dn dn c h m Cm gi|c c sng li nhng vui
v thi qu| kh r r{ng l{ iu khng th t chi c.
4. Khong ma h nm 1614, nhiu th{nh vin gii qu tc
Anh, trong c Tng Gi|m mc th{nh ph Canterbury, hp li
b{n xem phi i ph th n{o vi B| tc Somerset, ngi c v
vua James nht lc n{y ~ bn mi t|m tui sng |i. Sau t|m
nm c sng |i, v b| tc n ~ th}u tm c nhiu quyn lc
v{ ca ci, v{ c nhng tc v, n mc chng cn g cho ngi
kh|c. Nhng l{m sao tng kh c con ngi gi ~ y quyn
uy n{y? Lc by gi nhng ngi ang b{y mu tnh k n{y khng
tm c c}u tr li.
Mt v{i tun sau, khi nh{ vua kim tra chung nga ho{ng
gia, ng thy mt thanh nin mi v{o triu: ch{ng thanh nin
George Villiers hai mi hai tui, mt ngi thuc tng lp thp.
C|c quan chc th|p tng nh{ vua ng{y hm quan s|t thy |nh
mt nh{ vua c di theo Villiers v{ ng hi han v ngi thanh

693
 Ngh thut quyn r

nin n{y vi th|i quan t}m n th n{o. Tht ra ai cng phi

tha nhn rng }y l{ mt thanh nin rt p, c khun mt thin
thn v{ d|ng v tr con rt li cun. Khi tin nh{ vua quan t}m n
Villiers n tai nhng ngi ang b{y mu, h bit ngay rng
mnh ~ tm c iu cn tm: mt thanh nin c th quyn r
c c vua v{ thay th k c sng |i |ng s kia. Tuy nhin
t nhin th vic quyn r s khng th n{o xy ra. H phi gip
xc tin iu . V vy h l{m bn vi Villiers m{ khng cho anh
ta bit k hoch ca mnh.
Vua James l{ con trai ca n ho{ng Mary triu i Scots.
Tui th ca ng l{ mt cn |c mng: cha ng, ngi c m ng
sng |i nht, v{ to{n b kp ca ng b s|t hi; m ng lc u b
{y, sau b h{nh hnh. Khi James cn nh, tr|nh b nghi ng ng
phi gi v b t}m thn. ng cm ght hnh nh thanh gm v{
khng chu c mt du hiu nh nht ca vic tranh c~i. Khi
ngi em h l{ N ho{ng Elizabeth nht qua bng h{ nm 1603
khng ngi ni di, ng tr th{nh vua Vng Quc Anh.
James tp trung quanh mnh nhng thanh nin vui v, s|ng
sa v{ dng nh thch nam gii hn. Nm 1612, con trai ng l{
ho{ng t Henry mt. c vua khng th n{o ngui ngoai c.
ng cn tiu khin v{ c c v m{ ngi c ng sng |i, B|
tc Somersest, th gi khng cn tr trung v{ quyn r na. Thi
c cho mt cuc quyn r ~ chn mui. V vy nhng ngi b{y
mu bt u hun luyn Villiers di danh ngha gip anh tin
th}n trong triu nh. H cho anh ta mt t qun |o lng ly, trang
sc, mt c xe sang trng, nhng th m{ nh{ vua thng . H
tp anh ta ci nga, u kim, chi qun vt, chi chim cnh, ch
cnh. Anh c dy ngh thut ni chuyn l{m th n{o t}ng

694
 To hiu ng hi tng

bc, k chuyn h{i, th d{i ng lc. Cng may Villiers l{ ngi

tip thu tt; bn cht anh ta vui v v{ dng nh khng g l{m anh
ta bn t}m nhiu. Cng nm , nhng ngi b{y mu sp xp
anh c chn l{m ngi rt nc trong cung in: mi ti anh ta
rt ru cho nh{ vua ng{i nhn anh ta gn hn. Sau mt v{i
tun nh{ vua ~ phi lng anh ta. Anh ch{ng dng nh cu xin
c quan t}m v{ nh nh{ng chm sc, chnh l{ nhng g ng{i
mun ban ph|t. Tht tuyt vi khi un nn v{ dy d anh ta! V{
anh ta c mt vc d|ng tht ho{n ho!
Nhng ngi b{y mu thuyt phc Villiers hi hn vi mt
c g|i tr; nh{ vua l{ ngi mt lc ch quan h tnh cm vi mt
ngi v{ khng chu c vic phi tranh gi{nh trong tnh cm.
Khng l}u sau nh{ vua lc n{o cng mun quanh qun bn Villiers
v anh c nhng tnh c|ch m{ ng{i ao c: ng}y th v{ mt tinh
thn v t l. Nh{ vua chn Villiers l{m ngi chm sc phng ng
cho ng{i h c th ring vi nhau. iu c bit li cun
James l{ Villiers khng h i hi mt iu g.
Cho n nm 1616 Villiers ~ ho{n to{n thay th c
ngi c sng |i c. Gi anh ta l{ B| tc Buckingham v{ l{
th{nh vin trong Hi ng c mt. Tuy nhin trc s sng st
ca nhng ngi b{y mu, anh ta nhanh chng th}u tm c|c c
quyn c li thm ch cn nhiu hn c B| tc Somerset trc
}y. Nh{ vua thng gi anh ta l{ ngi yu trc cng chng, sa
|o hay chi tc cho anh ta. James st sng bo v ngi mnh yu
qu, lo lng gn gi s trong s|ng ch{ng thanh nin. Ng{i chm sc
tng thch ca anh ta, thc t l{ bin th{nh n l ca anh ta. Thc
ra nh{ vua dng nh ang hi tng; mi khi Steenie, tn ng{i
t cho anh ta, bc v{o phng, anh ta h{nh ng nh mt a

695
 Ngh thut quyn r

tr. Hai ngi khng th t|ch ri nhau cho n khi nh{ vua mt
nm 1625.
Gii thch. Chng ta b in m du n ca cha m theo kiu
m{ ta khng th n{o ho{n to{n hiu c. Nhng cha m cng b
a con nh hng v{ quyn r tng t nh vy. C th h ng
vai ngi bo v nhng trong qu| trnh li tip thu tinh thn v{
nng lng ca a con, sng li mt phn tui th ca h. V{
cng ging nh a tr u tranh chng li cm gi|c nhc dc i
vi cha m, cha m cng phi nn cm gi|c y di s du d{ng
chm sc con. c|ch tt nht v{ ngm ngm nht quyn r ngi
kh|c l{ t t mnh v tr a tr. C ngh mnh mnh m hn,
quyn uy hn, h s b li v{o li ca bn. H s cm thy khng
c g |ng s. Tn ln v cha trng th{nh v{ yu t ca bn
h c c nim vui bo v, nui dng bn mt khao kh|t
mnh m khi ngi ta c tui. iu h khng nhn ra l{ bn ~
lun l|ch di lp da ca h - chnh a b l{ ngi iu khin
ngi ln. S ng}y th ca bn l{m h mun bo v bn v{ li l{
quan h c tch dc tnh. Ng}y th c tnh quyn r cao; mt s
ngi thm ch cn ao c c ng vai ngi hy hoi tnh
ng}y th. Khuy ng cm gi|c nhc dc tim n trong h v{ bn
c th dn d h lm ng lc li v h lun hy vng c c lc
th by l}u b km nn: c ng vi a tr. Trc mt bn h
cng bt u hi tng v b tim nhim bi s tr con, vui a ca
bn.
Tt c nhng iu n{y dng nh n vi Villiers mt c|ch
t nhin nhng bn phi c tnh to|n mt cht. Cng may l{ chng
ta ai cng c trong mnh khuynh hng tr con c th d d{ng
khi gi li v{ cng iu ha ln. H~y l{m nh nhng c ch ca

696
 To hiu ng hi tng

mnh tnh c v{ t nhin. Nhng yu t nhc dc phi t ra ng}y

th. v thc. Ging nh Villiers ng vi i hi iu g. Cha m
hay thch l{m h nhng a tr khng i hi iu g. T v khng
nhn xt, ch trch nhng g din ra xung quanh s l{m bn dng
nh t nhin v{ ng}y th hn. h~y sng vui v, thoi m|i nhng c
mt cht bn ct. Tn ln nhng im yu ca mnh, nhng iu
bn khng th kim so|t c. H~y nh: hu nh ai cng nh li
thi th b vi s tru mn nhng nghch l l{ nhng ngi c mi
gn kt cht ch vi thi th u chnh l{ nhng ngi c tui th
kh khn nht. Tht ra ho{n cnh khng cho h c lm tr con
nn h khng th ln ln v{ ao c c|i thin {ng mnh cha c
nm tri. James nht ri v{o trng hp n{y. Nhng loi ngi
n{y l{ nhng con mi thch hp nht cho chin thut hi tng
ngc.

BIU TNG
C|i Ging. Nm mt mnh trn ging, a b cm gi|c
khng c bo v, s st, cn c ngi chm sc. phng bn
cnh c chic ging ca ba m. N ln nhng b cm o|n, ni c
nhng chuyn m{ bn khng c php bit. H~y cho con mi c
hai cm gi|c cn c chm sc v{ vt gii hn cho php khi
t h ln ging v{ ru h ng.

IM YU
o ngc c|c chin thut hi tng, c|c bn trong qu| trnh
quyn r u s phi l{m ngi ln. iu n{y khng ch him c
m{ cn chng vui v lm. Quyn r l{ nhn thy nhng lc th n{o
. L{m mt ngi ln chn chn v{ tr|ch nhim khng phi l{

697
 Ngh thut quyn r

mt lc th, l{ tr|ch nhim. Hn na, mt ngi ln trong quan

h vi bn kh quyn r hn nhiu. Trong c|c kiu quyn r
chnh tr, truyn thng, c| nh}n con mi phi hi tng. Nguy
him duy nht l{ a b qu| s cm gi|c b ph thuc s quay li
ni lon, chng li ngi ng vai cha hay m chng. Bn phi
chun b iu n{y, nhng ng ging cha m thc s, ng bao
gi l{m nghim trng iu .

698
 18

KHI DY MONG MUN VT RO V CM K

Trong x~ hi lun c nhng gii Ch l{ vn v

hn mt ngi phi tu}n theo. Trong
nhng iu cm k nht bt ngun t
nhiu th k trc; nhng iu kh|c
thng th mang tnh hnh thc hn,
n gin ch l{ qui nh php lch s hay
nhng c x chp nhn c. L{m con
mi c cm gi|c bn ang dn dt h
vt qua nhng gii hn n{y c sc
c|m d m~nh lit. Con ngi thng
mong mun kh|m ph| phn en ti
trong h. Tnh yu l~ng mn khng phi
lc n{o cng phi l{ du d{ng v{ m |i;
chng t rng bn c tnh t{n bo. Bn
khng tn trng kh|c bit tui t|c, li
th trong |m ci hay r{ng buc gia
nh. Mt khi mong mun vt r{o ko
con mi n vi bn, h s kh lng km
li c. Dn h i xa hn h tng
tng chia s cm gi|c phm ti v{
ng la s to ra si d}y v hnh tri
cht hai ngi.
CI TI B NH MT
V{o th|ng 3 nm 1982, George
mt cm gi|c nht nh:
cm gi|c b ln |t. C
nhiu ngi rt s b ai
l{m cho |p o;
chng hn, c ai l{m
cho h ci nho vi
chnh ch ca mnh,
hoc l{m h ci tha
th tt , hoc t hn
na l{ k cho h nghe
nhng iu m{ h |nh
gi| l{ chnh x|c nhng
li khng ho{n to{n
hiu c, nhng iu
vt xa nhng nh
kin v{ s khn ngoan
thng thng ca mnh.
Hay ni c|ch kh|c, h
khng mun b quyn r
v quyn r c ngha l{
buc mi ngi phi i
din vi nhng gii hn
ca h, nhng gii hn

699
 Ngh thut quyn r

Gorden Byron -24 tui ~ xut bn c cho l{ ~ c

nhng kh th u tin ca b{i th c thit lp v{ bn vng
tn Childe Harold m{ ng vit. B{i nhng cng l{ nhng
th n{y cha y hnh tng G tch gii hn m{ k quyn r
quen thuc mt tu vin n|t, s bt thnh lnh l{m lay
try lc, nhng cuc h{nh trnh ti ng. Quyn r chnh l{
min ng huyn b. Nhng iu l{m khao kh|t c ngi
nn s kh|c bit ca b{i th so vi kh|c ln |t, a ta vt
nhng t|c phm kh|c l{ nh}n vt qua nhng gii hn.
chnh ca b{i th cng chnh l{ nh}n -Daniel Sibony,
vt phn din: Harold l{ mt ngi {n lAmour Inconscient
ng c cuc sng try lc, coi khinh
nhng tc l x~ hi m{ khng hiu v Mi }y ta trng
sao vn cha b trng pht. Ngo{i ra, thy mt ch nga c
t|c phm khng hnh th{nh t nhng sit cht cng,
vng t xa xi n{o m{ l{ nc Anh
Vi h{m thic
lc by gi. Ln xut bn u tin
trong rng v{ lt i
nhanh chng c b|n ht. Nhiu ng{y
nh tia chp.
tri qua, ting n lan truyn khp ni:
Nhng ngay ch
Childe Harold, b{i th vit v mt nh{
nga cm thy d}y
qu tc tr tr|c t|ng thc s ~ tr
cng c th lng,
th{nh t truyn.
khng cn kp cng trn
Lc n{y, nhng nh{ tinh hoa ca
chic bm bay ca
x~ hi ln ting i gp ng{i Byron,
mnh,
nhiu ngi trong s ~ li danh
Ch nga ng li
thip ca mnh dinh th ca ng{i
nh cht.
Lu}n n. Ngay sau , Byron xut
hin ti nh{ h. Tht ngc nhin l{ Chng ta mi mi
bc dc vi nhng gii

700
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

Byron vt qu| nhng g m{ h trng hn,

i. Ng{i rt in trai vi m|i tc xon Khao kh|t c c
v{ ging mt ca mt thin s. B bt k iu g b cm
m{u en l{m ni bt thm nc da o|n.
nht m{u ca Byron. Ng{i khng ni
(H~y xem ngi ta
nhiu, v{ chnh iu ~ to nn mt
bo mt ngi bnh
n tng. Khi Byron ni ging ng{i
ng quanh qun ti
chm r~i v{ nh c sc thi min, ging
nh{ tm.)
iu c i cht khinh thng. Ng{i i
Ham mun d}ng
tp tnh ( l{ d tt bm sinh), v vy
tr{n vi nhng g ngo{i
m{ khi gi{n nhc bt u tu ln iu
tm vi.
Van, Byron lp tc ng sang mt bean
vi mt c|i nhn xa xm. C|c qu b{ di Mt tn trm b
qua trc mt Byron, v{ trong lc i thu ht bi nhng m|i
din vi ng{i, n{ng Rose Berry cm nh{ chng trm.
thy tim mnh p mnh (ln ln gia Tnh yu c
s h~i v{ h{o hng) n ni n{ng phi thng thng hoa khi
ro bc tr|nh i. C|c qu b{ tranh i phng nhn li?
gi{nh nhau c ngi cnh ng{i, g}y Khng phi sc
s ch v{ c ng{i c|m d. Nh p ca v anh,
vy liu Byron c cm thy ti li v Nhng chnh nim
mt li lm b mt n{o nh ngi
am m anh d{nh cho
anh hng trong b{i th ca ng?
n{ng khin chng ti
Nng Caroline Lamb phu nhn phi thm mun
ca William Lamb, con trai ca Lord v{
Hn l{ n{ng c
b Melbourne l{ mt ph n in
iu g ~ l{m cho
hnh cho x~ hi lc by gi, nhng thc anh ri v{o tay n{ng.
s th n{ng khng hnh phc. Khi cn
Mt c g|i c

701
 Ngh thut quyn r

l{ mt c g|i tr, n{ng tng m v chng mnh chiu

nhng cuc phiu lu, s l~ng mn hay chung khng phi l{
thng ngon. Vy m{ lc n{y, n{ng chung thy m{ l{ b theo
buc phi ng vai mt ngi v lch ui.
tr thip, v{ iu khng ph hp vi Ni s ca n{ng c
n{ng. Caroline Lamb l{ mt trong s sc li ko cn ln hn
nhng ngi u tin c t|c phm thn xc nng.
Childe Harold, v{ c mt iu g
Nim am m
hn c s mi l ~ li cun n{ng. Khi
nhng iu cm k d
n{ng nhn thy ng{i Byron ti mt ba
mun hay khng cng
tic, v}y quanh bi nhiu ngi ph n
ngt ng{o hn.
kh|c, n{ng ~ nhn v{o mt ng{i, ri
Khi n{ng tht ln
sau bc i. Ti hm , n{ng ~
Em s lm, iu ch
vit v Byron trong cun nht k ca
lm cho ti thm thch
mnh: in khng, ti t v{ nguy him
th.
khi bit c ngi y. N{ng cn vit
-Ovid, The Amores,
thm: Gng mt tai t|i in trai y l{
Peter Green dch.
nh mnh ca ti.
Ngy hm sau, Caroline rt ngc
Thng th sau
nhin v Byron ~ gi cho n{ng. R r{ng
n{y ph n khng th
Byron ~ nhn thy n{ng i ngang qua
ph| v c nhng mi
mnh ba tic v{ v rt r ca n{ng
lin h theo c|ch n{y ~
~ g}y t m cho ng{i. Byron khng
c to nn trong suy
thch nhng ngi ph n t tin, lun
ngh ca h gia nhng
theo sau gt mnh, v iu l{m cho
h{nh ng x|c tht v{
ng{i coi khinh mi th, k c th{nh
nhng iu cm k, v{
cng ca mnh. T , Byron n thm
th l{ h tr nn bt lc
Caroline mi ng{y. Ng{i quanh qun
v tinh thn, chng hn

702
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k
trong phng ng ca n{ng, chi a
cng nhng ngi con ca n{ng, gip
n{ng chn la trang phc hng ng{y.
Caroline yu cu ng{i k v cuc sng
ca mnh: Byron ~ t v ngi cha t{n
bo ca mnh, nhng c|i cht trc
tui nh l{ mt li nguyn c ca gia
nh, ri ngi tu vin n|t m{ ng{i
tha k, v{ c nhng cuc phiu lu ti
Th Nh K v{ Hy Lp. Cuc sng ca
ng thc s cng phiu lu nh nh}n
vt chnh trong Childe Harold.
Nhiu ng{y sau , hai ngi h
~ tr th{nh tnh nh}n. Tuy nhin, lc
bay gi tnh th ~ o ngc, Caroline
~ theo ui Byron vi mt th|i
hung hng khng xng vi mt qu c.
N{ng ci trang th{nh mt ngi hu v{
ln v{o xe nga ca ng{i, vit cho ng{i
nhng l| th tnh qu|i g, ph trng
s vicByron ~ tr nn th ch vi yu ca mnh. Theo ti
n{ng. Byron chuyn t yu sang au
bun. Ng{i th nhn vi n{ng v bn
cht ca nhng li lm thm kn m{
ng{i ~ mc phi c |m ch trong
Childe Harold. Nhng iu n{y ch
thc y n{ng tin xa hn. N{ng gi ti
cho ng{i mt nhm tc quen thuc
703
nh l~nh cm, khi cui
cng nhng h{nh ng
y c t do thc hin.
}y chnh l{ ngun gc
ca ham mun tn ti
nhiu ph n khi h gi
b mt c nhng mi
quan h hp ph|p trong
mt thi gian; v{ cng l{
ngun gc xut hin kh
nng ly li cm gi|c
bnh thng nhng
ngi kh|c ngay khi
iu kin cm o|n
c phc hi bi mt
mu m b mt n{o
khng ng vi nhng
ngi chng, h c th
gi mt trt t chung
thy th hai vi ngi
ngh, iu kin cn thit
cho s cm k trong i
sng x|c tht ca ph n
cng c cng mt v tr
nh nhu cu ca {n
ng kim ch nhng
ham mun tnh dc ca
mnhNhng ph n
 Ngh thut quyn r

nhng li l{ t lng mu ca mnh. N{ng thuc v nhng tng lp

i theo ng{i trn ph, l{m ra nhng
cnh l liu. Cui cng, gia nh ~ gi
b{ ra nc ngo{i tr|nh nhng v tai
ting tip na. Sau khi Byron tuyn b
l{ mi chuyn ~ kt thc, Caroline ri
v{o trng th|i in lon m{ chc chn
s ko d{i trong nhiu nm.
Nm 1813, mt ngi bn c ca
Byron, James Webster, mi ng{i n
thm in trang ca mnh. Webster c
mt ngi v rt tr v{ p tn
Frances, Webster bit Byron c ting l{
k g gm nhng v ca anh l{ mt
ngi trm tnh tit hnh, chc chn
n{ng s khng mc phi s c|m d ca
k nh Byron. ng nh nim tin ca
mnh, Byron t khi ni chuyn vi
Frances, ngi m{ dng nh khng
my quan t}m n ng{i. Sau v{i ng{y
tip xc vi Byron, Frances ~ sp xp
c mt mnh vi Byron trong
phng bida, n{ng hi Byron: L{m
sao mt ngi ph n thch mt
ngi {n ng th l iu vi anh ta ~ thit lp i vi
khi anh ta khng bit? Byron vi vit
mt mnh giy nh mt c}u tr li c
bit, c}u tr li l{m n{ng mt ngay
cao trong x~ hi vn
minh thng khng vi
phm nhng iu cm
chng li nhng h{nh vi
tnh dc trong sut thi
gian ch ln xe hoa, v{
v vy m{ h t c
mi lin h khng kht
gia iu cm k v{ tnh
dcNhng h qu
nguy hi khi thiu kho|i
cm tnh dc ngay t
u c th hin qua
vic khng c c tha
mn hon ton khi sau
n{y ham mun tnh dc
c t do hn trong
hn nh}n. Nhng mt
kh|c, t do tnh dc v
ngay t ban u cng
chng i n kt qu
n{o tt hn. D d{ng ch
ra rng gi| tr m{ l tr
nhng nhu cu tnh dc
thng xuyn bin mt
ngay khi s tha m~n
tr nn d d{ng t

704
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k
khi c n. Ngay sau , Byron mi hai
ngi h n mt tu vin v danh ca
mnh. , Frances c hnh v{ chun
mc ~ nhn thy Byron ung ru t
mt hp s ngi. H thc cng nhau
n khuya mt trong nhng cn
phng b mt ca tu vin, c th ri
hn nhau. Vi Byron, dng nh
Frances qu| h|o hc vi chuyn ngoi
tnh ca mnh.
Cng nm , ngi ch cng cha
kh|c m ca Byron ~ ti Lu}n n
thot khi ngi chng ang gp nhiu
vn v tin bc. ~ l}u Byron khng
gp ch Augusta. Hai ch em c v b
ngo{i ging nhau gng mt ging
nhau, nhiu tnh c|ch cng ging nhau.
Augusta xem Byron nh mt ph n,
cn th|i ca ng{i i vi Augusta th
c v ging nh vi mt ngi em trai
hn. Byron dn ch ti rp haut, ti
nhng bui khiu v, n n{ng nh{,
i x vi n{ng ht sc nhit tnh v{
Augusta sm |p li. Qu thc, s quan
t}m t nh v{ }u ym m{ Byron d{nh
cho mnh sm tr th{nh nim quan
t}m th x|c.
Augusta l{ mt ngi v ~ ly
705
c. Mt r{o cn n{o
l{ cn thit y
cn kho|i cm ln nh
im ca n; v{ trong
sut chiu d{i lch s,
bt c lc n{o nhng
r{o cn t nhin trong
bc ng tm kim
s tha m~n l{ khng
, con ngi ~ dng
nn nhng r{o cn
truyn thng c th
tn hng c tnh
yu. iu n{y ng cho
c c| nh}n ln quc gia.
Trong nhng thi k
khng c bt c mt
r{o cn n{o i vi vic
tha m~n tnh dc tn
ti, chng hn c th l{
trong thi k suy t{n
ca nhng nn vn
minh xa xa, tnh yu
tr nn v gi| tr, cuc
sng tr nn trng vng,
v{ v th nhng s phn
kh|ng mnh m hay
ng hn l{ nhng cuc
ci c|ch l{ cn thit
 Ngh thut quyn r

hn c ba ngi con. N{ng ~ chu trc khi gi| tr tnh

khut phc trc nhng li t|n tnh cm thit yu ca tnh
ca ngi em cng cha kh|c m ca yu c th c hi
mnh. L{m c|ch n{o t gip mnh sinh.
}y? Byron ~ khuy ng mt cm xc -Sigmund Freud,
k l trong n{ng, mt cm xc m~nh Contributions to The
Psychology of Love, Sexuality
lit hn nhng g m{ n{ng tng cm
and The Psychology of Love,
nhn nhng ngi {n ng kh|c, k Joan Rivire dch.
c chng c ca mnh. Vi Byron, mi
quan h vi Augusta l{ li lm cng cc
v{ nh cao trong qung i ca mnh. }y l{ c|ch m{
Ngay sau , Byron ~ vit th cho ngi Mauclair phn tch
nhng ngi bn ca mnh, t}m s th|i ca ph|i m{y
ton b c}u chuyn. Thc s, Byron rtr}u vi ngh im:
kho|i ch khi nhn c s phn ng Tnh yu ca mt c g|i
b{ng ho{ng ca h, v{ The Bride {i c|c nhng nng
Abydos l{ b{i th k chuyn d{i c nhit, hay vic kt hn
ng lay ch l{ mi quan h gia em vi mt ph n m{
trai v{ ch g|i. Nhng li n v mi mnh qu trng cng
quan h gia Byron v{ Augusta, n{ng khng th thay th c
nhng c g|i im cho
~ c thai vi Byron, c lan rng. X~
hi vn minh xa l|nh ng{i nhng nhng bn tnh th vt ca con
ngi ph n li c{ng b cun ht bi ngi trong nhng
ng{i v{ nhng cun s|ch ca ng{i tr khong khc cung in
nn ni ting hn bao gi ht. khi ngi {n ng khao
kh|t nim vui c h
Nhng th|ng u tin nm 1812,
thp chnh mnh m{
Annabella Mlbanke, em h ca Caroline
khng nh hng n
Lamb ~ gp Byron khi ng{i ang c
uy tn x~ hi ca h.

706
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

n}ng cc chc mng Lu}n n. Khng g c th thay th

Annabella l{ ngi nghin ru, thc c kho|i lc mnh m
t, v{ mi quan t}m ca n{ng l{ khoa v{ k quc n{y khi c
hc v{ tn gi|o. Nhng c iu g ni bt c iu g, l{m
Byron ~ hp dn n{ng v{ cm xc bt k iu g, c ph{m
dng nh c |p li. Hai ngi tc ln nhi ci m{
khng ch tr th{nh bn. Byron ~ t ra khng phi s b trng
quan t}m n{ng qu| mc, thm ch c pht, hi tic, hay nhn
lc cn mun ci n{ng. Lc n{y, v tai tr|ch nhim. l{ mt
ting gia Byron v{ Caroline vn cn v cuc c|ch mng chng
th m{ Annabella khng quan t}m my li x~ hi c t chc,
n li cu hn. Trong v{i th|ng sau chng li c|i ti c hc
n{ng theo di cng vic ca Byron t thc v{ n np ca c|nh
ng xa v{ nghe c nhng li n {n ng v{ c bit l{
i v s lon lu}n. Lc , v{o nm chng li tn gi|o ca
1813, n{ng ~ vit th cho ngi c h. Ng{i Mauclair nghe
ca mnh: ch|u rt c ao c quen thy ting gi ca ma
bit Byron ti ni ch|u c th chp qu trong nim am m
nhn nguy c b gi l{ mt con im ch en ti c ph th
c tn hng nim c ao . bi Baudelaire. Nhng
c c nhng b{i th mi ca ng{i, c g|i im tng trng
n{ng vit rng c|ch miu t tnh yu cho iu v thc cho
ca Byron gn nh khin cho n{ng yu php chng ta gt b i
ng{i hn. N{ng ang dn b |m nh nhng tr|ch nhim ca
bi Byron, bt c li ni n{o cng mnh.
hng v ng{i. Chng l{m mi tnh bn -Nina Epton,
ca h, v{ v{o nm 1814, Byron cu Love and The French
hn n{ng ln na. Ln n{y Annabella
chp nhn. Byron l{ mt thin s xung

707
 Ngh thut quyn r

trn v{ n{ng ~ l{m thay i ng{i. Qu tim v{ i

Tuy nhin, s vic khng tt p mt song h{nh vi nhau
n th. Byron ~ hy vng cuc sng trn bc ng t
hn nh}n s l{m mnh im tnh li trc n nay vn mang
nhng sau l ci ng{i nhn ra l{ li nim vui cho chng;
mt sai lm. Ng{i ni vi Annabella, nu c bt k ai rp t}m
b}y gi hn l{ em ~ nhn thy mnh ph| hoi tr chi ca
kt hn vi mt k xo quyt. My chng, ngi y ch l{m
nm sau, cuc hn nh}n v. cho chng thm si m
ln nhau, ai m{ bit
Nm 1816, Byron ri nc Anh,
c cng l{
khng bao gi tr li. Ng{i du ngon
trng hp ca Tristan
qua mt thi gian. Mi ngi u bit
v{ Isolde. Ngay lc h b
chuyn ca ngi nhng mi tnh, s
cm o|n ham mun v{
lon lu}n, s c |c i vi ngi tnh
b ngn khng cho }u
ca mnh. Tuy vy, bt k ni n{o m{
ym ln nhau bi nhng
ng{i n, ph n , c bit l{ tng lp
tn gi|n ip v{ lnh
qu tc u theo ui ng{i, tnh nguyn
canh, h bt u au
l{ nn nh}n tip theo ca ng{i. Thc t
kh cng cc. Ham
nhng ngi ph n n{y ~ tr th{nh
mun gi }y gi{y v h
nhng k g}y hn trc. Nh Byron ~
mt c|ch nghim trng
ni vi nh{ th Shelley, Ti ~ l{m m
bi ma thut ca n, cn
mn c|c c g|i nhiu hn bt k ai k
nghim trng hn trc
t cuc chin tranh th{nh Troa.
gp nhiu ln; nhu cu
Gii thch: Nhng ph n trong
cn c nhau c{ng au
thi ca Byron lun kh|t khao c
n v{ khn thit hn
ng mt vai tr kh|c nhng g m{ x~
bao gi htPh n l{m
hi cho php. H c cho l{ nhng
rt nhiu iu ch v h
ngi oan trang, c hnh, ch c nam
b cm, nhng iu

708
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

gii mi c th hin nhng bc ng h chc chn s khng

xa hn. ng sau nhng r{o cn ca x~
hi ln nhng ngi ph n, c l l{
mt ni s h~i khi c nhng mi quan
h phi lu}n l hay li sng bung th.
Cm thy b c ch v{ bt an, ph
n v{o thi k y ~ c say sa nhng
cun tiu thuyt, nhng c}u chuyn
l~ng mn mang hnh tng G tch.
, h c phiu lu v{ c cng c Eve chm n nu
c nhng iu tt ln mt xu nh nam
gii. Nhng cun s|ch nh th gip cho
nhng ngi ph n bng ln nhng
cuc ni lon, cn vi nhng nhng
ngi nh Caroline th }y l{ dp vui
a vi mng tng phong ph m{ h
tng ao c khi cn l{ thiu n, khi m{
mt chng mc n{o nhng ao c
nh vy ~ c cho php. Byron ~
xut hin ng thi im. Ng{i tr
th{nh tia chp tha m~n nhng c
ao khng c t l ca h; vi ng{i,
h c th i qu| gii hn m{ x~ hi |p
t. i vi mt s ngi, s c|m d
chnh l{ thng gian, vi nhng ngi
kh|c l{ mt cuc ni lon lang mn,
hay mt c hi tr nn mt l tr v{ ca mt ngi c th}n
vn ha ( mong mun l{m thay i ng{i
l{m nu h khng b
cmThin Cha Cha ~
trao cho Eve quyn t
do l{m nhng g mnh
thch vi tt c nhng
hoa qu, c}y tr|i trong
vn a {ng, ch tr
mt c}y Thin Cha cm
khng s phi cht. Eve
~ h|i tr|i c}y v{ ~
ph| b iu rn ca
Thin Chanhng gi
ti tin chc rng Eve s
chng bao gi l{m nh
th nu Eve khng b
cm.
-Gottfried von Strassburg,
Tristan v Islode, trch trong
The Book of Courtly Love ca
Andrea Hopskins
Mt trong nhng
ngi bn ca Leopold
Stern thu mt cn h
ni m{ anh n tip
ngi v ca mnh nh

709
 Ngh thut quyn r

ch che y s tht l{ h mun c mt c ch, chiu ~i c

ng{i ln |t). Trong mi trng hp, vi tht v{ ru v{ tn
l{ s c|m d b cm k, do s nng cn hng tt c nhng
m{ th{nh. Mt khi bn b thu ht bi thch th m ca ti
Byron th ng{i s dn bn i xa hn bn ngoi tnh. Anh bo
tng hay k vng v ng{i khng thy Stern rng tht l{ mt
c nhng gii hn cn thit. Ph n cm gi|c vui thch khi
khng ch n thun em lng yu ng{i cm sng chnh mnh.
m{ h cn ng{i l{m o ln cuc -Nina Epton,
sng ca h, thm ch hy hoi h. H Love and The French
thch b hy hoi nh vy hn l{ b
kim h~m trong nhng cuc hn nh}n
bun t.
Ni chung, trng hp ca nhng ngi ph n u th k
19 ~ tr nn ph bin v{o u th k 21. Nhng phng tin tha
m~n cho nhng li h{nh x ti t ca {n ng chin tranh, mu
m bn thu, nhng c em v{ nhng g|i im hng sang - ~ m
dn; ng{y nay, khng ch ph n m{ c {n ng cng c cho l{
nhng ngi c vn minh v{ bit iu. V{ nhiu ngi ~ c mt
thi gian kh khn u tranh cho iu n{y. Khi cn tr chng ta
c th biu l nhng mt xu trong tnh c|ch ca mnh, nhng mt
xu m{ ai cng c. Nhng di sc p ca x~ hi ( u tin l{
nhng khun mu ca cha m), chng ta kim ch dn s tinh
nghch, chng i, nhng tnh nt h hng trong tnh c|ch ca
mnh. tin b, chng ta hc c|ch ngn chn nhng mt ti, iu
n{y khin ta mt i c|i ti ca mnh, mt phn linh hn ca chng
ta b chn vi di v b ngo{i lch thip ca mnh.

710
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

Khi ~ trng th{nh, chng ta thm mong mun tm li c|i

ti ~ mt y phn tnh c|ch thi th u, thch mo him, thiu
tn trng ca mnh. Chng ta b li cun bi nhng ngi sng
ng vi c|i ti ca h khi trng th{nh, thm ch d cho li sng
y c dnh d|ng ti nhng iu sai tr|i hoc cm k. Cng nh
Byron, bn c th tr th{nh tia chp cho nhng c mun nh
vy. Tuy nhin bn phi hc c|ch gi cho kh nng n{y nm
trong tm kim so|t, v{ s dng ng mc ch. Khi h{o quang ca
nhng iu cm k xung quanh bn a li i phng v{o by,
ng qu| mo him, nu khng h s hong s. Mt khi bn cm
thy h ~ mc phi ba m ca mnh, bn c th th lng. Nu i
phng bt u bt chc bn, nh Caroline bt chc Byron, h~y
tin xa hn, a v|o mt cht t{n nhn, li cun h v{o li lm, ti
phm, nhng hot ng th tc bng bt c gi| n{o. Gii phng c|i
ti ~ mt ca h, h c{ng th hin c|i ti bn c{ng ch ng h
s}u hn. Nu thc hin na vi bn s ph| v ba m v{ l{m h t
nhn thc li mnh. H~y i c{ng xa c{ng tt.
S thp hn hp dn mi ngi.
-Johann Wolfgang Goethe

B QUYT QUYN R
X~ hi v{ vn ha c da trn nhng gii hn trong
c th c nhng kiu c x c cho php, kiu kh|c li khng.
Nhng gii hn thng thay i theo thi gian nhng vn lun c
nhng gii hn. Kh nng l{ tnh trng hn lon, hn n ca t
nhin m{ chng ta khip s. Nhng chng ta l{ lo{i ng vt bc
cao k l: thi im m{ mi gii hn u b |p t c v th}n th
cng nh t}m l, tnh hiu k lp tc c biu l. Mt phn trong

711
 Ngh thut quyn r

con ngi chng ta mun vt qua nhng hn nh kh|m

ph| nhng iu cm k.
Khi cn nh, nu chng ta c yu cu khng c i n
mt ni n{o , chc chn s l{ ni chng ta mun i. Khi ta
trng th{nh hn, tr nn lch s v{ tn trng hn th ng{y c{ng
c nhiu r{o cn g}y tr ngi cho cuc sng chng ta. Tuy nhin,
ng nhm ln gia lch s v{ hnh phc. iu che y s tht
vng hay tha hip ngo{i mun. L{m sao chng ta c th kh|m
ph| nhng mt ti trong tnh c|ch chng ta m{ khng phi chu s
trng pht hay ty chay? Nhng mt ti y biu l ra trong nhng
gic m ca chng ta. Thnh thong chng ta thc gic vi cm
gi|c ti li v vic git ngi, lon lu}n, ngoi tnh v{ s h~i din ra
trong gic m, cho ti khi nhn ra rng khng mt ai cn bit v
nhng iu y ngoi tr chnh bn th}n mnh. Tuy nhin mang li
cho mt ngi cm gi|c rng khi vi bn h s c c hi
kh|m ph| nhng iu vt xa li c x lch thip c chp nhn,
v{ rng khi c bn bn cnh, h c th biu l c phn tnh c|ch
b giu kn ca h, v{ nh th bn s to ra c nhng nh}n t
to ra c s c|m d mnh m v{ s}u sc.
Thay v n thun dn d h bng nhng mng tng kh
th{nh, bn phi i xa hn th. Sc mnh c|m d m{ bt ng s n
t thc t ca nhng g m{ bn mang li cho h. Ging nh Byron,
v{o mt thi im n{o bn thm ch c th y mi chuyn i
xa hn mc m{ i phng mong mun. Nu h i theo bn ch
n thun l{ v tnh hiu k, h c th cm thy i cht s h~i v{
chn ch, nhng mt khi i phng ~ thc s mc c}u, h s
cm thy kh m{ cng li bn, v khng d quay li mt gii
hn khi m{ bn ~ i qu| gii hn . i phng c{ng khao kh|t

712
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

c thm nhiu th v{ khng bit lc n{o dng li. Bn s l{

ngi quyt nh cho h thi im n{o dng li.
Thi im con ngi cm thy iu g b ngn cm, mt
phn con ngi h s mun c c iu . chnh l{ iu l{m
cho nhng ngi ph n hay {n ng ~ kt hn tr th{nh nhng
mc tiu ngon n mt ngi c{ng b cm o|n, khao kh|t ca
h s c{ng m~nh lit hn. George Villiers, b| tc x Buckingham,
l{ ngi c vua James nht sng |i u tin, k l{ con trai
ca vua James, vua Charles nht. Ng{i b| tc cha tng b t
chi iu g c. Nm 1625, trong mt chuyn i ti Ph|p, b| tc
gp c ho{ng hu Anne xinh p v{ ~ yu ho{ng hu mt c|ch
v vng. Cn g ngo{i tm vi, bt kh thi hn cho bng ho{ng hu
ca mt quc gia th ch? Ng{i b| tc ~ c th chn gn nh
bt l mt ngi {n b{ n{o kh|c nhng chnh bn cht b cm
o|n ca ho{ng hu Anne ~ ho{n to{n l{m cho ng{i b kch ng,
cho ti khi ng{i b| tc l{m xu mt chnh mnh v{ t nc ca
mnh khi c hn ho{ng hu trc mt |m ng.
Bi nhng g cm k u c ham mun nn bng c|ch n{o
bn phi khin mnh c v nh b cm. C|ch cng khai nht
l{m iu n{y l{ th hin c|ch c x mang n cho bn mt phong
th|i b n v{ b ngn cm. V c bn, bn l{ m mt ngi khin ai
cng tr|nh mt; nhng thc t l{ bn qu| quyn r n ni khng
th cng li. chnh l{ s hp dn ca din vin Errol Flynn,
ging nh Byron, anh thng cm thy mnh l{ ngi b theo ui
ch khng phi l{ ngi theo ui. Flynn cc k in trai nhng
anh cng c mt th kh|c: l{ mt nt nh}n c|ch ti phm hn
nhin. Thi trai tr sa a ca mnh, Flynn d}y v{o mi loi
h{nh ng bt hp ph|p. Nhng nm 1950, Flynn b buc ti

713
 Ngh thut quyn r

cng hip, mt vt nh vnh cu trong thanh danh ca mnh mc

d Flynn ~ c tuyn b l{ v ti; nhng nh th s ni ting
ca Flynn trong gii ph n ch c{ng gia tng thm. Cng iu
ha mt ti trong nh}n c|ch ca bn th bn cng s to nn c
mt t|c ng nh vy. i phng b|m ru ly bn c ngha l{
bn phi vt qua nhng gii hn ca h, ngha l{ bn phi l{m
iu g th thin v{ khng th chp nhn i vi x~ hi v{ c
i vi nhng ngi ng trang la vi h. Vi nhiu ngi l{
l do cn c}u.
Trong tiu thuyt Qicksand nm 1928 ca Junichiro
Tanazaki, n{ng Sonoko Kakiuchi, v ca mt lut s c mi
ngi knh trng, cm thy nh{m ch|n v{ quyt nh theo hc
nhng lp nght thut git thi gian. nhng lp hc y, n{ng
cm thy mnh b cun ht bi mt ngi bn n hc chung, n{ng
Mitsuko xinh p, ngi ph n n{y kt bn vi Kakiuchi ri
quyn r n{ng. Kakiuchi b buc phi lin tc ni di vi chng
mnh v mi quan h vi Mitsuko v{ nhng bui hn thng
xuyn gia h. Mitsuko dn dn a Kakiuchi tham gia v{o
nhng hot ng v o c, bao gm mt cuc tnh tay ba vi
mt ch{ng thanh nin k quc. Mi ln Kakiuchi c c hi kh|m
ph| mt lc th cm k n{o , Mitsuko lin th|ch thc n{ng i xa
hn, xa hn na. Kakiuchi chn ch, cm thy hi tic n{ng bit
mnh mnh nm trong tm khng ch ca mt n qu|i d d ngi
kh|c li dng s ch|n nn ca n{ng khin n{ng lc li. Nhng
rt cuc, Kakiuchi khng th khng theo s dn d ca Mitsuko
mi mt h{nh ng vt qu| gii hn u l{m cho c thm mun
thm. Mt khi i phng b li ko bi s hp dn ca nhng
iu cm k, h~y th|ch thc h s|nh kp vi bn v phng din x
s phi o c. Bt k s th|ch thc n{o cng c tnh hp dn ca

714
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

n. H~y tin h{nh chm r~i, l{m gia tng th|ch thc ch sau khi i
phng c du hiu xiu lng vi bn. Khi h ~ mc phi ba m,
h c th thm ch cn khng nhn thy rng bn ~ a h mo
him ti mc n{o.
Tay cng t phong lu ni ting th k XVIII, cng tc
Richelieu rt ham m nhng c g|i tr v{ Richelieu thng gia
tng thm s quyn r bng c|ch cun h v{o nhng h{nh vi v
m{ nhng c g|i tr rt d b nh hng. Chng hn, cng tc
thng tm c|ch v{o nh{ c g|i v{ quyn r c ln ging ca
mnh; thng th cha m c g|i ngay di i snh, mang n s
h{o hng ho{n ho cho cuc vng trm. Thnh thong Richelieu
thng ra v nh th h sp b ph|t hin, ni s h~i nht thi
c{ng l{m tng thm s h{o hng tng th. Trong mi trng hp,
Richelieu thng c khin cho nhng c g|i quay sang chng i
cha m mnh, ci nho s sng o hay oan trang hay th|i
nn np ca h. Chin lc ca ng{i cng tc chnh l{ tn cng
v{o nhng gi| tr m{ i phng tn trng nht chnh xc l
nhng gi| tr tng trng cho mt gii hn n{o . mt ngi
tr, nhng mi d}y gia nh, tn gi|o hay nhng th tng t rt
hu ch cho nhng k quyn r; nhng ngi tr hn l{ cn mt l
do chng i li nhng mi d}y r{ng buc y. D vy, chin
lc ni trn c th c |p dng cho i phng thuc mi
tui: vi mi mt gi| tr c gi gn s}u nng lun c mt mt ti,
mt mi ho{i nghi, mt khao kh|t kh|m ph| nhng g m{
nhng gi| tr y cm o|n.
nc thi phc hng, mt c g|i im thng n mc
nh mt qu c v{ i ti nh{ th. Khng g h{o hng hn vi mt
ngi {n ng khi lic mt a tnh vi mt ngi ph n m{ anh

715
 Ngh thut quyn r

ta bit l{ mt g|i im trong khi xung quanh mnh l{ v, gia nh,

bn b, v{ c|c linh mc tu s. Mi tn gi|o hay h thng gi| tr u
to ra mt mt ti, th gii en ti ca tt c mi th m{ nhng
tn gi|o hay h thng gi| tr y cm o|n. H~y d d i phng,
h thch th vi bt k iu g bn ngo{i khun kh ca nhng
gi| tr gia nh m{ thng thin v mt tnh nhng li hi ht bi
v nhng gi| tr y c |p t t pha bn ngo{i.
Mt trong nhng ngi {n ng quyn r nht th k XX,
Rudolph Valentino, c ngi ta gi l{ Mi e da tnh dc. S
quyn r ca Valentino i vi ph n th hin hai phng din:
ng c th du d{ng v{ quan t}m nhng cng c th ngm t ra t{n
nhn. Lc n{o Valentino cng c th tr nn bo gan mt c|ch
nguy him, thm ch cn mang cht bo lc. C|c {i truyn hnh
thng thi phng hnh nh hai mt n{y c{ng nhiu c{ng tt
chng hn, khi c tin l{ Valentino ~ h{nh hung v mnh, h lin
lp tc khai th|c c}u chuyn n{y. Mt s kt hp gia nhng nt
nam tnh v{ n tnh, bo lc v{ du d{ng, s lun lun c v vt
qu| gii hn v{ quyn r. Ngi ta cho tnh yu l{ phi du d{ng,
tao nh~ nhng thc t tnh yu c th l{m ny sinh hung h~n v{
nhng tnh cm hy dit; v th m{ s hung h~n tim t{ng ca tnh
yu, phng c|ch m{ s hung h~n y l{m tiu tan i l tr thng
thng chng ta chnh l{ iu hp dn chng ta. H~y tip cn mt
bo lc ca tnh yu bng c|ch a mt nt tnh c|ch hung h~n v{o
s quan t}m du d{ng ca bn, c bit l{ nhng giai on v sau
ca tr chi quyn r khi i phng ~ nm trong tm kim so|t
ca bn. Ngi ta bit c g|i im Lola Montez hay tr nn bo
lc, thnh thong li s dng mt chic roi, cn Lou Andreas-
Salom c th bt ng t ra t{n nhn vi nhng tnh nh}n ca
mnh, chi nhng tr chi quyn r sau li tr nn lnh lng v{

716
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

kh tnh. S t{n nhn ca c ch khin cho i phng tip tc tr

li tn hng thm. Mt mi quan h tnh dc bo lc c th
mang n mt s gii ta ph| v gii hn tuyt vi.
Tr chi quyn r ca bn c{ng t ra bt chnh bao nhiu th
hiu qu mang li s c{ng ln lao by nhiu. Mang n cho i
phng cm gi|c h ang thc hin mt loi ti |c, mt h{nh ng
m{ ti li m{ h cng chia phn vi bn. H~y to ra nhng khonh
khc ni cng cng m{ ch c hai ngi bn cng bit mt b mt
cn nhng ngi xung quanh th khng. c th l{ mt li ni
hay mt c|i nhn m{ ch bn mi nhn ra, mt b mt. S hp dn
quyn r ca Byron vi n{ng Frances din ra ngay bn cnh s
gn gi ca chng n{ng chng hn lc chng n{ng i cng
Frances giu mt l| th tnh cho Byron trong lng ngc ca mnh.
Johannes, nh}n vt chnh trong t|c phm The Seducers Diary ca
Soren Kierkegaard, c gi mt thng ip n i tng ca mnh,
n{ng thiu n Cordelia ngay gia mt bui tic m{ hai ngi cng
tham gia; Cordelia khng th tit l cho nhng ngi kh|ch kh|c
bit c l| th l{ ca Johannes v khi y c s phi gii thch
mi chuyn. Johannes cng c th ni nhng iu mang mt
ngha c bit i vi c trc mt |m ng v li ni y |m ch
ti nhng iu trong nhng l| th ca Johannes vit cho c. Tt c
iu n{y l{m tng thm s thch th cho mi tnh ca h bng c|ch
mang li cho mi tnh y mt cm gi|c v mt b mt c s chia,
hay thm ch l{ mt ti li. Tn dng nhng s cng thng nh th
n{y nhng ni cng cng l{ rt nguy him v s to nn cm gi|c
ng phm chng li c th gii.
Trong truyn thuyt Tristan v{ Isolde, i tnh nh}n ni
ting ~ t n nh im ca kho|i cm v{ thch th chnh bi

717
 Ngh thut quyn r

nhng iu cm k m{ h ph| v. Isolde ~ nh hn vi vua

Mark; chng bao l}u na n{ng s tr th{nh mt ph n ~ c
chng. Tristan l{ mt thn d}n v{ l{ mt chin binh phc v vua
Mark trc tui cha ch{ng. C mi tnh mang tng cp i c d}u
t tay nhc ph. L{ in hnh cho kh|i nim tnh yu c|c nc
phng t}y, truyn thuyt ~ c nh hng ln lao qua nhiu th
h, v{ mt phn trng yu ca c}u chuyn chnh l{ th|i cho
rng nu khng c tr ngi, khng c cm gi|c vt qu| gii hn
th tnh yu s ch l{ yu ui v{ v v.
Trong th gii ng{y nay, con ngi c th ang c gng d
b i nhng gii hn i vi c|ch h{nh x ca c| nh}n, l{m cho
mi th tr nn thng tho|ng hn, nhng iu ch l{m cho vic
quyn r tr nn kh khn hn v{ km h{o hng hn. H~y l{m tt
c nhng g bn c th mang tr li cm gi|c b g~y gii hn v{
ti li, d cho ch l{ v mt t}m l hay o tng. Phi c nhng
ro cn vt qua, nhng l thi x~ hi bt tu}n, lut ph|p
vi phm trc khi tr chi quyn r c th c ho{n tt. Dng
nh mt x~ hi t do cng |p t mt v{i gii hn; vy h~y tm
chng. S lun lun c nhng gii hn, nhng truyn thng c h,
nhng chun mc ng x nhng ngun cn v tn khuy
ng ln nhng iu i qu| gii hn v{ cm k.

BIU TNG
Khu Rng. Tr con c dn l{ khng c i v{o khu rng
nm bn kia nhng bc tng an to{n trong ngi nh{ ca chng.
khng c lut l, ch c s hn n, nhng lo{i th hoang v{
nhng tn ti phm. Th nhng c hi c kh|m ph|, bng ti

718
 Khi dy mng mun vt r{o v{ cm k

quyn r v{ vic khu rng y b cm l{ khng th cng li c.

Mt khi ~ i v{o bn trong, chng s mun i xa hn, xa hn.

IM YU
Tnh th o ngc khi khi gi nhng iu cm k s xy ra khi ta
b b buc trong nhng gii hn ca c|ch h{nh x thng thng.
iu s to nn mt s quyn r rt kh chu. Ngha l{ khng
ch c nhng c|ch h{nh x in di xu xa mi quyn r m{ c s
th|nh thin, tt bng v{ phm cht tinh thn cng c th hp dn
v cng, v chng l{ nhng phm cht him c. Nhng xin lu
rng tr chi vn khng thay i. Mt ngi tt bng, th|nh thin
hay sng o trong nhng gii hn m{ x~ hi a ra th sc quyn
r ca h l{ rt yu. Ch nhng ai vn ti cc nh nh Gandhi
mi quyn r c chng ta. H khng ch n thun l gii mt
li sng o hnh l{ nh th n{o m{ cn xa ri tt c nhng tin
nghi vt cht c| nh}n thc h{nh nhng l tng kh hnh ca
mnh. C h cng vt qua nhng gii hn, dp b i c|ch h{nh x
thng thng, bi v x~ hi s thy kh m{ thc hin nhng chc
nng ca mnh nu ai cng c l{m nh vy. Trong th gii quyn
r ho{n to{n khng c sc mnh n{o trong vic tn trng nhng
r{o cn v{ gii hn.

719
 19

S DNG NHNG CON MI TINH THN

Ai cng h nghi v{ khng yn t}m Lc n{o cng c th t

v c th, gi| tr v{ s hp dn ca do yu ngi tnh ca
ngi kh|c. c i ta
mnh. Nu s chinh phc ca bn i hi t di ch}n ngi
ring vn th cht th bn s khuy nh nhng ng{y qua.
o nhng nghi ng n{y v{ l{m cho i Bo v ngi trc
phng t suy ngh v n. Thay v{o , nhng thn linh ta c
h~y nh h n ch an t}m bng c|ch th t ngi trn chic
ging rong ru. Ta s
tp trung v{o nhng vn tinh thn tm thy nhau ln na
ln lao: tri nghim tn gi|o, mt ngh Lesbos. Khi hong hn
thut cao sang hay s siu nhin n{o . bung, ta s i v{o rng
H~y |nh bng nhng phm cht siu s}u qun ht nhng
ph{m ca bn, to ra bu khng kh h con ng dn v hin
ti. Ta mun tng
v, xa ri hin thc, tr chuyn vi c|c tng ra c hai trn hn
v sao, ni v s phn, nhng si ch b o quyn r ca nhng
n kt hp bn vi i tng cn chinh ngi bt t. Ta v ra n
phc. Ri v{o |m sng m ca th vi s lng ly, kiu sa
gii t}m linh, i tng s cm thy nh nht. H~y ti }y, ta s
gii thiu em vi nhng
nh{ng thoi m|i. Gia tng nh hng cp ng tnh n }y,
ca s chinh phc bng c|ch to cho n t|ch khi th{nh ph n
nhng im cc kho|i nh l{ s hp |o. Chng ta s qun ht
nht ca hai t}m hn. mi chuyn tr gi| tr
ca C|i p.

KHCH TH CA S SNG BI - Natalie Barney, Th gi

Liane de Pougy, trch dn ca
Liane de Pougy l{ mt g|i im hng Jean Chalon, Chn dung k

720
 S dng nhng con mi tinh thn

sang ni ting Paris nhng nm 1890. chinh phc: Th gii ca

Natalie Barney, Carol Barko
mnh mai v{ ng tnh, c l{ th ca l dch.
m{ nhng ngi {n ng gi{u c nht
Ch}u ]u phi ganh nhau s hu. Tuy Natalie kinh khng,
nhin, v{o cui thp k , c bt u ngi ~ thiu ri mnh
t ca tnh yu. Natalie
mt mi v iu : Tht l{ mt cuc
gh gm l{m nhng
i t ngt c vit cho mt ngi ngi chng phi khip
bn Lc n{o cng l{ mt chu trnh s v khng ai c th
nh{m ch|n: Ti Bois de Boulogne, , ua cng li s chinh phc
nga, th qun |o, v{ kt thc mt ca c. V{ mt ngi c
th thy nhng ngi
ng{y v v: n ti. S ch thng
{n b{ b ri chng con,
xuyn ca nhng ngi {n ng gia nh theo ui c|i
ngng m c, mun c quyn mt m ph thu ca Lesbos.
th}n th quyn r l{m c mt mi. M ~ ch ra nhng cht
c ma thut. Natalie
Mt ng{y ma xu}n nm 1899,
thch l{m th, c bit
Liane ngi trong mt c xe nga khng c|ch ho{ trn gia th
mui i ngang qua Boi de Boulogne, nh x|c v{ tinh thn.
thng l, nhng ngi {n ng ng
m ch{o khi c i ngang qua. Nhng Jean Chalon,
Ch}n dung k chinh phc: Th
mt ngi trong s khin c ng gii ca Natalie Barney, Carol
ng{ng: mt c g|i te vi m|i tc d{i Barko dch.

v{ng ng nhn Liane mt c|ch chm

Mt ngi {n ng gi{u
ch v{ ngng m. Liane mm ci v{ c v{ ng con th trn
c g|i gp mnh |p l. Gafsa, Barbary c mt c
V{i ng{y sau, Liane bt u nhn con g|i kiu dim tn
Alibech. Bn th}n c
c danh thip v{ hoa t mt ngi
khng phi l{ tn
M 23 tui, tn Natalie Barney, ngi Thin Cha gi|o nhng
t nhn gp c Boi de Boulogne v{ trong th trn c rt
nhiu ngi Thin Cha

721
 Ngh thut quyn r

xin php c ving thm. Liane mi gi|o. Mt ln, nghe h ca

Natalie ti nh{ chi nhng t nh s tng s cng bng v{
a mt cht: mt ngi bn s th ch nhng cng hin ca
Cha tri, c hi mt
c, ng ngi trn ging trong bung ngi v c|ch tt nht
ti khi Liane np sau bc rm. Natalie phng s Cha. ng
ng hn. C mc b y phc ca ta ni rng ngi phng
Florentine, cm mt lng hoa. Qu s Cha nhiu nht l{
trc ging, c bt u t|n dng ngi ri xa nht khi
vt cht tm thng, v
im, so s|nh nh mt bc ha ca d nh sng nhng
Fra Angelico. Khng bao lu, c nghe vng s}u gia sa mc
thy ting ci v{ khi ng dy, c Sahara. C khng hi g
nhn ra tr a. C mt v ngng na nhng s|ng hm
v{ chy ra pha ca. Khi Liane vi v~ ri sau, Alibech lng lng ra
i, nhm thng hng sa
khi ch np, Natalie tm cht ly mc. V{i ng{y sau, kit
im c khun mt thin thn nhng sc v mt v{ i, c ti
r rng l{ v hn. Hi hn, Liane hut mt ni hoang vng.
gi: H~y tr li v{o s|ng mai, ti s Nhn thy mt tp lu
mt mnh. xa, c bc thp bc
cao v pha v{ gp
C g|i M tr li v{o ng{y hm mt o s bn ngng
sau, trang phc khng thay i, trng ca.
thng minh v{ th|nh thin. Ngi yn
mt ch, Liane mi Natalie tham d C ni vi ng rng c
~ b thi thc bi Cha
mt chu trnh ca bui s|ng: trang
v{ c ang c gng
im, mc qun |o trc khi ra ngo{i. khng ch phng s
Nhn rt l}u, Natalie ni mnh tn th Ng{i m{ cn tm kim
c|i p v{ cha bao gi gp ngi n{o ngi hng dn c
quyn r nh Liane. Natalie theo Liane c|ch phng s tt nht.
ti xe nga v{ ci ngi, m ca v{ h
Thy c qu| tr v{ xinh

722
 S dng nhng con mi tinh thn

tng trn con ng quen thuc qua p, ngi {n ng

Bois de Boulogne. Mt ln trong cng
vin, Natalie ci cung th{nh xe
nhng ngi {n ng ang ng m
ch{o Liane khng nhn thy; c lm
nhm nhng b{i th ca mnh trong s
th|n phc ca Liane, v{ c gi l{ mt
cu ri c khi c|i ngh chng ra g m{
c tng ri v{o.
Ti , natalie a Liane ti nh{
h|t xem Sarah Bernhadt ng Hamlet.
Trn ng i, c ni vi Liane rng
mnh t coi bn th}n cng nh Hamlet,
kh|t khao s ho{n ho, cm ght s
chuyn ch, m{ i vi c chnh l{ s
gia trng ca {n ng i vi {n b{.
Vi ng{y sau, Liane sung sng nhn
mt b hoa nng tru t Natalie, km
theo v{i dng th trn in tn. nhng
li ni v{ c|i nhn chm r~i, tn knh
tr nn thng xuyn hn ri c nhng
n hn cha bao gi Liane nhn c.
Mt bui s|ng, vi s c mt ca
Natalie, Liane chun b i tm. Khi c
ci ng, Natalie cht dp u xung,
hn ln mt c| ch}n c bn. im vi
tut ra v{ v{o bn tm, cho Natalie
ngm nhn. Ch trong v{i ng{y, c Paris
khng d|m ngh n
chuyn che ch cho c v
s qu d s sai khin
chnh mnh. Chun b cho
c rt nhiu r c}y, t|o,
thc n, nc ung, ng
ni vi c: Con g|i {,
khng xa }y c mt o
s c nhiu kh nng hn
ta dy con nhng
iu . Con h~y i theo
ng ta. V{ ng ch
ng cho c i. Khi ti
ch ngi {n ng th
hai, c li c ch dn
nhng iu tng t v{
theo , c ti mt cn
lu nh ca v tu s tr,
mt ngi rt m o v{
|ng knh tn l{
Russtico. C hi ng
nhng iu ~ ni vi
hai v trc. c gng th
hin mnh c mt ch
st |, ng ta khng l{m
nh nhng ngi kia-
ui c i hoc ch c ti
ch nhng ngi kh|c;
ng ta gi c li trong
mt gc lu. khi m{n
m bung xung, ng
chun b mt c|i ging
tm bng l| thng, mi

723
 Ngh thut quyn r

u bit rng Liane de Pougy c ngi c nm ngh. ~ mt ln,

yu mi l{ Natalie Barney. Liane chng ng ta l{m nh vy,
cn giu gim, xut bn tiu thuyt nhng chng c bao
l}u trong u ng ta ~
Iylle Saphique, k li chi tit s chinh
xy ra cuc c~i v gia
phc ca Natalie i vi mnh. Trc c|m d v{ ch; sau mt
, c cha bao gi c quan h vi mt l|t, ng thy mnh tht
ngi {n b{ n{o kh|c v{ c m t mi bi trn mi mt trn,
quan h vi Natalie nh mt c|i g nm gi u ln tay. u
h{ng.qun i mi l l
thn b. Cho n cui i, Liane vn o c gi, nhng li
nh nh in s vic . cu nguyn v{ s|m hi,
Rene Virien l{ mt c g|i tr ng bt 6 tp trung tr
ngi Anh t Paris s|ng t|c th v{ c v{o tui tr, v{o sc
p ca c g|i, tm c|ch
chy trn khi cuc hn nh}n m{ cha tip cn c khng th
c ang sp t. Rene b |m nh v cho rng ng l{ k d}m
c|i cht v{ c cng cm thy c c|i g dc. sau v{i c}u hi, ng
khng n vi mnh, t ch|n ght bn bit rng c cha bao
th}n. V{o nm 1900, Rene gp Natalie gi c quan h vi ngi
kh|c gii, c vn cn rt
ti rp h|t. iu g trong i mt ng}y th. V th, ng
nh}n hu ca Natalie ~ l{m tan chy ngh ra mt c|ch c th
nhng th{nh tr trong Rene v{ c bt thuyt phc c, vi danh
u gi th cho Natalie; Natalie cng ngha phng s Cha
tho m~n cn thm kh|t
|p li bng nhng vn th mi vit.
ca mnh. ng bt u
H nhanh chng kt bn. Rene th rao ging, chi cho c
nhn mnh ~ c mt tnh bn s}u m thy mt k th ca
hn mc bnh thng vi mt ngi Cha c th hung bo ra
ph n kh|c nhng vn l{ mi quan h sao v{ tip theo, g}y n
tng cho c rng c|ch
trong s|ng. Nhng ngh v s hp dn
tt nht phng s
th x|c c gi{y v c. Natalie k cho Cha l{ y lui con qu

724
 S dng nhng con mi tinh thn

Rene nghe v nh{ th Hy Lp c i v a ngc-ni u

Sappho, ngi ch trng t do yu tin thng to{n
ng gia nhng ngi ph n, coi nng ~ gi gm linh
hn.
nh th tnh yu duy nht trong
s|ng, thanh khit. Mt ti, b thi thcC g|i hi ng vic
bi nhng cuc tr chuyn, Rene ~ din ra nh th n{o.
mi Natalie ti phng mnh, ni ~ b Russtico tr li: con s
c bin th{nh mt phng xng ti. Cn thy ngay thi, ch cn
bt chc nhng g ta
phng thp y nn vi hoa ly trng
l{m. ng bt u ci
mut, lo{i hoa c v nh Natalie. Ti qun |o. C g|i rm rp
hm y, hai ngi {n b{ tr th{nh l{m theo. Russtico qu
tnh nh}n. H nhanh chng cp k vi xung nh sp cu
nhau nhng Tene nhn ra Natalie nguyn ch c qu pha
i din. trong t th ,
khng th chung tnh vi mnh, tnh
sc p ca c g|i rc r
yu ca c tr th{nh lng th hn. C nht v{ ham mun ca
ct t quan h, ri i v{ th khng baoRusstico bng ph|t d
gi gp li Natalie na. di. Alibech nhn chm
chm v{o Russtico ang
V{i th|ng sau, Natalie gi th v{
sng st v{ ni: c c|i
th ri xut hin ti nh{ ca Rene. ngay trc cha vy?. ,
Rene t chi c tip chuyn. Nhng con g|i ca ta, Russtico
ri mt ti nh{ h|t, Natalie ngi ni, l{ con qu ta ~
xung bn cnh v{ a cho Rene mt ni vi con. Con c nhn
thy n ang l{m g
b{i th mi l{m, th hin s hi tic
khng? N ang khin ta
qu| kh, ng thi ngh rng hai c khng th chu ng
nn h{nh hng ti hn o Hy Lp ni. ly Cha. c g|i ni:
tn Lesbos nh{ ca Sappho. Ch c con c th thy rng
ni }y, h mi c th gi ra chnh con hn hn cha, v con
khng c con qu d nh
mnh. Rene khng th t chi. Trn
vy trn ngi. Con ni

725
 Ngh thut quyn r

hn o , h tip tc s|ng t|c th ng nhng con c

vn, tng tng mnh c tr li nhng c|i kh|c m{ ta
nhng ng{y th|ng hn nhin thi Hy khng c. N l ci g
vy? con c a ngc v{
Lp c i. i vi Rene, Natalie ~ ta th{nh thc ta tin rng
tr th{nh Sappho. Khi h v Paris, Cha ~ gi con n }y
Rene vit cho Natalie: Siren tc v{ng cu ri linh hn ta.
ca em, em khng mun cng thch Nu con qu n{y tip tc
nhng ngi kh|c trn th gian n{y. truyn bnh cho ta v{
nu con thy ti nghip,
Em mun cng m~i mt mnh v }y h~y cho ta y n v
l{ c|ch cng th hin quyn lc ca a ngc. Con s tr gip
mnh i vi em. Cuc tnh ca h ko ta nh d}ng hin cho
d{i n khi Rene cht, nm 1909. Cha. i Cha, c g|i |p
li rt ng}y th, nu con
Gii thch: C Liane de Pougy v{ thc s c a ngc h~y
Natalie Barney u chu chung mt s l{m ngay khi Cha sn
tri buc: t k v{ t cao. Nguyn nh}n s{ng. Cha ph h cho
ca thi quen n{y Liane l{ s ch con. H~y y lui n ri
qu| thung xuyn ca c|nh {n ng ti n s cho Cha yn.
ng ta a c g|i ti
th}n x|c c. Liane khng th tho|t khi chic ging ca h, ni
c|i nhn ca h, g}y cho c cm gi|c ng ch dn c ngh
nng n. Trong khi , Rene suy ngh thut tng giam con
qu| nhiu v vn ca bn th}n: c|i qu gh gm . Cha
bao gi t con qu n{o
cht, kim ch xu hng ng tnh |i.
v{o a ngc, c g|i cm
C b nhn chm trong s ch|n ght thy hi au v{ ni vi
chnh bn th}n mnh. Russtico: con qu chc
Natalie Barney th khc, thong l{ ti t lm Cha . Mt
k th ch thc ca
hn, bit ho{ nhp vi th gii xung
Cha cng nh loi
quanh. S ln chinh phc ca c c ngi ti li, n l{m au
n h{ng trm - u tng t nhau. C a ngc khi tr li y.

726
 S dng nhng con mi tinh thn

ko nn nh}n ra khi cuc sng ca Con g|i, n s lun lun

mnh, hng s ch ca h v{o c|i l{ nh vy. V{ chc
p, th ca v{ s trong s|ng trong tnhchn khng quay tr li,
trc khi ri khi
yu kiu Sappho. C mi nhng ngi ging, h ko n ti lui
{n b{ ca mnh tham d mt loi tn c chc ln, km ch s
ngng trong h tn th nhng ngo mn ca n mc
iu cao c. Nhm gia tng tnh cm tn va phi m{ g~ tu s
gi|o, c li ko h v{o mt quy trnh: vui v gi cho n ht
ngy. Tuy nhin trong
gi nhau bng nhng c|i tn mi, gi v{i ng{y tip theo, s
th cho nhau bng in tn, mc trang kiu h~nh ca con qu
phc c v{ h{nh hng ti nhng vng vn thng xuyn ngc
t th|nh. Hai iu tt yu s xy ra: u dy v{ c g|i lun
Nhng ngi {n b{ s hng s sn s{ng nghe theo ting
gi c tr|ch nhim, a
ngng m v pha Natalie, tng nh n v{o vng kim so|t
c xinh p v{ kiu h~nh nh chnh nh mt thch v th
nhng g c ~ dng nn ri a h dc v{ ni vi Russtico:
v{o vng quc t}m linh. H s c Con chc ~ c th nhn
gii tho|t khi mi g|nh nng tng thy nhng g m{ nhng
ngi {n ng |ng
phi g|nh chu, kh nng kim so|t dc kinh Gafsa ng khi h
tnh cng s b tan chy. ni rng phng s Cha
V{o thi im Natalie h}n hoan tht l{ sung sng. Con
th{nh thc cha bao gi
vut ve h, ng}y th, trong s|ng dng
hnh phc bng vic
nh h ~ tr v vi Vn a {ng nht con qu v{o a
trng khi mi chuyn kt thc. ngc. theo c|ch ngh ca
Tn gi|o l{ liu thuc an thn con, bt c ai d{nh ht
sc lc cho nhng vic
tuyt vi nht v n a chng ta vt
kh|c u l{ k ngu dt.
ra khi chnh mnh, vn ti nhng
iu ln lao hn. Nh ta ~ cp vn V{ nh vy, hi nhng

727
 Ngh thut quyn r

i tng ca s tn th (Thng qu b{ tr tui, nu c|c

, To ha), g|nh nng ca chng ta s b{ mun s trng ~i
b g b. Tht l{ tuyt diu khi c ca Cha h~y hc c|ch
nht con qu v{o a
n}ng , tri nghim s thanh tho|t, ngc v iu y khng
l}ng l}ng. Nhiu ngi trong chng ta ch tuyt vi i vi n
cm thy khng tho m~n vi th}n x|c m{ cn to kho|i cm
v{ nhng iu kh|c thuc v mnh. Mt cho tt c nhng ngi
k chinh phc tp trung qu| nhiu v{o c lin quan V{ rt
nhiu mm sng s c
vt cht s t khuy ng t}m tr mnh, th tri dy ni tip qu|
ri nhng g cn li ch l{ s gh trnh ny.
tm. V vy, h~y ch n nhng iu
kh|c, h~y ku gi mi ngi hng n - Giovanni Boccacio, The
Decameron, G.H.Mc William
nhng iu tt p. N c th l{ thin dch
nhin, ngh thut, thm ch c Thng
; lo{i ngi ang cht sng mt th gii kh|c. Nn thm
v{o mt cht nghi l. Nu bn c th t l{m cho bn th}n ging vi
nhng g bn ang th phng - bn l{ do tri sinh, tuyt m, cao
qu th i tng ca bn s chuyn s knh trng sang bn th}n
bn. Tn gi|o v{ t}m linh n cha y nhng dc vng tinh thn c
th b l ty nu bn cho i tng mt i s |m th. T s kch
thch v tinh thn n hng phn tnh dc ch l{ mt bc ngn.
Hy tr li n em, nhanh ln, v{ a em i, ty sch em
bng ngn la v i ca tnh yu thanh khit ch khng phi bn
nng tm thng. Cng l{ tt c linh hn khi cng mun v{ cm
nhn c iu , h~y gii tho|t em khi c th trn tc n{y.
- Liane de Pougy

728
 S dng nhng con mi tinh thn

B QUYT QUYN R
Tn gi|o l{ h thng chinh phc tinh vi nht m{ con ngi
~ to ra. C|i cht l{ ni s ln nht v{ tn gi|o v ra mt iu
hoang ng l{ chng ta c th bt dit, mt phn trong ta s sng
m~i. ngh rng chng ta l{ mt phn cc nh ca v tr v i v{
phc tp l{m ta khip s. Tn gi|o nh}n c|ch ha v tr, l{m ta
cm thy mnh quan trng v{ c yu thng. Chng ta khng
phi con th b thng tr bi nhng c m|y khng th iu khin
c - nhng con th cht khng cn l do; to ha t ra hnh nh
ca mt s tn ti siu thc. Chng ta cng c th tt p, hp l
v{ ho{n ho. Bt c c|i g nui dng nhng kh|t vng hoang
ng u quyn r c. Khng g c th theo kp c tn gi|o
trong cuc cnh tranh n{y.
S h{i lng l{ mi nh mt ngi v{o li ca bn. D bn
c thng minh n }u, i tng cng c th nhn ra kt thc m{
bn mong mun. Bn c th cho rng i tng ca mnh ang
thm kh|t s h{i lng nhng hu ht chng ta bc mnh v nhng
kh khn g}y ra i vi bn nng ca mnh. Tr phi bn ng
u vi nhng kh khn, s chinh phc ca bn d th{nh cng
nhanh chng cng ch l{ b ngo{i v{ tm thi. Thay v{o , nh
Natalie Barney, c chim ly t}m hn ca i phng, x}y dng
nn tng ca s thu phc s}u sc v{ l}u d{i. nh con mi v{o su
trong li ca bn, ng thi to ra s h{i lng v th x|c l{ tt
nht. Tnh cm s to iu kin cho s iu khin dn dt ca bn,
h m rng quan h ca bn l{ bn l}u v{ to mt khng gian cho
s hng phn trong u ca nn nh}n. H~y nh rng thu phc l{
mt qu| trnh t}m l v{ khng g l{m ngi ta m mn hn tn
gi|o, tm cm v{ quyn lc siu nhin.

729
 Ngh thut quyn r

Trong tiu thuyt B{ Bovary ca Gustave Flaubert,

Rodolphe Boulanger gh thm b|c s Bovary v{ b hp dn bi c
v sinh p ca b|c s c Emma. Boulanger l{ mt k nh nhen,
xu x nhng li c nhiu phm cht ca mt ngh nh}n vi h{ng
chc ngi {n b{ qua tay. Anh ta cm nhn Emma ang ch|n nn.
Vi ng{y sau, anh ta tm c|ch tip cn c trong mt hi ch trong
tnh khi bt gp c ang ngi mt mnh. Anh ta v ra mt bc
tranh bun thm v{ tm ti:
- Nhiu ln ti i qua ngha a di |nh trng m o, t hi
liu c tt hn nu nm di khng.
Anh ta ch ng nhc n ting xu ca mnh; tha nhn c
chuyn nhng khng cho rng mnh c li.
- Em c thc s bit rng c nhng linh hn tn ti lang
thang v{ au kh?
V{i ln anh ta nm tay Emma nhng c nh nh{ng rt tay
v. Anh thao thao v tnh yu, v sc ht gn cht hai ngi vi
nhau nh l{ c c duyn t kip trc, nhng hin th}n trc kia
ca h.
- V d anh v{ em chng hn. Ti sao chng ta gp nhau, c|i
g ~ xy ra? Ch c th l{ mt ng c tht c bit ~ thi thc c
hai thu hp khong cnh, cng l{ c|i c|ch m{ hai dng sng ho{
v{o l{m mt. Anh cm tay c ln na v{ ln n{y khng c s phn
kh|ng n{o |ng k. Sau hi ch, anh tr|nh mt c v{i tun ri t
nhin xut hin, ni rng ~ c tranh xa nhng s t tin ~ ko
anh tr li. Anh r Emma ci nga. Khi anh ta hng v{o rng,
c s h~i rt li:
- Chc anh ~ nhm iu g

730
 S dng nhng con mi tinh thn

- Ti t em trong tim mnh nh bc tng Madona trn

mt ch}n vng chc. Anh cu xin em: h~y l{ bn, l{ em g|i, l{
thin thn ca anh.
B m hoc bi nhng li l , c anh m cht v{ dn
s}u v{o rng, ni c khng th cng li.
K hoch ca Rodolphe c ba giai on. u tin, anh ni v
ni bun, s u ho{i, trng rng, ni rng iu l{m anh cao qu
hn v{ dng nh cuc sng vn vt khng th tho m~n anh ta.
Bc th hai, anh ta ni v s hp dn ca hai t}m hn. N l{m
cho s hp dn ca Emma i vi anh khng phi l{ nht thi m{
nh l{ gn lin vi s dch chuyn ca c|c v sao. Cui cng, anh ta
ni v nhng thin thn, ng To{n nng ~ xp t mi th trong
mt tng; anh ~ l{m Emma bn rn, cho|ng v|ng v{ cuc
chinh phc ch mt t th|ng vi v{i ln gp tnh c.
C|ch l{m ca Rodophe ~ li thi nhng vic ln k hoch
th khng bao gi tha. \p dng n vi nhng cng c mi to ra
khng gian t}m linh bng c|ch th hin s trng rng, xa ri cuc
sng tm thng. Khng phi tin bc, tnh dc hay th{nh cng
thi thc bn. D l{ c|i g th cng l{m cho n tr nn m h i
phng tng tng ra chiu s}u n cha trong t}m hn bn.
Nhng v sao, chim tinh hc, nh mnh lc n{o cng hp dn;
h~y to ra ngh rng chnh nh mnh ~ a bn v{ i tng
li gn nhau. N s l{m cho s chinh phc ca bn t nhin hn.
Trong mt th gii c qu| nhiu th c ch to, iu khin,
ngh rng s phn, quy lut hoc nhng quyn nng cao hn ang
dn dt quan h ca bn vi i tng c th tng kh nng chinh
phc ln gp bi. Nu bn mun dng m tp tn gi|o trong qu|
trnh chinh phc ca mnh th tt hn ht h~y chn mt tn gi|o

731
 Ngh thut quyn r

ngoi sinh vi mt cht hi hng v thn. Rt d chuyn t v

thn ti duy vt cht ph|c. Mt khi bn ~ khuy ng t}m hn
ca i tng, h~y nhanh chng chuyn hng tn cng sang th
x|c, l{m cho tnh dc nh l{ s tip din t nhin ca rung ng
tnh cm ang tri nghim. Thm na, h~y t k hoch c{ng gn
vi thi im bn tung ra n quyt nh c{ng tt.
T}m linh khng loi tr tn gi|o hay siu nhin. Bt c c|i g
l{m tng s ho{n m hay nhng gi| tr trng tn u c th h
tr cho ngh thut chinh phc. Trong th gii hin i, vn ha v
ngh thut nhiu khi thay th tn gi|o. C hai c|ch dng ngh
thut trong s chinh phc ca bn: u tin h~y t mnh s|ng to
ra n trong s th|n phc ca i tng. Natalie Barney l{m th v{
tn cng i tng ca mnh bng chnh v kh . Mt na trong
s nhng li thnh cu ca Picasso i vi ph n l{ hi vng ng c
th l{m h bt t trong c|c bc ha ca mnh v nh ngi Roma
thng ni ngh thut d{i hn cuc sng rt nhiu. Ngay c tnh
yu ca bn cng l{ mt iu tng tng bng c|ch chp ly n
trong mt lnh vc ngh thut m{ bn g|n cho n s bt t. C|ch
th hai dng ngh thut l{ s dng |ng bng mi quan h,
to iu kin cho s chinh phc t n cc im. Nataqlie Barney
a i tng ca mnh i xem kch, ti nh{ h|t opera, bo t{ng v{
nhng ni y khng kh ca lch s. nhng ni nh vy, t}m
hn ca bn c th cng hng cng i tng. Tt nhin, bn nn
tr|nh nhng vic l{m tm thng, nht nho, d l{m l nh ca
mnh. Kch, phim, s|ch c th hp thi, ngay c mt cht hoang d~
cng vy, min l{ n cha ng nhng thng ip cao sang. Ngay
c mt phong tr{o chnh tr cng c th c n}ng bng t}m
linh. H~y l{m sao cho ming mi t}m linh dnh cht v{o i tng
ca bn.

732
 S dng nhng con mi tinh thn

Nu i tng l{ k thc dng, ch ngha v thn s cun

ht hn rt nhiu so vi nhng iu siu ph{m. Nh{ th ng ngn
Nga Rasputin c tn sng v s th|nh thin v{ kh nng cha
l{nh c|c vt thng. Nhiu ngi {n b{ b m hoc bi Rasputin
thng gh thm cn phng ca ng St. Peterburg c ban
nhng li t vn t}m linh. ng k hc nghe nhng iu tt p
bnh d ca ngi t| in, s tha th ca Cha tri v{ nhng iu
cao c kh|c. Nhng sau v{i phc, ng s chm v{o mt hai li bnh
lun v sc p ca ngi ph n , rng l{n mi ca c mi mi
gi l{m sao, rng s thm kh|t c c c s l{m mt ngi {n
ng n{o ph|t in ln. ng s b{n v nhiu loi tnh yu: yu
Cha, yu bn b, tnh yu i la nhng pha trn tt c li nh
th chng l{ mt vy. Ti n tr li vn t}m linh, bt ng cm
tay ngi {n b{ ri th th{o bn tai cTt c nhng iu c
mt hiu ng g}y hng phn mnh m. Nhng ngi {n b{ s
cm thy mnh c a ti cao tr{o, thng hoa v tinh thn cng
nh thm mun x|c tht. h{ng trm ngi {n b{ ~ khng cng
li c nhng cuc ving thm nh th v ng ta cng s ni rng
h khng phi hi tic cho n khi h mc li v{ Rasputin l{ ngi
|ng b mc li hn c.
Rasputin hiu mi lin h gn gi gia th x|c v{ tinh thn.
Tnh yu ca Cha l{ mt phin bn tuyt m ca tnh yu x|c tht.
Ngn ng ca ng ngn tn gi|o thi trung c cha y nhng
hnh nh khu gi, s th nghim ca Thng v{ s ho{n ho
c th to ra cc kho|i trong t tng. Khng c hn hp n{o hiu
qu hn s kt hp gia t}m linh v{ tnh dc, gia cao thng v{
trn tc. Khi bn ni v t}m linh, h~y c|i nhn v{ c th mnh
cng th hin kh nng tnh tc. To ra s h{i ho{ gia v tr v{
Thng dng nh i lp vi s h{i ho{ gia hai con ngi.

733
 Ngh thut quyn r

Nu bn c th kt thc cuc chinh phc nh mt s tri nghim

t}m linh, bn khng nhng gia tng s h{i lng v th x|c m{ cn
to ra mt s thu phc s}u sc v{ l}u bn.

BIU TNG
C|c v sao trn bu tri - nhng i tng c tn th qua
h{ng th k v biu tng ca s ho{n m siu nhin. Hng v
chng, ta nht thi tho|t khi mi th tm thng v{ tm b
cm nhn c s thanh thn. H~y a t}m tr ca i tng ln
vi c|c v sao v{ h s khng thc c nhng g ang xy ra
trn mt t.

IM YU
H~y i tng cm thy nh hng ca bn khng phi
l{ b ngo{i v{ nht thi. iu s l{m h ri s}u hn v{o s iu
khin ca bn. N cng c th khi dy s bt an: s phi cam kt,
s mi lin h vi nhng th lc khng tn ti. ng mi nh
ca bn dn dt theo hng . Nn tp trung s ch v{o tng
lai xa c th ngm ngm thu hp t do ca h v{ bn nn chinh
phc thay v cu hn h. Nhng g bn mun l{ l{m cho h |nh
mt mnh trong mt khonh khc tri nghim chiu s}u tnh cm
ca bn trong hin ti.
Giovano Casanova dng rt nhiu mi c}u t}m linh trong nhng
ln chinh phc ca mnh: thn quyn hay bt c nhng g c th
g}y ra s rung ng. Trong thi gian anh ta phi lng mt ngi
{n b, c ta s ngh rng anh s l{m mi th v c, rng anh khng
phi coi c nh mt mi tnh qua ng. Nhng c cng bit rng
v{o cui cuc chi, anh ta s khc lc tng c nhng mn qu{ qu

734
 S dng nhng con mi tinh thn

ri lng l ra i. ch l{ nhng g c|c c g|i tr mong mun: cuc

vui chc l|t hn l{ hn nh}n hoc gia nh gia trng. i khi nh
cao ca s h{i lng chnh l{ khi chng ta thy n ang vt qua.

735
 20

S KT HP GIA THA MN V S AU N

Sai lm ln nht trong chinh phc l{ th hin qu| ho{n ho.

Thot u, c th c hnh ca bn rt quyn r nhng n s nhanh
chng tr nn nh{m ch|n; bn ang c gng l{m h{i lng v{
dng nh khng my chc chn. Thay v l{m cho|ng ngp i
tng ca mnh vi lng tt, h~y c gng g}y ra mt tn thng.
G}y s ch cao ri t ngt thay i. H~y l{m cho h cm thy
c li v{ bt an. Thm ch c th ch ng to ra mt s gi|n on,
t h v{o s trng rng v{ au n trong khi bn c thi gian
chun b - sau ni li mi quan h, t ra hi li, tr li vi s t t
ban u, iu s l{m suy yu h. C{ng h thp, bn li c{ng t
gi|. tng kh nng khu gi, h~y to ra s thch th trong s h~i.
TO CM GIC BT AN S h{i lng c{ng
Mt chiu h nng nc nm 1894, chung chung th cng t
Don Mateo Daz, mt c d}n 28 tui su sc.
ca Seville, quyt nh gh thm nh{ - Stendhal,
m|y thuc l|. Do c s lin h trc, Tnh yu, Gilbert Sale dch.
nn Don Mateo c php i do thoi
m|i trong nh{ m|y nhng anh ta khng Bn nn pha
my quan t}m ti b phn kinh doanh. trn s chi t/ Vi tr
Don Mateo thch nhng c g|i p m{ a vui v. Tng anh ta
trong nh{ m|y c ti h{ng trm. ng ra khi nh{, anh ta
nh Mateo d o|n, ng{y hm trong ch i/ Nguyn
nhiu ngi trong s h gn nh khng ra c|nh ca kho| bng
mc g c v nng bc - tht l{ cu ng trc, cho anh

736
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

c, c thy. Anh ta tn hng ta phi van xin/ V{ e

khung cnh hi l}u nhng ting n do mi iu. S ngt
v{ nhit cao nhanh chng buc ngo lm chn ngy/
Mateo phi i ra. Ngay khi anh ti ca, Nc c{ng ng c{ng
mt cng nh}n khng qu| 16 tui gi ti m|t/ Thng mt
vi theo: N{y ch{ng hip s, nu anh con thuyn nh/ D b
tr ti mt xu, ti s h|t cho anh nghe nhng l{n gi nhn
mt b{i. chm; chnh l{ kh nng
C g|i l{ Conchita Prez, tr tip cn ca c|c ng
trung v{ ng}y th, trng rt xinh vi chng i vi h/ Rt
i mt long lanh nh ang m gi. ty tin, n tc i rt
Tht l{ mt ngh hp dn. Anh nghe nhiu tnh yu ca c|c
c h|t (dng nh b dn i mt c|ch b{ v/ H~y c ta
m h), tr c mt ng cc tng trong khung ca vi b
ng c th|ng lng, ng m ch{o c mt lnh lng ca
ri ra v. Dn ti qu| nhanh hoc qu| ngi g|c cng m{ ni
mnh u khng tt. Khi anh i dc vi anh rng/ Bin i
theo con ph, anh tnh c|ch nh c v{o v{ anh y s thm
li tnh. t nhin, anh cm thy c mun/ D v mng, h~y
mt b{n tay t ln tay mnh, quay li t b nhng li kim
v{ nhn thy Conchita ang i cnh. cn chin u vi v
Tri qu| nng l{m vic b}y gi, liu kh sc bn hn/ (Ti
anh s l{ mt qu ng a c v nh{? khng tin li dao ca
Tt nhin ri. Em c ngi yu cha? mnh/ S cha v pha
Anh hi nh. Cha, em cn mozita(1) ti. Khi mt ngi yu
m{. mi/ ang cht vt
trong nhng cng vic
Conchita sng vi m ti khu

1
Trinh n, trinh trng

737
 Ngh thut quyn r

thp ca th trn. Don Mateo pha tr cc nhc. H~y anh ta

vi cu, biu b{ m t tin (Anh tng tin rng/ Ch mnh anh
thc c tm quan trng ca vic l{m mi c quyn ti
h{i lng c|c b{ m) ri ra v. H ngh ging ca bn
anh s ti trong v{i ng{y na. Nhng Nhng ngay sau s
Don Mateo mt kin nhn, tr li ngay l{m anh ta tnh ng/
s|ng ng{y hm sau. B{ m i vng, anh Trc mi i th;
v{ Conchita quy tr li vi tr bn ct trc s vui sng
hm trc. Anh rt ngc nhin khi thy c chia s, c vic th
c ngi v{o lng mnh, vng tay m hn / Vi nhng v kh
anh rt t nhin. Hn anh mun bay ra n{y, nhu kh ca anh ta
ngo{i ca s. Anh gh cht v{ |p li n s t{n li. Mt con nga
hn ca Conchita mt c|ch nng nhit. ua kho nht/ Khi
Ngay lp tc, c nhy dng, mt long trc mt l{ ng c
ln gin d. Anh ang li dng ti, c ro bc v{ i qua. V
ni, Anh ch dng ti mua vui qua vy, nhng t{n tro cht
ng m{ thi. Don Mateo vi gi~i b{y chc ca say m c th
rng mnh khng h c ngh v{ xin c qut/ Cho bng
li v ~ i qu| xa. Khi ra v, anh cm ln ngn la bi s nhc.
thy bi ri: c ta ch ng ht th ti Ti ch c th yu/
sao anh phi nhn li. V{ anh cha l{m Chnh ti, ti tha nhn
g c m{. C|c c g|i tr khng th o|n l{ sai nhng ng
trc c; tt nht nn b g~y h t nguyn nh}n ca / Ni
t. au qu| r r{ng: h~y
Qua vi ngy sau, Don Mateo l ngi yu nghi ng/
mt qu ng ho{n ho. Anh ving thm Hn l{ cho anh ta bit
h{ng ng{y, tng qu{ hai m con, khng r. H~y to ra mt n l,
mt li t|n tnh t nht l{ ngay t u. ngi canh chng bn/
Tng c ng nh k

738
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

C g|i ~ tr nn th}n thuc n ni c ghen tung/ S h{i lng

th mc thm qun |o ngay trc mt
anh hoc n anh trong b ng.
Th}n ngi c lp l sau l{n vi mng
khin anh nh ph|t in, v{ anh s hn
trm, ch mong c xua ui, tr|ch
mng anh na. Nhiu tun tri qua, anh
~ chng t rng anh khng phi l{ tay
sn mi qua ng. Mt mi v thi
gian tm hiu bt tn, anh tm c|ch t|ch
hai m con Conchita v{ ngh rng
anh s mua cho c mt ngi nh{, anh s
coi c nh mt b{ ho{ng, c s c bt
c c|i g mnh mun (d nhin, m c
cng vy). Chc chn li cu hn ca
anh ~ tho m~n c hai ngi {n b{
nhng ng{y hm sau, Conchita gi anh
mu giy m{ ni dung khng th hin
cht bit n n{o m{ to{n l{ nhng li
buc ti gay gt rng anh ang mua
tnh yu ca c. Anh s khng bao gi
thy ti na- c kt thc. Anh vi v~
ti ngi nh{ ch nhn ra rng hai
ngi {n b{ va mi ri i.
qu| d d{ng s gim i
nhiu hng th. Bn
mun t do/ H~y l{m
ngi kh|c s d c|nh
ca tht s an to{n,
anh ta cnh/ Khung
ca s m{ cng mt
nhn. cho mt trinh
n thng minh chy
v{o, la ln rng Chng
ta ~ b bt mt ri
trong khi bn giu kn
nhng rung ng ca
mnh/ Nhng h~y chc
chn/ L{m anh y s
h~i vi v{i gi}y thnh
thi/ Nu khng, anh ta
s cho rng mt m vi
bn khng ~ng mo
him.
- Ovid,
Ngh thut yu,
Peter Green dch.

Don Mateo cm thy tuyt vng.

Th ra, anh ~ c x nh mt k th l. Chc chn
Ln sau, anh s i h{ng th|ng, thm ri,ti ni, Ti thng
ch h{ng nm trc khi cu hn. Tuy bo bn rng ni au c

739
 Ngh thut quyn r

nhin, mt ngh kh|c x}m chim mt s hp dn k l i

Mateo: anh s khng bao gi gp li vi ti v{ rng khng g
Conchita na. n lc n{y, anh mi nhen ln s say m ca
nhn ra mnh yu c dng n{o. ti nhiu nh s c
Ht ma ng, qu~ng thi gian o|n, th l v{ bt cng
ti t nht trong i Mateo. Mt n{y ca mt ngi {n b{
ma xu}n, khi ang i xung ph, anh xinh p.
nghe ai gi tn mnh. Anh nhn ln: - Leopold Von Sacher
Masoch, Venus trong o
Conchita ng trong mt ca, lic
cho{ng, Jean Mc Neil dch.
nhn thch th. C ci ngi ch{o, anh
vi hn tay c. ti sao c t nhin bin
mt? Mi vic din ra qu| nhanh, c H~y h cm
ni. C ~ s s ch ca anh cng nh ght khi h s ti/
nhng cm xc ca chnh c. Nhng Dng nh ch c ght
gp li anh, c ~ chc chn rng mnh v{ s thuc v nhau
~ yu. phi, c ~ sn s{ng tr th{nh trong khi s v{ yu
phu nh}n ca Don Mateo. C s chng chng lin quan cht g,
minh iu , s n vi anh. Xa c|ch s s h~i chng l{m tnh
~ l{m c hai thay i. yu thm th v. Phi
V{i ti sau, nh ~ ha, c ti chng khng c mt s
nh{ anh. h hn nhau v{ bt u g b bn khon, lo s thm
qun |o. Anh mun nhm nh|p tng kn v n khi d{n hp
gi}y pht qu gi|, tn hng chm r~i xng tuyt diu ca n
chi nhng on ngu
nhng li cm thy mnh nh con b
ko xe mi c th rng. Anh theo c hng v{ hn n, an
to{n ng sau s phn
ti ging, vut ve v{ ci qun |o cho
c. Nhng khng hiu sao, n b tht bi. Nhng s bn
cht mt c|ch kh hiu. khon, bn chn to ra
s say m nhiu nht.

740
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

Cui cng, anh phi ngi dy V vy, vi tnh yu, s

quan st: c mc mt c|i g bng vi hp dn hn nu ng
d v{ c thit k rt cng phu - sau n cn p s khc
nhng th anh cha thy bao gi. D khoi m{ t hoa tnh
anh c c gng n }u n cng khng yu n r.
bung ra. Nh mt tr, anh mun ging - Sorn Kierkegaard,
x Conchita nhng ri li bt khc. Nht k k chinh phc,
Howard V. Hong v Edna H.
C gii thch: c mun l{m mi Hong dch.
chuyn vi anh nhng vn mun l{
mozita nn ~ s dng chic qun c
bit . C|u tit, anh a c v nh{. To ha |ng
yu ho mt tr{ng v{ sp
V{i tun sau, Don Mateo bt u
xp li s tm ti xung
thay i suy ngh ca mnh v Cochita.
quanh. C|m n v b{i
Anh nhn thy c quanh qun bn
hc c in, ti tr li,
nhng ngi {n ng kh|c, nhy iu
nhng ti khng th
flamenco khu gi trong bar ru: c
ph nhn tng trong th
chng phi l{ mozita anh qu quyt
gii y |nh nng ca
c ch mi ch{i anh kim tin m{
bn cng nh trong c|i
thi. Anh cha th b c v l{m th, mt
m{n sng m d{y c
g~ {n ng kh|c s nhy v{o th ch
ca chng ti, {n ng
ngay - mt iu khng th chp nhn
v{ {n b{ l{ k th t
c. C y s mi anh qua m trn
nhin ca nhau. \i tnh
ging min l{ anh ha khng cng
c th gn h th{nh mt
bc c v{ ri nh h{nh h anh, c s
khi c, mt tr|i tim,
kho th}n trn ging (c cho l{ v
mt ch nhng cng
nng). Tt c nhng iu n{y anh phi
nhanh chng x rch
chu ng rt nhiu mi c c v{
chng ra tng mnh. V{
khng k n{o c php c c quyn
iu n{y, bn bit r

741
 Ngh thut quyn r

nh vy. Nhng ri mt ti, b y ti hn ti: mt trong hai

cng cc ca ni ch, anh ni gin v{ phi buc ngi kia
ra ti hu th: hoc cho anh c|i anh cn phc tng hoc t qu
hoc chia tay. Conchita bt khc. Anh gi... Di ch}n ngi
cha bao gi trng thy nh vy v{ {n b{, d nhin ri,
iu t|c ng mnh m n Mateo. thn Venus xc xc
C ni rng mnh ~ qu| mt mi trong chen v{o, v{ rng anh
ging t qu~ng v{ nu cha qu| bit r hn ta. Tt
mun, c sn s{ng chp nhn li cu nhin, l{ v ti khng
hn m{ c tng t chi: Mua tng c o tng. Hn na,
mt ngi nh{ v{ anh s nhn c anh ch thc ang l{
nhng g c hin d}ng. n l ca ta v{ ta s t{n
Don Mateo khng l~ng ph nhn gim n|t anh.
thi gian. Anh mua ngay mt bit th, Tha b{. Anh chng
chi nhiu tin c trang tr. Sau 8 bit g v ti }u. Ti
ng{y, cn nh{ ~ ho{n tt. C s ch tha nhn rng ti kh|
anh lc na m. Lc th ang i anh th l vi nhng ngn
pha trc. Don Mateo n nh ~ t qu| sc d{nh cho
hn. C|nh ca v{o s}n ng kn. Anh anh. Nhng ti khng
bm chung. C ti sau ca v{ ni qua |ng c quyn xng h
chn song: Hn tay em in{o h~y nh vy ? Mt ngi
hn gu v|y v{ mi h{i ca em na. {n ng kh|t khao, mt
Anh l{m theo. c ri, anh c th ngi {n b{ c
v{o. S ng ng{ng ca anh khin c thm kh|t. l{ li th
bt ci. C bt u ch nho v{ tha ca {n b{ nhng ch
nhn mnh ~ b anh chinh phc. Ngi vi nhng ngi cng
nh{ n{y ng tn c. Cui cng th c rn, cng quyt. Bng
chng b r{ng buc g c. C gi ln. c|ch l{m tn thng ri
em li kho|i cm cho

742
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

Mt ch{ng trai xut hin t trong ngi {n ng, t

khong ti ca s}n. Ngay trc mt nhin, ngi {n b{ ~
Don Mateo, h l{m tnh lun trn s}n. ban n cho {n ng ri;
S|ng hm sau, Conchita xut c ta khng mun i
hin nh{ Don Mateo xem anh ~ x vi anh nh mt vt
t t cha. C ly l{m ngc nhin v xo{ng xnh, mt n l
vic cha xy ra. Anh gi|ng cho c hay mt th chi
mt c|i t|t mnh n ni c ng~ vng nhng cui cng cng
xung s{n. Conchita, anh gn ging, phn bi trong ting
C bt ti chu nhc qu| nhiu ri. C ci ngo ngh; c ta l{
~ ngh ra tr tra tn tinh thn qu|i n ngi khng bit iu .
nht v{ th nghim vi ngi {n ng Nhng nguyn tc ca
duy nht yu c say m. Ti tuyn b b{ l{ ti phn i.
s chim hu c bng v lc. c da trn kinh
nghim h{ng nghn
Conchita la ln rng c s khng
nm, b{ ta tr li ranh
bao gi thuc v Don Mateo nhng c
m~nh, lun ngn tay
b anh |nh ti tp. Cui cng, ng
di b lng sm m{u.
lng trc nhng git nc mt, anh
{n b{ c{ng ngoan
dng li. C nhn anh tru mn: H~y
ngo~n, {n ng c{ng d
qun mi chuyn i anh yu. Qun tt
khi phc gia trng v{
c nhng g em ~ l{m. Khi b |nh, c
tr nn c o|n.
c th nhn ra ni au hn trn gng
Nhng nu c{ng d tn,
mt ca anh. C ~ chc anh yu c
lt lng, c{ng ngc
ch}n th{nh. C vn l{ mt trinh n.
~i, ng nh, {n b{
Mi tnh vi ch{ng trai ti hm trc
c{ng khu gi thm
l{ do c o din, ~ kt thc ngay khi
kh|t ca c|nh {n ng
Mateo b i. C vn thuc v anh m{
v{ gi c tnh yu v{
thi. Em ang kh|t khao c m anh
lng ngng m ca h.

743
 Ngh thut quyn r
trong vng tay. Cui cng th c cng
ni tht lng mnh. Vui sng tt ,
Don Mateo nhn ra s trong trng ca
Conchita.
Gii thch: Don Mateo v
Conchita Pzez l{ nhng nh}n vt trong
truyn ngn {n b{ v{ con ri xut
bn nm 1896 ca Pierre Louys, c
x}y dng t mt c}u chuyn c tht
C Charpillon, mt chng trong hi
k ca Casanova - cun s|ch ~ c
chuyn th th{nh hai b phim Qu d
l{ mt ngi {n b{ ca Josef Von
Sternberg v Vng ti dc vng ca
Luis Bnuel. Trong phim ca Luis
Bnuel, Conchita quyn r mt ngi
{n ng kiu h~nh v{ hng h ri trong
v{i th|ng bin hn tr th{nh n l bn
tin. C|ch l{m ca c rt n gin; kch
thch cm xc c{ng nhiu c{ng tt, g}y
ra tht nhiu ni au. C khi dy lng
thm kh|t ca anh ta v{ khin anh ta
lm tng mnh ang li dng c. C
bt anh m nhn vai tr ngi gi|m
h v{ khin anh c cm gi|c ti li v ~
c b|n c. S bin mt ca c l{m anh
au kh ri c li xut hin (tt
nhin l{ sp t trc). Anh h}n hoan
744
s th lun lun l{ nh
th, t thi Helen v{
Deliah x s vi
Catherine the Great v
Lola Montea.
- Loepold Von Sacher
Masoch, Venus trong b lng
th, Jean Mc Neil dch.
V bn cht, s
thng tr bng khu gi
l{ s thng tr ca bo
lc, xc phm.
Hu ht nhng
phi v n{y u |nh v{o
tn cng ca cuc sng
l{m cho tr|i tim tr ra.
Chng ph| hu c|i ti
ca nhng ngi dnh
vo. Chng ta c th
khng bao gi qun
rng thay v hnh phc,
tnh yu ha hn bun
au v{ ri lon. s nng
n{n cha ng trong
bn th}n n s kch
thch nhng mi lo }u
m{ hnh phc phi
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

tt nhng c quay ngot i v{ khc. cun v{o trc khi ta

Ghen tung v{ b b{ng dn ti kt cc
l{ c trao cho anh s trinh trng ca
mnh. Thm ch sau , theo c}u
chuyn, c cn tip tc tm c|ch d{y v
anh. Mi con b{i c dng: cm gi|c ti
li, tht vng, ghen tung, trng rng
u l{m cho c cao gi| hn. Anh tr
nn nghin ngp, b cun v{o ci vng
lun qun: nghin v{ cai nghin.
c tn hng n.
im chung ca chu
ng l{ mi ngi c{ng
chu ng nhiu th tnh
yu c{ng m~nh lit hn.
- Georges Batalle,
S khu gi C|i cht v{
nhc dc, Mary Dalwood
dch.

Ngh thut chinh phc ca bn

khng nn theo mt cng thc n
iu ch nghing v s h{i ho{ v{ va
lng. Cao tr{o s ti qu| sm v{ mc
h{i lng s rt m nht. Chng ta
thng ch{o n nhng c|i m{ trc
kia tng phi chu ng. s e do ca
thn cht s l{m chng ta yu cuc
sng hn; chuyn i d{i l{m ta mong
ng{y v hn. Vic bn nn l{m l{ to ra
nhng khonh khc ca ni bun, tuyt
vng v{ thng kh, to ra s cng thng
ri gii tho|t. ng lo l{m ngi
kh|c gin gi; cn gin gi l{ du hiu
chc chn bn ~ c mt v tr nht
nh trong lng h. cng ng lo mi
ngi s chy trn chng ta ch loi
b nhng ngi khng a ta m{ thi.
Lun lun phi
nghi ng, phng, gi
s qu lu trong tnh
yu. s lo }u, l{ th v
nht, khng bao gi
nhm chn. Saint
Simon, nh{ s hc
ngi Ph|p tng vit:
Sau nhiu mi tnh d
dang, n cng tc
vng Berry yu tha thit
Riom - mt th{nh vin
ca gia nh Aydie, con
trai ca qu b{ Biron.
Anh ch{ng chng p
m~, cng khng thng
minh - mp, ln, cm x,
da ti xanh v mang

745
 Ngh thut quyn r

Con ng bn to ra nhng nn nh}n trn m| c c|nh ng

ca mnh c th ngon ngoo nhng mn trng c| trng c
khng bao gi ngu ngc. bng mi gi|, nh b p-se; h{m rng
km ch cm xc v{ s bc dc. coi c nhng cha
H~y to ra nhng mc cao ti mc l tng l{ l
thp kh|c nhau v{ bn s qut sch do khin anh ta c mt
nhng du vt cui cng ca uy lc m{ tnh yu st |nh vt
h c. ra ngo{i mi s kim
so|t m{ khng cn mo
S cng rn v{ mm mng
mc g c. Anh ta hp
Nm 1972, Herry Kissinger, c
dn v khng |p li
vn anh ninh ca tng thng Richard
ngay tnh yu ca n
Nixon, nhn c mt yu cu phng
cng tc. Hn thch
vn ca nh{ b|o ni ting ngi tn
l{m c ni ghen hoc
Oriana Fallaci. Kissinger t khi tr li
gi v ghen, hay l{m c
phng vn. ng cho rng khng th
khc. dn dn, g~ t c
kim so|t c c|c bui phng vn khi
v{o tnh th khng d|m
chng c ng b|o v{ ng l{ ngi
l{m g nu khng c
mun kim so|t mi th. Tuy nhin,
php ca hn. V{i ln,
ng ~ c b{i phng vn ca Fallaci
c ~ chun b xem
vi c|c nh{ l~nh o Min Bc Vit
opera, hn li ra lnh
Nam. C rt hiu bit v chin tranh
nh{ v{ thnh thong bt
vit nam nn c l ng nn a ra mt
c n khi c khng
s thng tin ring thu ht c. ng
mun. Riom buc c
quyt nh chp nhn phng vn v{ yu
phi c thin cm vi
cu mt cuc gp s b. ng s th c
nhng qu b{ c khng
bng nhng vn kh|c nhau. Nu
thch hoc ght cay ght
Fallaci vt qua t kim tra n{y, ng
ng. thm ch c khng
s cho c c hi phng vn chnh thc.
c t do mc nhng

746
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

H gp nhau, ng c n tng tt v c: chic v|y a thch. Hn

cc k thng minh v{ cng rn. Qua tiu khin bng c|ch
mt c v{ chng minh ng thm ch cn buc c thay i kiu
cng rn hn s l{ mt th th|ch th tc hay vy o ngay
v. ng ng phng vn ngn trong trc lc i ra ngo{i.
vi ngy sau. Hn l{m nh vy
Fallaci bt u cuc phng vn thng xuyn v{ cng
bng vic hi Kissinger c tht vng bi khai nn dn dn, c
tin trin chm chp ca {m ph|n ho{ phi xin php v{o bui
bnh vi Bc Vit hay khng. iu ti v trang phc v{ lch
khin Kissinger bc mnh v ng ~ ni i li cho ng{y hm sau.
cuc phng vn th rng mnh s Nhng ng{y hm sau,
khng ni v {m ph|n. C vn tip tc Riom li c th thay i
vi nhng c}u hi tng t khin ng tt c mc cho c khc
ni c|u: ri, ti khng mun ni v ht ln n{y n ln
Vit Nam. mc d khng chuyn ch kh|c. Cui cng, c gi
ngay nhng c|c c}u hi tr nn cho hn nhng th t
mm mng hn, v c|c quan im c| qua ngi th}n tn,
nh}n v chnh quyn S{i Gn. Kissinger ngay khi hn n sng
n tr|nh: Ti khng phi loi ngi b Luxembourg xin ch
chi phi bi tnh cm. Tnh cm khng dn v loi nc hoa
em li cho iu g. C chuyn sang n{o c nn xc, ruy
mt ch ln hn: chin tranh v{ ho{ bng n{o c eo
bnh. C cao vai tr ca ng trong Hn bt c mc to{n
vic ni li mi quan h vi Trung nhng th c khng
Quc. Khng nhn ra iu , Kissinger thch. Khi thnh thong
bt u bc bch. ng ni vi s kh c d|m l{m bt c c|i g
chu m{ ng ang phi ng u d nh n u m{
khng c s cho php

747
 Ngh thut quyn r

Vit Nam. ng th hin mnh thin v ca Riom, hn cng x

s dng sc mnh. t nhin, Fallaci c nh n l v{ c li
t mt c}u hi sc bn hn: liu khc mt v{i ng{y.
Kissinger c phi l{ c|i bng ca Nixon Trc mt mi ngi,
nh ngi ta ngh: c nhn nh| t}ng hn tr li c cc cn
bc ri th c}u ng. Mc tiu ca ng l{ n ni ai cng phi cp
ly thng tin t c trong khi khng tit mt xung cn n cng
l v bn th}n nhng ri cui cng c tc ch bit mt v
chng cho bit iu g cn ng th h ra xu h nhng s say m
h{ng lot quan im, chng hn: c|ch ca c d{nh cho hn li
nhn {n b{ nh th chi, nim tin chng bt i cht n{o.
rng ng ni ting v c nhn nhn i vi c, Riom l{ mt
nh mt g~ cao bi c c, mt ngi thn dc chng li ni
anh hng c th mt mnh qut sch bun t.
mi th. Khi cuc phng vn c cng - Stendhal,
khai, Nixon gin tm mt! Tnh yu, Gilbert Sale dch.

Nm 1973, vua Iran Mohamed Riza Pahlovi cho php Fallaci phng
vn. ng ta bit c|ch kim so|t b|o ch: khng cam kt, khng ni
c|i g c th, t ra cng rn nhng lch s. C|ch th hin nh vy
~ din ra h{ng ng{n ln trc . Fallaci bt u cuc phng vn
mc c| nh}n, hi ng ta v cm gi|c khi l{m vua, l{ mc tiu
ca rt nhiu th lc v{ ti sao c|c v vua ca x s n{y u c v u
bun. ng th l v nhng g|nh nng ca tr|ch nhim, ni au v{
s c n m{ ng cm nhn nh mt c|ch chia s vn ngh
nghip. Khi ng t}m s, Fallaci ni rt t. S im lng ca c kch
thch ng tip tc ni nhiu hn. t nhin, c thay i t{i: ng
ang gp rc ri vi b{ v th hai v{ liu iu c l{m ng tn
thng hay khng. }y l{ vt thng lng khin Pahlavi ni gin.

748
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

ng c |nh lc hng nhng c kin tr theo t{i . Ti so c

mt thi gian ni v c|c b{ v v{ {n b{?- ng mt kin nhn.
ng li i qu| xa khi ph ph|n {n b{ ni chung: thiu s|ng to v{
t{n nhn. Fallaci eo cht v{o iu n{y: ng c khuynh hng c
t{i v{ t nc Iran khng c nhng quyn t do ti thiu. Ti c
mt cun s|ch vit v danh s|ch en ca chnh quyn Iran. Nghe
vy, nh{ vua cm thy v y li mt bc. C l ng ang phi
ng u vi mt c}y vit i lp. Nhng ri c xung ging mt
ln na, hi v nhng th{nh cng ca ng. S vic lp li: v{o thi
im ng thy an to{n nht, c bt ng thc sn bng mt cu
hi sc so; khi ng ni c|u, c chuyn sang nhu ngay.
Cng nh Kissinger, Pahlavi nhn ra mnh ~ b lt trn
mc d trc ~ thc c iu sau n{y phi hi tic nh l{
l d nh tng gi| du m. ng ta b |nh gc v{ quay ra mn
trn: Ngay c khi c trong danh s|ch en ca chnh quyn Iran,
ti vn t c trong danh s|ch trng ca tim ti.
Gii thch: Hu ht c|c cuc phng vn ca Fallaci u c
thc hin vi gii l~nh o y quyn lc, lun mun ln |t ngi
kh|c v{ kim so|t tnh hnh, tr|nh tit l nhng thng tin nhy
cm. C bt h ci m vi cm xc tch cc ri mt t ch lc n{o
khng hay. M tp chinh phc c in tip cn bng s quyn r v{
t}ng bc s chng a c n }u, h s nhn ra ngay ca c.
Thay v l{m th, fallaci c}u nh cm xc ca h, ht cng rn li
mm mng. C c th hi mt c}u cc cn im trng huyt ca
i phng, ni h mm yu nht v{ ch phng th, khot s}u
n mc d nh vy c th |nh ng h. T , li l{m ny sinh
nhu cu ca h l{ mun chng minh vi Fallaci rng h khng
|ng b ph ph|n. Mt c|ch m mui, h mun l{m h{i lng c, l{m

749
 Ngh thut quyn r

cho c thch h. Khi c chuyn hng, kho lo t|n dng, h cm

thy ~ chim thng v{ tip tc s h. Khng nhn ra c iu
n{y, h s trao cho c d}y cng iu khin cm xc ca mnh.
Trong giao tip, chng ta lun mang nhng mt n v{ gi
th th. N l{m ta lng tng v{ cui cng l{ tit l nhng cm xc
tht. L{ ngi i chinh phc, bn phi l{m suy gim kh nng
kh|ng ca i phng. C|ch tip cn bng t}ng bc v{ g}y ch
kiu m nh}n k c th hiu qu vi trng hp n{y, c bit vi
nhng ngi khng vng v{ng, nhng phi mt h{ng th|ng tri,
khng ngoi tr kh nng phn t|c dng. c c kt qu sm
hn v{ |nh gc nhng ngi kh tip cn, nn s dng lu}n
phin cng rn v{ mm mng. S cng rn ro ra cng thng,
khin i phng c th bc mnh nhng h cng s t vn: mnh
~ l{m g khin ngi kh|c khng thch. Khi bn mm mng, h
cm thy c b p nhng cng bn khon rng bt c lc n{o
h cng c th l{m bn phin lng. Cng thc n{y khin h hi
hp: s gay gt v{ mun bn mm mng. Mm mng cng nh
cng rn phi tinh t, moi mc hay ca tng gi|n tip l{ tt nht.
H~y l{m mt nh{ t}m l hc: chia nh nhng li bnh lun lin
quan n ng c s}u kn ca h v{ lng nghe. S im lng ca bn
s y h v{o th phi th nhn. Bm v{o v{i nhn xt ca ngi, h
s c gng l{m va lng bn nh mt ch ch ngoan vy.
Tnh yu l{ mng bng hoa qu nhng phi c kh|t khao h|i
n t bn b vc thm.
- Stendhal

750
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

B QUYT QUYN R
Hu nh mi ngi u qu| lch s hoc thiu lch s.
Chng ta sm c dy khng ni ra nhng iu mnh tht s
ang ngh; mm ci khi ngi kh|c pha tr, t ra chm ch nghe
nhng c}u chuyn ca h. l{ c|ch duy nht sng vi nhau.
Rt cuc n tr th{nh mt thi quen. Ta t nh ngay c khi khng
cn thit. Ta c gng l{m va lng ngi kh|c, khng gim ln
ch}n h, tr|nh mi bt ng v{ xung t.
Tuy nhin, mc d s t nh ban u c th |nh bng bn
nhng s nhanh chng gim t|c dng. C x qu| tt c th l{m cho
i tng b y ra xa. Khu gi cm xc ph thuc v{o vic to ra
sc p. Khng c n s khng c lo lng, hi hp v{ v vy khng c
cm gi|c c gii tho|t - s thch th v{ h{i lng thc s. Bn
phi to ra sc p hng v pha i tng ca mnh kch thch
cm gi|m lo s, y lui, y ti cho cc im ca s chinh phc
c trng lng v{ cng |ng k. V vy h~y tr|nh thi quen
xu mun g}y g ca mnh trong mi trng hp. Bn thng t
ra t nh nhng khng hn thc s mun th m{ xut ph|t t vic
s l{m mt lng ngi kh|c hoc tm kim s an to{n cho bn
th}n. H~y vt qua ni s v{ bn c th chn la: t do g}y ra
ni au ri ph php cho n bin mt. Kh nng chinh phc ca
bn s tng ln gp bi.
Mi ngi s khng bc mnh nhiu nh bn tng. Ng{y
nay, ngi ta thng thm kh|t c tri nghim, ngay c nhng
cm xc tiu cc. Tn thng m{ bn g}y ra t mc ch rt
cuc li khin h cm thy mnh cn gi| tr. H c th ph{n n{n i
cht v{ ng vai tr nn nh}n nhng ri kt cc vn l{: khi bn
chuyn ni au th{nh s h{i lng, h s sn s{ng tha th. H~y khi

751
 Ngh thut quyn r

dy s ghen tung, l{m h cm thy bt an ri cng nhn c|i ti

ca h s nh}n i nim vui sng ca h. H~y nh rng l{m h
ch|n nn cn |ng s hn khuy ng h. Khi b tn thng, h s
r{ng buc mnh vi bn nhiu hn. H~y to ra sc p bn c th
gii phng n. Nu cn c hng phn, h~y tm ra trong i tng
nhng phn chc tc bn nhiu nht v{ s dng n nh mt c|i
phao cho vic cha l{nh xung t. C{ng cng rn c{ng tt.
Nm 1918, nh{ vn Ph|p Stendhal khi ang sng
Milan gp n b| tc Metida Viscontini. i vi ng l{ mt tnh
yu st |nh. C l{ ngi {n b{ kiu h~nh v{ hi kh tnh, hay
do dm Stendhal - ngi rt s l{m mch lng b{ b| tc xinh
p v nhng bnh lun ng ngn hay h{nh ng hm hnh. Mt
ng{y kia, khng th km ch c na, ng cm tay c v{ th nhn
tnh yu ca mnh. Hong s, c yu cu ng i ngay v{ khng
c tr li mt ln n{o na.
Stendhal ba v}y Viscontini bng mt rng th, khn cu
c tha th. Cui cng, c du bt: chp nhn gp mt nhng vi
iu kin ch mt ln trong tun, mi ln khng qu| mt gi v{ ch
gp ni ng ngi. Stendhal ng , ng khng c s la chn
n{o kh|c. ng sng trong ch i nhng cuc ving thm ngn
ngi hai tun mt ln - nhng dp lo }u, cng thng v{ s st v ng
khng chc c c xua ui v{ b ri ng na hay khng. S vic c
tip din nh vy trong hn hai nm v{ n b| tc cha mt ln
th hin du hiu nh nht ca s xiu lng. Stendhal khng hiu
ti sao c c khng khng sp t nh vy. C l, c mun a bn
hoc gi khong c|ch vi ng. Tt c nhng g m{ Stendhal thc
c l{ tnh yu ng d{nh cho c ng{y c{ng m~nh lit, tr nn mt

752
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

s bc xc khng th chu ng tip. Cui cng, ng phi ri

Milan.
qun i ni bun, Stendhal vit tiu thuyt ni ting
ang yu trong m t ni |m nh, s hi ca s thm kh|t.
Th nht, nu bn s ngi bn yu, bn s khng bao gi c th
tip cn ngi . Th hai, trong ni s c mt iu g rt mnh
m. N khin bn rung ng vi nhng cm xc, s t thc v{
y chnh l{ s khu gi m~nh lit nht. Theo Stendhal, ngi tnh
c{ng y bn n s|t mp vc bao nhiu (ti cm gi|c rng c th
b h b ri), bn s c{ng cho|ng v|ng v{ mt m|t by nhiu. Yu
c ngha l{ mt t ch, l{ s pha trn ca s h~i v{ thch th.
Ngc li, cn phi khn ngoan: ng bao gi cho c|c
i tng qu| h{i lng v bn. H~y th hin lnh lng, gin hn m{
ngi kh|c khng o|n c. Mt cht phi l cng khng sao. Lc
n{o cng phi c mt con b{i chin lc: s gi|n on. H~y cho
h cm thy ~ mt bn m~i m~i, l{m cho h s s khng th
quyn r bn. b mc h vi nhng cm xc y trong mt thi gian
ri ko h khi b vc tht vng. s ho{ gii s mang li cm xc
m~nh lit hn.
Nm 33 trc cng nguyn, Mark Antony nghe n rng
Cleopatra - ngi tnh ca ng trong nhiu nm ~ quyt nh s
quyn r Octavius, k th ca ng v{ ang chun b u c ng.
Cleopatra l{ mt chuyn gia trong lnh vc n{y, b{ ~ u c
nhiu ngi trc . Antony hoang mang ri cui cng cht vn
Cleopatra v iu . Cleopatra khng ph nhn. B{ c kh
nng u c Antony bt c lc n{o m{ ng khng th phng
tr|nh. Ch c tnh yu mi c th gi c mng sng cho ng m{
thi. chng minh, b{ nm v{i c|nh hoa v{o ru ca Antony.

753
 Ngh thut quyn r

ng ngp ngng a ru ln mi nhng Cleopatra vi chn tay

ng li. B{ bt mt t nh}n ung ly ru v{ anh ta ng~ ln ra
cht. Qu mp di ch}n Cleopatra, Antony th l rng cha bao
gi yu Cleopatra hn lc n{y; ng ni khng cht hn nh|t, s
h~i, rng nu Cleopatra u c, ng cng ~ phi ri b b{
quay v Rome. Khng, chnh Cleopatra ~ kim so|t nhng cm
xc y ng ti ranh gii ca s sng v{ c|i cht. ng ~ tr
th{nh n l ca b{. C|ch th hin quyn lc ca Cleopatra khng
ch hiu qu m{ cn y quyn r.
Cng nh Antony, nhiu ngi thm kh|t kh d}m m{
khng nhn ra n. N l{m cho ngi ta g}y au n cho ngi
kh|c v nhng mong mun b km nn dn ti nh im. Bn phi
nhn ra hnh thc tinh vi n{y v mi ngi thch mt loi ring. V
d, c ngi khng thy c g tt trn i n{y v{ c ngi li
khng thch th{nh cng lin tc ~ t ph| hoi s nghip ca
mnh. H~y t ra mm mng, tha nhn bn kh}m phc h, h s
khng thoi m|i v thy mnh khng ging nh nhng g bn ngh.
Nhng ngi t k s l{m vic tt hn vi mt hnh pht. H~y chi
ra h, l{m h thc c s ti t ca mnh. H cm thy mnh
|ng b tr|ch mc v{ ri chnh iu li l{m h khu}y kho. Rt
d l{m cho h c cm gi|c mc li - mt cm gi|c a thch ca
h.
Nhng ngi kh|c m nhn nhiu tr|ch nhim ca x~ hi
nh l{ mt g|nh nng v{ h nng lng mun qung chng i. H
thng tm kim mt ngi hay vt g tn th: mt s
nghip, mt tn gi|o, mt tu s, mt k t v o C th nhn ra
h t vic h thch cn nhm v s |nh gi| ngay thng v{ thin
lch ri to cho hc mt l do ph{n n{n. H~y nh: cn phi t ra

754
 S kt hp gia tha m~n v{ au n

tht vng. Thng nhng ngi trng dng m~nh nh Kissinger

hay Mateo c th n cha mong mun b trng pht. Trong bt k
trng hp n{o, h~y theo ui ni au v{ s hai lng v{ bn s to
ra mt tnh trng ph thuc ca ngi kh|c vo mnh.

BIU TNG
Vc s}u. Bn b vc thm, ngi ta thng cm thy
chng mt, s h~i. Trong khonh khc, h c th tng tng
mnh ang ri xung. Cng lc , mt phn ca h s b kch
ng. dn dt vn ca bn ti c{ng gn mp vc c{ng tt; sau
ko h tr li. Khng c s kch thch n{o m{ khng cn n ni
s.

IM YU
Ngi va tri qua ni au v{ mt m|t s b trn nu bn
c gi|ng cho h nhng n c}n n~o, nhng th h ~ c tha. Tt
hn, h~y l{m cho h h{i lng - iu s t h trong tm kim
so|t ca mnh. Phng ph|p to ni au c t|c dng nht i vi
nhng ngi ang thoi m|i, nhiu quyn lc v{ t vn phi suy
ngh. ngi c cuc sng thoi m|i cng c th b gm nhm v
cm gi|c ti li - dng nh h ~ ly cp c|i g . H c th
khng thc c iu nhng h mong mi mt c|ch kn |o
mt hnh pht: s tra tn tinh thn - iu c th a hc tr v vi
th gii thc ti.
Cng nn nh ng dng mo mm mng ri cng rng
qu| sm. V{i ngi trong s nhng k chinh phc v i nht trong
lch s nh Byron, Giang Thanh (V Mao Trch ng), Picasso c

755
 Ngh thut quyn r

d~ t}m, c kh nng gi|ng nhng n tra tn ch mng. Nu nn

nh}n ca h bit trc, h ~ chy trn ri. S thc l{ hu ht
nhng k chinh phc nh con mi v{o mng nhn do chng chng
ra bng c|ch th hin nhng g ho{n ho nht, ngt ng{o nht.
Byron trng ta thin thn khi anh ta gp mt ngi {n b{ ln
u tin l{m cho c ta phi nghi ng v s ni ting qu qu|i ca
g~. S nghi ng c tnh quyn r v n cho php c ta ngh rng
mnh l{ ngi duy nht thc s hiu Byron. S th b ca g~ s
c th hin nhng khi bit th ~ mun. Nn nh}n b chim trn
tnh cm v{ s cng rn ca Byron ch l{m tng thm cm xc m{
thi.
Khi mi gp, h~y mang b mt ca con cu non, |nh bng mi
c}u ln, lun s}u v{o trong lng ri dt h i theo mt l trnh r
di.

756
 Giai on 4:
NGH THUT CHINH PHC V DUY TR TNH CM

Trc tin bn t|c ng v{o t S l~ng qun, ph nhn,

tng ca h - quyn r tinh thn. Sau lch lc, di tr|, v{ s
bn l{m x|o trn v{ khuy ng tnh qu| t tn tt c nhm
cm ca h - quyn r xc cm. V{ b}y v{o vic chc tc trong
giai on th hai n{y, b
gi ~ n lc bn xut chiu h gc
mt ca s quyn r
i phng quyt r th cht. im
tht s. S quyn r
n{y, nhng ngi m{ bn quyn r tr
thng thng c th
nn yu ui v{ nhu cu ca h ph|t tin h{nh bng s bn
trin n chn mui khng th kim b nhng s quyn r
ch c: bng vic th hin mt cht tht s tin h{nh bng
lnh nht v{ khng quan t}m th bn c s thiu vng n{o .
th g}y t|c ng mnh n ngi m{ N ging nh l{ mt r{o
bn mun quyn r h s ho{n to{n chn: mt ngi cn
theo bn. (21: Cho h c hi thua k chin trng nghi
theo ui s b theo ui). a h binh. Thng qua giai
on n{y, ngi quyn
n mt nh im, bn cn phi l{m
r [Johannes] tr|nh xa
cho h khng sc tnh t|o suy
t vic tm s gn gi c
ngh v{ l{m tng cng xc cm,
ta, tm s duy tr khong
tnh cm h. Tt nht l{ to s quyn c|ch ca anh ta bng
r l{m sao hp dn c h bng c|ch nhng cng vic kh|c
truyn i nhng thng ip tht t nhau: anh khng ni
c th t|c ng mnh v{o c|c gi|c quan trc tip vi c ta
ca h v{ l{m tng cng ham nhng ch ni vi d c
mun tnh dc ln mt nh im y v{ ri ch ni v vic
khng |ng k h{y

757
 Ngh thut quyn r

khng th ch ng c (22: S dng nhng ch ng ngn.

nhng c|m d vt cht). Thi im tt Anh ta trung ha mi
nht chinh phc l{ lc nhu cu ca th bng c|ch ch}m
ngi m{ bn quyn r ~ n chn, bim v{ gi v thng
nhng ng c trng ch n nh th|i; anh ta khng |p
ng li bt k c ch gi
im (23: L{m ch ngh thut tn cng
cm n{o v{ thm ch tm
t|o bo).
cho c ta mt ngi
Thng thng sau khi chinh phc theo ui khi h{i
c bn hay c t}m l x hi, t m~n. khng l{m m hoc v{
Nhng }y thc s l{ mt nguy c, v |nh la c. l{ bc
ngi m{ bn quyn r c th tnh ng c ta i u tin v{ ct
li v{ ph| hy to{n b nhng g m{ bn t s kt ni
~ c cng thc hin trong qu| trnh
quyn r (24: H~y cn thn vi hu
y tng cho s
quyn r). Nu sau khi ~ chim c
t b ca c ta.
cm tnh, thit lp c mi quan h
JEAN BAUDRILLARD, S
tnh cm th bn nn thng xuyn duy QUYN R, BRIAN DCH
tr s quyn r, nh to ra s cng
thng ri tm c|ch ha gii n. Nu
ngi m{ bn quyn r ho{n to{n d}ng
hin cho bn, s quyn r ca bn nn
thc hin nhanh v{ trong s|ng, nh
cho bn t do (c v t}m hn ln th
x|c) chinh phc i tng kh|c. Sau
cuc chi s ho{n to{n kt thc.

758
 21

CHO H C HI THUA

K THEO UI S B THEO UI

Nu ngi m{ bn mun quyn r Ngh thut quyn r

~ bit r bn l{ ngi ang tm cch Tin n lan ra khp mi
chinh phc th h s t tn cng sc hn ni. N c k cho mt
v{ s cng thng s gim bt. Bn cn ho{ng hu [Guinever]
|nh thc h dy, li mt bc h ang ngi n ti. B ta
bt u tn cng bn. H~y bt u bng gn nh bt tnh khi
nghe tin n la di v
c|ch gi v xa l|nh, khng n nhng
c|i cht ca Lancecor.
khng b|o trc, t v ch|n, gi b
B{ ngh l{ s tht v{
quan t}m n ngi kh|c khuy b{ m thy qu| x|o trn
ng ngi m{ bn quyn r. Nhng n ni gn nh khng
ng l{m nhng iu n{y mt c|ch th ni nn li.T b{n
cng khai, l liu; h~y cho h t cm n b{ ng dy v{ b{ c
nhn c iu v{ tr tng tng th b ngo{i tai ni au
ca h s l{m phn vic cn li, sinh ra bun ca mnh m{
mi nghi ng theo ng ca bn. khng cn ch y hay
Lc y h s khng mun mt bn v{ nghe gi c. B qu in
s tm mi c|ch chinh phc bn. Mc cung v suy ngh t s|t
n ni b{ ta c lp li
ch ca th thut n{y chnh l{ l{m cho
iu g trong c hng
ngi m{ bn mun quyn r khng th
mnh. Tuy nhin, trc
cng li ch ca mnh v{ ng~ v{o ht b{ ta th nhn s n
vng tay ca bn. H~y to o gi|c nn hi li v{ cu xin
ngi m{ bn mun quyn r rng bn thng th ti . B{ ta
ang l{ ngi b quyn r. t kt ti mnh ~ phm

759
 Ngh thut quyn r

SC QUYN R ti chng li ngi m{

b{ bit ~ bn cnh b{
trong gii ngh thut v{ ngi s lun lun
sng .B{ ta im tt c
Ph|p l{ mt ph n tr c tn l{
nhng iu ti li v{
Apollonie Sabatier. Chnh v p rt t
nh li mi iu. B{ ta
nhin ca c ~ khin nhiu nh{ iu ghi nh tt c mi ngi
khc v{ ha s tranh nhau lu li hnh v{ thng lp li: i
nh ca c trong t|c phm ca mnh. au kh l{m sao. Ti
Apollonie Sabatier duyn dng, thn dang ngh g?, khi ngi
thin v{ kh| quyn r. V p tuyt yu ti n trc ti v{
trn ca c ~ tht s thu ht c|nh {n ti ~ khng lng
ng. Cn h Paris ca c tr th{nh hoan nghnh anh
t}m im i vi gii vn ngh s. y?C phi ti l{ k ngc
khi t chi ni chuyn
Chnh v vy, khng l}u sau mc d
vi anh khng?Mt k
cha lp gia nh nhng v c bt u
ngc? Khng pah th,
c nhiu ngi bit n, nn
hay cu con thng
Apollonie Sabatier ng cai mt trong i. Con tht l{ t{n |c v{
nhng trin l~m vn hc quan trng di tr|. Ti tin rng ch
nht Ph|p. Nhiu vn ngh s c tn mnh ti |nh anh ta
tui nh Gustave Flaubert, Alexandre cht. Khi anh ta vui v
Dumax v{ Thophile Gautier l{ mt n bn ti v{ mong ti
trong s nhng kh|ch mi thng chp nhn anh ta mt
xuyn ca c. c|ch vui v nhng ti ~
xa l|nh anh v{ chng
Gn cui nm 1852 khi Apollonie
bao gi nhn v{o anh.
Sabatier bc v{o tui 30, c nhn
c phi l{ c |nh
c l| th ca mt ngi {n ng cht ngi khng?
giu tn. T|c gi bc th th nhn rng Lc , khi ti t chi
anh ta rt yu c. Nhng s c cm ni chuyn, ti tin rn

760
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

thy iu tht l{ l bch nn anh ti ~ ct t tr|i tim v{

mun giu tn ca mnh. Tuy nhin, s sng ca anh. Hai c
anh vn mun c bit rng anh yu c |nh n{y ~ git cht
tha thit. Ht ngi {n ng n{y n anh ta. Ti ngh khng
ngi {n ng kh|c t tnh vi c, cho c k s|t nh}n n{o c:
i thng , con c
nn Sabatier cng chng l g vi s t
c tha ti mu s|t
tnh kiu nh th ca c|nh {n ng, th
khng?Chng bao gi,
nhng l| th n{y th ho{n to{n kh|c: tt c sng v{ bin s
dng nh c ~ l{m cho ngi {n kh cn ht!i, L{m sao
ng n{y si m. L| th n{y do chnh tay c th cho ti nim an i
anh ta vit ra nhng di hnh thc nu ti ~ m anh v{o
ngy trang ch vit ca mnh, trong vng tay minh trc khi
th c mt b{i th tng c vi ta l{ anh cht. Bng c|ch
Ch d{nh cho mt ngi {n b{ phng n{o Phi, l{m sao ti c
~ng. B{i th bt u bng s ca ngi th ho{n to{n nm cnh
v p kiu dim ca n{ng nhng kt anh m{ khng mnh vi
che th}n vui v bn
thc th ho{n to{n ngc li:
anh.. Khi h i n
V{ v th, mt m n, ta mun c 6 hay 7 dm, ni
ln v{o, vua Bademagu ang ,
Bng ti b|o hiu cho thi khc c nhiu tin tc v
h{nh ng, Lancecot lm hi lng
nh vua. Tin m nh vua
Mt tn trm hn nh|t t nhp
vui nht l{ Lancecor vn
kho bu
cn sng v{ ang tr v,
i mt th}n hnh y {, vn khe mnh v{ vui
ang nh im m kho|i cm! v. ng ~ c x ng
n trong vic thng
i i mi kia mi ngt ng{o l{m
b|o vi ho{ng hu . Tt
sao!
lm Ho{ng hu ni,

761
 Ngh thut quyn r

i sc quyn r ca n{ng Thip tin iu v b

Khin ta phi d~ t}m cng ot. h ~ ni vi thip ri
nhng anh ta ~ cht v{
R r{ng l{ trong s tn knh ca
thip chc rng thip
nhng ngi h}m m n{ng xen ln mt khng th n{o vui v tr
mong mun l lng, mun v vp ly li.
th}n hnh kiu dim ca n{ng. B{i th .By gi Lancencor c
va hp dn nhng ng thi li va mt iu c duy nht:
quy ry c ta. V{ c cng khng bit ai ho{ng hu sn lng tm
l{ t|c gi. kim bn g|i nh ng ta
Mt v{i tun sau c li nhn ~ m b{ v{ cng nh
c mt l| th kh|c. Cng ging nh b{ ~ m ng trong
vng tay. Ngi yu ca
trc, trong l| th n{y t|c gi ht li
ng ta cng kh| du
tn vinh v p ca c c v th cht
d{ng v{ c x tt i
ln t}m hn. V{ cng ging nh ln vi ng, c n hn v{ s
trc, c mt b{i th: Em l{ tt c. quan t}m ca b{. Tht
Trong , anh vit: s c hai ngi u cm
Khng c v p n{o l{ ho{n ho thy vui v v{ t hi
iu g ~ c nghe v{
V em l{ mt bng hoa th|nh
bit. Nhng ti s gi b
thin
mt m~i m~i bi v iu
i, mt s thay i diu k khng nn c vit
V{ c mt cm gi|c bng bnh n: Nim vui sng
trong ti nht ~ c gi|n tip
ni n v{ chng c{n
Ting ni ca em ngt ng{o
c ni n trc tip.
hng thm
CHRTIEN BE TROYES,
Hi th ca em l{ giai iu trm AUTHORIAN OMANCES,
WILLIAM W.KILLER DCH
lng
R r{ng t|c gi ~ b cun ht bi

762
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

sc p ca Sabatier, hnh nh ca c Anh ta thnh thong qua

lun ng tr trong t}m tr anh ta. t{i gii n ni m{ ti t
Nhng b}y gi c bt u b |m nh cm thy b hy dit
bi anh ta, ng{y m lun ngh v anh nh l{ mt ngi ph
ta v{ lun t hi anh ta l{ ai. Ch nhng n; c nhng khi anh ta
qua hung d v{ nng
l| th u n ca anh ta c{ng th hin
gin, qua hao hc n
s}u sc s say m c. C ngi ni rng
ni ti hu nh run s
anh ta b m hoc bi v p ca c ta trc anh ta. i khi i
nhiu hn. Tuy nhin cng c ngi ni vi anh ti nh mt
rng anh ta khng b m hoc bi v ngi xa l. Thnh
p bn ngo{i ca c. thong anh b bao v}y
ngh xut hon ton. V khi ti m
hin trong u Madame Sabatier l{ tc anh, mi iu nh thay
i v{ nh ti ang m
gi c th l{ ai: mt nh{ th tr thng
v{o mnh mt |ng m}y.
n phng trin l~m s|ch ca c v{i
CORDELIA DESCRIBING
nm qua. l{ Charles Baudelaire.
JOHANNES, SOREN
Dng nh anh mc c v{ cm thy KIERKEGAARD, NHT K
kh ni vi c nhng c ~ c mt s CA NGI QUYN R DO
HOWARD V. HONG V EDNA
th ca anh ta d cho nhiu t ng
V.HONE DCH
trong b{i th c trau chut v{ phong
c|ch th tng t nhau. Ti cn h ca
Tht vy, chng ta
mnh, Baudelaire lun lun ngi mt khng th yu nu
c|ch gn g{ng mt gc phng nhng khng c tr nh n{o
nu lc n{y c suy ngh v iu th trong chng ta i vi
anh ta s mm ci vi c mt c|ch l phm v rng ln nht
lng v{ s st. l{ c|i nhn ca mt mt tr nh khng c
thanh nin ang yu. Lc by gi khi kh nng nhn thc
anh n thm c, c nhn k anh v{ c rng mt khi
chng ta c yu.

763
 Ngh thut quyn r

c{ng nhn c c{ng chc rng anh ta Nhng chng ta cng

chnh l{ t|c gi ca nhng bc th khng th yu nu cm
nhng c chng bao gi tin v{o trc gi|c c yu i khi
gi|c ca mnh bi v c khng mun khng c s ng vc
gi|p mt vi anh c th anh mc c v kh au; nu chng ta
lun chc chn iu .
anh ta l{ {n ng v{ v mt l do n{o
Ni cch khc, khng
anh ta c th n vi c v{ c chc chn
th n{o c tnh yu m{
iu . Ri t nhin c khng nhn khng ~ c yu v{
c l| th n{o na v{ Madame ri b l iu chc chn
Sabatier cng khng th hiu ti sao c yu. Nhu cu c
bc th cui cng li hay hn nhng yu khng l{ nhu cu c
bc th trc . bn. iu n{y i hi s
Nhiu nm tri qua c thng tri nghim trong thi
th u.
ngh v nhng bc th v danh ca
nhng ngi ngng m c nhng Tt hn nn ni rng:
qua nhiu s tr
chng vn khng c g mi. Tuy nhin,
v{o nm 1857 Baudelaire xut bn mt
tp th: Nhng bng hoa c v
Madame Sabatier nhn ra c nhng
kh th ~ c vit cho c. B}y gi
chng c xut bn cho m khi n
khng cn c yu hay
khi tnh yu thng ca
m n khng cn v
tn anh ta. Tht vy, anh ~ vit iu kin. a tr bit
chnh anh l{ t|c gi v danh v{ liu c rng n c th l{m cho
m n tha m~n v{ n
c tha th cho vic l{m qu| b n ca
cng bit rng m n s
anh ta trc }y hay khng? Hn na,
ly li tnh yu thng

764
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

cm gi|c ca anh d{nh cho c bao gi nu n khng c x

cng m~nh lit: Em khng ngh rng ng nh b{ ta mong
mt lc n{o anh s qun em sao?... mun v{ b{ ta c th
i vi anh, em l{ hn c mt hnh nh gin d. Ti ngh rng
tru mn gi ln trong gic m, em l{ iu n{y ~ |ng thc
cm gi|c ca a b.
s m tn ca anh... l{ ngi i cng
Kh nng mt i tnh
anh trong sut qu~ng i cn li, em l{
thng ca ngi m
b mt ca anh! Tm bit Madame th}n chc chn |nh mt n
yu. Anh mun hn b{n tay ca em mt v{o a tr v{ v{ n
c|ch tha thit nht. n{y khng th s|nh hn
L| th n{y c nh hng mnh mt trn ng
m i vi Madame Sabatier hn t..a tr bit th
nhng l| th trc }y. C th l{ s n{o khi m n khng h{i
lng hay khng cn
ch}n th{nh ging tr con ca anh ta v
d{nh tnh thng cho
cui cng anh ta cng ~ vit th trc
n th s phn ng li s
tip cho c. C th chnh v anh ~ yu
e da n{y trc ht
c m{ khng i hi th g t c v{ bng s s h~i. N s c
khng ging nh nhng ngi {n ng gng ly li nhng g
m{ c bit trc }y lun mun mt dng nh ~ mt bng
iu g c. D sao i na th c c c|ch th hin th|i
mt mong mun ch|y bng l{ mun chng i v{ hung hng.
gp anh ta. Ngay ng{y hm sau c mi S thay i v tnh c|ch
anh n cn h ca mnh, mt mnh ca n bt ngun t s
Baudelaire xut hin v{o gi ~ c tht bi; khi a tr
hn trc. Anh ta ngi mt c|ch s st, nhn ra rng n lc
tht bi. V{ by gi c
m mt to nhn chm chm v{o c, t
mt iu l xy ra. l{
ni v{ khi anh ni th rt trang trng v{
iu nm ngo{i nhn
lch s. Dng nh anh ta c khong thc ca chng ta

765
 Ngh thut quyn r

c|ch i vi c. V{ sau khi anh li nhng li gn vi c|ch

trong Madame Sabatier mt s kinh
ho{ng v{ ng{y hm sau chnh c ~ vit
cho anh l| th u tin: Hm nay em
bnh tnh hn v{ em cm thy r hn
n tng v bui ti th ba ca chng
ta. Em c th ni vi anh rng nu
khng c s mo him v vic anh ngh
rng em l{ ngi phng i qu| mc s
tht rng em l{ ngi hnh phc nht
trn tr|i t n{y, em cm thy em ~
yu anh v{ cha bao gi em cm thy
anh p hn, |ng yu hn nh lc
n{y, ngi bn th}n thng ca em.
Trc }y, Madame Sabatier
cha bao gi vit th nh th cho ai. C
lun lun l{ ngi c ngi kh|c
theo ui. C ~ mt i s bnh tnh
vn c ca mnh v{ iu tht l{ ti c|ch m n i x vi
t: Baudelaire khng hi }m ngay. Khi
ln sau c gp anh, anh ta t ra lnh
lng hn trc. C c cm gi|c rng c
mt iu g kh|c thng, l{ ngi v{ yu thng i vi
yu c ca anh ta, Jeanne t nhin
xut hin tr li trong cuc i anh v{
y c c|ch xa anh. V{o mt m, c
tr nn l{ ngi ch ng m ly v{
hn anh nhng anh khng |p li v{
thc ca tr con. Thay v
nm ly i tng mt
c|ch trc tip v{ chim
ly bng c|ch dng bo
lc, a tr x|c nh i
tng nh n trc
}y. a tr khng l{m
theo c|ch m n ~ l{m
trc }y i vi n
trong thi gian vui v
trc }y. Qu trnh
thc hin ang din ra
bi v n hnh th{nh nn
khun mu ca tnh yu
ni chung
Mt a b trai th hin
trong tnh c|ch ca n
nhng g m{ n mun
m n i x vi n,
n nh th n{o. a b
th hin iu n{y bng
c|ch th hin s }u ym
ngi m nh c|ch ca
m n ~ l{m trc .
l{ mt s n lc
vt qua ni tuyt vng
v{ mt m|t trong vic
m nhim vai tr ca

766
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

do b i. Ti sao ngi m. a b c
anh ta t nhin khng n c? C gng t mnh thc hin
bt u gi th cho anh ti tp bo anh nhng g m{ n ao c:
n vi c. Khng th ng, c i anh Nhn ka, ti mun bn
n sut m. C cha bao gi tri qua hng v ti v yu
thng ti. Tt nhin
s ch|n nn nh th. D sao i na c
th|i n{y khng l{ kt
cng ~ quyn r anh, chim ly anh.
qu ca s xem xt hay
C th mi c|ch th t, l{m d|ng, ha mt k hoch hp ly
hn n khi cui cng anh vit th ni nhng l{ mt qu|
rng anh tht s khng cn yu c na. trnh cm xc x|c nh,
Gii thch: Baudelaire l{ ngi c mt s chuyn i t
t{i quyn r. Anh mun l{m cho nhin vai tr nhm mc
Madame Sabatier cho|ng ngp bng ch khng x|c nh
c v vic quyn r
nhng g anh ni, chim ly suy ngh
ngi m thc hin
ca c, l{m cho c yu anh. V ngoi
mong mun ca n. a
hnh, anh bit rng anh khng th n{o
b th hin c|ch n
so s|nh vi nhiu ngi ngng m mong mun c yu
kh|c ca c anh hay mc c, vng v thng bng h{nh ng
v{ khng p trai. V th anh s dng ring ca n. l{ s
sc mnh duy nht ca minh. l{ th trnh b{y c bn thng
ca. Thng gi n c bng nhng l| qua vai tr o ngc,
th v danh ~ l{m cho anh ta hi hp. mt minh ha in hnh
Anh cn phi bit rng c s dn dn c|ch a b thc hin
nhn ra chnh anh l{ phng vin ca c iu m{ n mong mun
khng c ai kh|c vit ging anh ta m n l{m. Trong b{i
vit n{y l{m sng dy k
nhng anh mun t c o|n ra iu
nim v s yu thng,
n{y. Anh khng vit th cho c na v
tru mn c nhn t
anh ~ y c ngi kh|c nhng anh m hoc nhng ngi

767
 Ngh thut quyn r
bit c s ngh v anh, s thc mc, v{
c th s ch i anh. V{ khi anh xut
bn quyn s|ch, anh quyt nh gi th
li cho c v{ ln n{y th gi trc tip,
quy ry c bng nhng li l nng n
m{ anh ~ tng l{m tn thng c, Khi
ch c hai ngi, anh c th bit c
mong i anh l{m mt iu g , m
ly c nhng anh khng phi l{ loi
ngi quyn r nh th. Ngoi ra, anh
cm thy vui khi anh bit t km ch
mnh cm nhn s mnh m ca anh
thng qua mt ngi ph n m{ anh ~
tng c nhiu ham mun. v{ lc c tr
nn mnh bo v{ hung hng th s
quyn r thuc v pha anh ta. Chnh
anh ~ l{m cho c yu anh; th l{ .
S ph| hoi v vic x y ca
Baudelaire i vi Sabatier ~ dy cho
chng ta mt b{i hc hay v s quyn
r. Trc ht, tt nht l{ nn gi
khong c|ch i vi i tng. Bn
khng cn phi c|ch xa ging nh l{
gi mt s b danh nhng bn khng
mun c thy gp thng xuyn
ging nh l{ mt s quy ry. Nu bn
thng xuyn xut hin trc mt h,
thng xuyn tn cng th h s tr
768
ang yu.
Ngh thut quyn r
Tin n lan ra khp mi
ni. N c k cho mt
ho{ng hu [Guinever]
ang ngi n ti. B{ ta
gn nh bt tnh khi
nghe tin n la di v
c|i cht ca Lancecor.
B{ ngh l{ s tht v{
b{ m thy qu| x|o trn
n ni gn nh khng
th ni nn li.T b{n
n b{ ng dy v{ b{ c
th b ngo{i tai ni au
bun ca mnh m{
khng cn ch y hay
nghe gi c. B qu in
cung v suy ngh t s|t
n ni b{ ta c lp li
iu g trong c hng
mnh. Tuy nhin, trc
ht b{ ta th nhn s n
nn hi li v{ cu xin
thng th ti . B{ ta
t kt ti mnh ~ phm
ti chng li ngi m{
b{ bit ~ bn cnh b{
v{ ngi s lun lun
sng .B{ ta im tt c
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

th{nh ngi th ng v{ v th hiu nhng iu ti li v{

sut quyn r ca bn s km i. H~y
dng l| th l{m cho h lun ngh v
bn ve nui dng tr tng tng ca
h. h~y nui dng s b mt v{ ngn
chn h o|n ra bn. Nhng l| th ca
Baudelaire c nhiu ngha, trn ln
gia s ca ngi v ngoi hnh v{ tnh
c|ch Sabatier vi v s s gii thch c
th.
V{ ri mt lc n{o khi thch
hp vi mong mun v{ s thch, khi c
th h mong i bn thay i nh
Madame Sabatier mong i ngay xy ra
trong chnh nh{ mnh. Tht khng
mong i bn gi khong c|ch hay
th}n thin nhng ng i xa hn na
v{ chc chn khng c quan h tnh dc
}y. H~y iu n{y lng xung
trong mt hay hai ng{y. S rt lui ca
bn s g}y ra s lo lng; c|ch duy nht
th hin s lo lng n{y l{ s theo ui
v{ chim ly bn. h{y li li v{ i
tng ca bn s ng~ v{o vng tay bn
nh tr|i chn c}y, khng bit sc mnh
ca trng lc ang a h v vi bn.
H c{ng tham gia v{o th s bt buc
ca h c{ng gn cht hn v{ t|c ng
nh li mi iu. B{ ta
ghi nh tt c mi ngi
v{ thng lp li: i
au kh l{m sao. Ti
dang ngh g?, khi ngi
yu ti n trc ti v{
ti ~ khng lng
hoan nghnh anh y?
C phi ti l{ k ngc
khi t chi ni chuyn
vi anh khng? Mt k
ngc? Khng phi th,
hay cu con thng
i. Con tht l{ t{n |c v{
di tr|. Ti tin rng ch
mnh ti |nh anh ta
cht. Khi anh ta vui v
n bn ti v{ mong ti
chp nhn anh ta mt
c|ch vui v nhng ti ~
xa l|nh anh v{ chng
bao gi nhn v{o anh.
c phi l{ c |nh
cht ngi khng?
Lc , khi ti t chi
ni chuyn, ti tin rng
ti ~ ct t tr|i tim v{
s sng ca anh. Hai c
|nh n{y ~ git cht
anh ta. Ti ngh khng

769
 Ngh thut quyn r

v ham mun th x|c s c{ng s}u sc c k s|t nh}n n{o c:

hn. Bn ang th|ch thc h s dng i thng , con c
s quyn r ca h i vi bn v{ khi c tha ti mu s|t
h |p ng th tnh th s thay i v{ khng?Chng bao gi,
h s theo ui bn bng s tuyt vng. tt c sng v{ bin s
kh cn ht!i, L{m sao
Ti rt lui v{ dy cho c y c th cho ti nim an i
tr th{nh chin thng nh khi c ~ nu ti ~ m anh v{o
theo ui ti. Ti tip tc rt lui v{ trong vng tay minh trc khi
ln rt lui n{y ti dy c ta sc mnh anh cht. Bng c|ch
ca tnh yu th x|c, suy ngh hn lon, n{o Phi, l{m sao ti c
gin d v{ mong mi g, hy vng v{ s th ho{n to{n nm cnh
mong i nn nng. anh m{ khng mnh vi
che th}n vui v bn
-SOREN KIERKEGAARD
anh.. Khi h i n
c 6 hay 7 dm, ni
B QUYT QUYN R vua Bademagu ang ,
c nhiu tin tc v
Bi v con ngi t nhin l{ nhng
Lancecot lm hi lng
sinh vt bng bnh v{ cng u,
nh vua. Tin m nh vua
nghing v s nghi ng ng lc ca
vui nht l{ Lancecor vn
ngi kh|c. iu n{y l{ t nhin v{ cn sng v{ ang tr v,
trong bt k s quyn r n{o v{ trong vn khe mnh v{ vui
mt s trng hp, i tng ca bn v. ng ~ c x ng
s chng c li bn. S quyn r t khi n trong vic thng
c thc hin mt c|ch d d{ng m{ b|o vi ho{ng hu . Tt
khng c s tht bi. Nhng khi nhng lm Ho{ng hu ni,
nn nh}n ca bn khc phc c mt Thip tin iu v b
s nghi ng ca h v{ bt u b bn h ~ ni vi thip ri
nhng anh ta ~ cht v{
quyn r th h s n ni m{ h bt
thip chc rng thip
u i. H c th cm thy rng bn

770
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

ang dn h i nhng h ang thc khng th n{o vui v tr

hin iu . Mi ngi khng mong li.
mun mi th phc tp v{ kh khn v{ .By gi Lancencor c
i tng ca bn s mong sm c kt mt iu c duy nht:
thc. Tuy nhin l{ ch m{ bn cn t ho{ng hu sn lng tm
tp cho mnh tnh kim ch. H~y b{y t kim bn g|i nh ng ta
~ m b{ v{ cng nh
im cc sng m{ h ang ch i,
b{ ~ m ng trong
u h{ng i vi khuynh hng t
vng tay. Ngi yu ca
nhin mang li s quyn r kt thc
ng ta cng kh| du
nhanh chng v{ bn ~ b l mt c d{ng v{ c x tt i
hi t n mt s cng thng v{ vi ng, c n hn v{ s
l{m cho vic n{y tr nn nng hn. quan t}m ca b{. Tht
Cui cng, bn khng mun mt nn s c hai ngi u cm
nh}n nh th ng a gin vi bn. thy vui v v{ t hi
Bn mun ngi b quyn r gn cht y iu g ~ c nghe v{
ch ca h v{ sc mnh ca h tr bit. Nhng ti s gi b
th{nh ngi tham gia ch ng trong mt m~i m~i bi v iu
khng nn c vit
vic quyn r. Bn mun h theo ui
n: Nim vui sng
bn v{ mt c|ch tuyt vng g{i by h
nht ~ c gi|n tip
mng li ca ban trong tin trnh thc
ni n v{ chng c{n
hin. C|ch duy nht ho{n th{nh iu c ni n trc tip.
n{y l{ li li mt bc v{ l{m cho h lo CHRTIEN BE TROYES,
lng. AUTHORIAN OMANCES,
WILLIAM W.KILLER DCH
Bn ~ li li mt c|ch c k
hoch trc }y (xem chng 12),
Anh ta thnh thong qua
nhng }y th kh|c. i tng ang
t{i gii n ni m{ ti t
ri v{o k hoch ca bn v{ s li li
cm thy b hy dit
ca bn s dn n nhng suy ngh nh l{ mt ngi ph

771
 Ngh thut quyn r

hong ht: Bn ang mt dn s yu n; c nhng khi anh ta

thch, d sao i na c th l{ li ca qua hung d v{ nng
ti; c th ti d~ l{m iu g . ng gin, qua hao hc n
hn l{ ngh bn ang loi b h, mc ni ti hu nh run s
tiu ca bn s mong mun c mt s trc anh ta. i khi i
vi anh ti nh mt
gii thch. Bi v nu nguyn nh}n ca
ngi xa l. Thnh
vn l{ do h ~ l{m iu g th h
thong anh b bao v}y
c quyn nu bn li bng c|ch thay i hon ton. V khi ti m
tnh tnh ca h. Ngc li, nu bn ch anh, mi iu nh thay
n gin mun b h th h khng th i v{ nh ti ang m
l{m g kh|c. Mi ngi lun lun mun v{o mnh mt |ng m}y.
gi hy vng. Lc by gi h s n bn CORDELIA DESCRIBING
bn, tr nn mnh m, v{ s l{m mt JOHANNES, SOREN
KIERKEGAARD, NHT K
tr bp bm. H s tng ln s ham
CA NGI QUYN R DO
mun v mt th x|c. H~y hiu rng: s HOWARD V. HONG V EDNA
r{ng buc ca mt ngi n{o s V.HONE DCH
trc tip gn lin vi s thi thc m~nh
lit v tnh cm, s ham mun v mc Tht vy, chng ta
th x|c. Khi nhng nn nh}n ca bn khng th yu nu
ch i bn mt c|ch th ng th mc khng c tr nh n{o
ham mun th x|c ca h thp trong chng ta i vi
phm v rng ln nht
xung. Khi h tr th{nh nhng ngi
mt tr nh khng c
theo ui lin quan n tin trnh n{y,
kh nng nhn thc
c nhiu cng thng v{ lo lng th nhit
c rng mt khi
s tng ln. V{ v th h~y tng cao chng ta c yu.
nhit nh bn c th. Nhng chng ta cng
Khi bn rt lui th h~y thc hin khng th yu nu cm
mt c|ch khn kho. Bn ang l{m cho gi|c c yu i khi
khng c s ng vc

772
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

h lo lng. S lnh nht v{ gi khong kh au; nu chng ta

c|ch ca bn s li cun i tng ca lun chc chn iu .
bn khi h c n trong s nghi ng Ni cch khc, khng
x}m chim suy ngh ca h. S hoang th n{o c tnh yu m{
tng ca h s t bc ph|t. S rt lui khng ~ c yu v{
ri b l iu chc chn
t nh ca bn s l{m cho h mun
c yu. Nhu cu c
chim hu bn v{ v th h sn s{ng
yu khng l{ nhu cu c
ng~ v{o vng tay ca bn m{ khng b bn. iu n{y i hi s
x y. iu n{y kh|c bit t chin tri nghim trong thi
lc chng 20 m{ bn ang khc th u.
s}u n au, to ra ni au v{ s hnh Tt hn nn ni rng:
phc. mc ch l{ nhm l{m cho qua nhiu s tri
i tng ca bn yu t v{ ph thuc nghim hoc nhiu iu
nhng }y th l{m cho h ch ng tng t c lp li.
v{ mnh m. Bn thch s dng chin Ti tin rng nhng ki
lc n{o hn (khng th kt hp c hai
chin lc li vi nhau) ty thuc v{o
khi n
nhng g bn mun v{ khuynh hng
khng cn c yu hay
ca i tng.
khi tnh yu thng ca
Trong Nht K ca Ngi Quyn m n khng cn v
R ca Soren Kierkegaard, Johannes iu kin. a tr bit
nhm mc ch quyn r Cordelia tr rng n c th l{m cho
p. Anh ta bt u bng c|ch l{ mt m n tha m~n v{ n
ngi t{i gii v{ t t kch thch c. V cng bit rng m n s
ri anh gi cho c nhng l| th tht ly li tnh yu thng
l~ng mn v{ thu ht. B}y gi s li nu n khng c x
ng nh b{ ta mong
cun ca c ta n r th{nh tnh yu.
mun v{ b{ ta c th
Mc d bn th}n anh ta vn gi khong
gin d. Ti ngh rng

773
 Ngh thut quyn r

c|ch nh nhng c cm thy trong anh iu n{y ~ |ng thc

ta c s s}u sc v{ chc chn rng anh cm gi|c ca a b.
yu c. Kh nng mt i tnh
thng ca ngi m
chc chn |nh mt n
v{o a tr v{ v{ n
y kin
n{y khng th s|nh hn
hn l{ quan t}m n c. Qua nhiu
mt trn ng
ng{y sau, s nghi ng n{y tr nn t..a tr bit th
nhiu hn nhng l| th t l~ng mn n{o khi m n khng h{i
hn v{ thiu i mt iu g . Cm lng hay khng cn
thy lo lng, c dn dn tr nn mnh d{nh tnh thng cho
m, tr th{nh ngi theo ui anh ta n th s phn ng li s
thay g c theo ui. S quyn r lc e da n{y trc ht
by gi c{ng th v hn t nht l{ i bng s s h~i. N s c
vi Johannes. gng ly li nhng g
dng nh ~ mt bng
S rt lui ca Johannes th kh|
c|ch th hin th|i
khn k chng i v{ hung hng.
S thay i v tnh cch
ca n bt ngun t s
tht bi; khi a tr
nhn ra rng n lc
ngha g i vi tht bi. V{ by gi c
anh ta na. C cn n lc hn, kch mt iu l xy ra. l{
thch anh ta mt c|ch mnh m v mt iu nm ngo{i nhn
}n |i t chng t rng c ta cng c thc ca chng ta
nhng li gn vi c|ch
sc mnh nh hng anh ta. Lc by
thc ca tr con. Thay v
gi c tr{n ngp nhng ham mun v
nm ly i tng mt
mt th x|c v{ c to ra iu bi c|ch trc tip v{ chim

774
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

s rt lui tnh cm khn kho ca ly bng c|ch dng bo

Johannes. lc, a tr x|c nh i
Mi gii tnh u c s thu ht tng nh n trc
}y. a tr khng l{m
ring t nhin mi ngi. Khi bn
theo c|ch m n ~ l{m
dng nh thch ai nhng khng
trc }y i vi n
|p li th l{ mt iu phin to|i v trong thi gian vui v
l{ mt th|ch thc: h s tm c|ch trc }y. Qu trnh
quyn r bn. thc hin iu n{y, thc hin ang din ra
trc ht th hin s quan t}m i vi bi v n hnh th{nh nn
mc tiu qua th t v{ nhng li ni n khun mu ca tnh yu
t nh. Nhng khi bn gp h, h~y th ni chung
hin mt s chng mc. H~y th}n Mt a b trai th hin
thin, nhit tnh v{ ch dng li . trong tnh c|ch ca n
Bn ang y h v{o vic t trang b nhng g m{ n mun
cho mnh s du d{ng quyn r t m n i x vi n,
c|ch m n i x vi
nhin v mt th x|c ca h. chnh
n nh th n{o. a b
x|c l{ nhng g bn mun.
th hin iu n{y bng
Trong giai on sau ca s quyn c|ch th hin s }u ym
r, h~y i tng ca bn cm thy v{ yu thng i vi
rng bn ang quan t}m n mt ngi ngi m nh c|ch ca
khc }y l{ mt hnh thc kh|c ca m n ~ l{m trc .
s rt lui. Khi Napoleon ln u tin l{ mt s n lc
gp mt ga ph tr Josephine de vt qua ni tuyt vng
Beauharnais v{o nm 1795, ng ta cm v{ mt m|t trong vic
m nhim vai tr ca
thy tht s b li cun b v p gi
ngi m. a b c
cm v{ |nh mt ca b{
gng t mnh thc hin
n c trong c|c bui d nhng g m{ n ao c:
hi h{ng tun v{ ng cm thy rt vui Nhn ka, ti mun bn

775
 Ngh thut quyn r

v b{ ta t l i nhng ngi {n ng hng v ti v{ yu

kh|c v{ bn cnh ng, lng nghe ng thng ti. Tt nhin
ni. ng t th|i n{y khng l{ kt
y do tin rng b{ ta qu ca s xem xt hay
cng cm thy nh th. mt k hoch hp ly
nhng l{ mt qu|
V{ ri, ti mt bui d hi, b{ ta trnh cm xc x|c nh,
th}n thin v{ }n cn, nh thng l - mt s chuyn i t
ngoi tr vic b{ cng i x th}n thin nhin vai tr nhm mc
i vi nhng ngi {n ng kh|c ch khng x|c nh
, mt th{nh vin tc c v vic quyn r
trc }y ging Josephine, loi ngi ngi m thc hin
m{ Napoleon chng bao gi c th so mong mun ca n. a
s|nh khi ni n t c|ch v{ s h{i b th hin c|ch n
mong mun c yu
hc. S nghi ng v{ ghen t bt u
thng bng h{nh ng
xut hin trong ng. L{ mt ngi {n
ring ca n. l{ s
ng trong qu}n ngha ca
trnh b{y c bn thng
vic b lm nhc c v{ ngay sau v{i qua vai tr o ngc,
tun cho mt chin dch mnh m v{ mt minh ha in hnh
nhanh chng, ng ta ~ chim ly c c|ch a b thc hin
c v{ thm ch ci c. V{ tt nhin iu m{ n mong mun
Josephine, mt ngi quyn r kho m n l{m. Trong b{i
lo ~ sp t trc tt c. B{ khng vit n{y l{m sng dy k
ni b{ ta thch mt ngi {n ng kh|c nim v s yu thng,
nhng s c mt ca ng ta nh{ b{, tru mn c nhn t
mt |nh mt, nhng c ch kho lo ~ m hoc nhng ngi
ang yu.
th hin iu . Khng c c|ch n{o
hay hn ni rng bn ang mt i s

776
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

ham mun. h~y l{m cho s quan t}m ca bn i vi mt ngi

kh|c r r{ng d cho kt qu khng nh mong mun. }y khng
phi l{ tnh hung m{ trong bn mun n thm khc. S nghi
ng v{ lo lng l{ hu qu bn c sau n{y. H~y l{m cho s quan t}m
ca bn i vi mt ngi kh|c c th r r{ng c nhn thy.
Khi ai yu bn th bt k s thiu vng n{o cng s to ra
s lo lng. Tht v}y, bn ~ to ra khong c|ch. Ngi quyn r
ngi Nga tn Lou Andreas Salom c mt s th hin m~nh lit.
Khi mt ngi {n ng bn cnh c, anh ta cm thy c nhn anh
ch|n nn v{ thng b m hoc bi d|ng iu v{ t}m hn ca c.
Nhng ri, c mt iu khng th thay i c l{ c s phi ri
khi th trn mt thi gian hoc c th qu| bn rn n ni khng
th gp anh ta c. Trong sut thi gian c vng mt, ngi {n
ng cm thy tht vng trong tnh yu d{nh cho c v{ th rng
s ch ng hn trong ln sau gp c. S vng mt ca bn v{o
thi im sau ca s quyn r t nht dng nh thanh minh cho
mt i
y do
n{o gi li, c th bn ang mt dn s quan t}m, c th c
mt ai kh|c. Trong khi vng mt ca bn, s |nh gi| ca h v
bn s tng ln. H s qun i li lm ca bn v{ s tha th cho ti
li ca bn. V{ khi bn tr v, h s theo ui bn nh bn mun.
iu ging nh l{ bn ~ tr v t ci cht.
hc Theodor Reik, chng ta hc c|ch yu
thng ch thng qua s ph nhn. Khi cn nh, chng ta c
chng t tnh yu bi m ca chng ta chng ta khng bit iu
g kh|c. Nhng khi chng ta bt u ln, chng ta cm thy rng
tnh yu thng ca m l{ v b bn. Nu chng ta c x khng

777
 Ngh thut quyn r

phi, nu chng ta khng l{m b{ y vui th b{ s ly li tnh cm .

ngh rng b{ s ly li tnh yu thng ca b{ { l{m chng ta lo
lng v{ ri gin d v{ chng ta s chng t cho b{ ta, chng ta s
ni cn gin di. Nhng iu vn khng c hiu qu v{ chng ta
nhn ra rng c|ch duy nht ngn chn b{ ta b chng ta l{ bt
chc b{ s l{ ngi |ng yu, t t, v{ tru mn nh b{ ta. iu
n{y s a b{ ta n chng ta mt c|ch s}u sc nht. C|ch n{y s
khc s}u v{o chng ta trong sut qu~ng i cn li bng vic tri
qua mt s t b hay s lnh lng, chng ta s hc n nhn v{
theo ui trong tnh yu.
T|i to li cu trc s khai n{y trong s quyn r ca bn.
Trc ht, h~y trao cho i tng ca bn s yu thng. H s
khng chc iu n{y n t }u nhng l{ mt cm gi|c vui
sng v{ h s chng bao gi mun mt i. Khi mt i s yu
thng trong chin lc rt lui ca bn, h s c nhng khonh
khc lo lng v{ gin d, s t ra ni nng v{ s c h{nh ng ging
nh tr con. C|ch duy nht nu ko c bn mt c|ch chc
chn s l{ gi nguyn c|ch n{y, s bt chc bn s l{ ngi th
hin s yu thng i vi ai . l{ s kip s v s t b i
vi trng hp n{y.
C|ch n{y t nhin s c lp li trong chuyn tnh cm hay
trong mi quan h. Mt ngi n{o tr nn lnh lng, ngi
kh|c theo ui v{ ri tr ln lnh lng v{ ngc li, l{m cho ngi
u tin tr th{nh ngi theo ui,. Theo mt ngi quyn r
th ng b l c hi. H~y nm ly c hi. Bn ang dy ngi
kh|c tr th{nh ngi quyn r nh ngi m theo c|ch ca mnh
~ dy a tr |p li tnh yu thng ca b{ ta bng c|ch i x
vi bn ta nh c|ch ca b{. Bi v mc ch ca bn l{ hc c|ch li

778
 Cho h c hi thua K theo ui s b theo di

cun s o ngc vai tr n{y. ng ch ng vai tr nh ngi

c theo ui m{ h~y tr th{nh ngi theo ui. Nim vui c
theo ui bi nn nh}n ca bn c th thng vt tri hn s hi
hp ca ngi th sn.

BIU TNG
C}y lu. c trng trt v{ chm bn chu |o. Tr|i lu bt
u chn. ng h|i n qu| sm v{ rt n ra khi cung. N s cng
v{ ng hn. H~y tr|i lu ln ln t t v{ mng nc. Sau n
rng mt c|ch t nhin. l{ thi im tr|i lu ngon nht.

IM YU
C nhng lc s trng vng s hin ln trn mt bn. S vng
mt ca ai v{o thi im quan trng c th l{m cho i tng
khng quan t}m n bn. iu n{y cng c ngha l{ b i qua
nhiu c hi trong khi bn i xa, h c th tm ngi kh|c nhm
xa i hnh bng bn trong u ca h. Cleapatra d d{ng quyn r
Mark Antony nhng sau nhng ln gp g u tin, Mark Antony
~ quay v La M~. Cleopatra l{ ngi huyn b v{ quyn r nhng
nu c ta b qua nhiu thi gian, anh ta s qun i s duyn d|ng
ca c ta. V th c dp b i tnh kiu c|ch h{ng ng{y v{ theo anh
ta gia nhp qu}n i. C bit rng ch cn anh ta nhn thy c mt
ng{y l{ anh ta li b quyn r v{ theo ui c.
Ch s dng s vng mt khi bn bit chc chn t|c dng ca n v{
ng bao gi iu i qu| xa. }y l{ c|ch hiu qu nht trong
ngh thut quyn r. Cng ng to khong c|ch qu| ln Khng
nn t gi th qu|, ng qu| lnh lng, ng t ra quan t}m ngi
n{o qu| nhiu. l{ chin lc phi hp gia nim vui v{ s

779
 Ngh thut quyn r

au kh c nu chi tit chng 20 v{ s to ra mt nn nh}n

l thuc hay s l{m anh ta, c ta t b ho{n to{n. Mt s ng

p ngi n{y, bn l{m

iu g m{ bn th}n thy cn thit trong trng hp bn c c|ch
ring ca mnh v{ ri kt thc s vic v{ tip tc.

780
 22

CM D TH XC

Nhng con mi c u c nhanh l{ v{o nm 1907 v{

lc La Belle (Otero)
nhy rt nguy him: nu nhn thu b{n
l{ mt din vin quc t
tay iu khin ca bn, h c th sinh
nghi ngay lp tc. H~y nh nh{ng hn mi my nm qua.
M. Maurice Chevalier ~
u c h ngh ngi v{ |nh thc nhng
k li c}u chuyn nh
gi|c quan ang ng trong h bng c|ch
sau: Ti l{ mt ngi sao
va c th|i khng phng v va
tr ln u tin xut
quyn r v th x|c. Khi bn du li,
hin Folies. Otero l
khng kh th l{m u c h bt cng
mt ngi sao biu din
thng v{ gim i ngh chng i trong
ni ting v{i tun
h; c|i lic mt, ging ni, d|ng iu ca
ri v{ mc d ti bit c
bn u to|t ra v khu gi v{ thm ta l{ ai nhng ti vn
mun, nhng c|i ngm v{o da tht cha bit mt c trc
h, kch thch c|c gi|c quan v{ l{m trn s}n khu hay
ngi h nng ln. ng bao gi p ngo{i. Khi ti ang
cm u chy ri rt v{
buc th x|c m{ h~y l{m con mi nng
khi nhn ln, ti thy
ln, c|m d l{m h thm mun. Lo l|i
chnh l{ Otera cng vi
h n pht gi}y thi im cao
mt ngi ph n kh|c
nht m{ mi o c, ph|n xt, bn t}m
ang i v hng ti.
v tng lai u nht nha, ch cn li
V{o thi , Otera th
th}n th khng chng gng ni lc th.
gn 40 tui trong khi ti
cha c 20 nhng c
ta th rt p. C ta cao,
S TNG NHIT
c m|i tc en vi th}n
V{o nm 1889, c mt gi|m c hnh tuyt p ging

781
 Ngh thut quyn r

truyn hnh ng u New York tn l{ hu ht ph n thi

Ernest Jurgens n Ph|p. }y l{ mt ch khng nh b}y gi.
trong nhng chuyn i hng o ca Chevalier mm ci.
anh. Nhiu ngi bit n Jurgens bi Tt nhin ti cng
v tnh trung thc, mt c tnh him c thch ph n hin i
nhng Otera vn c nt
trong l{ng gii tr km phn trung thc
duyn tri cho. Chng
v{ v kh nng tm ra nhng vai din
ti { ng mt cht,
c |o ca anh. Tri qua mt m ri hai cht m khng
Marseilles v{ trong khi i dc theo bn ni bt c li n{o. Ti
cng xa, ng ~ nghe ting hut so nhn chm chm v{o La
ph|t ra t qu|n ru bnh d}n v{ v Belle. C ta khng cn
th ng ~ quyt nh n . Mt din tr nh xa v{ v{ cng
vin ma 21 tui ngi T}y Ban Nha khng cn p lm na
tn l{ Caroline Otero ang biu din, v nhng vn y n tnh.
gi}y pht khi anh nhn chm v{o c gi C y nhn chm chm
cng l{ gi}y pht anh thy mnh b v{o ti ri quay li
ngi mt ngi i
thay i. Ngoi hnh ca c ta rt thu
cng m{ ti o{n l{ bn
ht. C g|i cao 5,1 dm, c i mt en
c v{ ni vi c ta iu
huyn, m|i tc d{i en v{ c th}n hnh g bng ting Anh m{
rn chc ho{n ho. Nhng chnh trong c ngh l{ ti khng
khi c nhy ~ l{m cho tim anh ta p hiu. Tuy nhin, ti bit:
mnh ton thn c ta c ng, qun Ai l{ ngi {n ng tr
xung ging nh mt con vt trong p?.
ng la khi c biu din iu Fadango. Otero hi v{ ngi ph
C nhy kh| chuyn nghip nhng do n kia tr li: l{
c t tha m~n v{ qu| v n ni Chevalier. Nhn thng
khng c iu ma n{o l{ th{nh tho. v{o ti ri Otero ni
Jurgens cng khng th gip c c rng: Anh ta c i
v{ v{ ch thy nhiu ngi {n anh mt p l{m sao. Ri co

782
 C|m d th x|c

trong qu|n ru h| hc mm v ngc ta ni thng vi ti

nhin. rng: Ti t hi l{
Sau bui biu din, Jurgens i v{o Chevalier c thch ng
vi ti khng. Ti ngh
pha sau c|nh g{ t gii thiu mnh.
l{ ti nn hi anh y.
Otero m mt to khi nghe anh Jurgens
Ch c c ta khng ni
ni v cng vic ca ng v{ v New iu mt c|ch t nh.
York. Anh cm thy nh c tia la, mt C ta km lch s n
s co git trn th}n th mnh khi c ta mc . l{ lc ti
nhn khp ngi anh. Ging ni c ta cn quyt nh nhanh.
th s}u sc v{ gay gt v{ c|i li ca c La Bella i v hng ti.
th c lin tc nh khi c c }m R. Thay v t gii thiu
ng ca li, Otero l i ting g ca v{ mnh v{ .., ti gi v
ting van xin tha thit ca nhng ngi khng hiu nhng g c
ni v{ ch ni v{i t
h}m m mun ni chuyn vi c. Otero
ting Ph|p ri i v pha
ni rng c|ch c ta nhy rt bnh
phng qun |o ca
thng m c l{ d}n gipxi (ngi d}n
ti. Ti thy La Belle
n ). Ngay khi c nh Jurgens l{m v mc trang phc li thi
s cho c m , v{ khi anh gip c mm ci khi ti i
mc |o kho|c th c ~ nghing nh ngang qua, ging nh
ngi v pha anh y nh l{ c mt mt con cp c|i ang
thng bng. Khi h tay trong tay cng i nhn ba ti ca n t
do quanh th{nh ph, i khi c th xa. Khong mt giy tri
thm v{o tai ca Jurgens mt iu g qua ti ngh c s i
. Jurgens cm thy s e ngi mi khi quanh v{ theo ti.
ca mnh nh tan bin i. Anh m c Chevalier nn lm g
nu c ta theo ui anh?
cht hn. Anh l{ ngi ~ c gia nh
Anh ta bu mi ging
v{ cha bao gi la di v mnh, nhng
nh mt c im ring
ln n{y th khng cn suy ngh, ng ~ bit cua ngi Phat. V{

783
 Ngh thut quyn r

a Otero tr v phng kh|ch sn. ri anh ci to. Ti ~

Otero bt u ci trang phc ca c- o
khoc, nn v{ tt c nhng th c
thng l{m, nhng c|ch Otera l{m ~
l{m Jurgens mt i tt c s kim ch.
Mt Jurgens nht nh|c thng thng
tr th{nh mt ngi ch ng.
Sng hm sau, Jurgens k cho
Otero mt hp ng sinh li mt s
mo him ln, xem nh c tr th{nh
mt din vin nghip d. Jurgens a
Otero v Pari v{ tm xe cho c ta. Vi v~
tr v New York, Jurgens cung cp cho
bo ch mt b{i vit v v p huyn b
ca ngi T}y Ban Nha sn sng chim
ly th{nh ph. Ngay sau , c nhiu
bi bo tranh nhau ni rng Otero l{ v
b| tc Andalusian, c g|i hu cung
trn tho|t, mt ga ph ca l~nh t hi
gi|o,Jurgens thng n Paris vi c,
qun c gia nh mnh v{ mang theo
tin v{ qu{ tng cho c ta.
Ln xut hin u tin ca Otero
New York v{o th|ng 11 nm 1890 l{
mt th{nh cng |ng ngc nhin. Mt
b{i b|o trong t Thi B|o New York
vit: Otero nhy mt c|ch thoi m|i.
Th}n hnh mm mi v{ uyn chuyn
gim tc c ta
theo kp.
- ARTHUR H. LEWIS,
LA BELLE OTERO
Bn mong ti s bo v
bn/ i vi nhiu
ngi }y c ngha l{
mong ti cho l
khuyn/n tr, khi n
thp s|ng ; i v{o nh
nhng - /tr ho~n tng
ln s m hoc, tr hon
chuyn }n |i. C th bn
tnh t|o nhng v{o ban
m bn s chnh
cho|ng. \nh n v{
bng tI s che tI li
ca bn. h~y cm ly
thc n ca bn bng
ngn tay xinh xn: vn
l{ c|i b{n tt/ ng
l{m d mt bn bng
mt c|i ch}n bn thu/
nh{ ng n trc v{
h~y n mt c|ch t t v{
cng bng. ng nung
chiu bn th}n bn qu|
/s ngon ming dn n
mau no nhng hay

784
 C|m d th x|c

ca c trng ging nh mt con rn d{nh mt t. Nu Paris

un mnh nhanh nhn vi nhng c th thy Helen ang
ng cong duyn d|ng. Ch trong v{i c a chnh c ta v{o
tun ngn ngi, c tr th{nh t}m im hng cu mt, anh ta s
ca th{nh ph New York biu din ti nhn ra v{ anh s cm
thy l{ s da dI
nhng bui tic ring rt khuya. ng
ca c ta. Mt lI lm
trm William Canderbilt ~ ve vn c ta
ngc nghchMi
bng trang sc t tin v{ nhng bui ngi ph n nn t
ti trn du thuyn ca ng. Nhng nh{ bit chnh mnh v{ chn
triu ph nhng bin ph|p ring.
cho c ta. Trong khi Jurgens thch hp vI than
ang ha v{o nhm ngi tng qu{ hnh ca c th mt b
cho c v{ ng ta s l{m bt c iu g trang phc khng th
bo v c, mt cng vic m{ ng ta n{o |p ng c iu
phi ang i u vi s cnh tranh . H~y c g|i c
gay gt. Mt v{i th|ng sau , sau khi gng mt p ni dI,
h~y ngi con g|i
vic chim ot ca cng ca ng b
lng p cho ngI xem
mi ngi ph|t hin, ng tr th{nh mt
t pha sau. Milanion
ngi ph| sn v{ thm ch b kt |n. l{m au c|i ch}n ca
Otero v Ph|p, n Pari v{ qua Atalanta/ Vai ca anh ta
v{i nm sau th c g|i p tr th{nh : b{n ch}n p nn c
g|i im hng sang kht ting Belle s dng theo c|ch n{y.
Epoque. Tin n lan ra nhanh chng: C g|i nh nhn nn
mt m c La Belle Otero (v lc c ci nga
ta ang ni ting) th c hiu lc hn (Andromache, Hectors
Theban/Bride qu cao
tt c thuc kch dc trn th gii. C ta
nn khng th chi tr
tc gin v{ yu cu c tn trng.
chi n{y. Nu bn trng
Hong t Albert Monace, ngi tng ging ngi mu Thi

785
 Ngh thut quyn r

b bnh do s nghi ng kh nng nam trang c nhng c ch

tnh, ~ cm thy ging nh mt con h tht tha uyn chuyn
tham lam sau mt m ng vi Otera. th h~y qu xung
Otera tr th{nh tnh nh}n ca ng ta. ging. u gi hi
C|c ho{ng tc k tip nh ho{ng t cong; c g~i c i ch}n
v{ b ngc ho{n ho
Albert Wales (sau vua Adward II), gia
nn nm nghing v{ bo
tc Shah Persia, Grand Duke Nicholas
ngi yu ca bn
Nga. Nhiu ngi {n ng km gi{u ng. ng ngi xa tc
c hn cng ~ cn sch t{i khon ng}n ging nh mt ngi
h{ng ca h v{ Jurgens ch l{ ngi in cung v{ lon tc
u tin trong nhiu ngi m{ Otero ~ va d{i a xung c
khin cho t s|t. bn.
Trong sut chin tranh th gii OVID, NGH THUT YU DO
PETER GREEN DCH
th I, mt ngi lnh M tn Frederick,
ng qu}n Ph|p ~ gi{nh c gii
NGH THUT QUYN
thng 37.000 USD trong mt tr chi.
R
Trong chuyn i k tip ca minh, anh
Bn ~ thu ht mt
ta ~ n Nice v{ t ng ky mt kh|ch
ngi {n ng nh th
sn tt nht. Trong m u tin n{o? Phng vin ngi
kh|ch sn, anh nhn thy Otero ngi ti Pari Stockhlm
bn mt mnh. Anh ta ~ xem c biu Aftonbladet ~ hi La
din Paris c|ch }y 10 nm v{ vn Belle vo ngy
cn b c ta |m nh. B}y gi c ta ~ 03/07/1910 H~y l{m
gn 50 tui nhng trng c vn quyn cho bn c{ng n tnh
r. Anh ta t lt tin c th ngi c{ng tt; trang phc, v{
cng b{n vi c ta. Rt kh anh ta nhng phn quan trng
bt u c}u chuyn, c|ch c ta nhn i vi c im c th
bn c nhn mnh v{
anh, chnh c|i gh li, th}n th c chm
cho ph|i nam bit

786
 C|m d th x|c

nh v{o anh khi c ng ln, v{ c c|ch rng bn sn s{ng phc

c ta i li trc anh. Sau , cng i
tn b dc theo i l, h ~ n mt
ca h{ng trang sc. Anh ta i v{o
trong, v{ sau b ra 31.000 USD
mua mt vng eo c bng kim cng.
Trong 3 m, La Belle Otero s thuc v
anh ta. Cha bao gi trong cuc i
mnh, anh ta cm thy c s nam
tnh v{ mnh m ca mnh nh th.
Nhiu nm sau , anh ta vn tin rng
anh ta ang tr gi| nh th.
Gii thch: Mc d La Belle Otero
p v{ cng c h{ng trm ph n p
hn hoc duyn d|ng v{ t{i nng hn.
Nhng Otero rt nng bng. Nam gii
c th c c iu trong mt c, Anh ta tr li: Ti vn
d|ng iu v{ c nhng c ch kh|c. S
nng bng ta ra t c xut ph|t t
nhng ham mun bn trong ca c.
Otero cc k gi tnh. Nhng c ta l{
g|i im khng ngoan, gi{u kinh
nghim v{ bit c|ch gi tnh hay
nht. Trn s}n khu c l{m cho mi
kh|n gi nam xao xuyn, m chm
trong khi nhy. Thc t c lnh nht
hn hoc gn nh th. Mt ngi nam
thch cm thy rng mt ngi ph n
v v{o mt lc n{o
. Otero ni vi mt
phng vin ca t b|o
Johannesburg Morning
rng c|ch gi ly
mt ngi {n ng l{
tip tc gi v mc d
bn b anh ta thuyt
phc bng s nhit tnh
v ho hc nhng bn
s ch i n s m~nh
lit ca anh ta.
ARTHUR H. LEWIS, LA
BELLE OTERO
cn nh s kch thch
tinh thn khi ti cn
nh, nhng t lc ti
bit nhiu ph n,
chng ti c th ni
rng da trn nn tng
k tip nhau v{ ti ph|t
hin ra rng iu duy
nht bn cn, bn mun
v{ nn c l{ thuc v th
cht. Khng c kin n{o
kh|c na. Suy ngh ca
n gii s i theo hng

787
 Ngh thut quyn r

nng bng khng v c ta c khao kh|t n{y. Tht ch?. i

tt m{ v chnh anh ta. V th Oterovi ti.ti t ni v
x|c nhn kh nng tnh dc ca c ta, chnh mnh. Ti khng
dng c|i lic mt, chm nh v{o l{n da,xc phm nam gii. Ti
ging ni o l, mt nhn xt h{i hc ang ni v nhng g ti
~ ph|t hin ra hoc
ngh rng ngi {n ng
nhng g ti cn: th}n
c ca
th, gng mt, d|ng
mnh, Otero nhn ra rng ho{ng t iu, ging ni, n tnh,
Albert l{ ngi tnh khng thch hp vc d|ng n
nht. Tuy nhin, anh ta tin rng, cng gii.khng g tt hn
vi nhiu nam gii kh|c, i vi c thnhng th n{y. V{ cng
anh chnh l{ v thn Ec-Cun. Kh nng khng c tnh chim
tnh dc ca c ta xut ph|t t chnh hu trong . Ti nhn
con ngi c nhng Otero ~ to ra o anh ta gn hn. Anh ta
gi|c rng chnh nam gii l{ ngi ch ni:
ng. Ti nghim tc. l{
c{i nhn ca ti v{ ch l{
B quyt quyn r mt i
mt ngi con g|i.
tng n{o trong hot ng sau cng
Khng c g kh|c hn
ca s quyn r khng phi th hin r iu . V{ khi bn c
r{ng, m{ cng khng phi thng b|o c iu th h~y
rng bn ~ sn s{ng ( xng v{o hoc nh gi ly trong mt
c xng v{o). Mi th cn c ha lc n{o .
hp khng ch v nhn thc con ngi EARL CONRAD,
m{ cn v c gi|c quan. Bn mun i ERROR FLYNN: K C
tng ca bn bit c tn hiu khng
ch t li ni, h{nh ng m{ cn c Mt s x|o trn nh
th}n th. Bn cn l{m cho th}n hnh trong trang phc cng
bn nng bng nhng ham mun i gi ln s nghch ngm.
Mt mnh vi mn trn

788
 C|m d th x|c
vi i tng. Ham mun ca bn nn
c th hin qua |nh mt, trong ging
ni truyn cm, trong phn ng ca
bn khi ai tip xc gn th}n th bn.
Bn khng th rn luyn th}n th
bn theo c|ch n{y nhng c th chn
mt nn nh}n (xem chng 1) ngi
m{ c anh hng n bn th mi iu
s din ra t nhin. Trong sut qu|
trnh quyn r, bn cn phi km nn
chnh mnh kch thch nn nh}n.
Chnh bn s nn lng trong qua trnh
n{y v{ bn ~ hi nn nng. Khi bn
thy rng i tng ~ b bn m hoc
v{ khng th tnh li th h~y cho
nhng ham mun n{y chy qua th}n
th ca bn v{ l{m n nng ln. Bn
khng cn phi chm v{o mc tiu ca
bn. Bi v La Belle Otero bit ham
mun th x|c d lan truyn. Nhng
ham mun gp nhit c th bn v{
s nng bng ln. H~y cho chng
thc hin bc u tin. N s bao
trm th}n th bn. n bc th hai v{
ba s l{ ca bn.
H~y |nh vn t SEX c mu t
vit hoa khi ni v Otero. C ta th hin
iu .
789
b vai cng gi ln s t
m: Mt c|i vng eo
tai, mt c|i ym
quyn r,
n
v{ nhng ch rch c
th g}y ra s bi ri.
Mt l{n sng dn (s
ch y |ng ca ngi)
trong c|i v|y trng c v
sinh ng; d}y giy bt
cn , trong c{ vt ca ai
v{ ti thy th|i
cha vn minh lm. C
th l{m m hoc ti khi
ngh thut qu| chnh
x|c trong mi phn.
ROBERT HERRICK, NIM
VUI TRONG S X\O TRN
C TRCH TRONG PETER
WASHINGTON, ED., NHNG
B[I TH TNH
Sani, con trai ca
Usimares, thy mt
ngi ph n p trong
nhng vin | trn ca
ngi n. Anh ta gi
ngi hu b{n v{ ni:
h~y i n v{ ni
vi c ta rng ti, con
 Ngh thut quyn r

trai ca Pharaoh s tng

LM GIM I S NGN CM cho c 10 mnh v{ng
i ly mt gi vi ti.
Mt ng{y v{o nm 1931 trong
Lady Thubuilt tr li
mt ngi l{ng New Guinea, c mt rng: Ti l{ mt ngi
ngi con g|i tr tn l{ Tuperselai ~ trong sch, ti khng
nghe c tin vui rng cha ca c, phi l{ k thp hn.
Allaman, ~ i l{m vic cho mt n Nu anh mun vui v
in cao su c|ch }y my th|ng s tr vi ti, anh nn n nh{
v thm nh{. Tuperseai chy n ch{o ti Bubastis. Mi th
cha mnh. Cng i vi cha c l{ mt ~ sn s{ng . Satni
ngi {n ng kh|c da trng trng c n bng thuyn.
Thubuilt ni h~y ln
v l. Anh ta l{ ngi c, 22 tui, n t
lu vi ti Trn lu
Tasmania. Anh ta cng chnh l{ ng ch
c |ng bng bng |
n in c tn l{ Error Flynn.
m{u xanh da tri v{
Flynn mm ci tht ti vi xanh lam. , Santa thy
Tuperselai v{ dng nh rt thch nhn nhiu ging ng c
v{o ngc trn ca c. (V theo phong ph khn tri ging
tc New Guinea, c y ch mc c sang trng v{ nhiu c|i
v|y.) Anh ta ni ting Anh bi rng c chn bng v{ng trn
y p l{m sao v{ khng ngng lp li b{n. Thubuilt ni: Xin
mi dng ba.
tn c, tn m{ anh ph|t }m rt gii. Anh
khng phi l{ nhng g
ta khng ni g kh|c nhiu. Anh khng
ti mun. Satni tr li
ni ngn ng ca c, v th c ch{o tm trong khi nhng ngi
bit ri v{o nh{ vi cha mnh. Nhng hu t nhng mnh g
ng{y sau , c ta hong ht bit rng thm trn la v{ xt
Flyun thch c v{ ~ mua c t cha ca nc thm. L{m iu
c bng 2 con ln, v{i ng Anh v{ mt bi v chng ta n
s tin v s bin. Gia nh qua ngho }y.

790
 C|m d th x|c

v{ cha c mun c|i gi| . Tuperselai Satni lp lai. Thubuilt

~ c bn trai trong l{ng nn tr li: u tin anh
cn l{m mt iu
}y v{ anh s lp vn
bn ca hi mn cho ti
tt c c|c th v{ hng
g l{ th}n thin
ha thuc v anh. Satni
vi li ngi n{y, ngi m{ c mong
bng lng ni rng:
i t c|ch c x t bc nht.
H~y a ngi sao
Trong nhng ng{y u, chp bn tho n }y.
Tuperselai nh nh{ v cng, cm thy Khi anh ~ thc hin
s h~i v{ kh chu. Tuy nhin, Flynn th nhng g Thebuilt yu
lch s v{ ni chuyn vi c rt ngt. C cu, c ng dy v{ t
cm thy thoi m|i hn, v{ bi v Flynn mc trang phc bng
mt c|i |o cho{ng bng
gi khong c|ch nn c ta cng cm
vi lanh m{ qua Satni
thy an to{n i vi anh. Nc da trng
c th thy tt c vc
ca anh th d b mui cn
d|ng ca c. Cm xc
m~nh lit ca anh ta
tng ln nhng Thebuilt
ni: Nu anh tht s
mun vui v vi ti, anh
do ti sao anh s bo c|c con anh tha
mua c. Ban m anh thng c s|ch; nhn vic l{m ca ti l{
thay v{o c bt u gip anh th chng s khng g}y s
gin bng c|ch h|t v{ ma. Thnh vi c|c con ti. Satni
thong anh ta c gng ni chuyn c a cho c|c con
ca anh, Nu tht s
vi c v{i li hoc v{i c ch ln ln
anh mun vui
bng ting bi. C ta khng ni g
nhng anh ta ~ l{m c ci. v{ mt

791
 Ngh thut quyn r

ng{y, c hiu ra t bi. Flynn mi c

i bi vi anh sng Laloki. Tuperselai y.
rt vui i cng nhng dng song th H~y bt c s trng
c qua nhiu c| su nn c ~ mang tr n{o cho chng nu
theo mt c|i sin }m c|. ng mun. Thubuilt
ni: h~y v{o phng .
Ti cnh sng, Flynn dng nh V{ trong khi nhng thi
rt thch th v{ anh ~ ci ln h{i nh b nm ra ngo{i
xung. Tuperselai cng bi theo sau. cho ch mo hoang, cui
Flynn chong tay qua v hn c. H cng Satni nm trn
tri theo dng nc v{ c cng b|m ly ging ng{ voi v{ g
anh. C ~ qun i nhng con c| su, mun v{ tnh yu ca anh
cha mnh, bn trai, l{ng qu v{ qun i ta s c thng v{ ri
mi th kh|c. Quanh b sng, Flynn ~ Thebuilt nm xung bn
cnh anh.
nhc c ln v{ a c v{o lm c}y gn
b. V{ tt c mi chuyn ~ xy ra kh| Sau , nhiu on trch
khim tn k li rng:
tt p i vi Tuperselai. T , iu
Php m{u v{ thn
n{y tr th{nh nghi l h{ng ng{y dng
Amen { l{m. S m
sng, lm cy - cho n khi n in
hoc ca N Th|nh chc
thuc l| khng cn ph|t trin na th khng th n{o chng li
Flynn ri khi New Guinea. c thm ch nu co
V{o mt ng{y c|ch khong 10 nhng ngi {n ng
nm, mt c g|i tr tn Blanca Rosa thng minh nhtsn
Welter i d tic kh|ch sn Ritz trong s{ng l{m iu g m{ h
th{nh ph Mexico. Khi c y ang i mun qun i bn
th}n, thm ch i ly
qua qu|n bar tm c|c bn ca mnh th
khonh khc ngn ngi,
c mt ngi {n ng cao ln hn ngn
i vi s m p ca h.
c li v{ ni bng ging du d{ng: Chc
-G.R. TABOUIS,
c l{ Blanca Rosa. Anh ta khng cn MT CUC SNG RING CA

792
 C|m d th x|c

phi gii thiu mnh. Anh ta l{ din TUTANKHAMEN DO M. R

DOBIE DCH
vin ni ting Hollywood tn Error
Flynn. H{nh nh anh ta c d|n khp
ni trn c|c bng qung c|o. Flynn l{CLIE: Khonh khc l{
g v{ l{m th n{o
bn ca ngi ch ba tic , Davies v{
nh ngha c n? Bi
~ nghe h t|n thng v p ca
v th{nh tht m{ ni ti
Blanca Rosa, mt thiu n mi 18 tuikhng th hiu c
lc by gi. Flynn dn c n mt c|ibn
b{n gc. C ch ca anh ta thanh nh~
THE PUKE: Thin
v{ y t tin. Lng nghe Flynn ni, hng ca vin cnh
Blanca Rosa quyn mt c|c bn ca n{o m{ ta khng
mnh. Anh ta ni v v p ca c, lp
mong i nhng n li
li tn c v{ ni rng anh c th l{mxy ra mt c|ch v thc.
cho c tr th{nh mt ngi sao. Trc iu n{y mt ph n c
th che giu nhng cng
khi c bit iu g sp xy ra, Flynn mi
c cng i ngh vi anh Acapulco. vn n{y , ngi n{o
nhn thc hay cm
Davies, nhng ngi bn th}n ca h
nhn c v{ nhn
c th s n i cng. Blanca Rosa ngh
c li ch t iu n{y,
iu tht nhng m c s chng bao
k c th sn s{ng
gi ng. Flynn tr li: ng lo lng v
a c ta v{o ho{n cnh
iu ; v{ ng{y hm sau Flynn c mtnguy him nht m{ c ta
ti nh{ ca h v{ mang the khng h ngh ra hay
lng trc c.
V{o mt bui ti ma
thu, nhm mt li ti ht
y th mi thm m |p
vi k hoch ca anh. Ng{y hm sau, huyn du t ngc em.
Blance thay mnh ang trn m|y bay Trc mt ti hnh
n Acapulco. Tt c ging nh mt phc v b bn tri ra

793
 Ngh thut quyn r

gic m. v{ n}ng niu. Bn cnh

Davies, theo li dn t m ca ngn la s|ng le l{
Blance l{ s c gng khng c lc nhng tm v|n trt
tuyt m{u xanh v{ ni
ng. V th, Flynn c ngi ln mt
hn o yn tnh
c|i b v{ cng ra ngo{i bin c|ch xa b.
c nhng c}y tr|i thm
Nhng li ngi ca vang ln trong tai c ngon trong cng c
v{ c ~ Flynn nm tay v{ hn ln nhiu c}y rt k l. ,
m c. m h ~ nhy vi nhau v{ con ngi rt nh~ nhn:
khi m n, Flynn a c v phng v{ ph n ca vng bin
h|t cho c nghe mt b{i ht khi h chia / Ngc nhin trc
tay. l{ kt thc mt ng{y hon ho. c|i nhn trm trm v{
Lc na m, c thc gic khi nghe mi hng ca em
Flynn gi tn c t ban cong phng c. thoang thong qua anh
nh mt cn gi. Anh
L{m c|ch n{o anh ta n }y c?
nhn thy bn t{u ng
Phng anh ta tng tr}n kia m{. Chc
c nhng ct bum,
l{ anh ta nhy xung, mt h{nh ng
cnh bum/ Mt mi v
nguy him. Blance n gn khng phi cn gi n {o v{ ting
v s m{ l{ v t m. Flynn ko nh c ht ca nhng ngi
v{ lng v{ hn ln c. Th}n th Blance thy th hng n anh
run ln, cho|ng ngp bi mt cm gi|c ha ln vi mi hng
l, ho{n to{n bi ri, c bt u tht ln ca tr|i me v{ t}m hn
trong nim hnh phc. Blance k li. ti tht thoi m|i.
Flynn chn an c bng mt n hn v{ -CHARLES BAUDELAIRE,
HNG THM NGOI
anh tr v phng trn bng c|ch anh ~ NHP, A HOA TI LI DO
n m{ khng th l gii c. B}y gi ALAN CONDER DCH
Blanca yu Flynn mt c|ch tuyt vng

794
 C|m d th x|c

v{ s l{m bt c iu g anh yu cu c. Mt v{i tun sau, tht vy

c ~ theo Flynn n Hollywood, ni c s tr th{nh mt n din
vin th{nh cng ni ting nh Linda Christian.
V{o nm 1942, c mt c g|i 18 tui tn Nora Eddington c
cng vic tm thi l{ b|n thuc l| trc ta |n th{nh ph Los
Angeles. Ni }y ging n

y n Flynn, mtt ngi cao to, bnh bao thnh thong

mua thuc l| ca c nhng c g|i vn ngh v mt ngi bn trai
tn l{ Marine. Mt v{i tun sau , Flynn c tha bng. Phin ta
kt thc v{ ni n{y li n nh. Mt ng{y n, ngi {n ng m{ c
~ gp trong ta |n ~ gi c. Anh ta l{ c|nh tay phi v{ l{ i din
cho Flynn mi c n ngi nh{ ca din vin Mulholland Drive.
Nora khng th

i. V{o mt ng{y, bn ca Flynn c mt v{

dn h n mt ngi nh{ lng ly trn i . Khi h n, Flynn ang
ng ci trn cnh h bi. Flynn n ch{o Nora v{ bn ca c, i
mt c|ch t tn nh mt con mo nh v{ c ch ca anh ta rt t
nhin v{ v th Nora cm thy ni s h~i ca mnh nh tan bin i.
Flynn dn h i mt vng quanh nh{ c nhiu kho c qua
nhng l}n i bin ca anh. Flynn ni chuyn mt c|ch vui v v
nim am m du ngon ca anh v{ iu n{y l{m cho Nora ao c
c nhng chuyn i ring ca mnh. Anh ta l{ mt ngi ho{n ho
v{ thm ch c k v bn trai ca c m{ khng mt cht ghen t.
Nora n gp bn trai ca c v{o ng{y sau . Dng nh
anh ta khng thch lm v{ h ~ ci nhau v{ chia tay ngay lc .
m , Flynn dn Nora dongo{i th trn, i n c}u lc b

795
 Ngh thut quyn r

Mocambo ni ting. Anh ta ~ ung v{ a gin, v{ Nora cng cm

thy say sa v{ vui v anh ta nm tay. Ri t nhin c ni: Ti
l{ ngi Thin Ch gi|o v{ l{ mt c g|i trong trng, c tht ln,
v{ mt ng{y n{o ti s trm khn v{o th|nh ng v{ nu
anh ngh rng anh s ng vi ti th anh ~ say lm. Ho{n to{n
bnh tnh, Flynn ni rng Nora khng phi s g c. Anh ta ch
mun bn cnh c thi. C cm thy nh nh

ca Flynn. Sau co ~ c v{i m cui tun

l{m kh|ch nh{ anh ta. Flynn dn c i trt tuyt v{ du thuyn.
Flynn vn l{ mt ngi d{n ng chng mc, nhng khi anh ta nhn
Nora hoc nm tay c, Nora cm thy chong ngp bi cm gi|c l
thng, c mt }m thanh trn da ca c khin c so s|nh nh l{ c
ang bc v{o mt bn nc lnh trong mt ng{y nng nng. Sau
c khng thng n nh{ th v{ b qua i cuc sng thng
ngay ca c. Mc d bn ngo{i khng c g thay i gia h nhng
bn trong th s kh|ng c li Flynn dng nh ~ tan bin. Mt
hm, sau ba tic, Nora khng th n{o kh|ng c li c na.
Nora v{ Flynn cui cng ~ t r{ng buc nhau trong mt cuc hn
nh}n b~o t|p ko d{i 7 nm.
Gii thch: Ngi ph n c lin quan n Error (v{ v{o cui
i ca anh ta th ln n h{ng ng{n ngi) c mt l do nghi
ng anh ta l{: anh ta c mt iu gn gi nht v i sng tht i
vi Don Juan. (Tht ra anh ta ~ ng vai s khanh ni ting trong
mt b phim). Ph n thng v}y quanh anh ta mc d h bit
rng mi lin h n{y s khng ko d{i. V{ ri, c nh

do thuyt ph hn gi anh ta hn l{
Nora Eddington: khi Nora gp Flynn th anh ta b buc ti cng

796
 C|m d th x|c

hip; c ta ~ c bn trai; Nora l{ mt ngi Thin Cha Gio

ngoan o. Tuy nhin, co b Flynn m hoc. Mt s k s khanh
ging D. H. Lawrence chng hn dng suy ngh to ra s m
hoc v{ chim hu h. Flynn li dng c ch. C ch lnh lng ca
anh ta ~ m hoc ph n, l{m gim i s kh|ng c ca h. iu
n{y xy ra hu nh mi lc h gp anh ta, ging nh mt loi
thuc: ng trc ph n, anh ta thanh lch v{ t tin. H m hoc
bi iu n{y v{ cun ht theo nhng g anh y to ra, b qua tt c
v{ thm ch c thng - th gii b}y gi ch cn c bn v{ anh
ta. V{ ri, c th trong hm , v{i tun sau anh ta s nm tay,
ngm nhn v{ iu n{y s l{m cho h cm thy xao xuyn, rung
ng v{ c mt s thu ht v th cht m~nh lit. H s phn chiu
gi}y pht v{o trong mt h, mt c|i mt, mt n ci thn
thng v{ anh ta s tn cng chim ly. Khng ai c th th hin
nhanh hn Error Flynn.
Tr ngi ln nht i vi s thu ht v th hnh l{ trnh
hc vn ca i tng bi v bng cp phn |nh mc c ta ~
c gi|o dc v{ vn minh ha. Trnh vn ha gp phn hn
ch th hnh, l{m m c|c gi|c quan v{ l{m cho u c y nhng
nghi ng v{ lo lng. Flynn c th l{m cho ngi ph n c trng
th|i t nhin hn, m{ trong mong mun, nim vui thch v{
quan h gii tnh khng c g l{ khng c gn lin vi h. Anh ta
quyn r ph n v{o trong nhng chuyn phiu lu khng ch
bng l l m{ cn bng th|i ci m v{ phng kho|ng ~ n s}u
v{o t tng ca h. Ngm hiu bn l{ ngi khi s tt c. Khi
n lc vt qua nhng c|m d vt cht, rn luyn tnh t kim
ch bn th}n, s do d chn ch trc ti li v{ ham mun. c
tnh v{ phong th|i bnh thn ca bn s c sc cun ht mnh m
hn tt c loi ru n{o m{ bn dng, th hin t}m hn trong

797
 Ngh thut quyn r

s|ng, khng iu g c th quy ry hay l{m bn s h~i, bn cng

khng l{m g ch v li ch c| nh}n. Mc tiu quyn r ca bn l{ s
xa i nhng g|nh nng v vn ha, hng chng theo suy ngh v{
h{nh ng ca mnh. ng cp n cng vic, nhim v, ci
hi,qu| kh hay hin ti s c rt nhiu ngi kh

c b l~ng qun.
Khi anh y hn ti, iu ~ kch thch ti |p li, cm gi|c
m{ trc kia ti cha bao g

y tr ca ti. l{ cm gi|c mi m c
sc hp dn v{ cui -
l{ s thu ht mt c|ch nh nh{ng v{ tru mn.

B QUYT QUYN R
Hn lc n{o ht, t tng chng ta ang trng th|i lo lng
khng ngng vi v s vn khp mi ni. Nhiu ngi trong
chng ta nhn ra trong c|c iu b{i b{o, b{i nghin cu nhng
nhng iu n{y tr nn c nhiu thng tin hn {o s}u nghin
cu. Gn nh ta khng th l{m g ngn cn t tng qua tch
cc. S n lc ho{n to{n bc ph|t ngo{i sc tng tng, mt
chic gng phn |nh rt thc. C l chng ta ni n ru, ma
ty, hot ng th cht hay bt k iu g l{m cho t tng ta lng
xung so vi hin ti ang ng tr trong mi con ngi S bt m~n
ca chng ta ~ a cho k quyn r c hi ln. Nc quanh bn
di d{o cng nh con ngi ang tm kim con ng gii tho|t
tinh thn m mui. Cm by ca s tha m~n v vt cht s l{m

798
 C|m d th x|c

cho h p ly ming mi ca bn. Tuy nhin, bn l{ ngi canh

chng trn mt nc, bit rng c|ch duy nht tho|t khi s lo
ra l{ tp trung v{o mt vn . Mt nh{ thi min hc yu cu
bnh nh}n tp trung nhn v{o qu lc ng h ang chuyn ng.
Khi bnh nh}n tp trung u c th gin, c|c gi|c quan u tnh
t|o, c th nm sp xung hng v nhng quyn tiu thuyt y
kch ng v{ khu gi. Bn l{ mt nh{ thi min vi vai tr l{ k
quyn r, nhng g bn ang tp trung v{o chnh l{ bn th}n bn.
Sut tin trnh thi min, bn ~ t mc tiu trong u.
Nhng bc th, vt k nim, chia s nhng kinh nghim l{m cho
bn lun tn ti khp ni thm ch nhng lc bn khng c ni
. B}y gi, bn h~y lu}n chuyn mt phn th}n th, bn phi xem
xt mc tiu ca mnh thng xuyn hn. S tp trung ca bn
phi tr nn mnh m hn. Error Flynn l{ ngi rt tin thng v
tr chi n{y. Khi anh n nh{ mt nn nh}n, anh ta gt b mi th.
Anh ta l{m cho ngi ph n n{y cm thy mi vic l{ th yu
cng vic, bn b, mi th sau , anh dn c ta i du ngon cnh
sng nc, du lch nh nh{ng, chm chp n{y l{m cho th gii
xung quanh nh li v pha sau. V{ Flynn dn n giai on trung
t}m. Bn c{ng ngh nhiu v mc tiu, cng vic ca mnh c{ng
nhiu th bn c{ng ri tr. Khi u c ngh v mt iu g thoi
m|i, v{ khi tt c mi th trong suy ngh khng qu| quan trng ,
chng ta nm sp xung lm cho tht ging ti c phi ti l{
ngi thng minh hay xinh p, tng lai s nm gi c g.- v
g s tan bin i trn mt t. H~y nh rng: tt c bt u t bn.
H~y l{m nh b in cung v{ th hin trong gi}y pht v{ i
tng s theo . \nh mt nhn thng ca ngi thi min to ra
cho bnh nh}n mt phn ng tng t.

799
 Ngh thut quyn r

suy ngh nhanh nhn ca i tng bt u hot ng

chm li th gi|c quan ca h s hi tnh. V{ s thu ht v th cht
s gp bi sc mnh ca h. By gi ch cn mt c|i nhn m |p s
l{m cho h mc c. Bn s c khuynh hng chim ly s thu ht
v mt th cht u tin th hin trong |nh mt, gi|c quan chng
ta hu nh phn |nh nn vn ha ca chng ta. Ngi ta ph bnh
v p bn ngo{i ch sau khi bn c nhiu lo }u suy ngh. La Belle
Otero chc rng nm gii ch y n b ngc, c ch, hng thm
v{ d|ng iu ca c; khng phn n{o l{ tri hn. C|c gi|c quan c
lin h vi nhau- s thu ht i vi mi v s dn n mt s va
chm, s thu ht v s va chm s to ra vin cnh: mt s tip
xc v tnh hay ngu nhin mt s va chm nh v{o da t hn l{
mt quyn lc s to ra mt s cho|ng v|ng v{ phn chiu v{o
mt. iu chnh ging ni va phi, chm r~i v{ s}u sc. C|c gi|c
quan sinh ng s to ra suy ngh chng mc.
Trong quyn tiu thuyt th k XVIII L tr v{ con tim
ngang bng ca Crbillion, Madam de Lursay c gng quyn
r mt ngi {n ng tr c tn l{ Meilcour. C ta ch c mt v{i
thc v kh. V{o mt m ti bui tic, c ang tip kh|c v{ mc |o

do t chi c;
anh ~ yu mt c g|i cng tui, v{ anh ~ nghe nhiu tin n v
Madame de Lursay v{ iu l{m cho anh nghi ng c. Nhng
trang phc, |nh mt, mi hng, ging ni, s gn gi th}n th c -
tt c bt u l{m anh cho|ng ngp. Mt t}m trng bi ri khng
din t c ~ khuy ng v{o trong gi|c quan ca anh.
Meilcour ~ chu thua cuc.

800
 C|m d th x|c

Tn ngng Ph|p v{o th k XVIII gi iu n{y l{ gi khc.

K quyn r s a nn nh}n n mt thi im n{o ni anh ta
hoc c ta biu l nhng du hiu thay i v kch thch th x|c c
th c th hin di nhiu du hiu kh|c nhau. V{ khi nhng
du hiu n{y b ph|t hin, k quyn r s thc hin rt nhanh
chng, |p dng nhiu sc p v{o i tng nhm l{m cho i
tng mt nh hng v thi gian qua kh, tng lai, v{ tt c
s c}n nhc hn na u tan bin. Lc , i tng ca bn ~
|nh mt i chnh h - tt c iu bao gm suy ngh v{ nhn
thc u khng cn km nn li c. Th}n th to ra s d chu.
Madam de Lursay ~ quyn r Meilcour v{o gi khc n{y bng
c|ch to ra mt s hn lon chung trong suy ngh, l{m cho anh ta
mt kh nng suy ngh ra iu g.
Trong vic khin i tng ca bn n gi khc n{y, h~y
nh ly mt v{i iu. Trc ht, mt |nh mt v bin (m|i tc ri
v trang phc ca Madam de Lursay) s hiu qu hn c mt th}n
hnh p. iu n{y to lin tng n vic ln ging. K n, h~y
tnh t|o i vi c|c du hiu v s quyn r ca th x|c. Thn
thng, ging ni run ln, nc mt v{ ting ci mnh m kh|c
thng, chuyn ng th gin to{n th}n (nhng phn ng v tnh,
nhng c ch ca h bt chc ca bn), mt l{n mi a ra ngo{i
li nhng du hiu n{y cho thy nn nh}n ang say m v{o gi
khc v{ |p lc s c |p dng }y.
V{o nm 1934, mt cu th bng | ngi Hoa tn Li gp
mt n din vin tr tn Lan Ping Shanghai. Anh ta bt u thy
c xut hin thng hn trong c|c trn u ca anh, c v cho anh.
H ~ cng khai gp nhau v{ Li ~ thy c y lic nhn anh bng
|nh mt khao kh|t l lng ri nhn sang ni kh|c. Mt bui ti, anh

801
 Ngh thut quyn r

th}y c ang ngi gn anh quy tip t}n. Ch}n ca c chm nh

vo anh. H ni chuyn vi nhau v{ Lan Ping ~ mi anh xem
phim rp gn . Khi h n , c thy u ca mnh ang
trn vai Li, c th thm mt iu g v b phim v{o tai anh. Sau
, h cng ro bc trn ng v{ c ~ tay mnh quanh tht
lng ca Li. C a anh n nh{ h{ng v{ h ~ ung ru vi
nhau. Li a Lan Ping v phong kh|ch sn v{ anh ~ b
cho|ng ngp s vut ve v{ li ni ngt ng{o ca c. C l{m cho Li
khng ni ln tr|nh, khng thi gian bnh t}m li. Ba nm sau
, Lan Ping- sau t tn li l{ Jiang Qing- chi mt tr tng t
i Mao Zedong. C tr th{nh v ca Mao Madam Mao kht
ting, ngi ng u trong nhm 4 ngi.
S quyn r, ging nh mt trn chin thng c khong
c|ch xa v{ gn. u tin, bn theo du vt ca k th t xa. V kh
chnh ca bn l{ |nh mt v{ c ch huyn b. Byon c ci nhn ln
ni ting ca anh ta. Madam mao c i mt ch|y bng. B quyt l
nhn ln ri nhn sang ni kh|c ging nh mt thanh kim mng
lt qua da tht. h~y l{m cho |nh mt bn th hin s kh|t khao
nhng vn gi nguyn t th ca gng mt. (C|i mm ci s l{m
hy hoi tt c). Khi nn nh}n ~ cm thy b nng ln th bn s l{
cu ni khong c|ch, chuyn sang chin tranh gn m{ trong bn
khng cho k th ni rt lui, khng c thi gian suy ngh hay
xem li v tr m{ mnh ~ t anh ta/ c ta v{o . ly ht ni s
h~i ra ngo{i iu n{y, h~y s dng li khen ngi l{m cho i tng
cm thy tht sung sng, h~y khen ngi s quyn r ca h.
chnh l{ li ca h khi bn tr nn qua xng x|o. Khng c g
quyn r hn l{ l{m cho i tng cm thy ang thu ht. H~y
nh rng: c|i ct quan trng ca Aphrodite, th ~ gip cho c c
sc mnh quyn r v bin bao gm li t}ng bc.

802
 C|m d th x|c

Nhng hot ng th cht chung lun lun l{ mt s quyn

r tuyt vi. Rasputin thn b ngi Nga s bt u s quyn r
ca anh ta bng mt s thu ht v tinh thn li ha v mt cuc
tri nghim mt phn mang tnh tn gi|o. Nhng sau , anh ta ~
nhm v{o mc tiu bui tic v{ chc rng anh ta s du c g|i
nhy, v{ diu n{y c{ng khiu gi hn khi anh ta n gn c g|i.
H{ng trm ph n khng th n{o t chi i vi bin ph|p n{y.
i vi Flynn chnh l{ bi li v{ trt tuyt. Trong hot ng
v th cht nh th, suy ngh s ngng li v{ th}n hnh s vn h{nh
theo quy lut ca n. Th}n th ca i tng s theo s ch dn
ca bn s l{m theo c ng ca bn nh khi bn mun.
Chc l|t, tt c s suy xt v o c s tan bin i v{ th x|c
s tr v trng thai ng ngn. Mt phn bn c th to ra cm gi|c
thng qua th|i bt chp. Bn khng cn phi lo lng v th gii
bn ngo{i hoc ngi ta s ngh g v bn; bn khng cn xt o|n
mc tiu ca bn na. Mt phn hp dn ca Flynn l{ anh ta chp
nhn tt c ph n. Anh khng quan t}m n th}n hnh, m{u da,
trnh hc vn, tn ngng chnh tr ca c. Anh yu bn cht n
tnh ca c. Anh ta ang thu ht c bng chuyn phiu lu, bng s
t do i vi th{nh kin o c kht khe ca x~ hi. i vi anh,
c c th l{m theo iu k l m{ i vi nhiu ngi c th l{
bo lc hoc phm ti khi tri qua s mo him. Bn ho{n to{n
trng rng vi o c v{ th{nh kin. Bn ~ quyn r i tng
ca bn v{o th gii vui v nht thi, n ha v{ d chu. Tt c quy
lut v{ iu cm k u c nm ra ngo{i ca s.

803
 Ngh thut quyn r

BIU TNG
B g. Cun v{o dng nc chy ra bin. Bng trong chc l|t
khi b g mt ht gia i dng mnh mng, chnh hai bn s
cm thy c n. Dng nc nh mi gi bn h~y qun i tt c
ni lo lng v{ ha v{o chng. Khng cn neo hay la b{n, h~y trt b
qua kh v{ ha v{o cm gi|c bng bnh v{ chm chm tan i tt c
nhng kh khn.

IM YU
Mt s ngi hong s khi h ngh h ri v{o cm gi|c . Thng
thng, dng s thu ht v mt tinh thn s gip che giu i thc
cht ca s hp dn ang tng ln. l{ c|ch ngi ng tnh n
Natalie Barney |p dng. V{o thi ho{ng kim ca c, v{o khong
th k XX, tnh dc ca ngi ng tnh n c khuynh hng phm
ti v{ ngi ph n n{o l{m iu u c cm gi|c d bn v{ ti
li. Barney hng h v mt th cht v{ a iu n{y v{o trong
th ca v{ ch ngha thn b m{ h c th th gin v{ cm thy
mnh trong sch qua tri nghim. Ngy nay, mt s ngi cm
thy ph nhn bn cht gii tnh ca h v{ nhiu ngi cng cm
thy kh chu vi c th h. H s bt c ai n gn v{ l{m phin
mnh. Thay v{o h~y xem l{ s kt hp thn b v{ h s t
quan t}m n s dch chuyn v mt th cht ca h hn.

804
 23

LM CH NGH THUT TN CNG TO BO

Gi}y pht y ~ n: nn nh}n rHn na, iu cn

r{ng ang rt thm mun bn nhng li em n cho ta mt
khng mun tha nhn iu , ch thun li kh|c, l{ v{o
nhng lc nh{n ri ta
cha ni n c h{nh ng g. }y l{ lc
c nhn ngm khun
vt b nhng lch s, tt bng, iu
mt xinh xn ca n{ng,
{ng tn cng bng mt ng th|i
i xinh p hn bao gi
t|o bo. ng cho con mi thi gian suy
ht khi t khun mt y
tnh hu qu; to m}u thun, g}y cng gi nn mt v quyn r
thng bc tn cng t|o bo tip mnh m t nhng git
theo gip gii tho|t tt c. Th hin do
nc mt. M|u ta nh
d, vng v ngha l{ bn ang ngh nang c la thiu t, ta
chnh mnh ch khng phi ang b con hu nh khng th kim
mi quyn r. ng bao gi khng li so|t mnh, ti ni ta b
c|m d tn dng trit
hay tha hip vi con mi, h~y tin rng
thi khc y. Hai ta hn
bn ng v{ chu |o; lc n{y bn cn t
~ yu lng bit bao, s
ra quyn r ch khng cn phi nh
chi phi ca ho{n cnh
mt chnh kh|ch. Mt ngi phi tn
lc y qu l{ mnh m
cng trc v{ l{ bn.
nhng n{o nu ngay c
ta vn chng suy ngh g
NH IM HON HO v k hoch ca mnh li
c th liu |nh mt tt
Bng mt }m mu di tr mt cuc
c s hp dn ca mt
lt x|c th{nh mt ngi tt nhng ch
qu| trnh eo ui l}u
c v b ngo{i nhm |nh lc hng d{i, tt c s m hoc
tay cng t phong lu Valmont bt u ca mt chin thng

805
 Ngh thut quyn r

ba v}y ly n phu nh}n tr nt na c thc hin bng

Tourvel, cho ti ng{y li th nhn tnh nhiu cng sc v{ thi
yu ca hn khin n{ng bi ri , n{ng gian, ch tuyn b
c nng nc bo hn h~y ri khi l}u mt chin thng trc
{i ni c hai ngi ang l{m kh|ch. thi hn; liu rng ta,
khi b nhng ham mun
Th l{ hn ng . Nhng ri lc
tr con nht l{m cho
Paris hn lin tc gi cho n{ng nhng
ph}n t}m, c sn lng
l| th din t tnh yu ca hn i vi cho rng vic chinh
n{ng bng nhng t ng dt d{o tnh phc c tiu th
cm nht; n{ng van xin hn h~y dng Tourvel s khng t
vic y li v{ li mt ln na hn l{m c iu g cho xng
theo nh li n{ng bo. V{ ri nhiu vi th{nh qu lao ng
tun sau , hn bt ng i n l}u {i. ngo{i vic c c mt
Lc c hn k bn, n{ng lun cm tc hiu v v l{ ~
thy thn thng, xao xuyn, n{ng lun thm c mt nn
ngonh mt i tr|nh mi c ch m{ nh}n lt v{o danh s|ch
nhng ngi b ta c|m
hn mun b{y t vi n{ng. Ln na
d. i! H~y khin n{ng
n{ng bo hn h~y ri khi . Hn |p,
nhng b nhng cng
vic g em phi s h~i? T trc ti nay h~y khin cho n{ng bit
anh lun l{m theo nhng g em ni, anh chin u! H~y l{m cho
cha bao gi p buc em c. T hn n{ng tr nn yu ui
lc n{o cng gi khong c|ch vi n{ng khng th thng th
v{ dn dn n{ng cm thy bt cng nhng cng mnh
thng. N{ng khng cn ri khi phng m kh|ng c; h~y
khi hn bc v{o na, gi th n{ng c n{ng cm nhn thu |o
th din i din vi hn. Khi hn c s yu ui ca
ngh cng n{ng i tn b, n{ng khng n{ng v{o nhng lc
nh{n c nhng cng
h t chi. N{ng ni hai ngi h l{
hy khin n{ng khng
nhng ngi bn. Thm ch n{ng cn

806
 L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

nm tay hn khi hai ngi cng i bn sn s{ng chp nhn tht

nhau nh mt c ch th}n thin. bi. H~y cho k i sn
V{o mt ng{y n tri ma, hai hn mn tm git hu
ni m{ chng ~ l{m
ngi khng th i do nh thng l.
n hong ht trong ni
Hn gp n{ng h{nh lang khi n{ng
n tr n; cn ngi th
ang bc v{o phng ca mnh v{ ln sn ch}n chnh s a
u tin trong i n{ng mi hn v{o con hu y ti ni
phng. Tourvel trng c v thoi m|i, khng cn li tho|t
vy l{ Valmont ngi s|t bn n{ng trn thn.
gh sofa. Hn k l v tnh yu hn - Valmont t|c phm
d{nh cho n{ng. Tourvel hu nh khng Dangerous Liaisons ca nh{
vn Choderlos de Laclos, dch
phn ng g c. Hn cm ly tay n{ng, bi P.W.K. Stone trong tc
Tourvel c yn nh vy ri n{ng phm The Libertine Reader
da v{o tay hn. Ging n{ng run run. t|i bn ca Michel Feher.
(407-408)
Ri n{ng nhn hn, Valmont cm thy
tim mnh rn nhp l{ mt c|i nhn
Bn khng bit rng d
yu thng tru mn. N{ng bt u ni
ta c sn lng hay thit
v}ng, em ri bt cht s{ v{o
tha cho i bao nhiu, ta
vng tay hn m{ bt khc. ch l{ mt cng phi c cn c ca
pht yu lng nhng Valmont vn ngi mnh ? Cn g hp l
yn. N{ng khc mi lc mt d di; hn cho bng v b
n{ng cu xin hn gip n{ng, xin hn h~y ngo{i nhng b trc
ri khi trc khi c chuyn ti t v lc? V phn ti, ti
xy ra. Th l{ hn i khi . S|ng ng{y phi tha nhn rng
hm sau hn thc dy v{ nhn c mt iu l{m ti vui
mt tin sng st: gia m qua, ly c sng nht chnh l{
nc c tin cng c
l{ cm thy khng kho, Tourvel ~ t
tin h{nh rt r|o v{
ngt ri khi l}u {i v{ tr v nh{.
sng ng khi m{ mi

807
 Ngh thut quyn r

Valmont khng theo n{ng tr v th u din ra nhanh

Paris, thay v{o hn bt u thc chng nhng ni tip
khuya, hn na cn khng thm che nhau c trt t; bc
giu i khun mt xanh xao xut hin tin cng y s chng
khng l}u sau . Hn i nh{ th mi bao gi t ta v{o tnh
hung v cng kh x
ng{y, l bc trong bun b~ xung
n ni phi che giu
quanh l}u {i. Hn bit th n{o b{ ch
nhng khuyt im ca
l}u {i cng s vit th cho Tourvel n, ngc li ta nn tn
bit v tnh hnh ca hn. K hn dng c hi; n s lun
vit th cho mt cha x Paris yu cu duy tr v bn ngo{i
v linh mc n{y chuyn mt li nhn ti th{nh cng ngo{i sc
Tourvel ni rng: hn ~ sn s{ng tng tng mc d ta
thay i cuc i mnh m~i m~i. Hn ~ chun b sn s{ng
mun c mt bui gp g cui cng gnh chu tht bi; v{
ni li tm bit n{ng ng thi ho{n cui cng nc i y
tr li nhng bc th m{ n{ng ~ vit kho lo t}ng bc ln
hai nim say m a
cho hn trong sut my th|ng qua. V
thch ca chng ta
linh mc y ~ sp xp mt bui gp
l{ nim t h{o khi
mt v{ th l{ v{o mt bui chiu t{n kh|ng c v{ nim vui
Paris, li mt ln na Valmont mt khi chin thng.
mnh vi Tourvel trong mt cn phng - Hu tc Merteul tc
nh{ n{ng. phm Dangerous Liaisons ca
nh{ vn Choderlos de Laclos,
N phu nh}n hn l{ rt hi hp; dch bi P.W.K. Stone trong
nng khng th nhn thng v{o mt t|c phm The Libertine
hn. H ch{o x~ giao ln nhau nhng Reader t|i bn ca Michel
Feher. (408)
ri ging Valmont tr nn kh chu,
hn ni: n{ng ~ i x t{n nhn vi
C ngi {n ng khn
hn, r r{ng l{ n{ng quyt t}m l{m cho
ngoan n{o li khng

808
 L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

hn cm thy khng hnh phc. Mi d{nh cho ngi mnh

chuyn n }y l{ ht, h s chia tay theo ui nhng n
vnh vin v l{ nhng g m{ Tourvel hn?
mong mun. Tourvel bin h: n{ng l{ D n{ng khng |p li,
mt ngi ph n ~ c chng, n{ng Ta vn c cho i bt
khng th c chn la n{o kh|c. Ging chp!
Valmont du xung ri hn xin li n{ng, N{ng c th c tuyt,
hn ni: hn khng quen biu l nhng ku ln Sao th l qu|!
cm xc mnh nh th, hn khng th D vy n{ng vn mun
kim so|t ni bn th}n mnh. D sao th b khut phc. H~y cn
hn cng khng bao gi l{m phin n{ng thn,
na. on hn nhng l| th m{ hn ng l{m au i mi
n tr li n{ng ln b{n. n{ng du d{ng bng
nhng n hn gp g|p,
Tourvel tin li gn hn, trng
ng cho n{ng c c
thy nhng l| th n{ng ~ vit li thm may phn kh|ng
bao nhiu k c v mi tnh ri nh t
Bn l{ ngi qu| c
v ny cht cha trong nhng l| th y khi. Nhng ai ch bit
l{m n{ng xc ng mt c|ch mnh m. tn hng nhng n
N{ng c inh ninh rng quyt nh t hn,
b li sng ti li ca hn l{ t nguyn, M{ khng phi l{ th
n{ng ni iu n{y m{ ging cht cha n sau n,
mt ni nim cay ng, c nh th |ng b mt i tt c
n{ng khng mun b b ri. Hn |p nhng g h c. i ngn
rng khng phi l{ t nguyn m{ l{ ngi bit bao
v n{ng ~ chi b hn. t nhin hn Khonh khc sau cng
tin li gn v{ m ly n{ng. N{ng chng sau tt c nhng n
chng c g c. Hn ku ln: Hi ngi hn?
em |ng knh, em n{o c bit tnh yu i qu l{ vng v, khng
phi khim tn, s l{

809
 Ngh thut quyn r
em khi gi nn l{ g }u. Em s chng
bao gi thu t c anh ~ tn th em
th n{o, cm xc ca anh cn nng n{n
hn cuc sng nhng bao!...Cu cho
cuc sng ca em lun ngp tr{n
nhng nim hnh phc m{ em khng
cho anh c c! Th ri hn bung ra rng, d ta c th}n
n{ng ra v{ quay mt ri i.
Tourvel bt thn quay ngi li,
nng ku ln: Em cu xin ch{ng y,
h~y nghe em, ri bt ly tay hn. Hn
quay ngi li ri c hai m chm ly
nhau. Gi th hn khng chn ch g
na, hn b n{ng ln a n{ng ti chic
gh m ri khin n{ng say m bng
nhng n hn v{ nhng li ni ngt
ng{o ca nim hnh phc m{ hn ang
cm nhn c. Trc mt tr{ng
nhng c ch }u ym p n bt ng sau mt thi gian d{i ta
nh vy, tt c mi th|i v{ h{nh
ng c tuyt ca n{ng u tan bin.
N{ng th th: T b}y gi em s l{ ca
anh, v{ anh s khng cn nghe thy bt
c li t chi hay hi tic n{o t mi
ming em. Nhng li ni ca Tourvel
l{ tht lng, cn nhng d cm ca
Valmont th t ra l{ ng: ni vui mng
m{ Tourvel mang li cho hn cn tuyt
810
nh vy
-Ovid, The Art of Love, Peter
Green dch. (408-409)
Ti ~ nm tri tt c
mi ni vui v{ nim
hnh phc; v{ ti nhn
thch hong gia, d cho
nhiu ca ci, tm thy
sau khi lc mt, tr v
sau khi xa c|ch, che ch
sau ni s h~i v{ c
c ch dung th}n an
ton tt c nhng
nim vui y khng g c
th t|c ng mnh m
ln t}m hn cho bng
c hp nht vi
ngi mnh yu, nht l{
b t chi v{ xua ui. V
khi y, ngn la ca
nim am m s bng
ln ch|y bng, l la
khao kh|t s bc ch|y,
v{ |nh hng nim hy
vng thit tha s to lan
mnh lit hn bao gi
ht.
Ibn Hazm,
The Ring of The Dove: A
 L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

vi hn ni vui mng hn c c t Treatise on The Art and

bt k ngi ph n n{o kh|c m{ hn
~ t|n tnh.
Gii thch: Valmont mt nh}n
vt trong tiu thuyt Dangerous
Liaisons th k th 18 ca nh{ vn
Choderlos de Laclos c th nhn xt
c i iu v n phu nh}n Tourvel
ngay t c|i nhn u tin. N{ng l{ mt
ngi nht nh|t v{ hay lo lng. Chng
n{ng chn hn l{ rt tn trng n{ng - c
l l{ qu| mc cn thit. ng sau s
quan t}m ca n{ng i vi Thng ,
tn gi|o v{ c hnh n giu mt ngi
ph n am m, yu ui trc sc
c|m d ca nhng g l~ng mn v{ trc
s quan t}m t}ng bc ca k si tnh
nng ch|y. Cha mt ai, k c chng
n{ng, em n cho n{ng cm gi|c n{y
v tt c h u b v b ngo{i c thn nim thch th, tay v
ca n{ng l{m cho chn bc.
Lc n{y, Valmont bt u tr
quyn r ca hn mt c|ch gi|n tip.
Hn bit Tourvel thm c hng th vi
ting xu ca hn. Bng c|ch h{nh ng
nh th hn ang d nh thay i cuc
i mnh, hn c th l{m cho n{ng
mun sa i hn mt khao kh|t m{
Practice of Arab Love, A.J.
Arberry dch. (409)
Mt ngi {n ng nn
l{m vui lng bt k
ngi ph n n{o khi
n{ng cho ta c hi v{
cho ta thy tnh yu ca
n{ng vi ta bng nhng
biu hin sau: n{ng mi
mc mt ngi kh|c
gii m{ khng cn
ngi ra du trc;
n{ng gp mt ngi y
nhng ni kn |o;
n{ng ni chuyn vi
ngi y m{ ging c
run run, ngp ngng
khng tht nn li;
khun mt n{ng rng r
ch}n n{ng v~ m hi,
thnh thong n{ng gi
hai tay trn mnh ngi
y nh th c iu g
l{m n{ng kinh ngc, nh
th sc lc ~ cn kit.
Khi ngi ph n ~ th
nhn tnh yu ca mnh
vi ngi {n ng bng
nhng du hiu bn

811
 Ngh thut quyn r
v hnh chung li l{ mt khao kh|t
c yu hn. Mt khi n{ng h m ca
lng mnh ra trc nhng mu chc
ca hn, ngay lp tc hn t|c ng ln
lng kiu h~nh ca n{ng: n{ng cha
bao gi c cm gi|c c ngi kh|c
yu thng ca mt ngi ph n v{
trong mt chng mc n{o ch cn
c|ch chp nhn tnh yu ca hn d{nh
cho n{ng. D nhin n{ng cng c tranh
u v{ phn kh|ng nhng ch l{ mt
du hiu cho thy rng tnh cm ca
n{ng ~ gn cht vi hn. (Th|i
dng dng chnh l{ nh}n t c nht
g}y cn tr hiu qu nht i tr quyn
r.) Bng c|ch nm ng thi im,
khng i bt k nc c t|o bo n{o
ngay c khi c c hi, hn dn to cho
n{ng c mt cm gi|c an to{n gi to
ng thi chng t hn l{ mt ngi
khin nhn. Da v{o nhng h{nh ng
m{ hn gi v trong ln gp mt
Tourvel ln cui cng, hn c th cm
nhn c rng n{ng ~ xiu lng
yu ui, bi ri, lo s mt i cm gi|c
m khi c ngi kh|c yu thng
hn l{ g|nh chu nhng hu qu ca ti
ngoi tnh. Hn c tnh l{m cho n{ng
xc ng, bt ng l{m cho n{ng thy
812
ngo{i v{ bng nhng
iu b ca th}n th,
ngi {n ng nn thc
hin mi phng c|ch
c th chinh phc
ngi y. Khng nn do
d hay chn ch: nu
tm thy bt k c hi
n{o, h~y tn dng trit
c hi . Qu thc,
ngi ph n s tr nn
ch|n ght ngi {n
ng nu anh ta t ra
nht nht khi mnh c
c hi v{ cn chng
tri qua. S t|o bo
chnh l{ quy tc, v ta s
t c mi th v{
khng phi mt g c.
The Hindu Art of Love,
Edwar Windsor su tm v{
bin son.(410-411)
Tm li, khn thay cho
ngi ph n m tnh
c|ch qu| n iu; s
n iu y g}y nn s
bc dc v{ ch|n
chng. Lc n{o cng
vn l{ con ngi y, vi
 L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

nhng l| th, to ra mt cht cng n{ng ngi {n ng

thng bng tr va ko va y, v lun lun ng. N{ng
khi n{ng nm tay hn th hn bit }y mi tt v{ du d{ng l{m
chnh l{ lc tung n quyt nh. sao ti ni tc i ca
Gi th hn tn cng lin tip khin mi ngi quyn g}y s
vi n{ng v{ y qu l{
cho n{ng khng c thi gian ho{i
mt nim vui ln lao!
nghi hay suy xt li. Th nhng h{nh
Nu thay v{o ch n{ng
ng ca hn dng nh xut ph|t t l{ mt ngi ph n
tnh yu ch khng phi dc vng. Sau hot b|t, tht thng,
nhiu kh|ng c v{ cng thng n th, kin quyt, mt chng
tht l{ vui mng bit bao khi cui cng mc n{o mi chuyn
i phng cng u h{ng. nh im s kh|c. Ngi yu n{ng
gi li cho ta mt cm gi|c c gii s tm c nim vui
phng tuyt vi. thch ca trng th|i
mun m{u mun v
ng bao gi |nh gi| thp vai
cng mt con ngi c.
tr ca lng kiu h~nh trong tnh yu
S bin ha ca tnh
cng nh trong tr chi quyn r. Nu cch chnh l{ mui, l{
t ra khng kin nhn, nn nng v tnh phm cht lun gi cho
dc, bn ang cho thy rng tt c mi tnh yu khng tr nn
chuyn ch l{ nhm n ham mun dc nht nho. S bn chn,
vng v{ chng c g lin quan n sc ghen tung, c~i c, l{m
p ring ca i phng. l{ l do l{nh, th l, tt c u
ti sao m{ bn phi tr ho~n nh im. gp phn nui dng
Ko d{i thi gian quyn r s nui tnh yu. Phi chng }y
dng nim kiu h~nh y ca i l{ tnh cht mun m{u
hp dn ca tnh yu?
tng v{ s l{m cho nc c quyt
Trng th|i bnh lng
nh ca bn c{ng c t|c ng mnh m
thng xuyn s g}y
hn v{ l}u d{i hn. Cn nu i qu| l}u nn s nh{m ch|n. Tnh

813
 Ngh thut quyn r

th bn li cho thy mnh qu| nht nh|t n iu s git cht

n ni khng d|m tung nc c quyt
nh, mc d iu chng t bn c
khao kh|t vi i tng nhng ri bn
s khi gi nn mt cm gi|c bt an
kh|c: Anh khao kh|t c c em
nhng anh li khng h{nh ng theo
nhng khao kh|t , phi chng anh
khng thch em lm. Nhng mi nghi
ng nh th l{ ni s nhc vi nim
kiu h~nh ca i tng (nu anh
tnh yu, v ngay lc s
rp khun n s}u v{o
t}m hn, nim am m
bin mt, trng th|i r
xut hin, s th bt
u khin ta th v{ ri
bc dc s chm dt
mi chuyn.
Ninon de lEnlos, Life, Letters
and Epicurean Philoshophy of
Ninon de lEnlos. (417)

khng my quan t}m th c l em cng

khng p cho lm), v{ l{ mi nguy dn Tui t|c khng l{m cho
n tht bi trong nhng giai on v n{ng ho t{n, c thi
sau ca tr quyn r; lng tng v{ hiu quen cng khng tr
nn nhm chn.
nhm s xut hin khp ni. Mt khi
Nt thin bin vn ha
bn c c trong c ch ca i
ca n{ng l{m nhng
phng thng ip cho thy rng h ~
ph n kh|c phi bc
sn s{ng v{ ~ m lng mnh ra nhn dc.
v{o mt nhau, c x ging nhau, hay c
H cng bit c|ch l{m
cm gi|c bn chn k l khi c bn bn tha m~n nhng ham
cnh th bn phi bt u tn cng, mun,
l{m cho h cm thy rng v p ca Cn n{ng li l{m cho
h ~ l{m cho bn ri tr v{ buc bn ngi kh|c thm ham
phi ra nc c quyt nh. Lc n{y h mun
s c c nim vui tt bc: x|c tht Ngay c khi n{ng mang
c trao d}ng v{ nim kiu h~nh c n cm gi|c tha m~n
c lc y v t}m l. nhiu nht.
William Shakespeare, Antony

814
 L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

Nu ngi yu ta c{ng t ra nht and Cleopatra. (418)

nh|t vi ta bao nhiu th v nim kiu
h~nh ta c{ng phi thc gic ch{ng l{m nh th by nhiu; nu
ch{ng c{ng t ra tn trng s c tuyt ca chng ta, chng ta c{ng
phi yu cu ch{ng tn trng nhiu hn na. Chng ta sn s{ng ni
vi c|nh {n ng: V lng xt thng, xin ng tng rng chng
ti l{ nhng ngi mi phn c hnh ; chng qua l{ c|c ngi
ang p buc chng ti tr th{nh nhng ngi c hnh th|i qu|
nh th.
- NINON de lENCLOS

B QUYT QUYN R
H~y xem tr chi quyn r nh mt th gii m{ bn bc
v{o, l{ mt th gii ho{n to{n t|ch bit khi th gii thc. th
gii y mi quy tc lut l u kh|c bit; nhng g c t|c dng
trong cuc sng thng ng{y c th c t|c dng ngc li trong
th gii ca quyn r. Th gii thc c c trng l{ mt ng lc
qu}n bnh v{ d}n ch ha trong mi th u phi c hi hng
ca s cng bng. Mt trng th|i mt c}n bng quyn lc l liu,
mt khao kh|t quyn lc cng khai, s u |nh ng lng k
v{ cm phn; v th chng ta hc c|ch tr nn tt bng v{ lch
s t nht l{ v b ngo{i. Ngay c nhng ngi c quyn lc ni
chung cng thng t ra khim tn v{ nhn nhn h khng
mun xc phm ngi kh|c. Ngc li, trong th gii ca quyn r
bn c th r b tt c nhng iu k trn, tn hng nim vui v
bn trong bng ti, khi ngun mt cht au n trong mt
chng mc n{o , h~y l{ chnh mnh. Trng th|i t nhin ca bn
kha cnh n{y t n cng mang cht quyn r ri. Vn l{

815
 Ngh thut quyn r

ch sau bao nhiu nm sng trong th gii thc, chng ta ~ mt i

kh nng biu l chnh mnh. Chng ta tr nn nht nh|t, khim
tn, lch s th|i qu|. Nhim v m{ bn phi l{m l{ tm li nhng
tnh c|ch khi cn l{ tr con ca bn, loi b tt c nhng s khim
tn gi to . V{ phm cht quan trng nht cn phi ot li
chnh l{ s t|o bo.
Chng c ai nht nh|t bm sinh c; tnh nht nh|t ch l{ lp
v bc bo v m{ chng ta to nn. Nu chng ta khng bao gi
mo him, nu chng ta khng bao gi th, chng ta s chng bao
gi phi nm tri nhng h lu ca tht bi hay th{nh cng. Nu
chng ta t ra tt bng v{ khng ph trng, s chng c ai b xc
phm qu thc chng ta s c v th|nh thin v{ |ng yu. Thc
t, nhng ngi nht nh|t thng ch quan t}m n bn th}n
mnh, b |m nh bi c|ch mi ngi nhn h, v{ chng th|nh thin
cht n{o c. V{ mc d lng khim tn c th c t dng v trong
x~ hi nhng trong ngh thut quyn r, n chng c t|c dng g.
i lc bn cn c kh nng ng vai v th|nh ca lng khim tn
nhng ch l{ lp mt n m{ bn ph ln mt. Tuy nhin trong
khi quyn r h~y ci n ra. Can m l{m cho bn cm thy sng
kho|i, gi tnh v{ l{ yu t ho{n to{n cn thit a tr chi
quyn r ti thng li cui cng. Nu c s dng ng lc ng
ch, s t|o bo s ch cho i phng thy chnh h ~ l{m cho
bn mt i s t ch thng ng{y ng thi cho php h cng x
s nh th. Mi ngi ang tng ng{y mong mi c c mt c
hi th hin tt c nhng mng b nn trong tnh c|ch ca h.
hi kt thc ca tr chi quyn r, s t|o bo s loi b i bt c
s lng tng hay nghi ng n{o xut hin. Lc khiu v c hai ngi
khng th cng l{ ngi dn dt. Phi c mt ngi ch o v{
l{m cho ngi kia nhp t}m v{o iu nhy. Ngh thut quyn r

816
 L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

khng tu}n theo nguyn tc bnh ng; n khng phi l{ mt s

hi t ho{ hp. giai on cui nu c chn ch khng quyt v
s xc phm ngi kh|c hoc c ngh rng chia s quyn ch
ng cho i phng l{ ng, s l{ nhng tng dn n tai
ho. }y khng phi l{ v {i cho chnh tr m{ ch l{ cho nim vui.
Ngi khi xng c th l{ ngi {n ng hay ph n nhng
nc c quyt nh th buc phi c. Nu bn t ra quan t}m ti
i phng n nh vy, h~y t an i mnh bng ngh nim vui
ca k chu u h{ng thng ln lao hn nim vui ca k i g}y
hn.
Khi cn l{ mt ch{ng thanh nin, nam din vin Errol Flynn
l{ mt ngi t|o bo khng g ngn cn c. iu n{y thng
khin anh ta gp rc ri; y tr nn qu| hung hng quanh nhng
ngi {n b{ l{m y thm mun. Th ri trong khi du lch qua khp
vng Vin ng, y tr nn rt c hng th vi phong tc ca ngi
Ch}u \ v tnh dc trong ch ngha du thin dc trong ngi
nam phi t tp luyn cho mnh khng c xut tinh, nhm duy
tr sinh lc ca mnh v{ l{m gia tng kho|i cm cho c hai ngi
khi quan h. Sau Flynn cng ~ |p dng c|ch thc n{y v{o
nhng tr chi quyn r ca y, t rn bn th}n bit kim ch bn
tnh t|o bo t nhin ca y v{ tr ho~n on kt ca tr chi quyn
r c{ng l}u c{ng tt. Do vy, trong khi s t|o bo c th to nn
iu k diu th s t|o bo th|i qu| li khng phi l{ quyn r m{
l{ g}y hong s; v th bn cn phi c kh nng ch}m ngi v{ dp
tt s t|o bo theo mnh, v{ phi bit s dng n ng lc.
Cng nh trong ch ngha du thin dc, bn c th to nn nhiu
cm xc hn bng c|ch tr ho~n iu tt yu s xy n.

817
 Ngh thut quyn r

V{o nhng nm 1720, cng tc Richelieu bt u si m mt

n cng tc. N cng tc y xinh p kh|c thng v{ ai cng
khao kh|t c c n{ng, th nhng n{ng y li qu| c hnh nn
khng th c c mt ngi yu mc d n{ng rt quyn r. Cng
tc Richelieu ch i thi im ca mnh. Cng tc kt bn vi
n{ng, quyn r c bng c thng minh ~ l{m cho n{ng tr th{nh
ngi c qu c a thch. V{o mt m n, mt nhm c|c qu
c, c n cng tc y cng , quyt nh thc hin mt tr a
|c i vi ng{i cng tc, ng{i cng tc b buc phi trn
trung bn ngo{i phng ca mnh khu bit th Versailles. Tr
a y th{nh cng n mc ho{n ho, tt c c|c qu c u n
xem ng{i cng tc trong hnh h{i nguyn thy v{ ~ c mt m
ci nc n khi nhn ng{i cng tc chy trn. C nhiu ni trong
l}u {i m{ ng{i cng tc c th trn v{o th nhng ni m{
ng{i chn li l{ phng ng ca n cng tc y. Mt l|t sau, ng{i
cng tc quan s|t n{ng bc v{o phng ri tho|t y, khi tt c c|c
ngn nn trong phng ~ tt, ng{i cng tc ln m ln ging vi
n{ng. N{ng chng c v{ c gng la ln nhng ng{i cng tc hn
ln mi n{ng thm thit v{ cui cng th n{ng cng bung xui
mt c|ch hnh phc. Richelieu ~ quyt nh tung ra nc c lc
y l{ do mt v{i nguyn nh}n. u tin, n cng tc ~ bt u
thch ng{i thm ch cn p mt khao kh|t thm kn d{nh cho
ng{i. Nhng n{ng s khng bao gi h{nh ng theo hay tha nhn
khao kh|t y. Th hai, n{ng ~ nhn thy ng{i trn trung v{
khng th khng khi n tng. Th ba, n{ng cm thy i cht
thng cm cho tnh hung kh x ca ng{i v{ cho tr a m{ c|c
qu c g}y nn. Richelieu, mt ngi c|m d t{i tnh s khng th
tm thy mt thi khc n{o ho{n ho hn th.

818
 L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

Nc c quyt nh nn xy n nh mt s ngc nhin th

v nhng khng cng khng nn g}y ngc nhin qu|. H~y hc c|ch
nhn bit nhng du hiu cho thy ngi y ~ yu bn. Lc h ~
yu bn c|ch x s ca ngi y s thay i n s tr nn mm
mng hn, cha ng nhiu li ni v{ c ch phn |nh c|ch x s
ca bn nhiu hn tuy nhin s vn cn phng pht cht lo lng
v{ nghi ngi. Trong lng h ~ thuc v bn nhng h khng mong
i mt nc c quyt nh. }y chnh l{ lc h{nh ng. Nu
bn ch i qu| l}u, ti thi im t}m thc h thc s khao kh|t
v mong mun bn h{nh ng th lc y nc c quyt nh ca
bn s mt i tnh cht h{o hng ca s ngc nhin. Bn cn to
nn s cng thng v{ m}u thun trong t tng ngi y mt
mc nht nh ct nc c ca bn em n mt s gii to
tuyt vi. S nhng b ca h s gii to s cng thng nh mt
cn b~o ma h c ch i t l}u. ng hoch nh cho nc
c quyt nh ca bn t trc v nc c y dng nh khng
th tnh to|n trc c. H~y ch i ng thi im thch hp
nh Richelieu ~ l{m. H~y ch ti nhng ho{n cnh thun li.
iu n{y s cho bn thi gian tu bin v{ tn dng tt thi c
y, n s l{m gia tng hiu qu m{ bn mun to ra khi bt ng
cm xc khao kh|t ngp tr{n. Nu bn c bao gi cm nhn c
rng i phng ang mong mi bn ra nc c quyt nh th
h~y bc li li, l{m cho h c cm gi|c an to{n gi to ri bt ng
tung n.
V{o khong th k XVI, nh{ vn Bandello c thut li, mt
ph n tr go| chng vng Venety bt ng em lng yu mn mt
qu ng p trai. C g|i bo cha mnh mi ch{ng trai n bit th
ca h b{n bc chuyn l{m n, nhng ang gia bui gp mt
cha n{ng c vic phi ri khi , c g|i bn ngh a ch{ng trai

819
 Ngh thut quyn r

i do mt vng quanh ngi bit th. Phng ng ca c g|i l{m

chng trai rt thch th, c g|i miu t l{ ni lng ly nht trong
khu bit th nhng c ch i ngang qua m{ khng dn ch{ng trai
v{o trong. Ch{ng trai cu xin c |i ch cho ch{ng xem cn phng v{
th l{ c g|i |p ng li yu cu y. Ch{ng trai nh b mc phi
ba m: nhng m{nh vi nhung, nhng vt qu him, nhng
bc tranh khu gi, nhng chic n cy thanh t. Mt mi hng
quyn r bao trm khp cn phng. C g|i thi tt ht tt c c|c
ngn nn nhng vn cha li mt chic, ri c dn ch{ng trai ln
ging ~ c si bng mt chic cho m. Ch{ng trai trong
pht chc ~ chiu theo nhng c ch }u ym ca c g|i. Chiu
theo v d ca c g|i ni trn c th thy: nc c quyt nh ca
bn cn c yu t cng iu. iu s l{m cho nc c ca bn
|ng ghi nh ng thi khin cho th|i hung hng ca bn
tr nn d chu v{ l{ mt phn ca nc c kch tnh y. Cht
cng iu c th xut ph|t t khung cnh mt ni mang tnh
khi gi hay l lng, hoc cng c th xut ph|t t h{nh ng ca
bn. C g|i ~ bit kch thch tr t m ca ch{ng trai bng c|ch to
nn s h{o hng i vi phng ng ca c y. Mt cht s h~i,
chng hn nh ai c th tm thy bn s tng thm s cng
thng. H~y nh bn ang to ra mt khonh khc m{ bt buc phi
ni bt ln khi tnh s|o mn ca cuc sng thng ng{y.
Lun duy tr cm xc ca i phng s va l{m cho cm
xc y yu i li va gia tng yu t h{o hng ca nc c sau
cng. V{ c|ch tt nht gi h lun duy tr c mt cung bc
cm xc nht nh chnh l{ t|c ng ln h bng chnh nhng t}m
t tnh cm ca bn. Khi Valmont mun n phu nh}n tr tr nn
bnh tnh, gin d hay du d{ng, hn l{ ngi ph b{y nhng cm
xc y trc tin v{ Tourvel ch vic l{m theo. Con ngi rt d b

820
 L{m ch ngh thut tn cng t|o bo

nh hng bi t}m trng ca nhng ngi chung quanh mnh;

iu n{y c bit nhy cm nhng giai on sau ca tr chi
quyn r khi m{ s kh|ng c ~ lng xung v{ i phng ~ mc
phi ba m ca bn. thi im tung ra nc c quyt nh h~y
hc c|ch tim nhim i tng bng bt k cm xc n{o m{ bn
mong mun thay v gi nhng cm xc y bng li ni. Bn
mun tip cn trng th|i v thc ca i phng, bn s d d{ng
t c iu bng c|ch tim nhim h bng nhng tnh cm
kh|c nhau, gt b i nng lc nhn thc nhm chng c ca h.
Ngi ta thng hy vng ngi {n ng s l{ ngi |nh
nc c quyt nh tuy nhin trong lch s c rt nhiu nhng
ngi ph n t|o bo v{ ~ th{nh cng. C hai hnh thc chnh khi
ni v s t|o bo trong ph|i n. Hnh thc th nht thng gp
nhiu hn, ngi ph n quyn r khi gi lng ham mun ca
ngi {n ng, ho{n to{n nm quyn kim so|t, ri v{o pht
cht sau khi ~ a ngi {n ng ti bc ngot quyt nh
ngi ph n bc li li v{ cho ngi {n ng thc hin nc
c quyt nh. Ngi ph n sp t mi th, on b|o hiu cho
ngi {n ng bng nhng |nh mt, c ch cho thy ngi ph n
~ sn s{ng. Nhng c g|i im thng s dng phng c|ch n{y
trong sut chiu d{i lch s; chnh l{ c|ch m{ n ho{ng
Cleopatra l{m i vi ho{ng Antony, l{ c|ch m{ n{ng Josephine
~ dn d ho{ng Napoleon, cng l{ c|ch m{ tiu th Otero ~
m trn c mt gia t{i trong thi k thnh vng na u th k
XX. Hnh thc n{y cho ngi {n ng duy tr c nhng o
tng nam tnh ca h mc d ngi ph n mi thc s l{ ngi
chim th thng phong.

821
 Ngh thut quyn r

Hnh thc th hai li khng h ng ti nhng o tng

: ngi ph n ho{n to{n g|nh nhim v, h khi xng n hn
u ri lao v{o tn cng i phng. }y chnh l{ cch m cc
qu b Valois, Andreas-Salom v{ Mao ~ l{m, nhiu ngi {n
ng nhn thy c|ch n{y khng khin cho h tr nn nhu nhc m{
cn cm thy rt hng th na. Tt c u da trn cm gi|c t ti
v{ khuynh hng ca i phng. Phng ph|p n{y c tnh hp
dn bi n t xy ra hn phng ph|p th nht, nhng ni chung
tt c mi s t|o bo u l{ mt th g him hoi. Mt nc c
t|o bo s lun lun ni bt khi em so s|nh vi c|ch i x
thng c ni nhng ngi chng h hng, nhng ngi yu nht
nh|t, hay nhng ngi eo ui chn ch. chnh l{ c|ch m{ bn
mun. Nu ai cng t|o bo th s t|o bo s nhanh chng mt i
tnh hp dn ca n.

BIU TNG
Bo ma h. Nhng ng{y nng bc c ni tip nhau nh v
tn. C tr|i t nng ran v{ kh n. Bng nhin bu khng kh tnh
lng, oi nng v{ bc bi c|i lng trc cn b~o t. Bng nhin
nhng lung gi mnh {o ti, nhng tia chp d di v{ |ng s
xut hin. Chng cho ngi ta thi gian phn ng hay n np, cn
ma ~ {o ti, mang theo c cm gi|c gii tho|t nh nhm. Cui
cng iu g n ~ n.

IM YU
Nu c hai ngi t nguyn n vi nhau th khng cn l{ ngh
thut quyn r. Khng c im yu.

822
 24

THN TRNG VI HU QU

Sau mt quyn r th{nh cng H~y vui mng hoan h

thng l{ nguy him. Khi tnh cm ~ v chin thng huy
t n nh im, n thng quay hong.
ngc li tr nn mt mi, ng vc, Con mi ta ui bt nay
~ ri v{o nanh vut
tht vng. Cn bit rng vic chia tay s
ko d{i v{ mt mi; cm thy bt an, ta
Sao phi vi v~ hi anh
con mi s c bu vu d}y da v{ c hai
bn? T{u anh cn ang
u phi chu ng. Nu bn phi chia
l chuyn,
tay, h~y chia tay t ngt v nhanh
Bn cng ta tm cn
chng. Cn thit th ph| v s quyn r
ni xa xm.
bn ~ to ra. Nu phi gi mi quan
Ta linh cm dng nh
h, cn ch rng sc lc khng cn,
bn ~ c c n{ng
s quen thuc len li khin nhng
Th vn cha
tng tng thch th ban u mt i.
Nu l{ ta khi ~ c c
Nu tr chi tip tc, cn bt u li ln
n{ng ta phi gi c
quyn r th hai. Khng bao gi c
nng.
ngi kia coi thng bn to vng
Bo v mt chin cng
mt, g}y au n, m}u thun khin con cng kh nh khi thc
mi rut gan nh la t. hin n.
Lc eo ui n{ng bn
HA GII BA M ~ may mn nhng gi
n{ng th cn t{i tr.
Quyn r ging nh mt th thn
C bao gi ta cn s
ch, ng hn l{ mt loi ba m. Khi
gip t n thn
bn quyn r ai , bn khng cn l{
Venus v{ con trai ca

823
 Ngh thut quyn r

bn th}n mnh na; s hin din ca thn,

bn c nhn mnh, bn ang th Hay t Erato thn thi
hin khng ch mt vai tr, bn ang ca.
mu che giu i nhng c bp ang Gi }y khao kh|t bit
co git v{ cm gi|c khng t tin ca bao k hoch y tham
mnh. Bn c tnh to nn s b n v{ vng ca ta
trng th|i cng thng hi hp l{m Kt hp mt v{i c|ch
cho i phng tri nghim mt bin ngn chn k chu du th
c kch tnh trong i thc. Khi mc gii khng kin nh
phi ba m ca bn, ngi b quyn r non tr kia.
cm thy nh mnh c a ra khi Tnh yu
th gii ca cng vic v{ tr|ch nhim. c yu bn h~y t
ra mnh |ng yu.
Bn s gi cho trng th|i n{y tip
Nhng g tt p m{
din ti chng n{o m{ bn mun hoc
trng c c s chng
cn c th, tng thm cm gi|c cng th t c.
thng, khuy ng cm xc, cho ti lc
Bn c th p trai nh
thi im quyt nh n kt thc chng Nireus trong tc
tr chi quyn r. Sau , qu| trnh ha phm ca Homer,
gii ba m hu nh chc chn s xy Hay ch{ng Hylas b bt
n. S gii ta cng thng c tip i bi nhng n thy
ni bng s h nhit ca h{o hng, thn xu xa;
ca nng lng v{ thm ch c th Nhng suy cho cng
bin th{nh mt cm gi|c bc bi m{ tr|nh bt ng b n{ng
i phng nhm v{o bn, mc d b ri v{ nu gi c
nhng g ang din ra l{ mt tin trnh nng,
cm xc t nhin. N nh th mt loi Tt nht l{ anh nn c
thuc ang dn mt t|c dng, cho php c t{i nng thin ph
i phng nhn ra con ngi tht ca b p cho v p
th l.

824
 Thn trng vi hu qu

bn v{ h cm thy tht vng bi Sc p tht mong

nhng khim khuyt tt yu tn ti
con ngi bn. V pha bn, c l bn
cng c xu hng thn tng ha i
phng mt chng mc n{o ,
nhng mt khi ham mun ~ c tha
m~n, bn c th xem h l{ nhng con
ngi khng ho{n m. ( Rt cuc, h
cng thua v tay bn.) Bn cng c th
cm thy tht vng. Thm ch nhng
ho{n cnh thun li nht, bn li ang
i mt vi thc ti hn l{ tng
tng, v{ ngn la am m s dn li
tn tr khi bn bt u quyn r ln
th hai.
C th bn cho rng nu i
phng buc phi l{ vt hi sinh, nhng
iu k trn s chng th{nh vn .
Nhng i lc bn c gng ph| v mi
quan h vi i phng nhng li v
tnh l{m cho ba m c t|c dng tr li
vi i phng, l{m cho ngi y cng
b|m vu cht ly bn. Khng th th
c, d cho mi chuyn i theo chiu
hng n{o bn t b i phng,
hoc bn v{ ngi y s hp li th{nh
mt bn cng phi xem xt n vic
ha gii ba m. Qu| trnh hu quyn
manh.
Nhng nm th|ng tri
qua l{m n phai m i,
ri bin mt.
Nhng bng hoa tm
hay nhng bng loa kn
khng th n m~i.
Nhng chic gai sc
nhn l{ nhng g cn li
ca hoa hng khi gi
l{m n t ti.
C anh v{ tui thanh
xu}n p ca ta ri
cng s nh vy:
S sm thi nhng np
nhn s hn ln th}n th
ca bn,
S mau thi, tc anh s
bc.
Vy h~y rn cho tr c
bit c|ch chu ng
B sung n cho sc p
ca bn
Ch tr c y mi tn ti
cho ti khi la thiu t
bn.
H~y gi cho tr thng
minh ca bn lun sc
bn,

825
 Ngh thut quyn r

r cng c c ngh thut ca n. kh|m ph| ngh thut

H~y nm chc nhng c|ch thc ca t do,
sau }y tr|nh nhng h qu khng Tinh thng ngn ng
mong mun. ca Hy Lp ln La Tinh.
Ulysses c t{i n ni
Chng li s th ng. Khi c
nhng khng p trai
cm gi|c rng bn khng c gng ht
Nhng ng bit c|ch lp
sc thng nh vy cng ha
y tr|i tim ca nhng
gii ba m cho i phng. Khi suy n thn bin c
gm li nhng g m{ bn ~ l{m trong
Vi nim am m mn
sut qu| trnh quyn r, h s thy bn mi
l{ ngi th on: bn mun c iu g Khng g t|c ng n
v{ th l{ bn c gng t c mc t}m trng cho bng lng
ch, nhng gi th bn khng cn hng v tha kho lo:
th vi h na. Khi ln quyn r u Th bo s ch}m ngi
tin kt thc, lc h~y l{m nh v n cho lng hn th, to
tht s vn cha kt thc rng bn nn nhng bt ng kh
vn mun chng t bn th}n mnh, tip chu.
tc tp trung s quan t}m v{o h, Con ngi cm ght lo{i
quyn r h. Nh vy l{ h tip diu h}u, ch si, nhng
tc b b ba m. H~y chng li khuynh con th sn mi trong
hng mi th i v{o s thoi m|i t nhin,
v{ nh{m ch|n. H~y khuy ng bu Chng lun rnh bt
cm xc d cho iu c ngha l{ nhng nhng con chin
tho|i lui v{ tr li g}y ra nhng ni nht nht.
au. ng bao gi da v{o v p th Nhng lo{i chim nhn
mm yu li an ton
l ca mnh; v ngay c sc p cng
khi nanh vut ca lo{i
mt i v quyn r ca n nu c m~i
ngi,
b ph b{y. Ch c chin lc v{ s c
Con ngi x}y nn

826
 Thn trng vi hu qu

gng mi y li c tnh trng l. nhng ngi nh{ c th|p

Duy tr s b n. S quen thuc xinh xn cho lo{i b c}u.
chnh l{ t huyt trong tr chi quyn ng d}y v{o nhng
r. Nu i phng bit r mi th lin cuc c~i c, nhng v n
ming tr ming ming
quan n bn, mi quan h s c c
li sc nhn.
mt mc thoi m|i n{o nhng s
S nhy cm ca tnh
mt i nhng yu t m mng v{ lo
yu cn c nui
lng. Nu khng c lo lng cng thm
dng,
vi mt cht s h~i, s cng thng
Bng nhng li ni du
mang nt khi gi s bin mt. H~y nh
dng.
rng: thc ti khng c tnh quyn r.
H~y nhng li than
H~y gi nhng gc ti trong nh}n c|ch phin cho nhng cp v
ca bn, gt b i k vng, dng xa c|ch chng.
ct t nu ko ch k, dai dng c Nu h mun h~y h
th cho php s quen thuc len li v{o. ngh l{ quy lut t
Duy tr s b n nu khng i phng nhin,
s ch|n ngy bn. Lc y bn ch cn Mt mi th hn vnh
bit tr|ch mnh cho nhng g din ra cu.
sau . Nhng ngi v thch
Duy tr cm gi|c nh nh{ng. tr c~i c , v l{
Quyn r l{ mt tr chi, khng phi l{ thin t ca h.
vn sinh t. giai on sau quyn Mt c n{ng s lun
r thng bn c xu hng xem xt lng nghe nhng g
mi th mt c|ch nghim tc v{ ring mnh mun c nghe
t hn, v{ than phin v c|ch h{nh x Hy dng nhng li
ngon ngt, nhng t
khin bn khng h{i lng. H~y ngn
ng rt mt v{o tai,
chn n c{ng trit c{ng tt, v xu
H~y khin n{ng vui v
hng y chc chn s to nn nhng
bn i.

827
 Ngh thut quyn r

t|c ng m{ bn khng mong mun. Ovid,

Bn khng th kim so|t ngi kh|c
bng nhng li than phin tr|ch mc;
n s khin h th th v{ l{m cho vn
nghim trng hn. Bn s kim so|t
c i phng nhiu hn nu bn
duy tr c th|i ng n. S bng trnh din xong phn
a nh nh{ng, nhng mo vt nh m{
bn s dng l{m cho i phng h{i
lng v{ thch th, lng bao dung i vi
nhng li lm ca h, s l{m cho i
phng thoi m|i v{ d d{ng b kim
so|t. ng bao gi c thay i con
ngi ca i phng; thay v{o h~y
dn d h i theo ng hng ca b{n d{i cht y nhng
bn.
Tr|nh trng th|i kit sc dai
dng. Thng thng, mt ngi d ba
m ~ c ha gii nhng h li thiu Paris ru Scotch.
can m ct t mi quan h. Thay
v{o , h thu mnh v{o trong. Ging
nh s xa c|ch, h{nh ng tho|i lui
theo t}m l n{y v tnh c th l{m bng
ch|y tr li nim khao kh|t ca i
phng d{nh cho bn, v{ mt chu k
eo ui v{ tho|i lui l{m nn lng bt
u tun ho{n. Mi th tan v, mt
c|ch chm r~i. Mt khi bn cm thy
The Art of Love, Peter Green
dch.(418-419)
Paris din ra mt bui
ha nhc ti kh|n phng
Chaleux. Khi ban nhc
u tin, ngi ta ngh
gii lao mt gi chng
ta gi l{ thi gian tm
ngh trong khong
thi gian y ngi ta t
chc mt bui tic ng
rt ln trn mt chic
thc n ngon, ru
cognac, ru
champaign, ru vang,
v{ mt th ru him
Nhng kh|ch tham d
tic bnh thng, nhng
nh{ qu tc, nhng
ngi phc v, c c
nhng ngi b trn
t, tt c u ang bn
rn tm kim mt vt g
trn s{n nh{. Mt n
cng tc l{ mt trong
nhng ngi ch ,

828
 Thn trng vi hu qu

ba m ~ c ha gii v{ bit rng ~ |nh ri mt trong

n ~ ht t|c dng, h~y nhanh chng nhng vin kim cng
chm dt n m{ khng cn phi xin li. ca mnh N cng
iu ch l{m tn thng i tc y cui cng cng
phng. Mt cuc chia tay chng v|nh tr nn ch|n ng|n nhn
cnh mi ngi c ln
s d d{ng vt qua hn s ch nh
m trn khp s{n nh{
th bn gp rc ri v lng trung th{nh,
tm vin kim cng.
cn hn l{ cm thy i phng khng N{ng nhn quanh mt
cn l{m cho ta ham mun na. Khi ~ c|ch ngo ngh, ri nm
thc s ha gii c ba m, s chng ly tay ng{i cng tc
th quay u li c na, vy h~y m{ ni: N chng l{ g
ng nu ko v lng thng xt gi di.
c, kim cng lc n{o
m{ em chng c c,
H~y ct t ho{n to{n, vy s l{ t lng
thng cm nhiu hn cho i phng. nhng }u phi lc n{o
Nu cm thy iu dng nh em cng tm c mt
khng ph hp hay qu| xu xa, h~y c ngi {n ng nh ng{i
cng tc Ellington
gii ba m cho i phng bng li c
}y? N{ng cng tc
x phn quyn r.
bin mt khi cng
vi ng{i Ellington. Ban
NHNG TRNG HP HY SINH V nhc tip tc chi phn
HP NHT cn li v{ cui cng ng{i
cng tc xut hin tr
1. V{o nhng nm 1770, hip s
li kt thc bui ha
Belleroche bt u mi tnh ca mnh nhc.
vi mt ngi ph n ln tui hn, n Ngi George,
hu tc Merteuil. Ng{i hip s thng Sweet Man: The Real Duke
xuyn gp g n hu tc nhng chng Ellington.(419-420)]
bao lu n{ng bt u c~i c vi ng{i.
Ng ng{ng bi t}m trng bt kh o|n Tuy nhin em bit rng

829
 Ngh thut quyn r

ca n{ng, ng{i hip s c gng ht sc nhng ngi {n ng s

mnh l{m vui lng n{ng, tm m|t
n{ng bng lng quan t}m v{ s du
d{ng. Cui cng th nhng cuc c~i c
cng chm dt, ng{y th|ng tri qua,
ngi hip s tin chc rng Merteuil ~
yu mnh cho ti mt ng{y, khi ng{i
n thm n{ng v{ ph|t hin ra n hu
tc khng c nh{. y t ca n{ng
ch{o ng{i hip s ca ra v{o, anh ta
ni s a ng{i hip s ti mt cn nh{
b mt ca n{ng bn ngo{i Paris. N b|
tc ang i ng{i trong mt t}m
trng li cun mi: n{ng c x nh th
}y l{ ln hn h u tin ca h. Ng{i
hip s cha bao gi thy n{ng hm h
n th. Lc ng{y t{n ng{i ri khi
m{ lng tr{n ngp tnh yu hn bao gi
ht, nhng mt v{i ng{y sau h bt u
c~i c tr li. Sau n hu tc
dng nh tr nn lnh lng, v{ ng{i
b| tc cn thy n{ng ve v~n mt
ngi {n ng kh|c trong mt ba tic.
Ng{i cm thy ghen tc cc , nhng
cng ging nh trc, c|ch gii quyt
ca ng{i l{ tr nn quan tm v yu
thng nhiu hn. Ng{i ngh }y chnh
l{ c|ch l{m vui lng mt ngi ph
tr nn nhng ngi
yu tt v{ ch}n th{nh
hn mt khi h nghi
ng rng c n{ng ca h
ngy cng t quan tm
ti h. Khi ngi {n
ng tin rng h l{ ngi
c nht v{ duy nht
trong i mt ngi
ph n, h s yn tr v{
t do l{m vic ca mnh.
L ra em nn bit iu
; em ~ v{o v tr
ny trong vng hai
mi nm qua. Nu ch
mun em s k cho ch
nghe chuyn g ~ xy
ra vi em trong v{i nm
trc. Lc , em c
mt tnh nh}n, mt tay
Demophantos n{o ,
hn l{ mt k cho vay
nng l~i sng gn vng
Poikile. Hn chng bao
gi cho em hn nm
ng drachma, hn ra
v l{ tnh nh}n ca em.
Nhng tnh yu ca hn
ch l{ hi ht, ch
Chrysis . Hn chng

830
 Thn trng vi hu qu
n kh chiu.
By gi Merteuil phi tr v qu
nh{ khong v{i tun thu xp mt s
chuyn . N{ng mi Belleroche cng
i v{ h s lu li d{i ng{y hn, ngi
b| tc vui v ng , hi tng li
lung sinh kh mi m{ ln lu li trc
}y qu nh{ ca n{ng ~ thi v{o mi
tnh ca h. Li mt ln na n b| tc
l{m ng{i ngc nhin: tnh yu v{ nim
kh|t khao l{m vui lng ng{i ca n{ng
c hi sinh. Tuy vy, ln n{y ng{i
hip s khng cn phi ri khi ch
n{ng v{o s|ng hm sau na. Ng{y ng{y
tri qua, n{ng khc t vic tip ~i
bt k mt ngi kh|ch n{o kh|c. Th
gii khng cn quy ry h na. Thi
khc n{y khng cn c~i c hay lnh
lng na, ch c nim vui v{ tnh yu
p . Nhng gi }y Belleroche phn
n{o bt u cm thy khng cn hng
th vi n b| tc na. Ng{i hip s
nh v Paris v{ nhng nim vui m{
ng{i ~ b l; mt tun sau ng{i t b
d dang k ngh ca mnh vin c l{
phi lo mt s chuyn v{ vi v~ quay
tr li th{nh ph. Bng c|ch n{o
dng nh n b| tc khng cn t ra
831
bao gi than vn th
d{i, chng lc n{o ri l
v em, v{ cng chng
bao gi i em sut
m ca nh{ em. Hm
n hn n thm em,
hn c g ca nhng em
khng m. Ch bit y,
ch{ng ha s Callides
ang trong phng em
m; Callides ~ cho em
nhng mi ng
drachma. Demophantos
lin chi th, dng tay
m ln ca, nguyn ra
em m{ ri khi .
Nhiu ng{y tri qua
khng nhn c tin g
t em; v Callides vn
cn lu li nh{ em. Bi
th m{ Demophantos
vn ~ b kch ng lin
ni in ln. Hn ph|
toang ca phng em,
khc lc, li em ra, da
git em, x |o em, v{
qu thc hn l{m tt c
nhng g m{ mt ngi
{n ng ghen tung
thng l{m, ri cui
cng hn a cho em
 Ngh thut quyn r

quyn r na. s|u ng{n ng drachma.

Gii thch: N b| tc Merteuil, Sau khi c}n nhc mn
mt nh}n vt trong tiu thuyt tin n{y, em thuc v
hn trong khong thi
Dangerous Liaisons ca Choderlos de
gian t|m th|ng. V hn
Laclos, l{ mt ngi bit quyn r s{nh
tng ni em ~ m hoc
si chng bao gi cho nhng tr hn bng mt th ba
chi ca mnh ko d{i qu| l}u. m n{o . V{ chc chn
Belleroche l{ mt ch{ng thanh nin tr rng th ba m y
v{ p trai nhng anh ta ch c vy. Khi chnh l{ s ghen tung.
hng th ca n{ng i vi ng{i hip s l{ l do ti sao m{
dn gim i, n{ng quyt nh a ng{i Chrysis , em khuyn
n cn nh{ b mt c gng thm ch cng h~y l{m nh
cht mi l v{o chuyn tnh ca mnh. th vi Gorgias.
Lucian,
iu n{y t ra c t|c dng trong mt
Dialogues of The Courtesans,
thi gian nhng nh vy l{ cha . A. L. H dch. (420-421)]
Ng{i hip s phi bin mt. N{ng th
tr nn lnh lng, gin d (hy vng hai V l{ ngi m{ mt
ngi s g}y g vi nhau), thm ch cn ngi {n ng ngm
t ra quan t}m ti ngi {n ng khc. nhn trong sut cuc i
N{ng khng th ch t b ng{i m{ c mnh; qu l{ mt
ng{i hip s c th tr nn th hn, iu tt nu ngi v y
hay thm ch c gng nhiu hn khng xinh p Jinta
gi{nh n{ng li. Phng |n gii quyt nh{ Gion ~ ni nh
c a ra: n b| tc c tnh g b vy. }y c th l{ li ni
ba m bng c|ch l{m cho ch{ng say khim nh~ ca mt
ngi trung gian nhng
m vi nim quan t}m. T b cch
khng th pht l n
thay th nng m bng lnh lng, n{ng
mt c|ch hi ht c
h{nh ng mt c|ch v vng trong tnh Ngo{i ra, ph n p

832
 Thn trng vi hu qu

yu. Ng{y li ng{y qun qut bn n{ng, cng ging nh nhng

chng c khong khng cho m mng,
ng{i hip s khng cn thy n{ng quyn
r na v{ th l{ ct t mi chuyn.
}y chnh l{ ch ch ca n{ng t trc
n nay.
Nu vic ct t vi i phng
l{ qu| phc tp v{ kh khn ( hoc l{
bn mt can m, vy h~y l{m c|ch sau
}y: c tnh g b ba m ~ tri buc
bn vi ngi y. Xa l hay gin d s
ch khi gi ln cm gi|c bt an ca i
phng, to nn mt ni s c b|m ru
ta dai dng. Thay v{o , h~y th l{m
cho h chm m trong tnh yu v{ s
quan t}m: t mnh t ra khng kht v{
ch k, suy ngh v mi h{nh ng v{
nt tnh c|ch ca i phng, to nn
cm gi|c mi tnh n iu n{y s
chng ko d{i m~i c. Chng cn b
n, chng cn quyn r, chng cn
thoi lui ch c tnh yu bt tn. My
ai chu ng c mi e da y. C nhng con sng v v{o
l{m nh th trong v{i tun v{ i
phng s bin mt khi mt bn.
2. Vua Charles nh Anh quc
l{ mt ngi ht mc phong lu. Ng{i
c rt nhiu tnh nh}n: cnh nh{ vua
cnh vt p vy: nu ta
c m~i ngm nhn th s
chng my chc ta s
khng cn thch th
na. iu n{y ti c th
chng minh bng chnh
tri nghim ca mnh.
Nm n ti ti vng
Matsushima v{ mc du
thot u ti b xc
ng trc v p ca
ni y, t v tay th|n
phc, t ni vi mnh
i gi| m{ ta c th a
mt nh{ th n{o ti
}y v{ ch cho ngi y
thy k quan tuyt vi
n{y! nhng ri, sau
khi ~ d|n mt v{o
phong cnh y sut t
s|ng ti ti th v s hn
o bt u a n
mi to bin kh chu,
mi Matsuyama tr nn
inh tai nhc c; trc
khi nhn thy iu
ti ~ nhng chm
hoa anh {o ri r|c
khp vng Shiogama;

833
 Ngh thut quyn r

lc n{o cng c mt cung phi c nh{ s|ng hm sau ti thc

vua }n sng v{ v s cung tn kh|c t dy mun v{ ~ b l
c ng{i mt ti. Ng{i thch s cnh tuyt bnh minh
bin ha. V{o mt bui chiu nm trn nh Kinka, ti
1668, nh{ vua tri qua bui chiu ti cng chng n tng g
nhiu vi cnh trng
nh ht, ni nh{ vua cht em lng
chiu Nagan hay
khao kh|t mt n din vin tr tn Nell
Oshima; cui cng ti
Gwyn. N{ng Nell tht p v{ c c|i nhn nht v{i hn | cui en
th ng}y (n{ng lc y ch mi 18), vi v{ trng vnh ri b
i m| ng hng rt con g|i nhng cun ht v{o tr chi
nhng li thoi m{ c g|i din trn s}n Six Musachi vi my
khu qu l{ th l v{ xc xc. B cun a tr.
ht qu| i, nh{ vua quyt nh mnh Ihara Saikaru,
phi c c n{ng. Sau bui din, nh{ The Life of An Amourous
Woman, Ivan Morris
vua dn n{ng ra ngo{i n ung v{ dch.(421-422)
vui chi ri a n{ng v phng ng
ho{ng gia ca n{ng.
{n ng ght nhng
Nell l{ con g|i ca mt ngi b|n ph n yu qu| nhiu
c|, lc u n{ng l{ ngi b|n cam rp v{ yu kh di.
ht. Nng vn ti v tr ca mt n Lucian, Dialogues of The
Courtesans, A. L. H dch. (422)
din vin bng c|ch n nm vi nhng
nh{ vit kch v{ nhng ngi {n ng
kh|c trong rp h|t. Nell chng h cm Ti s c gng ph|c ha
cho bn thy l{m c|ch
thy xu h v iu n{y. (Khi mt
no khin cho mt
ngi hu ca n{ng g}y g vi mt
tnh yu khi ~ c c
ngi kh|c, bo anh hu n{y l{m vic
s c{ng s}u m thm.
cho mt con , n{ng ct ngang m{ ni Mi ngi ni tnh yu
rng, Ti l{ con y }y. Tm l do s nng n{n hn c th

834
 Thn trng vi hu qu

n{o tt hn m{ g}y g.) c khi h{i v{ l{ bng c|ch khin vic

th|i xc xc ca n{ng l{m nh{ vua
ht sc thch th, nhng c sinh ra thp
km, li cn l{ mt din vin na, nh{
vua khng th l{m cho n{ng tr thnh
|i thip ca nh{ vua. Sau nhiu bui ti
vui chi vi n{ng Nell xinh p, hm
hnh, ng{i tr v vi ngi phi quan
trng nht ca mnh, n{ng Louise
Keroualle, mt ph n ngi Ph|p cao
qu.
Keroualle l{ mt ngi c|m d t{i
gii. N{ng lun c gng ht sc mnh
t c mc ch, n{ng tuyn b r
r{ng vi nh{ vua rng n{ng s khng
trao th}n mnh cho nh{ vua chng n{o
nh{ vua cn cha ban tc hiu cho
n{ng. }y chnh l{ tr eo ui m{ vua
Charles a thch, v{ th l{ nh{ vua
phong cho n{ng l{ n cng tc x
Portsmouth. Nhng ri chng bao l}u
lng tham v{ tnh kh chiu ca n{ng
bt u khin cho nh{ vua ch|n nn.
thay i khng kh, nh{ vua tr li vi
n{ng Nell. Bt c khi n{o nh{ vua n
thm n{ng, n{ng lun long trng tip
~i nh{ vua bng thc n, ung v{
bng c khi h{i tuyt vi ca mnh.
hai ngi gp nhau tr
nn t thng xuyn v{
kh khn hn, v vic
cho v{ nhn nhng li
chia s c{ng kh khn
bao nhiu th khao kht
v{ xc cm tnh yu s
c{ng ln lao by nhiu.
Tnh yu cng s ph|t
trin nu mt trong hai
ngi bit t ra gin
di ngi kia, v khi y
ngay lp tc ngi kia
s rt lo s rng s tc
gin ca ngi mnh
yu mt khi ~ ph|t
sinh s tr nn nghim
trng hn khng bit
n khi n{o. Ngo{i ra
tnh yu cn m thm
hn khi lng ghen tung
ch}n tht lun lun ng
tr mt trong hai
ngi, bi s ghen
tung c gi l{ ngi
nui dng tnh yu.
Qu thc, d mt trong
hai ngi khng b
nn bi lng ghen tung
ch}n tht m{ bi s

835
 Ngh thut quyn r

Nu nh{ vua tr nn ch|n nn hay su ho{i nghi thun khit th

mun? N{ng s dn nh{ vua i ung tnh yu vn lun ph|t
ru hoc |nh bc, hoc v min thn trin v lng ghen tung,
qu ni n{ng dy ng{i c}u c|. Trong v{ s c{ng tr nn mnh
n{ng lun n giu mt s bt ng th m bi chnh sc mnh
ca n.
v. iu m{ nh{ vua yu nht n{ng
Andreas Capellanus on Love,
chnh l{ s hm hnh ca n{ng, c|i c|ch P. G. Walsh bin dch.(422-
m{ n{ng ch giu n{ng Keroualle t 423)
ph. N cng tc c thi quen than
khc mi khi c mt qu ng n{o Bn ~ thy ngn la
mt quc gia kh|c qua i, c nh th chy }m ,
ngi y c h h{ng vi mnh. Nell n khng cn g, ch
cng th, n{ng thng xut hin cung li mt mng tro t{n
in v{o nhng dp nh th trong trang Trn nhng mnh than
phc m{u en, v{ bun ru bo l{ n{ng hng b che khut
ang than khc cho ng{i Cham x (Nhng ch cn mt git
Tartaty hay ng{i Boog x Oronooko lu hunh,
nhng ngi h h{ng t i c i t Cng hi sinh
ca mnh. Trc mt n cng tc, Nell ngn la y)?
gi n cng tc l{ Squintabella v{ Tr|i tim cng vy thi.
C}y liu r c{nh, bi iu b ci ct Tr|i tim s tr nn l
ng ngn v{ d|ng v u ut ca n cng v thiu i s lo lng,
tc. Chng my chc nh{ vua d{nh Tr|i tim y cn s kch
nhiu thi gian hn cho Nelly hn l{ thch nhy bn khi
cho n cng tc. V{o thi im dy tnh yu.
Keroualle b tht sng, v c bn Nell H~y khin n{ng lo lng
~ tr th{nh |i thip ca nh{ vua, n{ng v bn,
~ gi c v tr y cho ti khi nh{ vua H}m nng li nhng
nim am m hng h.

836
 Thn trng vi hu qu

bng h{ v{o nm 1685. H~y cho n{ng bit

Gii thch: Nell Gwyn l{ mt nhng ti li thm kn,
ngi tham vng. N{ng mun c quyn h~y xem n{ng hong
ht.
lc v{ danh vng nhng trong th k
Phc thay cho ngi
17 c|ch duy nht mt ngi ph n
{n ng c c may
c c nhng th y chnh l{ nh v{o
mn vt khi s tnh
mt ngi {n ng v{ cn ai tt hn
ton,
vua Charles na ch? Nhng c
Ngi khin cho ngi
c mi quan h vi nh{ vua l{ mt yu b tn thng ti
tr chi nguy him. Mt ngi {n ng nghip ca mnh
nh nh{ vua, d sinh ch|n nn v{ cn T gi{y v mnh v
s linh hot, s ch coi n{ng nh ngi ngi y,
qua ng, ri nh{ vua s tm ngi Lc ging, xanh xao, ri
khc. bt tnh
Chin thut ca n{ng cho vn Khi nhng li khng
trn qu l{ n gin: Nell nh{ vua c hay p n tai.
quan h vi nhng c g|i kh|c v{ chng i liu ti c th l{
bao gi than phin. Du vy, mi ln ngi c m|i tc b n{ng
nh{ vua gp n{ng, n{ng lun chc chn ging ko,
l{ nh{ vua c tip ~i v{ vui v. Nng i m| mm mi mng
lp y cm gi|c ca nh{ vua bng tay nng co x.
nim vui, n{ng c x nh th a v ca L{ ngi n{ng nhn
nh{ vua chng c g lin quan ti tnh bng |nh mt tr|ch
yu ca n{ng d{nh cho ng{i. Trng th|i mc, cng vi l tun
trn,
mun m{u mun v ca ph n c th
Khng c ti nng
khin cho tr c kit sc, l{m cho mt v
khng th tn ti d
vua ~ bn rn c{ng tr nn mt mi.
n{ng c gng bao nhiu!
Tt c bn h lun a ra nhiu i hi.
(c th bn thc mc)

837
 Ngh thut quyn r

Nu mt ngi ph n c c s linh Ta nn n{ng bun

ng ging nh vy (vi Nell, mt din kh tht vng trong bao
vin, n{ng bit c|ch th hin nhiu vai lu?
tr), ngi ph n y s c c li th Ch nn trong chc l|t,
rt ln. Nell chng bao gi i hi tin S rng gin d s tch
ti, v vy m{ vua Charles ban cho n{ng t khi ta c tr hon.
v s ca ci. N{ng chng bao gi yu Bi lc y l n{ng s
cu c l{m |i thip vy l{m sao m trn ngc bn,
n{ng c c iu ? N{ng l{ mt Cn tay bn m cht c
ngi bnh thng nhng nh{ vua ~ nng.
n}ng n{ng ti a v y. Bn mun l{m ha ?
i tng ca bn cng ging Hy hn nng, trao cho
n{ng nim hoan lc khi
nh nhng ng ho{ng b{ cha, c bit
n{ng cn ang khc.
l{ nhng ngi d ch|n nn. Mt khi
l{ c|ch duy nht
qu| trnh quyn r kt thc h khng
xua tan cn gin d ca
ch gp kh khn trong vic thn tng
nng.
ha bn m{ cn c th quay sang thch Ovid, The Art of Love, Peter
ngi kh|c v nt kh|c l ngi y Green bin dch.(423-424)

dng nh rt hng th v{ th mng. H cn c ngi l{m h

tiu khin, h thng tha m~n nhu cu n{y thng qua s a dng.
ng tm c|ch ri v{o tay ca nhng ng ho{ng b{ cha ch|n
chng n{y bng c|ch than phin, t than khc cho mnh, hay yu
cu nhng c }n. iu ch y nhanh qu| trnh ha gii ba m
t nhin ca h mt khi tr chi quyn r ~ kt thc. Thay v{o
, h~y t cho h thy bn khng phi l{ ngi m{ h vn ngh.
H~y bin vic th hin nhng vai tr kh|c nhau tr th{nh mt tr
chi g}y thch th, l{m h ngc nhin, tr th{nh mt ngun
vui bt tn. Hu nh khng th t chi mt ngi em n cho

838
 Thn trng vi hu qu

bn nim vui v{ khng h c iu kin n{o i km. Khi h vi

bn, h~y gi cho tinh thn nh nh{ng v{ vui ti. H~y l{m ni bt
nhng phn trong tnh c|ch ca bn m{ h thy thch th, nhng
ng bao gi h bit qu| r v bn. Cui cng bn s nm c
quyn kim so|t, mt ng ho{ng hay b{ cha ngo mn s tr
th{nh n l thp hn ca bn.
3. Khi nhc s s|ng t|c nhc jazz v i cng tc Ellington
n th th{nh ph, ng{i cng tc v{ ban nhc ca ng{i lun lun
l{ s thu ht ln lao, nhng c bit l{ cho nhng c g|i trong
vng. D nhin h n l{ nghe ng{i chi nhc nhng khi ~ ti
}y h cn b cun ht bi chnh ng{i cng tc na. Trn s}n
khu, Ellington rt thoi m|i v{ lch l~m v{ dng nh ang tn
hng mt khong thi gian tuyt vi. Khun mt ng{i rt in
trai nhng c|i nhn khu gi ca ng{i li c nhiu ting xu. (Ng{i
cng tc ng rt t v th m{ i mt ng{i lun c nhng mng
mt bn di.) Sau bui biu din, mt ngi ph n n{o chc
chn s mi ng{i n n ung cng mnh, mt ngi kh|c s ln
v{o phng thay ca ng{i, mt ngi kh|c na s tip cn ng{i
khi ng{i ra v. Ng{i cng tc ra du mnh ~ sn s{ng, v{ khi ng{i
hn tay mt ngi ph n, hai ngi thng nhn v{o mt nhau
trong chc l|t. i lc n{ng s biu l s hng th i vi ng{i v{
|p l |nh mt ng{i s ni ln rng ng{i ang ht sc sn s{ng.
Cn i lc kh|c, i mt ca ng{i s l{ ngi ph|t ngn u tin;
khng my ngi ph n c th cng li c |nh nhn , thm
ch c nhng cp v chng hnh phc nht.
Khi }m nhc ca bui biu din vn cn vng vng trong tai
n{ng, c y thng xut hin phng ng kh|ch sn ca ng{i
Ellington. Ng{i thng din mt b c|nh n tng v ngi yu

839
 Ngh thut quyn r

thch nhng b qun |o p cn phng thng y nhng

hoa; c mt chic piano t gc phng. Ng{i cng tc s chi
nhc. Bn nhc m{ ng{i chi, li thm c|ch x s ung dung lch
l~m, i vi n{ng s em n n tng nh mt s}n khu thun
ty mi, mt s tip nui th v ca bui biu din m{ n{ng va
mi thng thc. Khi mi vic kt thc, Ellington phi ri khi
th{nh ph, ng{i thng tng cho n{ng mt mn qu{ khin n{ng
phi suy ngh. Ng{i cng tc l{m cho n{ng ngh rng iu duy
nht khin ng{i ri khi n{ng chnh l{ v chuyn lu din ca
mnh. Mt v{i tun sau, n{ng c th nghe c mt b{i h|t mi ca
Ellington trn {i ph|t thanh, li h|t |m ch rng n{ng ~ khi
ngun cm xc cho b{i h|t y. Nu c bao gi ng{i cng tc i
biu din qua th{nh ph ca n{ng mt ln na, n{ng lin tm c|ch
c mt , cn Ellington thng s ni li tnh xa, d ch l{ mt
m i chng na.
V{o khong nhng nm 1940, hai ngi ph n tr t
Alabama i n th{nh ph Chicago tham d mt bui khiu v
x~ giao. Ellington cng ban nhc ca mnh chnh l{ nhm ph tr|ch
chi nhc. Ng{i l{ ngh s a thch ca hai ph n y, sau bui
khiu v h xin ng{i ch k. Ng{i trng tht hp dn v{ chm ch
n ni mt trong hai c ~ hi tn kh|ch sn m{ ng{i ang . Ng{i
cng tc lin ni cho h bit, ming ci hn h. Hai c g|i lin
chuyn kh|ch sn, cng ng{y hm h gi in thoi cho
Ellington v{ mi ng{i n phng h ung cht g . Ng{i cng
tc ng . Hai c g|i mc nhng chic |o m xinh p m{ h
va mi mua. Khi Ellington ti, ng{i c x ho{n to{n t nhin nh
th s ch{o n nng nhit m{ h d{nh cho ng{i l{ ho{n to{n bnh
thng. Rt cuc c ba cng ln mt ging, lc y mt trong hai
c ny ra mt : m c rt thn tng Ellington. C phi gi v cho

840
 Thn trng vi hu qu

m c ngay b}y gi v{ cho Ellington nghe in thoi. Chng my

may kh x v li ngh y, Ellington lin chiu theo c. Trong
khong thi gian y, Ellington ni chuyn in thoi vi m c g|i,
d{nh cho b{ rt nhiu nhng li khen tng v ngi con g|i xinh
p m{ b{ ~ nui dng nn, bo b{ ng lo lng v ng{i ang
chm sc c rt chu |o. C g|i tr li tr li in thoi m{ ni:
Chng con khe m ! V chng con ang vi ng{i Ellington }y
v{ ng y qu l{ mt qu ng ho{n ho. Ngay khi c g|i g|c m|y,
c ba ngi li tip tc tr nghch ngm m{ ba ngi ~ bt u.
Vi hai c g|i, sau n{y m hm y dng nh l{ mt m ng}y
th y nim vui nhng khng th n{o qun c.
Thnh thong mt v{i qu c ang i qu| xa k trn xut hin
cng mt bui ha nhc. Ellington thng i ti v{ hn tay mi
c n{ng bn ln (mt thi quen dng ng ph vi chnh tnh
hung kh x n{y). V{ ri mi c nng s cho rng mnh chnh l
ngi m{ nhng c|i hn y thc s quan trng.
Gii thch: Cng tc Ellington c hai nim am m: }m nhc
v{ ph n. C hai u c quan h vi nhau. Nhng mi tnh v s
k ca ng{i chnh l{ ngun cm hng thng xuyn cho }m nhc
ca ng{i; ng{i cn x s vi h nh th h l{ chnh s}n khu, l{
mt t|c phm ngh thut trong chnh con ngi h. n lc chia
tay, ng{i lun xoay s n bng mt nt mang tnh s}n khu. Mt li
nhn xt thng minh v{ mt mn qu{ s l{m cho c|c c g|i tng
rng vi ng{i mi tnh cha hn ~ kt thc. Nhng li h|t |m ch
n bui ti h cng nhau s gi mt bu khng kh thm m rt
l}u sau khi ng{i ri i. Ch tr|ch m{ nhng ngi ph n c tip
tc tr li tm ng{i c tn hng nhiu hn. }y khng phi
l{ chuyn tnh dc, hay mt m ngn ngi thp hn nhng l{ mt

841
 Ngh thut quyn r

khonh khc thng hoa trong i ngi ph n. Th|i v t l

ca ng{i cng tc khng khin nhng ph n cm thy ti li;
nhng ngh ca nhng b{ m hay chng ca h s khng th l{m
mt i o tng . Ellington chng bao gi bin h hay n nn v
nim am m ph n ca mnh; l{ bn cht ca ng{i v{ ngi
ph n m{ ng{i khng gi lng chung thy khng bao gi c li.
Vy nu ng{i cng tc khng th kim ch c nhng ham
mun ca mnh th l{m sao ngi ph n y c th quy tr|ch
nhim cho ng{i? C gi mt nim cm phn i vi mt ngi {n
ng nh th hay than phin v c|ch c x ca anh ta qu l{ chuyn
bt kh thi.
Ellington l{ mt tay phong lu tu sc, mu ngi m{ ni |m
nh i vi ph n ch c th c tha m~n bng s thay i bt
tn. Thi phong lu ca mt ngi {n ng bnh thng cui cng
s d y anh ta v{o tnh th kh khn, nhng Ellington him khi
khi gi nn nhng cm nhn xu xa. Sau khi ~ quyn r c
mt ph n, chng c hp nht m{ cng khng c t b xy ra.
Ng{i cng tc c gi h trng th|i lng chng v{ h tip tc
hy vng. Ng{y hm sau ba m vn cn v ng{i cng tc ~ bin
bui chia tay th{nh mt tri nghim th v, thm ch cn lch s
na. Tm ba m m{ Ellington d|n ln ngi ph n chng bao
gi bay i c.
B quyt tht n gin: h~y gi cho nhng gi}y pht sau khi
quyn r v{ chia tay cng mt cao nh lc trc, cng c
tn ln, cng mang tnh thm m, cng th v nh th. Nu bn
khng t ra ti li v c|ch c x tc tr|ch ca mnh, th i phng
cng kh m{ cm thy gin d hay cm phn vi bn. Quyn r l{
mt tr chi nh nh{ng, trong tr chi y bn b to{n b nng

842
 Thn trng vi hu qu

lng ca mnh v{o trong nhng khonh khc ca tr chi y.

Bui chia tay cng nn nh nh{ng v{ lch l~m nh th: c th l{
do cng vic, du lch, hay mt tr|ch nhim |ng s n{o buc
bn phi xa ngi y. H~y to nn mt tri nghim |ng nh ri ra
i, v{ i phng hu nh chn chn s ghi nh tr quyn r thch
th ca bn m{ khng phi l{ bui chia tay. Bn s chng c bt c
k th n{o, s c c mt tr{ng nhng ngi eo ui mnh trong
sut cuc i, bn c th quay v vi h bt c lc n{o m{ bn cm
thy thch.
4. Nm 1899, n nam tc 20 tui Frieda von Richthofen kt
hn vi mt ngi {n ng ngi Anh tn Ernest Weekley, mt
gi|o s trng i hc Nottingham, v{ chng bao l}u ~ ha
nhp v{o vai tr l{m v ca ng{i gi|o s. Weekley i x vi n{ng
rt tt, nhng n nam tc ng{y c{ng tr nn ch|n nn vi cuc
sng t nht v{ vi c|i th yu thng h hng ca ngi chng.
Trong nhng chuyn i ti c quc, n{ng cng c v{i mi tnh
nhng nhng mi tnh y cng khng phi l{ th c mun, th l{
n{ng quay tr v vi vai tr l{ mt ngi v chung thy v{ mt
ngi m chm sc cho ba a con.
Nm 1912, mt ng{y n, mt hc tr c ca Weekley, David
Herbert Lawrence, ti thm nh{ ca hai v chng gi|o s. L{ mt
nh{ vn c ch tin th, Lawrence mun nhn c li khuyn
s|ng gi| t ng{i gi|o s. Gi|o s cha v nh{ do vy m{ Frieda ~
tip ~i ch{ng sinh vin. N{ng cha bao gi gp mt ch{ng thanh
nin y nhit huyt nh th. Ch{ng trai k v thi trai tr ngho
kh ca mnh, v chuyn mnh khng th hiu c ph n. Cn
Lawrence th chm ch lng nghe nhng li nhn xt ca chnh
n{ng. Lawrence thm ch cn tr|ch mc n{ng v th nc tr{ kinh

843
 Ngh thut quyn r

khng m{ n{ng ~ l{m cho anh ta bng c|ch n{o , d n{ng l{

mt nam tc, nhng iu n{y li l{m cho n{ng hng th.
Sau n{y Lawrence c tr li nhiu ln nhng l{ gp Frieda
ch khng phi Weekley. Ng{y n, Lawrence th nhn vi n nam
tc rng anh ta ~ yu n{ng t l}u. Frieda cng tha nhn n{ng
cng c nhng cm gi|c nh th, v{ ngh tm mt ch hn. Thay
v vy, Lawrence li c ngh ca ring mnh: h~y b chng nng
i b hn m{ theo ta. Vy cn nhng a tr th l{m th n{o?
Frieda hi. Lawrence |p, nu nhng a tr quan trng hn tnh
yu ca chng ta th h~y li vi chng. Nhng nu em khng
chy trn vi anh trong v{i ng{y ti, em s chng bao gi cn thy
anh na. Vi Frieda, s la chon qu l{ kinh khng. N{ng chng h
quan t}m n chng n{ng, nhng cn nhng a tr chnh l{ l
sng ca n{ng. D vy, v{i ng{y sau, n{ng cng chiu theo ca
Lawrence. L{m sao n{ng c th cng li mt ngi {n ng sn
lng i hi nhiu n th, sn s{ng |nh mt canh bc nh th?
Nu n{ng t chi n{ng s chng bao gi thi t vn, v mt ngi
{n ng nh th ch i qua mt ln trong i n{ng.
Cp tnh nh}n ri Anh quc n Germany. Thnh thong
Frieda thng nhc n vic n{ng nh nhng a con ca mnh
nhiu n th n{o, nhng Lawrence th khng h kin nhn vi
n{ng: ch{ng trai thng bo, em c th t do quay v vi chng
bt c lc n{o nhng nu em vi anh th ng quay u li.
Lawrence a n{ng i trong mt chuyn leo ni y gian kh
d~y ni Alps. L{ mt n b| tc, Frieda cha h tri qua nhng
gian kh nh th, nhng Lawrence rt kin nh: nu hai ngi
yu nhau vy th gian kh c ngha l g?

844
 Thn trng vi hu qu

Nm 1914, Frieda v{ Lawrence kt hn, nhng trong sut

nhng nm sau cuc sng ca h vn din ra nh khi cha kt
hn. Lawrence vn thng la mng thi li bing ca n{ng, ni
nh mong nhng a con, hay cng vic chm sc nh{ ca t hi
ca n{ng. Lawrence thng dn n{ng theo trong nhng chuyn i
vng quanh th gii nhng rt t tn km, chng bao gi n{ng
nh{m ch|n, mc d l{ iu m{ n{ng thch th nht. Ht tranh
c~i li n g}y g. Mt ln Mexico, trc mt nhng ngi bn
ca mnh, Lawrence mng n{ng, B c|i iu thuc d bn y ra
khi ming i! V{ thi phi c|i bng to bo ca mnh na i! Tt
hn l{ anh nn c}m ming li i hoc ti s ni nhng chuyn xu
ca anh ra, n{ng mng ngc tr li. (N{ng ~ hc c|ch dng gy
ng p lng ng.) C hai ngi h cng ra ngo{i. Nhng ngi
bn ca h nhn theo, lo s mi chuyn c th tr nn cng thng.
H bin mt ri xut hin tr li ch trong pht chc, tay trong tay,
ci ni hn h v{ nhn nhau m ui. chnh l{ iu kh hiu
nht v gia nh nh{ Lawrence: sau nhiu nm kt hn, h vn
thng c x nh nhng cp v chng mi ci tnh cm cn
nng n{n.
Gii thch: Khi Lawrence ln u tin gp Frieda, anh c th
nhn bit c ngay im yu ca n{ng l{ g: n{ng cm thy nh
mnh b tri buc trong mt mi quan h nht nho v{ mt cuc
sng d d~i. Chng n{ng, cng nh bao ng chng kh|c, l{ mt
ngi tt nhng khng bao gi d{nh s quan t}m cho n{ng.
N{ng am m kch tnh v{ phiu lu, nhng li qu| ch}y li
mang li cho mnh nhng iu . Kch tnh v{ phiu lu chnh x|c
l{ nhng g m{ Lawrence mang n. Khng phi chu cm gi|c g
b, Frieda c quyn t do ri b Lawrence bt k lc n{o. Thay
v pht l n{ng, Lawrence lc n{o cng bnh phm n{ng khng

845
 Ngh thut quyn r

ngt t nht l{ anh ch{ng vn quan t}m ti n{ng, khng bao gi

cm thy n{ng bun ch|n. Thay v{o s thoi m|i v{ ch|n nn,
Lawrence em n cho n{ng s phiu lu v{ l~ng mn. Nhng
cuc g}y g m{ Lawrence ch}m ngi thng xuyn nh ~ th{nh
thng l cng m bo mang li bt ng khng ngng v{ khong
trng ha gii hiu qu. Lawrence gi nn mt nt s h~i trong
con ngi n{ng, gi cho n{ng khng c c trng th|i n nh
tnh cm, khng bao gi ho{n to{n cm thy chc chn v anh. Kt
qu l{ mi quan h ca h chng bao gi tr nn t nht. Mi quan
h y lun t l{m mi chnh n.
Nu s hp nht l{ iu m{ bn theo ui th ng bao gi
ngng quyn r. Nu khng s bun ch|n s len li v{o. Thng
thng, c|ch tt nht gi cho s quyn r lun tip din chnh
l{ thm v{o cht kch tnh khng thng xuyn. iu n{y c th
gy tn thng chng hn nh khi li nhng vt thng c,
kch ng s ghen tung, hay thu mnh li i cht. (ng nhm
ln c|ch c x n{y vi vic than phin hay ku ca ch trch s tn
thng n{y mang tnh chin thut, c to ra ph| v nhng
khun mu cng nhc.) Mt kh|c, cn c th t ra d chu na: h~y
ngh ti vic chng t mnh thm mt ln na, quan t}m n
nhng chi tit nh nht t nh, to nn nhng s li cun mi. Qu
thc bn nn kt hp hai kha cnh n{y vi nhau, v qu| nhiu tn
thng hay vui thch u s khng biu l cht quyn r na.
Khng phi bn ang lp li ln quyn r u tin v i phng
~ nhng b ri. n gin l{ bn ch ang mang n nhng c
sc, nhng ting gi thc tnh khng |ng k chng t hai iu:
bn khng h ngng c gng, v{ i phng khng th yn tr vi
bn c. C sc nh nhoi s khut ng cht c xa, l{m cho
ng than hng bng ch|y tr li, a bn tm thi tr v lc ban

846
 Thn trng vi hu qu

u, khi m{ s quan t}m ca bn cho ngi y c c s cng

thng v{ ti mi ng nht.
H~y nh rng: cm gi|c thoi m|i v{ an to{n chnh l{ t
huyt ca quyn r. Mt chuyn h{nh trnh cng s chia c mt
cht gian kh s to ra c mt mi d}y lin kt hiu qu hn l{
nhng mn qu{ t gi| v{ nhng th xa x. Tui tr qu l{ ng
khi khng quan t}m n s thoi m|i trong vn tnh yu, v{ khi
bn tr v vi cm gi|c y, mt cm gi|c kch thch ca tui tr s
bng ch|y tr li.
5. Nm 1652, c g|i gi hng sang ngi Ph|p Ninon de
lEnlos ~ gp v{ yu hu tc Villarceaux. Ninon l{ mt ngi
try lc; trit hc v{ kho|i cm i vi c cn quan trng hn tnh
yu. Nhng ng{i hu tc ~ khi gi trong c nhng cm xc
mi: Villarceaux dng cm v{ t|o bo n ni ln u tin trong
i c ~ bn th}n mnh hi mt kim so|t. Hu tc qu l{
ngi ch k, mt tnh c|ch m{ bnh thng c rt cm ght.
Nhng trong con ngi hu tc, s ch k dng nh rt t
nhin, gn nh c sc quyn r na: n gin l{ ng{i khng t
kim ch c bn th}n mnh. V{ th l{ Ninon chp nhn nhng
iu kin ca ng{i hu tc: s khng c ngi {n ng n{o kh|c
trong i n{ng. V phn mnh, Ninon ni vi ng{i hu tc l{ n{ng
s khng nhn tin bc hay qu{ c|p g t ng{i c. Tt c iu n{y l{
v tnh yu v khng c g khc ngoi tnh yu.
Ninon thu mt cn nh{ i din nh{ ca ng{i hu tc
Paris, v vy m{ h nhn thy nhau hng ng{y. Mt bui chiu n,
ng{i hu tc bng dng xng v{o phng v{ buc ti c c ngi
tnh kh|c. Nhng mi nghi ng ca ng{i hu tc khng c cn c
v nhng li buc ti ca ng{i qu l{ bun ci, v{ c cng ni vi

847
 Ngh thut quyn r

ng{i nh th. iu n{y khng l{ ng{i hu tc h{i lng v{ ng{i tr

nn gin d. Ng{y hm sau Ninon nhn c tin l{ Villarceaux ~
ng~ bnh kh| nng. Ninon v cng lo lng. Nh mt s trng cy
khn thit, mt biu hin ca tnh yu v{ s phc tng, c ~ quyt
nh ct i m|i tc d{i xinh p ca mnh, chnh nh m{i tc y m{
c ni ting, ri gi n ti cho ng{i hu tc. C ch y ~ ph|t huy
hiu qu, ng{i hu tc ~ bnh phc, v{ h tip tc mi tnh ca
mnh thm ch cn say m hn. Nhng ngi bn v{ nhng tnh
nh}n c ca Ninon than tr|ch v s thay i bt ng ca n{ng
th{nh mt ph n ht lng cho tnh yu, nhng Ninon khng quan
tm c ang rt hnh phc.
By gi Ninon ngh c hai ngi cng nhau ri khi ni
y. Ng{i hu tc, mt ngi ~ c v, khng th a c v in
ca mnh, nhng mt ngi bn ~ ngh ly ngi nh{ ca mnh
min qu l{m ni tm tr cho cp tnh nh}n. Ng{y th|ng tri
qua, k tm tr ngn ngi ca h tr th{nh mt k trng mt ko
d{i. Du vy, dn dn, Ninon c cm gi|c c iu g khng n:
ng{i hu tc c x ging nh mt ngi chng hn. Mc d ng{i
vn nng n{n nh trc nhng ng{i c qu| t tin, c nh th mnh
c mt s quyn v{ c }n m{ khng ngi {n ng n{o kh|c c
th mong i. S ch k ~ tng mt thi quyn r c dng nh
bt u tr nn ngt ngt. Ng{i hu tc cng khng cn khi gi
c suy ngh ca c na. C c th c nhng ngi {n ng kh|c,
c nhng ngi cng p trai nh Villarceaux, l{m tha m~n
th x|c m{ khng c tt c nhng s ghen tung y.
Khi ~ nhn ra c iu n{y, Ninon khng b l thi khc
n{o na. C ni vi ng{i hu tc rng mnh s tr v Paris, v{
mi chuyn ~ vnh vin chm dt. Ng{i hu tc van xin v bo

848
 Thn trng vi hu qu

cha cho h{nh ng ca mnh vi mt s xc ng ln lao lm

sao Ninon c th v t}m nh th? D cm ng nhng c vn kin
quyt. Nhng li gii thch ch l{m cho mi chuyn tr nn ti t
hn m{ thi. Th l{ Ninon tr v Paris v{ tip tc cuc i l{m g|i
ca mnh. S ra i t ngt ca ca c r r{ng ~ l{m cho ng{i hu
tc thc tnh, nhng hin nhin l{ cng khng n ni qu| t hi,
v v{i th|ng sau Ninon nhn c tin l{ ng{i hu tc ~ yu
mt ngi ph n kh|c.
Gii thch: Mt ngi ph n thng tri qua h{ng th|ng tri
suy gm v nhng thay i tinh t trong c|ch c x ca ngi
yu mnh. C y c th than phin hay tr nn gin gi; thm ch
cn c th t tr|ch mnh. Di |p lc ca nhng li than phin y,
ngi chng c th thay i trong mt thi gian nhng mt s
tng t|c kh chu v{ nhng hiu lm bt tn s tip ni sau .
Vy }u l{ ct li ca tt c nhng chuyn n{y? Mt khi ba m
ca bn khng cn na th thc s ~ qu| tr. Ninon c l ~ c
gng tm ra iu g ~ ha gii ba m ni c v b ngo{i p
gi khin c khng cn thch th, s kch thch v tinh thn mt i,
hay cm gi|c ngi y khng cn thy hng th vi mnh. Nhng
ti sao phi tn thi gian tm hiu iu ? Ba m ~ khng cn
na, th l{ c quyt nh ra i. C khng h bn t}m ti chuyn xin
li, hay lo lng v nhng cm nhn ca Villarceaux, hay l{ cho s
vic tr nn nh nh{ng v{ d d{ng cho ng{i hu tc. C y ch
vic l{ ra i. Con ngi c v quan t}m n ngi kh|c, c gng
h{n gn mi chuyn hoc a ra nhng li bin minh, tht s ch
l{ mt con ngi nht nh|t. T ra tt bng trong nhng vn
nh th c th kh| t{n nhn. Ng{i hu tc c th li tt c mi
chuyn l{ do s v t}m hay bn cht khng kin nh ca c. Nim
kiu h~nh v{ t h{o vi v b ngo{i ca ng{i hu tc khng h b

849
 Ngh thut quyn r

tn hi, vy l{ ng{i c th d d{ng bt u mt mi tnh kh|c v{ b

ri c li ng sau.
Mt mi quan h khi tan v m{ li ko d{i, dai dng khng
nhng s l{m cho i phng tn thng mt c|ch v ch, m n
cn c nhng hu qu l}u d{i vi bn na, khin bn ng{y c{ng tr
nn khng kin nh v sau, v{ nng bn bng ti li. ng bao
gi cm thy ti li, d bn va l{ ngi quyn r va l{ ngi
b}y gi cm thy ba m ~ c ha gii. khng phi l{ li ca
bn. Khng g c th tn ti vnh vin c. Bn ~ mang n nim
vui cho i phng, ~ ko i phng ra khi cuc sng bun t
ca h. Nu bn thc hin mt cuc chia tay nhanh gn, v sau h
s ghi nhn iu . Bn c{ng xin li, h s c{ng cm thy lng t
tn ca mnh b xc phm, gi nn nhng cm xc tiu cc m{ s
ng li trong nhiu nm tri. ng cho nhng li gii thch khng
ch}n th{nh m{ ch l{m phc tp thm vn . H~y t b i
phng ch khng nn gi{y v h.
6. Sau 15 nm di s cai tr ca ho{ng Napoleon
Bonaparte, ngi d}n Ph|p ~ cn ht sc lc. Qu| nhiu can qua,
qu| nhiu bin c. Nm 1814 khi Napoleon b |nh bi, v{ b giam
trn o Elba, ngi d}n Ph|p ~ sn s{ng hn ht cho ha bnh.
Gia tc nh{ Bourbon gia nh ho{ng gia b ph trut trong cuc
c|ch mng nm 1789 tr li nm quyn. Nh{ vua lc by gi l{
Louis th XVIII; nh{ vua l{ mt ngi bo ph, ch|n ngt v{ khoa
trng nhng t nht l{ cng c ha bnh.
Th ri v{o th|ng ging nm 1815, nc Ph|p nhn c tin
v cuc {o tho|t g}y kinh ngc ca Napoleon khi o Elba ch
vi 7 chic thuyn nh v{ mt ng{n ngi {n ng. Napoleon c
th n ch}u M bt u li t u nhng thay v th ng{i qu

850
 Thn trng vi hu qu

l{ tht l{ in r khi cp cng ti Cannes. Napoleon ang ngh g?

Mt ng{n ngi {n ng chng li tt c qu}n i ca nc Ph|p
? Ng{i khi h{nh v hng Grenoble cng vi i qu}n hn tp
ca mnh. Ngi ta t nht cng ngng m lng can m ca ng{i,
tnh yu v b bn ca ng{i cho vinh quang v{ cho nc Ph|p.
Cng vy, tng lp nng d}n nc Ph|p ~ b m hoc khi
nhn thy v ho{ng trc kia ca h. Con ngi n{y, xt cho
cng, ~ ph}n chia li rt nhiu t ai cho h, th m{ ng kim
ho{ng ang c thu hi li. H rt h{o hng khi nhn thy nhng
l| c hnh chim ng ni ting ca ng{i, s hi sinh ca nhng biu
tng t cuc c|ch mng v i. Th l{ h b rung ng ca mnh
m{ tham gia o{n qu}n ca ng{i. Bn ngo{i Grenoble, i qu}n u
tin c nh{ vua ph|i ti ngn chn Napoleon ~ gi|p mt vi
ng{i. Napoleon xung nga v{ i b v pha h. Ng{i la ln, Hi
nhng ngi lnh ca Qu}n o{n 5!. Anh em khng bit ta sao?
Nu c ngi n{o trong anh em mun git ho{ng ca mnh, h~y
ngi y bc ti }y v{ l{m nh th. C ta }y! Napoleon m
toang chic |o cho{ng m{u x|m ca mnh, yu cu h ra tay. Mt
khonh khc im lng din ra, ri t bn pha, c ting la ln
Ho{ng mun nm!. Trong nh|y mt, i qu}n ca Napoleon
~ tng ln gp i.
i qu}n tip tc tin bc. Ng{y c{ng c nhiu nhng
ngi lnh, nh li vinh quang m{ ng{i ~ ban cho h, ng v
pha ng{i. Th{nh ph Lyons ~ tht th khng cn mt trn chin.
Nhng v i tng cng vi nhng i qu}n hng mnh hn
c ph|i ti chn ng ng{i, nhng vic nhn thy Napoleon
dn u i qu}n ca mnh li mang n cho h mt tri nghim
cm xc ngp tr{n, vy l{ h cng i theo ng{i. Vua Louis chy trn

851
 Ngh thut quyn r

khi nc Ph|p, t b ngai v{ng trong qu| trnh s vic din ra.
Ng{y 20 th|ng 3, Napoleon tr v Paris v{ cung in m{ ng{i ~ ra
i ch 13 th|ng trc tt c u c c m{ khng phi tn
mt vin n.
Nhng ngi nng d}n v{ nhng ngi lnh ~ ch{o n
Napoleon nhng nhng ngi d}n Paris th t nhit tnh hn, c
bit l{ nhng ai ~ tng phc v trong b m|y chnh quyn ca
ng{i. H lo s nhng sng gi m{ Napoleon s mang n. Napoleon
~ tr v t nc trong mt trm ng{y, cho ti khi b nhng ng
minh v{ k th trong nc ca ng{i |nh bi. Ln n{y, Napoleon
c a bng t{u ti o th|nh Helena xa xi, ni ng{i s
cho ti khi qua i.
Gii thch: Napoleon lun lun ngh v nc Ph|p, v qu}n
i ca mnh, nh l{ mt mc tiu quyn r v{ gi{nh c s
ng h. Nh li i tng Sger khi vit v Napoleon: Trong
nhng khonh khc khi c c quyn lc cao c, ng{i khng cn
ra lnh nh mt ngi {n ng nhng l{ quyn r nh mt ngi
{n b{. Trong ho{n cnh cuc {o tho|t khi o Elba, Napoleon
~ hoch nh ra mt bc i bt ng, t|o bo nhm kch ng
mt t nc nh{m ch|n. Ng{i bt u chuyn i tr v Ph|p gia
nhng ngi d}n d chp nhn ng{i nht: nhng ngi nng d}n
~ sng knh ng{i. Napoleon l{m sng li nhng biu tng
nhng m{u sc c|ch mng, nhng l| c c hnh chim ng khi
gi nn nhng cm xc c ca cuc c|ch mng. Ng{i t mnh v{o
v tr l~nh o i qu}n, th|ch thc nhng ngi lnh trc kia ca
ng{i n sng git cht ng{i. Cuc h{nh qu}n trn t Paris ~ a
ng{i tr li vi ngai v{ng qu l{ v tin kho|ng hu, c tnh to|n
nhm to ra t|c ng tnh cm trn mi bc tin ca h{nh

852
 Thn trng vi hu qu

trnh. Tht l{ tng phn bit bao gia chuyn tnh c xa n{y vi
v vua kh di by gi ang cai tr h.
Ln quyn r th hai ca Napoleon i vi nc Ph|p khng
phi l{ quyn r c in, tu}n theo nhng bc thng thng,
nhng l{ t|i quyn r. N c x}y dng da trn nhng cm xc
c v{ l{m sng li mt tnh yu c. Mt khi bn ~ quyn r c
mt ngi n{o ( hay mt quc gia), lun lun c mt khong
lng, mt cht tht vng , thnh thong dn ti mt cuc chia tay;
du vy, quyn r li i phng li d d{ng n ngc nhin.
Nhng cm gi|c lc trc chng bao gi tan mt, chng c nm
bt ng, v{ ch trong nh|y mt bn c th l{m cho i phng
ngc nhin.
c th l{m sng li qu| kh v{ tui tr ca mt ngi
cm nhn nhng cm xc xa kia - qu l{ mt nim vui him c.
H~y l{m nh Napoleon: h~y biu l t{i nng g}y n tng khi bn
quyn r li ai : l{m hi sinh nhng hnh nh xa, nhng biu
tng, hay nhng li ni |nh ng k c. Cng nh ngi Ph|p,
i phng s c xu hng qun i cm gi|c xu xa ca cuc chia
tay v{ ch nh n nhng iu tt p. Bn nn thc hin ln
quyn r n{y mt c|ch t|o bo v{ nhanh chng, khng cho i
phng thi gian suy gm hay t hi. H~y nh Napoleon, t ra
tr|i ngc hn vi tnh nh}n hin ti ca h, l{m cho c|ch ng x
ca k tnh nh}n y dng nh tr nn nht nh|t v{ t nht khi so
s|nh vi bn.
Khng phi ai cng d d{ng chp nhn ln quyn r th hai,
v li mt v{i thi im l{ khng ph hp. Khi Napoleon tr v t
o Elba, nhng ngi d}n Paris ~ qu| r{nh r v ng{i v{ c th
nhn thu t}m can ng{i. Khng ging nh nhng ngi nng d}n

853
 Ngh thut quyn r

min Nam, nhng ngi d}n Paris ~ bit ng{i rt r; s tr v

ca Napoleon xy n qu| sm, h ~ qu| mt mi vi ng{i. Nu
bn mun quyn r li ai , h~y chn ngi khng bit v bn
qu| r, nhng hi c ca ngi y v bn trong sch hn, v bn
cht h khng qu| a nghi, v{ l{ ngi bt m~n vi ho{n cnh hin
ti. Hn na, cng c th bn mun mt t thi gian tri qua.
Thi gian s phc hi vinh quang ca bn v{ l{m cho nhng khit
im phai m i. ng bao gi xem vic chia tay hay t b l{ kt
thc ca mi chuyn. Ch cn mt t kch tnh v{ hoch nh, bn s
gi{nh li i phng trong pht chc.

BIU TNG
Nhng mnh than hng. T{n tch ca ngn la v{o s|ng
hm sau. Nu mc chng, nhng mnh than y s dn li t{n.
ng ph mc chng cho s tnh c hay thi tit. L{m chng vt
tt, li t{n, b bp nght, chng cn g nung nu. l{m chng
bng ch|y tr li, h~y thi bng n, tip thm nguyn liu cho ti
khi chng ch|y s|ng ln ngn la mi. Ch c s quan t}m v{ canh
chng thng xuyn mi gi cho ngn la y ch|y m~i.

IM YU
khin ngi ta lun thch th, bn phi thng xuyn quyn r
h. Nhng bn c th cho php mt cht quen thuc len li v{o v
con mi mun c cm gi|c rng h hiu bn. Qu| b n s g}y nghi
ng. Chnh bn cng s rt mt mi v phi chu ng iu . Vn
l{ ng xa l ho{n to{n m{ thnh thong phi l{m con mi
cho|ng v|ng, ng hi, l{m h ngc nhin nh trc }y bn
tng l{m. Bn l{m tt, h s c cm gi|c vui sng v ng{y c{ng
bit thm nhiu iu v bn nhng khng c qu| nhiu.

854
 Ph lc A:

MI TRNG QUYN R / THI GIAN

QUYN R
Trong quyn r, nn nh}n phi t t cm thy nhng thay i
bn trong. Di t|c ng ca bn, h gim bt phng v, cm thy
t do h{nh ng kh|c bnh thng, tr th{nh mt ngi kh|c. Mt
s ni, mi trng v{ kinh nghim c th gip bn rt nhiu khi tm
c|ch thay i, bin chuyn con mi. Nhng ni sang trng, m{u m
b ngo{i xa hoa, tr|ng l, tinh thn mun chi bi thoi m|i to
cm gi|c vui v nh tr con, l{m nn nh}n kh lng suy ngh chn
chn. To cm gi|c thay i v thi gian cng c hiu ng tng t
khng th qun, nhng pht gi}y cho|ng v|ng, t}m trng hi h,
chi bi vui v. Phi l{m nn nh}n cm thy rng cng bn h c
nhng gi}y pht kh|c hn th gii thc ca h.

L HI: THI GIAN V NI CHN

Nhiu th k v trc, cuc sng hu ht nhng nn vn
ha u b v}y ph bi cng vic v{ l thi. Nhng v{o nhng thi
im nht nh trong nm, cuc sng y li c xen k bng l
tt. Trong sut nhng ng{y l tt n{y l hi thn nng ca ngi
La M~ c, l hi c}y nu 1-5 ch}u ]u, l hi potlatch v i ca
nhng ngi da Chinook cng vic ng |nh hay bun b|n
u ngng li. To{n th b lc hay th trn t hp li vi nhau

855
 Ngh thut quyn r

mt ni thing ling c d{nh ring cho k l hi . Tm thi

c gii tho|t khi bn phn v{ tr|ch nhim, mi ngi u
c quyn ha in ln; h thng mang nhng chic mt n
hay phc trang, nhng th y em l cho h nhng bn sc mi,
i lc l{ ca nhng nh}n vt nay sc mnh t|i hin li nhng
truyn thuyt v i trong nn vn ha ca h. L hi l{ mt s gii
tho|t ln lao khi nhng g|nh nng ca cuc sng thng ng{y,
thay i cm nghim v thi gian ca con ngi, em li nhng
gi}y pht m{ h nh bc ra khi con ngi ca chnh mnh. Thi
gian nh dng li. Nhng iu ging nh nhng tri nghim nh
vy vn cn c th c tm thy nhng l hi ha trang v i
vn cn tn ti trn th gii.
L hi tng trng cho mt s ngt qung trong cuc sng
h{ng ng{y ca mt ngi, l{ mt tri nghim ho{n to{n kh|c bit
khi nhng l thi thng ng{y. mt mc gn gi hn th
chnh l{ c|ch m{ bn mng tng nn nhng bn quyn r.
Trong khi qu| trnh quyn r tip din, i phng cng cm nhn
c mt s kh|c bit ho{n to{n khi i sng h{ng ng{y c
t do khi cng vic v{ tr|ch nhim. Lao mnh v{o nim vui v{
chi a, h c th h{nh ng mt c|ch kh|c l, c th tr th{nh
mt ngi kh|c, c nh th h ang mang mt chic mt n.
Khong thi gian bn vi h c d{nh ht cho h m{ khng
phi l{ g kh|c. Thay v c phi lp li vng quay cng vic v{ ngh
ngi thng ng{y, bn ang mang n cho h nhng khonh khc
n tng, tuyt vi ni bt ra khi nhng g s|o mn. Bn a h
ti nhng ni khng ging nh nhng ni m{ h thy trong cuc
sng bnh thng l{ nhng ni nh ch c trn s}n khu, l
nhng ni c l{m ni bt ln. Mi trng vt l t|c ng mnh
m ln t}m trng con ngi; v vy mt ni c d{nh ring cho

856
 Mi trng quyn r Thi gian quyn r

kho|i lc v{ vui chi s ngm gi nn nhng suy ngh v kho|i lc

v{ vui chi. Khi i phng quay tr v vi bn phn ca h, tr
v vi th gii thc ca h, h s cm nhn c s i lp mnh
m v{ h s bt u say m ni k tip m{ bn a h ti. Nhng
g bn ang to ra v c bn chnh l{ khng gian v{ thi gian d{nh
d{nh cho l hi, nhng gi}y pht m{ th gii thc ti tan bin v{
tng tng ln |t. Nn vn ha ca chng ta khng cn cho ta
nhng tri nghim nh vy na, v th m{ con ngi khao kh|t
chng. l{ l do ti sao m{ hu ht mi ngi u ang ch i
c ngi kh|c quyn r v{ cng l{ l do m{ h s ri v{o vng
tay ca bn nu bn thc hin ng c|ch.
Sau }y l{ nhng th{nh phn then cht i vi vic t|i hin
nn khng gian v{ thi gian l hi:
To ra nhng hiu ng s}n khu. S}n khu thng to mt
cm gi|c v mt th gii k o, t|ch bit. C|ch trang im ca c|c
din vin, c|ch b{i tr s}n khu khng ch}n tht nhng li li cun,
nhng trang phc c i nt khng x|c thc tt c nhng hnh
nh c nhn mnh y cng vi c}u chuyn ca v din s to
nn o gi|c. to ra hiu ng n{y trong i thc, bn phi t to
cho mnh nhng phc trang, c|ch trang im v{ th|i c c
mt tnh cht gi to, vui v a n cm gi|c bn kho|c ln
mnh nhng th y l{ v nim vui ca kh|n gi. Nay chnh l{ hiu
qu nh mt n thn do Marlene Dietrich to ra, hay hiu qu hp
dn m{ mt tay n din nh Beau Brummel c c. Nhng cuc
gp g gia bn v{ i phng cng nn c mt bu khng kh ca
kch ngh, c c thng qua khung cnh m{ bn chn v{ c h{nh
ng ca bn na. ng cho i phng bit nhng g s xy ra
k tip. H~y to nn cm gi|c hi hp thng qua nhng bc i lt

857
 Ngh thut quyn r

lo dn ti mt kt thc c hu; bn ang biu din m{. Bt c khi

n{o i phng gp bn, h c tr li cm gi|c m h nh
trong mt v din y. C hai u c c cm gi|c h{o hng nh
khi c mang nhng chic mt n, c th hin mt vai tr kh|c
bit so vi vai tr m{ cuc sng ~ s chia cho bn.
S dng ngn ng thuc v th gi|c gi xc cm. Mt s
dng kch thch th gi|c nht nh biu th rng bn khng trong
th gii thc. Bn mun tr|nh nhng hnh nh c chiu s}u c th
gi nn suy ngh, hoc ti li; thay v{o , bn nn s dng nhng
khung cnh ho{n to{n khng mang cht gi, nhng vt lp l|nh,
nhng tm gng, nhng h nc, |nh s|ng lp l|nh thng
thng xuyn. S cho|ng ngp ca gi|c quan khi trong nhng
khng gian y s to nn mt cm gi|c vui thch, m say. C{ng gi
to bao nhiu, c{ng tt by nhiu. Ph b{y cho i phng thy
mt th gii nay nim vui, nay nhng cnh sc v{ }m thanh kch
thch bn cht tr con trong con ngi h. S xa x cm gi|c tin
bc ~ c b ra thm ch l{ b hoang ph cng s l{m tng
thm xc cm rng thc ti ca tr|ch nhim v{ o c ~ tan
bin. Chng ta gi l{ hiu ng khu gi.
ng vui hay th}n mt. Nhiu ngi t hp li vi nhau s
a cm gi|c xc ng v t}m l ln ti mc nhy cm. Nhng k l
hi hay nhng bui ha trang u da trn cm xc lan truyn
nhanh do |m ng to ra. Thnh thong h~y a i phng ti
nhng ni nh th nhm l{m gim bt i tnh cht th th thng
ng{y ca h. Tng t nh vy, bt l ho{n cnh n{o a y con
ngi li vi nhau trong mt khng gian cht hp din ra trong
mt khong thi gian d{i th rt d dn n chuyn quyn r.
Trong nhiu nm, Sigmund Freud ~ gi c mt nhm nhng

858
 Mi trng quyn r Thi gian quyn r

mn khng kht vi nhau tham d nhng b{i thuyt ging ring

ca ng v{ cng l{ nhng ngi lin quan n nhng chuyn tnh
ti mt con s g}y ngc nhin. Vy h~y a ngi y ti nhng ni
c khng kh l hi v{ ng ngi, hoc tm kim i phng
mt ni cht hp n{o .
To ra nhng hiu ng thn b. Nhng hiu ng thn b
hay t}m linh u l{m sao l~ng t}m tr con ngi khi thc ti, l{m
cho h cm thy nh bay bng v{ phn khch. Cm xc y chnh l{
mt bc nh i ti kho|i cm v th x|c. S dng bt k o
c n{o sn c nhng cun s|ch v thin vn hc, nhng hnh nh
p , hay nhng }m thanh mang v b him t mt nn vn ha
xa xi n{o . Thy ng ni danh ngi c th k XVIII Franz
Mesmer ~ lp y phng kh|ch ca mnh vi nhng }m thanh ca
{n hc, mi hng ca nhng loi hng trm l lm v{ ging
mt ph n h|t mt cn phng xa xa. Trn nhng bc tng
thy t nhng tm knh m{u v{ nhng tm gng. Kh|ch h{ng
ca thy s cm thy th gi~n, ti vui, v{ khi h ngi trong cn
phng ni thy dng nhng thi nam ch}m c t|c dng cha bnh,
h s cm thy c mt th kim ch}m v tinh thn truyn t ngi
n{y sang ngi kh|c. Bt c iu g b n mt c|ch m h u gp
phn ngn chn s x}m nhp ca th gii thc, v{ s rt d d{ng
chuyn t t}m linh sang tnh dc.
Bp mo cm nghim v thi gian tnh cht chng v|nh
v{ tui thanh xu}n. Thi gian l hi c mt c im v s nhanh
chng v{ h{o hng l{m cho con ngi cm thy sng ng hn.
H~y quyn r l{m tr|i tim p nhanh hn i phng khng
cm nhn c h{nh trnh thi gian ang tri qua. H~y a h ti
nhng ni lun nhn nhp nhng hot ng v{ di chuyn. Cng i

859
 Ngh thut quyn r

vi h trong nhng chuyn du lch, l{m ph}n t}m tr c ca h

bng nhng cnh vt mi. Tui thanh xu}n c th phai t{n v{
chm dt nhng vic quyn r s mang li cm gi|c ti tr, bt
k tui t|c ca ngi y. Tui thanh xu}n ni chung l{ tui tr{n tr
sinh lc. Nhp ca quyn r cng phi c y nhanh nhng
thi khc nht nh, to nn t|c ng quay cung trong suy ngh.
Chng c g l{ ngc nhin khi Casanova ~ nhiu ln quyn r
ngi kh|c nhng bui khiu v, hoc nhng bn Van chnh l{
cng c c a thch ca nhiu tay phong lu th k XIX.
To nhng khonh khc. Cuc sng hng ng{y l{ mt chui
nhng cng vic nng nhc, nhng hot ng nh nhau c
lp i lp li khng ngng. Tr|i li, chng ta nh n l hi nh
mt thi im m{ mi th u thay i khi mt cht yu t bt
dit v{ thn thoi th}m nhp v{o i sng chng ta. Khi quyn r
bn cng phi c c nhng nh im nh th, l{ nhng
khonh khc c iu g n tng xy n v{ thi gian c cm
nhn mt c|ch ho{n to{n kh|c bit. Bn phi cho i phng
nhng khonh khc nh th, d cho bn khin n din ra mt
a im mt l hi ha trang, mt rp h|t ni nhng khonh
khc y xy n mt c|ch t nhin, hay l{ bn t to ra chng bng
nhng h{nh ng bt ng khi dy nhng tnh cm m~nh lit. H~y
nhng khonh khc y thun ty l{ th gi~n v{ vui ti khng
b nhng suy ngh v cng vic hay o c x}m phm. B{
Pompadour, qu phu nh}n ca vua Louis XV, sau mi v{i th|ng li
phi quyn r li ng chng d ph|t ch|n ca mnh; cc k s|ng
to, b{ ~ t chc nhng bui tic, nhng bui khiu v, nhng tr
chi, v{ mt s}n khu nh Versailles. i phng s rt thch th
vi nhng vic l{m n{y, h s cm nhn c c gng m{ bn ~
b ra mua vui v{ quyn r h.

860
 Mi trng quyn r Thi gian quyn r

DN CHNG CHO KHNG GIAN V THI GIAN QUYN R

1. V{o khong nm 1710, mt ch{ng thanh nin tr c cha l{
mt nh{ bun ru gi{u c Osaka, Nht Bn, nhn thy mnh
c{ng ng{y c{ng mng tng. Ch{ng trai l{m vic ng{y m cho cha
ca mnh, v th m{ g|nh nng cuc sng gia nh cng vi tt c
nhng bn phn ca n t ra rt khc nghit. Nh mi thanh nin
kh|c, ch{ng trai ~ nghe k v nhng qun d{nh cho vui chi trong
th{nh ph nhng ni m{ nhng lut l khc nghit thng thng
ca thi k shogun tr v c th b vi phm. l{ ni bn s tm
thy nhng trng ngh thut ukiyo, th gii chm ni ca lc
th chng qua, mt ni m{ nhng din vin v{ g|i im ng tr.
l{ nhng g m{ ch{ng trai ang mng tng. |nh i thi gian
ca mnh, ch{ng trai sp xp c mt bui chiu anh ta c th
ln ra ngo{i m{ khng ai bit. Ch{ng trai hng thng n khu lc
th .
2. l{ mt d~y nhng ta nh{ nh{ h{ng, nhng c}u lc
b cao cp, nhng phng tr{ ni bt khi phn cn li ca th{nh
ph bi m{u sc v{ v lng ly ca n. Lc ch{ng thanh nin t
ch}n v{o , anh ta bit rng mnh ang mt th gii kh|c.
Nhng din vin i lang thang qua c|c ng ph trong nhng b
kimono c nhum rt cng phu. H c nhng c|ch x s v{
th|i c nh th h vn cn ang trn s{n din. Nhng con
ng tr{n ngp nng lng; nhp sng tri qua rt nhanh. Nhng
chic n lng ch|y s|ng ni bt khi m{n m, v{ c nhng |p
phch y m{u sc cho rp h|t kabuki gn cng vy. Nhng
ngi ph n cng mang mt n tng ho{n to{n kh|c l. H nhn
thng v{o ch{ng thanh nin khng cht ngng ngng, h{nh ng

861
 Ngh thut quyn r

vi tnh cht t do ca mt ngi {n ng. Ch{ng trai tho|ng thy

mt onnagata, mt trong nhng ngi {n ng ng nhng vai n
trong rp h|t mt ngi {n ng cn xinh p hn hu ht
nhng ngi ph n m{ ch{ng trai ~ tng gp v{ cng l{ ngi
m{ nhng kh|ch qua li i x nh ngi ho{ng gia.
Ch{ng thanh nin trng thy nhng ngi thanh nin kh|c
nh mnh bc v{o mt phng tr{ v{ th l{ anh theo h v{o trong.
}y l{ ni m{ nhng g|i im hng sang nht, nhng tayus ni
ting l{m cng vic ca mnh. V{i pht sau ch{ng thanh nin ngi
xung, anh nghe thy c ting n {o th t trn lu mt v{i tayus
bc xung, theo sau l{ nhng nhc cng v{ ngi l{m tr. Ch}n
m{y ca nhng c g|i n{y ~ c co i, thay bng mt ng
ch en c k m. Tc h c chi th{nh tng bi ho{n ho,
v{ ch{ng trai cha bao gi thy nhng b kimono p n th.
Nhng tayus dng nh lt trn s{n nh{, dng nhng bc i
kh|c nhau ( bc khi gi, bc rn rn, bc cn trng), da
v{o i tng m{ h tip cn v{ nhng g m{ h mun truyn ti
ti ngi y. H pht l ch{ng trai; anh khng bit l{m th n{o
mi h ti, nhng ch{ng trai rng c mt v{i ngi {n ng
ln tui hn c mt c|ch thc a gin vi h v{ l{ mt dng
ngn ng ca t th}n n. Ru bt u c rt, nhc c ni
ln, v{ cui cng mt v{i c g|i im hng thp hn bc v{o. Lc
y li ca ch{ng trai c th lng. Nhng c g|i n{y th}n thin
hn v{ ch{ng trai bt u qun i mi kh|i nim v thi gian. Sau
, ch{ng trai c lo o v nh{, ch n s|ng hm sau mi nhn ra
l{ mnh ~ tiu tin nhiu n th n{o. Nu ngi cha m{ bit
c th

862
 Mi trng quyn r Thi gian quyn r

Th nhng mt v{i tun sau ch{ng trai quay tr li . Cng

ging nh h{ng trm nhng ngi con trai nh th Nht, nhng
ngi c nhng c}u chuyn mang nay hi th ca nn vn chng
ca thi k y, ch{ng thanh nin ang trn con ng i ti tiu
t|n tt c t{i sn ca ngi cha v{o c|i th gii chm ni .
Quyn r l{ mt th gii kh|c m{ bn khi bc dn h v{o
. Ging nh ukiyo, th gii y da trn nn tng ca s c|ch bit
nghim ngt vi th gii thng nht. Nhng khi i phng
bn cnh bn, th gii bn ngo{i cng vi nhng o c, quy
tc v{ tr|ch nhim ca n nh tan bin. Bt c vic l{m n{o u
c php, c bit l{ nhng vic thng ng{y bn phi kim ch.
Cuc i thoi tr nn nh nh{ng hn v{ mang tnh khi gi hn.
Trang phc v{ khung cnh u mang nt cng iu. S cho php
y l{ i phng h{nh ng mt c|ch kh|c bit, tr th{nh mt
con ngi kh|c, khng c bt k s nn hay bnh phm n{o.
l{ mt th gii chm ni v mt t}m l c tp trung m{ bn to
ra cho i phng, th gii y khin ngi kh|c say m. Khi h ri
khi bn v{ tr v vi cuc sng bnh thng, h s c{ng nhn
thc c nhng g mnh ang b l. Chnh gi}y pht m{ h khao
kh|t bu khng kh do bn to ra, qu| trnh quyn r c ho{n
tt. Cng nh trong th gii chm ni, tin bc phi c tiu ph.
S h{o phng v{ xa x ha quyn cng vi khng gian quyn r.
3. Mi chuyn bt u v{o u nhng nm 1960: mi ngi
thng n xng v New York ca Andy Warhol tn hng
bu khng kh v{ li trong gi}y pht. n nm 1963, Andy
Warhol di n mt a im mi Manhattan. Mt th{nh vin
trong o{n tr l ca mnh ~ ph ln mt v{i bc tng v{ ct
nh{ bng nhng tm giy thic cn mt bc tng gch v{ nhng

863
 Ngh thut quyn r

th kh|c th phun sn m{u bc. C mt chic gh m m{u

gia, v{i thanh ko bng nha cao khong mt mt ri, mt chic
b{n xoay lp l|nh vi nhng chic gng nh v{ nhng chic gi
bc cha nay kh hli tri bng bnh trong khng kh l{ tt c
nhng th ho{n tt b trang tr trong xng v. By gi th
khng gian hnh ch L y c bit n vi c|i tn Nh{ Xng,
v{ s vic bt u din tin. Ng{y c{ng c nhiu ngi bt u
x ti Andy suy lun, ti sao mnh khng ca m, c mi
chuyn xy ra t nhin. Sut ng{y, Andy thng bn bu vi vic
v tranh v{ l{m phim, cn nhng ngi kh|c th t hp li vi
nhau n{o l{ c|c din vin, nhng k gt tin, nhng tay bun b|n
ma ty, v{ nhng ha s kh|c. C th thang m|y c gm r sut
m v nhng con ngi tt p n{y bt u bin ni n{y th{nh
nh{ ca mnh. Ch n{y c th l{ Montgomery Clift, tay m kh kh
ly chai ru ca mnh; cn ch kia mt g~ cm c|n trong l{ng
thi trang xinh p ang t|n gu vi mt k mc ng bng v{ mt
tay qun l bo t{ng. H c tun n, tt c h u tr trung v{ n
mc h{o nho|ng. Andy ~ tng ni vi mt ngi bn ca mnh,
tt c ging nh mt chng trnh truyn hnh d{nh cho tr con
ni m{ kh|ch kha c a ti trong mt ba tic khng c kt thc
v{ lun lun c nhng tr gii tr mi. V{ tt c mi chuyn thc
s trng ging nh nhng g va miu t khng c g gi l{
nghim tc xy ra, ch c tr chuyn, t|n tnh, nhng bng n
m|y chp hnh nhp nh|y ri ng to d|ng lin tu bt tn, nh
th mi ngi ang trong mt b phim. Tay qun l bo t{ng bt
u ci khc khch nh mt ch nhc thiu nin, cn tay c vai
v trong ng{nh thi trang th khoa tay ma ch}n nh mt con
im.

864
 Mi trng quyn r Thi gian quyn r

Gia m tt c mi ngi thng tm li vi nhau. Bn

hu nh khng th nhc nhch c. Ban nhc n, bui trnh din
|nh s|ng bt u v{ mi chuyn din tin theo mt chiu hng
mi, mi lc mt in di hn. Bng c|ch n{o m{ |m ng
thng gii t|n mt thi im n{o , ri v{o bui chiu mi th
li bt u tr li khi nhm tr l t t quay li. Kh c ai m{ ch i
n Nh{ Xng c mt ln.
Tht l{ kh chu khi c lun lun phi h{nh ng theo cng
mt c|ch, th hin cng mt vai tr ch|n ngt m{ cng vic v{ bn
phn ~ |p t ln mnh. Con ngi khao kh|t c mt ni hay mt
thi im m{ h c th eo mt chic mt n, h{nh ng kh|c bnh
thng, l{m mt con ngi kh|c. l{ l do ti sao m{ chng ta li
tn vinh cc din vin: h c s t do v{ vui v trong mi tng
quan vi chnh c|i ti ca h l{ iu m{ chng ta mun c c.
Bt k ho{n cnh n{o mang n cho ta c hi c th hin
mt vai tr kh|c, c l{ mt ngh s th ho{n cnh y qu l{ v
cng hp dn. c th l{ mt ho{n cnh do bn to ra, ging nh
Nh{ Xng vy. Hoc cng c th l{ mt ni bn a i
phng ti. Trong nhng ho{n cnh nh th bn ho{n to{n khng
th th th; bu khng kh vui v, ngh mi th u c cho
php (ch tr s nghim tc) s loi b i bt k hnh thc chng
i n{o. c mt ni nh th s tr th{nh mt th ba m.
t|i to li hiu qu y, h~y nh li bin ph|p n d m{ Andy ~ s
dng khi ni ti chng trnh truyn hnh d{nh cho thiu nhi. H~y
gi cho mi th nh nh{ng v{ vui ti, tr{n ngp nhng tr tiu
khin, ting n, m{u sc, v{ mt cht hn lon. Khng c g|nh
nng, tr|ch nhim hay ch trch. Mt ni bn |nh mt chnh
mnh v{o .

865
 Ngh thut quyn r

4. Nm 1746, mt c g|i 17 tui tn Cristina i n th{nh

ph Venice, , cng vi ngi ch ca mnh, mt linh mc, tm
kim mt tm chng. Cristina xut th}n t mt ngi l{ng nh
nhng li c mt s ca hi mn |ng k. Tuy vy, nhng ngi
{n ng Venice sn s{ng ci n{ng li khng l{m n{ng h{i long.
Sau hai tun l tm kim v ch, c v{ v linh mc chun b tr v
l{ng ca mnh. Khi h ang ngi trn thuyn sp sa ri khi
th{nh ph, Christina trng thy mt anh thanh nin n mc lch s
ang i v pha h. C g|i ni vi ch mnh C mt anh ch{ng p
trai ka! Ch|u c g anh ta cng thuyn vi chng ta. C l
ch{ng trai khng nghe thy iu n{y nhng anh ta vn tin li gn,
a cho ngi l|i thuyn mt t tin, on ngi xung bn cnh
Cristina trc s ngc nhin qu| i ca c. Ch{ng trai t gii
thiu mnh l{ Jacques Casanova. Khi v linh mc m li khen ch{ng
trai v th|i th}n thin ca anh, Casanova |p, tha cha |ng
knh, c l con s khng th}n thin nh th }u nu khng phi l{
v b li cun bi v p ca ch|u g|i cha.
Cristina k cho Casanova nghe l do ti sao h n Venice v{
ti sao h li b i. Casanova bt ci v{ qu c mt ngi {n
ng khng th quyt nh ci mt c g|i khi ch mi gp c ta
c v{i ng{y. Anh ta phi tm hiu thm v tnh c|ch ca c, s
phi mt t nht s|u th|ng. Bn th}n Casanova cng ang tm kim
mt hin th v{ ch{ng trai gii thch cho c bit ti sao m{ anh ta
~ tht vng trc nhng c g|i m{ anh ~ gp cng nh Cristina
~ tht vng trc nhng ngi {n ng th n{o. Casanova dng
nh khng c ni n; anh ch n gin l{ ng h{nh cng h, tip
chuyn vi Cristina trn sut qung ng bng nhng li ni
hm hnh. Khi chic thuyn cp bn ra Venice, Casanova thu
mt chic xe nga i n th{nh ph Treviso gn v{ anh ta mi

866
 Mi trng quyn r Thi gian quyn r

h cng i. T h c th n mt chic xe tr v l{ng ca

mnh. Ngi ch ng , v{ th l{ h tin v pha chic xe nga,
Casanova a tay cho{ng Cristina. Cristina hi, chuyn g s xy ra
nu ngi yu anh nhn thy chng ta. Casanova tr li, anh
chng c ngi yu n{o c, v{ anh s chng c mt ngi yu n{o
kh|c na v{ anh cha bao gi thy c mt co g|i n{o xinh p
nh em khng, khng phi Venice. Nhng li ca Casanova
th}m nhp v{o suy ngh ca Cristina, ph y n bng tt c nhng
ngh l lng nht, ri c bt u ni chuyn v{ c x vi mt th|i
ho{n to{n mi i vi c, c tr nn gn nh khng e ngi na.
Cristina bo Casanova rng tic thay c khng th li Venice
trong s|u th|ng khong thi gian m{ anh cn hiu r v mt c
gi. Khng cht chn ch, Casanova ngh tr ht mi chi ph ca
c khi Venice sut khong thi gian n{y trong khi anh tm hiu
c. Trn chuyn xe, c suy ngh rt k v li ngh n{y, v{ khi ~
n Treviso, c ni chuyn ring vi ch ca mnh, n{i xin ng t
mnh quay v l{ng ri sau v{i ng{y tr li n c. C ~ yu
Casanova; c mun bit r hn v anh ta; anh l{ mt ngi {n
ng ho{n ho, ngi c th tin cy c. V linh mc ng l{m
nh iu c mun.
Ng{y hm sau Casanova lun cnh c. Ngay c mt biu
hin bt ng nh nht nht trong bn cht ca ch{ng trai cng
khng c. H d{nh c ng{y i lang thang vng quanh th{nh ph,
mua sm v{ tr chuyn. Bui ti anh dn c i xem kch, sau
n sng bc, a cho c mt qu}n c domino v{ mt chic mt
n. Casanova a tin cho c |nh b{i v{ c ~ thng. Lc ngi
ch quay tr li Treviso, c ~ c tt c nhng li qun i k hoch
kt hn ca mnh tt c nhng g c c th ngh ti l{ 6 th|ng c

867
 Ngh thut quyn r

vi Casanova. Tuy nhin c vn cng ch tr v l{ng ca mnh v{

i Casanova n thm mnh.
Mt v{i tun sau , Casanova xut hin nh{ c, i cng
anh l{ mt ch{ng thanh nin p trai tn Charles. Lc mt mnh
vi Cristina, Casanova lin gii thch tnh hnh: Charles l{ mt
ngi c th}n thch hp nht Venice, ngi c th l{m mt
ngi chng tt hn anh. Cristina tha nhn rng mnh cng ~ c
nhng mi ho{i nghi. Casanova ~ qu| kch ng, ~ l{m cho
Cristina ngh n nhng th kh|c bn l chuyn ci xin, nhng c
cm thy h thn. C l nh vy s tt hn. Cristina cm n anh v
nhng ~ chu nhng ni au nh th tm cho c mt ngi
chng. Trong nhng ng{y k tip, Charles bt u tm hiu c v{
h ~ ci nhau v{i tun sau . D th, gic m v{ s quyn r
m{ Casanova ~ em ti s m~i ng li trong t}m tr c.
Casanova khng th kt hn c iu i ngc li mi
th trong bn cht ca anh. Nhng khi t p buc mnh gn gi vi
mt c g|i tr cng l{ i ngc li vi bn cht ca Casanova. Th{
ri xa Cristina gi li hnh nh th mng ho{n ho cn hn l{
hy hoi i c. Hn na, Casanova cn ham thch nhng tr t|n
tnh cn hn bt c th g kh|c.
Casanova ~ mang n cho mt c g|i tr mt gic m tuyt
vi nht. Khi anh bn c y, anh d}ng hin mi gi}y pht cho c
y. Casanova chng bao gi nhc ti cng vic, ngn khng cho s
nh{m ch|n, nhng chi tit t nht ph| v gic m y. Casanova cn
em n nhng yu t s}n khu tuyt vi. Anh mc nhng b qun
|o p mt nht, nay nhng trang sc ng |nh. Anh dn c ti
nhng ni gii tr ngc nhin nht nhng l hi ha trang, nhng
bui khiu v mang mt n, nhng sng bc, nhng chuyn h{nh

868
 Mi trng quyn r Thi gian quyn r

trnh khng bit ni n. Casanova chnh l{ bc thy v i trong

vic to ra khng gian v{ thi gian quyn r.
Casanova chnh l mu ngi m{ ai cng khao kh|t tr th{nh. Khi
c bn k bn, i phng phi cm nhn c mt s thay i.
Thi gian tri qua vi mt nhp iu kh|c bit h hu nh khng
h ch thi gian tri qua. H c cm gi|c mi th ngng li v h,
cng nh tt c mi hot ng thng ng{y u tm ngng khi
n mt k l tt. Nhng nim vui nh{n nh~ m{ bn mang n cho
h c tnh lan truyn nim vui n{y s dn ti nim vui kh|c v{ c
th, cho ti khi qu| tr quay tr li.

869
 Ph lc B:

CM D NH NHNG LM TH NO BN
BT C CI G CHO CNG CHNG

Bn c{ng t t ra ang b|n c|i g , k c bn th}n bn, th

c{ng tt. Nu iu qu| r r{ng trong ging ni, bn s g}y nghi
ng; bn c th cn l{m kh|n gi ch|n nn, mt ti khng tha th
c. Ngc li, phi tip cn nh nh{ng, c|m d v{ }m . Nh
nh{ng: tip cn gi|n tip. To ra nhng tin tc, s kin b|o ch
a tin, qung b| tn tui mt c|ch dng nh t nhin, khng kh
khn hay mang v tnh to|n. C|m d: tip cn mt c|ch t nhin,
th v. Tn, hnh nh ca bn c nm trong lin tng tch cc;
bn ang b|n nim vui v{ nhng li ha. ]m : nhm v{o tim thc,
dng nhng hnh nh c th |m nh t}m tr, truyn thng ip qua
hnh nh. To cm gi|c rng c|i bn ang b|n l{ mt phn ca xu
th mi v{ n s tr th{nh mt xu th mi. Chng li s c|m d nh
nh{ng l{ mt iu hu nh khng th.

S QUYN R NH NHNG
S quyn r l{ th sc mnh mang tnh nn tng. Nhng
ngi b n thng tr s l{m vic tht vui v v{ quyt t}m. Him khi
nhng ngi n{y c s o|n gin; h tha th cho bn bt c s li
ko n{o bi v bn ~ em li cho h nim vui thch, mt th him
c trn th gii n{y. Vi th sc mnh nh vy trong tm tay ca
mnh, ti sao chng ta li khng d|m chinh phc mt ngi ph n

870
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

hay mt ngi {n ng? Mt |m ng, mt khu bu c, mt quc

gia c th b chinh phc di th lc ca bn n gin bng c|ch
t|c ng trnh i chng nhng chin thut c thc hin
tt bi mt c| nh}n. S kh|c bit duy nht l{ mc ch khng
phi s ham mun n thun m{ l{ s nh hng, s b phiu tn
nhim, s quan t}m ca con ngi v{ mc ca trng th|i cng
thng. Khi theo ui s ham mun tm thng, bn c to ra mi
bn khon, chm n ni au, s ngot ngoo lng vng. S quyn
r trnh i chng li c tnh khuych t|n v{ mm do hn.
Vi vic to ra s kch thch lin tc, bn hp dn qun chng vi
nhng g bn a ra. H quan t}m n bn v n tht th v khi l{m
nh vy.
H~y ni n mc tiu l{ to s hp dn cho chnh bn nh
l{ mt ngi ni ting, mt ngi lng-x mt, hay l{ mt ng c
vin cho chc v n{o . C hai c|ch t c: c|ch (ch{o h{ng)
thuyt phc cng nhc (tip cn trc tip) v{ c|ch (ch{o h{ng)
thuyt phc mm do (tip cn gi|n tip). c|ch thuyt phc u
tin, bn tuyn b v trng hp ca mnh mt c|ch mnh m v{
trc tip, gii thch v sao t{i nng, tng hay thng ip chnh
tr ca bn l{ tt hn bt c ngi n{o. Bn khoe khoang nhng
th{nh tu ca bn th}n, trch dn nhng s liu, a ra nhng
kin chuyn gia, thm ch (i xa hn) l{ em li i cht s h~i nu
nh ngi nghe khng ch n thng ip ca bn. C|ch tip cn
c hi hng h (th bo) v{ c th gp phi nhng kt qu
ngo{i mong mun: mt s ngi s kh chu, chng li thng ip
ca bn, ngay c khi nhng g bn ni l{ tht. Mt s kh|c s cm
thy bn ang dng m|nh khe li ko h ai c th tin v{o
nhng chuyn gia v{ nhng con s, v{ ti sao bn li c gng n
cc nhc nh vy? Bn cng s l{m cho h in tit ln (thy kh

871
 Ngh thut quyn r

chu), i n ch khng thy th v g nghe bn ni na. Trong

mt x~ hi m{ bn mun th{nh cng vi vic thuyt phc c s
ng, c|ch tip cn trc tip s khng gip bn tin xa hn.
C|ch thuyt phc mm do, ngc li, c xu hng thu ht
n h{ng triu ngi v n th v, nghe m tai, v{ c th c nhc
li m{ khng l{m ngi ta kh chu. K thut n{y c nhng v
lang bm gii ch}u Au th k th XVII ph|t minh ra. rao b|n
cn ngt v{ thuc pha ch thuc thut gi kim ca mnh, u tin
h trnh din mt tit mc vi nhng ch h, }m nhc, hoc
chng trnh tp k m{ chng | ng g n nhng c|i m{ h s
b|n. |m ng hnh th{nh, khi kh|n gi ci ln v{ cm thy thoi
m|i, v lang bm s tin ln s}n khu trnh b{y mt c|ch sc tch v
ngn gn v nhng t|c dng huyn diu ca cn ngt. Bng c|ch
m{i sc k thut n{y, nhng v lang bm ph|t hin ra rng h
~ bt ng b|n c hai chc thm ch h{ng trm thay v ch b|n
c mt v{i t| nhng chai thuc khng |ng tin cy.
Nhng th k sau , nhng ngi rao h{ng, nhng nh{
qung c|o, nhng nh{ chin lc chnh tr, v{ nhiu ngi kh|c
na thc hin phng ph|p n{y nhng tm cao mi, nhng
nhng nguyn l c bn ca c|ch thuyt phc mm do vn ging
nhau. Trc tin l{ em li s th v bng c|ch to ra khng kh
tch cc quanh c|i tn hoc thng ip ca bn. G}y ra mt cm
gi|c thoi m|i, m |p. ng bao gi l{m ra v nh ang b|n mt
th g iu s ging nh s li ko bng m|nh khe v{ |m
mui. Thay v{o , ly gi| tr gii tr v{ nhng cm gi|c d chu gi
vai tr trung t}m, kho lo a vic b|n h{ng (qua ca ph). V{
vi c|ch thuyt phc , bn khng ging nh ang t ra mnh l{
ngi thch hp, hoc l{ mt tng hay ng c vin c bit; bn

872
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

ang thuyt phc ngi kh|c v mt li sng, mt t}m trng tt,

mt cm gi|c phiu lu, mt cm tng v s u phin, hay l{ mt
cuc ni lon ~ b gi gn.
}y l{ mt s th{nh phn ch yu ca c|ch thuyt phc mm
do.
Xut hin nh tin tc, khng bao gi cng khai. n tng
u tin l{ iu then cht. Nu kh|n gi ca bn ln u tin thy
bn trong ni dung ca mc qung c|o hay thng b|o n{o , th
ngay lp tc bn b chm v{o khi nhng qung c|o kh|c ri g{o
tht ln g}y s ch v{ mi ngi hiu rng qung c|o l{ s
li ko tinh vi, mt dng ca s la gt. V th, i vi vic xut
hin ln u tin ca bn trc cng chng, cn to ra mt s kin,
mt v{i tnh hung g}y ch m{ phng tin thng tin i chng
s tnh c kim c nh l{ tin tc. Ngi ta quan t}m nhiu
hn n c|i c lan truyn di dng tin tc n c v tht hn.
Bn t nhin ni bt hn mi th kh|c, nu ch trong mt khonh
khc nhng c|i khonh khc |ng gi| hn h{ng gi qung
c|o. im then cht l{ sp xp c|c chi tit mt c|ch k lng, to
ra mt c}u chuyn gn vi s va chm v{ ng t|c, s cng thng
v{ quyt t}m g}y n tng s}u sc. Phng tin thng tin i
chng s nhm v{o n lin tc. Che y mc ch tht s ca bn
to s hp dn v chnh mnh bng bt c gi| n{o.
Khuy ng nhng cm xc c bn. ng bao gi a
thng ip ca bn v{o mt cuc tranh lun trc tip, da trn l
tr. iu s ly i s h hi kh|n gi ca bn v{ s khng thu
c s ch . H~y hng n tnh cm, ng hng n l tr.
Thit k ngn t v{ hnh nh khuy ng nhng cm xc c bn
lng tham, lng yu nc, nhng gi| tr gia nh. N gi{nh v{ gi

873
 Ngh thut quyn r

c s ch ca con ngi hn mt khi bn l{m cho h ngh v

gia nh, v con c|i, v tng lai ca h. H cm thy b rung ng,
c n}ng ln. By gi bn c c s quan t}m ca h v{ c
khng gian a thng ip tht ca bn v{o mt c|ch kho lo.
Nhng ng{y sau , kh|n gi s nh n tn ca bn, v{ nh tn
ca bn l{ c mt na cuc chi. Tng t nh vy, tm cch
bao quanh bn bng nhng sc ht mnh to xc cm anh hng
thi chin, tr em, nhng v th|nh, nhng con vt b nh, bt c
c|i g c th. L{m cho s xut hin ca bn em n trong t}m tr
nhng lin tng tch cc xc ng khng ni ln li, a li cho
bn din mo kh|c thng. Khng nn cho nhng lin tng
n{y ch nhm v{o phc v cho bn, v{ ng bao gi cho chng c
c hi .
To mt thng ip va phi. H~y ch t}m nhiu n hnh
thc ca thng ip hn l{ ni dung ca n. Hnh nh quyn r
hn ngn t, v{ nhng c|i trc quan - m{u sc d chu, phng nn
thch hp, mt lng nh tc v{ ng t|c - s c t|c dng thc
t hn cho thng ip ca bn. Kh|n gi c th tp trung mt c|ch
hi ht v{o ni dung hay b{i hc bn ang cp n, nhng h
li tht s chm ch v{o nhng c|i trc quan i v{o da tht ca h
v{ lu li l}u hn bt c ngn t hay li tuyn b mang tnh
thuyt gi|o n{o. Nhng th trc quan s c t|c dng thi min.
Chng s l{m cho con ngi cm thy vui v hay bun b ty
thuc v{o c|i m{ bn mun t ti. Kh|n gi c{ng b sao l~ng bi
nhng yu t trc quan, th h c{ng kh nhn thy r bn cht s
li ko ca bn.
Ni ngn ng ph hp vi i tng nghe t ra th}n
mt. Bng mi gi|, tr|nh xut hin trch thng trc kh|n gi

874
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

ca bn. Bt k du hiu ca s t m~n, s dng nhng ngn t

hay tng phc tp, dn chng qu| nhiu s liu u tai hi.
Thay v{o , h~y t bn th}n bnh bng vi i tng nghe v{
trong gii hn th}n mt vi h. Bn hiu h, chia s ngn ng, t}m
hn ca h. Nu ngi n{o ho{i nghi v s li ko ca nhng
nh{ qung c|o v{ chnh tr gia, h~y khai th|c tnh ho{i nghi ca h
phc v cho mc ch ca bn. H~y t khc ha mnh ging nh
ngi th}n, khng che giu iu g. Th hin nh vy bn chia s
th|i ho{i nghi ca ngi nghe bng c|ch bc l nhng m|nh li
ca vic kinh doanh. H~y l{m cho cng chng ca bn ngh n
gin v{ ti thiu nu c th, khi so s|nh th i th ca bn li
c v tinh vi v{ hm hnh hn. Tnh ch}n tht c chn la v{ s
mm yu c tnh chin lc ca bn s l{m cho ngi ta tin tng
v{o bn. Bn l{ bn ca kh|n gi, mt ngi bn th}n thit. H~y i
v{o t}m hn ca h v{ kh|n gi s thoi m|i lng nghe bn.
Bt u mt phn ng d}y chuyn mi ngi s thc
hin n. Nhng ngi (c v) c ngi kh|c mong mun th
ngay lp tc quyn r hn i vi mc tiu ca h. H~y vn dng
iu n{y i vi s quyn r mm do. Bn cn h{nh ng c nh
l{ bn ~ kch thch c |m ng ngi; c|ch c x ca bn s
tr th{nh mt d b|o v s ho{n th{nh c nguyn ca chnh
mnh. C v nh bn l{ ngi tin phong cho mt xu hng hay
mt li sng v{ cng chng s l{m theo bn v lo s b b li pha
sau. Truyn b| tng ca bn vi mt logo, nhng khu hiu, |p
phch, n xut hin mi ni. Gii thiu thng ip ca bn
nh l{ mt xu hng v{ n s tr th{nh c|i duy nht. Mc tiu l{
nhm to ra dng hiu ng ging nh vi rt m{ trong ng{y c{ng
nhiu ngi b tim nhim vi mong mun c c bt c th g

875
 Ngh thut quyn r

m{ bn a ra. }y l{ c|ch c|m d nht v{ d d{ng nht b|n

h{ng (thuyt phc).
H~y ni vi qun chng h l{ ai. Tht khng khn ngoan
khi r{ng buc mt c| nh}n hay cng chng v{o bt k cuc tranh
lun n{o. Thay v c gng thay i quan nim ca con ngi, h~y
c gng l{m thay i s nhn bit, nhn thc ca h v thc ti v{
bn s kim so|t h nhiu hn trong thi gian d{i. H~y ni cho h
bit h l{ ai, to ra mt hnh nh, mt c tnh m{ h tha nhn.
L{m cho h khng h{i lng vi tnh trng hin ti ca chnh h.
L{m cho h t thy khng vui s em n cho bn duyn c
ngh mt li sng mi, mt c tnh mi. Ch c lng nghe bn h
mi kh|m ph| ra h l{ ai. Ngay lc , bn cn thay i nhn thc
ca h v th gii bn ngo{i bng vic iu chnh nhng g h nhn
thy. S dng nhiu knh thng tin c th c to ra mt mi
trng tng th cho nhn thc ca h. tng ca bn s khng
ging nh mt s qung c|o m{ l{ b phn ca khng kh .

NHNG TRNG HP IN HNH V

S QUYN R NH NHNG
1. Andrew Jackson l{ mt anh hng ngi M tht s. Nm
1814, trong trn chin New Orleans, ng ta ch huy mt tp lnh
M thuc tng lp d}n ngho chng li qu}n i Anh hng mnh
v{ ~ chin thng. Ong ta cng chinh phc c ngi da
Florida. Qun lnh ca Jackson yu qu ng ta v c|ch sng gin d
ca ng y: ng ta n nhng qu u khi khng c g kh|c n,
ng trn mt c|i ging th cng, ung ru t|o th ch|t nh
nhng ngi lnh ca mnh. Thi gian sau , khi tht bi do b
gian ln trong cuc bu c Tng thng nm 1824 (tht ra ng ta ~

876
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

thng trong cuc bu c nh}n d}n, nhng khi a ra b phiu ti

quc hi do c nhiu s iu chnh ~ chn John Quincy Adams),
ng ta ~ v trang tri ca mnh Tennessee ngh hu, sng cuc
sng n gin, trng trt, c kinh th|nh, sng xa s mc n|t
Washington. Trong khi Adams n Harvard chi bi da, ung nc
x-a v{ thng thc trang sc Au ch}u, th Jackson, nh nhiu
ngi M lc by gi, sng trong mt tp nh{ l{m bng c}y g
ghp. ng ta l mt ngi v gi|o dc, mt ngi bnh thng nh
bao ngi kh|c trn tr|i t n{y.
D sao i na, ngi d}n M ~ bit n iu n{y qua
nhng trang b|o trong nhiu th|ng sau cuc bu c g}y nhiu
tranh c~i nm 1824. c kch thch bi b|o gii, ngi d}n trong
c|c qu|n ru v{ c|c tr s trn khp t nc bt u b{n t|n
xem ngi hng chin tranh Andrew Jackson ~ b thua nh th
n{o, rng mt nhm nhng k t sn xo quyt ang }m mu
thng tr t nc n{y ra sao. Cho nn khi Jackson thng b|o rng
ng ta s ra tranh c vi Adams v{o cuc bu c tng thng nm
1828 nhng lc n{y vi t c|ch l{ ngi l~nh o mt t chc
mi, ng D}n ch cng chng cm thy xc ng (phn khch).
Jackson l{ nh}n vt chnh tr ln u tin c tn hiu, Old Hickory,
v{ c|c c}u lc b Hickory nhanh chng ph|t trin c|c th{nh ph
ca nc M. Nhng cuc hi hp ca nhng c}u lc b n{y cng
tng t nh s phc hng tn gi|o. Nhng vn nng hi ca
thi cuc c em ra b{n lun (quan thu, s hy b ch
chim hu n l), v{ c|c th{nh vin c}u lc b cm thy chc chn
rng Jackson ang ng v pha h. Tht kh bit chc chn
ng ta c hi m h v nhng vn n{y hay khng nhng cuc
bu c l{ c|i ln hn: n tr li nn d}n ch v{ phc hi li nhng
gi tr M c bn cho Nh{ Trng.

877
 Ngh thut quyn r

Chng my chc c|c c}u lc b Hickory bo tr cho nhng

s kin nh nhng ba tic ngo{i tri, vic trng nhng c}y
hickory, nhng cuc khiu v xung quanh ch im hickory. H t
chc nhng yn tic cng ng hu h, lun lun c rt nhiu ru.
Nhng cuc diu h{nh din ra c|c th{nh ph, v{ (nhng cuc
diu h{nh n{y) l{ nhng hot ng si ni. H thng xut hin
v{o ban m nhng cng d}n th th{nh s chng kin mt o{n
ngi cm uc ng h Jackson. Nhng ngi kh|c s mang theo
nhng biu ng y m{u sc cng vi ch}n dung ca Jackson hoc
nhng bc bim ha v Adams v{ nhng khu hiu nho b|ng con
ng suy i ca hn. Khp ni trn m ca ngi d}n u c
hickory nhng c}y gy hickory, nhng c|i chi hickory, nhng
cy ba-toong hickory, nhng chic l| hickory. Nhng ngi {n
ng ci nga i dc |m ng, c thc mi ngi huzzahs! (c
v) cho Jackson. S kh|c th bt nhp cho |m ng h|t nhng b{i
h|t v Old Hickory.
Nhng ng vin ng d}n ch, ln u tin trong mt
cuc bu c, tm ra c c|i m{ ngi d}n bnh thng ngh v
ng c vin, ~ hng dn (kim so|t) c d lun bu c.
Nhng d lun n{y c cng b trn b|o ch, v{ vic Jackson dn
u lun l{ phn kt lun mang tnh |p o. V}ng, mt phong tro
mi ang lan ra khp t nc. Khi Jackson to ra s xut hin c|
nh}n New Orleans trong mt hot ng k nim trn |nh m{
ng ta ~ chin u rt can m ti mi bn nm trc n ~
g}y mt n tng mnh m trong t}m tr. }y l{ mt s kin cha
c tin l: trc cha c mt ng c vin tng thng n{o tham
gia (trc tip) vi t c|ch c| nh}n v{o cuc tranh c, v{ tht ra s
xut hin nh vy s b cho rng khng thch hp. Nhng Jackson
l{ mt mu chnh tr gia mi, mt con ngi ch}n chnh. V li, ng

878
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

ta nhn mnh rng mc ch cho chuyn ving thm ca bn th}n

l{ v lng yu nc ch khng v mc ch chnh tr n{o c. Cnh
tng tht kh qun: khi l{n sng m tan i Jackson tin v{o
New Orleans trn mt chic t{u thy chy bng hi nc, sng i
b|c n vang khp pha, nhng li din thuyt trang trng, nhng
yn tic khng ngng, mt s cung nhit i chng bao trm c
th{nh ph. Mt ngi d}n ni rng n ging nh mt gic m.
Th gii cha bao gi chng kin mt hot ng tht tuyt vi,
tht huy ho{ng nh vy cha bao gi c s bit n v{ lng yu
nc mang tnh ha hp vui v nh vy.
Lc n{y s hng say ca ngi d}n ~ ph bin. Jackson
c bu l{m tng thng. V{ khng ch mt khu vc em li chin
thng cho ng ta: nhng ngi Anh nhp c, nhng cng d}n
min Nam, min T}y, nhng thng gia, nng d}n v{ cng nh}n
u b l}y nhim cn st Jackson.
Gii thch: Sau s tht bi nm 1824, Jackson v{ nhng
ngi ng h ng ta ~ x|c nh thc hin cng vic mt c|ch kh|c
bit v{o nm 1828. Nc M ~ thay i nhiu, d}n s ph|t trin
vi nhng ngi nhp c, nhng c d}n phng T}y, nhng
ngi lao ng th{nh th gi{nh c quyn lc Jackson phi
khc phc c nhng s kh|c bit v giai tng v{ vng min mi.
Mt trong nhng bc u tin v{ quan trng nht m{ nhng
ngi ng h Jackson ~ thc hin l{ da v{o b|o gii trn khp
t nc. Trong khi bn th}n ng ta c v nh rt lui khi cuc
sng cng ng, th b|o ch li truyn b| mt hnh nh ca ng ta
nh mt anh hng thi chin gp sai lm, mt ngi b tr dp. S
tht, Jackson rt gi{u c, tt c l{ nh nhng ngi ng h chnh
ca mnh. ng ta s hu mt trong nhng n in ln nht

879
 Ngh thut quyn r

Tennessee, v{ s hu nhiu n l. ng ta ung ru ho hn nhiu

hn ru ch|t v{ ng trn mt chic ging nm bng vi lanh ]u
ch}u. V{ mc d ng ta c th cha hc h{nh g c, nhng ng ta
cc k khn ngoan, s khn ngoan da trn nhng nm th|ng
chin u trong qu}n ng.
Hnh nh mt ngi {n ng ca th gii b che giu tt c,
v{ mt khi c cng c, c th tng phn vi hnh nh qu ph|i
ca Adams. Bng c|ch n{y, nhng chin lc gia ca Jackson che
y c s thiu kinh nghim chnh trng ca ng ta v{ l{m cho
cuc bu c ph thuc v{o nhng c}u hi (vn ) v tnh cch v
nhng gi| tr. Thay v nhng vn chnh tr, h a ra nhng vn
v gi| tr nh thi quen ung ru v{ vic d l nh{ th. gi
vng s hng h|i (nhit tnh) h trnh din nhng cnh tng c
v nh l{ nhng hot ng t ph|t nhng tht ra l{ c d{n
dng mt c|ch chu |o. Nhng ngi ng h cho Jackson c v
nh l{ mt phong tr{o, v c chng minh (v{ c thc y) bi
d lun bu c. S kin New Orleans hu nh phi chnh tr, v{
Louisiana l{ mt tnh trng ng ~ tm Jackson trong mi
hng ca s cao qu c v nh l{ tn ngng, yu nc.
X~ hi ~ chia ct th{nh nhng phn t ng{y c{ng nh. C|c
cng ng ngi t gn kt hn; ngay c nhng c| nh}n cm thy
nhiu m}u thun bn trong hn. chin thng mt cuc bu c
hay b|n bt c th g vi s lng ln, bng c|ch n{y hay c|ch
kh|c bn cn phi giu i nhng s kh|c bit n{y bn phi hp
nht c qun chng. C|ch duy nht t ti iu n{y l{ to ra
mt hnh tng tng th hp dn v{ kch thch con ngi mt
cp hu nh l{ v thc, n gin. Bn khng ni v s tht, v

880
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

thc t; bn ang (ba) dng nn mt thn thoi (chuyn hoang

ng).
Nhng thn thoi to nn s gn b cht ch. X}y dng
mt thn thoi v chnh bn v{ nhng con ngi bnh thng s
gn b cht ch vi tnh c|ch, ho{n cnh kh khn, nguyn vng
ca bn, cng nh bn gn b vi nhng iu y ca h. Hnh nh
n{y bao gm c sai lm ca bn, nu bt s tht rng bn khng
phi l{ nh{ hng bin gii nht, l{ ngi c gi|o dc nht, l{ chnh
tr gia l nht.
Vic l{m ra v tnh cm v{ khng vin vng (thc t) s che
giu nhng c tnh nh}n to v hnh nh ca bn. hnh nh
n{y thuyt phc bn cn c s phng chng ng c|ch. khng
phi l{ bn tr|nh ni v nhng vn hoc chi tit m n lm
cho bn c v nh khng c thc cht, m{ tt c nhng vn bn
cp u c d{n dng trong ng cnh v tnh c|ch, nhng gi|
tr, v{ sc tng tng nh nh{ng hn. Bn mun gim thu kha,
h~y ni, v n s hu ch vi c|c gia nh v{ bn l{ mt ngi yu
gia nh. Bn khng nhng phi truyn cm hng m{ cn ha nhp
vo n l{ s t|c ng th}n thin, bnh d}n. Chin lc n{y s
l{m i th ca bn - nhng ngi c gng vch trn bn, tit l s
tht ng sau c}u chuyn thn thoi ca bn - tc in ln; nhng
iu s ch l{m cho h c v nh thin cn, qu| quan trng, c
tnh phng th, v{ hm hnh. Lc n{y iu li tr th{nh mt
phn trong hnh nh ca h, v{ n s nhn chm h.
2. V{o ng{y Ch nht Phc sinh, 31 th|ng 3 nm 1929, sau
khi i l bui s|ng nhng ngi thng i l nh{ th New York
bt u tr{n ra i l s 5 diu h{nh mng l Phc sinh h{ng
nm. C|c ng ph u ng nght ngi, v{ theo phong tc

881
 Ngh thut quyn r

nhiu nm, ngi d}n mc nhng trang phc p nht, ring ph

n th g}y n tng bi nhng b thi trang ma xu}n mi nht.
Nhng nm nay nhng ngi do chi trn i l 5 li ch c|i g
kh|c. Hai ngi ph n tr ang bc xung nhng bc thang
ca Nh{ th Th|nh Thomas. n cui nhng bc tam cp h ly ti
x|ch tay, rt ra nhng iu thuc hiu Lucky Strikes v{ t. H
i xung i l vi nhng v s, ci v{ ph{ khi thuc. |m ng
r rm. Ph n mi ch ht thuc thi gian gn }y, v{ vic mt
qu b{ b nhn thy ang ht thuc trn ng ph b cho l{ khng
thch hp. Ch mt hng ph n n{o mi l{m iu n{y. Tuy
nhin, hai ngi ph n n{y li rt thi trang v{ tao nh~. Ngi
d}n theo di h mt c|ch chm ch, ly l{m hi kinh ngc v{i pht
v{ sau li tin n nh{ th k tip trn i l. Ti }y thm hai
ngi ph n tr na cng tao nh~ v{ qu ph|i khng km, ri
khi nh{ th, tin n hai ngi ph n ang cm nhng iu
thuc, v{ nh c cng cm hng ngu nhin, cng rt thuc Lucky
Strikes h ra v{ xin la.
By gi c bn ngi ph n cng s|nh bc bn nhau
trn i l. Mt c|ch nhanh chng h c thm ng h{nh, khng
bao l}u sau ~ c mi ngi ph n tr ht thuc ni cng cng,
nh l{ khng c g t nhin hn. Nhng ph nh|y xut hin v{
chp nhng bc hnh v cnh tng l thng n{y. Thng th
v{o l Phc sinh, ngi d}n s x x{o v mt kiu m mi, hay mt
m{u sc xu}n mi. Nm nay mi ngi li ang b{n t|n v nhng
ngi ph n tr t|o bo v{ nhng iu thuc ca h. Ng{y sau ,
nhng hnh nh v{ b{i vit v h xut hin trn c|c trang b|o. Mt
t b|o lin bang ~ ni, Cng nh hoa hu Federcia
Freylinghusen, g}y ch cho mi ngi trong mt b trang phc
x|m en, i qua |m ng trc nh{ th th|nh Patrick, Hoa hu

882
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

Bertha Hunt v{ s|u ngi ng nghip ca mnh ~ |nh mt c v

li ch v quyn t do ca ph n. Hoa hu Hunt ~ a ra thng
c|o chung nh vy t chin trng y khi thuc l|: Ti hy vng
rng chng ti ~ khi ngun th g v{ nhng ngn uc t do
n{y, khng h c s ng h c bit n{o, s ph| tan nhng iu
cm ht thuc mang tnh ph}n bit i x i vi ph n v{ ph|i
n chng ti s tip tc ph| v mi s ph}n bit i x.
C}u chuyn n{y c c|c t b|o ng ti khp t nc, v{
khng bao l}u sau ph n nhng th{nh ph kh|c cng bt u
ht thuc trn ng ph. Cuc tranh lun ~ din ra quyt lit
nhiu tun, mt s b|o th ch bai thi quen mi n{y, s kh|c th
li hng n vic bo h cho ph n. Mc d vy, v{i th|ng sau
, vic ph n ht thuc ni cng cng ~ tr th{nh mt h{nh
ng c x~ hi chp nhn. Ng{y c{ng t ngi t}m n vic
phn i n.
Gii thch: V{o th|ng ging nm 1929, nhiu (c ngi
mu) c g|i (mi trnh din ln u) New York nhn cng mt
thng ip t hoa hu Bertha Hunt: Trong s quan t}m n bnh
ng gii Ti v{ nhng ngi ph n tr kh|c s thp ln ngn
uc t do kh|c bng vic ht thuc khi i tn b v{o ng{y Ch
nht Phc sinh i l s 5. Nhng c g|i chm dt s tham
gia trnh din gp nhau sm ti vn phng ni Hunt l{m th k. H
d kin s xut hin nhng nh{ th n{o, l{m sao lin kt c
vi nhau, tt c c|c chi tit. Hunt a cho h nhng gi thuc
Lucky Strike. Mi th ~ din ra ho{n ho v{o c|i ng{y c n
nh trc.
Mc du vy, mt s t ngi mu bit rng to{n b phi v
~ c vch k hoch bi mt ngi {n ng ng ch ca hoa

883
 Ngh thut quyn r

hu Hunt, Edward Bernays, mt c vn quan h cng cng cho

cng ty Thuc l| M, ni sn xut thuc Lucky Strikes. Thuc l| M
~ quyn r c|c ph n v{o vic ht thuc vi tt c nhng loi
hnh qung c|o thng minh, nhng s tiu th th b gii hn bi
thc t ht thuc trn ng ph b cho l{ khng ph hp vi ph|i
n. Ngi ng u cng ty Thuc l| M ~ nh Bernays gip
v{ Bernays ~ bt buc phi |p dng mt k xo m{ ~ tr th{nh
thng hiu ca ng ta: thu ht s ch ca cng chng bng vic
to ra mt s kin m{ c|c phng tin thng tin i chng s
nhm v{o nh tin tc. D{n xp cn thn mi chi tit nhng li l{m
cho chng c v t nhin. Khi c{ng nhiu ngi nghe c s
kin n{y, n s kch thch h{nh ng bt chc trong trng
hp n{y th c{ng nhiu ph n ht thuc trn ng ph.
Bernays, ch|u ca Sigmund Freud v{ c th l{ mt bc k
t{i nht v quan h cng cng ca th k 19, ~ hiu mt quy lut
c bn ca bt k loi hnh b|n h{ng n{o. Thi im i tng bit
bn theo ui c|i g mt cuc b phiu, mt vic b|n h{ng
h s kh|ng c li. Nhng nu ngy trang li rao h{ng ca bn nh
mt s kin thng tin th bn s khng ch tr|nh c s kh|ng c
ca h m{ cn c th to ra mt xu hng x~ hi l{m vic b|n h{ng
cho bn. l{m c vic n{y, s kin m{ bn to nn phi ni bt
hn tt c c|c s kin kh|c c phng tin truyn thng nhm
ti, n cn khng qu| ni bt hay c v nh di tr|. Trong cuc
diu h{nh Phc sinh, Bernays (thng qua Bertha Hunt) ~ chn
nhng ngi ph n m{ h s c v nh thanh lch v{ thch hp
vi c vi nhng iu thuc trn tay. Cha ph| v mt iu cm
k ca x~ hi, v{ l{m nh vy theo nhm, nhng ngi ngi ph
n y s to c mt hnh nh g}y n tng v{ sng st n ni
c|c phng tin truyn thng khng th khc t. Mt s kin

884
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

c a ln bi bui ph|t thanh h{ng h{ng ng{y c|c tin tc mi

nht th c s t|n th{nh v tnh x|c thc.
iu quan trng l{ to cho s kin c ch to n{y nhng
s lin tng tch cc, nh Bernays ~ l{m trong vic to ra mt
cm gi|c v cuc ni lon, v nhng ngi ph n tp hp trong
mt nhm vi nhau. Nhng lin tng yu nc, hay gii tnh
nhy cm, hoc tn gi|o bt c c|i g th}n mt v{ c sc c|m d
t chng c sc sng. Ai c th cng li c? Con ngi v bn
cht t thuyt phc mnh hp nht vi |m ng ngay c khi nhn
ra rng vic b|n h{ng ~ din ra. Cm gi|c v s tham d ch ng
l{ cn thit cho s quyn r. Khng ai li mun c cm gi|c b
ng ngo{i mt phong tr{o ang ph|t trin.
3. Trong cuc tranh c tng thng nm 1984, Tng thng
Ronald Reagan, khi tin h{nh vn ng t|i tranh c, ~ ni vi
cng chng, }y l{ bui bnh mnh na nc M. ng ta qu
quyt rng nhim k tng thng ca mnh ~ khi phc li nim
kiu h~nh ca nc M. Va qua, i hi Olympic Los Angeles
th{nh cng l{ tng trng cho s tr li ca t nc v sc mnh
v{ s tin tng. Ai c th mong mun quay tr v nm 1980, lc
m{ ngi tin nhim ca Reagan, Jimmy Carter, ~ to nn mt
thi k ca tnh trng bt n?
Walter Mondale, ngi theo ng D}n ch phn i
Reagan, li ngh rng ngi d}n M ~ chu qu| s mn trn
ca Reagan. H phi c i din vi tnh ch}n tht, v{ l{ yu
cu ca Modale. Trc kh|n gi truyn hnh to{n quc, Mondale
~ b{y t: H~y ni v s tht. Ng{i Reagan s tng thu, v{ ti
cng vy. ng ta s khng ni vi c|c bn. Ch c ti mi l{m iu
. ng ta lp li iu n{y mt c|ch thng thn trong nhiu ln.

885
 Ngh thut quyn r

n th|ng 10 s ngi b phiu cho ng ta ~ ri xung con s

thp nht cha tng thy.
Lesley Stahl, phng vin thi s h~ng CBS ang theo di
cuc tranh c, v{ khi ng{y bu c n gn, c ta c mt cm gi|c
bn khon. khng phi l{ vic Reagan ch t}m nhiu v{o t}m
trng v{ xc cm hn l{ nhng vn hc ba. M{ l{ vic c|c
phng tin thng tin i chng ang ch giu ng ta; c ta cm
thy ng ta v{ nhm bu c ca mnh ang cho c|c h~ng thng tn
mt ngn la. H lun tm c|ch chp hnh ng ta trong s sp t
ho{n ho, trng mnh m v{ y quyn lc ca mt tng thng. H
cung cp cho gii truyn thng nhng thng tin sng ng cng
vi cnh phim v hot ng ca Reagan. H ang trnh din mt
m{n kch ln.
Stahl quyt nh tp hp mt mu tin nhm ch cho cng
chng thy rng Reagan ~ dng truyn hnh che y nhng
chnh s|ch km hiu qu ca ng ta nh th n{o. Mu tin bt u
bng vic dng nn nhng hnh nh m{ nhm bu c ca ng ta ~
ngy trang nhiu nm tri: Reagan trong b jeans ang x hi
ti nng tri ca ng ta, ang ng khoe khoang bn nhng vt
cng np chin tranh ca ngi Noc-mng ti Ph|p; ang m
mn xem bng | vi nhng v s b mt ca mnh; ang ngi
trong mt phng hc thuc khu ph c Qua nhng hnh nh n{y,
Stahl hi Ronald Reagan s dng truyn hnh nh th n{o? Tht
s|ng chi. ng ta b ch trch l{ v tng thng ca nhng ngi
gi{u, nhng truyn hnh li ni khng phi vy. tui 73, Ng{i
Reagan chc ~ c vn v sc khe. Nhng truyn hnh ni
khng phi vy. Ngi d}n M mun cm thy t h{o v quc gia
mt ln na v{ v tng thng ca h. V{ nhng phim truyn hnh

886
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

ni bn c th. S ngy trang ca truyn hnh ~ hp thu Nh{

Trng. Mc ch ca h l{ g? nhn mnh c|i vn qu ln nht
ca tng thng, m{ nh nhng s quan hu cn ca ng ta ni, l{
c|i nh}n c|ch ca ng ta. H cung cp nhng hnh nh v ng ta
ging nh l{ mt v l~nh t. T tin, vi nhng bc i Marlboro
ca ng ta.
Qua hnh nh Reagan bt tay c|c vn ng vin tt nguyn
trong xe ln v{ ct bng kh|nh th{nh mt trung t}m d{nh cho
ngi ln tui, Stahl tip, H cng nhm mc tiu xa b nhng
s i lp. ng Reagan c gng chng li k c ca mt vn
khng ph bin l{ ph nhn trn thc t chnh s|ch ca tng thng
bng mt tm m{n c la chn cn thn. H~y nhn i hi
Olympic d{nh cho ngi khuyt tt, hay l khai trng mt ngi
nh{ d{nh cho tui gi{. Khng c du hiu cho thy ng ta ang
d{nh ng}n s|ch cho nhng ngi t{n tt v{ ni c tr cp ca
lin bang cho nhng ngi gi{. Mu tin lin tc vi vic ch ra
khong trng gia nhng hnh nh g}y cm gi|c tt p v{ thc t
hot ng ca Reagan. Stahl kt lun Tng thng Reagan b buc
ti v ang tin h{nh mt cuc tranh c m{ trong ng ta |nh
bng cc hnh nh v{ che giu c|c vn . Nhng khng c mt
bng chng n{o cho thy s buc ti s l{m tn thng n ng y
bi v khi ngi ta xem tng thng trn truyn hnh, ng ta l{m
cho h cm thy tt p v nc M, v chnh h, v{ v ng ta.
Stahl tin tng v{o ch tt p ca nhng ngi theo
Reagan ang kim so|t Nh{ Trng, nhng mu tin ca c ta li ph
nh mt c|ch mnh m, v vy m{ gng ht sc mnh v s lo lng.
V{o bui ti hm mt vin chc Nh{ Trng ln tui gi in
thoi ni Mu tin tuyt vi. Stahl hi G c?. Ngi {n ng

887
 Ngh thut quyn r

nhc li: Mu tin tuyt vi. ng ~ nghe nhng g ti ni {?, c

ta hi. Lesley, khi c a ra 4 pht ri nhng hnh nh v i ca
Ronald Reagan, khng ai nghe nhng g c ni. Sao c khng bit
rng nhng hnh nh quan trng hn thng ip ca c v
chng m}u thun vi thng ip ca c? Cng chng xem nhng
hnh nh v{ h phn i thng ip ca c. H chng h nghe
thy nhng g c ~ ni. V vy, trong t}m tr ca chng ti, l{
mt on qung c|o min ph 4 pht ri cho cuc t|i tranh c
ca Ronald Reagan.
Gii thch: Hu ht nhng ngi l{m cng t|c truyn thng
cho Reagan ~ c mt nn tng c bn v tip th. H ~ bit tm
quan trng ca vic k mt c}u chuyn sinh ng, sc nt, v{ vi
nhng nh~n quan tt. Mi bui s|ng h nghin cu xem tiu
ca ng{y hm s l{ g, v{ h c th o gt n th{nh mt mu
tin ngn gn trc quan nh th n{o, chun b cho tng thng
nhng cnh quay ra sao. H quan t}m n tng chi tit n c|i
phng mn pha sau tng thng ti Vn phng bu dc, n hng
m|y quay hp vi ng ta khi ng ta tip c|c nh{ l~nh o th gii
kh|c, v{ quay ng ta tht c hn, vi nhng bc i t tin ca ng
y. Nhng h{nh nh trc quan mang theo thng ip tt hn bt
c ngn t n{o c th l{m. Nh mt vin chc ca Reagan ~ ni
Bn stin v{o c|i g, s tht hay l{ tin v{o mt ca mnh?
H~y t gii phng mnh khi nhu cu kt ni thng tin
trong trng th|i trc tip bnh thng v{ bn s t mnh thy c
nhng c hi ln hn vi s quyn r nh nh{ng. H~y l{m cho
nhng ngn t bn ni tht khim tn, m h, li cun. V{ h~y
quan t}m nhiu hn n vn phong, nhng c|i trc quan, c}u
chuyn h k. Th hin s t tin khng ch thng qua nhng thng

888
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

tin chnh xc m cn thng qua m{u sc v{ hnh tng tch cc,

hp dn mi ngi. H~y cho phng tin truyn thng bao
quanh bn v v{ bn ph mc cho h nh ot. Nh th l{m
thay i ho{n to{n ng lc gii truyn thng cn s kch tnh v{
trc quan? Cung cp cho h. N hp dn khi tranh lun vn hay
s tht min l{ bn ng gi n th v. Nn nh: hnh nh tn ti
l}u hn l{ ngn t. ng thuyt gi|o vi cng chng ng bao
gi l{m nh th. H~y hc c|ch th hin thng ip ca bn thng
qua nhng c|i trc quan m{ a n xc cm tch cc v{ cm gi|c
tt l{nh.
4. V{o nm 1919, Harry Reichenbach, nh}n vin ca mt
h~ng in nh, c yu cu thc hin phn qung c|o trc cho
mt b phim c tn l{ Trinh n ca Stamboul. vn l{ mt t|c
phm vn hc tr tnh bnh thng ca nc ngo{i, v{ thng
thng th mt nh{ qung c|o s m mt chin dch vi nhng t
qung c|o v{ |p-phch quyn r. Nhng Harry khng bao gi khi
s theo li thng thng. Anh ta ~ tng bt u s nghip ca
mnh vi ngh rao h{ng ti nhng cuc hi h, v{ c|ch duy
nht ko cng chng v{o gian h{ng ca mnh l{ phi tr nn ni
bt hn hn so vi nhng ngi rao h{ng kh|c. V vy Harry i tm
t|m ngi Th (Nh K) li thi lch thch ang sng Manhattan,
cho h mc nhng b truyn thng (qun m{u xanh nc bin
bay dp dn, khn xp i u c hnh li lim v{ng theo kiu
Hi gi|o) ly c t xng phim, ri tp luyn cho h tng c}u
ni v{ iu b, v{ ng k phng cho h mt kh|ch sn t tin.
Tin tc lan nhanh n c|c ta son b|o (vi mt t s h tr t
Harry) rng c mt ph|i o{n ca Th Nh K ~ n New York
thc hin mt nhim v ngoi giao b mt.

889
 Ngh thut quyn r

C|c phng vin cng v kh|ch sn. T lc y s xut

hin ca nhng nh}n vt n{y New York r r{ng khng cn l{ b
mt na, ngi ch huy ca nhim v, l~nh t Hi gi|o (tc
trng) Ali Ban Mohammed, mi h ln ln phng ca ng ta. C|c
phng vin b n tng bi nhng trang phc, kiu ch{o Xalam
(kiu ch{o ca nhng ngi theo o Hi phng ng), v{ nghi
thc ca ngi Th Nh K. Sau l~nh t Hi gi|o (tc trng)
gii thch vi |m phng vin v sao ng ta n New York. Mt
ngi ph n xinh p tn l{ Sari, c bit n nh l{ trinh n
ca Stamboul, ~ ha hn vi anh trai ca tc trng. Mt lnh M
trong khi h{nh qu}n ~ yu c ta v{ ~ tm c|ch bt cc a c ta
qua M. M ca c y ~ cht v au bun. Tc trng ~ ph|t hin
ra c ta New York v{ n a c ta v.
B m hoc bi ngn ng nhiu m{u sc ca tc trng v{
c}u chuyn tr tnh m{ ng ta ~ k, nhng ng{y sau c|nh
phng vin ~ lp y c|c trang b|o vi c}u chuyn v n{ng trinh
n ca Stamboul. Tc trng c quay phim Cng vin trung
t}m v{ c n kem M. Cui cng Sari ~ c tm thy, v{ c|c
h~ng truyn thng a tin v s sum hp gia ngi tc trng v{
c g|i cung lon (mt n din vin vi v p k l). Khng l}u
sau, b phim Trinh n ca Stamboul c trnh chiu New
York. C}u chuyn ca n rt ging vi s kin tht ~ c
tng thut trn b|o. }y phi chng l{ mt s trng hp ngu
nhin? Mt b phim c dng nhanh cho mt c}u chuyn c
tht? Dng nh khng ai bit, nhng cng chng li cc k t m
quan t}m, v{ Trinh n ca Stamboul ~ ph| k lc v s v b|n
ra.

890
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

Mt nm sau Harry c yu cu qung b| cho mt phim

gi l{ Ngi {n b{ b cm o|n. l{ mt trong nhng phim d
nht m{ anh ta tng xem. C|c ch rp phim khng cht quan t}m
n vic trnh chiu n. Harry bt tay v{o l{m vic. Trong 18 ng{y
lin tc anh ta cho ng mt qung c|o trn tt c c|c t b|o ln
New York: H^Y NHN BU TRI V[O M 21 TH\NG HAI! NU
L[ M[U XANH LC H^Y N VI THE CAPITAL, NU L[ M[U
N VI THE RIVOLI, NU L[ M[U HNG N VI THE
STRAND, NU L[ M[U XANH DNG N VI THE RIALTO.
BU TRI V[O NG[Y 21 TH\NG HAI S M\CH BO CHO BN B
PHIM HAY NHT C TH XEM ]U TRONG TH[NH PH! (The
Capital, the Rivoli, the Strand, v{ the Rialto l{ bn rp chiu phim
ln). Hu ht mi ngi u thy mc qung c|o v{ t hi s
trnh din kh tin n{y l{ g. Ch rp chiu Capital hi Harry liu
anh ta c bit g v iu khng v{ Harry vn gi b mt: l{
mt tr qung c|o cho mt b phim khng t trc. Ngi ch
yu cu c xem phim ngi {n b{ b cm o|n; trong sut
qu| trnh chiu phim, Harry kho|c l|c v chin dch qung c|o, l{m
sao l~ng t}m tr ca ngi ch v s ch|n ngt trn m{n hnh.
Ngi ch rp quyt nh chiu phim n{y trong vng mt tun, v{
theo c|ch , v{o m 21 th|ng Hai, khi mt cn b~o tuyt ph
xung th{nh ph v{ tt c c|c i mt hng ln bu tri, nhng
tia s|ng ln ph|t ra t nhng to{ nh{ cao nht mt m{u xanh lc
s|ng chi. Mt |m ng khng l l lt ko n rp Capital. H
khng mun quay v. Khng hiu sao, vi mt rp chiu cht nch
ngi v{ mt |m ng h{o hng, b phim y khng c v g l{
qu| ti c.
Nm sau Harry c yu cu qung c|o cho mt b phim
gngxt tn l{ Ngo{i vng ph|p lut. Trn c|c con ng quc l

891
 Ngh thut quyn r

xuyn qua t nc anh ta thit lp nhng bng yt th vi ch in

m NU BN KHIU V V[O CH NHT, BN SNG NGO[I
VNG PH\P LUT. Trn c|c bng yt th kh|c, ch khiu v
c thay th bng c|c ch chi golf hay i bi v{ v.v Gc
trn ca c|c bng yt th l{ mt c|i mc mang ch in nghing PD.
Cng chng cho rng n c ngha l{ vn phng cnh s|t (Police
Department) (tht ra l{ ch vit tt ca din vin Priscilla Dean,
ngi sao trong phim) v{ cnh s|t, c s ng h ca c|c t chc
tn gi|o, ang chun b em thi h{nh o lut xanh mi nm
trc cm nhng hot ng y ti li v{o ng{y Ch Nht. Ngay
lp tc mt cuc lun chin xy ra. C|c rp h|t, c|c lin hip chi
golf, v{ c|c t chc khiu v t chc chin dch phn i chng li
o lut xanh; h a ra nhng bng yt th ca ring mnh, khng
nh nu bn l{m nhng iu v{o ng{y Ch Nht, bn khng
sng ngo{i vng ph|p lut v{ gi in cho ngi d}n M h~y vui
chi trong cuc sng. Trong nhiu tun nhng t Ngo{i vng
ph|p lut c thy khp ni v{ lun trn mi mi ngi.
Trong bi cnh b phim c trnh chiu vo ng{y Ch Nht
ng thi ti bn rp chiu phim ca New York, mt vic cha
tng thy trc . V{ n tip din nhiu th|ng trong to{n quc,
v{o c c|c ng{y Ch Nht. l{ mt trong nhng th{nh cng ln
ca nm .
Gii thch: Harry Reichenbach, c th l{ nh}n vin truyn
thng gii nht trong lch s in nh, khng bao gi qun nhng
b{i hc m{ anh ta ~ hc c khi cn l{ mt ngi rao h{ng. Cuc
hi h n{o cng y p |nh s|ng, m{u sc, ting n, v{ s tng
gim ca |m ng. Nhng mi trng nh vy c nh hng s}u
sc i vi con ngi. Mt ngi tnh t|o c th ni rng nhng
m{n trnh din o thut l{ tr gi mo, nhng con vt hung d

892
 C|m d nh nh{ng Lm th n{o b|n bt c th g cho cng chng

c hun luyn, nhng tr nguy him ch an to{n tng i.

Nhng con ngi ta mun c gii tr; l{ mt trong nhng
nhu cu ln nht ca h. B bao quanh bi m{u sc v{ s h{o hng,
h tm g|c s ng vc trong mt lc v{ tng tng rng o thut
v{ s nguy him l{ c tht. H b m hoc bi nhng c|i trng c
v nh va gi va tht trong cng mt thi im. Nhng chiu
qung c|o ca Harry n thun l{ t|i to li cuc vui chi hi h
mc ln hn. Anh ta ko mi ngi v{o s quyn r ca nhng
trang phc y m{u sc, mt c}u chuyn ly k, cnh tng khng
th cng li c. Anh ta gi s ch ca h bng s huyn b,
mt cuc lun chin, bt c c|i g c th. L}y nhim mt loi bnh
st, v h ~ nh ri v{o mt cuc vui chi hi h, h l lt ko
n khng suy ngh xem b phim do anh ta qung c|o.
Ranh gii gia h cu v{ thc t, gia tin tc v{ s gii tr
ng{y nay th m nht hn thi ca Harry Reichenbach. C qu|
nhiu c hi cho s quyn r nh nh{ng! Gii truyn thng th liu
lnh i vi nhng s kin mang gi| tr gii tr, kch tnh c hu.
H~y |p ng nhu cu . Cng chng c mt cn bnh i vi
nhng g trng c v va hin thc va hi cht qu|i d (k qu|i)
i vi nhng s kin c tht di gc din nh. H~y |nh v{o
cn bnh . D{n dng s kin nh c|ch Bernays ~ l{m, nhng s
kin m{ gii truyn thng s tm ly nh tin tc. Nhng }y bn
khng phi ang khi xng ra mt xu hng x~ hi, bn ng
sau mt gii hn ngn n{o : gi{nh c s ch ca con
ngi, to s khuy ng nht thi, quyn r h v{o xu hng ca
bn. L{m cho nhng s kin v{ nhng tr qung b| ca bn hp l
v{ c phn hin thc, nhng l{m cho m{u sc ca chng hi s|ng
hn bnh thng, l{m cho nhng nh}n vt ln hn c|ch sng, l{m
cho s kch tnh cao hn. a ra gc v gii tnh v{ s nguy

893
 Ngh thut quyn r

him. Bn ang to ra mt s hp th{nh gia c|ch sng thc v{ s

h cu thc cht ca bt k s quyn r n{o.
Tuy nhin, chim c s ch ca con ngi vn cha
: bn cn phi gi c n l}u mc ti c h. iu
n{y c th lun lun c thc hin bng vic l{m ny sinh cuc
lun chin, c|i c|ch ging nh Harry khuy ng nhng cuc
tranh lun v o c. Khi gii truyn thng tranh c~i v s t|c
ng m{ bn ang c c i vi gi| tr ca con ngi, th n
ang loan truyn tn bn khp ni v{ tnh c d{nh cho bn mt
gc m{ s l{m cho bn tht hp dn i vi cng chng.

894
NGH THUT QUYN R

ROBERT GREENE

(Nguyn Th Kim Anh dch)

Trnh b{y bn in: kaufmannh2

Nh xut bn Tr
2009