PAUL AUSTER

YKSEKLK
KORKUSU
ROMAN

ngilizce aslndan eviren:

lknur zdemir
Mr. Vertigo, Paul Auster

1994, Paul Auster

1995, Can Sanat Yaynlar Ltd. ti. Bu eserin Trke yayn
haklar Akcal Telif Haklar Ajans ve Viking Penguin/Penguin
Group (USA) Inc. araclyla alnmtr.
Tm haklar sakldr. Tantm iin yaplacak ksa alntlar
dnda yayncnn yazl izni olmakszn hibir yolla oaltla-
maz.

1. basm: 1995 11. basm: Mays 2013, stanbul

E-kitap 1. srm Ocak 2014, stanbul Mays 2013 tarihli 11.
basm esas alnarak hazrlanmtr.

Kapak tasarm: Aye elem Design

Kapak resmi: iStockphoto.com / Karl Dolenc

ISBN 9789750721441

CAN SANAT YAYINLARI YAPIM, DAITIM, TCARET

VE SANAY LTD. T.
Hayriye Caddesi No: 2, 34430 Galatasaray, stanbul
Telefon: (0212) 252 56 75 / 252 59 88 / 252 59 89
Faks: (0212) 252 72 33
www.canyayinlari.com yayinevi@canyayinlari.com

Sertifika No: 10758

Paul Austern Can Yaynlarndaki dier kitaplar:

Ay Saray, 1991
Yalnzln Kefi, 1991
Son eyler lkesinde, 1992
Krmz Defter, 1993
ans Mzii, 1993
Leviathan, 1994
Ykseklik Korkusu, 1995
Duman - Surat Mosmor, 1998
Timbuktu, 1999
Cebi Delik, 1999
Keye Kstrmak, 2000
Yanlsamalar Kitab, 2002
Kehanet Gecesi, 2004
New York lemesi, 2004
Yaz Odasnda Yolculuklar, 2007
Brooklyn lgnlklar, 2007
Duvar Yazs, 2008
Karanlktaki Adam, 2008
Lulu Kprde, 2009
Grnmeyen, 2010
Sunset Park, 2011
K Gnl, 2012
imdi ve Burada (J.M. Coetzee ile birlikte), 2013

4
PAUL AUSTER, 1947 ylnda ABDnin New Jersey eyaletin-
de, Newarkta dodu. Daha 12 yandayken, nemli bir
evirmen olan amcasnn kitaplarn okuyarak edebiyata byk
bir ilgi duymaya balad. Columbia niversitesinde Fransz,
ngiliz ve talyan edebiyat okuduktan sonra drt yl kadar
Fransada yaad, Fransz yazarlardan eviriler yapt. XX. yzyl
Fransz iiri stne nemli bir antoloji hazrlad. lk kez 1987de
New York lemesi adl yaptyla byk ilgi grd. Daha sonra
Ay Saray, Kehanet Gecesi, Keye Kstrmak, Son eyler
lkesinde, Leviathan, ans Mzii, Timbuktu, Yanlsamalar
Kitab, Ykseklik Korkusu, Brooklyn lgnlklar, Yaz Odasn-
da Yolculuklar, Karanlktaki Adam, Grnmeyen ve Sunset Park
adl romanlar, Yalnzln Kefi adl an-roman, Krmz Defter
adl yk kitab birbirini izledi. Auster, ei yazar Siri Hustvedt
ve iki ocuuyla birlikte New York, Brooklynde oturuyor.

LKNUR ZDEMR, stanbulda dodu. stanbul Alman

Lisesi ve Boazii niversitesinden mezun oldu. Almanca ve
ngilizceden ok sayda eviri yapt. Balca evirileri arasnda
Yalnzln Kefi (Paul Auster), Tarn Dkknlar (Bruno
Schulz), Stiller (Max Frisch), Amok Koucusu (Stefan Zweig),
rlanda Gncesi (Heinrich Bll), Saatler (Michael Cunning-
ham), Kk eylerin Tanrs (Arundhati Roy), Utan
(Coetzee), Katran Bebek (Toni Morrison), Bech Dnd (John
Updike), Gn Boyu Gece Yars (Hanif Kureishi) saylabilir.

5
 Birinci blm

Su zerinde ilk yrdmde on iki yandaydm. Bu

numaray bir gecede rendiimi iddia etmeyeceim, siyah
elbiseli bir adam retti her eyi. Yehudi Usta beni bulduunda,
Saint Louis sokaklarnda dilencilik yapan dokuz yanda bir
kszdm, marifetimi halka gstermeme izin verinceye kadar
tam yl benimle dzenli olarak alt. almaya balad-
mzda 1927 ylyd, Babe Ruth ile Charles Lindberghin adlar o
yl duyulmaya balamt, dnyann karanlklara gmlmeye
balamas da o gnlere rastlar. Ekim ayndaki felaketten 1 birka
gn ncesine kadar gsterimi srdrdm; benim yaptm eyin
yannda, yukarda ad geen iki beyefendinin yaptklar solda
sfr kalrd. Yaptm eyi benden nce hibir Amerikal
yapmamt, benden sonra da yapan kmad.
Yehudi Ustann beni semesinin nedeni, ocuklarn
iinde en ufa, en pisi ve en sefili olmamd. Senin hayvandan
farkn yok, demiti bana, tam anlamyla bir hisin. Bana
syledii ilk sz bu olmutu; o gecenin zerinden tam altm
sekiz yl gemi olmasna karn o szcklerin Ustann azn-
dan dkldn bugn bile duyar gibiyim: Senin hayvandan
farkn yok. imdi bulunduun yerde kalrsan k bitmeden br
dnyay boylarsn. Benimle gelirsen sana umay retirim.
Hi kimsecikler uabilemez baym, dedim. Ancak
kular uabilir, ben de ku olmadma yzde bin eminim.
Hibir ey bildiin yok, dedi Yehudi Usta. Hibir ey
bilmiyorsun, nk sen bir hisin. On yana geldiinde sana
umay retememi olursam, bam baltayla uurabilirsin.
stersen sana bunu yazl olarak vereyim. Verdiim sz tutmay
baaramazsam hayatta kalmam ya da kalmamam senin elinde
olur.

1
24 Ekim 1929 Sal gn New York borsasnn kyle Amerikada
ekonomik buhrann balamas. (.N.)

6
 Kasm balarnda bir cumartesi gecesiydi, Paradise
Cafenin nnde duruyorduk, buras kentin merkezinde ho bir
bard, zenci bir caz orkestras alard orada, sigara satan kzlar
da ilerini gsteren giysiler giyerlerdi. Hafta sonlarnda barn
evresinden ayrlmazdm, sadaka dilenirdim, ondan ona haber
tar ya da zppe beylere taksi evirirdim. Yehudi Ustay ilk
grdmde onun sarho olduunu dnm, siyah smokini ve
ipek silindir apkasyla gece vakti yalpa vura vura yryen iki
dkn zenginin biri sanmtm. Tuhaf bir ivesi vard, bu
yzden onun baka bir kasabadan gelmi olabileceini de
dnmedim deil ama yanlmm. Hani sarholar ipe sapa
gelmez eyler konuurlar ya, onun umak konusundaki szlerini
de bu samalklardan biri sanmtm.
Fazla ykselirseniz, dedim ona, yere inerken boynu-
nuz krlabilir.
Bu iin tekniini sonra konuuruz, dedi Usta. ren-
mesi kolay bir hner deildir bu, ama beni dinler, sylediklerimi
yaparsan sonunda ikimiz de milyoner oluruz.
Siz zaten milyonersiniz, dedim. Beni napacaksnz?
Ne mi, sefil kk serseri? Cebimde be param bile yok
benim. Senin gzne hrszlar kral gibi grnm olabilirim
ama bunun nedeni senin ku beyinli olman. imdi beni iyi dinle.
Sana hayatnda bir tek kez karlaabilecein bir frsat veriyo-
rum ama bu ans ikinci bir kez tanmam. Sabah alt buukta
kalkacak olan Blue Bird zel treninde kendime yer ayrttm, u
sefil bedenini o trene atmazsan beni hayatnda bir daha gre-
mezsin.
Soruma hl yant vermediniz, dedim.
nk sen benim dualarmn karlsn evlat. Bu
yzden istiyorum seni. nk sende bu yetenek var.
Yetenek mi? Yetenek metenek yok bende. Hem olsa
bile siz bunu nereden bileceksiniz Bay Maymunklk? Benimle
ancak bir dakikadr konuuyorsunuz.
Yine yanlyorsun, dedi Yehudi Usta. Ben seni bir

7
haftadr gzlyorum. Dayn ile yengenin senin gitmene zle-
ceklerini sanyorsan son drt yldr yannda oturduun insanlar
hi tanmyorsun demektir.
Daym ile yengem mi? dedim, karmdaki adamn
sarhoun biri olmadn anszn fark etmitim. Daha da kts
gelmiti bama: Okul kaaklarn yakalayan bir grevli ya da
bir polisti o, orada ylece yakalandma gre boazma kadar
bataa saplanmtm.
Senin u Slim dayn ok tuhaf biri, diye szn
srdrd Usta, dikkatimi ekmiti ya, artk ardan alyordu.
Bir Amerikan yurttann bylesine ahmak olabileceini hi
dnmezdim. Le gibi kokmakla kalmyor, ayn zamanda
hibir ie yaramayacak kadar da sefil ve irkin. Senin byle
sansar suratl sokak ocuunun teki olup kmanda alacak bir
ey yok. Bu sabah daynla uzun uzun konutuk, be kuru bile
almadan seni brakmaya raz. Dnsene evlat, seni almak iin
para vermeme bile gerek olmad. stelik karm dedii o un
uval domuz orada ylece oturdu, seni savunmak iin tek bir
szck bile kmad azndan. Senin, ailem dediin buysa o
ikisinden kurtulmakla ansl saylrsn. Karar verecek olan
sensin, ama benim nerimi kabul etmesen bile onlarn yanna
dnmek akllca bir i olamaz. Sana u kadarn syleyeyim,
senin geri dndn grmek, onlar byk bir hayal krklna
uratacaktr. zntden dilleri tutulabilir, ne demek istediimi
bilmem anlyor musun?
Bir hayvandm belki ama en aalk hayvann bile
duygular vardr, Usta bana bunlar anlattnda yumruk yemi
gibi oldum. Slim daym ile Peg yengem szn etmeye deecek
kiiler deildiler ama onlarn evi benim yaadm yerdi; beni
istemediklerini renince donup kalmtm. Ne de olsa daha
dokuz yandaydm. Yama gre olduka dayankl olsam da
grndm kadar dayankl deildim aslnda. Usta tam o srada
o kapkara gzleriyle beni yukardan aa szyor olmasayd
byk bir olaslkla sokan ortasnda zrl zrl alamaya

8
balardm.
imdi o geceyi dndmde, Ustann bana doru
sylediinden hl emin olamadm gryorum. Daymla ve
yengemle konumu olabilir ama btn bunlar uydurmu da
olabilir. Onlarla grm olduuna kukum yok onlar harfi
harfine tanmlamt ama Slim daym iyi tanrm, bu iten
be papel koparmadan benim gitmeme izin vermi olabileceini
sanmyorum. Yehudi Usta onu atlatmtr demek istemiyorum,
ama daha sonra olanlara bakarsak kendisine adil davranlm
olsun ya da olmasn, o orospu ocuunun kendini aldatlm
hissettiine eminim. imdi bu konu zerinde kafa patlatarak
daha fazla zaman harcamaya niyetim yok. Uzun lafn ksas,
Ustann bana anlattklarna kandm, imdi anlatmaya deer tek
ey de bu zaten. Eve dnmemin yanl olduuna inandrd beni,
buna bir kez inandktan sonra da artk dnyaya boverdim. O da
benim byle hissetmemi yani kafamn karmasn, kendimi
bolukta hissetmemi istemi olmal. Yaamaya devam etmek
iin bir nedenin olmadn dnrsen, bana neler geleceini
umursaman da pek gtr. lmek istediini dnrsn, sonra
da her eye hazr olduunu kefediverirsin; hatta yabancnn
biriyle gecenin iine karp gitmek gibi lgnca bir eye bile...
Peki baym, dedim ona, sesimi birka oktav drerek
ve en amansz baklarmla bakarak, anlatk; ama sylediinizi
yapmazsanz kafanz uururum. Kk olabilirim ama kimsenin
verdii sz unutmasna izin veremem.
Trene bindiimizde hava hl karanlkt. Gndoumu-
nun iinde batya doru yol aldk, lgn kasm gnei bulutlarn
arasndan szlmeye abalarken Missouri eyaletini bir batan bir
baa getik. Annemi topraa verdiimizden beri Saint Louisin
dna kmamtm; o sabah karma kan kasvetli bir dnya
oldu: skc ve bombo bir dnya, her iki yandan bizi kuatan,
sararm msr saplaryla dolu, usuz bucaksz tarlalar. leden
az sonra trenimiz grltyle Kansas Cityye girdi, birlikte
geirdiimiz onca saat boyunca Yehudi Ustann benimle

9
drt szckten fazla bir ey konutuunu sanmyorum. oun-
lukla uyudu, suratnn ortasna kadar indirdii apkas, uyurken
ne kayp duruyordu, ama ben yle rkmtm ki pencereden
dar bakmaktan baka bir ey yapamyor, kendimi nasl bir
belaya bulatrdm dnrken bir yandan da gzlerimin
nnden akp geen manzaray seyrediyordum. Saint Louisdeki
dostlarm beni Yehudi Usta gibileri konusunda uyarmlard: Bu
gibiler, kafalarnda eytanca planlar kuran kimsesiz serserilerdi,
istediklerini yaptrabilecekleri delikanllar avlamak iin pusuya
yatm sapklard. O adamn giysilerimi kartp dokunulmasn
istemediim yerlerime dokunduunu dnmek bile yeterince
ktyd ama kafamda tadm teki korkularn yannda bu hi
kalrd. Bir yabancnn peine taklp giden, bir daha da kendi-
sinden hi haber alnamayan bir ocuktan sz edildiini
duymutum. Sonradan o adam, ocuu paralayp ufak ufak
doradn, piirip yediini itiraf etmiti. Bir baka ocuk,
karanlk bir mahzende duvara zincirlenmi, alt ay boyunca
ekmek ile sudan baka bir ey gememiti kursandan. Bir
bakasnnsa derisi soyulmu, kemikleri ortaya kmt. Nasl
bir ie girimi olduumu lp bimeye zaman bulunca benim
bama da bunlara benzer bir ey gelebileceini dnmem g
olmad. Kendimi bir canavarn penelerine teslim etmitim, bu
adam grndnn yars kadar bile uursuz ksa gnein
douunu bir daha gremeyeceim kesin saylrd.
Trenden indik, kalabaln arasnda kendimize yol aarak
peronda ilerlemeye baladk. Karnm a, dedim Yehudi
Ustann ceketini ekitirerek. Hemen karnm doyurmazsanz
sizi grdm ilk aynasza teslim ederim.
Sana verdiim elmaya ne oldu? dedi.
Trenin penceresinden dar frlattm.
Ya, demek elmadan pek holanmyoruz, yle mi? Peki
ya jambonlu sandvi? Kzarm tavuk budu ile bir kesekd
dolusu ekerli rei hi saymyorum bile.
Hepsini pe attm. O verdiiniz yiyecekleri yememi

10
beklemiyordunuz herhalde, deil mi?
Nedenmi o, kk adam? Yemezsen kuruyup lrsn.
Bunu herkes bilir.
Hi olmazsa yava yava lrm. Ama zehirli bir eyi
srdmda orackta nallar dikerim.
Kendisiyle karlatmdan bu yana Yehudi Ustann
dudaklarnda ilk kez bir glmseme belirdi. Yanlmyorsam, bu
glmseme bir kahkahaya bile dnt. Bana gvenmediini
mi sylemek istiyorsun?
Haklsnz. Bir katra ne kadar inanrsam size de o kadar
inanyorum.
in rahat olsun, kendini beenmi ocuk, dedi Usta,
omzumu svazlayarak. Sen benim karnm doyuracak kiisin,
unuttun mu? Sann teline bile zarar vermem senin.
Bana kalrsa bu szler lafta kalan eylerdi, ben de bu tr
yaclklar yutacak kadar enayi deildim. Ama tam o srada
Yehudi Usta elini cebine att, gcr gcr bir kt para kard,
paray avucuma ak diye yaptrd. uradaki lokantay gryor
musun? dedi, istasyon binasnn ortasndaki aevini gstererek.
Oraya git, u karnna sabilecek en kocaman le yemeini
smarla kendine. Ben seni burada beklerim.
Peki ya siz? Yemek yemekten holanmaz msnz?
Sen beni dert etme, dedi Yehudi Usta. Benim midem,
kendi bann aresine bakabilir. Tam arkam dnm gidiyor-
dum ki ekledi: Sana bir t vereyim, ufaklk. Kamay
koyduysan kafana, imdi tam sras. Verdiim paray dert etme
kendine. Girdiin zahmete karlk sende kalabilir.
Bir bama lokantaya girdim, Yehudi Ustann ayrlrken
syledii szler ne de olsa iimi rahatlatmt. Kt bir niyeti
olsayd, bana kamak iin frsat tanmazd. Lokantada tezghn
bana oturdum, zel bir et yemeiyle bir ie de saparna
smarladm. Daha soluk almaya frsat bulamadan garson nme
da gibi salamura biftek ve kabak dolu bir tabak srd. O gne
kadar grdm en dolu yemek tabayd bu, Saint Louisdeki

11
Sporcular Park kadar kocamand bu tabak; bir lokma bile
brakmadan yemein tamamn silip sprdm, yannda iki
dilim de ekmek yedim, ayrca bir ie daha saparna itim. O kir
iindeki tezghn banda tattm mutluluu hibir eye
deimem. Karnm doyduunda, bir daha hibir ey bana zarar
veremezmi gibi gl hissettim kendimi. in en gzel yan,
hesab demek iin bir dolarlk paray cebimden kardmda
kt karma. Yediklerim ancak krk be sent tutmutu, garsona
be sent bahi braktktan sonra bile elimde elli sent kalmt.
Bugn bu parann bir nemi olmayabilir ama o gnlerde elli sent
benim iin bir servet demekti. skemleden kalkarken lokantann
iine yle bir gz gezdirerek, kamak iin frsatm var, diye
dndm. Yan kapdan svabilirim, o kara klkl adam da
ylece kalakalr. Ama kamadm, bylece bu seim benim
hayatmn ynn deitirdi.
Ustann beni beklemekte olduu yere dndm, nk o
adam beni milyoner yapmaya sz vermiti. Cebimdeki elli
sentin scaklndan g alarak adamn bbrlenmesinde bir
gerek pay olup olmadn denemeye deer diye dndm.
lkinden sonra ikinci bir trene daha bindik, yolculuu-
muzun sonuna doru da bir ncsne, bu trenle o gece saat
yedide Cibola kentine vardk. Yehudi Usta btn sabah tek
szck bile etmemi olmasna karn gnn geri kalan ksmnda
hi durmadan konutu. Onun neyi yapaca, neyi yapmayaca
konusunda tahminler yrtmemeyi renmeye balamtm bile.
Tam onu mhladm dediinizde bir de bakyordunuz bekledii-
nizin tam tersini yapm.
Beni Yehudi Usta diye arabilirsin, dedi, adn bana
ilk kez sylyordu. stersen ksaca Usta da diyebilirsin. Ama,
ne olursa olsun, bana sakn Yehudi deme. Anladn m?
Bu ad size doumda m verilmi, dedim, yoksa
kendiniz mi taktnz?
Benim gerek adm bilmene hi gerek yok. Yehudi
Usta demen yeterli.

12
 Pekl, benim adm da Walter. Walter Claireborne
Rawley. Siz de bana ksaca Walt diyebilirsiniz.
Canm ne isterse yle derim. Seni Solucan diye ar-
mak istersem, Solucan diye arrm. Domuz diye armak
istersem Domuz derim. Anladn m?
Allah kahretsin baym! Sylediklerinizden hibir ey
anlamadm.
Ayrca yalan sylemeni ya da dzenbazlk yapman da
ho karlamayacam bilmelisin. Mazeret istemem, yaknmak
yok, arkadan konumak da. i rendiinde dnyann en mutlu
ocuu olacaksn.
Ne demezsin! Ktrm bir adamn bacaklar salam
olsayd, ayakta ieyebilirdi.
Ben senin ykn biliyorum olum. Bana masal
uydurmana gerek yok. Babann dokuz yz on yedide Belikada
gazdan nasl zehirlendiini biliyorum. Annen konusunda da
bilgim var, onun da Dou Saint Louisde bir dolara takla atp ne
numaralar evirdiini biliyorum; bundan drt buuk yl nce
bana neler geldiinden, o lgn polisin, tabancasn annenin
kafasna evirip beynini dattndan da haberim var. Sana
acmadm sanma evlat, ama benimle birlikteyken gerei
rtbas ederek bir yere varacan da sanma.
Tamam Bay Akllpantolon. Madem her eyin yantn
biliyorsunuz, bildiim eyleri ne diye anlatp da nefesinizi
tketiyorsunuz?
Hibir sylediime inanmyorsun da ondan. u uma
iinin palavra olduunu dnyorsun. ok alacaksn Walt,
imdiye kadar altndan ok fazla, stelik her gn bu ii
brakmak isteyeceksin; ama sabrl olursan ve sana syledikle-
rime gvenirsen, birka yl sonra uabilirsin. Yemin ederim.
Kendini yerden kaldrabileceksin, ku gibi uabileceksin
havada.
Unutmadysanz ben Missouriliyim. Oraya bou
bouna, Gsteri Eyaleti dememiler.

13
 yle ama artk Missouride deiliz, kk dostum.
Kansastayz. Hayatnda buradan daha dmdz, daha ssz bir
yer grmemisindir. 1540 ylnda, Coronado ile adamlar Altn
Kentleri ararken buradan getiklerinde yollarn yle bir
yitirdiler ki yars akln kard. Nerede bulunduunu gstere-
cek hibir ey yoktur burada. Ne dalar ne aalar ne de yolda
tmsekler. Buralar gz alabildiine dmdzdr. Bir sre burada
kaldktan sonra, gidilecek bir tek yer olduunu anlarsn: Yukar-
s tek dostun gkyzdr.
Trenimiz istasyona girdiinde hava kararmt, bu
yzden Ustann yeni yuvam konusundaki tanmlamasn
dorulayacak bir ey gremedim. Anlayabildiim kadaryla bu
kasaba, teki kk kasabalardan pek farkl deildi. Belki
birazck daha souktu, stelik altmdan daha karanlkt, ama
hayatmda hibir kasabada bulunmadm iin bir kasabadan ne
bekleyeceimi de bilemiyordum dorusu. Her ey yeni geliyor-
du bana: Her koku yabancyd, gkyzndeki yldzlar iinde
bana tandk geleni yoktu. Biri kalkp bana az nce Ozun
lkesine ayak basm olduumu sylese, bunun doru olup
olmadn bilemezdim dorusu.
stasyon binasnn iinden getik, kapnn nnde durup
karanlk ky gzlerimizle taradk. Saat akamn yedisiydi, ama
btn dkknlar kapalyd, kardaki evlerde yanan be lamba
dnda hibir yerde hayat belirtisi yoktu. Tasalanma, dedi
Yehudi Usta, arabamz neredeyse gelir. Elini uzatp elimi
tutmaya alt, ama bana dokunmasna zaman brakmadan
kolumu hzla ektim, Penelerinizi kendinize saklayn Usta
Efendi, dedim. Artk bana sahip olduunuzu dnebilirsiniz
ama kafanzdan silin bunu.
Bu szler azmdan kar kmaz iki kiilik bir faytonu
eken kocaman, doru bir at belirdi sokan ucunda. Bu atl
araba, o yaz Picture Palace Sinemasnda grm olduum bir
Tom Miks filminden kma gibiydi, ama biz 1924teydik;
sokaktan aa tangr tungur gelen o modas gemi arabay

14
grdmde onun bir yanlsama olduunu dndm. Ama, u
ie bakn ki, arabann geldiini gren Yehudi Usta elini sallad,
o yal doru at tam nmzde durdu, burun deliklerinden buhar
fkrtarak kaldrmn kenarna yanat. Arabann srcs,
bana geni kenarl bir apka oturtmu tostoparlak, tknaz
biriydi, bir battaniyeye sarnmt, ilk bakta srcnn erkek
mi, kadn m, yoksa ay m olduunu anlayamadm.
Selam, Sue Ana, dedi Usta. Bak, ne buldum!
Kadn bana birka saniye bo, buz gibi baklarla bakt,
sonra da, anszn, hayatmda grdm en iten, en scak
glmseyilerden biri kaplad yzn. Kadnn aznda olsa olsa
iki ya da di vard, kapkara gzlerinin ltsna bakarak onun
ingene olduuna karar verdim. O kadn Sue Anayd, yani
ingeneler Kraliesiydi, Yehudi Usta da onun olu, Karanlklar
Prensiydi. Beni, Dn Olmayan atoya karyorlard, o
gece beni akam yemeinde yemezlerse bir hizmetkra, kula
kpeli, ba kavuklu yaltak bir harem aasna evireceklerdi.
Atla olum, dedi Sue Ana. Sesi ylesine bouk ve
erkeksiydi ki, glmseyebildiini bilmesem korkudan dm
patlard. Arka tarafta birka rt greceksin. Hastalanmak
istemiyorsan, onlar kullanrsn. nmzde upuzun, souk bir
yolculuk var, gideceimiz yere kn donmu olarak gitmek
istemezsin elbette.
Onun ad Walt, dedi Usta, kadnn yanna trmanrken.
Mezbelelikten gelme, kafas irin dolu bir serseri. nsezilerim
doruysa, yllardr aradm ocuk bu. Sonra bana dnp ters
ters, Bu, Sue Anadr oul, dedi. Ona iyi davranrsan
karln alrsn. Ama bir kzdrrsan, doduuna piman eder
seni. iko ve disiz olabilir, ama sana ondan daha iyi analk
yapacak birini bulamazsn.
Eve ne kadar zamanda vardmz bilmiyorum. Ev,
kasabann on alt on yedi mil kadar dndayd, ama bunu
sonradan rendim, nk rtlerin arasna girdim ve araba yola
koyulur koyulmaz da uyuyakaldm. Gzlerimi atmda eve

15
varmtk. Usta yanama bir amar indirip beni uyandrmam
olsayd sabaha kadar da uyurdum.
Sue Ana, yal atn yularn zerken Usta beni eve
soktu; girdiimiz ilk yer mutfakt: Bir kesinde bir odun sobas,
tekinde titreyerek yanan bir gaz lambas duran, lo, az eyal
bir yerdi buras. On be yalarnda bir zenci ocuk, masann
bana oturmu kitap okuyordu. Oturduum kentte rastladm
zencilerin ou gibi koyu kahve deildi bu olann teni, kmr
karasyd, yle karayd ki neredeyse laciverde alyordu. Tam
bir Etiyopyalyd, Kara Afrikann cangllarndan gelme bir
zenci ocuktu, onu grdmde kalbim neredeyse duruyordu.
Patlak gzl, koca dudakl bu clz, sska olan bizi selamlamak
zere iskemlesinden kalknca btn kemiklerinin arpk urpuk,
eri br grndn, sakat biri gibi bedenindeki kemiklerin
kk, srtnn kambur olduunu grdm.
Bu, Aesop, dedi Usta bana, dnyann en iyi ocuu.
Ona merhaba de, Walt, elini sk. Senin yeni kardein olacak o.
Zencilerin elini melini skmam ben, dedim. Byle bir
ey yapacam dndyseniz deli olmalsnz.
Yehudi Usta, yksek sesle, uzun uzun i geirdi. Bu
yapt, bkknlktan ok, keder ifadesiydi, ruhunun derinlikle-
rinden kopup gelen koca bir titreyiti. Sonra, en ufak bir tela ya
da heyecan belirtisi gstermeden sa elinin iaretparman
kvrd, bu kaskat, kvrk kancann ucunu enemin tam altna,
etle kemiin birletii yere dayad. Sonra parman bastrmaya
balad, anszn ensemin epeevre arkasna ve kafatasmn iine
korkun bir sanc sapland. Hayatmda hi bylesine bir ac
ekmemitim. Barmaya altm ama boazm kurumutu;
gurul gurul bir sesten baka bir ey kmad grtlamdan. Usta
parman bastrmaya devam ediyordu, ok gemeden ayaklarm
yerden kesildi. Yukar kalkyor, bir ty gibi havalanyordum,
grne gre Usta bunu kendini u kadarck zorlamadan
beceriyordu, gznde bir uurbceinden fazla deerim yoktu
sanki. Az sonra yzm onun yzyle ayn dzeye gelmiti, gz

16
gzeydik.
Biz buralarda bu tarz konumayz, oul, dedi. Herkes
kardetir bu ailede, herkese sayg gsterilir. Kural budur.
Bundan holanmasan da katlanacaksn. Kural kuraldr, kim
kurala kar karsa smklbcee dnr, hayatnn sonuna
kadar yerde, amurlarn iinde srnr.
Beni doyurdular, giydirdiler, bir de oda verdiler. Kma
aplak yemedim, ne tekmelendim ne de yumruk yedim, kulakla-
rm tokatlayan da olmad; yine de, her ey benim iin ne kadar
rahat olursa olsun, o gne dek olmadm kadar zgndm, iim
acyla, fkeyle doluydu. lk alt ay boyunca aklmdaki tek
dnce oradan kamakt. Ben bir kent ocuuydum, caz
kanma ilemiti, hayatnn frsatn kollayan bir sokak ocuuy-
dum; sokaklardaki grltl kalabal, tramvaylarn gcrtsn,
neon klarnn yanp snmesini, kaldrm kenarlarndaki su
yollarnda incecik akan kaak viskinin kokusunu seviyordum.
Ayaklar boogie-woogie yapmaya alkn bir fiyakac, diline
abuk, akgz bir cce cazcydm; oysa imdi burada, hibir
eye benzemeyen bir yerde tklp kalmtm, hemen hemen her
zaman berbat olan havadan baka bir ey getirmeyen bir
gkkubbenin altnda yayordum.
Yehudi Ustann mal mlk, on be dnmlk pis
topraktan, iki katl bir iftlik evinden, bir tavuk kmesinden, bir
domuz alndan ve bir ahrdan oluuyordu. Kmesteki bir
dzine tavuun dnda, ahrda iki inekle bir de doru at vard;
domuz alnda da alt yedi domuz. iftlikte ne elektrik vard ne
de su tesisat, telefon, telsiz, pikap ya da baka bir ey. Tek
elence kayna, salondaki piyanoydu, ama iimizde yalnzca
Aesop piyano alabiliyordu; en basit arklar bile ylesine
bozuyordu ki, yerine oturup parmaklarn tulara dedirir
dedirmez ben salondan kyordum. O berbat yer tam bir bok
ukuruydu, can sknts dnyasnn merkeziydi, orada bir gn
geirmek bile canma tak etmiti. O evde beyzboldan anlayan
yoktu, ok sevdiim Cardinal takmndan sz edebileceim

17
kimse de yoktu, oysa o gnlerde benim ilgimi eken tek konu
onlard. Bir zaman aralndan dm ve kendimi ta devrinde,
dinozorlarn hl ortalkta doland bir ada bulmu gibiydim.
Sue Ana nn sylediklerine baklrsa, Yehudi Usta bu iftlii
yedi yl kadar nce Chicagoda adamn biriyle tututuu bahis
sonunda kazanmt. Amma da bahismi ha, dedim. Kaybeden
sonuta kazanan oluyor, kazanansa genliini Amerikann F
Delii kasabasnda tketen budalann teki.
O gnlerde ben delidolu kk bir budalaydm, bunu
itiraf ediyorum, ama bunu mazur gstermeye alacak filan
deilim. Ben neysem oydum, yanlarnda yaadm insanlarn ve
geldiim yerlerin bir rnydm, imdi bunun iin szlanmann
hibir yarar yok. Orada geirdiim o ilk aylar dndmde,
beni en ok etkileyen ey, o insanlarn nasl da sabrl olduu,
beni ne kadar da iyi anladklar, tuhaflklarm nasl da hog-
ryle karlam olduklar. Orada geirdiim ilk k tam drt kez
evden katm, bir keresinde Wichitaya kadar gittim; her
seferinde beni alp geri getirdiler, soru filan da sormadlar. O
zamanlar ben hemen hemen bir hitim, bir insan oluturan eyin
sfrlanma noktasnn bir ya da iki milim stndeydim; Usta,
benim ruhumun bir hayvannkinden pek de yce olmadn
dndnden beni orada ie balatt, yani ahrda, hayvanlarn
yannda.
O tavuklarla, domuzlarla ilgilenmekten ne kadar nefret
etsem de onlarn arkadaln insanlarnkine yeliyordum. En
ok kimden nefret ettiime karar vermem ok gt, dmanlk
duyduum insanlarn srasn her gn yeniden deitiriyordum.
Sue Ana ile Aesopu iten ie aalayarak hak ettiklerini
veriyordum, ama beni en ok kzdran, fkelendiren kii Usta
oluyordu sonunda. Beni kandrp oraya gtren drz oydu,
iinde bulunduum tuzak iin birini sulayacaksam bu iin ba
sulusu oydu. Beni en ok sinirlendiren, onun alaycl, bana
ynelttii szleri, svgleri, salt ne kadar deersiz olduumu
kantlamak iin beni gereksiz yere zorlamas, kkrtmasyd.

18
br ikisine her zaman kibar davranyordu, tmyle terbiyeli
oluyordu, ama ben sz konusu olduumda alaka davranmak
iin hibir frsat karmyordu. Bu tutumu oradaki ilk sabahm-
da balad, ondan sonra da yakam brakmad. ok gemeden
Ustann Slim daymdan farkl olmadn anladm. Beni,
Slimin yapt gibi pataklamyor olabilirdi; ama szleri etkiliy-
di, kafama yumruk yemi gibi oluyordum.
Evet, benim afilli yaramazm, dedi o ilk gnmn
sabahnda, yaz iziyle ilgili olarak ne biliyorsun, anlat baka-
lm.
iimle mi? dedim, aklm sra anlamam gibi yapp
soruya soruyla karlk vererek. Ne zaman iim gelse, yapa-
rm. Herkes gibi.
Ben okuldan sz ediyorum, velet. Sen hayatnda hi
okula gittin mi, gittiysen neler rendin?
Bir ey renmem iin okula gitmeme gerek yok.
Zamanm daha iyi biimde geirebilirim ben.
Harika! Tam bir bilim adam gibi konutun. Ama daha
kesin konu. Alfabeden ne haber? Alfabenin harflerini yazabilir
misin bakalm?
Bazlarn. ime yarayanlar. tekilerin nemi yok.
Canm skarlar, bu yzden onlar kendime dert etmem.
Peki hangileri senin iine yarar?
Dur bakalm... A harfi var, onu severim, sonra bir de W.
Ayrca, nasl derler, L, sonra E, sonra da R. Bir de haa benze-
yen var: T. Tabaktaki gibi. Bu harfler benim en iyi dostlarmdr,
tekiler cehennemde bile yansalar umurumda deil.
Demek adn yazmay biliyorsun.
Ben de bunu anlatmaya alyorum patron. Adm
yazabilirim, geberene kadar say sayabilirim, gnein gkte bir
yldz olduunu biliyorum. Kitaplarn kzlar ve kz klkllar iin
olduunu da biliyorum. Bana kitaplardan bir eyler retmeyi
tasarlyorsanz, aramzdaki anlamay hemen urackta bitirebili-
riz.

19
 Sinirlenme evlat. Senin az nce sylediklerin ark gibi
geliyor kulama. Sen ne kadar kafasz olursan ikimiz iin o
kadar iyi olur. Byle olursa benim deitirmem gereken az ey
olur, bu da bize epey zaman kazandrr.
Ya uma dersleri? Ne zaman balayacaz?
Baladk bile. Bu dakikadan balayarak, yaptmz her
ey senin eitiminle ilgili olacak. Bunu her zaman fark edeme-
yebilirsin, bu yzden aklnda tutmaya al. Aklndan
karmazsan, iler zorlanca dayanacak gcn olur. Uzun bir
yolculua balyoruz evlat, yapmam gereken ilk i, senin
huyunu deitirmek. Baka trl olmasn isterdim, ama bu
olanaksz. Senin nasl bir bataklktan geldiini dnrsek bu
grev pek de zor olmasa gerek.
Bylece, tekiler scack ve rahat evde otururken ben
gnlerimi ahrda gbre kreyerek geirmeye baladm. Sue Ana
yemek piiriyor, ev ii yapyordu; Aesop kanepeye uzanp kitap
okuyor, Yehudi Usta ise bo bo oturuyordu. Grne baklrsa
onun balca ii, sabahtan akama kadar dik arkalkl bir tahta
iskemleye oturup pencereden dary seyretmekti. Aesopla
yapt konumalar bir yana braklrsa, onun ilkbahar gelinceye
kadar baka bir ey yaptn grmedim. O ikisi konuurlarken
kimi zaman kulak kabartr, ama sylediklerine hibir anlam
veremezdim. Kullandklar szckler ylesine karmakt ki,
sanki kendilerine zg kark bir dil kullanyorlard. Daha
sonra, o evde olanlara biraz daha alnca, o ikisinin ders
altklarn rendim. Yehudi Usta, Aesopu yksek ilimlerde
eitmeyi stlenmiti, okuduklar kitaplar da deiik konularday-
d: tarih, fen, edebiyat, matematik, Latince, Franszca vb.
Ustann bana umay retme projesi yrrlkteydi, ama
Aesopu da bir bilim adam olarak yetitirmek istiyordu;
anladm kadaryla bu ikinci proje, Usta iin birincisinden ok
daha nemliydi. Geliimin zerinden ok gememiti ki bir
sabah Usta bana yle dedi: O senden de beter bir durumdayd,
bcr. On iki yl nce onu bulduumda, Georgiada bir pamuk

20
tarlasnda paavralar iinde srnyordu. ki gndr azna
lokma koymamt, kendisi de ocuk saylan annesi yolun on
drt mil kadar aasndaki kulbelerinde tberklozdan
lmt. O kck ocuk, evinden tam on drt mil uzaklam-
t. Onu bulduumda alktan sayklar durumdayd; ona o
dakikada rastlamam olsaydm daha sonra bana her ey
gelebilirdi. Aesopun bedeni acnacak biimde arpuk urpuk
olabilir, ama zihni prl prl, ou alanda beni geti bile. Ben
onu yl sonra niversiteye gndermeyi tasarlyorum. Orada
renimine devam edebilir, okulu bitirip hayata atldktan sonra
da rkna nderlik edebilir, iddet dolu bu ikiyzl lkedeki
btn ezilmi siyahlarn rnek bir temsilcisi olabilir. Ustann
sylediklerinden hibir ey anlayamyordum, ama sesindeki
sevgiyi algladm, zihnime iledi. Ne kadar aptal olsam da bu
kadarn anlayabiliyordum. Yehudi Usta, Aesopu kendi olu
gibi seviyordu, bense bir itten baka bir ey deildim, stne
tkrlp sokaa atlacak bir krma hayvandm.
Cahillikte Sue Ana bana yoldat, benim gibi o da okuma
yazma bilmiyordu, tembelin tekiydi; bu durum ikimizin arasnda
bir ba kurmaya yarayacak gibi grnse de hi de yle olmad.
Bana aka dmanlk gstermiyordu geri, ama canm
skyordu, yle sanyorum ki, teki ikisininkinden ok, Sue
Anann tuhaflklarna almam zaman ald; bu insanlar normal
saymak pek olas deildi. Sue Ana sarnd rtleri zp atsa
da, bandaki apkay karsa da, onun kadn m, erkek mi
olduunu anlamam hi de kolay olmad. Bu da beni nedense
skyordu; oda kapsnn anahtar deliinden Sue Anay gzetle-
dikten ve onun iki memesi olduunu, nnden sallanan bir eye
de sahip olmadn kendi gzlerimle grdkten sonra bile
tmyle ikna olmamtm. Sue Anann elleri erkek eli gibi
sertti, geni omuzlar, ikin pazular vard, bana seyrek olarak
ynelttii o harika glmsemeleri saymazsam yz bir tahta
paras kadar souk ve duygusuzdu. Beni en ok huzursuz eden,
belki de onun suskunluu, ben orada yokmuum gibi bedenimi

21
delip geen baklaryd. Evdeki ast st dzeninde benim yerim
onun hemen altndayd, bunun anlam da benim tekilerden ok,
Sue Anayla dorudan iimin olduuydu. Hangi ev ilerini
yapacam kararlatran, yaptm denetleyen, yatmadan nce
yzm ykayp dilerimi fralamam salayan hep Sue
Anayd; ne var ki onun yannda geirdiim onca saate karn,
kendimi gerekten yapayalnzmm gibi hissetmeme neden
oluyordu. Sue Ana ortalkta olduunda karnmn ii oyuluyor-
mu gibi oluyor, sanki onun yaknnda olmak bzlp ufalmama
neden olacakm gibi geliyordu bana. Nasl davranrsam
davranaym hi fark etmiyordu. Zp zp zplayabilir ya da
kprdamadan durabilirdim, avaz avaz barabilir ya da dilimi
tutabilirdim; sonu hi deimiyordu. Sue Ana duvardan
farkszd, o duvara ne zaman yaklasam bir tutam dumana
dnyor, rzgrda savrulan bir avu kl oluyordum.
Bana gerekten dosta davranan tek kii Aesoptu, ama
ben bandan beri holanmamtm ondan, onun syledii ya da
yapt hibir ey bu dncemi deitiremezdi. Elimde deildi.
Ona duyduum nefret kanma ilemiti; rknn, grmek talihsiz-
liine uradm en irkin rnei olduunu da gz nne
alrsak, ayn at altnda yaadmz dnmek aklmn
almayaca bir ey olup kyordu. Bu durum doa yasalarna
aykryd, kutsal ve saygn olan her eyi bozuyordu. Ben de
bunu kabul edemezdim dorusu. Aesopun konumasnn
yeryzndeki siyah derili ocuklarn hibirininkine benzemedii
gereini de bir Amerikaldan ok, bir ngiliz lordu gibiydi
konumas buna eklersek, ayrca Aesopun Ustann gzdesi
olduunu da katarsak, sinirlerim bozulmadan o ocuu dn-
mem bile olanakszlayordu. imi daha da gletiren ey,
Aesop evremde olduunda enemi tutmak zorunda kalmamd.
Birka laf edebilseydim fkemin biraz geerdi diye dnyor-
dum, ama Ustann parmann enemin altna nasl dayand
aklma gelince o ikenceye bir kez daha katlanamayacam
anlyordum.

22
 in en kt yan, kendisinden ne kadar nefret ettiimi
Aesopun hi umursamamasyd. O yanmda olduunda kullan-
mak zere, ka atmalardan ve yz buruturmalardan oluan
koca bir daarck hazrlamtm kendime, ama ne zaman bu
numaralardan birine bavursam, Aesop ban iki yana sallamak-
la ve byk altndan glmsemekle yetinirdi. Ben de kendimi
budala gibi hissederdim. Onu incitmek iin ne yaparsam
yapaym, kendisini sinirlendirmeme asla izin vermiyor, ona
stn gelmenin zevkini tattrmyordu bana. Aesop yalnzca
aramzdaki sava kazanmakla kalmyor, o savataki lanet olas
arpmalarn hepsini teker teker kazanyordu; kara bir eytanla
attmda bile hakkndan gelemiyorsam Kansas bozkrlarnn
tamam bylenmi olmal diye dndm. Karabasanlar
lkesine zorla getirilmitim, uyanmaya altka karabasan
daha da korkutucu oluyordu.
ok alyorsun, dedi Aesop bana bir leden sonra.
Kendinin hakl olduuna o kadar takmsn ki kafan, evrende
olup biteni grmyorsun bile. Burnunun ucunda olanlar
grmezsen, asla kendine bakamaz, kim olduunu bilemezsin.
Kim olduumu biliyorum ben, dedim. Bunu benden
kimse alamaz hem de.
Ustann senden bir ey ald filan yok. O sana ustalk
yeteneini sunuyor.
Bak, bana bir iyilik yapar msn? Beni grdnde o
atmacann adn anma, tamam m? u senin Ustann adn
duyunca tylerim diken diken oluyor, ne kadar az duyarsam o
kadar iyi olurum.
O seni seviyor Walt. Sana kr krne gveniyor.
Hi de deil. O sahtekr hibir eye gvenmez. O adam
ne, biliyor musun, ingenelerin kral o; o adamn ruhu varsa
olduuna da inanmyorum ya o ruh batan aa ktle
bulanmtr.
ingenelerin kral m? Aesopun gzleri aknlktan
irilemiti. Byle mi dnyorsun? Benim dncem ona

23
ok gln gelmi olmal ki, az sonra eliyle karnn tutarak
katla katla glmeye balad. Dorusu insan gldrmeyi iyi
biliyorsun, dedi, glmekten yaaran gzlerini silerken. Bu
dnce de nereden geldi aklna?
Eh, dedim, yanaklarmn utantan kzardn hissedi-
yordum, ingene deilse ne yleyse?
Macar.
Ne? diye kekeledim. Bu szc ilk kez duyuyordum
hayatmda; yle gafil avlanmtm ki bir an iin dilim tutulur
gibi oldu.
Macar. Budapetede domu, gen yanda Ameri-
kaya gelmi. New Yorkta, Brooklynde bym; hem babas
hem de bykbabas hahamm.
Bu dediin ne demek peki, bir tr kemirici hayvan m?
Bir Yahudi eitici. Yalnzca Yahudiler iin olan rahip
ya da papaz gibi bir ey.
Ya, dedim, demek yle. Bu her eyi aklyor, yle
deil mi? Bu doktor eskisi Bay Karaka, ingeneden de beter,
Yahudinin teki. u sefil gezegende bundan daha kt bir ey
olamaz.
Byle konutuunu duymasa iyi olur, dedi Aesop.
Haklarmn neler olduunu biliyorum, dedim. Emin
ol ki Yahudinin biri, beni istedii gibi drtkleyemez.
Yava ol Walt. Bana dert aacaksn.
Peki ya u cad? Sue Ana? O da bir baka Yahudi mi?
Aesop ban iki yana sallad, gzlerini yere dikti. Sesim,
duyduum fkeyle ylesine yklyd ki, Aesop gzlerime
bakamyordu. Hayr, dedi. Sue Ana, Oglala Siularndan.
Bykbabas Oturan Boann kardeiymi, kendisi de genli-
inde Buffalo Billin Vahi Bat gsterisinde eyersiz ata binen
babiniciymi.
Benimle matrak geiyorsun.
Aklmdan bile gemez bu. Sana anlattm katksz,
yalansz gerein ta kendisi. Bir Yahudiyle, bir zenciyle ve bir

24
Kzlderiliyle ayn evde oturuyorsun; bu gerekleri ne kadar
abuk kabullenirsen hayatn da o kadar gzelleir.
O gne kadar tam hafta her eye katlanmtm, ama
Aesopla yaptm o konumadan sonra artk dayanamayacam
anladm. Hemen o gece katm oradan. Herkes uykuya dalnca-
ya kadar beklemi, sonra yatamdan yavaa inip merdivenden
aa szlm, parmak ularma basarak buz gibi souk,
karanlk aralk gecesine adm atmtm. O gece ay yoktu, beni
aydnlatacak bir yldz bile grnmyordu; kapnn eiinden
dar adm atar atmaz yle iddetli bir rzgr arpt ki yzme,
geriye frladm, evin yan duvarna yapp kaldm. O rzgrda
kemiklerim pamuktan farkszd. Gecenin iinde feryatlar
nlyor, hava Tanrnn sesini tarcasna grleyip saldryor,
kendisine kar duracak kadar budala olan btn yaratklarn
stne gazabn yadryordu. Ben yle bir budala olmutum
ite; ara sra dtm yerden doruluyor, o korkun burgacn
dilerinin arasnda binbir glkle ilerliyor, santim santim
avluya yaklarken bir yandan da frldak gibi dnyordum. On
on iki kez denedikten sonra bitkin dtm, tkenmi, hrpalan-
m, hantal bir yn olmutum. Ancak domuz ahrna kadar
ilerleyebilmitim; tam bir kez daha dizlerimin zerinde dorula-
caktm ki, gzlerim kapand, baylmm. Aradan saatler gemi.
Gn aarrken uyandmda kendimi uyuyan drt domuzun
ortasnda buldum. O domuzlarn arasna dmeseydim, byk
bir olaslkla o gece souktan donmu olurdum. imdi bu olay
dndmde bir mucize olduunu sanyorum, ama o sabah
gzlerimi ap da nerede olduumu grnce ilk yaptm ey,
ayaa frlayp yere tkrmek, kr talihime lanetler yadrmak
olmutu.
Btn bu olanlarn sorumlusunun Yehudi Usta olduun-
da hi kukum yoktu. Onunla ortak yaantmzn bu erken
dneminde onun her trl doast gce sahip olduuna
inanyordum, o korkun rzgr da salt beni kamaktan alkoya-
bilmek iin ortaya kardna kesinlikle emindim. O olaydan

25
sonra zihnim haftalarca saysz lgn kuram ve dnceyle
dolup tat. Bunlarn en korkuncu Aesopla ilgiliydi: Onun
doduunda beyaz olduuna gitgide daha ok inanyordum.
Korkun bir dnceydi bu, ama btn kantlar benim inancm
dorular gibiydi. Aesop beyaz biri gibi konuuyordu, yle deil
mi ya? Beyaz biri gibi davranyor, beyaz biri gibi dnyordu,
piyanoyu da bir beyaz gibi alyordu; salt derisi siyah diye,
mantm bana baka bir ey sylerken ben neden gzlerime
inanacaktm? Kafamdaki tek yant Aesopun da doduunda
beyaz olduuydu. Yllar nce Usta, umay retecei ilk
renci olarak semiti onu. Aesopa ahrn damndan atlamas-
n sylemi, Aesop da atlamt; ama rzgr akmna kaplp
havada szleceine yere dm, btn kemikleri krlmt. O
acnas, arpk urpuk grntsnn nedeni buydu; ama, iin
daha da kts, Yehudi Usta onu baarszl yznden
cezalandrmt. Yz Yahudi iblisin gcn kendinde toplayarak
parman rencisine uzatm, onu iren bir zenciye dn-
trmt. Aesopun hayat mahvolmutu; beni de ayn yazgnn
beklediine emindim. Yalnzca kapkara bir deri ve sakat bir
bedene sahip olmakla kalmayacak, mrmn sonuna kadar da
kitaplardan ders almaya zorlanacaktm.
kinci kez evden katmda bir le sonrasyd. Gecenin
bys iimi bozmutu, ben de yeni bir strateji gelitirdim,
gpegndz katm; bastm yeri grrsem yrym tehdit
eden cinler olmaz diye dnyordum. lk bir iki saat her ey
planma uygun yrd. le yemeinden hemen sonra ahrdan
svtm, Cibolaya giden yolu tuttum, hzl admlarla yryp
karanlk kmeden kasabaya varmakt amacm. Oradan da bir
yk trenine atlayp Douya dnecektim. Bu ii yzme gzme
bulatrmazsam, yirmi drt saat sonra sevgili Saint Louisimin
caddelerini arnlyor olabilecektim.
Tarla fareleri ve kargalarn eliinde o dmdz uzanan
tozlu karayolunda yryordum, attm her admla birlikte
kendime duyduum gven de artyordu; anszn bam kaldrn-

26
ca kar ynden gelmekte olan bir at arabas grverdim. Bu
araba Yehudi Ustann kulland arabaya alacak derecede
benziyordu, ama evden ayrlmadan az nce onun arabasn
ahrda grm olduumdan bu benzerliin bir rastlant olduunu
dndm, omuzlarm silkip yrmeye devam ettim. Arabayla
aramda on metre kadar kalmt ki bir kez daha bam kaldrp
baktm. aknlktan dilim damama yapp kald, gzbebekle-
rim yuvalarndan frlad, yere deyazd. Karmdaki Yehudi
Ustann arabasyd, arabann zerinde oturan da Ustadan
bakas deildi, srtarak bana bakyordu. Usta, arabay durdur-
du, rahat, dosta bir tavrla apkasn kaldrp beni selamlad.
Naber evlat? Gezinti yapmak iin biraz souk deil mi
bugn?
Havadan ikyetim yok, dedim. nsan hi deilse
soluk alabiliyor burada. Ayn yerde uzun zaman kalrsan, kendi
soluundan zehirlenmeye balarsn.
Elbette, nasl olduunu bilirim bunun. Btn genlerin
bacaklarn uzatmaya ihtiyalar olur. Ama artk gezinti sona
erdi, eve dnme zaman geldi. Arabaya k Walt, bakalm
tekiler gittiimizin farkna varmadan eve dnebilecek miyiz?
Pek fazla seeneim yoktu, arabaya trmandm, Ustann
yanna oturdum; Usta dizginlere yle bir dokundu, at yrmeye
balad. Hi olmazsa bana her zamanki gibi kaba davranmamt
Usta. Evden kama engel olduu iin ne kadar bozulmu
olsam da, neler tasarlam olduumu ona belli etmeye niyetim
yoktu. Zaten byk bir olaslkla bunu tahmin etmiti, ama ne
kadar byk bir hayal krklna uram olduumu ona
gstermektense ben de onun oyununa katlp gezintiye km
numaras yaptm.
Bu kadar uzun zaman ieriye tklp kalmak ocuklar
iin iyi deildir, dedim. nsan sklyor, morali bozuluyor, bu
yzden de ilerini keyifle yapamyor. Biraz temiz hava almasna
izin verilirse o ocuk iini daha hevesle yapar.
Sylediklerini duydum, dostum, dedi Usta, her bir

27
szcn de anladm.
Eh, o zaman ne diyorsunuz kaptan? Cibolann pek bir
eye benzemediini biliyorum ama sinema filan olduuna
eminim. Bir akam oraya gitmek ho olabilir. Bilirsiniz ite,
tekdzelii bozmak iin ufak bir gezinti filan. Belki buralarda
bir futbol kulb filan da vardr, alt sradaki lig takmlarndan
biri olabilir. lkbahar geldiinde onlarla bir iki ma yapabiliriz,
ne dersiniz? Cards gibi byk bir takm olmas gerekmez elbet.
Yani nc drdnc kmeden bir takm pekl iimizi grr.
Bu takmn sopas ve topu olduu srece benden en ufak bir
szlanma bile duymazsnz, merak etmeyin. Bilinmez ki efen-
dim; bu ie ufak bir ans tanrsanz, belki siz bile holanrsnz
sonunda.
Herhalde holanrdm. Ama nmzde yaplacak
ynla i var, u sralarda hibirimizin ortada grnmemesi
gerek stelik. Ne kadar az gze arparsak o kadar gvenlikte
oluruz. Seni rktmek istemem ama buralarda her ey grnd-
kadar sakin deil. evremizde olduka gl dmanlarmz
var, lkelerinde bulunmamzdan hi de honut deiller. Anszn
lversek bunlarn ounun umurunda bile olmaz, ailemizin bu
birbirine benzemez yelerinin kasla kasla ortada dolanp bu
insanlar kkrtmasn istemiyoruz.
Biz bakalarnn iine karmazsak onlarn ne dnd-
nn ne nemi var?
Sorun da bu ite. Baz kimseler bizim iimizin kendile-
rinin ii olduunu dnyorlar, herkesin iine burnunu sokan
bu kiilerden olabildiince uzak durmak istiyorum. Beni anlyor
musun Walt?
Anladm syledim, ama aslnda hibir ey anlamam-
tm. Bildiim tek ey, beni ldrmek isteyen insanlar bulunduu
ve maa gitmeme izin verilmediiydi. Ustann anlayl ses
tonu bile durumu anlamama yetmemiti, eve dnerken yol
boyunca kendi kendime gl olmam, lmek szcn azma
almamam gerektiini yineleyip durdum. Eninde sonunda

28
buradan kamann bir yolunu bulacaktm, eninde sonunda o
Kara Bycy tozun topran iinde brakp gidecektim.
nc giriimim de ilk ikisi gibi baarszlkla sonu-
land. Bu kez sabah erkenden yola km, Cibolann d
mahallelerine kadar ulaabilmi, ama Yehudi Ustay yine beni
bekler bulmutum; yznde yine o halinden honut srtla
arabasnn tepesine tnemi bekliyordu. Bu olay beni tmyle
altst etmiti. Bir nceki kamn aksine, bu kez Ustann
orada oluunu bir rastlantym gibi geitiremiyordum. Kaaca-
m daha ben kendim bilmiyorken sanki o nceden biliyordu.
Bu orospu ocuu kafamn iine girmiti sanki, beyin svm
emiyordu, en gizli dncelerimi bile okuyordu.
Yine de pes etmedim. Yapmam gereken tek ey, daha
zekice davranmak, ka planlarm daha iyi dzenlemekti. Uzun
uzun dnp tandktan sonra, sorunlarmn balca kaynann
iftliin kendisi olduuna karar verdim. Buras o kadar dzenli,
o kadar kendine yeten bir yerdi ki oradan bir trl kurtulamyor-
dum. neklerden st ile tereya, tavuklardan yumurta,
domuzlardan et, sebze tarlasndan sebze salyorduk; un, tuz,
eker, kuma stokumuz da yklyd, malzeme almak iin
kasabaya inmek tmyle gereksizdi. Ama ya bir eyimiz biterse
diye dndm ya onsuz yapamayacamz yaamsal bir ey
anszn tkeniverirse? Ustann gidip o eyden almas gerekirdi,
yle deil mi? O gider gitmez de ben iftlikten svr, kaverir-
dim.
Her ey o kadar basitti ki, bu dnce aklma der
dmez neredeyse sevinten azm ak kald. O gnlerde
herhalde eyll ayndaydk, onu izleyen bir ay boyunca aklmda
sabotajdan baka bir ey olmad. Zihnim saysz hileyle, dolapla
alkalanyordu, yzlerce terr ve mahvetme eylemi kuruyordum
kafamda. e ufaktan balamay tasarlyordum bir iki un
uvaln bakla yaracak ya da belki eker varilinin iine
ieyecektim ama bu eylemlerim istenilen sonucu salamazsa
daha da byk tahribat yapmaktan ekinmeyecektim: Kmesi

29
ap tavuklar dar brakacaktm rnein ya da domuzlarn
boazlarn kesecektim. Buradan kurtulmak iin yapmayacam
ey yoktu, gerekirse samanlar atee vermeye ve ahr yakmaya
bile hazrdm.
Ama hibir ey dndm gibi yrmedi. Elime frsat
gemedi deil, ama ne zaman planm uygulamaya kalksam ne
hikmetse sinirlerim bozuluyordu. Cierlerim korkuyla iiyor,
yreim deli gibi arpmaya balyor, kafamdaki plan yerine
getirmek zere elimi kaldrdmda grnmez bir g, elimi
ayam kesiyordu. Daha nce hi byle bir ey gelmemiti
bama. O gne kadar ben tam anlamyla frlamann tekiydim,
iimden ne gelse, neyi istesem yerine getirebilirdim. Yapmak
istediim bir ey olduunda ie koyulur yapardm onu, doutan
yasad biri gibi gzpeke atlrdm ne. imdiyse elim
ayam balanmt, istencim sanki felce uramt, bir korkak
gibi davrandm iin kendimden ireniyordum, benim apmda
bir okul kaknnn nasl olup da bu hallere dtne bir trl
akl erdiremiyordum. Yehudi Usta beni yine alt etmiti. Onun
elinde oyuncak olmutum, ben onu yenmeye altka o
iplerimi biraz daha skyordu.
Kama giriimine bir kez daha kalkmadan nce
cehennem gibi bir ay geirdim. Bu kez ansm rast gidecek
gibiydi. Yola kal on dakika olmamt ki yanmdan otomobi-
liyle geen biri beni ald, ta Wichitaya kadar gtrd. O gne
kadar tandm en iyi insan olan bu gen, nianlsn grmek
zere yollara dm bir niversiteliydi; onunla ok iyi anlatk,
iki buuk saatlik yol boyunca karlkl ykler anlatp birbiri-
mizi elendirdik. Keke adn unutmasaydm. Kum rengi salar
olan, illi burunlu budalann biriydi, bana da ho bir deri
kasket takmt. Kz arkadann adnn Francine olduu nedense
aklmda kalm, ama bunun nedeni ocuun kzdan fazlaca sz
etmi, pembe pembe meme ularn, i amarlarndaki dantel-
leri uzun uzadya anlatm olmasyd herhalde. Deri Kasketin
arabas yepyeni, prl prl iki kiilik bir Forddu; o bombo

30
uzanan karayolunda lme gider gibi sryordu arabay.
Kendimi ylesine zgr ve mutlu hissediyordum ki durmadan
kkr kkr glyordum; gevezelik ettike daha da zgr, daha da
mutlu oluyordum. Bu kez baardm ite, diyordum kendi
kendime. O iftlikten gerekten de tymtm, artk beni hibir
ey durduramazd.
Wichitadan ne beklemi olduumu tam olarak syleye-
mem, ama 1925 ylnn o le sonrasnda karmda bulduum
kasvetli, kk kasabay dlememi olduum da bir gerek.
Gittiimiz yer Podunk kentiydi; plak, beyaz bir kn zerin-
deki bir sivilceydi sanki buras. Peki ya barlar, silahl adamlar,
profesyonel kumarbazlar neredeydi?
Ya Wyatt Earp neredeydi? Wichita gemite ne olmu
olursa olsun, imdi dkknlardan ve evlerden oluan, i skc,
kasvetli, karmakark bir yerdi, bu kasabadaki binalar ylesine
yere yakndlar ki, insan durup ban kadnda dirsekleri ge
arpyordu. Benim planm, bir iki kiiyi dolandrmak, yedek
akemi salayncaya kadar be gn oralarda oyalanmak,
sonra da yakk alr bir biimde Saint Louise geri dnmekti.
Sokaklar yle bir dolamam, bu dncemden vazgememe
yetti, oraya vardktan yarm saat sonra bir tren gelse de binip
gitsem diye baknmaya balamtm bile.
Kendimi o kadar keyifsiz ve kederli hissediyordum ki,
kar yamaya baladn bile fark etmedim. lkenin o blgesin-
de mart ay frtna ayyd, ama sabah gndoumunda hava
ylesine prl prld ki, havann deiebilecei aklma bile
gelmemiti. nce hafiften yamaya balad kar, bulutlardan
szlen birka beyaz serpintiydi, ama istasyonu arayarak
kasabann iinde yrmeye devam ettiimde kar taneleri
irilemeye, younlamaya balad; be on dakika sonra nerede
olduumu saptamak zere durunca bileklerime kadar kara
batverdim. Kovadan boanrcasna yayordu kar. Daha
azmdan tipi szc kmadan, rzgr cotu, karlar drt bir
yana savurmaya balad. Btn bunlarn nasl bu kadar abuk

31
olup bittiini anlayamamtm. Daha bir dakika nce Wichi-
tann gbeindeki sokaklarda yryorken imdi yolumu
yitirmitim, bembeyaz bir frtnann iinde nm gremeden
yryordum. Nerede bulunduum konusunda en ufak bir fikrim
yoktu. Srlsklam giysilerimin iinde tir tir titriyordum, rzgr
lgnca fryordu, bense yelkenli bir tekne gibi rzgrn
iinde dnp duruyordum.
O karmaann iinde akn akn ne kadar ilerlediimi
bilemiyorum. Ama sanrm saatten az deildi, hatta belki de
be alt saat. Kasabaya vardmda akamzeri olmutu, hava
karardnda ben hl yryor, da gibi ylan karlarn arasnda
kendime yol ayordum, nce dizlerime kadar kara batmtm,
sonra da gsme, boazma kadar; tmyle karn altnda
kalmadan nce bir snak bulmaya alyordum lgncasna.
Durmamalydm. Bir an bile dursam karn altnda kalrdm,
kendimi kurtarmama frsat kalmadan da ya donarak lrdm ya
da havaszlktan boularak. Bylece, bouna abaladm,
attm her admn beni sonuma biraz daha yaklatrdn bile
bile ilerlemeye abaladm. Bu kasabann klar nerede, diye
durmadan soruyordum kendi kendime. Kasabadan gitgide
uzaklayor, hi kimsenin yaamad yerlere gidiyordum;
ynm ne kadar deitirirsem deitireyim, kendimi hep ayn
karanlkla, ayn kesintisiz geceyle ve soukla kuatlm
buluyordum.
Bir sre sonra gerekle olan ilikim koptu. Beynim
durmutu, bedenim beni hl srklyorsa bunun nedeni, baka
ne yapmas gerektiini bilmemesiydi. Uzaklardaki solgun
grdmde nce ne olduunu anlamadm bile. Ia doru
tkezleyerek ilerlerken, tpk yanan muma ynelen pervane gibi,
ne yaptmn bilincinde deildim. Olsa olsa bir dtr bu,
diyordum, lmn karanlnn nme kard bir yanlsama;
yol boyunca o karma alarak yrdysem de ben oraya
varmadan onun yok olacan seziyordum. Evin nndeki
merdiveni trmandm ya da ndeki verandada durduumu hi

32
anmsamyorum, ama beyaz porselen kap tokman tutmak
zere elimin uzandn hl grr gibiyim; tokman evrilip
kilidin almasyla duyduum aknlk da hl aklmda. Hole
girdim, ieride her ey ylesine parlak, ylesine l ld ki
gzlerimi kapamak zorunda kaldm. Yeniden atmda karm-
da duran bir kadn grdm, kzl sal, ok gzel bir kadn.
Kadnn zerinde uzun, beyaz bir giysi vard; bana dikilen mavi
gzleri ylesine aknlk ve korkuyla doluydu ki, alayacak
gibi oldum. Ksack bir an aklmdan o kadnn benim annem
olabilecei geti, ama sonra, annemin oktan lm olduu
aklma gelince benim de lm ve cennetin kapsndan gemi
olduumu dndm.
u haline bak, dedi kadn. Zavall ocuk. u haline
bir bak!
Sizi rahatsz ettiim iin balayn efendim, dedim.
Adm Walter Rawley, dokuz yandaym. Bunun size tuhaf
gelebileceini biliyorum, ama nerede olduumu syleyebilirse-
niz ok sevinirim. Cennette olduumu sanyorum, ama bu bana
pek uygun bir eymi gibi gelmiyor. O kadar kt iler yaptm
ki cehenneme gideceimi sanrdm hep.
Ah Tanrm! dedi kadn. u haline bak. Donmak
zeresin. Salona gel de atein yannda sn.
Sorumu yinelememe frsat brakmadan elimden tuttu,
merdivenin evresinden dolatrp ndeki salona gtrd. Kapy
aarken yle sylediini duydum: Sevgilim, bu ocuun
stndekileri kar, atein yanna oturt. Ben yukar gidip bir iki
battaniye getireceim.
Bylece kapnn eiinden tek bama getim, scack
salona girdim, zerimden topak topak den karlar ayaklarmn
dibinde erimeye balad. Kedeki ufak bir masann banda bir
adam oturmu, incecik bir porselen fincandan ay iiyordu.
zerinde tertemiz, inci grisi bir takm elbise vard, ayrmadan
arkaya tarayp yaptrd briyantinli salar lambadan vuran
sar kta parlyordu. Tam onunla konuacaktm ki ban

33
kaldrp bana glmsedi, ite o anda, orackta l biri olduumu,
doruca cehenneme gitmi olduumu anladm. Daha sonra, uzun
meslek yaamm boyunca geirdiim aknlklar iinde hibiri
o geceki elektrik arpmas kadar byk olmad.
Artk biliyorsun, dedi Usta. Nereye gidersen git, beni
karnda bulacaksn. Ne kadar uzaklarsan uzakla, yolun
sonunda seni bekliyor olacam. Yehudi Usta her yerde vardr,
Walt, onun elinden kamak olanakszdr.
Seni lanet olas orospu ocuu! dedim. Seni pis
dnek! Seni bok suratl p torbas!
Lafna dikkat et olum. Buras Bayan Witherspoonun
evi, evinde svlp saylmasndan hi holanmaz. Kendini
yeniden frtnann iinde bulmak istemiyorsan giysilerini kar,
davranlarna da dikkat et.
Dene bakalm, seni Yahudi hergelesi! dedim azmdan
tkrk saarak. stersen bir dene!
Ama Ustann bir ey yapmasna gerek yoktu. Onu
yantladktan bir saniye sonra scak, tuzlu gzyalarmn
yanaklarmdan aa sel gibi boandn hissettim. Derin bir
soluk alp cierlerimi alabildiine havayla doldurdum, sonra
acnas halimi da vuran katksz, gem vurulmam bir haykr
kopararak, uluyarak soluumu salverdim. Soluumu yar yarya
dar vermitim ki grtlam acmaya balad, boulur gibi
oldum, bam da dnyordu. Bir kez daha soluk almak iin
durdum, sonra, ne olduunu anlamadan gzlerim karard, yere
dtm.
Bu olaydan sonra uzunca bir sre hasta yattm. Alev alev
yanyordum, ateim yle yksekti ki bundan sonraki yerim tahta
bir tabut olacaa benziyordu. lk gnleri Bayan Witherspoonun
evinde, st kattaki konuk odasnda lgn baygn yatarak
geirdim, ama o gnlerden hibir ey anmsamyorum. Eve geri
gtrlm, hatta aslna bakarsanz birka hafta sonrasna
kadar olan biten hibir eyi de anmsamyorum. Bana anlatld-
na gre, Sue Ana ya da sonradan benimsediim biimiyle Siu

34
Ana olmasaym, br dnyay boylamam iten bile deilmi.
Sue Ana gece gndz yatamn yannda oturmu, boazmdan
aa kak kak sv aktm, gnde kez de iskemlesinden
kalkp yatamn evresinde dans etmi, bir yandan Oglala
davulunda zel bir ritim tuttururken bir yandan da Yce Ruha
dualar okumu, bana anlay gstermesi ve iyiletirmesi iin
yalvarm ona. Bana baksn diye doktor arlmad iin Sue
Ana nn yaptklarnn bir zarar olduunu sanmyorum, stelik
kendime gelmeme ve abucak iyilememe baklrsa, bu ii
baaran onun byleri olabilir.
Benim hastalmn adn koyan olmad. Bana kalrsa
frtnada geirdiim onca saat yzndendi, ama Usta benim bu
aklamama yz vermedi. Bunun ad Varolu Ars dedi,
eninde sonunda beni arpacakt. Eitimimin bir sonraki aama-
sna gemeden nce uzuvlarmn bu hastaln zehrinden
temizlenmesi gerekiyordu, Wichitadaki rastlantsal karla-
mamz aslnda alt ya da dokuz ay daha (Ustayla durmadan
ekierek) srebilecek olan eyin ksa kesilmesini salamt.
Benim boyun emeye zorlandm, Ustay asla yenemeyece-
imi bilmenin dncesi altnda ezildiimi ve bu manevi
darbenin hastalm balatan kvlcm olduunu sylyordu.
Bundan sonra kinimden arnmtm, lmn eiine gidip
geldiim karabasandan uyandmda iimi oyan nefret sevgiye
dnmt.
Ustann bu dncesine kar kmak istemiyorum, ama
ben iyilememin nedeninin bundan ok daha basit bir eye
dayand inancndaym. Bu, ateimin dmesinin hemen
arkasndan, uyanp da Siu Anay, kendinden gemiesine,
neeyle glmseyerek baucumda otururken bulduumda
balam olabilir. una da bakn, dedi, kk cevizim
aramza geri dnm. Sevinci, salm iin kaygland
sesinden ylesine belliydi ki, iimde bir eyler erimeye balad.
Ne dediimi pek de bilemeden, Meraklanma Ana, dedim.
Biraz kestiriyordum. Hemen arkasndan da gzlerimi kapa-

35
dm, yeniden gevedim, ama tam iim geiyordu ki Siu Anann
dudaklarnn yanama deip getiini hayal meyal fark ettim.
Annem ldnden beri yanama kondurulan ilk pckt bu,
yanamda ylesine scack ve ho bir scaklk brakmt ki,
beni kimin ptnn hi nemi olmadn fark ettim. u
tombul yanakl Kzlderili kadn bana byle sokulmak istiyorsa
sokulsundu, ona engel olacak deildim.
Bunun ilk adm olduunu sanyorum, ama arkasndan
baka eyler de geldi; bunlardan biri de birka gn sonra, ateim
yeniden ykseldiinde oldu. leden sonra uyandmda
odamda kimse olmadn grdm. Yatamdan inip odadaki
lazml kullanacaktm, ama bam yastktan kaldrr kaldrmaz
kapmn dnda birilerinin fsldatn duydum. Yehudi Usta
ile Aesop koridorda durmu alak sesle konuuyorlard, syle-
dikleri her eyi anlayamasam da iin zn anlayacak kadarn
duydum. Aesop orada durmu Ustay azarlyor, o koca adamn
karsna dikilmi, bana o kadar sert davranmamasn sylyor-
du. Kulaklarma inanamyordum. Aesop un bana atm onca
derde ve skntya karn onun benim tarafm tuttuunu duyunca
yerin dibine girmitim. ocuun canna okudun, diye fsld-
yordu Aesop, ite ieride lm deinde yatyor. Bu yaptn
hakszlk Usta. Onun bir ba belas, haylazn teki olduunu
biliyorum, ama o ocuu yalnzca isyankr biri olarak grme.
Byle olmadn hissettim ben, kendi gzlerimle grdm.
Yanlm olsam bile o ocuk senin bu davrann hak etmiyor.
Hi kimse etmez.
Birisinin beni byle savunduunu duymak ok olaans-
t bir eydi, ama daha da olaanst olan, Aesopun bu sert
konumasnn hedefini bulmasyd. O gece, karanlkta yatam-
da oraya buraya dnp dururken Yehudi Usta sessizce odama
girdi, terden srlsklam olmu yatamn ucuna oturdu, ellerimi
avularna ald. Gzlerimi amadm, ses de karmadm, Usta
yanmda oturduu srece uyuyor numaras yaptm. Sakn beni
brakp lme Walt, dedi tatl bir sesle; kendi kendine konuur

36
gibiydi. Sen dayankl herifin tekisin, lmen iin vakit henz
ok erken. Bizi bekleyen ok byk iler var, senin hayal bile
edemeyecein harika eyler. Sana dman olduumu dnebi-
lirsin, ama deilim. Yalnzca senin kim olduunu biliyorum, bu
iin altndan kalkabileceini de biliyorum. Sen yeteneklisin
evlat, daha nce hi kimsenin yapmad kadar ilerilere gtre-
ceim seni. Beni duyuyor musun Walt? lme diyorum sana.
Sana ihtiyacm olduunu, beni brakp gitmemeni sylyorum.
Her sylediini duydum onun. Sesi ak seik eriiyordu
kulaklarma; ona karlk vermek iin yanp tutusam da bu
drtm bastrdm, dilimi tuttum. Uzun bir sessizlik oldu.
Yehudi Usta karanlkta oturup elimi okad, bir sre sonra da,
eer yanlmyorsam, eer uyuklamaya balamamsam ve u
syleyeceklerimi dmde grmemisem, bir dizi krk dkk
hkrk duydum ya da duyduumu sandm, o koca adamn
barndan fkran ve odann sessizliini blen, neredeyse belli
belirsiz bir gurultu; bir kez, iki kez, on kez.
Kukularmn tmnden bir rpda syrldm syle-
mek abart olur, ama tutumumun deimeye balad da
yadsnmaz bir gerekti. Kamann anlamsz olduunu anlam-
tm, holansam da holanmasam da orada saplanp kaldma
gre bana verilenden olabildiince yararlanmaya karar verdim.
Bu kararmn belki de lmle yz yze gelmi olmamla ilgisi
vard, bilmiyorum, ama hasta yatamdan kp ayaklarmn
zerinde durur durmaz iimdeki kavgacln silinip gitmi
olduunu grdm. Yeniden salma kavutuuma ylesine
seviniyordum ki, evrendeki toplumd kiilerle bir arada
yaamak artk beni rahatsz etmiyordu. Bu insanlar tuhaf,
sevimsiz kiilerdi, ama durmadan homurdanmama, kt
davranmama karn hepsi de bana sevgiyle yaklayorlard, bunu
grmemek iin eek olmam gerekirdi. Belki de onlara alyor-
dum. Bir insann yzne uzunca bir sre bakarsanz sonunda
kendinize bakar gibi olursunuz.
Btn bunlar bir yana, hayatmn kolaylatn sanma-

37
yn sakn. lk bata ncekine gre daha da zorlat; daha az kafa
tutuyorum diye her zamankine oranla okbilmiliimde bir
eksilme falan olmamt ya da eskisinden daha az kavgac, daha
az ie yaramaz biri olmamtm. lkbahar kapdayd, iyiletikten
bir hafta sonra eli yz kir iinde, ku beyinli, kaba saba bir
kyl gibi tarlalarda didiniyor, topra sryor, tohum bile
ekiyordum. Ellerimle almaktan nefret ediyordum, bu ilere
elim hi yatmad iin o gnler benim gzmde kefaret
gnleriydi; su toplam eller, kanl parmaklar ve rselenmi ayak
parmaklarndan oluan, bitmek bilmeyen bir deneyimdi.
Drdmz birlikte yaklak bir ay altk, tohumlar (msr,
buday, yulaf, kaba yonca) zamannda ekelim, Siu Anann
sebze bahesindeki topra hazrlayalm diye teki ilerin
hepsini askya aldk, btn bu ekilenler yaz boyunca karnlar-
mz tok tutacakt. Durup gevezelik edemeyecek kadar ok
iimiz vard, ama artk benim yaknmalarm dinleyecek insanlar
bulmutum, ne zaman ineleyici szlerimden birini azmdan
salversem, birinden biri glyordu. Hastalmn ncesi ile
sonras arasndaki byk fark buradayd ite. Artk enem hi
durmuyordu, ne var ki konumalarm hastalmdan nce
ktcl ve nankrce olarak yorumlanrken artk aka olarak,
zeki bir kk maskarann delimence szleri olarak grlyor-
du.
Yehudi Usta bir kz gibi alp abalyordu, sanki
toprakta almak zere dnyaya gelmi gibi, zerine den
grevleri yerine getirebilmek iin didiniyordu. Siu Ana, dzenli,
alkan, sessizdi; iri poposunu havaya dikip eiliyor, durmadan
alyordu. Siu Ana, avclarn ve savalarn rkndan geliyor-
du, iftilik bana ne kadar yabancysa ona da o kadar
yabancyd. Ben bu ilere hi uygun deildim, ama Aesop
benden de beterdi, onun da tpk benim gibi o skc ilerde vakit
harcamak iin en ufak bir hevesi olmadn bilmek iimi
ferahlatyordu. Aesop evde oturup kitaplarn okumak, hayal
kurmak ve plan yapmak istiyordu; gidip Ustaya ak seik

38
szlanmyor, ama benim akalarm beendiini belli ediyor,
kaprislerime kahkahalarla glyordu; glerken arada amine
benzer bir ses karrsa ta gediine koyduumu anlyordum.
Ben Aesopun, hanm evlad, asla kurallara kar gelmeyen
zararsz bir oyunbozan olduunu dnmtm hep, ama
tarladaki kahkahalarn duyduktan sonra onun hakkndaki
grm deiti. O arpk kemiklerde benim dndmden de
fazla renk vard, onca ciddiyetine ve stnlk taslayan pozlarna
karn o da herhangi bir on be ya ocuu kadar elence
peindeydi. Benim yaptm, ona biraz elence yardmnda
bulunmakt. Sivri dilim onun houna gidiyor, kstahlm ve
yrekliliim onu keyiflendiriyordu; zaman getike onun artk
bir ba belas ya da bir rakip olmadn anladm. Bir dosttu o; o
gne dek edindiim en gerek dost.
Duygusal olmak istemiyorum, ama szn ettiim ey
benim ocukluum, en eski anlarmn yorgan; daha sonraki
yllarmda sz etmeye deecek pek bir dostum olmad
dnlrse Aesopla olan dostluum zellikle belirtilmeye
deer. Yehudi Usta kadar o da beni yle alardan etkiledi ki
kimliim deiti, hayatmn yn ve z deiti. Demek
istediim yalnzca nyarglarmn ya da bir insann teninin
renginin arkasnda ne olduunu asla dnmemek konusundaki
o eski inanmn deimesi deil, aramzda oluan dostluk,
Aesopla aramzda gelien ba. Aesop benim can yoldam oldu,
tekdze bir gkyz altndaki denizde tutunduum pa oldu,
eer Aesop beni desteklemek zere orada bulunmasayd, sonraki
on iki ya da on drt ay boyunca ekeceim ikencelere katlan-
mak iin gereken yreklilii asla bulamazdm. Usta, odamn
karanlnda alamt, ama ben iyileir iyilemez bir kle
tacirine dnm, hibir insann katlanmamas gereken aclar
ektirmiti bana. imdi durup geriye, o gnlere baktmda,
nasl olup da lmediime, yaadma ve burada durup bunlar
anlattma ayorum.
Tohum ekme mevsimi sona erdiinde, yiyeceklerimizin

39
tohumu topraa ekildiinde, asl iimiz balad. On yana
basmamdan hemen sonra, mays sonunda gzel bir sabaht.
Usta, kahvaltdan sonra beni bir kenara ekti, kulama Sk dur
olum, dedi. Elence balamak zere.
imdiye kadar elenmiyor muyduk yani? diye sordum.
Yanlm varsa dzelt, ama ben son kez in damas oynad-
mdan bu yana bu tohum iinin karlatm en elenceli olay
olduunu sanmtm.
Topra ilemek baka bir eydir, skc ama gerekli bir
itir. Ama biz artk dncelerimizi gkyzne ynelteceiz.
Yani bana szn ettiin kular gibi mi?
Doru syledin Walt. Tpk kular gibi.
u plan hl ciddi ciddi dnyor musun yani?
Hem de nasl. Artk on nc aamaya gemek
zereyiz. Sana sylediklerimi yaparsan, gelecek Noelden bir yl
sonra uabilirsin.
On nc aama m? Yani benim on iki aamadan
gemi olduumu mu sylyorsun?
Evet, yle, on iki. Hem de her birini parlak bir baaryla
tamamladn.
Ya, demek yle. Hibir ey de sezmedim. Bana bir ey
belli etmedin, patron.
Sana yalnzca bilmen gerekeni sylyorum. Gerisiyle
ben ilgilenirim.
Demek on iki aama ha! Peki geriye ne kald?
Hepsi otuz tane.
Bundan sonraki on iki aamay da ilk on ikisi kadar
hzl olarak tamamlarsam dzle km saylrm.
Bunun olmayacandan emin olabilirsin. Bugne kadar
ok ac ektiini sanm olabilirsin, ama seni bekleyen aclarla
karlatrdnda imdiye kadarkiler hi kalr.
Kular ac ekmez. Kanatlarn ap havalanrlar. Senin
sylediin gibi yetenekliysem, bu iin neden kolayca olmayaca-
n anlayamyorum.

40
 nk, benim kk budalam, sen ku deilsin sen
bir insansn. Senin yerden havalanabilmen iin cenneti ikiye
blmemiz gerek. Bu lanet olas aamann iini dna karma-
mz gerek.
Her zamanki gibi, Ustann szlerinin onda birini bile
anlamamtm, ama insansn dediinde bam salladm; o
szcn, Ustann beni yepyeni bir gzle deerlendirdiinin,
onun gznde kavutuum nemin bir kant olduunu hissedi-
yordum. Elini hafife omzuma koydu, beni mays sabahna
kard. O anda ona kar gven duygusundan baka bir duygu
yoktu iimde, yz ask olsa da, iednk bir ifade tasa da
Ustann bu gvenimi sarsacak bir ey yapabilecei aklmn
ucundan bile gemedi. Yaratln yirmi ikinci blmnde
brahim Peygamber tarafndan o daa gtrldnde, herhalde
shak da byle hissetmitir. Bir adam size babanz olduunu
sylerse, siz onun babanz olmadn bilseniz bile savunma
konumundan vazgeersiniz, kafanz karr. Size kar tanryla,
kalabalklarn tanrsyla ibirlii yaptn dnemezsiniz.
Kk bir ocuun kafas o kadar hzl almaz; bylesi bir
hileyi anlayacak kadar usta deildir. Btn bildiiniz o koca
adamn elini sizin omzunuza koyduu ve dosta sktdr. Size,
Gel benimle, der, siz de onun gtrd yne dner, nereye
giderse gitsin onu izlersiniz.
Ahrn nnden geip aletlerin durduu kulbeye gittik,
buras dam gm, duvarlar ypranm, boyasz tahtalardan
yaplma, flesen devrilecek ufack bir kulbeydi. Yehudi Usta
kapy at, uzunca bir sre konumadan durdu, ieriye, karan-
lkta karmakark duran maden nesnelere bakt. Sonunda elini
uzatp bir krek ald, sekiz on kilo kadar eken pasl, uzun bir
eydi bu. Krei elime tututurdu, yeniden yrmeye balad-
mzda o krei Ustam iin tamak gurur verdi bana. Yakndaki
msr tarlasnn kys boyunca yrdk, harika bir sabah
olduunu anmsyorum, ok gibi uan ardkular, mavi kular
havay doldurmutu, beni sarp sarmalayan gnein scaklyla

41
kutsanmken tenim tuhaf bir canllkla rperiyordu. Az sonra
srlmemi bir toprak parasna vardk, iki tarlann kesitii
yerde plak bir toprak parasyd buras; Usta bana dnp, te
buray kazacaz, dedi. Sen mi kazmak istersin, yoksa benim
kazmam m yelersin?
Elimden geleni yaptm, ama kollarm yetersiz kalyordu.
O arlktaki bir krei kaldramayacak kadar kktm; Usta,
brakn krekle topra kaldrmay, krei topraa saplayabil-
mek iin bile nasl abaladm grnce, Otur, dinlen, dedi,
bu ii ben yaparm. ki saat boyunca Ustann o toprak
parasn koca bir oyua, bir devin mezar kadar geni ve derin
bir delie dntrmesini izledim. yle hzl alyordu ki,
sanki toprak onu yutuyordu; bir sre sonra yle derine indi ki
artk ban bile gremiyordum. Homurtularn, krei her
eviriinde bir lokomotif gibi oflayp puflamasn duyabiliyor-
dum, arkasndan da ukurun kenarndan bir bek toprak
savrularak geliyor, havada bir saniye asl kaldktan sonra
ukurun yannda birikmekte olan ynn zerine iniyordu. Sanki
on kiiymi gibi alyordu Usta, sanki bir kazc ordusu
Avustralyaya tnel kazyordu; sonunda iini bitirip kendini
ukurun dna ektiinde ylesine ter ve kir iindeydi ki,
kmrden yaplma bir adama, yznn karasn silemeden lp
gidecek olan sska bir vodvil oyuncusuna dnmt. O gne
kadar hi bylesine soluu kesilen birini grmemi, bylesine
tkenmi bir bedene tank olmamtm; Usta kendini ekip
topran zerine braknca ve on dakika kadar kprdamadan
kalnca, kalbinin onu yar yolda brakmak zere olduuna emin
oldum.
Azm aamayacak kadar byk bir huu duyuyordum.
Acaba kp kalacak m diye Ustann gs kafesine dikmi-
tim gzlerimi, gs upuzun mavi ufkun nnde iip klerek
bir kalkp bir inerken ben de sevinle keder arasnda mekik
dokuyordum. Ben byle tetikte beklerken bir bulut gnei
kapatt, gkyz insan korkutacak kadar karard. Ben, lm

42
meleinin tepemizden gemekte olduunu dndm, ama
gkyz yeniden aydnlanrken Yehudi Ustann cierleri
almay srdrd, az sonra da dorulup oturdu Usta, glmse-
di, yznn kirini sildi.
Evet, dedi, ukurumuza ne diyorsun bakalm?
Koca bir ukur, dedim, imdiye kadar grdm en
derin ve en gzel ukur.
Holandna sevindim, nk nmzdeki yirmi drt
saat boyunca o ukurla sen baya ili dl olacaksnz.
Benim iin fark etmez. lgin bir yere benziyor.
Yamur yamad srece o ukurun iinde bir sre oturmak
elenceli olabilir.
Yamuru kafana takmana gerek yok, Walt.
Sen hava uzman filan msn? Farkna varmam
olabilirsin, ama buralarda on be dakikada bir hava deiiyor.
havaya gelince Kansas denen bu yerde nolaca hi bilinmez.
ok haklsn. Buralarda havalara pek gvenilmez. Ama
ben yamur yamayacak demedim ki! Yaarsa tasalanmaman
syledim.
Tamam, bana bir rt ver, u yelken bezinden yaplma
zmbrtlardan birini, katranl muambay yani. yi fikir bu.
Kendini en kt olasla hazrlarsan iini salama alm
olursun.
Ben seni o ukura glp elenesin diye koymuyorum.
Soluk alman salayacak bir delik brakacam elbet, soluk
alabilmek iin aznda tutacan uzun bir boru olacak; bunun
dnda olduka nemli ve kt olacak aas. Oraya gmlme-
nin verecei rahatszlk olacak, solucan gibi yani, darlmazsan.
Bu deneyimi hayatn boyunca unutmayacana eminim.
Ahman teki olduumu biliyorum, ama byle bilmece
gibi konumay kesmezsen, ben senin amacn anlayana kadar
akam olacak.
Seni topraa gmeceim, evlat.
Ne dedin?

43
 Seni u ukurun iine koyacak, stn toprakla rtecek,
diri diri gmeceim.
Bunu kabul etmemi mi bekliyorsun?
Baka seenein yok. Oraya ya kendi isteinle girersin
ya da seni ellerimle boarm. Birincisini seersen nnde baar
dolu, upuzun bir yaam olur, ikincisinde ise hayatn otuz
saniyede sona erer.
Bylece Ustann beni diri diri gmmesine raz oldum
bu yle bir olay ki kimsenin bana gelmesini istemem. Bu olay
yalnzca dnmek insan olduka rahatsz etse de, gerekten
hapsolmak ok daha kt; o gn benim yaptm gibi, yerin
altnda bir sre kaldktan sonra bir daha dnyaya asla ayn gzle
bakamazsnz. Dnya, anlatlamayacak kadar gzelleir gz-
nzde, ama yine de bu gzellik ylesine geici, ylesine
gerekd bir a bulanr ki, asla somutlamaz; onu her
zamanki gibi grebilseniz de, dokunabilseniz de bir yannz
onun bir seraptan te bir ey olmadn sezer. Pislii tepenizde
hissetmek, onun basksn, soukluunu, lme benzeyen
hareketsizliin verdii panii yaamak bir eydir, ama gerek
terr daha sonra balar, topran altndan karldktan, ayaa
kalkabildikten, yeniden yryebildikten sonra. O dakikadan
balayarak, yaadnz her ey yerin altnda geirmi olduunuz
saatlerle ilintilidir. Hayatta kalabilmek iin verdiiniz savam
kazanm olsanz da bunun dnda neredeyse her eyi yitirmi-
sinizdir, kafanzn iine azck da olsa delilik tohumlar
ekilmitir. lm iinizde yaamakta, saflnz, umutlarnz
tketmektedir, sonunda geriye pislikten, pisliin salamlndan,
sonsuz gcnden ve yengisinden baka hibir ey kalmaz.
te ie byle baladm. Bu olay izleyen haftalar ve aylar
boyunca buna benzer baka deneyimlerim oldu, zulmler bir
gibi pe pee indi stme. Her snav bir ncekinden daha
korkun oluyordu; bu iten caymamay baardysam, bunun tek
nedeni bir kei gibi inat olmamd, ruhumun derinliklerinde
sinmi bekleyen aklszca bir dirensizlikti. Bunun, istenle,

44
kararllkla ya da yreklilikle hibir ilgisi yoktu. Bu niteliklerin
hibirine sahip deildim, Usta beni ne kadar zorlarsa, baarla-
rmdan o kadar az gurur duyuyordum. Kaln bir krbala
krbalanyordum; drtnala giden bir atn srtndan frlatlyor-
dum; ahrn damna iki gn balanyor, a susuz braklyordum;
rlplak soyulup her yerim bala bulanyor, sonra da tepemde
binlerce ar ve sinek dolanrken austos gneinin altnda
dikiliyordum; btn bir gece bir ate emberinin ortasnda
oturuyordum, bedenimin her yan kavrulup kabaryordu; tam alt
saat boyunca sirke dolu bir kvete batrlyordum; yldrm
arpyordu bana; inek ii iiyor, at dks yiyordum; elime bir
bak alp sol elimin sereparmann birinci eklemini kesiyor-
dum; tam gn gece tavan arasndaki kirilerden sarkan
halatlardan oluan bir kozadan sallandm. Btn bunlar Yehudi
Usta yapmam istei iin yaptm, onu sevmeyi baaramasam da
bana ektirdikleri yznden ona kin duyamadm, fkeleneme-
dim de. Artk beni tehdit etmesi gerekmiyordu. Buyruklarn
kr krne yerine getiriyor, amacnn ne olduunu sormaya
kalkmyordum. Bana atlamam sylyordu, ben de atlyordum.
Bana soluunu tut diyordu, ben de tutuyordum. Beni uuraca-
na ilikin sz vermi olan kii bu adamd, ona asla inanm
olmasam da sanki inanmm gibi beni kullanmasna izin
veriyordum. Ne de olsa pazarlk etmitik onunla, yani aramzda
Saint Louisdeki ilk gece yaptmz anlama vard, bunu hi
unutmamtm. On yama basacam gne kadar verdii
sz yerine getiremezse Ustann ban baltayla uuracaktm.
Bu anlamann kiisel bir yan yoktu sz konusu olan haka
davranlmasyd. Bu orospu ocuu beni yzst brakrsa onu
ldrecektim, bunu o da benim kadar biliyordu.
Bu ikence srp giderken, Aesopla Siu Ana, sanki
onlarn en yakn akrabasymm, canlar cierleriymiim gibi
yanmdan hi ayrlmadlar. almalarma zaman zaman ara
veriliyordu, kimi zaman gnlerce, kimi zaman haftalarca
bekliyordum; bu arada Yehudi Usta iftlikten ayrlyor, ortadan

45
kayboluyordu; benim de yaralarm iyileiyor, kendime geliyor-
dum, bana yaplacak ve ne olduunu bilmediim bir sonraki
saldry karlamaya hazrlanabiliyordum. Byle ara verdii-
mizde Yehudi Ustann nereye gittii konusunda hibir bilgim
olmuyordu, tekilere de bir ey sormuyordum, bunun da nedeni
Usta ekip gittiinde benim kendimi hep rahatlam hissetmem-
di. Yalnzca snamalardan kurtulmakla kalmyor, Ustann
varlnn dourduu baskdan da kurtuluyordum, kara kara
dnp durduu suskunluklar, acl baklar, kaplad
koskocaman yer yalnzca bu bile gvenimi tazelemeye yetiyor,
yeniden rahat bir soluk almam salyordu. O olmad zaman
ev ok daha mutlu bir yer oluyordu, mz birlikte kusursuz
bir uyum iinde yayorduk: Tombul Siu Ana ve iki sska
ocuu. Aesopla ben o gnlerde dost olduk, o gnlerin ou
benim iin g gnler olmu olsa da gzel anlarm da var, belki
de en gzel anlarm. Aesop hikye anlatmakta ok ustayd;
benim de o gnlerde en holandm ey, kafasnn iini doldu-
ran masallar uzun uzadya anlatan Aesopun tatl sesine kulak
vermekti. Aesop yzlerce masal biliyordu; yediim dayaktan
sonra her yanm yara bere iinde yatamda yatarken ondan ne
zaman masal istesem saatlerce baucumda oturur, birbiri ardna
sralard masallar. Koca Katil Jack, Denizci Sinbad, Gezgin
Odysseus, Bebek Billy, Lancelot ve Kral Arthur, Paul Bunyan
bunlarn hepsini dinledim. Ama en gzel masallar, kendimi
adamakll kt hissettiim zamana saklad masallard;
adamla, yani Sir Walter Raleighle ilgili olanlard. Aesop bana
ne kadar nl bir ada sahip olduumu sylediinde nasl arp
kaldm hi unutmuyorum, benim adm gerek bir servenci-
nin ve kahramann adym. Aesop szlerinin uydurma
olmadn kantlamak iin kitapla gitmi, iinde Sir Waltern
resmi olan kaln bir kitab ekip almt. O gne kadar bu kadar
soylu bir yz grmemitim hi, o dakikadan sonra o adamn
yzn her gn on ya da on be dakika incelemek bende bir
alkanlk oldu. Sir Waltern sivri sakalndan, keskin bakl

46
gzlerinden, sol kulak memesindeki inci kpeden ok holan-
yordum. Bu yz, bir korsann, gerekten kabaday bir valyenin
yzyd; o gnden sonra Sir Walter, ikinci bir kimliimmi,
hibir zorluktan ylmayarak yanmda kalan grnmez bir
kardeimmi gibi iimde tadm. Aesop bana pelerin ve su
birikintisi yksn, onun El Doradoyu aramasn, Roanoke
deki son smrgeyi, Londra Kulesinde geirdii on yl,
kafas kesilirken syledii yrekli szckleri anlatt. Sir Walter
gnnn en iyi airiydi; bir bilgin, bir bilim adam ve zgr
dnrd; ngilteredeki btn kadnlarn bir numaral sevgili-
siydi. Benimle seni bir araya koy, dedi Aesop, o zaman onun
kim olduu konusunda bir fikrin olumaya balar. Benim
aklma, senin yrekliliine sahip bir adam, stelik uzun boylu ve
yakkl da ite Sir Walter Raleigh bu, gelip gemi en
kusursuz erkek.
Siu Ana her gece odama gelip stm rterdi, ben
uykuya dalana kadar da yatamda otururdu. Bu trene ben de
altm, baka bakmlardan hzla bysem de onun gznde ben
hl bebektim. Yehudi Ustann ya da Aesopun yannda asla
alamazdm, ama Siu Anann yanndayken saysz kez gzya-
larm koyverdim, bahtsz bir ana kuzusu gibi onun kollarnda
hngr hngr aladm. Hatta bir keresinde umak konusuna
bile deindiimi anmsyorum; Siu Anann yant ylesine
beklenmedik, ylesine yattrc oldu ki, iimdeki karmaay
birka hafta boyunca tmyle durulttu ben inandm iin filan
deil, o inand iin; dnyada en gvendiim insan Siu
Anayd.
O ok kt bir adam, dedim, Ustay kastederek.
Benimle ii bittii zaman Aesop gibi kambur ve sakat olaca-
m.
Hayr evlat, hi de deil. Gkteki bulutlarla dans
edeceksin.
Elimde bir arp olacak, srtmdan da kanatlar kacak,
melek gibi.

47
 Canl olarak. Etinle kemiinle.
Bu bir blf Siu Ana, bir bek iren yalan. Syledii
eyi bana retmeyi amalyorsa, neden yapmyor bunu? Tam
bir yldr akla gelebilecek btn eziyetlere katlandm. Topraa
gmldm, yakldm, sakatlandm, ama hl eskisi gibi yerde
ayaklarm.
Bu aamalardan geeceksin. Byle yaplmas gerekiyor.
Ama en kt gnleri hemen hemen geride braktn.
Demek senin de gzn boyad o.
Siu Anann gzn hi kimse hibir ey iin boyaya-
maz. nsanlarn sylediklerini yutmayacak kadar yal ve
ikoyum. Sahte szler tavuk kemii gibidir. Boazma taklr-
lar, ben de onlar tkrrm.
nsan uamaz. Bu i bu kadar basit. nsan uamaz,
nk Tanr onun umasn istemez.
Uulabilir.
Bir baka dnyada belki. Bizimkinde deil.
Ben uan insan grdm. Kck bir kzdm o zaman.
Kendi gzlerimle grdm hem de. Daha nce olduysa imdi de
olabilir bu.
Sen dnde grmsndr. Grdn sanmsndr,
ama yalnzca dnde olmutur bu.
Kendi babam, Walt. Kendi babam ve kendi kardeim.
Onlarn tpk ruhlar gibi havada ilerlediklerini grdm. Senin
dndn gibi bir uma deildi. Kular ya da pervaneler gibi
deildi uular ya da kanatla filan deildi. Ama ikisi de
havadayd ve hareket ediyorlard. Yava, tuhaf bir biimde.
Yzyor gibiydiler. Yzcler gibi, bir gln dibinde yryen
ruhlar gibi havada szlyorlard.
Neden bunu bana daha nce sylemedin?
Daha nce bana inanmazdn da ondan. te bunun iin
sana imdi anlatyorum. nk artk vakit geliyor. Ustann sana
sylediklerini dinlersen, senin sandndan da abuk gelir bu
vakit.

48
 kinci kez ilkbahar geldiinde iftlik ii gzme tatil gibi
grnmeye balad, delicesine bir sevinle kendimi ie verdim,
yeniden normal bir insan gibi yaama frsatna kavumutum.
Ardan alp arlarmdan szlarmdan yaknacama var
gcmle almaya koyuldum, iten bam kaldrmyor, sanki
kendi bedenime meydan okuyordum. Yama gre elimsiz
saylsam da bym ve glenmitim; olanaksz olsa da
Yehudi Ustaya yetimek iin elimden geleni yapyordum.
Sanrm bir eyleri kantlamaya alyordum, onu artp bana
sayg gstermesini, beni fark etmesini salamak istiyordum. Bu
yaptm, Ustayla savamann yeni bir yoluydu; Usta bana ne
zaman yavalamam, gevememi, fazla zorlanmamam sylese
(Olimpiyat oyunlarnda deiliz, derdi, burada madalya uruna
yarmyoruz olum), bir utku kazanm gibi olur, kendi ruhumu
yava yava yeniden ele geirdiimi hissederdim.
O srada sereparmamn ucu iyilemiti. Bir zamanlar
kanl bir doku ve kemik bulamac olan yer dzelmi, tuhaf,
trnaksz bir kesie dnmt. Ona bakmaktan, baparmam
yarann zerinde dolatrmaktan, geri gelmemecesine kopan o
parann olduu yere dokunmaktan holanyordum. Herhalde
gnde elli ya da yz kez yapyordum bunu ve ne zaman yapsam
iimden yksek sesle Saint Louis diyordum st ste. Gemi-
imden kopmamak iin abalyordum, ama artk szckler birer
szckten, anmsamak iin yinelediim bir ayin olmaktan teye
gitmiyorlard. Aklma hibir sahne getirmiyorlar, eskiden
bulunduum yerlere gtrecek yolculuklara karmyorlard.
Cibolada geirdiim on sekiz ayn sonunda Saint Louis artk
benim iin bir hayalet kente dnmt, her gn de azar azar
siliniyordu.
O ilkbaharda bir le sonras hava dayanlmaz derecede
snd, yaz ortas gibi scak bast. Drdmz tarlada alyor-
duk; Usta rahatlamak iin gmleini kardnda boynunda bir
ey asl olduunu grdm: ksele bir kordonun ucunda bir
mcevher ya da ss gibi sallanan kk, saydam bir kre. Daha

49
iyi grmek zere yaklatmda yalnzca meraktan, yoksa
baka bir amacm yoktu o sallanan eyin benim kopuk parmak
ucum olduunu grdm, duru svya benzeyen bir eyle birlikte
o krenin iine yerletirilmiti. Ne kadar ardm Usta
grm olmal ki, yznde korkuya benzer bir ifadeyle gsne
bakt, sanki orada bedenine trmanan bir rmcek grmeyi
bekliyordu. Neye baktm grnce kreyi parmaklarnn
arasna ald, yznde rahatlam bir glmsemeyle bana uzatt.
ok ho bir kk para, ha Walt? dedi.
Ho olup olmadn bilmem, dedim, ama bana ok
tandk geliyor.
Gelmeli de. Eskiden senindi. Hayatnn ilk on yl
boyunca senin bir parand.
Hl da yle. Bedenimden koptu diye benim olmaktan
kmas gerekmez.
Onu formaldehidli svya koydum. Kavanozda saklanan
l bir cenin gibi. Artk sana ait deil o, bilime ait.
Ya, yleyse senin boynunda ne ii var? Bilime aitse
neden mzeye balamyorsun?
nk benim iin zel bir anlam var, tatlm. Sana kar
olan borcumu aklmda tutmak iin tayorum onu. Celladn ipi
gibi. Bu ey, benim vicdanmn albatrosu, onun bir yabancnn
eline gemesine izin veremem.
Ya benim ellerim? Doruya doru, parmamn ucunu
geri istiyorum ben. O kolyeyi biri takacaksa bu ben olmalym.
Gel seninle bir anlama yapalm. Bir sre daha takma-
ma izin verirsen onun sana ait olduunu dnrm. Sz.
zerinde senin adn var, seni yerden kaldrmay baardmda
kolyeyi sana geri veririm.
Btn btn m?
Btn btn. Elbette btn btn.
Peki bu bir sre daha ne kadar srecek?
Fazla deil. Zaten ie kysndan girmeye baladn bile.
Benim adm attm tek ky, mahvolmann kys. Eer

50
ben orada duruyorsam, sen de duruyorsun demektir. yle deil
mi Usta?
i abuk kaptn evlat. Birleirsek ayakta kalrz,
ayrlrsak deriz. kimiz birimiz, birimiz ikimiz iin; nereye
kadar gideriz, Allah bilir!
Gsterdiim ilerlemeyle ilgili olarak aldm cesaret
verici haberlerin ikincisiydi bu. lkini Siu Anadan almtm,
imdi de Ustann kendisinden. Gururumun okandn sakla-
mayacam, ama onlar benim yetilerime ne kadar gvenseler de
ben kendim baaryla aramda ufack bir mesafe kaldn
gremiyordum. Mays ayndaki o bunaltc le sonrasnn
arkasndan dillere destan bir scak dalgas geldi, o ylkinden
daha scak bir yaz yaadm hatrlamyorum. Toprak frn gibi
olmutu, zerine ayak bastnzda topuklarnzn eriyip dece-
ini sanyordunuz. Her akam yemekte yamur duas ediyorduk,
tam ay boyunca gkten bir tek yamur damlas bile dmedi.
Hava ylesine kuru, kuruluu yznden de ylesine huzursuzdu
ki, bir atsineinin vzltsn yz metre teden duyabiliyordunuz.
Her ey hr hrd, dikenli tele srtnen devedikeni gibi ses
karyordu, bahedeki heladan ylesine ar bir koku geliyordu
ki, burun deliklerinizdeki kllara slk aldryordu. Msrlar
sarardlar, boyunlarn bktler ve ldler; salatalar tuhaf bir
biimde uzayp iriletiler, biimi bozulmu kuleler gibi bahede
dikildiler. Austosun ortas geldiinde kuyunun iine attmz
akltann suya arpn duymak iin altya kadar saymak
gerekiyordu. Bir nceki yln aksine ne yeil fasulye vard ne
msr koan ne de etli domatesler. Yumurta, msr unu lapas ve
ttslenmi domuz eti yiyerek yayorduk; yaz geirecek kadar
yiyeceimiz olsa da gitgide azalan stoklarmz nmzdeki
aylarn pek iyi gemeyeceini gsteriyordu. Akam yemeine
oturduumuzda, Kemerlerinizi skn ocuklar, derdi Usta.
Kemerlerinizi skn ve yavanlancaya kadar ineyin lokman-
z. Elimizdekileri uzun sre idare edemezsek bizi uzun ve alk
dolu bir k bekliyor demektir.

51
 Kuraklk srasnda bamza gelen onca felakete karn
ben mutluydum, inanlmaz derecede mutluydum hem de.
Eitimimin en acmasz blmlerini geride brakmtm, artk
sra zihinsel savamn aamalarndan gemeye, kendimle
kendim arasndaki oyunda btn ktlar amaya gelmiti.
Yehudi Usta artk bir engel saylmyordu. Buyruklarn verecek,
sonra da zihnimden kp gidecekti, beni ruhumun ylesine derin
yerlerine yneltecekti ki, kim olduumu unutacaktm. Bedensel
aamalar bir savat, Ustann insan doduuna piman eden
gaddarlklarna kar kendimi savunmamd; Usta gzmn
nnden hi ayrlmam, tepkilerimi incelemek iin tepeme
dikilmi, en ufack acyla rpermemi bile grebilmek iin
yzm gzlemiti. Btn bunlar artk sona ermiti. Usta kibar,
eli ak bir rehbere dnmt, insan batan karrcasna
yumuack bir sesle konuuyor, birbiri pei sra verdii allma-
dk grevleri kabul etmem iin beni kandryordu. Ahra gidip
atlarn blmesindeki saman plerini tek tek saymam istiyordu.
Btn bir geceyi tek ayamn zerinde durarak geirmemi
istiyor, ertesi gece de br ayamn zerine dikiyordu beni.
le gneinin altnda beni bir diree balyor, adn on bin kez
yinelememi istiyordu. Konumam yasaklyordu, tam yirmi drt
gn kimseyle konumuyor, tek bamayken bile en ufak bir ses
karmyordum azmdan. Avluda yerde yuvarlanmam, seke
seke yrmemi, halkalardan atlamam istiyordu. Kendi istencimi
kullanarak alamay, sonra da ayn zamanda hem glp hem
alamay retti bana. Kendi kendime hokkabazlk renmemi
salad, ta havaya atp tutmasn rendikten sonra drt
tala bu oyunu yapmam istedi. Bir hafta boyunca gzlerimi
balad, sonra bir hafta kulaklarm tkad, bir hafta da kollarm-
la bacaklarm balayp solucan gibi karnst srnmeye
zorlad beni.
Eyll banda hava bozdu. Saanak yalar, imek ve
gk grlts, sert rzgrlar, az daha evi nne katp gtren bir
kasrga. Su dzeyi yine ykseldi, ama bunun dnda durumu-

52
muzda bir dzelme olmad. rn alamamtk, nmzdeki
aylarda kullanacamz yiyeceklere hibir ey ekleyemediimiz
iin geleceimiz karanlk grnyordu, durum tehlikeliydi.
Usta, blgedeki btn iftilerin ayn bizim gibi mahvolduklar-
n, kasabada herkesin keyfinin katn anlatyordu. Fiyatlar
dmt, krediler ksntl veriliyordu, bankalarn ipotekli
mallara el koymalarnn yakn olduu syleniyordu. Czdanlar
boalnca, diyordu Usta, insann kafas fkeyle, pislikle
dolar. O aakakanlara ne olduu umurumda bile deil,
diyordu, ama bir sre sonra sorunlarnn suunu ykleyebile-
cekleri birini aramaya balarlar, byle bir ey olursa
drdmzn de ortada grnmemesi iyi olur. Frtnal, yal
geen o sonbahar boyunca Yehudi Usta olduka kaygl ve
dalgn grnyordu, sanki ad bilinemeyen bir felaket, adn
yksek sesle syleyemeyecei kadar rkn bir ey zerinde
dnyordu. Yaz boyunca elini stmden ekmeyen, acmasz-
ca sren ruhsal almalara katlanmam iin beni zorlayan Usta,
sanki anszn bana olan ilgisini yitirmiti. Ortadan kaybolular
sklamaya balad, bir iki kez yalpalayarak geldi eve, soluu da
alkol kokuyordu, Aesopa verdii eitim de yok denilecek kadar
azalmt. Gzlerine deiik bir hzn km, baklar
dalgnlam, bir eyleri nceden hisseder gibi bir havaya
girmiti. O gnleri imdi pek ak seik anmsayamyorum, ama
yanma gelme ltfunda bulunduu ksack anlarda bana umul-
madk derecede scak davranyordu. Belleimin bulankl
iinde unutamadm bir olay var: Ekim balarnda bir akam
koltuunun altnda bir gazeteyle, srtarak eve girdii gn
anmsyorum. Sana iyi haberlerim var, demiti; oturmu,
gazeteyi mutfaktaki masann zerine yaymt. Senin takm
kazanm. Bunun seni mutlu edeceini umuyorum, nk
burada yazlana baklrsa tam otuz sekiz yldr byle bir derece
elde edememiler.
Benim takmm m? dedim.
Saint Louis Cardinaller. Senin takmn deil mi bu?

53
 Elbette yle. lene kadar tutacam o krmz kular.
Bak dinle, ampiyonluk man kazanmlar. Burada
yazlana baklrsa imdiye dek yaplan en soluk kesici, en sk
karlama yedinci mam.
Tuttuum takmn 1926 yl ampiyonu olduunu
renmem byle oldu ite. Yehudi Usta bana ok heyecanl
geen yedinci vuruun nasl yapldn okudu; k yerleri
dolduunda Grover Cleveland Alexander, Tony Lazzeriyi oyun
d brakm. lk birka dakika boyunca Ustann bunlar
uydurduunu sandm. Bildiim kadaryla Alexander, Philadelp-
hia takmnn as oyuncularndand, Lazzeri adysa benim iin
hibir ey ifade etmiyordu. Bu ad kulama sarmsakl sosa
bulanm bir bek yabanc makarna ad gibi gelmiti, ama Usta
bana Lazzeri nin acemi oyunculardan biri olduunu ve Gro-
vern sezon ortasnda Cards takmna verildiini aklad. Bir
gn nce tam dokuz vuru yapm, Yankleri perian etmiti;
imdi de Rogers Hornsby oyunu canlandrsn diye onu yedek
oyuncu kulbesinden dar aryordu. Bizim ihtiyar ar ar
girmi oyuna, bir nceki gece katld iki lemi yznden hl
fitil gibi sarhomu, New Yorklu afilliyi biivermi. New
Yorklu birka santimle kurtulmu bundan, yoksa hali harapm.
nc vurutan nceki noktada Lazzeri sahann solundaki
seyirci koltuklarna frlatm topu, son saniyede faul olmaktan
kurtulmu bu at, tam bir grand slammi. nsann yreine
inebilirmi. Alexandre, sekizinci ve dokuzuncu vurular bitene,
oyun kazanlana kadar oyunda kalm, stne stlk Babe Ruth,
yani ezip geme konusunda herkese fark atan oyuncu, ikinci
kaleyi atlamaya alrken oyun d braklm. Hayatmda hi
byle bir ey duymamtm. Beyzbol tarihindeki en lgn, en
cehennemsel oyun olmutu bu, krmz kularm, yani dnyann
en iyi takm ampiyon olmutu. Bu olay benim iin bir snr
izgisi, gencecik yaammda bir dnm noktas olmutu; ama
bunun dnda sonbahar, can sknts ve sessizlik iinde geiri-
len upuzun bir perde aras gibi olanca kasvetiyle uzuyordu. Bir

54
sre sonra ylesine huzursuzlandm ki, Aesopa bana okuma
yazma retip retemeyeceini sordum. Aesop buna dnden
hazrd, ama nce Yehudi Ustaya sormas gerekiyordu; Usta
buna izin verdiinde dorusu biraz krldm. Bana her zaman
benim biraz aptal kalmam istediini sylerdi yani eitimim
asndan byle kalmam yararlym, imdiyse en ufak bir
aklamada bulunmadan dediinden dnm, keyifle izin
vermiti bu ie. Bir sre bunun, onun benden umudunu kesmesi
anlamna geldiini dndm, hayal krklyla doldum,
ylesine rkekletim, ylesine kederlendim ki parlak dlerimin
hepsi silinip gitti, un ufak oldu. Nerede hata yaptm diye
dnyordum, ona en ok gereksinim duyduum bir srada
Usta neden beni yalnz brakmt?
Aesopun yardmyla harfleri ve saylar rendim, bir
kez balaynca gerisi yle kolay geldi ki, bu ii neden bu kadar
byttklerini merak ettim. Umayacaksam, Ustay kaln kafal
olmadma inandrabilirdim hi deilse; ne var ki bu renme
ii o kadar kolaylkla yryordu ki sonunda yengimin de tadn
almaz oldum. Kasmda, yiyecek skntmz anszn ortadan
kalknca evdeki hava da bir sre deiiverdi. Usta, bu i iin
gerekli paray nereden bulduunu kimseye sylemeden gizlice
konserve yiyecekler getirtmiti. Bir mucizeydi bu i, hi
beklenmedik bir eydi. Bir sabah kapmzn nnde bir kamyo-
net durdu, iriyar iki adam aracn arkasndan karton kutular
indirmeye baladlar. Yzlerce kutu vard arabada, her kutuda da
iki dzine konserve: her eit sebze, et ve et suyu, pudingler,
konserve kays ve eftali, hayal bile edilemeyecek bollukta bir
rmak. Adamlarn bu malzemeyi eve tamalar tam bir saat
srd, btn bu zaman boyunca Usta, kollarn gsnde
aprazlayp ylece durdu; yal, kurnaz bir bayku gibi srtyor-
du hem de. Aesopla ben azmz bir kar ak seyrediyorduk;
biraz sonra Usta bizi yanna ard, ikimizin de omzunu tuttu.
Siu Anann yemeklerinin yannda bunlar hi kalr, dedi, ama
yine de lapa yemekten iyidir, ha ocuklar? Bak kemie

55
dayannca insann kime gvenebileceini bilmesi gerekir.
Sorunlarmz ne kadar byk grnrse grnsn, bizi kurtara-
cak bir yol bulmasn bilirim ben.
Usta bu ii nasl becermi olursa olsun, g gnlerimiz
sona erdi. Kilerimiz yeniden doldu; artk sofradan yar a yar
tok kalkmyor, guruldayan midelerimizden yaknmyorduk. Bu
deiiklik sayesinde sonsuz bir kran duyacamz dnm
olabilirsiniz, ama iin asl u ki: Bir sre sonra bu olay olaan
bir eymi gibi kabullendik. On gn sonra artk iyi yemek
yemeyi ok normal bir ey gibi grmeye balamtk, aradan bir
ay geince de doru drst yemek bulamadmz gnleri
anmsamakta glk eker olduk. te yoksunluk byledir. Bir
eyin eksikliini ekerken durup dinlenmeden onu arzularsnz.
Ah bir sahip olsaydm ona, btn sorunlarm zlrd diye
dnrsnz. Ama bir de ona sahip olunca, arzuladnz ey
elinize verilince, btn ekiciliini yitirmeye balar. Baka
gereksinimler ne kar, baka istekler kendini hissettirir,
sonunda baladnz yere dnm olduunuzu yava yava
anlarsnz. Benim okuma derslerimde de ayn ey oldu; mutfak
dolaplarna tktrlan, kucak dolusu yeni yiyeceklerle de ayn
ey oldu. Btn bunlarn bir deiiklik yaratacan sanmtm,
ama birer glgeden, gerekten istediim eyin yerine konan
isteklerden baka bir ey deildiler gerekten istediim eye
ise asla sahip olamazdm. Ustann beni yeniden sevmesine
gereksinim duyuyordum. O aylarn zeti buydu ite. Ustann
sevgisi iin yanp tutuuyordum, ne kadar yiyeceim olursa
olsun gzm doyuramazd. ki yln sonunda, sahip olduum
her eyin dorudan doruya ondan bana aktn renmitim.
Usta beni kendi imgesinde yourmu, sonra da ortadan kaybol-
mutu. Nedenini anlayamasam da onu sonsuza kadar yitirdiimi
hissediyordum.
Bayan Witherspoonu dnmek aklma bile gelmiyor-
du. Hatta bir gece Siu Ana, Ustann Wichitadaki dul eine
dokundurma yaptnda bile hi uyanmadm. O konuda tam bir

56
cahildim, erkeklerle kadnlar arasndaki birincil olay anlamayan
on bir yanda bir okbilmitim. Ben her eyin ksnl, aralkl
kaslmalarla gelen, dzensiz bir arzu olduunu sanyordum;
Aesop (o srada on yedisine basmt) bana tohumlarn scack
bir kovua gmmekten sz edince aklma hemen Saint Louisde
tandm fahieler geldi; sabahn ikisinde sokaklarda gezinen,
para karlnda bedenlerini satan, krmz suratl, akac
kadnlar. Yetikinler arasndaki aktan, evlilikten ya da yce
duygular denen eylerden haberim bile yoktu. Tandm tek evli
ift Slim daymla Peg yengemdi, onlarn evlilii ylesine
yabanl bir birleim, tkrk, kfr ve yaygaradan oluan bir
lgnlkt ki, herhalde bu konuda bunca cahil kalmamn nedeni
de buydu. Usta ekip gittiinde ben onun bir yerlerde poker
oynadn ya da Ciboladaki meyhanelerden birinde bir ie
ucuz viski devirdiini sanyordum. Onun Wichitaya gidip
Marion Witherspoon gibi birinci snf bir hanmefendiye kur
yapaca ve sonunda kalbinin krlaca aklma bile gelme-
miti. Aslnda o bayana ben de gz koymutum, ancak o
sralarda ylesine hastaydm, ateim ylesine yksekti ki, onu
zar zor anmsyordum. O kadn bir sanryd, lm sancs
ekerken uydurduum bir eydi, yz ara sra gzlerimin nne
gelse de onun gerek olduunu sanmyordum. Olsa olsa annem-
dir diyordum, ama byle dnnce de rkyor, kendi annemin
hayaletini tanyamam olmaktan dehete dyordum.
Aklmn bama gelmesi iin, neredeyse felaketle
sonulanacak birka olay yaamam gerekti. Aralk balarnda,
Aesop eftali konservesini aarken parman kesti. lkin nemli
bir ey deil gibiydi, abucak geecek basit bir kesie benziyor-
du, ama kabuk tutacak yerde rkn bir biimde iti, ii irin
doldu, aradan gn geince de zavall Aesop yksek atele
yataa serildi. O gn Yehudi Ustann evde olmas iyi bir
rastlantyd, nk baka yeteneklerinin yannda tptan da biraz
anlyordu; ertesi sabah hastann nasl olduunu grmek zere
Aesopun odasna kt, ama iki dakika sonra ban iki yana

57
sallayarak, gzyalarn tutmaya alarak geri geldi. Yitirecek
zamanmz yok, dedi bana. Yara kangren olmu, o parma
hemen imdi kesmezsek kangren elini de saracak, koluna da
geecek. Dar ko, Siu Anaya elindeki ii hemen brakmasn,
iki tencere su kaynatmasn syle. Ben de mutfaa inip baklar
bileyeceim. Bir saat iinde ameliyat etmeliyiz.
Syleneni yaptm, Siu Anay ahrn yanndaki avludan
ardktan sonra yeniden eve kotum, ikinci kata trmandm,
arkadamn yanna yerletim. Aesopun grnm korkuntu.
Cildinin parlak kara rengi tebeirimsi, benekli bir griye dn-
mt, ba yastn zerinde saa sola rpnrken gsnn
hrladn duyabiliyordum.
Dayan dostum! dedim ona. Fazla uzun srmeyecek.
Usta seni dzeltecek, gz ap kapayana kadar kendini yeniden
aada, piyanonun banda, u sama arklarndan biriyle kafa
tler bulacaksn.
Walt? dedi Aesop. Sen misin Walt? Kan oturmu
gzlerini at, sesimin geldii yne bakt, ama gzbebekleri yle
donuktu ki, beni grp grmediine emin olamadm.
Elbette benim, dedim. Byle bir zamanda burada
baka kim oturur sanyorsun?
Parmam kesecek, Walt. Hayatmn sonuna kadar
sakat kalacam, hibir kz beni beenmeyecek.
Sen zaten hayatnn sonuna kadar sakatsn, ama bu
senin kadnlarn oralarn arzulaman engellemedi, yle deil
mi? Aesop, Usta senin kamn kesmeyecek ki! Yalnzca
parman kesecek, hem de sol elinin bir parman. Kamn
yerinde durduu srece kzlar istediin gibi halledersin.
Parmamn kesilmesini istemiyorum, diye inledi.
Parmam kesilirse dnyada adalet diye bir ey yok demektir.
Tanr bana srtn dnd demektir.
Benim de yalnzca dokuz buuk parmam var, ben
buna aldrmyorum bile. Senin parman kesildiinde ikimiz ikiz
gibi olacaz. Dokuz Parmak Kulbnn gerek yeleri, lene

58
kadar karde olacaz; Usta da hep byle sylemez mi?
Onu inandrabilmek iin elimden geleni yaptm, ama
ameliyat balar balamaz bir kenara itildim, unutuldum. Ellerim-
le yzm kapatp kapnn eiinde durdum, Ustayla Siu Ana
alrlarken ara sra kapdaki atlaklardan ieriyi gzledim. Ne
eter ne de anestezi kullanyorlard, Aesop da uluyup duruyor,
insann kann donduran korkun sesler karyordu; bu grlt
ameliyat bitene kadar hi kesilmedi. Aesop iin ne kadar
zlrsem zleyim bu ulumalar beni mahvediyordu. nsanlk-
tan uzak bir sesti bu, dile getirdii dehet ylesine derin ve
sonsuzdu ki, ben de haykrmaya balamamak iin kendimi g
tuttum. Yehudi Usta, usta bir doktor gibi serinkanllkla ie
koyulmutu, ama Aesopun ulumalar Siu Anay da beni olduu
kadar etkilemiti. Byle davranmasn hi beklemiyordum
dorusu. Ben hep Kzlderililerin duygularn gizlediklerini,
beyazlardan daha yrekli, daha metin olduklarn sanrdm, ama
gerekte Siu Ana akln oynatmak zereydi, Aesoptan kanlar
fkrdka ve ocuun ektii ac arttka Siu Ana sanki bak
kendi etine saplanyormu gibi soluk solua kald, szlanmaya
balad. Yehudi Usta ona kendini tutmasn syledi. Siu Ana
zr diledi, ama on be dakika sonra yeniden iini eke eke
alamaya balad. Acnas bir hemireydi, bir sre sonra
gzyalar Yehudi Ustann dikkatini yle datmaya balad ki
Usta onu dar yollamak zorunda kald. Bir kova daha kaynar
su gerek bize, dedi.
Haydi git getir, kadn. Durma, frla! Siu Anadan
kurtulmak iin bir bahaneydi bu, yanmdan hzla geip koridora
karken Siu Ana yzn avularna gmd, evresini grme-
den, alaya alaya merdivenin bana gitti. Ondan sonra olup
biten olduu gibi aklmda: ayann ilk basamaa taklmas,
dengesini bulmaya abalarken dizinin bklmesi, sonra da
merdivenden aa kafast dmesi; iri bedeninin gmbr
gmbr, taklalar atarak merdivenin dibine arpmas. Yere yle
bir arpt ki btn ev sarsld. Bir an sonra Siu Ana bir lk

59
kopard, sol bacan yakalad, yerde kvranmaya balad. Seni
budala yal kahpe, diye syleniyordu. Seni budala, yal,
hoppa kahpe, u yaptna bak! Merdivenden yuvarlanp lanet
olas bacan krdn.
Bu olaydan sonraki birka hafta boyunca ev bir hastane
kadar kasvetliydi. Baklmas gereken iki sakat vard evde;
gnlerim, merdivenden bir aa bir yukar kouturmakla,
hastalara yemeklerini gtrmekle, oturaklarn boaltmakla,
uzun lafn ksas, yataa akl klarn silmek dnda her ii
yapmakla geiyordu. Aesop kendine acmaktan, kederlenmekten
baka bir ey yapmyordu, Siu Ana sabahtan akama kadar
kendine lanetler yadryordu; ahrlarda baklmas gereken
hayvanlar, temizlenmesi gereken odalar, toplanmas gereken
yataklar, ykanmas gereken bulaklar, yaklmas gereken soba
dnlnce, Ustayla bana asl iimizi yapmak iin bir tek
dakika bile kalmyordu. Noel yaklayordu, benim yerden
havalanmam gereken zamand bu, oysa ben yerekimi kurallar-
na hl eskiden olduu kadar balydm. Bir yl akn sre
iinde yaadm en karanlk gnlerdi bunlar. Kendisine verilen
ileri yapan, okuyup yazabilen sradan bir yurttaa dnmtm,
bu i biraz daha byle srerse byk bir olaslkla sonunda gzel
konuma dersleri almaya balayacak ve izci olup kacaktm.
Bir sabah her zamankinden erken uyandm. Aesop ile
Siu Anay yokladm, her ikisinin de hl uyuduunu grnce
ayak parmaklarmn ucuna basarak merdivenden indim, erken-
den kalktm gsterip Ustay artmak istiyordum. Genellikle
Usta o saatte mutfaa inmi olurdu, kahvalty hazrlar, gn
karlard. Ama bu kez ocaktan burnuma kahve kokusu gelmedi,
tavada czrdayan domuz pastrmasnn sesini de duymadm,
hatta mutfaa girdiimde orasn bombo buldum. Ahrdadr
herhalde diye dndm, yumurta topluyordur ya da ineklerden
birini sayordur; ama sonra ocan yaklmam olduunu fark
ettim. K sabahlarnda, oca yakmak gnn ilk ii saylrd;
mutfak buz gibiydi, o kadar souktu ki soluumu her verite

60
azmdan buhar fkryordu. Eh, dedim kendi kendime, belki de
bizim ihtiyar bitkin dmtr, gzellik uykusunu srdryor-
dur. Byleyse, her ey tersine dnebilirdi, yle deil mi? O beni
deil de ben onu yataktan kaldrm olacaktm. Geri dnp
yukar ktm, Ustann yatak odasnn kapsn tklattm, birka
kez vurduktan sonra yant alamaynca kapy atm, yavaa
ieri admm attm. Yehudi Usta odada deildi. Yatakta
olmamas bir yana yata da hi bozulmamt, o gece iinde
yatlma benzemiyordu hi. Bizi brakp gitti, diye dndm.
Kap gitti, onu bir daha gremeyeceiz.
Bunu izleyen bir saat boyunca zihnim her trl umutsuz
dnceye kucak at. Hznle fke, kavgaclkla kahkaha,
huysuzca kederlenmekle kendimi alaka alaya almak arasnda
gidip geldim. Evren yanp kl olmutu, ben de kllerin arasnda,
ihanetin ykntlarndan ykselen youn dumann iinde kala-
kalmtm.
Siu Ana ile Aesop, yataklarnda uyuyorlard hl, atp
tutmalarmdan, gzyalarmdan haberleri bile yoktu. Nasl
olduysa (bunu bir trl anmsayamyorum), kendimi yeniden
mutfakta buldum, karnst yere uzanmtm, suratm yere
yapmt, burnumu yerdeki kirli tahtalara srtyordum. Artk
dkecek bir damla gzyam bile kalmamt, yalnzca gsm
kuru, bouk iniltilerle kabaryor, hkrklardan arta kalan
seslerden, kavruk, tkank soluklardan baka bir ey duyulmu-
yordu. Az sonra sesim kesildi, neredeyse btnyle susmutum,
bir dinginlik sard iimi, kaslarmn arasna dald, el ve ayak
parmaklarmn ularna doru yayld. Artk ne kafamda bir
dnce ne de yreimde duygular vard. Kendi bedenimin
iinde arlksz kalmtm, evremdeki dnyadan btnyle
kopmutum, ona kaytsz kalmtm, huzur veren bir boluk
dalgasnn zerinde havada szlyordum. te o zaman o ii
ilk kez yaptm nceden farkna varmadan, o iin olacandan
kesinlikle haberli olmadan. Bedenimin yerden ar ar havalan-
dn hissettim. Bu hareket ylesine doal, ylesine ince ve

61
yumuakt ki, gzlerimi aana kadar kollarmn ve bacaklarmn
havadan baka bir eye demediini anlayamadm. Yerden pek
ykselmemitim, olsa olsa be santim, ama hibir aba
harcamadan havada durabiliyordum, geceleyin gkyznde
beliren ay gibi hareketsiz olarak yksekte duruyordum, yalnzca
cierlerime dolup boalan havann farkndaydm. O durumda ne
kadar kaldm syleyemeyeceim, ama bir sre sonra, ayn
yavalk ve yumuaklkla yeniden yere indim. O ana kadar
iimdeki her ey boalm, gzlerim de kapanmt. Az nce
olup bitenleri zerre kadar dnmeden derin, deliksiz bir uykuya
daldm, ar bir ta gibi dnyann dibine ktm.
Beni uyandran, birtakm ayak sesleri, plak deme
tahtalarna srtnen ayakkablarn grlts oldu. Gzlerimi
atmda Yehudi Ustann kapkara pantolonunun sol paasn
buldum tam nmde. Selam ufaklk, dedi ayayla beni
drterek. Buz gibi demenin zerinde ekerleme yaptn ha!
Salkl kalmak istiyorsan buras uyumak iin pek de uygun bir
yer deil.
Dorulup oturmaya altm, ama bedenim ylesine
hissiz ve i gibiydi ki, bir dirseimin zerine dorulmam bile
btn gcm alp gtrd. Kafamn ii titreip duran bir
rmcek a gibiydi, gzlerimi ne kadar ovutursam, ne kadar
krptrsam da baklarm bir trl bir noktaya dorultamyor-
dum.
Neyin var Walt? diye devam etti Usta. Uykunda
yrmedin deil mi?
Hayr efendim. yle bir ey olmad.
yleyse niye suratn ask? Cenazeden gelir gibisin.
Usta bunu sylediinde birden iimi mthi bir hzn sard,
gzlerime yalar doldu. Ah, Usta, dedim, iki kolumla baca-
na sarlarak, yanam bacana dayayarak. Ah, Usta, beni
brakp gittiini, bir daha geri gelmeyeceini sandm.
Bu szckler azmdan dklr dklmez yanlm
olduumu anladm. Bendeki incinmilik ve umarszlk duygusu-

62
nu uyandrm olan Usta deildi, uyumadan az nce yapm
olduum eydi. Yaptm eyin iimi bulandran canl ans
anszn kafama doldu: Bir sre havada kalmtm, yapamayaca-
ma emin olduum eyi yaptma emindim. Bu hamlem, iimi
coku ya da mutlulukla dolduraca yerde korku sald iime.
Artk kendimi tanyamyordum. Benden farkl bir ey dolmutu
iime, bu yeni ey yle korkun, yle yabancyd ki, onun
hakknda konuamyordum bir trl. Ben de aladm. Gzyala-
rmn fkrmasna izin verdim, alamaya baladktan sonra bir
daha susup susamayacam bilemiyordum.
Sevgili olum, dedi Usta, benim sevgili, tatl olum.
Yere meldi, beni kollarna ald, srtm svazlad, ben alama-
ya devam ederken o bana smsk sarld. Ksa bir aradan sonra,
yeniden konumaya baladn duydum, ama artk szleri bana
deildi. Odada bir bakasnn da bulunduunu yeni fark etmi-
tim.
te dnyann en yrekli ocuu, dedi Usta. yle ok
alt ki tkendi. nsann bedeni bundan fazlasna dayanamaz,
zavallck galiba bitkin dm.
te o zaman bam kaldrp baktm. Bam Yehudi
Ustann kucandan kaldrdm, gzlerimle yle bir evreyi
taradm ve karmda Bayan Witherspoonu buldum: Kapdan
vuran kta duruyordu. Srtnda koyu krmz bir palto, banda
siyah bir krk apka olduunu anmsyorum, yanaklar hl
souktan kpkrmzyd. Benimle gz gze gelir gelmez glm-
seyiverdi.
Merhaba Walt, dedi.
Size de merhaba bayan, dedim, arta kalan gzyalarm
iime dkerek.
Peri annenle tan bakalm, dedi Usta. Bayan Wit-
herspoon bizi kurtarmaya geldi, bir sre bizimle kalacak. Her
ey normale dnene kadar.
Siz Wichitada oturan bayansnz, deil mi? dedim,
yznn bana neden yle tandk geldiini anlamtm.

63
 Doru, dedi Bayan Witherspoon. Sen de frtnada
yolunu yitiren kk ocuksun.
Bu ok zaman nceydi, dedim, Ustann kollarndan
syrlp ayaa kalkarken. O olay pek fazla anmsayamyorum.
Evet, dedi Bayan Witherspoon, herhalde anmsam-
yorsundur. Ama ben anmsyorum.
Bayan Witherspoon yalnzca bir aile dostu deil, dedi
Usta, ayn zamanda bizim bir numaral koruyucumuz ve i
ortamzdr. Bilesin diye sylyorum Walt. Bayan Witherspoon
burada bizimle kald srece bunu aklndan karmaman
istiyorum. Yediklerin, giydiklerin, seni stan ate, btn bunlar
Bayan Witherspoonun sayesinde, bunu unutman beni ok
zer.
Meraklanmayn, dedim, anszn ruhum yeniden
canlanmt. Ben aptal deilim. Eve ho bir hanm geldiinde
bir centilmenin nasl davranmas gerektiini bilirim ben.
Bunu der demez hemen Bayan Witherspoonun olduu
yne evirdim gzlerimi, olabildiince istifimi bozmayarak,
becerebildiim kadaryla, ona bir kadnn grebilecei en seksi,
en arpc biimde gz krptm. Bayan Witherspoonun yznn
kzarmamas ya da kekelememesi elbette lehine bir puand. O da
benim yaptma uygun den bir kahkaha att, sonra da bir
genelev patroniesi kadar kendinden emin, akl banda bir
havayla bana neeyle gz krpt. O an hl anmsyorum, onunla
dost olacamz o dakikada anlamtm.
Ustann Bayan Witherspoonla nasl bir anlama yapm
olduunu bilmiyordum, zaten o srada bu konu zerinde fazla
kafa yormamtm. Benim iin nemli olan, Bayan Withers-
poonun gelip beni hemirelik ve ie ykayclk grevlerimden
kurtarm olmasyd. Geldii sabah ie el koydu, ondan sonraki
hafta boyunca ev ileri yeni yalanm bir makine kadar
tkrnda gitti. Drst olmam gerekirse, onun bu ilerin altndan
kalkabileceine inanmyordum, en azndan onu, o ssl paltosu
ve pahal eldivenleriyle grdmde byle dnmtm.

64
Hizmet edilmeye alk bir kadn gibi grnmt gzme;
krlgan bir gzellii olsa da cildini fazlasyla solgun bulmu-
tum, stelik sskayd da. Ona almam zaman ald, nk
tandm kadnlardan hibirine benzemiyordu. Ne son moday
izleyen bir kadn, ne civelek biriydi; ne kiiliksiz bir ev kadn
ne disiplinli bir okul retmeni ne de evde kalm huysuz bir
kzd; ama her naslsa btn bunlardan birer para vard onda,
yani ona istediinizi yaptramyor ya da az sonra ne yapacan
kestiremiyordunuz. Emin olduum bir ey varsa o da Ustann
bu kadna k olduuydu. Bayan Witherspoon ne zaman odaya
girse Usta dinginleiyor, tatl dilli oluveriyordu; Bayan Withers-
poonun ba baka tarafa dnkken Ustay birka kez ona
gzlerinde dalgn bir bakla bakarken yakaladm. Her gece ayn
yatakta yattklarn bildiimden ve yatan belirli aralklarla
gcrdayp yaylandn duyduumdan, onun da Ustaya kar
ayn duygular tadna emindim. Oysa, benim bilmediim bir
ey vard, o da Bayan Witherspoonun Ustann evlenme
nerisini tam kez geri evirmi olduuydu; ama bunu
bilseydim bile fazlaca etkisi olmazd zerimde. O sralarda
kafamda baka eyler vard, bunlar benim iin Ustann ak
yaamndaki ini klardan ok daha nemliydiler.
O haftalar olabildiince kendi bama geirdim; odama
kapanyor, yeni hnerimin gizemlerini ve rktc yanlarn
aratryordum. Bu hnerimi denetim altna almak, onunla
uzlamak, onun kesin boyutlarn incelemek ve onu kendimin
temel bir esi olarak kabullenmek iin elimden geleni yaptm.
abam uydu: Yalnzca bu beceriyi iyice renmek deil, ayn
zamanda onun acmasz ve sarsc karmakln zmsemek,
canavarn iine dalmak istiyordum. Bu hner bana zel bir yazg
izmiti, hayatmn sonuna kadar bakalarndan farkl olacaktm.
Bir sabah uyandnzda yepyeni bir yznz olduunu kefetti-
inizi bir dnn, sonra da bu yze almak iin, kendinizle
yeniden uyum salayabilmek iin ayna karsnda geireceiniz
saatleri bir dnn. Her gn odama kapanyor, yere uzanyor,

65
havalanmay diliyordum. Bu ii yle ok denedim ki ok
gemeden istediim zaman havalanmaya baladm, birka
saniyede yerden kopup ykseliyordum. Birka hafta geince,
yere uzanmama gerek olmadn fark ettim. Gerektii gibi
kendimden geebildiim zaman ayakta dururken de havalanabi-
liyor, yerden on sekiz santim kadar yksekte dimdik bir
durumda havada szlebiliyordum. Bu ii becerdikten gn
sonra gzlerim akken de havalanabildiimi fark ettim.
Gzlerimi yere evirip ayaklarmn yerden kesildiini grsem de
by bozulmuyordu.
Bu arada evremdekilerin yaam da hareketli bir
biimde sryordu. Aesopun sarglar karlmt; bir baston
verilen Siu Ana seke seke dolamaya balamt, Usta ile Bayan
Witherspoon her gece yatan yaylarn sarsyorlar, inlemeleri
btn evi saryordu. Bunca yaygarann iindeyken odama
kapanmak iin bahane bulmak her seferinde pek kolay olmuyor-
du elbette. Birka kez Ustann beynimi okuduunu,
ikiyzllmn farkna vardn, srf onu rahatsz etmeyeyim
diye yaptklarma gz yumduunu dnmedim deil. Baka
zaman olsa benden byle uzak durduu, bir kadnn arkadal-
n benim deerli, benzersiz varlma yeledii iin
kskanlktan lrdm. Ne var ki artk havalanabildiim iin
Yehudi Usta tanrsal niteliklerini yitirmeye balamt gzmde,
artk onun etkisinden syrldm hissediyordum. Onu bir erkek
olarak gryordum, teki erkeklerden ne daha iyi ne de daha
ktyd; zamann Wichital sska bir eksik etekle oynaarak
geirmek istiyorsa, kendi bilecei iti bu. Onun kendi ileri
vard, benim de kendi ilerim, bundan byle de durum byle
olacakt. Ne de olsa kendi kendime umay renmitim ya da
hi deilse umaya benzeyen bir eyi; bunun artk kendi
kendimin efendisi olduum anlamna geldiini, kendimden
baka kimseye borlu olmadm varsayyordum. Ama sonuta,
gelime srecimde yalnzca bir sonraki aamaya varm oldu-
um kt ortaya. Her zamanki gibi dolambal ve kurnaz

66
davranan Usta benden ok ok ilerideydi, kendimi afilli biri
sanyordum, ama yle olana kadar daha ok frn ekmek yemem
gerekti.
Dokuz parmakl kalan Aesop gcn toparlayamyordu,
eski Aesopun silik bir glgesiydi sanki, onun yannda olabildi-
ince ok kalmama karn deneylerimle yle ok urayordum
ki Aesopa gereksindii ilgiyi gsteremiyordum. Odamda neden
onca saat tek bama vakit geirdiimi sorup duruyordu bana;
bir sabah (15 ya da 16 Aralk olmal), kukularn biraz olsun
hafifletmek iin kk bir yalana bavurdum. Onunla artk
ilgilenmediimi dnmesini istemiyordum, o koullar altnda
hibir ey sylememektense bir ey uydurmak daha doru geldi
bana.
Bu bir tr srpriz, dedim. Bu konuda azndan bir ey
karmayacana sz verirsen sana biraz aklarm.
Aesop bana kukuyla bakt. Yine bir numara evirecek-
sin, deil mi?
Yemin ederim ki numara yok. Sana doruyu syleyece-
im, hem de en yetkili azdan.
Aznda eveleyip geveleme. Syleyecek bir eyin varsa
durma syle.
Syleyeceim. Ama nce sz vermelisin bana.
Umarm iyi bir nedenin vardr. Gereksiz yere sz
vermekten holanmam, bilirsin.
Merak etme, iyi bir nedenim var. Bana gvenebilirsin.
Evet, dedi Aesop, sabrszlanmaya balyordu. kar
azndan u baklay.
Sa elini kaldr ve syleyeceklerimi bakasna anlatma-
yacana yemin et. Annenin mezar stne yemin et. ki gzm
nme aksn ki sylemem diye yemin et. Niggertowndaki
btn fahielerin klar stne yemin et.
Aesop iini ekti, sol eliyle hayalarn yakalad (kutsal
yeminleri byle ederdik biz), sa elini havaya kaldrd. Sz
veriyorum, dedi, sonra benim sylediklerimi yineledi.

67
 Bak, dedim, doalama konuuyordum, durum u:
Gelecek hafta Noel; evde Bayan Witherspoon var ya, ayn yirmi
beinde kutlama yaplacan duydum. Hindi ve puding olacak,
armaanlar da belki zeri ssl am aac ve patlam msr da
olur. Eer bu elence yaplrsa, ki yaplacan sanyorum,
hazrlksz yakalanmak istemem. Bilirsin ite. Karlnda sen
de bir ey veremeyeceksen, armaan almak hi de ho olmaz.
te gnlerdir odamda bununla urayorum. Bir armaan
hazrlyorum, u zavall kk beynimin dnebildii en byk
ve en iyi srprizi dzenliyorum. Bu srprizi sana birka gn
iinde aklayacam, dostum, senin hayal krklna urama-
man da ok istiyorum.
Noel partisi hakknda sylediklerim doruydu. Ustayla
sevgilisi bir gece bu konuda konuurlarken duvarn te yanndan
duymutum onlar, ama o ana kadar birisine armaan vermek
aklma bile gelmemiti. Ama artk bu dnce kafamda yer
ettiine gre, bunu bulunmaz bir ans, onca zamandr bekledi-
im frsat olarak gryordum. Noel gecesi yemek verilecekse (o
gece Usta byle bir yemek verileceini duyurdu), bu frsattan
yararlanarak yeteneimi gsterecektim. Bu, benim evdekilere
armaanm olacakt. Ayaa kalkacak ve gzlerinin nnde
havaya ykselecektim, sonunda gizimi btn dnya renecekti.
Bundan sonraki bir buuk haftay souk terler dkerek
geirdim. Hnerlerimi yalnzken uygulamak g deildi, ama
evdekilerin nnde bu ie kalknca suratmn zerine dme-
yeceimi ne biliyordum? Beceremezsem hepsinin maskaras
olurdum, tam yirmi yedi yl boyunca alaya alrlard beni.
Bylece hayatmn en uzun, en acl gn balam oldu. Hangi
adan bakarsanz bakn, Noel elencesi tam bir enlikti,
kahkahalarla, neeyle dolu gerek bir ziyafetti, ama ben bir
dakika bile elenmedim. Yerken boulurum diye hindiyi doru
drst ineyemedim bile, algam presinin tad da macunla
amur karm bir ey gibiydi. arklar sylemek ve armaan
deitokuu yapmak zere salona getiimizde artk baylmak

68
zereydim. Armaanlarn datmaya balayan Bayan Withers-
poon, bana nnde krmz rengeyikleri ilenmi mavi bir kazak
verdi. Onun arkasndan Siu Ana bir ift el rgs orap verdi,
Usta da kocaman, yepyeni, beyaz bir beyzbol sopas. En
sonunda Aesop, Sir Walter Raleighin bir portresini armaan etti
bana, bu resmi kitaptan kesmi ve parlak, abanoz bir ereveye
oturtmutu. Bunlarn hepsi deerli armaanlard, ama hangisini
atysam suratszca, anlalmaz birka teekkr szc
mrldanmaktan fazlasn yapamadm. Her armaan, benim
korkulan ana biraz daha yaklatm gsteriyordu, her armaan
hevesimi biraz daha kreltiyordu. Koltuuma gmldm, en son
paketi aarken gsterimi iptal etmeye kesinlikle kararlydm.
Henz hazr deilim diye dnyordum, biraz daha almam
gerek; bu dncelere kaplmaya balaynca kendimi yapacam
iten vazgeirmem hi de g olmad. Sonra, tam popomu bir
daha kalkmamacasna koltua yaptrmtm ki, Aesop ortaya
atlverdi ve tavan bama ykld.
imdi sra Waltta, dedi masumca, benim szmn eri
olduumu dnyordu. Bir eyler tasarlam, ne olduunu
renmek iin sabrszlanyorum.
Doru, dedi Usta, bana dnd, gzlerinde o her eyi
bilen, delici baklarndan biri vard. Gen Bay Rawleyin bize
anlatacaklar var.
lecek gibiydim. Verecek baka armaanm yoktu, biraz
daha oyalanrsam benim bencil ve nankr biri olduumu
dneceklerdi, zaten yleydim de. Bu yzden koltuumdan
kalktm, dizlerim birbirine vuruyordu. Clz bir kilise faresi gibi
incecik bir sesle, te balyor bayanlar, baylar, dedim.
Beceremezsem denemedi demeyin.
Drd de bana yle bir merakla, aknlk ve dikkatle,
kendilerinden gemi olarak bakyorlard ki onlar grmemek
iin gzlerimi yumdum. Derin derin soluk alp verdim, daha
nce saatler boyu yaptm gibi kollarm skmadan, geveke
iki yana atm, kendimden getim. Hemen havalanmaya

69
baladm, sarslmadan, yava yava yerden ykseldim, on sekiz
yirmi santim kadar havalannca o ilk aylarda ancak bu kadarn
becerebiliyordum gzlerimi ap beni seyredenlere baktm.
Aesopla iki kadn akn akn bakakalmlard, nn de
az bir kar akt. Ancak Usta glmsyordu, gzyalar
yanaklarndan yuvarlanrken glmsyordu; onun nnde
havada szlrken yakasnn altndaki deri kordona uzandn
grdm. Yere indiimde Usta kolyeyi bandan geirip karm,
avucunda tutarak bana uzatyordu. Hi kimse konumad.
Ustaya doru yrmeye baladm, gzlerimi gzlerinden
ayrmadan salonun kar tarafna yrdm; baka bir yere
bakmaya cesaret edemiyordum. Yehudi Ustann oturduu yere
geldiimde parmamn parasn elinden aldm, dizst
ktm, yzm kucana gmdm. Bir dakika kadar ylece
kaldm, yeniden ayaa kalkma cesaretini bulabildiimde frlayp
odadan ktm, mutfaa kotum, oradan da buz gibi geceye
soluk soluaydm, k yldzlarnn doldurduu usuz bucaksz
gkyznn altnda soluum kesilerek durdum.
Bu olaydan gn sonra Bayan Witherspoona veda
ettik, zmrt yeili Chrysler otomobiline binip giderken biz de
mutfak kapsnda durup ona el salladk. Sonra 1927 yl geldi, o
yln ilk alt aynda kendimi yaptm ie vererek altm, her
hafta daha da ykseklere kabiliyordum. Yehudi Usta yerden
ykselmenin yalnzca bir balang olduunu soktu kafama. Ho
bir baaryd bu kukusuz, ama dnyay ayaa kaldracak bir ey
de deildi. Bir alay insan kendini havalandrabiliyordu, Hint
fakirlerini, Tibet keilerini, Kongolu byc doktorlar bir yana
braksak bile, uygar uluslardan da, yani beyazlarn yaad
Avrupadan ve Kuzey Amerikadan birok rnek verilebilirdi.
Salt Macaristanda, diyordu Usta, yzyln banda kendini
yerden kaldrabilen tam be adam vard. Bunlarn , Ustann
doduu yer olan Budapetede bulunuyorlard. Harika bir
beceriydi bu, ama halk ok gemeden bkmt bundan, yerden
be on santim ykselmenin dnda bir ey beceremezseniz, bu

70
yaptnz kr getiren bir meslee evirme ansnz da olmu-
yordu. Dzenbazlar ve arlatanlar, havadan para kazanmak
isteyen gz boyayclar bu havalanma sanatn lekelemilerdi;
gezgin kumpanyalardaki en beceriksiz, en baya sihirbazlar
bile, havada duran kzn yani darack prl prl giysisi iinde
ortaya kveren ve havada boylu boyunca uzanm yatarken
evresinden (bakn: ip de yok tel de dercesine) bir ember
geirilen srpriz gstericinin zerinde hnerlerini baaryla
gsterebiliyorlard. Bu gsteri artk sradan bir ey saylyordu,
bu adamlarn daarcklarnn temel bir paras olmutu, bu
yzden de gerekten havada durmay becerebilenleri safd
etmiti. Bu numarada bir hile olduunun herkes farkndayd,
hatta bu hile ylesine yaygnlamt ki, seyirciler gerekten
bolukta durabilen birini grdklerinde bunun bir hile olduuna
inanmakta direniyorlard.
Bu insanlarn dikkatini ekmenin yalnzca iki yolu
vardr, dedi Usta. Bu yollarn ikisi de hayatmz gzelletire-
bilir, ama sen bu iki yolu birletirip kullanmay baarabilirsen,
bizi kimse tutamaz. Kazanacamz paray kasasna sdrabile-
cek banka olamaz dnyada.
ki yol, dedim. Bu iki yol otuz iki admn bir paras
m, yoksa o i geride mi kald artk?
Geride kald. Senin yandayken ben de bu kadarn
becermitim, bu noktadan sonra artk yeni bir blme, kefedil-
memi topraklara geiyoruz. Sana t verebilir, nerilerde
bulunabilirim, yolunu ardnda yol gsterebilirim, ama
gerekli eylerin hepsini sen kendi bana kefetmelisin. Bir yol
ayrmna vardk, bundan byle her ey sana bal.
u iki yolu aklasana. Bu iin girdisini ktsn anlat
da becerip beceremeyeceimi grelim.
Yksee frlamak ve havada ileri geri gidip gelmek
iki yol dediim bunlar. Yksee frlamak demekle kendini
havalandrmandan sz ediyorum. On be santim deil, bir metre,
iki metre, alt metre. Ne kadar ykselirsen sonu da o kadar

71
arpc olur. Bir metre ykselmek fena saylmaz, ama insanlar
akna evirmeye yetmez. Bu ykseklikte ou yetikinle
neredeyse gz gze olursun. Bu da pek iine yaramaz. ki metre
ykselirsen insanlarn balarnn stnde olursun; onlar
balarn kaldrp sana bakmaya zorlarsan istediimiz etkiyi
uyandrrsn. metreye karsan olaanst bir etki yaratr bu.
Alt metredeyse gkyznde meleklerin arasnda olursun. Walt,
unutulmayacak harika bir ey olur bu, yzn sana kaldran her
erkein, kadnn ve ocuun yreine nee saan, prl prl,
gzel bir grnt olur.
Tylerim diken diken oldu Usta. Byle konutuun
zaman tir tir titriyorum.
Yksee frlamak bu iin yalnzca yars evlat. Kendini
buna kaptrmadan dur da havada gidip gelmek neymi onu dinle.
Gidip gelmek demekle, havada hareket etmenden sz ediyorum.
ne ya da arkaya hareket edebilirsin, ama iki yne de olursa
daha iyi. Hzn nemi yok, nemli olan, iin can alc noktas, bu
iin sresi. Havada on saniye szlrsen ne gsteri olur bir
dnsene. nsanlarn az ak kalr. Gzlerine inanamayarak
seni gsterirler, ama gzlerinin nnde olup bitenin gereini
zmseyemeden mucize sona erer. imdi de bu gsterinin otuz
saniye ya da bir dakika srdn dn. Daha iyi deil mi?
Ruhun genilemeye, kann damarlarnda daha tatl akmaya
balar. Be dakikaya, on dakikaya kar bu ii, havada sekiz
izdiini, ilerlerken ayak parmaklarnn zerinde dndn
hayal et, New York kentinin polo sahasnn imlerinin stnde
zgrce, yorulmak nedir bilmeden havada szlrken elli bin
ift gzn sana dikildiini dn. Bunu gzlerinin nne
getirmeye al Walt, o zaman benim bunca aydr, bunca yldr
grdm eyleri sen de grrsn.
Tanr akna, Yehudi Usta, buna dayanamayacam
galiba.
Bekle Walt, bir saniye bekle. Diyelim ki ansn rast
gitti, bu ilerin ikisinin de stesinden geldin, her iki yolu da ayn

72
anda uygulayabildin.
Havaya frlamakla ne arkaya gidip gelmeyi mi?
Evet Walt. Havaya frlamakla ne arkaya gidip gelme-
yi. O zaman ne olur?
O zaman uarm, deil mi? Havada tpk bir ku gibi
uarm.
Ku gibi deil, kk adam; Tanr gibi. O zaman bir
mucize olur olum, ermilerin ah olursun sen. nsanlar
yaadka seni en stn adam bilip taparlar sana.
Kn byk blmn ahrda tek bama alarak
geirdim. Hayvanlar ahrdayd, ama bana dikkat bile etmiyor,
yerekimine kar kazandm baarlar tam bir umursamazlkla
izliyorlard. Usta ara sra urayp neler yaptma bakyor, ama
be yreklendirici szck dnda azndan pek laf kmyor-
du. En g ay ocak ay oldu, hi ilerleme gsteremedim.
Havalanmak artk benim iin soluk almak kadar basit bir eydi,
ama on be santimde taklp kalmtm, havada oraya buraya
hareket etmek dncesi kesinlikle gereklemeyecek gibiydi.
Bu ilerin yntemini renmek bir yana daha tam anlamyla
kavrayamamtm bile, bedenim bu ileri yapabilsin diye ne
kadar abalarsam abalayaym, nereden balayacam bir trl
bilemiyordum.
Usta da bana yardm edecek durumda deildi. Deneye
deneye, diyordu, deneye deneye olur bu iler. imdi iin zor
blmne geldin, bir gecede cennetin kaplarnda bulamazsn ya
kendini.
ubat balarnda Aesopla Yehudi Usta Doudaki
yksek okullarla niversiteleri dolamak zere iftlikten
ayrldlar. Aesopun eyllde hangi okula kaydolacana karar
vermek istiyorlard; bu gezi tam bir ay srecekti. Onlarla birlikte
gitmek iin yalvarm olduumu sylememe gerek yok. Ligdeki
balca futbol kulplerinin, tramvaylarn, kumar makinelerinin
bulunduu Boston ve New York gibi byk metropollere
gideceklerdi, onlar oradayken benim bu az gelimi yerlerde

73
tklp kalmam dncesi yenilir yutulur ey deildi. Havaya
frlama ve bolukta hareket etme almalarmda biraz gelime
gstermi olsaydm geride braklmak o kadar da korkun
gelmezdi bana, ama hibir ilerleme gsteremiyordum; Ustaya,
gcmn yeniden yerine gelmesi iin bir hava deiiminin tam
da bana gereken ey olduunu syledim. Her zamanki gibi
ltfedercesine gld, Zamann geliyor dostum, dedi, ama
imdi sra Aesopta. Zavall ocuk tam yedi yldr ne bir sokak
kaldrm ne de bir trafik lambas grd; babas olarak bana
den grev, ona biraz dnyay tantmak. Ne de olsa artk
kitaplarn yarar olmaz. yle bir an gelir ki artk her eyi somut
olarak yaaman gerekir.
Somut deyince aklma geldi, dedim, hayal krklm
gizlemeye alarak, Aesopun kk dostuyla ilgilenmeyi
unutma. Aesopun denemek iin yanp tututuu bir ey varsa o
da kk dostunu avucuna deil de, baka bir yere koymak.
Tasalanma Walt. Gndemde o da var. Bayan Withers-
poon bu i iin bana ayrca para verdi.
Ne kadar dnceliymi. Belki gnn birinde benim
iin de ayn eyi yapar.
Yapacana eminim, ama senin onun yardmna ihtiya
duyacan hi sanmyorum.
Zaman gelince grrz. Halimize bakarsan zaten bu
konuyla ilgilenecek durumda deilim.
te bu yzden senin Kansasta kalp alman iyi olur.
alman srdrrsen, belki de geri dndmde bana bir
srpriz yaparsn.
Bylece ubat ayn Siu Anayla ba baa geirdim,
yaan kar seyrettim, bozkrda esen rzgrn sesini dinledim. lk
birka hafta hava o kadar ktyd ki evden kp ahra gitmek
gelmedi iimden. Zamanmn byk blmn evde skntlar
iinde dolaarak geiriyordum, becerim zerinde almay
dnemeyecek kadar kederliydim. Evde ikimizden baka kimse
olmasa da Siu Ana ev ilerini savsaklamyordu, bacann birini

74
kullanamamas yznden daha ok aba harcamas gerektii iin
de eskiden olduundan daha abuk yoruluyordu imdi. Bense
onun dikkatini datyor, i yaparken benimle konumasn
salamaya alyordum. ki yl akn bir sre, kendimden
bakasn dnmemitim pek, evremdeki insanlar hemen
hemen yzeysel grnmleriyle kabullenmitim. Onlarn
gemilerini aratrmaya almam, onlarn hayatna girmem-
den nce nasl insanlar olduklarn dnmemitim bile.
imdiyse, durup dururken onlarn her biri hakknda bilinecek ne
varsa hepsini renmek iin yanp tutumaya balamtm.
Sanrm onlar ok zlediim iin byle davranyordum
Ustayla Aesopu ok zlyordum, Bayan Witherspoonu da.
Onun evde olmasn ok isterdim, o gittiinden beri ev ok skc
geliyordu bana. Soru sormak, onlarla birlikte olmann bir
yoluydu, Siu Ana onlardan ne kadar ok sz ederse kendimi o
kadar az yalnz hissediyordum.
Ne kadar stelesem de, bann etini yesem de gndzleri
Siu Anann azndan pek laf alamyordum. Ara sra anlatt
kk bir an, uradan buradan be sz, birka dokundurma,
hepsi o kadar. Geceleriyse konumak daha kolaylayordu, Siu
Anay ne kadar sktrrsam sktraym, akam yemeine
oturmadan konumaya balamazd pek. Az sk biriydi,
gevezelik ya da boboazlk etmezdi, ama bir de havasna
girerse, pek gzel ykler anlatrd. Dz bir sesle anlatrd, pek
sslemezdi de anlattklarn, ama cmlenin ya da szn tam
ortasnda yle bir ustalkla duraklard ki, anlatsn blen bu ufak
aralar olduka artc sonulara yol aard. nsana dnme
frsat verirdi, ykye kendiniz devam ederdiniz; Siu Ana
yeniden sze baladndaysa kafanzn iinin, daha nce orada
olmayan her eit renkli imgeyle dolmu olduunu fark ederdi-
niz.
Bir gece, hi anlayamadm bir nedenle beni ikinci kata,
odasna gtrd. Yatan zerine oturmam syledi; ben yatan
zerine rahata yerletikten sonra kede duran krk dkk, eski

75
bir sandn kapan at. Ben, Siu Anann o sandkta arafla-
ryla yatak rtlerini sakladn dnrdm hep, ama kapak
aldnda sandn Siu Anann gemiinden kalma eylerle
tka basa dolu olduu kt ortaya: fotoraflar ve boncuklar,
mokasenler ve ham deriden giysiler, ok balar, gazete kesikleri,
kurutulmu iekler. Siu Ana bu andalar birer birer yataa
tad, yanma oturdu, bunlarn anlamn aklad bana. Buffalo
Bill iin alm olduunun doru olduunu kefettim, eski
fotoraflara baktmda beni en ok etkileyen ey, Siu Anann
gemiinde ne kadar da gzel bir kz olduuydu k ve
incecikti, bembeyaz dileri, iki tane upuzun, ho sa rgs
vard. Tam bir Kzlderili prensesiydi, filmlerdeki kzlar gibi d
gzeliydi; o gzel, ufak tefek kz imdi bizim evimizin ilerini
gren tknaz, topal kadnn yanna koymak, ikisinin ayn kii
olduunu dnmek pek kolay deildi. Her ey ben on alt
yandayken balad, dedi Siu Ana, 1880lerin sonunda
Kzlderili topraklarn kasp kavuran Hayalet Dans lgnlnn
dorua ulat gnlerde. Bunlar kt gnlerdi, dnyann sonu
gelmi gibiydi, kzl derili insanlar kendilerini yok olmaktan
kurtaracak tek eyin by olduuna inanyorlard. Atllar drt
bir yandan onlar kuatyor, bozkrlardan kap kk kylere
ekilmeye zorluyordu, Mavi Ceketlilerin says da Kzlderilile-
rin kar saldrya gemelerine olanak vermiyordu. Hayalet
Dans dmana kar koymak iin tutunduklar son dald; lgn
gibi sallanp sryorlar, zplayp sekiyorlard. te o zaman
bedeninden kurtulabilirdi insan, beyazlarn att kurunlar
yerini bulmaz, insan ldrmezdi, kann damarlarndan boal-
tamazd; byle dnyorlard. Dans her yere yayld, sonunda
Oturan Boa da bu sallanan insanlarn nasibini paylat. Ameri-
kan Ordusu korkuya kapld, isyan kacan dnd, Siu
Anann babasnn amcasndan bu iin durdurulmasn istedi.
Ama yal tilki onlara ekip gitmelerini syledi, istersem kendi
adrmda dans ederim, siz kim oluyorsunuz da zel ilerime
karyorsunuz, dedi. Bylece Mavi Ceketli General (sanrm ad

76
Miles ya da Nilesd), efle toplant yapmas iin Buffalo Billi
ard. Oturan Boa, Vahi Bat Gsterisinde alrken Billle
dost olmulard, Oturan Boann gvendii tek soluk benizli,
Buffalo idi. Bill, iyi bir asker gibi Gney Dakotadaki kampa
gitti bin bir glkle, ama tam oraya varmt ki general dn-
cesini deitirdi ve Oturan Boayla grmesini istemedi onun.
Bill g duruma dmt. fkeden kprmek zereydi ki
gzne gen Siu Ana iliince (Siu Anann o zamanki ad Gne
Gibi Glmseyen Kzd) onu ekibine katverdi. Hi deilse bu
yolculuk tmyle boa olmamt. Siu Ana iinse hayatla lm
arasndaki farkt. Siu Ana gsteri dnyasna katldktan birka
gn sonra Oturan Boa kendisini tutsak eden askerlerle giritii
bir kavgada ldrld; bundan ksa bir sre sonra da Yaral Diz
Sava denilen savata tam yz kadn, ocuk ve yal adam
bir atl birlii tarafndan ldrld; aslnda bu bir sava filan
deil, masum insanlarn toptan kyma uramasyd.
Siu Ana bunlar anlatrken gzleri dolu doluydu.
Custern intikam, diye mrldand. Crazy Horse bedenini
oklarla doldurduunda ben iki yandaydm, on alt yana
geldiimdeyse geriye bir ey kalmamt.
Aesop bunu bana bir gn aklamt, dedim. Tam
olarak anmsayamyorum, ama Kzlderililer beyazlara karlk
beklemeden yardm etmi olsalard Afrikadan kara derili
klelerin getirilmemi olacan anlatt aklmda. Aesop bana
beyazlarn Kzlderilileri kle yapmak istediklerini, ama
geldikleri yerdeki Katolik politikaclarn bu ie engel olduklarn
syledi. Bunun zerine korsanlar Afrikaya gitmiler, bir sr
kara derili toplamlar, bunlar zincire vurup gtrmler. Aesop
bana bunlar anlatt, ben onun hi yalan sylediini duymadm.
Kzlderililere iyi davranlm; hani Ustann hep syledii gibi,
yaa ve yaat konusu.
yle olmalyd, diye yantlad beni Siu Ana, ama yle
olmalyd deyince yle olmuyor her zaman.
Hakl olabilirsin Ana. Bedava olduka istediin kadar

77
sz verebilirsin, yine de bir borcun birikmez.
Siu Ana baka fotoraflar da kard, arkasndan da
tiyatro programlar, afiler, gazete kesikleri geldi. Siu Anann
gitmedii yer kalmamt neredeyse, hem yalnz Amerika ve
Kanadada deil, okyanusun kar tarafnda da. ngiltere kralyla
kraliesinin nnde gsteri yapm, Rus arna fotoraf imzala-
m, Sarah Bernhardtla ampanya imiti. Buffalo Billle
birlikte be alt yl kadar turneye ktktan sonra Ted adnda bir
rlandalyla evlenmiti. Ted, Britanya adalarnda engelli
yarlara katlan ufak tefek bir jokeydi. Daffodil adn verdikleri
bir kzlar olmutu, bahesinde mavi gndzsefalar ve pembe
sarmak glleri olan ta bir kulbede oturmulard, tam yedi yl
boyunca olabildiince mutlu olmulard. Sonra bir felaket
gelmiti balarna. Ted ile Daffodil bir tren kazasnda hayatlarn
yitirmilerdi, Siu Ana da krk bir kalple Amerikaya dnmt.
Ad yine Ted olan bir borucuyla evlenmiti; ama bir numaral
Tedin aksine iki numarals, inatnn, hoyratn tekiydi; Siu Ana
imeye balamt, yeni yaamn eskisiyle karlatrdka iyice
kederleniyordu. Tedle ikisi, Tennesseedeki, Memphisin
dnda katranl mukavvadan yaplma derme atma bir kulbede
yaamaya balamlard; 1912 ylnn yaznda, Yehudi Usta bir
sabah anszn yollarna km olmasayd Siu Ana vaktinden
nce bu dnyadan gm olurdu. Yehudi Usta kucanda
kk Aesopla (onu pamuk tarlasnda kurtarmasnn zerinden
yalnzca iki gn gemiti) yolda yrrken, Siu Anann evim
dedii ykk dkk kulbeden lklar ve barmalar geldiini
duymu. ki numaral Ted, Siu Anay yumruk yapt kll
elleriyle dvyormu, ilk birka yumrukta kadnn alt yedi
diini krm, kuru grltye pabu brakmayan Yehudi Usta
kulbeye girmi, kucandaki sakat ocuu yavaa yere
brakm, iki numaral Tedin arkasndan dolanm, baparma-
yla ortaparman herifin ensesine bastrm, ama yle bir
bastrm ki adam baylvermi; bylece Usta kavgay sona
erdirmi. Sonra Siu Anann di etlerindeki ve dudaklarndaki

78
kanlar silmi, onun ayaa kalkmasna yardm etmi. Odann
sefaletine gz gezdirince kararn vermesi on iki saniye bile
srmemi. Sana bir nerim var, demi, sopa yiyen kadna.
Brak bu pis herif yerde kalsn, sen benimle gel. Bir anneye
gereksinim duyan raitik bir ocuk var yanmda, sen ona
bakmay kabul edersen ben de sana bakarm. Bir yerde uzun
boylu kalmam ben, bu yzden dolamaya alman gerek, ama
lm babamn zerine yemin ederim ki ne seni ne de ocuu a
brakrm.
Usta o sralarda yirmi dokuz yandaym, erkek milleti-
nin, palabyyla ve benzersiz kravatyla vnen gsterili bir
temsilcisiymi. Siu Ana o sabah katlm ona, ondan sonraki on
be yl boyunca da Yehudi Usta mesleini icra ederken yanndan
hi ayrlmam, Aesopu da kendi olu gibi bytm. Anlatt
yerlerin hepsinin ad kalmad aklmda, ama en iyi ykler hep
Chicagoda geiyor gibiydi, sk sk gittikleri kentte. Bayan
Witherspoon da Chicagoluydu, Siu Ana bu konuya geer
gemez bam dnmeye balad. Siu Ana bu konudan ok ksa
sz etti, ama yaln gerekler ylesine ilgi ekiciydi, ylesine
tuhaf ve tiyatrovariydi ki, ok gemeden bunlar birletirip
eksiksiz bir dram uyduruverdim. Marion merhum kocasyla
evlendiinde yirmi ya da yirmi bir yandayd. Kocas Kansasta
bymt, Wichital varlkl bir ailenin oluydu, ailesinden
kalan miras eline geirir geirmez dosdoru byk kente
komutu. Siu Ana bu adam yakkl, keyfine dkn, sefih biri
olarak tanmlyordu, itenlikten uzak bir apknd, Jim Thorpe
ayakkabsnn bacn balayana kadar bu adam kadnlar
oktan yataa atard. Gen ift, drt yl kadar hesapsz para
harcad, ama Bay Witherspoon taylara dknd, ayrca ayn on
be yirmi gnn de dkn olduu iskambil oyununa ayryor-
du; bu kt alkanlklarn uygularken becerisi cokusunun
gerisinde kaldndan, bir zamanlar yklce olan serveti
kck kalvermiti. Sonlara doru durum o kadar umutsuz-
lamt ki, Charlie Witherspoonun, karsn da alarak

79
Wichitadaki aile evine dnmek zorunda kalmas ve onun gibi
birinin yani polo oynamaktan baka bir ey bilmeyen o
avarenin, o Kuzeyli havainin gerekten de i karartc bir
sigorta irketinde dokuz be memurluu aramas kanlmaz gibi
grnmeye balamt. te tam o srada Yehudi Usta km
sahneye; Rush Sokandaki bir bilardo salonunun arka odasn-
da, sabahn drdnde, ad geen Bay Witherspoon ve tanmad
iki kiiyle bir araya gelmi; adamlar yeil uha kapl bir
masann banda ellerinde iskambil kartlaryla oturmaktaym-
lar. Mizah dergilerinde yazd gibi, Charlie ansl gnnde
deilmi, elinde vale ve iki papazla, ortaya koyacak be
kuruu bile olmad iin mahvolmak zereymi. Yehudi Usta
nn dndakiler oyuna girmemiler; byle bir frsat eline bir
daha geiremeyeceini dnen Charlie, rest demeye karar
vermi. nce Cibola, Kansastaki arazisini koymu ortaya (bir
zamanlar dedelerine ait olan iftlii), bir kt parasnn zerine
evle araziyi yazp imzalam, ama sonra Yehudi Usta oyunda
kalp paray artrnca Charlie bir kt daha imzalayarak
karsnn zerindeki haklarndan vazgemi. Yehudi Ustann
elinde drt yedili varm; kare, fulden yksek olduu iin,
Yehudi Usta hem iftlii hem de kadn kazanm; ne yapacan
bilmez bir duruma den zavall, yenik Charlie Witherspoon ise
gn doarken evine dnm, karsnn uyuduu odaya girmi,
baucundaki komodinden bir tabanca karm, yatan zerine
oturup beynini datm.
te Yehudi Usta, Kansasa byle yerlemi. Yllarca
oradan oraya dolatktan sonra sonunda evim diyebilecei bir
yeri olmu, bu yer kafasnda biimlendirdii bir yer olmasa da o
kare yedili sayesinde eline geirdii eyi de geri evirecek
deilmi. Benim aklmn almad, Bayan Witherspoonun bu
olaydaki durumuydu. Kocas be parasz lmse, kendisinin
Wichitadaki maliknede byle rahat bir hayat srmesini
salayan, gzel giysiler ve zmrt yeili otomobiller almasna
olanak veren para nereden geliyordu? Btn bunlardan sonra

80
Yehudi Ustann tasarlarna parasal destek de verebiliyordu
stelik. Siu Anada bu sorunun yant da hazrd. nk Bayan
Witherspoon zeki biriydi. Kocasnn neler kartrdn anladk-
tan sonra hesaplarla oynamaya balam, aylk gelirlerinin
birazn yksek verim getiren yatrmlarda, hisse senetleri, tahvil
ve baka parasal ilemlerde kullanmt. Bu hilekrl sayesin-
de, dul kald zaman olduka byk kazanlar elde etmi
durumdayd; ilk koyduu para drde katlanmt, cebinde byle
ufak apl bir servetle artk bol bol yiyebilir, iebilir, elenebi-
lirdi. Ama ya Yehudi Usta? diye sordum. Usta, kadn poker
oyununda drste kazanmt, Bayan Witherspoonun sahibi
olduysa neden evlenmemilerdi? Kadn neden yanmzda oturup
Ustann oraplarn yamamyor, yemeini piirmiyor, karnnda
onun bebeklerini tamyordu?
Siu Ana ban yavaa iki yana sallad. Bambaka bir
dnyada yayoruz, dedi. Artk kimse kimsenin bedenine
sahip olamyor. Bir kadn erkekler tarafndan alnp satlacak
mal deil artk, hele Ustann sevgilisi gibi yeni tip kadnlar hi
deil. Bu kadnlar seviyorlar ve nefret ediyorlar, sarlyorlar ve
oynayorlar, istiyorlar ve istemiyorlar, zamanla karlarndakiy-
le birbirlerine iyice balanyorlar. Tam bir maskaralk bu, alk
tutuluyor, rev, sirk hepsi bir arada, lene kadar da onlar iin
hep byle olacak.
Yalnz kaldmda bu ykler bana epeyce dnecek
malzeme salyordu, ama Siu Anann anlattklarnn zerinde
dndke kafamn ii daha da karyor, allak bullak oluyor-
du. Bylesi karmak ilerin girdisini ktsn inceleyeceim
diye kafa patlatyordum, ama bir noktaya gelince duruyor, bu
kadar ok dnrsem beynim zarar grecek diyordum kendi
kendime. Yetikinleri anlamak olanakszd, kendim de bir gn
yetikin olursam eski kendime bir mektup yazp yetikinlerin
nasl byle olduklarn aklayacama sz verdim, ama imdilik
daha fazla kafa yormayacaktm. Bylesine rahatlamak hotu,
ama bu dncelerden syrldm anda ylesine yumuak, hafif,

81
tekdze ve byle olduu iin de yorucu, derin bir can sknts-
nn kucana dyordum ki sonunda almaya balyordum.
almak istediimden deil, ama zamanm baka nasl
geireceimi bilemediimden.
Yeniden odama kapandm, gn boyunca bou bouna
abalayp durduktan sonra neyi yanl yaptm kefettim.
Btn sorun yaklam biimimdeydi. Nasl olduysa, havaya
frlamak ve havada hareket etmenin iki aamal bir ilem
olduunu sokmutum kafama. nce kabildiim kadar yksee
kyor, sonra ne doru hareket ediyordum. Kendimi birinci
hareketi yapmaya altrmtm, ikinci hareketi de birincinin
zerine ekleyerek becerebileceimi dnyordum. Ama iin
gerei, ikinci hareket kendisinden nce geleni yok ediyordu.
Eski yntemi uygularken, kendimi durmadan havalandryor,
ama ne doru hareket etmeyi dnmeye balar balamaz
yeniden alalyor, havada szlmeme frsat kalmadan kendimi
yeniden iki ayamn zerinde buluyordum. Ka kez denediy-
sem de her seferinde baarszla uradm; bir sre sonra
beceriksizliim beni ylesine kzdrd ve ileden kard ki
fkemden ter ter tepinmeye, yeri yumruklamaya baladm.
Sonunda, fkenin ve yenilgi duygusunun iddetiyle kalkp
duvara attm kendimi, bir tarafm krp baylmay umuyordum.
Sradm, saniyenin onda biri kadar bir an iinde, tam omzum
duvara arpmak zereyken, havada szlmekte olduumu
algladm, ne doru koarken bile yerekiminin dna kmak-
taydm, havay yararak ne atlrken tandk, cokulu bir
drtyle dolmutum. Neler olduunu anlamama frsat kalmadan
duvara toslayp geri frlamtm bile, aclar iinde yere dtm,
kvrlp kaldm. arpmann iddetiyle sol yanm batan baa
zonkluyor gibiydi, ama kimin umurunda? Ayaa frladm,
odann iinde dans etmeye baladm, tam yirmi dakika boyunca
deliler gibi gldm. in srrn zmtm. Anlamtm. Brak
u dik alar diyordum kendi kendime. Yaylar dn, erileri
dn. nemli olan nce havaya ykselmek ve sonra da hareket

82
etmek deildi, nemli olan havaya ykselirken ayn anda saa
sola hareket etmekti, kendimi bir tek dzgn, kesintisiz hareket-
le beni kuatan o kocaman boluun kucana atmamd.
Bunu izleyen on sekiz yirmi gn boyunca kpekler gibi
altm, bu yeni yntem kaslarma ve kemiklerime iyice sinene,
bir saniye bile durup dnmeyi gerektirmeyecek bir eylem
olana kadar zerinde alp durdum. Havada saa sola hareket
etmek, gelitirilebilen bir beceriydi, yerde yrmekten pek de
fark olmayan bir biimde havada yryordunuz dte yrrce-
sine; bir bebek ilk admlarn sralarken nasl sendeleyip derse,
ben de kanatlarm gererken oka sendeledim ve dtm. O
noktada benim iin nemli olan, yaptm hareketin sreklili-
iydi, ne kadar ve nereye kadar hareket edebildiimdi. lk
aldm sonular birbirinden olduka farklyd, saniyeyle on
be saniye arasnda deiiyordu, stelik olduka da yava
hareket edebildiimden, olsa olsa iki metreden uzaa gitmeyi
beceremiyordum, odamn bir duvarndan tekine bile gidemi-
yordum. Salam ve sk deildi havada yrym, daha ok
ayaklarn srye srye yryen bir hayalete ya da ip zerinde
yryen ip cambazna benziyordum. Yine de kendime gvenimi
yitirmeden almam srdryordum, daha nce olduu gibi
cesaretim krlp baylvermiyordum. Artk adm adm ilerliyor-
dum, hibir ey beni durduramazd. Her zamanki yksekliim
olan on be yirmi santimin stne kamasam da u anda havada
hareket etme almalarm younlatrmann daha iyi olacan
dnyordum. Bu konuda ustalanca dikkatimi havaya
frlamaya evirecek ve bu sorunun da stesinden gelecektim.
Dorusu da buydu, yeni batan balamam gerekse de bu
planmdan vazgemeyecektim. Zamanmn tkenmekte olduu-
nu, sandmzdan ok daha az gnmzn kaldn nereden
bilebilirdim?
Yehudi Ustayla Aesop dndkten sonra evdeki hava
iyice tazelendi. Bir dnemin sonuydu, hepimiz artk gelecee
bakyor, iftliin snrlarnn dnda bizi bekleyen yeni yaamla-

83
r bekliyorduk. lk gidecek olan Aesoptu, eyllde Yalee
gidecekti, ama her ey planland gibi olursa, bizler de yl
sonuna kadar onu izleyecektik. Artk eitimimin bir sonraki
aamasna getiime gre, Usta benim aa yukar dokuz ay
kadar sonra halk nnde gsteri yapmaya hazr olacam
hesaplyordu. Benim yamda biri iin upuzun bir yol var
saylrd nmde, ama Usta bundan gerek bir eymi gibi sz
ediyordu; stelik durmadan yer ayrtma, gsteri yeri, bilet
kazanc gibi szckler kullanarak beni srekli heyecanl ve canl
tutmay baaryordu. Ben artk ieyecek bir kab bile olmayan,
cieri be para etmez beyaz ocuk Walt Rawley deildim; ben,
Harika ocuk Walttm, yerekimi yasalarna meydan okuyan
kk gzpek, havadaki as oyuncuydum. Yola dp becerile-
rimi dnyaya gsterdiimizde olay yaratacak, Amerikada
herkesin dilinde olacaktm.
Aesopa gelince; Douya yapt yolculuk benzersiz bir
baar olmutu. Onu zel snavlara sokmular, sorular sormular,
dank sal bann iindekileri yoklayp kartrmlard;
Ustann anlattna baklrsa Aesop herkesin azn ak
braktrmt. Bir tek yksekokuldan bile geri evrilmemiti.
Yale ona drt yllk burs vermiti yemek ve yatacak parasyla
ufak bir cep harl da cabas, bylece Aesop da Yalei
yelemiti. Yihhu, inanlacak gibi deil. imdi bunlar dnd-
mde, kendi kendini yetitiren kara derili bir delikanlnn o
souk yrekli kurulularn kale duvarlarn tabaka tabaka
yontmasnn ne kadar byk bir i olduunu anlyorum. Kitap-
lardan anladm yoktu, arkadamn baarlarn
bakalarnnkiyle karlatracak bir lm de yoktu, ama onun
bir dhi olduuna gz kapal inanmtm, Yale niversite-
sindeki bir bek mzmzn ve kibirli budalann onu rencilie
kabul etmek istemesi bana ok doal gelmiti, bundan daha
doal bir ey olamazd dnyada.
Aesopun kazand utkunun nemini kavrayamam
olabilirim, ancak yolculuktan dnerken yannda getirdii yeni

84
giysileri grnce azm ak kalmt. Dndnde zerinde
rakun krknden bir palto ile mavi beyaz bir apka vard,
bunlarn iinde yle tuhaf duruyordu ki kapdan ieri girdiinde
kendimi tutamayp kahkahay bastm. Usta, Bostonda Aesopa
iki takm kahverengi tvit elbise smarlayp diktirtmiti. Aesop
da eve dnnce eski iftlik klklar yerine bunlarla dolar
olmutu, hem de beyaz gmlek, kolal yaka, boyunba ve bir
ift gbre rengi, parlak ayakkabyla. Bu klkta ortalkta dolap
durmas etkileyiciydi geri, sanki bu giysiler onu olduundan
daha dik, daha saygn, kendi neminin daha ok bilincinde
yapyordu. Aslnda gerekmese de her sabah tra olmaya balad;
mutfakta tra kabnn iinde sabunu kprtrken, keskin ulu
tra ban buz gibi souk sabunlu suya daldrrken onun
yannda duruyordum, Atlantik kysndaki byk kentlerde
grdklerini ve yaptklarn bana anlatrken ben de kk bir
aynay ona tutuyordum. Usta yalnzca Aesopu niversiteye
sokmakla kalmam, ona hayat tantmt, Aesop da bunun her
dakikasn anmsyordu: en heyecanl ve en heyecansz noktalar
ve bu ikisinin arasnda kalan btn noktalar. Aesop, gkdelen-
lerden, mzelerden, varyetelerden, lokantalardan, kitaplklardan,
her renk ve biimde insanla dolu kaldrmlardan sz ediyordu
bana. Bir sabah, Kansas bir yanlsamadan baka bir ey deil,
dedi, hayal sakaln tra ederken, geree giden yolda bir
durak.
Bunu sylemene hi gerek yok, dedim. Tkldmz
bu delik ylesine az gelimi bir yer ki, lkenin geri kalan
yerlerinde iki yasa diye bir eyin olduundan haberleri olana
kadar eyalet kuruyup gitti.
New Yorkta bira itim, Walt.
Ben de yle tahmin etmitim.
Gizli iki satlan bir yerde. MacDougal Sokanda,
Greenwich Villagen tam gbeinde, yasad bir lokalde.
Keke sen de benimle olsaydn.
Ben biradan hi holanmam, Aesop. Oysa sert bir

85
burbon ver de gr bakalm iki imekte kimse benimle baa
kabilir mi?
Tad iyiydi demiyorum. Ama btn o insanlarla birlikte
orada olmak, ikimi yle kalabalk bir yerde imek heyecan
vericiydi.
Bahse girerim ki yaptn tek heyecan verici ey bu
deildi.
Hayr, elbette deildi. Birok frsattan biriydi yalnzca.
Aletin de epeyce idman yapmtr herhalde. Elbette ki
bu yalnzca bir tahmin, yanlm varsa dzelt.
Aesopun tra ban tutan eli havada kalakald; Aesop
bir an dalgnlat, sonra aynann iinden srtmaya balad.
hmal edilmediini syleyebilirim kardeim, fazlasn sorma.
Kzn adn sylesene. Israr etmek istemiyorum, ama
ansl kzn kim olduunu bilmek isterim dorusu.
Eh, o kadar merak ediyorsan syleyeyim: Mabel.
Mabel. Dnnce hi fena deil. Etli butlu bir bebee
benziyor. Gen miydi yal m?
Ne genti ne de yal. Ama etli butlu derken haklydn.
Mabel yumulmay umduum en tombul, en kara kadnd.
ylesine iriyaryd ki, nerede balayp nerede bittiini anlaya-
myordum. Bir hipopotamla dans eder gibiydim Walt. Ama pf
noktasn anladn anda anatomi sorun olmaktan kyor.
Kadnn yatana ocuk giriyor, yarm saat sonra erkek olarak
kyorsun.
Artk erkeklie terfi ettiine gre oturup zyaamyk-
sn yazmann zaman geldiine karar verdi. Evden ayrlana
kadar geecek aylarda zamann byle deerlendirmeyi tasarl-
yordu; imdiye kadarki hayatn anlatacakt, Georgiann krlk
bir blgesindeki ykk dkk bir kulbede douundan balaya-
rak Harlemdeki bir genelevde, fahie Mabelin tombul
kollarnda bekretinin bozulmasna kadar olan hayatn. Szck-
ler su gibi akmaya balamt, ama yknn bal cann
skyordu; Aesopun bu konuda nasl kararsz kaldn anms-

86
yorum. Bir gn kitabn adn Bir Buluntu Zenci ocuun
tiraflar koyuyor, ertesi gn Aesopun Servenleri: Kayp Bir
ocuun Gerek yks ve Yaln Dnceleri olarak deitiri-
yordu; bir sonraki gnse kitabn ad Yalee Giden Yol: Basit
Kklerinden Gnmze Kadar Bir Zenci Bilginin Hayat
oluveriyordu. Bu sylediklerim Aesopun bulduu adlardan
yalnzca birkayd, o kitabn zerinde altka durmadan
deiik adlar bulmaya abalyor, durmadan fikir deitiriyordu,
sonunda neredeyse msveddenin kendisi kadar uzun olan bir
isim listesi kt ortaya. Aesop bu yapt zerinde gnde sekiz on
saat uram olmal; o odasnda masasnn stne eilmiken
kap aralndan onu gzetlediimi, nasl olup da bir insann
onca saat kprdamadan oturarak bir kalemin ucunu bir tabaka
beyaz kdn zerinde gezdirmekten baka bir i yapmadan
durabildiini hayretle izlediimi anmsyorum. Kitaplarn nasl
hazrlandn ilk kez gryordum; Aesop yazdklarndan setii
blmleri yksek sesle okumak iin beni odasna ard
zaman bile, onun btn o sessizliini ve dikkatli almasn
dudaklarndan dklen yklerle badatrmak g gelmiti
bana. Aesopun kitabnda hepimiz vardk Yehudi Usta, Siu
Ana ve ben, benim hantal, eitimsiz kulaklarm duyduklarmn
bir bayapt olacan sylyordu bana. Baz blmlerde
aladm, bazlarnda gldm. nsan bylesi zevklerin ve
kederlerin sivri ularn hissetmekten baka ne bekler bir
kitaptan? imdi bu kitab yazarken, odasnda oturan Aesopu
dnmediim bir gn bile olmuyor. Bu sylediimin zerinden
tam altm be ilkbahar geti, onun masasnn banda oturduu-
nu, pencereden giren ve evresinde oynaan toz zerreciklerini
aydnlatan n altnda genlik anlarn yazdn hl grr
gibiyim. Dikkatimi iyice toplarsam, Aesopun cierlerine girip
kan havay, kalem ucunun kdn zerinde czrdamasn da
duyuyorum.
Aesop ieride alrken Yehudi Ustayla ben de gnle-
rimizi tarlalarda geiriyor, numaramn zerinde saatlerce didinip

87
duruyorduk. Usta, dndkten sonra bir iyimserlik annda bize bu
yl tohum ekilmeyeceini sylemiti. Tohumlarn can cehen-
neme, demiti. K geirmemize yetecek kadar yiyeceimiz
var, ilkbahar geldiinde de biz buradan oktan gitmi oluruz.
Bana kalrsa, bize asla gerekmeyecek eyleri yetitirmek gnah
saylr. Ustann bu yeni dncesini herkes sevinle karlad,
bir kez olsun ilkbahar geldiinde kle gibi almayacak, topra
srmeyecektik, sonu gelmeyen haftalar boyunca kamburumuz
karak amurlarn iine bata ka yrmeyecektik. Benim
havada hareket edebilmem ileri yoluna koymutu, Yehudi Usta
artk bu konuda ylesine gven duyuyordu ki iftliin mahvol-
masna seyirci kalabilirdi. Bir insan ancak bu kadar akllca bir
karar alabilirdi. Hepimiz zerimize deni yapmtk, ksa bir
zaman sonra avucumuzdaki altnlar sayacamza gre imdi
neden pislikle uraacaktk ki?
Ama bu sylediim, orada kendimizi paralamadmz
anlamna gelmiyor elbette zellikle de benim, yine de
almaktan holanyordum, Usta beni ne kadar zora sokarsa
soksun, asla pes etmek istemiyordum. Havalar sndktan sonra
hava kararana kadar srdrmeye baladk almamz, ay
gkyznde ykselirken el fenerlerinin altnda uzaktaki
ayrlarda alyorduk. Yorulmak bilmiyordum, ylesine
mutluydum ki her zorlua kar koyabiliyordum. Maysn 1inde
artk bolukta on on iki metre kadar yryebiliyordum. Maysn
5inde yirmi metreyi bulmutum, ondan bir hafta kadar sonraysa
krk metreye ulamtm: yani havada tam krk metrelik yol
alabiliyordum, bu da tam on dakika sren kesintisiz, katksz bir
sihir demekti. te tam o srada Ustann aklna beni suyun
zerinde altrmak geldi. Arazinin kuzeydou ucunda bir gl
vard, o gnden sonra btn almalarmz orada yaptk; her
sabah kahvaltdan sonra at arabasna atlyor, evi gremeyecei-
miz bir noktaya kadar gidiyorduk, o ssz krlarda ba baa,
saatlerce konumadan duruyorduk. lkin gzm korkuttu su,
yzme bilmediimden, suyun stnde cesaret gsterisi yapmak

88
hi de ocuk oyunca deildi benim iin. Gl bir batan bir
baa on sekiz metre kadar vard herhalde, en az yarsndaki
suyun ykseklii benim bam aard. lk gn on alt ya da on
sekiz kez dtm suyun iine, bu dlerin en az drdnde
Ustann suya atlayp beni karmas gerekti. O gnden sonra
gelirken yanmzda havlu ve yedek giysi de getirdik, ama bir
hafta bittiinde artk bunlar getirmemize gerek kalmad. Suyu
yokmu varsayarak su korkumu yenmitim. Aa bakmazsam
bedenimi suyun yzeyinde slanmadan kaydrabileceimi
kefetmitim. Bu kadar basitti; 1927 yl Mays aynn son
gnlerinde tpk sa Peygamber gibi suyun zerinde yrmeyi
baarmtm.
Ben bunlarla urarken Lindbergh de Atlantiki yalnz
bana am, New Yorktan Parise kesintisiz olarak tam otuz
saatte umutu. Arabasnn arka koltuuna yd gazetelerle
bir gn Wichitadan kp gelen Bayan Witherspoondan duyduk
biz bunlar. iftliimizin dnyayla ilikisi o kadar kopuktu ki
bylesine nemli olaylardan bile haberimiz olmuyordu. Bayan
Witherspoon kalkp onca yoldan gelmek istemeseydi bizim bu
olaydan en ufak bir haberimiz bile olmazd. Lindberghin
uuunun benim abalarmla ayn zamana denk dmesi beni
hep hayrete drmtr, o okyanusu aarken ben de Kan-
sastaki kk glmn stnden ayordum; ikimiz de ayn
anda havadaydk, ikimiz de ayn anda kendi baarmz kantl-
yorduk. Sanki gkler ilk kez kendini insanoluna ayordu, biz
de nclerdik, insann uuunun Kristof Kolombu, Macel-
lanydk. Lone Eagle duvardaki bir delikten ayracak durumda
deildim, ama artk onunla aramda bir ba olduunu hissediyor-
dum, sanki gizli bir kardelik ba vard aramzda. Lindberghin
uann adnn St. Louis Ruhu olmas bir rastlant olamazd
kukusuz. Oras benim de doduum kentti, ampiyonlarn,
yirminci yzyln kahramanlarnn kentiydi, Lindbergh bunu
bilmeden uann adn benim onuruma byle koymutu.
Bayan Witherspoon birka gece kald bizde. O gittikten

89
sonra Ustayla ben iimize dndk, dikkatimizi havada hareket
etmekten havaya frlamaya evirdik. Yatay dolama konusunda
elimden geleni yapmtm; artk sra dikine ykselmeye gelmiti.
Aka itiraf ediyorum ki Lindbergh beni esinlendirmiti, ama
ben onu amak istiyordum: Onun makineyle yaptn ben
bedenimle yapmak istiyordum. Belki ufak apta olacakt bu i,
ama ondan ok daha fazla etkileyici olacakt, Lindberghin
nn bir gecede bastracakt benim yapacam ey. Ama ne
kadar abalarsam abalayaym, bir kar bile ilerleyemiyordum.
Bir buuk hafta kadar, Ustayla ben gln kysnda abalayp
durduk, koyduumuz hedef ikimizin de gzn korkutuyordu;
bir buuk haftann sonunda daha ncekinden yksee kama-
mtm. Sonra, 5 Haziran akam, Yehudi Ustann yapt neri
ileri tersine evirmeye balad.
Yalnzca bir dnce bu, dedi, ama sanrm senin u
kolyenin bu ile bir ilgisi var. Krk elli gramdan daha ar
deildir, ama senin yapacan ii hesaba dkersek belki de su
kolyededir. Havada ka milimetre ykselirsen o nesnenin
arl da ykseklikle doru orantl olarak artar yani sen
yirmi santim ykselirsen zerinde fazladan yirmi kilo tayor
gibi olursun. Bu da senin yar arln demektir. Hesaplarm
doruysa senin imdiye kadar bu kadar glk ekmende
alacak bir ey yok.
Bu kolye Noelden beri zerimde, dedim. Benim
uurum o, onsuz yapamam.
Evet, yapabilirsin Walt. Sen ilk kez havalandnda
kolye benim boynumdayd, unuttun mu? O kolyeye duygusal
ynden bal deilsin demek istemiyorum, ama biz burada derin
ruhsal konulara girmi oluyoruz, belki de yapmak istediini
yaparken btn olamayacaksn, yeteneini tm boyutuyla ortaya
koyarken belki de kendinden bir paray geride brakmak
zorundasndr.
Bunlar anlamsz szler. zerimde giysilerim de var,
yle deil mi? Ayakkablarm var, oraplarm da. Kolye beni

90
aa ekiyorsa bunlar da ekiyor demektir. una emin olabilir-
sin ki, zerimde giysilerim olmadan halkn karsnda gsteri
yapacak filan deilim.
Denemekten ne kar? Bir ey yitirmezsin Walt, aksine
kazanabilirsin. Ben hakszsam ortaya kar. Ama haklysam,
szlerimin doru olup olmadn denememek yazk olur.
Yapacak bir ey yoktu, ne kadar istemesem de, ona ne
kadar inanmasam da uur kolyemi kardm, Ustann avucuna
koydum. Pekl, dedim, bir deneyelim bakalm. Ama dediin
kmazsa bir daha bu konuyu aman istemiyorum.
Bu konumamz izleyen bir saat boyunca bir nceki
rekorumu ikiye katlamay baardm, otuz otuz be santim kadar
ykselebildim. Karanlk ktnde yerden yetmi be santim
kadar yksee kabiliyordum artk; bylece Yehudi Ustann
nsezileri dorulanm oluyordu, havaya ykselme sanatnn
nedenlerinin ve sonularnn iyzn khin gibi grmt.
Heyecanm grlecek gibiydi yerden bu kadar yksekte havada
asl durduumu hissediyordum, szcn tam anlamyla
umann eiindeydim, ne var ki altm santimin ykseine
ktmda, yalpalamadan ya da bam dnmeden dikey duru-
mumu korumam gleiyordu. Ykseklerde olmak benim iin
ylesine yeni bir eydi ki, doal dengemi tutturamyordum bir
trl. Btn bir paradan deil de bamsz paralardan oluu-
yormuum gibi kendi kendimi zlyordum; kafamla omuzlarm
bir yana giderken baldrlarm ve ayak bileklerim teki yne
dnyordu. Yere dmemek iin, ykseldiimde yzkoyun bir
konum alyordum, yalnzca tabanlarmla deil, btn bedenimle
yere basmann daha gvenli ve rahat olacan igdsel olarak
biliyordum. O konumdayken ne doru hareket edemeyecek
kadar sinirliydim hl ama o gecenin ilerlemi saatlerinde,
yorgunluktan tkenip eve gitmeden az nce kafam gsme
gmdm, havada ufak bir takla atmaya, yani yere hi demeden
tam, kesintisiz bir daire izmeye altm. Ustayla ben o gece
eve dnerken sevinten adeta sarho olmutuk.

91
 Artk hibir ey olanaksz gelmiyordu bize: hem havaya
frlamay hem de orada hareket etmeyi becermek, ykselip
gerekten umak, dlerin dn gerekletirmek. Sanrm bu
bizim paylatmz en nemli and, btn geleceimizin
sonunda yerine oturduu an. Ne var ki hazirann altsnda, yani o
doruk noktasna ulatmzn ertesi gn, almalarm anszn
ve bir daha balamamacasna sona eriverdi. Yehudi Ustann
bunca zamandr korkuyla bekledii ey sonunda gerekleti,
gerekletiinde de yle bir iddetle geliti, yreklerimizde yle
byk bir karkla ve isyana yol at ki ne o ne de ben asla
eskisi gibi olamadk.
Btn gn ok iyi almtm, o mucizevi ilkbahar
aylar boyunca alkanlk edindiimiz zere yine karanlk
kene kadar oyalanmaya karar vermitik. Saat yedi buuk
olduunda, Siu Anann sabah yanmza verdii sandvilerden
oluan yemeimizi yedik, sonra da, bizi evreleyen tarlalara
ken karanlkta yeniden almaya baladk. Atlarn sesini
duyduumuzda saat ona yakn olmalyd. lkin yalnzca hafif bir
gmbrtyd duyduumuz, topraktaki bu uultu bana uzaklar-
daki gk grltlerini anmsatmt, sanki komu eyalette
imekler akyor, frtna yaklayordu. Gln kysnda ift
takla atm, Ustann komutlarn bekliyordum, ancak Usta her
zamanki dingin ses tonuyla konuaca yerde anszn, korkuyla
koluma yapt. Dinle, dedi. Sonra yineledi: Dinle unu.
Geliyorlar. Pi kurular geliyor. Kulaklarm diktim, evet
doruydu, ses gitgide yaklayordu. Birka saniye geince
duyduumun at sesleri olduunu anladm, bize doru yaklaan
atlarn yerleri dven nallarnn sesiydi bu.
Kprdama, dedi Usta. Olduun yerde kal ve ben
dnene kadar parman bile kprdatma.
Sonra, hibir aklamada bulunmadan eve doru koma-
ya balad, bir ksa mesafe koucusu gibi tarlalardan hzla
geiyordu. Talimatna boverip ben de peinden atldm,
bacaklarmn var gcyle kouyordum. Evden eyrek mil kadar

92
uzaktk, ama yz metre bile komamtk ki, alevleri grdk,
karanlk gkyzne doru fkran parlak krmz ve sar
alevleri. Haykrlar ve sava lklar duyduk, arkasndan da
bir yaylm atei, sonra da hibir yanl anlamaya meydan
vermeyecek biimde insan lklar. Usta durmadan kouyor,
aramz gitgide alyordu; ancak ahrn arka tarafndaki meelie
vardnda durdu. Ben de yaklatm aalarn balad yere, eve
kadar gitmek istiyordum, ama Usta beni gzucuyla grd ve
ilerlememe frsat vermeden beni yere deviriverdi. ok ge
kaldk, dedi. imdi ieri girersek lrz. Biz iki kiiyiz,
onlarsa on iki, hem hepsinin de tfei ve silah var. Dua et de
bizi bulmasnlar Walt, ama tekiler iin elimizden hibir ey
gelmez. Bylece orada, aalarn arkasnda umarszca durduk,
Ku Klux Klann iini bitirmesini bekledik. Atlarnn srtndaki
bir dzine adam avluda gerine gerine dolayordu, balarna
beyaz araflar geirmi, kesik kesik baran bir katiller toplulu-
uydu bunlar, bizse onlara meydan okuyamayacak kadar
gszdk. Adamlar Aesopla Siu Anay alevler iindeki evden
dar srklediler, boyunlarna ip geirdiler, yolun kysndaki
karaaaca astlar, ikisini iki ayr dala. Aesop inledi, Siu Anaysa
hibir ey sylemedi, birka dakika iinde ikisi de lmt. En
iyi iki dostum gzlerimin nnde ldrlmt, benim elimden-
se olanlar seyretmekten, Yehudi Usta avucuyla azm
kapatrken gzlerime dolan yalar tutmaya almaktan baka
bir ey gelmedi. Dostlarm ldkten sonra Klanclardan birka
yere tahta bir ha aktlar, zerine gaz dkp atee verdiler. Ev
yanarken bir yandan da bu ha yanyordu, adamlar bir sre daha
barp ardlar, havaya kurun sktlar, sonra da atlarna
atlayp Cibola ynne doru uzaklatlar. O arada ev akkor
haline gelmiti, ateten ve alev alev yanan kerestelerden oluan
bir yanar toptu artk; adamlarn sonuncusu da giderken at
km, kvlcmlar ve gktalar saarak yerle bir olmutu bile.
Sanki gnein patlayn grmtm gzlerimle. Sanki az nce
kyamet gnne tank olmutum.

93
 kinci blm

Onlar o gece iftliin arazisine gmdk; cesetleri ahrn

yanna kazdmz, iaret koymadmz iki ukura yerletirdik.
Dua etmemiz gerekirdi, ama cierlerimiz alamaktan ylesine
tkenmiti ki, cesetlerin zerine toprak rtmekle yetindik, hibir
ey sylemedik, tuzlu gzyalarmz yanaklarmzdan szlr-
ken sessizce altk. Sonra, duman tten eve dnmeden,
eyalarmzdan salam kalan olup olmadna bile bakmadan at
arabaya kotuk, Cibolay bir daha geri dnmemek zere
arkamzda brakarak karanla kartk.
Bayan Witherspoonun Wichitadaki evine varmamz
btn bir geceyi ve ertesi sabahn yarsn ald; o yazn geri
kalan gnlerinde Usta yle kederliydi ki kendisini ldrmesin-
den korktum. Ne yatandan kalkyor ne yiyor ne de
konuuyordu. drt saatte bir gzlerinden dklen yalar da
olmasa karnzdakinin bir adam m yoksa bir ta paras m
olduunu anlayamazdnz. O koca adam tkenmiti; zntden,
kendi kendini sulamaktan mahvolmutu; bu durumdan syrl-
masn ne kadar istesem de haftalar getike o daha da ktledi.
Byle olacan seziyordum, diye mrldanyordu zaman
zaman. Seziyordum, ama nlemek iin parmam bile kpr-
datmadm. Benim suum. lmelerinin sulusu benim. Onlar
kendi ellerimle ldrmemden ne fark var bu durumun? Birini
ldrene de acnmaz. Yaamay hak etmez byle biri.
Onu byle grnce tylerim rperiyordu, yle hareket-
siz, kprtsz duruyordu; gelecei dnnce, Usta nn durumu
beni en az Aesopla Siu Anann bana gelenler kadar korkutu-
yordu hatta daha da fazla. Bu konuda acmasz davranmak
istemiyorum, ama hayat yaanmak iindir, dostlarmn kym
beni ne kadar dehete drm olsa da yalnzca kk bir
ocuktum ben, dn olan bugn unutan bir maskaraydm; yle
gnlerce szlanp yas tutarak ortalkta dolamak bana gre
deildi. Aladm, Tanrya lanetler savurdum, kafam yerlere

94
vurdum, ama bu ii birka gn srdrdkten sonra her eyi
unutmaya ve baka ilere ynelmeye hazrdm artk. Byle
sylemem benim kiiliim konusunda pek de iyi eyler dn-
drmyor insana, ama hissetmediim eyleri hissetmi gibi
davranmann da bir anlam yok. Aesopu ve Siu Anay zl-
yordum, yeniden onlarla birlikte olmak iin deli oluyordum,
ama yoklard artk, ne kadar dua etsem de geri gelecekleri yoktu.
Benim iin artk kollar svamak, almaya balamak zaman
gelmiti. Kafam hl yeni mesleimle ilgili hayallerle doluydu,
bu hayaller ne kadar bencilce olursa olsun ie balamak, gklere
frlamak ve btn dnyaya becerimle parmak srtmak iin
sabrszlanyordum.
Bu durumda, haziran geip de temmuz gelmesine karn
Yehudi Ustann hl parman kprdatmadn grdmde
ne byk hayal krklna uradm bir dnn; temmuz da
geip austos gelmesine karn Ustann yaad trajedinin
etkisinden syrldn belirten en ufak bir iaret bile gsterme-
mesinin nasl keyfimi kardn bir dnn. Bu durum
yalnzca tasarlarma engel olmakla kalmad, ayn zamanda
kendimi yzst braklm, g durumda terk edilmi gibi
hissetmeme neden oldu. Ustann kiiliindeki nemli bir kusur
gzlerimin nne serilmiti; salam bir iyaps olmad iin,
hayatn boktan yanlaryla yz yze gelmeyi reddettii iin
kzyordum ona. Bunca yldr gvenmitim, gcnden g
almtm; imdiyse o kalkm, sama sapan davranan sradan bir
iyimser gibi, iyilii grnce ho geldin diyen, ama ktl
kabul edemeyen biri gibi davranyordu. Onun byle ktn
grmek midemi bulandryordu, kederi srp gittike ona olan
gvenim elimde olmadan azald. Bayan Witherspoon olmasayd
ben oktan havlu atar, ekip giderdim. Senin Ustan byk
adam, dedi gnn birinde, byk adamlarn duygular da
byk olur. Bakalarndan daha ok ey hissederler onlar,
sevinleri de byk olur, fkeleri de, kederleri de. imdi ac
ekiyor, bakasndan daha uzun srecektir onun ektii ac. Bu,

95
seni dehete drmesin Walt. Sonunda kurtulacaktr bundan.
Sabrl olmalsn.
Bana bunlar syledi Bayan Witherspoon, ama syledii
szlere kendisinin de inandndan emin deilim. Gnler
getike onun da Ustaya benim kadar kzdn seziyordum,
bylesine nemli bir konuda tmyle ayn grte olmamz
houma gidiyordu. u Bayan Witherspoon esasl bir kadnd,
evinde yaadm ve her gnm onunla geirdiim bu dnem-
de, daha nce tahmin ettiimden ok daha fazla ortak ynmz
olduunu anlamtm. iftlie bizi ziyarete geldiinde Aesopla
Siu Anay incitmemek iin elinden geldiince iyi davranmt,
ama imdi kendi plndeyken artk kendisini tutmas
gerekmiyordu, olduu gibi grnebilirdi. lk birka hafta, onun
yaradlnn her yn artt beni, kt alkanlklar vard,
kendi isteklerinin yerine getirilmesi konusunda tutturdu mu
tutturuyordu. Yalnzca ikiye olan eiliminden sz etmiyorum
(gnde en az alt ya da yedi bardak cin tonik iiyordu), sigaraya
olan dknlnden de (sabahtan akama kadar Picayunes ve
Sweet Caporals gibi modas gemi marka sigaralar tttryor-
du); szn ettiim ey, onun genelde umursamaz oluuydu,
hanmefendi grnnn ardnda zgr kalmaya alan
babo, pasakl bir ruh gizleniyordu. Az onu ele veriyordu: En
sevdii ikiden bir iki tek att m bir kadnn azndan duydu-
um en kaba, en baya bir konuma tutturuyor, en sivri akalar
tfekten frlayan kurunlar gibi pe pee sralyordu. iftlikte
onca terbiyeli bir yaam srdkten sonra, yksek ahlak kuralla-
rna bal olmayan, hayattaki tek amac elenmek ve
olabildiince ok para kazanmak olan biriyle birlikte olmak
olduka houma gitmiti. Bylece Bayan Witherspoonla dost
olduk, Wichitann o scak yaznn en scak, en skntl gnlerini
ter iinde geirirken Yehudi Ustay kederiyle ba baa braktk.
Bayan Witherspoonun benden holandn biliyordum,
ama onun bana derin bir sevgi duyduunu syleyerek abartacak
deilim, hi olmazsa o aylarda byle bir ey yoktu. Beni mutlu

96
tutmak iin kesin bir nedeni vard Bayan Witherspoonun; ben
ne kadar onun beni deerli bir arkada, hazrcevap, gzpek bir
ocuk olarak grdn dnp bbrlensem de, iin gerei
Bayan Witherspoonun kendi banka hesabnn geleceini
dnmesiydi. Onun gibi becerikli ve ekici bir kadn benim
gibi aknn biriyle neden vakit geirsindi? O beni bir i frsat
olarak gryordu, ocuk biimine girmi dolar iaretiydim ben,
mesleime gereken ilgi ve dikkat gsterilirse bu iin onu on
eyaletin en zengin kadn yapacan biliyordu. Birlikte ho vakit
geirmediimizi sylemek istemiyorum, ama bu ancak onun
amacna uygun hareket ettiimizde oluyordu; beni gzaltnda
tutmak, benim yeteneim sayesinde para kazanmasna frsat
kalmadan kap gitmememi salamak iin bana yaclk
yapyor, gnlm alyordu.
yle olsun bakalm. Byle davrand iin onu knaya-
cak deilim, onun yerinde olsaydm ben de yle davranrdm
herhalde. Yine de benim bymn onu ne kadar az etkilediini
grmenin beni zaman zaman fkelendirdiini yadsyacak
deilim. Btn o skc haftalar ve aylar boyunca gnde en az bir
ya da iki saat dzenli olarak almam srdrdm. Yanmzdan
arabayla geen insanlar korkutmamak iin evin dna kmyor,
st kattaki salonun gneliini indirip orada alyordum.
Bayan Witherspoon bu almalarm izlemek zahmetine ancak
pek seyrek olarak katlanmakla kalmad, naslsa odaya girdii bir
iki seferde de benim havadaki hareketlerimi tepkisizce izledi, bir
biftek paras seyreden kasap kadar bo gzlerle ve nesnellikle
bakt bana. Yaptklarm ne kadar olaanst olursa olsun, Bayan
Witherspoon bunlar olaan eyler olarak kabul ediyordu, ayn
bymesi ya da rzgrn sesi kadar sradan ve anlalr buluyor-
du. Belki de bir mucizeyle sradan bir olay birbirinden ayrt
edemeyecek kadar sarhotu ya da bu iin gizemi ona vz
geliyordu; ama i elenceye gelince, beni oturma odasndaki
kahrolas masalarn ve iskemlelerin stnde szlrken izlemek-
tense nc snf bir gsteriyi seyretmek zere bardaktan

97
boanrcasna yaan yamurda araba srmeyi yelerdi. Benim
gsterim onun amacna ulamasna yarayan bir aratan baka bir
ey deildi. Sonucu garanti ettikten sonra ara onun umurunda
bile deildi.
Ama bana iyi davranyordu, hakkn vermem gerek.
Nedenleri ne olursa olsun, elence konusunda eli sk deildi,
benim adma para harcamakta bir kez bile duraksamad. Geli-
imden iki gn sonra beni alp Wichita nn merkezine alverie
gtrd, stm bam donatt. Sonra da dondurmacya,
ekerlemeciye ve elence merkezine gittik. Bayan Witherspoon
hep bir adm nmdeydi, ben bir ey istediimin daha bilincine
varamadan o eyi alp bana sunuveriyordu; gz krpp avucuma
brakyor, bam okuyordu. Geirdiim onca kt gnden
sonra gnlerimi lks iinde geirmeye bir itirazm olduunu
syleyemem. Yumuack bir yatakta, ilemeli araflarn ve
kuty yastklarn arasnda yatyordum, zenci a Nelly
Boggun bizim iin piirdii ziyafet yemeklerini gvdeye
indiriyor, her gn i amar deitiriyordum. ou le
sonras, scaktan kamak iin zmrt yeili otomobile atlyor,
kent dna kp tur atyorduk; arabann camlarn ap bo
yollarda yldrm gibi giderken drt bir yanmzdan rzgr bizi
yalyordu. Bayan Witherspoon hzdan holanyordu; ayan gaz
pedalna bastrrken yle mutlu oluyordu ki, onu hi byle
grmemitim daha nce: Gm iki iesinden ektii yudum-
lar arasnda kahkahalar atarken ksa kzl salar ters dnm bir
trtl gibi rzgrda dalgalanyordu. Bu kadn korku nedir
bilmiyordu, saatte yz krk yz elli kilometre hzla giden bir
arabann bir insana arpnca ldrebileceinin farknda bile
deildi. Bayan Witherspoon gaz pedaln byle kklediinde
serinkanllm koruyabilmek iin elimden geleni yapyordum,
ama arabann hz saatte yz otuz ya da yz krk bulunca
kendimi tutamyordum. imde kabaran korku midemi etkiliyor-
du, ok gemeden pe pee osurmaya balyordum, kmdan
kesik kesik kan tiz sesli bir mziin eliinde pis kokulu

98
bombalar arka arkaya brakveriyordum havaya. Utantan
neredeyse ldm sylememe gerek yok, nk Bayan
Witherspoon byle saygszlklar zerinde durmadan geitire-
cek trde biri deildi. lk kez osurduumda yle bir glmeye
balad ki bann omuzlarnn arasndaki yerinden kopacan
sandm. Sonra, hibir uyarda bulunmadan frene sonuna kadar
bast ve arabay yana savurarak, yreimi hoplatarak durdurdu.
Bunun gibi birka tane daha salarsan, dedi, gaz
maskesi takmamz gerekecek.
Ben koku filan almyorum, dedim; aklma bundan
daha uygun bir yant gelmemiti.
Bayan Witherspoon havay koklad, sonra burnunu
krtrd, yzn buruturdu. Bir daha kokla, afillim. Koca bir
fasulye tugay bizimle birlikte yolculuk ediyor, ederken de senin
poponda mzka alyor.
Birazck gaz saldm, dedim, ustaca yntem deitire-
rek. Yanlmyorsam, arabaya benzin koymadka gitmez.
Bu benzinin oktanna bal tatlm. Burada sz konusu
olan kimya deneyi ikimizi de havaya uurabilir.
Evet, ama aaca toslayp lmekten daha iyi bu.
Tasalanma sen, ufaklk, dedi Bayan Witherspoon, sesi
anszn yumuayvermiti. Elini uzatp bama dokundu,
parmaklarn tatl tatl salarmda gezdirdi. Ben usta bir
srcym. Ne kadar hzl gidersek gidelim, denetim Bayan
Marionda olduu srece gvendesin demektir.
Bunu duymak ho, dedim, elinin bama dokunmasn-
dan ok holanmtm. Ama bunu yazl olarak verseniz iim
daha rahat eder.
Bayan Witherspoon boazdan gelen, ksa, kaba bir
kahkaha att, glmsedi. Sana bir t vereyim, dedi. Fazla
hzl srdm dnyorsan, gzlerini kapayp haykr. Ne
kadar yksek sesle haykrrsan ikimiz de o kadar ok eleniriz.
Ben de yle yaptm ya da hi deilse yapmay denedim.
Bundan sonraki gezintilerimizde hz ibresi yz elli kilometreyi

99
gsterdiinde gzlerimi yummaya dikkat ettim, ama birka kez
yz krkla giderken osurduum oldu, hatta bir keresinde yz
otuzda bile tutamadm (stmze gelen bir kamyona arpacak
gibiydik o srada. Son saniyede kurtulduk). Bu kusurlarn benim
zsaygma zarar olmad, ancak austos balarnda, kmn
deliini tutamayp pantolonuma doldurunca geirdiim sarsnt
en kts oldu. Felaket scak bir gnd. ki haftadr bir damla
bile yamur dmemiti, o dmdz topraklardaki her aacn
zerindeki her yaprak toz iinde kalmt. Bayan Witherspoon
her zamankinden biraz daha sarhotu sanrm, kenti geride
braktmzda o dnyay takmayan, boverci havalarn takn-
mt bile. Daha ilk dnemete yz kilometreyi bulmutu, ondan
sonra da hzn kesmek mmkn olmad. Her taraf toz iinde
kalmt. Siperliin zerine toz yayor, giysilerimizin iine
doluyor, dilerimizi gcrdatyordu, Bayan Witherspoon ise
glp duruyor, Mokey Dugwayin hz rekorunu krmak isterce-
sine gaz pedalna basyor da basyordu. Gzlerimi yumup var
gcmle bardm, araba, imleri seyrelmi, tozlu yolda sarsla-
rak hzla ileri atlrken ben de arabann n paneline smsk
yaptm. Duyduum dehet gitgide artt, yirmi otuz saniye
kadar sonra artk sonumun geldiine inandm. O aptal yolda
lp gidecektim, dnyadaki son dakikalarm yayordum. te
tam o srada kakam tutamadm: Yumuak, kaygan bir sabun
gibi donuma doldu, scak ve iren bir slakl vard, sonra
bacamdan aa akmaya balad. Neler olduunun farkna
vardmda gzyalarna boulmaktan baka bir ey gelmedi
elimden.
Bu arada araba yoluna devam ediyordu, on on iki dakika
sonra durduunda tepeden trnaa batmtm, hem tere hem boka
hem de gzyana. Batan aa beden svs ve aclar iindey-
dim.
Evet delikanl, dedi Bayan Witherspoon, yengisinin
tadn karmak zere bir sigara yakarken. Yzyln rekorunu
krdk. Bahse girerim ki, bu k krk eyalette bu ii beceren ilk

100
kadn benim. Ne dersin? Benim gibi yal bir karga iin hi fena
saylmaz, deil mi?
Siz yal bir karga deilsiniz bayan, dedim.
Ne ho bir sz. Houma gitti. Kadnlara nasl davranla-
can biliyorsun olum. Birka yl sonra bu szlerinle onlar
kendine esir edersin sen.
Sanki hibir ey olmam gibi soukkanl ve rahat bir
biimde onunla byle gevezelik etmeye devam etmek isterdim
dorusu, ama araba artk olduu yerde durduuna gre pantolo-
numdan gelen koku daha da belirginlemiti, gizimin ortaya
kmasnn an meselesi olduunun farkndaydm. ylesine
aalanm hissediyordum ki kendimi, bir tek sz daha edeme-
den yzm avularma gmp alamaya baladm.
Neyin var Walt? dediini duydum onun. Ulu Tanrm!
Bu defa becerdin, deil mi?
ok zgnm, dedim, yzne bakmaya cesaret
edemiyordum. Tutamadm.
Mutlaka sana yedirdiim o ekerler yzndendir. Miden
alkn deil.
Belki de. Ama belki de tabanszn biriyimdir.
Budalalama olum. Ufack bir kaza bu. Herkesin
bana gelir.
Elbette. Altna bez bal olan herkesin bana gelir.
Hayatmda hi bu kadar utanmamtm.
Unut gitsin. imdi kendine acmann sras deil.
Koltuun demesine bir ey szmadan u kn temizlesek iyi
olur. Beni dinliyor musun Walt? Barsaklarnn lanet olas
hareketleri umurumda bile deil, yalnzca arabamda bu pislii
istemiyorum. uradaki aalarn gerisinde bir gl var, seni oraya
gtreceim. u pislii bir kazyalm, prl prl olursun yine.
Onunla gitmekten baka seeneim yoktu. Ayaa kalkp
yrmek zaten yeteri kadar korkuntu, pantolonumun ii vck
vck olmu, kayganlamt, stelik hkrklarmn da nn
alamadmdan hl inip kalkan gsmden tuhaf, bouk sesler

101
ykseliyordu. Bayan Witherspoon nme dm, gle giden
yolu gsteriyordu. Gl yoldan otuz metre kadar ierideydi, kuru
aalar ve allklar, gl evresinden bir duvar gibi ayryordu,
bozkrn ortasnda kk bir vahayd sanki gl. Suyun kysna
vardmzda Bayan Witherspoon bana soyunmam syledi,
sradan bir ey syler gibiydi. Sylediini yapmak istemedim,
en azndan o bakarken yapmak istemedim, ama bana arkasn
dnmeyeceini anladmda gzlerimi yere diktim, bu ikenceye
teslim oldum. Bayan Witherspoon nce ayakkablarmn
balarn zd ve oraplarm kard; sonra bir an bile tereddt
etmeden kemerimi zd, pantolonumun dmelerini at, aa
ekeledi. Pantolonumla donum bir anda bileklerime indi, ortaya
kan kmle, yetikin bir kadnn karsnda kalakalmtm,
beyaz bacaklarma kahverengi bulama bulamt, kmn
delii de bir gn nceden kalma p gibi kokuyordu. Hayatmn
en rezil anlarndan birini yaadma kuku yoktu, ama (bunu
asla unutmayacam) Bayan Witherspoonun hakkn teslim
etmeliyim, gkn bile karmad. Tiksindiini gsteren en ufak
bir homurtu, en ufak bir soluma duymadm. Yeni domu
bebeini ykayan bir annenin tm sevecenliiyle ellerini suya
daldrd ve beni temizlemeye balad, beni utandran eyden en
ufak bir iz kalmayncaya kadar plak tenimi ykayp ovalad.
te oldu, dedi, krmz boncuklu antasndan kard
bir mendille beni kurularken. Gzden rak olan gnlden de
rak olur.
Doru, dedim, peki bu berbat donu ne yapacaz
imdi?
Ne yapacaz, kulara brakacaz, pantolonunu da
yle.
Eve bu durumda m dnmemi istiyorsunuz? Popom
plak olarak m?
Neden olmasn? Gmleinin etek ular dizine kadar
iniyor, zaten saklamaya deecek pek bir eyin de yok. Mikros-
kobik eylerden sz ediyoruz olum, Lilliput lkesinin saray

102
mcevherlerinden.
Sakl yerlerime laf atmayn bayan. Sizin gznzde
nemleri olmayabilir, ama ben onlarla gurur duyuyorum.
Elbette duyuyorsundur. Hem baksana tatl, kk bir
kuun var Walt, u tysz toplarna ve dzgn, bebek popona
bak. Erkek olmak iin hibir eyin eksik deil, deyip anszn,
beni gafil avlayarak, btn bu saydklarn avulad, elinde yle
skca bir sallad, ama tam olmamsn henz. Seni arabada
gren olmaz. Bu akam dondurmacdan vazgeeriz, doruca eve
gideriz. Kendini daha iyi hissetmene yarayacaksa seni eve arka
kapdan gizlice sokarm. Ne dersin? Bu olanlar bilen tek kii
benim, kimseye sylemeyeceim konusunda kiminle istersen
bahse girebilirsin.
Ustaya bile mi?
Hele ona hi. Bugn burada olanlar tmyle seninle
benim aramda kalacak.
Bu kadnda i vard, nemli bir ey olduunda ondan
iyisi bulunmazd. Ama baka zamanlarda sa solu belli olmaz-
d. Tam cancier dostunuz olduunu dndnz anda durup
dururken hi beklenmedik bir ey yapverirdi, rnein kzdrrd
sizi ya da kmserdi ya da hi konumazd sizinle, o ana kadar
iinde bulunduunuz harika dnya anszn tatszlaverirdi. Hl
anlayamadm, aklmn henz ermedii birok ey vard,
bununla birlikte Bayan Witherspoonun Yehudi Ustann
zlemini ektiini yava yava sezmeye balamtm. Ustann
gelmesini beklerken kendini ikiye veriyordu, bu i bylece
srp gitseydi eminim ki Bayan Witherspoon dnmeden
yanl bir ey yapard.
Dnm noktas, bu kaka olayndan iki gece kadar sonra
geldi. Arka avluda ezlonglarda oturuyor, allklara dalp kan
atebceklerini izliyor, bir yandan da crcrbceklerinin teneke
sesini andran tlerine kulak veriyorduk. O gnlerde, hatta
lgn Yirmiler denen dnemde bu byk bir elence saylyor-
du. Halkn inand eylerin foyasn ortaya karmaktan nefret

103
ederim, ama Wichitada lgnlk filan yoktu; o uyuuk kasabay
tam iki ay biraz ses, biraz elence bulmak umuduyla dolap
durduktan sonra grmeye deer ne varsa grmtk bile. Her
filme gitmi, her eit dondurmay mideye indirmi, btn
kumar otomatlarnda oynam, btn atlkarncalara binmitik.
Artk evden dar kmamza deecek bir ey kalmamt, her
gece evde kalyor, uyuukluun lmcl bir hastalk gibi
damarlarmza yaylmasna izin veriyorduk. O gece elimdeki
bardaktan lk limonatam yudumladm anmsyorum; Bayan
W. da bir baka ikiye gmlmt, ikimizin azndan da tek
sz kmayal krk dakikadan fazla olmutu.
Eskiden, dedi sonunda Bayan W., dnp durduu
eyi da vurarak, eskiden onun o kahrolas ahrdan kan en
gzpek damzlk olduunu dnrdm.
eceimden bir yudum aldm, karanlk gkyzndeki
yldzlara baktm, esnedim. Kimmi bu? diye sordum, can
skntm gizlemeye almadan.
Kim olduunu sanyorsun, sidik torbas? Dili dola-
yordu, ne dedii g anlalyordu. Onu daha iyi tanmasaydm,
beyninin ii su dolu akalozun biri olduunu dnrdm.
Ah! dedim, konumann nereye doru gittiini anszn
anlayvermitim.
Evet, o ite, Bay Birdman, ondan sz ediyorum.
Onun durumu kt Bayan, bunu biliyorsunuz, ruhunun
bir an nce onmasn dilemekten baka bir ey gelmez elimiz-
den.
Salak, onun ruhundan sz eden kim? Ben onun kam-
ndan sz ediyorum. Herhalde yerinde duruyordur, yle deil
mi?
Sanrm duruyordur. Bunu ona sorup reneceimi
dnmyorsunuzdur herhalde.
Bana bak, bir erkein grevini yerine getirmesi gerek.
Bir kadn tam iki ay boyunca bota brakp bu iten syrlacan
sanmaya hakk yok. Bu i byle yrmez. Bir kadnn orasnn

104
sevgiye gereksinmesi vardr. Btn hayvanlar gibi o da okan-
mak, doyurulmak ister.
Karanlkta beni gren kimse olmasa bile kzarmtm,
bunu hissedebiliyordum. Bana bunlar anlatmak istediinize
emin misiniz Bayan Witherspoon? diye sordum.
Anlatacak baka kimse yok ki, tatlm. Hem sen bunlar
bilecek kadar bydn artk. Hayatn btn teki mankafalar
gibi yaayp bitirmek istemezsin, deil mi?
Ben hep doann kendi bann aresine bakacan
dnrdm.
te hatan burada. Bir erkek kendi bal kavanozuna
dikkat etmelidir. Tkacn yerinde durduuna, kavanozun
kurumadna emin olmaldr. Ne dediimi duyuyor musun?
Duyuyorum sanrm.
Sanr msn? Ne boktan bir yant bu!
Evet, sizi duyuyorum.
Bana baka neriler gelmediini sanma. Gen ve
salkl bir kzm ben, byle bekletilmekten bktm usandm.
Btn yaz kendi kendimi doyuma ulatrdm, artk bu da
yrmyor. Bundan daha ak konuamam deil mi?
Duyduuma gre Ustann evlenme nerisini kez
geri evirmisiniz.
Eh, her ey deiebilir, yle deil mi, Bay okbilmi?
Belki deiir, belki deimez. Bunu syleyecek olan
ben deilim.
Konuma irkin bir biim almak zereydi, bense bu ie
bulamak istemiyordum, yani orada oturup onun hayal krkl-
na uram cinsel organ konusundaki sama sapan
konumalarn dinlemek istemiyordum. Bu tr konumalara
hazr deildim; hem Ustaya ben de ne kadar sinirlenmi
olursam olaym Bayan Witherspoon ile bir olup onun erkeklii-
ne saldracak deildim. Ayaa kalkp oradan gidebilirdim belki,
ama o zaman da Bayan Witherspoon bana barmaya balar, be
dakika gemeden de Wichitann btn polisleri avlumuza

105
doluur, huzuru bozduk diye bizi ieri atarlard.
Sonunda tasalanmama gerek kalmad. Bayan Withers-
poon kendinden gemeden nce evin iinde bir gmbrt koptu.
Sanrm bir arpma sesinden ok, bir patlamayd bu; uzun,
bouk bir patlamann hemen ardndan pe pee yanklanan
gmbrtler duyuldu: tak, tak, tak; sanki duvarlar kecekti.
Nedense bu, Bayan Witherspoona gln gelmiti. Kahkahalara
boularak ban geriye att, nefes borusundaki hava, tam on be
saniye boyunca, uan bir ekirge srs gibi dalga dalga boald
dar. O gne kadar byle glen birini grmemitim hi. On
beladan biri ya da alkol derecesi iki yz olan cin gibiydi, sanki
drt yz srtlan lgnlar Kasabasnn sokaklarn arnlyordu.
Sonra, gmbrtler srerken, Bayan Witherspoon sesinin olanca
gcyle haykrmaya balad: Duyuyor musun? diye baryor-
du, unu duyuyor musun Walt? Bu benim! Dncelerimin
sesi bu, beynimin iinde zplayan dncelerimin sesi! Tpk
patlam msr gibi, Walt! Kafatasm ikiye ayrlacak gibi! Hah
ha! Kafam patlayp dalacak!
Tam o srada, gmbrtlerin yerini paralanan camlarn
sesi ald. nce bir ey krld, sonra bir bakas: fincanlar,
aynalar, ieler; kulaklar sar eden bir saldryd bu. Neyin ne
olduunu anlayabilmek gt, ama her para baka biimde
tuzla buz oluyordu; bu i epey srd, sanrm bir dakikadan
fazla; ilk birka saniyeden sonra grlt her yeri sard, parala-
nan camlarn sesi geceyi kaplad. Hi dnmeden ayaa
frlayp eve doru kotum, Bayan Witherspoon da beni izlemeye
alt, ama fazla yryemeyecek kadar sarhotu. Aklmda kalan
son ey, geriye bakp onun ayann kaydn grmem oldu
tpk gldr filmlerindeki ayyalar gibi yzst yere yapt.
Azndan bir lk kt. Sonra, bakt ki kalkmaya almasnn
anlam yok, yeniden kkr kkr glmeye balad. Onu brakt-
mda bu durumdayd ite: Yerde yuvarlanp glyordu, kfelik
bir durumda, zavall barsaklarn imene boaltp glyordu.
Aklma gelen ilk dnce, birinin eve zorla girip Yehudi

106
Ustaya saldrd oldu. Ne var ki arka kapdan eve girip
merdiveni trmanmaya baladmda ortal sessizlik kaplam-
t. ok tuhaft bu, ama bundan sonra olanlar daha da tuhaft.
Koridorun sonuna, Ustann odasna gittim, kapy hafife
tklattm; Usta, tmyle anlalr, dingin bir sesle, eri gel,
diye seslendi. Ben de girdim; Yehudi Usta, zerinde bornozu,
ayanda terlikleriyle odann ortasnda duruyordu, elleri ceple-
rindeydi, yznde de tuhaf bir glmseme vard. evresinde ne
varsa krlp dklmt. Karyolas paramparayd, duvarlar
oyulmutu, havada binlerce beyaz ty uuuyordu. Krk resim
ereveleri, krk camlar, krk iskemleler, ne olduklarn
anlayamadm krk eyler, yap molozu gibi, demenin her
tarafna dklp salmt. Grdklerimi sindirebilmem iin
bana birka saniye zaman tand Yehudi Usta, sonra az nce
scak bir banyodan km bir adam kadar dingin bir sesle, yi
akamlar, Walt, dedi. Gecenin bu saatinde seni buraya getiren
nedir?
Yehudi Usta, dedim, iyi misin?
yi mi? Elbette ki iyiyim. yi grnmyor muyum?
Bilmiyorum. Evet, belki de iyisindir. Ama bu, dedim
elimle ayaklarmn dibindeki dkntleri gstererek, bunlar da
ne? Anlamyorum. Buras yklp dklm, parampara olmu.
Bir katarsis deneyimi, evlat.
Ne deneyimi, ne?
Bover. Bir tr kalp ilac, ruhlar iyiletirmekte kullan-
lan bir merhem.
Yani sen imdi btn bunlar bir bana m yaptn?
Yaplmas gerekliydi. Btn bu karklk iin beni
bala, ama eninde sonunda yapmam gerekiyordu bunu.
Bana bakndan anladm kadaryla eski halini bulmu-
tu Usta. Sesi yeniden o kibirli rengini kazanmt, eskiden
olduu gibi sevecenlikle alaycl yabancs olmadm kurnaz-
lyla birletiriyordu. yleyse imdi, dedim umutlanmay
hl pek gze alamayarak, her ey deiecek anlamna m

107
geliyor bu?
llerimizi aklmzdan karmamakla ykmlyz. Bu
temel kuraldr. Onlar unutursak kendimize insan demek hakkn
da yitiririz. Ne demek istediimi anlyor musun Walt?
Evet efendim, anlyorum. Sevdiklerimizi ve onlara
neler yapldn dnmediim bir tek gn bile olmuyor. Ama
u da var ki...
Ne var Walt?
Ama zaman boa geiyor, kendimizi de dnmezsek
dnyaya hakszlk etmi oluruz.
ok zekisin olum. Belki de sende umut vardr.
Sorun yalnz ben deilim. Bayan Witherspoon da var.
u son birka haftadr isterik biri olup kt. Gzlerim beni
yanltmyorsa, imenlerin zerinde baylp kald, kendi kusmu-
unun iine batm durumda horlayp duruyor.
zr dilemem gerekmeyen eyler iin zr dilemeye-
ceim. Yapmam gerekeni yaptm ben, srmesi gerektii kadar
da srd. Artk yeni bir sayfa alyor. blisler kap gitti,
ruhumdaki karanlk gece sona erdi. Derin bir soluk ald, ellerini
ceplerinden kard, omuzlarmdan skca yakalad. Ne dersin
kk adam, onlara marifetini gstermeye hazr msn?
Hazrm patron. Kalbm basarm ki hazrm. Bana
yalnzca bunu yapacam bir yer ayarla, ondan sonra lene
kadar yanndaym.
Halkn karsna ilk kez 25 Austos 1927 gn ktm;
Larned, Kansasta Pawnee Eyalet Fuarnda, Harika ocuk Walt
olarak bir gsteri verdim. Benimkinden daha gsterisiz bir
balang olabileceini tahmin etmiyorum; bu gsteri neredeyse
sahneye ilk ve son km olacakt. Gsteriyi yzme gzme
bulatrm deildim, ancak kalabalk ylesine amatac ve
rahatsz ediciydi, aralarnda yle ok sarho ve yuhalayan vard
ki, Usta kafasn abucak altrmam olsayd o gn dnyaya
veda etmi olurdum.
Tarm rnlerinin sergilendii tezghlarn te yannda

108
bir dzl iple evirmilerdi, buras dl kazanm msrlarn,
iki bal inein ve yz kiloluk domuzun bulunduu blmele-
rin ilerisindeydi; yzeyini beyaz kpklerin kaplad yeil,
bulank sular olan o kk gle varana kadar sanrm iki yz
elli metre kadar yrmtk. Bylesine tarihsel bir olay iin
acnas bir yer olduunu dnmtm orasnn, ama Usta
benim ie ufaktan balamam, fazla dikkat ekmememi istiyor-
du. Ty Cobb bile nce alttaki kmelerde oynad, dedi benimle
birlikte Bayan Witherspoonun arabasndan inerken. Gsteri
yapp deneyim kazanman gerek. Burada baarl ol, birka ay
sonra parlak gnlerden sz etmeye balarz.
Ne yazk ki seyircilerin oturabilecei bir tribn yoktu
orada, bu yzden herkesin bacaklar yoruldu, huysuz huysuz
sylendi insanlar, stelik bilet fiyatlar da adam bana on sent
olduundan daha ben ortaya kmadan kalabalk aldatldn
dnmeye balamt bile. Orada altm yetmi kii vard
ancak; askl pantolonlar, pazen gmlekleriyle dolanp duran bir
avu kaln enseli, kaba saba kylyd bunlar; Birinci Uluslara-
ras Ahmaklar Kongresine katlan delegelerdi. Yars,
ellerindeki ufak, kahverengi ksrk urubu ielerinden kafay
ekiyor, teki yars da ielerini bitirdiklerinden baka yok mu
diye kvranyorlard. Yehudi Usta, zerinde siyah frak, banda
ipek silindir apkasyla ortaya kp Harika ocuk Waltn
dnya prmiyerini duyurduunda, satamalar, laf atmalar
balad. Belki Ustann giysisinden holanmamlard, belki de
Brooklyn Budapete karm ivesinden, ancak benim gsteri
dnyasndaki gelmi gemi en kt kl giymi olmamn bu
gsteriye hi de yarar olmamt: Giydiim upuzun beyaz
bornozla bcr bir John The Baptist 2 olmutum, ayamda deri
sandaletler vard stelik, belime de kenevir ipinden bir kuak
dolamtm. Usta, teki dnyay artran bir kla brn-
memde srar etmiti, ama o kln iinde kendimi budala
hissediyordum; bir palyaonun, grtlan yrtarcasna Harika
2
Hz. sa dnemindeki bir Yahudi din adam. (.N.)

109
Kz Walt! diye haykrdn duyduumda az nceki duygular-
m bakalarnn da paylatn anladm.
Gsterime balamaya cesaret ettiysem, bu Aesopun
sayesinde oldu. Her neredeyse aaya, bana baktn biliyor-
dum, onun yzn kara karacak deildim. Ildamak iin bana
gveniyordu, karmdaki budala ayyalar benim hakkmda ne
dnm olurlarsa olsunlar, kardeime kar elimden geleni
yapmakla sorumlu olduumu biliyordum.
Gln kysna gittim, kollarm iki yana ap trans
konumunu aldm; slklar, hakaretleri duymamaya alyor-
dum. Yerden ykseldiimde, ah, oh diye baranlar olduunu
duydum ama belli belirsiz duydum, nk o srada bambaka
bir dnyaya gemitim bile, ykseliimin grkemi iinde ne dost
gryordu gzm ne de dman. Bu, benim ilk gsterimdi, ama
deneyimli bir oyuncunun niteliklerine oktan sahiptim, ku
beyinli biri kalkp bana bir ie frlatmam olsayd kalabal
etkilemi olacama da emindim. Baka zaman olsa o frlatlan
nesne yzde doksan dokuz yanmdan geip gider, bana zarar
vermezdi, ama o gn rastlantlarn ve en olmayacak eylerin
olacann tuttuu bir gnd, bylece o kahrolas nesne tam
kafamn ortasna arpt. Yediim darbe dikkatimi datt
(bayldm da eklemem gerek), daha ne olduunun farkna
varamadan ii bozuk para dolu bir uval gibi suyun dibine
inmeye baladm. Usta tetikte beklemeseydi, stn ban
karmay dnmeden arkamdan suya dalmasayd, byk bir
olaslkla ben o pis amurun dibinde boulmu, dolaysyla da
hayattaki ilk ve son selamm vermi olacaktm.
Bylece Larneddan rezillik iinde ayrldk, kana
susam o kyllerin yumurta, ta ve karpuz yamuru altnda
abucak tydk oradan. Kafama yediim ie yznden nere-
deyse leceim kimsenin umurunda deil gibiydi, iyi yrekli
Usta beni sarholarn elinden kurtarp Bayan Witherspoonun
arabasnda gvene alrken onlar glp duruyorlard. Suyun
dibine yaptm yolculuk yznden hl yar baygndm. Usta

110
benim srlsklam bedenimi kucana alp tarlann te yanna
koarken ben hl ksryor, Ustann gmleini batan aa
kusmuk iinde brakyordum. Sylenenlerin hepsini duyamyor-
dum, ama duyduum kadar da, hakkmzda deiik dnceler
olduunu anlamama yetiyordu. Kimileri ii dinsel ynden
irdeliyor, bizim eytanla ibirlii yaptmz syleyecek kadar
ileri gidiyordu. Kimileriyse bizi sahtekrlkla, arlatanlkla
suluyordu, hibir dnce ileri srmeyenler de vard. Bunlar
salt barm olmak iin baryorlard, bu karmaann bir
paras olmaktan mutluydular, fkeyle haykrp duruyorlard.
Allahtan arabamz bizi iple evrili alann te tarafnda hazr
bekliyordu, kyller bize yetiemeden kendimizi arabaya
atabildik. Araba hareket ettiinde arka pencereye birka
yumurta rastlad, ama cam krlmad, silah patlamad, bana
kalrsa postu kurtarp kaabildiimiz iin anslydk.
kimiz de kendimizde konuacak gc bulana kadar
sanrm bir kilometre kadar gitmi olmalyz. iftliklerin ve
otlaklarn olduu yere varmtk o srada, srlsklam olmu
giysilerimizle, stmzden sular damlayarak tmsekli bir yan
yolda ilerliyorduk. Arabann her zplaynda stmzden
bamzdan yeniden gl suyu fkryor, Bayan Witherspoonun
kaliteli set demesini batryordu. imdi bunu anlatrken
kulaa gln geliyor, ama o srada iimden en ufak bir glme
drts bile gelmiyordu. n koltukta, kayglar iinde oturuyor,
kendimi tutmaya alyor ve neyi yanl yaptmz bulmaya
alyordum. Onca hatasna ve yanl hesaplarna karn suu
Ustann stne yklemek haka gelmiyordu bana. Olduka
skntl gnler geirmiti, doru karar almakta yetersiz kaldn
biliyordum, ama ona uyduysam su bendeydi. Byle doru
drst tasarlanmam, yarm yamalak bir ie bulatrlmama asla
izin vermemeliydim. Orada sz konusu olan benim postumdu,
ne olursa olsun, onu korumak da bana derdi.
Evet, ortak, dedi Yehudi Usta, glmsemeye alarak,
gsteri dnyasna ho geldin!

111
 Bu gsteri dnyas filan deildi, dedim. Orada
grdmz, saldr ve dayakt. Sanki bir pusuya dtk ve
iimiz bitirildi.
Bu i byledir, ocuum, kalabalklar byle elbirlii
eder. Perde kalktnda ne olacan asla bilemezsin.
Saygszlk yapmak istemiyorum efendim, ama bence
bu szler bo laf!
Oho, dedi Usta; yrekli yantm houna gitmiti.
Bizim delikanl fkelendi demek. Peki nasl konualm
isterdiniz Bay Rawley?
Gerekeni konualm efendim. Ayn yanllar yine
yapmamamz salayacak eyleri konualm.
Biz yanl yapmadk. Bizi izlemeye gelenler serseriler-
di, o kadar. ansn bazen rast gider, bazen de gitmez.
Bunun ansla filan ilgisi yok. Bugn bir sr budalalk
yaptk, bedelini de dedik.
Ben senin harika olduunu dnyorum. Kafana gelen
o ie olmasayd, tam bir baar elde edecektin.
lkin, u klktan gerekten kurtulmak istiyorum.
Grdm en sama, en berbat klk bu. Bizim byle tuhaf
sslere gereksinmemiz yok ki. Gsteri yeteri kadar ilgin zaten,
benim byle yapma bebek gibi sslenip insanlarn akln
kartrmama gerek yok. Onlara itici geliyor bu. Onlardan daha
iyi olmam gerekiyormu gibi grnyorum.
Daha iyisin zaten Walt. Bunu aklndan hi karma.
Belki de. Ama bunu onlara belli edersek, iimiz
yrmez. Ben daha balamadan onlar bana cephe almlard
bile.
Giysinin bununla ilgisi yok. O insanlar sarhotu,
burunlarnn nn gremeyecek kadar sarhotu. ylesine a
bakyorlard ki, senin ne giydiini bir tek kii bile grmedi.
Sen bulunabilecek en iyi eitmensin Usta, bugn
hayatm kurtardn iin de gerekten gnl borcum var sana,
ama bu konuda her lml kadar yanl dnyorsun. Bu klk

112
berbat! Bu kadar akszl olduum iin beni bala, ama bana
ne kadar barrsan bar, o kl bir daha srtma geirecek
deilim.
Sana ne diye baraym ki? Bu ite birlikteyiz, evlat,
dncelerini aklamakta zgrsn. Baka trl giyinmek
istiyorsan bana sylemen yeter.
Gerekten mi?
Wichitaya kadar uzun bir yolumuz var, btn bunlar
imdi tartmamamz iin bir neden yok.
Yaknmak istemiyorum, dedim, Ustann az nce
at kapdan ieri balklamasna atlayarak, ama bu insanlarn
akln elmek iin ii bandan sk tutmalyz. Bu kyller byle
ssl psl klklardan holanmazlar. Ne senin frakndan
holandlar ne de benim kz klmdan. stelik gsterinin
banda yksekten atarak yaptn o konuma hibir ey
anlamadlar ondan.
Kark szler sylemitim yalnzca. Onlar havaya
sokmak iin.
yle olsun. Ama bundan sonra yle konumasan olmaz
m? Basit ve iten konu. Bilirsin ite, Bayanlar, baylar, size
kvanla sunuyorum, trnden bir eyler, sonra geri ekilirsin,
ben karm ortaya. izgili kumatan, eski, basit bir takm elbise
giyip bana gzel bir hasr apka oturtursan kimse rahatsz
olmaz. Senin drste para kazanmak isteyen, sevimli, iyi
yrekli biri olduunu dnrler. te iin pf noktas bu, byle
yapmalyz. Ben o insanlarn nne kk, cahil biri olarak
kacam, pamuklu kumatan tulum ve kareli bir gmlek giyen
akll bir kyl ocuu olarak. Ayakkab da giymeyeceim
orap da kendi ocuklar ve yeenleri gibi yalnayak dolaan,
sradan biri olacam. Bana bir gz atp rahatlayacaklar.
Ailelerinden biri gibi grecekler. Sonra, ben havaya ykselmeye
balar balamaz kalpleri duracak. Bu kadar basit. nce yumu-
atmalyz onlar, sonra da yumruu indireceiz. Mutlaka
baarl olacaz. Gsteriyi iki dakika izlesinler, hepsi de kuzu

113
gibi olurlar.
Eve varmamz en azndan saat srd; yol boyunca hep
konutum, kafamdakileri Ustaya o gne kadar hi yapmadm
bir biimde aktardm. Kostmden tutun gsteri yerine kadar,
bilet satndan mzie kadar, gsteri zamanndan tantma
kadar, aklma gelebilen her eyden sz ettim ona, o da konu-
mam kesmedi. Titizliimin ve kesin dncelerimin onu
etkilediinden, hatta biraz da arttndan kukum yok, ama o
leden sonrasnda sz konusu olan benim hayatmd, aklmda-
kileri sylemeseydim ve szm saknsaydm amacma
ulaamazdm. Yehudi Usta, her taraf delik deik olan bir gemiyi
denize indirmiti, ieri sular dolup bizi batrrken, ben bu
delikleri tkamak yerine gemiyi limana geri gtrp batan ina
etmek istiyordum. Usta szm hi kesmeden, beni alaya
almadan dncelerimi dinledi, sonunda da ileri srdm
noktalarn ounu kabul etti. Bir gsteri adam olarak baarsz-
la uram olduunu kabul etmesi kolay olmamt, ama ilerin
iyi gitmesini o da benim kadar istiyordu, ikimizi de yanl yola
saptrm olduunu kabul edecek kadar yceydi. Aslnda bir
yntem uyguluyordu o, ama bu yntemin modas gemiti,
amzn hareketli, canl tarzna deil de, onun byd sava
ncesi yllarnn basmakalp tarzna ok daha uygundu onun
yntemi. Bense acl bir eyin peindeydim, dzgn, anlala-
bilir ve dolaysz bir eyin; yava yava Ustann akl da buna
yatt, deiik bir yaklam kabul ettirdim ona.
Ama yine de belirli konularda uzlamaya yanamyordu.
Ben numaram Saint Louisde sergilemek, doduum kentin
halknn karsnda fiyaka yapmak istiyordum, ama Usta bu
hevesimi kursamda brakt. Senin iin yeryznde oradan
daha tehlikeli bir yer yoktur, dedi, oraya adm attn anda
kendi lm emrini imzalam saylrsn. Dediimi aklndan
karma. Saint Louis ac ilatr. Zehirli bir yerdir oras, oradan
asla canl kamazsn. Niye bu kadar hiddetlendiini anlaya-
mamtm, kesin kararlym gibi konuuyordu, ona kar

114
kamazdm. Sonunda Ustann szlerinde ne kadar hakl olduu
kantland. Konumamzn zerinden bir ay getikten sonra
Saint Louisi yzyln en kt kasrgas vurdu. Kasrga, cehen-
nemden kma bir glle gibi kenti kasp kavurdu, be dakika
sonra geip gittiinde bin ev yerle bir olmu, yz kii lmt,
iki bin kii de ykntlarn altnda kemikleri krlm, yaralarn-
dan kanlar akarak kvranyordu. Biz o srada Vernon,
Oklahomaya doru yol alyorduk, on drt durakl bir turnenin
beinci durandaydk, yerel gazetenin sabah basksn elime
alp n sayfadaki resimleri grdmde neredeyse yediklerimi
kusuyordum. Ustann nsezisinin kreldiini sanmtm, ama o
bir kez daha yanltmt beni. Benim asla bilemeyeceim eyleri
biliyordu, baka hi kimsenin duyamayaca eyleri duyuyordu,
dnyada onun dengi olabilecek tek bir kii bile yoktu. Bir daha
Ustann dediklerinden kukuya dersem, diyordum kendi
kendime, Tanr beni arpsn ve etimi domuzlara yedirsin.
Ama biraz hzl gittim. Kasrgann gelii eyll sonuydu,
biz imdi austosun yirmi beindeyiz. Yehudi Ustayla ben hl
slak giysilerimizle oturuyoruz ve hl Bayan Witherspoonun
Wichitadaki evine gitmek zere yoldayz. Gsteride yaplacak
yenilikleri uzun uzun konutuktan sonra geleceimiz konusunda
kendimi daha iyi hissetmeye balamtm, ama iimin tmyle
rahatladn syleyecek kadar ileri gidecek de deilim. Saint
Louis konusunu kapatmtk, ufak bir gr ayrlyd bu, ancak
beni adamakll kayglandran baka konular vard. Dzendeki
temel kusurlar diyebiliriz bunlara; iimi bunca dktkten sonra
artk asl nemli konuya gelebilirim diye dndm. Bylece
sze girdim ve Bayan Witherspoon konusunu yeniden ortaya
attm. O gne kadar Bayan Witherspoonun szn etmeyi gze
alamamtm, Usta yumruunu kaldrp suratmn ortasna
indirmez inallah diyordum.
Belki benim stme vazife deildir, dedim elimden
geldiince rktmeden sze girerek, ama Bayan Withers-
poonun neden bizimle gelmediini hl anlayabilmi deilim.

115
 Ayamzn altnda olmak istemedi, dedi Usta. Bize
uursuzluk getirebileceini dnm.
Ama o bize destek veren kii, yle deil mi? Faturalar
deyen o. Yanmzda olup para yatrd eyi gzaltnda
tutmasn beklerdim ondan.
Sessiz ortak dedikleri trden biri o.
Ne sessizi? Benimle dalga geme patron. Bir otomobil
fabrikas ne kadar sessizse bu bayan da o kadar sessiz. Bana
kalrsa siz daha bir tek szck bile syleyemeden kendi hayat-
nn yksn batan sona anlatr o.
Gnlk yaamda yle. Ama ben iten sz ediyorum.
Gerek yaamda dilini kullanmasn biliyor. Bu bakmdan
haklsn.
O bayann sorununun ne olduunu bilmiyorum, ama
senin kafann bozuk olduu btn o gnler boyunca gerekten
tuhaf eyler yapt. yi biri olmadn filan sylemek istemiyo-
rum, ama unu bil ki, onun yaptklarn izlerken tylerimin diken
diken olduu gnler oldu.
akn durumdayd. Bunun iin onu sulayamazsn
Walt. u getiimiz aylarda sineye ekmesi gereken kt eyler
oldu, senin sandndan ok daha krlgan biri o. Ona kar
sabrl olmalsn.
O da senin hakknda aa yukar ayn eyleri syledi.
Zeki bir kadn o. Biraz sinirli, ama aslnda kafas
alyor, hem de iyi yrekli.
Mekn cennet olsun, Siu Ana bana bir gn senin
onunla evlenmeye niyetlendiini sylemiti.
yleydi. Sonra vazgetim. Sonra yine niyetlendim.
Sonra yine vazgetim. imdi de kim bilir? unca yamn bana
rettii bir ey varsa, evlat, o da hayatta her eyin olabilecei-
dir. kadnlarla erkeklere gelince, hi bahse girilmemeli.
Evet, Bayan Witherspoon yerinde duramayan biri,
bunda haklsn. Tam onu kstrdnz dndnz anda
frlayp elinizden kaveriyor.

116
 Doru. Bu yzden bazen hibir ey yapmamak daha iyi
oluyor. Hibir ey yapmadan durup beklersen, erimeyi istediin
ey dosdoru ayana geliverir.
Btn bunlar anlamak benim iin ok g efendim.
Benim iin de kolay saylmaz, Walt.
Ama eninde sonunda evlenirseniz, sessiz sedasz
yryen bir evlilik olmayacana bahse girerim.
Sen buna kafa yorma. Sen btn dikkatini iine ver, ak
ilerini de bana brak. Seyircilerden t almaya gereksinmem
yok benim. Bu benim oyunum, istediim gibi oynarm.
Bu konuyu bundan daha ileri gtrmeyi gze alamadm.
Yehudi Usta bir dhi, bir bycyd, ama kadnlar hakknda en
nce bilinmesi gereken kural bilmediini gnden gne daha iyi
anlyordum. Bayan Witherspoonun en gizli dncelerine ortak
olmu, birok kez sarho kafayla syledii ak sak szleri
dinlemitim; boay boynuzlarndan yakalamadka Ustann
Bayan Witherspoonla olan ilikisinde bir adm bile ilerleyeme-
yeceini biliyordum. Kadn, kararn kendisine braklmasn
istemiyordu, stne gelinsin, fethedilsin istiyordu; Usta ne kadar
kararsz kalrsa, ans da o kadar azalacakt. Ama bunu ona nasl
anlatmalyd? Ben yapamazdm bunu. Canma deer veriyorsam
yapamazdm, bu yzden enemi tuttum, ii oluruna braktm.
Lanet olas tavuk onun tavuuydu, onu piirmek istiyorsa
piirsindi, ben kim oluyordum da onu engelliyordum?
Bylece Wichitaya dndk, yeni bir balang iin
planlar yapmaya baladk. Bayan W. otomobilin koltuklarndaki
su lekeleri konusunda hibir ey sylemedi, ama sanrm bu
lekeleri i yaparken katlanlan bir masraf olarak grd, gzlerini
ok para kazanmaya dikersen girecein riskin bir parasdr bu.
Hazrlklar tamamlamamz hafta kadar srd gsterileri
programlamak, el ilanlar ve afiler bastrmak, yeni yntem
zerinde almak, btn bu zaman boyunca Ustayla Bayan
W. birbirine ok yakndlar, olacaklarn sandmdan ok daha
ili dlydlar. Belki de yanlmmdr diye dndm, Usta ne

117
yapacan gerekten biliyordur. Ama tam yola kacamz gn
bir hata yapt, uygulad yntemin ne kadar zayf olduunu
gsteren bir taktik hatasyd bu. Verandada dururken kendi
gzlerimle grdm bunu; Ustayla Bayan W. vedalayorlard;
tank olduum ey ok ac verdi bana, krk kalpler tarihinde
zc, ksa bir blmd.
Usta, Hoa kal karde, dedi. Bir ay gn sonra
grrz. Bayan Witherspoon da, Haydi bakalm ocuklar,
vahi yollara dn bakalm, dedi. Bundan sonra tuhaf bir
sessizlik oldu, kendimi rahatsz hissettiim iin o om azm
ap, Ne dersiniz bayan, neden arabaya atlayp bizimle gelmi-
yorsunuz? deyiverdim.
Bunu sylediimde Bayan Witherspoonun gzlerinin
sevinle parladn grdm; mum szcn tersinden de
yznden de okusam nasl hep ayn okunduuna eminsem, o
kadnn da her eye boverip arabaya atlamak iin hayatndan
alt yl vereceine o kadar emindim. Ustaya dnp, Sen ne
dersin? diye sordu. Sizinle geleyim mi, gelmeyeyim mi? O
kibirli budala da kadnn omzunu svazlad, Sen nasl istersen
canm, dedi. Bayan Witherspoonun gzleri bir an bulutland,
ama o srada bile daha her eyin sonu deildi. Ustann azndan
bekledii szckleri duyaca umudunu hl tayan Bayan W.
ansn bir kez daha deneyip, Yo, sen karar ver, dedi. inize
engel olmak istemem. Usta da ona, Sen kendi bana karar
verebilecek birisin Marion, dedi. Senin ne yapacan syle-
mek bana dmez. te bu kadar. Bayan Witherspoonun
gzlerindeki n sndn grdm; yz gerildi, gergin, ne
olduu anlalmayan bir ifade ald; sonunda omuzlarn silkti.
Boverin, dedi, zaten burada yaplacak ok ey var. Sonra,
cesurca glmsemeye abalayarak unu ekledi: Vakit bulursa-
nz bana bir kart atn. Bir deiiklik olmadysa hl tanesi bir
peniye satlyormu.
te byle, dostlar! nsann hayatta bana bir kez
gelebilecek bir frsat sonsuza kadar yitirilmi oldu. Usta bu

118
frsatn avucundan kayp gitmesine gz yumdu, iin en kt
taraf da u ki, Ustann ne yaptnn farknda olduunu hi
sanmyorum.
Bu kez baka bir arabayla yolculuk ettik, Larneddan
dnmzden sonra Bayan Witherspoonun bizim iin satn
ald kullanlm bir siyah Fordla. Bayan Witherspoon arabaya
Mucize Araba adn takmt; bu Ford ne byklk ne de ileyi
bakmndan Chryslerle boy lemese de isteklerimizi
karlyordu. Eyll ortasnda, yamurlu bir sabah yola koyulduk,
Wichitadan ayrlal bir saat gemi gememiti ki verandada
tank olduum sahne aklmdan kp gitmiti bile. Kafam
Oklahomaya taklmt, turnedeki ilk duramz burasyd; iki
gn sonra Redbirde vardmzda kutudan frlayan bir yayl
kukla kadar gergin, bir maymundan ok daha lgndm. Bu
sefer her ey rast gidecek diye dnyordum. Evet efendim,
burada balayacakt her ey. Bu kentin ad bile bana uurlu gibi
gelmiti, o gnlerde kr inanlarm olduka gl olduundan
bu ad keyfimi yerine getirmeye yetti. Redbird 3. Tpk Saint
Louisdeki kulbm ve sevgili eski dostlarm Cardinaller gibiydi
etkisi.
Numaram yine aynyd, yalnz giysilerim deiikti bu
kez, bununla birlikte her ey bambakaym gibi geliyordu bana;
ben sahneye kar kmaz seyircilerin bana kan kaynayverdi,
bylece sava yar yarya kazanm oldum. Yehudi Usta
etkileyici konumasn yapt, benim Huck Finn 4 giysim de
olabildiince gsterisizdi, uzun szn ksas, seyircileri
yldrm arpma evirdik. Alt ya da yedi kadn bayld,
ocuklar lklar attlar, kocaman adamlar korkuyla, inanmaz-
lkla soluklarn tuttular. Tam otuz dakika boyunca o insanlar
byledim sanki; havada sryor, takla atyor, kk bedenimi
geni ve prltl bir gln yzeyinde kaydryordum; gsterinin
sonunda hi ulamadm bir ykseklie, yz otuz be santime

3
Cardinal beyzbol takmnn simgesi. (.N.)
4
Mark Twainin roman kahraman. (.N.)

119
ktm, sonra yeniden yere szldm, eilerek selamladm
izleyicileri. Mthi, cokulu bir alk koptu. Seyirciler lklar
atyor, haykryor, tencereleri tavalar birbirine arpyor, havaya
konfeti frlatyorlard. Baarnn tadn ilk kez alyordum,
sevmitim bunu, ne o zamana kadar ne de o zamandan sonra
hibir eyi sevmediim kadar sevmitim.
Dunbar ve Battiest. Jumbo ve Plunketsville. Pickens,
Muse ve Bethel. Wapanucka. Boggy Depot ve Kingfisher.
Gerty, Ringling ve Marble City. Film eviriyor olsaydk, duvara
asl takvimdeki yapraklarn kopup dmeye balayaca an
buydu ite. Arka planda kent d yollar ve yabani kadifeiekle-
ri grnrken takvim yapraklar havada uuacak, sonra da,
Dou Oklahoma haritas zerinde ilerleyen siyah Fordu
izlerken stte sraladm kentlerin adlar yanp snecekti.
Gsterili ve canl bir mzik alacakt, n n ten otomatik
para kasalarnn grltsne yknen kesik kesik bir ak ak
sesi. Sahneler birbirini izleyecek, birbirinin iinde eriyecekti.
Metal paralarla, yol kenarndaki bungalovlarla, alk tutan eller
ve tepinen ayaklarla, alm azlarla, gkyzne evrili, falta
gibi alm gzlerle dolup taacakt koca koca tablolar. Btn
bu sahne on saniye kadar srecekti, bittii zaman da sinemadaki
herkes o ayn yksn bilecekti. Ah, o eski Hollywood
amatas! Olaylar kztrmakta onun stne yoktur. Pek
ustalkl bir ey olmayabilir, ama i gryor ya!
Belleimi bu kadar kartrmak yeter. Anszn filmleri
dnmeye baladysam bu, o gsteriden sonra ok sayda film
izlemi olmamdandr. Oklahomada kazandm baardan sonra
bilet satmak sorun olmaktan kt; Ustayla ben artk zamanm-
zn ounu yolda geiriyor, bir duraktan tekine gidiyorduk.
Texasta, Arkansasta, Louisianada gsteri yaptk, k yakla-
tka iyice gneye indik; iki gsteri arasnda kalan bo zamanm
kaldmz yerde oynayan yeni filmlere giderek dolduruyordum.
Ustann genellikle ii oluyordu panayr yneticileriyle, bilet
satclaryla konuuyor, kasabada el ilanlarn ve afileri dat-

120
yor, gelecek gsterinin hazrlklarn yapyordu, bu yzden
benimle gelecek zaman olmuyordu pek. Ne zaman odamza
dnsem, onu tek bana bir koltua oturmu kitap okurken
bulurdum. Hep ayn kitab okurdu hangi yolculua karsak
kalm her zaman yanna ald ypranm, yeil ciltli bir kitapt
bu, ben de bu kitab Ustann yz izgilerini tandm kadar iyi
tanyordum. Bu kitap Latinceydi, yazar da Spinoza diye biriydi;
bunca yl sonra bile bu ayrnt aklmdan kmad. Ustaya neden
durmadan ayn kitab incelediini sorduumda bana, Asla
derinliine inemediim iin, demiti. Ne kadar derinine insen
bir o kadar ey daha oluyor nnde, ne kadar ok ey olursa da
okumak o kadar ok zaman alyor.
Byl bir kitap, dedim. Asla tkenip bitmiyor.
Haklsn ufaklk. Tkenmiyor. arabn bitirip kadehi
masann zerine brakyorsun, elini yeniden kadehine uzattn-
da bir de bakyorsun ki yeniden doluvermi.
Ve sen de kendini, bir kadeh paras desen de, krktk
sarho buluyorsun.
Ben de senden daha iyi ifade edemezdim bunu,
dedikten sonra birden gzlerini benden kard, pencereden
dar bakt. Dnya sarho ediyor insan evlat. Dnyann
bilinmezlii sarho ediyor.
Aman Allahm, onunla yollara dtmzde ne kadar
da mutluydum. Salt bir yerden tekine gitmek bile keyfimi
yerine getirmeye yetiyordu, ama bir de teki eleri katnca
kalabalklar, gsterileri, kazandmz paray o ilk aylarn,
yaadm en iyi aylar olduundan hi kukum yok. lk gnlerin
heyecan durulmu olsa da, yaptm ey bana sradan gelmeye
balam olsa da, bitmesini istemiyordum. Ne yamru yumru
yataklar umurumdayd ne de patlayan lastikler, kt yemekler,
gsterisiz geen sreler, ara vermeler ve skc yollar; bunlar, bir
gergedann srtndan seken akltalar kadar nemsizdiler.
Forda atlayp kasabadan yldrm gibi ayrlyor, cebimizde yedi
sekiz yz papelle bir sonraki duramza yollanyorduk; en son

121
gsterimizin incelikli noktalar zerinde konuurken bir yandan
da yanmzdan akp geen manzaray izliyorduk. Benim gzm-
de Usta bir prensti, beni hep yreklendiriyor, bana t veriyor,
sylediklerimi dinliyordu, bir an bile kendisinden daha nemsiz
biri olduumu hissettirmedi bana. Yaz aylarndan beri aramzda
deien ok ey olmutu, sanki artk yepyeni bir ilikiye
balamtk, sanki srekli bir denge tutturmutuk. O kendisine
deni yapyordu, ben de bana, ikimiz birlikte iimizi yrt-
yorduk.
Borsann kmesine daha iki yl vard, ancak iblgeler-
de Byk Buhran kendini gstermeye balamt; o yerlerdeki
iftilerle kyller sknty hissediyorlard. Yolculuumuz
boyunca birok umarsz insan grdk, Yehudi Usta bana onlara
hibir zaman yukardan bakmamay retti. Bu insanlarn
Harika ocuk Walta gereksinmeleri var, diyordu bana, bu
gereksinmenin zorunlu kld sorumluluu asla unutmamaly-
dm. O gne dek yalnzca ermilerin ve peygamberlerin yapt
bir eyi on iki yanda bir ocuun yaptn izlemek cennetten
gelme bir sarsnt gibidir, diyordu, benim gsterilerim ac eken
binlerce insan ruhsal ynden yceltebilirdi. Elbette ki iimi
grrken cebimi doldurmayacam anlamna gelmiyordu bu,
ancak insanlarn yreklerine ulamam gerektiini anlamadka,
hak ettiim sonuca da ulaamazdm. Sanrm Usta, bu yzden
mesleime byle gzden uzak yerlerde, kimsenin adn bile
duymad, nemsiz, kyda kede kalm noktalarda balama-
m uygun grd. Benimle ilgili haberin yava yava yaylmasn,
destein tabandan balamasn istiyordu. Sz konusu olan
yalnzca beni ortaya srmek deildi, her eyi denetim altnda
tutmak, ie gsterili bir biimde balayp sonradan fos kma-
mam salamakt.
Ben kimdim ki ona kar kacaktm? Temsiller iin
dzenli bir biimde anlamalar yaplyordu, para kazanyorduk,
geceleri de yatacak yerimiz oluyordu. stediim eyi yapyor-
dum, bunun verdii duygu ylesine gzel, ylesine

122
coturucuydu ki, beni seyredenler Fransann Parisinin halk da
olsa, Texasn Parisinin halk da olsa, benim iin birdi. Ara sra
yolumuza bir engel kt oluyordu kukusuz, ama grne
baklrsa Yehudi Usta her eye kar hazrlklyd. rnein bir
keresinde, Mississippideki Dublinde kaldmz pansiyondaki
odamzn kapsna okul kaaklarn arayan bir grevli gelmiti.
Uzun, kemikli parman bana dorultarak, Bu ocuk neden
okulda deil? diye sormutu Ustaya. Bu konuda yasalar var,
emirler, tzkler falan filan var. Ben iimiz bitik diye dnr-
ken Usta glmsemekle yetindi, sonra o beye ieri girmesini
syledi, ceketinin gs cebinden bir kt paras kard.
Kdn zeri resm grnml damgalarla, mhrlerle doluydu;
grevli, kd okuduktan sonra skntl bir tavrla parman
apkasna dedirip selamlad Ustay, karklk iin zr diledi
ve ekip gitti. O ktta neler yazdn Tanr bilir, ama orackta
iimizi grverdi. Ben daha ktta yazl olanlarn bir tek
szcn bile okuyamadan Usta mektubu katlad, gs cebine
koydu. Ne yazyor orada? diye sordum, ama ayn eyi st ste
sorduysam da Usta beni yantlamad. Cebini svazlayp srtmak-
la yetindi, ylesine kendini beenmi ve kendinden honut bir
grnm vard ki bana evdeki kuu az nce yalayp tutan bir
kediyi anmsatt, kafesi nasl aabildiini bana asla aklamaya-
cakt.
1927 ylnn sonlarndan 1928in ilk yarsnn sonuna
kadar kendimi tmyle yaptm ie vererek koza iinde gibi
geirdim gnlerimi. Ne gemii dnyordum ne de gelecei;
tek dndm o anda ne olup bittiiydi, u ya da bu anda ne
yaptmd. Ortalama olarak Wichitada ayda drt gnden
fazla kalmyorduk, geri kalan zamanda yollardaydk, kapkara
Mucize Arabamza atlayp oraya buraya gidiyorduk. lk kez
maysn ortasnda uzunca bir ara verdik. On nc doum
gnm yaklayordu, Usta bu frsattan yararlanarak birka hafta
ara vermemizin iyi olacan dnd. Bayan Witherspoonun
evine gideriz, dedi. Midemiz biraz ev yemei grsn. Dinleni-

123
riz, kutlarz, paralarmz sayarz, sonra, paa hayat yaamaktan
bknca da bavulumuzu toplar yeniden yola deriz. Bu
dnce houma gitmiti, ama Bayan Witherspoonun evine
varp tatilimizi geirmek zere yerletikten sonra yolunda
gitmeyen bir ey olduunu sezdim. Sorun, Usta ya da Bayan
Witherspoon deildi. Her ikisi de bana iyi davranyorlard;
kendilerinin ilikisi de o gnlerde ok yolunda gidiyordu. Evle
ilgili bir sorun da yoktu. Nelly Bogg mutfakta harikalar yarat-
yordu, yatam hl ok rahatt, ilkbahar havas muhteemdi.
Bununla birlikte o evden ieri admm attm anda yreime
adlandramadm bir arlk kt, belirsiz bir hzn ve
huzursuzluk iindeydim. Bu gece yatp uyursam ertesi gn
kendimi daha iyi hissederim diye dndm, ama ayn duygu
ertesi gn de srd; mideme oturan sindirilmemi bir lokma gibi
iime yerleti, ne dnrsem dneyim bu duygudan bir trl
kurtulamadm. Tam tersine gitgide byr, iimde bir hayat bulur
gibiydi; hatta o kadar ki nc gece, pijamam giyip yataa
girdikten sonra kar konulmaz bir alama isteine kapldm.
ok samayd bu, ama bir an sonra yastma kapanm hkr-
yor, beni birden sarveren ac ve pimanlk duygularyla
gzlerim karcasna alyordum.
Ertesi sabah erkenden Yehudi Ustayla birlikte kahvalt-
ya oturduumda artk kendimi tutamadm, daha ben farkna
varamadan szckler azmdan dklmeye balamt bile.
Bayan Witherspoon hl st katta yatandan kmamt,
masada Yehudi Ustayla benden baka kimse yoktu, Nelly
Boggun mutfaktan kp bize sosislerimizle rplm yumurta-
mz getirmesini bekliyorduk.
Bana szn ettiin u yasay anmsyor musun?
dedim.
Burnunu gazetenin iine sokmu olan Usta, ban
okuduu sayfadan kaldrp uzun uzun bakt bana. Yasa m?
diye sordu. Ne yasas?
Hatrlasana. Grevler filan konusunda olan yasa. Hani

124
lleri unutursak insan saylmayacamz syleyen.
Elbette anmsyorum.
Bana kalrsa biz bu yasay sandan solundan deliyo-
ruz.
Nedenmi Walt? Aesopla Siu Ana bizim iimizdeler.
Nereye gidersek gidelim onlar yreimizde tayoruz. Bunu
hibir ey deitiremez.
Ama ekip gittik, yle deil mi? Bir bek eytan ve
iblis onlar ldrdler, biz de hibir ey yapmadk.
Yapamazdk. Onlarn peinden gitseydik, bizi de
ldrrlerdi.
O gece belki yle olurdu. Ama ya imdi? Eer lleri-
mizi unutmayacaksak o zaman o pi kurularnn peinden gidip
cezalarn vermemiz gerek. unu demek istiyorum ki, lanet
olsun, biz imdi gnmz gn ediyoruz, yle deil mi?
Otomobilimize atlayp orada burada gsteri veriyor, kolayca
mangr kazanyor, iki fiyakal kafadar gibi herkesin nnde
alm satp duruyoruz. Ama ya dostum Aesop? Ya sevimli, yal
Siu Ana? Onlar mezarlarnda rrken katilleri ortalkta
serbeste dolayor.
Kendini tutmalsn, dedi Usta, gzlerimden yalar
fkrp yanaklarmdan aa yuvarlanrken o da gzlerini
benden ayrmyordu. Sesi ok ciddiydi, hatta fkeli gibiydi.
Elbette pelerinden gidebiliriz onlarn, dedi, izlerini srebilir,
adalet nne karabiliriz, ama hayatmzn sonuna kadar
bundan fazla bir ey elde edemeyiz. Polis bize yardm etmez,
buna emin olabilirsin, eer bir mahkeme jrisinin onlar
mahkm edeceini sanyorsan, iyice dn derim sana. Bu Klan
her yerde var Walt, herkesi elde etmiler. Aslnda bunlar, senin
eskiden Cibola sokaklarnda rastladn gler yzl kiiler; Tom
Skinner, Judd McNally, Harold Dowd, bu adamlarn hepsi iin
iinde; her biri. Kasap, frnc, mumcu. Onlar bizim ldrme-
miz gerek, biz onlarn peinden gidersek onlar da bizim
peimizden gelirler. ok kan dklr Walt, ou da bizim

125
kanmz olur.
Bu hakszlk, dedim, yeniden gzlerimden fkran
yalarn arasndan burnumu ekerek. Hakszlk, doru deil
bu.
Bunu sen de biliyorsun, ben de biliyorum, her ikimiz de
bunu bildike Aesopla Siu Ana rahat saylrlar.
Onlar ac iinde kvranyorlar Usta, biz stmze
deni yapmadka ruhlar asla huzura kavumaz.
Hayr Walt, hakszsn. Onlar oktan huzura kavutular.
Ya, yle mi? Nasl oluyor da llerin mezarda neler
yaptklar konusunda uzman oluyorsun bakalm?
nk ben onlarn yanna gittim. Onlarn yanna gittim
ve onlarla konutum, artk ac ekmiyorlar. imize devam
etmemizi istiyorlar. Bana yle sylediler. Balam olduumuz
ii srdrerek onlar hatrlamamz istiyorlar.
Ne? dedim, anszn tylerim diken diken olmutu.
Sen neden sz ediyorsun?
Onlar bana geliyorlar Walt. Son alt aydr hemen hemen
her gece. Yanma gelip yatama oturuyor, ark syleyip
yzm okuyorlar. Bu dnyada olduklarndan daha mutlular
Walt, inan bana! Aesopla Siu Ana artk birer melek, artk
onlara kimse zarar veremez.
Bu szler, hayatmda duyduum en tuhaf, en allmadk
szlerdi, ama Yehudi Usta bunlar yle bir inanarak, ylesine
yaln bir itenlik ve dinginlikle sylemiti ki, gerei syledi-
inden bir an bile kukuya dmedim. Somut anlamda gerek
olmasalar bile, Ustann kendi sylediine inandna hi
kukum yoktu, inanm olmasa bile gelmi gemi en inandrc
gsterilerden birini sahneledii kesindi. Ben orackta heyecanla,
ama kprdamadan oturmu o grnty kafamn iinde canlan-
dryor, Aesopla Siu Anann gece yars Ustaya arklar
syledikleri sahneyi gzmn nne getiriyordum. Usta nn
anlattklarnn gerek olup olmadnn hi nemi yoktu, nk
nemli olan bu szlerin benim iin her eyi deitirdiiydi.

126
Acm dinmeye, kara bulutlar dalmaya balamt. O sabah
kahvalt masasndan kalktmda acmn byke bir blm
gemiti. Asl nemli olan da buydu. Usta yalan sylediyse
bunun bir tek nedeni vard. Yalan sylemediyse o zaman da
yk olduu gibiydi, kendisini savunmaya gereksinimi yoktu.
yle de olsa byle de Usta beni kurtarmt. yle de olsa byle
de, benim ruhumu canavarn azndan ekip almt.
On gn sonra, kaldmz yerden ie baladk, yeni bir
otomobile atlayp Wichitadan ayrldk. Kazancmz yerindeydi,
daha iyi bir araba alabilirdik, biz de Fordu verip yerine 2
numaral Mucize Arabay aldk, gm rengi bir Pierce
Arrowdu bu; deri koltuklar, kanepe uzunluunda yan basamak-
lar vard. lkbahar bandan beri hesabmz alacak gsteriyordu,
baka bir deyile Bayan Witherspoona iin banda yapt
harcamalar geri demitik, bankada Ustayla bana yetecek
paramz vard, artk eskiden olduu gibi kuru hesab yapmak
zorunda deildik. Btn bu olanlar ancak bir iki basamak
ykseltmiti bizi: Gsterilerimizi daha byk kasabalarda
yapyor, kemiklerimizi dinlendirmek iin pansiyonlar ya da
misafirhaneler yerine kk otellerde kalyor, daha haval
aralarda yolculuk ediyorduk. Wichita dan ayrldmzda ben
iyice toparlanmtm, tam gaz almaya hazrdm, yola k-
mz izleyen birka hafta boyunca kasabalarda pe pee gsteri
yaptm, gsterime neredeyse her hafta yeni numaralar, ayrntlar
ekledim. Artk kalabalklara o kadar almtm ki, gsterilerim
srasnda kendimi o kadar rahat hissediyordum ki, doalama
yapabiliyor, gsterinin tam orta yerinde yeni yeni numaralar
kefedebiliyordum. Balangta bildik programmdan hi
amyor, Ustayla birlikte nceden zerinden getiimiz
aamalar sk skya izliyordum, ama artk bu dnemi geride
brakmtm, normal dzenimi bulmutum, deneylere girimek-
ten korkmuyordum. En gl olduum blm, havada
gezinmekti. Numaramn can damar buydu, benden nce havaya
ykselen herkesten beni ayran, iin bu yanyd, havaya ok

127
fazla ykselemiyordum, ortalama bir buuk metre kadard
eriebildiim ykseklik. Ben bunu gelitirmek, kabildiim
ykseklii, becerebilirsem, iki, hatta katna karmak
istiyordum; ne var ki artk her gn sabahtan akama kadar
altrma yapmak lksne sahip deildim, hi ara vermeksizin
tam on on iki saat Yehudi Ustann gzetimi altnda alma
zgrlm yoktu artk. Artk bir profesyoneldim ben, bir
profesyonelin btn skntlarna, programnn snrlamalarna
katlanacaktm, altrma yapabileceim tek yer, gerek seyircile-
rin nyd.
Ben de yle yaptm, zellikle de Wichitada geirdiimiz
o ksa tatilden sonra, zerimdeki basknn beni esinlendirdiini
fark edince de adamakll ardm. En esasl numaralarmdan
birka o gnlerden kald, halkn beni kkrtan gzleri olmasa o
gnlerde yaptm eylerin yarsn bile denemeyi gze alabile-
ceimden kukuluyum. Her ey merdiven numarasyla balad,
grnmeyen bir sahne yardmcsndan ilk kez o gn yararlan-
mtm, daha sonra bu deyimi kendi buluum iin kullandm. O
srada Yukar Michigandaydk, gsterimin tam ortasnda, tam
ykselip gl kardan karya gemeye balamak zereyken,
birden uzaktaki bir bina iliti gzme. Kocaman bir tula
binayd, byk bir olaslkla bir depo ya da eski bir fabrika
binasyd, duvarlarndan birinde yukardan aa uzanan bir
yangn merdiveni vard. Gzm ister istemez o metal merdivene
taklmt. Ben baktm srada gne basamaklara vurup
yansmt, basamaklarn akamst gneindeki allmadk
prlts insann gzn kr edecek gibiydi. Uzun boylu dnp
tanmadan, gerek bir basamaa adm atar gibi ayamn birini
havaya kaldrdm, grnmeyen bir basamaa koydum; sonra
teki ayam kaldrp ikinci basamaa yerletirdim. Havada
salam bir yere basm gibi hissetmiyordum elbette, ama yine de
ykseliyor, gln bir ucundan brne uzanan bir merdiveni
kyordum. Gremesem de o merdiveni gzmde kesin
izgilerle canlandrabiliyordum. Merdivenin aa yukar u

128
biimde olduunu anmsayabiliyorum:

Merdiven, en yksek noktasnda ortadaki dzlkte

suyun yzeyinden aa yukar metre kadar yukardayd, daha
nce ulaabildiim yksekliin yz yirmi be santim kadar
stnde. in en tuhaf yan, benim bir an bile duraksamamamd.
Zihnimde bu resmi bir kez izdikten sonra, onun beni karya
geireceine gvenebileceimi biliyordum. Yapacam tek ey,
o hayal kprnn biimini izlemekti, o zaman sanki gerek bir
kprym gibi bana yardmc olacakt. Az sonra, hi tkezle-
meden, taklmadan gln stnde kayyordum. On iki basamak
k, elli iki adm ilerle, sonra yine on iki basamak in. Sonu
kusursuzdu.
Bu ilk seferden sonra sahnede beni destekleyici baka
eylerden de yararlanabileceimi kefettim. Arzuladm eyi
hayal edebildiim srece, onu zihnimde aka, kesinlikle
canlandrabildiim srece gsterim srasnda ondan yararlanabi-
lecektim. Gsterimin en unutulmaz blmlerinden bazlarn ite
byle ortaya kardm: ip merdiven yntemi, kayma yntemi,
tahterevalli yntemi, yksek tel yntemi, kullandm saysz
yenilik. Bu oyunlar seyircilerin ald zevki artrmakla kalmad,
iimle aramda yepyeni bir iliki domasn salad. Artk bir
robot, her gsteride durmadan ayn numaralar yapan kurulmu

129
bir oyuncak deildim; bir sanat, hem kendisi hem de bakalar
iin gsteri yapan gerek bir yaratc oluyordum. Beni heyecan-
landran, iin iindeki tahmin edilemezlikti, bir gsteriden
tekine neler olabileceini asla bilmemenin verdii serven
duygusuydu. Tek amacnz sevilmekse, kalabalklarn sevgisini
kazanmaksa, kt alkanlklar edinmeniz kanlmazdr,
sonunda halk da sizden bkar. Durmadan kendinizi snamal,
yeteneinizi elinizden geldiince zorlamalsnz. Bunu kendiniz
iin yaparsnz, ama sonunda daha iyi olmak iin verdiiniz bu
ura, sizi hayranlarnza sevdiren ey olur. te bu bir paradoks-
tur. nsanlar, sizin onlar adna tehlikeye atldnz sezmeye
balarlar. Bu bilinmeze katlmalarna, sizi bu ii yapmaya iten
her neyse ona katlmalarna izin verilir, bu olduktan sonra da siz
artk yalnzca bir gsterici deilsinizdir, yldz olma yolunda
ilerliyorsunuzdur. 1928 ylnn sonbaharnda ite ben bu
noktadaydm: Yldz olmak zereydim.
Ekimin ortalarnda kendimizi Orta Illinoiste bulduk, hak
ettiimiz tatil iin Wichitaya dnmeden nce son be
gsterimize kyorduk. Yanl anmsamyorsam, su kuleleri ve
tahl asansrlerinin Buck Rogers tarz bir siluet kazandrd u
kk, ad duyulmam kasabalardan biri olan Gibson Citydeki
gsterimizi bitirmitik. Uzaktan baknca esasl bir kasabaya
yaklatnz sanrsnz, ama bir de varnca, o tahl asansrle-
rinden baka bir eyleri olmadn kefedersiniz. Otelle
hesabmz kesmi, anacaddede bir lokantada oturmutuk,
arabaya atlayp yola koyulmadan nce serinletici bir eyler
yuvarlyorduk. Kahvalt vaktiyle le yemei arasnda, gnn
l bir saatiydi, orada Yehudi Ustayla benden baka mteri
yoktu. Aklmda kaldna gre, scak ikolatamdan kalan son
kp de yutmutum ki kapdaki ngran sesi duyuldu, ieri
yeni bir mteri girmiti. Salt merakmdan kim geldi diye bam
kaldrp bakmtm ki ne greyim: Gelen Slim daymdan, o
suratsz heriften bakas deil! O gn hava iki dereceden
daha scak olmu olamaz, ama daymn srtnda tiril tiril bir

130
yazlk elbise vard. Ceketinin yakasn kaldrmt, sa eliyle
ceketinin nn sk sk tutmutu. Eikten geerken rperdi,
kuzey rzgrnn savurduu bir chihuahuaya 5 benziyordu, eer
o kadar akn olmasaydm amcamn haline kahkahalarla
glerdim mutlaka.
Yehudi Ustann srt kapya dnkt. Benim yzmdeki
ifadeyi grdnde (yzm bembeyaz kesilmi olmal) beni
bylesine altst eden eyin ne olduunu grmek iin arkasna
dnd. Slim hl eikte duruyordu, gzlerini ksm, ellerini
ovuturarak barn iini gzden geiriyordu; bizi grr grmez
ocukken beni hep korkutmu olan o pis srtlarndan biri
yayld yzne. Bu karlama bir rastlant deildi. Gibson
Cityye konumak iin gelmiti, iki kere ikinin drt ettii ne
kadar gerekse, bizim bamza bir sorun karaca da o kadar
gerekti.
Hele, hele, dedi Slim, dzmece olduu belli olan bir
dostlukla; masamza doru ar ar yrd. una bak. Kiisel
bir iim iin buralara geliyorum, bir fincan kahve imek iin
kasabann lokaline dalyorum, bir de ne greyim? Uzun zaman-
dr grmediim yeenim karmda durmuyor mu? Kk Walt,
gzbebeim, illi suratl harika ocuk! Kaderin oyunu deil de
ne bu? Saman ynnn iinde ine bulmak gibi bir ey. Ne
Usta ne ben tek sz etmi olsak da Slim benim yanmdaki bo
iskemleye rekleniverdi. Oturmamda bir saknca yok deil
mi? diye sordu. Bu mutlu rastlant beni ylesine artt ki, bir
yere kmezsem dp baylacam. Sonra srtma bir aplak
indirip salarm kartrd, beni grmekten ne kadar mutlu
olduunu syleyip duruyordu hl belki de mutluydu, ama
normal bir insan mutlu edecek nedenlerden hibiri deildi onu
mutlu eden. Onun bana byle dokunmas tylerimi diken diken
etmiti. Elinin altndan ekildim, ama o benim bu terslenmeme
dikkat bile etmedi, o yac pozuyla gevezelik etmeyi, arpk
urpuk kahverengi dilerini her frsatta gstermeyi srdrd.
5
Bir tr ufak kpek. (.N.)

131
Evet, eski dostum, diye konutu, gryorum ki bugnlerde
durumun olduka parlak. Gazetelerde okuduklarma baklrsa,
pek gzdeymisin, uzun zamandr sana benzer bir ey grmemi
insanlar. u retmenin gururdan iiniyordur, hem yalnzca
iinmekle de kalmyordur, nk sanrm bu arada czdan da
yararlanmtr bu iten. Walt, yakn bir akrabamn u koca
dnyada kendine bir yer edindiini grmek nasl houma gitti
bilemezsin.
Ne syleyeceksen syle, dostum, dedi Usta, sonunda
Slimin monolounu keserek. ocukla ben dar kmak
zereydik, burada durup gevezelik edecek vaktimiz yok.
u ie bak, dedi Slim, incinmi grnmeye alarak,
insan z kz kardeinin oluyla ilgili son haberleri renemez
mi? Ne aceleniz var? Kaldrmn kenarna park ettiiniz arabaya
baklrsa gideceiniz yere yldrm gibi gidebilirsiniz.
Waltn sana syleyecek hibir eyi yok, dedi Usta.
Bana kalrsa senin de ona syleyecek bir eyin yok.
Ben olsam bu kadar emin olmazdm, dedi Slim; elini
cebine sokup ezilmi bir puro kard, yakt. Zavall Peg
yengesine olanlar bilmeye hakk var, benim ona bunlar
anlatmaya hakkm var.
Ne olmu ona? dedim, sesim fsltdan farkszd.
Hey, bu ocuk konuabiliyor! dedi Slim, dzmece bir
cokuyla yanam skarken. Bir an iin bu adamn senin dilini
kesmi olduunu sanmtm Walt.
Ne olmu yengeme? diye yineledim.
Ne olacak, ld olum. Geen yl Saint Louisi yerle bir
eden kasrgada ld. Koca ev bana ykld, bylece tatl Pegin
sonu gelmi oldu. te byle ld.
Sen de kurtuldun, dedim.
Tanr byle istemi, dedi Slim. Benim ansm rast
gitti, o gn kasabann teki ucunda alnmn teriyle ekmek
param kazanyordum.
Ne yazk ki tersi olmam, dedim. Peg yengemin bir

132
zellii yoktu, ama hi olmazsa senin gibi dvmyordu beni.
Haydi haydi, dedi Slim, insan daysyla byle
konuur mu? Ben senin zbez daynm olum, benim hakkm-
da yalanlar uydurmana gerek yok. Hem de ben buraya bu kadar
nemli bir i iin gelmiken. Yehudi Ustayla benim konuacak-
larmz var, senin sama sapan szlerinin iimi bozmasn
istemiyorum.
Sanrm yanlyorsun, dedi Usta. Benim seninle
konuacak hibir eyim yok. Waltla ben gecikiyoruz, kusura
bakmazsan gidiyoruz.
Dur bakalm baym, dedi Slim, yapmack sevimliliini
anszn unutarak. Sesi, tpk anmsadm gibi huysuz ve
fkeliydi. Seninle bir anlama yapmtk, imdi kurnazlkla bu
iin iinden syrlacan sanma.
Anlama m? dedi Usta. Ne anlamasym bu?
Drt yl nce Saint Louisde yaptmz anlama.
Benim unutacam filan m sandn? Ben budala deilim. Sen
bana krdan pay vereceini sylemitin, ben de hakkm
istemeye geldim. Yzde yirmi be. Senin sz verdiin miktar
bu, ben de bunu istiyorum.
Anmsadm kadaryla Bay Sparks, dedi Usta, kendini
tutmaya alarak, ocuu senin yanndan alacam syledi-
imde neredeyse ayaklarma kapanmtn. Beni laf
bombardmanna tutmu, ocuktan kurtulduun iin ne kadar
sevindiini anlatmtn. te anlamamz byleydi Bay Sparks.
Ben ocuu istemitim, sen de onu bana vermitin.
Benim koullarm vard. Bunlar sana syledim, sen de
kabul ettin. Yzde yirmi be. Anlama filan yok diyemezsin
bana. Bana sz verdin, ben de szne gvendim.
Bunlar hep hayal, olum. Madem seninle anlatk, bana
yazl anlamay gster. Sana para vereceimi kantlayan kt
parasn gster, haydi!
Biz seninle el sktk. Centilmenlik anlamas yaptk,
hile yaplmayacakt.

133
 Muhteem bir hayal gcn var Bay Sparks, ama hem
yalanc hem de sahtekrsn. Benden ikyeti olacaksan bir
avukata bavur, grelim bakalm mahkeme davan nasl gre-
cek! Ama o gn gelene kadar u irkin suratn gzmn
nnden ekmek inceliini gster ltfen. Sonra bana dnd
Usta, Haydi gel Walt, gidelim, dedi. Urbanada bizi bekliyor-
lar, yitirecek bir tek dakikamz yok.
Usta masann zerine bir dolar brakp ayaa kalkt, ben
de onu izledim. Ancak Slim henz szn bitirmemiti, biz
oradan ayrlrken son sz sylemeyi, arkamzdan be laf
etmeyi baard: Kendini akll sanyorsun baym, dedi, ama
benimle iin bitmedi henz. Edward J. Sparksa yalanc diyenin
yanna brakmam bu laf, anladn m? Yr bakalm, k git
kapdan. nemi yok. Ama bir daha bana arkan dnemeyecek-
sin. Seni uyaryorum aslanm. Peindeyim. Hem senin hem de
u iren olann peindeyim. Sizi bulduumda benimle byle
konutuuna piman olacaksn. lene kadar piman olacaksn.
Peimizden lokantann kapsna kadar geldi, biz Pierce
Arrowa bindiimizde, Usta arabay altrrken Slim arkamz-
dan ldrmasna tehditler yadrd. Motorun sesi daymn
szcklerini bastrd, ama dudaklar hl oynuyordu, clz
boynundaki damarlarn itiini grebiliyordum. Arabay
hareket ettirip onu arkada braktmzda fkeden kendini
kaybetmiti, bize yumruunu sallyor, azndan duyamadmz
kin dolu szckler dklyordu. Daym lde tam krk yl
dolamt, bunun sonucunda ortaya koyabildii tek ey,
tkezlemelerle, yanl admlarla dolu bir ykyd, sonu gelme-
yen bir baarszlklar silsilesiydi. Arabann arka camndan onun
yzn gzlerken artk bir amac olduunu anladm, o bok
herifin en sonunda hayatta bir hedefi olmutu.
Kasabay arkada braktmzda Usta bana dnp, O
koca azlnn hibir dayana yok. Kurusk atyor, gevezelik-
ten, samalktan baka bir ey deil syledikleri. O herif
doutan mahkm kaybetmeye, senin klna bile dokunsa hi

134
durmaz gebertirim onu. Yemin ederim. O dolandrcy yle
ufak paralara ayrrm ki, aradan yirmi yl bile gese Kana-
dann urasnda burasnda onun krntlarn bulurlar.
Ustann lokantadaki davranndan gurur duymutum,
ama bu, kayglanmadm anlamna gelmiyordu. Annemin
by olan daym kaypan biriydi, bir eyi kafasna koydu mu
onu ele geirmeden rahat etmezdi. Bana kalsa, tartmay onun
asndan ele almaya hi niyetim yoktu. Usta ona u yzde yirmi
be szn belki vermiti, belki de vermemiti; ama btn
bunlar artk gemite kalmt, imdi tek istediim, o orospu
ocuunu hayatmn sonuna kadar bir daha grmemekti. Beni o
kadar ok pataklamt ki, ona kar nefretten baka bir ey
yoktu iimde; paramn zerinde yasal hakk olsun olmasn, iin
gerei, bir tek kuruu bile hak etmiyordu. Ama ne yazk ki,
benim duygularmn be paralk deeri bile yoktu. Ustann
duygularnn da. Her ey Slimde bitiyordu; onun geleceini,
gelmekten vazgemeyeceini, elleriyle boynumu sktn ta
iimde hissediyordum.
Bu korkulardan ve nsezilerden bir trl kurtulamyor-
dum. Sanki bunlar, o gn izleyen gnlerde ve aylarda olan
biten her eyin zerine kasvetli bir rt ekiyordu, keyfimi yle
karyordu ki gitgide artan baarmn verdii sevinci bile
yaayamyordum. Balangta durum daha da ktyd. Nereye
gitsek, hangi kasabaya urasak, Slimin anszn ortaya kmasn
bekliyordum. Bir lokantada otururken, bir otelin lobisine
girerken, arabadan inerken, daym hi istemediim bir anda
ortaya kabilir, hibir uyarda bulunmadan hayatmn aknn
iinden frlayabilirdi. te bu yzden bu duruma katlanamyor-
dum. Her eyi dayanlmaz klan, btn mutluluumun gz ap
kapayana kadar yok olabilecei dncesiydi, belirsizlik iinde
yaamakt. Artk kendimi gvende hissettiim tek yer, bir
topluluun nnde durup gsterimi yaptm yerdi. Slim, halkn
arasnda bir ey yapmay gze alamazd, en azndan ben btn
dikkatleri zerime toplamken; onca zaman nereye gitsem

135
kayglar iindeydim, bu yzden gsterim benim iin sanki ruhsal
bir dinlenme, boazm tkayan dehet duygusundan geici
olarak kurtulma saylyordu. Hi olmad kadar iime vermi-
tim kendimi, iimin salad zgrln ve korunma
duygusunun tadn karyordum. Ruhumun iine bir ey
szlmt, bunun benim yeni kimliim olduunu anlamtm:
Gnde bir saat Harika ocuk Walt olan Walter Rawley deildi
bu kii, her zaman Harika ocuk Walt olan biriydi, havada
durmadka var olmayan kiiydi. Zemin bir yanlsamayd;
tuzaklarla, glgelerle dolu tehlikeli bir araziydi, orada olup biten
her ey yanlt. Artk gerek olan tek yer boluktu, gnde tam
yirmi saat kendime bir yabanc gibi yayordum; eski
zevklerimden ve alkanlklarmdan uzakta, umarszlk ve
korkuyla dertop olmu, bzlm biriydim.
im beni ayakta tutuyordu, bereket oka iim vard, k
aylar batan sona doluydu. Wichitaya dnmemizden sonra
Usta ayrntl bir program hazrlad, haftalk gsteriler rekor
sayda olacakt. Ustann yapt zekice iler arasnda en iyisi, en
iddetli souklarda Floridada bulunmamz salamak olmutu.
Orada ocak ortasndan mart sonuna kadar kaldk, yarmaday
batan aa gezdik, bu uzun gezi boyunca ilk ve son kez
olmak zere Bayan Witherspoon da bizimleydi. Uursuzluk
getirecei yolundaki btn o safsatalarn tersine Bayan Withers-
poon bana anstan baka bir ey getirmedi. Yalnzca Slim
konusunda deil (Slimin burnunun ucunu bile grmedik),
byk kalabalklar, yksek gie getirisi ve iyi arkadalk (o da
benim gibi sinemaya gitmekten holanyordu) asndan da. O
gnler Floridaya akn edilen gnlerdi; zenginler beyaz giysileri
ve elmas kolyeleriyle k palmiyelerin altnda dans ederek
geirmek zere akn akn oraya geliyorlard. lk kez zppelerin
nnde gsteri yapyordum. zel kulplerde, golf kulplerinde
ve zengin iftliklerinde sergiledim numaram; onca cilalarna ve
kendini beenmiliklerine karn bu mavi kanl zppeler de en
ulsuz seyirciler kadar zevk aldlar gsterimden. Yaptm

136
gsteri evrenseldi; zengin olsun, yoksul olsun, herkesi ayn
lde artyordu.
Kansasa dndmzde yeniden kendime benzediimi
hissediyordum. Tam be aydr grnmemiti Slim; bize bir
srpriz hazrlasayd imdiye kadar ortaya km olurdu diye
dnyordum. Nisan sonunda yukar Orta Batya doru yola
koyulduumuzda artk neredeyse vazgemitim onu dnmek-
ten. Gibson City deki o rktc sahne o kadar geride kalmt
ki, zaman zaman sanki hi olmam gibi bir duyguya kaplyor-
dum. Gevemi, rahatlamtm, yapacam gsterinin dnda
aklma taklan bir tek ey varsa o da koltuk altlarm ve penisi-
min evresini doldurmaya balayan kllard, slak dler ve pis
dnceler dnyasna giriimi duyuran btn o ge kalm
belirtilerdi. Savunmaszdm; en hazrlksz olduum anda
iniverdi bak nme, bunun byle olacan hep biliyordum,
byle olmasndan hep korkuyordum. Ustayla birlikte Minneso-
tada, Northfielddaydm; buras Saint Pauln aa yukar krk
mil kadar kuzeyinde, ufak bir kasabayd; akam gsterilerinden
nce her zaman yaptm gibi, birka saat geirmek zere
kasabann sinemasna gitmitim. O gnlerde sesli filmler ban
alm gidiyordu, ne kadar seyretsem bkmyordum, elime geen
her frsat deerlendiriyor, bazen ayn filmi drt kez seyredi-
yordum. O gn Cocoanuts filmi oynuyordu sinemada,
Floridada ekilmi olan Marx Kardelerin yeni filmi. O filmi
daha nce grmtm, ama o soytarlara baylyordum, zellikle
de Harpoya, hani u komik peruklu, kaz sesli olanna; o
leden sonra onlarn filminin oynadn renince koup
gittim. Orta byklkte bir sinemayd, iki yz kii alyordu,
ama o gzelim ilkbahar havasnda ieridekilerin says benimle
birlikte yarm dzineyi gemiyordu. Ancak bu benim umurumda
deildi. Elime bir torba patlam msr alp yerime oturdum,
kahkahalar koyuvermeye hazrlandm; karanlkta saa sola
dalm oturanlarn farknda bile deildim. Yirmi ya da otuz
dakika gemi gememiti ki, arkamdan ila kokusu gibi tuhaf,

137
tatl, yabancs olduum bir koku geldi burnuma. Keskin bir
kokuydu bu, gitgide de keskinleiyordu. Ne olduunu anlamak
iin arkama dnmeme frsat kalmadan, o keskin kokulu karma
batrlm bir paavra, suratma yaptrld. ne eildim,
kurtulmak iin abaladm, ama bir el beni geriye itti; sonra,
ikinci bir kez abalamak zere gcm toparlayamadan anszn
elim ayam kesiliverdi. Kaslarm tutulup kald, derim sanki
eriyip yal, vck vck bir amura dnt, bam gvdemden
ayrld. O andan sonra bulunduum yer, daha nce hi grmedi-
im bir yerdi.
Slimle nasl karlaacam, onunla nasl savaacam
konusunda btn olaslklar getirmitim aklma
yumruklamalar, tabanca tehdidiyle nm kesmeler, karanlk
kmaz sokaklarda ekilen tabancalar ama beni karaca
aklmn ucundan bile gememiti. Byle uzun uzun planlamay
gerektiren bir ey yapmak daymn aklnn yetecei bir ey
deildi. Kafas abuk kzan biriydi, bir anda olmayacak ilere
kalkan kaln kafalnn tekiydi, bu kalb benim uruma
krmas, fkesinin ne kadar byk olduunu, benim baarmn
onu ne kadar rahatsz ettiini gsteriyordu. Onun eline herhalde
geecek en byk frsattm ben, anszn fkesine yenilerek bu
frsat elinden karacak deildi. Bu kez deildi. Tam bir
gangster gibi, durumu her adan deerlendiren frsat bir
profesyonel gibi davranacakt, sonunda da bizi keye sktra-
cakt. Tek amac para deildi, intikam da deildi her ikisiydi,
beni fidye iin karmak bu iki amac mkemmel bir biimde
uzlatracakt, bylece bir tala iki ku vurmu olacakt.
Bu kez kendine bir yardmc bulmutu, Fritz adnda
iman bir kasa hrszyd bu; ikisinin de akl bakmndan hafif
sklet sayldklar dnlrse, beni gizlemeyi baarmalar
olduka nemli bir i saylr. Beni nce Northfieldn dnda bir
maaraya tktlar; bu kf kokulu pis delikte gn gece
geirdim, bacaklarma kaln ipler dolamlar, azm da bir
paavrayla kapamlard; sonra bana yine eter koklatp bir baka

138
yere gtrdler; buras kanmca Minneapolis ya da Saint
Pauldeki bir apartmann bodrumuydu. Burada yalnzca bir gn
kaldm, sonra yeniden kent dna ktk, Gney Dakotada
olduunu daha sonra rendiim bir yerde, bir madenciye ait
terk edilmi bir eve yerletik. Kaldmz yer yeryzne deil de
yeryz dnda bir yere benziyordu, ne aa vard ne bir
Allahn kulu ne de ses; yaknmzda yol mol da yoktu, yle ki o
adamlarn elinden kamay baarsam bile bana yardm edecek
birini bulmam saatler srerdi. Eve birka ay yetecek kadar
konserve yiyecek depolamlard; her ey, uzun srecek sinir
bozucu bir kuatmann beni beklediini gsteriyordu. Slim
oyunu byle oynamay yelemiti: olabildiince yava. Amac
Ustay kvrandrmakt, bunun olmas iin sreyi uzatmas
gerekse de bunu hi dert etmiyordu. Hi acelesi yoktu. Olanlar-
dan ylesine tat alyordu ki, keyfini karmadan neden her eye
son versindi?
Slimi bylesine kendini beenmi, bylesine keyifli ve
halinden honut grmemitim hi daha nce. O kulbenin iinde
drt yldzl bir general gibi caka satarak dolayor, evresine
emirler yadryor, kendi akalarna kendisi glyordu, bir
kabaday gibi ortal kasp kavuruyordu. Onu byle grmek
beni tiksindiriyordu, ama ayn zamanda onun acmaszlnn
etkisini dolu dolu hissetmeme de engel oluyordu. Btn kozlar
elinde olduuna gre, Slim eli ak davranabilirdi; bana olan
tutumunda beklediim kadar yabanl olmad. Tabii ara sra bana
vurmad deil; can istedii zaman azmn ortasna bir tane
indiriyor ya da kulaklarm ekiyordu; ancak kt davrannn
byk blm, ineli szler ve dokundurmalar biimindeydi. O
mendebur Yahudiyi nasl da alt ettiini sylemekten ya da
yzmde benek benek beliren sivilcelerle alay etmekten
(Baksana evlat, bir cerahat kuyusu daha fkryor. Hah, olum,
kann stnde yine bir sr yanarda sralanm) bkp
usanmyordu ya da yazgmn artk onun elinde olduunu
syleyip duruyordu. Bu son sylediini vurgulamak iin kimi

139
zaman tabancasn parmanda dndrerek bana yaklayor,
silahn namlusunu kafama dayyordu. Ne demek istediimi
anladn m olum? diyordu, sonra da kahkahay patlatyordu.
u tetie azck dokunsam, beynin duvara yapr. Bir iki kez
tetii ektii de oldu, ama bu yalnzca beni korkutmak iindi.
Fidye parasn avucunda grmedike o silaha gerek kurun
doldurmay gze alamayacan biliyordum.
Bu i bir elence deildi, ama ben stesinden gelebilece-
imi anladm. Kemiklerimin krlmasndansa Slimin drdrlarn
dinlemenin ok daha iyi olduunu kavramtm. enemi tutup
onu kkrtacak bir ey sylemezsem, on be yirmi dakika sonra
sesi kesiliveriyordu. Zaten azmdaki tkac ou zaman
kartmadklar iin baka seeneim de olmuyordu. Ama azm
serbest bile olsa Slimin samalklarn duymazlktan gelmeye
alyordum. Aklma bir sr kar yant ve hakaret geliyordu,
ama genellikle bunlar kendime saklyordum, nk o pi
kurusuyla ne kadar az urarsam onun beni kzdrmay o kadar
az baaracan biliyordum. Bunun dnda gvenebileceim
baka bir ey yoktu pek. Slim kendisine gvenilmeyecek kadar
lgnd, paray aldktan sonra bir yolunu bulup beni ldrmeye-
ceine kimse gvence veremezdi. Kafasndan neler getiini
bilemezdim, beni en ok kvrandran da bunu bilmemekti.
Hapsolmann glklerine gs gerebilirdim, ama ondan sonra
beni nelerin beklediini gzmde canlandrmadan edemiyor-
dum: Boazm kesilebilirdi, kalbime bir kurun sklabilirdi,
derim yzlebilirdi.
Fritz, ektiim bu ikenceyi azaltmak iin hibir ey
yapmyordu. Ba sallaycnn tekiydi; Slimin kendisine verdii
basit ileri, hrltl sesler kararak, ayaklarn sryerek
yapmaya alan budala bir ya tulumuydu. Odun sobasnn
zerinde fasulye piiriyor, yerleri spryor, dk kovalarn
boaltyor, kollarmla bacaklarm saran ipleri dzeltip skyor-
du. Slimin bu inek suratl sala nerede bulduunu Tanr bilir,
ama isteseydi ondan daha istekli bir uak bulamazd. Fritz hem

140
hizmeti hem uak ve ayak olan hem de azndan bir tek
yaknma szc bile kmayan gl kuvvetli bir ahmakt.
Sanki o kra blge, Amerikann nde gelen bir tatil yresiymi
gibi uzun gnler ve geceler boyunca yaylp oturuyor, zamann
ylece, hibir ey yapmadan geirmekten, camdan dar
bakmaktan, soluk almaktan kesinkes mutlu oluyordu. lk on ya
da on iki gn boyunca benimle pek konumad, ama sonra,
Yehudi Ustaya ilk fidye mektubu gnderildikten sonra, Slim
her gn kasabaya inmeye balad, herhalde mektup atyor ya da
telefonla gryor ya da talimatlarn bir baka iletiim
kanalyla ulatryordu; biz de gnn bir blmn Fritzle ba
baa geirmeye baladk. Anlamaya baladmz syleyecek
kadar ileri gitmeyeceim, ama hi olmazsa Slim gibi rktm-
yordu beni. Fritzin benimle bir alp veremedii yoktu. O
yalnzca grevini yapyordu; onun da benim gibi gelecein ne
getireceini bilmediini renmem uzun srmedi.
Bir gn, koltukta oturmu, Fritzin verdii halanm
fasulye ve biskviden oluan le yemeimi yerken, ona, Slim
beni ldrecek, deil mi? diye sordum. Slim benim kaacam
dncesinden ylesine rkyordu ki, iplerimin zlmesine
asla izin vermiyordu, hatta yemek yerken, uyurken ya da
barsaklarm boaltrken bile. Bu yzden Fritz yemeimi
kakla veriyor, bebekmiim gibi azma tktryordu.
Ha? dedi Fritz, her zamanki gibi patlarcasna konua-
rak. Beyni Pittsburgh ile Allegheny Dalar arasnda bir yerde
trafikte skp kalm gibi bo bo bakyordu gzleri. Bir ey
mi dedin?
Beni temizleyecek, deil mi? diye yineledim. Yani
buradan sa kabileceimi hi sanmyorum.
Onu hi bilmem olum. Dayn ne yapacan bana hi
sylemez ki. Gidip yapar.
Sana hibir ey sylememesine aldrmyor musun?
Yoo, aldrmam. Payma deni aldktan sonra niye
aldraym ki? Sana ne yapaca beni ilgilendirmez.

141
 Sana olan borcunu deyeceine nasl gvenebiliyor-
sun?
Gvenmiyorum. Ama yapmas gerekeni yapmazsa,
canna okurum onun.
Bu i yrmez, Fritz. Slimin kasabadaki postaneden
yollad btn o mektuplar var ya, siz solucanlarn izinin
hemencecik bulunmasn salayacak, hem de hemencecik.
Hh. Sen yle san. Bizim budala olduumuzu mu
sandn?
Evet, yle sandm. Olduka budala hem de.
Hh. Ya sana bu ite bir ortamz daha olduunu
sylersem? Ya btn o mektuplar o ortamza gnderiyorsak?
Gnderiyorsanz ne olmu?
Gnderiyoruz elbette. Ne demek istediimi anlayabili-
yor musun olum? O ortamz btn mektuplar filan paras
olan adama gnderiyor. Bizi bulmalar olanaksz ite.
Peki ya teki adam, yani ibirlii yaptnz adam?
Grnmez biri mi o?
Evet, yle. Grnmezlik tozundan yuttu, duman olup
havaya kart.
Fritzle yaptm en uzun konumayd bu. Fritzin en
gzel, en uzun konumas bu olmutu. Bana kt davranyor
deildi, ama buz gibi biriydi, beynini de her eye tkamt sanki,
ona bir trl yaklaamyordum. Onu Slim dayya kar evire-
miyordum, ipleri zmesi iin ikna edemiyordum (Bala
olum, yapamam), sadakatini, kararlln sarsamyordum.
Baka biri olsa soruma iki yanttan birini verirdi: Doru ya da
yanl derdi. Ya, evet, derdi, Slim senin boazn kesmeyi
tasarlyor ya da bam okar, korkularmn yersiz olduuna
inandrrd beni. O kii bunlar sylerken yalan sylyor bile
olsa (bir sr nedenden dolay, iyi ve kt nedenlerden dolay),
ben yine de kesin bir yant alm olurdum. Ama Fritz byle
deildi. Fritz sapna kadar drst biriydi, sorumu yantlayama-
yaca iin de bilmediini sylyordu, ama bunu yaparken,

142
terbiyeli bir insann bu kadar nemli bir soruya kesin bir yant
vermesinin gerekli olduunu unutuyordu. Ancak Fritzin,
davran kurallarndan haberi yoktu. Be para etmezin, budala-
nn biriydi, ufack bir ocuk bile onunla konumann vakit
kaybndan baka bir ey olmadn anlayabilirdi.
Gerekten de unutulmaz gnler geirdim Gney Dako-
tada, elbette ya, bir anm bile elencesiz, kahkahasz gemedi!
Bir ay akn bir sre ellerim, ayaklarm bal, azm tkal
olarak bir odada kilit altnda kaldm, yanmda bana elik eden on
iki pasl krekle trmk vard, yabanl bir biimde ldrlece-
imden, ezilip toz haline getirileceimden emindim. Tek
umudum, Ustann gelip beni kurtarmasyd; Ustann bir sr
adamla gelip kulbeye nasl saldracaklarn, Fritzle Slimin
karnna nasl kurun dolduracaklarn, nasl beni alp insanlarn
arasna gtreceklerini dlyordum durmadan. Ama haftalar
geiyor, deien bir ey olmuyordu. Sonunda bir eyler deiti,
ama iyiye deil de ktye doru. Fidye mektuplar ve tartma-
lar baladktan sonra Slimin keyfi gitgide kat, kendine olan
gveni birazck azalmaya balad gibi geldi bana. artk
ciddiye binmiti. lk gnlerin cokusu azalm, akaclnn
yerini eski huysuz, ters kiilii almaya balamt. Fritzin
bann etini yiyor, yemeklerin yavanlndan yaknyor,
tabaklar duvara frlatyordu. Bunlar ilk iaretlerdi, arkasndan
tekiler geldi: Sandalyeme tekme atp beni yere yuvarlyor,
Fritzin ikoluuyla alay ediyor, bedenimi saran ipleri skyor-
du. zerindeki basknn onu sinirlendirdii belliydi, ama bunun
neden byle olduunu bilemiyordum. Yandaki odada neler
konuulduunu duyamyordum, ne fidye mektuplarn gryor
ne de gazetelerde hakkmda kan yazlar okuyordum, aralk
duran kapdan duyduklarm da ylesine blk prk ve bouk
sesli konumalard ki, ne sylendiini karamyordum. Tek
bildiim, Slimin gitgide eski haline dndyd. Ondaki bu
deiiklik apak belli oluyordu, eski halini tam olarak buldu-
unda, o gne kadar yaadklarmn tatil gibi, kahrolas bir lks

143
yatla Aa Antillere yaptm bir gezi gibi kalacan biliyor-
dum.
Haziran balarnda Slimin sinirleri kopma noktasna
gelmiti. Her zaman yumuak bal ve uyuuk olan Fritz bile
bitkinlik belirtileri gstermeye balamt; Slimin taklmalarnn
artk bu budala arkadan incitmeye baladn grebiliyordum
gzlerinde. Ben de durmadan bunun iin dua etmeye balam-
tm yani birbirleriyle adamakll dalamalar iin, i oraya
varmadysa da, konumalarnn sk sk ufak kavgalara dnt-
n, Slimin Fritzi sinirlendirdiini, Fritzin de bir keye
ekilip suratn astn, gzlerini yere dikip aznn iinden
kfrler savurduunu grmek bile houma gidiyordu. Bu, hibir
ie yaramasa da yreimin ykn biraz olsun hafifletiyordu,
bunca tehlikeyle evriliyken be ya da on dakika iin bile olsa
unutulmak bir nimet, olaanst bir ltuf gibi geliyordu bana.
Hava gnden gne snyor, cildim her gn biraz daha
etkileniyordu. Gne sanki hi batmyordu artk, ipler durmadan
kandryordu beni. Scaklarn bastrmasyla birlikte, benim
zamanmn ounu geirdiim arka oda rmceklerin saldrsna
uramt. Bacaklarmda dolayorlar, yzm kaplyorlar,
yumurtalarn salarmn arasna brakyorlard. Birini silkeleyip
atsam teki buluyordu beni. Sivrisinekler kulaklarmn iine
dalyorlar, sinekler ka deiik yol izliyorlard vzldayp
uarlarken, bense hi durmadan ter dkyordum. Beni srn-
genler rahatsz etmese grtlamdaki kuruluk rahatsz ediyordu.
Ya susuzluk ekiyor ya da moral bozukluu iinde oturuyor-
dum, istencim, kararllm amanszca un ufak oluyordu. Bir
anak lapaya, bir kapta kaynayan pelteye dnyordum; cesur ve
gl olmak iin ne kadar abalarsam abalayaym, dayanama-
dm anlar oluyordu, gzlerimden yalar fkryordu, ben de
buna engel olamyordum.
Bir gn leden sonra Slim benim kk snama
dald, bu alama nbetlerimden biri srasnda yakalad beni. Bu
ne surat, arkada? dedi. Yarn senin iin nemli bir gn,

144
bilmiyor musun?
Beni o durumda grd iin kendimi kk dm
hissediyordum, onu yantlamakszn arkam dndm. Ne demek
istediini anlamamtm, stelik yalnzca gzlerimle konuabil-
diimden szlerinin anlamn soramazdm da. Zaten bunun
nemi yoktu o srada.
deme gn, dostum. Yarn mangrlar alyoruz, hem
de olduka ykl bir bohack alacaz. Eski psk, hasr bir
bavulun iinde tam elli bin tane fstk kz yanak yanaa yatyor
olacak. Tam da doktorun nerisine uygun, ha? Emekliliim iin
harika bir plan bu, inan bana, stelik bu kt paralarn iaret-
lenmemi olduklarn da dnrsen, ta Meksikaya kadar da
harcasam onlar, federal aynaszlarn ruhu bile duymaz.
Ondan kukulanmam iin hibir neden yoktu. yle hzl
konuuyordu ve sinirleri de ylesine bozuktu ki, bir eyler
olaca apak belliydi. Ona hi karlk vermedim. ini
rahatlatmak istemiyordum, bu yzden baka tarafa bakmay
srdrdm. Biraz sonra Slim koltuumun karsndaki yataa
oturdu. Ben yine de onu yantlamaynca ne eildi, azm rten
bezi ekip ald.
Seninle konuurken yzme bak, dedi.
Ben yine de gzlerimi yerden kaldrmadm, onunla gz
gze gelmek istemiyordum. Slim birden ayaa frlad, yanama
bir tokat patlatt bir kez, ama iddetle vurdu. Bam kaldrp
ona baktm.
imdi oldu, dedi. Baka zaman olsa kazand bu
kk utku glmsetirdi onu, ama bugn byle soytarlklarla
uraacak durumda deildi. Yznn ifadesi sertleti, birka
saniye boyunca bana yle dik dik bakt ki, giysilerimin iinde
bzlp ufalacam dndm. ansl bir ocuksun sen, diye
devam etti. Elli bin papel, yeenim. Bu kadar paraya deer
misin sence? Bu kadarn vereceklerini hi dnmemitim, ama
fiyat arttka artt, karmdakilerse gzlerini bile krpmadlar.
Hay canna yandmn, ben bu paray dnyada kimseden byle

145
zorla alamazdm. Pazara ksam be liradan fazlasn alamaz-
dm, hem de iyi bir gnmde olursam, sevimli ve tatl
davranrsam. Bir de una bak, u Yahudi p seni geri almak
iin tam elli bin kaymeyi vermeye hazr. Bu da seni ok zel biri
yapyor ha? Yoksa bu adam blf m yapyor? Byle bir ey
tasarlyor olabilir mi, yeenim? Tutmayaca szler mi veriyor
dersin?
Ona bakyordum, ama sorularn yantlamak niyetinde
deildim. Slim daym neredeyse tepeme kmt, yatan
kenarnda i sahada oynayan beyzbol oyuncusu gibi kvrlm,
suratn suratma yaptrmt. Yz ylesine yaknmdayd ki,
kan anana dnm gzlerindeki her damar, cildinin yanarda
azna benzeyen gzeneklerini tek tek grebiliyordum. Gzbe-
bekleri bymt, soluk soluayd, her an frlayp burnumu
sracakm gibi duruyordu.
Harika ocuk Walt, dedi, sesini iyice alaltarak.
Kulaa ho geliyor, deil mi? Harika... ocuk... Walt. Senin
nn duymayan kalmad, olum, u kahrolas lkede herkes
senden sz ediyor. Ben de seni seyrettim, biliyor musun? Hem
bir kez de deil, birka kez; geen yl alt yedi kez seyrettim
seni. Yaptn eyin benzeri yok, deil mi? Suyun zerinde
yryen bir bcr. imdiye kadar grdm en canna yandm
numara seninkiydi, radyonun icadndan sonra en kurnazca hokus
pokus. Ne tel var ne ayna ne de ayann altnda bir kapak. Bu
iin hilesi ne Walt? Yerden nasl havalanabiliyorsun yle?
Konumamaya kararlydm, ona tek bir szck bile
etmeyecektim, ancak o sessizlik iinde ona on on be saniye
kadar gzlerimi dikip baktktan ve baklarn yere emesine
neden olduktan sonra birden ayaa frlad, elinin tersini aka-
ma yaptrd, sonra da teki eliyle eneme vurdu.
Hile filan yok, dedim.
Hah, ha, dedi. Hah, hah, ha!
Gerek bir gsteri bu. Ne gryorsan onu yapyorum.
Buna inanmam m bekliyorsun?

146
 Neye inandn umurumda deil. Sana bu ite bir
numara olmadn sylyorum, o kadar.
Yalan sylemek gnahtr, Walt, bunu biliyorsun.
zellikle de byklerine. Yalanclar cehennemde yanarlar, bu
zrvalar anlatmay kesmezsen, senin gidecein yer de oras olur.
Cehennemin alevlerinin ii. Bana inan, olum. Gerei duymak
istiyorum senden, hem de imdi.
Ben de sana gerei sylyorum. Yemin ederim ki
gerei ve yalnzca gerei sylyorum.
Pekl, dedi, hayal krkl iinde elini dizine vurarak.
Eer oyunu byle oynamak istiyorsan, biz de byle oynarz.
Yataktan kalkt, yakamdan yakalad, kolunu yle bir savurarak
beni koltuumdan ekip ald. Kendinden bu kadar eminsen,
lanet olas, o zaman gster bana. Dar kacaz, bana ufak bir
gsteri yapacaksn. Ama numaran ortaya koysan iyi edersin,
okbilmi. Yalanclarla iim yok benim. Duydun mu Walt? Ya
yaparsn ya da gnn grrsn. Ya yerden havalanrsn ya da
kn yere akarm.
Beni srkleyerek yandaki odaya gtrd, bam zemine
arparken, demenin kymklar kafamn derisine batarken Slim
barp aryor, durmadan konuuyordu. Onunla mcadele
edecek halde deildim. Kollarmdaki ve bacaklarmdaki ipler
hl duruyordu, salarmdan aa kanlar szlrken elimden
tek gelen, kvranp haykrmak, bana acmas iin yalvarmak
oldu.
unun balarn z, dedi Fritze. Bu kendini been-
mi, uabileceini sylyor, biz de szn tutmasn
salayacaz. Eer ve ama gibi eyler duymak istemiyorum.
Gsteri zaman geldi beyler. Kk Walt kanatlarn gerecek ve
havada bizim iin dans edecek.
Demede yattm yerden Fritzin yzn grebiliyor-
dum, yznde dehet ve anlamazlk belirten bir ifade olduu
halde gzlerini Slime dikmi bakyordu. iko, ylesine
armt ki konumaya kalkmad bile.

147
 Evet? dedi Slim. Ne bekliyorsun? Balarn z!
Ama Slim, diye kekeledi Fritz. Bunun anlam yok.
Onun umasna izin verirsek, uarak kaar bizden. Senin her
zaman sylediin gibi.
Sylediklerimi unut. pleri z sen, bu ocuun ne
bokun soyu olduunu grelim. Bahse girerim ki bir ayan bile
kaldramaz yerden. ki santimcik bile kaldramaz. Hem kaldrsa
bile ne yazar? Elimde silah var, yle deil mi? Bacana bir
kurun yiyince kahrolas, bir rdekten bile hzl der aaya.
Bu sama kant Fritzi ikna etmie benziyordu. Omuzla-
rn silkti, odann ortasna, Slimin beni brakt yere yrd,
kendisine syleneni yapmak iin yere eildi. plerdeki ilk
dm zdnde, bir korku ve kaslma duygusunun iimi
yalayp getiini hissettim.
Yapamayacam, dedim.
Evet, yapacaksn, dedi Slim. O zamana kadar ellerim
serbest kalmt, Fritz dikkatini bacaklarm balayan iplere
evirmiti. Ben yapman istersem sabahtan akama kadar bile
yapacaksn.
Bir yandan alarken, bir yandan da, stersen vurup
ldr beni, dedim. Boazm kesebilir, beni yakabilirsin, ama
yine de yapmayacam.
Slim kkr kkr gld, sonra da ayakkabsnn burnuyla
srtma vurdu. Soluum azmdan roket hzyla kt, acyla
zemine yaptm.
Ah, brak onu Slim, dedi Fritz, ayak bileklerimdeki
ipin son dmn zerken. ocuk havasnda deil. Bunu bir
ahmak bile grebilir.
Senin fikrini soran oldu mu, f? dedi Slim, fkesini
kendinden iki kat daha ar ve kat daha gl olan adama
yneltirken.
Kes unu, dedi Fritz, eildii yerden dorulurken
gsterdii aba yznden hrldyordu. Bana byle adlar
takmandan holanmadm biliyorsun.

148
 Adlar m? diye bard Slim. Hangi adlardan sz
ediyorsun sen ya tulumu?
Biliyorsun. Bu f, ya tulumu gibi eyler ite. nsanla
byle alay etmek hi de ho deil!
Demek duyarllatk, yle mi? Peki sana ne demeliyim?
u aynaya bir bak da ne grdn syle bana. Bir et yn
greceksin. Ne grrsem o ad sylyorum, ya tulumu.
Kendine baka ad istiyorsan, birka kilo vermeye bak.
Fritz kadar sinirlerine hkim birini o gne kadar tan-
mamtm, ama Slim bu kez fazla ileri gitmiti. Bunu
hissedebiliyor, alglayabiliyordum; orada, yerde soluk almaya ve
srtma yediim tekmenin acsndan kurtulmaya alarak
yatarken, elime bundan baka bir frsat gemeyeceini anlay-
verdim. Kollarm da bacaklarm da serbestti, tepemde kavga
kopmak zereydi, benim yapacam tek ey doru an bekle-
mekti. Bu an, Fritz, Slime doru bir adm atp gsne
dokununca geldi. Byle konumaya devam edemezsin, dedi.
Ben sana sus deyince devam edemezsin.
Hi ses karmadan kapnn olduu yne doru srn-
meye baladm, elimden geldiince acele etmeden, sessizce
ilerliyordum, santim santim. Arkamdan gelen bir vuru sesi
duydum. Bunu ikincisi izledi, arkasndan da tahta demenin
zerinde srtnen ayakkablarn sesi duyuldu. Bu kaba saba
tangonun arasna barmalar, homurdanmalar, kfrler de
giriyordu, bu arada ben elimi srme kapya atmtm bile.
Bereket kap erildii iin yerine oturmuyordu. Bir itite atm
kapy, on be yirmi santim kadar daha srndm yerde, sonra
sendeleyerek dar, gnee ktm, sert Gney Dakota toprana
omuz st dverdim.
Kaslarm sngerlemi gibiydi, ok tuhaftlar. Ayaa
kalkmay denediimde onlar hissedemedim bile. Beni anlam-
yorlard, bir trl altramyordum onlar. Onca zaman kapal
ve hareketsiz kaldktan sonra spastik bir palyaoya dnmtm.
Ayaklarma sz dinletmeye altysam da bir adm atar atmaz

149
tkezlemeye baladm. Yere dtm, tekrar doruldum, ne
doru bir iki metre kadar ilerledim, sonra yeniden dtm.
Yitirecek bir saniyem bile yoktu, ama ben bir ayya gibi iki yana
yalpalyor, drt admda bir devriliyordum. Ama direndim ve
sonunda Slimin arabasna ulatm, her taraf arpuk urpuk
klstrn evin yanna park etmiti. Araba gnein altnda frn
gibi olmutu, kap koluna dokunduumda kolun metali yle
scakt ki az daha l basyordum. Arabalar tanrdm. Usta
bana araba kullanmasn retmiti, bu yzden el frenini
boaltmam, jigleyi ekmem ve kontak anahtarn evirmem hi
de g olmad. Ancak koltuu ayarlayacak zamanm yoktu.
Bacaklarm ok ksayd, gaz pedalna yetimenin tek yolu,
koltuktan aa kaymak ve direksiyona smsk sarlmakt.
Motorun ilk homurtusuyla birlikte kulbenin iindeki kavga
kesiliverdi, arabay vitese taktmda Slim elinde silah kapdan
dar frlamt bile. Bir yay izerek ileri frladm, Slimle
aramda olabildiince fazla mesafe brakmaya alyordum, ama
pi kurusu gitgide yaklayordu, bense elimi direksiyondan
ekip ikinci vitese geiremiyordum arabay. Slimin silahn
dorultup nian aldn grdm. Saa dneceime sola dn-
dm, arabann amurluunu Slime bindirdim. Tam dizinin
stne arpt, Slim frlayp yere dt. Bu, bana birka saniye
kazandrd. Slim ayaa kalkamadan ben direksiyonu dorult-
mu, doru yn tutturmutum bile. kinci vitese taktm, gaz
pedalna sonuna kadar bastm. Arabann arka camndan giren bir
kurun, cam tuzla buz etti. kinci bir kurun n panele sapland,
torpido gzn deldi. Sol ayamla debriyaj aradm, nc
vitese taktm ve gazlayp gittim. Saatte otuz krk mil yapyor-
dum, bir sonraki kurunun srtma saplanmasn beklerken
engebeli toprak zeminin zerinde bir at terbiyecisi gibi zplaya
zplaya ilerliyordum. Ama kurun filan gelmedi. O bok uvaln
tozlarn arasnda brakmtm, birka dakika sonra anayola
ktmda artk zgrdm.
Ustay yeniden grdmde sevindim mi? Hem de

150
nasl. Kollarn iki yana ap beni uzun uzun kucakladnda
yreim sevinten lgnca arpt m? Evet, yreim lgnca
arpt. ansl olduumuz iin sevinten aladk m? Elbette
aladk. Kahkahalar atp kutladk, hoplayp zpladk m? Hepsini
yaptk, hatta daha fazlasn da.
Yehudi Usta bana, Bir daha seni gzmn nnden
ayrmayacam, dedi.
Ben de ona, Ben de yanmda sen olmadan hibir yere
gitmeyeceim, dedim, hem de mrmn sonuna kadar.
Eski bir zdeyi vardr, insan sahip olduu eyin deerini
elindeyken bilmez, derler. Bu bilgece sz doruysa da benim
durumumda byle bir ey sz konusu deil. Ben yitirdiim eyin
hep farkndaydm: Minnesotadaki Northfieldda, o sinema
salonundan dar srklendiim andan balayarak Gney
Dakotadaki Rapid Cityde Ustaya yeniden kavuana kadar.
Tam be buuk hafta boyunca sevdiim, deer verdiim her
eyin yasn tuttum, imdi btn dnyann nnde unu syleye-
bilirim ki, insann kendisinden alnan eye yeniden kavumas
kadar gzel bir ey olamaz. etelesini tuttuum utkularmn
hibiri, hayatma yeniden kavumam kadar sevindirmemitir
beni.
Ustayla birbirimize Rapid Cityde kavutuk, nk ben
kulbeden katktan sonra orada buldum kendimi. Eli sk biri
olduu iin Slim arabasna hi bakmamt, daha yirmi mil bile
gitmeden arabann benzini tkeniverdi. Karanlk kmeden beni
arabasna alan bir gezgin satc olmasayd ben hl o orak
arazide dolap bou bouna yardm aranyor olacaktm. Satc-
dan beni en yakn karakolda brakmasn istedim; polisler benim
kim olduumu anlaynca bana bir prens gibi davrandlar. orba
ve Coney Island sosisi verdiler, yeni giysiler giydirip scak
banyo yaptrdlar, iskambil oyunu rettiler. Ertesi gn aka-
mst Usta geldiinde, ben iki dzine gazeteciyle grm,
drt yz poz fotoraf ektirmitim bile. Karlm bir ay akn
sredir gazetelerin ba sayfasnda yer alyordu, yerel basndan

151
biri, haber olacak bir eyler bulur muyum diye karakolun
evresinde dolanrken beni resimlerimden tanm, hemen
herkese duyurmutu. Ondan sonra taz gibi koku alanlar,
merakllar karakola doluuverdi. Her yanmda donanma fiei
gibi flalar patlyordu, sabahn ilk saatlerine kadar bbrlene
bbrlene konuup durdum, beni karanlar nasl faka bastrd-
m, onlar beni para karl brakmadan nce nasl katm
anlattm. Salt gerei de anlatsam olacakt sanrm, ama abart-
madan duramadm. Yeni kavutuum nmn tadn
karyordum; o gazetecilerin baklar, her szme inanlar bir
sre sonra bam dndrverdi. Ne de olsa bir sahne adamy-
dm, karmda byle seyirciler bulunca onlar hayal krklna
uratmak gelmemiti elimden.
Usta oraya gelir gelmez btn bu samalklara bir son
verdi. Geliini izleyen bir saati kucaklamalarmz ve gzyala-
rmz doldurdu, ama bunlar halktan gren olmad. Karakolun
arka odalarndan birinde oturduk, iki polis memuru kapda nbet
tutarken biz birbirimize sarlp aladk. Ondan sonra ifade
verdik, ktlar imzaladk, sonra Usta beni alp oradan kard,
sokakta birikmi aval aval bizi seyredenlerin, kutlayanlarn
arasndan geirdi. Herkes comu, yaa, var ol diye baryordu,
ama Usta o merakllara ancak yle bir glmseyecek ve el
sallayacak kadar yavalad, sonra da kaldrmn kenarna park
etmi olan srcl bir arabaya att beni. Bir buuk saat sonra,
Douya giden bir trenin zel bir kompartmannda oturmu,
New Englanda ve Cod Burnunun kumsallarna doru yol
alyorduk.
Kansasta trenden inmeyeceimizi ancak karanlk
kerken anladm. Ustayla konuacamz o kadar ok ey
birikmiti ki, o kadar ok anlatacamz, aklayacamz ve
duyuracamz ey vard ki kafamn ii kazan gibi olmutu;
klar snp de ranzalarmza yattmzda geldi aklma Bayan
Witherspoonu sormak. Ustayla ben alt saattir birlikteydik,
ama kadnn ad bir kez bile gememiti.

152
 Wichitann nesi var? diye sordum. Oras da Cod
Burnu kadar uygun deil mi bizim iin?
Gzel bir yer, dedi Usta, ama yln bu zamannda ok
scak olur. Okyanus sana iyi gelecek Walt. Daha abuk iyilee-
ceksin.
Peki ya Bayan W.? O ne zaman katlacak bize?
O bu kez bizimle olmayacak evlat.
Neden ama? Floriday unutmadn, deil mi? Oras
onun o kadar houna gitmiti ki, neredeyse zorla ekip alyorduk
onu denizden. Dalgalarn arasnda rpnmaktan onca mutlu olan
bir bakasn daha grmedim ben.
yle olabilir, ama bu yaz denize girmeyecek o. En
azndan bizimle birlikte girmeyecek.
Yehudi Usta iini ekti, gsnden kan yumuak,
kederli hrlt karanla akt. Yorgunluktan lyordum, stelik
iim gemek zereydi, ama birden yreimin atlar hzland,
iimde zonk zonk atmaya balad.
Ya! dedim, kaygm da vurmamaya alarak.
Neden peki?
Bunu sana bu gece sylemeyecektim. Ama mademki bu
konuyu atn, sanrm artk sylememde bir saknca yok.
Neyi sylemende?
Leydi Marion bir servene atlyor.
Serven mi? Ne serveni?
Nianland, evleniyor. Her ey planland gibi yrrse,
kran Gnnden nce kutsal evlilik bayla balanm
olacak.
Yani evlenecek mi? Yani mrnn sonuna kadar biriyle
evli mi olacak?
Tam dediin gibi. Parmanda bir yzk ve yatanda
kocas olacak.
Ve o koca sen olmayacaksn.
Unut onu. Ben burada senin yanndaym, yle deil mi?
Senin yanndayken nasl onunla birlikte olabilirim?

153
 Ama onun sevdii sensin. Senden byle kamaya hakk
yok. Sen istemiyorsan kamamal.
Evlenmek istedi, ben de engel olmadm. O kadn
milyonda bir rastlanacak biri Walt, onun aleyhinde bir tek sz
bile sylemeni istemem.
Ne istersem sylerim. Biri sana kt davranrsa azma
geleni sylerim.
Bana kt davranmad. Eli kolu balyd ve vazgee-
meyecei bir sz verdi. Ve senin yerinde olsaydm olum, o
sz verdii iin o kadna elli yl boyunca her saat ba teekkr
ederdim.
Teekkr etmek mi? O fahienin suratna tkrrm
ben Usta. Sana hakszlk ettii iin o ikiyzl kahpenin suratna
tkrrm de, sverim de.
Bunu neden yaptn renirsen byle davranmazsn.
Her eyi senin iin yapt kk adam. Walter Claireborne,
Rawley adnda cieri be para etmezin biri iin kendini feda etti;
ben hi kimsenin bu kadar cesurca, bu kadar bencillikten uzak
bir ey yaptn daha grmedim.
Haydi oradan. Benim bu ile ne ilgim var? Orada bile
deildim.
Elli bin dolar, gsteri budalas ocuk. Bu kadar parann
tarlada yetitiini mi sanyorsun? Fidye mektuplar gelmeye
baladnda hi zaman harcamadan harekete gememiz
gerekti.
ok para olduunu biliyorum, ama biz bugne kadar
onun iki katn kazanmzdr.
Hi de deil. Marionla ben o miktarn yarsn bile
toparlayamadk. yi para kazandk Walt, ama senin sandn
kadar ok deil. Masraflar ok fazla. Otel faturalar, yol giderle-
ri, tantm, btn bunlar st ste konunca epey tutuyor,
giderlerimizi ancak karladk saylr.
Ya! dedim, bir yandan da ne kadar para harcam
olabiliriz diye aklmdan abucak hesap yapyordum, bu hesap

154
bam dndrd.
Ya demekte haklsn. Peki ne yapacaktk? Sorun buydu.
ok ge olmadan nereye bavurmalydk? Yal Yarg Wit-
herspoon bizi geri evirirdi. Charlie intihar ettiinden beri
Marionla konumuyor, imdi de konuacak deil. Bankalar
yzmze gler, tefeciler bize yanamaz bile, evi bile satsak
yine de eksik gelirdi paramz. yleyse ne yapacaktk? te bu
soru iimizi yakyordu sanki. Saatler ilerliyordu, her geen gn
fiyat ykseltebilirdi.
Postumu kurtarmak iin elli bin dolar gerekliydi, ha?
nmzdeki yllarda getirecein haslat dnrsen
dk bir fiyat saylr. Dk ama, bizde o kadar para yoktu.
yleyse nereye bavurdunuz?
Artk anlam olacan gibi, Bayan Witherspoon
olduka albenili, gsterili bir kadn. Onun gnlnde zel bir
yerim olabilir, ama onu seven tek erkek ben deildim. Wichita
byle adamlarla kaynyor, her itin, her yangn musluunun
arkasnda o kadna kur yapanlar bekliyor. Bunlardan biri,
Orville Cox adnda gen bir tahl kral; geen yl tam be kez
evlenme nerdi Bayan Witherspoona. Senle ben tarada
turlarken gen Orville kasabadayd, kadn zorlayp duruyordu.
Marion onu geri evirdi elbette, ama arzu ve pimanlk duymad
denemez. Her geri eviriinde de bu arzu ve pimanlk duygusu
biraz daha byd. Daha fazlasn anlatmama gerek var m? Elli
bin dolar Coxtan istedi Marion, o da seve seve verdi paray,
ama bir koulu vard: Marion beni brakacak ve onunla evlene-
cekti.
Buna antaj denir.
Hemen hemen. Ama bu Orville aslnda pek kt biri
saylmaz. Kafas fazla ilemeyebilir belki, ama Marion ne
yaptn bilerek girdi bu ie.
Eh, dedim, dilim dolanarak, btn bunlardan ne anlam
karacam bilemiyordum, sanrm Bayan Witherspoondan
zr dilemem gerek. Hzr gibi imdadma yetiti.

155
 Evet, tam yle yapt. Tpk gerek bir kahraman gibi.
Ama, diye devam ettim, hl pes etmiyordum, ama
btn bunlar geride kald. Yani bahis kapand artk. Ben Slimin
elinden kendi abamla kurtuldum, kimsenin de elli bin dolar
baylmasna gerek kalmad. Orvillein kokmu paralar hl
cebinde, bunun da anlam bizim Bayan Witherspoonumuzun
serbest olduu.
Belki yledir. Ama hl evlenmek istiyor o adamla.
Kendisiyle dn konutum, durum byleydi. Bu iten vazgeme-
mi.
Biz bu ii durdurmalyz Usta, evet, yapmalyz bunu.
Dnn ortasnda ieri dalp onu karmalyz.
Tpk filmlerdeki gibi, ha Walt? Bu berbat konumaya
baladmzdan beri ilk kez gld Yehudi Usta.
Tam stne bastn. Tpk iki bobinlik kavgal dvl
filmler gibi.
Brak gitsin Walt. Kafasna koydu bunu, ne yapsak
durduramayz artk.
Ama su bende. O lanet olas karma olmasayd,
bunlarn hibiri de olmayacakt.
Su daynn olum, senin deil, kendini sulamamal-
sn, ne imdi ne de sonra. Her eyi zamana brak. Bayan
Witherspoon ne yapmak istiyorsa onu yapacaktr, biz de
szlanmayacaz. Anladn m? Birer beyefendi gibi davranaca-
z; hem bu ii onun yzne vurmamakla kalmayacak, ayn
zamanda ona bir gelinin hayatnda hi grmedii kadar gzel bir
dn armaan gndereceiz. Haydi uyu artk. nmzde
dnya kadar i var, artk bu konu zerinde bir saniye bile kafa
yorman istemiyorum. Olup bitti say. Perde indi, bir sonraki
sahne balamak zere.
Yehudi Usta roln iyi oynamt, ne var ki ertesi sabah
yemekli vagonda kahvalt sofrasna oturduumuzda yz solgun
ve kayglyd, sanki btn gece uyumam, karanlklara bakp
dnyann sonunun geldiini dnmt. Onun eskisinden daha

156
da zayf grndn fark ettim ve bunun nasl olup da bir gn
nce gzmden katna ardm. Mutluluk bu kadar m kr
etmiti gzm? Yzne daha da dikkatle baktm, olabildiince
tarafsz bir gzle inceledim onu. Ustann iinde bir eylerin
deimi olduu kesindi. Cildi prsm, sararmt, gzlerinin
evresindeki izgiler sarkmt nedense, tm olarak bakldnda
ufalm gibiydi, anmsadm kadar heybetli deildi. Ne de olsa
bask altnda kalmt nce karlmam yznden ektii
ikence, sonra da sevdii kadn yitirmenin darbesi ama ben
iin bu kadarla kalmasn diliyordum. Ara sra, lokmasn
inerken yzn buruturuyor gibi geliyordu bana, yemein
sonuna doru bir kere de elini masann altna sokup midesini
tuttuunu ak seik grdm. Rahatsz myd, yoksa bu gelip
geici bir hazmszlk myd? Hasta idiyse, ne kadar ciddiydi
hastal?
Elbette ki tek sz bile etmedi Usta, zaten ben kendim de
pek salkl grnmediimden kahvalt boyunca dikkati benim
zerime ekmeyi baard.
Yemeini ye, dedi. p gibi olmusun. u gzleme-
leri yut bakalm evlat, bitirince biraz daha getirteceim. Seni
imanlatmal, eski gcne kavuturmalyz.
Elimden geleni yapyorum, dedim. Ne de olsa lks
bir otel deildi kaldm yer. Her gn dzenli olarak kpek
mamasndan baka bir ey vermiyordu o serseriler bana, midem
leblebi kadar kld tabii.
Ayrca bir de cildin konusu var, diye ekledi Usta, bir
dilim jambon daha yutmak iin abalamam seyrederken.
Cildin konusunda da bir eyler yapmalyz. Suiei dkm
gibisin.
Hayr efendim, bunlar sivilce, bazen yle ac veriyorlar
ki, salt glmsemek bile canm yakyor.
Elbette cann yanar. O tutsaklk her tarafn sapttrm.
Gne yz grmeden oraya tkldn, gece gndz ter dktn
bu durumda olmana amamak gerek. Deniz kenar sana ok iyi

157
gelecek Walt, u sivilceler temizlenmezse onlardan nasl
kurtulacan ve yenilerinin olumasn nasl engelleyeceini
gsteririm sana. Bykannemin gizli bir ilac vard, imdiye dek
hi amad.
Yani yzm deimeyecek mi?
Dzelir. Bu kadar ilin olmasayd daha iyi olurdu.
illerle sivilceler birleince iyice kt grnyor. Ama tasalan-
ma olum. ok gemeden tek derdin byn olacak, hem o
kalcdr. lene kadar seninle kalr.
Cod Burnu kysnda kk bir evde bir aydan fazla
kaldk, Slim daynn beni kilit altnda tuttuu her gne karlk
bir gn geirdim orada. Yehudi Usta beni basndan gizlemek
iin dzmece bir ad altnda tutmutu evi, ayrca hem karklk
olmamas iin hem de kolaylk olsun diye baba oul diye
tantmtk kendimizi. Buck soyadn semiti Usta, kendisi
Timothy Buck, ben de onun olu kinci Timothy Bucktm ya da
Tim Buck Bir ve Tim Buck ki. Bu i ikimizi de epeyce gldr-
d, iin en gln yan, bulunduumuz yerin Timbuktudan pek
de fark olmamasyd, en azndan uzaklk bakmndan: Okyanu-
sa bakan bir dalk burnun tepesindeydik, kilometrelerce
uzamzda bile bir tek kii yoktu. Bayan Hawthorne adnda bir
kadn yemek ve temizlik yapmak iin her gn Trurodan
arabayla geliyordu, ama onunla konumak dnda herkesten
uzak duruyorduk. Gneleniyor, kyda uzun yrylere
kyorduk, balkl sebze orbas iip geceleri on on iki saat
uyuyorduk. Byle aylak aylak geirdiim bir haftadan sonra
kendimi havalanmay yeniden deneyecek kadar gl hissettim.
Usta, yerde be nemsiz hareket yaptrarak altrmaya
balad beni. nav ekerek, srayarak, kumsalda koarak
altm; havalanmay yeniden denemeye sra geldiinde Bayan
Hawthorneun bizi grememesi iin kayann arkasnda altk.
nceleri biraz hamlam gibiydim, dtm, devrildim, ama
aradan be alt gn getiinde eski formuma kavumutum,
eskisi kadar kvrak ve hareketliydim. Temiz hava iyilememe

158
ok yardmc olmutu, Ustann uygulad tedavi (tuzlu su,
sirke ve eczaneden alnma, damarlar bzen bir ilacn karmna
batrd scak havluyu drt saatte bir yzme koyuyordu) sz
verdii eyleri pek salayamam olsa da, sivilcelerimin yars,
kukusuz gnein ve aldm iyi besinin yardmyla kendi
kendine kurumaya balad.
Kum tepecikleri ve sis ddkleri arasnda geirdiim bu
tatil srasnda edindiim kt bir alkanlk olmasayd, sanrm
gcme ok daha abuk kavumu olurdum. Ellerim yeniden
zgr kaldndan beri artc bir bamszla kavumulard.
Dolamak istiyorlard, gezinmek, sa solu kefetmek drtsyle
kpr kprdlar, olduklar yerde kalmalarn ne kadar sylesem
de, canlar nereye isterse oraya yneliyorlard. Geceleri yorga-
nmn altna girer girmez, ellerim hemen en sevdikleri scak
keye yneliyorlard, buras ekvatorun gneyinde bir orman
krallyd. Orada arkadalarn ziyaret ediyorlard; bu arkada,
parmaklarn parma, evreni zihinsel telepatiyle yneten en
gl parmakt. O parmaklar parma ardnda, tebasndan
kimse kar koyamazd. Ellerim onun klesiydi, mademki artk
onlar iplerle balayamayacaktm, zgrlklerini balamaktan
baka arem yoktu. Bylece Aesopun lgnlna ben de
kapldm, bylece o kntm byd, hayatm denetimi altna
ald. O artk bir zamanlar Bayan Witherspoonun avucuna san
oyuncak su tabancasna hi benzemiyordu. O gnden bugne eni
de boyu da bymt, sz yasayd. Dokunulmak istiyordu,
ben de dokunuyordum. Okanmak, ekelenmek, sktrlmak
istiyordu, ben de seve seve yerine getiriyordum onun kaprisleri-
ni. Kr olmak kimin umurundayd? Sam dklse de ne
olurdu? Doa beni aryordu, ben de her gece Adem Baba gibi
soluum kesilerek, hrsla kouyordum bu arya.
Ustaya gelince; ne dneceimi bilmiyordum. Eleni-
yor gibiydi, yznn renginin yerine geldiine, dzeldiine
kuku yoktu, ama drt kez midesinin kasldna tank oldum,
yz de dzenli olarak acyla kaslyordu, her iki ya da

159
yemekte bir. Ama keyfi bundan daha iyi olamazd; Spinozay
okumad ya da benimle almad zamanlarda saa sola
telefon ediyor, gelecek turnemi dzenlemeye alyordu. Artk
iyice rabetteydim. Karlmamn buna katks olmutu, Yehudi
Usta da bu durumdan olabildiince yararlanmaya hazrd.
Meslek yaammla ilgili tasarlarn abucak deitirmi, Cod
Burnundaki snamza gtrmt beni ve saldrya gemiti.
Artk stnlk ondayd, g elde edilen adam roln oynayacak
durumdayd. Anlamalarn koullarn istedii gibi koyabiliyor,
bilet sat acentelerinden yeni, duyulmam yzdeler isteyebili-
yor, yalnzca en byklerin isteyebilecei gvencelerde
diretiyordu. kimizin de umduundan ok daha ksa srede
erimitim merdivenin en st basamana; Ustann ok fazla
kurnazlk yapmasna gerek kalmadan Dou kys boyunca
birok tiyatroda benim iin gn alnmt, bir dizi tiyatroda birer
ikier gn sahneye kacaktm, bylece yl sonunu bulacaktk.
Hem yalnzca nemsiz kasabalar ve kylerde deil, gerek
kentlerde, her zaman gitmeyi hayal etmi olduum birinci snf
yerlerde. Providence ve Newark, New Haven ve Baltimore,
Philadelphia, Boston, New York. Artk kapal salonlarda
yapyordum gsterimi, bundan byle byk paralar karlnda
oynayacaktm. Artk suyun zerinde yrmek filan yok,
diyordu Usta, kyl ocuu kl yok, tara panayrlar, ticaret
odas piknikleri yok. Artk sen havada gsteri yapan bir sanat-
sn Walt, trnde teksin, senin gsterini izleme ayrcal
karlnda insanlar yksek para deyecekler. Bayramlk
giysilerini giyip kadife koltuklarda oturacaklar, salon kararp
projektrler senin stne evrilince gzleri yuvalarndan
urayacak. lp lp dirilecekler Walt. Onlarn nnde zplaya-
cak, frl frl dneceksin, onlar da cennetin merdiveninin
basamaklarn seninle birlikte birer birer trmanacaklar. Her ey
sona erdiinde Tanrnn yannda oturuyor olacaklar.
te insann aln yazs byle deiiyor. Karlmam,
bama gelen en kt olayd, ama sonunda ansmn dnmesini

160
salad, beni yrngeme oturtan yakt oldu. Tam anlamyla
bedava bir reklamd bu, Slimin kskacndan kurtulduumda
adm her evde biliniyordu, lkedeki en nl olayd bama
gelen. Kamla ilgili haberler ortal kartrmt, karl
olaynn zerine tuz biber ekmiti; ite o gnden sonra deerim
iyice artt. Yalnzca bir kurban olmakla kalmyordum, bir
kahramandm; gl, gzpek bir kkreyen fareydim; yalnzca
acmyorlard bana, beni seviyorlard da. Ne denir bu ie?
Cehenneme atlmtm. Elim kolum balanm, azm tkanm,
lme braklmtm, aradan bir ay geince de herkesin gzbe-
bei olmutum. nsann beynini halamaya, burnunun iini
czrdatmaya yeterdi bu olanlar. Btn Amerika ayaklarmn
altndayd, ipler Yehudi Usta gibi birinin elinde olunca, uzun
sre ayaklarmn dibinde kalaca da kesin gibiydi.
Slim daym faka bastrmtm, tamam ama, bu onun hl
serbest olduu gereini deitirmiyordu. Polisler Gney
Dakotadaki kulbeyi basmlard, ama orada karmakark
parmak izleri ve tepeleme ylm kirli amarlar dnda
sululardan bir ize rastlamamlard. Sanrm korkmam, bama
baka belalarn da gelme olaslna kar uyank olmam
gerekirdi, ancak tasalanmayla zaman harcamyordum. Cod
Burnu, btn bunlar dndremeyecek kadar dingin bir yerdi,
daymn hakkndan bir kez geldiime gre bunu bir kez daha
baarabileceime gveniyordum, ama lmden kl pay kurtul-
duumu unutuyordum. Yehudi Usta beni koruyacana sz
vermiti, ben de ona inanmtm. Artk kendi bama sinemaya
filan gidecek deildim, nereye gidersem yanmda Usta olacana
gre, bama ne gelebilirdi ki? Gnler getike karlmam
olayn daha az dnr olmutum. Dndm zaman da,
yalnzca nasl katm ve Slimin bacana arabayla nasl
arptm anmsamak iindi. Bacann adamakll zarar grm
olmasn diliyordum, amurluun onun dizkapana arpm
olmasn, hatta kemii kracak kadar iddetli arpm olmasn
umuyordum. Ona ciddi bir zarar vermi olmay, hayatnn

161
sonuna kadar topallayarak yrmesini diliyordum.
Ama gemie bakmay istememe yer vermeyecek kadar
baka eylerle doluydu gnlerim. Gnlerim dolu dolu geiyordu,
yeni gsterimin hazrlklar ve provalar btn zamanm
alyordu; kammn oynamaya ve elenmeye ne kadar hazr
olduunu dnrseniz, gecelerim de pek bo gemiyordu. Bu
gece kaamaklar ve akamst almalar arasnda kara kara
dnecek ya da korkuya kaplacak zamanm olmuyordu elbette.
Slim aklma gelmiyordu, Bayan Witherspoonun yakndaki
evlilii de beni kertmemiti. Dncelerim ok daha nemli
bir soruna ynelmiti, bu da btn zamanm alyordu: Harika
ocuk Walt bir salon sanats, kapal salonda gsteri yapmaya
uygun bir yaratk haline nasl getirebilirdim?
Yehudi Ustayla ben bu konuda uzun uzun grtk,
ancak yeni yntemlerimizi ounlukla deneme ve yanlma
yoluyla saptyorduk. O rzgrl kumsalda saatlerce, gnlerce
dikiliyor, deiiklikler, dzeltmeler yapyor, bamzn stnde
mart srleri dolanrken, trken, biz en iyi gsteriyi hazr-
lamaya, her dakikann hakkn vermeye abalyorduk. Bizim
temel ilkemiz, btn abalarmzn ve cokulu hesaplamalarm-
zn amac buydu. lkenin geri kalm blgelerinde dolarken,
gsteri yalnzca benim gsterimdi, tam bir saat srdrebiliyor-
dum onu, hatta istersem daha bile uzatabiliyordum. Ama vodvil
bambaka bir eydi. Bakalarnn gsterileri de olacakt,
programm yirmi dakikaya indirmek zorundaydm. Artk gl
yoktu, gkyznn doal etkisi yoktu, yz metrelik gezintileri-
min ve fiyakal dolamalarmn gsterii yoktu. Btn her ey
kck bir yere sktrlacakt; ama bu olayn iyi ve kt
yanlarn incelediimizde kk olmann mutlaka kt olmak
anlamna gelmediini fark ettik. Elimizin altnda birtakm yeni
aralar vard, asl sorun bunlardan yararlanabilmekti. lkin,
klar vard. Ustayla ben klar dndmzde bayram
ediyorduk, kim bilir nasl bir etkisi olacakt. Gz ap kapayana
kadar zifiri karanlktan prl prl aydnla geebilirdik ya da

162
tersi olabilirdi. Salonu insanlarn gzlerini ksp bakacaklar
kadar lolatrabilir, uraya buraya spot klar tutabilir,
renklerle oynayabilir, canmz istediinde beni gsterebilir ya da
gzden yitirtebilirdik. Ayrca mzik de vard, kapal meknda
alndnda ok daha gr ve yankl kabilirdi. Arka planda
silinip gitmezdi, trafiin ya da atlkarncalarn sesi onu bomaz-
d. alglar gsterinin temel paras olacaklar, seyircileri
deiken duygular denizinden geirecek, nasl tepki gsterece-
inin anahtarn st kapal olarak, kurnazlkla vereceklerdi
kalabala. pler, borazanlar, nefesli tahta sazlar, davullar: Her
gece orkestra ukurunda profesyoneller bulunacakt, ne alacak-
larn onlara sylediimizde grevlerini baaryla yapacaklard.
Ama hepsinden iyisi, kalabaln daha rahat oturacak olmasyd.
Sineklerin vzltsndan, gnein gzlerini almasndan rahatsz
olmadan, konumadan, dikkatleri dalmadan oturacaklard.
Perde kalkar kalkmaz herkes sessizlie brnecekti; batan sona
dzenli ilerleyecekti gsterim, en basit hareketlerden balayarak
acl bir sahnede daha nce grlmemi en gz kara, en nefes
kesici sona kadar bir saat gibi ileyecekti her ey.
Bylece dncelerimizi ortaya koyduk, birka hafta
enine boyuna tarttk, sonunda bir plan yapabildik. Biim ve
tutarllk, dedi Usta. Yap, ritim ve artmaca. Halka rastgele
seilmi numaralardan oluan bir gsteri sunmayacaktk.
Gsterimiz bir yk gibi geliecekti, tansiyonu yava yava
artracak, zaman ilerlerken seyircileri heyecandan heyecana
srkleyecektik, en iyi ve en gsterili hareketleri sona saklaya-
caktk.
Giysilerim alabildiine basitti: yakas ak beyaz bir
gmlek, bol siyah bir pantolon, ayaklarmda da bir ift beyaz
dans ayakkabs. Ayakkablarn beyaz olmas artt. nsann
gznn iine girmeliydi, sahnenin kahverengi zeminine
olabildiince aykr dmeliydi. Sadece yirmi dakikam olduu
dnlnce, klk deitirmeye ya da gereksiz giri klara
ayracak zamanm kalmyordu. Gsteri kesintisiz srecekti,

163
arada durmayacak ya da blmeyecektim onu; ama biz kendi
kafamzda gsteriyi drde blm, bu blmlerin her biri bir
oyunun ayr bir perdesiymi gibi zerinde tek tek almtk:
BRNC BLM: Solo klarnet, birka llk yumu-
ak, pastoral bir mzik alyor. Ezgi, masumiyeti, kelebekleri,
meltemde hafife eilen karahindiba ieklerini artryor.
Perde kalktnda, bo, l l sahne kyor ortaya, ben sahneye
geliyorum, ilk iki dakika tam bir cahil gibi, sopa yutmu bir
budala, bir mankafa gibi davranyorum. Klarnete bir nefesli saz
eklenirken ben de samdaki solumdaki grnmeyen nesnelere,
engellere arpp duruyorum. Bir taa taklp tkezliyor, burnumu
duvara tosluyor, parmam kapya sktryorum. Tam bir
beceriksizlik simgesiyim, iki ayann zerinde durmay bile
beceremeyen, tkezleyip duran sersemin biriyim, nerede kalm
havalanmak! Sonunda, be sendelemeden sonra yzst yere
dyorum. Trombon, notalar batan sona abucak sralarken
birka kii glyor bana. Ayaa kalkp yeniden deniyorum.
Ama bu kez ilkinden de baarszm. Yine notalardan kayp
geen trombon, arkasndan trampette bir gmbrt, sonra da
byk orkestra davulunda bouk bir gmbrt. Bu bir gldr
cenneti, ben de incecik buz zerinde kayyorum. Ayaa kalkp
adm atar atmaz ayam bir patene taklyor, yeniden yere
dyorum. Bir kahkaha tufan. Zar zor ayaa kalkyorum,
bama taklan rmcek alarn elimle sprrken saa sola
yalpalyorum ve sonra, seyirciler tam aknla derken, tam
da grndm kadar beceriksiz olduuma inanmaya balarlar-
ken, ilk numarama giriiyorum.
KNC BLM: Bir kaza gibi grnmeli. Yine ayam
takld, ne doru sendelerken, dengemi yeniden bulmaya
alrken elimi ne uzatyorum, bir eye deiyorum. Grnme-
yen bir merdivenin basama bu, birden havada asl kalyorum,
ama yalnzca bir an boyu. yle hzl olup bitiyor ki, ayaklarmn
yerden kesilip kesilmediini anlayamyorum. Seyirciler ne
olduunu anlayamadan elimi brakyorum, yere dyorum.

164
Iklar hafifliyor, sonra btnyle snyor, salon karanla
gmlyor. Mzik alyor: Gizemli yayl alglar, aknlk ve
beklentiyle titriyorlar. Bir an sonra, bir projektr yanyor. Saa
sola dolayor , sonra merdivenin bulunduu bolukta
duruyor. Ayaa kalkp grnmeyen basama aramaya balyo-
rum. Ellerim merdivene yeniden dediinde yavaa okuyorum
onu, aknlkla bakakalyorum. Olmayan bir ey var orada.
Yeniden okuyorum onu, salam olup olmadn denetliyorum;
sonra trmanmaya balyorum, ok dikkatli olarak, basamaklar
birer birer, zorlanarak kyorum. Artk kuku kalmyor. Yerden
ykseldim, havada sallanan parlak beyaz ayakkablarmn
burunlar bunu kantlyor. Ben ykselirken projektrn
yaylyor, tatl bir aydnla dnyor, btn sahneyi iine
alyor. En st basamaa varyorum, aa bakyorum, korkmaya
balyorum. imdi yerden bir buuk metre yksekteyim; ne iim
var burada? Duyduum korkuyu vurgulamak ister gibi yayl
alglar yeniden titreiyorlar. Basamaklardan inmeye balyo-
rum, ama yar yoldayken elimi ne uzatyor, sert bir eye
deiyorum, havada ne kk duran bir kalas bu. aryorum.
Parmaklarm bu grnmeyen nesnenin zerinde dolatryorum,
yava yava merakma yeniliyorum. Merdivenin zerinden
kayp kalasn zerine geiyorum. Beni tayacak kadar salam.
Ayaa kalkp yrmeye balyorum, bir metre ykseklikte
sahnenin bir ucundan teki ucuna yryorum. Bundan sonra,
numaralar birbirini izliyor. Kalas bir merdivene dnyor,
merdiven ip oluyor, ip salncak, salncak da kzak oluyor. Tam
yedi dakika bu nesneleri kefediyorum, zerlerine trmanp ayak
parmaklarmn ucunda yryorum, mziin sesi ykselirken
benim de kendime gvenim yerine geliyor. Sanki sonsuza kadar
byle oynayabileceim. Sonra, anszn, bir kntnn kenarndan
ayam uzatyor ve yere dmeye balyorum.
NC BLM: Kollarm iki yana am, yere
szlyorum, dteki biri gibi yavaa iniyorum aa. Tam
yere demek zereyken duruyorum. Yerekimi etkisini yitiriyor,

165
ben de orada, zeminin on be santim yukarsnda beni tutan
hibir ey olmadan duruyorum. Salon kararyor, bir saniye sonra
bir tek projektrn nn iinde kalyorum. Aa bakyorum,
sonra yukar, sonra yine aa bakyorum. Ayak parmaklarm
oynatyorum. Sol ayam bir o yana bir bu yana eviriyorum.
Sa ayam da bir o yana bir bu yana eviriyorum. Gerekten
oldu. Gerekten durabiliyorum havada. Sessizlii bir davul sesi
blyor: yksek sesli, kesintisiz, sinir bozucu bir al. Sanki
korkun tehlikeleri, olanakszn snrlarnn aldn duyuruyor.
Gzlerimi yumuyorum, kollarm alabildiine ayorum, derin
bir soluk alyorum. Gsterinin tam ortasndaym, en heyecanl
anda. Projektrn hl zerimde olduu halde, ykselmeye
balyorum, kendimi ar ar, durdurulamaz bir biimde yukar
ekiyorum, szlrcesine, cennete ykselir gibi, iki metreye
kveriyorum. Tam tepede duruyorum, iimden ar ar e
kadar sayyorum, sonra gzlerimi ayorum. O andan sonra her
ey bir byye dnyor. Mzik var gcyle alarken havada
tam sekiz dakika akrobasi hareketleri yapyorum; havada
dnerek, taklalar, ters perendeler atarak projektrn nn bir
iine giriyor, bir dna kyorum. Eilip bklmeler birbirini
izliyor, her hareket bir ncekini bastryor. Artk tehlikeyi
hissetmiyorum. Her ey zevke dnm, euphoriaya 6, doann
yasalarnn gzlerinizin nnde ufalandn grmenin verdii
cokuya dnm.
DRDNC BLM: Son taklay attktan sonra
sahnenin tam ortasndaki konumuma geri dnyorum, yerden iki
metre yksekteyim. Mzik susuyor. l bir projektr stme
evrili: bir krmz, bir beyaz, bir mavi k. Mzik yeniden
balyor: ellolarla kornolarn karm, tarif edilmez bir
gzellik sunuyor. Orkestra Gzel Amerikay alyor, en
sevilen, en bilinen arky. Drdnc lye getiinde ne
ilerlemeye balyorum, algclarn balarnn stnden geip
seyircilerin stne doru gidiyorum havada. Mzik srerken ben
6
Kendini ar derecede zinde hissetme durumu. (.N.)

166
de yrmeye devam ediyorum, salonun en arkasna gidiyorum,
insanlar balarn geriye evirip koltuklarndan dorulurlarken
ben gzlerimi yere dikiyorum. Duvara ulanca arkam dnyo-
rum, geri yrmeye balyorum; az nceki gibi ar ve gsterili
yrym. Sahneye yeniden dndmde seyircilerin bir
paras oluyorum artk. Zarafetimle etkiledim onlar, Tanrsal
glerimin gizemini paylatm onlarla. Havadayken dnyorum,
bir an daha duruyorum olduum yerde, ezgi son notalara
ulatnda yere szlyorum yeniden. Kollarm iki yana ap
glmsyorum. Sonra da eilip selam veriyorum bir tek kez
ve perde kapanyor.
Pek kt deildi. Sonu biraz iirilmiti belki, ama Usta,
ne olursa olsun Gzel Amerikay istiyordu, ne yaptysam
vazgeiremedim onu. Altaki pantomim tmyle benim
dncemdi, Usta da byle kst dmemi yle istiyordu ki,
kendini olaya kaptrmt. Byle derken palyao giysisiyle
daha da gln olursun diyordu, ama ben bunu kabul etmedim,
tam tersi olur dedim. nsanlar senden aka beklerlerken onlar
gldrmek iin baya uraman gerekir. Ta bandan becere-
mezsin bunu, arkalarndan dolanp kandrman gerekir onlar. Bu
konudaki grm kabul ettirebilmek iin tam yarm gn
tarttm Ustayla, ama baka konularda bu kadar kolay ikna
edemedim onu. Beni en ok kayglandran blm gsterimin
sonunda, sahneden ayrlp seyircilerin balarnn stnde havada
dolatm blmd. Bunun iyi bir fikir olduunu biliyordum,
ama havaya ykselme yeteneime tam olarak gvenemiyordum
hl. ki buuk metre kadar ykselemezsem her trl sorunla
karlaabilirdim. nsanlar zplayp bacaklarma yapabilirlerdi,
syrp geen, clz bir darbe bile beni yolumdan artmaya
yeterdi. Ya biri gerekten ayak bileimi yakalayp beni alaa
ederse? Salonda herkes ayaklanrd, ben de o arada hayatm
kaybederdim. Tam bir tehlikeydi bu benim gzmde, ama Usta
benim sinirli halimle alay ediyordu. Yapabilirsin, diyordu.
Geen yl Floridada tam buuk metre ykselmitin,

167
metrenin altna ne zaman dtn unuttum bile. Belki
Alabamadayken olmutu, ama o gn tmtn, kendini tam
verememitin yaptn ie. imdi daha iyisin Walt. Yava yava
her alanda gelitirdin kendini. Dikkatini toplaman gerek, ama iki
metre seksen santim artk fazla yksek saylmaz senin iin.
Sanki broda bir i gn bu, sokan evresinde bir dolama ve
sonra dnp eve gelme gibi. Hi yorulmadan. Bir kez dene,
stesinden geleceksin. nan bana olum, tereyandan kl eker
gibi olacak.
Gsterimin en g numaras, merdivende sramamd; bu
numarann zerinde btn tekilere harcadm zamann toplam
kadar zaman harcam olmalym. Gsterimin byk blm,
artk olduka rahat yapabildiim dnlerin bir araya getirilme-
sinden oluuyordu. Grnmeyen dayanaklar, havaya frlaylar,
havada yaplan akrobasi hareketleri, btn bunlar ocuk
oyuncayd artk benim iin. Ama merdivende sramak
yeniydi, btn program benim bu numaray baarmama baly-
d. O dramatik, gsterili hareketlerle kyaslannca bu sray
pek aman aman bir ey saylmayabilir saat bir tik tak yapncaya
kadar zeminin on santim yukarsnda kalyordum ama iin g
yan geiteydi, beni bir konumdan tekine getirecek olan ve
yldrm hzyla tamamlanmas gereken iki admdayd. Sahnede
deli gibi rpndktan, iki yana yatarak seirttikten sonra anszn
yerden kopmalydm ve bunu kesintisiz bir tek harekette
yapmalydm, bunun da anlam ne doru sendelemek, basama
yakalamak ve ayn anda ykselmekti. Alt ay nce olsayd
kesinlikle kalkmazdm byle bir eye, ama havaya ykselme-
den nce trans halinde geirdiim sreyi ksaltmay
baarmtm. Meslek yaammn balangcnda bu sre alt ya da
yedi saniyeyken artk bir saniyenin altna inmiti, dncelerim-
le hareketlerim artk neredeyse ezamanlyd. Ancak ayakta
dururken yerden ykseldiim gerei hl geerliydi. Bu ii hep
byle yapmtm; sanatmn temel ilkelerinden biriydi bu, bu
konuda kkten bir deiiklik dnmek bile btn ilemi batan

168
sona yeniden gzden geirmek demekti. Ama yaptm bunu.
Vallahi de yaptm; havada yryen biri olarak baardm btn
hareketler arasnda en ok bununla gurur duyarm. Yehudi Usta
bu harekete Dank Vuru Sray adn vermiti, zaten
hareketin dourduu duygu da buydu: ayn anda birden ok
yerde olma duygusu. ne derken ayaklarm saniyenin onda
biri kadar bir sre yere yaptracaktm, sonra gzlerimi ksacak-
tm. Gzlerimi ksm ok nemliydi. Kendimden getiim an
artracakt, o lif lif boluun en ufack bir izi bile iimde
gerekli hareketi uyandrmaya yetecekti. Gzlerimi ksp kolumu
kaldracak, grnmeyen basamaa tutunacak ve trmanmaya
balayacaktm. Byle kark bir ii uzunca srdrmek olanak-
szd elbette, en fazla bir saniyenin drtte kadar srebilirdi,
ama bana da gereken bu kadard, hareketi baaryla tamamlar
tamamlamaz gsterimin dnm noktas, gelecek, her ey bu
eksenin evresinde dnecekti.
Biz Cod Burnundan ayrlmadan gn nce beyaz
giysili bir adam Pierce Arrowu kapmza getirdi. Src
arabay ta Wichitadan getirmiti. Adam arabadan inip Ustann
elini sktnda, srtarak, candan selamlarn sunduunda,
karmda rezil Orville Coxun durduunu sandm. lk dncem,
bu martavalc herifin bacana tekmeyi yaptrmakt, ama ben
bu izci selamn vermeye frsat bulamadan Yehudi Usta araya
girdi, adama Bay Bigelow diye hitap etti. O adamn Bayan
Witherspoonun hayranlarndan biri olduunu tahmin etmem
uzun srmedi. Karmdaki, yaklak yirmi drt yanda, yuvar-
lak yzl bir genti, resimlerdeki azizler gibi glyordu,
azndan kan her iki szckten biri Mariondu. Bu gence
byle uzun mesafeli bir grevi yaptrtabilmek iin Marion
epeyce dil dkm olmalyd, ne var ki adam halinden honut
grnyordu, bu ii yapmaktan gurur duyuyor gibiydi. Kusmam
geldi. Usta, souk bir eyler imek iin eve girmemizi nerdi-
inde ben oktan adama arkam dnm, tahta basamaklara
ayaklarm vura vura yukar kyordum bile.

169
 Doru mutfaa yneldim. Ufack, kara kuru Bayan
Hawthorne musluun yanndaki bir tabureye tnemi, le
yemeinin bulan ykyordu. Selam Bayan H., dedim, iim
hl allak bullakt, sanki eytan bamn iinde perende atyordu.
Akam yemekte ne var?
Dilbal, patates presi ve pancar turusu, dedi,
genizden gelen New England ivesiyle kesik kesik konuarak.
Nefis. Pancarlara dilerimi geirmek iin sabrszlan-
yorum. Bana iki porsiyon koyun, olur mu? Bu szm onun
hafife glmsemesini salad. Sorun deil, Kkbey, dedi,
oturduu taburede dnp bana bakarken. Ona doru drt
adm attm, sonra ldrc darbeyi indirdim.
Ne kadar iyi yemek piirirseniz piirin bayan, dedim,
eminim ki imdi greceiniz kadar lezzetli bir ey piirmemi-
sinizdir.
Sonra, kadnn bir ey sylemesine frsat vermeden, ona
glmsedim, kollarm iki yana atm ve havalandm. Ar ar
ykseldim, bamn tavana arpmamasna dikkat ederek olabil-
diince yksee ktm. Tavana ulatmda orada asl kalp
aaya, Bayan Hawthornea baktm, yzn dehet ve aknlk
kaplamt, ben de bunu grmeyi umuyordum zaten. niltisi
boaznda tkand kald, gzleri yuvalarndan urad, tabureden
yere yuvarland, zemine hafife arpt, bayld.
Nasl olduysa Bigelowla Usta da tam o srada eve
giriyorlarm, Bayan Hawthorneun yere derken kard sesi
duyunca koarak mutfaa geldiler. eri ilk giren Yehudi Usta
oldu, ben tam yere inerken kapdan ieri dald, ama birka
saniye sonra Bigelow girerken ayaklarm zemine demiti bile.
Bu da ne? dedi Usta, olup biteni bir bakta anlamt.
Beni bir kenara itip Bayan Hawthorneun baygn bedenine
eildi. Ne oldu burada?
Ufak bir kaza! dedim.
Sen onu pabucuma anlat, dedi Usta, aylardr, hatta
belki de yllardr onu byle fkeli grmemitim. Yaptm eek

170
akasndan pimanlk duydum birden. abuk odana git, seni
ahmak, ben arana kadar da kma. imdi konuum var,
seninle sonra ilgileneceim.
O pancarlar yemek ksmet olmad bana, aslna bakarsa-
nz Bayan Hawthorneun piirdii baka eyleri de yiyemedim.
Kendine gelir gelmez hemen yerden kalkt ve kapdan kp
gitti, bir daha evimize admn atmayacana da yemin etti
giderken. O giderken ben ortalkta deildim, ama Usta ertesi
sabah bana bunlar anlatt. lkin beni kandrdn sandm, ama
len olup da Bayan Hawthorne hl grnmeyince o zavall
kadncazn korkudan dn patlattm anladm. Ben de zaten
bunu yapmak istemitim; ancak her ey olup bittikten sonra
yaptm artk pek de gln bulmuyordum. Kadncaz
parasn almaya bile gelmedi, biz orada gn daha kaldysak
da onu bir daha gremedik.
Yemeklerin ktlemesi yetmiyormu gibi eyalarmz
toplayp oradan ayrldmz gnn sabah Usta bana btn evi
temizletince bir kez daha aalanm oldum. Byle cezaland-
rlmaktan nefret ediyordum a karnna yataa gnderilmekten,
saa sola yollanmaktan, ev ii grmekten ama ben ne kadar
kprrsem kpreyim, Usta kararnda haklyd. Gelmi gemi
en gsterili ocuk yldz olmamn hi nemi yoktu. izmeyi
amtm, kk dalar ben yarattm demeye balamadan nce
Ustann nlem alp haddimi bildirmekten baka aresi kalma-
mt.
Benim kendimi kaybedip o samal yapmama neden
olan Bigelowa gelince; syleyecek pek fazla bir ey yok.
Birka saatten fazla kalmad yanmzda, akamzeri bir taksi
gelip ald onu, herhalde en yakn tren istasyonuna gitti, oradan
da Kansasa doru uzun yolculuuna balad. kinci kattaki
odamn penceresinden onun gidiini izledim, o ahmaka neesi
ve Orville Coxun, yani Bayan Witherspoonun bana ve Ustaya
yeledii adamn arkada olmas yznden nefret ediyordum
ondan. stne stlk Yehudi Usta da adama kar kusursuz

171
davranyordu, o banka memuru klkl herife ne kadar kibar
davrandn grmek kinimi iyice bytyordu. Yalnzca
adamn elini skmakla kalmam, dn armaann gelin
adayna gtrmekle de grevlendirmiti onu. Taksinin kaps
kapanmak zereyken ok gzel sarlp sarmalanm kocaman bir
paketi o dolandrcnn ellerine tututuruverdi. Kutuda ne
olduunu bilmiyordum. Usta bana sylememiti, nme kan
ilk frsatta kutuda ne olduunu Ustaya sormaya niyetlendiysem
de Usta beni odamdan kartana kadar saatler geti, armaan
sormak da aklmdan kp gitti. Armaann ne olduunu
renene kadar aradan tam yedi yl geti.
Cod Burnundan Worcestere gittik, Batya doru yarm
gnlk yoldayd oras. Eski gnlerdeki gibi yeniden deri
koltuklara gmlp Pierce Arrowda yolculuk etmek ok hotu;
yola ktktan sonra, o gne kadar olan anlamazlklarmz,
kumluklarn ve kpkl dalgalarn iine savrulan bo ekerleme
ktlar gibi geride kald. Ben yine de emin olmak istiyordum,
Ustayla aramda bir anlamazlk kalmamas iin ondan yeniden
zr diledim. Hatalydm, dedim, beni bala. Bylece bu
olay da unutulup gitti.
Cherry Valley Oteline yerletik, buras Luxor Sinema-
snn iki adm tesinde, fahielerin kald pis bir kovuktu. lk
gsterimi o sinemada yapacaktm, geliimizi izleyen drt gn
boyunca sabah akam o salonda prova yaptk. Luxor Sinemas
benim grmeyi umduum byk gsteri salonundan adamakll
farklyd, yine de bir sahnesi, perdeleri, k dzeni vard;
turumuzdaki byke duraklarda gsteri yapmaya balaynca
salonlarn da daha iyi olacana inandrd Usta beni. Balang
iin Worcester iyi ve huzurlu bir yer, dedi, sahneye daha
kolay alabilirsin burada. Hemen altm, hareketlerimi,
szlerimi fazla sorun kmadan rendim, yine de zerinde
almam gereken oka ayrnt vard: projektr klarnn
birbirini kusursuzca izlemesi, mzikle hareketlerin uyumu,
parterdeki koltuklarn yarsna kadar uzanan balkon kntsna

172
arpmamak iin finalin dzenlenmesi filan. Ustann bin bir
trl ayrntyla uramas gerekiyordu. Perdeciyle perdeleri
denetliyor, kyla klar ayarlyor, algclarla bitmez
tkenmez konumalar yapyordu mzik konusunda. Kesenin
azn aarak algclardan yedisini son iki provada almalar
iin tuttu, her eyin kusursuz olmas iin abalyordu, son
dakikaya kadar algclarn parti turlarna yaplacak deiiklikle-
ri ve dzeltmeleri karalayp durdu. O adamlarla almak bana
da byk zevk veriyordu. Bunlar bir avu algc eskisi, daha
dorusu emeklisiydi, ben domadan ok nce balamlard bu
ie, bir hesaplaynca bunlarn varyete tiyatrolarnda yirmi bin
gece alg alp tam yz bin deiik gsteriye katlm olacakla-
rn dndm. Bu ihtiyarlarn grmedii ey kalmamt, yine
de ben ilk kez sahneye kp numaram yaptmda olanlar oldu.
Davulcu bayld, basun alan basununu drd, tromboncunun
dili dolat, huysuzlat. Btn bunlar iyiye iaretti benim iin.
Kandrmas kolay olmayan o alayc takmn etkileyebilmisem,
sradan seyircilerin karsnda neler yapabileceimi bir dnn.
Otelin yeri iyiydi, ama o pire torbasnda geirdiim
geceler canma okudu. Btn o fahielerin merdivenden inip
ktn, koridorlarda dolatn duyduumda kamm krk bir
kemik gibi zonklamaya balyor, bana rahat huzur vermiyordu.
Ustayla ben ift kiilik bir odada kalyorduk, onun yandaki
yatakta horlamaya balamasn bekliyor, sonra iimi gryor-
dum. Bazen uzun uzadya beklemem gerekiyordu. Usta
karanlkta konumaktan holanyordu, o gnk prova konusunda
ufak tefek eylerden sz ediyordu, elimdeki (elimdeydi o) ile
uraacama Ustann sorularna kibar yantlar bulmakla
uramam gerekiyordu. ektiim ac her dakika daha da artyor,
dayanlmaz oluyordu. Usta sonunda uykuya daldnda yere
eilip kirli oraplarmdan birini alyordum. Bu orap benim
torbam oluyordu, orab sol elimle tutarken sa elimle de ie
giriiyor, krk pamuklu orabn iine boalyordum. Bunca
bekledikten sonra bir iki ekite oluyordu bu i. Sesimi kar-

173
madan inleyip krediyor, uyumaya alyordum, ancak o
gnlerde bu ii bir kez yapmak pek yetmiyordu bana. Bir
fahienin kahkahalar atarak koridora frlamas, st kattaki
odalardan birinde bir yatan yaylarnn gcrdamas, kafamn
her trl ahlaksz dnceyle dolmasna yetiyordu. Daha ne
olduunu anlayamadan kamm sertleiyor, ben de her eye
yeniden balyordum.
Bir gece ok grlt yapm olmalym. Worcester deki
gsterimin arifesiydi, tam zevkten kanatlanm durumda, ikinci
orab da doldurmak zereydim ki, Usta anszn uyanverdi.
Sinirlerim ne hale geldi, grmeliydiniz. Karanln iinde
Ustann sesini duyduumda sanki tavandaki avize kafama
dm gibi oldu.
Bir sorun mu var Walt?
Birden dikenlenmi gibi elimdekini brakverdim. Bir
sorun mu? dedim. Sorun ne demek?
u grlty sylyorum. tip kakma, sallanma ve
gcrdama seslerini. Yatandaki kargaay.
Kanyorum. ok berbat bir kant Usta, iyice ka-
mazsam gemiyor.
Demek kant! Belinin altnda balayp araflarn
zerinde biten bir kant! Brak artk evlat. Bitip tkeneceksin,
yorgun bir gsterici dikkatsiz bir gsterici demektir.
Bitkin deilim ben. Fiek gibiyim, her eye hazrm.
imdi ylesindir belki. Ama otuzbir ekmek canna
okur, ok gemeden zorlanmaya balarsn. Kamnn ne kadar
deerli bir ey olduunu sana sylememe gerek yok. Ama ondan
fazlasyla holanmaya balarsan, patlamaya hazr bir dinamite
dnr. Bindunu sakla Walt. e yarayaca zamana sakla.
Neyi saklayaym?
Binduyu. Hayat suyu anlamna gelen Hinte bir
szck.
Yani belsuyu mu?
Evet, belsuyu. Ya da adna ne dersen o. Belki yz tane

174
ad vardr onun, ama hepsi ayn kapya kar.
Ben binduyu sevdim. tekilere fark atar bu.
Kendi kendine sz geirebildike, dedi gen adam.
nmzde ok nemli gnler ve geceler var, gcnn her
damlasna gereksinimin olacak.
Btn bunlarn hi nemi yoktu. Yorgun olsam da
olmasam da, bindumu iimde tutsam da kovalar dolusu
boaltsam da, sahnenin kapsndan top gibi frlyordum. Worces-
terde herkesi hayretten hayrete drdk. Springfieldde
herkesi kendimize hayran braktk. Bridgeportta donlarna etti
insanlar. New Havendaki aksilik bile aslnda iimize yarad,
yaptmzdan kuku duyanlarn dudaklar sonsuza kadar
mhrlendi. Ortalkta benimle ilgili o kadar ok sylenti
dolayordu ki, baz kiilerin bu ite bir hile olduundan
kukulanmaya balamalar doald. Bu kiiler, dnyann belli bir
dzeni olduuna ve bu dzen iinde benimki gibi yetilere sahip
birine yer olmadna inanyorlard. Benim yapabildiimi
yapmak btn kurallar altst etmiti. Bilime kar gelmi,
mant tersine evirmiti; kurallar benim hareketlerime uyacak
biimde deitireceklerine, kodamanlarla profesrler benim hile
yaptma karar vermilerdi. Hangi kasabaya gitsek gazeteler bu
haberlerle doluydu; tartmalar ve anlamazlklar, sulamalar ve
kar sulamalar, lehimizde ve aleyhimizde aklnza gelebilecek
btn szler. Usta btn bunlara karmyordu. Kavgalarn
dnda kalyor, gie geliri oluk oluk akarken sevinle srtyor-
du; gazeteciler yorum yapmas iin sktrdklarnda hep ayn
yant veriyordu: Salona gelip kendiniz grn.
Bu tartmalar iki hafta kadar artarak srdkten sonra
New Havenda her ey karar noktasna geldi. Burasnn Yale
niversitesinin merkezi olduunu unutmamtm; iki yl nce
Kansastaki alaka olay ve zulm olmam olsayd, kardeim
Aesop da burada olacakt. Orada bulunmak bana hzn veriyor-
du; gsteriden nceki gn sabahtan akama kadar otel odasnda
yreimde bir skntyla oturdum, Aesopla birlikte geirdiimiz

175
delidolu gnleri anmsadm, yaasayd ne byk bir adam olurdu
diye dndm. En sonunda saat altda gsterinin yaplaca
salona gitmek zere otelden ktmzda, duygusal adan bir
enkaz gibiydim, ne kadar kendimi toparlamaya altysam da
meslek yaammn en kt gsterisini sergiledim. Zamanlamam
tutmad, taklalar srasnda yalpaladm, havaya frlamam da
rezilceydi. Harekete geip seyircilerin balarnn stnden
umaya baladmda korktuum bama geldi. Ykseklii
tutturamyordum. Kendimi zorlayarak iki metre on be santim
kadar ykselmitim, ama daha fazlasn beceremiyordum,
gsterimin final blmne baladmda ciddi kukular iindey-
dim, uzun boylu birinin elini yle bir kaldrmasyla sramaya
bile gerek kalmadan beni yakalayabileceini biliyordum. O
andan sonra her ey daha da ktye gitti. Parterdeki koltuklarn
ortalarna gelmitim ki, biraz daha ykselebilir miyim diye son
bir aba gstermeyi gze aldm. Mucize filan beklemiyordum,
yalnzca biraz daha rahat hareket edebilecek bir yer istiyordum,
on be yirmi santim daha ykseleyim diyordum. Toparlanabil-
mek iin bir an durdum, olduum yerde asl kalp gzlerimi
yumdum, btn dikkatimi yapacam ie verdim, ama yeniden
kprdadmda yine ayn keyif vermeyen ykseklikteydim.
Daha yksee kamamakla kalmyor, birka saniye sonra fark
ettiim gibi yere inmeye balyordum. ok yava iniyordum,
ok ok yava, ne doru bir metre gittiimde aa doru da
drt santim kadar iniyordum, ama dyordum ite, azndan
hava szan balon gibi kyordum aa. En arka sralara
ulatmda yerden yz seksen santim kadar yksekteydim, bir
cce bile kolayca avlayabilirdi beni. Sonra elence balad.
Krmz ceketli, kel kafal bir budala koltuundan frlad, sol
ayamn topuuna vurdu. Vuruun etkisiyle olduum yerde
dndm, yan yatan bir resm geit arabas gibi eildim, dengemi
bulmaya olanak bulamadan baka biri de sa ayama tokad
vurdu. Bu ikinci vuru olay perinledi. l bir sere gibi
havadan yere iniverdim, maden arkalkl bir koltuun kenarna

176
alnm arptm. Bu d yle apansz ve iddetli olmutu ki bir
anda kendimi kaybettim.
Arkadan gelen amatay hi duymadm, ama byk bir
kargaa kopmu. Tam dokuz yz kii bararak oradan oraya
sryormu, bu toplumsal isteri bir anda btn salona yaylm.
Ne kadar baygn olsam da dmn bir eyi kantladn
biliyordum, hi kukuya yer brakmayacak biimde kantlamt
hem de. Gsterim gerekti. Kollarm ve bacaklarm tutan
grnmez teller yoktu, giysilerimin altnda helyum gaz dolu
balonlar yoktu, belime sessiz alan makineler balamamtm.
Seyirciler baygn bedenimi salonda elden ele geirmiler,
kobaymm gibi merakl elleriyle beni mncklam, imdikle-
miler. Giysilerimi karmlar, azmn iine bakmlar,
yanaklarm ekeleyip burnumun iini gzlemiler, ama Tanr
yaps olmayan bir tek ey bile bulamamlar. O arada Usta
sahne arkasnda bekledii yerden frlayp herkesi ite kaka bana
doru kendine yol am. On dokuz sra seyircinin zerinden
atlayp beni kollarnda tutan son seyirciden koparp alana kadar
zaten herkes oybirliiyle ayn karara varm: Harika ocuk
Walt, gerek bir gstericidir. Gsteri tam anlamyla hilesizdir,
ne gryorsan o yaplyordur, ite bu kadar!
Ba arlarm o gece balad. O koltuun arkalna ne
biim arptm dnlrse, birtakm sanclar ve rahatszlklar
ekeceim belliydi. Ama bu sanc yle iddetliydi ki sanki bir
kaya delgisi bama saldryor, dolu taneleri sonu gelmemecesi-
ne kafatasmn iine arpyorlard gece yars derin uykumdan
uyandrd beni. Usta nnkiyle benim odam aradaki banyo
ayryordu; yatamdan kmay gze alabildiim anda banyoya
doru sendeleyerek yrdm, ecza dolabnda aspirin bulmay
umuyordum. ektiim sanc yznden yle sersemlemi, yle
kendimden gemitim ki banyonun nn ak olduunu fark
etmedim. Fark etmi olsam bile o n sabahn nde neden
yank olduunun zerinde durmadm. Az sonra reneceim
gibi, o uygunsuz saatte yatandan kan tek kii ben deildim.

177
Kapy ap insann gzn alan beyaz fayanslarla kapl banyo-
ya girdiimde az daha Yehudi Ustaya arpyordum. zerinde
mor ipek pijamasyla iki eliyle lavaboyu kavram, acdan iki
bklm olmutu, soluk almaya alyor, midesinde yangn
varmasna rp duruyordu. Bu rahatszl yirmi otuz
saniye kadar srd, ylesine kt bir eye tank oluyordum ki
kendimin de aclar iinde olduumu tmyle unutmutum.
Benim orada olduumu grr grmez az nce olanlar
rtbas etmek iin elinden geleni yapt. Yzn buruturmaktan
vazgeip zorla, yapmack glckler edindi, doruldu, omuzla-
rn dikletirdi, avularyla san svazlad. Numara yapmaktan
vazge demek istedim ona, artk gizini biliyorum demek
istedim, ama kendim de yle aclar iindeydim ki bunlar
sylemek iin gerekli olan szckleri bir araya getiremedim.
Neden uyumadm sordu bana, bamn ardn renince
duruma el koydu, saa sola koturup doktorculuk oynamaya
balad: ieden aspirin dkt avucuna, bir bardaa su koydu,
alnmdaki ii inceledi. Bu yardm yaparken yle ok konutu
ki azm amama frsat kalmad.
ok iyi bir iftiz biz, yle deil mi? dedi, beni odama
tayp yatama yatrrken. nce sen burunst yere aklp
kafan tosluyorsun, sonra da ben oburcasna yediim kirazlarn
ekirdeklerinden byle oluyorum. O mikroplar karmay
rensem iyi olacak. Ne zaman yutsam byle iki bklm
oluyorum.
Pek kt deildi bu masal, zellikle de ayakst uydu-
rulduu dnlrse, ama beni kandramad. Ona ne kadar
inanmak istesem de beni bir an bile kandrmay baaramad.
Ertesi gn leden sonra bamn ars olduka hafifle-
miti. Sol akama yakn bir yer hl iten ie zonkluyor olsa
da bu, ayaa kalkmam engellemedi. Bamdaki ilik, alnmn
sa tarafndayd, orasnn acmas da daha doald, ancak bu
konularda uzman deildim ve bu terslik zerinde fazla durma-
dm. Tek dncem, kendimi daha iyi hissettiim, armn

178
azald ve bir sonraki gsteri iin hazr olabileceimdi.
Beni asl kayglandran, Ustann durumuydu ya da
banyoda tank olduum acmaszca saldrya neyin neden
olduuydu. Artk gerei daha fazla gizleyemezdi. Ustann
yalan ortaya kmt, ancak, ertesi sabah olduka iyi grnd-
nden, rahatszlndan sz etmeyi gze alamadm. Cesaret
edemedim, dilim varp syleyemedim. Bu davranmdan gurur
duyuyor deilim, ancak Ustann korkun bir hastala yaka-
lanm olduunu dnmek bile ok rknt. Hastalkl
sonulara varmak yerine, beni kandrmasna ve olay kendi
anlatt biimiyle kabul etmeye raz oldum. Kiraz ekirdei
yalnzca gzm boyamak iindi. Usta beni susturmutu,
grmemem gereken bir eyi grdme gre Usta bunu bir daha
grmemem iin elinden geleni yapacakt. Bunu yapacan
yzde yz biliyordum. Bu ii rtbas edecekti, yznden hibir
ey belli etmeyecekti, ben de yava yava byle bir eye hi
tank olmadm dnmeye balayacaktm. Byle bir yalana
inanacak deildim elbette, ama inanmamak beni korkutuyordu.
New Havendan Providencea gittik; oradan da Bos-
tona; Bostondan Albanyye; Albanyden Syracusea;
Syracusedan Buffaloya. O duraklarn, gsteri salonlarnn ve
otellerin hepsini anmsyorum; ktm btn gsterileri, en
ufak ayrnty da. Yaz sonu, gz bayd. Aalar yeilliklerini
yitirmeye balamt. Doa krmzya, sarya, turuncuya ve
kahverengiye dnyordu, nereye gitsek yol kenarlarnda renk
deitirmenin ilgin grntlerini gryorduk. Ustayla ben
istimi almtk artk, bizi hibir ey durduramaz gibiydi. Gitti-
imiz her kentte azna kadar dolu salonlarda gsteri
yapyordum. Gsterinin btn biletleri tkenmekle kalmyor,
her gece yzlerce kii bilet bulamadan geri dnmek zorunda
kalyordu. Karaborsaclarn ii iti, biletleri zerindeki fiyatn
, drt, be katna satyorlard; ne zaman arabamzla yeni bir
otelin nnde dursak, girite bizi bekleyen bir kalabalk oluyor-
du, salt beni grebilmek iin yamur ve soukta saatlerce

179
bekleyen hayranlarmd bunlar.
Sanrm ayn sahneyi paylatm kiiler beni biraz
kskanyorlard, ama aslna bakarsanz onlar da hi bylesine
para kazanmamlard. Kalabalklar beni grmeye geldiklerinde
teki gsterileri de izliyorlard, bu da herkesin cebine para
girmesi demekti. O haftalar ve aylar boyunca, cokulu elence-
ler ieren her trl programn yldz ben oldum. Komikler,
hokkabazlar, falsettocular, ku sesi karanlar, cce cazbandlar,
dans eden maymunlar, bunlarn hepsi ben sahneye kmadan
nce sralarn savyorlard. O deli samalarn izlemek houma
gidiyordu, iyi niyetli grnen herkesle de sahne arkasnda
dostluk kurmaya alyordum, ancak Usta sahne arkadalarmla
yaknlk kurmamdan pek holanmyordu. Kendisi onlarn
ouna souk davranyordu, benim de yle yapmam istiyordu.
Yldz sensin, diye fsldard kulama, bir yldz gibi davran.
Bu budalalara zaman ayrmana gerek yok. Bu konu, aramzda
az da olsa ekimeye neden olmutu, ben vodvil piyasasnda
uzun yllar kalacam ve gereksiz yere dman edinmemin bir
yarar olmayacan dnyordum. Ne var ki Usta, benim
haberim olmadan, gelecee ynelik kendi tasarlarn yapyordu
bile; eyll sonu geldiinde ilkbaharda tek kiilik bir turne
yapmaktan sz eder olmutu. te Yehudi Usta byleydi:
lerimiz iyi gittike onun gz de daha ykseklerde oluyordu.
ktmz turne ancak Noelde sona erecekti, ama Usta bu
turneden ok daha gsterili bir turneye imdiden gz dikmiti.
Bana bu dncesinden ilk kez sz ettiinde nerisinin cretlili-
i karsnda konuacak gc bulamadm. Ustann dncesi,
San Franciscodan balayarak Douya, New Yorka gitmek, on
ya da on iki byk kentte zel anlamal gsteriler yapmakt.
Madison Square Garden ya da Soldiers Field gibi kapal
salonlarda ya da futbol stadyumlarnda sunacaktk gsterimizi,
elli binden az kii de izlemeyecekti her gsteriyi. Usta bu plan,
Amerikay bir batan bir baa geen utkulu bir yry diye
tanmlyordu; sat yntemini anlatmay bitirdiinde yreim

180
her zamankinin drt kat hzla atyordu. Ulu Tanrm, nasl da
biliyordu konumasn bu adam! Onun az, gelmi gemi en
byk seyyar satc azyd, o makineyi bir kez tam gaz altr-
d m bacadan duman fkrr gibi hayalleri fkrveriyordu
dar.
Hay Allah, patron, dedim, byle bir gsteri ayarlaya-
bilirsen milyoner oluruz.
Tabii ayarlarm, dedi. Sen baarl olmaya devam et,
bu i antada keklik saylr. Btn i bunda Walt: Sen imdiye
kadar yaptn srdr, Rawleyin Yry kesin demektir.
Bu arada New Yorktaki ilk salon gsterisine hazrlan-
yorduk. New Yorka gitmemiz kran Gnnden nce
olmayacakt, yani daha ok zaman vard, ancak bu gsterinin,
mevsimin en ilgi ekici olay olacan, o gne kadarki meslek
yaammn doruu sayldn biliyordum. Bu gsteriyi dn-
mek bile bam dndrmeye yetiyordu. Boston ve
Philadelphiadaki onar gsteriyi bir araya koysam yine de New
Yorktaki bir gsteriyle edeerde olamazd. Buffalodaki
seksen alt gsteriyle Trentondaki doksan gsteriyi st ste
koysam New Yorkta sahneye kmamn bir dakikasna bile
demezlerdi. New York lokumdu, gsteri dnyasnn haritasnda
bombann patlad yerdi, baka kentlerde ne kadar cokuyla
karlanm olursam olaym, Broadwayde gsteri yapana ve
becerimi gsterene kadar bir hitim. te Usta, New Yorku bu
yzden turnenin sonuna koymutu. Oraya gittiimizde iyice
bilenmi olmam, kurunun tadn bilen, her yumrua gs
gerebilen, savalardan gemi, deneyimli bir asker olmam
istiyordu. Onun istedii gibi oldum, stelik zamanndan nce.
Ekimin on ikisi geldiinde tam krk drt tane varyete tiyatrosun-
da sahneye kmtm, bundan daha formumda olamazdm,
tmyle hazr hissediyordum kendimi, ama nmzde hl bir
aymz vard. Hi bylesine gerilimli bir dnem geirmemitim.
New York dncesi beni gece gndz kemiriyordu, bir sre
sonra artk buna daha fazla dayanamayacam dndm.

181
 Ekimin on ikisi ve on drdnde Richmondda, on bei ve
on altsnda Baltimoreda gsteri verdik, sonra Pennsylvaniaya
gittik. Oradaki gsterim de iyi geti, umduum kadar iyiydi,
tekilerin altnda deildi, ancak gsteri bittiinde, tam eilip
selam verirken ve perde inerken birden bayldm, yere dtm.
O ana kadar hibir eyim yoktu, havadaki dnlerimi her
zamanki gibi kolayca, kendime gvenerek tamamlamtm, ne
var ki ayaklarm zemine son kez dediinde sanki on bin ton
arlndaymm gibi hissettim kendimi. Glmsedim, selam
verdim, perdenin iniini bekleyene kadar olduum yerde
durabildim, sonra dizlerim bkld, ne doru kaydm, hzla
yere arptm. Be dakika sonra soyunma odasnda gzlerimi
atmda biraz bam dnyordu, ama sanrm krizi atlatmtm.
Ancak ayaa kalktmda birden bama yine o ar saplanver-
di; amansz, kr edici bir sanc iimde patlad, beni yarp geti.
Bir adm atmaya altm, ama bam frl frl dnyordu,
evremdeki her ey sanki sirkteki byten aynalara vuran bir
dansz grnts gibi kvrlp duruyordu, nm gremiyor-
dum. kinci admm attmda dengemi yitirmitim bile. Usta
orada olup beni yakalamasayd yine yzst yere derdim.
O srada ikimiz de korkuya kaplmaya hazr deildik.
Bamn armasnn, ba dnmesinin birok nedeni olabilirdi
yorgunluk, hafif bir souk algnl, kulak iltihab ama Usta ii
salama balamak istediinden Wilkes Barre ard ve ertesi
akamki gsterimi iptal ettirdi. Scranton Otelinde gzel bir
uyku ektim, ertesi sabah iyilemitim bile, ne sancm kalmt
ne de rahatszlm. Byle iyilemem manta aykryd, ama biz
bunun zerinde durmadk, fazla dnmeye demeyen bir
rastlant olduuna karar verdik. Pittsburgha hareket ettiimizde
keyfimiz yerindeydi, o gnn bo olduuna seviniyorduk, oraya
varp otele yerletikten sonra yeniden salma kavumam
kutlamak zere birlikte sinemaya gittik. Ama ertesi akam
Fosberg Sinemasnda gsterimi yaparken Scrantondaki olay
yeniden yaadm. Harika bir gsteri sundum, perde inip gsteri

182
sona erince de yere dverdim. Gzlerimi aar amaz bam
yeniden armaya balad, bu kez bir gecede gemedi de. Ertesi
sabah uyandmda bamn iindeki baklar hl yerli yerin-
deydi, akamzeri drde kadar da kaldlar, Yehudi Ustann o
geceki gsteriyi zorunlu olarak iptal etmesinden birka saat
sonra yok oldular ancak.
Btn iaretler New Havenda bama yediim darbeyi
gsteriyordu. Sorunumun en olas nedeni buydu, bununla
birlikte son birka haftadr bu sarsnty yaayarak ortalkta
dolatma baklrsa tp tarihindeki en hafif sarsnt olmalyd
bu. Yoksa ayaklarm yerden ayrmadka salmn bozulma-
mas gibi tuhaf ve tedirgin edici bir olguyu neye
balayabilirdik? Ba arlar ve ba dnmeleri yalnzca ben
gsterimi bitirdikten sonra ortaya kyordu; Havaya yksel-
menle yeni durumun arasnda grnd kadar kesin bir ba
varsa, diyordu Usta, o zaman her havaya ykseliinde
bandaki atardamarlara ar basn yapacak biimde beyninin
sarslp sarslmadn ve yere iniinde o berbat krizlere bu
yzden mi yakalandn bilmek istiyorum. Beni hastaneye
yatrmak ve kafatas rntgeni ektirmek istiyordu. Niye
tehlikeye atlalm? diyordu. Turnemiz durgun geiyor. Bir
hafta on gn kadar ara vermek sana iyi gelecektir. Birka test
yaparlar, sinirlerinin motor kutusunu aratrrlar, belki de bu
lanet olas eyin ne olduunu bulurlar.
Olmaz, dedim. Hastaneye filan gitmem ben.
Sarsnty iyiletirecek tek ey dinlenmektir. Baka
aresi yoksa buna uyacaksn.
Unut gitsin. Km o berbat yerlerin birine sokmaktan-
sa prangal mahkmlar takmna katlmay yelerim.
Hemireleri bir dnsene Walt. Beyaz niformalar
iindeki o tatl, kk kzlar. Gece gndz bir dzine ball
rek senin stne titreyecek. Hatta akll davranrsan iin iine
biraz hareket de karabilir.
Beni kandramazsn. Kimse beni enayi yerine koyamaz.

183
Gsteri yapmak iin anlamamz var, ben de bu gsterilere
kacam, bu beni ldrse bile.
Reading ve Altoonada hayat yok olum. Elmira ile
Binghamtonunu da atlayabiliriz, hibir ey karm saylmayz.
Ben New Yorku dnyorum, senin de dndn biliyo-
rum. Sen asl oras iin hazr olmalsn.
Numaram yaparken bam armyor. Sorun, aas
Usta. Yapabildiim srece yapmalym iimi. Gsteriden sonra
biraz canm yansa ne olur? Arya dayanabilirim. Zaten hayatn
kendisi de bir ar deil mi? Hayattaki en gzel ey, sahneye
kp numaram yapmam.
Sorun u: Bu gsteri seni bitirip tketiyor. Yere bu ba
arlaryla inmeyi srdrrsen Harika ocuk Walt olman pek
uzun srmeyecek. Senin adn Bay Vertigo 7 olarak deitir-
mek zorunda kalacam.
Bay Ne?
Bay Ba Dnmesi. Bay Ykseklik Korkusu.
Ben hibir eyden korkmam. Sen de bilirsin bunu.
Sen bir cesaret simgesisin evlat, ben de bu yanna
hayranm. Ama bolukta her yryenin hayatnda yle bir an
gelir ki hava tehlikeyle dolar, korkarm ki biz de o ana geldik
artk.
Bir saat boyunca bu konular zerinde ene aldk,
sonunda bana bir frsat daha vermesi iin onu kandrdm.
Anlamamz yleydi: Bir gece sonra Readingde sahneye
kacaktm, bam arsn armasn bir sonraki gece Altoonada
devam edecek kadar iyi olursam programa uyarak gsterimi
sunacaktm. Kendimi byle zorlamam delilikti, ama geirdiim
o ikinci kriz dm kopartmt, bunun melekemi yitirmek
anlamna geldiini dnmek beni korkutuyordu. Ya bu ba
arlar bu iin birinci basama idiyse? Tek umudumun savam
vermek, iyileene ya da artk dayanamayana kadar gsteriye
devam etmek olduunu dnyordum, sonra ne olacan
7
Yksek yerde bulunmann verdii ba dnmesi ve korku. (.N.)

184
grrdm. Aklm oynatm gibiydim, beynim dalsa da
umurumda deildi. Yeteneimi yitirmektense lrm daha iyi
diyordum kendi kendime. Harika ocuk Walt olamayacaksam
kimse olmak istemiyordum.
Readingde iler kt gitti, sandmdan ok daha kt.
ansm denemem sonu vermemekle kalmad, stelik sonu bir
ncekinden ok daha feci oldu. Gsterimi bitirir bitirmez
bayldm, byle olacan zaten biliyordum, ancak bu kez
uyandmda soyunma odasnda deildim. Salondaki yardmc-
lardan ikisi beni sokan kar tarafndaki otele tamak zorunda
kalmlard, on be yirmi dakika sonra gzlerimi atmda ba
arlar hissetmek iin ayaa kalkmama bile gerek kalmad. Ik
gzbebeklerime vurur vurmaz ac balad. Yz tane tramvay
raylarn zerinde hoplaya zplaya ilerlediler, sol akamn
gerisindeki bir noktada toplandlar; uaklar o noktada yere
akldlar; kamyonlar arptlar; sonra iki kk cin ekilerini
alp gzbebeklerimden ieri kazk akmaya baladlar. Yatan
iinde kvranp durdum, biri gelip beni aclarmdan kurtarsn
diye uludum; Usta, otel doktorunu yukar getirtip bana ine
yaptrana kadar balanacak hale gelmitim, lmn glgesinin
vadisinden kvrlp bklerek, yldrm gibi geen alevden bir
kzaktm.
On saat sonra Pennsylvaniadaki bir hastanede atm
gzlerimi; bunu izleyen on iki gn boyunca yerimden kprda-
madm. Bamn ars krk sekiz saat daha srd, bana
verdikleri sakinletirici yle glyd ki nc gne kadar
hibir ey anmsamadm, sonunda uyandm ve armn gemi
olduunu fark ettim. Ondan sonra her trl muayeneden ve
ilemden geirdiler beni. Bitimsiz bir merak iindeydiler, bir
baladlar m brakmak bilmiyorlard. Her saat ba bir baka
doktor odama giriyor, beni snyordu. Dizlerime ekile vuru-
yorlar, derimin zerinde keski yuvarlyorlard, gzlerimin iine
el feneri tutuyorlard; idrarm, kanm ve dkm aldlar;
kalbimi dinleyip gzlerimin iine baktlar; tepeden trnaa

185
rntgenimi ektiler. Artk yalnzca bilim iin yayordum, o
beyaz gmlekli adamlar ilerini hakkyla yerine getiriyorlard.
Bir iki gn iinde beni titrek, cbl bir mikroba evirdiler;
inelerden, stetoskoplardan ve dil bastrclardan oluan bir
dolambacn iine tutsak edilen bir mikroba dndm. Hemireler
yzne baklr trden olsayd biraz olsun iim rahatlard, ama
bana verilenlerin hepsi de yal ve irkindi, kocaman popolar
vard, enelerinde de kllar. Kpek yarmasna katlan yarma-
clardan oluan byle bir ekiple karlamamtm hi; ne zaman
bu hemirelerden biri ateimi lmek ya da kartm okumak iin
odama gelse gzlerimi yumar, uyur gibi yapardm.
Bu ikence srerken Yehudi Usta yan bamda otururdu.
Nerede olduum basnn kulana gitmiti, ilk bir iki hafta
gazeteler salk durumumu bildiren haberlerle doluydu. Usta, bu
haberleri her gn yksek sesle okuyordu bana. Onu dinlerken,
kopartlan bu yaygara beni biraz avutuyordu, ama okumay
keser kesmez yeniden bir can sknts ve huysuzluk kyordu
stme. Sonra New York borsas kt, ben de ba sayfalardaki
yerimi yitirdim. Pek dikkat etmiyordum ama bu krizin geici
olduunu dnyordum, bu Kara Sal curcunas sona erer
ermez yeniden ait olduum yere, haber balklarna dneceime
emindim. Pencerelerden atlayan, kafalarna kurun skan
insanlarla ilgili btn o ykler bana duygusal hileler gibi
geliyordu, bir masal dinler gibi dinleyip geiyordum onlar.
Benim aklmdaki tek dnce, yeniden gsterilere balamakt.
Ba arlarm gemiti, kendimi harika hissediyordum, tmyle
iyilemitim. Sabahlar gzlerimi ap Yehudi Ustay baucum-
da oturur grdmde her gnk sorumu soruyordum: Buradan
ne zaman kacam? O da bana her gn ayn yant veriyordu:
Test sonular gelir gelmez.
Sonular geldiinde keyfim yerine geldi. Orama burama
sokulan onca ineden, onca kurcalamadan sonra, btn o
tplerden, emme kaplarndan ve lastik eldivenlerden sonra
doktorlar bende hibir ey bulamamlard. Ne bir sarsnt ne

186
beyin tmr ne kan hastal ne ikulak dengesizlii ne ur ne
kabakulak ne ilik. Tam anlamyla salkl olduumu syledi-
ler, o gne kadar grdkleri en salkl on drt ya erkei
olduumu bildirdiler. Ba arlarmn ve ba dnmelerimin
kesin nedenini bulamamlard. Dolam sistemimden daha nce
gemi olan bir mikrop olabilirdi nedeni. Yediim bir ey
olabilirdi. Her ne idiyse artk ortada yoktu, rastlantyla iimde
olmu olsa bile ortaya karlamayacak kadar kkt, yery-
zndeki en gl mikroskopla bile grlemezdi.
Yaasn! dedim haberi Ustadan alnca. Yaasn be!
Drdnc kattaki odamda ikimiz yalnzdk, yatan
kenarnda yan yana oturuyorduk. Sabahn erken saatleriydi,
panjurlarn arasndan szlen gn zerimize vuruyordu.
drt saniye boyunca kendimi hayatmda hi olmadm kadar
mutlu hissettim. Mutluluktan avaz avaz baracaktm neredeyse.
O kadar acele etme olum, dedi Usta. Henz szm
bitirmedim.
Acele mi? Oyunun kural bu Usta. Ne kadar acele
olursa o kadar iyi. Zaten sekiz gsteriyi kardk, eyamz
toplayp ne kadar abuk gidersek buradan, gideceimiz yere o
kadar abuk varrz. Bundan sonraki duramz neresiydi? ok
uzak deilse, akam perde almadan orada oluruz belki.
Usta elimi eline alp skt. Sakinle Walt. Derin bir
soluk al, gzlerini kapa, syleyeceklerimi dinle.
aka yapmad belliydi, bu yzden szn dinledim ve
sessizce oturmaya altm.
Tamam. Bir tek bu szc syledi ve sustu. Yeniden
sze balayana kadar uzunca bir ara geti, karanlk ve sessizlik
iinde geen o arada ok korkun bir eyin gelmekte olduunu
hissettim. Artk gsteri filan olmayacak, dedi sonunda.
Yldzmz snd. Harika ocuk Waltn ii bitti.
Bana aka yapma, Usta, dedim. Gzlerimi ap
Ustann glmeyen, ciddi yzne baktm. Bana gz krpmasn
ve kahkaha atmasn bekledim; ama o, orada ylece oturup

187
kapkara gzleriyle bana bakmaya devam etti. Hatta yzndeki
ifade daha da hznlendi.
Byle bir zamanda aka yapmam ben, dedi. Yolun
sonuna geldik, bu konuda en boktan bir ey bile yapamayz.
Ama doktorlar bir eyim olmadn sylediler. Katr
gibi salklym ben.
Sorun da bu zaten. Senin hibir eyin yok, bu demektir
ki iyiletirilecek bir hastaln da yok. Ne dinlenmeyle ne ilala
ne de hareket yaparak iyileebilirsin. Tmyle salklsn, byle
olduun iin de meslek yaamn sona erdi.
Samalyorsun Usta. Hibir anlam yok bu syledii-
nin.
Seninkine benzer durumlar duymutum daha nce. ok
az rastlanr bu duruma. Tp literatrnde buna benzer iki
olaydan sz edilir, aralarnda yzlerce yl var. On dokuzuncu
yzyln balarnda, bolukta yryen bir ekoslovakyal senin
hastalna uram, ondan nce de XIV. Louis dneminde
almalar yapan Antoine Dubois adnda bir Fransz. Bildiim
kadaryla bunlardan baka kaytlara gemi olay yok. Sen
ncsn Walt. Bolukta yrmenin tarihi boyunca bu sorunla
karlaan nc kiisin sen.
Ben hl neden sz ettiini anlam deilim.
Ergenlik, Walt, sz ettiim bu. Delikanllk. Bir ocuu
erkee dntren bedensel deiimler.
Yani kusurlarmdan filan m sz ediyorsun? Salarmn
kvrlmasndan, sesimin atlamasndan?
Evet, yle. Btn o doal deiimlerden.
Belki de fazla zorladm kendimi. O budalalktan
vazgesem olur mu? Biliyorsun ite, binduyu biraz daha tutsam
iimde. Yarar olur mu sence?
Bundan kukuluyum. Seni iyiletirecek bir tek yol var,
ama senden bunu istemeyi aklmn ucundan bile geirmem. Seni
zaten fazlasyla zorladm.
Umurumda deil. Bu durumumu dzeltecek bir ey

188
varsa hemen yapmalyz.
Hadm olmandan sz ediyorum, Walt. Testislerini
kestirirsen belki bir ansn olur.
Belki mi dedin?
Bu iin gvencesi yok. Fransz bunu yapmt, altm
drt yana gelene kadar havada yryebildi. ekoslovakyal
yapt, ama hibir ie yaramad. Onca aalanmas boa gitti, iki
ay sonra Charles Kprsnden atlayp intihar etti.
Ne diyeceimi bilemiyorum.
Elbette bilmezsin. Senin yerinde olsaydm ben de ne
diyeceimi bilemezdim. te bu yzden bu ii unutalm diyorum.
Byle bir ey yapman bekleyemem senden. Hi kimse bir
bakasndan byle bir ey isteyemez. nsanca olmaz bu.
Eh, sonucun belirsiz olduuna baklrsa byle bir riske
girmek pek akllca olmaz, yle deil mi? Demek istiyorum ki,
Harika ocuk Walt olmaktan vazgesem bile hi olmazsa
testislerim bende kalr. Her iki seenei de yitirmi olarak ortada
kalmak istemem dorusu.
Haklsn. te bu yzden konu kapanmtr. Bu konuda
konumann bir yarar yok. yi bir i yaptk, ama artk sonu
geldi. Hi deilse doruktayken brakyorsun bu ii.
Ama ya ba arlarm tmyle kesilirse?
Kesilmez. nan bana kesilmez.
Nereden biliyorsun? Belki o adamlarn ba arlar
gememiti, ama ya ben onlardan farklysam?
Deilsin. Bu arlar sreklidir, tedavisi de yok. Bu riski
stlenirsek hayatnn sonuna kadar ekersin bu ba arlarn.
Havada geirdiin her saniye karlnda yerde drt saat
ardan kvranrsn. Yan ilerledike arlar da artar. Yereki-
minin intikam bu, evlat. Ona stn geldiimizi sanmtk, ama
gel gr ki bizden daha gl olduu kt ortaya. Hep byle olur.
nce bir sre kazandk, ama artk kaybeden biziz. yle olsun
bakalm. Tanrnn istei buysa onun karsnda diyecek bir
eyimiz yok.

189
 Her ey ylesine zc, tatsz ve yararszd ki! Baarl
biri olmak iin onca zaman uramtm, imdi, tam tarihe geen
kiilerden biri olmak zereydim ki srtm dnp uzaklaveri-
yordum meydandan. Yehudi Usta, bu zehri gzn bile
krpmadan imiti. Aln yazmz bir stoac gibi kabullenmi,
itiraza yeltenmemiti. Sanrm soylu bir tutumdu bu, ama benim
kitabmda her eyi byle kuzu gibi kabullenmek yoktu. Konu-
mamz bittiinde, ayaa kalktm, mobilyalar tekmelemeye,
duvarlar yumruklamaya, odann iinde hayali rakibiyle dven
lgn bir boksr gibi saa sola saldrmaya baladm. skemlele-
rin birini devirdim, komodini yere arpp paraladm, kt
yazgm en st perdeden kan sesimle lanetledim. Yal bir
bilge olan Yehudi Usta beni durdurmaya almad. Sorunun ne
olduunu anlamak iin odaya birka hemire daldnda da
istifini hi bozmadan onlar dar kard, zarar ziyan deyece-
ini syledi. Benim yapm biliyordu, fkemi dar vurmam
gerektiini de. Susmak yoktu, bana vurana teki yanam
uzatmak yoktu. Bana dayak atyorlarsa ben de dayak atacaktm.
yi de oldu. Yehudi Usta, beni hareketlerimde zgr
brakacak kadar akllyd, kafasz budalann biri gibi davranp ii
ok ileriye gtrmemin suunu ona ykleyecek deilim.
Yaptm lgnln tam ortasnda, gelmi gemi en budalaca
dnceye kaplverdim, budalaln daniskasyd. Ah, o zaman
bana ok akllca grnmt, ama bunun nedeni, olup biteni
henz tayamamamd; gerekleri kabullenmezsen, bana i
alr elbette. Ama Ustann haksz olduunu, durumumla ilgili
savlarnn birer safsata olduunu kantlamay istiyordum.
Bylece orackta, Philadelphiadaki o otel odasnda, 3 Kasm
1929da, meslek yaamm yeniden canlandrmak amacyla
anszn son bir areye bavurdum. Duvarlar yumruklamaktan
vazgetim, yzm Ustaya dndm, sonra kollarm iki yana
ap yerden ykseldim.
Bak! diye bardm. Bana iyice bak ve ne grdn
syle!

190
 Usta, yznde neesiz, karanlk bir ifadeyle inceledi
beni. Gemii gryorum, dedi. Harika ocuk Waltu son
kez gryorum. Yaptna az sonra piman olacak birini
gryorum.
Her zamanki kadar iyiyim! diye bardm. Dnyada
bundan daha iyi olamam!
Usta saatine bakt. On saniye, dedi. Orada kaldn
her saniye iin dakika ar ekeceksin. Bana inan.
Amacma baaryla ulatm dndm, uzunca
srecek aclar gze almaktansa yere inmeye karar verdim. Ve
ite o anda olan oldu tpk Ustann syledii gibi. Ayak
parmaklarm yere deer demez sanki kafatasm ikiye ayrld,
yle iddetli bir patlama oldu ki, canma okudu, gzlerimin
nnde yldzlar uutu. Kusmuum yemek borumdan dar
fkrd, bir buuk iki metre tedeki duvara arpt. Kafatasmda
sustal baklar ald, beynimin iini oydu. Sarsldm, uludum,
yere dtm, bu kez baylmak lksne de sahip olmadm.
Gzne oltann engeli saplanm dilbal gibi rpndm,
sonunda yardm dilenip bana ine yapacak bir doktor armas
iin Ustaya yalvardmda ban iki yana sallayp gitti.
Atlatrsn, dedi. Bir saat gemeden bir eyciin kalmaz.
Sonra, azndan bir tek avutucu sz bile karmadan oday
dzene soktu, bavulumu toplamaya balad.
te benim layk olduum tedavi buydu. Szlerine kulak
asmamtm, Ustaya da geri ekilip beni serbest brakmak,
dersimi kendi hareketimden almama frsat tanmak kalmt.
Bylece konuan, arlarm oldu, ben de onlar dinledim. Tam
krk yedi dakika dinledim, ders bittiinde bilmem gereken her
eyi renmitim. Dnyann ka bucak olduu zerine hzland-
rlm programda ders verebilirdim. Pimanlk zerine
konuabilirdim. Ar canma okudu benim; daha sonra hastane-
den ayrldmda, bam az ok dzelmiti. Hayatn gereklerini
renmitim. Ruhumun her kvrmna, cildimin her gzeneine
yerlemilerdi, bunlar unutacak da deildim. Grkemli gnle-

191
rim geride kalmt. Harika ocuk Walt lmt, bir daha
yzn gstermesi olasl hi mi hi yoktu.
Hi konumadan Ustann oteline yrdk, kentin
sokaklarnda iki hayalet gibi ilerliyorduk. Otele varmamz on
be dakika srd; giri kapsna geldiimizde elimi uzatp ona
veda etmekten baka bir ey gelmedi aklma.
Haydi bakalm, dedim. Sanrm artk yollarmz
ayrlyor.
yle mi? dedi Usta. Nedenmi o ?
Sen artk yeni bir ocuk ararsn kendine, ayak ba
olacaksam yannda kalmamn bir anlam yok.
Niye yeni bir ocuk arayacakmm? leri srdm
dnce onu gerekten artm gibiydi.
nk ben baarszn biriyim, bu yzden. Gsterimiz
sona erdi, artk senin iine yaramam.
Senden byle vazgeeceimi mi sanyorsun?
Niye olmasn? Doruya doru, ben ie yaramayacak-
sam baka eyler tasarlamaya balamak senin hakkn.
Benim tasarlarm hazr. Yzlerce, binlerce tasar
yaptm. Grtlama kadar tasarya gmldm ben. Bedenimin
her yan tasar kaynyor, bu kant beni delirtmeden tasarlar
birer birer alp senin nne koymak istiyorum.
Benim nme mi?
Baka kimin olacak, kendini beenmi budala? Ama
byle kap eiinde dururken ciddi bir konuma yapamayz, yle
deil mi? Gel odama kalm. le yemei smarlar ve asl
konuya geliriz.
Hl bir ey anlam deilim.
Anlayamayacak ne var? Bolukta yrme iinden
vazgemi olabiliriz, ama bu baka i yapmayacaz anlamna
gelmez ki!
Yani hl ortak myz?
Be yl uzun bir sre olum. Birlikte bunca eye gs
gerdikten sonra sana balandm saylr. Yam da ilerliyor.

192
Baka birini aramaya kalkmamn anlam olmaz. imdi, bu
yatayken olmaz. Seni bulana kadar yar mrm geti, be
aksilik iin sana veda edecek deilim. Daha nce de sylediim
gibi, seninle tartmak istediim tasarlarm var. Bunlar senin
houna giderse, katlmak istersen katlrsn. Beenmezsen
paramz paylar, yollarmz ayrrz.
Para! Ulu Tanrm, para aklmdan tmyle kmt.
Aklnda baka eyler vard.
O kt durumda yle uzun kaldm ki kafam almaz
oldu. Ne kadar paramz var? Kabataslak bir hesapla ne kadar
tutar patron?
Yirmi yedi bin dolar. Otelin kasasnda duruyor,
istediimiz an alabiliriz.
Ben de kalkm be parasz kaldmz dnyordum.
imdi iin rengi deiti, yle deil mi? Yani, yirmi yedi bin
teklik iyi para saylr.
Fena deil. Daha kt olabilirdik.
Gemiyi karaya oturtmu saylmayz.
Kesinlikle saylmayz. yi i grdk. Bizi zor gnler
bekliyor ama, biz rahat edeceiz. Kck teknemizde, scack
ve kupkuru olarak zorlu gnlerin denizlerini arkada brakacaz,
hem de birok kimseden daha iyi durumda.
Evet efendim.
te byle dostum. Herkes gemiye. Rzgr kar kmaz
demir alacaz, vira salpa deyip yola kacaz!
Ustayla birlikte dnyann bir ucuna giderdim. Tekneyle,
bisikletle, yzst srnerek nasl bir tat kullanacamzn
hi nemi yoktu; benim tek istediim onun olduu yerde
bulunmak, gittii yere gitmekti. Otelin nndeki o konumamza
kadar her eyi yitirdiimi sanyordum. Yalnzca meslek yaa-
mm ve hayatm deil, Ustay da. Onun beni defterden
sildiini, hi dnmeden kma tekmeyi vuracan sanyor-
dum, ama imdi bunun byle olmadn anlamtm. Onun
gznde yalnzca ek defteri deildim. Motoru pas tutmu,

193
kanatlar zedelenmi bir uan makine deildim. yi gnde, kt
gnde sonuna kadar birlikteydik onunla, btn sinema salonla-
rndaki ve btn stadyumlardaki btn koltuklarn toplamndan
ok daha nemliydi bu benim gzmde. Her eyin gllk
glistanlk olduunu sylemek istemiyorum, ama olabileceinin
yars kadar ktyd. Yehudi Usta yanmdayd, hem yalnz
yanmda olmakla kalmyordu, yolumuzu aydnlatacak kibritlerle
doluydu cepleri.
Yukar kp yemeimizi yedik. Binlerce tasars olup
olmadn bilmiyorum, ama drt tane olduu kesindi, her
birini de dikkatlice incelemiti. Bu adam pes etmiyordu. Be
yln ar almas toz olup gitmiti, onlarca yllk tasarlar ve
hazrlklar bir gecede yok olmutu, ama gelin grn ki onun
kafasnda yeni fikirler kaynyordu, hl birtakm olanaklarmz
varm gibi bir sonraki admmz kurguluyordu. Artk byle
adamlara rastlanmyor. Yehudi Usta bu tr adamlarn sonuncu-
suydu, zaten o zamandan bu zamana onun gibi birini hi
grmedim: cangln ortasnda kendini evinde gibi rahat hisseden
birini. Orann kral olmayabilirdi, ama kurallarn herkesten daha
iyi anlyordu. Midesini yumruklasanz da, suratna tkrseniz
de, kalbini krsanz da annda karlk verirdi size, herkese kar
durabilirdi. Yazg demeyin. O sze kulak asmazd, yazgsn
kendi yaratanlardand o.
lk tasars en basit olanyd. New Yorka tanp sradan
insanlar gibi yaayacaktk. Ben okula gidecek, iyi bir eitim
grecektim, Usta da kendine bir i kurup para kazanacakt, lene
dek mutlu yaayacaktk. Usta szn bitirdiinde azm
amadm, bu yzden o da bir sonraki neriye geti. Turneye
kacak, niversitelerde, kiliselerde, kadn kulplerinde havada
durma konusunda konferans verecektik. Bize byk talep
olacakt, en azndan nmzdeki alt ay boyunca, nmn son
krntlar da yitip gidene kadar neden Harika ocuk Waltun
adndan yararlanp para yapmayacaktk ki! Bu tasar da houma
gitmeyince Usta omuzlarn silkti, bir sonrakine geti. Eyala-

194
rmz toplayp, dedi, arabaya atlarz, Hollywooda gideriz.
Ben sinema oyuncusu olarak yeni bir meslee balardm, o da
benim temsilcim ve menajerim olurdu. Gsteri yaparken adm
duyurduum iin bana bu alanda bir deneme gsterisi ayarlan-
mas g olmazd herhalde. Zaten nl biriydim, gldr
yeteneim de hesaba katlrsa, ksa zamanda tutunabilirdim bu
ite.
Ah, dedim, ite imdi iyi laf ettin.
Beeneceini biliyordum, dedi Usta, koltuunda
arkaya yaslanp Havana purosunu yakarken. Bu yzden bu
nerimi sona sakladm.
te bylece yeniden katldk yara.
Ertesi sabah erkenden otelden ayrldk, saat sekizi
vururken yola dm, Tinseltownn gneli tepelerinde
yepyeni bir yaama balamak zere batya ynelmitik bile. O
gnlerde bu, uzun ve eziyetli bir araba yolculuu demekti. Ne
otoyollar ne de Howard Johnsonlar vard; kylar birbirine
balayan alt eritli, yayla gibi yollar da yoktu; kkl bykl
btn kasabalardan, kylerden dolana dolana gitmek, doru
yn tutturmak iin hangi yola sapmak gerekiyorsa oradan
gitmek zorundaydk. Traktrne saman yklemi giden bir
iftinin arkasna dtnde ansna kserdin. Bir yerlerde yol
iin kaz yaplyorsa, geri dnp bir baka yol bulman gerekirdi,
bu da ou zaman yolunu saatlerce uzatman anlamna gelirdi. O
tarihlerde oyunun kural byleydi, ama bu yava yolculuun
beni rahatsz ettiini syleyemem. Yalnzca bir yolcuydum ben,
canm arka koltukta bir iki saat kestirmek isterse beni engelleye-
cek hibir ey yoktu. Gelen geen olmayan bir yolda giderken
Usta direksiyona gememe izin verdi birka kez, ama pek sk
olmad bu, yolun yzde doksan sekizinde o kulland arabay. Bu
yolculukta ipnotize olmu gibiydi; yola ktktan be alt gn
sonra dalgn ve dnceli oluverdi, lkenin ilerine doru
ilerlerken gitgide daha ok gmld dncelerine. Yeniden
engin gkyznn, dmdz, tekdze uzanan topraklarn olduu

195
yerlere gelmitik, her eyi kuatan hava Ustann hevesini biraz
alp gtrm gibiydi. Belki Bayan Witherspoonu dnyor-
du, belki de gemiindeki kiilerden biri dmt aklna, ama
bence hayat ve lmle ilgili sorular kurcalyordu kafasn,
dikkatinizi ekecek bir ey olmadnda kafanzn iine szan o
byk, rkn konu: Neden buradaym? Nereye gidiyorum? Son
nefesimi verdikten sonra bana neler olacak? Bunlar nemli
konular, biliyorum, ama Ustann o yolculuktaki hareketleri
zerinde elli yl boyunca derin derin dndkten sonra sanrm
neden sz ettiimi biliyorum ben. Konumalarmzdan biri
belleimde apak yer etmi, onun sylediklerini yanl yorum-
lamadysam, bu konuma Ustann ruhuna sknt vermeye
balayan eylerin ne trde olduunu gsteriyordu. Texasn bir
kesinde, Forth Worthun biraz ilerisindeydik sanrm, salt
kendi sesimi duymu olmak iin konuuyor, o bbrlenici, canl
konuma tarzmla gevezelik edip duruyordum.
California, dedim, orada hi kar yamaz, btn yl
okyanusta yzebilirsin. Sylenenlere baklrsa cennet gibi bir
yermi. Onun yannda Florida berbat bir bataklk gibi kalyor.
Hibir yer kusursuz deildir, evlat, dedi Usta. Dep-
remleri, toprak kaymalarn, kuraklklar unutma. Burada
yllarca yamur yamayabilir, yle olduunda btn eyalet
raya dner. Sen daha ne olduunu anlamadan evin yanp kl
oluverir.
Sen bunu dert etme. Alt ay sonra tatan bir atoda
oturacaz. Oras yanmaz ama, biz ii garantiye alrz, kendi
yangn sndrme tekilatmz kurarz. Bak sana sylyorum
patron, sinemayla ben birbirimiz iin yaratlmz. yle ok
mangr kazanacam ki, yeni bir banka amamz gerekecek.
Rawley Birikim ve Kredi Bankas, merkezi de Sunset Bulva-
rnda olacak. Gr bak. Gz ap kapayana kadar bir yldz
olacam ben.
Her ey rast giderse, ekmeini kazanabileceksin.
nemli olan da bu. Ben sonsuza kadar yaamayacam ya, senin

196
kendini geindireceine emin olmak istiyorum. Bunu nasl
yaptnn hi nemi yok. Oyuncu, kameraman, ulak olabilirsin
bu ilerin hepsi de olabilir. Ben yalnzca, lp gittikten sonra
senin geleceinin gvencede olacan bilmek istiyorum.
Yallar gibi konuma Usta. Daha elli yanda bile
deilsin.
Krk altym. Benim geldiim yerlerde yal saylr
benim gibiler.
Boversene. California gneine kar kmaz daha ilk
gnden hayatna on yl eklenir.
Belki de yledir. Ama yle bile olsa, yaadm yllar
yaayacaklarmdan ok. Basit bir hesap sorunu bu Walt, bizi
bekleyen eye hazrlanmamzn bir zarar yok.
Ondan sonra konuyu deitirdik, belki de tmyle
sustuk, ama Ustann bu karamsar szleri gn getike zihnimde
gitgide bymeye balad. Duygularn gizlemek iin her zaman
onca aba harcayan Ustann bu szleri itiraf saylrd. Onun
bana bylesine ald olmamt hi, szlerini eerlerle,
olsalarla dile getirmi olsa da satrlarn arasndaki iletiyi
anlamayacak kadar budala deildim. Dncelerim New
Havendaki otel odasnda tank olduum mide kaslmas
sahnesine gitti. O gnden beri kendi dertlerime bunca gmlm
olmasaydm daha uyank davranabilirdim. imdi pencereden
dar bakp Californiaya gideceimiz gn beklemekten baka
yapacak bir eyim olmadna gre Ustann her hareketini
gzlemlemeye karar verdim. Bu kez korkaklk etmeyecektim.
Onu, yzn burutururken ya da midesini tutarken yakalarsam
azm aacak ve blfn yutmadm syleyecektim; sonra
kolundan tutup bulacam ilk doktora srkleyecektim.
Usta, kayglandm fark etmi olmalyd, nk o
konumamzn stnden pek zaman gemeden o kasvetli szlere
son verdi, bambaka bir trk tutturdu. Texastan ayrlp New
Mexicoya getiimizde iyice neelenmi gibiydi, sknts
olduunu gsteren bir iaret aradysam da bir tek ey bile

197
gremedim, en ufak bir ey bile. Yava yava yine gzm
boyamay baard; yedi sekiz yz mil kadar sonra olan ey
olmasayd, benim gerei renmem aylar, belki de yllar alrd.
te Usta bylesine gl biriydi. Zek yarnda kimse onunla
baa kamazd, ne zaman buna kalksam sonunda kendimi
budala gibi hissederdim. Benden ok daha hzl, ok daha
becerikli ve deneyimliydi, isteseydi ayamdan pantolonumu
ekip alrd da ruhum duymazd. Zaten yarma diye bir ey
olmazd. Yehudi Usta hep kazanrd, lnceye kadar da kazanan
o oldu.
Yolculuun en yorucu blm balamt. Gnlerce New
Mexicoda ve Arizonada yol aldk, bir sre sonra sanki dnya-
da ikimizden baka insan yokmu gibi hissetmeye baladm.
Oysa Usta, lde olmaktan holanyordu, kayalardan ve kakts-
lerden baka bir ey bulunmayan plak topraklara girer girmez,
hi durmadan ilgin yerbilimsel oluumlar gstermeye, dnya-
nn hesaplanamayan ya zerine kk sylevler vermeye
balad. Drst olmam gerekirse ben bunlara hi ilgi duymadm.
Ustann keyfini bozmak da istemiyordum, bu yzden dilimi
tuttum, dinler gibi yaptm, ama drt bin da ve alt yz kanyon
grdkten sonra btn hayatm boyunca bana yetecek kadar
manzara grm oldum.
Buras Tanrnn lkesiyse, dedim sonunda, hepsi
Tanrnn olsun.
Moralini bozmasn bu, dedi Usta. Burada yol sonsuza
kadar srer, kilometreleri saymak yolculuu ksaltmaz. Niyetin
Californiaya gitmekse, bu yoldan gideceiz.
Biliyorum. Ama bu yola katlanmam demek, ondan
holanyorum demek deil.
Bir denesene. Zaman daha abuk geer.
Keyfinizi karmak istemem efendim, ama bu evre
gzellii filan bo laf bence. Yani bir yerin berbat olup olmad-
na kim bakar? inde insan yaayan her yer ilgin olur.
nsanlar kart, ne kalr geriye? Boluktan baka bir ey kalmaz.

198
Yalnzlksa tansiyonumu drmekten ve gzkapaklarm
arlatrmaktan baka bir ie yaramaz.
yleyse sen de gzlerini yum, uyumaya al; ben de
doayla iletiim kuraym. Bozulma kk adam, fazla uzun
srmez. ok gemeden evrende istemediin kadar ok insan
olacak.
Hayatmn en karanlk gn kasmn on altsnda Bat
Arizonada dodu. Tpk ncekiler gibi kupkuru bir gnd, saat
onda California snrn geiyorduk, Mojaveden geip kyya
ynelecektik. Snr geerken ufak bir sevin gsterisi yaptm,
sonra da yolculuumuzun son ayan karlamaya hazrlandm.
Usta olduka hzl sryordu arabay, akam yemei saatinde
Los Angelesta olacamz tahmin ediyorduk. Kentteki ilk
gecemizde gsterili bir lokantaya gidelim diye tarttm
anmsyorum. Belki Buster Keatona ya da Harold Lloyda
rastlarz, diyordum harika olmaz m ha? Lks bir lokantada,
yemeklerin stnden uzanp o adamlarla el sktmz bir
dnsene. Keyifleri yerindeyse belki da pasta savana giriir,
lokantay darmadan ederdik. Anlattm bu tuhaf sahne
Ustay gldrmeye balamt ki bam kaldrdm ve ileride,
yolda bir ey grdm. Bu da ne? diye sordum. Ne ne? dedi
Usta. Az sonra canmz diimize takm kayorduk.
Ne diye sorduum ey, yolun darald yerde yaylm
duran drt adamlk bir eteydi. Sraya dizilmilerdi iki yz
metre ilerdeydiler; ilk bata glkle setim onlar. Gnein
gzm almas ve yerden ykselen scaklk yznden varla yok
aras ltl bedenleriyle baka bir gezegenden gelen hayaletler
gibi grndler gzme. Elli metre daha yaklatmzda ellerini
balarnn stne kaldrm olduklarn setim, bize dur diye
iaret ediyor gibiydiler. O srada onlarn yol iileri olduklarn
sandm, daha da yaklatmzda ve yzlerini mendilleriyle
kapatm olduklarn grdmde bile aklma kt bir ey
gelmedi. Buras ok tozlu diye dndm, rzgr estiinde insan
yzn korumak ister. Ama onlara altm yetmi metre kadar

199
yaklatmzda anszn drdnn de havaya kalkm ellerinde
parlak maden nesneler tuttuklarn fark ediverdim. Ellerindeki-
nin silah olduunu anlamtm, tam o srada Usta frene bast,
arabay durdurdu, sonra geri vitese takt. kimiz de konumu-
yorduk. Usta gaz pedalna kkne kadar basmt, geri geri
giderken motor baryor, arabann asisi sarslyordu. Drt
lgn haydut peimizden frladlar, yolda koarlarken silahlar
parlyordu. Yehudi Usta geri aynaya bakabilmek iin ban te
yana evirmiti, benim grdklerimi gremiyordu; adamlarn
gitgide yaklamasn seyrederken birden ilerinden birinin
topallayarak kotuunu fark ettim. Kemikleri km, kara kuru
bir kemik torbasyd bu adam, ama kusuruna karn tekilerden
daha hzl kouyordu. ok gemeden tekilerin nne geti, tam
o srada yzndeki mendil kayd, yzn ak seik grebildim.
Her taraf toz iindeydi, ama o surat nerede grsem tanrdm.
Edward J. Sparks. Adamlarn adam geri dnmt, Slim daym
grr grmez hayatmn bir daha dzelmeyeceini anladm.
nleyen motorun sesini bastrmaya alarak, Bize
yetiiyorlar! diye bardm. Geri dn ve ileri doru sr
arabay! Bize ate edecek kadar yaklatlar!
Szlerimin yarar yoktu. Geri vitesle giderken kaabile-
cek kadar hzl gidemiyorduk, ama arabann burnunu ne
evirmek iin harcayacamz zaman hzmz daha da azalta-
cakt. Ancak bunu gze almalydk. Drt saniye iinde hzmz
artrmazsak bir daha ansmz olmayacakt.
Yehudi Usta saa doru serte krd direksiyonu, vitesi
bire takarken geriye doru lgnca bir U dn yapt. Dililer-
den korkun bir gcrt ykseldi, arka tekerlekler yolun
kysndan at, oradaki kaya paralarna arpt; sonra dnmeye,
araba homurdanp sallanrken hibir eki gcne bal olmadan
savrulmaya baladk. Tekerlekler yeniden zemine oturana kadar
bir iki saniye geti; oradan frlayp giderken tabancalar peimiz-
den kurun kusuyordu. Kurunlardan biri arka lastiklerden birine
geldi, lastik patladnda Pierce Arrow deli gibi sola savruldu.

200
Usta da arabayla birlikte yana yatt, ama ayan pedaldan
kaldrmad. Yoldan kmamak iin direksiyonu lgnca kryor-
du, tam nc vitese geiyordu ki arka camdan ieri bir kurun
girdi. Usta ulur gibi bir ses kard, elleri direksiyondan koptu.
Araba yoldan kt, sanda solunda kaya paralar serpili olan
l toprana frlad, bir an sonra da Ustann sa omzundan kan
fkrmaya balad. Nereden g bulduunu Tanr bilir, ama
yeniden direksiyonu yakalamay becerdi, bir daha denedi.
Baaramamas onun suu deildi. Araba denetimden kmaya
balamt, Usta bizi yeniden yola karmay baaramadan sol n
lastik kocaman bir kaya parasnn ileri doru uzanan eimli
yzeyine arpt, araba devrildi.
Ondan sonraki bir saat belleimden silinmi. arpmann
iddetiyle oturduum koltuktan frladm, son anmsadm ey,
havada, Ustann olduu yne doru uuum. Yerimden
frlamamla yere iniim arasnda bir yerde bam ya n panele ya
da direksiyona arpm olmalym, nk araba durmadan nce
ben dar frlamtm bile. O dakikadan sonra birok ey oldu,
ama ben hibirini anmsamyorum. Slimle adamlarnn arabann
zerine ullanp sandmzn iindeki kasay aldklarn
anmsamyorum. Arabann teki lastiini yardklarn
anmsamyorum. Bavullarmz ap giysilerimizi yere dktkle-
rini anmsamyorum. Bunlar yaptktan sonra bizi neden
vurmadklarn hl anlayabilmi deilim. Bizi ldrp ldr-
meyeceklerini aralarnda tartm olmallar, ama ben
konumalarn duymadm, bu yzden canmzn neden balan-
d konusunda fikir yrtecek deilim. Belki lm gibi
duruyorduk, belki de yaayp yaamadmza aldrmadlar bile.
inde btn paramz bulunan kasay almlard, onlar yanmz-
dan ayrlrken biz soluk alyor bile olsak, aldmz yaralar
yznden leceimizi dnm olmallar. Son kuruumuza
kadar soyulmu olmann avundurucu bir yan varsa, o da
yamaladklar parann az oluuydu. Slim bizim milyoner
olduumuzu sanm olmal. nsann hayatta bir tek kez karsna

201
kabilecek byk bir frsat yakalayacan sanm olmal, ama
onca abadan sonra eline geen yalnzca yirmi yedi bin dolard.
Bu paray drde blnce her birinin eline pek az bir ey gee-
cekti. Gerekten az bir parayd bu, onun urayaca hayal
krkln dndke seviniyordum. Slimin nasl da bozum
olduunu dnmek yllarca iimi stt.
Baygnlmn bir saat kadar srdn sanyorum, ama
daha ksa da olabilir, daha uzun da. Ne kadar srm olursa
olsun, kendime geldiimde Ustann zerinde yatyordum. Usta
hl baygnd, ikimiz de src tarafndaki kapya yapmtk;
kollarmz, bacaklarmz birbirine dolanm durumda, kan iinde
yatyorduk. Gzlerimi ap baklarm bir noktada toplayabildi-
imde ilk grdm ey, kk bir tan zerinde yryen bir
karnca oldu. Azm amur krntlaryla doluydu, yzm yere
yapmt. Bunun nedeni, arptmz srada pencerenin ak
oluuydu, sanrm bu yzden anslydk, byle eyleri tanmlar-
ken ans demek doruysa eer. En azndan bam cam delip
gememiti. Sanrm bu yzden kran duymalydm. Hi
olmazsa yzm kesilip paralanmamt.
Alnm ok acyordu, her yanm yara bere iindeydi, ama
krk kemiim yoktu. Dorulup tepemdeki kapy amaya
alrken anladm bunu. Ciddi biimde yaralanm olsaydm
yerimden kprdayamazdm. Kapy menteelerinin zerinde da
doru itmek yine de g oldu. Yarm ton arlndayd,
arabann tuhaf tentesi ve kapy d taraftan ekip aamamann
gl de dnlrse, sanrm kap aralndan yukar
trmanmam be dakikam almtr. Dar ktmda yzm
scak hava yalad, ama Pierce Arrowun ii hamam gibiydi, bu
yzden dardaki hava bana serin bile geldi. Birka saniye
kadar oraca tnedim, azmdaki topraklar tkrdm, durgun
meltemi iime ektim, sonra ellerim kayd, arabann smscak
yzeyine dokunduumda ister istemez sradm. Yere dtm,
ayaa kalktm, sendeleyerek arabann evresinde teki tarafa
dolandm. Yrrken az ak duran sandk iliti gzme, para

202
kasasnn orada olmadn grdm, ama bu sonu kanlmaz
olduundan durup dnmedim bile. Arabann sol yan, bir kaya
kntsna arpmt, zeminle arabann kaps arasnda ufak bir
boluk vard, on be yirmi santim kadar bir boluk. Bam
geirebileceim kadar geni deildi, ama yere yatnca arabann
iini, pencereden sarkan Ustann ban iyice grebiliyordum.
Nasl olduunu aklamam olanaksz, ancak o darack aralktan
bakp onu grdm anda Usta gzlerini averdi. Ona bakt-
m grd, bir an sonra yznde glmsemeye benzeyen bir
kprdan oldu. kar beni buradan, Walt, dedi. Kolum
mahvoldu, kendi bama kamyorum.
Yeniden arabann teki tarafna kotum, gmleimi
kardm, ellerimin arasnda topak yaptm, avularm alev alev
yanan madenden korumak iin kendime tek parmakl eldivene
benzer bir ey uydurdum. Sonra arabann tepesine trmandm,
ak kapnn kysna tutundum, Ustay dar ekmek iin ieri
uzandm. Ne yazk ki yaral olan sa omzuydu, sa kolunu
uzatamyordu. te yana dnp bana sol kolunu uzatmak istedi,
ama bu i aba gerektiriyordu, hem de byk aba, nasl ac
ektiini grebiliyordum. Ona kprdamamasn syledim,
pantolonumdaki kemeri kardm, sonra kemeri arabann iine
uzatp yeniden denedim Ustay karmay. Bu yol ie yaram
gibiydi. Yehudi Usta kemeri sol eliyle smsk tuttu, kendini
ekmeye balad. Ka kez oraya buraya arptn, ka kez
kaydn anmsamak bile istemiyorum, ama ikimiz de pes
etmedik, yirmi otuz dakika sonra da onu dar ekmeyi baar-
dm.
Orada, Mojave lnde bir bamza kalakalmtk.
Araba hurda durumdayd, suyumuz yoktu, en yakn kasaba da
krk mil uzaktayd. Bunlar ok ktyd elbette, ama beterin de
beteri, Ustann yarasyd. Son iki saattir olduka fazla kan
yitirmiti. Kemikleri krlm, kaslar yrtlmt, gcnn son
krntsn da arabadan dar karken harcamt. Onu Pierce
Arrowun glgesine oturttum, sonra da gidip evreye salm

203
olan giysilerimizin bir blmn topladm. Ustann gzel beyaz
gmleklerini, smarlama yaptrd ipek boyunbalarn birer
birer aldm yerden, kollarm adamakll dolunca sarg olarak
kullanmak zere hepsini arabann yanna tadm. Aklma gelen
en iyi dnce buydu, ama pek ie yaramad. Boyunbalarn
birbirine baladm, gmlekleri eritler halinde yrttm, Ustay
elimden geldiince sk sarp sarmaladm, ama daha ben iimi
bitirmeden kan dar szmaya balamt bile.
Burada biraz kalp dinlenelim, dedim. Gne batmaya
baladnda seni ayaa kaldrmay deneyeceim, bakalm
yryebilecek misin?
Yarar yok, Walt, dedi Usta. Asla baaramam bunu.
Elbette baarrsn. Yolda yrmeye balarz, gz ap
kapayana kadar bir araba gelip alr bizi.
Btn gn buradan bir tek araba bile gemedi.
Bunun nemi yok. Muhakkak biri geer. Ortalamalar
kural byle der.
Ya kimse gemezse?
O zaman ben de seni srtma alrm. yle ya da byle
seni bir doktora gtrp yamatacam.
Yehudi Usta gzlerini yumdu, acsnn arasnda konutu:
Paray aldlar, deil mi?
te bunda haklsn. Hepsini aldlar, son kuruuna
kadar.
Eh napalm, dedi, glmsemeye abalayarak, haydan
gelen huya gider, ne dersin Walt?
Byle de denebilir.
Yehudi Usta glmeye balad, ama sarslnca bedeni yle
acd ki devam edemedi. Kendini toparlamak iin durdu, sonra,
durup dururken, gzlerime bakt, gn sonra New Yorkta
olacaktk, dedi.
Gemie mazi derler patron. Bir gn sonra
Hollywoodda olacaz biz.
Usta hibir ey sylemeden bakt bana. Sonra, beklen-

204
medik bir anda, sol elini uzatp kolumu tuttu. Her ne isen, dedi
sonunda, benim sayemde. yle deil mi Walt?
Elbette yle. Sen beni bulmadan nce ben ie yaramaz
serserinin biriydim.
Benim iin de byle olduunu bilmeni istiyorum. Ben
de her ne isem senin sayende.
Byle bir sze nasl karlk vereceimi bilemediimden
sustum. Havada tuhaf bir eyler vard, bundan byle nereye
gideceimizi bilemediimi anladm anszn. Korktum diyeme-
yeceim en azndan imdilik, ne var ki midem burulmaya,
seirmeye balyordu, bu da atmosfer deiikliklerinin kesin
habercisi olmutu hep. Midemde ne zaman bu danslardan biri
balasa havann deieceini anlardm.
Tasalanma Walt, diye konumaya devam etti Usta,
her ey zmlenecek.
Umarm yle olur. Senin bana bakn insan korkutma-
ya yetiyor zaten.
Yalnzca dnyorum. Her eyi elimden geldiince
dikkatlice dnyorum. Bundan rahatsz olmamalsn.
Rahatsz deilim. Bana kt yapmaya kalkmadka
rahatsz etmezsin beni.
Bana gveniyorsun, deil mi Walt?
Elbette gveniyorum.
Benim iin her eyi yapar msn?
Elbette yaparm, bunu biliyorsun.
Tamam, imdi senden istediim u: Arabann iine gir
ve torpido gznden tabancay al.
Tabancay m? Ne yapacaksn onu? Artk ate edebile-
ceim haydut yok ki ortada. Burada bizden ve rzgrdan baka
bir ey yok, rzgra da rzgr denebilirse.
Soru sorma. Dediimi yap, tabancay alp getir bana.
Seeneim var myd? Evet, sanrm vard. steini
yerine getirmeyebilirdim, konu da orackta kapanm olurdu.
Ama Usta bana bir talimat vermiti, ona kstahlk edemezdim,

205
yle bir zamanda edemezdim. Usta tabancay istemiti, bana
den de onu getirmekti. Bylece, baka bir ey sylemeden
arabann iine srnerek girdim, tabancay aldm.
Sa olasn Walt, dedi Usta, bir dakika sonra tabancay
eline verirken. Sen ok efendi bir ocuksun.
Dikkatli ol, dedim ona. Tabanca dolu, baka bir kaza
olmasn hi istemem.
Gel buraya evlat, dedi, eliyle yanndaki topraa
dokunarak. Gel yanma otur da syleyeceklerimi dinle.
oktan pimanlk duymaya balamtm bile. Sesinin
tatl tonu, onu ele veriyordu; yere oturduumda midem altst
oluyor, iindekiler yemek boruma doru srkla yksek atlama
yapyorlard sanki. Ustann cildi bembeyazd. Bynda kk
ter taneleri parlyordu, her yan ateten titriyordu. Ama baklar
dzgnd. Ne gc kalmsa gzlerine toplamt, konutuu
srece de gzlerini benden ayrmad.
Bak dinle Walt. Berbat bir yerdeyiz ve buradan kurtul-
mamz gerek. Bunu hemen yapamazsak ikimiz de nallar
dikeriz.
Olabilir. Ama hava biraz soumadan yola kmak pek
doru olmaz.
Szm kesme. nce diyeceimi dinle, sonra dnce-
ni sylersin. Diliyle dudaklarn slatmak iin bir an sustu, ama
yle az tkr vard ki bu hareketi pek ie yaramad. Ayaa
kalkp buradan uzaklamalyz. Bu kesin; ne kadar beklersek
durum o kadar ktleir. Sorun u ki, ben ne ayaa kalkabilirim
ne de yryebilirim. Ne yapsam olmaz bu. Gne battnda
imdikinden de bitkin olurum.
Belki evet, belki hayr.
Belkisi filan yok bu iin, ufaklk. Burada oturup deerli
zamanmz boa geireceimize sana bir neride bulunmak
istiyorum.
Ya! Neymi bu?
Ben burada kalacam, sen kendi bana gideceksin.

206
 Unut bunu. Senden ayrlmam Usta. Bu sz uzun bir
sre nce vermitim, tutmaya da kararlym.
ok ho duygular bunlar, olum, ama byle yaparsan
ban derde girer. Buradan kurtulmalsn, beni yannda srkler-
sen baaramazsn bunu. Gereklerle yz yze gelmelisin. Bu,
birlikte geireceimiz son gn. Bunu sen de biliyorsun, ben de
biliyorum; bunu ne kadar abuk kabul edersek ikimiz iin de o
kadar iyi olur.
Asla olmaz. Bu laflar yutmam ben.
Beni terk etmek istemiyorsun. Bunu yapmaman
gerektiini dndn iin deil, ama benim burada, bu
durumda kaldm dnmek sana ac veriyor da ondan. Ac
ekmemi istemiyorsun, bunun iin minnettarm sana. Dersini iyi
rendiini gsteriyor bu. Ama ben sana bir zm nereceim,
bunun zerinde biraz dnrsen her ikimiz iin de en iyi zm
olduunu anlayacaksn.
Nedir bu zm?
ok basit. Bu tabancay al ve akama bir kurun sk.
Boversene Usta. akann sras deil.
aka deil Walt. Beni ldr, sonra da yoluna git.
Senin bana gne gemi, beynini sulandrm. Senin
omzunda bir kurun var, hepsi o kadar. Actr elbette, ama seni
ldrecek deil ya. Doktorlar bu gibi eyleri tereyandan kl
eker gibi iyiletirirler.
Ben kurundan sz etmiyorum. Midemdeki kanserden
sz ediyorum. Artk bu konuda birbirimizi budala yerine
koymamzn anlam yok. Midem parampara, mahvolmu
durumda, en fazla alt aylk mrm kald. Buradan kurtulsam
bile iim bitik zaten. yleyse neden biz karar vermeyelim ne
olacana? Aclarla, ikenceyle geecek alt ay: te beni
bekleyen bu. br dnyay boylamadan nce seni yeni bir eye
balatabilmeyi umuyordum, ama byle olacan dnmemi-
tim. ok kt. Birok ey asndan ok kt, ne var ki u anda
tetii ekersen bana byk bir iyilik etmi olacaksn Walt. Sana

207
gveniyorum, beni mahcup etmeyeceini biliyorum.
Kes unu. Byle konumaktan vazge Usta. Ne syle-
diini bilmiyorsun sen.
lm o kadar korkun bir ey deil Walt. nsan yolun
sonuna gelince gerekten arzuluyor bunu.
Bunu yapmam. Bin yl yaasam da yapmam. lene
kadar yalvarsan da sana elimi kaldrmam ben.
Sen yapmazsan ben kendim yapmak zorunda kalaca-
m. Bylesi ok daha g olacak, beni bu zahmete
sokmayacan umuyordum.
Ulu Tanrm, Usta, indir u silah.
zgnm Walt. Grmek istemiyorsan imdi vedala
benimle.
Vedalaacak filan deilim. O tabancay indirmedike
azmdan tek szck alamazsn.
Ama o artk beni dinlemiyordu. Gzlerini gzlerimden
ayrmadan tabancay bana dayad, horozunu atee hazr
duruma getirdi. Sanki onu durdurmam, elimi uzatp tabancay
yakalamam iin beni kkrtyor gibiydi, ama ben yerimden
kprdayamadm. Orackta ylece oturdum ve onu gzledim,
hibir ey yapmadm.
Eli titriyordu, alnndan ter boanyordu, ama gzleri hl
dzgn ve berrak bakyordu. yi gnleri anmsa, dedi, sana
rettiklerimi anmsa. Sonra bir kez yutkundu, gzlerini
kapad, tetii ekti.

208
 nc blm

Slim daymn izini bulmam ylm ald. Bin gnden

fazla dolatm lkede, o pi kurusunu San Franciscodan New
Yorka kadar btn kentlerde aradm. lmeyecek kadar gei-
mimi salayabiliyor, becerebildiim kadar onu bunu
dolandryor, otlaklk ediyordum; zamanla aln yazm olan
dilencilie geri dndm. Otostop yapyor, yryor, trene
biniyordum. Kap eiklerinde, serseri yuvalarnda, yoksullarn
kald evlerde, tarlalarda uyuyordum. Baz kentlerde apkam
kaldrma koyup gelip geen izlesin diye portakallar havaya atp
tutma numaras yapyordum. Bazlarnda yerleri sildim, p
kovalarn boalttm. Kimilerinde de hrszlk ettim. Lokantala-
rn mutfaklarndan yiyecek, otomatik kasalardan para,
Woolworth Maazasndaki depolardan orap ve i amar
ardm, yani elime ne geerse onu aldm. Ekmek kuyruklarna
girdim, Salvation Armydeki 8 vaazlar srasnda horladm. Sokak
kelerinde step dans yaptm. Yemek paras karabilmek iin
ark syledim. Bir keresinde, Seattledaki bir sinemada,
kamm tutmak isteyen yal bir adamdan on dolar aldm. Bir
baka gn, Minneapolisteki Hennepin Bulvarnda, su yolunda
yz dolarlk bir banknot buldum. O yl boyunca, bir dzine
deiik yerde bir dzine insan yanma gelip Harika ocuk Walt
olup olmadm sordu. lk soran beni gafil avlamt, ama ondan
sonrakilerde yantm hazrd: zgnm, dostum, diyordum,
bu ad hi duymadm. Beni birisiyle kartryor olmalsnz.
Onlar srara balayamadan kasketimin kenarna parmamla
dokunup selam veriyor, kalabaln arasna karyordum.
Daymn izini bulduumda on sekizime geliyordum.
Boyum uzayaca kadar uzam, 1,54 metreye ulamt;
Roosevelt bakan seileli iki ay olmutu. ki kaaklar hl i
yapyorlard, ama iki yasa can ekimekte olduundan

8
Uluslararas din bir yardm kuruluu. (.N.)

209
ellerindeki son mallar satyor, baka dalavereli yatrm yollar
aryorlard. te daym byle buldum. Hoovern gideceini
anlar anlamaz, nme gelen her iki kaaksnn kapsn
almaya balamtm. Slim, yasad iki sat gibi batak ilere
giriecek trde biriydi; birisinden bir i istemise, alt
yerlerde i aram olma olasl ok yksekti. Bu savm, Dou
ve Bat kylarn devre d brakyordu. Zaten o taraflarda
yeterince zaman yitirmitim, bylece btn dikkatimi Slimin
eskiden girip kt yerlerde topladm. Saint Louis, Kansas City
ya da Omahada hibir ey bulamaynca, Orta Batnn, Milwa-
ukeenin, Cincinnatinin, Minneapolisin, Chicagonun,
Detroitin daha geni alanlarn taramaya baladm. Detroitten
Chicagoya dndm, oraya daha nce yaptm ziyarette
herhangi bir ize rastlamam olsam da drdnc ziyarette ansm
dnd. saysnn uuru filan yokmu. at yapp oyun d
kalabiliyorsun, ama drdnc topu attnda iin rast gidebili-
yor; 1933 ylnn Ocak aynda Chicagoya dndmde en
sonunda gol olacak bir vuru yakaladm. Bulduum iz beni
llinoiste Rockforda gtrd; Chicagodan yalnzca seksen mil
uzaktayd buras, ite Slimi orada buldum: sabahn nde bir
ambarda oturmu, gmre kaak gelen iki yz kutu Kanada
viskisinin banda nbet tutuyordu.
Onu orackta vurmak ok kolay olurdu. Cebimde dolu
bir tabanca vard, bu tabancann yl nce Ustann kulland
tabanca olduu dnlrse o silah imdi Slimin stne
evirmenin adil bir yan olacakt. Ama benim kafamda baka
tasarlar vard, bunlar o kadar uzun zamandr piiriyordum ki,
imdi heyecana kaplp baka trl davranacak deildim. Slimi
ldrvermek yetmezdi bana. Kendisini ldrenin kim olduunu
bilmeliydi, onun lmesine izin vermeden nce lmn biraz
yaamasn istiyordum. Doruya doru, intikam tatldr, yoksa
ne diye intikam almaya uraacaktm ki! Pastac dkknna
girdiime gre tabak tabak tatly mideme indirmekti amacm.
Planm olduka karmakt. Gemiin anlarna bulan-

210
mt, Aesopun Ciboladaki iftlikte bana okuduu kitaplar
olmasayd bu plan asla tasarlayamazdm. Kitaplardan biri,
ypranm mavi bir kapa olan kocaman bir ciltli kitap, Kral
Arthurdan ve Yuvarlak Masa valyelerinden sz ediyordu.
Adam Sir Walter dnda, o zrhl ocuklarn hepsi benim en
sevdiim kahramanlard, en ok o kitabn okunmasn isterdim.
Ne zaman yanmda birinin olmasna gereksinim duysam
(yaralarm sarmas iin, ya da Ustayla diditiim zaman
keyfim kak olduunda) Aesop almasna ara verir, yukar
kp yanmda otururdu; kara by ve serven dolu o masallar
dinlemenin beni nasl rahatlattn asla unutmadm. Dnyada
yapayalnz kaldm bugnlerde o masallar sk sk aklma
gelmeye balamt. Kendi kendime aratrma yapyordum ne de
olsa. Kendime ait Kutsal Kseyi 9 aryordum; aratrmaya
balamamn zerinden bir yl kadar gemiti ki tuhaf bir ey
olmaya balad: masaldaki kap gerek bir kap olmaya balad.
Kaptan i, sana hayat versin. Ne var ki benim aradm hayat
ancak daymn lmyle balayabilirdi. Benim Kutsal Ksem
buydu ite, onu bulana kadar gerek yaamma kavuamayacak-
tm. Kaptan i, sana lm versin. Yava yava bir kap tekine
dnt; oradan oraya dolarken, daym nasl ldreceim ar
ar biimlendi zihnimde. Planm son biimini aldnda
Nebraska, Lincolndeydim, St. Olaf Luther Aevinde bir kse
orbann stne eilmitim, ondan sonra ne yapacam
konusunda hi kukum kalmad. Bir kaba striknin dolduracak, o
pi kurusuna iirtecektim. Gzmn nnde canlanan tablo
buydu, o gnden sonra da hi silinmedi. Kafasna tabanca
dayayacak, kendi lmn yudumlatacaktm ona.
Bylece Illinois, Rockfordda, o souk, ssz depoda
arkasndan gizlice yaklatm dayma. Son saati st ste
ylm tahta kutularn arkasnda yere melmi olarak geir-
mi, Slimin uykusunun gelip bann nne dmesini
beklemitim, beklediim an da gelmiti ite. Bu ann gelmesini
9
Bir sylenceye gre Hz. sann son yemeinde kulland kse. (.N.)

211
ka yldr beklediim dnlrse, serinkanllm beni art-
yordu.
Merhabalar dayck, dedim, kulann iine fsltyla,
grmeyeli ok oldu.
Tabancay bann arkasna dayamtm, ama durumu
iyice anlasn diye tabancann horozunu baparmamla kaldr-
dm. Slimin oturduu masann stnde krk mumluk plak bir
ampul sallanyordu, gece bekiliine ilikin btn ara gere
masann zerine yaylmt: bir kahve termosu, bir iki iesi, bir
iki kadehi, pazar gnnn elence dergileri ve otuz sekizlik bir
tabanca.
Walt? dedi. Sen misin Walt?
Etiyle kanyla benim, dostum. En sevdiin yeenin.
Hibir ey duymadm. Arkamdan gizlice yaklamay
nasl becerdin?
Ellerini masann zerine koy, sakn arkan dnme. Elini
tabancaya atarsan kendini lm bil. Anladn m?
Sinirli sinirli gld ksaca. Tamam, anladm.
Eski gnlerdeki gibi, ha? Birimiz koltukta oturuyor,
tekimiz ona tabancasn dorultmu. Aile geleneine bal
kalmamdan holanacan biliyordum.
Byle davranmana hi gerek yok Walt.
Kapa eneni. Yalvarmaya kalkarsan dnmeden
zmbalarm seni.
Ulu Tanrm! Brak da soluk alaym biraz.
Bann arkasndan havay kokladm. Bu koku da ne
dayck? Henz donuna iemedin, deil mi? Ben senin dayankl
olduunu sanrdm. Btn bu yllar boyunca orada burada
dolarken senin nasl dayankl bir adam olduunu anmsadm
hep.
Akln karmsn sen. Ben hibir ey yapmadm.
Bana kalrsa bu koku bok kokusu. Yoksa yalnzca
korku mu? Sen korkunca byle mi kokarsn Eddie ocuk?
Tabanca sol elimdeydi, sa elimde bir anta tutuyordum.

212
Slimin konumasn srdrmesine olanak vermeden zaten
sinirimi bozmaya balamt bu konuma antay bann
stnden ardm, masann zerine, Slimin nne attm. A
unu, dedim. O, antann fermuarn aarken ben masann yan
tarafna getim, onun tabancasn alp cebime attm. Sonra,
tabancam onun bandan ar ar ektim, yrmeye devam
ettim, tam karsna gelince durdum. Slim elini antaya sokup
iindekileri boaltrken ben tabancay yzne evrili tutuyor-
dum. nce, zehirli st dolu olan kapakl kavanozu kartt, sonra
da gm ayin kadehini. O kadehi iki yl nce Clevelanddaki
bir rehinciden yrtmtm, o gnden beri de yanmda tayor-
dum. Saf gm deildi gm kaplamayd ama zerine at
srtnda insan figrleri oyulmutu; o gece iyice parlatana kadar
ovmutum kadehi. Kadehle kavanoz masann zerinde yan yana
dizilince daha geni adan greyim diye biraz geri ekildim.
Gsteri balamak zereydi, en ufak bir eyi bile karmak
istemiyordum.
Slim yal grnyordu gzme, koca dalar kadar yal.
Onu son grdmden bu yana sanki yirmi yl yalanmt,
gzlerinde ylesine incinmi, ylesine ac ve aknlk dolu bir
ifade vard ki benim yerimde bakas olsa ona acyabilirdi. Ama
ben hibir ey hissetmiyordum. Onun lmesini istiyordum; onun
suratna bakarken, o suratta en ufak bir insanlk ya da iyilik
iareti ararken bile onu ldrmek dncesiyle yanp tutuuyor-
dum.
Bunlar da ne? diye sordu.
Kokteyl saati. Kendine sert bir iki dolduracaksn
amigo, sonra da benim salma ieceksin.
Ste benziyor bu.
Yzde yz st ve biraz fazlas. Dorudan inek
Bessienin memelerinden.
St ocuklar ier. Bu pisliin tad beni deli eder.
Sana iyi gelir. Kemiklerin glenir, yzne renk gelir.
Bu kadar yal grndne baklrsa dayck, genlik pnarn-

213
dan yudumlaman pek fena bir fikir deil bence. nan bana,
mucizeler yaratacaktr. O svdan birka yudum alnca imdi
olduundan bir gn bile yal grnmeyeceksin.
St kaba boaltmam istiyorsun. Bunu mu sylemek
istiyorsun?
St kaba boalt, kab havaya kaldr ve ok yaa
Walt! de, sonra da imeye bala. Hepsini i. Son damlasna
kadar i.
Sonra ne olacak?
Hibir ey olmayacak. Dnyaya byk bir iyilikte
bulunacaksn Slim, Tanr da seni dllendirecek.
Bu st zehirli, yle deil mi?
Belki yle, belki deil. Bunu renmenin tek bir yolu
var.
Lanet olsun. Bunu ieceimi dnyorsan akln
karmsn demektir.
mezsen kafana kurunu yersin. ersen belki bir
ansn olabilir.
Ne demezsin. Masal m anlatyorsun bana?
Bilinmez. Belki de yalnzca seni korkutmak iin
yapyorumdur. Belki de i grmeye balamadan nce seninle
kadeh kaldrmak istiyorumdur.
mi? Ne ii?
Gemi i, imdiki i. Belki de gelecekteki i. Metelik-
sizim Slim, almam gerek. Belki de senden yardm istemeye
gelmiimdir.
Tabii ya, i bulmanda yardmc olurum sana. Ama bunu
yapmam iin st imem gerekmez. stersen yarn sabah erken-
den Bingo ile konuurum.
yi. Bunu isterim senden. Ama nce D vitaminimizi
ieceiz. ne doru bir adm attm, masann kysnda durdum,
tabancam uzatp enesinin altn drttm ba geriye savrula-
cak kadar serte ittim. Hem de imdi ieceiz.
Slimin elleri titremeye balamt, ama kavanozun

214
kapan evirip at. Dkme sakn, dedim, st kadehe
boaltmaya baladnda. Bir tek damlasn bile dkersen tetii
ekerim. Beyaz sv, bir kaptan tekine akt, masaya bir damla
bile dklmedi. yi, dedim, ok iyi. imdi kadehi kaldr ve
sylemen gerekeni syle.
ok yaa Walt!
Pis herif boncuk boncuk ter dkyordu. Kadehi dudakla-
rna kaldrrken ben de ondan kan btn o kt kokuyu iime
ektim, kendisini nelerin beklediini bildii iin mutluydum,
hem de ne mutlu! Gzlerini dehet brdn grdm, birden
ben de onunla birlikte titremeye baladm. Utantan ya da
pimanlktan deil ama sevinten.
ndir unu midene, orospu ocuu, dedim. Boazn
a ve glug-glug-gluglara bala.
Gzlerini kapad, ila imek zere olan bir ocuk gibi
burnunu tuttu, imeye balad. se de sonu gelmiti, imese de,
ama hi deilse bir umut krnts sunmutum ona. St tabanca-
ya yelemiti. Tabanca insan kesinlikle ldrrd, ama st
konusunda belki de yalnzca kzdryordum onu. Hem kzdryor
olmasam bile, belki ans rast gider ve zehirlense de kurtulurdu.
nsann elinde yalnzca bir tek frsat olunca o frsattan yararlanr,
ok ok uzak bir olaslk bile olsa. Bylece Slim burnunu tuttu,
imeye balad; onun hakkndaki duygularm ne olursa olsun, o
can skc herifin hakkn yememeliyim: Uslu ocuklar gibi iti
ilacn. Bir doz hintya ier gibi yudumlad lmn. erken
biraz gzya dktyse de, her yudumun arkasndan azn soluk
almak iin ap szlandysa da, st sonuna kadar uslu uslu iti.
Zehrin etkisini gstermesini bekledim; Slimin yznde
ektii skntnn iaretlerini grmeyi beklerken orada kukla gibi
durdum. Saniyeler geiyor, ama pi kurusu yere devrilmiyordu.
Bense sonucun gecikmeden geleceini sanmtm bir iki
yudumdan sonra lvereceini ama st, zehrin etkisini azaltm
olmalyd; daym bo kadehi masaya arptnda ben nerede hata
yaptm anlamaya alyordum.

215
 Lanet olsun, dedi. Lanet olsun, seni kahpenin olu,
blf herif.
Yzmdeki aknl grm olmalyd. Bir fili ldr-
meye yetecek kadar striknin imiti, ama ite ayaa kalkyor,
sandalyesini kenara itiyor, Rus ruletinde kazanm bir cin gibi
srtyordu karmda. Olduun yerde kal, dedim, tabancamla
iaret ederek. Kalmazsan piman olursun.
Yant olarak glmeye balad Slim. Bunu gze alacak
yrek nerde sende, gtmn kenar!
Haklyd da. Arkasn dnd, uzaklamaya balad,
tabancay atelemeyi beceremedim. Srtn dnp hedef olmutu
bana, bense orada durmu ona bakyordum, yle sarslmtm ki
tetii ekemiyordum. Bir adm att, sonra bir adm daha att,
deponun glgelerine karp gzden yitmeye balad. Alayc,
lgn kahkahasnn duvarlarda yansdn duydum, artk buna
katlanamayacam, onu sonsuza kadar elimden kardm
dnrken, zehir etkisini gsterdi. O zamana kadar yirmi otuz
adm atmt, ama daha ileri gidemedi, yani sonunda glen ben
oldum. Anszn grtlandan ykselen bouk hrlty duydum,
yere den bedeninin gmbrtsn duydum; karanlkta
tkezleyerek ilerleyip onu bulduumda oktan lmt.
Yine de hibir eyi ansa brakmak istemedim, daha iyi
grebilmek iin cesedin yakasndan yakaladm, imento zeminin
zerinde yzst n altna srkledim. Masaya bir metre kala
durdum, bana bir kurun sktm, tam o srada arkamdan bir ses
geldi.
Tamam ulan, dedi ses, tabancan yere at ve ellerini
havaya kaldr.
Tabancay braktm, ellerimi havaya kaldrdm ve sonra
ar ar arkama dnp yabancnn yzne baktm. Pek zel biri
gibi gelmedi bana: Otuzlu yalarn sonlarnda ya da krkl
yalarn balarnda, pek kolay tanmlanamayacak trden biriydi.
zerinde mavi tebeir izgili k bir takm elbise, pahal siyah
ayakkablar vard, n cebinde de eftali rengi bir mendil

216
duruyordu. nce onun daha yal biri olduunu dndm, ama
bunun nedeni salarnn krlam olmasyd. Yzne iyice
baktnzda yal olmadn anlayveriyordunuz.
Az nce adamlarmdan birinin iini bitirdin, dedi.
Bunu yapmaman gerekirdi ocuum. Gen olman umurumda
deil. Byle bir ey yapan cezasn eker.
Evet, haklsnz, dedim, pi kurusunu ldrdm.
Bunu hak etmiti, ben de iini grdm. Haarata byle yaplr
baym. Evinizi istila ederlerse canlarna okursunuz. sterseniz
vurun beni, umurumda bile deil. Yapmam gerekeni yaptm,
nemli olan bu. u anda lsem bile mutlu olarak lrm en
azndan.
Adamn kalar bir milim kadar kalkt, sonra orada bir an
iin aknlkla titreti. Ksa sylevim onu gafil avlamt, nasl
bir tepki vereceini bilemiyordu. Birka saniye dndkten
sonra ii elenceli yanndan ele almaya karar vermi gibi
grnd. Demek imdi lmek istiyorsun, dedi. yle mi?
Byle demedim. Elinde tabanca tutan sizsiniz, ben
deil. Tetii ekmek isterseniz buna engel olacak gcm pek
yok.
Ya ate etmezsem? O zaman seni ne yapmam gerek?
Eh, az nce adamlarnzdan birini yitirdiinize gre,
onun yerini alacak birini ie almay dnebilirsiniz. Slimin ne
kadar zamandr bordronuzda olduunu bilmiyorum, ama onun
ne denli cieri be para etmez bir pislik olduunu anlayabilme-
niz iin yeterince zamannz olmutur. Bunu bilmiyor olsaydnz
ben imdi karnzda duruyor olmazdm, yle deil mi? Kalbime
bir kurun yemi olarak yerde yatyor olurdum.
Slim kusursuz biri deildi. Bunu seninle tartacak
deilim.
Onun lmesi sizin iin bir kayp deil baym. Bu iteki
kazancnz ve kaybnz kyaslayn, onsuz daha rahat edeceini-
zi greceksiniz. Slim gibi cieri be para etmez bir serseri iin
ne diye zlesiniz? O sizin iin ne yaptysa ben daha iyisini

217
yaparm. Sz veriyorum.
Ne biim ene var sende, ufaklk.
u son ylda bamdan yle eyler geti ki elimde
enemden baka bir ey kalmad saylr.
Peki ya adn? Hl bir adn var deil mi?
Walt.
Walt ne?
Walt Rawley, efendim.
Benim kim olduumu biliyor musun Walt?
Hayr efendim, en ufak bir fikrim yok.
Adm Bingo Walsh. Hi duymu muydun?
Elbette, duydum adnz. Siz Bay Chicagosunuz. Boss
OMalleyin sa kolusunuz. Siz kralsnz Bingo, sallayp
oynatarak tekerlei hareket ettiren, her eyi dndren kiisiniz.
Onu byle gklere karmam karsnda ister istemez
glmsedi. ki numara bir adama, bir numara olduunu syler-
seniz zevkten drt ke olur tabii. Elindeki tabancay hl yere
indirmedii iin onun hakknda ho olmayan szler syleyecek
durumda deildim zaten. Hayatta kalmam salayacaksa orada
durup sonsuza kadar yaclk yapmaya hazrdm.
Tamam Walt, dedi. Bir deneyelim. ki ay deneriz,
bakalm nasl gidecek. Birbirimizi tanmamz iin bir tr deneme
sresi bu. Ama o gne kadar bir sonu alamazsam iin biter.
Uzun bir yolculua gnderirim.
Az nce Slimin gittii yere gnderirsiniz herhalde.
Evet, nerdiim anlama byle. ster kabul et, ister
etme, ocuk.
Adil bir anlamaya benziyor. i srdremezsem kafam
baltayla uurabilirsiniz. Evet, bunu kabul edebilirim. Hem neden
olmasn? Eer sizin istediiniz gibi biri olamazsam, Bingo,
yaamann ne anlam kalr ki!
te yeni mesleime byle baladm. Bingo bana ii
gsterdi ve her eyi retti, yava yava onun adam oldum. ki
aylk deneme sresi benim iin bir g denemesiydi, ama sre

218
sona erdiinde hl tek paraydm, o gnden sonra da ie iyice
sndm. OMalley, Cook Countydeki en byk kurululardan
birine sahipti, Bingo da ii yrtmekle sorumluydu. Kumarhane-
ler, yasad piyango, genelevler, koruma ekipleri, kumar
makineleri Bingo btn bu iletmeleri sk bir denetimde
tutuyordu, yalnzca patrona sorumluydu. Onunla tantmda
kark bir dnemdi, bir gei ve yeni frsatlar dnemiydi, yl
sona erdiinde Bingo, Orta Batdaki en zeki yeteneklerden biri
olarak yerini salama almt. Klavuzum o olduu iin ansly-
dm. Bingo beni kanatlar altna ald, ben de gzlerimi atm, o
ne diyorsa dinledim, bylece btn hayatm deiti. Umutsuzluk
iinde ve a geirdiim yldan sonra artk midemde yemek,
cebimde para, srtmda doru drst giysiler vard. Yeniden
iimi dorultmutum, Bingonun adam olduum iin de hangi
kapy alsam alyordu.
e ayak olan olarak baladm, Bingonun ufak tefek
ilerini yapyor, saa sola kouyordum. Sigarasn yakyor,
elbiselerini temizleyiciye gtryordum; kz arkadalarna iek
alyor, arabasnn jant kapaklarn parlatyordum; hevesli bir
kpek gibi emirlerini bekliyordum. Aalayc gibi gelebilir
kulaa, ama uaklk yapmak arma gitmiyordu. Sramn
geleceini biliyordum, o arada da beni yanna alm olduu iin
kran duyuyordum ona. Ne de olsa Buhran yllaryd, benim
gibi biri baka nerede bundan iyisini bulabilirdi? Ne eitimim
vard ne herhangi bir becerim ne de oktan sona ermi bir
meslekten baka bir deneyimim, bu yzden gururu bir kenara
braktm, bana syleneni yaptm. Hayatm kazanmam iin
bakasnn pabucunu yalamam gerekiyorsa yalardm, o yredeki
en iyi pabu yalayc olurdum. Bingonun anlatt ykleri
dinlemekten, yapt akalara glmekten ne kard? Adam kt
anlatmyordu yklerini, aslna bakarsanz, isterse pekl da
gldrebiliyordu insan.
Ona olan sadakatimi kantladktan sonra artk beni
engellemedi. lkbahar geldiinde artk basamaklar trmanmaya

219
balamtm, o gnden sonra tek sorun, bir sonraki basamaa ne
zaman ulaacamd. Bingo yanma Stutters Grogan adnda bir
boksr eskisi verdi, ikimiz birlikte barlar, lokantalar ve
ekercileri dolap OMalleyin haftalk rvetini toplamaya
baladk. Adndan da anlalaca gibi Stutters 10 pek konukan
biri deildi, ama ben szckleri kullanmakta ustaydm; karm-
za ne zaman demesini savsaklayan ya da hi yerine getirmeyen
biri ksa, demesini yapmayan mterilerin bana neler
geldiini yle canl bir tablo izerek anlatyordum ki ortamn
yumruklarn kullanmasna pek gerek kalmyordu. Yararl bir
arat o, ya bu ya o trden gsterilere kalknca onun yanmda
olmas iyi oluyordu, ama ben onun yardmna gerek kalmadan
uzlamazlklar zmleyebilmemle vnyordum. Sonunda
baarlarm Bingonun kulana gitti, beni terfi ettirip Gney
yakasnda piyango iine verdi.
Stuttersla birlikte iyi i karmtk, ama ben kendi
bama kalmay yeliyordum; bunu izleyen alt ay boyunca
siyahlarn oturduu bir dzine deiik semtin kaldrmlarn
arnladm, srekli mterilerim be papel daha kazanma
ansna kavumak iin ceplerinden para karrlarken onlarn
dostluunu kazandm. Kedeki gazete satcs ocuktan
kilisedeki zangoca kadar herkesin kendine zg bir yntemi
vard, kullandklar ifreleri anlatrlarken insanlar dinlemek
houma gidiyordu. Say bulabilecekleri her eye bavuruyorlar-
d: Doum gnlerinden ve dlerden, beyzbol vurularndan ve
patates fiyatlarndan, kaldrmdaki atlaklardan, araba plakala-
rndan, amarhane listelerinden, bir nceki pazar gn duaya
katlanlarn saysndan yararlanyorlard. Kazanma ans hemen
hemen sfrd, bu yzden kaybettiklerinde beni sulamyorlard,
ama ender de olsa biri kazandnda beni ans melei gibi
gryorlard. ans Mangr Kontu oluyordum, para babas
Bolluk Dk oluyordum, paralar kendilerine teslim ederken
insanlarn yzn gzlemekten holanyordum. Toptan bakld-
10
Kekeleyen. (.N.)

220
nda ho bir iti benimkisi, Bingo beni yeniden terfi ettirdiin-
de neredeyse zldm iimden ayrldma.
Piyangodan kumarhaneye terfi etmitim, 1936 yl
geldiinde Locust Sokandaki bir bahis salonunun yneticisi
olmutum. Buras bir kuru temizleyicinin arka odasna gizlen-
mi, sigara duman iinde derli toplu bir yerdi. Mteriler
buruuk gmlekleri ve pantolonlaryla geliyorlar, bunlar
giriteki tezgha brakyorlar, sonra askdaki giysilerin arasndan
kendilerine yol ap arkadaki gizli odaya geiyorlard. Hemen
hemen oraya her giren temizleyiciye gtrldm diye bir aka
yapyordu. Benim altmda alan adamlarn srekli yaptklar
bir akayd bu, ok gemeden belli bir gnde ka kiinin bu
akay yapaca konusunda bahse tutuur olduk. Muhasebecim
Waldo McNair bir gn yle demiti: Dnyada, hem ceplerinizi
hem de pantolonunuzu temizleyen baka bir yer yoktur. Paralar
ikiye yatrsanz da gmleiniz sizde kalr.
Bennynin kuru temizleyicisinin arkasndaki o odada iyi
i evirdim. Gelen giden oktu, ama oray tertemiz tutmas iin
ufak bir ocuk tuttum, sigara izmaritlerinin kllk yerine
demeye atlmamasna da gz kulak oldum. lkedeki btn
elence yerlerindeki kayt makinelerine bal ve modern
donanmn son aamas olan eritli kayt makinelerim vard;
polislere ait yarm dzine emekli sandna dzenli olarak
bata bulunarak polisleri de kendimden uzak tutmay baar-
mtm. Yirmi bir yandaydm, neresinden bakarsanz bakn,
rahatm yerindeydi. Featherstone Otelinin gzel bir odasnda
kalyordum, bir talyan terzinin bana yar fiyatna smarlama
diktii elbiselerle dolu bir gardrobum vard, hangi le sonras
istersem isteyeyim Wrigleyde boy gsterebilir ve oyun oynaya-
bilirdim. Bunlar yeterince hotu, ama bundan da iyisi kadnlar
vard, hem de ok kadn; kammn, grebildii kadar i
grmesini salyordum. Yedi yl nce Philadelphiada yz yze
kaldm o korkun karardan sonra hayalarm ar deerlenmiti
gzmde. Onlar feda ederek ne ve paraya kavuma giriimin-

221
den vazgemitim, artk ortada Harika ocuk Walt da olmad-
ndan seimimi hakl karacak tek eyin hayalarm
olabildiince sk kullanmak olduuna karar vermitim. Chica-
goya geldiimde bakir deildim, ne var ki Bingonun yanna
girene ve aklma gelen her klotun iine girecek paray bulana
kadar bir kam adam olarak pek parlak bir meslek yaamm
olmamt. Bakirliimi Bat Pennsylvaniann bir yerlerinde,
Velma Childe adndaki bir kyl kznda bozmutum, ama bu
olduka basit kalan bir aba olmutu: Souk bir ahrda, giysile-
rimizi karmadan birbirimizi mncklamtk, oramz buramz
elleyip bir ey becermeye alrken yzmz gzmz tkrk
iinde kalm, neyin nereye geleceini tam olarak bilememitik.
Birka ay sonra, Minneapoliste bulduum yz dolarln
sayesinde fahielerle iki ya da deneyimim olmutu, ama
Hogtownn sokaklarna dtmde ne derseniz deyin ben hl
acemi rtbesindeydim. Yeni yaamma alr almaz yitirdiim
onca zaman kapamak iin elimden geleni yaptm.
te byle oldu her ey. Kendime rgtte bir yer edindim,
kt adamlarla yolumu birletirdim diye de vicdanmda en
kk bir sz duymadm. Kendimi onlardan biri olarak gryor,
dncelerine katlyordum; gemiim hakknda hi kimseye bir
tek sz etmedim: ne Bingoya ne yattm kzlara ne de baka
birine. Eski gnleri aklma getirmediim srece bir geleceim
var diye kendimi kandrabiliyordum. Gemii dnmek bana
ok ac veriyordu, bu yzden gzlerimi ileriye dikmitim; ileriye
doru attm her adm, beni Yehudi Ustann yanndayken
tadm kiilikten uzaklatryordu. En iyi yanm Ustayla
birlikte California lnde toprak altnda kalmt. Ustay orada
Spinozasyla, Harika ocuk Walttan sz eden gazete kesikle-
rini biriktirdii defterle ve iinde kopuk parmak paramn
bulunduu kolyeyle birlikte gmmtm; her gece dmde
oraya geri dnsem de gndzleri onu dnmek beni lgna
eviriyordu. Slimi ldrmekle cm alm olmalydm, ama
uzun vadede bunun hibir yarar olmamt. Yaptma piman

222
deildim, ne var ki Yehudi Usta y geri getirmemiti bu,
dnyadaki btn Bingolar bir araya gelseler yine de onun yerini
tutamazlard. Hayatta ilerliyormu gibi, adam olmuum gibi
Chicago sokaklarnda caka satarak dolayordum, ama btn bu
grntnn altnda bir hitim ben. Usta, yanmda olmadan bir
hitim, hibir yere de gidiyor deildim.
ok ge olmadan kendimi bu durumdan ekip karmam
iin bir frsat geti elime, bataa iyice batmadan kamak iin bir
tek ansm oldu, ancak bu frsat kucama dtnde elimi
uzatp yakalayamayacak kadar krdm. Bu dediim, 1936
ylnn Ekim aynda oldu, o gne kadar yle bir iinir olmutum
ki, bu balon hi patlamayacakm sanyordum. Bir leden
sonra zel bir iim iin kuru temizleyiciden dar kmtm:
Browern berber dkknnda tra olup sam kestirecek,
Wabash Bulvarndaki Lemmelede le yemei yiyecek, sonra
da Dixie Sinclair adnda bir dans kzla biraz oynamak iin
Royal Park Oteline gidecektim. Kzla saat iki otuzda 409
numaral sitte buluacaktm, bunu dnmek bile pantolonu-
mun nnn kabarmasna yetiyordu. Ne var ki Lemmelenin
kapsna varmama alt yedi metre kalmt ki, tam keyi
dnm, yemek yiyeceim yere girmek zereydim ki bam
kaldrmamla dnyada grmek istediim son kiiyi karmda
bulmam bir oldu. Orackta akl kaldm. Bayan Witherspoon
elleri kollar paketlerle dolu, her zamanki gibi ho grnml,
bakml olarak sanki saatte iki yz kilometre hzla bir taksiye
doru kouyordu. Orackta kalakaldm, boazma bir yumru
tkanmt, bir ey sylememe frsat kalmadan Bayan Withers-
poon ban kaldrd, baklarn benim olduum yne evirdi ve
donakald. Glmsedim. Azm kulaklarma vararak srttm ve
sonra, karlarndaki durumun ne demek olduunu sonradan
kavrayanlarn en mthi rneini grdm karmda. Bayan
Witherspoon un az gerekten bir kar ak kald, elindeki
paketler kayp yere dt, kaldrma dald, bir saniye sonra
bana smsk sarlm, yeni tral yzm dudak boyas iinde

223
brakyordu.
te buldum seni, seni alak, diyerek beni sktka
skt. te elimdesin, seni kaypak kahpenin olu. Nerelerdeydin
bakalm ufaklk?
urada, burada, dedim. Sada solda. Deiik yerlerde
ite, bilirsiniz. Harika grnyorsunuz Bayan Witherspoon.
Gerekten. Yoksa size Bayan Cox mu demeliyim? imdi adnz
bu, yle deil mi? Bayan Orville Cox.
Beni iyice grebilmek iin geri ekildi, bir kol boyu
uzamdan bakt, yzne kocaman bir glmseme yayld. Hl
Witherspoonum tatlm. Mihrabn nne kadar gittim, ama sra
evet, kabul ediyorum demeye gelince szcklerim boazmda
takl kald. stiyorumlar istemiyoruma dnt, bylece yedi
yl sonra hl bekr bir kzm, bundan da gurur duyuyorum.
Sizin iin sevindim. Cox denen adamn uygun biri
olmadn biliyordum.
Aldm armaan olmasayd belki de imdi evli
olurdum onunla. Billy Bigelow, o paketi Cod Burnundan
getirdiinde iine bir gz atmadan duramadm. Gelinler gelen
armaanlar dnden nce amazlar, ama bu armaann zel
bir yeri vard, paketi atmda bu dnn artk olamayacan
anlamtm.
Kutuda ne vard?
Bildiini sanyordum.
Ona sorma frsatm olmad hi.
Bana bir kre yollamt. Bir dnya kresi.
Bir kre mi? Krenin nesi zel?
zel olan armaan deildi Walt. Armaann yanndaki
nottu.
O notu da grmedim ben.
Btn not tek bir cmleydi. Nereye gidersen git, senin
yannda olacam. Bu szleri okur okumaz yklp kaldm.
Dnyada benim iin bir tek erkek vard tatlm! Ona sahip
olamayacaksam yedeklerle ya da be para etmez taklitleriyle

224
oyalanmak bana gre deildi.
Kalabalk yanmzdan gelip geerken Bayan Withers-
poon notun ansna dalarak orada durdu. Rzgr yeil uha
apkasnn kenarna arpyordu, biraz sonra gzlerine yalar
doldu. Gzyalarna boulmadan yere eildim, paketlerini
topladm. eri gelin Bayan W., dedim. Size le yemei
smarlayaym, sonra bir ie Chianti 11 smarlar, kafalar eke-
riz.
Kapda ef garsonun eline bir onluk sktrdm, bize
gzlerden uzak bir masa gstermesini istedim. Omuzlarn silkti,
btn zel masalarn dolu olduunu syledi, bunun zerine bir
onluk daha kardm czdanmdan. Bu durum, beklenmedik bir
yer iptalinin domasna yol at, aradan bir dakika bile geme-
den ef garsonun adamlarndan biri bizi lokantann iinden
geirerek arkaya, oturanlar teki mterilerden ayran krmz
kadife perdeleri olan ve masada mum yanan rahat bir blmeye
gtrd. O gn Bayan Witherspoonu etkilemek iin her eyi
yapardm, onun da hayal krklna uradn sanmyorum.
Koltuklarmza kurulduumuzda gzlerinde bu durumun houna
gittiini gsteren bir k yanp sndn grdm, Chesterfield
sigarasn yakmak iin armal altn akmam karttmda
kk Waltn artk o kadar kk olmad birden kafasna
dank etmi gibi oldu.
Demek durumumuz ok iyi, yle mi? diye sordu.
Fena saylmaz, dedim. Beni son grdnzden beri
ok g gnler geirdim.
undan bundan konutuk, ilk birka dakika boyunca
konuyu datmadk, ama kendimizi rahat hissetmemiz iin
birka dakika yetti, garson yemek listesini getirdiinde eski
gnlerden sz etmeye balamtk bile. Bayan Witherspoonun
Ustayla geirdiim son aylar hakknda benim sandmdan
daha ok ey bildii ortaya kt. Usta lmeden bir hafta nce
ona yoldan uzun bir mektup atm ve her eyi ak ak yazmt:
11
talyada retilen bir krmz arap. (.N.)

225
ba arlarn, Harika ocuk Waltn iflasn, Hollywooda gitme
ve beni bir film yldz yapma plann.
Anlamyorum, dedim. Ustayla siz ayrldysanz,
neden tutup size mektup yazd?
Biz ayrlmadk ki. Yalnzca evlenmeyecektik, hepsi
bu.
Hl anlamyorum.
lyordu Walt. Bunu biliyorsun. O srada da biliyor
olmalsn. Sen karldktan az sonra kanser olduunu renmi-
ti o. Tam anlamyla karmt iler, deil mi? Her ey st ste
geldi. Seni kurtaracak paray bir araya getirebilmek iin Wichi-
tada drt dnyorken Usta bu lmcl hastala yakalanverdi.
te evlenme laflar da bu srada kt ortaya. Ben onunla
evlenmek iin can atyordum. Ne kadar yaayaca umurumda
bile deildi, tek istediim onun kars olmakt. Ama o kabul
etmedi. Bana taklrsan bir cesetle evlenmi olursun, dedi.
Gelecei dn Marion, bu szleri bana binlerce kez syle-
mi olmal gelecei dn Marion. Bu Cox denen adam pek
fena biri deil. Walt kurtaracak paray verebilir bize, sen de
mrnn sonuna kadar rahat edersin. yi bir anlama olur bu
kzm, bunu kabul etmezsen aklsz saylrsn.
Hey Ulu Tanrm! Usta sizi gerekten seviyordu, yle
deil mi? Yani size bok gibi kt.
kimizi de seviyordu Walt. Aesopla Siu Anann bana
gelenlerden sonra ikimiz de onun iin dnyalar kadar deerliy-
dik.
Ustann nasl ldn ona anlatmaya niyetli deildim.
O kanl ayrntlar bilmesine hi gerek yoktu, ikilerimizi
ierken dikkatini baka yne ekmeyi baardm, ama yolculu-
umuzun son blmn ve Californiaya gittikten sonra
bamza neler geldiini anlatmam iin beni sktrp duruyordu.
Neden sinemaya balamamtm? Usta ne kadar yaamt?
Kendisine neden yle bakyordum? Ustann bir gece uykusunda
gp gitmi olduunu sylemeye yeltendim, ama buna kanma-

226
yacak kadar iyi tanyordu beni. imi okumas drt saniye bile
srmedi, benim ondan bir eyler gizlediimi anladktan sonra
benim numara yapmamn hi yarar olmayacakt. Bylece ona
her eyi anlattm. O berbat yknn tamamn anlattm, her
szckte o deheti yeniden yaadm. Anlatmadk bir ey
brakmadm. Bayan Witherspoonun hakkyd bilmek, bir kere
baladktan sonra duramyordum ben de. O alarken ben
konutum, szckler benim azmdan yuvarlanr gibi karken
onun yzndeki makyaj oraya buraya bulat, yanaklarndaki
pudra akp gitti.
Szlerimi bitirdiimde ceketimin nn atm, omzuma
takl olan klfndan tabancam ekip aldm. Havada bir an
tuttum, sonra masann zerine, ikimizin arasna braktm. te
burada, dedim. Ustann tabancas bu. Neye benzediini
bilesiniz diye gsteriyorum.
Zavall Walt, dedi.
Zavall ya. Ondan bana kalan tek ey bu.
Bayan Witherspoon mee kabzal ufak tabancaya on on
iki saniye kadar gzlerini dikip bakt. Sonra elini ar ar uzatt,
tabancann zerine koydu. Tabancay eline alacan sandm,
ama almad. Orada ylece oturup tabancay kavrayan kendi
parmaklarna bakt, sanki Usta nn dokunduu eye dokunmak
ona yeniden dokunmak saylrm gibi. Senin yapabilecein
baka bir ey yoktu, dedi.
Ben onu yar yolda braktm. Benden tetii ekmemi
istedi, bense yapamadm bunu. Son arzusuydu bu, bense ona
srtm dndm, bu ii kendine yaptrdm.
yi gnlerinizi anmsa, sana byle sylemiti.
Yapamam. yi gnleri dnmeye sra gelmeden, bana
o gnleri anmsa dedii zaman geliyor aklma. O son gn bir
trl aklmdan silemiyorum. Ondan nce neler olduunu
anmsayacak kadar geriye dnemiyorum.
Tabancay unut Walt. Kurtul u lanet olas eyden ve
gemie gm onu.

227
 Yapamam. yle yaparsam Usta sonsuza kadar silinir
gider.
te o zaman Bayan Witherspoon ayaa kalkt ve
masadan uzaklat. Nereye gittiini sylemedi, ben de sorma-
dm. Bu konuma ikimiz iin de ylesine glemi,
korkunlamt ki bir tek szck daha sylesek ldracaktk
sanki. Tabancay klfna koydum ve saatime baktm. Birdi.
Dixieyle buluana kadar bol bol zamanm vard. Bayan Wit-
herspoon belki geri dnecek, belki dnmeyecekti. Hangisi olursa
olsun ben orada oturacak ve yemeimi yiyecektim, sonra da
hoplaya zplaya Royal Park Otele gidecek, ipek gibi bacaklarn
belime dolayacak olan yeni akmla yatakta yaylanarak bir saat
geirecektim.
Ama Bayan Witherspoon tymemiti. Gzyalarn
kurulamak ve yzn gzn dzeltmek iin bayanlar tuvaletine
gitmiti; on dakika kadar sonra masaya dndnde dudaklarn
yeniden boyam, kirpiklerinin rimelini tazelemiti. Gzlerinin
kenarlar hl krmzyd, ama yerine otururken bana glmse-
meyi baard, konumay baka bir konuda srdrmeye kararl
olduunu grebiliyordum.
Evet dostum, dedi, karides kokteylinden bir lokma
alrken, uma ii bu gnlerde nasl gidiyor?
Naftalinleyip kaldrdm, dedim. Gemi dibe oturdu,
ben de paralarn birer birer skp hurda olarak satyorum.
Peki bir daha denemek gelmiyor mu iinden?
Hayatm bunu yapmama bal olsa bile denemem.
Demek ba arlarn o kadar ktyd, ha?
Siz ktnn anlamn bile bilmezsiniz hamfendi! Ben
burada yksek voltajl travmadan sz ediyorum, hayat bana
zindan eden aclardan.
ok gln. Ara sra konumalara kulak misafiri
olurum. Bilirsin ite, trende giderken ya da sokakta yrrken,
ufak tefek eyler alnr insann kulana. nsanlar unutmazlar
Walt. Harika ocuk olduka tutulmutu, seni dnen bir sr

228
insan var hl.
Evet, biliyorum. Kahrolas bir efsaneyim ben. Sorun u
ki, artk bu efsaneye kimse inanmyor. Gsterilerimin sonu
geldiinde inanmaktan vazgetiler, imdi inanan tek kii bile
kalmad. Ben sizin szn ettiiniz konumalar biliyorum. Ben
de duyardm onlar. Sonunda hep tartma kard. Konuanlar-
dan biri numaramda hile olduunu sylerdi, tekisi belki de
yoktur derdi; ok gemeden ikisi de birbirlerine yle fkelenir-
lerdi ki hi konumazlard. Ama bunlar uzun sre nceydi. Artk
bu konumalar duyulmuyor. Sanki hibir ey olmam gibi.
ki yl kadar nce seninle ilgili bir haber kmt bir
yerde, hangi gazete olduunu imdi anmsamyorum. Harika
ocuk Walt, milyonlarca insann hayal gcn ateleyen ufak
ocuk, demilerdi. Ne oldu ona, imdi nerede filan. yle bir
yazyd.
Dnyann zerinden kayd gitti, olan bu. Melekler onu
alp geldii yere geri gtrdler, bir daha da onu gren olmaya-
cak.
Benim dmda.
Sizin dnzda. Ama bu sr aramzda kalacak, deil
mi?
Szm sz Walt. Sen benim nasl biri olduumu
sanyorsun?
Bundan sonra biraz rahatladk. Komi gelip ordvr
tabaklarn ald, garson ana yemeimizi getirdiinde birinci
ieyi bitirmitik bile.
Grdm kadaryla ikiden hl zevk alyorsunuz,
dedim.
ki, para ve cinsellik. Hayatn gerekleridir bunlar.
Sylediiniz sraya uygun olarak m?
Hangi srada istersen. Bunlar olmasayd dnya hznl
ve skc olurdu.
Hznl yerlerden sz almken, Wichitada ne var ne
yok?

229
 Wichita m? Kadehini masaya brakt, yznde harika,
dayanlmaz bir glmseme belirmiti. Nerede bu sylediin
yer?
Bilmem. Siz syleyin.
Aklma gelmiyor. Be yl nce bavullarm topladm, o
gnden bugne de o kasabaya admm atmadm.
Evi kime sattnz?
Satmadm. Orada Billy Bigelow, alene kars ve iki
kk kzyla yayor. Harlm kiradan karacam dn-
mtm, ama o zavall avanak eve tandktan bir ay sonra
bankadaki iinden atld, ben de kendisinden ylda bir dolar kira
alyorum.
Buna katlanabiliyorsanz durumunuz iyi olmal.
Borsa kmeden nceki yaz hisse senedi piyasasndan
ekilmitim. Fidye mektuplar, nakit paralar, parann teslim
edilecei yer filan gibi eyler yznden imdi artk bulank
eyler bunlar. Bama gelen en iyi ey oldu bu. Senin kk
talihsizliin benim hayatm kurtard Walt. O gn elimdekilerin
deeri neyse imdi onun on kat oldu.
Onca parayla niye Wichitada kalacaktnz, yle deil
mi? Ne kadar zamandr Chicagodasnz?
Ben buraya i iin geldim. Yarn sabah New Yorka
geri dnyorum.
Bahse girerim ki Beinci Caddede oturuyorsunuzdur.
Bahsi kazandnz Bay Rawley.
Sizi grdm anda anlamtm bunu. Cebinizin dolu
olduu belli. nsandan zel bir koku yaylyor byle olunca,
burada oturup onu koklamak houma gidiyor.
Parann ou petrolden geliyor. Bu meret, topran
altndayken berbat kokar, ama bir de paraya evirdin mi ok ho
bir parfm kokusu yayar, yle deil mi?
Tpk eski gnlerdeki Bayan Witherspoon gibiydi. Hl
ikiden holanyor, hl paradan sz etmeyi seviyordu, bir ie
ap da sz onun en sevdii konuya getirdiniz mi onunla ba

230
edecek adam zor bulunurdu. Yemeimizi yerken bana durmadan
ilerini ve yatrmlarn anlatt, tabaklarmz gtrlp de garson
tatl listesini getirdiinde birden bir deiiklik oldu, Bayan
Witherspoonun kafasnda bir ampul yandn grebiliyordum.
Saatime baknca ikiye eyrek kaldn grdm. Ne olursa olsun
yarm saat sonra lokantadan km olmalydm.
Benimle almak istersen Walt, diyordu Bayan W.,
sana bir yer bulmak beni mutlu eder.
Yer mi? Nasl bir yer?
Texasta. Orada birtakm yeni petrol kuyularm var,
sondaj yaplrken benim adma orada gz kulak olacak birilerine
gereksinmem oluyor.
Petroln psinden anlamam ben.
Zekisin. abuk renirsin. Bugne kadar nasl ilerle-
misin, baksana. Gzel giysiler, gsterili lokantalar, bol para.
Baarl olmusun ufaklk. Dilini nasl dzelttiini fark etmedi-
imi de sanma sakn. Birlikte olduumuzdan beri bir kez bile
yapcam demedin.
Evet, bu konuda ok altm. Cahilin biri gibi grn-
mek istemiyorum artk, bu yzden baz kitaplar okudum, szck
daarcm deitirdim. Lamdan kmann zaman geldi diye
dnmtm.
te ben de bunu demek istiyorum. Ne istersen yapabi-
lirsin Walt. Sen kafana bir ey koydun mu kimse seni tutamaz.
Dinle Walt. Bana katl, iki yl sonra ortak oluruz seninle.
Harika bir neriydi bu, ama Bayan Witherspoonun
vglerini sindirdikten sonra bam iki yana salladm. Ben
iimden honutum. Chicagoda istediim her eye kavumuken
ne diye kalkp Texasa gideyim?
nk yanl itesin, nedeni bu. Bu hrsz polis oyu-
nunda bir gelecein olamaz. Bunu srdrrsen ya lrsn ya da
daha yirmi beine gelmeden mr boyu hapse girersin.
Ne hrsz polis oyunu? Lekesiz bir rt kadar temizim
ben.

231
 Doru. Papa da klk deitirmi bir Hintli ylan
oynatcs.
Bundan sonra tatllarmz geldi, pastalarmz hi
konumadan yedik. Yemei byle sona erdirmek hi ho
deildi, ama ikimiz de geri adm atmayacak kadar inatydk.
Daha sonra havadan sudan sz ettik, gelecek seimler konusun-
da incir ekirdeini doldurmayan eyler konutuk, ama tadmz
kamt bir kez. Bayan Witherspoonun bana olan ksknl-
nn tek nedeni onun nerisini geri evirmem deildi. Kader bizi
karlatrmt, ancak bir acemi, kaderin arsn benim gibi
sevinle duymazlktan gelebilirdi. Bana fkelenmekte ok
haklyd, ama ben kendi yoluma gitmek istiyordum, benim
yolumun onunkiyle ayn olduunu fark edemeyecek kadar
kendimle meguldm. Oradan kap kuumu Dixie Sinclaire
sunmak iin o kadar hevesli olmasaydm, Bayan Withers-
poonun szlerini daha dikkatlice dinleyebilirdim, ama acelem
vard, o gn kendimi inceleyecek durumda deildim. Bu i
byledir. Arzularn ste knca kafan almaz.
Kahve imedik, garson saat ikiyi on gee hesab masaya
getirdiinde Bayan Witherspoon elini uzatamadan ben atlp
kd kaptm.
Benim ikramm olsun, dedim.
Pekl, Bay Cebi Bol. Mutlu olacaksan gsteri yap
bakalm. Ama akln bana toplarsan benim nerede olduumu
unutma. Belki de i iten gemeden akln bana gelir. Bunu
syledikten sonra elini antasna att, kartvizitini kard,
avucuma brakt. Masrafa aldrma, dedi. Beni anmsadnda
meteliksiz olursan, santral memuruna demeli aramak istediini
syleyebilirsin.
Ama ona asla telefon etmedim. Kartviziti cebime tktm,
aslnda saklamak istiyordum, ama o gece yatmadan nce onu
aradmda bir trl bulamadm. le yemeinden hemen sonra
o pantolonun ne biim ekitirildiini dnrsek, kartvizitin
bana ne geldiini anlamak zor deil. Kartvizit cebimden

232
dmt, oda hizmetisi p kutusuna atmadysa, Royal Park
Otelinin 409 numaral sitinde yerde yatyor olmalyd.
O gnlerde kimse nme geemiyordu benim, baardan
baarya kouyordum, Cebi Dolular Kentine giden hzl trene
yalnz gidi bileti alp binmi gibiydim. Bayan Witherspoonla
yediim yemein zerinden bir yl bile gememiti ki, bunaltc
bir austos gn, le sonrasnda Arlingtona gidip kazanma
olasl az bir bahiste nc yar kazannca byk bir ans
daha yakaladm. Atn adnn Harika ocuk olduunu, ayrca
hl eskiden kalma kr inanlarmn tutsa olduumu da
eklersem, zihinleri okumasn bilen birinin bylesine umutsuz
bir kumara neden girdiimi anlamas g olmayacaktr. O
sralarda deli dolu eyler yapardm sk sk, tay yar yarm boy
nde bitirip bire krk verince Tanrnn gerekten var olduuna
ve benim lgnlma glmsediine inandm.
Bu bahisten kazandm para, en ok yapmak istediim
eyi gerekletirecek gc salad bana, ben de vakit geirme-
den hayalimi gerekletirmeye giritim. Bingo nun Michigan
Glne bakan at kat dairesinde onunla grmek istedim;
tasarm ona atm, ilk oku atlattktan sonra istemeye istemeye
yeil k yakt bana. nerime deer vermemi deildi, ama
sanrm bu kadar ksa erimli dndm iin hayal krklna
uramt. Beni yakn evresinde bir yer vermek zere eitiyor-
du, bense kalkm ona kendi yoluma gitmek ve btn enerjimi
tketecek bir gece kulb amak istediimi sylyordum. Bu
nerimi bir eit ihanet olarak yorumlayabileceinin farknday-
dm, admlarm dikkatli atarak bu tuzan evresinden
dolamam gerekiyordu. Bereket o akam enem iyi iliyordu,
hem kazan hem de zevk alma asndan ne kadar krl kaca-
n ona gsterince sonunda dediime geldi.
Benim elimdeki krk bin dolar bu ie yeter, dedim.
Benim yerimde bakas olsa vedalap ekip giderdi, ama ben
iimi byle grmem. Sen benim dostumsun Bingo, senin de bu
iin iinde olman istiyorum. Para yatrmayacaksn, ile ura-

233
mayacaksn, sorumluluun olmayacak, ama ben kazandm her
dolarn drtte birini sana vereceim. Drste bir anlama deil
mi? Sen bana ans tandn, imdi ben senin iyiliine karlk
verecek durumdaym. Bu dnyada sadakatin bir deeri olmal,
ansm salayann kim olduunu unutacak deilim. Benim
dndm yer, sradan insanlarn gidecei hava cva bir yer
olmayacak. Ben, ssl psl Altn Sahilinden sz ediyorum.
Tam donanml bir lokanta olacak, frakl bir ef, en kaliteli
gsteriler, dapdarack giysiler iinde dekorlarn arasndan
kayarcasna kan nefis kzlar bulunacak. O salona girmek bile
cinsel arzularn kamlayacak Bingo. Salonda en iyi yeri sana
vereceim, gelmediin gecelerde bile masan bo duracak,
kapnn nnde ka kii beklerse beklesin.
Benimle sk sk pazarlk edip payn yzde elliye
kard, ama ben byle olacan biliyordum, bu yzden bunu
sorun yapmadm. Benim iin en nemli ey onun iznini almakt,
bunu da onun gnln yaparak, sevimli ve rahatlatc tavrlar
taknp onun savunmasn krarak baardm; sonunda, ne kadar
kibar biri olduunu gstermek iin, salonu gerektii gibi
hazrlamama yardmc olmas iin aktan bir on bin dolar
vermeyi nerdi. Aldrmadm. Benim iin en nemlisi gece
kulbmd, kazantan Bingoya vereceim yzde elli dse bile
ben yine de kazanl olacaktm. Onun ortam olmasnn saysz
yarar vard, o olmadan ilerimi yrtebileceimi sansaydm
kendimi kandrm olurdum. Bingonun yzde elli ortakl beni
OMalleye kar koruyacakt (aslnda o da sonradan nc
ortak oldu), polislerin gelip kapya dayanmalarn engelleyecek-
ti. Chicago ki Konseyiyle, amar ykama irketleriyle ve
yerel yetenek ajanslaryla olan ilikilerini de eklerseniz, kazan-
cmn yarsn yitirmek pek de o kadar berbat bir uzlama gibi
gelmiyordu bana.
Gece kulbne Vertigonun Yeri adn verdim. West
Division ile North LaSallen arasnda, kentin tam merkezindey-
di; gecenin karanlnda kulbn kapsndaki neonlu reklam

234
panosu yanp snyor, pembeden maviye, maviden pembeye
dnerken dans eden bir kzla bir kokteyl kartrcs yer deiti-
riyorlard. O klarn rumba ritmi insann kalp atlarn
hzlandryor, kannn damarlarnda daha scak akmasna neden
oluyordu, o sekmeli sinkopu nabz atlarnzla yinelemeye
baladnz anda mziin geldii yer dnda bir yerde olmay
asla dnmyordunuz. Kulbn iinin dekoru soyluyla
soysuzun karmyd; byk kentlerin gsterili rahatlyla
ahlakszca imlemeler ve gsterisiz bir yol kenar lokantasnn
sevimlilii i ie girmiti. O atmosferi yaratabilmek iin ok
abalamtm, her ayrm, her etkiyi en ufak ayrntsna kadar
hesaplamtm: vestiyerdeki kzn rujundan yemek tabaklarnn
rengine kadar, yemek listesinin dzeninden barmenin oraplar-
na kadar. Salon elli masa alyordu, iinde byke bir dans pisti,
ykseltilmi bir sahne ve duvarlarn biri boyunca uzun bir
abanoz bar vard. Burasn istediim gibi hazrlamak elli bin
dolarm son kuruuna kadar tketmiti, ama kulb en sonunda
31 Aralk 1937de atmda muhteem ve kusursuz bir yer
kmt ortaya. Chicago tarihindeki en byk yeni yl partile-
rinden birini vererek atm kulb, ertesi sabah Vertigonun
Yeri adn btn kent duymutu. O gn izleyen buuk yl
boyunca her gece kulpteydim, beyaz ceketim ve rugan ayakka-
blarmla mterilerin arasnda dolayor, kendini beenmi
glmseyiim ve aceleci konumamla herkesin keyfini yerine
getiriyordum. Kulp, tam bana uygun bir yerdi, o grltl
dkknda geirdiim her an severek yaadm. leri orbaya
evirip hayatm altst etmeseydim, bugn hl orada olurdum
herhalde. Ama alnmda orada yalnzca buuk yl geirmek
yazlym. Kendi sonumdan yalnzca kendim sorumluyum, ama
bunu bilmek, o gnleri anmsarken ektiim acy azaltmyor.
Ayam tkezlediinde tam doruktaydm, sonum tam bir
maskaralk oldu, unutulmann sularna balklama dalverdim.
Ama piman olmak yok. Paramn karln hakkyla
aldm, almadm demeyeceim. Kulbm Chicagonun en

235
tutulan yeri oldu, kendi apmda ben de oraya gelen kodamanlar
kadar n sahibi oldum saylr.
Yarglarla, belediye encmen yeleriyle, futbolcularla
sk fkydm, her gece saat on birde ve birde sunduum geit
trenlerinde bedenlerini sergileyecek kzlar bulmak iin
elemeden geirdiim btn o gsteri kzlar ve koristleri
dnrsem yatak odalarnda gre tutmak iin yeterince frsat
kt nme. Vertigonun Yerini atmda Dixieyle hl
birlikteydik, ama benim kaamaklarm onun sabrn tard, alt
ay gemeden de ekip gitti. Sonra Sally geldi, arkasndan da
Jewel, daha sonra da bir dzine bakas: uzun bacakl esmerler,
sigara stne sigara yakan kzl sallar, koca popolu sarnlar.
yle zaman oldu ki iki kzla birden geceledim, Cora ve Billie
adnda iki isiz sinema oyuncusuyla. kisinden birden holan-
yordum, onlar da benden holandklar kadar birbirlerinden de
holanyorlard, mz birlikte eski arkya yeni ilgin uyarla-
malar getirdik. Ara sra alkanlklarm birtakm tbbi
rahatszlklara yol ayordu (belsoukluu ya da kasklarmda
zorluk) ama bunlarn hibiri beni uzun sre grev yapamaz
duruma drmyordu. Kokumu bir yaam biimi olabilirdi,
ama ben halimden honuttum, tek arzum her eyin olduu gibi
srp gitmesiydi. Sonra, 1939 ylnn Eyllnde, Alman
ordularnn Polonyay igalinden tam gn sonra Dizzy Dean,
Vertigonun Yerinden ieri girdi ve mahvoluum balad.
Bu durumu aklamak iin geriye, ta Saint Louisdeki
haylazlk gnlerime gitmem gerek. Beyzbola orada gnl
vermitim ben, daha altmdaki bezlerden kurtulmadan Cardinal-
lerin bir numaral taraftar olmu, hi kopmamacasna
Redbirdlere yapp kalmtm. 1926 kupasn aldklarnda
havalara utuumu sylemitim daha nce, ama bu, onlara olan
tutkunluumun yalnzca bir parasyd; Aesop bana okuma
yazma rettikten sonra tuttuum takmn oyuncularn her gn
gazetelerden izler olmutum. Nisandan ekime kadar yaptklar
btn saylar ezberliyordum; Frankie Frisch ve Pepper Martin

236
gibi aslardan kenarda sra bekleyen yedeklere kadar takmdaki
her oyuncunun vuru says ortalamasn sayabilirdim. Yehudi
Ustayla geirdiim gzel yllar boyunca bu byle srd,
arkasndan gelen kt yllarda da durum deimedi. Bir ruh gibi
yaadm, Slim daym arayarak lkeyi dolap durdum, ama
durumum ne kadar umutsuz olursa olsun, takmmdan hi
vazgemedim. 1930 ve 31de ampiyon oldular, bu yengiler
moralimin dzelmesine olduka yardmc oldu, o gnlerin btn
skntlarna ve tersliklerine dayanmama yardm etti. Cardinaller
kazand srece dnyada bir eyler yolunda demekti, btn
btne umarszla dmek olanakszd.
te Dizzy Dean burada katld ykme. Takm 1932de
yedincilie dmt, ama bu pek nemli saylmazd. Dean,
birinci ligin gelmi gemi en gsterili, en arpc, en az
kalabalk oyuncusuydu, khnemi bir beyzbol kulbn orman
kyllerinin panayr yerine evirdi. O tara ocuu, yksekten
atyor, bbrleniyordu, ama vnmelerini grdm en ho
atlarla destekliyordu. Kolu uuyordu sanki; denetimi bir
acayipti; topu atmak iin kolunu kaldrnca kollardan, bacaklar-
dan ve gten oluan bir mucize makineye dnyordu,
seyretmeye doyum olmuyordu. Chicagoya gidip Bingonun
korumas altna girdiimde, Dizzy oktan yldz olmutu,
Amerikan sahalarnda n salmt. nsanlar onun atlganln ve
yeteneini seviyorlard, ngiliz dilinin iine okumasn, grlt-
l, ocuksu soytarlklarn, boktan szlerini; ben de seviyordum
onu, dnyadaki herkes kadar seviyordum. Rahatm arttka,
Cardinaller ne zaman kente gelseler gidip onlar seyretme
olanam oluyordu. 1933te, yani Deanin bir oyunda on yedi
oyuncuyu birden oyun d braktrarak rekor kld yl, takmm
yeniden birinci snf takm grnm ald. Takma birka yeni
oyuncu alnmt, Joe Medwick, Leo Durocher ve Rip Collins
gibi oyunu hzlandran haydutlarn da katlmyla bizim ete
biim almaya balamt. 1934 onlarn en parlak yl oldu, hibir
beyzbol sezonundan o ylkinden olduu kadar zevk aldm

237
anmsamyorum. Dizzynin erkek kardei Paul on dokuz oyun
ald, Dizzy ise otuz; bizim takm on oyun geride olmasna karn
Giantlar gemek iin didindi ve ampiyon oldu. O yl ilk kez
olmak zere Dnya Kupas radyodan yaynland, ben de
Chicagoda evimde otururken yedi oyunun yedisini de radyodan
dinleyebildim. Dizzy ilk oyunda Tigerlar yendi, Frisch drdn-
c oyunda onu yedek koucu yapnca o ahmak herif kafasna
sert bir top yedi ve dp bayld. Ertesi gn gazete balklar
yleydi: DEANN KAFA RNTGEN EKLD AMA BR
EY GRLMED. Ertesi gn leden sonra atc olarak
oynad yeniden, ama bir ey beceremedi; sonra, iki gn sonra,
final manda Detroiti 11-0 yendi, Tigern oyuncular onun
hzla frlatt toplar yakalayamaynca glp duruyordu. Basn,
o takma trl adlar takt: Drtnala Koan Haydutlar, Mississip-
pili Nehir Klhanbeyleri, Patrtl Cardinaller. O haydutlar her
eyi gze almlard, final mann skoru, son vurularda artk
denetimden kmt; Tigern taraftarlar, sahann sol yarsn
tam on dakika boyunca meyve ve sebze yamuruna tuttular.
Ma bitirmenin tek yolu, beyzbol ube mdr Yarg Lan-
disin araya girip son at sras gelmeden Medwicki sahadan
ekmesi oldu.
Alt ay sonra, ben kulbn localarndan birinde Bingo ve
takmdakilerle otururken Dean, Chicagoda Cubsa kar sezonu
at. lk vuru srasnda, iki oyuncu ieride ve biri de kaledey-
ken, Cubsn ibitirici vurucusu Freddie Lindstrom, topu ortadan
yukar yle berbat bir biimde yollad ki, top Dizzynin baca-
na arpt ve onu yere savurdu. Sedyecilerin sahaya koup onu
dar kardklarn grnce kalbim tekledi sanki, ama Dizzy
kalc bir zarar grmemiti, aradan be gn geince de Pitts-
burghda at tmseinde yerini almt yeniden; orada sezonun
ilk yengisini ald, be vuru boyunca rakibine say yaptrmad. O
yl da ok iyi geti onun iin, ama 1935, Cubsn ylyd, sezon
sonunda hi yenilmeden tam yirmi bir oyunu pe pee alarak
Cardinalleri getiler ve ampiyon oldular. Fazla umursadm

238
syleyemem. Btn kent Cubbieler iin ldrd, Chicago iin iyi
olan, iler asndan da iyi demekti, iler iyi giderse bana da
yaryor demekti. O beyzbol sezonu srasnda ben kumar iine el
atmtm, ortalk durulduktan sonra yerim yle salamlamt ki
Bingo dl olarak kendime ait bir yer salad bana.
te yandan, o yl Dizzynin bu ini klar beni
fazlasyla kiisel olarak etkilemeye balamt. O aamada bunu
tutku olarak adlandramayacam, ama onun Wrigleydeki al
manda ilk vuru srasnda kaybettiini grnce hem de 1934
sezonu malarndaki o ate gibi oyunlardan hemen sonra onun
evresinde bir eyler dolatn sezmitim. Kardeinin kolu
1936 ylnda ie yaramaz olunca iler iyice ktledi, ama o yaz
Giantsa kar oynadklar oyunda olan bir ey hepsinden
beterdi: Burgess Whiteheadin izgiden att bir top tam sol
kulann stnde patlad Dizzynin. Top yle sert arpmt ki
bir anda sahann soluna frlad Dean, bir kez daha yere ykld,
yedi sekiz dakika sonra soyunma odasnda kendine geldiyse de,
doktorun ilk tans kafatasnn atladyd. Kt bir darbe
yedii anlald, birka hafta ba dnmesi gemedi, top birka
santim yana gelseydi o koca adam o sezonda yirmi drt ma
kazanmak yerine geberip gitmi olacakt.
Ertesi yln ilkbaharnda, svmeyi, itimeyi, ortal
ayaa kaldrmay srdrd adamm, ama bunun nedeni baka ne
yapacan bilememesindendi. Oyundaki atclarla az dalana
giriiyor, iki oyun st ste at hatas yapyor, at tmseinde
oturma grevi yapmaya karar veriyordu; bir ziyafette ayaa
kalkp ligin yeni bakanna sahtekr deyince yle bir patrt
koptu ki, ortalk enlik alanna dnd, zellikle de Dizzy suunu
kabul ettiini gsteren resm bir ekilme belgesine imza
koymay kabul etmeyince. Kt mat imzalamam ben,
diyordu, o imza olmaynca da Ford Fricke, geri ekilip Deanin
cezasn iptal etmekten baka seenek kalmad. Byle gl ve
saldrgan bir pi kurusu gibi davrand iin vnyordum Dean
ile, ama iin gerei, oyun d kalma cezasnn onu Yldzlar

239
Turnuvasnn dnda tutacayd; o anlamsz gsteriye karm
olmasayd kyamet gnn biraz daha erteleyebilirdi.
O yl Washington D.C.de oynadlar, Dizzy de Ulusal
Lige yneldi. lk iki vuruu ustaya yakr biimde kolayca
geti, sonra, nc vuru sras geldiinde DiMaggioya bir tek
verdi, Gehrigi de k kalesine bir hayli koturdu. Sonra sra
Earl Averille geldi; Clevelandl d saha oyuncusu, Deanin ilk
atn gerisin geri at tmseine dorultunca, yzyln sa elini
en iyi kullanan oyuncusunun stne perde iniverdi. O srada pek
nemsenecek bir ey gibi grnmemiti bu. Top sol ayana
arpmt, sonra Billy Hermana frlam, Herman da dar
kmas iin ilk adama atmt. Dizzy topallaya topallaya
sahadan karken hi kimse bunun zerinde durmamt, hatta
Dizzynin kendisi bile.
nl krlan parmak olay buydu ite. Daha tam dzel-
meden yeniden sahalara dnmeseydi ok gemeden iyileirdi
herhalde. Ne var ki Cardinaller ampiyonluk yarnda geride
kalyorlard, ona gereksinimleri vard, o ta kafal hdk de
onlara iyiletim demiti.
Bir bastona dayanarak seke seke yryebiliyordu
ortalkta, ayak parma yle imiti ki ayakkabsn geiremi-
yordu ayana, yine de srtna formasn giydi, sahaya kp
oynad. Btn devler gibi Dizzy de kendisinin lmsz olduu-
na inanyordu; ayak parma, sol ayann zerinde dn
yapmasna izin vermeyecek kadar incinmi olsa da, dokuz vuru
boyunca cann kard o parman. ektii ac, atn doal
biiminde yapmasna olanak vermiyordu, bu yzden btn
gcyle koluna yklendi. O ilk oyundan sonra kolu armaya
balad, sonra da, yanl stne yanl ekledi, bir ay daha
takmda oynayp top att. Alt yedi oyundan sonra durumu yle
ktleti ki, balang atlarn kez yenilemek zorunda
kalyordu. Dizzy, artk topu ar ve aadan atabiliyordu, onun
iin yaplacak tek ey sopasn kenara koyup sezon bitene kadar
evinde oturmakt.

240
 Ancak, lkedeki hayranlarnn hibiri onun iinin
bittiini dnmyordu. Genel kan, k aylar boyunca dinlen-
mesinin onu iyiletirecei ve gelecek nisan aynda yeniden eski
yenilmez kimliine kavuacayd. Ama o, ilkbahardaki
almalara katld, didinip durdu, sonra da spor tarihindeki en
byk bombalardan birini patlatan Saint Louis, onu Cubsa
185.000 dolar nakit para ve iki ya da oyuncu karlnda
satt. Dean ile Cardinallerin yneticisi Branch Rickey arasnda
tatszlk olmadn biliyorum, ama unu da biliyorum ki o
atcnn kolunda en ufak bir g kaldna inansayd Rickey onu
elden karmazd. Dizzynin Chicagoya gelmesine ok sevin-
mitim, ama ayn zamanda bu geliin onun yolun sonuna geldii
anlamna geldiinin de farkndaydm. En byk korkum
gereklemiti, dnyann en usta atcs, yirmi yedi yirmi sekiz
ya gibi olgunluk anda gemie gmlmt.
Bununla birlikte Dizzy, Cubsda oynad o ilk ylda iyi
oyunlar kard. Sezon baladnda Vertigonun Yeri alal
drt ay olmutu, ama ben bir yolunu bulup drt kez sahaya
kotum, Dizzynin o sakat koluyla att vurular izledim.
Cardinallerin sezon banda yaptklar bir ma hi unutmuyo-
rum; eski takm arkadalarnn birbirine kar kkrtld horoz
dv gibi bir mat bu; Dizzy btn kozlarn ortaya konduu,
her trl hileye bavurulan o gsteride stn geldi, yere kout
atlarla, deiik vurularla top karlayclar safd brakt.
Sonra, sezonun sonuna doru, Cubs tam da ampiyonluk iin
oynarlarken, Chicagonun yneticisi Gabby Hartnett, Piratesla
yaptklar mata Dizzyden varn younu ortaya koymasn
isteyerek herkesi artt. Ma tam anlamyla kran krana bir
mat, her atta sevin ve umarszlk atba gidiyordu, elinden
geleni yapan Dean de yeni takmnn ma almasn salad.
Dnya Kupas nn ikinci manda da ayn mucizeyi gerekle-
tirdi, ama sonunda Yankler sekizinci atta engellediler onu,
saldr dokuzuncu atta da srnce Hartnett onun yerine yedek
oyuncuyu soktu oyuna, Dizzy at tmseinden inerken haya-

241
tmda duyduum en byk, en cokulu alk ald seyircilerden.
Btn stadyum ayaa kalkm, o koca sepeti alklyor,
selamlyor, slk alyordu; bu i yle uzun srd, yle amata
oldu ki sustuklarnda bazlar gzyalarn tutamaz olmutu.
Dean bylece sahalara veda etmi olmalyd. O nazik
sava son kez selamlayabilirdi halk ve ayaklarn sryerek
gnbatmna doru uzaklaabilirdi. Bunu kabul edebilir, ona hak
verebilirdim, ama Dean anlamas gerekeni anlayamayacak kadar
kaln kafalyd, seyircilerin veda etmek iin kopardklar
yaygaray hi anlamamt. Beni sinirlendiren de bu oldu: O
orospu ocuu durmasn bilmiyordu. Gururunu bir yana
brakarak geri geldi ve yeniden Cubsda oynad; 1938 sezonu i
karartc saylrsa ara sra tank olunan birka ufak baar
dnda 1939 youn, katksz bir karanlkt. Dizzynin kolu yle
acyordu ki doru drst vuramyordu topa. Her oyunda yedekte
bekliyor, at tmseinin zerinde geirdii be dakika ise
tam bir bozgun oluyordu. Ktyd, bo gezenin bo kalfas
kadar ie yaramazd, eskiden olduunun silik bir kopyas bile
deildi. Bense onun iin ac ekiyor, yasn tutuyordum, ama
ayn zamanda da onun dnya zerindeki insan azmanlarnn en
ahma, en budalas olduunu dnyordum.
Dizzy eyll aynda Vertigonun Yerinden ieri girdiin-
de, durum aa yukar byleydi. Sezon sona ermek zereydi,
Cubs ampiyonluk yarnn dnda kaldklar iin Deanin
kulbn kalabalk olduu bir cuma akam yannda sevgilisi ve
iki iftle gelmesi fazla ilgi uyandrmad. Onunla gelecei
konusunda iten bir konuma yapmann sras deildi elbette,
ama masasna gittim ve kulbe ho geldin, dedim. Baarna
seviniyorum Diz, dedim. Ben de Saint Louisliyim, oynamaya
baladn gnden beri izliyorum seni. Her zaman senin bir
numaral hayrann oldum.
O zevk bana ait dostum, dedi, benim ufak elimi iri
avucuna alp itenlikle skarken. Sonra, tam o batan savma,
gelip geici glmsemelerinden birini taknmak zereydi ki

242
yzne birden akn bir ifade geldi. Belleinde yitik bir an arar
gibi alnn krtrd, ne olduunu bulamaynca da orada bulabi-
lecekmi gibi gzlerimin ta iine bakt. Seni tanyorum, yle
deil mi? dedi. Demek istiyorum ki daha nce de karlatk
biz. Ama nerede olduunu bulamyorum. ok eskiden karla-
tk, yle deil mi?
Hi sanmyorum Diz. Belki de bir gn tribnlerde
gzne arpmmdr, ama daha nce seninle hi konumadk.
Lanet olsun. Seni tandma yemin edebilirim. Ne
kadar rahatsz edici bir dnce. Her neyse, diyerek omuz silkti
sonra, yznde o l l glmseyilerinden biriyle, sanrm
bunun bir nemi yok. Buras gerekten harika bir yer olmu,
dostum, diye ekledi.
Sa ol ampiyon. lk ikiler benden. Arkadalarnla
birlikte hoa vakit geirmeni dilerim.
Bunun iin geldik buraya ufaklk.
Elenmene bak. Bir ey istersen iaret et, yeter.
Elimden geldiince soukkanl davranmtm, yanlarn-
dan ayrlrken durumu iyi idare etmi olduumu dnyordum.
Ona yaclk etmemitim, aptan dt iin hakaret de
etmemitim. Ben Bay Vertigoydum, nasl konuulacan, nasl
davranlacan bilen kyak biriydim, durumunun beni nasl
kayglandrdn Deane belli edecek deildim. Onu karmda
etiyle kemiiyle grmek byy bozmutu biraz, baka zaman
olsa onu da yldz snmekte olan efendi adamlardan biri diye
silerdim aklmdan. Hem ne diye onunla ilgilenecektim ki!
Mthi Dizzy sahneden ekilmek zereydi, ok gemeden onu
dnmeme hi gerek kalmayacakt. Ama iler byle yrmedi.
Aramzdaki ilikiyi ayakta tutan Deanin kendisi oldu, candan
dost olduumuzu iddia edecek deilim, ama yanmdan ayrlma-
d, onu unutmama izin vermedi. Beklediim gibi ekilip gitmi
olsayd btn o kt olaylar olmazd.
Dizzyyi bir sonraki sezonun bana kadar grmedim. O
arada 1940 ylnn Nisan gelmiti, Avrupadaki sava btn

243
hzyla sryordu, Dizzy de sahalara dnmt, tepetaklak giden
meslek yaamna bir bak daha saplamak iin geri dnmt.
Gazeteyi elime alp da onun Cubslarla bir kez daha szleme
imzaladn okuduumda yediim salaml sandvi az daha
boazma tkanyordu. Kimi kandryordu bu adam? Yal
krba eskiden olduu gibi gl aklayamyor artk, demi
olsa da oynamay o kadar ok seviyordu ki bir daha denemekten
kendini alamyordu. Pekl ahmak, dedim kendi kendime,
hi umurumda deil. Kendini herkesin nnde kk drmek
istiyorsan senin bilecein i, ama sana acyacam sanma
sakn.
Sonra, bir gn damdan der gibi yeniden geldi kulbe
ve cancier dostmuuz gibi kucaklad beni. Dean iki ien biri
deildi, byle davranmasnn nedeni ikiden olamazd, ama beni
grnce gzleri ldad, tam be dakika boyunca bana alabildi-
ine yumuak davranp gnlm alacak eyler syledi. Belki de
hl birbirimizi nceden tandmz dncesine saplanp
kalmt ya da benim nemli biri olduumu sanyordu, bilmiyo-
rum, ama sonuta beni grdne mthi sevinmi gibiydi.
Byle bir insana nasl kar konulur? Ona kar yumuamamak
iin elimden geleni yaptm, ama bana yle sevimli davrand ki
ister istemez boyun edim ona. O hl byk Deandi ne de
olsa, benim cahil kardeimdi, can dostumdu, o bana byle iini
dknce ben de orackta eski bynn tuzana yeniden dtm.
Deanin kulbn srekli mterisi olduunu syleye-
mem, ama alt hafta boyunca kulbe sk sk gelmesi, ilikimizi
sradan bir tankln tesine geirdi. Birka kez tek bana
geldi, erken bir akam yemei yedi (her yemein zerine bol bol
Lea Perrins sosu dkyordu), o yemeini mideye indirirken ben
de yannda oturup gevezelik ediyordum. Beyzbol konusunun
kysndan geiyor, ounlukla atlardan sz ediyorduk, parasn
nereye yatraca konusunda birka kez ona ok ie yarayan
yollar gsterdiim iin tlerimi dinlemeye balamt. te o
srada iimi dkp sahalara geri dn konusunda neler

244
dndm sylemem gerekirdi, ama sezondaki ilk birka
oyunda her eyi yzne gzne bulatrdktan, sahaya her
knda kendini kk drdkten sonra tek bir szck bile
edemedim. Artk ondan ok holanyordum, o zavall onca
abalarken azm ap ona gerei syleyecek gc bulamadm
kendimde.
Birka ay sonra kars Pat, yeniden parlak bir biimde
ortaya kmak zere ikinci lige gemesi konusunda ikna etti
onu. Sahne klarndan uzakta olursa daha iyi olabileceini
dnmt, lgnca bir hileydi bu, Patin nerisinin tek amac
Deande hl umut olduu yanlsamasn desteklemekti. te o
zaman btn cesaretimi toplayp bir eyler syledim, ama
yeterince bastracak gcm olmad.
Belki de artk brakmalsn Diz, dedim. Belki de artk
bavulunu toplayp iftliine geri dnsen iyi olur.
Evet ya! dedi, ama o kadar kederli grnyordu ki.
Sanrm haklsn. Sorun u: Ben beyzboldan baka bir eyden
anlamam. Bu kez de baarl olamazsam boazma kadar boka
batarm Walt. Yani benim gibi budalann biri ne ie yarar ki?
Birok ie diye dndm, ama yksek sesle syleme-
dim, o haftann sonunda Tulsaya gitti Dizzy. Onun kadar
ycelip bu kadar ksa zamanda bu kadar denini grmemitim
hi. Texas liginde uzun, sefil bir yaz geirdi, on yl nce hzl
atlaryla mahvederek getii yerlerden yine geti. Bu kez topu
gbela tutabiliyordu, kar oyuncular yumuak atlarn
sahann her yerine kolayca yayyorlard. Yeniden dosun ya da
domasn, hkm belliydi, ama Dizzy kt vurularn srdrd,
grd sert davran karsnda da pes etmedi. Duunu alp
giyindikten ve stadyumdan ayrldktan sonra elinde bir deste
yar kuponuyla otel odasna gidiyor, mterek bahisileri
aryordu. O yaz onun iin birok bahis ayarladm; ne zaman
telefon etse be on dakika ene alar, birbirimizden son haberle-
ri alrdk. Aalanmasn bu kadar kolay kabullenmesi
inanlmaz geliyordu bana. Herif herkesin maskaras olmutu,

245
ama yine de keyfi yerinde gibiydi, her zamanki gibi geveze ve
akacyd. Onunla tartmann ne anlam vard? Artk ii zamana
brakmtm, bu yzden ona uyum saladm, dncelerimi
kendime sakladm. Eninde sonunda gerei grecekti.
Cubs, eyllde geri ardlar onu. kinci ligdeki deneyi-
minin ona yarayp yaramadn grmek istiyorlard, ortaya
koyduu oyun pek umut verici olmasa da en ktsnden de
deildi. Orta kalitede denebilirdi birka baar, birka yengi,
ite yknn son blm burada balyor. Cubs nedense sama
sapan, anlalmaz bir mantk yrterek Deanin eski yeteneini
yitirmediine, bir sezon daha oynamaya hak kazandna karar
verdiler; bylece ie giriip geri ardlar onu. Kn kentten
ayrlana kadar szlemesinde neler yazl olduunu reneme-
dim, ama sonunda rendiim zaman da iimde bir eyler koptu.
Aylarca kayglanp durdum. Kendi kendimi yedim, tasalandm,
huysuzlatm, ilkbahar geldiinde ne yapacam biliyordum
artk. Seeneim olduunu dnmyordum. Kader beni
semiti isteini yaptrmak iin, bu grev ne kadar korkun olsa
da nemli olan Dizzynin kurtulmasyd. Bunu kendisi yapam-
yorsa ben devreye girip onun adna yapacaktm.
imdi bile, bylesine sapkn, eytans bir dncenin
kafama nasl geldiini aklamakta glk ekiyorum. Artk
yaamak istemediine Dizzy Deani inandrmak grevinin bana
dtn dnmtm. Byle aka dile getirilince bu olay
lgnlk gibi grnyor, ama ben Dizzyyi bu biimde kurtar-
mak istiyordum: Kendini ldrmesi gerektiini alayacaktm
ona. Bu dnce, Yehudi Ustann lmn izleyen yllarda
ruhumun ne kadar hastalkl duruma geldiini gstermeye
yetiyor. Dizzyye taklp kalmamn nedeni, onun bana kendimi
antrmasyd; o, meslek yaamnda baardan baarya kotuk-
a, ben de gemiteki parlak gnlerimi onda yeniden
yayordum. Saint Louisden baka bir kentten geliyor olsayd
belki btn bunlar olmazd. Takma adlarmz birbirine bu kadar
benzemeseydi belki btn bunlar olmazd. Bilmiyorum. Hibir

246
ey bilmiyorum, ama gerek u ki, yle bir an geldi ki ikimizin
arasndaki fark gremez oldum. Onun yengileri benim yengile-
rimdi, sonunda ans tersine dnp meslek yaam yklnca
onun utanc benim utancm oldu. Ayn utanc bir daha yaaya-
mazdm, yava yava direncim kayboldu. Kendi iyilii iin
lmesi gerekiyordu Dizzy nin, ona doru karar aldrtacak kii
de benden bakas deildi. Yalnz kendi yarar iin deil, benim
yararm iin de. Silahm vard, kantlarm da, deliliin gc de
eksik deildi. Dizzy Deani yok edecektim, byle yaparken
sonunda kendimi de yok edecektim.
10 Nisandaki al ma iin Cubs, Chicagoya gitti.
Ayn gn leden sonra Dizi aradm, nemli bir ey ktn
syleyerek ofisime uramasn istedim. Ne olduunu sylemem
iin beni kandrmaya alt, ama ben telefonda tartlamayacak
kadar nemli bir ey olduunu syledim. Hayatn deitirecek
bir neriyle ilgileniyorsan, dedim ona, gelirsin. Akam
yemeinin sonuna kadar verilmi szleri vard, bylece ertesi
sabah on birde bulumak zere szletik. Yalnzca on be dakika
gecikti, her zamanki gibi eklemleri gevemi gibi kollarn,
bacaklarn sallayarak girdi ieri, azndaki krdan evirip
duruyordu. Mavi ynl bir takm elbise giymi, bana yank
kahverengi bir kovboy apkas oturtmutu; onu son grdm-
den beri birka kilo alm olsa da Kakts Ligi gneinde alt
hafta geirdikten sonra teni ok salkl bir grnm almt.
Her zamanki gibi glckler datt ieri girdiinde, ilk birka
dakikay kulbn gndz vakti mteriler olmadan ne kadar da
deiik grndne ayrd. Bo stadyuma benziyor, dedi.
rpertici gibi sanki. Bir mezar kadar sessiz, ama ok daha
kocaman.
Oturmasn syledikten sonra alma masamn arkasn-
da duran buzdolabndan bir bira karp verdim. Birka dakika
srer konumamz, dedim, konuurken boaznn kurumasn
istemem. Ellerimin titremeye baladn hissediyordum, bu
yzden kendime de bir kadeh Jim Beam doldurup birka yudum

247
aldm. Kolun nasl, ihtiyar? diye sordum, deri koltuumda
arkama yaslanp olabildiince sakin grnmeye alrken.
Eskisi gibi. Sanki dirseimden dar bir kemik frl-
yor.
lkbahar almalarnda epeyce darbe yemisin diye
duydum.
Bu adamlar yalnzca birtakm oyunlar deniyorlar.
Kastlar yoktu.
Elbette. Asl oyunlar balaynca gr sen!
Sesimdeki alaycl sezdi, kendini savunurcasna
omuzlarn silkti, sonra gmlek cebindeki sigaraya att elini.
Evet, kk adam, dedi, sorun ne? Sigara paketinden bir
Lucky drd eline, yakt, dumann yzme doru savurdu.
Telefondaki konumana baklrsa lm kalm sorunu gibi bir
ey bu.
Evet yle. Gerekten de lm kalm sorunu.
Neden? Yeni bir ilacn patentini falan m aldn? Ulu
Tanrm, sakat kollar iyiletirecek bir ila falan bulduysan
nmzdeki on yl boyunca kazancmn yarsn sana veririm.
Daha iyi bir ey biliyorum Diz. Hem de bunun iin be
kuru bile vermen gerekmeyecek.
Her eyin bir bedeli vardr, dostum. Dnyann kural
bu.
Ben senin paran istemiyorum. Seni kurtarmak istiyo-
rum, Diz. Brak sana yardm edeyim, u son drt yldr ektiin
ikence sona ersin.
yle mi? dedi, sradan bir aka yapmm gibi glm-
sedi. Peki nasl baaracaksn bunu?
Sen nasl istersen. Yntem nemli deil. nemli olan
tek ey, senin buna katlman ve bunun neden yaplmas
gerektiini anlaman.
pin ucunu kardm, ufaklk. Neden sz ettiini
anlayamyorum.
Byk bir insan bir gn bana, nsan yolun sonuna

248
gelince gerekten arzulad tek ey lmdr, demiti. imdi ne
demek istediimi anlayabildin mi? Bu szleri duyal ok uzun
zaman oldu, ama anlamn anlayamayacak kadar budalaydm o
zamanlar; imdiyse biliyorum. Sana bir ey syleyeyim Diz, bu
sz doru. imdiye kadar sylenmi en doru sz bu.
Dean kahkahayla glmeye balad. Amma da akacsn
Walt. ok garip bir mizah anlayn var, bir trl vazgemedin
bundan. te bu yzden bu kadar holanyorum senden. Senin
yaptn yaman ileri yapan bir bakas daha yok bu kentte.
imi ektim, ne kadar da ahmakt bu adam. Onun gibi
bir soytaryla uramak gt, en istemediim ey de ileden
kmakt. kimden bir yudum daha aldm, o baharatl svy
azmn iinde birka saniye dolatrdm, sonra yuttum. Beni
dinle Diz, dedim, senin getiin yollardan ben de getim. On
iki on yl nce dnyann doruundaydm. Yaptm eyi en
iyi biimde, kendime zg bir stnlkle yapyordum. unu da
syleyeyim ki, benim baardm ey karsnda senin top
sahasnda yaptn hi kalr. Benim yanmda sen bir pigmeden,
bir bcekten, haldaki boktan bir pireden daha byk deilsin.
Ne dediimi duyuyor musun? Sonra, durup dururken bir ey
oldu ve ben devam edemedim. Ama ortalkta dolap insanlarn
bana acmalarna frsat vermedim, kendimi herkesin maskaras
etmedim. Bu i burada biter, dedim, sonra kendime bambaka
bir hayat kurdum. Senin iin de ayn eyin olmasn umdum hep,
bunun iin dua ettim. Ama sen durumu anlamyorsun, deil mi?
u senin kaln kafan msr ekmeiyle ve melasla ylesine
tkanm ki, almyor.
Dur bir dakika, dedi Dizzy, parman sallayarak, yz
anszn keyifle parlamt. Dur bakalm bir dakika. Kim
olduunu imdi anmsadm. Hay Allah, zaten biliyordum. Sen o
ocuksun, deil mi? O kahrolas ocuksun. Walt... Harika ocuk
Walt. Ulu Tanrm! Babam bir gn Arkansasta Paul, Elmer
ve beni panayra gtrmt, senin numaran seyretmitik. Ne
biim numarayd o, sanki br dnyaya ait bir eymi gibiydi.

249
Sana ne olduunu hep merak etmiimdir. imdi burada, tam
karmda oturuyorsun ha! nanlr gibi deil!
nan dostum. Sana ben byktm derken, kimsenin
olmad kadar byktm demek istedim. Gkyznden kayan
bir kuyrukluyldz gibiydim.
Tamam, byktn. Buna inanyorum. Grdm en
harika eydin.
Sen de yleydin, koca adam. Olabilecein kadar byk.
Ama artk dorukta deilsin, kendine neler yaptn grmek
yreimi yaralyor. Brak sana yardm edeyim, Diz. lm o
kadar korkun bir ey deil. Herkes gnn birinde lecek, bu
dnceye alnca imdi lmenin sonra lmekten daha iyi
olduunu anlayacaksn. Bana bir frsat verirsen seni bu aa-
lanmadan kurtarabilirim. Sana onurunu iade edebilirim.
Sen gerekten ciddisin, yle deil mi?
Hem de nasl. Hi bu kadar ciddi olmamtm.
Sen keileri karmsn Walt. Senin bok beynin
sulanm.
Brak da seni ldreyim, o zaman u son drt yl
unutulur. Yeniden byk biri olursun, ampiyon. Sonsuza kadar
byk kalrsn.
ok acele ediyordum. Harika ocuktan sz ederek beni
savunmasz yakalamt, biraz geri adm atp daha deiik bir
yaklam uygulayacama, tam gaz ilerliyordum. Oysa ben ona
uygulayacam basky yava yava artrmay, onu karmak,
inat szlerle kandrmay, bylece sonunda nerimi kendiliin-
den kabul etmesini salamay tasarlamtm. Planm uydu: Onu
zorlamayacak, planmn ne kadar bilgece olduunu kendisinin
grmesini salayacaktm. Benim istediimi istemesini, nerime
tam anlamyla inanmasn ve sonunda kafamdakini uygulamam
iin bana yalvarmasn istiyordum, ama ben ne yapmtm? Bana
yetiememiti, tehditlerimle, yerine oturmam yavan szlerimle
korkutmutum onu. Benim ldrdm dnmesine amama-
lydm. pin ucunu karmtm, imdi de tam ie koyulacamz

250
srada ayaa kalkm kapya ynelmiti bile.
Beni kayglandran kalkp gitmesi deildi. Kapy
ierden kilitlemitim, anahtarsz alamazd, anahtar da benim
cebimdeydi. Yine de onun kapnn tokman ekitirip pervaz
sarsmasn istemiyordum. Kendisini brakmam iin bana
barmaya balayabilirdi, o saatte mutfakta yarm dzine insan
altndan grltye koup gelirlerdi mutlaka. Yalnzca bu
ufak noktay dnp daha byk sonulara kafa yormakszn
masamn ekmecesini atm, Ustann tabancasn aldm. te
benim canma okuyan da bu hatam oldu. O tabancay Dizzyye
dorultmakla, gevezelii ceza gerektiren sulardan ayran
izgiyi am oldum, balattm karabasan artk nne geile-
meyen bir eye dnt. Ama tabanca ok nemliydi, yle deil
mi? Bu tekerlein dingilini tutan iviydi, eninde sonunda o
ekmeceden dar kacakt. Namluyu Dizzyye dorultup tetii
ek, bylece le geri dn ve yapmadn ii yap. Yehudi Usta
gibi o da lmek iin yalvarsn, sonra, bu ii yapacak cesareti
toplayarak hatan gidermeye al!
imdi btn bunlarn hibir nemi yok. Dizzy ayaa
kalktnda ben zaten her eyi yzme gzme bulatrmtm;
tabancay ekmeceden karmak, grn kurtarmak iin
giritiim umarszca bir abadan baka bir ey deildi. Koltua
yeniden oturmas iin ikna ettim onu, bunu izleyen on be
dakika boyunca da hi ummadm kadar terlettim. Onca
kabadaylna, iri cssesine karn Dean korkan tekiydi, ne
zaman bir kavga ksa en yakndaki eyann arkasna gizlenirdi.
Onun bu konudaki nn biliyordum, ama elimdeki tabanca onu
sandmdan da ok dehete drd. Neredeyse alatt,
oturduu yerde inledike ve anlalmaz szckler mrldandka
az daha tetii ekip vuruyordum onu. Hayatn balamam iin
yalvaryordu ldrmemem, yaamasna izin vermem iin
yalvaryordu ve btn bunlar ylesine yanl, benim hayal
ettiimden ylesine farklyd ki, ne yapacam bilemiyordum.
Bu srnceme btn gn srebilirdi, ama sonra, le sralarnda

251
biri gelip kapy tklatt. Rahatsz edilmememizi sk skya
tembihlemitim, ama ite biri gelip kapy vurmutu.
Diz? dedi bir kadn sesi. Orada msn Diz?
Gelen kars Patti; tandm en buyurgan, en iini bilen
insanlardan biriydi. Lemmelede yiyecekleri yemek iin
kocasn almaya gelmiti, Dizzy ona kendisini nerede bulabile-
ceini sylemiti elbette, ite bu olas engeli dnmeyi ihmal
etmitim. O klbk kocasn aramak iin kulbme dalmt Pat,
mutfaktaki (patates kesip havu dilimleyen) ef yardmcsn
yakaladktan sonra adamn bann etini yle yemiti ki zavall
akn, sonunda baklay azndan karmt. Kadn alp
merdivenden karm, koridordan geirmiti, kadn da ofisimin
kapsnn nne dikilmi, o fkeli kahpe parmaklaryla beyaz
kaplamal kapm yumruklamaya balamt.
Dizzynin kafasna bir kurun gnderemediime gre
tabancay kaldrp kapy amaktan baka arem kalmamt.
Boku yemi olduum daha o dakikada belliydi, meer ki o koca
olan enesini tutup bir ey sylememeye karar vermi olsun.
Tam on saniye hayatm bir rmcek ann ucunda salland:
Dizzy karsna ne kadar korkmu olduunu sylemeye utansayd
aramzdaki anlamazl kendine saklard. Bayan Dean odaya
girerken en scak, en zarif glmsememle selamladm onu, ama
o smkl kocas karsn grr grmez her eyi aa vuruver-
di: Bu pi kurusu beni ldrecekti! dedi, tiz, acayip bir sesle
olan biteni anlatrken. Bama bir tabanca dayamt bu bcr
pi kurusu ve tetii ekecekti!
Beni gece kulb piyasasndan silen szler bunlar oldu.
Lemmeledeki yemee gideceklerine Pat ile Dizzy ofisimden
frlayp doruca yerel polis mdrlne gittiler, beni resmen
ikyet ettiler. Bunu yapacaklarn kapy suratma arpp
giderken sylemiti Pat, ama ben klm kprdatmamtm.
Masamn banda oturmu ne budala olduumu dnyordum,
polisler gelip beni gtrmeden nce kafam toplamaya al-
yordum. Bir saate varmadan geldiler. Hi ses karmadan gittim

252
onlarla, bileklerime kelepe geirirlerken glmsyor, akalar
yapyordum. Bingo olmasayd, Tanr rol oynamaya kalktm
iin ieride epeyce yatardm, ama onun doru yerlerle balant-
lar vard, olay mahkemeye bile kmadan bir anlama saland.
Byle olmas da ok iyi oldu. Hem yalnzca benim iin deil,
Dizzy iin de. Dava almas onun iin de kt olacakt dava
almasyla birlikte balayacak olan btn o bombardman ve
skandal dnlrse, uzlamay kabul etmek onun da houna
gitti. Yarg bana bir seenek tanmt. Suumu kabul edersem
daha az ceza yiyecek ve Joliette alt ya da dokuz ay yatacaktm
ya da Chicagodan ayrlp orduya yazlacaktm. Ben ikinci yolu
setim. niforma giymeye bayldmdan deil, ama Chica-
goda artk gereinden fazla kaldm ve baka bir yere
gitmenin zamannn geldiini dndmden.
Bingo gerekli yerleri harekete geirmi, beni hapisten
uzak tutmak iin saa sola rvet vermiti, ama bu, onun
yaptklarm ho grd anlamna gelmiyordu. O benim kak
olduumu dnyordu, hem de yzde doksan dokuz nokta
doksan dokuz kak. Bir adam paras iin ldrmek olabilirdi,
ama Dizzy Dean gibi ulusal bir deeri ldrmek iin insann ne
tr bir geri zekl olmas gerekirdi? nsann byle bir ey
tasarlamas iin akln tmyle karm olmas gerekirdi.
Herhalde yleyimdir, dedim, ama derdimi anlatmaya kalkma-
dm. Ne isterse onu dnsn, bana ne dedim. Yaptmn bedeli
vard kukusuz, ama ben pazarlk edecek konumda deildim.
Bingonun bana yasal konularda yapt hizmet karlnda
nakit para verecek yerde kulpteki paym ona devrettim.
Vertigonun Yerini yitirmek ok g geldi bana, ama uu
numaramdan vazgemek ok daha gt, Ustay kaybetmekse
bunun on katndan da daha g gelmiti. Artk hibir zelliim
kalmamt. Eskiden olduu gibi sradan biriydim: Walter
Claireborne Rawley, yirmi alt yanda, ksa sal, cebi delik bir
asker. Gerek dnyaya ho geldin aslanm. Takm elbiselerimi
kulpteki komilere verdim, kz arkadalarm pp vedalatm,

253
sonra yeniden trene binip acemi deniz erlerinin kampna
yollandm. Arkamda neler braktm dnlecek olursa
sanrm ansl biriydim.
O arada Dizzynin de ii bitmiti. Sezonu tek oyundan
ibaret kalmt. lk oyundaki ilk vuru srasnda Pittsburghlular
onu tur st ste bombardmana tutunca sonunda pes etmiti
Dizzy. Benim korkutma yntemimin biraz olsun onun akln
bana getirip getirmediini bilmiyorum, ama kararn gazeteler-
de okuyunca sevindim dorusu. Cubs ona ilk kale kou olarak
grev verdilerse de bir ay sonra Saint Louisdeki Falstaff
Mayalama irketinden daha iyi bir neri ald, doduu kente
dnp Brownlarn ve Cardinallerin malarn radyoda anlatmak
zere ma spikeri oldu. Bu i beni hiii deitirmiycek,
diyordu. Ben yine eski basit ngilizcemi konuturucam. O am
yarmasnn hakkn vermek gerek. Radyodan kustuu o teklifsiz,
baya szleri yuttu halk, hem de Dizzy yle bir tutuldu ki tam
yirmi be yl kald iinde. Ama bu baka bir yk, artk bu
adamn dikkatimi pek ektiini syleyecek deilim. Chica-
godan ayrldktan sonra Dizzy konusu artk beni ilgilendirmez
olmutu.

254
 Drdnc blm

Uu kurslarna katlmama engel olacak kadar zayft

gzlerim, bu yzden tam drt yl amurlarn iinde srnerek
geirdim saylr. Toprakta srnen, karnn doyurmak iin
insanlarn derisine yapan kurtlar ve teki yaratklar konusunda
uzman kesildim. Yarg bana ordunun beni erkek yapacan
sylemiti; pislik yemek, askerlerin kopan kollarn bacaklarn
izlemek erkekliin kantysa o zaman saygdeer Yarg Charles
P. McGuffin doru sylemi demektir. Benim amdansa o drt
yl hakknda ne kadar az konuulsa o kadar iyidir. lkin, bir
salk raporu uydurup kendimi bu iten syrmay dnmtm
ciddi ciddi, ama bunu yapacak cesareti bulamadm bir trl.
Planm, gizli gizli havalanmay denemekti yeniden, bylece
ylesine iddetli, keskin sanclar ekecektim ki beni terhis etmek
zorunda kalacaklard. Ama bir sorun vard: Benim gidecek bir
evim yoktu artk; durumumu bir sre dndkten sonra savan
belirsizliini o ba arlarnn verecei ikenceye yeledim.
Baarl bir asker olmadm, ama kendimi de kk
drmedim. Grevimi yaptm, sorun karmaktan sakndm,
orduda kaldm ve lmedim. Beni sonunda, 1945 ylnn Kasm
aynda geri gnderdiklerinde iyice ypranmtm, ne ileriyi
dnebiliyor ne de plan yapabiliyordum. drt yl oradan
oraya dolatm, ounlukla da Dou sahilini arnladm. En ok
da Bostonda kaldm. Orada barmenlik yaptm, At yar
oynayarak ve Kuzey Mahallesinde Spironun kumar salonunda
her hafta pokere katlarak gelirimi artrdm. Pot orta ykseklik-
teydi, ama dzenli bir biimde kazanrsam yeteri kadar para
biriktirebiliyordum. Tam kendi yerimi aacak paray toparlamak
zereydim ki ansm ters dnd. Bir kenara koyduum para akp
gitti, borca girdim, birka ay gemeden de borlu olduum
kpekbalklarndan kurtulmak iin kentten svmak zorunda
kaldm. Oradan sonra Long Islanda gittim, bir yap irketinde i
buldum. Kentlerin evresinde varolarn mantar gibi bittii

255
yllard, ben de parann olduu yere gittim, evreyi deitirmek,
dnyay bugn olduu duruma getirmek iin payma deni
yaptm. Btn o iftlik evleri, bakml imenler, uval bezine
sarlm clz, kk aalar... Onlar yerletiren adam bendim.
Skc bir iti, ama on sekiz ay dayandm. Bir ara, hangi neden-
dense, evlenmeye raz oldum. Alt aydan fazla srmedi bu
evlilik; bu olay imdi ylesine bulank ki zihnimde, karmn
neye benzediini bile anmsamakta glk ekiyorum. yice
dnmezsem ad bile gelmiyor aklma.
Neyin yolunda gitmediini hi bilmiyordum. Frsatlarn
stne atlamakta ve onlardan yararlanmakta hi gecikmezdim,
oysa imdi bir tembellik kmt zerime, dengemi tutturam-
yor, olaylarn akna uyamyordum. Dnya yanmdan geip
gidiyordu, iin tuhaf da ben buna hi aldrmyordum. Hibir
tutkum yoktu. Kazan peinde de deildim, stnlk peinde de.
Beni rahat braksnlar istiyordum, elimden geldiince az parayla
geiniyor, hayatn akna kaplm srklenip gidiyordum.
Byk dlerimi grmtm zaten. Beni bir yere gtrmemiti o
dler, imdiyse yeni dler dnemeyecek kadar bitkindim.
Bu kez bayra bir bakas tasn diyordum. Ben onu ok uzun
zaman nce drmtm yere, eilip kaldrmaya demezdi.
1950de nehrin kar kysna, New Jersey, Newarkta
dk kiral bir daireye tandm ve savan bitiminden beri
says dokuzu ya da onu bulan ilerimden birine baladm.
Meyerhoff Unlu rnler irketi iki yz kiiyi ie almt, sekizer
saatlik vardiyada akla gelen her trl yiyecei piirip
hazrlyorduk. Yalnzca ekmek trnden yedi deiik rnmz
vard: beyaz ekmek, avdar ekmei, tane budayl ekmek,
avdar karml ekmek, zml ekmek, tarnl ekmek ve esmer
Bavyera ekmei. Buna on iki eit kurabiye, on eit pasta, alt
eit ekerli rek, tahll ubuk, galeta unu, yuvarlak ekmek de
eklenince fabrikann neden gnde yirmi drt saat alt
anlalr. Ben ie akarbantta balamtm, nceden dilimlenmi
ekmeklerin zerine kaplanan selofan ambalajlar dzeltip

256
hazrlyordum. Burada en ok birka ay kalrm diyordum kendi
kendime, ama bu iin stesinden gelince hayatm neden burada
kazanmayaym, dedim. O fabrikadaki kokular yle hotu ki;
havada srekli olarak dolaan taze ekmek ve eker kokusu, teki
ilerimde olduunun tam tersine, zamann nasl getiini
unutturuyordu insana. Orada kalmamn bir nedeni buydu, ama
asl neden, ie balamamdan bir hafta sonra bana gz szmeye
balayan kzl sal, ufak tefek kzd. Pek baklacak bir yan
yoktu, en azndan Chicagodayken oynatm gsteri kzlaryla
kyaslanamazd bile, ama kzn yeil gzlerinde beni duygulan-
dran dalgn bir prlt vard, zaman geirmeden tantm onunla.
Hayatm boyunca verdiim kararlarn yalnzca iki tanesi iyiydi.
Birincisi, dokuz yandayken Yehudi Ustann peine taklp o
trene binmemdi. kincisi de Molly Fitzsimmons ile evlenmem
oldu. Molly beni yeniden adam etti, Newarka vardmda ne
durumda olduum dnlrse iinin pek kolay olduu syle-
nemez.
Mollynin kzlk ad Quinndi, karlatmzda otuzunu
devirmiti. lk kocasyla liseyi bitirir bitirmez evlenmi, be yl
sonra kocas askere alnm. Dediklerine gre Fitzsimmons
sevimli, alkan biriymi, ama o savatan benim kadar ansl
kmam. 1943te Messinada kurunu yemi, o gnden beri
Molly tek banaym, ocuksuz bir dul olarak hayatn kazan-
m, bir eyler olmasn beklemi. Bende ne bulduunu Tanr
bilir, ama benim ona tutulmamn nedeni kendimi rahat hisset-
memi salamasyd, benim eski akaclm yeniden su yzne
kartmas ve iyi akadan anlamasyd. Aslnda albenisi yoktu,
kalabaln iinde asla gze arpmazd. Sokakta yanndan
geseniz, ite bir ii kars daha derdiniz: Koca popolu, darda
yemee gitmedike makyaj yapmayan kadnlardan biriydi. Ama
ok canl biriydi Molly, kendi gsterisiz, evik tarz iinde
hayatta grdm en kiilikli insanlardan biriydi. Ho bir
insand, kimseye kin tutmazd, hep benim tarafm tutar, beni
olmadm bir kiilie sokmaya almazd. Ev ynetiminde

257
zayf olsa da, al pek ie yarar olmasa da, bu benim umu-
rumda bile deildi. Benim hizmetim deildi o, karmd.
Kansas ta Aesop ve Siu Anayla geirdiim gnlerden beri tek
gerek dostum, sevdiim tek kadn o olmutu.
Newarkn Ironbound semtinde, asansrsz bir binann
ikinci katnda oturuyorduk. Molly ocuk douramad iin hep
yalnzdk. Evlendikten sonra iini brakmasn istedim ondan,
ama ben kendi iimi brakmadm, yllar getike Meyerhoffda
terfi ettim. O yllarda evli bir ift tek aylkla geinebilirdi, gece
vardiyasnn ustabalna terfi ettikten sonra sz edilmeye
deer bir para skntmz olmad hi. Eski llerime kyasla
olduka gsterisiz bir yaam sryorduk, ama ben yle
deimitim ki bu umurumda bile deildi. Haftada iki kez
sinemaya gidiyor, cumartesi akamlar darda yemek yiyor,
kitap okuyor, televizyon seyrediyorduk. Yazlar, Asbury Parkta
deniz kysna gidiyor, hemen hemen her pazar da Mollynin
akrabalarndan birinde toplanyorduk. Quinnler geni bir
aileydiler, Mollynin erkek ve kz kardelerinin hepsi evliydi,
hepsi oluk ocua karmt. Tam drt kaynbiraderim, drt
baldzm, on de kz ve erkek yeenim vard. Kendi ocuu
olmayan bir adam iin grtlama kadar genlerin iine gml-
m saylrdm, ama Walt amca rolnden pek yakndm
syleyemem. Aile iinde Molly hep iyi yrekli vaftiz annesi
oluyordu, ben de saray dalkavuu: nktesi, akas bol, bodur
adam, arka verandann merdiveninden yuvarlanan aklabandm.
Mollyyle yirmi yl birlikte oldum; uzunca bir sre,
ama yeterince uzun deil. Ben onunla birlikte yalanmay ve
onun kollarnda lmeyi tasarlyordum, ne var ki kanser beni
hazrlksz yakalad, onu benden ald. nce bir gsn aldlar,
sonra tekini, elli be yana geldiinde de btnyle gitti.
Ailesi yardm iin elinden geleni yapt, ama benim iin ok
korkun bir dnem oldu, Mollynin lmn izleyen alt yedi
ay alkolden uyumu durumda geirdim. yle ktledim ki
fabrikadaki iimi yitirdim, kaynbiraderlerimden ikisi beni alp

258
alkol tedavisi yaplan bir klinie gtrmeselerdi bama her ey
gelebilirdi. Livingstondaki Saint Barnabas Hastanesinde altm
gnlk bir tedavi grdm; ite oradayken yeniden d grmeye
baladm, demek istediim hayaller ve gelecek konusunda
dnceler deil, uykuda grlen gerek dler: Tam bir ay
boyunca hemen her gece o hareketli, sinema eridi gibi fantezi-
leri grdm. Belki de bunda aldm haplarn ve yattrclarn
pay vard, bilmiyorum; Harika ocuk Walt olarak son gsterimi
yaptm gnden tam krk drt yl sonra btn o dler yeniden
bama mt. Yeniden Yehudi Ustayla birlikte turdaydm,
Pierce Arrowa binmi kasabadan kasabaya dolayor, her gece
gsteriye kyordum. Sonsuz bir mutluluk veriyordu bu bana,
hissedebileceimi oktan unuttuum zevkleri yaatyordu
yeniden. Yeniden suyun yzeyinde yryor, alabildiine byk
kalabalklarn karsnda numaram yapyordum, havada hi ac
ekmeden hareket edebiliyor, eski ustalmla ve zgvenimle
bolukta szlyor, dnyor ve zplyordum. Bu anlar gm-
mek, topra kucaklamak ve herkes gibi olmak iin onca yl ne
kadar abalamtm, oysa imdi her ey yeniden kabaryor, ok
renkli havai fiekler gibi her gece patlyordu. Bu dler her eyi
altst ediyordu. Gururumu geri getiriyordu, o tarihten sonra artk
gemie bakmaktan utanmadm. Bunu baka nasl ifade edebile-
ceimi bilmiyorum. Usta beni balamt. Mollynin sayesinde
balamt: Onu nasl sevdiimi ve onun iin nasl yas tuttu-
umu grnce kendisine olan borcumu silmiti; imdi de bana
sesleniyor, kendisini hatrlamam istiyordu. Bunlarn hibirini
kantlayamam, ama etkisini yadsmak olanaksz. imde bir
eyler kaldrlmt, o ayya yuvasndan imdi olduum kadar
ayk bir durumda kp gitmitim. Elli be yandaydm, hayatm
berbat olmutu, ama yine de kendimi kt hissetmeme neden
olmuyordu bu, hatta tmyle bakldnda aslnda iyi saylrdm.
Biriktirebildiimiz btn para, Mollynin ilalarna
gitmiti. Drt aydr kira deyemiyordum, ev sahibim beni kap
dar etmekle korkutuyordu, tek varlm, arabamd: nndeki

259
zgaras yamru yumru olmu, karbratr almayan, yedi yllk
bir Ford Farlaine. Hastaneden ktktan gn sonra, en
sevdiim yeenim Denverdan arayarak bana gre bir i
olduunu syledi. Dan, ailenin akllsyd ailedeki ilk niversite
profesr oydu, son birka yldr kars ve oluyla birlikte
Denverda oturuyordu. Babas ona benim ne kadar para sknts
ektiimi zaten sylemiti, bu yzden bankada u kadar param
var filan gibi numaralara kalkmadm. Pek aman aman bir i
deil, dedi, ama yer deiiklii belki de iyi gelirdi bana. Ne
biim bir i bu, diye sordum. Bakm mhendislii, dedi, ama
gln bir ey deilmi gibi konumaya abalyordu. Yani
kapclk m, diye sordum. Evet yle, dedi, kap ii. Ders verdii
binada bo bir kadro varm, Denvera tanmay dnyorsam
benim iin konuup ii ayarlarm. Neden olmasn, dedim ona,
iki gn sonra da Forda be eyam atp Kayalk Dalara
doru yola ktm.
Denvera varmak ksmet olmad. Nedeni arabamn
bozulmas ya da kapclk yapma konusunda kafamda kukular
domas deildi, ama yolda baz eyler oldu ve Denvera
varmak yerine baka bir yere vardm. Bunu aklamak g deil.
Hastanede grdm onca dn zerinden pek fazla zaman
gemeden ktm bu yolculuk, anlar denizine gmmt beni,
Kansas snrn getiimde gneye doru ksack, duygusal bir
sapma yapmadan duramadm. Zaten yolumun zerinde saylr
diyordum kendi kendime, Denvera birazck ge gitsem de Dan
buna aldrmaz. Wichitada birka saat geirmek, acaba imdi ne
durumda diye Bayan Witherspoonun eski evine uramak
istiyordum. Bir ara, savatan hemen sonra, onu New Yorkta
bulmaya almtm, ama telefon rehberinde ad yoktu, irketi-
nin adn da unutmutum. Sanrm artk yaamyordu, tpk
sevdiim teki kiiler gibi.
Kent, 1920lerden beri olduka bymt, ama benim
llerime gre hl hoa vakit geirilebilecek bir yer deildi.
Daha ok insan, daha ok bina, daha ok sokak vard, ama

260
kentteki deiikliklere altktan sonra orann tpk eskiden
anmsadm durgun deniz olduunu fark ettim. Oraya imdi
Dnya Havaclk Bakenti diyorlard, bu slogann kentin her
yerindeki ilan tahtalarna yaptrlm olduunu grdmde bir
gzel gldm. Ticaret Odas, orada fabrika kurmu btn
havaclk irketlerinden sz ediyordu, ama ben ister istemez
kendimi dnyordum, bir zamanlar Wichitaya vatanm demi
olan o zgn ku ocuu. Evi bulmakta zorlandm biraz, bu
yzden kenti tasarladmdan daha dikkatli dolamam gerekti.
Eskiden ev, kentin d mahallelerinden birindeydi, arkas aklk
olan tozlu bir yol kysnda yaplmt, imdiyse kentin yerleim
merkezinde kalmt, evresine baka evler dolmutu. Caddeye
Coronado Bulvar ad verilmiti, aa uygun donanmlar da
eksik deildi: kaldrmlar, sokak lambalar ve ortasndan geen
beyaz eridiyle asfalt bir yol. Ama ev iyi durumdayd, bundan
kukum yok: akltalar kl rengi kasm gnn altnda
bembeyaz ldyor, Yehudi Ustann n baheye dikmi olduu
minik aalar imdi dev bitkiler olmu, dama tepeden bakyor-
lard. Evin sahibi kimse, ona iyi bakyordu dorusu, ev artk
bakasnn olduuna gre zerinde tarihsel bir hava vard,
gemi bir adan kalan saygn bir malikne gibiydi.
Arabay park ettikten sonra ndeki verandann merdive-
nini trmandm. Henz akamzeri olmasna karn ilk kattaki
pencerelerden birinde k vard, mademki buradaym diye
dndm, sonuna kadar gidip zili alaym bari. Evde oturanlar
insan yiyen trden deillerse beni ieri davet edebilirler ve eski
gnlerin hatrna evi dolatrabilirlerdi bile. Btn umudum
buydu: yle bir gz atmak. Dars souktu, birinin gelip
kapy amasn beklerken bu eve ilk geldiim gn anmsamak-
tan kendimi alamadm: O cehennem gibi tipide yolumu
yitirmem yznden yar l gibiydim. Kapy iki kez aldktan
sonra ieriden birtakm ayak sesleri duydum, Bayan Withers-
poonla ilk karlamamzn ansna ylesine gmlmtm ki,
sonunda kap aldnda karmda duran kadnn Bayan

261
Witherspoonun ta kendisi olduunu anlamam iin birka saniye
gemesi gerekti: ok daha yal, krlgan ve kr kr bir Bayan
Witherspoondu kukusuz, ama yine de ta kendisiydi. Onu
nerede grsem tanrdm. 1936dan beri bir gram imanlama-
mt; salar yine ayn gsterili kzla boyanmt; mavi gzleri
de eskisi kadar mavi ve parlakt. O sralarda yetmi drt ya da
yetmi be yanda olmalyd, ama altmtan bir gn fazla
durmuyordu ya da olsa olsa altm ten. Modaya uygun giysiler
vard zerinde ve hl dimdik yryordu, kapy amaya
geldiinde dudaklarnn arasnda yanan bir sigara, sol elinde de
bir kadeh viski vard. Byle bir kadn sevilmez de ne yaplr?
Onu son grdmden bu yana dnyada saysz deiiklik ve
felaket olmutu, ama Bayan Witherspoon tpk eskisi gibi sk
bir kadnd.
O beni tanmadan ben onu tandm. Bunu anlamak g
deil, nk zaman benim grnm onunkinden ok daha
acmaszca deitirmiti.
Yzmdeki iller kaybolmutu, tknaz, bodur bir adam
olmutum, kr salarm seyrelmiti, burnumun zerinde de ie
dibi kalnlnda bir gzlk oturuyordu. Otuz sekiz yl nce
Lemmelede yemek yedii parlak yakklyla pek ilgim
kalmamt. zerimde gsterisiz gnlk giysiler vard spor bir
ceket, haki renkli pantolon, ince deriden ayakkablar ve beyaz
orap, souktan korunmak iin yakam kaldrmtm. Herhalde
yzm pek gremiyordu, grebildii kadaryla da ikiyle
giritiim savam sonunda yzm ylesine zayflam ve
ypranmt ki, kim olduumu sylemek zorunda kaldm.
Bundan sonrasn anlatmaya bilmem gerek var m?
Gzya dktk. Olan biteni anlattk, gece yarsndan sonraya
kadar gevezelik edip oturduk. Coronado Bulvarnda eski
gnleri andk, bizim o geceki bulumamzdan daha iyi bir
buluma olmamtr yeryznde. Benim bamdan neler getii-
ni zetlemitim, ama Bayan Witherspoonun yks de en az
benimki kadar tuhaf, benimki kadar artcyd. Texastaki pe

262
pee bulunan petrol kuyusu furyasnda milyonlarna milyon
katacana, sondajlarn kupkuru arazide yapm ve iflas etmi.
O zamanlar petrol ii ounlukla tahmine dayanyordu, Bayan
Witherspoon da pek ok kt tahminde bulunmu. 1938 yl
geldiinde servetinin onda dokuzunu yitirmi. Bu onu yoksullar
snfna sokmasa da artk Beinci Caddeli de deilmi; baaryla
sonulanmayan birka giriimde daha bulunduktan sonra
sonunda bavullarn toplayp Wichitaya geri dnm. Bu
dnn geici olacan ummu: Orada birka ay geirip eviyle
ilgilendikten sonra bir baka parlak dncenin peine taklmay
umuyormu. Ama araya bir sr ey girmi, sava patladnda
Bayan Witherspoon hl evinden ayrlamam. artc bir karar
deiikliiyle o gnlerin vatanseverlik arzularna kaplm ve
drt yln Wichitadaki Emekli Askerler Hastanesinde gnll
hemire olarak geirmi. Onu Florence Nightingale rolnde
dnmek bana olduka g geldi, ama Bayan Witherspoon
artmacalarla doluydu, para onun iin en nemli eyse de
kafasnda paradan baka eyler de olabiliyordu. Savatan sonra
yeniden i hayatna atlm, ama bu kez Wichitada kalm,
yava yava iini gelitirip para kazanr duruma gelmi. zellik-
le de amar ykama servisleriyle. Hisse senetleri ve petrol
konusunda onca yksek yatrmlarda bulunduktan sonra bu i
kulaa gln geliyor, ama neden olmasn? amar ykama
makinelerinde yatan ticari olanaklar ilk grenlerden biriymi,
piyasaya erken girerek rakiplerinin nne gemi. Ben 1974te
nne ktmda kentin deiik yerlerinde yirmi tane otomatik
amar ykama dkkn vard, on iki tane de yakn kasabalarda.
Temizlik Evi diyordu bunlara, o makinelere atlan her lira onun
yeniden varlkl bir kadn olmasn salamt.
Ya erkekler, diye sordum. Ah, bir sr erkek oldu, diye
yantlad beni, sayamayacan kadar ok. Ya Orville Cox, ondan
ne haber? oktan ld, dedi. Peki Billy Bigelow? Hl hayatta.
Aslna baklrsa evi yan sokaktayd. Savatan sonra onu da
otomatik amar makinesi iine almt, o da alt ay nce emekli

263
olana kadar Bayan Witherspoonun mdr ve sa kolu olarak
almt. O gen Billy imdi yetmiine gelmiti, iki kez kalp
krizi geirdiinden doktoru artk ardan almasn tlemiti
ona. Kars leli yedi sekiz yl oluyordu, ocuklarnn hepsi de
evlenip gittiklerinden Billy ile Bayan Witherspoon sk sk
gryorlard. En iyi arkadam diye tanmlyordu onu Bayan
Witherspoon, bunu sylerken sesinin yumuamasndan anlad-
m kadaryla bu ikisi arasndaki iliki salt ykama ve kurutma
makineleriyle ilgili i konumasndan ibaret kalmyordu. Yaa,
dedim, demek sabrn sonu selamettir, demek kk Billy
sonunda muradna erdi. Bana apkn apkn bakt Bayan
Witherspoon. Bazen, dedi, ama her zaman deil. Keyfime bal.
Orada kalmam iin srar etmesi gerekmedi. Kapclk ii
yalnzca boluk doldurmaya yarayan bir eydi zaten, imdi
nme daha iyi bir frsat ktndan hi dnmeden planlarm
deitirdim. Maa, bu ite ikinci planda kalyordu kukusuz. Ait
olduum yere dnmtm, Bayan Witherspoon bana Billynin
eski iini almam nerdiinde sabah erkenden balarm dedim
ona. in ne olduu hi nemli deildi. Mutfaktaki tencereleri
ovma iini de vermi olsa onu bile kabul edebilirdim.
ocukken kaldm, st kattaki odada kaldm yine, ii
rendikten sonra da Bayan Witherspoona yararl olmaya
baladm. amar otomatlarn altryor, kazanc artryor,
deiik konulara almaya ikna ediyordum onu: bir bovling
salonu, bir pizza lokantas, bir kumar otomat salonu. Her
sonbahar kente dolan niversiteli genler, ayakst yemek yeme
ve ucuz elence peindeydiler, ben de bunlar onlara salayacak
adamdm. Saatler boyu, canm kana kadar altm, ama
yeniden bir eyden sorumlu olmak houma gidiyordu, planla-
rmdan ou da iyi sonu verdi. Bayan Witherspoon bana
kovboy diyordu, o syleyince bir iltifat saylrd bu; ilk ya da
drt yl boyunca bu yar olduka keyifliydi. Sonra anszn Billy
lverdi. Bir kalp krizi daha geirmiti, ama bu seferki onu
Cherokee Acres Golf Kulbnn on ikinci etabnda yakalam-

264
t, doktorlar yetitiinde son nefesini vermiti bile. Bu olaydan
sonra Bayan W. ruhsal bunalma girdi. Sabahlar benimle
birlikte broya gitmekten vazgeti, yava yava irketine olan
ilgisini de yitirdi, kararlarn ounu bana brakyordu. Molly
ldnde ben de buna benzer gnler geirmitim, ama zamann
btn yaralar saracan Bayan W.ye sylemenin yarar yoktu.
Sahip olmad tek ey zamand nk. O adam tam elli yl
tapmt ona, hi kimse onun yerini dolduramazd.
Btn bunlar olurken, bir gece st kattaki odamda
yatakta oturmu kitap okuyordum ki duvarn arkasndan onun
aladn duydum. Aaya, onun odasna gittim, bir sre
konutuk, sonra onu kollarmn arasna aldm, uyuyana kadar da
ylece tuttum. Nasl olduysa ben de uyuyakalmm, sabah
uyandmda, iki kiilik yatakta, yorgann altnda, onun yannda
yatmakta olduumu grdm.
Eskiden Yehudi Ustayla paylat yatakt bu, imdi
onun yannda yatma ve onsuz yapamayaca erkek olma sras
bana gelmiti. ounlukla rahatlk olsun diye, arkadalk
yapmak iin ya da iki yatakta yatmaktansa birinde yatalm diye
birlikte oluyorduk, ancak ara sra rtlerin ate almadn da
syleyecek deilim. Yalanmak demek birtakm drtler
duymuyorsun demek deildir, ilkin biraz pimanlk duymu
olsam da ok gemeden silinip gitti bu duygu. Bundan sonraki
on bir yl boyunca karkoca hayat yaadk. Bunun iin ba-
lanmam gerektiini dnmyorum. Bir zamanlar onun olu
olacak yataydm, ama imdi birok bykbabadan daha
bykt yam, insan o yaa gelince artk oyunun kurallarna
pek aldrmyor. Gitmen gereken yere gidiyorsun, yaamaya
devam etmek iin ne gerekiyorsa onu yapyorsun.
Onunla birlikteyken sal hep yerindeydi saylr.
Seksenli yalarnn ortasndayken akam yemeinden nce hl
birka kadeh viski iiyor, ara sra sigara tttryordu; sslenip
pslenecek ve kocaman mavi Cadillacna atlayp dolamaya
kacak gc bulamad gn azd. Doksan ya da doksan bir

265
yana kadar hayatta kald (hangi yzylda domu olduunu bir
trl renememitim), yaamnn son on sekiz ayna kadar da
salndan pek yaknd olmad. Sonuna doru artk neredeyse
hi gremez, iitemez, yataktan kamaz olmutu, ama yine de
kendindeydi; onu bir bakmevine yatrmak ya da ona bakacak
bir hastabakc tutmak yerine irketteki ve evdeki ileri ben
yaptm. Ona bu kadarck borluydum, yle deil mi? Onu
ykyor, salarn taryordum, kucama alp evin iinde dolat-
ryordum, her altna karnda kakasn temizliyordum, tpk
bir zamanlar onun benimkini temizledii gibi.
Cenaze treni ok gsterili oldu. Bunu salamak iin
masraflar hi ksmadm. Artk her ey bana kalmt ev,
arabalar, kazand para, benim ona kazandrdm para,
kumbarada benim daha yetmi be ya da yzyl rahatlk iinde
yaamama yetecek kadar para olduundan Bayan W.yi byk
bir trenle uurlamaya, Wichita nn grp grecei en byk
cmb dzenlemeye karar verdim. Mezarla giden kortejde
yz elli araba vard. Birka kilometre boyunca trafik birbirine
girmiti, tren bittikten sonra sabah e kadar ev dolup tat,
herkes iki iip midesini hindi butlar ve pastalarla doldurdu.
Toplumun saygdeer bir yesi olduumu syleyecek deilim,
ama geen yllar boyunca insanlarn saygsn kazanmtm,
kasabadakiler benim kim olduumu biliyorlard. Marion iin
gelmelerini syleyince bek bek geldiler.
Bu sylediim bir buuk yl nce oldu. lk birka ay evin
iinde dolanp durdum, ne yapacam bilemiyordum. Baheyle
uramaktan oldum olas holanmamtm, iki kez oynadm
golf de bana skc gelmiti, yetmi alt yanda yeniden i
kurmaya da zlem duymuyordum. Marion olduu iin zevk
almtm iimden, ama o yanmda olup ie hayat katmadka
almann ne anlam vard? Birka ay Kansastan uzaklap
dnyay grmeyi dndm, ama kesin bir plan yapmadan nce
aklma bu kitab yazmak geldi. Bunun nasl olduunu tam olarak
bilemiyorum. Bir sabah yataktan kalkarken anszn geldi aklma,

266
aradan bir saat gemeden st kattaki salonda alma masasnn
banda elimde bir kalemle oturuyor, ilk cmleleri yazyordum
bile. Yapmam gereken bir eyi yaptma emindim, ylesine
gl bir biimde hissediyordum bunu; imdi anlyorum ki bu
kitap dmde gelmi olmal aklma ama hani u anmsaya-
madnz, uyanp gzlerinizi d dnyaya atnz anda silinip
giden dlerin birinde.
Geen austos ayndan beri alyorum bu kitabn
zerinde; titrek, yal ellerimle szck stne szck ekleyerek
ilerliyorum. lkin, bir krtasiyeciden aldm bir okul defterine
yazmaya balamtm, hani u zeri siyah beyaz damarl, mavi
izgili trden bir deftere; imdi neredeyse on tane byle
defter doldurdum, her ay birini doldurup tekine balyordum;
artk sonuna yaklatma gre byle kalsa da olur diyorum en
azndan ben henz hayattayken. Bu on defterde yer alan her
szck gerek, ama kalbm basarm ki buna inanacak insan pek
azdr. Yalanc diye nitelendirilmekten korkuyor deilim, ama
kendimi budalalara kar savunmakla zaman yitiremeyecek
kadar yalym artk. Yehudi Ustayla birlikte yollara dt-
mzde yeteri kadar kuku kumkumasyla karlamtm, imdi
artk baka ilerim var benim, bu kitap bittikten sonra uraaca-
m baka eyler var. Yarn sabah ilk i olarak kente inip
bankaya gidecek, bu on defterin hepsini kasama koyacam.
Sonra gidip avukatm John Fuscoyu greceim, vasiyetnameme
bir madde ekleterek kiralk kasamn iindekilerin yeenim
Daniel Quinne braklmasn isteyeceim. Dan yazdm kitab
ne yapacan bilir. Yazm yanllarn dzeltir, birini bulup
temize ektirir; Bay Vertigo yaymlandnda birtakm maymun-
larn ve ahmaklarn beni ldrmeye almalarn seyretmeme
gerek kalmaz. nk zaten lm olurum ben, onlara glecei-
me emin olabilirsiniz gklerden ya da yerin dibinden, nereye
gideceksem oradan.
Son drt yldr, haftada birka kez eve bir temizliki
kadn geliyor. Ad Yolanda Abraham, u scak iklimli adalarn

267
birinden, Jamaika ya da Trinidaddan, hangisi olduunu unut-
tum. Pek konukan olduunu syleyemem, ancak samimi olacak
kadar uzun sredir tanyoruz birbirimizi, Marionun son
aylarnda bu kadnn bana ok yardm oldu. Otuz otuz be
yalarnda, eti budu yerinde zenci bir kadn olan Yolandann
ar, soylu bir yry ve nefis bir sesi var. Bildiim kadaryla
evli deil, ama bir ocuu var, Yusef adnda sekiz yanda bir
olan. Son drt yldr her cumartesi evde i yaparken ocuu
getirip benim yanma brakt; bu ocuu onca yl gzledikten
sonra btn itenliimle syleyebilirim ki, tam bir ba belas bu
Yusef. Dnya yzndeki tek grevi ortal birbirine katmak,
altst etmek olan kk bir sokak serserisi, ukala bir velet.
stne stlk, Yusef hayatmda grdm en irkin ocuklar-
dan biri. O kck suratnn sa solu yamr yumru, kara kuru
ve arpk; bedeniyse bir bek omaks, acnas kemik yn,
Ulusal Futbol Takmndaki geri oyuncularnn oundan daha
gl ve esnek bir yapya sahip olsa da. Baldr kemiklerime,
baparmaklarma ve parmaklarma yaptklar yznden nefret
ediyorum bu ocuktan, ama onda ayn zamanda kendimin o
yataki halini gryorum; yz de itici denecek kadar
Aesopunkine benzediinden yle ki eve ilk adm attnda
Marionun da benim de aknlktan azmz ak kalmt
yapt her eyi balamay srdryorum. Elimde deil. Bu
ocuk bir eytan. Yzsz, kaba ve adam olmaz biri, ama hayatn
alevi parlyor iinde, bana dert aacak eylerin ortasna
balklama daldnda onu izlemek bana iyi geliyor. Yusefi
izlerken, Ustann bende ne grdn anlyorum imdi; bana
yetenein var derken ne demek istediini. Bu ocukta da
yetenek var. Cesaretimi toplayp annesiyle konuabilseydim, hi
durmaz kanatlarmn altna alrdm ocuu. yl gemeden de
bir Harika ocuka evirirdim onu. Benim braktm yerden
balard, ok gemeden de hi kimsenin ulamad noktalara
ulard. Ulu Tanrm, bunun iin yaamaya deerdi, yle deil
mi? u kahrolas dnyaya yeniden ark syletirdi byle biri.

268
 Ama bir sorun var, o da otuz basamaklk merdiven.
Yolandaya, oluna umay reteceim demek iyi de, bu engeli
atktan sonra ne yapacam? Bu dnce benim bile midemi
bulandryor. Yaadm btn o acmaszlklardan, eziyetlerden
sonra bunu bir bakasna nasl yapabilirim? Artk Yehudi Usta
gibi insanlar yok yeryznde, benim gibi ocuklar da yok, yani
budala, alngan ve inat ocuklar. Eskiden bambaka bir
dnyada yayorduk biz, Ustayla birlikte yaptmz eyleri
bugn yapmak olanaksz artk. nsanlar buna hogryle
bakmazlar. Polisi arrlar, Kongre yelerine mektup yazarlar,
aile doktorlarna bavururlar. Eskiden olduu kadar dayankl da
deiliz, belki de bu yzden daha yaanas bir yerdir dnya,
bilmiyorum ite. Bildiim bir ey varsa o da karln verme-
den bir ey alamayacanzdr, istediiniz ey ne kadar bykse
karlnda demeniz gereken bedel de o kadar byk olur.
Cibolada ilk umaya baladm o dehet dolu gnleri
dndmde Yehudi Ustann yntemlerinin fazla sert olup
olmadn da dnyorum elimde olmadan. lk kez yerden
havalandmda onun bana retmi olduu bir ey sayesinde
baarmamtm bunu. Kendi kendime, mutfan souk zeminin-
de yapmtm, uzun uzun aladktan, umarszlk ektikten sonra
olmutu hem de, ruhum bedenimden dar uradnda, artk
kim olduumun bile bilincinde olmadm bir anda olmutu.
Belki de gerekten nemli olan tek ey umarszlkt. Eer bu
doruysa, Ustann bana uygulad bedensel ikenceler bir
yapmacktan, beni kandrp bir yerlere vardma inandrmaktan
baka bir ey deildi aslnda kendimi mutfak zemininde
yzst yatar bulduum ana kadar hibir yerde olmamtm. Ya
bu ilemin aamalar yoksa? Ya her ey bir tek anda toplanmsa
bir sramada yldrm gibi bir tek dnm annda? Yehudi
Usta eskilerdendi, bir byc gibi beni hokus pokuslara,
tumturakl szlerine inandrmt. Ama ya onun izledii yoldan
baka yollar da varsa? Ya daha basit, daha dolaysz bir yol,
ieriden balayan ve bedenin tamamna hi gerek duymayan bir

269
baka yaklam varsa? O zaman ne olacakt?
Yerden ykselip havada durmann zel bir yetenek
istediine inanmyorum aslnda. Hepimizin iinde olan bir ey
bu her erkein, kadnn ve ocuun, yeteri kadar alp
dikkatini toplarsa, benim Harika ocuk Walt olarak stesinden
geldiim ilerin bir kat fazlasn becerebilir herkes. Ama
kendiniz olmaktan kmay renmelisiniz. te her ey bununla
balar, gerisi arkadan gelir. Brakn kendinizi de buharlan.
Brakn kaslarnz gevesin, ruhunuzun iinizden dar ktn
hissedene kadar soluk alp verin, sonra da gzlerinizi yumun.
te byle yaplr bu i. Bedeninizin iindeki boluk, sizi
evreleyen havadan daha hafif olur. Yava yava sfrdan da aza
iner arlnz. Gzlerinizi kaparsnz, kollarnz iki yana
aarsnz, buharlarsnz. Ve sonra, ar ar, yerden ykselirsi-
niz. te byle.

TN 2016

270
271