1

En Eski Gelenek: KURBAN

Prof. Dr. Nevzat evik

03 Ekim 2014 mygazete

Kurban zamanda, mekanda ve de trde snr tanmaz. Her zaman, her blgede ve
her kltrde karmza kar. Dinsel ritellerin gelmi gemi en etkilisidir. Kimi
zaman sudur, ekmektir, baldr; kimi zaman sttr, sebzedir, meyvedir; ama tm
zamanlarn en popler kurbanlar salkl bir boa ya da kotur. nsan bile kurbandr.
Ksacas elinde deerli ne varsa kurban Odur. Kurban trleri iinde en sekini de
canl sunumudur. Tanrya can sunmak ve bunu kanla belgelemek en etkilisidir. Eski
Msrda tanrlar doyuraca inancyla kurbanlar sunulmaktayd.

Politeist ve Pagan dinlerde insann her korkusunu/ihtiyacn bir tanr karlamtr.

Savana Ares; sevgisine Aphrodite; zanaatna Hephaistos; iletiimine Hermes;
geleceine Apollon bakt gibi, ya da tmnden sorumlu Zeus kars Herayla
Olimpos tanrlar ailesini ynetip tm dine egemen olduu gibi. Her birisine ayr
tapnaklar yaplp ayr kurbanlar adanmaktayd. Yamur beklentisiyle Olymposun
tepesindeki sunaklarda Zeusa adak adayan insanlarn beklentileri denizden yana
olduunda bu kez Poseidona sahil sunaklarnda kurbanlar kesmekteydi.

Antik dnemler boyunca akla gelebilen ve gelemeyecek kadar ilgin olan kurban
trenleri vard. Boa, ko gibi sembolik deeri yksek kymetli hayvanlar en sekin
adaklard. Bunlar kimi kltrde kurban edildikten sonra yeniliyor, kimi kltrde
yaklyor, kimi kltrde tapnaa terk ediliyordu. Kurbanlar rahipler araclyla tanrya
ulatrlyordu. Dou Bayazttaki Urartu kaya mezar kabartmasnda ls iin tanrya
kurban olarak olak sunulmaktadr. nk buradaki ama lsnn gnahlarn bu
kurbann yklenmesi ve dier dnyaya gnahsz gitmesinin salanmasdr. Olak da
henz iftlememi (gnahsz) bir hayvan olarak lenin tm gnahlarn yklenme
kapasitesiyle kurban edilmitir. Bugnn gnah keisi kavram buradan
gelmektedir.

En arpc kurban ayinlerinden biri Frigdedir. Ana Tanra Kybelenin rahibi olabilmek
iin yaplan zorlu trenlerde rahibin kendi kendini hadm etmesinin ardndan taze
boa kanyla ykanmas gerekmekteydi.

Dnyann eitli blge ve kltrlerinde bugne yabanc kltler vard. rnein Kelt
kltrnde yce glerin temsilcisi olan kedilerden ok korkulurdu, Buna ramen
yce glere yaklamak iin vahi trenlerinde kedi kurban edilirdi. Yada Sardiste
(Lidya) bulunan kurban edilmi kpek yavrular Trakyal tanr Kandaulesle
balantlyd.

ok tanrl eski dinlerin karakteristiinde bulunan sihir, falclk, kehanet ve byclk

Roma Dini'nin de ayrlmaz paralardr. ok tanrl Roma dininde renkli kurban
trenleri vard. Savaa girmeden nce bir kurban kesilir, kurbann karacierine bakan
falc da tanrlarn kimin yannda olacan sylerdi. Roma Dini'nde ok nemsenen
 2

kurbanlarla, tanrlarnn fkeleri dindirilmekte ve beklentilerini karlasnlar diye

tanrlar memnun edilmekteydiler. Flaccusa gre, kurbanlar sr, domuz, arap, st,
ekmek, buday, msr unu, kuru incir, peynir, ya, balk, koyun ve kpeklerdi.

Kurban trenlerinin en akl almaz insan kurbanlardr. Azteklerin, Teotihuacn

kentinin ortasnda yer alan byk tren alannda bulunan ''Ay Piramidi''nin altna
tnellerde kesik balar ile dman sava ve subaylarn, etil memelilerin, yrtc
kularn ve zehirli srngenlerin iskeletleri bulunmutur. Tamam Aztek tanrlarna
kurban edilmiti.

Klasik dnem Likyasnda yllk trenlerde sr, aylk trenlerde kafes hayvanlar
kurban edilmekteydi.

Eski Trklerde de kurban (tapg) ok nemliydi. Sahip olduklar en deerli eyler ayn
zamanda en deerli kurbanlard. At, koyun, deve, kz gibi hayvanlar kymetli
adaklard. lk kurban, lenin kendi atyd. Tanrya kurban edilen atlarn damgalanp
zgr braklmas kurbanda baka bir Trk geleneiydi. Gkteki Tanr lgen ve
yerdeki Yerlik iin ve de da, su ruhlar gibi kk tanrlara da kurbanlar sunulurdu.
amanist inanca gre: nananlarn; baarl, salkl ve varlkl bir ekilde yaam
srmesi ruhlarn elindedir.

Tm kurban trenleri aslnda kiisel ve kolektif bir arnma, gnahlardan topluca

kurtulma amacyla tanrlara hitaben yaplmaktayd. Onbinlerce yllk uygarlk tarihi
boyunca tapnm trenleri ve ieriindeki final olan kurban treni binlerce kere farkl
biimlerde uygulanagelmitir. Her zaman da dinin/inancn bir paras olarak varln
korumutur. Onbinlerce yl boyunca dinler, inanlar deimi, ancak kurban verme
trenleri hep varln korumutur.

Musevi dininin etkisindeki erken dnemlerde fsh kurbann adayan Hz. sa daha
sonra, btn insanln iledii tm sulara karlk armhta en byk kurban
olmutur. Hristiyan trenlerinde sunulan arap ve ekmek de bu byk kurbann eti
ve kandr. Bu gelenek, Hz. sann son kurbanlyla Hristiyanlkta bitmitir.

Mslmanlar ise gleri yettiince en kymetli hayvanlar adak ve kurban olarak

sunmaya devam ederler. Diyanet leri sitesindeki kurban aklamas yledir: dini
bir terim olarak, Allaha yaklamak ve Onun rzasna ermek iin ibadet maksadyla,
belirli artlar tayan hayvan usulne uygun olarak kesmeyi ve bu amala kesilen
hayvan ifade eder. Bu ibadetin ruhunda Hakka yaknlk ve halka fedakarlkta
bulunma anlay vardr.

Birbirinize sayg duyun, iyi davrann, bayram gzel bir bahanedir barn: yi
bayramlar.