prace oryginalne

Siatki centylowe wysokoci, masy

ciaa i wskanika masy ciaa dzieci
i modziey w Polsce wyniki
badania OLAF
Percentile charts of height, body mass and body mass index in
children and adolescents in Poland results of the OLAF study

Zbigniew Kuaga1, Agnieszka Rdyska2, Iwona Palczewska3, Aneta Grajda1,

Beata Gurzkowska1, Ewelina Napieralska1, Mieczysaw Litwin4 oraz Grupa Badaczy OLAF
1ZakadZdrowia Publicznego Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka 2Pracownia Antropometrii Kliniki Pediatrii
Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka 3Instytut Wzornictwa Przemysowego 4Pion Nauki Instytut Pomnik
Centrum Zdrowia Dziecka
Projekt badawczy OLAF (PL0080) zrealizowano dziki wsparciu udzielonemu przez Islandi, Lichtenstein
i Norwegi poprzez dofinansowanie ze rodkw Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego
oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego

Streszczenie
Cel. Aktualizacja zakresw referencyjnych wzrastania
w postaci siatek centylowych i z-score wysokoci, masy
ciaa oraz wskanika BMI dla dzieci i modziey w wieku
szkolnym.
Materiay i metody. W pracy wykorzystano dane antro-
pometryczne 17281 dzieci i modziey w wieku 619 lat,
uczestnikw projektu pt. Opracowanie norm cinienia
ttniczego dla populacji dzieci i modziey w Polsce
PL0080 OLAF. Dane analizowano z uyciem pakietu staty-
stycznego SAS 9.2. Siatki centylowe oraz z-score parame-
trw antropometrycznych opracowano z uyciem metody
LMS za pomoc pakietu LMS Chart Maker Pro 2.42.
Wyniki. Aktualne, reprezentatywne dla populacji dzieci
i modziey w wieku szkolnym siatki centylowe oraz
z-score wysokoci ciaa, masy ciaa oraz BMI.
Wnioski. Prezentowane siatki centylowe oraz z-score
wg wieku oraz pci dla dzieci i modziey szkolnej umo-
liwiaj wczesne wykrywanie zaburze w rozwoju oraz
stanu odywienia.
Abstract
Objectives. Update of the reference ranges of height,
weight and BMI in the form of centile charts and z-score
for school-aged children and adolescents.
Materials and methods. Anthropometric data from
17281 participants of current health survey Elabora-
tion of the reference range of arterial blood pressure
for the population of children and adolescents in Po-
land PL0080 OLAF were used. Data were analyzed
with SAS 9.2 software. Centile charts and z-score of
anthropometric indicators were constructed using the
LMS method with LMS Chart Maker Pro 2.42 package.
Results. Current and representative for population of
children and adolescents centile charts and z-score of
height, weight and BMI.
Conclusions. Presented centile charts and z-score by
age and gender for children and adolescents enable
early diagnosis of growth and nutritional status dis-
turbances.

690 standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 www.standardy.pl/pediatria

 prace oryginalne

Sowa kluczowe: Key words:

n dzieci n wzrastanie n rozwj n siatki centylowe n children n growth n development n centile charts
nz-score nz-score

Wstp l zapocztkowali Felicjan Suligowski iWiktoryn

Zdrowie dorosego czowieka wznacznej mierze za-
ley odprawidowego rozwoju fizycznego wokresie
modzieczym, dlatego profilaktyka zdrowia dzieci
imodziey jest niezwykle istotnym aspektem dzia-
a lekarza. Znajomo procesw przemian zacho-
dzcych w trakcie ontogenezy pozwala zauway
zagroenia iproblemy tego okresu oraz zaplanowa
dziaania profilaktyczne1. Wykorzystanie metod
umoliwiajcych ocen rozwoju fizycznego dziecka
staje si wic jedn zistotniejszych umiejtnoci,
jakie powinien posiada lekarz pediatra2.
Rys historyczny
Wysoko ciaa, ktr osiga osobnik wtrakcie pro-
cesu wzrastania, zalena jest zarwno odczynnikw
genetycznych, jak irodowiskowych3. Zporwna
bada archeologicznych izapiskw historycznych
wynika, e ludzie wspczeni s wysi wporwna- nia lokomocji dwunonej) iponiemowlcy (do3. r..);
niu zludmi yjcymi przed kilkuset laty. Zapierw-
sze normy fizyczne mona uzna prac napisan
przez J. G. Roederera napodstawie obserwacji du-
goci imasy ciaa noworodkw, wydan w1753 roku
wGetyndze. Pierwsze badanie dugofalowe, opiera-
jce si naobserwacji wzrastania jednego dziecka,
zostao wykonane wepoce owiecenia, wdrugiej po-
owie XVIII wieku. GeorgesLouis Leclerc, Comte
de Buffon, francuski przyrodnik, filozof imatematyk
wsuplemencie dowoluminu 14 Histoire naturelle,
gnrale et particulire, wydanym wroku 1778, za-
mieci zapis wzrastania syna Philiberta Gueneau
de Montebeillarda wprocznych odstpach cza-
su: poczwszy odurodzenia a do18. r.. Amery-
kaski anatom R. E. Scammon dokona zamiany
francuskich jednostek miary uytych przez de Mon-
tebeillarda (pieds, pouces, lignes) nacentymetry4.
Poprawie 100 latach odukazania si pracy Leclerc
de Bufona belgijski statystyk L. A. J. Quetelet poda
rednie wymiary licznych cech wklasach wieku dla
10 dzieci, awBudapeszcie F. Laharzik wyda prac
opozapodowym rozwoju czowieka ipoda prawa
rozwoju. Prace tenie tylko zwrciy uwag nakwe-
sti ontogenezy, ale izapocztkoway rozkwit bada
nad tym tematem. WPolsce badania naszerok ska-
Kosmowski5,6. Zbada wokresie midzywojennym
naley wspomnie o oglnopolskich badaniach
S.Kopczyskiego, przeprowadzonych wrd dzieci
wwieku 718 lat. Kolejne lata przyniosy coraz licz-
niejsze prace zzakresu rozwoju ontogenetycznego
przeprowadzane wwielu orodkach akademickich
wPolsce. Nieprzeceniony wpyw narozwj tej dzie-
dziny mieli Napoleon Wolaski iAndrzej Malinow-
ski.
Rozwj fizyczny dziecka
Rozwj iwzrastanie dziecka nie maj charakteru
liniowego, autrwalona genetycznie kolejno pro-
cesw rozwoju organizmu okrelana jest jako tzw.
stadialno rozwoju. Wyrniono nastpujce etapy
wontogenezie progresywnej: okres noworodkowy,
okres niemowlcy (1 rok pourodzeniu, doopanowa-
dziecistwo (od3. do67. r.., kiedy nastpuje wymia-
na uzbienia), okres modociany/przedpokwitaniowy
(od67. do1012. r..) oraz okres modzieczy doj-
rzewania idorastania (odok.1012. do1820. r..).
Tempo wzrastania wkolejnych etapach nie jest jed-
nostajne, akady zetapw charakteryzuje si innymi
procesami izmianami zachodzcymi worganizmie
dziecka7. Wokresie modzieczym nastpuje pokwi-
tanie, czyli okres szybkiego przyrostu wysokoci
imasy ciaa zwizany zdojrzewaniem. Zjawiska tego
nie obserwuje si uinnych naczelnych, aiuczowie-
ka ewolucyjnie pojawi si pno. Zaobserwowano, e
uwspczesnych spoeczestw zbierackoowieckich
afrykaskich iaustralijskich skok pokwitaniowy nie
wystpuje, aprzyspieszone wzrastanie jest rozoone
wczasie. Skok pokwitaniowy wewspczesnych po-
pulacjach krajw rozwinitych rozpoczyna si okoo
1214. r.. itrwa ok.2 lat7.
Ocena rozwoju fizycznego
Ocen rozwoju biologicznego dziecka przeprowa-
dza si napodstawie zespou cech morfologicznych,
wykonujc dokadne pomiary ciaa, anastpnie po-
rwnujc wyniki pomiarw zaktualnymi normami
populacyjnymi, ktre su jako ukad odniesienia.

www.standardy.pl/pediatria standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 691

 prace oryginalne

metycznej danej cechy ( x ) iodchylenie standardowe

Tabela 1. Regionalna reprezentatywno badania OLAF. (SD), wodniesieniu dopci iwieku; mog mie rw-
nie posta graficzn siatki centylowej. Zewzgldu

w roku 2006 (%)*

krajowa; grupa
wieku 519 lat
nazjawisko trendu sekularnego normy wymagaj

proporcja
% aktualizacji co1015 lat8.
wojewdztwo N w prbie
badania
Cel
Celem pracy bya aktualizacja populacyjnych uka-
dolnolskie 1 231 7,0 7,0 dw referencyjnych rozwoju, wzrastania oraz stanu
kujawsko-pomorskie 1 032 5,9 5,6 odywienia dzieci imodziey szkolnej wPolsce.
lubelskie 1 147 6,5 6,0
Materiay imetody
lubuskie 470 2,7 2,7
Dane wykorzystane doanalizy wybranych parame-
dzkie 1 125 6,4 6,2
trw antropometrycznych zostay pozyskane wtrak-
maopolskie 1 521 8,7 9,1
cie oglnopolskiego projektu badawczego OLAF.
mazowieckie 2 425 13,8 12,8 Celem projektu byo opracowanie norm cinienia tt-
opolskie 400 2,3 2,7 niczego dla populacji dzieci imodziey, atake ak-
podkarpackie 1 112 6,3 6,2 tualizacja ukadw referencyjnych wysokoci imasy
podlaskie 562 3,2 3,4 ciaa oraz wskanika masy ciaa (BMI). Badanie
pomorskie 969 5,5 6,0 OLAF zudziaem 17573 dzieci imodziey zostao
lskie 1 772 10,1 11,2 przeprowadzone naterenie caego kraju w416 szko-
ach (podstawowych, gimnazjalnych iponadgimna-
witokrzyskie 686 3,9 3,4
zjalnych) wlatach 20072009. Badanie OLAF zosta-
warmisko-mazurskie 665 3,8 4,1
o podjte pouzyskaniu zgody Komisji Bioetycznej
wielkopolskie 1 677 9,5 9,2
Instytutu Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka.
zachodniopomorskie 779 4,4 4,4
Rodzice niepenoletnich uczestnikw badania oraz
razem (caa prba; Polska) 17 573 100 100 uczestnicy badania wwieku powyej 16 lat wyraali
*dane wg Baza Danych Demografia, GUS zgod naudzia wformie pisemnej. Dobr uczestni-
kw badania przeprowadzono woparciu olosowanie
Jednorazowa ocena pozwala okreli poziom rozwo- dwustopniowe: napierwszym etapie doboru operat
ju biologicznego dziecka wdniu badania, wskaza losowania stanowi wykaz szk uzyskany zMinister-
ewentualne odchylenia izaburzenia (np.przyspie- stwa Edukacji Narodowej, anadrugim uczniowie
szenie czy opnienie rozwoju fizycznego). Badania wwylosowanej szkole. Wiek kalendarzowy dziecka
dugofalowe, wieloletnie, umoliwiaj przeledzenie wyliczano zrnicy midzy dat badania aurodze-
tempa wzrastania obserwowanych cech iwyznacze- nia, nastpnie wyraano go wsystemie dziesitnym;
nie indywidualnego toku rozwoju dziecka. Maj one prezentowane grupy wieku s rodkami przedzia-
wiksz warto informacyjn, pozwalaj okreli w: np.wiek 7 lat todzieci wwieku 6,5 i<7,5 lat.
nieprawidowoci rozwojowe, oceni wpyw lecze- Wysoko ciaa mierzono stadiometrem (SECA 214,
nia, wyznaczy kierunek przemian czy przewidywa Niemcy) zdokadnoci do1mm, wpozycji stojcej,
ostateczn wysoko ciaa. wyprostowanej, bez obuwia. Mas ciaa mierzono
Jako biologiczne ukady odniesienia su normy wag elektroniczn (Radwag WPT 100/200, Polska)
rozwojowe, ktre odzwierciedlaj proces ksztatowa- zdokadnoci do50g, udziecka rozebranego dobie-
nia si cech wokresie progresywnego rozwoju onto- lizny lub stroju dowicze nalekcjach wychowania
genetycznego wpopulacji dzieci zdrowych. Wartoci fizycznego, po oprnieniu pcherza moczowego.
badanych cech uzyskuje si napodstawie przekro- Mas iwysoko ciaa mierzono dwukrotnie. Trze-
jowych bada populacyjnych przeprowadzonych ci pomiar wykonywano wtedy, gdy rnica midzy
nalosowej, reprezentatywnej grupie wiekowej od0 pierwszym adrugim pomiarem wynosia 300g lub
do18 lat. Normy rozwojowe mog by przedstawione wicej (masa ciaa) oraz 5mm lub wicej (wysoko
wformie tabel zawierajcych wartoci redniej aryt- ciaa). BMI wyliczano zewzoru:

692 standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 www.standardy.pl/pediatria

 prace oryginalne

na si wprzypadku dziewczt wwieku 9 lat 6 miesi-

BMI =
( )
masa ciala
kg
cy, awprzypadku chopcw wwieku 10 lat i3 mie-
2

( m)
wysokosc sicy. Najwiksze 12miesiczne przyrosty wysokoci
ciaa udziewczt (wynoszce 6,8cm) s rejestrowane
Szczegowa metodyka badania zostaa opisana win- midzy 128. a140.m.. (10 lat 8 miesicy do11 lat 8
nej publikacji9. miesicy) natomiast uchopcw (wynoszce 7,5cm)
Dane opracowano zuyciem pakietu statystycz- midzy 150. a161.m.. (12 lat 6 miesicy do13 lat 6
nego SAS 9.2. Siatki centylowe oraz zscore parame- miesicy). (Rycina 4.)
trw antropometrycznych opracowano z uyciem Referencyjna warto -2. zscore wysokoci cia-
metody LMS zapomoc pakietu LMS Chart Maker a waktualnej, polskiej prbie populacyjnej dzieci
Pro 2.4210,11. Wartoci -2. zscore dla wysokoci ciaa imodziey bya wiksza od podawanej przez WHO
porwnano zanalogicznymi wartociami wiatowej w przypadku chopcw od 2,6 do 4,7 cm, a w przy-
Organizacji Zdrowia (WHO)12, wartoci 10 centyla wy- padku dziewczt od 1,6 do 4,0 cm. Rnica 10. cen-
sokoci ciaa porwnano zwartociami podawanymi tyla wysokoci ciaa wporwnaniu zwarszawskimi
dla populacji polskiej duych miast iwsi wroku 199013 wartociami referencyjnymi zawieraa si wzakre-
oraz dla populacji warszawskiej wlatach 1996199914.
Wartoci 1. i2. zscore BMI porwnano zanalogicz- Tabela 2. Liczebnoci prby, rednie i z-score wyso-
nymi wartociami WHO12 oraz zuwzgldnieniem 85. koci ciaa polskich chopcw i dziewczt w wieku
i95. centyla BMI populacji warszawskiej14. 718 lat.
wiek z-score wysokoci
Wyniki N x SD
(lata) -2 SD -1 SD M 1 SD 2 SD
Geograficzn reprezentatywno prby badania chopcy
OLAF przedstawia Tabela1. 7 450 124,8 5,38 114,4 119,5 124,6 129,6 134,7
Z opracowania ukadw referencyjnych wzra- 8 715 130,6 5,67 119,5 125,0 130,5 136,0 141,5
stania wykluczono dane od123 chopcw oraz 164 9 731 136,3 6,33 124,2 130,3 136,3 142,3 148,3
dziewczt, uktrych stwierdzono stany kliniczne 10 648 141,4 6,84 128,5 135,0 141,5 147,9 154,4
lub schorzenia wpywajce nawzrastanie (zespoy
11 665 146,7 6,50 132,9 139,8 146,7 153,7 160,6
genetyczne, nowotwory zoliwe, choroby przewleke
12 638 152,8 7,82 137,7 145,3 152,9 160,6 168,2
upoledzajce wzrastanie). U11 uczestnikw badania
13 640 160,5 8,80 143,8 152,0 160,2 168,4 176,6
brakowao pomiarw wysokoci lub/imasy ciaa.
14 666 166,8 8,37 151,1 159,2 167,2 175,3 183,3
Ponadto 7 uczestniczek projektu byo wciy
15 724 172,8 7,51 157,7 165,1 172,5 179,9 187,3
pomiary wysokoci zostay uwzgldnione wnormie
wysokoci, natomiast pomiary masy ciaa wyczono 16 690 175,3 6,83 161,9 168,8 175,7 182,6 189,5

znormy masy (ikonsekwentnie normy BMI). Prba 17 801 178,0 6,40 164,5 171,0 177,6 184,2 190,7
badana obejmowaa rwnie 45 uczestnikw wwieku 18 846 178,5 6,49 165,9 172,3 178,7 185,1 191,4
poniej 6,5 lat oraz 74 wwieku powyej 18,5 lat dane dziewczta
odtych osb wykorzystano wkonstrukcji centyli, 7 389 123,8 5,54 112,7 117,9 123,0 128,2 133,3
ale centyle nie s prezentowane dla wieku poniej 7 8 693 129,3 6,03 118,0 123,7 129,4 135,1 140,8
lat ani powyej 18 lat zewzgldu namae liczebno- 9 701 135,3 6,21 122,9 129,1 135,2 141,4 147,6
ci wtych przedziaach. Aktualne, reprezentatywne 10 747 140,7 6,91 127,5 134,2 140,8 147,4 154,0
dla populacji dzieci imodziey wwieku szkolnym 11 674 147,1 7,75 133,3 140,2 147,1 154,1 161,0
siatki centylowe wysokoci ciaa, masy ciaa oraz 12 636 153,5 7,24 140,2 147,0 153,8 160,6 167,5
BMI przedstawiaj odpowiednio Ryciny 1., 2. i 3.
13 644 159,1 6,38 146,2 152,6 159,1 165,5 172,0
(A chopcy, B dziewczta).
14 753 162,3 6,15 149,9 156,1 162,2 168,4 174,6
Statystyki opisowe oraz zscore dla dziewczt
15 710 163,7 5,92 151,7 157,7 163,7 169,8 175,8
ichopcw znajduj si wTabeli 2. (wysoko ciaa)
16 817 164,3 5,91 152,4 158,4 164,4 170,3 176,3
oraz wTabeli 3. (masa ciaa iBMI).
17 1058 164,7 5,84 152,9 158,8 164,7 170,7 176,6
Aktualnie, wpopulacyjnej prbie zdrowych dzieci
18 1126 165,1 6,09 153,3 159,2 165,1 171,0 176,9
polskich przyspieszenie tempa wzrastania rozpoczy-

www.standardy.pl/pediatria standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 693

 179,3 174,4 169,4 163,9 158,3 153,3 148,4 172,7 169,0 165,1 160,9 156,6 152,8 149,0
180,9 176,0 171,1 165,6 160,1 155,1 150,2 173,3 169,6 165,8 161,6 157,4 153,6 149,9
14 182,3 177,5 172,6 167,2 161,8 156,9 152,1 14 173,8 170,1 166,4 162,2 158,1 154,3 150,6
183,6 178,9 174,1 168,7 163,4 158,6 153,9 174,3 170,6 166,9 162,7 158,6 154,9 151,2
184,7 180,1 175,4 170,1 164,9 160,2 155,6 174,6 171,0 167,3 163,2 159,1 155,4 151,7
185,7 181,1 176,5 171,4 166,3 161,7 157,1 174,9 171,2 167,6 163,5 159,4 155,7 152,1
15 186,5 182,0 177,5 172,5 167,5 163,0 158,5 15 175,1 171,5 167,8 163,7 159,7 156,0 152,4
187,1 182,8 178,4 173,5 168,6 164,1 159,8 175,2 171,6 168,0 163,9 159,9 156,2 152,6
187,7 183,5 179,1 174,3 169,5 165,2 160,9 175,4 171,8 168,1 164,1 160,1 156,4 152,8

prace oryginalne
188,2 184,0 179,8 175,1 170,3 166,1 161,9 175,5 171,9 168,3 164,2 160,2 156,6 153,0
16 188,7 184,6 180,4 175,7 171,1 166,9 162,8 16 175,6 172,0 168,4 164,4 160,3 156,7 153,1
189,1 185,0 180,9 176,3 171,7 167,6 163,5 175,7 172,1 168,5 164,5 160,4 156,8 153,3
189,4 185,4 181,3 176,8 172,3 168,2 164,2 175,7 172,2 168,6 164,6 160,5 156,9 153,4
189,7 185,7 181,7 177,2 172,8 168,7 164,8 175,8 172,3 168,7 164,6 160,6 157,0 153,5
17 190,0 186,0 182,0 177,6 173,2 169,2 165,2 17 175,9 172,3 168,7 164,7 160,7 157,1 153,6
190,2 186,3 182,3 177,9 173,5 169,6 165,7 176,0 172,4 168,8 164,8 160,8 157,2 153,7
190,3 186,5 182,5 178,2 173,8 169,9 166,0 176,0 172,5 168,9 164,9 160,9 157,3 153,8
190,5 186,7 182,8 178,4 174,1 170,2 166,3 176,1 172,6 169,0 165,0 161,0 157,4 153,9
18 190,7 186,9 183,0 178,7 174,4 170,5 166,7 18 176,2 172,6 169,0 165,1 161,1 157,5 154,0

200 200
chopcy Dziewczta

190 97 190
90
75
180 180
50
97
25
90
170 10 170
75
3
wysoko ciaa (cm)

wysoko ciaa (cm)

50

centyle
25
160 160
10
3
95 85 50 15 5 95 85 50 15 5
7 35,068 30,04394 24,44245 20,80066 19,1898 7 32,73949 28,54457 23,4756 19,9696 18,37141
36,37645 31,10136 25,22318 21,40657 19,72045 34,08557 29,61788 24,25944 20,57853 18,90739

150 150
37,70374 32,17166 26,00909 22,01251 20,24896 35,43449 30,68997 25,03903 21,18196 19,43748

centyle
39,05021 33,25544 26,80074 22,61891 20,77566 36,79779 31,77275 25,82496 21,78864 19,96938
8 40,40995 34,34816 27,59478 23,22306 21,29809 8 38,17973 32,87143 26,62164 22,40157 20,50527
41,78036 35,44813 28,39021 23,82418 21,81555 39,57691 33,98441 27,42771 23,01865 21,04259
43,16616 36,55989 29,19084 24,42542 22,33084 40,99102 35,11466 28,24568 23,64124 21,58203
44,57067 37,68709 30,00006 25,02966 22,84657 42,42157 36,26338 29,07668 24,26949 22,12314
9 45,99444 38,83143 30,82004 25,63898 23,36469 9 43,87081 37,43371 29,92326 24,90477 22,66661
47,43547 39,99263 31,65161 26,25446 23,88628 45,34049 38,62946 30,78988 25,55101 23,21596

140 48,89038
50,36132
41,16918
42,36427
32,49466
33,35275
26,87645
27,5083
24,41181
24,9444
140 46,82835
48,34377
39,85174
41,10767
31,67992
32,59841
26,2121
26,89178
23,77503
24,347
10 51,85415 43,58436 34,23216 28,15559 25,4892 10 49,897 42,40586 33,55261 27,59642 24,93784
53,37704 44,83811 35,14106 28,8255 26,0528 51,49121 43,75176 34,5493 28,33257 25,55365
54,93687 46,13317 36,08704 29,5249 26,64155 53,13481 45,15672 35,60132 29,11242 26,20587
56,53714 47,47427 37,07546 30,25888 27,26026 54,82334 46,61971 36,71253 29,94276 26,90233
11 58,17456 48,86088 38,1082 31,03017 27,91178 11 56,52736 48,11938 37,8737 30,82301 27,64615

130 130
59,8445 50,29172 39,18727 31,84217 28,59987 58,1943 49,62016 39,07041 31,75233 28,44203
61,53978 51,76377 40,31407 32,69847 29,32881 59,78292 51,09478 40,29416 32,73495 29,29949
63,24857 53,27034 41,48792 33,60172 30,10244 61,28701 52,53684 41,54318 33,7747 30,22521
12 64,96571 54,80945 42,71168 34,55796 30,92795 12 62,72561 53,95234 42,81717 34,87307 31,22294
66,69071 56,38157 43,98914 35,57379 31,8132 64,10304 55,3307 44,09834 36,01531 32,28151
68,41788 57,98202 45,31951 36,652 32,76262 65,3937 56,63958 45,3515 37,16922 33,37168
70,1314 59,59695 46,69422 37,78902 33,77501 66,57158 57,85134 46,54722 38,30554 34,46499
13 71,81336 61,2104 48,10255 38,97922 34,84732 13 67,6235 58,95034 47,66689 39,40466 35,54193

120 73,44267
74,99872
62,80299
64,3544
49,53004
50,95954
40,21322
41,4781
35,9728
37,14091 120 68,54523
69,34839
59,92936
60,79469
48,70005
49,64708
40,45476
41,45296
36,59058
37,60693
76,46991 65,85104 52,37742 42,76213 38,34137 70,04891 61,55857 50,5135 42,39872 38,58746
14 77,85814 67,29044 53,77756 44,05835 39,56739 14 70,6573 62,22994 51,3003 43,28332 39,51796
79,16596 68,6696 55,15173 45,35668 40,80868 71,1828 62,81667 52,0066 44,09496 40,38047
80,39582 69,98415 56,48874 46,64296 42,05042 71,63171 63,32373 52,62983 44,82193 41,15812
81,54686 71,22751 57,77538 47,90039 43,2747 72,01348 63,75855 53,17148 45,4594 41,84264

110
15 82,62072 72,39643 59,00206 49,11538 44,46638 15 72,34008 64,13187 53,63943 46,01235 42,43746
83,62623
84,5728
73,49562
74,53252
60,16719
61,27414
50,28159
51,39865
45,61707
46,72449
110 72,62161
72,86658
64,45335
64,73176
54,04257
54,39043
46,48907
46,89983
42,95049
43,39239

16
7 8
85,46851
86,32002
9 10
75,51419
76,44688
11
62,32716
63,3307
1252,4679
53,49169
13 14
47,7885
48,81027
15 16 17 18 16
7 8
73,08192
73,27173
9 10
64,97518
65,18896
11
54,69317
54,95803
12
47,25653
47,56796
13 14
43,77585
44,1104
15 16 17 18
87,13041
87,9007
77,33368
78,17606 wiek (lata; kwartay)
64,28679
65,19648
54,47055
55,40456
49,78943
50,72547
73,43972
73,58714
65,37778
65,54351 wiek (lata; kwartay)
55,19137
55,39595
47,84186
48,08173
44,40446
44,66183
88,63068 78,97443 66,0602 56,29359 51,6178 73,71456 65,68706 55,57325 48,2895 44,88469
17 89,32348 79,732 66,88072 57,13966 52,46799 17 73,8242 65,81102 55,72665 48,46925 45,07744
89,98444 80,4549 67,66453 57,94905 53,28208 73,91878 65,91839 55,85978 48,62527 45,24473

Ryc. 1A. Siatka centylowa wysokoci ciaa chopcw. Ryc. 1B. Siatka centylowa wysokoci ciaa dziewczt.
90,61854 81,14943 68,41905 58,7295 54,06776 74,00166 66,01283 55,97713 48,76284 45,39221
91,22953 81,82105 69,15141 59,48884 54,83303 74,07565 66,0975 56,08259 48,88647 45,52475
18 91,82219 82,47593 69,86917 60,23534 55,58638 18 74,14207 66,17384 56,17787 48,99823 45,64454

95 95
chopcy 95 dziewczta

85 85
85

75 75 95
50
85
65 65
15
masa ciaa (kg)

masa ciaa (kg)

55 5 55 50
centyle

15
45 45 5
centyle

35 35

25 25

15 15
7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
wiek (lata; kwartay) wiek (lata; kwartay)

Ryc. 2A. Siatka centylowa masy ciaa chopcw. Ryc. 2B. Siatka centylowa masy ciaa dziewczt.

694 standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 www.standardy.pl/pediatria

 26,07312
0,2557 22,64751 0,581818,907 16,49017 15,41825 25,71329 22,69786 19,11549 16,65397 15,53022
26,11524 22,75865 19,05065 16,63436 15,55826 25,82816 22,83735 19,27416 16,81924 15,69664
0,2432 0,5709
14 26,15872 22,87063 19,19616 16,78113 15,70105 14 25,92918 22,96524 19,42542 16,98069 15,86101
0,2306
26,20862 22,98623 0,5604
19,34445 16,93055 15,84645 26,01604 23,08115 19,56845 17,13704 16,02181
0,2182
26,26977 23,10757 0,5502
19,49535 17,08145 15,99291 26,08928 23,18456 19,70131 17,28537 16,17571
26,34499 23,23549 19,64792 17,23207 16,13845 26,151 23,27589 19,82254 17,42301 16,3195
0,2057 0,5399
15 26,43459 23,36977 19,80129 17,38119 16,28172 15 26,204 23,35691 19,9326 17,54955 16,4524
14 0,1937
26,53807 23,51095 0,5293
19,95647 17,5299 16,42379 26,25084 23,42935 20,0322 17,66498 16,57408
0,1818
26,65401 23,65945 0,5184
20,11509 17,68022 16,56677 26,29359 23,49468 20,12211 17,76962 16,68465

prace oryginalne
26,78172
0,1703 23,81558 20,27813
0,5071 17,83333 16,71189 26,33333 23,55411 20,20353 17,86455 16,78511
16 26,92145 23,97968 20,44584 17,98941 16,85928 16 26,37055 23,60833 20,27723 17,9505 16,87616
0,1590 0,4950
27,07191 24,15067 20,61729 18,14758 17,00809 26,40559 23,65797 20,34401 18,02829 16,9586
0,1480
27,23018 24,32619 0,4820
20,79065 18,30634 17,15698 26,4382 23,70309 20,40413 18,09823 17,03273
0,1375
27,3923 24,50284 0,4680
20,96312 18,4633 17,30373 26,46783 23,74352 20,45771 18,16052 17,09877
17 27,55654
0,1275 24,67846 21,13222
0,4528 18,61591 17,4458 17 26,49432 23,77948 20,50533 18,21592 17,15753
27,72189 24,85223 21,29722 18,7635 17,58256 26,51811 23,81177 20,54809 18,2657 17,21035
0,1181
27,88634 25,02296
0,4366
21,45768 18,906 17,71409 26,54 23,84142 20,58732 18,31136 17,25881
0,1090
28,04644 25,18872 0,4195
21,61308 19,04361 17,84084 26,56063 23,86927 20,62414 18,35421 17,30428
18 28,20138
0,1004 25,34947 21,76405
0,4023 19,1773 17,96389 18 26,58037 23,89592 20,65932 18,39515 17,34772

0,0922 0,3854
0,0845 0,3687
15
30 0,0776
0,0711
0,3522
0,3366
30
0,0653 0,3220
chopcy dziewczta
95
0,0603 0,3080
28 0,0559 0,2949 28
0,0522 0,2826
0,0493 0,2711
0,0468 0,2600 95
26 0,0446 0,2494 26
0,0428 0,2396 85
0,0412 0,2300

16
24 0,0397
0,0384
0,2209
0,2119
24 85
BMI (kg/m2)

BMI (kg/m2)
0,0371 0,2030
0,0359 0,1941
22 0,0348
0,0336
0,1856
0,1768 50 22
0,0327
0,0319
0,1684
0,1598
50
20 0,0312 0,1513 20
0,0309
0,0307
0,1429
0,1348
15
15
18 0,0309
0,0314
0,1272
0,1199 5 18
17 0,0315 0,1132 5
0,0316 0,1069

centyle
16 16

centyle
0,0314 0,1014
0,0309 0,0965
0,0303 0,0923
0,0293 0,0890
14 0,0282 0,0864 14
0,0267 0,0846
0,0253 0,0833

12 12
0,0237 0,0828
0,0217 0,0827

18
7 8 0,0196
0,0174
9 10 0,0829
0,0832
11 12 13 14 15 16 17 18 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
0,0155
0,0139
wiek (lata; kwartay)
0,0836
0,0839
wiek (lata; kwartay)
0,0127 0,0841
0,0116 0,0842

Ryc. 3A. Siatka centylowa BMI chopcw. 0,0111

0,0109
0,0842
0,0842 Ryc. 3B. Siatka centylowa BMI dziewczt.

0,7
dziewczta
chopcy
0,6
miesiczne przyrosty wysokoci ciaa (cm)

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

0
7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
wiek (lata; miesice)

Ryc. 4. Miesiczne przyrosty wysokoci ciaa dzieci i modziey w wieku 6,518,5 roku.

sie od -1,2 do 1,4cm (rednio 0,1cm) oraz od -0,4 do SD i2 SD BMI OLAF v. WHO i85. oraz 95. centyl
1,0cm (rednio 0,3cm), odpowiednio dla chopcw BMI dzieci imodziey warszawskiej przedstawia
idziewczt. Wporwnaniu zdziemi imodzie Rycina 5.
zkoca lat osiemdziesitych poprzedniego stulecia,
aktualne wartoci 10. centyla wysokoci ciaa s Dyskusja
wiksze o: od0,7cm (dzieci imodzie duych miast) Oceniajc rozwj fizyczny dziecka naley pamita,
do8,6cm (dzieci imodzie wiejska). Porwnanie 1 e okres rozwoju progresywnego charakteryzuje si

www.standardy.pl/pediatria standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 695

 prace oryginalne

26 26
2 SD OLAF 95c Warszawa 2 SD WHO chopcy 2 SD OLAF 95c Warszawa 2 SD WHO dziewczta
7
8 25 22,2
23,7
19,0
21,0
19,0
19,7
7
8 25 21,6
22,8
20,2
21,3
19,8
20,6
9 25,4 22,2 20,5 9 24,1 22,2 21,5
10 26,9 23,2 21,4 10 25,3 22,8 22,6

24 24
11 28,1 24,0 22,5 11 26,4 23,5 23,7
12 28,8 24,8 23,6 12 27,2 24,1 25,0
13 28,9 25,4 24,8 13 27,8 24,5 26,2
14 28,8 25,7 25,9 14 28,2 24,9 27,3
15 28,8 25,7 27,0 15 28,3 25,4 28,2
16
17
23 29,1
29,7
25,7
25,8
27,9
28,6
16
17
23 28,4
28,5
25,7
25,9
28,9
29,3
18 30,2 26,3 29,2 18 28,6 26,1 29,5
BMI (kg/m2)

BMI (kg/m2)
22 22

21 21

20 20

19 19
1 SD OLAF 1 SD OLAF
18 85c Warszawa 18 85c Warszawa
1 SD WHO 1 SD WHO
17 17

16 16
7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
wiek (lata) wiek (lata)

32 32
chopcy dziewczta
30 30

28 28
BMI (kg/m2)

BMI (kg/m2)

26 26

24 24

22 22
2 SD OLAF 2 SD OLAF
95c Warszawa 95c Warszawa
2 SD WHO 2 SD WHO
20 20

18 18
7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
wiek (lata) wiek (lata)

Ryc. 5. Porwnanie 1 SD i 2 SD BMI OLAF v. WHO i 85. oraz 95. centyl BMI dzieci i modziey warszawskiej (85. cen-
tyl/95. centyl Warszawa).

du indywidualn plastycznoci zwizan zdziaa- nego (wzrostowy iwagowy), kostnego, zbowego oraz
niem czynnikw zewntrznych, codaje du zmien- drugorzdowych cech pciowych15.
no osobnicz wzakresie jednej grupy wiekowej. Oprcz oceny stopnia ikierunku odchyle war-
Dzieci wtym samym wieku kalendarzowym mog toci uzyskanych pomiarw odnormy populacyjnej
mie inny stopie zaawansowania rozwoju biolo- moemy zastosowa wskaniki, pokazujce charak-
gicznego. Wzwizku ztym waciwa ocena rozwo- ter ksztatu iproporcji ciaa. Najczciej wyraone s
ju powinna opiera si nawieku rozwojowym, gdy one przez stosunek przynajmniej dwch pomiarw.
pozwala naokrelenie, czy dziecko jest biologicznie Najpopularniejszym miernikiem jest BMI. Innym,
starsze czy modsze, ni bytowynikao zjego wieku czsto uywanym, jest wskanik Queteleta, ktry
kalendarzowego. Wpraktyce pediatrycznej najcz- przedstawia stosunek masy ciaa w kilogramach
ciej wykorzystuje si kryterium wieku morfologicz- dowysokoci ciaa podanej wcentymetrach. Wska-

696 standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 www.standardy.pl/pediatria

 prace oryginalne

niki te pozwalaj na okrelenie proporcji pomi-
dzy mas awysokoci ciaa, jednake korzystajc
znich naley pamita, e mog nie odzwiercied-
la udziau wtej proporcji tkanki tuszczowej oraz
zmian wmasie ciaa zwizanych zrozwojem tkanki
miniowej. Znany jest take szereg wskanikw
okrelajcych proporcje zarwno gowy, jak icaego
ciaa, np.wskanik szerokociowodugociowo go-
wy, wskanik dugoci tuowia czy wskanik mi-
dzykoczynowy15.
Wanym elementem oceny rozwoju fizycznego
oprcz proporcji isymetrii ciaa jest ocena stanu
odywienia. Wystpowanie tkanki tuszczowej jest
zalene odwieku ipci oraz zwizane zniedoywie-
niem lub nadwag iotyoci gwn metod jej
oceny jest pomiar gruboci fadw skrnotuszczo-
wych oraz obwodw. Wyniki tych pomiarw mog
by wykorzystane bezporednio w odniesieniu
dowartoci referencyjnych lub cznie zinnymi po-
suy dotworzenia wskanikw dystrybucji tkanki
tuszczowej.
Centyle izscore
Centyle s miar rozproszenia danych. Centyle jako
liczby cakowite przybieraj wartoci od 1 do 99
idziel zestaw danych na100 rwnych czci. Kada
ztych czci zawiera 1/100 liczebnoci caoci. Media-
na tocentyl 50.: tak wic 50% wszystkich obserwacji
znajduje si pojej stronie lewej (lub poniej), a50%
postronie prawej (lub powyej), czyli jeeli warto

Tabela 3. Liczebnoci prby, rednie oraz z-score masy ciaa i BMI polskich chopcw i dziewczt w wieku 718 lat.

wiek masa z-score masy ciaa BMI z-score BMI

(lata) N x SD -2 SD -1 SD M 1 SD 2 SD x SD -2 SD -1 SD M 1 SD 2 SD
chopcy
7 450 25,5 5,05 18,4 20,9 24,4 29,8 39,1 16,2 2,29 13,0 14,2 15,8 18,1 22,2
8 715 28,8 6,09 20,3 23,4 27,6 34,0 45,2 16,7 2,63 13,2 14,5 16,2 18,9 23,7
9 731 32,4 7,55 22,2 25,8 30,8 38,5 51,6 17,3 2,99 13,4 14,7 16,7 19,7 25,4
10 648 36,0 8,74 24,2 28,3 34,2 43,2 58,3 17,9 3,26 13,6 15,0 17,1 20,4 26,9
11 665 39,7 9,59 26,3 31,2 38,1 48,4 65,3 18,3 3,39 13,8 15,4 17,6 21,1 28,1
12 638 44,6 11,28 29,1 34,8 42,7 54,3 72,5 18,9 3,57 14,2 15,8 18,1 21,7 28,8
13 640 50,6 12,19 32,7 39,3 48,1 60,7 79,4 19,5 3,40 14,6 16,3 18,6 22,2 28,9
14 665 55,1 12,42 37,3 44,4 53,8 66,7 85,3 19,6 3,46 15,2 16,9 19,2 22,7 28,8
15 724 61,4 11,68 42,1 49,4 59,0 71,8 89,7 20,5 3,41 15,7 17,5 19,8 23,2 28,8
16 689 64,2 11,42 46,4 53,8 63,3 75,9 93,1 20,8 3,12 16,3 18,1 20,4 23,8 29,1
17 801 68,9 11,32 50,0 57,4 66,9 79,2 95,8 21,7 3,30 16,8 18,7 21,1 24,5 29,7
18 845 71,2 11,78 53,1 60,5 69,9 82,0 98,2 22,3 3,31 17,3 19,3 21,8 25,2 30,2
dziewczta
7 389 24,7 4,76 17,6 20,1 23,5 28,3 35,8 16,0 2,23 12,8 14,0 15,5 17,8 21,6
8 693 27,7 5,92 19,5 22,5 26,6 32,6 42,2 16,4 2,51 12,9 14,2 16,0 18,5 22,8
9 701 31,3 7,04 21,5 25,1 29,9 37,1 48,8 16,9 2,78 13,1 14,5 16,4 19,2 24,1
10 747 34,8 7,88 23,6 27,8 33,6 42,0 55,5 17,4 2,86 13,3 14,8 16,9 20,0 25,3
11 674 39,6 9,50 26,0 31,0 37,9 47,7 62,6 18,1 3,23 13,6 15,2 17,5 20,8 26,4
12 636 44,0 9,85 29,4 35,1 42,8 53,5 68,9 18,5 3,18 14,0 15,7 18,1 21,5 27,2
13 643 49,4 10,37 33,6 39,7 47,7 58,5 73,6 19,4 3,37 14,6 16,4 18,8 22,2 27,8
14 753 52,8 9,90 37,6 43,5 51,3 61,8 76,5 20,0 3,28 15,3 17,1 19,4 22,8 28,2
15 710 55,1 9,44 40,6 46,2 53,6 63,7 78,1 20,5 3,20 15,9 17,6 19,9 23,2 28,3
16 816 55,9 8,79 42,3 47,8 55,0 64,8 79,0 20,7 2,91 16,3 18,0 20,3 23,5 28,4
17 1055 57,2 9,25 43,3 48,7 55,7 65,4 79,6 21,1 3,07 16,6 18,3 20,5 23,6 28,5
18 1121 57,7 9,46 43,9 49,2 56,2 65,8 79,9 21,1 3,09 16,8 18,5 20,7 23,8 28,6
M=mediana

www.standardy.pl/pediatria standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 697

 prace oryginalne

wedug wieku kalendarzowego, cho znane s te

Tabela 4. Centyle i odpowiadajce im z-score rozkadu
normalnego. siatki centylowe dla cinienia krwi odnoszce si
centyl z-score centyl z-score centyl z-score dowysokoci ciaa. Wan zasad konstruowania
1 -2,326 34 -0,412 67 0,440
siatki centylowej jest to, e krzywe powinny mie
gadki przebieg16. Standardowo nasiatce uwzgld-
2 -2,054 35 -0,385 68 0,468
nionych jest 7 centyli: 3., 10., 25., 50., 75., 90. i97., lub:
3 -1,881 36 -0,358 69 0,496
5., 10., 25., 50., 75., 90. i95. Granice wskiej normy
4 -1,751 37 -0,332 70 0,524
wyznaczaj centyle 25. i75. costanowi 50% wszyst-
5 -1,645 38 -0,305 71 0,553
kich spostrzee, centyle 3. i97. lub 5. i95. okrelaj
6 -1,555 39 -0,279 72 0,583
doln igrn granic tzw. szerokiej normy is naj-
7 -1,476 40 -0,253 73 0,613 bardziej zblione dostatystycznie interpretowanej
8 -1,405 41 -0,228 74 0,643 normy (2 odchyle standardowych). Wzwizku zepi-
9 -1,341 42 -0,202 75 0,674 demi nadwagi iotyoci wrd dzieci imodziey
10 -1,282 43 -0,176 76 0,706 wkrajach rozwinitych17 aktualne standardy testw
11 -1,227 44 -0,151 77 0,739 przesiewowych zzastosowaniem oceny parametrw
12 -1,175 45 -0,126 78 0,772 antropometrycznych stanu odywienia rekomenduj
13 -1,126 46 -0,100 79 0,806 rozpoznawanie nadwagi iotyoci woparciu ocentyle
14 -1,080 47 -0,075 80 0,842 BMI 85. i95. (nadwaga: BMI 85. centyl; otyo: BMI
15 -1,036 48 -0,050 81 0,878 95. centyl)18.
16 -0,994 49 -0,025 82 0,915 Siatki centylowe dla oceny rozwoju s najczciej
stosowane w praktyce lekarzy pediatrw, pielg-
17 -0,954 50 0,000 83 0,954
niarek czy nawet rodzicw. Natomiast wbadaniach
18 -0,915 51 0,025 84 0,994
naukowych bardziej miarodajna wydaje si ocena
19 -0,878 52 0,050 85 1,036
dokonywana napodstawie zscore.
20 -0,842 53 0,075 86 1,080
Wynika tozfaktu, i kademu pomiarowi moe
21 -0,806 54 0,100 87 1,126
zosta przypisany jego zscore, czyli warto wskazu-
22 -0,772 55 0,126 88 1,175
jca, ile odchyle standardowych (SD) dany pomiar
23 -0,739 56 0,151 89 1,227 rni si od redniej:
24 -0,706 57 0,176 90 1,282
25 -0,674 58 0,202 91 1,341
x srednia
26 -0,643 59 0,228 92 1,405 ()
zscore x =
SD
27 -0,613 60 0,253 93 1,476
28 -0,583 61 0,279 94 1,555 Wten sposb powstaje znormalizowana dla pci
29 -0,553 62 0,305 95 1,645 i wieku zmienna ciga, ktr mona analizowa
30 -0,524 63 0,332 96 1,751 metodami wnioskowania statystycznego. Zscore
31 -0,496 64 0,358 97 1,881 umoliwiaj porwnania ianalizy midzy grupami
32 -0,468 65 0,385 98 2,054
wieku. rednia zscore rwna si 0, aodchylenie
standardowe rwne jest 1. Jeli rozkad zmiennej
33 -0,440 66 0,412 99 2,326
przed konwersj nazscore by rozkadem normal-
nym, torozkad zscore te bdzie normalny. Wprzy-
pomiaru wysokoci ciaa dziecka znajduje si na50. padku parametrw antropometrycznych, majcych
centylu, towtym wieku kalendarzowym 50% rwie- rozkad skony: masa ciaa, wskanik masy ciaa
nikw jest odbadanego wyszych i50% niszych. (prawoskony) wanym zaoeniem przed konwer-
Krzywa centylowa tolinia wykrelona przez war- sj dozscore jest transformacja danych. Aktualnie
toci specyficznego centyla dla okrelonego wieku najbardziej popularn metod statystyczn stosowa-
kalendarzowego. Rwnoczenie centyle tworz ka- n wopracowaniu danych antropometrycznych jest
nay centylowe odpowiadajce maym, rednim lub metoda LMS, ktra wykorzystuje transformacj Box-
duym wartociom cechy15. Siatka centylowa jest Coxa19. Wprzypadku zastosowania metody LMS
wizualizacj wartoci centyli wykrelonych zwykle warto centyla wyliczana jest zewzoru:

698 standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 www.standardy.pl/pediatria

 prace oryginalne

1
( )[ () () ]
C100 (t) = M t 1+ L t S t Z ( ) L t
awarto zscore ze wzoru:
L szawskiej, awprzypadku dziewczt wartoci tes
X prawie identyczne. Wprzypadku wartoci granicz-
1
M nych otyoci (2. zscore BMI wg WHO i95. centyl
zscore x =()LS
gdzie M to mediana, L to sia transformacji Box-
Coxa, aS towspczynnik zmiennoci. Wartoci L,
M, S s podawane jako niezbdne parametry przez
tabele ukadu referencyjnego danej zmiennej antro-
pometrycznej dla okrelonego wieku. Przy przyjciu
normalnego rozkadu danych, centyle mog by za-
mieniane nazscore (iodwrotnie) patrz Tabela4.
W porwnaniach midzynarodowych warto -2.
zscore wysokoci ciaa wskazuje naniskoroso20.
Badanie OLAF zostao przeprowadzone popra-
wie 20 latach odostatniego krajowego badania para-
metrw antropometrycznych zudziaem (rwnie)
dzieci wiejskich13. Warto -2. zscore wysokoci ciaa
wprbie badania OLAF jest wiksza wporwnaniu
zukadem referencyjnym WHO, jak rwnie zwik-
szya si znaczco warto 10. centyla wysokoci ciaa
(zalecana wPolsce jako graniczna dla podejrzenia
niedoboru wysokoci ciaa18) wporwnaniu dodzieci
imodziey sprzed 20 lat. Wzwizku zreprezenta-
tywnym udziaem wprbie badania OLAF dzieci
i modziey wiejskiej, ktrzy s nisi w porwna-
niu do rwienikw w miecie, niewielka rnica
wwartoci 10. centyla wysokoci ciaa wporwna-
niu dodzieci imodziey warszawskiej zkoca lat
dziewidziesitych moe wskazywa, e rwnie
wostatnim dziesicioleciu wysoko ciaa dzieci pol-
skich ulega zwikszeniu.
Aktualnie wiatowa Organizacja Zdrowia reko-
menduje uycie zscore BMI 1 jako wartoci gra-
nicznej dla nadwagi, azscore BMI 2 jako wartoci
granicznej dla otyoci12. Wbadaniu OLAF zscore
BMI = 1 wprzypadku chopcw wwieku lat 18 od-
powiada wartoci BMI = 25,2, azscore BMI = 2 od-
powiada wartoci BMI = 30,2, awic bardzo blisko
wartociom BMI uznanym jako graniczne odpowied-
nio dla nadwagi iotyoci udorosych. Wprzypad-
ku 18letnich dziewczt waktualnej, populacyjnej
prbie, wartoci BMI dla zscore = 1 izscore = 2,
wynosz odpowiednio: 23,8 oraz 28,6, i s nisze
odprzyjtych jako graniczne dla nadwagi iotyoci
udorosych. Warto zauway, e wprzypadku chop-
cw 1 zscore BMI prby badania OLAF jest zbliony
dowartoci 85. centyla BMI dzieci imodziey war-
BMI wg zalece krajowych) wystpuje dua rnica
midzy prb badania OLAF awarszawskim uka-
dem referencyjnym sprzed 10 lat. Wynika tomoe
zrnic metodycznych konstrukcji ukadw referen-
cyjnych, ale rwnie zezmian zachodzcych wnaj-
wyszym kwintylu dystrybucji BMI21,22.
Wprezentowanym badaniu podano redni wiek
skoku pokwitaniowego. Ten wskanik tempa rozwo-
ju biologicznego maistotne znaczeniem.in. wocenie
ryzyka rozwoju chorb cywilizacyjnych, takich jak
choroba sercowonaczyniowa. Przyspieszenie tempa
rozwoju definiowane jako rnica midzy wiekiem
kostnym (najczulszy biologiczny wskanik dojrzewa-
nia) awiekiem kalendarzowym, wiek skoku pokwi-
taniowego lub wiek menarche, okaza si charaktery-
styczn cech, odpowiednio dzieci znadcinieniem
ttniczym pierwotnym, zespoem metabolicznym
imodych dorosych zchorob sercowonaczynio-
w23,24,25.
Podsumowujc mona stwierdzi, e badanie an-
tropologiczne jest czci procesu diagnostycznego
ikontroli oglnej kondycji zdrowotnej dziecka, po-
lega nadokadnych, nieinwazyjnych ibezbolesnych
pomiarach, umoliwiajc ocen stanu biologicznego
dziecka wraz zestanem odywienia oraz obserwacj
ewentualnych odchyle. Wartoci pomiarw poszcze-
glnych cech somatycznych su do konstrukcji
wielu wskanikw, umoliwiajcych scharakteryzo-
wanie fenotypu badanego dziecka. Niemniej jednak,
naley pamita, e przydatno pomiarw antro-
pometrycznych zaley odwielu czynnikw, comoe
by przyczyn trudnoci zich waciw interpretacj.
Wnioski
Prezentowane siatki centylowe oraz z-score wg wieku
i pci, opracowane na podstawie danych z prby repre-
zentatywnej dla populacji krajowej dzieci i modziey
szkolnej, umoliwiaj wczesne wykrywanie zaburze
w rozwoju fizycznym oraz stanu odywienia. Siatki cen-
tylowe oraz tabele z-score s dostpne na stronie inter-
netowej www.czd.pl/olaf. n

www.standardy.pl/pediatria standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 699

 prace oryginalne

24
24. Sun S, Schubert CM. Prolonged juvenile states and delay of cardiovascu-
lek. med. Zbigniew Kuaga lar risk: The Fels Longitudinal Study. J Pediatr 2009;155:e1-6.
25
25. Kivimaki M, Lawlor DA, Smith GD i wsp. Association of age at menar-
Zakad Zdrowia Publicznego che with cardiovascular risk factors, vascular structure and function in
adulthood: the Cardiovascular Risk in Young Finns Study. Am J Clin Nutr
Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka 2008;87:1876-82.
04-730 Warszawa, Al. Dzieci Polskich 20

** z.kulaga@czd.pl

Pimiennictwo
1
Malinowski A. Auksologia. Rozwj osobniczy czowieka w ujciu biome-
dycznym. Uniwersytet Zielonogrski, Zielona Gra, 2007.
2
Krawczyski M. Metody oceny rozwoju fizycznego wykorzystywane
w praktyce poradnianej. Przew Lek 2001;4:92-96.
3
Towne B, Demerath EW, Czerwinski SA. The genetic epidemiology of growth
and development. W Cameron N (red) Human Growth and Development.
San Diego, Academic Press, 2006:115.
4
Scammon RE. The first seratim study of human growth. Am J Phys Anthrop.
1927;10:329-336.
5
Kosmowski W. O wzrocie i wadze dzieci klas biednych w Warszawie. War-
szawa, Odb. z Medycyny Druk K. Kowalewskiego, 1894.
6
Suligowski F. Kilka sw o pomiarach antropometrycznych modziey gim-
nazjum mzkiego w Radomiu, Medycyna 1887;15:512-516.
7
Wolaski N. Ekologia czowieka. Wraliwo na czynniki rodowiska i bio-
logiczne zmiany przystosowawcze. Warszawa, PWN, 2008. Grupa Badaczy OLAF
8
Szilgyi-Pgowska I. Auksologia postpy w pediatrii w roku 2001. MPonline
http://www.mp.pl/artykuly/index.php?aid=13755&print=1&_tc=6F6B9224 Uniwersytet Medyczny Biaystok: Agnieszka Rybi-Szu-
B09F42AEA95461F717FFE596 ostatni dostp 4.08.2010. miska, Micha Szumiski, Katarzyna Taranta-Janusz,
9
Kulaga Z, Litwin M, Tkaczyk M i wsp. The height-, weight-, and BMI-for-age Edyta Tenderenda, Anna Wasilewska; Dziecicy Szpi-
of Polish school-aged children and adolescents relative to international and
local growth references. BMC Public Health 2010;10:109. tal Wojewdziki Bydgoszcz: Beata Jasiska; Uniwer-
10
Cole TJ. The LMS method for constructing normalized growth standards. sytet Medyczny Gdask: Piotr Czarniak, Przemysaw
Eur J Clin Nutr 1990;44:45-60. Szczeniak, Dominik wito; Collegium Medicum Uni-
11
Pan H, Cole TJ. LMSchartmaker, a program to construct growth references
using the LMS method. Version 2.42. http://www.healthforallchildren.co.uk. wersytet Jagielloski Krakw: Monika Miklaszewska,
12
de Onis M, Onyango AW, Borghi E i wsp. Development of a WHO growth Anna Moczulska, Iwona Ogarek, Katarzyna Wilkosz,
reference for school-aged children and adolescents. Bull World Health Organ. Katarzyna Zachwieja; Uniwersytet Medyczny Lublin:
2007;85:660-667.
13
Hulanicka B, Brajczewski C, Jedliska W i wsp. Due miasto mae miasto Marek Majewski, Aleksandra Sobieszczaska-Drodziel,
wie. Rnice w rozwoju fizycznym dzieci w Polsce. Wrocaw, PAN, 1990. Izabela Szlzak, Pawe Szlzak, Magorzata Zajcz-
14
Palczewska I, Niedwiecka Z. Wskaniki rozwoju somatycznego dzieci i mo- kowska; Instytut Pomnik Zdrowia Matki Polki d:
dziey warszawskiej. Med. Wieku Rozw. 2001;5(suppl.1):1-118.
15
Malinowski A, Strzako J (red). Antropologia. PWN, Warszawa, Pozna, 1985. Monika Pawlak-Bratkowska, Anna Ptorak-Krawczyk,
16
Cole TJ. Growth references and standards. W Cameron N (red) Human Marcin Tkaczyk; Szpital Wojewdzki Kdzierzyn-Kole:
Growth and Development. San Diego, Academic Press, 2006:386. Danuta Gmyrek; Poznaski Uniwersytet Medyczny:
17
Han JC, Lawlor DA, Kimm SY. Childhood obesity. Lancet 2010;375:1737-1748.
18
Jodkowska M, Woynarowska B, Oblaciska A. Test przesiewowy do wykry- Tomasz Krynicki, Jolanta Sotysiak; Dziecicy Szpital
wania zaburze w rozwoju fizycznym u dzieci i modziey w wieku szkolnym. Wojewdzki Toru: Roman Stankiewicz, Sawa Zbu-
Warszawa, Instytut Matki i Dziecka, 2007. cka; Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka
19
Cole TJ, Green PJ. Smoothing reference centile curves: the lms method and
penalized likelihood. Statist. Med. 1992;11:1305-1319. Warszawa: Robert Pietruczuk, Jan Szpor, Anna wider;
20
De Onis M, Blssner M. WHO Global Database on Child Growth and Mal- Uniwersytet Medyczny Wrocaw: Jacek Kleszczyski,
nutrition. WHO, Geneva, 1997. Magdalena Naleniak, Anna Wawro, Irena Wikiera-
21
Toschke AM, von Kries R, Beyerlein A i wsp. Risk factors for childhood obe-
sity: shift of the entire BMI distribution vs. shift of the upper tail only in Magott, Danuta Zwoliska; lski Uniwersytet Me-
a cross sectional study. BMC Public Health. 2008;8:115. dyczny: Piotr Adamczyk, Tatiana Augustyn-Iwachw,
22
Ogden CL, Carroll MD, Curtin LR i wsp. Prevalence of high body mass index Beata Banaszak, Omar Bjanid, Katarzyna Broll-Waka,
in US children and adolescents, 2007-2008. JAMA, 2010;303:242-249.
23
23. Pludowski P, Litwin M, Niemirska A i wsp. Accelerated skeletal matura- Aurelia Morawiec-Knysak.
tion In children with primary hypertension. Hypertension 2009;54:1234-9.

700 standardy medyczne/pediatria n 2010 n T. 7 n 690700 www.standardy.pl/pediatria