UNIVERZITET U TUZLI

FILOZOFSKI FAKULTET

Odsjek: Historija

ALI- PAA FIDAHI

(referat)

Student: Deli Semir Mentor: mr.sc. Alen Salihovi, ass.

Tuzla, april.2015.
 ALI- PAA FIDAHI
Fidahii su zvornika begovska porodica iz XVIII i XIX veka. Iz ove porodice su
generacijama imenovani kapetani grada Zvornika. esto su kapetani Fidahii ujedno bili i
sandak-begovi Zvornikog sandaka. Iako je funkcija sandak-bega (mutesarif, upravitelj
sandaka) u Osmanskomcarstvu bila via od funkcije kapetana (komandanta utvrenog
grada), u Bosni je daleko veu ast i presti inilo biti kapetan. Kapetanstvo je bilo nasledno
kod bosanske vlastele, prelazilo sa oca na sina, i davalo svom nosiocu politiku, vojnu i
ekonomsku mo. Mogue da je Ali-beg bio sin onog Mehmed- pae koji je poginuo na
Miaru. Za Ali- pau se kae da je bio malo stariji, silan, zulumar, pijanica, ali i veliki junak.

Ali-beg Fidahi se prouo u borbama u Srbiji od 1805. do 1813. godine, nakon Prvog
srpskog ustanka, a posebno u ponovnom zauzimanju Beograda, to je odjeknulo u Bosni. Jer,
u svjeem sjeanju su bili strani zloini nad muslimanskim narodom, pogotovo enama i
djecom, koje su srpski ustanici poinili prilikom ulaska u Beograd 1806. godine. Sultan je
posebnim fermanom od 3. januara 1814. pohvalio bosanske ratnike, meu njima i bega
Fidahia, koji je svoje junatvo potvrdio i kad je pritekao u pomo novom bosanskom veziru
Abdurahim-pai, kad je on 1826. godine postavljen na to mjesto sa zadatkom da se, u skladu
sa novim zakonom, obrauna s janjiarima.

Taj stari rod vojske, koji je vijekovima imao izuzetan uticaj, ukinuo je sultan
Mahmud II i uveo nizame, redovnu vojsku, po ugledu na evropsku praksu. To je, dakako,
izazvalo pobunu janjiara, ali i konzervativnog plemstva, koje je u tome vidjelo poetak
ukidanja dotadanjih privilegija. U Stambolu je pobuna krvavo uguena, ali u Bosni to nije
moglo lako da se izvede. Jer, za razliku od Stambola, gdje su janjiari ve odavno izgubili
nekadanji ratniki oreol, u Bosanskom ejaletu oni su imali veliki ugled zbog stalnog uea u
borbama, pogotovo za odbranu Bosne. Ukaz o ukidanju janjiara proitan je u Sarajevu 15.
jula 1826. godine, to je izazvalo veliku uzbunu.

Novi vezir Abdurahim-paa, dotadanji beogradski muhafiz, doao je na mjesto

neodlunog Mustafe-pae Belenlije, ali nije uspio sasvim uguiti pobunu, uprkos brojnim
lukavstvima, kojima je uklonio mnoge voe bune. On se ve ranije sprijateljio s Ali-begom u
Zvorniku, pa je poslao njega u Sarajevo, na elu odreda od hiljadu vojnika, da kazni
pobunjenike. Ali-beg je u Sarajevo stigao 17. februara 1827. godine i vrlo brzo je slomio
pobunjenike, a njihove voe vezane odveo veziru u Zvornik. Nakon toga sultan mu je za
ratne zasluge dodijelio titulu pae, kao i upravljanje zvornikom kapetanijom, poetkom
1829. godine. Ali, Zvornik je ve imao kapetana, Ali-begovog amidia Mehmed-pau, koji se
pobunio, jer se titula kapetana nasljeivala, a ne davala fermanima.
 BORBA ZA AUTONOMIJU

Sukob meu njima je trajao punu godinu dana, Mehmed-pau su podrali ostali
kapetani, pa je on pobijedio Ali-pau i poslao ga u Gradaac, prijatelju Husein-kapetanu. Tu
se on odmah ukljuio u dogovor o buni protiv sultana. Naime, Porta je, nakon Jedrenskog
ugovora ( 14. septembra 1829. godine) obeala autonomiju Srbiji, kao i ustupanje est
prekodrinskih nahija, od kojih su dvije i prije Prvog srpskog ustanka, bile u sastavu bosanskog
ejaleta (Jadar sa Raevinom i Stari Vlah). Narod se uzbunio, pogotovo nakon uestalih vijesti
o otimanju imanja i protjerivanju muslimana iz ovih nahija, pa je odjednom iskrsnulo i
pitanje : ta e Srbija jo dobiti? Husein-kapetan je tada pozvao bosanske prvake da se
ujedine, jer zemlji prijeti velika opasnost.

Nakon vijesti da su se protiv Porte, iz istih razloga, podigli Arbanasi, u konacima

Husein-kapetana u Gradacu odran je sastanak ( u decembru 1830. godine, a zatim u Tuzli,
od 20. januara do 5. februara 1831. Na tom vijeanju utvreni su zahtjevi Porti : da se
opozovu ustupci dati Srbiji, da se obustavi uvoenje nove vojske, da se ukine vezirsko mjesto
u Bosni, da se dopusti autonomija Bosne, da se njen upravitelj bira meu Bosancima.
Posljednji zahtjev je bio da se sultan vie ne mijea u upravljanje Bosnom, a za ove ustupke
dobijae godinje visok porez ( 4.000 kesa). Time je poeo pokret za autonomiju Bosne. Za
vou je izabran mladi Husein-kapetan Gradaevi. U isto vrijeme bune slinog karaktera
digli su i Mahmud Alija u Egiptu i Mustafa-paa u Skadru.

Pobunjenici su s tog skupa poslali i poziv veziru Namik-pai da im se pridrui, to je

on odbio i pobjegao u Travnik. Dalje se velikom brzinom redaju najsvjetlije stranice bosanske
istorije. Kod Travnika je vojska Husein-kapetana, na ijem elu je bio Ali-paa Fidahi, lako
porazila vezirove snage, koje su vodila braa Sulejmanpai. Vezir opet pobjee, a velikai i
narod izabrae Husein-kapetana za seraskera na cijeloj Bosni. Bilo je to prvi put od dolaska
Turaka da Bosanci sami svoga upravitelja biraju. Husein-kapetan odmah posla zahtjeve
sultanu, ali sultan ih odbi. Ostala je samo borba. Bosanska vojska, sastavljena od oko 25
hiljada muslimana, ali i hriana, pouri onda na Kosovo, da tamo doeka tursku vojsku. U
velikoj bici kod Lipljana, u blizini Gazimestana, oni porazie sultanovu silu, koju je vodio
Veliki vezir Mehmed-Raid paa. A sultanova vojska je prije toga potukla do nogu 40 hiljada
boraca Mustafe-pae Skadarskog. Ali, nita im nije moglo pomoi protiv bosanskih gazija,
svjesnih da brane sebe, svoju slobodu i svoje dostojanstvo. Bilo je to 18. jula 1831. godine, i
to je jedan od najvanijih datuma u cjelokupnoj istoriji BiH.

Sjajna pobjeda ponijela je, kao na krilima, ideju bosanske autonomije. Zapamene su
rijei Husein-kapetana : Lako emo sa Turcima, ali kako emo sa svojima? U bitkama oko
Sarajeva, kad su borci za autonomiju bili nadomak pobjede, udarie na njih Ali-paa
Rizvanbegovi i Smail-aga engi i uinie ono to itava sultanova sila nije mogla. Bilo je to
4. juna 1832. godine.
 Pokret za autonomiju je bio razbijen. Husein-beg, Ali-paa Fidahi i grupa voa
ustanka odoe nakon toga preko Save, na austrijsku teritoriju, pa, nakon tekog perioda, u
Beograd, gdje su sveano doekani. Za njihovo junatvo svi su znali. A novi vezir, Omer-paa
Latas, krvniki zavri sa svima koji su se u Bosni usudili misliti svojom glavom. Na kraju je
ponien i ubijen i sam Ali-paa Rizvanbegovi, od strane onih koje je spaavao. A Husein-
kapetan i Ali-paa Fidahi odoe u Stambol, je im je bila obeana amnestija. Postavljen im je
uslov da preu u redove nizama, s visokim inovima, to obojica odbie. Ali-paa je upuen
na Kipar, u progonstvo, a Husein-kapetan je umro u Stambolu ( neki kau da je otrovan).

BIJELJINSKI MUTESELIM

Ali-paa je uskoro pomilovan i vraen u Bosnu, da bude muteselim u Bijeljini, u kojoj

je ve imao velika imanja. Razlog je svakako bila prijetnja ustanika iz Srbije, kojima je
Bijeljina bila na putu, a odbraniti je nju mogao samo takav junak. Godine 1836. sagradio je
Ali-paa veliki dvorac u centru grada, unutar nekadanjeg arampova. Ali-paa, po obiaju,
opet nije mirovao. On je bio jedini velika koji se usuivao ii u Srbiju, pa ak i ubirati i dalje
prihode sa svojih imanja, to je bio prst u oko sve monijem Milou Obrenoviu. Srpski knez
je intenzivno radio na uzbunjivanju pravoslavne raje u Bosni, pa je tako ve 1834. dignut
ustanak u Derventskom kadiluku, ali je brzo uguen. Ali-paa je bio glavna smetnja srpskim
planovima u Bosni, pa je Milo nastojao da ga ukloni. Sredinom marta 1835. godine ak je
napao Bijeljinu, ali protiv Ali-pae nije mogao nita uiniti.

Ali-paa je digao bunu poznatu kao Posavska buna iz 1836. godine. Sakupio je 10
12 hiljada naoruanih boraca, a sredinom septembra prilo im je jo 5 6 hiljada, pa je 16.
septembra krenuo da se obrauna s valijom. U estokim borbama kod epa njegova vojska je
poraena, a on se povukao prema Bijeljini. Valijina vojska je dola pred grad i traila od Ali-
pae da se preda, to je on odbio. Tada je artiljerija, kojom su komandovali bosanski velikai
Daut-paa i Mahmud-paa Tuzli, odgovorila esnaestosatnom neprekidnom artiljerijskom
paljbom, pa se Ali-paa predao, da narod ne gine. Bio je 28. septembar 1836. godine.
Bijeljinski muteselimluk je predan na upravu Mahmud-pai Fidahiu.Ovoga puta Ali-paa se
nije vratio iz progonstva. Umro je u Trapezuntu, na obali Crnog mora, u Anadoliji.