KAPITULLI 1

FINANCA DHE MANAXHERI FINANCIAR

Ky libr sht mbi vendimarrjen financiare t korporatave. Ne do t fillojm duke thn

se cilat jan kto vendime dhe pse jan t rndsishme.
Korporatat prballen me dy pyetje t rndsishme financiare: Cilat investime duhet t
bj firma? Dhe si duhet ti paguaj kto investime? Pyetja e par prfshin shpenzimin e
parave, e dyta prfshin rritjen e tyre.
Sekreti i suksesit n menaxhimin financiar sht rritja e vlers. Kjo sht nj deklarat e
thjesht, por jo shum e dobishme. Ajo sht si kshilla e nj investitori n tregun e
aksioneve "Blej lir dhe she shtrenjt" Problemi sht se si t bhet kjo.
Mund t ket disa aktivitete pr t cilat mund t lexoni nj libr dhe pastaj t veproni, por
menaxhimi financiar nuk sht nj prej tyre. Kjo sht arsyeja pse financa sht me vler
pr ta studiuar. Kush dshiron t punoj n nj fush ku nuk ka vend pr gjykim,
eksperienc, kreativitet dhe pak fat? Edhe pse ky libr nuk mund t ofroj gjykim,
eksperienc, kreativitet dhe fat, ai paraqet koncepte dhe informacione mbi t cilat jan t
bazuara vendimet financiare, dhe kjo tregon se si t prdorim tregues s tregut financiar.
Do t fillojm kt kapitull duke shpjeguar se far sht nj korporat dhe nj hyrje n
prgjegjsit e menaxherve t saj financiare. Ne do t dalloj aktivet reale nga aktivet
financiare dhe vendimet pr investime kapitale nga vendimet e financiare. Ne theksojm
rndsin e tregjeve financiare, si kombtare dhe ndrkombtare, pr menaxherin
financiar.
Financa sht rreth parave, tregjeve dhe njerzve. Menaxheri financiar duhet t
vlersoj objektivat konfliktuale hasur shpesh n menaxhimin financiar. Zgjidhja e
konflikteve sht e vshtir, veanrisht kur njerzit kan informacione t ndryshme. Kjo
sht nj tem e rndsishme e cila shkon deri n kapitullin e fundit t ktij libri. N kt
kapitull ne do t fillojm me disa prkufizime dhe shembuj.

1.1 far sht nj korporat?

Jo t gjitha bizneset jan korporata. Ndrmarrjet e vogla mund t jen n pronsi dhe t
menaxhuara nga nj individ i vetm. Kto quhen pronsi individuale. N raste t
tjera, disa njerz mund t bashkohen pr t zotruar dhe pr t menaxhuar nj
partnership . Megjithat, ky libr sht rreth financave t korporatave. Pra, ne kemi
1

nevoj pr t spjeguar se far sht nj korporat.

Pothuajse t gjitha bizneset e mdha dhe t mesme jan organizuar si korporata. Pr

shembull, General Motors, Banka e Ameriks, Microsoft dhe General Electric, British
Petroleum, Unilever, Nestle, Volkswagen dhe Sony jan korporata. N do rast firma
sht n pronsi t aksionerve q zotrojn aksionet e ktyre bizneseve.

1
Shum biznese profesionale, t tilla si studiot e kontabilitetit dhe studiot ligjore, jan partneritete. Bankat
m t mdha t investimeve filluan si partneritete, pastaj u bn korporata. Goldman Sachs, banka e fundit
e investimeve, emetoi aksione dhe u b nj korporat publike n 1998.
Kur nj korporat sht themeluar m par, aksionet e saj mund t mbahen t gjitha nga
nj grup i vogl investitorsh, kta mund t jen drejtuesit e kompanis dhe mbshtetsit
e saj. N kt rast aksionet nuk tregtohen n publik dhe kompania mbahet afr. Kur
korporata rritet, duhen emetuar aksione t reja pr t rritur kapitalin.

Duke u organizuar si nj korporat, nj biznes mund t trheq nj shumllojshmri t

gjer t investitorve. Disa mund t mbajn nj aksion t vetm me vler vetm pak
dollar, e cila t jep t drejtn e vetm nj vote, dhe pr t marr nj pjes t vogl
t fitimeve dhe dividentve. Aksionert mund t prfshihen edhe ne shoqrit gjigande t
fondeve t pensioneve dhe kompanit e sigurimit, investimet e t cilave mund t kalojn
vlern e miliona aksioneve dhe qindra miliona dollar, t cilat t japin t drejtn
prkatsisht pr nj numr t madh votash, pjes t fitimit dhe dividend.

Edhe pse aksionert blejn korporatn, ata nuk e menaxhojn at. N vend t ksaj, ata
votojn pr t zgjedhur nj bord drejtuesish. Disa prej ktyre drejtorve mund t nxirren
nga menaxhert m t lart, por t tjert nuk jan drejtor ekzekutiv t punsuar nga
firma. Bordi i drejtorve prfaqson aksionert. Ai emron menaxherin e lart, dhe
sigurohet q menaxhert t veprojn n interes t aksionerve. Kjo ndarje e pronsis nga
menaxhimi i jep korporats qndrueshmri2. Edhe pse nj manaxher mund t iki ose t
vdesi, ai mund t zvendsohet dhe korporata mund t mbijetoj dhe aksionert mund t
shesin aksionet e tyre investitorve t rinj, pa penguar punn e biznesit.

Ndryshe nga partneritetet dhe pronsit individuale, korporatat kan prgjegjsi t

kufizuar, q do t thot se aksionert nuk prgjigjen personalisht pr borxhet
e firms. Nse, t themi, General Motors do t dshtoj, askush nuk mund t krkoj
q aksionert e saj t vn shuma parash pr t paguar borxhet e saj. Shuma m e madhe
q nj zotrues aksionesh mund t humbas sht shuma q ai ka investuar.

Edhe pse nj korporat sht pron e aksionerve t saj, ajo sht ligjrisht e dallueshme
prej tyre. Ajo bazohet n statutin e korporats, i cili prcakton qllimin e biznesit, sa
aksione mund t emetohen, numri i drejtorve t emruar, e kshtu me radh. Ky statut
duhet t prputhet me ligjet e shtetit n t cilin biznesi operon3. Pr shum qllime
ligjore, korporata sht konsideruar si nj banor i shtetit t saj. Si nj "person" ligjor ajo
mund t marr hua apo t jap kredi, dhe kjo mund t padis apo t paditet. Ajo paguan
tatimet e veta (por ajo nuk mund t votoj!).

Duke qene se korporata dallohet nga aksionert e saj, ajo mund t bj gjra q
bashkpronesit dhe pronsit individuale nuk mund t bjn. Pr shembull, ajo mund t
mbledh para nga shitja e aksioneve t reja pr investitort dhe mund ti riblej
kto aksione prsri. Nj korporat mund t bj nj ofert blerje pr nj tjetr dhe pastaj
t bashkoj dy bizneset.

2
Korporatat mund t jen t pavdekshme por ligji krkon q partneritetet t ken nj fund t prcaktuar.
Nj partneritet duhet t specifikoj datn e fundit ose nje procedur t ndarjes s patneritetit. Edhe nj
biznes individual e ka nj fund pasi pronari sht i vdekshm.
3
Daleware ka nj sistem ligjor t zhvilluar pr korporatat. Edhe pse ka shum biznese individuale, nj pjes
e madhe e korporatave n Shtetet e Bashkuara jan n Daleware
Organizimi si nj korporat ka edhe disa disavantazhe . Menaxhimi ligjor i nj korporate
dhe komunikimi me aksionert mund t harxhoj shum koh dhe t kushtoj. Pr m
tepr, n Shtetet e Bashkuara ekziston nj penges e rndsishme fiskale. Pr shkak se
korporata sht nj entitet i veant ligjor, ajo taksohet ve. Pra, korporatat paguajn
tatim mbi fitimet e tyre, dhe, prve ksaj, aksionert paguajn tatim mbi do dividend q
ata marrin nga kompania. Shtetet e Bashkuara jan t pazakonta n kt drejtim.

1.2 Roli i menaxherit financiar?

Pr t vazhduar biznesin, korporatat kan nevoj pr nj larmi pothuajse t pafundme t

pasurive t patundshme. Shum nga kto pasuri jan t prekshme, t tilla si makinerit,
fabrikat dhe zyrat; t tjerat jan t paprekshme, t tilla si eksperienca teknike, markat
tregtare dhe patentat. Pr t gjitha kto duhet t paguash. Pr t gjetur parat e
nevojshme, korporata shet disa thirrje mbi aktivet e prekshme te saj. Kto thirrje jan
quajtur aktive financiare ose letra me vler. Pr shembull, n qoft se kompania
merr para hua nga banka, banka merr nj kontrat me shkrim se parat do t paguhen me
interes. Kshtu banka tregton para t gatshme pr nj aktiv financiar. Aktivet financiare
prfshijn jo vetm kredit bankare, por edhe aksionet, obligacionet dhe nj
shumllojshmri letrash me vler t specializuara4.

Menaxheri financiar qndron midis veprimtaris s brendshme t firms dhe tregjeve

financiare (apo kapitale), ku investitort mbajn mjetet financiare t emetuara
nga firma5. Roli i menaxherit financiar sht ilustruar n Figurn 1.1, ku do shigjet
tregon rrjedhjen e parave nga investuesi te firma dhe pastaj tek investuesi
prsri. Rrjedhja fillon kur firma shet letrat me vler pr t rritur sasin e parave
(shigjeta 1 n figurn). Parat prdoren pr blerjen e pasurive t patundshme t
prdorura n operacionet e firms (shigjeta 2). M von, n qoft se firma rezulton e
suksesshme, pasuria e patundshme gjeneron flukse hyrse monetare t cilat shlyejn
investimin fillestar (shigjeta 3). S fundi, nj pjes e parave riinvestohet (shigjeta 4a)
ose u kthehet investitorve, n formn e interest ose t dividen
dve (shigjeta4b). Sigurisht, zgjedhja n mes t shigjetave 4a dhe 4b nuk sht plotsisht
e lir. Pr shembull, nse nj bank jep para n fazn 1, duhet ti paguajm parat plus
interesin n fazn 4b.

Diagrama jon na kthen prsri n dy pyetjet themelore t menaxherit financiar. S

pari, n cilat pasuri t patundshme duhet t investoj firma? S dyti, si mund ti risim
parat q do t investojme? Prgjigja pr pyetjen e par lidhet me vendimet e
investimeve. Prgjigja pr pyetjen e dyt lidhet me vendimin e financimit t ktyre
investimeve.
Investimet kapitale dhe vendimet e financimit jan t ndara n mnyr tipike, t
analizuara n mnyr t pavarur. Kur nj mundsi investimi sht identifikuar, pyetja e
4
Ne do ti shohim kto letra me vler n Kreun 14 dhe 25
5
Do t dgjoni menaxhert financiar t prdorin termat treg financiar dhe treg kapitalesh, prgjithsisht si
sinonime. Por tregu kapital sht burim i vetem i financimeve afatgjata. Financimet afatshkurtra jan burim
i tregut t paras. Afatshkurtr do t thot m pak se nj vit. Perdoret termi treg financiar duke iu referuar
do burimi financimi
par e menaxherit financiar sht nse projekti ka vler m t lart se nevoja pr ta
ndrmarr at. Nse prgjigja sht po, ather ai ose ajo shikojn mundsit e financimit
t projektit. Por ndarja e investimeve nga vendimet e financimit nuk do t thot se
menaxheri financiar mund t harroj investitort dhe tregjet financiare, kur analizon
projektet e investimeve kapitale. Si do t shohim n kapitullin e ardhshm, objektivi
themelor financiar i firms sht maksimizimi i vlers s parave t investuara n
firm nga aksionert e saj. Shikoni prsri figurn 1.1. Aksionert jan t lumtur pr t
kontribuar me para n shigjetn 1 vetm nse vendimet e
marra n shigjetn 2 gjenerojn t paktn kthimin e prshtatshm
n shigjet 3. "Prshtatshm" do t thot kthim t paktn t barabart me kthimin n
dispozicion pr investitort jasht firms n tregjet financiare. Nse projektet e firms
gjenerojn vazhdimisht kthime t paprshtatshme, aksionert do t krkojn kthimin e
parave t tyre.

Fig. 1.1

Menaxhert financiar t korporatave t mdha duhet t jen burrat dhe grat e bots.
Ata duhet t vendosin jo vetm se n cilat aktive t investojn, por edhe ku do t ndodhen
kto aktive. Merrni Nestle, pr shembull. Kjo sht nj kompani zviceriane, por
vetm nj pjes e vogl e prodhimit t saj realizohet n Zvicr. Mbi 520 fabrika t saj
jan t vendosura n 82 vende. Menaxhert e Nestle, duhet t din se si t
vlersojn investimet n vendet me monedha t ndryshme, me norma t ndryshme
interesi, me norma t ndryshme inflacioni dhe me sisteme t ndryshme tatimore.

Tregjet financiare n t cilat firma fiton para jan gjithashtu ndrkombtare. Aksionert
e korporatave t mdha jan t shprndara npr bot. Aksionet tregtohen gjat gjith
kohs n New York, Londr, Tokio dhe qendra tjera financiare. Obligacionet dhe kredit
bankare jan lehtsisht t lvizshme prtej kufijve kombtar. Nj korporat q ka
nevoj pr para nuk sht e detyruar t marr hua n bankat n qytetin e saj. Dit-pr-
dit menaxhimi i parave bhet nj detyr komplekse pr firmat q prodhojn ose
shesin n vende t ndryshme. Pr shembull, mendoni pr problemet q
menaxhert financiar t Nestle prballen n mbajtjen e arktimeve dhe t pagesave n
82 vende.
Ne pranojm se Nestle sht e pazakont, por jan t pakt menaxhert financiare q
mund t mbyllin syt prpara shtjeve financiare ndrkombtare. Pra, n gjith librin,
ne do t'i kushtojm vmendje dallimeve n sistemet financiare dhe do t
shqyrtojm problemet e t investuarit dhe sigurimin e fondeve ndrkombtare.

1.3 Kush sht menaxheri financiar?

N kt libr ne do t prdorim termin menaxher financiar, pr t'iu referuar t gjith

prgjegjsve pr nj investim t rndsishm apo pr nj vendim financimi. N kt libr,
vetm n firmat e vogla sht nj person i vetm prgjegjs pr t gjitha vendimet. N
shumicn e rasteve, prgjegjsia sht e shprndar. Drejtuesit e lart jan vazhdimisht t
prfshir n vendimet financiare. Edhe inxhinieri, i cili dizenjon nj produkt t ri sht
gjithashtu i prfshir: dizajn prcakton llojin e mjeteve dhe lndeve q i duhen firms.
Drejtori i marketingut, i cili angazhohet pr nj fushat t madhe reklame sht gjithashtu
duke e br nj vendim investimi t rndsishm. Fushata publiitare sht nj
investim n nj aktiv jo-material, q pritet t gjeneroj n t ardhmen t ardhura.

Megjithat ka disa menaxher q specializohen n fushn e financave. Rolet e tyre jan

prmbledhur n figurn 1.2. Punonjsi i thesarit sht prgjegjs pr prkujdesjen e
parave cash t firms, pr rritjen e kapitalit t ri dhe pr mbajtjen e marrdhnieve me
bankat, me aksionert dhe me investitor e tjer q kan investuar n letrat me vler t
firms. Pr firmat e vogla, punonjsi i thesarit ka t ngjar t jet vetm ekzekutivi
financiar.

Fig. 1.2 Manaxhert m t rndsishm financiar n korporatat e mdha

Drejtor Ekzekutiv Financiar

Prgjegjs pr:
Politikat financiare
Planifikimi pr korporatn

Kontrollori
Prgjegjsi I thesarit
Prgjegjs pr:
Prgjegjs pr:
Prgatitjen e pasqyrave financiare
Mbajtjen e kapitalit
Kontabilitetin
Mardheniet me bankat
Taksat

Korporatat m t mdha kan gjithashtu nj kontrollor, i cili prgatit pasqyrat financiare,

menaxhon kontabilitetin e brendshm t firms dhe kujdeset pr detyrimet tatimore. Ju
mund t shihni se punonjsi i thesarit dhe kontrollori kan funksione t
ndryshme: Prgjegjsia kryesore e punonjsit t thesarit sht pr t marr dhe pr t
menaxhuar kapitalin e firms, ndrsa kontrollori siguron q parat t prdoren me
efikasitet.

Firmat m t mdha zakonisht emrojn nj Drejtor Ekzekutiv Financiar (DEF), pr t

mbikqyrur si punonjsin e thesarit edhe punn e kontrollorit. DFE sht i prfshir
thellsisht n politikn financiare dhe planifikimin e korporats. Shpesh ai ose ajo do t
ket prgjegjsi t prgjithshme menaxheriale, prtej shtjeve financiare dhe mund t
jet nj antar i bordit t drejtorve. DEF sht prgjegjs pr organizimin dhe
mbikqyrjen e procesit t buxhetimit t kapitalit. Projektet e mdha t investimeve
kapitale jan t lidhura ngusht me planet pr zhvillimin e produkteve, prodhimin
dhe marketingun nga kta sektor, megjithat menaxhert jan prfshir n mnyr t
pashmangshme n planifikimin dhe analizn e projekteve. Nse firma ka antar t
stafit t specializuar n planifikimin e korporatave, edhe ata jan t prfshir
n buxhetimin e kapitalit.

Pr shkak t rndsis s shtjeve t shumta financiare, vendimet e fundit shpesh

vendosen me ligj ose nga bordi i drejtorve. Pr shembull, vetm bordi ka fuqin ligjore
pr t deklaruar nj divident ose pr t vendosur emetimin publik t letrave me vler.
Bordet zakonisht delegojn vendime pr shpenzime investimesh t vogla ose t mesme,
por autoriteti i miratimit t investimeve t mdha pothuajse kurr nuk delegohet.

1.4 Ndarja e pronsis nga menaxhimi

N bizneset e mdha ndarja e pronsis nga menaxhimi sht nj domosdoshmri

praktike. Korporatat e mdha mund t ken qindra e mijra aksioner. N asnj mnyr
nuk duhet q t gjith ata t jen t prfshir n mnyr aktive n menaxhim. Autoriteti
duhet tu delegohet menaxherve.

Ndarja e pronsis nga menaxhimi ka prparsi t qarta. Kjo i lejon pronart e aksioneve
t ndryshohen pa ndrhyr n funksionimin e biznesit. Kjo i lejon firms t punsoj
menaxher profesionist. Por ndarja e pronsis nga menaxhimi mund t sjell edhe
probleme midis menaxherve dhe pronarve, nse kan objektiva t ndryshme. Ju mund
t shihni rrezikun: N vend q t plotsojn dshirat e aksionerve, menaxhert mund t
krkojn nj mnyr jetese m t qet apo m luksoze, ata mund t ndrmarrin vendime
jopopullore, ose ata mund t bjn prpjekje pr t ndrtuar nj perandori me parat e
aksionerve t tyre.

Konflikte t tilla mes aksionerve dhe objektivave t menaxhereve krijojn problemin e

agjensis. Aksionert jan kryesort, menaxhert jan agjentt e tyre. Aksionert
dshirojn q menaxhimi t rris vlern e firms, por menaxhert mund t ken objektivat
e tyre. Kostot e agjencis vrtetohen kur, (1) menaxhert nuk prpiqen pr t
maksimizuar vlern e firms dhe (2) aksionert shtojn kostot pr t monitoruar dhe
ndikuar n veprimtarin e menaxherve. Sigurisht, nuk ka kosto kur aksioner jan edhe
menaxher. Kjo sht nj nga prparsit e nj pronsie individuale. Pronari-menaxher
nuk ka konflikte interesi.
Konflikti mes aksionerve dhe menaxherve nuk sht i vetmi problem i agjensis q
menaxheri financiar duhet t prballet. Pr shembull, aksionert duhet t inkurajojn
menaxhert pr t punuar pr interesat e aksionerve, n mnyr q menaxhert e lart t
mendojn se si t motivojn t gjith t tjert n kompani. N kt rast, manaxhert e
lart jan kryesort dhe manaxhert e ult dhe punonjsit e tjer jan agjentt e tyre.

Shpenzimet e agjencis mund t rrjedhin nga financimi. N koh normale, bankat dhe
mbajtsit e obligacioneve, q i japin parat kompanis, jan bashkuar me aksionert n
dshirn pr t shptuar kompanin, por kur firma sht n telashe, ky bashkim n
qllime mund t prishet. N raste t tilla, mund t jen t nevojshme veprime vendimtare
pr t shptuar firmn, por huadhnsit jan t shqetsuar pr t rimarr parat e tyre dhe
jan t gatshm ta shohin firmn duke br ndryshime t rrezikshme, q mund t ulin
sigurin e kredive t tyre. Grindjet mund t shprthejn edhe mes huadhnsve t
ndryshm, kur ata shohin se kompania shkon drejt falimentimit.

Mendoni vlern e prgjithshme t kompanis si nj tort, q sht e ndar midis nj

numri t madh pretenduesish. Kta prfshijn menaxhert dhe aksionert, si dhe fuqia
puntore e kompanis, bankat dhe investitort, t cilt kan i dhn borxhe kompanis.
Qeveria sht tjetr pretendent, pasi ajo merr tatimin mbi fitimet e korporatave. T gjith
kta pretendent jan t lidhur s bashku n nj rrjet t komplikuar kontratash dhe
mirkuptimesh. Pr shembull, kur bankat vendosin ti japin para firms, ato kmbngulin
n nj kontrat formale duke deklaruar normn e interesit dhe datat e shlyerjes, ndoshta
duke vendosur kufizime mbi dividentt ose huamarrjen shtes. Por nuk mund t vendosen
rregulla pr do ngjarje t mundshme n t ardhmen. Kontratat me shkrim jan jo t plota
dhe duhet t plotsohen nga mirkuptimi dhe nga masat q duhet t ndihmojn pr t
mbrojtur interesat e palve t ndryshme.

Problemi kryesor i agjensis do t jet m i leht pr tu zgjidhur nse t gjith kan t

njjtin informacion, gj q sht rast i rrall n sektorin e financs. Menaxhert,
aksionert dhe huadhnsit kan informacione t ndryshme n lidhje me vlern e vrtet
t nj aktivi financiar. Ky informacion i shpallur mund t jet i shum viteve. Menaxhert
financiar duhet ti njohin kto asimetri t informacionit dhe duhet t bindin investitort
se nuk do t ket surpriza t kqija rrugs. Ja nj shembull. Supozoni se ju jini menaxheri
financiar i nj kompanie q sht informuar rishtazi pr t zhvilluar dhe pr t sjell n
treg nj ila pr kurimin e mykut. N nj takim me investitort e mundshm, do t
paraqisni rezultatet e hulumtimeve klinike. Raportet optimiste tregojn se nga nj
kompani hulumtimi t pavarur nga tregu, parashikimi i fitimeve sht i mjaftueshm pr
t justifikuar investime t mtejshme. Por investitort e mundshm jan ende t
shqetsuar q ju mund t kini m shum informacion se ata. far mund t bni pr t'i
bindur ata q jan duke u thn t vrtetn? Vetm duke thn se "M besoni", nuk do
tiu mashtroj. Ndoshta kini nevoj t tregoni integritetin tuaj duke vn parat tuaja n
kt investim. Pr shembull, investitort ka t ngjar t ken m shum besim n planet
tuaja nse ata e shohin q ju dhe menaxhert e tjer kan nj pjes t aksioneve n
ndrmarrjen e re. Prandaj, vendimin tuaj pr t investuar parat tuaja mund tua japin
informacion investitorve n lidhje me perspektivn e vrtet t firms.
N kapitujt m von ne do t shohim m me kujdes se si korporatat i trajtojn problemet
e krijuara nga ndryshimet n objektiva dhe informacion. Figura 1.3 prmbledh shtjet
kryesore dhe tregon kapitujt ku ato do t trajtohen m gjersisht.
Fig. 1.3 Ndryshimet n objektiva dhe informacion mund t komplikojn vendimmarrjen
financiare (n kllapa numri i kapitullit q do t trajtohen)
Ndyshime n informacion Ndryshimet ne objektiva

mimi i aksioneve dhe kthimi (13) Menaxher vs Aksioner (2, 12, 33, 34)
Emetimi i aksioneve dhe titujve t tjer Menaxhert e lart vs menaxhert operativ
(15, 18, 23) (12)
Dividentt (16) Aksionert vs. bankat dhe kreditort e tjer
Financimi (18) (18)

1.5 shtjet q do t trajtohen n kt libr?

Kemi prmendur se si menaxhert financiar ndajn investimet dhe vendimet e

financimit: Vendimet e investimit zakonisht i paraprijn vendimet e financimit. Kjo sht
edhe se si ne kemi organizuar kt libr. Pjest 1 deri 3 jan pothuajse trsisht t
prkushtuar pr aspekte t ndryshme t vendimeve t investimeve. Pjesa e par trajton si
ti vlersojm aktivet, e dyta lidhjen n mes riskut dhe vlers dhe e treta menaxhimin e
proceseve t investimeve kapitale. Diskutimi i ktyre temave z kapitujt 2 deri n 12.

Duke punuar me kto kapituj, ju mund t keni disa pyetje themelore pr financn. Pr
shembull: far do t thot q nj shoqri ka "emetuar aksione"? Sa para n shigjetn 1
n figurn 1.1 vijn nga aksionert dhe sa nga huamarrja? far lloje t letrave me vler
t borxhit ka emetuar aktualisht firma? Kush aktualisht blen aksionet apo titujt e borxhit
t firms, investitor individual apo institucionet financiare? Cilat jan ato institucione dhe
far roli luajn n financat e korporatave dhe n gjith ekonomin?

Pjesa 4, "Nj vshtrim i prgjithshm mbi financimin e korporatave," mbulon kto dhe
nj sr pyetjesh t ngjashme. Ju mund ta lexoni at do koh. Ju mund t dshironi ta
lexoni tani. Kapitulli 14 sht nj nga t tre n Pjesn 4, e cila fillon analizn e
vendimeve t financimit t korporatave. Kapitulli 13 shqyrton provat mbi hipotezat e
tregjeve efektive, i cili thot se mimet e aktiveve q vrehen n tregjet financiare
reflektohen n vlern dhe informacionin n dispozicion t investitorve. Kapitulli 15
prshkruan se si emetohen aksionet dhe letrat me vler t borxhit.

Pjesa 5 vazhdon analizn e vendimeve t financimit, q mbulon politikn e dividentit dhe

przierjen e borxhit me financimin kapital. Ne do t prshkruajm se far ndodh kur
firmat jan n vshtirsi financiare pr shkak t puns operative t varfr, ose huamarrjes
s tepruar. Ne do t marrim n konsiderat se si vendimet financiare mund t ndikojn n
vendimet pr projektet investuese t firms.

Pjesa 6 prezanton opsionet. Opsionet jan t avancuara shum pr Kapitullin 1, por nga
Kapitulli 20 nuk do t keni asnj vshtirsi. Investitort mund t tregtojn opsionet mbi
aksionet, bonot, monedhat dhe mallrat. Menaxhert financiar gjejn opsione duke par
pr aktive reale q jan opsione reale dhe mbi mundsit e emetimit t firms. Duke
zotruar opsionet, do t vazhdojm n Pjesn 7 me nj vshtrim shum m t gjer mbi
format e financimit t borxhit afatgjat. Nj pjes e rndsishme e puns s menaxherit
financiar sht pr t gjykuar se cilin risk firma duhet t marr prsipr dhe cilin mund ta
mnjanoj. Pjesa 8 trajton menaxhimin e riskut, t brendshm dhe t jashtm.

Pjesa 9 mbulon planifikimin financiar dhe menaxhimin financiar afatshkurtr. Ne do t

shohim disa shtje praktike, duke prfshir parashikimin afatshkurtr dhe afatgjat,
rrugt pr huamarrjen afatshkurtr apo investime, administrimin e parave dhe letrave me
vler t tregtueshme dhe manaxhimin e llogarive t arktueshme (para t huazuara nga
nga klientt). Pjesa 10 prshkruan bashkimin dhe blerjen, n prgjithsi, n kontrollin dhe
qeverisjen e firms. Do t diskutohet se si kompanit n vende t ndryshme jan t
strukturuara pr t siguruar stimujt e duhur pr menaxhimin dhe shkalln e duhur t
kontrollit nga ana e investitorve t jashtm. Pjesa 11 sht prfundimi. Aty gjithashtu
diskutohen disa nga gjrat q nuk dihen pr financn. Nse ju do t jeni t part q
zgjidhni kto puzzle, ju do t bheni t famshm.

Prmbledhje

N kapitullin 2 jan trajtuar konceptet themelore t vlersimit t aktiveve. Po japim nj

prmbledhje t problemeve kryesore t trajtuara n kt kapitull hyrs.

Bizneset e mdha zakonisht organizohen si korporata. Korporatat kan tre karakteristika

t rndsishme. S pari, jan ligjrisht t dallueshme nga pronart e tyre dhe paguajn
tatimet e tyre. S dyti, kan prgjegjsi t kufizuar, q do t thot se aksionert q
zotrojn korporatn nuk mund t jen prgjegjs pr borxhet e firms. S treti, pronart
e nj korporate zakonisht nuk jan menaxher.

Detyrat e prgjithshme t menaxherit financiar mund t ndahen n (1) vendimet e

investimeve, apo buxhetimi i kapitalit dhe (2) vendimet e financimit. Me fjal t tjera,
firma duhet t vendos (1) far aktive reale t blej dhe (2) si ti gjej parat e
nevojshme. N kompanit e vogla shpesh ekziston vetm nj ekzekutiv financiar,
punonjsi i thesarit. Megjithat, shumica e kompanive kan nj punonjs thesari dhe nj
kontrollor. Detyra e punonjsit t thesarit sht pr t marr dhe pr t menaxhuar
financimin e kompanis, ndrsa detyra e kontrollorit sht q t sigurohet se parat kan
nj prdorim t drejt. N firmat e mdha ka edhe nj Drejtor Ekzekutiv Financiar (DEF).

Aksionert duan q menaxhert t rrisin vlern e aksioneve t kompanis. Menaxhert

mund t ken objektiva t ndryshme. Ky konflikt i mundshm interesi sht quajtur
problem i agjensis. do humbje n vler q rezulton nga konflikte t tilla sht quajtur
kosto e agjencis. Natyrisht mund t ket konflikte interesi t tjera. Pr shembull,
interesat e aksionerve t firms ndonjher mund t jen n konflikt me ato t bankave
dhe huadhnsve. Kto dhe t tjera probleme t agjencis bhen m t komplikuar kur
agjentt jan m t informuar se sa drejtuesit.

Menaxheri financiar luan edhe n skenn ndrkombtare, prandaj duhet t kuptoj se si

veprojn tregjet financiare ndrkombtare dhe se si t duhen vlersuar investimet jasht
shtetit. Ne trajtojm financat ndrkombtare t korporats n shum pika t ndryshme n
kapitujt q vijojn.
Quitze
1. Fjalori. Spjegoni ndryshimet midis:
a. Aktiveve financiare dhe reale
b. Buxhetimit t kapitalit dhe vendimit t financimit
c. Korporat e mbyllur dhe publike
d. Prgjegjsi e kufizuar dhe e pakufizuar
e. Korporat dhe parteritet (ortakri)
2. Cilat jane aktive reale dhe cilat financiare?
a. Aksion
b. Mark
c. Fabrik
d. Tok e paprdorur
e. Bilanci n llogarin rrjedhse t firms
f. Nj forc shitse me eksperienc dhe puntore
g. Nj titull borxhi
3. Cilat jan disavantzhet kryesore t korporatave?
4. Cila nga fjalit e mposhtme prshkruan m mir punonjsin e thesarit nga
kontrollori?
a. Ka t ngjar t jet vetem ekzekutiv financiar n firmat e vogla
b. Monitoron shpenzimet kapitale pr tu siguruar se ato nuk keqprdoren
c. Prgjegjs pr t investuar t holla rezerv t firms.
d. Prgjegjs pr organizimin dhe emetimin e aksioneve t zakonshme.
e. Prgjegjs pr shtjet tatimore kompanis.
5. Cilat nga shprehjet e mposhtme jan gjithmon t vrteta pr korporatn?
a. Prgjegjsi e pakufizuar
b. Koh e prcaktuar
c. Pronsia mund t transferohe pa ndikuar operacionet.
d. Menaxhert mund t pushohen nga puna pa asnj efekt mbi pronsin.
e. Aksionet duhet t tregtohen gjersisht.
6. N korporatat e mdha, pronsia dhe manaxhimi jan t ndara. Cilat jan pasojat
kryesore t ksaj ndarje?
7. Cilat jan shpenzimet e agjencis dhe far shkaktojn ato?