Mt trong nhng di n c sc nht ni n nhng nguyn l ca Lc th H chnh l truyn thuyt Con Rng

Chu Tinca ngi Lc Vit vn hm cha nhiu ni dung rt su sc chng t mt trnh thnh nhn v s
to dng hnh tng. Ni dung trc tip ca truyn thuyt ny ai cng nhn thy l huyn thoi v lch s dn tc
Vit. y cng l hnh thc chung cho hu ht cc truyn thuyt ph bin v thi Hng Vng. ng V Qunh mt
trong ng tc gi ca cun Lnh Nam Chch Qui t vn : Nhng truyn chp y l s trong truyn
chng?. y chnh l mt nhn xt sng sut ca bc uyn nho Lc Vit, k t Vit Nam hng quc vo fh k th
10 sau CN. Mt trong nhng hm ngha ca truyn thuytCon Rng Chu Tin c lin quan cht ch ti Lc th H
, trnh by vi bn c trong cun Thi Hng Vng qua truyn thuyt v huyn thoi (Nxb VHTT 2002). Trong
cun sch ny, vn trn c tm lc v b sung mt s hin tng lin quan n kinh Dch nh sau:
Hnh nh ca T ph Lc Long Qun tc Vua Rng Lc Vit v Hong u tin trong c s nhn loi dng hnh
tng Rng cho danh v ca mnh. Rng l biu tng ca sc mnh v tr.
Hnh nh ca T mu u C dng di ca Tin biu tng sc mnh tr tu ca con ngi. Cuc hn nhn ca T
ph Lc Long Qun vi T mu u C l mt biu tng ca s kt hp ca sc mnh v tr vi tr tu siu vit ca
con ngi. y cn l s ha hp m dng; m c ngun gc t Thi cc, khi phn bit to thnh m dng c
biu tng bng hai Ngi c chung mt tc h.
S kt hp gia hai Ngi sinh c 100 qu trng; l biu tng ca tng s Lc th H ; 100 trng n ra 100
ngi con trai m khng c con gi; bi v y l gi tr ca tr tu thuc Dng nn dng hnh tng con trai. 50
ngi con theo m (m) l biu tng cho 50 vng trn en trong tng s Lc th H ; trong m c Dng,
nn 50 ngi con theo m (m) ln ni Dng. 50 ngi con theo cha (Dng) l biu tng cho 50 vng trn
trng trong tng s Lc th H ; trong Dng c m, nn 50 ngi con theo cha (Dng) xung bin (m). Xin
xem li hnh minh ha sau y.
hnh Lc th
vng trn trng 25 - vng trn en 20

hnh H
vng trn trng 25 - vng trn en 30

Tng s Lc th H :
vng trn trng 50 - vng trn en 50
m dng l mt thut ng trit hc c ng phng, l gii tt c trng thi phn bit t khi nguyn v tr cho
n mi s vn ng ca n. u c phn bit th c m dng, trong m c Dng v ngc li. nguyn l
khi nguyn, phm tr ca m bao trm ton b nhng thuc tnh hu hnh, so vi Dng bao trm ton b nhng
thuc tnh tru tng. Do 50 ngi con theo m (m) lnh o t nc Vn Lang quc gia u tin ca ngi
Lc Vit. y cng chnh l s i din trong kinh Dch iu ny c lu vi bn c phn trn. Trong
phng php bi c thi, ngi ta s dng 100 cng c, ly 50 tc l s i din ng vi con s 100 v 50 ca
truyn thuyt, s dng mt na (tc 50 cng c ng vi 50 ngi con theo m; sau b i 1 cn li 49 cng dng
bi). y chnh l hnh tng ca 49 ngi anh em cn li i cai tr khp ni, biu tng cho tnh mun mt ca s
vn ng ca cuc sng x hi v con ngi.
Trong s phn tch ni dung truyn thuyt Con Rng Chu Tin trn l gii mt hm ngha lin quan n Lc
th H . Vic l gii ny khng ph nhn ni dung trc tip ca truyn thuyt Con Rng chu Tin v lch s thi
Hng Vng. Ph h ca cc vua Hng trong truyn thuyt ny cn lin quan n mt hin tng v tr c o khc
s c trnh by phn sau. V gii hn trong ni dung cha ng rt nhiu hm ngha ca truyn thuyt ny; cho nn
khng trc tip ni n Ng hnh v iu ny c b sung bng mt di sn c sc, ni ting trong vn ha dn
gian Vit Nam. chnh l tranh th Ng h c ngi Lc Vit trn trng lu truyn vi danh xng tn knh l ng
ba mi.
B n ca tranh th Ng H
Huyn thoi ng H
gc ph Hng Lc vo nhng ngy cui nm, mt ngi n b nh qu ang ngi r trn thm mt cn nh
ng ca ngh Tt. Trc mt b l mt tm ni lon tri rng, mi gc c chn bng na cc gch. Trn tm ni lon
, by kn nhng bc tranh Tt. B bn tranh dn gian lng ng H. Sau lng b, trn nhng cnh ca g ng kn
l my si dy ging ngang treo my bc tranh. Thnh thong, gi li thi nh lm cho nhng bc tranh y ve vy
nh mun mi mc khch hng thay cho b ch dng nh mt mi. Tranh dn gian by gi chng cn my ai ch
n; ngoi tr my bi bo ni v tnh vn ha truyn thng ca tranh dn gian Vit Nam. vy, hng ca b li
b khut lp v nha i trong s nhn nhp, ng c ca phin ch Tt. i mt b bun ru nhn nhng bc tranh
dn gian ang m v s th ca nhng ngi i ch. Mi bc tranh b bn c 3000 ng, y l gi vn r mt
m chng con b cm ci lm c thng nay, mong kim c cht nh gp vo ni bnh chng n Tt. Hng ca b
c khuyn mi hn hoi cho ph hp vi cnh tranh th trng: ai mua mt bc tranh, s c tng mt con chut
bng ba cng, nhum phm en, nhng chy c nh mt bnh xe t c dy thun bng. Lu lu, b li u oi
ko si dy trn lng con chut khuyn mi, lm cho n chy gy s ch ca ngi qua ng. Hng ca b vn
. Bn tr con by gi cng khn lm, chng tha bit ch b ra thm chc ngn ng bc l c th c mt mn
chi hin i chy bng pin, bn y ph chi Lng Vn Can gn . Cn ngi ln, c qu nhiu bn rn trong
sinh k. Khi thng thc ngh thut th h c nhng phng tranh lch s treo bin qung co ghi c bng ting
Ty; trong ngi ta bn nhng ti hp dn v cc trng phi hin i v c in trn th gii, hoc nhng ti
nng mi xut hin i li. Chng cn ai nhng bc tranh qu ma dn d ca b...
B c bn tranh th Ng h khng?
Khng! Tranh phi t trc mi c bn. B hng tranh tr li v ngc nhn ng khch.
B cho ti mua my ci tranh ny! Va ni, ng lo va ch ln my bc tranh dn gian ang kp vo si dy chng
ngang bc tng. Cha kp b hng tranh tr li, ng lo tho bc tranh n ln trn dy xung v ngm
ngha.
Ti khng bn cho ng! Va ni, b va a tay ly li bc tranh.
Vi v mt ngc nhin, ng lo hi li:
Ti sao th? Ti tr gi cao m?
B hng tranh khng tr li m lng l thu xp nhng ci tranh ca b, ct vo mt ci thng v gnh i. Trong ci
thng tranh , cht y nhng b n ca s minh trit ng phng.
ng lo nhn theo th di:
Thin nht sinh Thy, a lc thnh chi! Nu ta c bc tranh ny sm hn, th c l khng phi i n 1000 nm
na
Ni xong, ng lo bin mt.
n Ln
Tranh dn gian ng H
 Thin nht sinh Thy, a lc thnh chi
H Lc th & tranh th Ng H
Trong dn gian Vit Nam lu truyn n hai bc tranh Ng h, mt ca lng tranh ni ting ng H; mt ca dng
tranh dn gian Hng Trng. Tnh c sc y l hai dng tranh ny tng chng nh khng lin quan ti nhau,
c cc nh nghin cu m thut dn gian cho rng c nhng phong cch khc nhau, trong c ni dung v phng
php th hin. Nhng, c hai bc tranh ny u hm cha trong ni dung ca n, mt hin tng b n nht ca vn
ha ng phng l Lc th v H b sung cho mt trong nhng hm ngha ca truyn thuyt Con Rng
Chu Tin, trnh by trn. Trc khi din gii ni dung hai bc tranh ny, xin bn c xem hnh minh ha di
y:
Tranh Ng H lng ng H
 Tranh Ng H Hng Trng

Qua hai tranh trn, bn c s nhn xt thy rng ngoi tr t th khc nhau ca H vng gia hai tranh, cn v hnh
tng cc ng ba mi u ging nhau. Trong tranh Ng h Hng Trng l mt tranh ph bin nht lu truyn trong
dn gian. H vng nhn thng, mt chn trc y oai v t ln ming ph ghi dng ch: Php i uy n, ngha l
Uy lc ca php ln(din t theo ngn ng hin i c th hiu l qui lut ch yu, bao trm). Bn h con vy
quanh c mu sc theo s vn ng tng sinh ca Ng hnh. Hnh tng ny hon ton trng khp vi chiu Ng
hnh tng sinh ca H , xin xem hnh minh ha di y.
hnh minh ha ng hnh tng sinh trong H
v tranh Ng H Hng Trng

Trong tranh Ng h ca lng ng H th H vng c t th quay u nhn sang mt bn v mu sc ca 4 h con

theo chiu Ng hnh tng khc. iu ny hon ton trng khp vi l tng khc ca Ng hnh trong hnh Lc
th. Mt iu c o na l H vng trong tranh ng H cng t bn chn y uy v ln mt hm n, trn c ghi
mt hnh ch nht v 6 gch b n. Nu chng ta quay 900 hnh ch nht v b hai vch dc, th y chnh l qu Bt
thun Cn. Hin tng ny hon ton ph hp vi ni dung mang thuc tnh Dng ca Lc th ( s Dng ca Lc
th l 25, tri hn s m l 20). Bn c xem hnh minh ho di y:
 Hnh ba trn hm n tranh Ng H ng H
v qu Bt Thun Cn trong Kinh dch

S lin kt cht ch v hm ngha ni dung gia hai tranh dn gian thuc hai dng tranh khc nhau chng t mt
ni dung y b n ca Lc th H , s t li ton b nhng vn lin quan trong cuc sng x hi v sinh hot
vn ha ca ngi Lc Vit t c s n nay, nh: ngh khc g, lm giy n y, bn c c th t vn l:
lng tranh ng H theo cc nh nghin cu hnh thnh vi trm nm nay; tc l sau Thiu Khang Tit, Chu Hy
cng b tnh cht Ng hnh ca Lc th H vo i Tng. V vy, rt c kh nng tranh Ng h ca Vit Nam th
hin li ni dung ca vn ha Trung Hoa. iu ny s rt hp l, nu nhng vn lin quan n thuyt m dng
Ng hnh vn khng sng t. Nhng s vic li khng n gin nh vy v cng khng phi l yu t cn bn. Vn
quan yu t ra y l: S cng b ni dung ca thuyt m dng Ng hnh lin quan n Lc th H ca
ng Chu Hy ch dng li ni dung Ng hnh sinh khc cho tng hnh, khng gii thch c nguyn nhn cho
n tn ngy hm nay, khi bn ang c cun sch ny. Ngc li, tranh Ng h lu truyn trong dn gian Vit Nam
cha ng nhng hm ngha vt xa nhng ni dung lin quan n Lc th H m c th ch Hn ni ti. y
chnh l iu cn bn chng t: tranh Ng h trong dn gian Vit Nam v tc th ng ba mi c t rt lu
trong vn ha Lc Vit; c th c trc i Hn. Mt yu t minh chng iu ny l chm sao pha trn tranh Ng
h. y l mt mt ng hng dn cn nguyn ca Lc th H . Trong iu kin mt nn vn minh b tht truyn
ko di trn 2000 nm, chm sao pha trn tranh Ng h Hng Trng s l mt iu v ngha; nu nh khng c s
trung thnh vi nguyn tc t t tin, th rt c th chm sao ny khng c th hin trn tranh, v ngi ta s cm
thy tha cho chi tit ny. Nhng, may mn thay! Cho n tn ngy hm nay, chm sao trn tranh Ng h Hng
Trng vn c gi gn v tr ca n v chng t c cn nguyn ca ni dung Lc th H . Nhng on trch
dn di y t trong sch Chu Dch v tr quan (sch dn) chng t iu ny.
Trc khi din t ni dung ca H xin c trnh by phng php tnh gi ca m dng lch.
m lch chia mt ngy thnh 12 gi. Mi gi m lch bng hai gi dng lch:
Gi th nht gi T t 23 gi ngy hm trc n 1 gi ngy hm sau.
Gi th hai gi Su t 1 n 3 gi.
Gi th ba gi Dn t 3 n 5 gi.
Gi th t gi Mo t 5 n 7 gi.
Gi th nm gi Thn t 7 n 9 gi.
Gi th su gi T t 9 n 11 gi.
Gi th by gi Ng t 11 n 13 gi.
Gi th tm gi Mi t 13 n 15 gi.
Gi th chn gi Thn t 15 n 17 gi.
Gi th mi gi Du t 17 n 19 gi.
Gi th mi mt gi Tut t 19 n 21 gi.
Gi th mi hai gi Hi t 21 n 23 gi.
Vi s phn chia thi gian theo m lch ni trn v s nh hng phng v ca Lc th th s vn ng ca cc v
sao quen thuc trong Thin vn hc hin i thuc Thi dng h gm: sao Kim, sao Thy, sao Ha, sao Mc, sao Th
ln lt xut hin trn bu tri s to ra s ca H nh sau:
1) V tr xut hin ca sao Thy phng Bc trn bu tri
Trong ngy: gi th nht (gi T); gi th su (gi T)
Trong thng: ngy mng 1, 6, 11, 16, 21, 26. Mt tri, mt trng gp sao Thy phng Bc.
Trong nm: Thng 11, 6. Lc hong hn thy phng Bc.
V tr ca sao Thy theo s ca sao Thy trn H (1 6),ng vi phng Bc ca Lc th .
2) V tr xut hin ca sao Ha phng Nam trn bu tri
Trong ngy: gi th hai (gi Su); gi th by (gi Ng)
Trong thng: ngy 2, 7, 12, 17, 22, 27. Mt Tri, mt Trng gp sao Ha phng Nam.
Trong nm: Thng 2, 7. Lc hong hn thy phng Nam.
V tr ca sao Ha theo s ca sao Ha trn H (2 7), ng vi phng Nam ca Lc th .
3) V tr xut hin ca sao Mc phng ng trn bu tri
Trong ngy: gi th ba (gi Dn); gi th tm (gi Mi).
Trong thng: ngy mng 3, 8, 13, 18, 23, 28. Mt Tri, mt Trng gp sao Mc phng ng.
Trong nm: thng 3, 8. Lc hong hn thy phng ng.
V tr ca sao Mc theo s ca sao Mc trn H (3 8), ng vi phng ng ca Lc th .
4) V tr xut hin ca sao Kim phng Ty trn bu tri
Trong ngy: gi th t (gi Mo); gi th chn (gi Thn)
Trong thng: ngy mng 4, 9, 14, 19, 24, 29. Mt Tri, mt Trng gp sao Kim phng Ty.
Trong nm: thng 4, 9. Lc hong hn thy phng Ty.
V tr ca sao Kim theo s ca sao Kim trn H (4 9), ng vi phng Ty ca Lc th .
5) V tr xut hin ca sao Th gia bu tri
Trong ngy: gi th nm (gi Thn); gi th mi (gi Du).
Trong thng: ngy mng 5, 10, 15, 20, 25, 30. Mt Tri, mt Trng gp sao Th gia.
Trong nm: thng 5, 10. Lc hong hn thy gia tri.
V tr ca sao Th theo s ca sao Th trn H (5 10), ng vi Lc th gia. (*)
* Ch thch: Gs L Vn Qun, Chu Dch v tr quan, NXB Gio dc 1995).
Qua on trch dn trn, bn c cng nhn thy rng: nhng ni dung mi m ny hon ton cha h c ng Chu
Hy nhc ti. Trong cun sch Chu Dch v tr quan, gio s L Vn Qun cng ch a ra ni dung nh trn cho tng
hnh Lc th v H mt cch ring r; ng khng c s lin h no gia hai hnh ny. Vic lin h gia hai
hnh Lc th H v cho rng Lc th phi c trc nh phng v cho H ; H c sau trn c s
phng v Lc th, l do ngi vit thc hin. S lin h gia Lc th v H c th hin trong hnh tng ng
H vng trong tranh ng H ngoi u nhn sang mt bn. Chm sao pha trn trong tranh th Ng H chnh l
chm sao Tiu Hung Tinh, tc l chm sao thin cc Bc, nh v chun cho s vn ng ca hnh tinh trong Thi
dng h lm nn s Ng hnh trong ni dung H . Chm sao ny chng t tranh Ng H khng th xut x
t vn minh Hoa H, m tn ti t rt lu trong nn vn minh Lc Vit. Tt c gi tr nhng mt ng ni trn, mc
d xut pht t nhng suy lun ch quan, nhng li hon ton trng khp vi nhng vn lin quan c cp ti
trong ton b cun sch ny. Tc th ng ba mi m tranh th ph bin l tranh Ng H Hng Trng li l mt mt
ng cao cp cho thy: chnh s vn ng ca H l cn nguyn ch yu nhng b n ca nn vn ha ng
phng m s th hin siu cng thc Hu thin Bt qui. y cng l mt iu m c th ch Hn trong ngt
5000 ta sch, tri di trn hai thin nin k hon ton sai lm khi cho rng: H l cn nguyn ca Tin thin
Bt qui, Lc th l cn nguyn ca Hu thin Bt qui. Vn ny s c chng minh trong nhng chng tip
theo y.
H l gii nguyn l tng hp ca thp thin can
Trong cc c th ch Hn lin quan n thuyt m dng Ng hnh chng ta thng thy mt tin sau y:
Gip ( Mc) hp K (Th)
Bnh (Ha) hp Tn (Kim)
Mu (Th) hp Qu (Thy)
Canh (Kim) hp t (Mc)
Nhm (Thy) hp inh (Ha).
y cng l mt tin ca qui tc lp cc trong T vi u s v cng l mt tin quan trng ca l hc c ng
phng c ng dng trong rt nhiu lnh vc: y l, lch s, d on Tin ny cha c s l gii v cng l s b
n tri hng thin nin k trong cc c th ch Hn lu truyn. Chnh v s b n ny khin cho nhng nh nghin
cu v nhng ngi tm hiu v l hc ng phng phi chp nhn mt cch khin cng tin ni trn : Mc khc
Th (l tng khc ca Ng hnh). Nhng trong tin ni trn th Gip Mc li hp K Th; tht kh hiu! Cha
ht, trong cc sch ng dng phng php lun m dng Ng hnh vo cc lnh vc ng y, l hc hoc d on
tng lai, thng gp nhng nh cng khng c s l gii m bt buc phi hc thuc lng sau y: Gip hp K
ph t xung Canh; hoc Mu hp Qu ph Gip khc K
Tuy nhin vi vn c t ra l: Lc th H l tin ca khoa Thin vn hc ng phng v l s ng
dng nhng h lun ca thuyt m dng Ng hnh th tin trn s c l gii nh sau:
Chng ta sp xp thp Thin can theo l m dng v Ng hnh tng sinh, nh s th t t 1 n 10 t Gip n
Qu, ta s c mt bng sau:
Qua bng trn bn c cng nhn thy: tt c cc s ca thp Thin can u l nhng s c trn H . S trng hp
ny chc chn khng phi l mt s ngu nhin khi chng l nhng nn tng cn bn ca mt hc thuyt nht qun.
V vy, khi sp xp thp Thin can, trn c s s theo th t ca bng trn vo v tr c s tng ng ca Cu
cung H ta c bng sau:

Nh vy, trn c s s ca Thin can tng ng vi s ca cu cung H , ta s c s tng hp bi cng

hnh nh sau:
Gip (1) hp K (6) trong hnh Thy;
Bnh (3) hp Tn (8) trong hnh Mc;
Mu (5) hp Qu (10) trong hnh Th;
Canh (7) hp t (2) trong hnh Ha;
Nhm (9) hp inh (4) trong hnh Kim.
Nh vy mi mt hnh trn H i lin vi hai Thin can mt m mt Dng.
iu ny cng l gii mt bi ph truyn b n c ni dung nh sau:
Nht lc cng tng (Mt Su cng h);
Nh tht ng o (Hai By cng i mt ng);
Tam bt vi bng (Ba Tm nh nhau);
T cu vi hu (Bn Chn l bn b);
Ng thp ng (Nm Mi cng mt loi).
Vi hnh trnh by trn. Chng ta c th l gii nhng trng hp b n nh: Gip hp K ph t xung Canh v
nhng trng hp tng t nh sau:
Gip (1) nm v tr Dng Thy, khc t (2) Canh (7) nm v tr m Dng Ha theo l tng khc ca Ng
hnh; hoc Mu (5) nm v tr Dng Th khc Gip (1) K (6) nm v tr m dng Thy. T suy ra mt s
nh b n khc nh: Bnh l qu nhn ca K v s ca Bnh (3) v s ca K (6) nm trn cung tng sinh
ca Ng hnh Thy sinh Mc trn H v.v
S lin h Thin can vi H l b cho s chng minh gi thuyt nu trong sch ny phn sau.
H vn c ng dng t i Hong trong Hong ni kinh t vn (*), c th hin t i Chu (trong
Thng Th C mnh), nhc n vo i Hn (trong kinh Dch H xut , Lc xut Th theo Khng An Quc),
cui cng chnh thc xut hin vo i Tng, nh trnh by trn. bn c tin theo di, xin c xoay li
hnh H 180o cho ph hp vi cch nhn bn hin i, km hnh truyn thng bn c i chng cng vi
l Ng hnh tng sinh theo c th ch Hn ni nh sau:

* Ch thch: Du n H trong Hong ni kinh xin c chng minh phn sau.

Trn c s hnh H cu cung, chng ta t vo cc cung tng ng hnh Tin thin Bt qui ca vua Phc Hy
v s c hnh sau.

H kt hp tin thin bt qui

Qua hnh trn, s lin h gia Bt qui vi thuc tnh Ng hnh m c th ch Hn ghi nhn so snh v tr ca
Bt qui trn H chng ta s thy nhng hin tng sau:
Cn (Tri Kim); oi (Kim) nm hnh Thy ca H .
Ly (La); Chn (Mc) nm hnh Kim ca H .
Khn (t); Cn (Ni) nm hnh Ha ca H .
Khm (Nc); Tn (Gi Mc) nm hnh Mc ca H .

@ Qua hin tng trn, mu thun u tin m bn c cng thy c l s ri lon trong s tng quan gia
thuc tnh Ng hnh ca cc qui c ni n vi tnh cht ca Ng hnh trn H . Nu khin cng m cho rng:
S d Khn (t), Cn (ni Th) nm Ha, v Ha sinh Th. Cn oi thuc Kim nm hnh Thy v Kim sinh
Thy. Lp lun nh vy th s khng l gii c Ly (Ha) Chn (Mc) li nm hnh Kim? Khm (Thy)Tn (gi
Mc) li nm hnh Mc H ?
Nh vy, s dn n hai trng hp sau :
1) Nu xt s tng quan gia hnh H vi Tin thin Bt qui, th hon ton khng c c s no c s tng
quan gia Qui v vi thuc tnh Ng hnh m ni dung th hin trong s ng dng: Ly Ha; Khm Thy; Chn
Mc; oi Kim?
2) Nu theo s gii thch ca cc hc gi nghin cu hin i cho rng thuyt m dng trong kinh Dch c xut x
khng ng thi vi thuyt Ng hnh, th xut x ca Bt qui Tin thin khng lin quan g n H ; nh vy th
Lc th cng khng lin quan n Hu thin Bt qui. Do , cng s khng c c s no c s lin h gia Ng
hnh v Qui v. Vy cn c vo u Qui v c thuc tnh ca n l Ng hnh? Trong trng hp ny th cu: H
xut , Lc xut Th, thnh nhn tc chitrong Thp dc c coi l ca ngi Khng t phi xem li ni dung ca
n!
So snh ni dung cu trn vi cu trong sch Lun Ng, thin T Hn, ngi Khng t ni: Phng iu bt ch, H
bt xut . Ng d h ph. th chnh ngi Khng t cng tha nhn: H l bc hnh trn lng Long m, hin ra
sng Hong H v ngi bit n n. Nh vy, cu ni ca ngi m sch Lun Ng ghi nhn chnh l s b sung cho
nhn nh ca Hn nho: Khng t trc tc Thp dc. y l mt s phi l! Thc t chng minh trn cho
thy: Khng h c s lin quan gia H v Tin thin Bt qui! S chng minh ny chng t nhng vn sau
y:
@ Cc nh nghin cu thi Hn, hoc sau ngi Khng t thm cu Phng iu bt ch, H bt xut . Ng d h
ph. vo sch Lun Ng. T , hon ton c c s cho rng: Cn t li vn v tnh chn xc trong ni dung
sch Lun Ng, mt cun sch m tc gi ca n vn c coi l chc chn ca Khng t .
Mt hin tng rt ng lu , b sung cho vn c t ra l: cng cu H xut , Lc xut th, nhng trong
Hn th Ngh vn ch li c hiu nh sau: S nghip ca ngi Khng t lp nn sng Hong H, vit sch sng
Lc Thy (?). on trch dn sau y chng t iu ny:

Ngi u tin cho rng sch Tiu t do Khng t vit ra l Ban C. ng vit trong Hn th ngh vn ch rng: D
vit: H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi, c thi chi s khi vin h, ch Khng t son yn, Thng
on d Nghiu h bt d Tn, phm bch thin,, nhi v chi t, ngn k tc (Trong kinh Dch c vit rng: Lp
nghip sng H, vit sch sng Lc, chnh l thnh nhn Khng t mi bin son li , bt u t vua
Nghiu, kt thc vo i Tn, c 100 thin gi l t, da vo sch xa sp xp li t mch lc).(*)

* Ch thch: Thng Th sch ghi chp thi Thng c, V Ngc Lin bin son, Trn Kit Hng hiu nh, Nxb
ng Nai 1996, tr.41)

Nh vy, phi chng ty theo nhu cu m nhng nh trc tc Hn Nho sa phc v cho mc ch ca mnh, gp
phn ng k vo s huyn o ca nn vn minh phng ng. Trng hp ca Hn th Ngh vn ch trn y l
nhm minh chng cho vic Khng t trc tc kinh Th.
So snh cch hiu ca ng Ban C vi cu trong Lun Ng Phng iu bt chi, H bt xut . Ng d h ph th ch
c th hiu rng: Khng t tha nhn H xut khng phi l lp s nghip sng Hong H, m l hnh H
trn lng Long m mt biu tng ca im lnh. Nh vy th ng li khng phi l ngi trc tc kinh Th (Kinh
Th l mt tc phm c, trong ghi nhn vic vua V t ra Hng phm cu tr. Vn ny s uc bn r hn
phn sau). Nh vy th cu H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi vi hai cch hiu nh trn, s c mt ci
ng hoc c hai u sai. T hin tng ny s l c s t vn cho s sai lch ca Hn nho v ngun gc ca
nn vn ha ng Phng.
Quay tr li vi ngha truyn thng c hiu trong kinh Dch, nhng mu thun khng th l gii trong s tng
quan gia H v Tin thin Bt qui t n t ra nhng vn sau y:
1) Cu ni ca Khng t trong Lun Ng do i sau gn ghp. Nh vy, s dn n vic phi xem xt li tnh chn xc
v ni dung cng nh tc gi ca hu ht nhng sch lin quan c phc hi sau thi Tn
2) Nu tnh chn xc ca sch Lun Ng c khng nh th li khng l gii c s lin quan gia H v Tin
thin Bt qui, v n c s lin h vi H t trong kinh Dch cng c coi l ca ng lm ra?
Trong c hai trng hp trn th s hp l vi mt kt cu cht ch nht trong nhng vn lin quan n
kinh Dch l ni dung ca cu H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi s c din t nh sau: S
vn ng ca Thin H to hnh. Cn c vo nhng hnh tng trong thin h, nhng bc thnh
nhn ca ngi Lc Vit (*) vit thnh sch, gi l Lc th. Nh vy Lc th l sch nhm din gii mt
hc thuyt c ni dung lin quan n s vn ng v tr (Ch th theo m Vit Hn t n c ngha l
sch). Cn H l mt danh t chung ch tt c nhng hnh lin quan n s vn ng ca Thin h .
Vn c t ra s c minh chng r hn phn III.

* Ch thch : Ngi vit cho rng Lc Vit l mt danh t chung ch ton b cng ng Bch Vit Nam sng
Dng T, phn bit vi cc chng tc khc trong quc gia Vn Lang; ch khng phi ch l tn ring ch mt b.V
vy, cu Lc xut th, thnh nhn tc chi c hiu l thnh nhn Lc Vit. Trong kinh Dch nhiu nh nghin cu
hoi nghi ch T vit khng hn l ch Khng t. Ngi vit xin c b sung cho gi thuyt ny l: trong
Hong Ni kinh t vn cng dng ch T vit v Phu T rt nhiu ln, nhng chc chn khng phi ni ti
Khng t.

@ Yu t mu thun na trong s tng quan gia hnh Tin thin Bt qui v H l Ng hnh li c
trc Tin thin Bt qui (v H mang ni dung Ng hnh tng sinh). Nh vy, phi chng vua Phc Hy chnh l
ngi pht hin ra thuyt m dng Ng hnh? Trong khi , theo cc nh nghin cu hin i, lch s thuyt
Ng hnh c ghi nhn xut x t nc Yn, T v ch c hon chnh vo thi Hn, tc l sau thi Phc Hy tc H
hoch qui khong hn 3000 nm? Cn theo ni dung c th ch Hn th cng c sau vua Phc Hy 1000 nm nu
tnh n thi Hong vi cun Hong ni kinh, hoc 2000 nm nu tnh n thi vua i V vi Lc th v Hng
phm cu tr?
@ Nu khin cng m cho rng: Ng hnh qu tht ra i trc Tin thin Bt qui tc l trc vua Phc Hy
bo m tnh hp l ca s tng quan gia hai hnh H v Tin thin. Lp lun ny s chng minh c
mt cch hp l hin tng lin quan n H trong kinh Dch v trong Hong ni kinh t vn. Nhng nu nh
vy th khng l gii c hin tng Ng hnh xut hin mt cch th s trong Hng phm c coi l ca vua i
V lm ra v ng cng khng phi l ngi pht hin ra Ng hnh. Bi v, thuyt m dng Ng hnh c ng
dng mt cch vi diu trong Hong ni kinh t vn.
Vi lp lun ny s khng th gii thch c ton b kinh in s ca Nho gio c coi l s sng tc v su
tp ca Khng t sau gn 3000 nm li khng h c mt ch no ni n Ng hnh? Lp lun ny cng khng l
gii c ti sao nh s hc v i Trung Hoa l T M Thin li cho rng: Tru Din l ngi sng to ra thuyt m
dng Ng hnh? Khng l ng ta khng bit n d tn ti hng ngn nm trc ? c bit l cun Hong ni
kinh t vn l mt cun l lun y hc ng phng, tc l n phi ht sc ph bin v y hc l mt nhu cu thit yu
ca con ngi!
Ch vi mt vn tng quan ngay trong cn nguyn ca kinh Dch l H v Tin thin Bt qui to ra nhng
mu thun khng th l gii. C l y l mt trong nhng nguyn nhn d cc nh nghin cu hin i cho rng
thuyt m dng v Ng hnh l hai hc thuyt xut hin c lp v ha nhp vo i Hn. Vi nhn nh ny, trn
thc t t n ph nh ton b gi tr thi gian lch s trong ni dung c th ch Hn. Nh vy, nn vn minh ng
phng c coi l c ngun gc t vn minh Hoa H, phi chng ch v ngi ta khng tm thy mt bn vn no
khc ni v nhng gi tr ca nn vn minh ng phng ngoi c th ch Hn?

Lc th v hu thin bt qui

Lch s chnh thng ca kinh Dch theo c th ch Hn cho rng: Lc th l cn nguyn ca Hu thin Bt qui.
hnh h thng 64 qu Hu thin l ni dung chnh ca kinh Dch hin lu truyn, cng chnh l phn ng dng vi diu
ca kinh Dch. Do , vic tm hiu v Hu thin Bt qui tc l s tm hiu cn nguyn ca kinh Dch. S ng dng
ca Hu thin Bt qui tri rng trn nhiu lnh vc: thin vn, a l, y l, lch s, d on tng lai V vy, s pht
hin nhng mu thun gia Hu thin Bt qui vi nhng vn lin quan cng l s pht hin nhng sai lch ca
n. T s dn n vic hiu chnh cho ng gi tr nguyn thy ca kinh Dch v nhng vn lin quan. y l
mt trong nhng phn phc tp trong ni dung cun sch ny. Bi vy, xin c trnh by bt u t cn nguyn ca
Lc th v s tng quan gia Lc th v Hu thin Bt qui.
Theo c th ch Hn ghi li: Khi vua i V i tr thy sng Lc, c ra thn cho Lc th. Cn c vo nhng vng
trn en trng trn lng ra, ngi lm ra Hng phm cu tr. Tr th I trong Hng phm cu tr cp ti Ng
hnh c trnh by nh sau:

Nht Ng hnh: nht vit Thy, nh vit Ha, tam vit Mc, t vit Kim, ng vit Th. Thy vit nhun h, Ha vit
vim thng, Mc vit khc trc, Kim vit tng cch, Th vit gi sc. Nhun h tc hm, vim thng tc h, khc
trc tc toan, tng cch tc tn, gi sc tc cam.
Tr th nht l Ng hnh: mt l nc, hai l la, ba l g, bn l vng, nm l t. Nc ngm xung di, la bc
ln trn, g cong hoc thng, vng i theo hnh, t cy gt. Nc thm xung, v mn; la bc ln, v ng; g
cong hoc thng, v chua; vng i theo hnh, v cay; t cy gt, v ngt. (*)

* Ch thch: Kinh Dch vi v tr quan ng phng sch dn.

Bn c c th coi ton b ni dung ca Hng phm cu tr trong nhng sch nghin cu v trit hc c ng
phng, nh cun i cng trit hc s Trung Quc ca Phng Hu Lan
hnh minh ha Lc th v Hng phm cu tr nh sau:

hnh minh ha cu cung Lc Th

v Hng phm cu tr

hnh Lc th v hu thin bt qui

xoay 180o theo bn hin i

Trn c s ni dung ca Lc th trnh by, chng ta th xp hnh Lc th vi Hu thin Bt qui nghim l

nh sau:
 hnh minh ha cu cung Lc th
v Hu thin bt qui

Qua hnh v trn bn c cng nhn thy rng: Nu ly 4 qu chnh c hnh kh v phng v r rng l Ly (Ha
Nam), Khm (Thy Bc ), oi (Kim Ty), Chn (Mc ng) lm chun, th r rng chng c s sai lch vi v
tr v phng v Ng hnh trn Lc th nh sau:
Phng Bc: Hu thin Khm Thy; Lc th Thy; hp.
Phng Nam: Hu thin Ly Ha; Lc th Kim; khc.
Phng ng: Hu thin Chn Mc; Lc th Mc; hp.
Phng Ty: Hu thin oi Kim; Lc th Ha; khc.
Nh vy gia hnh Hu thin Bt qui v Lc th c s sai lch ca hai hnh l Kim v Ha. iu ny cho thy gia
hai hnh ny cng khng c s tng quan v Ng hnh.
Nu lp lun cho rng: Ng hnh ca cc qui trong Hu thin khng lin quan g dn Ng hnh ca Lc
th. Bi v, theo cc nh nghin cu hin i th thuyt m dng xut pht t dn tc Khng, thuyt Ng hnh
xut pht t dn tc Vit. Hai hc thuyt ny c Khng t hoc Tru Din tng hp vo thi Chin quc, hay tng
bc ha nhp vo i Hn th c th ni rng: hn 2000 nm, k t i Hn cho n ngy hm nay, cn nguyn
ca Chu Dch l Lc th v Hu thin Bt qui vn cha ha nhp. Vy cn c vo u xc nh hnh kh ca cc
qui ?
S lin h tng quan gia H v Tin thin Bt qui v s lin h tng quan gia Lc th vi Hu thin Bt qui
c chng minh trn chng t:
S tng quan ca Lc th H vi Bt qui nh c th ch Hn ni n trn 2000 nm qua, khng th no c c
s qui v th hin Ng hnh nh s ng dng vi diu ca n trn thc t tri hng thin nin k v bao trm ln
nhiu lnh vc. n y, bo m tnh khch quan, vn c tip tc minh chng vi ba gi thuyt sau:

Gi thuyt th nht: thuyt m dng Ng hnh hon chnh vo i Hn. Do , Ng hnh trong Lc th v H
khng c s lin h trc tip vi Bt qui nh c th ch Hn ni ti. Gi thuyt ny gii thch c s ha
nhp tng bc vo i Hn ca thuyt m dng c trong kinh Dch v thuyt Ng hnh nh nhn nh ca cc
nh nghin cu hin i. Gi thuyt ny cng gii thch c s sai lch v tnh cht ca Ng hnh trong Qui v vi
Lc th H chng minh trn. Nhng vi gi thuyt ny li t ra nhng mu thun c lin h cht ch sau
y:
@ Khi khng c s lin h gia Lc th H vi Bt qui, th s c mt khong trng ln v l thuyt minh chng
tnh cht Ng hnh ca Qui v nh thc t ng dng trn 2000 nm qua t sau thi Hn. Nu coi t thi Hn cho
n tn ngy hm nay l thi gian ha nhp v hon chnh ca thuyt m dng Ng hnh th khng th c khong
trng l thuyt ni trn.
@ Quay tr li vn ni dung ca cu H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi trong kinh Dch; bi v nu
thuyt m dng Ng hnh hon chnh vo thi Hn, tc l Lc th H mang ni dung Ng hnh, khng lin
quan n Bt qui mang ni dung m dng c trc Hn, th Khng t khng c l do g vit cu trn trong H t.
T tt c nhng vn xut x lin quan n Lc th H trong c th ch Hn phi xem li tnh chn xc ca
n, hay ni mt cch khc gi thuyt ny t n ph nhn ton b lch s kinh Dch theo c th ch Hn.
Gi thuyt th hai: thuyt m dng Ng hnh c hon chnh vo thi Xun thu Chin quc v sau khi Khng
t san nh kinh Dch, vit Thp dc; nn Ng hnh ca Lc th H cng khng lin quan n Bt qui; ng
thi gi nh rng: c mt h lun l gii s lin h gia Qui v vi Ng hnh nhng tht truyn (gi nh rng
tht truyn vo khong thi Tn), cho n thi Tng mi pht hin. Gi thuyt ny s gii thch c khong trng l
thuyt ni trn, ng thi n cng l gii c s xut hin cun Hong ni kinh t vn c cho l xut hin vo
thi Xun thu Chin quc hoc sau . Vi gi thuyt ny s chng minh c S K ca T M Thin cho rng Tru
Din (350 270 tr.CN) l ngi tng hp thuyt m dng Ng hnh. Nhng vi gi thuyt ny th li c mu thun
ny sinh nh sau:
@ V thuyt m dng Ng hnh hon chnh v xut hin sau ngi Khng t, nn vn phi t li vn ni dung
cu H xut , Lc xut th. Thnh nhn tc chi vn c coi l tin cn bn ca kinh Dch b ph nhn. Do
, s dn ti s hoi nghi tnh chn xc ca ton b ni dung phn kinh vn ca kinh Dch. T hn na cho cc nh
trc tc Hn nho l trong cun Thng Th (thin C mnh) ghi r: Trn vch tri cung in ca Chu Vn Vng
c khc hnh H . Ni dung cu ny trc y vn l mt bng chng gin tip cho s lin h gia H vi Tin
thin Bt qui, hoc trong trong sch Lun Ng (thin T Hn) vi cu Phng iu bt tri, H bt xut , Ng d h
ph s phi t li vn v tnh chn xc ca n v tnh trng vn khng sng sa nh trnh by trn.
Gi thuyt th ba: Thuyt m dng Ng hnh ra i trc khi ngi Khng t sng tc Thp dc. Gi thuyt ny
cng s c tt c mi thun li nh: gi nh mt h lun tht truyn; gii thch c cu H xut , Lc xut th.
Thnh nhn tc chiv.v... Nhng n li xut hin nhng mu thun sau y:
@ Khng gii thch c kinh Dch ch ni n m dng khng ni n Ng hnh khi m dng Ng hnh l mt
hc thuyt hon chnh trc sinh thi ngi Khng t.
@ Ph nh nhiu vn lin quan nh: Tru Din khng phi l ngi sng tc hoc tng hp thuyt m dng Ng
hnh nh S K ca T M Thin ni ti.
@ t vn H Lc th l g khi c coi l cn nguyn ca Bt qui v nhng hin tng lin quan n hai
hnh ny trong cc c th ch Hn, th d nh trong Lun ng (thin T Hn) cu: Phng iu bt chi, H bt xut
. Ng d h ph!
Nh vy, qua phn chng minh trn chng t: Khng th tm c mt s tng quan hp l no, ngay c trong
nhng tin cn bn ca kinh Dch theo c th ch Hn lu truyn. Khi nhng tin cn bn ca kinh Dch theo c
th ch Hn cha ng nhng mu thun th h qu ca n chc chn khng th no c mt s kt cu hp l:
Mu thun trong s lin h gia H v Tin thin Bt qui, Lc th v Hu thin Bt qui qua nhng vn nu
trn, c tm lc nh sau:
H cn nguyn ca Tin thin Bt qui = 3500 nm tr.CN. Thi hong Phc Hy.
Lc th cn nguyn ca Hu thin Bt qui = 2000 nm tr.CN; thi vua i V.
Hu thin Bt qui xut hin vo thi Chu Vn Vng = 1200 nm tr.CN.
m dng 1200 tr.CN vo thi Chu v trong kinh Dch.
m dng + Ng hnh = thi Hn
Ring du n ca H vi l tng sinh ca Ng hnh (Du n H c trong Hong ni kinh; nhng s xut
hin thc t ca H c xc nh vo thi Tng) v t thn cun Hong ni kinh kh c th t vo thi im
no trong lch s vn ha Trung Hoa?
 hnh minh ha thi gian xut hin
m Dng v Ng hnh theo c th ch Hn

TM V CI NGUN KINH DCH - PHN III - 3

Th su 20/06/2008 12:00:00 (GMT +7)

Tc gi: Nguyn V Tun Anh

Ngun: Trung tm nghin cu L hc ng Phng - Nh xut bn Vn Ha Thng Tin
Trc ht, bn c lm quen vi mt s phn nh sau: Cc nh nghin cu Dch hc chia Bt qui lm 2 nhm l:
1) Nhm Bt Dch gm cc Qui:

Bn qui ny c tnh cht chung l: Nu lt ln hay lt xung 1800 th tnh cht ca n khng thay i.
2) Nhm in o Dch gm cc qui i cp vi nhau l:
OI TN; CN CHN
Mi cp trong nhm ny c c tnh l: Nu lt ln hay lt xung th chng i tnh cht cho nhau.

Mi cp nh vy chng ta tm gi l: cp in o dch cng tnh cht.

Xt hnh Bt qui Hu thin sau khi i ch hai qu Tn Khn (T nay thut ng: Bt qui Hu thin sau khi i ch
hai qu Tn Khn s gi tt l Bt qui Hu thin nguyn thy; cn hnh Hu thin c vn gi l Hu thin
Bt qui), bn c s thy mt s i xng m - Dng c din t nh sau.
 hnh minh ha tnh i xng
ca Hu thin bt qui nguyn thy

Vi s sp hnh nh trn, bn c nhn xt thy ngay rng:

Cp OI & TN, CN & CHN khi kt hp vi nhau chng s c tnh cht ca mt qui Bt dch; ngha l lt 180o
khng thay i tnh cht.
OI & TN l cp in o Dch thuc Kim.
CN & CHN l cp in o Dch thuc Mc.

Trn c s ny chng ta xt n th t 64 qu thuc h thng Hu thin Bt qui so snh s tng quan hp l vi

phng v ca Hu thin Bt qui nguyn thy.
Trc ht chng ta xp 64 qu thnh 32 cp, mi cp gm 2 qu l chn k tip, bt u t cp th nht gm 2 qu
l: 1 Thun Cn v 2 thun Khn; cho n ht 64 qu. Chng ta s c bng sau.
Trn c s hnh 32 cp qu trnh by trn, bn c s nhn thy ngay rng: mi mt cp l mt hnh i
xng nhau. Trong c 4 cp i xng m - Dng v 28 cp i xng nghch o, c cu to bng 56 qu c v tr
chn l lin tip. c c tnh i xng , cu to ca 28 cp i xng nghch o c 3 phng thc to cp i
xng sau y:
Phng thc th 1) Mi cp u do 2 Qui bt dch i ch cho nhau. Th d:
Cp KHM & LY

Phng thc th 2) Mi cp u do 2 Qui in o dch thuc hai cp i xng oi Tn & Cn Chn i ch cho
nhau. Th d:
Cp OI TN & CN CHN

Phng thc th 3) iu ng lu v s lin quan n vn t ra l: trong nhng cp i xng thuc phng

thc ny, th mi cp u do mt Qui bt dch kt hp vi mt cp in o dch cng tnh cht. Th d:
Cp OI TN & CN

Nh vy, to ra cp i xng th:

Mt cp in o dch cng tnh cht s tng ng mt Qui bt dch.
iu ny c m t nh sau:
CN & CHN = OI & TN = CN = KHM = LY = KHN
Nh vy, khi mt cp in o dch cng tnh cht kt hp vi nhau, chng s c tnh cht ca mt Qui bt dch
trong vic to cp i xng. Hay ni mt cch khc: khi kt hp mt cp in o dch s chnh l mt qui bt dch
trong vic to ra i xng. iu ny c chng t trong nhng cp i xng c to trong phng thc 2 v 3,
chng ta c:
# 4 cp i xng c to ra bi 2 cp in o dch Cn Chn & oi Tn (Phng thc 2).
# 4 cp i xng c to ra bi cp in o dch Cn Chn kt hp vi 4 Qui bt dch (Phng thc 3).
# 4 cp i xng c to ra bi cp in o dch oi Tn kt hp vi 4 Qui bt dch (Phng thc 3).
Trong cu trc phng v Bt qui Hu thin, cp Cn Chn c v tr cnh nhau, cng c tnh Mc (m - Dng Mc)
khi kt hp tnh cht tng ng mt Qui bt dch. V vy, cp oi Tn khng th v tr cch nhau nh hnh
Hu thin Bt qui m c th ch Hn truyn li nhng li c th to ra cu trc trnh by th hin 32 cp
i xng.
Do , s tng quan hp l trong vic to ra 32 cp i xng theo ng thun t 64 qu Hu thin bt
qui c bo chng bng T qui truyn. iu ny ch c th thc hin c vi cu trc tin cn bn
ca n l phng v BT QUI HU THIN NGUYN THY; tc l Qui Tn phi nm v tr m Kim trn
H (*) (i ch cho qui Khn), to thnh mt cp tng ng mt qui bt dch cng tnh cht Kim
(m - Dng Kim).
* Ch thch: trong phn chng minh ny c s lin h Hu thin bt qui nguyn thy vi H . iu ny s c
minh chng phn sau. Xin bn c hy tm cng nhn nh vy v khng lm nh hng n phng php chng
minh.
B n ca tit 5 Thuyt qui truyn
Thuyt qui truyn vn c khng t cc hc gi cho rng mang tnh d oan. iu ny c th hin nhiu cun
kinh Dch Vit ng b khng dch Thuyt qui. Tuy nhin, Tit 5 ca Thuyt qui li c coi l s bo chng cho
cu hnh Hu thin Bt qui, v tnh trng khp vi th t thun chiu ca n. bn c tin theo di, xin c trnh
by li nh sau:
Tit 5 Thuyt Qui vit:
xut h Chn. T h Tn. Tng kin h Ly. Ch dch h Khn. Duyt ngn h oi. Chin h Kin. Lao h Khm.
Thnh ngn h Cn.
S trng khp theo th t thun chiu vi hnh Hu thin Bt qui theo c th ch Hn bt u t qui Chn nh
sau:

Nhng vi s din t trn th ni dung Thuyt qui khng trc tip th hin cu trc phng v Hu thin Bt qui.
Ngha en ca tit 5 Thuyt qui ch c th hiu l:
xut h Chn = Vua ra ca Chn
T (*) h Tn = Lm bng ca Tn
* Ch thch: T ng t; ting c c ngha l: lm bng, co bng, lm cho cn, t . Hin ng bng Nam B,
ngi ta vn cn dng vi ngha trn.
Tng kin h Ly = Gp g ca Ly
Tr dch h Khn = Suy ngh chuyn ca Khn
Thuyt ngn h oi = Vui v ca oi
Chin h Cn = Tranh chp ca Cn
Lao h Khm = Mt nhc ca Khm
Thnh ngn h Cn = Ni xong ca Cn.
Nh vy, r rng ngha trc tip ca cu 2 v 4 trong tit 5 l: san bng ca Tn, suy ngh chuyn ca Khn.
Ngi vit theo ng s ch dn trc tip ca Thuyt qui lm vic ny v chng minh trn.
Qua s chng minh trn, chng t rng: Chu Vn Vng khng h to ra hnh Hu thin Bt qui m c th ch
Hn ni ti. Bi v, ng ta khng th to ra mt h thng 64 qu Hu thin m th t cu trc ph nhn phng v
tin cn bn ca n l hnh Hu thin Bt qui. T dn n s ph nhn hng lot nhng vn lin quan
m c th ch Hn ni ti, ng thi cng chng t nhng vn sau:
@ Chu Vn Vng v Chu Cng khng phi l tc gi Son t v Ho t . iu ny chng t tnh Bt Chu ca cy ct
chng tri trong truyn thuyt B N Oa v tri. S ph nhn xut x Hoa H ca kinh Dch trong mt truyn thuyt
vn c coi l ca chnh nn vn minh Hoa H cng chng t rng: xut x ca truyn thuyt ny thuc v vn
minh Vn Lang b Hn ha; ng thi cng chng t du n ca vn minh Vn Lang min Nam sng Dng T.
@ Khng t hoc nhng hc gi khc trc Hn khng h vit Thp dc.
Chu dch trong Tin Thin bt qui
Nh vy, qua s chng minh trn th Chu Dch phi hiu l chu k, s vn ng lp li. iu ny c trnh by nh
sau:
Trong qu trnh su tm t liu thc hin cun sch ny, hc gi L Gia cho bit v mt cu hnh pht trin ca
Qui hoch dn n s hnh thnh Bt qui Tin thin nh sau:

Qua hnh trn, nu chng ta un thnh mt vng trn (Chu) khp kn th s c chnh hnh Tin thin Bt qui.
Xin xem hnh v di y.
hnh minh ha tnh cht Chu dch
trong Tin Thin bt qui

n y, s vic trn cho thy c s ca mt lun im cho rng:

Ton b h thng k hiu ca kinh Dch gm c Tin thin v Hu thin m c th ch Hn cho l nhng
h thng Dch khc nhau v c gi l : Hy Dch (Dch Phc Hy), Lin sn Dch (Dch nh H), Quy tng
Dch (Dch nh Thng), Chu Dch (Dch nh Chu) l nhng s kin khng c tht. H thng k hiu ca
kinh Dch phi c hnh thnh mt cch hon chnh v nht qun, khng c vn Hy Dch v Chu Dch;
khi chnh Tin thin Bt qui vi cu trc ca n chng minh Chu Dch vi ngha l s tun hon
l tn gi chnh xc cho kinh Dch. Lun im ny l mt s tt yu, th hin tnh thng nht v hon
chnh ca gi thuyt cho rng: Thuyt m dng Ng hnh l mt hc thuyt v tr quan hon chnh,
nht qun v xut hin ng thi; kinh Dch chnh l nhng k hiu th hin ni dung ca n.
Lun im ny c chng t trn thc t bi mt s kin sau y. Ban c tham kho on trch dn trong Kinh Dch
vi v tr quan ng phng trang 106.
4- Mt trng hp c bit xy ra khin nhng thuyt trn tr thnh khp khing, tht gi. Mao Tim phng s i
kinh Ty, khi ti ng Chu, tm c trong dn gian ba b sch gi l Tam phn th gm c Sn phn, Kh phn,
Hnh phn. Th ra Sn phn l Lin Sn dch ca Thin Hong, h Phc Hy; Kh phn l Qui Tng Dch ca Nhn
Hong, h Thn Nng; Hnh phn l Kin Khn Dch ca a Hong, h Hong . Mi b Dch u c 8 qu; di mi
qu li u c 7 qu na; tng cng 8 x 8 = 64 qu. Nh vy, Tam phn chnh l Dch i Tam Hong. Chng c
nhng ci tn Lin Sn, Qui Tng, Kin Khn, v c 64 qu gi l: Qun, Thn, Dn, Vt, m, Dng, Binh, Tng,
Qui, Tng, Sinh, ng, Trng, Dc, Ch, St. Thin, a, Nht, Nguyt Sn, Xuyn, Vn, Kh (tc l Kin, Khn,
Chn, Tn, Khm, Ly, Cn, oi i nhng ci tn khc m thi.
Cc thuyt trn ca Ch nho, hu th phi i n khi Mao Tim bt c b Tam phn mi quyt nh. Thc ra, Phc
Hy, Thn Nng, Hong u c Dch v c 64 trng qui ri. Dch ca cc i H, Thng, Chu v sau ch l n
li nhng b sch c i Tam Hong. Do , mi c ngi ni: Tin nho cha tng thy Dch i Tam Hong, i H,
i Thng, cho nn lun thuyt lung tung, cha nht nh. Tin nho v tng kin Tam Hong, H, Thng Dch, s d
phn phn chi thuyt c v nh.
Ta c th thm kin ca Phng i Tng tng cng cho trn: Thn Nng, Hong u c Dch qui v ly
Lin Sn, Qui Tng lm h; bi th hai b sch ny khng phi khi thy t i H v i Thng.
Nhng lun im trn s c tip tc minh chng di y.

Nhng, nh phn II chng minh tnh mu thun khng th khc phc ca tin ny. T s mu thun ca nhng tin cn bn
ni trn, dn ti hng lot nhng mu thun khng th l gii trong cc vn lin quan. Thm ch ngay c nhng nh nghin cu
Dch hc ni ting nh Thiu V Hoa cng cho rng: H Lc th khng lin quan g n Bt qui. y cng l nhn nh ban u
ca ngi vit khi mi tm hiu kinh Dch v th hin trong cun sch xut bn Thi Hng Vng qua truyn thuyt v huyn
thoi (Nxb VHTT 2002). Tuy nhin, vn tr nn khc hn v hon ton sng t khi c hng dn bi nhng mt ng cn c
lu truyn trong vn ha dn gian Vit Nam.

Nhng ngi tng i ln tui, vo hng qu nin trc ngoi t tun sng thi th u min Bc Vit Nam,
chc hn cha qun bi ng dao thng dng thay th cho On t t l:
Chi chi chnh chnh,
Ci anh thi la,
Con nga cht trng, (*)
Ba Vng, ng .
Bt d i tm,
p.
* Ch thch:Trong chng trnh Vn ngh Thiu nhi ngy 6- 12 1999 ca i VTV 3 th hin bi ng dao trn;
trong cu con nga cht trng c c l con nga bt cng. Ngi vit coi y l mt trng hp d bn
do hiu sai. S hiu sai ny rt khin cng n mc v l. Nhng v tnh ph cp ca mt phng tin thng tin i
chng, xin trnh by bn c tham kho.
Mt a tr trong nhm lm ci, xe mt bn tay ra v c bi ng dao ny. Chung quanh thng lm ci, mt bn
tr con xm xt, mi a ngn tay tr vo lng bn tay ca n xe ra. Khi c n cu cui cng, thng b lm ci
ct ting ko di. Ri bt thnh lnh n nm bn tay li, vi mt ting p! ct ln. Lc a tr no khng
nhanh tay rt ra, s phi lm mt vic g trong mt tr chi m chng tha thun trc: phi bt mt trong tr
Trn tm; hoc lm thy thuc trong tr Rng rn ln my
Bi ng dao tng nh v ngha ca tr em Lc Vit ny, ti sao li mang mt du n lch s : Ba Vng, ng
tc l m ch thi Tam Hong Ng theo c th ch Hn? Ngi vit mn php gii m nh sau:
Bi ng dao c 6 cu tng ng vi 6 ho ca qu Dch. Mt qu Dch li gm 2 qui, mi qui 3 ho.
V vy, nu gii m t di ln theo th t cc ho khi on qu v chia lm 2 phn, ta s c mt ngha nh sau:
A- 1) p = ging nh cu: a th hin s b tc khi khng tr li c mt vn g .
2) Bt D (hay D) i tm = Khng th tm thy mt ci g .
3) Ba Vng, ng = 3 x 5= 15 l tng s ca Lc th khi cng theo chiu ngang, dc, cho.
B- 4) Con nga cht trng = Con nga: NG, tng ng vi LY Ha; cht trng: s khng nh cht trong nc;
nc: Khm Thy.
5) Ci anh thi la = Ci : ging ci thuc m; anh trong tin Vit cn c ngha l inh: inh ng lm bng kim
loi, ng m vi inh trong thp Thin can; Ci inh: m Kim v tr ca thin can inh, s 4 trn H (*).
Thi: Gi Qui Tn; Ha: La Ly.
* Ch thch: Xin xem phn H l gii nguyn l tng hp ca Thp thin can chng minh.
6) Chi chi chnh chnh = Chi: ci g? Chi chi : nhiu vic kh hiu cn hi; Chnh: rnh, chnh chnh: rnh rnh, s
r rng.
Nh vy, vi ba cu u (phn A, do tnh t di ln) tng ng vi mt qui trong qu phi hiu l:
@ Khng th gii quyt s b tc v nhng mu thun khng th l gii trong nhng vn lin quan n kinh Dch
t hnh m c th ch Hn quen gi l Lc th (Lc th l sch ca nn vn minh Lc Vit. S hiu sai khin
cho n thnh mt hnh trn lng ra sng Lc ?!)
Vi ba cu sau (phn B), phi hiu l :
@ Tm mt hnh m phng v Dng Ha (Ng Nga) trng khp vi Dng Thy. hnh ny c v tr
thin can inh nm m Kim, s 4 v l v tr ca qui Tn (Gi theo Thuyt qui). Mi vn kh hiu (Chi
chi) s c gii quyt r rng (chnh chnh = rnh rnh).
hnh tha mn iu kin trn chnh l hnh m c th ch Hn quen gi l H . Nu ta xoay li hnh H
1800theo phng v bn hin i v t ln hnh c th Thy Ha s chng ln nhau: Dng Ha b Thy
khc (Con nga cht trng). t Bt qui Hu thin nguyn thy ln hnh H (thay v t ln Lc th,
khng l gii c: Bt d i tm), ta s thy s trng khp ca Ng hnh trn H v Bt qui Hu thin nguyn
thy. Xin xem hnh minh ha sau y.
hnh minh ha
H v Hu Thin bt qui nguyn thy
phi hp Thp Thin Can

Qua hnh trn, bn c s nhn thy ngay s trng khp hon ton v mi vn khi hnh phng v Bt
qui Hu thin nguyn thy kt hp vi H . S kt hp ny cng hon ton tha mn nhng yu t hng dn
trong bi ng dao ca tr em Lc Vit:
V tr qui Tn (Gi), nm hng Ty Nam, s 4 s ca Thin can inh thuc m Kim ca H ; La Ly
Ha, nm hng Nam, bn cnh v tr ca m Kim v Qui Tn (Gi) trn H ; tc l: Ci inh thi la.
c bit l qui Khn thuc Th nm v tr m Ha trn H , hin tng ny l gii hnh nh b N Oa t c
thnh tro ngn nc, c gii m nh sau: t c thnh tro ngn nc = m Ha sinh Th Khn khc Thy.
Nh vy, vi s chng minh trn, qua vic gii m bi ng dao v l gii trng hp b n trong nhng c th ch
Hn lin quan n thuyt m dng Ng hnh cng dn dn mt s thng nht nh sau:
1) S gii m t bi ng dao thuc v nn vn minh Lc Vit chng t vic qui Tn phi nm v tr thin can INH
thuc m Kim, thng nht vi vic gii m Thuyt qui v truyn thuyt B N Oa v tri cho thy qui Khn m
Ha ng Nam..
2) S gii m hin tng b n trong bi ph do cc nh l hc phong kin Hoa H cng b nhng khng gii thch
c (?!) cng cho thy thin can inh nm cung m Kim ( s 4) ca H (*).
* Ch thch: Xin xem phn H l gii nguyn l tng hp ca Thp Thin Can chng minh.
S kt hp gii m gia nhng hin tng trong vn ha dn gian thuc hai khng gian lch s i n s phc
hi mt siu l thuyt v chng minh ci ngun ca n thuc v vn minh Vn Lang s ch l mt suy lun ch
quan, nu n khng phn nh mt thc t c th hin bi s tng quan hp l cho tt c nhng vn m n t
ra. iu ny c chng t v cng l s minh chng tip tc phn tip theo y.
H v Hu Thin bt qui nguyn thy
L gii c tnh ng hnh ca bt qui
c tnh Ng hnh ca Ly Khm Chn oi
Nh phn II trnh by, cc nh nghin cu l hc khng th tm thy mt lun thuyt l gii c tnh Ng hnh ca
Qui v trong c th ch Hn; mc d l yu t rt cn bn trong thc t ng dng. y l mt trong nhng mu
thun ln nht ca kinh Dch v nhng vn lin quan. Khng ai c th chng minh c iu ny, nu xut pht t
nhn thc cho rng: H l tin cn bn ca Tin thin Bt qui, Lc th l tin cn bn ca Hu thin Bt
qui nh lch s kinh Dch trong c th ch Hn miu t. Vic gii m ni dung nhng sn phm trong vn ha dn
gian chng t tnh tng quan hp l trong ni dung ca mt h thng v tr quan thuc vn minh ng phng
m ci ngun ca n l nn vn minh Vn Lang. S gii m dn n vic kt hp gia H vi Hu thin
Bt qui nguyn thy l mt thay i c tnh cn ca kinh Dch. iu ny hon ton tri ngc vi nhng
vn cn nguyn ca kinh Dch m c th ch Hn miu t trong hn 4000 ngn cun sch t hn 2000 nm nay.
Chnh t s kt hp ny l gii c thuc tnh Ng hnh ca Qui v trn thc t ng dng, m trc y phi
chp nhn nh l mt tin cn bn khng th l gii. S ph hp ny c m t nh sau:
1) Thuc tnh Ng hnh v phng v ca 4 qui 4 phng chnh hon ton trng khp vi phng v Ng hnh
trn H :
KHM THY phng Bc, nm v tr Dng Thy phng Bc ca H .
LY HA phng Nam, nm v tr Dng Ha phng Nam ca H .
CHN MC phng ng, nm v tr Dng Mc phng ng ca H .
OI KIM phng Ty, nm v tr Dng Kim phng Ty ca H .
Hin tng ny l gii v sao Bt qui c thuc tnh Ng hnh l: Khm Thy; Ly Ha; Chn Mc; oi Kim
trn thc t ng dng m c th ch Hn ni ti, nhng khng l gii c. iu ny chng t rng: s pht
minh ra tnh cht Qui v lin quan n thi tit 4 ma ca Kinh Phng thi Hn, s cng b thuc tnh Ng hnh ca
Thiu Khang Tit thi Tng ch l s pht hin ri rc, khng hon chnh nhng di sn cn li ca mt nn vn minh
mt. iu ny cng chng t rng: ngThiu Khang Tit khng th l tc gi ca Mai hoa Dch s, m ng ta cng
ch cng b s pht hin mt di sn vn ha ca nn vn minh Vn Lang; cng nh Trn on Lo T khng th l tc
gi ca T vi u s (*).
* Ch thch: T vi u s da trn mt tin cn bn l chu k vn ng ca hnh kh trong Lc thp
Hoa gip trong m lch. Tnh bt hp l ca bng Lc Thp Hoa gip c coi l thuc v nn vn minh
Hoa H c chng minh trong cun Thi Hng Vng v b n lc thp hoa gip (Nxb Thanh Nin
1999, ti bn ln th 2 Nxb VHTT 2002). Trong phn sau s trnh by tm lc bn c tham kho v
nhng vn lin quan.
H khng th pht minh ra mt ci ng t mt cn bn sai lm, khi cho rng: Hu thin Bt qui c xut x t Lc
th , Tin thin Bt qui c xut x t H . iu ny chng t tnh pht hin v gn ghp nhng gi tr ca mt
nn vn minh b tn ph tht truyn. Chnh s pht hin ri rc, gn ghp khin cng khi ngi ta khng hiu
c bn cht ca n to nn nhng mu thun khng th l gii trnh by phn trn.
n y, vn tip tc c t ra l: C mu thun g khi c tnh Ng hnh ca 4 qui Cn, Tn, Cn, Khn ca
Hu thin nguyn thy trn H , c v gn nh hon ton tri ngc vi c tnh Ng hnh ca n m c th ch
Hn th hin c hiu qu trn thc t ng dng t 2000 nm nay? Th d nh: qui Cn, trn thc t ng dng
trong mn a l c l tng ca N Mng c coi l thuc hnh Th, nm trung cung thuc Th trn Cu
cung, khc bit vi c tnh Ng hnh ca qui Cn trong Hu thin nguyn thy trn H c c tnh Ng hnh l
m Mc? Hoc qui Cn trn thc t ng dng v cn c trn Thuyt qui cho rng: thuc hnh Kim?
Vn ny c l gii nh sau: gia nguyn l l thuyt ca bt c mt hc thuyt no n phng php lun ng
dng trn thc t, cn mt khong cch ln. Trong khi , nhng c th ch Hn lin quan n thuyt m dng Ng
hnh t thin vn, a l, n y hc, d on u ch l s ng dng nhng phng php lun ca n; nhng nim
cn bn ca thuyt m dng Ng hnh th rt m h, khng th coi nh l mt hc thuyt hon chnh, cha ni n
nhng h lun pht trin t mt h thng l thuyt cn bn cho nhng ng dng c th. S phc hi nhng nguyn l
cn bn ca thuyt m dng Ng hnh (vn b tht truyn), tt yu s dn n nhng h lun pht trin tip ni
: hoc l s iu chnh mt s sai lch trn thc t ng dng, hoc l s l gii tha ng trn c s s tng
quan hp l nhng vn lin quan. Nhng v cn bn vn l tnh nht qun v hon chnh ca hc thuyt m dng
Ng hnh v nhng vn lin quan n n. Bi vy, s hon ton khng h c mu thun trong vn c t ra
trn v iu ny s c chng minh sau y.
Cu ca dao ny c lu truyn vi mt cch hiu y tnh nhn bn l tnh on kt to nn sc mnh ca con
ngi. Chc chn ni dung nhn bn y s cn tip tc l mt gi tr o l tn ti vnh hng trong nn vn minh Lc
Vit. Nhng ni dung ca cu ca dao ny khng ch dng li y, m n cn l mt mt ng hng dn cho vic i
tm c tnh cn bn ca Bt qui vn l mt b n ca vn ha ng phng. Cng tn ti vi ni dung ph bin l
biu dng tnh on kt ca cu ca dao trn, trong vn ha dn gian Vit Nam cn lu truyn mt cu tc ng y
n tng l: a b kh b. So vi cu ca dao th cu tc ng th hin st ngha v c th hn v tnh on kt
trong quan h x hi. Hnh tng Cy v Ni trong cu ca dao khng c s lin h thuc tnh bn cht trn thc
t nhn thc t nhin hin ti. Nhng tnh c o ca hnh tng trong cu ca dao dn d ca ngi Lc Vit, li l
s lin h n mt vn cn bn ca kinh Dch: Trong Thuyt qui, l nhng hin tng thuc phm tr ca qui
Cn: Cn vi sn K mc d vi kin a tit. Trong s kt hp gia H v Hu thin Bt qui nguyn thy, bn
c s nhn thy ngay iu ny: V tr qui Cn nm m Mc, bn cnh qui Chn Dng Mc, s 3 tc 3
cy; nn tc ln pha trn l qui Cn tc ni (sn).
Nh vy, cu ca dao ny xc nh qui Cn c c tnh Ng hnh l m Mc; Ni ch l mt hin tng thuc phm
tr ca qui Cn. T c tnh Ng hnh ca qui Cn c gii m trng khp vi s kt hp gia H v Hu thin
Bt qui nguyn thy trong vic chng t c tnh Ng hnh s t ra mt lot nhng vn lin quan phi l
gii. l nhng hin tng thuc tnh ca Bt qui c m t trong Thuyt qui.

hnh thuyt minh

c tnh cn bn ca qui cn

Mt cy lm chng nn non
Ba cy chm li nn hn ni cao

Thuyt qui l mt b phn quan trng trong Kinh vn ca kinh Dch thuc phn Thp dc, vn c coi l ca Khng
t hoc cc mn , hoc ngi i sau ng sng tc v.v Trong Thuyt qui c on ni v nhng hin tng thuc
tnh ca Bt qui, (nhng cha h trc tip l gii, hoc trnh by Ng hnh nh l mt c tnh cn bn ca Bt qui
trch dn v trnh by phn trn); trong c mt s hin tng thuc s ng dng mang tnh ph bin v
c coi nh l mt tin khng c s l gii. l: trong mn a l c ng phng, qui Cn c mt v tr
quan trng; v n c trng cho n mng trung cung (Trung cung thuc Th nam mng dng qui Khn thuc
Th) tnh phng v trong vic lm nh ca, m m v.v bn c tin so snh, i chiu nhng vn lin
quan trong s phn tch di y, xin c trch li hai on trong Thuyt qui Tit 11 nh sau:

Hin tng thuc tnh ca qui Cn:

Cn vi sn, vi kinh l, vi tiu thch, vi mn quan,vi qu qua, vi hn t, vi ch, vi cu, vi th, vi kim u chi thuc, K
mc d vi kin a tit.
Cn l ni, l ng tt, l hn nh, l ca khuyt, l tri cy v ht, l hon quan, l ngi gc ca, l ngn tay.
L con ch, con chut v loi chim m en. L loi cy cng c u bu.
Hin tng thuc tnh ca qui Tn:
Tn vi mc, vi phong, vi trng n, vi thng trc, vi cng,vi bch, vi trng, vi cao, vi tin thoi, vi bt qu, vi x.
K nhn d qu pht, vi qung tang, vi a bch nhn, vi cn li th tam bi, k cu vi tao qui.
Tn l cy, l gi, l con gi trng, l ch o, l cng vic, l mu trng, l di, l cao, l ti lui, l khng gii quyt,
l mi hi, l ngi c t tc, trn rng, mt c nhiu trng trng, l ngi thu li gp ba ln th trng; sau cng l
du hiu ca hng hi.

Nh vy, bn c cng nhn thy rng: Cn l ni, l kinh l; l loi cy c u bu ch l nhng hin tng thuc
phm tr ca Cn; cng nh Tn l cy, l gi cng ch l nhng hin tng thuc phm tr ca Tn; tng t nh
vy vi Cn l tri, l kim loi... Khng th coi nhng hin tng nh l c tnh cn bn; cng nh:
t lm tng, lm gch, lm chn, lm bt, lm snh s Tng, gch, chn, bt, snh s khng phi l c
tnh cn bn ca t, m ch l nhng hin tng thuc phm tr ca t.
Nu chng ta tm gi ch mt na ci tn ca hc thuyt v tr quan ng phng nh n th hin trong kinh Dch
l thuyt m dng; th ngay c trng hp n ch cn mt na chng ta vn phi so snh mt thc t ng
dng bao trm ca Bt qui vi tnh n gin ca chui pht trin t tng v tr quan m dng trong c th ch
Hn l:
Thi cc sinh Lng nghi Lng nghi sinh T tng T tng sinh Bt qui Thuc tnh ca Bt qui: Cn l ni,
l ng tt, l cy ln c mu
Nu chng ta chp nhn tnh n gin ny th khng th no l gii c nhng s ng dng bao trm ca Bt qui
trong cc lnh vc khc, nh: ng y, a l v.v ; thm ch n tng hnh vi ca mt con ngi trong x hi trong d
on hc. Trong khi , trn thc t: t s khi nguyn ca v tr (theo bt c mt quan nim v tr quan no
hnh thnh trong lch s vn minh nhn loi) cho n khi hnh thnh ni, cy c mu trn a cu l mt khong
cch vt ngoi tr thc hin i. (Bi vy, Thuyt qui b nhiu ngi cho l m tn d oan).
Nh vy, gia thc t ng dng v thc t vn ng ca v tr vi mt quan nim qu n gin v mt hc thuyt v
tr quan nh c th ch Hn v nhng nh nghin cu L hc sau ghi nhn chng t s tn ti ca hc
thuyt m dng Ng hnh v tt c nhng vn lin quan n n theo cch hiu t trc n nay, ch l s pht
hin ri rc nhng thnh tu ca mt nn vn minh v i b tn ph. Qua s chng minh trn, bn c cng thy
rng: Vic cc nh L hc cn c vo Thuyt qui ni Cn l ni v suy lun qui Cn thuc Th (v nm Trung
cung thuc Th; cng khng c s l
gii, m c coi nh l mt tin ) ch cn c trn thc t ng dng m c th trong khoa a l c ng phng
(*).

* Ch thch: hnh cu cung trong qui Cn c t trung cung, c gio s L Vn Su ng dng trong
s chng minh vic iu chnh qui v theo lun im ca ng ( trch dn phn I).

Hin tng qui Cn trung cung, ch c kh nng l gii trn c s coi thuyt m dng Ng hnh l mt hc thuyt
v tr quan thng nht v hon chnh, Bt qui l nhng k hiu th hin ni dung ca hc thuyt (vn ny s
c minh chng ngay trong phn sau). Vic coi qui Cn thuc hnh Th l mt sai lm ngay t nhng vn cn
bn ca kinh Dch.
Nhng thuc tnh ca qui v c cp n trong Thuyt qui, ch l h qu ca s hnh thnh sau mt qu trnh
pht trin ca nhng s vn ng, tng tc gia nhng yu t cn bn cu thnh v tr; khng th coi nhng
thuc tnh ca qui v trong Thuyt qui nh nhng c tnh bn cn, khi s tng tc ca Ng hnh c
coi l s vn ng cn nguyn ca v tr theo thuyt m dng Ng hnh.
c tnh cn bn ca qui v chnh l Ng hnh c th hin trong s tng quan hp l gia H v Hu thin
Bt qui nguyn thy. T s kt hp ny cho chng ta nhng c tnh cn bn ca Bt qui nh sau:

CN m Thy, hng Ty Bc, s 6.

KHM Dng Thy, hng chnh Bc, s 1.
CN m Mc, hng ng Bc, s 8.
CHN Dng Mc, hng chnh ng, s 3.
KHN m Ha, hng ng Nam, s 2.
LY Dng Ha, hng chnh Nam, s 7.
TN m Kim, hng Ty Nam, s 4.
OI Dng Kim, hng chnh Ty, s 9.

Trong qu trnh vn ng ca v tr, khi nguyn t s tng tc ca Ng hnh (theo v tr quan m dng Ng
hnh) dn n mt hnh thc tn ti ca v tr nh hin nay, trong ngay a cu cng ch l mt hin tng trong
s vn ng ca v tr. Ni dung ca qui v m Thuyt qui ni n, ch l nhng hin tng tn ti trn a cu v
quan h x hi ca con ngi; tc l xut hin rt lu sau s hnh thnh v tr, (nu coi thuyt m dng Ng hnh
l mt hc thuyt v tr quan). Do , c tnh cn bn ca qui v ch c th l Ng hnh trn c s kt hp H
vi Hu thin Bt qui nguyn thy chnh l s l gii hp l gia cc vn lin quan. Trong phn ph
chng: Du n H trong c th ch Hn trc Tn chng t vi bn c: H chnh l s ng dng trn
mi lnh vc lin quan n tri t v cuc sng ca con ngi nh: Thi tit, lch s (L k, L th Xun thu); y hc
(Hong ni kinh). Bi vy, s kt hp H v Hu thin Bt qui nguyn thy, chnh l s hp l khng phi ch
vi s lin h tng quan v ni dung, m cn l s hp l n tt c nhng vn lin quan n n. S kt hp ny
cng l mt bng chng sc so cho s gii m tranh Ng h thuc dng tranh Hng Trng gn lin vi Lc th H
chnh l cn bn ca s vn ng ca v tr theo thuyt m dng Ng hnh.
Nh vy, t nhng mt ng tn ti trong vn ha dn gian Vit Nam, v s hng dn cho chng ta khm ph
nhng b n ln nht trong vn minh c ng phng. Nhng mt ng ny s to ra kh nng phc hi li nhng gi
tr cn bn ca mt hc thuyt v tr quan c, th hin s tng quan hp l trong cu trc ni dung ca n. Trong
trng hp c th ny, l s chng minh c tnh Ng hnh ca Bt qui vn l mt trong nhng b n tn ti
hn 2000 nm nay trong lch s vn ha ng phng. Vn ny cn c lin h tip tc minh chng phn tip
theo.

Thi cc s khi nguyn ca v tr cho n nay vn l mt khi nim kh hiu; mi s l gii ca cc nh L hc

sau Hn cho n trc Tng u khng tha ng. Ch n cui Tng mi c s l gii ca ng Chu Hy c coi l tm
n v lu truyn n nay. Nhng ngay c s l gii ca ng Chu Hy cng cha ng nhng mu thun v sai lm, nh
trnh by trn. Nhng mt s l gii hp l nht cho xut x nguyn thy ca v tr theo thuyt m dng Ng
hnh, li thuc v vn minh Lc Vit.
Trong dn gian Vit Nam, hin cn lu truyn mt cu tc ng rt b n: M trn, con vung. Mi khi cc b m Vit
Nam vo thi k sinh n li c chc lnh bng cu tc ng trn. C nh th cu tc ng i qua bao th h ca
ging ni Lc Vit, cho n tn by gi. c nhiu nh nghin cu xc nh hnh tng vung trn l biu tng ca
m - Dng. Nhng vn li ch dng y, nn cha gii m c ni dung ca n mt cch rt ro. Thc ra y
l mt mt ng c ngha c bit quan trng trong vic gii m s khi nguyn ca V tr theo quan im V tr
quan ca thuyt m dng Ng hnh. So snh ngha m ni dung ca cu tc ng Vit Nam chuyn ti vi mi s
l gii ca cc nh nghin cu l hc c kim trong sut hai thin nin k v ngha ca Thi cc v m - Dng, th
y chnh l ni dung s vn ng khi nguyn ca V tr theo quan nim V tr quan ca thuyt m dng Ng
hnh. Nguyn nhn s b tc ca cc nh nghin cu l hc trong vic l gii s vn ng khi nguyn v tru, chnh
l s phn bit Thi cc v m - Dng. Ngc li, trong ni dung cu tc ng Vit Nam th t nim Thi cc n
m dng c mt s lin h chuyn tip nh sau:
Thi cc l nim din t s khi nguyn ca v tr; khng phi l s tng hp ca nhng ci cc nh, cng khng
phi l s tn ti ca mt ci cc ln. ngha trc tip ca danh t ny l: Cc = s gii hn; Thi = vt ra ngoi s
gii hn. Thi cc l dng tn ti khi nguyn ca v tr, do khng phi gm nhng ci cc nh v cng khng phi l
mt ci cc ln, nn trong khng c ci C phn bit vi ci KHNG. V khng c s phn bit v gii hn
nn Thi cc ch tnh, thun khit, trn y vin mn. Tng ca Thi cc l hnh trn, biu tng ca s vin
mn; tng ng vi hnh tng M trn trong tc ng ca ngi Lc Vit. V ch tnh nn ng; Tnh v ng trong
s khi nguyn ca V tr to ra tnh phn bit, tc m - Dng. Thi cc ch tnh tr thnh Dng khi phn bit
vi s ng m xut hin. m do phn bit vi Dng nn c tnh t c gii hn. Tng ca m hnh vung. V m
c sinh ra t s ch tnh ca Thi cc, to nn s phn bit m - Dng. Bi vy, cu tc ng Vit Nam dng hnh
tng M trn (sinh) Con vung nhm gii
thch s vn ng t khi nguyn ca v tr. Khc hn vi tt c s gii thch ca cc nh l hc Hn Nho tri qua
hn hai thin nin k. ng thi chnh ngha ca s gii thch trn cho thy quan nim ca cc nh l hc Hn
Nho cho rng: Dng ng m tnh l mt sai lm ngay t cn nguyn, cn tn ti cho n tn by gi. Sai lm
ny l h qu trc tip ca s phn bit Thi cc v m dng. chnh l mt trong nhng nguyn nhn ch yu,
gp phn ng k trong vic to nn nhng mu thun khng th l gii ngay t nhng nguyn l cn bn ca thuyt
m dng Ng hnh. Nu m tnh th khng th c mt ci nhn tng qut trong thc t vn ng ca mi
hin tng lin quan n mi vn thuc phm tr ca thuyt m dng Ng hnh.
Tnh hp l ca cu tc ng Vit Nam trong vic l gii s khi nguyn v tr c cp n trong Kinh vn ca
kinh Dch l: Thi cc sinh Lng Nghi cho thy ngun gc Lc Vit ca thuyt m dng Ng hnh ngay t s
khi nguyn ca n. Trong trng hp ny, khng th coi cu tc ng Vit Nam trong s lin h vi vic gii m s
khi nguyn v tr trong thuyt m dng Ng hnh l mt s lin h ngu nhin, thng qua ch quan ca tc gi.
Bi v, chnh cu trc trong hnh thc v ni dung ca cu tc ng ny chng t tnh mt ng ca n.
Mi vn lin quan gia kinh Dch qua phn Kinh vn vi H t l Thi cc sinh Lng nghi, Lng nghi sinh T
tng, T tng sinh Bt qui v thuyt m dng Ng hnh nh mt chnh th thng nht v hon chnh, ph
nhn ton b nhng quan nim cho rng khi nguyn thuyt m dng Ng hnh l hai hc thuyt phn bit, s
c tip tc lin h chng minh phn sau y.

Bnh Chng Bnh Dy v thuyt m dng Ng hnh

Theo cc nh nghin cu th thuyt m dng v Ng hnh l hai hc thuyt ring bit, c hon chnh vo khong
thi Hn. Nh vy, v ni dung th thuyt m dng Ng hnh l mt hc thuyt nht qun v hon chnh (t nht l
sau Hn).Vn l lch s khi nguyn ca n. Tt c mi s tranh lun, mu thun ko di trn 2000 nm, suy cho
cng bt u t s khi nguyn ny. Nhng mi truyn s sng t, trng khp hp l trong s tng quan ca nhng
vn lin quan n thuyt m dng Ng hnh, khi hc thuyt ny tr v vi ci ngun ca n l nn vn minh Vn
Lang. chng minh iu ny, chng ta bt u t mt truyn thuyt ni ting ca nn vn minh Lc Vit, l
truyn thuyt Bnh chng, bnh dy.
Truyn thuyt Bnh chng bnh dy c thut li di y c chp li trong sch Lnh Nam chch qui (Nxb Vn
Hc H Ni 1990 tc gi V Qunh & Kiu Ph. Do Nguyn Ngc San bin kho gii thiu. Gio s inh Gia Khnh
ch bin):

Truyn Bnh chng:

Sau khi vua Hng Vng ph c gic n, nhn quc gia v s, mun truyn ngi cho con, bn triu hai mi v
quan Lang v cng t m phn rng: Ta mun truyn ngi cho k no lm ta va , cui nm nay mang trn cam
m v n tin cng tin vng cho ta c trn o hiu th s c ta truyn ngi.
Th l cc con ua nhau i tm ca ngon vt l khp trn cn di b, nhiu khng sao k xit. Duy ch c v cng t
(1) th 18 l Tit Liu (2), b m trc kia vn b vua gh lnh, mc bnh m cht, t hu t ngi gip , kh xoay
x, nn m ngy lo lng, mng m bt an. Mt m kia, mng thy c thn nhn ti ni rng: Cc vt trn tri t
v mi ca qu ca ngi, khng g bng go. Go c th nui ngi kho mnh m n khng bao gi chn, cc vt
khc khng th hn c. Nay em go np lm bnh, ci hnh vung, ci hnh trn tng trng hnh t v tri,
ri dng l bc ngoi trong cho m v ng cng c sinh thnh ln lao ca cha m. Tit Liu tnh dy, mng r
m ni rng: Thn nhn gip ta vy!
Ni ri bn theo li trong mng m lm, chn th go np trng tinh, lt ly nhng ht trn my khng b v, vo cho
tht sch, ly l xanh bc xung quanh thnh hnh vung, cho trn cam m v vo bn trong tng trng cho vic
i a cha cht vn vt ri nu chn gi l bnh chng. Li ly go np nu chn, gi cho nt, nn thnh hnh trn,
tng trng cho tri gi l bnh dy.
n k, vua vui v truyn cc con by vt dng tin. Xem qua khp lt, thy khng thiu thc g. Duy c Tit Liu
ch tin bnh chng v bnh dy. Vua kinh ngc m hi, Tit Liu em gic mng thut li. Vua em nm, thy ngon
ming khng chn, hn hn cc thc n ca cc con khc, tm tc khen hi lu ri cho Tit Liu c nht.
n ngy Tt, vua ly bnh ny dng cng cha m. Thin h bt chc, nhn tn Tit Liu m gi l Tit Liu (3).
Vua bn truyn ngi cho Tit Liu, anh em 21 ngi u c chia gi cc ni phin trn, t tp b ng thnh thin
quc. V sau, cc tng tranh ginh nhau, thng dng mc sch (hng ro bng g phng ng; cho nn, t
mi c sch, thn, trang, phng (4).

-------------------------------------------------------

Ch thch: (1) Bn A. 1752 chp: Truyn bnh Chng bnh Dy.

(2) Cc bn khc ch chp 22 v quan Lang, khng c cng t
(3) Tit liu c ngha l cc thc n vt liu trong ngy Tt nht.
(4) V on cui, bn A. 1752 chp: Vua truyn ngi cho Liu m khng truyn ngi cho con trng. 21 ngi con
khc u i t phng, da vo hng phin m thnh lp b ng, chn ni thch tuyn lm ni him c, i i
. ng bc, n t cy bng la trng bng dao Cho ti hu th, tranh ginh ln nhau, phi lp mc sch trn
gi, cho nn c sch, trang, phng, t , dn dn thnh tc l.
Sch l danh t ch n v hnh chnh min ni, tng t nh x min xui.

Qua truyn thuyt c chp li trong Lnh Nam Chch Qui, so vi thc t cu to ca bnh chng bnh dy c lu
truyn trong dn gian v nhng d bn khc lin quan n truyn thuyt ny ( in thnh sch hoc cn truyn ming
trong dn gian), th: sch Lnh Nam Chch Qui chp v truyn thuyt ny cn thiu mt s chi tit sau y:

Lang Liu cng ngi nh i sn mt con ln rng, ly tht v u xanh lm nhn bnh, go np bao xung quanh,
dng l dong gi thnh hnh vung.

Truyn thuyt cn k rng: khi trnh by vi nh vua v ngha ca bnh chng v bnh Dy, Lang Liu ni (c sch
chp l chnh vua Hng ni):

Bnh hnh trn l tng tri, t tn l bnh Dy. Bnh hnh vung l tng t, cc th tht m, u xanh v l
dong l tng cm th, cy c mun loi t tn l bnh chng. L gi ngoi, m v trong l ng m bc nhau.

Trn thc t, chic bnh chng hin lu truyn trong dn gian c cu to nh sau: Nhn gia bnh l tht heo, bc
ngoi l u xanh, ngoi u xanh l go np, bn ngoi cng l l dong, khi luc bnh ta c mu xanh trn mt np
ca bnh. iu ng lu y l cch buc chic bnh chng L: ng ra phi dng 4 chic lt mu iu hoc
mu , buc thnh hai ng song song cho mi chiu to thnh chn hnh vung trn mt bnh. Mu ny l hnh
tng ca Mc sinh Ha.
V ngha ni dung chic bnh chng, bnh dy c trnh by vi bn c trong cun Thi Hng Vng qua
truyn thuyt v huyn thoi. Trong sch ny, xin c tm lc v lin h vi cu tc ng M trn, con vung nh
sau:
Qua s phn tch trn, chng ta thy s lin h gia hai hnh tng VUNG TRN trong cu tc ng: M trn,
con vung vi s lp li hnh tng ny bnh chng, bnh dy.
Bnh dy: hnh trn th hin s vin mn; mu trng, khng v biu tng cho s thun khit; tnh do th hin cho
s thng bin. bnh dy biu tng ca Dng v l Thi cc.
Bnh chng: hnh vung, biu tng ca m. Nhng vt liu cu to nn chic bnh chng hon ton mang tnh biu
tng cho l tng sinh ca Ng hnh: Tht ln (heo) sc hng thuc Ha, sinh Th sc vng ca u xanh, sinh
Kim sc trng ca go np, sinh Thy mu xanh ca dip lc t trong l dong to nn trn mt bnh khi luc
(dng nc Thy). Sinh Mc l dong bc bn ngoi bnh. Nu tip tc theo l tng sinh s gii thch lt buc
mu , hoc iu: Mc l dong, sinh Ha sc . Cch buc lt ca bnh chng cho thy mt biu tng ca Cu
cung H .
Qua biu tng Ng hnh nm trong bnh chng thuc m, chng minh cho m ng, Dng tnh. Nu m tnh
th khng th ni n s vn ng ca Ng hnh ngay t s khi nguyn ca v tr.
Bnh chng, bnh dy l mt di sn vn ha ca ngi Lc Vit. Tri qua hn 2000 nm, chic bnh chng, bnh dy
mt ngha nguyn thy ca n. Nhng t trong tm linh su thm ca ngi Lc Vit, vn hng v ngun ci v
gi gn mt biu tng vn ha thing ling ca dn tc vi bao thng trm ca lch s. Hng ngn nm tri qua
k t khi i Vit hng quc cng vi nhng di sn vn ha truyn thng, chic bnh chng, bnh dy a chu
con tm v ngun ci ca t nc c gn 5000 vn hin. m dng hi ha, Ng hnh tng sinh l c m ca
con ngi cho mt cuc sng thi bnh, ph tc c gi gm trong biu tng bnh chng, bnh dy dng hin ln
anh linh ca t tin trong ngy Tt, cu mong mt nm mi tt lnh.
Chnh hnh nh thing ling, huyn v ca bnh chng, bnh dy cho chng ta thy c mt nguyn l ca mt
hc thuyt v tr quan c i gii thch t s vn ng khi nguyn ca v tr cho n mi hnh vi ca mi con
ngi trong x hi. y cng l m c ca cc nh khoa hc hin i, ang mun c mt siu l thuyt nh thuyt
m dng Ng hnh m t tin ngi Vit to dng t gn 5000 nm v trc.

Kt cu cht ch ca biu tng m dng Ng hnh trong bnh Chng, bnh Dy cng ch ra tnh phi l ca khi
nim T tng lu truyn trong c th ch Hn: Khng th c s hin hu ca T tng nh mt dng tn ti
ca vt cht khi nguyn ca v tr sau m - Dng. Bi v, nu nh vy th s khng c s sinh, khc ca Ng
hnh trong s vn ng nguyn thy ca v tr, khi bn cnh cn hin hu ti 4 dng tn ti khc c t tn l:
Thiu m, Thiu dng, Thi m, Thi dng. Ri rc trong mt s sch lin quan n kinh Dch cn c nhng thut
ng lo m, lo Dng, thun m, thun Dng(?).
Khi nim T tng trong c th ch Hn miu t nh l mt dng tn ti nguyn thy ca vt cht l mt sai lm.
iu ny mu thun vi chnh ni dung kinh vn ca kinh Dch; bi v, nu T tng c thuc tnh vt cht theo c
th Trung Hoa th t nhng thuc tnh vt cht li pht sinh ra nhng dng tn ti khc v c k hiu bng Bt
qui (!?). Nu nh vy, nhng thuc tnh vt cht th hin Ng hnh s: hoc l cng tn ti vi Bt qui v to nn
13 dng tn ti nguyn thy ca v tr trong v tr quan m dng Ng hnh; hoc l v tr quan m dng v V
tr quan Ng hnh l hai h thng khng th ha nhp ngay t nhng nguyn l khi nguyn ca n. ng nhin tt
c hai kh nng u phi l trc thc t ng dng ca mt hc thuyt v tr quan nht qun v hon chnh tri
hng thin nin k, vn c coi l ha nhp vo thi Hn. S hiu sai v nim T tng l mt nhn t quan yu,
trong vic cn tr nhng c gng phc hi h thng l lun cn bn ca thuyt m dng Ng hnh ca nhng nh L
hc c Trung Hoa t thi Hn. Trong kinh vn ca kinh Dch khng h din gii T tng l Thi m, Thi dng, Thiu
m, Thiu dng. Nhng thut ng ny nu xt theo ni dung bn vn th xut hin sm nht trong Hong ni
kinh t vn, l nhng thut ng:

* Quyt m phong Mc
* Thiu m qun Ha
* Thiu dng tng Ha
* Thi m thp Th
* Dng minh to Kim
* Thi dng hn Thy (*)

* Ch thch: tng Gip hp K ha Th, t hp Canh ha Kim, Bnh hp Tn ha Thy, Nhm hp inh ha Mc,
Mu hp Qu ha Ha, xut hin ln u tin theo ni dung bn vn trong Hong ni kinh t vn, phn Lc
nguyn chnh k i lun. Ngi t ra vn ny l Qu Du Khu mt nhn vt ph bn cnh hai nhn vt chnh l
Hong v K B. Hin tng Gip K ha Th c ghp vi Ng m thanh c l: Cung, Thng, Gic, Chy, V
v ng dng trong din t s vn ng ca Lc Kh trong l lun ng y. Ngi vit cho rng tng ny mang tnh
mt ng, dng tm nguyn tc np m Ng hnh trong Lc th Hoa gip. Xin xem Thi Hng Vng v b n Lc
thp Hoa gip (Nxb VHTT 2002).

Qua s chng minh trn, chng ta thy rng: nhng thut ng ny t thn khng coi T tng nh l mt s tn
ti c lp sau m dng m gn lin vi yu t Ng hnh. S tng quan hp l th hin rng: S chuyn ha
ca m dng khng th din t bng mt khi nim c ngha tuyt i. Bi v: Nu Thiu dng l mt trng thi
phn bit c gi tr tuyt i so vi Thi dng th c s phn bit m dng. Khi nim v s chuyn ha m
dng cho rng: khi Dng (hoc m) cc thnh th m sinh (hoc Dng sinh); giai on bt u ca m sinh (hoc
Dng sinh) gi l Thiu m (hoc Thiu dng); Dng trng th m tiu (hoc ngc li). Nh vy y l s
chuyn ha lin tc, khng th c khi nim tuyt i phn bit s chuyn ha t m sang Dng hoc ngc li.
Mt th d tng t cho nim tru tng ny, xin c minh ha bng mt on th ni ting ca n s ng
Nguyt Anh nh sau:

Nu anh bit c... chiu nay

Gi t u n... thi gy nhnh mai
Mt i gi c v ai
X nghing chiu tm ra ngoi hong hn.

on th trn tht l tuyt vi, xng ng c ng trong danh sch: 210 bi th tnh hay nht th gii. on th
miu t trng thi ni tm chi vi v s ha nhp y o le gia tnh yu v trch nhim; mt m c m cht lng
mn, mun vt khi nhng mu thun ni tm vn hin hu nh mt s an bi ca To ha cho s phn con
ngi. Chiu tm va hong hncng l mt khi nim trong giai on chuyn ha t ban ngy sang ban m. Nu
gi l hong hn (tri vng) th c th hiu l tri chiu, nhng thuc v phn ban ngy nhiu hn. Nu gi l chiu
tm th cng l tri chiu, nhng thuc v phn ban m nhiu hn. khong phn bit gia chiu tm v hong
hn l s chuyn ha lin tc gia ngy v m trong bui chiu; tng t nh giai on chuyn ha gia m v
Dng. Rt kh c th phn nh u l gii hn gia chiu tm v hong hn; tng t nh rt kh phn nh r
rng s chuyn tip t m sang Dng. Bi v vi khi nim Thi m tc l vt qua m th Dng bt u sinh gi l
Thiu dng, hoc ngc li. Nhng gia Thiu dng v Thun dng, Thi dng l nhng giai on chuyn ha
lin tc, chng ta ch c th nim bng mt t duy tru tng. Do , khi nim v T tng trc y cho l: Thi
m, Thi dng, Thiu m, Thiu dng nh l mt khi nim tuyt i c phn nh r rng l mt sai lm. iu
ny ch c th c th ha trong s chuyn ha t Dng sang m Bt qui mt cch tng i t qu Cn sang qu
Khn, gn lin vi s vn ng ca Ng hnh. Bi vy, khi nim T tng khng th s dng vi ngha l hnh
thc th hin cho s vn ng ca m Dng; m ch c th coi l bn dng tng tc ca Ng hnh trong s
nh hng ca qu trnh vn ng m dng.
Theo thuyt m dng Ng hnh th s vn ng ca Ng hnh th hin 4 dng tng tc nh sau:

Tng sinh: THY sinh MC, MC sinh HA, HA sinh TH, TH sinh KIM, KIM sinh THY.
Tng tha: l s thi qu ca tng sinh; th d: Thy dng Mc, Thy qu vng, Mc khng sinh c.
Tng khc: TH khc THY, THY khc HA, HA khc KIM. KIM khc MC, MC khc TH.
Tng v: l s tiu cc ca tng khc; th d: Th khc Thy, Thy qu vng khin Th b trit.

Bn dng tng tc ca Ng hnh ni trn chnh l T tng (Tng l mt t c tng t nh hnh thc bn ngoi,
hoc nhng du n, hnh thc vn ng c th lin quan; th d nh: my en l tng ca ma, tm l tng ca
c trong trng hp ny chnh l hnh thc vn ng tng tc ca Ng hnh). Nh vy, vi cch l gii ny th ngay
sau khi xut hin tnh ng phn bit vi trng thi ch tnh nguyn thy ca v tr l Thi cc bt u xut
hin ngay s tng tc ni trn. iu ny gii thch ngha ca cu: Thi cc sinh Lng nghi, Lng nghi sinh T
tng. S l gii ny hon ton trng hp vi mt nhn nh ca khoa hc hin i c trch dn sau y trong
sch Khm ph v cc b n ca con ngi v th gii sng (Tc gi Ng Thnh ng Nxb Nng 1998 trang
7):

Tng tc l nguyn nhn u tin v cng l nguyn nhn cui cng ca vn vt.
Tng tc l ng lc ny sinh th gii v cng l nguyn nhn tuyt dit n.
Nh vy, ngun gc v bn th th gii c nghin cu, nhn thc theo nguyn l tng tc. Hnh thc tng tc
th no th bn cht s vic nh th vy.

Qua on trch dn trn cho thy tnh hp l trong nhng vn lin quan ca khi nim T tng theo ci nhn
t vn ha dn gian Vit Nam trong v tr quan m dng Ng hnh. Tt nhin hnh thc tng tc ny l do s
vn ng ca nhng dng vt cht nguyn thy cu thnh v tr theo quan nim v tr quan c l Ng hnh. iu
ny l gii v sao trong bnh chng ch c biu tng ca Ng hnh m khng c biu tng ca T tng. Sau khi
a khi nim T tng tr v vi ng ngha nguyn thy ca n trong s tng quan hp l, s dn ti s l gii
tip theo l Bt qui k hiu bn nguyn ca kinh Dch.

Ni dung hnh k hiu Tin Thin v Hu Thin bt qui

Vi nh ngha nh trn, th T tng ch l hnh thc vn ng ca Ng hnh trong s chi phi ca m dng. iu
ny gii thch v sao tng ca Ng hnh nm trong bnh chng thuc m. Hin tng pht sinh ny bt u t
hnh Thy; nh c th ghi li c cc nh l hc thi Tng pht hin cng b Thin nht sinh Thy, a lc
thnh chi . Do nh hng ca Dng hnh thnh m Ng hnh v Dng Ng hnh.
Do , vi cu T tng sinh Bt qui th Bt qui chnh l hnh k hiu cho s vn ng, tng tc ca Ng
hnh (S tng quan gia Qui v v Ng hnh c trnh by phn trn trong hnh H v Hu thin Bt
qui nguyn thy). n y mt vn c t ra l: Ng hnh gm 5 dng tn ti m Bt qui li ch th hin c 4
hnh phn m dng l Kim, Mc, Thy, Ha? Vn ny xin c l gii nh sau:
Thuyt m dng Ng hnh quan nim: hnh Th l ni qui tng ca 4 Hnh cn li. Khi s vn ng n hnh Th
th mi s li bt u. Nh vy, trong s vn ng ca Ng hnh th chu k kt thc s l dng tn ti ca hnh Th
(Phi chng hnh Th trong dng cu to nguyn thy c th tm thy trong l en ca v tr?). Do , ch cn th
hin s vn ng ca 4 hnh kh cn li v phn m dng qua k hiu Bt qui, chu k kt thc Khn (Th).

Sch Tam mnh thng hi ni: Ng hnh khng ni n Th m t hnh u thnh Th cc. Vn vt u tng
trong t. (*)
* Ch thch: D on theo T tr, sch dn

Trn c s phn tch nhng mu thun v khong cch xut hin v l gia Tin thin v Hu thin trnh by
phn II. Ngi vit xin c trnh by mt gi thuyt v minh chng v s xut hin ng thi ca Bt qui Tin thin
v Hu thin nh sau:

Thuyt qui - Tit 3 vit:

Thin a nh v, sn trch thng kh, chn phong tng bc thy ha bt tng x, bt qui tng th.
S vng gi thun, tri lai gi nghch, th c Dch nghch s d.

Khi m dng phn bit (thin a nh v) , s vn ng nguyn thy ca Ng hnh chnh l trng thi khi
nguyn hn mang ca v tr. Hnh nh hn mang ny c khoa Thin vn hc hin i m t, trng khp vi
hnh k hiu ca Tin thin Bt qui nh sau:

hnh minh ha
s hnh thnh v tr qua Tin Thin Bt qui

Hnh elip gia c v li t cun V tr phng th nghim thin nhin v i (Nguyn Quang Riu Nxb Gio Dc
1995) miu t phng v tr do nhm thin vn COBE thc hin, ti to li s hnh thnh v tr giai on u.
S kt hp vi hnh Tin thin Bt qui cho chng ta mt hnh nh trong truyn thuyt B N Oa v tri l: Kh
nh v trong bay ln thnh tri, kh nng v c t xung thnh t. Trong hnh Tin thin Bt qui trn y:
chng ta thy rng: ton b nhng qui c s ho Dng nhiu hn u pha trn, m phn cao nht l qu Cn
(Cn tng tri, trong kinh vn ca kinh Dch cha bao gi coi Cn l Thun dng); nhng qui c s ho m nhiu
hn u pha di, m phn thp nht l qui Khn (tng t). Trc Cn Khn l trc thng ng. Trn c s
ny, chng ta c th hiu s t xung thnh t chnh l s t li hnh thnh cc thin th (Trong v tr khng c
s phn bit trn, di).
Ni dung ca hnh Tin thin khng ch cho thy mt hnh nh tnh trong s hnh thnh v tr m cn l s vn
ng tip theo ca n: Kh nh v trong bay ln thnh tri, kh nng v c t xung thnh t; th t ca cc qui
d tnh thun hay nghch u cho thy s chuyn ha t m sang Dng v ngc li. hnh Tin thin cn cho
thy tnh cn bng ng ca cc qui cng tnh cht i xng qua trc Cn Khn (theo quan nim v c tnh Ng
hnh ca Bt qui nguyn thy, chng minh trn).

Chn (Dng Mc) Cn (m Mc).

oi (Dng Kim) Tn (m Kim)
Khi v tr hnh thnh, th s vn ng ca tri t trong nh hng ca nhng s tng tc t v tr m s
tng tc gn gi l do v tr v s vn ng ca tri t trong Thi dng h chnh l c s hnh thnh Bt qui
Hu thin. iu ny gii thch v sao Bt qui Hu thin l gii tt c mi hin tng lin quan n thin nhin v
cuc sng trn tri t; trong c con ngi. Khoa hc hin i chng t rng: chnh nghing ca tri t
(23o5) l nguyn nhn ca hnh thnh 4 ma. Trong theo thuyt m dng Ng hnh th: ma Xun thuc Mc,
ma H thuc Ha, ma Thu thuc Kim, ma ng thuc Thy, tun hon theo l tng sinh ca Ng hnh. Chng ta
s thy s trng khp hon ton gia nghing ca trc tri t v s vn ng ca 4 ma v cu trc hnh Hu
thin nguyn thy vi H di y:
Tt c nhng s trng khp ca hnh Tin thin vi hnh trng vn ng hn mang u tin ca v tr v hnh
Hu thin Bt qui vi s vn ng ca tri t trong s tng tc ca v tr, l gii hnh Tin thin v Hu
thin phi xut hin ng thi. Bi v, ch khi c con ngi trn tri t mi c s tm hiu v tr. T s tm hiu
ny dn ti mt hc thuyt v tr quan c i l thuyt m dng Ng hnh v Bt qui ch l hnh k hiu th
hin cho ni dung ca hc thuyt ny.

hnh minh ha
s hnh thnh Hu Thin bt qui

Lun im v ni dung hnh Tin thin v Hu thin tip tc l gii nhng vn sau y:
@ S lin quan cht ch gia h thng k hiu 64 qu Tin thin Bt qui vi nhng ni dung ca h thng k hiu 64
qu Hu thin Bt qui; s lin h ny c chng t bng phng php d on m ng Thiu Khang Tit cng b
vo thi Tng. Ph nhn lun im cho rng c nhng h thng k hiu Dch ngoi Tin thin v Hu thin
nh: Lin Sn Dch, Qui tng Dch, Trung Dch Cho d c th tm thy nhng bn vn c ghi nhn nhng
hin tng ny th cng ch l nhng sn phm hoc do hiu sai, hoc do ngy to, khi kinh Dch mt i
h thng l thuyt cn bn ca n.
@ S l gii trn cng chng t rng Kinh Phng, Mnh H (*) hon ton khng phi l ngi xng
thuyt Qui kh, dng Qui ca Chu Dch phi ghp vi kh hu 4 ma. H ch cng b mt di sn vn ha c t
trc ca mt nn vn minh b tn ph. Ngi ta khng th pht minh ra mt ci m cho n tn ngy hm nay
ngi ta vn khng hiu g v n. Tnh pht hin v cng b cng c chng t, khi hu nh nhng yu t cn bn
ca hc thuyt m dng Ng hnh ch c coi l pht minh vo i Tng, nh: H , Lc th, hnh k hiu v
h thng 64 qu Tin thin
* Ch thch: Theo c th ch Hn, th y l hai ngi c chn truyn t ngi Khng t trch dn trn.

@ Thuyt m dng Ng hnh l mt hc thuyt v tr quan c i hon chnh v Bt qui chnh l k

hiu ca mt siu cng thc th hin ni dung ca hc thuyt ny. ng thi cng chng t nn vn minh Vn
Lang chnh l ni xut x ca hc thuyt m dng Ng hnh. S tn ti ca nhng c th ch Hn lin quan n hc
thuyt ny ch l s pht hin ri rc nhng phn cn li ca mt nn vn minh mt. Nhng mt ng tn ti trong
nn vn ha truyn thng ca ngi Vit Nam hin nay lm ch yu phi hp vi nhng mt ng trong truyn
thuyt vn c coi l ca vn minh Trung Hoa hng dn s l gii nhng vn cn bn ca thuyt m dng
Ng hnh trong s tng quan hp l gia cc vn lin quan n n l mt bng chng chng t cho lun im
trnh by.
T nhng nguyn l cn bn c phc hi, s dn n kh nng phc hi hon ton hc thuyt m dng Ng hnh
trn c s s tng quan hp l v nhng vn lin quan n n. iu ny ch c th thc hin c, bt u t
nn vn ha truyn thng ca dn tc Vit Nam hu du ch thc nn vn minh Vn Lang. Chnh s pht trin ca
khoa hc hin i tc l s pht trin t nhin ca x hi, cuc sng v tri thc con ngi minh chng cho nn
vn minh Vn Lang mt nn vn minh k v, mt thi bao trm ln min nam sng Dng T.
n y, vn c tnh tt yu c t ra trn quan im Mt lun thuyt khoa hc th c coi l ng, nu
n gii thch c hu ht nhng vn lin quan n n. Do , t s hiu chnh nhng mi tng quan cn
bn ca thuyt m dng Ng hnh theo s l gii c hng dn t nn vn minh Lc Vit, phi chng t tnh
chn l l: tip tc chng minh c kh nng phc hi nhng lun thuyt tip ni; t c kh nng dn n s
hiu chnh i vi nhng phng php lun trn thc t ng dng ca tt c cc vn lin quan, nh: thin vn, a
l, y l, lch s, d on...
Mt thc t c tha nhn v chng minh l: trong tt c nhng s ng dng trn thc t ca phng php lun
m dng Ng hnh bao trm ln mi lnh vc, u thiu hn mt lun thuyt lin h vi nhng h thng l lun cn
bn vn rt m h ca hc thuyt ny (trong c th ch Hn). Do , ngi ta khng th no chng nghim c
tnh hp l ca nhng phng php ng dng (cha ni n tnh khoa hc hay phi khoa hc theo ngha n gin nht
ca t ny), m ch c c mt kt lun v tnh ng sai trn hiu qu thc t. iu ny li cn ph thuc vo kh
nng c th ca ngi thc hin. Ngi ta khng th giao mt ci xe gn my h cho mt ngi th yu tay ngh, ri
kt lun xe gn my khng tin li bng xe p.
S hiu chnh c tnh cn cho tt c nhng s ng dng rng ln bao trm ln s vn ng t v tr cho n i
sng ca con ngi tri hng ngn nm nay, s l mt iu kh thc hin cho mt lun thuyt mi nh hnh
(cho d n c tha nhn tnh chn xc) l mt vic kh c th lm ngay by gi mt cch hon chnh trong mt
th h. Nhng trong mt mc gii hn thuc kh nng ca mnh, ch xin c trnh by nhng lun thuyt trn c
s v tr quan m dng Ng hnh c chng t t nn vn minh Vn Lang lin quan n mt s mt ng
dng trn thc t nhng chng tip theo y nhm chng t tnh chn l ca nhng mt ng hng dn; ng
thi cng l s chng minh tip tc cho gi thuyt c t ra trong cun sch ny.
Vn minh Vn Lang v ngun gc Dng lch (*)
* Ch thch : Ni dung ca phn ny c trnh by v chng minh trong cun Thi Hng Vng v b n lc thp
hoa gip (Nxb Thanh Nin 1999). Tc gi chn thnh co li vi qu c gi c cun sch trn v s lp li mt
s ni dung trong phn ny, mc d c b sung mt s vn lin quan.
Nhng vn ngun gc m Dng lch
Ni n ngun gc m dng lch, c l hu ht mi ngi qua hng ngn nm nay u ngh rng xut pht t
nn vn minh Hoa H. Nhng khi bt u tm v ci ngun ca nn vn minh ng phng th vn li khng n
gin nh vy. Chng ta u bit rng vic lm lch phi bt u t quan st thin vn, hay ni cho chnh xc hn l
phi quan st s vn ng ca cc thin th: Dng lch th theo Mt tri, m lch th theo mt Trng v y l s
hiu bit ti thiu n gin nht. Trong vic s dng m dng lch l vic kt hp gia s vn ng ca Mt tri v
mt Trng tng quan vi tri t. c bit s ng dng ca Ng hnh trong m dng lch li l mt vn rt phc
tp (nu khng c s pht hin no mi ca ngnh kho c th m dng lch phng ng l loi lch duy nht,
khng ch phn nh s vn ng c hc thun ty ca cc thin th, m cn c s ng dng phng php lun ca
mt hc thuyt v tr quan m dng Ng hnh trong ni dung ca n). Do , vic nhng c th ch Hn ghi nhn
nhng hin tng rt mu thun trong lch s hnh thnh thuyt m dng Ng hnh trong vn minh Hoa H, khin
cho chng ta hon ton c c s t vn tm hiu v ngun gc ch thc ca m dng lch. Nhng on trch
dn sau y, s t ra cho chng ta mt chng c kh thuyt phc hoi nghi v ngun gc ca loi lch ny t vn
minh Hoa H.
on trch dn sau y trong sch S hc b kho (Tc gi ng Xun Bng Tin s khoa Bnh Thn 1856; ngi
dch Mng Khng, hiu nh Ngc Toi. Vin S hc Nxb Vn ha Thng tin H Ni 1997; trang 13) chng t
iu ny:
Ti xt: Nghiu sai ngi xt vic kho st thin vn, Thun xt b ton c ngc hnh thc l thy t ca
i sau trong vic xem thin vn, dy dn cy gt ng thi v. i Thnh Chu, xun quan l Phng tng th coi vic
xt 12 nm 12 thng 12 thi (a chi) 10 ngy 28 sao. Xt r cng trnh trong mt nm, cho hiu thin vn, cng l
theo php ca Nghiu Thun m suy tnh rng ra. i Xun Thu khng bit cch t thng nhun (sch Xun
Thu thng nhun u t vo thng cui nm). Nht thc c khi khng vo ngy sc (sch Xun Thu nht
thc c khi vo ngy 30, c khi vo ngy mng 2). Hai ln chp Mt tri i thin v nam (T truyn: Hy
cng nm th 5 Tn Hi; Chiu Cng nm 20, K Su) u sau trc i mt hai ngy.
T i Hn v sau, php lm lch cng thay i dn. Lch Thi S ca T M Thin, lch Tam thng ca Lu Hm, cng
nhiu s lc. i ng Hn, Lu Hng lm sch Kin tng thut mi bit c mt trng i c chm,
c nhanh. (Php c ni mt trng i u 12 19 phn 7. n by gi mi bit mt trng i c chm nhanh sai i,
rt chm l ngy i hn 12 , rt nhanh l ngy i hn 14 : chm nhanh sai nhau hn 5 ).
Qua on trch dn trn, bn c cng nhn thy rng cho n thi Xun thu, m lch ca ngi Hoa H hon ton
khng phi l m dng lch sau ny. Bn c cng bit rng: hu ht s ng dng phng php lun ca thuyt
m dng Ng hnh u phi cn c theo d kin quan yu l m dng lch. Theo on trch dn trn th n tn
i ng Hn, ngi ta mi tnh ton c s sai lch ca mt trng. Nhng vo thi Hn V , ngi ta coi ngy
tt xu ly v cho nh vua. on trch dn sau y trong S k T M Thin phn Nht gi lit truyn chng t
iu ny.
Hn V (156 tr.CN) triu cc nh chim tinh li hi ngy x thng x ci v c hay khng? Ngi theo thuyt
Ng hnh bo c, ngi theo thuyt Kin tr bo xu, ngi theo thuyt Tng thi bo rt xu, ngi theo
thuyt Lch gia bo hi xu, ngi theo thuyt Thin nhn bo tt va, ngi theo thuyt Thi nht bo i ct.
Tranh ci nhau hi lu, mt ta tai, khng ai chu ai. Cui cng Hn V phn: Mi iu nn hay king, phi ly
thuyt Ng hnh l chnh, kt thc bui tranh lun. K t thuyt Ng hnh c pht trin.
Nh vy, vn c t ra l: cn c vo u nh ngy tt xu theo thuyt Ng hnh? Trong khi t Hn V
cho n i ng Hn cch nhau gn 200 nm, ngi ta mi bit n s sai lch ca mt Trng. y l mt mu
thun t chng ta hon ton c c s hoi nghi v ngun gc m dng lch xut x t nn vn minh Hoa H.
Kt hp vi nhng vn lin quan trnh by trong cun sch ny th ngun gc m dng lch phi thuc v vn
minh Vn Lang. Hin tng vua Nghiu, Thun c coi l cc v hong trong c s Trung Hoa phi xem xt li,
khi mt s vic lm ca cc Ngi lin quan n nhng hnh nh c ghi nhn trn trng ng Lc Vit ( dn chng
trong Thi Hng Vng qua truyn thuyt v huyn thoi).
Lc th Hoa gip & Ng hnh trong m Dng lch
Chng ta u bit rng tt c mi s ng dng trn thc t ca thuyt m dng Ng hnh u gn lin vi m
dng lch. Tnh c o ca loi lch ny so vi tt c cc loi lch khc c bit n trong lch s vn minh nhn
loi l: c s ng dng ca mt hc thuyt v tr quan c i trong ni dung ca n: chnh l s np m Ng
hnh trong Lc thp Hoa gip. T trc n nay cng tri hng ngn nm mc nhin, ngi ta vn coi s sng
to ra loi lch ny thuc v vn minh Hoa H. S l mt s phi l, nu thuyt m dng Ng hnh thuc v vn minh
Vn Lang; nhng m dng lch vi du n ca thuyt m dng Ng hnh li khng thuc v vn minh Vn Lang.
Nhng tht chu o thay! ng cha ta li mt cu ca dao ni ting lu truyn trong dn gian Vit Nam nh
nhc nh cho con chu tm li nhng du n ca t tin trong m dng lch:
Ai v nhn h Hy Ha
Nhun nm sao chng nhun v (vi ) trng canh?
c s gii thch v ni dung cu ca dao ny nh sau:
Tt nhin cu ca dao trn y, nh rng, nhc n cc chuyn gia lm lch i Nghiu, Thun, nhng hn l mi
xut hin v sau, c sm lm cng khong L, Trn, vi ngha ch diu mt cp tn hn vo dp H ch, dp m m
rt ngn, v m thng nm, cha nm sng! (*).
* Ch thch Kinh Dch Phc Hy, sch dn trang 45.
Qua on trch dn trn chng ta s nhn thy tnh khin cng trong vic l gii ni dung ca cu ca dao. Nu ch
ca cu ca dao ny, ch l s ham mun ko di thi gian m ca mt cp tn hn th khng l s ham mun
ch ny sinh vo ma h ca nm nhun? Ni dung v ch ca cu ca dao ny rt r rng v trc tip, hon ton
khng mang tnh mt ng. Nhng c l v khng th ng rng kin thc v thin vn ca ngi Vit c li su sc,
chnh xc n th, nn khng th t vn phn tch trc tip ni dung ca n (tng t trng hp mc ch ra i
ca kinh Dch c din t ngay trong Thp dc; nhng vn khng l gii c mt cch tha ng. Xin xem phn
sau: Vn minh Vn Lang & mc ch ra i ca kinh Dch).
Ngy nay, tt c chng ta u bit rng: chu k quay quanh trc ca tri t, khng trng khp vi chu k quay
quanh Mt tri m d ra 1/4 ngy. y l iu m sau khi Gali l ra ta vi th k, khoa hc hin i mi chng minh
c. Nhng thc t ny, ngi Vit c pht hin c t lu v kt hp ng dng trong m dng lch. C s
Trung Hoa cho rng: m dng lch l pht minh ca hai v quan i thn thi vua Nghiu. S xut hin ca cu ca
dao trn hon ton mang tnh thch v nhng tri kin m cc nh thin vn phong kin Hoa H khng nm bt
c. Cu vi trng canh tng ng 1/4 ngy trong mt nm.
Chnh t cu ca dao trn gi v mt ngun gc ca m dng lch thuc v mt nn vn minh v i pht
minh ra n: l nn vn minh Vn Lang. Trong cun Thi Hng Vng v b n lc thp hoa gip chng minh
rng: cch np m Ng hnh trong Lc thp hoa gip m c th ch Hn truyn li l mt sai lm v ngay c nhng
nh nghin cu Trung Quc hin i cho n nay cng cha bit c da trn nguyn tc no c c phng
php np m . Trong cun D on theo T Tru (NXB Vn ha Thng tin 1996 trang 68) ng Thiu V Hoa tha
nhn:
Np m Ng hnh trong bng su mi Gip T cn c theo nguyn tc g xc nh, ngi xa tuy c bn
n nhng khng c cn c r rng v cng cha bn c minh bch, do vn l huyn b kh hiu. Bng su
mi Gip T bin ha v cng, i vi gii hc thut ca Trung Quc cho n nay vn cn l iu b n
on trch dn trn chng t mt mu thun khng th l gii. Cho n thi Xun thu vic lm lch vn cha hon
chnh, n tn i ng Hn ngi ta mi pht hin ra s sai lch ca mt trng. Vy vic np m Ng hnh theo nh
m lch hin nay ch c th bt u t thi Hn v sau, nu quan nim ngun gc m dng lch xut x t Hoa H.
Do , vic khng bit cn c vo u xc nh vic np m Ng hnh l mt hin tng phi l. iu ny khng
th gii tch mt cch khin cng l do s tht truyn, bi nhng bin c lch s Trung Hoa t thi Hn n nay.
Ngi vit kt hp trn c s s tng quan hp l nhng hin tng trong cc c th lin quan v trnh by bng
np m mi t tn l LC TH HOA GIP v phn bit vi bng c Lc thp Hoa gip trang bn.
Qua hai hnh di y th Lc th Hoa gip khc Lc thp Hoa gip s i ch v tr ca hai hnh Thy v
Ha. Nhng chnh s i ch ny to nn nhng khc nhau rt cn bn:

Kt cu ca hnh LC TH HOA GIP hp l v tun theo nhng nguyn tc nht nh (*).

* Ch thch: nhng nguyn tc dn n s sp xp li bng Hoa Gip trnh by trong Thi Hng Vn g v b n
lc thp hoa gip (Nxb VHTT 2002)
Cn Lc thp Hoa gip khng phn nh mt qui lut no. Xin bn c so snh nhng im cn bn sau y:
A) Mi giai on 6 nm trong Lc th Hoa gip tc l mt na chu k 12 nm ca sao Thi tu Sao Mc quay
quanh Mt tri (Chu k sao Thi tu 12 nm - y cng l chu k 12 con gip, t T n Hi - c phn m dng,
mi phn l 6 nm. iu ny cng gii thch ti sao nm cn gi l Tu) theo nguyn tc sau:
1) T Gip n K (6 nm) Vn kh khc Thin can, ng vi cu: Bnh hp Tn ha Thy v cu Nht lc cng
tng (Gip 1; K 6), mt su cng h (vi 2, 3, 4, 5).
2) T Canh n t (6 nm) Vn kh sinh Thin can, ng vi cu: Mu hp Qu ha Ha v cu Nh Tht ng
o (Canh 7; t 2) , hai by cng (i mt) ng (vi 3, 4, 5. 6).
3) T Bnh n Tn (6 nm) Vn kh ha Thin can ng vi cu t hp Canh ha Kim v cu Tam bt vi bng (Bnh
3; Tn 8), ba tm (xp) vo bng (vi 4, 5, 6, 7).
4) T Nhm n inh (6 nm) Thin can dng vn kh ng vi cu inh hp Nhm ha Mc v cu T Cu vi hu
(Nhm 9; inh 4) bn su vo (chi vi) bn (l 5, 6, 7, 8).
5) T Mu n Qu (6 nm) Thin can khc vn kh. ng vi cu Gip hp K ha Th v cu Ng thp ng (Mu
5; Qu 10) nm mi cng loi (vi 6, 7, 8, 9).
Th d: trong giai on 1, tt c Thin can t Gip n K vn kh u khc Thin can. Nh: Kim khc Gip t
(Mc); Thy khc Bnh inh (Ha); Mc khc Mu K (Th). Tc l ph hp vi cu Nht lc cng tng ngha l: 1
6 cng h (cng tnh cht vi 2, 3, 4, 5). Chng minh tng t cc trng hp khc ch thch trn hnh.
Ngc li trong Lc thp Hoa gip khng th hin c iu ny.
B) Trong Lc th Hoa gip nguyn tc Cch bt sinh t ph hp vi mt chu k lin tc. Vi bt c s bt u t
mt hnh no trn Lc th Hoa gip, bn c c th tm thy s tip ni sau 8 nm ca hnh . Ngc li Lc thp
Hoa gip, nguyn tc ny ch bt u t hnh Th qua 3 giai on cch nhau 8 nm, tc l 24 nm sinh hnh tip
theo l Kim; qua 3 giai on vn hnh ca Kim ng l sinh Thy (con do Kim sinh) th Lc thp Hoa gip li l
Ha.
C) Trong Lc th Hoa gip tt c cc vn kh trong mt giai on 6 nm (gm 3 Hnh) u theo l tng sinh (l
tng sinh ca H ). Th d: giai on 1 Kim (nm Gip t) sinh Thy (nm Bnh inh) Thy sinh Mc (nm
Mu K).
Trong Lc thp Hoa gip l tng sinh ny khng th hin c v mi giai on u c t nht mt hnh Thy hoc
Ha.
D) Trong Lc th Hoa gip cui tng giai on 6 nm th hnh ca nm cui giai on trc bao gi cng khc
hnh ca nm u giai on sau (l tng khc ca Lc th ).
Ngc li trong Lc thp Hoa gip qui lut ny ch c giai on 1 sang giai on 2 v giai on 3 sang giai on 4.
E) Trong hai hnh Lc th Hoa gip v Lc thp Hoa gip u thng nht s bt u bng hnh Kim. Lc
thp Hoa gip khng h c s l gii. Lc th Hoa gip l th hin s bt u t hnh Kim ca H tc l chu
k tng khc th hin Lc th, khi kt thc hnh Th th to nn chu k vn kh tng sinh th hin H bt
u t hnh Kim. cng l l tng sinh cho vn kh mi giai on trong Lc th Hoa gip.
Vic sa i li v tr hai hnh Thy v Ha theo hnh ca Lc th Hoa gip dn n mt vn cn gii quyt:
l tn gi ca hnh Thy v Ha trong chu k Cch bt sinh t Lc thp Hoa gip tng quan vi Lc th Hoa
gip. Tn gi ca hai hnh ny trong ba giai on ca hai k (60 nm) Lc thp Hoa gip din t nh sau:
Hnh Ha
K th I Dng K th II - m
Bnh T Gin H Thy Bnh Ng Thin H Thu
inh Su Nc sng m inh Mi Nc trn tri
Gip Thn Tuyn Trung Thy Gip Dn i Kh Thy
t Du Nc trong sui t Mo Nc khe ln
Nhm Thn Trng lu thy Nhm Tut i Hi Thy
Qu T Nc sng di Qu Hi Nc bin
Hnh Thy
K th I Dng K th II - m
Bnh Dn L Trung Ha Bnh Thn Sn H Ha
inh Mo La trong l inh Du La di ni
Gip Tut Sn u Ha Gip Thn Phc ng Ha
t Hi La u ni t T La trong n
Mu T Tch Lch Ha Mu Ng Thin Thng Ha
K su La sm st K Mi La tri
Trn nguyn tc no ngi xa t chu k din bin ca cc hnh trong 60 nm nh vy?
Theo c L Gia hc gi, tc gi ca nhiu b sch nghin cu v ngn ng dn gian Vit Nam cho bit: y l
nguyn tcSinh Vng M tc l chu k pht sinh, pht trin v hy dit ca s vt s vic. Bi vy, chng ta
ch vic i ch tn gi ca hnh Thy v Ha tng ng theo hai bng ni trn, nhm nh r hin trng ca hnh
kh xut hin tng nm.
Nh vy, tn gi tng giai on ca hnh chia lm hai chu k nm trong hai k, mi chu k ba giai on l phn nh
nguyn tc trn. Xin c minh ha r hn 3 giai on Sinh Vng M, nh ca hnh Thy trong K th I:
Giai on 1:
Nc sng m Ging h Thy Thy mi sinh.
Giai on 2:
Nc trong sui Tuyn trung Thy Thy ang vng.
Giai on 3:
Nc sng di Trng lu Thy Thy bt u suy.
Mi giai on cch nhau 8 nm trong Lc th Hoa gip (Cch bt sinh t) theo l vn hnh tng sinh ca H , nh
trnh by trn. Khi din bin qua 3 giai on Sinh Vng M ca mt hnh kh th hnh tip theo l do
hnh trc sinh ra theo l tng sinh (con ca hnh trc). Nh vy Lc th Hoa gip th hin theo ng qui lut
ni trn v l mt s din bin lin tc theo s tun hon ca to ha; cn Lc thp Hoa gip khng th hin iu
ny.
T , ta c mt bng np m Ng hnh tc vn kh din bin tng nm trong Lc th Hoa gip nh sau:
Nh vy, bn c cng nhn thy tnh hon chnh v vn kh ca Ng hnh vn ng trong Lc th Hoa gip v mt
s tng quan hp l theo thuyt m dng Ng hnh. Qua biu hnh vung ca Lc th Hoa gip th hin y
l sinh khc ca Hnh kh tng nm nh sau:
Nu tnh cho t tri sang phi v t di ln l s tng khc ca Hnh kh.
Nu tnh cho t tri sang phi v t trn xung l chu k Sinh, Vng, M ca tng Hnh kh.
Nu tnh thng t di ln v t tri qua phi, ta s c l tng sinh ca Ng hnh.
Nh vy, ch cn nhn vo bng trn bn c s nm c l sinh khc ca Hnh th hin vn kh tng nm. C th
nh: Dng liu Mc khc Thnh u Th; Trng lu Thy khc Sn u Ha; hoc Trng lu Thy dng Tng
Bch Mc v Dng liu Mc v.v
Tnh chnh xc ca Lc th Hoa gip cn phi c chng nghim trn thc t ng dng cn tn ti ca thuyt m
dng Ng hnh nh y l, lch s
Tuy nhin, s l mt s khin cng nu cho rng s tng quan hp l ca nguyn tc np m m dng
Ng hnh trong Lc th Hoa gip, ch l mt s ngu nhin trng hp do suy l ch quan. Bi v, khng
phi ch mt, m l nhiu tin b n tn ti mt cch ri rc vi mt thi gian hn 2000 nm, khng
th c mt s suy din ch quan no li c th to ra tnh hp l trn tt c nhng ci ri rc c t 2000
nm nay; nu nh n khng phi l mt thc t tn ti. Khng nhng vy Lc th Hoa gip cn chng
t s trng khp v l gii c nhng vn lin quan.
Nguyn tc np m Ng hnh trong m dng lch l mt tin cn bn cho hu ht nhng phng php ng dng
ca thuyt m dng Ng hnh. Nhng nguyn tc ny l mt b n trong cc c th Trung Hoa, ch mt hin
tng cng t vn hoi nghi tt c nhng tc gia c coi l pht minh ra thuyt m dng Ng hnh v
nhng phng php ng dng lin quan. S l gii tnh hp l trong Lc th Hoa gip chng minh rng: Nguyn tc
np m Ng hnh trong m lch t trc n nay b sai lch. Ngi ta khng th c s pht minh hp l bt u t
s v l, khi nguyn tc np m Ng hnh trong m dng lch l mt tin cho nhng phng php ng dng ca
nhng pht minh . iu ny chng t rng: tt c nhng s ng dng phng php lun ca thuyt m
dng Ng hnh nh: y l, lch s, thin vn, d on th hin trong cc tc phm nh: T vi u s,
Hong ni kinh, d on ch l s pht hin tip tc ca mt nn vn minh mt.

y l hai hnh tng khc nhau cho nn khi i ch cho nhau chng vn khng thay i tnh cht trong s lin h
tng quan.
Trong s lin h tng quan vi cc hnh khc trong Ng hnh c nt gn ging nhau. Th d: Thy sinh Mc; nay
i li th Mc li sinh Ha.
y cng l mt s b n ln nht cho nhng vn lin quan n s tng quan ca Ng hnh, to ra nhng sai lch
khng l gii c. Vic i hnh Thy ra hnh Ha s dn n s hiu chnh hng lot nhng mn c hc ng
phng thuc phm tr ca thuyt m dng Ng hnh. Th d trong khoa T vi.
Hnh ca Cc s trong T vi lin quan n v tr ca cung Mnh trong 12 cung ca l s. Mi hai cung ca l s T vi
c gi theo tn a chi t T n Hi. V tr cung Mnh ng cung c tn a chi no th hnh ca Cc chnh l
hnh ca thng theo a chi trong nm sinh ca Mnh s . Th d: tui K Su, mnh ng cung Thn. Thng Thn
(tc thng 3 m lch) nm K Su l thng Mu Thn. Hnh ca thng c coi l hnh ca nm c cng mt Can Chi;
nm Mu Thn c hnh l Mc, do thng Mu Thn cng l hnh Mc; v vy ngi sinh nm K Su c Mnh cung
ng cung Thn s c Cc s l Mc tam cc. Tng t nh vy, s c nhng l s mang hnh ca Cc theo Ng
hnh ty v tr cung Mnh ng cung no trn l s. Do vic i li hnh Thy v Ha trong Lc thp Hoa gip
trc y hnh ca thng cng phi thay i theo hnh ca nm. Bi vy, nhng ngi c cc Ha s i thnh cc
Thy v ngc li. S thay i ny s dn ti mt bng lp cc mi theo Lc th Hoa gip v bn c s tm thy s
hp l mang tnh quy lut trong bng c th hin trang sau. Trong bng ny hnh ca cc theo Lc th Hoa gip
c in nghing ch m; hnh c ch thng trong ngoc bn c so snh. Bn c lu ch hnh kh thay i
cn s khng i; bi vy, s thay i ny khng nh hng n vic lp mt l T vi, nhng s thay i v cch
lun on cho nhng l s lin quan.
Hnh ca Cc trong khoa T vi u s. Theo sch Nguyn l thi sinh hc phng ng (Nxb VHTT 1996) ca gio
s L Vn Su v cn c theo T Vi u s ph bin Vit Nam hin nay th tng quan hnh v s Cc theo bng
sau.
Bng lp cc theo Lc Thp hoa Gip
T liu ca gio s L Vn Su
 Bng lp cc ca T vi theo Lc th hoa Gip

Cc s theo Lc th Hoa gip & s Ng hnh ca H

Vic i hnh ca Cc s dn n mt s trng hp vi s ca Cc lin quan ti s ca Ng hnh theo H .
Bn c so snh hnh sau chng t iu ny:

So snh hnh ca Cc theo Lc th Hoa gip trang 256 vi s ca H chng ta s thy c s trng hp nh
sau:
Ha 2 cc ng vi s 2 Ha ca H .
Mc 3 cc ng vi s 3 Mc ca H .
Kim 4 cc ng vi s 4 Kim ca H .
Th 5 cc ng vi s 5 Th ca H .
Thy 6 cc ng vi s 6 Thy ca H .(*)
* Ch thch: S thay i Hnh ca Cc khng lm thay i cch an Sao v Mnh trong khoa T vi; bi v khng thay
i s. Nhng trong trng hp lin quan n Mnh hoc Cc l Thy & Ha, s dn n s hiu chnh mnh s
khi l gii. Thy & Ha l hai hnh trng yu trong ng dng thuc Hu thin, thay th Cn - Khn.
Vi quan nim nht qun cho rng Lc th H l tin ca khoa Thin vn c thi Hng Vng v l s ng
dng ca thuyt m dng Ng hnh. S trng khp hp l nh trn l yu t chng minh iu ny. Khng nhng
vy, s i hnh ca Cc theo Lc th Hoa gip cn to nn mt s tng quan hp l vi mt s vn c trnh
by sau y.
S hp l trong mi tng quan gia tui theo Thin can v v tr ca cung Mnh trong l s T vi
Trc ht bn c xem li so snh s tng quan gia tui theo thin Can v hnh ca Cc theo s sp xp vn
kh ca Lc Thp Hoa gip trc y trong khoa T vi c gio s L Vn Su cng b trn. Bn c s nhn
thy hnh ca tui theo thin Can to nn mt chiu Ng hnh tng khc t phi sang tri.

So vi hnh ca Cc trong bng T vi u s hin hnh th khng theo qui lut no v khng c s trng khp hp l.
Ngc li, vi bng th hin s tng quan gia tui theo Thin can v hnh ca Cc theo Lc th Hoa gip hon ton
c s ph hp theo chiu Ng hnh tng khc vi s sp xp tui theo Thin Can.
Nh vy, s sa i li hnh trong Lc thp Hoa gip c lu truyn trong c th Trung Hoa trc y, to nn
mt s hp l khng phi ch vi chnh n m cn l s tng quan hp l vi nhng vn lin quan. S hp l ny
khng phi ch dng li nhng vn lin quan vi nhng c th cn truyn li m ngay c vi nhng pht hin mi
nht cng to nn c tnh hp l nh sau:
Theo cun Khng gian kinh Dch vi d bo qua Bt T H Lc (Nxb VHTT 1997 tc gi Bi Bin Ha) th:
Theo Ph gio s, Ph tin s L Thnh Ln cch np m cho cc thi im khng gian (tkg) v thi im thi gian
(ttg) theo bng sau l nhanh nht m chnh xc nh cc nh dch hc xa ra (ch thch ca tc gi Bi Bin Ha:
L Thnh Ln Mt vi m hnh np Ng hnh cho cc cp can chi Tp ch tin hc v iu khin hc t12 sl (1996)
(4756).

Qua bng trn bn c s nhn thy rng khng c mt quy lut no cho s sp xp cc hnh. Nhng theo bng Lc
th Hoa gip th hnh Thy phi i sang hnh Ha, thay th vo bng trn ta s c mt chiu Ng hnh tng khc
ngc chiu vi tui theo Thin can (bi v tui theo a chi i theo nhng cp cung i nghch nhau) nh sau:
Nh vy, vi s chng minh trn chng t rng:
Tnh hp l ca Lc th Hoa gip da trn nn tng cn bn ca n l Lc th H v thuyt m dng
Ng hnh chng minh quan im cho rng Lc th H l nn tng ca khoa Thin vn c Vn
Lang, h qu v s pht trin ca h thng v tr quan m dng Ng hnh, chng t tnh nht qun v
hon chnh ca hc thuyt ny. T i n kt lun cho rng: Thi Hng Vng tn ti gn 3000 nm
vi mt nn vn minh rc r. l mt s l gii hp l cho thi gian hnh thnh, pht trin ca mt hc
thuyt tm c m s ng dng v l gii ca n bao trm ln mi lnh vc ca t nhin, x hi v con
ngi mt cch su sc vi diu.
S chng minh ch nhn ch thc ca m dng lch ng phng thuc v nn vn minh Vn Lang v l s tng
quan hp l khi thuyt m dng Ng hnh c chng minh ch nhn ch thuc v ngi Lc Vit. y cng l
s khng nh cu ca dao ca t tin truyn li v c dn gian trn trng lu truyn qua hng thin nin k, chng
t tri thc ca ngi Lc Vit.
Ai v nhn h Hy Ha
Nhun nm sao chng nhun v trng canh.

@ Thn T Thn l tam hp Thy cc. Trong : Thn (Kim) sinh T (Thy) v tuyt Thn (Th).
@ Dn Ng Tut l tam hp Ha cc. Trong : Dn (Mc) sinh Ng (Ha) v tuyt Tut (Th).
@ Hi Mo Mi l tam hp Mc cc. Trong : Hi (Thy) sinh Mo (Mc) v tuyt Mi (Th).
@ T Du Su l tam hp Kim cc.
Khi tm hiu v cc phng php ng dng ca thuyt m dng Ng hnh lin quan n Tam hp cc, ngui ta ch
c th l gii quy tc tam hp nh trn. Ring tam hp Kim cc T Du Su l s b n khng l gii c cng
vi thi gian tnh bng thin nin k; bi v T (m Ha) ti sao li c th sinh Du (m Kim)? Bi vy ngi ta cng
phi hc thuc lng cc tam hp cc nh mt tin khi ng dng.
y cng l mt bng chng na chng t s tht truyn v sai lch ca mt h thng l thuyt cn bn. iu b n
trn y ch c th l gii c vi Hu thin Bt qui nguyn thy v s lin h ca n vi H . chng t iu
ny, trc ht xin bn c xem li hnh miu t s lin h gia H v Hu Thin Bt qui nguyn thy:
hnh minh ha
H v Hu Thin bt qui nguyn thy
 Trong Khn Th chnh v ti m Ha

So snh vi hnh thin bn miu t 12 a chi ta c:

hnh minh ha tam hp Cc T - Du Su

Qua hnh trn bn c cng nhn thy rng: Qui Khn (Th) nm cung m Ha ca H . Trn hnh 12
cung a chi ca khoa T vi th cung T chnh l cung m Ha, tc l chnh v ca Khn (Th). Do , trong tam hp
Kim cc T Du Su s c din t nh sau:
Th do Khn (Th) chnh v ti T (m Ha) sinh Du (Kim) v tuyt Su theo ng qui lut Sinh Vng M
(Tuyt) v Ng hnh tng sinh nh nhng tam hp cc khc.
B n ca C Mn hm a ti T, vng Ng trong T vi & Hu Thin Bt qui nguyn thy.
Khoa T vi vn c coi l ca Trn on lo t sng to vo i Tng. Trong khoa ny tn cc v sao cng vi nhng
thuc tnh ca n c phn phi trn 12 cung a chi (nh hnh trnh by trn); ty theo thuc tnh v v tr
ca cc sao trn 12 cung b lc hm hay sinh vng, ngi ta d bo tng lai cho con ngi. Cng chung s phn vi
tt c cc phng php ng dng trn thc t ca thuyt m dng Ng hnh, khoa T vi cng gm nhng tin
khng c s l gii v phi hc thuc lng khi ng dng (trong c c vic np m Ng hnh trong Lc thp hoa
gip). Trong h thng sao ca khoa T vi c sao C Mn c coi l thuc hnh Thy. Sao C Mn khi nm cung
Ng (Dng Ha) c coi l vng a; khi nm cung T b coi hm a. n y, mt vn c t ra l: C
Mn thuc Thy nm Ng (Dng Ha), nn khc Dng Ha pht huy tnh nng ca n, c coi l vng a, iu
ny hp l. Nhng i vi C Mn nm T (m Ha) li b coi l hm a th khng th l gii v s mu thun vi
chnh nhng nguyn l sinh khc cn bn ca thuyt m dng Ng hnh?
Nhng iu ny s c gii thch trong s tng quan hp l gia nhng vn lin quan ca thuyt m dng Ng
hnh vi Hu thin bt qui nguyn thy lin h vi H .
Chng minh tng t nh trng hp trn, chng ta li c Khn Th chnh v ti T tc m Ha. Do , C Mn thuc
Thy nm T (tc m Ha) b Khn Th khc (Th khc Thy) nn hm a. y l mt s minh chng tip tc cho
vic i ch hai Qui Tn & Khn, do kh nng l gii hp l nhng vn lin quan n n. S chng minh ny cng
chng t rng: m dng Ng hnh l mt hc thuyt nht qun v hon chnh, bt qui trong kinh Dch ch l mt
siu cng thc ca hc thuyt ny. ng thi cng chng t r nt thm rng: Trn on lo t ch l ng cng b
khoaT Vi cn tim truyn trong dn gian, ng khng phi l ngi sng lp mn ny.
B n ca tin Con trai theo cha, con gi theo m trong Chu Dch & cu con gi nh c cha, con trai
nh c m trong vn ha dn gian Vit Nam.
Trong Chu Dch khi bn v gii tnh v ng dng trn thc t qua k hiu ca cc Qui, cho rng:
Khn l m v cc con gi gm oi thiu n, Ly trung n, Tn trng n. Cn l cha v cc con trai gm Cn thiu
nam, Khm trung nam, Chn trng nam. Khi ng dng Bt qui tm hiu nhng vn lin quan n quan h gia
nh, gp nhng Qui trn s cho bit nh hng ca s vic, s kin n thnh vin no trong gia nh. Trn hnh
Hu thin bt qui trong c th ch Hn, hin tng ny c miu t nh sau:

Qua hnh trn, bn c s thy khng th c mt c s l lun no theo chnh phng php lun ca thuyt m
dng Ng hnh l gii hin tng trn. Do , cng chung s phn vi cc nh khc, nh ny cng phi
hc thuc lng v khng c s l gii, mc d ngi ta vn ng dng trn thc t tri cng hng ngn nm ca
kinh Dch. Ngc li, trn c s Hu thin bt qui nguyn thy v H , hin tng trn s c l gii r rng:
hnh minh ha
Tnh cht qui tng
qua Hu Thin bt qui nguyn thy v H

* Trong hnh trn y, bn c s nhn thy: trc a cu biu kin chia tm qui thnh hai phn m dng gm: Cn
cha v cc Qui tng cho con gi l: oi, Tn, Ly thuc Dng (cc ho Dng nhiu hn ho m); Khn m v cc
Qui tng cho con trai thuc m (cc ho m tri hn ho Dng). iu ny cng l gii cu tc ng b n trong dn
gian Lc Vit: Con trai nh c m, con gi nh c cha. Bi v, nhng qui tng con gi ng cht vi qui Cn
tng cha, thuc Dng; nhng qui tng con trai ng cht vi qui Khn tng m, thuc m.
* T s ng dng s m cho hai hnh Thy v Mc, s Dng cho hai hnh Kim v Ha ( dn chng ph
chng: Du n H trong c th ch Hn trc Tn). Nh vy, hnh Thy & Mc thuc m v Kim & Ha thuc
Dng trn H .
T hai c s ny, tnh hp l khi ng dng phng php lun ca thuyt m dng Ng hnh gii thch hin tng
trn nh sau:
Cc qui oi & Tn, Ly nm trn phn Dng ca H (Kim Ha) nn tng cho con gi (m) theo nguyn l
trong Dng c m. Ring Cn nm v tr m ca H li l u qui Dng nn tng cha (Dng) theo nguyn
l trong m c Dng.
Cc qui Khm, Cn & Chn nm phn m ca H (Thy Mc) nn tng con trai theo nguyn l trong m c
Dng. Ring Khn nm v tr Dng ca H li l u qui m, nn tng m theo nguyn l trong Dng c
m.
Qua phn chng minh trn, khng nh rng:
Ch c hnh Hu thin bt qui nguyn thy lin h vi H c bt u v phc hi t nn vn minh
Lc Vit mi c kh nng l gii mt cch hp l cho tt c nhng vn lin quan trong phm tr ca
thuyt m dng Ng hnh. ng thi, s chng minh trn cng chng t r nt hn v tnh thng nht
v hon chnh ca thuyt m dng Ng hnh, Bt qui ch l siu cng thc ca hc thuyt ny v ng
thi c s lin h cht ch hu c vi n.

Trong thut Phong thy, khi chn hng nh ngi ta dng tui ca ch nhn ng vi mt qui trong Bt qui ri t
ti trung cung. T lin h vi cc qui khc v c tm bng phng v tt xu cho tng tui. Phn trnh by di
y gm tm bng phng v tt xu theo c th ch Hn (Hu thin Bt qui lin h vi Lc th) v tm bng
phng v tt xu theo Hu thin Bt qui nguyn thy lin h vi H .
Phng v tt xu theo c th ch Hn
Trc ht bn c xem li d hnh Hu thin Bt qui lin h vi Lc th theo c th ch Hn.
hnh minh ha
Lc th v Hu thin bt qui
(theo c th ch Hn)

Trc ht, chng ta phn lm bn cp cng hnh l:

Cp cng hnh Thy gm: Cn (m thy); Khm (Dng thy)
Cp cng hnh Mc gm: Cn (m mc); Chn (Dng mc)
Cp cng hnh Kim gm: Tn (m kim); Ly (Dng kim)
Cp cng hnh Ha gm: Khn (m ha); oi (Dng ha)
Trn c s phn loi ny (xem hnh trn) nht qun vi gi thuyt cho rng Bt qui l siu cng thc ca thuyt
m dng Ng hnh chng ta ln lt xt tng quan ca tng cp qui cng hnh v tr trung cung vi phng v
tt xu tng ng ca bn cp theo c th ch Hn. Chng ta s c mt nhn xt bt u t cp cng hnh Cn
Khm, nh sau:
Cp cng hnh Thy: Cn Khm

Qua cp cng hnh Cn Khm (Thy) chng ta thy rng:

* Khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi chnh n (Thy) th ta s c tnh cht Lc st, Phc v i ch
cho nhau.
* Khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi cp Cn, Chn (Mc) th ta s c tnh cht Thin y, Ng qu i
ch cho nhau.
Nhng khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi cp cng hnh Kim (Tn, Ly) v Ha (Khn, oi) th s tng
ng cng tnh cht i ch cho nhau khng thc hin c hai cp ny. y cng l hai cp c s sai lch v tr
Tn, Khn theo Hu thin Bt qui nguyn thy trnh by trn. Chng minh tng t tng cp cng hnh ti
trung cung vi cc cp cng hnh khc, chng ta s thy mt s tp lon ng phng v Tn, Khn nm hai cp
cng hnh Kim (Ly, Tn) v Ha (Khn, oi).
* Ngoi ra, bn c cng lu n tnh cht i nghch m dng hai cp cng hnh Thy(Cn, Khm) v Mc
(Cn, Chn). nhng cp ny v tr tt xu tng ng (phn xm v trng) i ch cho nhau.
Th d: cp Cn (m thy), Khm (Dng thy) phng v tt xu (phn xm v trng) i ch cho nhau. Nhng
cp Tn, Ly v Khn, oi l nhng cp c s sai lch phng v Tn, Khn th hin tng ny khng th hin. Xin
xem hnh minh ha di y:
Trn y l hai cp cng hnh Thy, Mc. Bn c nhn thy nu chng khp ln nhau th phng v xu ca phn
ny s chng ln phng v tt ca phn kia. Tc l c s hon v m Dng. y cng l 2 cp m cc qui v n
nh.
Trn y l hai cp cng hnh Kim, Ha , ni c v tr sai lch phng v ca qui Tn & Khn. Do , s sai lch c
chng t ngay khi phn cp: Tn Ly v Khn oi. Khng c mt quy lut no c th hin y.
Phng v tt xu theo Hu thin Bt qui nguyn thy
Trn c s nhng lun im trnh by trong cun sch ny v s i ch hai qui Tn, Khn v kt hp Hu thin
Bt qui nguyn thy vi H , chng ta tip tc phn thnh bn cp cng hnh tng ng vi cc phng v tt xu
tng quan nh sau:
hnh minh ha
H v Hu thin bt qui nguyn thy

Chng ta tip tc phn lm 4 cp cng hnh l:

Cp cng hnh Thy gm: Cn (m thy); Khm (Dng thy)
Cp cng hnh Mc gm: Cn (m mc); Chn (Dng mc)
Cp cng hnh Ha gm: Khn (m ha); Ly (Dng ha)
Cp cng hnh Kim gm: Tn (m kim); oi (Dng kim)
Trn c s phn loi ny (xem hnh trn), chng ta ln lt xt tng quan ca tng cp qui cng hnh v tr trung
cung vi phng
v tt xu tng ng ca bn cp theo Hu thin Bt qui nguyn thy, chng ta bt u t cp cng hnh Cn Khm
ti trung cung tng ng vi phng v tt xu nh sau:

Qua cp cng hnh Cn Khm chng ta thy rng:

* Khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi chnh n th ta s c tnh cht Lc st, Phc v i ch cho nhau.
* Khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi cp Cn, Chn (Mc) th ta s c tnh cht Thin y, Ng qu i
ch cho nhau.
Quy lut ny tip tc c lp li khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi cp cng hnh Ha (Khn, Ly) v
Kim (Tn, oi). y cng l hai cp c s hiu chnh v tr Tn, Khn theo Hu thin Bt qui nguyn thy trnh
by trn.
S tng ng ca mi cp cng hnh ti trung cung vi cc cp cng hnh tm phng v tt xu to ra tnh cht
khng i nhng hon v cho nhau, hon ton ng trong trng hp ng dng Hu thin Bt qui nguyn thy. Hay
ni mt cch khc: Hu thin Bt qui nguyn thy, s tng ng nhng cp cng hnh ti trung cung vi cc
phng v tt xu tng ng c qui lut hp l cho nhng vn c t ra. Ngoi ra, tnh cht i nghch m
Dng cc phng v tt xu cho cc cp cng hnh cng hon ton trng khp. iu ny khng th thc hin c
Hu thin Bt qui m c th ch Hn ghi nhn v s sai lch phng v Tn, Khn. Xin xem hnh minh ha sau:
S chng minh trn cho thy rng:
@ Tnh hp l ca phng v Hu thin Bt qui nguyn thy, khng ch gii hn trong Kinh dch m c nhng vn
lin quan trong nhng hc thut c ng phng c ng dng thuyt m dng Ng hnh. C th trong trng
hp ny l thut Phong thy.
@ Qua s tng ng ca tng cp phn theo Ng hnh v s tng quan vi cc hnh khc chng t Bt qui ch
l nhng k hiu siu cng thc th hin tnh cht ca Ng hnh.
Trong thut Phong thy th qu Khn (tng t tc a) c mt ngha rt quan trng. May thay, n li sai lch.
C l Cao Bin tht bi t y.
c mt bi vit ngn trn mt tp ch kh ph bin, gii thiu v gi thuyt ca mt nh khoa hc Hoa k cho
rng: Tri t l mt sinh th sng. Gi thuyt ny s c kh nng chng minh ng, nu thut Phong thy khi
phc hon chnh nhng lun thuyt ca n, chng minh c rng nhng sinh kh trong huyt o ca a cu lin
quan n s pht trin ca con ngi.

S l gii vn ny, lin quan n s hnh thnh Hu thin Bt qui nguyn thy l gii trn; ng thi cng l
s minh chng b sung, r nt hn v tnh l gii s vn ng ca v tr t khi nguyn cho n nhng vn lin
quan n con ngi ca kinh Dch. S l gii xin c trnh by nh sau:
Khi tri t c hnh thnh v chu nh hng ca nhng s tng tc trong v tr, th nh hng ln nht chnh l
s vn ng ca Thi dng h. Trong 9 hnh tinh ca h Mt tri m nhn loi pht hin c tnh t trong ra ngoi
l:
1) Sao Thy 2) sao Kim 3) tri t 4) sao Ha (Gia qu o ca sao Ha & Mc, c mt Vnh ai thin
thch vi s lng ln ti hng 100.000 tng; kch c mi tng t hng trm mt n vi trm km, bay chung quanh
Mt tri) 5) sao Mc 6) sao Th 7) Thin Vng 8) Hi Vng 9) Dim Vng.
Cc nh Thin vn hc hin i chia 9 hnh tinh ny thnh 2 nhm. on trch dn sau y trong sch V tr
quanh em(Nxb Gio dc 1998 Nguyn Th Vng & Nguyn Thanh Hng; trang 48) chng t iu ny:
Cn c vo cc tnh cht vt l, ngi ta chia cc hnh tinh ca h Mt tri thnh 2 nhm:
Nhm I gm c Thy tinh, Kim tinh, Tri t v Ha tinh.
Nhm II gm c Mc tinh, Th tinh, Thin Vng tinh v Hi Vng tinh.
Cc hnh tinh trong cng mt nhm c cc tnh cht nh: T trng trung bnh, kch thc, thnh phn ha hc gn
ging nhau. Nh vy, chng ta c 2 nhm hnh tinh mi nhm gm 4 hnh tinh. Vy, hnh tinh th 9 Dim Vng
tinh thuc nhm no? Tht kh xp hnh tinh ny vo nhm no, v n c thnh phn ha hc ging hnh
tinh nhm 2, nhng li c kch thc ging cc hnh tinh nhm I.
Qua on trch dn trn y, bn c cng nhn thy rng: cc nh khoa hc hin i ang t vn nhm loi cc
hnh tinh ca h Mt tri; nhng h cng ang lng tng khi xp loi sao Dim Vng tinh. Ngi vit nhn xt rng:
s phn cch t nhin gia 2 nhm chnh l Vnh ai Thin Thch trnh by trn. Trn c s thuyt m dng
Ng hnh lin h vi cc hnh tinh c t tn theo Ng hnh, xin c trnh by mt tng phn loi cc hnh
tinh trong h Mt tri thnh hai nhm m & Dng. S phn loi ny, v cn bn khng thay i so vi s phn loi
ca Thin vn hc hin i, nhng a thm Mt tri vo h thng phn loi ca 9 hnh tinh thuc Thi dng h. Vi
cch phn loi theo m dng Ng hnh s dn n s lin h vi qui Cn trung cung cho mng ph n trong
thut Phong Thy nh sau:
Trong s phn loi ny, th hai nhm theo cch chia ca Thin vn hc hin i, u nm trong hai nhm theo thuyt
m dng Ng hnh. nhm m, t vn Mt tri thuc hnh Th trung tm Thi dng h. iu ny ph hp
vi tnh cht trung tm thuc Th trong Lc th H . Xin xem hnh minh ha di y.

n y, xin lu bn c l: theo thin vn hc c ng Phng th sao Thy (theo cch gi ngy nay, c xut x t
vn minh Ty Phng), trc y gi l sao Kim; sao Kim (theo cch gi ngy nay), trc y gi l sao Thy. Hin
tng ny, c chng t bi on trch dn di y, trong sch Chu Dch V tr quan (sch dn, trang 160):
Cn c vo chu k hnh tinh thi c i ghi chp (Ban C, Tin Hn th), i chiu vi thin vn hc hin i, a ra
c liu con s th a s chu k hnh tinh ph hp tng i tt. Khc bit duy nht l sao Kim i c tng ng vi
sao Thy (Mercury), v sao Thy i c tng ng vi sao Kim (Venus).
Nh vy, trong nhm m gm 4 hnh tinh trong thin vn hin i nu gi tn theo thi c s l: sao Kim sao
Thy a cu sao Ha; th trong nhm ny nu tnh lun Mt tri thuc hnh Th theo cch chia mi th chng
ta s thy mt chiu Ng hnh tng sinh (*) t trong ra ngoi; nhng thiu hnh Mc ng v tr ca a cu. Xin
xem hnh minh ha di y:
* Ch thch: L Ng hnh tng sinh thuc Dng, nhng vt th hin l thuc m; theo nguyn tc trong m c
Dng v ngc li. iu ny minh chng phn trnTruyn thuyt Con Rng Chu Tin v Lc th H : T
Mu biu tng ca m sinh; ln ni biu tng ca Dng.
Trong khi , theo phn chng minh trn th qui Cn thuc m Mc khi lin h Hu thin Bt qui nguyn thy
vi H . Nh vy (trng khp vi cc hin tng lin quan gia kin thc Thin vn hc hin i v cc vn
t ra v nhng nguyn l cn bn ca thuyt m dng Ng hnh v Hu thin Bt qui nguyn thy c
chng minh v phc hi t nn vn minh Vn Lang) chng ta hon ton c c s t Tri t chnh l hnh Mc,
c th l m Mc tng l qui Cn ( chng minh trn: H & Hu thin Bt qui nguyn thy). Xin xem hnh
minh ho trn.
Vi cch phn chia theo thuyt m dng Ng hnh s l gii nhng hin tng ang c quan tm sau y:
@ Theo l m dng Ng hnh trong cch phn chia nh trn s khng c hnh tinh th 10 trong h Mt tri sau
Dim Vng tinh, c thuc tnh tng t nh nhng hnh tinh pht hin m khoa thin vn hc hin i ang tm
kim. Nu c, th kh nng ch l vnh khn kh hoc bi bao quanh Thi dng h. Bi v, c s cn bng m
dng v Ng hnh nh sau:
Nhm 1 thuc m: Mt tri v 4 hnh tinh vng trong theo l tng sinh thuc Dng l: Th Kim Thy
Mc (a cu) Ha. Trong , Mt tri trong cng c kch thc ca hnh tinh nhm II (mc d ln hn rt
nhiu).
Nhm 2 thuc Dng: nm hnh tinh vng ngoi theo l tng khc thuc m l: Mc Th Thy (Thin
Vng) Ha (Hi Vng) Kim (Dim Vng). Trong , hnh tinh Dim Vng ngoi cng kt thc chu k m
dng Ng hnh sinh khc, nn c kch thc ca hnh tinh nhm I (tr li trng thi ban u).
Lun im ny tri ngc vi lun im ca ng Lu T Hoa. Trong lun vn tin s bo v ti Paris, ng Lu T Hoa
chng minh rng: c kh nng tn ti mt hnh tinh th 10 trong Thi dng h. on trch dn sau y trong
sch Chu Dch v tr quan (sch dn, trang 159) bn c tham kho:
Trong tri t, mun vt u xut pht t trung tm, nhng phi n m dng tc ng vo v tr sinh ra mun
vt. Thc th mun vt cng u l m dng. Ph hiu dng c th hin bng mt vch lin, ph hiu m th
hin bng mt vch t. Cc qu trong Bt qui ch l nhng ph hiu vch lin v vch t m thi. S sp xp ca
Bt qui l i biu t hp c th nht v c h thng nht trong v tr. Trong v tr, thi dng h c nghin
cu kh tng tn. Do , mun lun chng ngha v tr ca Bt qui, trc ht, phi lun chng n tn ti trong
thi dng h hay khng.
ng Lu T Hoa sp xp hnh tinh trong thi dng h phi hp vi Bt qui, mi qu ca Bt qui i ng vi mi
tinh cu, v pht hin tnh quy lut r rng (1).
C th nh ra thuc tnh qu ca ba thin th trong Bt qui. Ngay trong Thuyt qui cng vit:
Ly vi nht, Khm vi nguyt, Khn vi a.
(Ly l Mt tri, Khm l mt trng, Khn l t).
Trong quan nim ngi Trung Quc c i thng c 5 tinh cu: kim, mc, thy, ha, th. Cn c vo thuc tnh Ng
hnh c th xc nh phng v sp xp khng gian. ng Lu T Hoa cho ng nam l v tr dng, ty bc l v tr
m, th ba sao mc, ha, th ca v tr dng cng mt v tr ca ba qu Chn, oi, Kin thuc v tr dng ca Bt
qui, cho nn c th theo th t em qu Chn hp vi sao mc, qu oi hp vi sao ha, qu Kin hp vi sao th.
Cng nguyn l , hai qu Tn, Cn v tr dng cn li, i ng vi hai sao Kim, Thy, v vy, em qu Tn hp
vi sao kim i c, qu Cn hp vi sao thy i c. Cn c vo chu k hnh tinh thi c i ghi chp (Ban C, Tin
Hn th), i chiu vi thin vn hc hin i, a ra c liu con s th a s chu k hnh tinh ph hp tng i tt.
Khc bit duy nht l sao kim i c tng ng vi sao thy (Mercury), v sao thy i c tng ng vi sao kim
(Venus).
Ngoi ra, Mt tri, mt trng, ng tinh (5 sao), Lu T Hoa thng nht gi l tinh cu s k. Trung Quc c i pht
hin c bn sao, gi l bn sao gc, Lu T Hoa thng nht gi l tinh cu hu k. Lu T Hoa em ba sao c trong
so snh vi ba sao Vng tinh (Thin vng tinh, Hi vng tinh v Minh vng tinh), tc l: o tinh (sao o)
tng ng vi Thin vng tinh (sao Thin vng), Thin Cu tinh (sao Thin cu) tng ng vi Hi vng tinh
(sao Hi vng), Chng lng tinh (sao Chng lng) tng ng vi sao Minh vng tinh (sao Minh vng). Cn c
(sao) N bch vn khng c hnh tinh hin i i ng vi n. Nh vy, vn thiu mt hnh tinh c th i ng vi
N bch tinh (sao N bch). Lu T Hoa xut mt gi thuyt, vn tn ti mt hnh tinh cn cha pht hin, t
tn l Mc vng tinh (sao Mc vng) (2). Tt c nhng iu Lu T Hoa trnh by trn, l chng minh tinh cu
ca thi dng h cng phi tn ti tng i phi hp. Nu khng, quan h m dng ngang hng ca thi dng h
s khng th duy tr c lc lng m dng ngang hng, thi dng h s chng tan v. Do , ng kt hp
nguyn l Dch hc vi tri thc thin vn hc hin i tin hnh nghin cu. Trc ht, ng suy lun thm hnh sao
chn c ca Mor (nh thin vn hc ngi Php, 1928) kt hp vi s H Lc th. Mor cho rng: cu to h thi
dng l nh sng Mt tri chiu trn vn sao chn c, do , ly thi dng h lm trung tm chia thnh hai chi
nhnh, mt chi nhnh sn sinh sao kim, a cu, sao mc; mt chi nhnh sn sinh nht cu, sao thy, sao ha. Lu
T Hoa thay s H , Lc th vo hnh thi cc v cng chia thnh hai h, dng Bt qui phi hp vi n. Sau ,
tnh ton c gin mt v tc tinh cu, th hng s ca n u thnh tng i phi hp vi nhau, ch c thin
vng tinh (sao thin vng) vn thiu i phi hp, iu gip Lu T Hoa d on ra h thi dng tn ti hnh
tinh th 10 (xem hnh v).
--------------------------------------------------------
Ch thch hnh v:
1. Hnh ny v ra theo s l phi hp tng i vi tinh cu, kt hp vi Dch hc l b phn ht nhn lun vn tin s
ca Lu T Hoa.
2. Hnh ny ly tm sao thi k u (s k) phi hp vi Bt qui, v cn c vo s l chia thnh ba i phi hp,
chng minh cho nhau theo c liu con s (mt ) tc tinh cu tng i phi hp. c s mi i phi hp l 60.
Trong , phi hp tng i: h a nguyt vi h th nht; Mc tinh v Kim tinh; Thy tinh v Ha tinh. iu hin
nhin ph hp quy lut thi cc gp ba lm mt, m dng Ng hnh phi hp vi nhau.
3. Chn, Cn, oi, Tn i biu bn sao mc, ha, kim, thy, l pht trin ra t hai sao ch th, i biu l Kin
Khn, tr thnh 4 sao m trong hnh tinh. T 4 sao m sinh ra 4 sao con, i biu l lm, cu, n, phc (4 sao
vng tinh).
4. Bn sao vng tinh bao gm c mt vng tinh d on, 9 l hng s ging nhau ca (mt ) tc ca mi
i vng tinh phi hp.
5. Ba i ca tm sao thi k u (s k) phi hp thnh i v dung ho (mt ) tc ca hai i vng tinh l
198, l trung tm tuyt i ca h thi dng, tng i vi quan h Bt qui v thi cc (3).
--------------------------------------------------------
Ch thch trong sch dn:
(1) Lu T Hoa hc v bo v lun vn Tin s ti Paris thng 11 nm 1940. Lun vn ca ng l: Bt qui v tr
lun d thin vn hin i nht kha tn hnh tinh ch d trc nht nguyt chi thai thi a v Lun vn xut
bn Php nm 1940, 1980 ti bn Php. Nm 1989 lun vn vit bng Trung vn (c sa cha) v xut bn
Thnh , Trung Quc.
(2) T o Nht, S. Tr 69.
(3) Trn Ngc Hy ch bin, S, tr.168.
 hnh minh ha trong Chu Dch v tr quan
Phi hp tc 12 tinh cu h Thi Dng

Qua on trch dn trn do trnh c hn, hoc do phn gii thiu qu gin lc bi vy kh nm c phng
php chng minh ca tc gi, nn khng dm c kin; nhng c th hiu i khi l: Cch y 60 nm, tc l vo
thi k kinh Dch vn cn nm trong s huyn o; nhng ng Lu T Hoa cn c vo Bt qui chng minh cho
h qu ca s huyn o l: c hnh tinh th 10 trong h Mt tri. Hin tng ny, ging nh vic chng minh thnh
phn ha hc ca chic sng con th, trong khi ng l phi chng minh sng th tn ti trn thc t. Lun im ny
ca ng Lu T Hoa hon ton tri ngc vi lun im c trnh by trong cun sch ny l: khng c hnh tinh
th 10 trong Thi Dng h. Trong trng hp ny khng th c hai u sai, m ch c mt ngi ng. Nhng theo
nhng sch c tham kho xut bn trong nhng nm gn y th qu o ca Dim Vng tinh rt n nh, s vn
ng ca n ng vi s tnh ton ca cc nh khoa hc k t khi n c pht hin n nay; hay ni mt cch
khc: khng pht hin mt lc hp dn ca mt hnh tinh l, nm qu o ngoi Dim Vng tinh lm sai lch s
vn ng ca n, nh trng hp sao Hi Vng tinh.
@ L gii tnh cht ca sao Dim Vng c thnh phn ha hc ging hnh tinh nhm 2, nhng li c kch thc
ging hnh tinh nhm 1. Theo thuyt m dng Ng hnh th y l s kt thc chu k vn ng ca Ng hnh, nn
c hin tng lp li.
@ S l gii qui Cn lin quan n a cu v n mng trong thut Phong Thy s c mt s tng quan hp l sau
y: thut Phong Thy l s ng dng c th nhng lin h ca con ngi vi a cu tc l s lin h c th cc
thuc tnh vn ng ca m, theo thuyt m dng Ng hnh Bi vy, qui Khn l t thuc Tin thin tc
Dng Th khi ng dng trong thut Phong Thy ng vi Nam mng (Dng); qui Cn (m Mc) a cu tc
m Th trong Hu thin nguyn thy ng vi N mng (m). Do , qui Cn v tr trung tm (thuc Th).
@ S tng quan gia Mt tri trn thc t l Ha, c th l m Ha theo nguyn l trong m c Dng xp
vo hnh Th Khn; l mt s minh chng lin h tip tc cho s tng quan hp l gia nhng vn lin quan
n n. iu ny chng t rng qui Khn phi nm v tr m Ha ng Nam trn H . ng thi cng chng t
tnh hp l ca s lin quan gia H v Hu thin Bt qui nguyn thy, qua vic qui Cn nm v tr m Mc.
y cng l s khng nh: hnh Bt qui chnh l k hiu siu cng thc ca hc thuyt v tr quan m dng
Ng hnh, phn nh t s hnh thnh v tr cho n mi vn lin quan n con ngi trn c s s l gii hp l
nhng vn lin quan n n.
n y bn c c th t vn : Ti sao Mt tri thuc Ha (Ly vi Nht, vi ha) (*) li xp vo Th? Ton b Hu
Thin Bt qui nguyn thy l s vn ng v tng tc ca a cu, ti sao li ch l qu Cn ngay trong Hu
thin nguyn thy li l tng ca a cu? Vn ny xin c l gii nh sau:
* Ch thch: ch in nghing trch t Thuyt qui.
Hc thuyt v tr quan m dng Ng hnh nguyn thy xut pht t nn vn minh Vn Lang quan nim rng: Thi
cc sinh Lng nghi, Lng nghi sinh T tng, tc l bn dng trng thi tng tc ca Ng hnh ( chng minh
trn). Ng hnh l nhng dng vt cht nguyn thy cu to nn v tr, gm hng t thin h trong c Ngn h,
Thi dng h v tri t ca chng ta; Mt tri cng ch l mt hin tng trong s vn ng ca v tr. Do , tt
c vn vt trong v tr u mang nhng thuc tnh ca Ng hnh. S tng quan gia nhng hin tng, s vt t vi
m n v m trong qu trnh vn ng v tr, cng khng vt ra ngoi cc thuc tnh ca Ng hnh theo quan nim
ca hc thuyt ny. Th d: mt hin tng hoc s vt c th l mt phn t trong mt tp hp thuc hnh Mc.
Nhng ton b nhng phn t trong tp hp Mc ny li c th l mt thnh phn trong mt tp hp ln hn, thuc
hnh Ha. Vn ny tng t nh nhng nguyn t ha hc l nhng thnh phn trong mt t bo mt c th
sng; nhng t bo trong c th sng ny li l thnh phn c th sinh vt thuc mt loi no . Gia nhng chng
loi ca sinh vt ny li nm trong h thng phn loi v m hn. Tng t nh vy, Ng hnh vn c th phn loi
cho tng nguyn t cu to nn t bo, cho tng loi, cho tng h thng sinh vt. Bi vy, Mt tri l Ha trong
trng hp ny, c th l Th trong trng hp khc; chng minh tng t nh vy vi tri t. Bi v Mt tri, tri
t u ch l nhng hin tng trong s vn ng ca v tr (k c con ngi v s tn ti x hi ca nhn loi,
cng ch l mt hin tng trong s vn ng ca v tr). iu ny gii thch v sao cy thuc Mc (ch khng phi
Mc l cy nh trong Tam t kinh), nhng cy c mu (*) li thuc qui Cn cng vi ni(*) c cng tnh cht
vi t, hoc cy c li cng v to(*) li thuc qui Khm (Thy).
* Ch thch: ch in nghing trch t Thuyt qui.
S l gii ny chng t r nt hn tnh bao trm ca thuyt m dng Ng hnh v siu cng thc Bt qui.
Trc khi kt thc phn ny, ngi vit xin c chia s tng ca mnh vi bn c v phng php ng dng ang
hin hnh ca thut Phong Thy theo c th ch Hn. Hin nay vi ci nhn mi, thut Phong Thy khng cn b coi l
m tn d oan m l i tng nghin cu ca nhiu hc gi. Trn bo Si Gn gii phng s ra ngy th by 119
1999, trang 4 c bi Ti ch mun gp phn t Phong Thy vo ng v tr ca n... (tc gi ng c Thnh),
trong li gii thiu c on vit:
on kin trc s Vit Nam tham d vi 12 i biu c s ch ca i hi Lin hip kin trc s quc t (t
chc ti Bc Kinh thng 6 va qua) khng ch l phc long trng: 11 b coml v 1 t o di nhung tha tht, m
chnh ni dung bn tham lun ca on vi ti Phong Thy, giao im gia hai nn kin trc v th ng
Ty ca tc gi L Thi Sn.
Trong phn ch thch ca bi bo c ghi:
KTS L Thi Sn tt nghip khoa kin trc Vin i hc Si Gn 1973, hi vin Hi Kin trc s Vit Nam, Ch nhim
n cp 1; Gim c Cng ty Thit k v T vn SQ (TPHCM).
Nh vy, thut Phong Thy l mt i tng c cc nh khoa hc hin i nghin cu nghim tc. Nhng
trc c khi nhng nh khoa hc bn v tnh khoa hc hay phi khoa hc thut Phong Thy ng dng hng ngn
nm nay v vn ang tip tc ng dng. Cho rng cc nh khoa hc xc nhn tnh khoa hc ca thut Phong Thy
(vic ny ch c th bt u, sau khi nhng nguyn l cn bn ca hc thuyt m dng Ng hnh c phc hi
hon chnh) th cng khng c ngha l nhng phng php ng dng ca thut Phong Thy l ng. T nhn xt
cho rng: thut Phong Thy c nhng sai lch rt phc tp, v lin quan n nhiu vn c tnh cn bn vi phng
php ng dng ca thut ny sai lch. Nhng do ch v mc ch ca cun sch khng nhm i su vo thut
Phong Thy; v vy, trong sch ny ch xin c gii hn s chng t tnh tng quan hp l v tr hai qu Tn
&Khn l vn c t ra trong sch ny vi nhng hin tng lin quan n n. Trn c s s phn tch tnh sai
lch t cn bn ca thut Phong Thy, hy vng bn c c nim tin vo thut Phong Thy mun s dng hy thn
trng; nu nhng thng s d kin ca bn, hoc gia nh bn ri vo trng hp sai lch lin quan trong thut Phong
Thy, trnh nhng hu qu, i khi cng khng c tt.
V vn ny cn phi c khng nh v y cng l iu kin ti thiu cho mt siu l thuyt v tr quan, phi
chng t tnh hp l cho tt c mi vn lin quan n n. Nhng hin tng minh chng cho vn ny c lin
h tip ni qua nhng on trch dn sau y:
on sau y c trch trong cun V tr quanh em tp I (sch dn, trang 21):

Ngay t th k th II tr.CN nh thin vn Hy Lp Hi pa chus pht hin ra s bt thng l th: trc t quay
ca tri t lun i hng trong v tr. S thay i ny rt chm chp, ch c nhng nh thin vn chuyn mn
mi bit c. Th m phi 19 th k sau, tc l sau khi Niu tn pht hin ra nh lut vn vt hp dn (nm
1687) cc nh bc hc mi hiu c bn cht gii thch hin tng y.

Trang 23, sch dn vit:

Do trc t quay ca tri t thay i nn im Thin cc bc cng thay i vi chu k l 26000 nm. Theo s tnh
ton ca cc nh thin vn th cc sao sau y , ang v s l sao Bc cc:
Khong hn 7000 nm tr.CN l sao t chm sao V Tin.
Gn 3000 nm tr.CN l sao a ca chm Thin Long.
Hin ti l sao a chm Tiu Hng Tinh.
Hn 7000 nm sau l sao a chm Thin Vng.
V hn 12000 nm sau l sao Chc N (a chm Thin Cm).

Qua on trch dn trn v tri kin ca khoa thin vn hin i, chng ta lin h vi mt hin tng kho c c
trch dn trong sch Tm v bn sc vn ha Vit Nam ca Ph gio s tin s Trn Ngc Thm (Nxb TP HCM 1996,
trang 183):

Kt qu nghin cu ca nhng nm gn y cho thy c dn phng Nam trc thi ng Sn v ng Sn t

n mt trnh thin vn rt cao: T 6000 nm tr.CN, chic ru Bc Sn khc hnh chm sao V
Tin (Hercules; hnh 8.1) mt chm sao mang tnh chu k xut hin trn bu tri ng Nam lc . Trng
ng Hong H (v mt s trng ng khc) c xc nh l nhng bc thin cho php bng cch o bng
nng m xc nh c cc ngy tit trong nm vi mc l nhng hoa vn c hnh dng rt gn vi hnh k
hiu ca nhng ngy tit y trong thin vn hc hin i [Bi Huy Hng 1974: 364372].

Nh vy chic ru khc chm sao V Tin cch dy 6000 nm tr.CN, trng khp vi hin tng cc nh thin vn
hin i xc nh chnh chm sao ny l sao Bc cc 7000 nm trc, cho ta thy nhng nh thin vn c Lc Vit
t trc thi lp quc nghin cu thin vn v h xc nh c v tr sao thin cc bc, trng khp vi s
tnh ton ca khoa thin vn hc hin i. Vt liu th hin chm sao V Tin l chic ru l mt hin tng c
th dn n vn sau y:
Vo thi i d (tm cho nh vy, v chic ru lm bng ), nu qu tht con ngi hi ch sn bt hi lm,
th ngi ta xut pht t nhu cu g nh hng v nh hng ng sao Bc cc? Phi chng bn cnh nhng b
lc lc hu c nhng t chc x hi pht trin hn, nn c nhng nhu cu tm hiu v tr v tri kin ca h c
lu truyn?
Vn lin quan tip theo l:
So snh chu k nm ca sao thin cc bc m thin vn hc hin i tnh c l 26000 nm vi chu k mt Hi
trong Thi t thn kinh, chng c s tng ng nh sau:
Trong Thi t n v thi gian c chia l:
Mt Nguyn = 3 Hoa gip, chia lm 3 phn: Thng, Trung, H = 180 nm.
Mt Vn = Su nguyn = 1.080 nm (180 nm x 6).
Mt Hi = 12 Vn = 12.960 nm (1080 x 12)
Theo Thi t th hin nay chng ta ang cui hi Ng. Nh vy, mt Hi trong Thi t gn bng mt na chu k sao
thin cc bc. Nu xt theo mt chu k m dng th con s ny s l:
12.960 nm x 2 = 25.920 nm. Sai s 80 nm so vi s tnh ton ca khoa hc hin i. Nhng con s ca khoa hc
hin i ch l con s c tnh, sai s n hng ngn, cn s trong Thi t chnh xc n hng chc. iu ny
chng t rng: nn Thin vn c Vn Lang t c nhng tri thc v Thin vn t hng ngn nm trc, trong
khi khoa Thin vn hin i ch mi pht hin ra chu k thin cc bc khong mt trm nm tr li y. Bn c cng
lu rng cun Thi t l mt k th ngoi hng, chc chn c sau kinh Dch v thuyt m dng Ng hnh, nhng
tc gi ca n th cn m h hn c Lc th H v Hong ni kinh t vn.
Qua on trch dn trong sch ca tin s Trn Ngc Thm v nhng hin tng trn trng ng (c xc nh chc
chn thuc v vn minh Vn Lang) pht hin t nhng nm 1974 ca nh nghin cu Bi Huy Hng v nhng s
minh chng trong sch ny, cho chng ta mt nhn nh v ngun gc ca m dng lch v s k v ca khoa
thin vn c Vn Lang.

Thin vn c Hoa H v thin vn hin i

on trch dn tip tc sau y trong cun V tr phng th nghim thin nhin v i ca gio s tin s Nguyn
Quang Riu (Nxb Gio Dc 1995, trang 16) cho chng ta mt s so snh v tri kin thin vn c Trung Hoa vi vn
minh Vn Lang, tip tc chng minh cho nhng lun im trnh by:

Quan nim phng ng v v tr thi thng c v trung c:

Vo cui th k th V, trong b Thin vn lc c phn bit 3 trng phi v quan nim cu trc v tr. l thuyt
Ci Thin (Tri c ci np y), Tuyn D (m ti lan trn khp ni, khng trung v tn) l Hn Thin (thin cu
mnh mng bao gm c Tri t). Cc nh hin trit mun m ng Thin L cho Hong ln tri nn nhng l
thuyt ny, tuy c mc tiu khoa hc tm hiu V tr, nhng vn chu nh hng ca t tng siu hnh v chim
tinh hc.
L thuyt Ci Thin, c nht, hnh dung vm tri nh mt ci np hnh bn cu v Tri t nh mt ci bt p ngc
cng mt trung tm. Pha di chn Tri t khng phi hnh trn m vung nh mt bn c, c l l do quan nim
c 4 phng tri (ng, ty, nam, bc) (hnh 3). Ma t vm tri, ni c sao, ri xung 4 gc Tri t thnh 4 b.
Hin nay ta bit l nhng ht nc ma ng trn tng Tri t ch khng phi t V tr ri xung. Vm tri quay li
theo Mt trng cng Mt tri. Hai thin th ny chuyn ng t t ngc chiu vi vm tri. Trong Khung (ln) Thin
Lun vit th k th III v vm tri nh ci mng trng trong c nguyn kh nn khng chm xung mt
bn b. Mt tri ging mt ngn n chuyn ng trn vm tri v ch chiu sng tng khu vc mt. Tam Diu tc l
Mt tri, Mt trng v sao khi n khi hin thnh c m ngy. Tht ra thuyt Ci Thin c hai giai on, thi ng
Chu (th k th V, tr.CN) thuyt Thin vin a phng (tri trn t vung) cho Tri t ng yn, Mt trng,
Mt tri v tinh t chuyn vn trn bu tri. Sang n thi Chin Quc thuyt ny mi pht trin thnh thuyt
cho vm tri hnh bn cu, Tri t nh mt ci bt. T giai on mt cho Tri t phng nh bn c n giai on
2 cho Tri t gm ng cung trn l mt bc tin ca thuyt Ci Thin.
Thuyt Hn Thin ca Trng Hnh (78 139) thi ng Hn, v vm tri nh mt qu trng g nhng hnh
trn, gia l lng tng trng Tri t. Vm tri c kh trong v chn tri c nc, Tri t ni trn mt
nc. Trn tri c 3 thn c l l Mt tri, Mt trng v sao, cn Tri t c 3 hnh c th l th, thy v kh. Thn
v hnh u c th quan st thy c. Mt tri nh trn mt bnh xe quay khng ngng. Khang khng gian gia
vm tri khng gii hn (v cc, v cng), c gi l V tr v coi l b him. Nh vy, thuyt Hn thin hnh
dung c l ngoi phm vi Mt tri, Mt trng v sao cn c V tr rng mnh mng nhng cha thm d c.
Thuyt Tuyn D cho rng vm tri trng rng (v cht) xa lc v rng mnh mng (v cc). Mt tri, Mt trng v
sao l hi ng (tch kh) bay trn khng trung. By tinh t (tht diu) tc l Mt tri, Mt trng v nm hnh tinh
trong H Mt tri khng dnh vo vm tri nhng chuyn ng t do, i i li li. Nm hnh tinh ny l nhng hnh
tinh nhn thy c bng mt trn, tc l Thy, Kim, Ha, Mc v Th. Sao Bc u bao gi cng ng mt ch (v
nm gn trc quay ca vm tri). Quan nim khng trung v tn phi chng c mi lin h vi t tng h v ca
o Lo v h khng ca o Pht. Tri v Tri t tuy rng ln, nhng ch nh ht go so vi h khng trong c
th c nhng Tri v Tri t khc.
T th k th 6, quan nim hai bn cu c kh, tng trng Tri v t ca thuyt Hn Thin c chp
nhn. Tuy nhin, c cu hi c t ra l nu ch nhn thy na qu cu tc l ch nhn thy na s tht. Qua
nhng th k sau, m hnh v tr dn dn c ci tin. Chng hn, sao v hnh tinh khng dnh vo vm tri,
nhng c mt lung gi cng (cng phong) nng ln, nh kh nn ca ng c phn lc. Trn tri c chn tng
kh c p lc v tc khc nhau tng t nh cu trng. S vn hnh tun hon ca Tri t v thy triu u do
lc m dng quy nh.
Mt tri l Thi Dng (thi l ln) v cc ngi sao khc l Tiu Dng (tiu l nh). Cn Mt trng l Thi m v cc
hnh tinh khc l Tiu m. Tri t cng thuc v loi m. Hin nay ta bit rng Mt trng l v tinh ca Tri t. Mt
tri v sao rt nng v t pht x v c nng lng to ra bi nhng phn ng nhit hch trong lng chng. Tri li
Tri t, Mt trng v cc hnh tinh v lnh nn khng t pht x m ch phn x nh sng Mt tri chiu ti chng.
Cho nn xp Mt tri v sao vo loi dng cn Tri t, Mt trng v cc hnh tinh vo loi m cng c phn ng.
Chnh Mt tri l mt ngi sao nh hng chc t sao khc trong di Ngn h v Mt trng l mt trong nhng hnh
tinh ca H Mt tri. V Mt tri v Mt trng gn Tri t nn trng to ln v c gi l Thi Dng v Thi m.
Qu trnh tin ha ca ngnh thin vn Trung Quc qua nhiu thi i chu nh hng ca t tng Nho gio ca
Khng T (th k th 6 tr.CN), Lo T (khang th k th 4 tr.CN) v Pht gio. Theo Nho gio, V tr lc u mng
lung m mt trong mt trng thi gi l Thi cc v bin ha ra m v dng. Hai thc th m dng, tuy tng
khc vi nhau, nhng c phi hp theo php iu ho v tng i, to ra kh cht tc l thy, ha, kim, mc,
th (Ng hnh). o sng ca con ngi trong x hi cng da vo thc th m dng trong V tr. Ta c th v thc
th tru tng m dng nh hai loi ht c bn trong vt l hin i, ht v phn ht c kh nng t hu khi chm
nhau. Thuyt Nho gio tuy c phn duy l nhng khng c bit lu tm n thin nhin. Hc thuyt ca o Lo th
cp nhiu ti thin nhin, nhng li thiu duy l. Trang T (th k th 4 tr.CN) t hi ti sao Tri quay m Tri t
li ng? Mt tri v Mt trng ti sao thay nhau hin trn tri?
Nhng t tng i thng c v v tr, tuy c tnh cht thn b v siu hnh, nhng i khi cng phn nh nhng
s kin tm thy bng nhng l lun khoa hc hin i. Qua nhng phng tin quan st v tnh ton, vt l thin vn
hin i cho rng V tr c to ra cch y khang 15 t nm do mt V N Nguyn Thy V i gi l Bch Bng
(Big Bang). V tr nguyn thy ch l mt m sng m m o (xem chi tit nhng mc sau) hnh dung bi hc
thuyt Nho gio. Vng Sung mt nh trit hc ni ting triu ng Hn cho rng Tri t c hnh thnh
do s ng c ca mt m kh. Gi thuyt ny khng c pht trin v thiu c s vt l v ton hc.
Theo nhng thuyt nghin cu hin i, nhng thin th nh sao v hnh tinh c hnh thnh t nhng m kh
khng l b c v ng li v sc ht ca trng hp dn trong m kh. Theo lut lun hi ca o Pht, to ha xoay
vn nh mt bnh xe. Nhng trng thi hn n ca vn vt c th ti din sau nhng trng thi bnh thng. L
thuyt nghin cu cu trc v s tin ha ca V tr (V tr lun) da trn c s khoa hc hin nay xut v tr
cng c th tri qua nhng giai on co dn tun hon v V tr nguyn thy trong mt trng thi hn n.
Tm li, cc nh thin vn hc phng ng thi xa khng c mt m hnh chnh xc v V tr v qu o ca cc
hnh tinh trong H Mt tri, v ngnh vt l v ton hc, c bit l hnh hc cha c pht trin. Tuy nhin, quan
nim ca h v V tr c kh nng thay i tng i ng vi thc t. Nh s pht trin khoa hc qua cc thi i,
hin nay chng ta bit rng Tri t l mt trong 9 hnh tinh trong H Mt tri. Tri t quay chung quanh Mt tri
vi chu k khang 365 ngy theo mt qu o hnh elip hu nh trn m Mt tri mt tiu im. Mt trng l mt
v tinh quay chung quanh Tri t. Cc ngi sao khng dnh trn vm tri m xa Tri t nhng khong cch khc
nhau. V tr c hng trm t thin h, mi thin h c hng chc t ngi sao nh Mt tri, mi sao c hng chc hnh
tinh. Di Ngn h l mt trong nhng thin h, ch khc l trong Ngn h c H Mt tri v c Tri t chng ta . V
vy Ngn h cn c gi l Thin h ca chng ta. Trung tm Ngn h cch Tri t khong 30 nghn nm nh
sng (xem nhng mc sau). Tri t quay chung quanh Mt tri vi tc 30 kilomet/giy v quay cng tt c H
Mt tri chung quanh trung tm Ngn h vi tc 250 kilomet/giy. Vi tc ln, nhng v Ngn h v i, nn
Tri t phi 200 triu nm mi quay ht mt vng chung quanh tm Ngn h.

Qua on trch dn trn ca gio s Nguyn Quang Riu ni v thin vn c ng phng m thc t l ni v thin
vn c Trung Hoa; bn c cng nhn thy rng: T thi Chu cho dn th k th VI sau CN v c nhng th k sau
, quan nim v tr quan ca vn minh Hoa H cha h c mt nhn thc ng v thc t vn ng ca Thi dng
h (cha ni n v tr). y l mt vn chng t vn minh Hoa H khng th l ch nhn ca kinh Dch v
thuyt m dng Ng hnh mang ni dung ca mt siu l thuyt v tr quan minh chng trn.

V Tin (hn 7000 nm tr.CN).

Thin Long (gn 3000 nm tr.CN).
Tiu Hng Tinh (hin ti).
Qua tham kho kin ca bn c, ngi vit nhn thy mt s lin quan cht ch gia th t thi gian cc chm sao
vi nhng t nhn danh trong kt cu ph h ca truyn thuyt Con Rng chu Tin nh sau:
Vua Hng th nht, con ca Lc Long Qun, chu ca b V Tin.
Th t trong ph h vua Hng hon ton trng khp vi th t theo thi gian ca cc chm sao thin cc bc u tin
ni trn, trong chu k vn hnh ca Thi Dng h. S trng khp ny c miu t nh sau:
1) Chm sao V Tin tng ng th h th nht l b V Tin (Theo Lnh Nam chch qui, hong hu V Tin l v
ca hong Kinh Dng Vng) Trng hp danh t V Tin v V Tin.
2) Chm sao Thin Long tng ng th h th hai l Lc Long Qun. Trng hp danh t Thin Long v Lc Long.
3) Chm sao Tiu Hng tinh tng ng th h th ba, bt u t vua Hng Vng th nht. Trng hp danh t
Hng Vng v Tiu Hng tinh.
Mi tm thi vua Hng l t tin ca ngi Vit, l con ca Rng (Lc Long Qun), chu ca Tin (b V Tin). Nh
vy, th t ph h ny khng phi l mt hin tng ngu nhin, v s trng hp gn nh hon ton v s lin quan
n nhng tri kin rc r v thin vn hc c Vn Lang c trnh by trong sch ny. Hn na, c c mt
nhn thc v qui lut vn ng ca cc chm sao trong Ngn h (t pht hin nhng hiu ng v tr lin quan),
iu kin tin quyt l phi nh v c im chun ca tt c s vn ng (trong bao gm c tri t); tc l
phi xc nh c chm sao thin cc bc. Do , s lin h gia ni dung ca truyn thuyt Con Rng Chu Tin
bao gm t ph h vua Hng cho n s Lc th H l mt s lin h nht qun, cht ch v trng khp hp
l v nhng tri kin v tr k v ca nn vn minh Vn Lang.
S lin h trn y minh chng r nt truyn thuyt Con Rng chu Tin khng th l truyn thuyt ngy to
ca cc nh nho vo th k 14. Bi v k t khi nn vn minh Vn Lang tht truyn trong hn 2000 nm lch s
ca nhn loi cho n sm nht vo u th k 19 khoa hc hin i vn cha pht hin ra cc chm sao thin cc
bc.
b sung cho s lin h gia khoa thin vn hc hin i vi vn minh Vn Lang, bn c tham kho mt hiu ng
v tr t s vn ng ca cc thin th i vi con ngi ( trnh by trong Thi Hng Vng qua truyn thuyt v
huyn thoi). Hiu ng ny c Gs. L Vn Su pht hin v ni n trong cun Nguyn l thi sinh hc c
Phng ng (Nxb VHTT 1996), c b sung v hiu chnh li trong sch ny. l vn m c l cc b m ln
tui u bit v trng hp tr sinh vo gi Quan St. Hin tng ny, Gs. L Vn Su gii thch nh sau.
b. Gi Quan St. Bi ca v gi sinh phm gi Quan St nh sau:
Chnh, tht, s sinh T, Hi th
Nh, bt Thn, Tut bt thm nghi
Tam, Cu, Mo, Du inh thng nhin
T, Thp Dn, Thn k nh k
Ng, ng thp nht Su, Mi thng
Lc ng thp nh T, Ng chi,
Ngha l: gi Quan St theo thng m lch v gi a chi
Thng ging - gi T Thng by - gi Hi
Thng hai - gi Thn Thng tm - gi Tut
Thng ba - gi Mo Thng chn - gi Du
Thng t - gi Dn Thng mi - gi Thn
Thng nm - gi Su Thng mi mt - gi Mi
Thng su - gi T Thng Chp - gi Ng
Ngi xa cho rng tr em sinh phm gi Quan St khi nh thng m yu kh nui, ln ln th u trm ui cp.
Nhng bc lm cha m khi c con sinh gi Quan St thng v cng au kh. Theo nhng iu ti thu lm
c by lu nay th nhng tr sinh phm gi Quan St thng c chc nng gan khng n nh, s ln d
b mc bnh vim gan khi c dch truyn nhim bnh ny. tm hiu gi tr tht ca gi Quan St ta tin hnh
m hnh ha gi Quan St trong mt nh sau. Trong trn chng ta thy im gi T ca thng u trn qu
t c hng i chiu vi Mt tri qua tm qu t, t theo cc thng v tr gi Quan St u c hng gn i
chiu vi hng Bc ca qu o nm. Nh vy gi Quan St c gi tr l thi im ni sinh a tr chu tc ng nh
hng v tr t ngoi Mt tri.
Hnh trn y c thc hin li da trn tng ca gio s L Vn Su. Hng gi nh s vn ng ca Mt tri
trn qu o trn thc t c th sai vi vi tr tng ng vi bn ma, trong s tng quan tri t v Mt tri. Nhng
d hng vn ng ca Mt tri theo hng no trong v tr, th v tr gi Quan St trn tri t tng ng vi nhau
vn khng thay i so vi Mt tri. Tc l ng ni t tm tri t vi v tr gi Quan St vn to thnh nhng ng
thng song song nh hnh v trn. Nh vy bn c s nhn thy mt hiu ng v
tr no , tc ng ln con ngi cc v tr gi Quan St.
Qua s pht hin ca Gs. L Vn Su v hnh trnh by trn, chng t rng: nn vn minh c ng phng
pht hin hin tng tri t vn ng quanh Mt tri. m cn pht hin ra Mt tri phi vn ng theo mt qu o
ca n. ni ln c iu ny, nhng ngi tin phong ca nn thin vn hc hin i phi ra ta hoc ln gin
ha thiu. l trng hp ca Galile v Bruno nc vo th k 15 - 16.
Hin tng gi Quan St nu trn chng t rng: tri thc ca nn thin vn c Vn Lang v nhiu mt vt xa
kh nng ca tri thc thin vn hc hin i, khi xc nh mt hiu ng v tr vi n v thi gian nh nht l gi nh
hng n con ngi.
Vi nhn nh trn, c th lp lun phn bc theo nhng kh nng sau:
@ Nhn xt cho rng gi Quan St ch l kinh nghim dn gian, c c kt t thc t cuc sng.
y ch l mt nhn xt khin cng. Bi v, mt hin tng xy ra cho mt con ngi l kt qu ca s tng hp ca
rt nhiu yu t. Mi con ngi c nhng hin tng ging nhau li khng th cng sng trong mt thi im khng
gian v thi gian nh nhau. Trong khi hiu ng v tr ny tc ng ln cuc i ca con ngi qua n v thi gian
nh nht l gi; hn na h qu ca n li khng phi ch l bnh vim gan m l hnh vi ca con ngi.
Nu nh tng kt hnh vi tng t ca con ngi dn n mt kt lun v s trng hp trong mt s gi sinh nh
gi Quan St th y l mt vic lm khng th thc hin c trn thc t, ngay trong x hi hin i vi tt c
nhng iu kin huy ng c ca nhn loi. Kt lun v bnh vim gan lin quan n gi Quan St ca
gio s L Vn Su ch l s kim chng mt hin tng c sn.
@ Cho rng y ch l mt tr chi ton hc ngu nhin:
Bt u t thng 12 ( thng Su) vi gi Ng, sau c li mt thng th li tin mt gi (thng 11 gi Mi) Cho
n ht 12 gi. T tr chi ngu nhin ny ngi ta t ra gi Quan St.
Vi mt lp lun nh vy, ch l mt dng cao cp hn vic lm mt con ton chia 2622 nm cho 18 i vua Hng, ra
con s hn 145 nm v kt lun: khng th c tui th sinh hc trung bnh 145 nm cho i mt con ngi. Bi v,
gia mt tr chi ton hc n gin v h qu ca gi Quan St trn con ngi li hon ton khng c mt s lin h
no. Trong khi hiu ng gi Quan St tn ti trong vn minh ng phng, c th l Vit Nam nhiu th
k.
V vy, hin tng gi Quan St nu trn ch c th gii thch mt cch hp l l: l kt qu ca mt tri kin thin
vn siu vit c kt hp vi s ng dng phng php lun ca mt l thuyt v tr quan hon chnh l gii cho
nhng hin tng lin quan n con ngi. Hin tng ny tng t nh vic nn vn minh hin i s dng mt l
thuyt khoa hc tm hiu hoc l gii cc vn lin quan.
Trn y ch l mt th d thy rng: vic khoa hc hin i pht hin ra hiu ng v tr t nhng v n ca Mt
tri gy nh hng n cuc sng tri t, tht s l khim tn so vi kho tng tri thc v tr ca thi Hng Vng.
Khoa hc v tr hin i c th c m hng trm nm sau s a cc phi thuyn ti nhng ngi sao cch tri t
hng chc nm nh sng. Cho d iu vin tng c thc hin th so vi vic tm ra nhng hiu ng v tr nh
hng n tri t v con ngi nh nn vn minh Vn Lang chng t vn cn l mt c m xa xi kh thc
hin ca khoa hc v tr hin i. Ph chng ny nhm b sung nhng yu t chng t thi Hng Vng tn ti
gn 3000 nm v l mt nn vn minh k v; tc l snh ngang v thi gian v tm vc vi nhng nn vn minh c
i trn th gii.

iu kin cn tip theo chng t tnh hp l ca nhng lun im trnh by l: s l gii mc ch ra i ca

kinh Dch. y cng l mt ti tranh lun ko di nhng cha i n mt kt lun tha ng, nh trnh by
trn. V nn vn minh Vn Lang l ch nhn ca s sng to ra kinh Dch nn phi bit c mc ch vic lm ca
mnh.
S tng quan hp l gia cc vn chng t rng: mc ch ra i ca kinh Dch c din t mt cch chu
o ngay trong phn Thp dc. Nhng s l gii ny ch hp l vi mt tin l: kinh Dch l siu cng thc
v tr quan. Nu khng xut pht t tin ny, th nhng on trch dn trong H t ca phn Thp dc di y
s rt kh hiu v khng c c s cho rng: ni dung ca n ni v mc ch xut hin ca kinh Dch. Trong
nhng on trch dn t H t ca Thp dc di y c sp xp li; th t c c ghi u mi on trch
dn bn c tin vic tham kho, i chiu; sau mi on trch dn l phn trnh by t quan nim nht qun cho
rng: kinh Dch l siu cng thc v tr quan ca thuyt m dng Ng hnh.
H t thng truyn
Chng V Tit 2: Ngng d quan thin vn, ph d st a l, th c tri u minh chi c; nguyn thy
phn chung, c tri t sanh chi thuyt; tinh kh vi vt, du hn vi bin, th c tri qu thn chi tnh trng.
Ngng ln xem thin vn, ci xung xt a l, cho nn bit ci c ca sng ti. Quay v nguyn thy ca vn vt,
theo di n cui cng, nn bit c bi hc v sng cht. Tinh kh hp li sinh ra vn vt, hn thot ra to nn bin
ha, nn bit c tnh trng ca qu thn.
Bt u t s tng hp nhn thc v qui lut t nhin, pht hin ra m dng l nguyn l cn bn ca mi hin
tng (ci c ca sng ti); t suy ra t s hnh thnh khi nguyn ca v tr (quay v nguyn thy ca vn vt)
cho n s hu dit (bi hc v sng cht); pht hin nguyn l hnh thnh vn vt v chu k vn ng ca mi hin
tng.
Chng V Tit 1: Dch, d thin a chun, c nng di lun thin a chi o.
Kinh Dch cha ng mc thc ca tri t, nn cho ta hiu o v trt t ca tri t.
Kinh Dch l h qu ca s tng hp nhng nhn thc v mi s vn ng trong v tr; do , kinh Dch phn nh
mi qui lut vn ng ca v tr.
Chng IV Tit 4: phm vi thin a chi ha, nhi bt qu; khc thnh vn vt, nhi bt di; thng h tr d
chi o, nhi tri; c thn v phng, nhi Dch v th.
Gm c khun kh bin ha ca tri t nn khng c g thot khi. Hon thnh mi vt m khng b st vt g.
Thm nhp vo o, ngy m m bit ht, cho nn ci thn khng b hn ch ni no c, kinh Dch cng khng b
gii hn trong bt c hnh th no.
Kinh Dch l mt siu cng thc v tr quan, cho nn c mt gi tr tng hp (thn khng b hn ch ni no c)
v cng khng th gii hn kinh Dch vo mt gi tr c th (Tc l khng phi l sch s, sch o c,
sch bi).
Chng I Tit 8: D gin, nhi thin h chi l c h, thin h chi l c, nhi thnh v h k trung h.
Nh gin d m bit c ci l ca thin h. Bit c ci l ca thin h m trn vn ci ngi ca ngi trong tri
t vy.
Do , nhng k hiu (gin d) ca Bt qui (nguyn thy) trong kinh Dch, khng ch phn nh s vn ng ca v
tr m cn phn nh s vn ng ca x hi (Thin ha) v con ngi. Bi v s xut hin ca loi ngi, cng ch l
mt hin tng trong giai on vn ng ca v tr (ci ngi ca ngi trong tri t).
Chng I Tit 1: Thin tn a ty, Kin Khn nh h; ty cao d trn, qu tin v h; ng tnh hu
thng, cng nhu on h; phng d loi t, vt d qun phn, ct hung sinh h; ti thin thnh tng,
ti a thnh hnh, bin ha hin h.
Tri cao t thp th Kin, Khn nh. Thp cao by ra th sang hn chia thnh ngi. nh tnh c thng th cng
mm phn bit. Cc loi t tng phng, cc vt chia thnh by th tt xu sinh ra. Trn tri bin thnh tng; di
t ha thnh hnh th bin ha hin ra vy.
Nhng k hiu (Bt qui v h thng qu) ca kinh Dch l nhng biu tng, m trong s vt, s vic v nhng
hin tng cng nh bn cht ca n u c phn loi.
Chng II Tit 1: Thnh nhn thit qui, quan tng, h t yn; nhi minh ct hung.
Thnh nhn t ra qu xem xt cc hin tng, km theo li ch s xu tt.
Trn c s tng quan ca s vt, s vic v nhng vn lin quan qua k hiu biu tng ca n trong kinh Dch
bc tr gi phn nh s tt, xu cho con ngi.
Chng III Tit 5: Th c, qui hu tiu i, t hu him d, t d gi, cc ch k s chi.
l ti sao c ln nh trong cc qu; li c him hc d dng. Li ch xu hng tin trin.
Bi vy, l nguyn nhn trong li qu c lc th hin s kh khn, mo him; c lc th hin s hanh thng.
Nhng d l s hanh thng hay khng th trong kinh Dch cng ch ra nhng nguyn l cho s vn ng ca n ( Li
ch xu hng tin trin).
Chng II Tit 6: Th c, qun t, c, tc quan k tng, nhi ngon k t, ng, tc quan k bin, nhi
ngon k chim; th d t thin hu chi, ct v bt li.
Cho nn, qun t khi v s m tinh th xem tng v ngm ngh n li on, do , c tri gip cho. Tt, khng
c g m khng li.
V kinh Dch phn nh qui lut vn ng ca t nhin, x hi v con ngi; cho nn cn phi tm hiu, hc hi bit
l tin ha, thnh suy; t c nhng ng s ph hp vi qui lut t nhin nn mi vic hanh thng (tri gip cho).
Chng II Tit 5: Th c, qun t s c nhi an gi, dch chi t d; s lc nhi ngon gi, ho chi t d.
Cho nn, qun t theo th t ca Dch m c yn, suy gm ho m c vui.
V bit v ng s thun theo qui lut ca t nhin (theo th t ca Dch), cho nn lun c bnh yn v vui v.
Chng V Tit 3: D thin a tng t, c bt vi; tri chu h vn vt nhi o t thin h, c bt qu; bng
hnh, nhi bt lu; lc thin tri mnh, c bt u; an th n h nhn, c nng i.
Nh th, ngi i n ch ging nh tri t, khng c g tri. Tr tu bao trm vn vt, o nhn gip c thin
h, cho nn chng sai lm. Quyn bin m khng b li cun. Vui l tri, thu mnh tri, cho nn chng c g lo ngi.
An tm vi cnh ng, chn tht vi iu nhn, cho nn c th thc hnh iu bc i.
Do thun theo qui lut t nhin, nn s ng x s ph hp vi t nhin (ging nh tri t). V hiu bit qui lut t
nhin (Tr tu bao trm vn vt), cho nn c th em s hiu bit gip ch cho i m chng sai lm. Chnh v
bit qui lut ca t nhin, nn s ng x s khng ri vo trng thi ch quan, hoc b tc ng ( khng b li cun);
chp nhn cnh ng do s hiu bit (ch khng phi do nh mnh an bi). l c s con ngi lun gi c
lng nhn i, m khng th hin nhng tnh xu trong hon cnh bt thng.
Chng I Tit 7: D, tc d tri; gin tc d tng; d tri, tc hu thn, d tng tc hu cng; hu thn tc
kh cu, hu cng tc kh i; kh cu tc hin nhn chi c, kh i tc hin nhn chi nghip.
D di th d bit, n gin th d theo. D bit tt c thn thit, d theo tt c cng. Thn thit th lu bn, c
cng th tr nn ln lao. Lu bn l c ca ngi hin, ln lao l nghip ca ngi hin.
Bi vy, nhng nguyn l ca Dch (tc s nhn thc th hin trong v tr quan m dng Ng hnh) c th hin
bng nhng k hiu n gin mi ngi d hiu, d hc. V d hiu (so vi c mt hc thuyt v tr quan v
nhng ng dng s ca n) nn mi ngi d gn vi Dch ( thn thit). Khi d hc th d bit, khi bit tt s
hiu bit s gip con ngi thnh t. Cn mun s nghip lu bn th phi tch c; mun s nghip to ln th
phi c tch ly (nghip).
Tit 3: Nhn gi kin chi v chi nhn, tr gi kin chi v chi tri, bch tnh nht dng nhi bt tri, c qun t
chi o, tin h.
Ngi nhn thy o y, gi l nhn. Ngi tr thy o y, gi l tr. Trm h u dng hng ngy m chng bit, v
o qun t him c vy.
Qui lut t nhin thng hng trong cuc sng, nhng t ai , cng nh hi th vy. Bi vy, trm h dng hng
ngy m chng bit, nhng ngi hiu c n tht him hoi.
Chng V Tit 4: Hin ch nhn, tng ch dng, c vn vt, nhi bt d thnh nhn ng u, thnh c i
nghip ch h tai.
Hin l c nhn, nhng du kn ci dng ca n. Ban i sng cho vn vt, nhng khng chia s ci lo lng ca
thnh nhn. c thnh, nghip ln, t ti cc im.
T nhin vn ng sinh ha khng ngng (sinh sinh v chi Dch), s vt pht trin cng t y (Hin l c nhn. Ban
i sng cho vn vt). V l s vn ng khch quan, nn khng chia s ci lo lng ca thnh nhn. Nhng con
ngi bit thun theo th c th t ti s ho nhp vi To ha.
Chng VI Tit 1: Ph Dch qung h; d ngn h vin tc bt ng; d ngn h nh tc tnh nhi chnh; d
ngn h thin a chi gian tc b h.
Dch ln thay! Rng thay! Ni v xa m khng gii hn; ni v gn th tnh m chnh; ni v khong gia tri t th
bao trm tt c.
Kinh Dch v nhng k hiu ca n l siu cng thc ca siu l thuyt v tr quan m dng Ng hnh. Bi vy,
ngoi khi ni n ci xa nht th t ti tnh v bin ca v tr; trong con ngi th ni v ci ch tnh ca tm linh
(Ni v gn th tnh m chnh cu ny c th hiu rng: ci gn nht khng phi bn cnh con ngi, cng khng
phi bn trong c th con ngi; m chnh l gi tr tm linh ca con ngi. Ngi xa quan nim gi tr tt cng
ca tm linh l s ch tnh, trng rng; v vy, xin c mn php l gii nh trn). Tri kin ca Dch bao trm t s
ch tnh trong ci tm linh ca con ngi cho n s vn ng trong v tr.
Chng VII Tit 1: T vit: Dch k ch h h. Ph dch, thnh nhn s d sng c nhi qung nghip d.
Tri sng l ti, sng hiu thin, ti php a.
Thy ni (*): Kinh Dch khng cc k tinh diu sao? Nh m thnh nhn sng cao c, m rng nghip. Tr th cao
siu, l th khim h. Cao l bt chc tri, thp l bt chc t.
* Ch thch : Trong nguyn vn sch dn dch ch T l Khng T; trong sch ny theo gio s Bi Vn Nguyn
i l Thy
Chng VII Tit 2: Thin a thit v nhi Dch hnh h k trung h. Thnh tnh tn tn, o ngha chi mn.
Tri t nh ngi m dch lu hnh trong. Ch tnh hon thnh vn cn mi mi, l ci ca ca o ngha.
Chng VIII Tit 3: Ngn thin h chi ch trch nhi bt kh d. Ngn thin h chi ch ng nhi bt kh lon d.
Ni ci phc tp nht m khng chn, ni ci ng nht m khng lon.
S d nh vy v kinh Dch din t qui lut vn ng ca t nhin.
Chng VIII Tit 4: Ngh chi nhi hu ngn. Ngh chi nhi hu ng. Ngh ngh d thnh k bin ha.
So snh ri mi ni, bn bc ri mi hnh ng; so snh v bn bc hon thnh cng vic bin ha.
Trn c s hiu bit qui lut vn ng ca t nhin, x hi v con ngi; so snh, bn bc tm mt bin php thch
hp cho s tn ti hoc pht trin ca cng vic (hon thnh s bin ha).
Chng IX Tit 10: T vit: tri bin ha chi o gi, k tri thn chi s vi h.
Thy ni: Ai bit c o bin ha th bit c vic lm ca thn linh.
Khi bit c qui lut vn ng t ci ch tnh gn nht n s v bin ca v tr th s bit c c s suy ngh,
tinh thn ca con ngi (k tri thn chi s vi h)
Chng X Tit 1: Dch hu thnh nhn chi o t yn, d ngn gi thng k t, d ng gi thng k
bin, d ch kh gi thng k tng, d bc ph gi thng k chim.
Kinh Dch c bn iu v o thnh nhn: v li ni, cc li qu hng dn ta; v hnh ng, cc bin ha hng dn
ta; v ch to vt dng, cc hnh tng hng dn ta; v bi ton cc d on hng dn ta.
Vi quan nim cho rng kinh Dch l siu cng thc v tr, c kh nng din t mi qui lut vn ng trong v tr,
t ci ln nht n ci nh nht. Bi vy, c th cn c vo hin tng tm s din bin c th ca s vt, s vic
, ri da trn s hng dn ca Dch l s tng hp nhng qui lut vn ng ca s vt, s vic ( th hin
bng nhng k hiu) d on tng lai. chnh l nguyn nhn nhng k hiu ca Dch c th dng Bi.
Nhng khi cha tm hiu c bn cht ca Dch, th vic bi ton mang tnh siu hnh. Bi l mt trong nhng cng
dng ca Dch, ch khng phi mc ch ca Dch. Vic cc nh nghin cu d ch l tm thng nht cho rng Dch
dng bi l sai lm; sai lm ny c ngun gc trn hai thin nin k, bt u t s tht truyn ca nn vn minh
Vn Lang.
Chng X Tit 2: Th d qun t tng hu vi d, tng hu hnh d, vn yn nhi d ngn, k th mnh d
nh hng, v hu vin cn u thm, toi tri lai vt, phi thin h chi ch tinh, k thc nng d th.
Cho nn ngi qun t sp lm vic g, sp tin hnh iu chi cn tham kho kinh Dch m ly li. Chu mnh nh
ting vang, khng c xa gn su kn, m bit c vic tng lai. Nu khng phi l vt tinh vi nht trong thin h th
lm sao c nh th?
Chng X Tit 5: Ph dch, thnh nhn chi s d cc thm nhi nghin c d.
i o dch, thnh nhn nh m bit rt su v xt rt tinh vi.
Chng X Tit 6: tuy thm d, c nng thng thin h chi ch, tuy c d, c nng thnh thin h chi v,
tuy thn d, c bt tt nhi tc, bt hnh nhi ch.
Ch c su thm mi hiu c ci ch ca thin h; ch c tinh vi mi hon thnh c vic ca thin h; ch c thn
diu mi khng vi vng m li mau chng, chng i m li n c ch.
Chng XI Tit 1: T vit: ph dch h vi gi d, ph dch khai vt thnh v, mo thin h chi o, nh t
nhi d gi d.
Thy ni: C Dch lm g? i Dch m mang mi vt, lm nn mi vic, bao trm mi o trong thin h, ch c
nh th m thi! Cho nn thnh nhn dng thng ci ch thin h, nh ci nghip thin h v quyt on ci ng
vc ca thin h.
Nhng an trch dn trn y t trong sch Kinh Dch v i sng (sch dn bt u t trang 54).
Qua nhng an trch dn trn y v nhng ch gii km theo chng t vi bn c v mc ch ra i ca kinh
Dch - mt ti tranh lun si ni ca cc nh nghin cu c ngun gc tri hng thin nin k.

Bn c s nhn ra y chnh l biu tng trn quc k ca nc Israel hin i. Biu tng ny xut hin vo mt
thi k rt xa xi trong c s. chnh l du n k b ca vua Salomon mt v hong v i ca dn tc Do Thi.
Du n ny c lu truyn qua hng thin nin k v c nhc n rt nhiu trong cc cng trnh nghin cu,
trong vn hc ngh thut lin quan n th gii c i.
Du n huyn b ny theo truyn thuyt l sc mnh v tr c kh nng hu dit, pht trin v tin tri. Cho n nay
vn cha c s khm ph ni dung ca n. Nhng vi kt cu ca hnh ca Hu thin bt qui nguyn thy siu
cng thc v tr quan ca ngi Lc Vit chng minh trn th gia du n ca Salomon v Hu thin bt qui
nguyn thy c mt s lin h sau y:

hnh trn chng t vi bn c nhng vn sau:

@ Ch vi kt cu hnh Hu thin bt qui nguyn thy ( to thnh 6 cc gm 4 qui bt dch v 2 cm bt dch
c to nn bi 2 qui cng hnh oi & Tn, Cn & Chn) mi c kh nng lin h tng ng vi du n huyn b
ca vua Salomon.
@ S trng khp v ni dung gia Bt qui Hu thin nguyn thy vi du n ca vua Salomon u l biu tng th
hin s tng hp nhng qui lut vn ng ca v tr chi phi tt c mi hin tng t nhin, cuc sng v con ngi.
Hay ni mt cch khc theo ngn ng c in nh truyn thuyt v du n ca vua Salomn l: kh nng hu dit,
pht trin v tin tri.
B phim Tam gic Thy tinh v bc thng ip ca CHA (CRYSTAL TRIANGLE - the forbidden
revelation)
y thc ra ch l mt b phim hot ha do hng Sonny Video Software International and Movic thc hin. Nhng li
gii thiu b phim li mang tnh t liu v mt s b n lin quan n mt nn vn ha c v mt hnh tng trong
phim li lin quan n ni dung c trnh by trong sch ny. Li gii thiu ca b phim ni:
Kinh Cu c ghi nhn rng: Cha cho Moses 10 iu rn. Tuy nhin, c nhiu huyn thoi khp th gii v
ngay c nhng sch v c ca Nht Bn cng ni v mt bc thng ip rt quan trng: Mt bc thng ip khc
ca Cha, hnh nh mang nhng li khi minh lin quan n tng lai ca nhn loi. Bc thng ip c
ng kn v du i. Nghe ni rng: K no nm c nhng thng tin trong bc thng ip s nm c tng
lai.
B phim c ni dung v cuc truy tm bc thng ip ca mt nh kho c Nht Bn. Tt nhin l gay cn, hp dn
vi nhiu tnh tit ly k y tnh h cu. Kt qu cui cng l ngi ta tm c mt ci a bay (?). Nhng sau ci
a bay n tung. Ht phim. Mt s kt thc hp l, v cho n nay ngi ta vn cha bit g v bc thng ip , m
ch da trn nhng th tch c ni v n ri dng thnh phim cho vui. Nhng iu ng lu y l: chic cha kha
m kho tng b n ly bc thng ip li chnh l biu tng ca hai tam gic trn du n ca vua Salomon.
Nu qu l du n ca vua Salomon chnh l chic cha kha i tm b n cho tng lai ca nhn loi, th chic cha
kha ny khng nm vng Trung ng nh b phim ni n, m nm trong nn vn minh Lc Vit vi Hu
thin Bt qui nguyn thy.
y cng l mt yu t na lm sng t hn v tnh hp l ca hnh Hu thin bt qui nguyn thy trong vic l
gii cc hin tng lin quan.
Kim t thp & tam hp m dng ca Hu thin bt qui nguyn thy
T s lin h trn y, chng ta tip tc lin h mt hin tng c tha nhn tnh k b trong th gii c i
chnh l Kim t thp ca nn vn minh Ai Cp.
Trc khi i vo s lin h ny, xin c trnh by vi bn c s phn tch t hp hnh Hu thin bt qui nguyn
thy v du n ca vua Salomon thnh hai phn m dng nh sau:
@ Phn Dng gm: Cn, Cn Chn. Ly & tam gic ngc.

Trong hnh ny th tng s vch Dng = 7; tng s vch m = 5

@ Phn m gm: Khn, oi Tn, Khm & tam gic thun.
Trong hnh ny th tng s vch m l7; tng s vch Dng = 5
T hnh phn m trn, lin h bt k vo mt chiu ng no ca Kim t thp bn s c mt s lin h sau y:
Qua hnh v trn bn s nhn thy ngay rng ba nh gc ca Kim t thp nm ba cc tam hp chiu thuc m ca
Hu thin bt qui nguyn thy gm: Khn, oi Tn, Khm. Trong thuyt m dng Ng hnh th m thuc hnh
th. Phi chng c s lin quan gn gi no gia b cc m ca Hu thin Bt qui nguyn thy vi cu trc hnh
tam gic ca Kim t thp?
Cu trc 32 qu kp thuc h thng Hu thin bt qui nguyn thy v 32 l bi Ty huyn b.
Ngoi nhng hin tng k b c lin h trn, b cc 32 qu kp c tnh i xng ca Hu thin bt qui nguyn
thy c trnh by trn cn gi cho chng ta mt s lin h vi mt hin tng huyn b khc tn ti t lu trong
nn vn minh c nhn loi. chnh l hin tng s dng 32 l bi Ty trong vic d on tng lai. Hin tng bi
bi Ty tn ti t lu trong nn vn minh c Ty phng. Hiu qu ca nhng d on do phng php bi bi thuyt
minh bo m cho s tn ti ca n hng thin nin k trong vn minh nhn loi (hiu qu ny cn ph thuc vo
kh nng ca ngi d on). Trong phn ny cha th bn n tnh khoa hc hoc phi khoa hc ca phng php
bi bi. Nhng, so snh mt trong nhng cng dng ca Dch l dng coi bi v phng php bi bi Ty th chng
c mt s lin h trng khp k l sau y:
@ S lng 32 l bi dng bi vi 32 cp qu ca Hu thin bt qui nguyn thy.
@ Trong mt b bi Ty 52 l (khng tnh 2 con Phng) khi s dng bi, ngi ta b nhng l bi c s t 2 n 6.
y chnh l s Cc ca khoa T vi ( T Ha 2 cc, Mc 3 cc, Kim 4 cc, Th 5 cc n Thy 6 cc)
@ Bt qui hu thin nguyn thy lin h vi 4 hnh l Kim Mc Thy Ha; trong 32 l bi Ty cng gm 4 cht
l C, R, Chun, Bch. Xin xem hnh minh ha sau y.
@ Nu bn c mt ln s dng bi Ty gii tr th bn s nhn thy s lin h tnh i xng ngc trong mt l
bi Ty vi tnh i xng ngc trong cp qu.

@ 4 cht Bch, Chun, C, R vi nhng thuc tnh ca n trong bi bi Ty, cn c s trng hp vi tnh cht ca cc
qu chnh trong Hu thin bt qui nguyn thy nh sau:
Hnh minh ha s lin h gia 4 hnh ca H vi Hu thin bt qui nguyn thy & 4 cht trong bi ty
* Thuc tnh ca qu Khm: l ngn tr, him c, s m mu, s tht bi v cht chc. y cng l thuc tnh ca
cht Bch trong bi Ty.
Trong thuyt Ng hnh th Thy l hnh u tin sinh (Thin nht sinh Thy), so vi biu tng ca con t Bch cng
l con t c trang tr cng phu hn c.
* Thuc tnh ca qu Chn thuc Mc: biu tng ca ma xun, s pht trin di do, may mn. y cng l thuc
tnh ca cht Chun trong bi Ty. Biu tng ca cht Chun cng l biu tng ca cy, hoa.
* Thuc tnh ca oi, hnh Kim: s vui v, may mn v tin tc. y cng l thuc tnh ca cht R trong bi Ty.
* Thuc tnh ca cht C: mang tnh tnh cm, nhng quan h x hi cng trng hp vi tnh cht ca qu Ly. C
mang hnh tng ca tri tim. Trong ng y, Ly cng l biu tng ca tri tim (qun Ha).
* S sp xp ca Hu thin Bt qui nguyn thy vi trc Cn Khn gn trng khp hon ton vi trc a cu chia
hnh Hu thin Bt qui nguyn thy thnh hai phn m dng l: Cn, oi - Tn, Ly (Dng) v Khm, Cn - Chn,
Khn (m) th trong cch sp xp tng ng trng hp ca 4 cht bi Ty trn cng thnh hai phn en tng
ng (m dng) r rt.
@ Ngoi s trng khp v hnh thc trnh by trn th cn l s trng hp v mc ch s dng ca 32 l bi Ty vi
mt trong nhng cng dng ca Hu thin bt qui nguyn thy l dng d on tng lai.
@ Trong phn ph chng Du n H trong c th ch Hn trc Tn lu bn c v s ng dng s m
trong hnh Thy v Mc (Thy 6 - ma ng; Mc 8 - ma xun) v s Dng trong hnh Ha v Kim (Ha 7 -
ma h, Kim 9 - ma thu) trong cc c th trc Tn l: Hong ni kinh, L Th Xun Thu, L K. Lin h vi cht
Bch v Chun mu en (thuc m) thuc hai hnh Thy v Mc; R v C mu (thuc Dng) thuc hai hnh Kim
v Ha, ta li thy mt s trng khp na trong s lin h gia cc cht trong bi ty lin quan n thuyt m dng
- Ng hnh, c th l H v Hu thin Bt qui nguyn thy.
S trng hp v hnh thc, s lng v mc ch ch khc nhau v phng php thc hin trong vic d on tng
lai ca bi bi Ty v kinh Dch, c kh nng dn n mt tng trong s lin h b sung ln nhau v mt ni dung
ca cc qu trong kinh Dch vi nhng hin tng lin quan n con ngi trong vic d on tng lai.
Nh vy, vi hnh Hu thin Bt qui nguyn thy c minh chng t nn vn minh Vn Lang, khng nhng l
gii c nhng vn lin quan thuc phm tr kinh Dch m cn c kh nng lin h l gii vi nhng nn vn
minh c i khc ng thi. Ph chng ny b sung cho tnh hp l v nht qun ca hnh Hu thin Bt qui
nguyn thy.
Nn vn minh c Sumer & Hu thin Bt qui nguyn thy
Ngnh kho c pht hin di tch ca mt nn vn minh ti c so vi cc nn vn minh c bit n t trc n
nay. l nn vn minh Sumer khu vc Lng h, c nin i c tnh khong 4000 nm trc CN. Ti y, ngi
ta tm thy nhng bn vn bng t st, trn ghi nhn nhng hin tng rt ng ch . Mt trong nhng ni
dung ca n, ghi nhn mt hin tng b n lin quan n vn c t ra nh sau:
Ai l k thanh cao trn tri?
Ch c ba.
Ai l k thanh cao di t?
Ch c ba.(*)
* Ch thch: on th trn trch li trong sch Lch s trit hc Ai Cp v Lng H c i, Tin s V Quang H, Nxb
i hc Quc gia H Ni.
T bn vn ny, lin h vi cc hin tng trong kinh Dch & Hu thin Bt qui nguyn thy, chng ta s thy nhng
s trng khp nh sau:
@ nim v Tri t l nhng biu tng bao trm v l nhng thuc tnh ca m dng khi v tr hnh thnh.
Tri & t c nhc n nhiu ln trong kinh vn ca kinh Dch.
@ Vi cu Trn tri ch c 3, di t ch c 3, c th hiu l con s c gi tr biu tng cho ngha cn nguyn
bao trm ca mt h t tng v tr quan. iu ny cng c s lin h vi hnh Hu thin Bt qui nguyn thy
nh sau:

Con s ba huyn b khng phi ch duy nht c trong bn vn ca nn vn minh Sumer. Chng ta cn c th tm
thy nhiu bn vn c khc, hoc c nhng hnh tng thuc cc nn vn minh c i khc nhau, nh: Cha ba
ngi, ba cnh ca mt mt Kim t thp, tng Pht ba mt Ngay c trn mt s di vt ng tm thy thuc nn vn
minh Lc Vit cng c hnh tng lin quan n con s ba, nh hnh nh ba con hu trn trng ng. Trong Nam
Hoa kinh ca Trang t, chng ta cng tm thy tng thot tc tiu dao su ci. Tt c nhng hin tng
u c th gii thch bng biu tng ca Hu thin Bt qui nguyn thy, tc l biu tng ca s vn ng v tr,
sau khi tri t hnh thnh v con ngi xut hin nhn thc n.
Cn mt nn vn minh c i c pht hin gn y c lin quan n nhng tri kin v tr k v, l nn vn minh
Maya. Do cha c t liu v nn vn minh ny nn ch xin t vn mt cch chung nht v kh nng l gii lin h.
Bi v, cho n ngy nay (nu cha c pht hin no mi) th nhng nn vn minh c i ln trn th gii u li
nhng du n v nhng tri kin v tr k v. Nhng duy nht c nn vn minh Vn Lang c hn mt h thng l
thuyt v tr quan l gii nhng b n ca v tr theo ci nhn ca thuyt m dng Ng hnh.
Do , nu chn l l s tn ti khch quan v duy nht, th thuyt m dng Ng hnh v siu cng thc Bt qui
nguyn thy thuc v vn minh Vn Lang k v, di thi tr v ca cc vua Hng, t tin ngi Vit Nam hin nay
l hc thuyt v tr quan duy nht cn li t thi c i trong vn minh nhn loi s l gii tt c; hoc l n chng
c ni ln c iu g.
Trn y ch l s lin h trng khp nhng hin tng thuc cc nn vn minh c i ln trn th gii. Nhng vn
thuc thuyt m dng Ng hnh v siu cng thc Hu thin bt qui nguyn thy cha phi l mt s minh chng
v nhng mi lin h bn cht ca nhng hin tng trng khp trnh by. Tuy nhin, nhng hin tng trng
khp trn dn n mt tng v s tn ti trong qu kh xa xi:
Phi chng c mt nn vn minh ton cu k v ca nhn loi. Nn vn minh b hu dit v nhng
b phn khc nhau cn sng st ca nhn loi gi li nhng mnh vn khc nhau v mt thi hong
kim ca loi ngi?
Phi chng, iu ny c ghi li trong thn thoi, c tch ca hu ht nhng dn tc c nn vn minh lu i
vtrong kinh Cu c. Trong bn vn c ca nn vn minh Sumer (c coi l bn vn c nht, c trc kinh Cu
c) cng ghi nhn nh sau:
Cn ma ln by ngy by m.
Cy xi trn mt t.
Mt qu kh chm su.
S im lng bao trm tt c
Mi ngi thnh t st.(*)
* Ch thch: on th trn trch li trong sch Lch s trit hc Ai Cp v Lng H c i, sch dn.
ng Khit v chm sao Tiu Hung Tinh
Biu tng ca nn vn minh Khoa u
vi tri kin v tr k v