1.

Pojam trgovakog prava

Trgovako (privredno) pravo predstavlja skup pravnih pravila kojima se
reguliu poloaj trgovca pojedinca, privrednih (trgovakih) drutava i drugih
uesnika u trgovakom prometu, te privatno pravni trgovaki poslovi u koje ti
subjekti ulaze, zakljuuju ih i ispunjavaju. Trgovako pravo obuhvata statusno,
ugovorno i reglementarno pravo,a grana se na samostalne discipline: pravo
industijske svojine, pravo osiguranja, meunarodno privredno (trgovako)
pravo, saobraajno pravo, bankarsko pravo, mjenino i ekovno pravo,
turistiko pravo.
2. Izvori trgovakog prava
Izvori trgovakog prava mogu biti zajedniki i autonomni. Zajedniki izvori
trgovinskog i graanskog prava su: zakon, sudska (i arbitrana) praksa i
pravna nauka.. Autonomni izvori trgovinskog prava su: obiaji, uzanse, opti
uslovi poslovanja, trgovake klauzule i termini.
3. Pojam trgovca i trgovakog posla
Zakon odreuje koji se poslovi smatraju trgovakim: poslovi oko osnivanja
trgovakih drutava, kupovine robe radi njene dalje prodaje, poslovi
bankara,mjenjaa,posrednika i mjenini poslovi. Trgovac je lice koje se bavi
trgovakim poslom u vidu redovnog zanimanja,obrta. Trgovac posjeduje
znanje ili vjetinu koja se oekuje u poslovanju. Trgovci su: individualni trgovci
(fizika lica) i pravna lica. Trgovac je i proizvoa i trgovac, posrednik u
prometu,bankar,osigurava.
4. Pojam privrednih drutava
Privredno drutvo je skup vie pravnih i/ili fizikih lica koja uz obavljanje neke
trgovake djelatnosti pod personalnom ili realnom firmom, na osnovu
udruenja odreenih uloga izraenih u udjelima ili akcijama ostvaruju dobit,
koju e izmeu sebe podijeliti prema kriterijima utvrenim ugovorom o
osnivanju.
5. Osobine privrednih drutava
Privredno drutvo se osniva na neodreeno vrijeme,ako u osnivakom aktu
nije odreeno da drutvo traje do odreenog vremena,nastupanja odreenog
dogaaja ili postizanja odreenog cilja. Privredno drutvo moe obavljati sve
zakonom dozvoljenje djelatnosti.
Kao pravno-ekonomsko jedinstvo privredno drutvo sadri: imovinski i
personalni substant,organizaciju,djelatnost,poslovno
ime,sjedite,nacionalnost,iro-raun,opte akte,poslovne
knjige,samostalnost,dobit i pravni subjektivitet.
Ortaci,lanovi i akcionari privrednog drutva duni su da uloe svoje
ugovorene uloge u imovinu drutva i ne mogu se eskulpirati od odgovornosti
za njihovo neunoenje. Na osnovu uloga lanovi drutva stiu udio u drutvu,
a akcionari akcije drutva.
6. Pojam ortakog drutva
Ortako drutvo je privredno drutvo koje osnivaju dva ili vie fizikih i/ili
 pravnih lica u svojstvu ortaka drutva radi obavljanja odreene djelatnosti
pod zajednikim poslovnim imenom.
7. Kako se osniva ortako drutvo
Ortaci ortakog drutva mogu svoje meusobne odnose, kao i odnose sa
ortakim drutvom urediti slobodno. Osnivaki akt ortakog drutva sadri:
- puno ime i prebivalite svih fizikih lica ortaka i posl.ime i sjedite pravnog
lica svakog ortaka
- poslovno ime i sjedite drutva
- djelatnost
- oznaenje vrste i vrijednosti uloga ortaka
Pored osnivakog akta, ortako drutvo moe da ima i ugovor ortaka drutva
kojim se odreuje naroito poslovanje drutva i upravljanje.
8. Udjeli u ortakom drutvu
Ulog ortaka u ortako drutvo je dobro koje moe biti u novcu, stvarima i
pravima, u radu ili uslugama koji su izvreni ili treba da budu izvreni. Ortaci
ulau uloge jednake vrijednosti. Ortak ne moe smanjiti svoj ulog bez
saglasnosti svih ostalih ortaka. Prenos udjela meu ortacima ortakog drutva
je slobodan.
9. Visina odgovornosti drutva i lanova ortakog drutva
Ortako drutvo odgovara za svoje obaveze cjelokupnom imovinom. Ortaci
ortakog drutva odgovorni su solidarno za sve obaveze drutva cjelokupnom
svojom imovinom, ako sa povjeriocem nije drugaije ugovoreno.
10. Prenos udjela treem licu
Ortak ortakog drutva moe prenijeti svoj udio treem licu samo uz
saglasnost ostalih ortaka, ostali ortaci ortakog drutva imaju pravo preeg
sticanja tog udjela. Ako ortaci ne daju saglasnost na prenos udjela treem
licu, a ne iskoriste pravo preeg sticanja, ortak moe prenijeti svoj udio
treem licu i bez te saglasnosti.
11. Pojam komanditnog drutva
Komanditno drutvo je privredno drutvo koje osnivaju dva ili vie fizikih i/ili
pravnih lica u svojstvu ortaka, radi obavljanja odreene djelatnosti, pod
zajednikim poslovnim imenom od kojih najmanje jedno lice odgovara
neogranieno za njegove obaveze (komplementar), a najmanje jedno lice
snosi rizik do visine svog ugovorenog uloga (komanditor). Komanditno
drutvo za svoje obaveze odgovara cjelokupnom imovinom.
12. Kako se osniva komanditno drutvo
Osnivaki akt komanditnog drutva sadri:
- puno ime i prebivalite svakog fizikog lica i poslovno ime i sjedite pravnog
lica komplementara i komanditora, kao i oznaenje svojstva ortaka
- poslovne ime i sjedite drutva
- oznaenje vrste i vrijednosti uloga svakog osnivaa
- djelatnost i
-druge elementi od znaaja za drutvo i komplementare.
Pored osnivakog akta, komanditno drutvo moe imati i ugovor ortaka
 drutva kojim se odreuje poslovanjedrutva i upravljanje.Ugovor ortaka
kom.drutva sainjava se u pismenoj formi i potpisuju ga svi ortaci.
13. Udjeli u komanditnom drutvu
Ulog komanditora u komanditno drutvo moe biti novani i nenovani,
ukljuujui i izvreni rad i usluge u komanditnom drutvu. Komanditor u
komanditno drutvo unosi cijeli ugovoreni ulog prije sticanja svojstva
komanditora. Komplementar ne moe prenijeti udjel bez saglasnosti svih
komanditora i komplementara,inae prenosi svoj udio ili dio udjela prodajom,
poklonom, nasljeem ili na drugi nain.
14. Visina odgovornosti drutva i lanova komanditnog drutva
Komanditnim drustvima dozvoljena je ograniena odg lanova za obaveze,
ime je ova inovacija pospijeila razvoj trgovine i kapitalizma.
15. Prenos udjela treem licu
Komplementar ne moe prenijeti udio bez saglasnosti svih komanditora i
komplementara, inae prenosi svoj udio prodajom, nasleem, poklonom ili na
dr nain.
16. Pojam D.O.O
Drutvo sa ogranienom odgovornou je privredno drutvo koje osniva jedno
ili vie pravnih i/ili fizikih lica, u svojstvu lanova drutva, radi obavljanja
odreene djelatnosti pod zajednikim poslovnim imenom. D.O.O odgovara za
svoje obaveze cjelokupnom imovinom. D.O.O moe imati najvie 50 lanova.
17. Kako se osniva D.O.O
Osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou sadri:
- puno ime i prebivalite svakog fizikog lica i poslovno ime i sjedite svakog
pravnog lica lana drutva
- djelatnost
- iznos osnovnog kapitala i iznos, vrstu i vrijednost uloga svakog osnivaa i
opis vrste i vrijednosti nenovanog uloga
- nain i vrijeme unoenja nenovanih uloga,odnosno vrijeme uplate
novanog uloga
- ukupan iznos trokova osnivanja
DOO pored osnivakog akta moe da ima i ugovor lanova drutva kojim se
ureuje poslovanje drutva i upravljanje. Taj ugovor se sainjava u pismenoj
formi,potpisuju ga svi lanovi i ne dostavlja se uz prijavu za registraciju.
18. Udjeli u D.O.O
Ulog u drutvo sa ogranienom odgovornou moe biti novani ili nenovani,
ukljuujui i izvreni rad i pruene usluge u drutvu. Ulozi lanova drutva sa
ogranienom odgovornou ne moraju biti jednake vrijednosti. lanovi
drutva sa ogranienom odgovornou mogu donijeti odluku o ulaganju
dodatnih uloga koji su srazmjerni sa udjelima.
19. Visina odgovornosti drutva i lanova D.O.O
20. Prenos udjela treem licu
lan DOO prije nego to ponudi svoj udio ili dio udjela treem licu duan je da
ga ponudi drutvu. Ako drutvo ne iskoristi pravo preeg sticanja u
odreenom roku, ponuda se dostavlja drugim lanovima drutva. Udio se
 prenosi ugovorom u pisanoj formi sa notarski ovjerenim potpisima prenosioca
i sticaoca. Sticalac udjela postaje lan drutva kad se pisanim putem saglasi
da postane lan, naznai da ga obavezuje osnivaki akt i upie u knjigu
udjela. Udio lana DOO moe se podijeliti u sluaju nasljeivanja,pravnog
sljedbenitva lana i prenosa na dva ili vie lica.
21. Pojam akcionarskog drutva
Akcionarsko drutvo je privredno drutvo koje osniva jedno ili vie pravnih i/ili
fizikih lica u svojstvu akcionara radi obavljanja odreene djelatnosti, pod
zajednikim poslovnim imenom, iji je osnovni kapital utvren i podijeljen na
akcije. Akcionarsno (dioniarsko) drutvo je trgovako drutvo po pravnoj
formi i kad predmet poslovanja nije privredna aktivnost, drutvo je kapitala sa
fiksiranim osnovnim kapitalom i punim pravnim subjektivitetom.

22. Kako se osniva akcionarsko drutvo

Akcionarsko drutvo se osniva ugovorom o osnivanju, a ako ga osniva jedan
lan odlukom o osnivanju. Akcionarsko drutvo pored osnivakog akta, moe
da ima statut kojim se blie uredjuje posl i upravljanje drutvom.
23. Udjeli u akcionarkom drutvu
Ulozi su dobra u novcu, stvarima, pravima izraenim u novanoj vrijednosti
koja vlasnici unose u imovinu drutva. Ulozi postaju svojina drutva, a
akcionari stiu pravo vlasnitva na drutvu u mjeri svog procentualnog
uea u osnovnom kapitalu. Nenovani ulozi se procjenjuju.
24. Visina odgovornosti drutva i lanova akcionarskog drutva
Akcionarsko drustvo odg za svoje obaveze cjelokupnom imovinom, akcionari
ne odg za obaveze drutva, osim do iznosa ugovorenog a neuplaenog uloga
u imovini drutva
25. Prenos udjela treem licu
26. Razlika izmeu komanditora i komplementara
Komanditno drutvo osnivaju dva ili vie fizikih ili pravnih lica u svojstvu
ortaka, od kojih najamnje jedno odgovara neograniceno za njegove obaveze
(komplementar) a najmanje jedno snosi rizik do visine svog ugovorenog uloga
(komand). Komplementari imaju pravni status ortaka ort. Drutva. Jedan ili ie
komplementara vode posl komand drustva, komanditor ne moe vrsiti
vodjenje posl drutva.
27. Pojam akcija i dividende
Akcije (dionice) predstavljaju HOV koje oznaavaju da je njihov imalac unio
odreeni ulog u osnovnu glavnicu akcionarskog drutva. Akcionarsko drutvo
moe izdavati obine akcije i povlaene akcije i mora imati bar jednu obinu
akciju. Obine akcije imaju istu nominalnu vrijednost i predstavljaju jednu
klasu akcija. Dividenda je dio profita kojeg akcionar naplauje na osnovu
svoje akcije,a iju visinu odreuje skuptina akcionara u skladu sa pravilima
akcionarskog drutva. Akcionarsko drutvo moe odobriti plaanje dividendi
na svoje akcije godinje ili u bilo koje vrijeme izmeu godinjih skuptina.
28. Pojam i vrste banaka
Banka je trini subjekt za obavljanje bankarskih poslova. Ona se moe baviti
bankarskim poslovima sa inostranstvom pod uslovima utvrenim zakonom.
Kao glavni predmet poslovanja banaka javlja se uzimanje i davanje kredita,
kao i posredovanje u novanom prometu. Banka samostalno obavlja
djelatnosti radi sticanja dobiti, na naelima likvidnosti, sigurnosti i
rentabilnosti. Prema vrstama djelatnosti banke mogu biti: emisione ili
centralne, komercijalne ili depozitne, zalone, hipotekarne i investicione
banke. S obzirom na podruje obavljanja djelatnosti banke mogu biti
meunarodne i nacionalne. Postoje i specijalne vrste banaka izvoznih poslova,
bankarski konzorcijumi, holding banke i fondovi za plasiranje kapitala.
29. Pojam berze i vrste
Berza je specijalozovano trite na kome se u odreeno vrijeme okupljaju
njeni lanovi ili posrednici lanova radi zakljuivanja odreenih berzanskih
poslova. Berza je organizovano moderno trite hartija od vrijednosti, rentnih
hartija, ali i trite fungibilnih roba, te plemenitih metala, zlata i srebra. Berze
se dijele na: efektne i valutne i robne ili produktne. Organi berze su:
Skuptina, Upravni odbor, Nadzorni odbor, Arbitraa berze i Direktor berze.
30. Pojam privredne komore
Privredne komore su organizovane na teritorijalnom i strukturnom principu, te
na kombinaciji ova dva principa. Imaju svojstva pravnog lica. Komora kao
reprezentant privrede pred dravom je:
-mjesto susreta privrednika
- struna institucija
- uesnik u utvrivanju mjera ekonomske politike
- faktor jaanja poslovnog morala i mjesto rjeavanja privrednih sporova
- institucija sa odreenim javnim ovlaenjima.

PRAVO KONKURENCIJE
Pod trgovinom se podrazumijeva razmjena robe i vrenje trgovinskih usluga
jihe obavljaju preduzea, trgovake radnje i trgovci. Postoji trgovina na veliko,
unutranja i spoljanja trgovina, trgovina na malo, prodaja robe krajnjim
potroaima. Trgovac se bavi trgovinom slobodno, u skladu sa dobrim poslovnim
obiajima, trgovakim pravilima i naelima lojalne konkurencije i na nain na koji
se ne nanosi tetu potroau.
Monopol je antipod konkurenciji, znai njeno iskljuivanje ili ograniavanjena
tritu. Monopol je pravni i faktiki.
Pravni monopol je ustanovljen pravnim aktom kojim se daju ovlaenja
preduzeu (ili grupi preduzea) da iskljuivo obavlja odreene privredne
djelatnosti (eljezniki i avio prevoz, elektroprivreda). Faktiki monopol nastaje
najee privrednim rastom ili fuzijom preduzea. Monopolska situacija se
ostvaruje:
- mirnim putem, ugovori o kartelu i fuzije konkurentskih preduzea
- kroz borbu, sredstvima nelojalne konkurencije, diskriminacijom i bojkotom.
Monopolistiki sporazum je sporazum izmeu dva ili vie trgovaca o uslovima
poslovanja, koji je usmjeren na naruavanje ili spreavanje slobodne
konkurencije, a kojim se jedan ili vie trgovaca dovodi ili moe dovesti u
povlaen poloaj u odnosu na druge trgovce, preduzea, druga pravna lica ili
potroae.
Monopolistiki sporazum ima karakter:
- sporazuma
- odnosi se na uslove poslovanja
- subjekti sporazuma su preduzea, radnje, trgovci
- njime e spreava ili naruava slobodna konkurencija
- monopolistikim sporazumom se postie povlaenim poloaj (prema drugim
trgovcima)
Monopolistiko ponaanje je zloupotreba dominantnog poloaja na tritu i
radnje usmjerene na stvaranje i korienje monopolistikog preduzea.
Dominantno preduzee je ono preduzee (ili trgovac) koje je za odreenu vrtu
robe ili usluge bez konkurenata, ili ono koje nije izloeno bitnoj konkurenciji.
Postoje imenovana i neimenovana djela zloupotrebe dominantnog poloaja.
Imenovana djela su uskraivanje prodaje ili prodaja, odnosno kupovina robe
protivno dobrim poslovnim obiajima radi ostvarivanja imovinske koristi.
Neimenovana djela zloupotrebe dominantnog poloaja su: vezana trgovina,
zabrana korienja u proizvodnji drugih maina osim maina kupljenih od
dominantnog preduzea, spreavanje prodaje robe, vrenje usluga po niim
cijenama.
Nelojalna konkurencija je radnja trgovca protivna dobrim poslovnim obiajima
kojim se moe nanijeti teta drugom trgovcu, potroaima ili drugim pravnim
licima. Nelojalna konkurencija podrazumijeva:
- trgovca kao uinioca djela
- izvren je nelojalne utakmice
- postojanje krivice
- nanoenje ili mogunost nanoenja tete
- postojanje uzrone veze izmeu radnje nelojalne utakmice i nastale tete.
pekulacija je koritenje stanja na tritu radi sticanja neosnovane imovinske
koristi, izazivanje poremeaja na tritu i u snabdjevanju ili neopravdano
poveanje cijena.
Ograniavanjem trita smatra se pravni akt i radnja trgovca kojim se
protivno ustavu i zakonu ograniava slobodna razmjena roba, slobodno
nastupanje na tritu i naruavanje konkurencije na drugi nain. Sluajevi
ogranienja trita su naroito akti i radnje kojim se trgovac dovodi u
neravnopravan poloaj: onemoguava mu se irenje prodajne mree, prodaja
robe ili se prisiljava na prodaju robe koja nije u skladu sa njegovim interesom.

PRAVO INDUSTRIJSKE SVOJINE

Industrijska svojina obuhvata skup intelektualnih vrijednosti, proizvoda
ljudskog duha: pronalasci, znakovi razlikovanja, modeli, uzorci, robni i usluni
igovi, firma trgovako ime, oznaka porijekla proizvoda, know how (znati kako) i
suzbijanje nelojalne utakmice na tritu.
Patent je subjektivno pravo, pripada fizikom i pravnom licu na osnovu zatite
odreenog pronalaska koji ispunjava zakonom predviene uslove. Patentabilni
pronalazak mora zadovoljiti uslove:
- novosti
- primjenjivosti
- sadri rjeenje nekog tehnikog problema i
- rezultat je stvaralakog rada
Pod tehnikim unapreenjem podrazumijeva se svaka racionalizacija rada
koja nastaje primjenom poznatih tehnikih sredstava i tehnolokih postupaka u
svim fazama rada kojim se postie poveanje dohotka, proizvodnosti, poboljanje
kvaliteta, uteda materijala.
Model predstavlja oblik pravne zatite za novi oblik industrijskog ili zanatskog
proizvoda, odnosno njegovog dijela. Predmet zatite je geometrijsko tijelo
proizvoda, model automobila, namjetaja.
Uzorak je oblik pravne zatite nove slike ili crtea, koji mogu da se prenesu na
odreeni zanatski ili industrijski proizvod ili njegov dio. Uslovi zatite modela i
uzorka su novost i primjenjivost.
Robni ig je znak upotrebljen u privrednom prometu ili namijenjen prometu radi
razlikovanja robe iste ili sline vrste jednog, od robe drugog preduzea.
Uslunim igom titi se znak koji je u privrednom prometu namijenjen za
razlikovanje usluga iste ili sline vrste dvaju preduzea (bankarstvo, turizam).
ig ine znakovi od rijei ili slova, koji moraju biti dovoljno distinktivni. igom se
oznaava porijeklo robe, ime proizvoaa, individualizacija robe ili usluga.