SVEU^ILI[TE

Kratice i imena sastojaka polimera

Igor ^ATI], Fakultet strojarstva i brodogradnje Sveu~ili{ta u Zagrebu
Ranka ^ATI], Dru{tvo za plastiku i gumu, Zagreb

^asopis POLIMERI povremeno objavljuje kratice i puna imena polimera Dio kratica normiran je na razini Me|unarodne organizacije za normi-
i dodataka. Ovaj put autori su Igor i Ranka ^ati} koji su Uredni{tvu do-ranje (ISO) i uklju~en je u hrvatsku normu HN/ISO 472. Tablica s krati-
pustili da preuzme taj tekst iz knjige I. ^ati}a Proizvodnja polimernih cama svojevrstan je kompromis izme|u normiranih i na tr`i{tu ~esto
tvorevina. Knjiga je objavljena u sije~nju 2006. u izdanju Dru{tva za upotrebljavanih kratica. ^ak se i postoje}e norme dosta me|usobno
plastiku i gumu. Postoji vi{e valjanih razloga za objavu ovog popisa. razlikuju, a niti unutar iste norme nisu sva na~ela dosljedno provede-
^ini se najva`nijim {to postoje dva, ~esto suprotstavljena izvora kratica.
na. Va`na je promjena nastala kada je norma ISO sugerirala da se ote-
Posebnost je ovoga popisa u tome {to ne obuhva}a samo normira- reti i bolje identificira slovo A, pa se npr. za akrilate po~elo upotreblja-
ne kratice ve} i velik broj nenormiranih, a koje se ~esto susre}u u li- vati AK, anhidride AH, arile i arilate AR, akrilonitrile AN, za alkohole AL,
teraturi. Stoga smatramo da objava ovoga popisa mo`e biti na acetate AC, amide i alkane A itd. Me|utim, u kraticama koje se sastoje
pomo} ~itateljstvu ovoga ~asopisa. od vi{e slova, na~elo nije dosljedno provedeno, pa je ponegdje
zadr`ano slovo A za sve navedene skupine. Sli~no je i s nekima drugim
Uredni{tvo
optere}enim simbolima, npr. B, C, M, P, S i T. Mo`e se o~ekivati da }e
tablicu trebati dopunjavati i izbacivati nenormirane kratice, koje }e se s
vremenom ipak morati zamijeniti normiranima. Kratice navedene u
Uvod
EN ISO 1043-1:2001 (E) otisnute su masno. Kratice koje nisu nave-
Imena polimera i dodataka ~esto su vrlo duga~ka. Stoga je vrlo dene u EN ISO 1043-1:2001 (E) uvr{tene su onako kako bi ih treba-
pro{ireno pisanje kratica. Uobi~ajeno je kratice sastavljati prema ne- lo pisati prema dosljedno provedenoj normi.
kom logi~kom i upotrebljivom sustavu. Po~etna je pretpostavka da su
kratice akronimi imena, no to nije uvijek mogu}e dosljedno provesti,
pa se dodaju i druga slova. S pomo}u kratica koje plastiku i gumu
Kratice / Symbols and
svrstavaju prema njihovu osnovnom kemijskom sastavu, mogu se abbreviated terms Ime / Term
identificirati pojedini materijali. Me|utim, fizi~ka, preradbena i upo-
rabna svojstva proizvoda bitno odre|uju dodatci u polimernim A/PE-C/S akrilonitril/klorirani polietilen/stiren
mje{avinama ili smjesama. Ti dodatci, katkad brojni, obi~no nisu
obuhva}eni kraticama, osim u ponekim, odlu~uju}im slu~ajevima. AB akrilonitril/butadienska plastika

Pri izradbi hrvatske ina~ice autori su bili suo~eni s gotovo nepremosti- ABA (zastarjelo, akrilonitril/butadien/akrilatna
vim te{ko}ama. Temeljni je razlog {to se podosta razlikuju rje{enja u preporu~uje se ABAK) plastika
preporukama Me|unarodne unije za ~istu i primijenjenu kemiju
(International Union of Pure and Applied Chemistry - IUPAC) o pi- akrilonitril/butadien/akrilatna
ABAK
plastika
sanju kratica i norme EN ISO 1043-1:2001 (E) - Plastics Symbols
and Abbreviated Terms (Plastika simboli i kratice imena). Primjer: ABR butadien/akrilatni kau~uk
prema preporukama IUPAC-a treba pisati eten, a prema navedenoj
normi ISO, i {to je uvrije`eno u svakodnevnoj praksi, etilen. Autorima akrilonitril/butadien/stirenska
ABS
se ~ini smislenijim da se u Hrvatskoj pri pisanju kratica pridr`ava hrvat- plastika
ske norme HN/ISO 472: Hrvatsko-engleski rje~nik polimerstva, koja
je u skladu s navedenom europskom normom. ACM akrilatni kau~uk

Valja navesti jo{ jednu te{ko}u. To je uporaba rije~i polimeri. Prema ACS (zastarjelo,
akrilonitril/klorirani polietilen/stiren
spoznajama autora, temeljenima na dugogodi{njoj praksi u ~asopi- preporu~uje se A/PE-C/S)
su POLIMERI, prema K. Adami}u, naziv polimeri smisleno se upo-
AECM akrilatni ester/etilenski kau~uk
trebljava kao skupno ime za prirodne i sintetske tvari i materijale ko-
jih je osnovni sastojak sustav makromolekula (polimerne molekule). AEM etilen-metilen/akrilatni kau~uk
Kako su polimerni materijali tehni~ki upotrebljive tvari koje
sadr`avaju osim osnovne polimerne tvari, polimerizata, i druge do- akrilonitril/etilen-propilen-dien/
AEPDS
datke, pod navedenim naslovom ~lanka obuhva}eni su monomeri stirenska plastika
(npr. vinil-klorid, VC), polimerni materijali (npr. polipropilen, PP) i
AES (preporu~uje se akrilonitril/etilen-propilen-dien/
dodatci (npr. dioktil-ftalat, DOP), bez posebnog navo|enja o ~emu
AEPDS) stirenska plastika
je rije~.
Popis kratica i imena bitno je pro{iren s obzirom na navedenu ISO AFMU nitrozo kau~uk
normu. Naime, u svakodnevnoj je uporabi, pogotovo me|u proiz- AMA akrilat/maleanhidrid
vo|a~ima materijala i prera|iva~ima, jo{ velik broj nenormiranih kra-
tica. Stoga je odlu~eno da se u ovome tekstu, radi lak{eg snala`enja i akrilonitril/metil-metakrilatna
AMMA
prepoznavanja, navedu i ostale kratice koje se nalaze u raznim litera- plastika
turnim izvorima. Autori su svjesni ~injenice da to nije popis svih kra-
tica u polimerstvu, kao i da su mogu}a druk~ija rje{enja pojedinih AMS a-metilstiren
imena. Svaki doprinos preciznijem pisanju kratica i pojedinih imena
AN akrilonitril
je dobrodo{ao.

188 26(2005)4 polimeri

 SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and Kratice / Symbols and

Ime / Term Ime / Term
abbreviated terms abbreviated terms

ANAK akrilonitril/akrilat CPVC (zastarjelo,

klorirani poli(vinil-klorid)
preporu~uje se PVC-C)
ANAKM akrilonitril/akrilatni kau~uk
CR polikloroprenski kau~uk
ANBA (preporu~uje se akrilonitril/butadien/akrilatna
ABAK) plastika CS kazein

ANBAK (preporu~uje se akrilonitril/butadien/akrilatna CSF kazein-formaldehid (umjetni rog)

ABAK) plastika
CSM (zastarjelo,
klorsulfonirani polietilenski kau~uk
ANMA (preporu~uje se akrilonitril/metil-metakrilatna preporu~uje se PE-CSM)
AMMA) plastika
CTA celulozni triacetat
ANMMA (preporu~uje se akrilonitril/metil-metakrilatna
AMMA) plastika CTFE klortrifluoreten

ANSAK (preporu~uje se DAP dialil-ftalat

akrilonitril/stiren/akrilatna plastika
ASA)
DBP dibutil-ftalat
APO amorfni poliolefin
DOA dioktil-adipat
AS akrilonitril/stiren
DODP dioktil-decil-ftalat
ASA akrilonitril/stiren/akrilatna plastika DOP dioktil-ftalat
AU poliester/uretanski kau~uk DOS dioktil-sebacat
BIIR bromizobuten/izoprenski kau~uk DPC difenil-polikarbonat
BMC zeljasti vlaknasti prepreg E/P etilen/propilenska plastika
BMI bismaleimid EAA etilen/akrilatna plastika
BR butadienski kau~uk EAKM etilen/akrilatni kau~uk
BRS bromstiren EAM (zastarjelo,
etilen/vinil-acetatni kau~uk
preporu~uje se EVACM)
BSTE butadien/stirenski elastoplastomer
EAMA etilen-akrilat/maleanhidrid
BSTPR (zastarjelo,
butadien/stirenski elastoplastomer
preporu~uje se BSTE) EB etilen/buten
CA celulozni acetat EBA (zastarjelo,
etilen/butil-akrilatna plastika
preporu~uje se EBAK)
CAB celulozni acetobutirat
EBAC etilen/butil-acetatna plastika
CAP celulozni acetopropionat
EBAK etilen/butil-akrilatna plastika
CBT cikli~ki butilen-tereftalat
EC etilceluloza
CEF celulozni formaldehid
mje{avina etilenskog kopolimera i
CF krezol-formaldehidna smola ECB
bitumena
CH hidratirana celuloza ECO epiklorhidrinski kau~uk
CIIR klorizobuten-izoprenski kau~uk ECTFE etilen/klortrifluoretilen
CM klorirani polietilenski kau~uk EEAK etilen/etil-akrilatna plastika

CMC karboksimetil celuloza EIM etilenski ionomer

CN celulozni nitrat, (celuloid) EMA etilen/metakrilatna plastika

CO epiklorhidrinski kau~uk EMAC (zastarjelo,

etilen/metakrilatna plastika
preporu~uje se EMA)
COC cikloolefinski kopolimer
EMAK (preporu~uje se
COP kopoliesterski elastoplastomer etilen/metakrilatna plastika
EMA)

CP celulozni propionat epoksid, epoksidna smola ili

EP
plastika
CPE (zastarjelo,
klorirani polietilen
preporu~uje se PE-C) EPDM etilen/propilen/dienski kau~uk

polimeri 26(2005)4 189

SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and Kratice / Symbols and

Ime / Term Ime / Term
abbreviated terms abbreviated terms
EPM etilen/propilenski kau~uk LSR kapljeviti silikonski kau~uk

EPR (zastarjelo, MA (zastarjelo,

preporu~uje se EPM)
EPS (zastarjelo,
preporu~uje se PS-E)
ET
etilen/propilenski kau~uk maleanhidrid
preporu~uje se MAN)
metil-metakrilat/akrilonitril/butadie
pjene}i polistiren MABS
n/stirenska plastika
polietilen-oksid/tetrasulfidni kau~uk MAN maleanhidrid

ETER epiklorhidrin/etilen-oksidni kau~uk metil-metakrilat/butadien/stirenska

MBS
plastika
ETFE etilen/tetrafluor-etilenska plastika
MC metilceluloza
EU polieter/uretanski kau~uk
MF melamin-formaldehidna smola
EVA (zastarjelo,
etilen/vinil-acetatna plastika
preporu~uje se EVAC) tetrafluoretilen/perfluormetil-vinil
MFA
eter
EVAC etilen/vinil-acetatna plastika
MFQ metil-fluor silikonski kau~uk
EVACM etilen/vinil-acetatni kau~uk
metil-metakrilat/akrilonitril/butadie
EVAL (preporu~uje se MMAKBS
etilen/vinil-alkoholna plastika n/stiren
EVOH)
MMI metil-maleimid
EVOH etilen/vinil-alkoholna plastika
MP melamin/fenolna smola
perfluoro(etilen-propilenska)
plastika, melamin/fenol-formaldehidna
FEP MPF
tetrafluoretilen/heksafluorpropilens smola
ka plastika
MPQ metil-fenil silikonski kau~uk
FF furan-formaldehidna smola
silikonski kau~uk, polidimetil
MQ
FFKM perfluorni kau~uk silikonski kau~uk

polipropilen/tetrafluoretilenski MS (zastarjelo,
FPM poli(a-metilstiren)
kau~uk preporu~uje se PMS)

FPR vlaknima oja~ana plastika MSAN a-metilstiren/akrilonitrilna plastika

FS fluorstiren MUF melamin/ureaformaldehidna smola

fosfazenski kau~uk s fluoralkilnim melamin/ureafenolformaldehidna
FZ MUPF
ili fluoroksialkilnim grupama smola
halogenirani butilni kau~uk, MVFQ fluor silikonski kau~uk
HIIR
halogenirani poli(izobuten/izopren)
NAR (zastarjelo,
akrilonitril/akrilatni kau~uk
HIPS (zastarjelo, preporu~uje se ANAKM)
polistiren visoke `ilavosti
preporu~uje se PS-HI)
akrilonitril/butadienski kau~uk,
NBR
smjesa za kalupljenje proizvoda nitrilni kau~uk
HMC
visoke ~vrsto}e
NCR akrilonitril/kloroprenski kau~uk
I (zastarjelo, preporu~uje
etilenski ionomer NIR akrilonitril/izoprenski kau~uk
se EIM)

ICP intrinzi~no vodljivi polimeri NR prirodni kau~uk

IIR (zastarjelo, butilni kau~uk, P fenol

preporu~uje se PIBI) poli(izobuten/izopren)
PA poliamid
IM poliizobutenski kau~uk
poliamid na osnovi
PA11
IPN interpenetriraju}e polimerne mre`e aminoundekanske kiseline

IR poliizoprenski kau~uk poliamid na osnovi dodekanske

PA12
kiseline
IRS stiren/izoprenski kau~uk
poliamid na osnovi
PA46
LCP kapljeviti kristalni plastomeri1 politetrametilenadipinske kiseline

1
Uobi~ajeni prijevod je teku}i kristalni polimeri, ali samo plastomeri mogu biti u kapljevito kristalnom obliku.

190 26(2005)4 polimeri

 SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and Kratice / Symbols and

Ime / Term Ime / Term
abbreviated terms abbreviated terms

PA6 poliamid na osnovi e-kaprolaktama poli(butadien-stirenski) kau~uk,

PBS
stiren-butadienski kau~uk
poliamid na osnovi
PA610 heksametilendiaminsebacinske PBT poli(butilen-tereftalat)
kiseline
PC polikarbonat
poliamid na osnovi
PA612 heksametilendiamindodekanske poli(cikloheksilen-dimetilen-
PCCE
kiseline cikloheksandikarboksilat)

poliamid na osnovi PCL polikaprolakton

PA66 heksametilendiaminadipinske PCPO poli(3,3-diklormetilpropilen-oksid)
kiseline
poli(cikloheksilen-dimetilen-
poliamid na osnovi PCT
tereftalat)
PA69 heksametilendiaminazelainske
kiseline PCTFE poli(monoklortrifluoretilen)
PAA poli(akrilna kiselina) glikolom modificirani
PCT-G
poli(cikloheksil-tereftalat)
PAC poliacetilen
PDAP poli(dialil-ftalat)
PAE (zastarjelo,
poli(aril-eter)
preporu~uje se PARE) PDCPD polidiciklopentadien
PAEK poli(aril-eterketon) PE polietilen

PAEST poli(akrilni ester) PEA (zastarjelo,

poli(ester-amid)
preporu~uje se PESTA)
PAI poli(amidimid)
PEAK poli(eter-akrilat)
PAK poliakrilat
PEBA polieter-blok-amid
PAKEK poli(akril-eterketon)
PEC poli(esterkarbonat)
PAL polianilin
PE-C klorirani polietilen
PAMA poli(alkilmetakrilat)
PE-CS klorsulfonirani polietilen
PAMI poli(aminobismaleimid)
PE-CSM klorsulfonirani polietilenski kau~uk
PAN poliakrilonitril
PEDT polietilen/dioksi-tiopen
PANI polianilin, poli(fenilenamin)
PE-E pjene}i polietilen
PAR poliarilat
PEEEK poli(eter-eter-eter-keton)
PARA poli(aril-amid)
PEEK poli(eter-eter-keton)
PARE poli(aril-eter)
PEEKK poli(eter-eter-keton-keton)
PAREK (preporu~uje se
poli(aril-eterketon) PEEST poli(eter-ester)
PAEK)
PEESTA poli(eter-ester-amid)
PARI poli(aril-imid)
PE-HD polietilen visoke gusto}e
PAS poli(aril-sulfon)
polietilen visoke gusto}e dobiven
PB polibuten PE-HDMC
uz metalocenske katalizatore
PBA (zastarjelo, PE-HMW polietilen visoke molekulne mase
poli(butil-akrilat)
preporu~uje se PBAK)
PEI poli(eter-imid)
PBAK poli(butil-akrilat)
PEK poli(eter-keton)
PBAN poli(butadien-akrilonitril)
PEKEEK poli(eter-keton-eter-eter-keton)
PBD polibutadien
PEKK poli(eter-keton-keton)
PBI poli(benzimidazol)
PE-LD polietilen niske gusto}e
PBMI poli(bismaleimid)
PE-LLD linearni polietilen niske gusto}e
PBN poli(butilen-naftalat)
polietilen dobiven uz metalocenske
PE-MC
PBO poli(oksibenzimidazol) katalizatore

polimeri 26(2005)4 191

SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and Kratice / Symbols and

Ime / Term Ime / Term
abbreviated terms abbreviated terms

PE-MD polietilen srednje gusto}e PFU polifuran

PEN poli(etilen-naftalat) PHA poli(hidroksi-alkanoat)

PEO (zastarjelo, PHB poli(hidroksi-butirat)

poli(etilen-oksid)
preporu~uje se PEOX)
PHFP poli(heksafluor-propilen)
poli(etilen-oksid),
PEOX PhMI fenil-maleimid
poli(etilen-oksazolin)

PEP poli(etilen/propilen) PI poliimid

PES (zastarjelo, PI poliizopren

poli(eter-sulfon)
preporu~uje se PESU) PIB poliizobutilen
PESI (zastarjelo, poli(izobutilen/izoprenski) kau~uk,
poli(ester-imid) PIBI
preporu~uje se PESTI) butilni kau~uk
PEST poliester PIR poliizocijanurat
PESTA poli(ester-amid) PIS poli(imid-sulfid)
PEESTBA poliester-blok-amid PISU poli(imid-sulfon)
PESTC (preporu~uje se PK poliketon
poli(ester-karbonat)
PEC)
PLA polilaktid
PESTI poli(ester-imid)
PMAK poli(metil-akrilat)
PESTUR poli(ester-uretan)
PMI poli(metakrilimid)
PESU poli(eter-sulfon)
PMMA poli(metil-metakrilat)
PET poli(etilen-tereftalat)
PMMAK poli(metil-metakrilat)
poli(etilen-tereftalat), amorfan
PET-A PMMI poli(metil-metakrilimid)
(proziran)

poli(etilen-tereftalat), modificiran PMOX poli(metilen-oksid)

PET-G
glikolom PMP poli(4-metilpent-1-en)
neoja~ani kristalasti plastomerni PMS poli(a-metilstiren)
PET-P poliester na osnovi
poli(etilen-tereftalata) PNF fluor-fosfazenski kau~uk
PETP (zastarjelo, PNR polinorbornenski kau~uk
poli(etilen-tereftalat)
preporu~uje se PET)
PO 2,6-dimetil-1,4-fenilen-oksid
polietilen ultra visoke molekulne
PE-UHMW PO poliolefin
mase

PE-ULD polietilen ultra niske gusto}e POA poli(oksiamid)

PEUR poli(eter-uretan) POM poli(oksimetilen)2

PE-VLD polietilen vrlo niske gusto}e PP polipropilen

PE-X umre`eni polietilen PPA poliftalamid

polietilen umre`en peroksidnim PPA poli(propilen-adipat)

PE-XA
mostovima PPB poli(fenilen-butadien)
polietilen umre`en elektronskim PP-B polipropilen-blok-polimerizat
PE-XC
zrakama
PPC poli(ftalat-karbonat)
PF fenol-formaldehidna smola
PP-C klorirani polipropilen
PFA perfluor-alkoksi-alkanska smola
PPE poli(fenilen-eter)
poli(perfluor-trimetiltriazinski)
PFMT
kau~uk PP-E pjene}i polipropilen

2
Upotrebljavaju se i imena: poliacetal, poliformaldehid.

192 26(2005)4 polimeri

 SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and Kratice / Symbols and

Ime / Term Ime / Term
abbreviated terms abbreviated terms
PP-H polipropilenski homopolimerizat PVAC poli(vinil-acetat)
PP-HC kristalasti polipropilen PVAL poli(vinil-alkohol)
PP-HI polipropilen visoke `ilavosti PVB poli(vinil-butiral)
PPI poli(difeniloksid-piromelitimid) PVBE poli(vinil-izobutil-eter)
polipropilen dobiven uz PVC poli(vinil-klorid)
PP-MC
metalocenske katalizatore
PVC/EVA poli(vinil-klorid/etilen/vinil-acetat)
PPMS poli(para-metilstiren)
PVC/VAC poli(vinil-klorid/vinil-acetat)
PPO poli(fenilen-oksid)
PVCA poli(vinil-klorid/acetat)
PPOX poli(propilen-oksid)
PVC-C klorirani poli(vinil-klorid)
PPP poli(para-fenilen)
PVC-P omek{ani poli(vinil-klorid)
polipropilen visoke ~vrsto}e
PP-Q PVC-U neomek{ani poli(vinil-klorid)
taljevine

PP-R statisti~ki polipropilen PVDC poli(viniliden-klorid)

PPS poli(fenilen-sulfid) PVDF poli(viniliden-fluorid)

PPSU poli(fenilen-sulfon) PVF poli(vinil-fluorid)

PPT poli(propilen-tereftalat) PVFM poli(vinil-formal)

PPTA poli(para-fenilentereftalamid) PVK poli(vinil-karbazol)

PPV poli(fenilen-vinilen) PVME poli(vinil-metil-eter)

PPY polipirol PVOH (zastarjelo,

poli(vinil-alkohol)
preporu~uje se PVAL)
PPYV poli(para-piridin-vinilen)
PVP poli(vinil-pirolidin)
PS polistiren
PVZH poli(vinil-cikloheksan)
PSAC polisaharid
fosfazenski kau~uk s
PZ
PSBPI polistiren-blok-poliizopren fenoksi-skupinama

PS-E pjene}i polistiren Q (zastarjelo,

silikonski kau~uk
preporu~uje se MQ)
PS-HI polistiren visoke `ilavosti
RF rezorcin-formaldehidna smola
PSIOA poli(siliko-okso-aluminat)
S stiren
polistiren dobiven uz metalocenske
PS-MC SAN stiren/akrilonitrilna plastika
katalizatore

PSO (zastarjelo, SB stiren/butadienska plastika

polisulfon
preporu~uje se PSU)
stiren/butadien/metil-metakrilatna
SBMMA
PSS poli(stiren-sulfonat) plastika

PS-S sindiotaktni polistiren SBR (zastarjelo, stiren-butadienski kau~uk,

preporu~uje se PBS) poli(butadien-stirenski) kau~uk
PSU polisulfon
SBS stiren/butadien/stiren
PT politiopen
SCR stiren/kloropren
PTFE poli(tetrafluoretilen)
SEBS stiren/etilen-blok-butadien/stiren
PTHF poli(tetrahidrofuran)
stiren/etilen/propilen/dienski
PTT poli(trimetilentereftalat) SEPDM
kau~uk
PU (zastarjelo, SEPS stiren/etilen/propilen/stiren
poliuretan
preporu~uje se PUR)
SI silikonska plastika
PUR poliuretan
stiren/izopren/maleanhidridna
PVA poli(vinil-amid) SIMAH
plastika

polimeri 26(2005)4 193

SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and Kratice / Symbols and

Ime / Term Ime / Term
abbreviated terms abbreviated terms

SIR stiren/izoprenski kau~uk TVO plastomerni ebonit, (vulkanit)

SIS stiren/izopren/stiren UF urea-formaldehidna smola

SMA (zastarjelo, UP nezasi}ena poliesterna smola

stiren/maleanhidridna plastika
preporu~uje se SMAH)
pjene}a nezasi}ena poliesterna
UP-E
SMAB stiren/maleanhidrid/butadien smola

SMAH stiren/maleanhidridna plastika VAC vinil-acetat

SMC plo~asti osmoljeni mat VACE vinil-acetat/etilen

SMMAK stiren/metil-metakrilat VC vinil-klorid

standardni malezijski prirodni VC-C klorirani vinil-klorid

SMR
kau~uk
VCE vinil-klorid/etilenska plastika
SMS stiren/a-metilstirenska plastika
vinil-klorid/etilen/metil-akrilatna
VCEMAK
SP aromatski (zasi}eni) poliester plastika

SR polisulfidni kau~uk vinil-klorid/etilen/vinil-acetatna

VCEVAC
plastika
SVA stiren/vinil-akrilonitril
vinil-klorid/maleanhidrid/
TCF tiokarbonil difluoridni kau~uk VCMAAN
akrilonitrilna plastika
TCP trikrezil-ftalat VCMAH vinil-klorid/maleanhidridna plastika
TE elastoplastomer VCMAI vinil-klorid/maleimid
TEEP (zastarjelo, VCMAK vinil-klorid/metil-akrilatna plastika
tetrafluoretilen/heksafluorpropilen
preporu~uje se TFEP)
vinil-klorid/metil-metakrilatna
TEO olefinski elastoplastomeri VCMMA
plastika
TFE tetrafluoretilen VCOAK vinil-klorid/oktil-akrilatna plastika
tetrafluoretilen/perfluoralkil-vinil- vinil-klorid/akrilat/akrilonitrilni
TFE/PFA VCPAEAN
eter, (teflon) kau~uk
TFEP tetrafluoretilen/heksafluorpropilen vinil-klorid/klorirani polietilen
VCPE-C
kopolimer
TM (zastarjelo,
polisulfidni kau~uk, (tioplast)
preporu~uje se SR) VCVAC vinil-klorid/vinil-acetatna plastika
TMC debeloplo~asti osmoljeni mat vinil-klorid/viniliden-kloridna
VCVDC
plastika
TOR polioktenamer
vinil-klorid/viniliden-klorid/
TPA poliamidni elastoplastomer VCVDCAN
akrilonitrilni kopolimer
TPAE eter/esterski elastoplastomer VDF viniliden-fluorid
TPC kopoliesterski elastoplastomer viniliden-fluorid/heksafluor-
VDFHFP
propilenski kopolimer
TPE (zastarjelo,
elastoplastomer
preporu~uje se TE) VE vinil-esterna smola
TPE-O olefinski elastoplastomer VEST(preporu~uje se VE) vinilni-ester
TPE-S stirenski elastoplastomer VF vulkanfiber, (vulkanizirana vlakna)
TPO olefinski elastoplastomer VFM vinil-formal
TPR (zastarjelo, VK vinil-keton
elastoplastomer
preporu~uje se TE)
VMQ polimetilsiloksan/vinilni kau~uk
TPS (zastarjelo,
stirenski elastoplastomer
preporu~uje se TPE-S) VP vinil-pirolidin
TPU elastoplastomerni poliuretan VU vinil-uretanski ester

elastoplastomer na osnovi butadienski kau~uk s karboksilnim

TPV XBR
umre`enog kau~uka skupinama

194 26(2005)4 polimeri

 SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and Zahvala

Ime / Term
abbreviated terms Autori najtoplije zahvaljuju recenzentima na vrlo korisnim primjedba-
kloroprenski kau~uk s karboksilnim ma i ulo`enome trudu da rje{enja pojedinih imena budu {to bolja.
XCR
skupinama

XF ksilenol formaldehidna smola

KORI[TENA LITERATURA
XLPE (zastarjelo,
umre`ivi polietilen 1. Barbaro{a, G.: Zytel HTN, privatno priop}enje, rujan 2005.
preporu~uje se PE-X) 2. ^ati}, I., ^ati}, R.: Englesko-hrvatski rje~nik polimerstva, Dru{tvo za plastiku i
gumu, Zagreb, 2002.
akrilonitril/butadienski kau~uk s 3. ^ati}, I., ^ati}, R.: Hrvatsko-engleski rje~nik polimerstva, u pripremi.
XNBR
karboksilnim skupinama 4. EN ISO 1043-1:2001 (E): Plastics Symbols and abbreviated terms Part 1:
Basic polymers and their special characteristics, 2001.
XPS (zastarjelo, 5. HN/ISO 472: Hrvatsko-engleski rje~nik polimerstva, u tisku.
pjene}i polistiren 6. Oberbach, K., Baur, E., Brinkmann, S., Schmachtenberg, E.: Saechtling
preporu~uje se PS-E)
Kunststoff Taschenbuch, 29. Auflage, Carl Hanser Verlag, Mnchen, Wien,
stiren/butadienski kau~uk s 2004.
XSBR 7. Wilbur-Ellis Company of Canada Limited: Polymer Abbreviations,
karboksilnim skupinama
www.google.com, 23. rujna 2005.

VIJESTI

Polipropilenski cjevovodni sustav za

protupo`arne instalacije
Njema~ki proizvo|a~ polipropilenskih cjevovodnih sustava Aqua- Te{ko zapaljivi sustav Firestop ne korodira pa nema opasnosti od
therm razvio je i predstavio tr`i{tu prvi zavarivi polipropilenski cje- za~epljenja kanala produktima korozije. Time je, uz smanjeno odr-
vovodni sustav za protupo`arne instalacije nazvan Firestop. Rije~ je `avanje, osigurano i besprijekorno funkcioniranje protupo`arnog
o troslojnoj ekstrudiranoj polipropilenskoj cijevi oja~anoj staklenim sustava. Pri radnoj temperaturi od 10 do 49 C i maksimalnom rad-
vlaknima. Homogeno raspore|ena staklena vlakna prosje~nog pro- nom tlaku od 12,5 bara, o~ekivani `ivotni vijek opisanog sustava je
mjera 13 m, orijentirana u smjeru osi cijevi, pridodana su srednjem 100 godina.
sloju. Time su pobolj{ana mehani~ka svojstva i sni`ena toplinska ra-
Navedeni sustav posjeduje najzna~ajnije nacionalne protupo`arne
stezljivost na samo petinu one kod ~iste polipropilenske cijevi.
certifikate: njema~ki (VdS), britanski (LPCB), te pored niza drugih i
Pod nazivom Firestop obuhva}en je ~itav asortiman proizvoda za iz- hrvatski certifikat. Svakom protupo`arnom certifikatu prethodila su
radbu mokrih protupo`arnih instalacija, a sastoji se od cijevi dimen- mnogobrojna ispitivanja kakva se ina~e provode na tradicionalnim
zija 20 125 mm i mnogobrojnih priklju~nih i spojnih elemenata. metalnim sustavima.
Cijevni sustav na~injen je od te{ko zapaljivoga polipropilena, koji
prema normi DIN 4102-1 pripada klasi gra|evnog materijala B1. Pri
testiranju plamenom, koje traje 6 minuta, sustav je ispunjen vodom
pod radnim tlakom od 12,5 bara. U plamenu se povr{inski sloj cijevi
rastaljuje i kaplje, kapljice se gase, a ne stvaraju se otrovni plinovi.
U odnosu na tradicionalne metalne sustave, ovaj sustav nudi niz
prednosti. Za protupo`arne sustave propisana je crvena boja radi
vizualnoga razlikovanja, stoga je metalne sustave potrebno bojiti,
{to kod ovoga nije slu~aj jer su elementi izra|eni od crvenoga poli-
propilena. Nema unutarnje korozije cijevi pa nema opasnosti od
za~epljenja {trcaju}ih glava i gubitka osnovne funkcije sustava.
Monta`a je mnogo br`a, jednostavnija, a time i jeftinija. Plasti~ne
su cijevi znatno lak{e od metalnih, smanjena je potreba za odr-
`avanjem, a plasti~ni sustavi imaju i dulji `ivotni vijek.
Elementi sustava Firestop
Pojavom ovoga sustava nastavljen je trend zamjene metalnih cjevo-
voda onima na~injenim od plastomera, i to na podru~ju primjene
Elementi sustava spajaju se jednostavno i u~inkovito. Cijev i spojni- na kojem je donedavno takvo {to bilo te{ko zamislivo. Zbog niza
ca kratko se odgovaraju}im alatom zagrijavaju na temperaturu od prednosti te zahvaljuju}i posjedovanju certifikata koji vrijede i u
260 C i jednostavnim umetanjem spajaju. Na mjestu spajanja su Hrvatskoj, ovaj }e kompozitni polipropilenski sustav sigurno na}i
elementi spoja dvostruke debljine, ~ime se povisuje sigurnost kri- svoje mjesto u protupo`arnim instalacijama i u nas.
ti~nih to~aka cjevovoda. Posebnost pri spajanju je uporaba sedla-
stih spojnica, koje omogu}uju jednostavno grananje cjevovoda pre-
ma potrebi i nakon postavljanja sustava. Sre}ko JAKUPEC, AQT d.o.o., Zagreb

polimeri 26(2005)4 195