Rimska umetnost imala je najvei domet u periodu od 200. p. n. e. do 500.

godine i dala je mnotvo umetnikih

dela, ali nije dala nekih naroitih novina. Razvijala se od apeninskog poluostrva a zatim se sa rimskim osvajanjima
proirila na ceo Mediteran i ceo poznati svet. Ova umetnost koja je prela na Apeninsko poluostrvo dobila je
odreene karakteristike i osobenosti i nije imala onaj oblik koji je bio u samom Rimu.
Iako se rauna da su Rim osnovali Romul i Rem 773. p. n. e.- prava rimska umetnost se razvijala i see od 2.- 1. p.
n. e. Rimljani su se oslobodili, postignuta su prava Rimljana a sa druge strane pojavili su se i zanati i zanatlije,
kao robovi dolazei iz razliitih strana, donosili su sobom i odreene tradicije. U Rimu je dolo do razvoja umetnosti
koja je koristila umetnost ranijih epoha prevashodno umetnost stare Grke.

Znaajna dela rimskog graditeljstva

Terme,,Hramovi,Pozorita,Trijumfalni lukovi Rimske bazilike,mostovi, akvadukti, ulice
U politikom smislu Rim je promenio tri ustrojstva:
1. Rimsko kraljevstvo od 9. veka p. n. e. do 509. p. n. e.
2. Rimska republika od 509. p. n. e. do 27. p. n. e.
3. Rimsko carstvo od 27. p. n. e. do 395. odnosno do 476. godine
Rimsko carstvo, na vrhuncu svoje moi (za cara Hadrijana), se prostiralo od severne Engleske i Rajne do ivica
Afrike pustinje, i od zapadne obale Pirinejskog poluostrva pa do Crvenog mora i Mesopotamije.
"Najvea graevina Rimljana bila je njihova drava." Ta vrsta politika tvorevina od skromnog saveza lacijskih
plemena seoskog porekla postaje sila koja e sebi sjediniti Etrurce i dovesti do ujedinjenja Italije, snaga koja e
pobediti u suparnitvu s punskom Kartaginom, osiguravajui Rimu prevlast na Sredozemlju, velika tvorevina koja e
u Evropi, Aziji i Africi prekriti celokupno podruje zapadne civilizacije. Na tom podruju Rim uspostavlja svoju
civilizaciju zasnovanu na posebnoj meavini samovlade i demokratije.
Stoga, nije udo to svet obuzet praktinim potrebama (politike, vojne, ekonomske, organizacijske, finansijske...) i
u umetnosti daje praktini peat. Tako e jedna od glavnih osobina rimske umetnosti biti tenja ka velianstvenou
kao znamenjem moi, dakle impozantnost i vrstina ispred elegancije i ljupkosti, umetnost koja se bavi potrebama
velikog mnotva. Upravo zato graditeljska i arhitektonska dela svojom originalnou i monumentalnou uveliko
zasenjavaju ona u skulpturi i slikarstvu.

Izvori rimske umetnost

Predrimske civilizacije Italije u razdoblju kraljevstva uveliko utiu na razvoj umetnosti Rima.
Od 3. veka p. n. e. Etrurski gradovi padaju pod vlast Rima koji preuzima i razvija etrursku kulturu.
U kasnijem razdoblju republike rimljani vremenski produavaju i prostorno ire grku umetnost. Grka umetnost je
svoj uticaj na rimske narode prvo vrila iz brojnih grkih kolonija na Italijanskom tlu. Taj uticaj je bio jak iako su
Rimljani imali zakon protiv preterane javne potronje i line raskoi. Od 339. p. n. e. kada su se reili
sukobi patricija i plebejaca, nastalo je drutvo koje je bez obzira na porodino poreklo poelo da umetnost shvata
kao znak drutvenog statusa. Za vrijeme Aleksandra Velikog (334.-323. p. n. e.) nastaje oponaanje klasinog
i helenistikog grkog stila. To se pojaalo trgovinom i ratovima, putem kojih su u Rim stizala predivna umetnika
dela (osvajanje Sirakuze, 212. p. n. e.) i nastala je kolekcionarska strast za grkim umetninama. ak je veina
umetnika koja je radila u Rimu za vreme Republike (509.-27. p. n. e.), i do kraja carstva (27. p. n. e. 395. godine)
bili su poreklom iz Grke. Oni na svoje kopije nisu potpisivali svoja imena nego imena originalnih umetnika po ijim
je originalima kopija i nastala.
Neki naunici idu toliko daleko da tvrde kako rimski stil ne postoji, ve samo rimska tema grkog stila. Ako
uzmemo u obzir da je grka umetnost tada bila u procesu opadanja usled infiltracije drugih ne-grkih uticaja, i da je
rimsko carstvo bilo kosmopolitsko drutvo koje je vrlo brzo apsorbovalo razne uticaje pod zajedniki naslov jedne
prestonice Rima. Pri tom upijanju uticaja imalo je veliku toleranciju prema tuim tradicijama i usklaivala ih je i
prilagoavala rimskim propisima i pravilima. Dakle, Rimljani su nametali svoje zakone i vlast, ali su bili otvoreni
prema umetnosti, kulturi i obiajima potinjenih naroda (to je doprinosilo vrstom jedinstvu drutva, otvorenom i
raznolikom u isto vreme). Odtuda je rimska umetnost, kao takva, prirodan i opravdan nastavak grke umetnosti.
Karakteristike rimske umetnosti

Sveani ophod, detalj sa Ara Pacis, 22.-43. godine, Villa Medii, Rim. Primer klasine rimske umetnosti.

O rimskoj umetnosti se obino govori kao o umetnosti jednog naroda, ali u toku proirenja teritorija pod rimskom
vlau u redove Rimskih graana primani su i pripadnici drugih naroda. Tako su u rimskim kolonijama iveli mnogi
rimski graani koji su taj naslov stekli sluei u rimskoj vojsci. Svoj najvei sjaj, rimska umetnost, je dosegla u doba
Carstva. Bila je to aristokratska i oficialna umetnost; luksuz za bogatae, ili oznaka rimske dominacije.
U rimskoj umetnosti postoje dve faze:

klasina rimska umetnost (1. vek p. n. e. - 2. veka)

kasno-antika umetnost (3. - 5. veka)

U prvoj fazi vrede sva pravila koja su utvrdili jo Grci. U 3. veku. nakon drutvene i privredne krize Carstva uslijed
pre-glomaznosti teko odrivog Carstva i robovlasnikog sistema, Carstvo je podeljeno na vie-manje samostalne
provincije, a u 4. veku su opet ujedinjene zajednikom religijom hrianstvom koje je ukinulo rimski pluralizam.
Moemo prepoznati previranja i uticaje tih kriza kroz promene u umetnikom izrazu.
Samostalnost rimskog skulpture i slikarstva se moe dovesti u pitanje, ali rimska arhitektura je stvaralaki podvig
velikih razmera koji rui svaku sumnju u njenu bitnost.
Najoitije su monumentalne graevine Koloseuma i Cirkusa Maksimusa, ali nije za zanemariti i
fortifikacioni akvedukt, i brojne palate, insule, kenakule i domuse. Naravno sve ih spajaju brojne
ulice i iroki Forumi. U sredini se vidi i kompleks Rimski forum levo od Koloseuma, a sastoji se od
niza trgova spojenih u jedinstven kompleks. Forum, Koloseum i Cirkus Maksimus inili su
najvelianstveniju arhitektonsku panoramu rimskog sveta, a i ire.

Urbanizacija
Pre od arhitekture, Rimljani su bili poznati graevinari. Iza
njih su ostali
brojni mostovi, brane, kanali, poploani putevi i
uopte brojna ininjerska remekdela koja su bila rasejana po
celom Rimskom carstvu. Prvi put, Via Appia iz 312. p. n.
e. protezala se 300 km. od Rima do Kapue; kasnije su
Rimljani poploali do 5000.000 km. puta i oko 1500 urbanizovanih gradova.
Rimski grad bi rastao unutar utvrde (castruma), oko centralnih ulica koje su se sekle na sredini (cardo i decumanus)
to je predstavljalo oblik urbanizacije koja nije postojala kod grkih kolonija, zatim bi se gradilo izvan zidina
(suburbium) (npr. Split oko Dioklecijanove palate) itd. U grad bi se uveo vodovod (akvedukt) i kanalizacija
(rimska Cloaca maxima i dan danas, nakon 2500 godina, slui svojoj svrsi).
Urbanizacija bi se nastavljala i izvan grada gde su zemljane parcele bivale podeljene u pravilne kvadrate
agera (400 x 400 m.) i obino darivane rimskim veteranima. Osnova dananje agrarne organizacije
poljoprivrednih, agronomskih dobara.
Rimska civilizacija donela je novinu vezanu za grad, ta novina je trg (forum) kao organizovana i urbanizirana celina.
Taj glavni gradski prostor je sa svih strana bio okruen javnim objektima i hramovima koji kao pojedinani objekti
nisu bitni nego znaaj dobivaju uklopivi se u celi kompleks i inei forum.
Na vrhuncu carstva grad Rim je imao vie foruma. Forum nije imao iskljuivo slubene funkcije nego i trgovake, pa
je najvei "Forum Romanum (graen od 5. veka p. n. e. do 3. veka) pored ostalih javnih objekata imao i 2 reda
prodavnica. Njega ini nekoliko trgova sa zajednikom glavnom osovinom, a svaki je okruen zgradama razliitih
funkcija vezanih za javni ivot (bazilikama) i rasporeenim sasvim slobodno. Upravo te zgrade svojim volumenima
odreuju raznolike, manje ili vee prostore trgove. Na njemu se nalazila i govornica (24 m.), prolazio je kroz njega
sveti put koji je sluio za procesije.
Dugo su se na forumima odigravale i gladijatorske igre, sve dok Rimljani nisu stvorili prostor amfiteatra samo za tu
svrhu.

Rimska arhitektura Detalj sa Trajanovog stuba

Arhitektura antikog Rima izrasla je iz preistorijskog razvoja gradnje na Apeninskom poluostrvu kao i uticaja grke
arhitekture i orijentalnih kultura.
to se tie arhitekture u Rimskoj umetnosti pojavljuje se jedno drugaije shvatanje prostora i konstrukcije, za razliku
od shvatanja hramova kao plastike, pojavljuje se shvatanje koje ne zatvara ve pokriva prostor- i statinost jeste
jedna nova karakteristika. Bazilikarni oblik jeste takoe karakteristika za rimsku arhitekturu (bazilika).
Od 2. veka p. n. e. u rimskoj arhitekturi se upotrebljava beton. U beton se moe umeati kamen i lake ga je
oblikovati. Tako su izgraeni mnogi objekti a elementi luka i kupola koje on omoguava su postali karakteristika
rimske arhitekture.
Za razliku od grke arhitekture znaaj rimske arhitekture je u zidovima koji su konstruktivni elementi dok se stubovi
nalaze uputeni u zidove u vidu pilastera i u kupoli. Pod snanim uticajam Grke upotrebljavali su se i
stilski stubovi (dorski stil jonski stil i korintski stil) no oni su bili samo dodani elementima zidnih konstrukcija koji su
se gradili kao nosei elementi a zgrade su ogromnih dimenzija po pravilu se grade od opeka u malteru a na povrini
se upotrebljava kamen koji se donosi iz Azije i Afrike. Poto su bili zaljubljeni u sjaj i rasko to se ogledalo
u unutranjem prostoru.
Po konstruktivnoj i umetnikoj strani razvoj rimske umetnosti se zavrava tek u 6. veku. Uticaj rimske arhitekture na
okolne zemlje bio je ogroman.
Uzimajui grke elemente Rimljani su stekli preduslove za monumentalnost, te sasvim nove pojmove kao to
je luk i svod bez kojih ne bi postojala arhitektura zapada.
Razvoj arhitekture od samih poetaka odraava specifino rimski karakter i rimski nain privatnog i javnog ivota,
tako da su svi elementi pozajmljeni od Etruraca i Grka, ubrzo dobili nesumnjivo rimsko obiljeje. To se na prvi
pogled vidi na raznovrsnim tipovima rimskih hramova bazilikalnog, krunog ili osmougaonog oblika,
rimskih kua i palata, samostalnih (domus) ili grupisanih u blokove (insula), carskih palata - velianstvenih po
razmerama, pozoritima, amfiteatrima, hipodromima i javnim kupatilima (Termama).
Rimljani su shvatili etrurski polukruni luk i koristili sve njegove sposobnosti (do 16 m.). Reanjem lukova u istom
smeru dobiva se obliasti svod (do 20 m). Ukrtanje dvaju obliastih svodova pod uglom od 90 stvara se krstati
svod (30x30 m.). Rotacijom polukrunog luka za 360 stvara se kupola (najpoznatija
je Hadrijanova kupola Panteona, 43,60 m.). Sve ove rimske konstrukcije izvedene su zahvaljujui jednom od
najveih dostignua rimske civilizacije, a to je cement (cementum, oko 4.vek pne.).
 Presek Panteona u Rimu iz 125. g.
Arhitektonska dela koja su poivala upravo na konstrukciji luka bili su rimski akvedukti. Jedan od najlepih primera
je Pont du Gard (Francuska), 19. p. n. e. sa duinom od 269 m. Njegove jasne i iste linije koje premouju iroku
dolinu ne govore samo o graditeljskoj sposobnosti Rimljana, nego i trajnom osjeaju za red koji je bio vena
inspiracija. Tako se prirodan tok vode simulira usitnjenim ritmiziranjem najmanjih lukova na treem horizontalnom
pojasu akvadukta.
Rekonstrukcija Konstantinove (prvobitno Maksencijeve) bazilike, u Rimu, bila je oko 310. 320. godine. To je jedna
od prvih trobrodnih graevina iji je glavni, tj. sredinji, brod bio vii od ostala dva, ime se dobio dodatni prostor za
prozore. Ovakav tip bazilike je bio sigurno pun svetlosti i od tada ovakav tip osvetljenja nazivamo bazilikalno
osvetljenje. Ovakvu konstrukciju emo nai u mnogim kasnijim graevinama, od crkvi do eljeznikih stanica.
Rimljani trg okruuju graevinama koje su raene iskljuivo zbog potrebe za velikim natkrivenim prostorom
Bazilike, to su jednostavno pokrivene hale iji krov dre dva reda stubova. Tu su se skupljali svi koji su imali posla
na forumu u vreme vruina i kia. Bazilika je pravougaonog oblika, a kasnije su u njoj radili sudovi, trnice, sastanci i
dr. Osnovu ove longitudinalne graevine e preuzeti hrianstvo za oblik svoje sakralne bazilike, koja mora biti
izduena i podeljena na 3 broda.
Stambene zgrade su bile samostalne kue (domus), stambena zgrada viespratnica (cenacule) ili stambeni
blokovi (insulae = ostrva) koje su obino imale 4 sprata, a neretko i do deset spratova.
Domusi u Rimu su bile raskone, ali i funkcionalne stambene kue. Obino su se sastojale od brojnih kvadratnih
prostorija raznih namena koje su bile orijentisane prema sredinjem otvorenom dvoritu sa bazenom, etrurskog
porekla atriju. Takvim se rasporedom rimska kua izolovala od ulice i okolnih kua, ali su prostor, svetlost i zelenilo
prisutni u samom njenom sreditu. Takva je i Vila Misterija s kraja 2. veka p. n. e. iz Pompeja. U carske palate ak
uvode i podno grejanje (hipocastum), kao u Vespazijanovoj vili.
Terme su bila velika zajednika kupatila s uglavnom slinim osnovnim rasporedom prostorija. Sastojale su se od
kupaonica sa toplom vodom, kupaonica sa hladnom vodom, prostorija za masau, prostorija sa toplim vazduhom,
parne kupaonica, vestibila, prostora za razgovor, sobe za vebu, pa ak i itaonice. Uz terme su bili vrtovi, terase,
biblioteke, pa su terme zapravo predstavljale jedan od centara drutvenog ivota. Kompleksi osnova rimskih termi
su ujedno najkomplikovaniji i najuspjeniji primeri rimskog napretka. Iznenauje injenica da su od svih
monumentalnih rimskih graevina, upravo terme bile najvei samostalni objekti. Najvee rimske terme
su Karakaline terme, graene od 212. do 223. Bili su to ogromni prostori nadsvoeni svodovima u rasponima od 25
m, bogato ukraeni mozaicima, tukaturama, i posebno novim razigranim arhitektonskim elementima koji se mogu
videti iz sloene osnove.

Konstantinov slavoluk u Rimu iz 312. godine je najvei rimski slavoluk: 21 x 25.7 x

7,4 m.
to se tie pozorita (teatar), Rimljani grade zatvoreni kompleks po uzoru na grko pozorite, ali s razlikom
to skena prelazi u prvi plan, a u orkestri sede rimski dostojanstvenici. Rimska pozorita se uveliko razlikuju od
grkih, pre svega u tome to su Grci iskoritavali prirodnu padinu brega za pravljenje mesta za sedenje, dok su
Rimljani gradili sedalita kao posebnu graevinu koju su nastavljali i iza skene (scene) zatvarali dinamiziranim
zidnim platnom.
No, amfiteatar je isto rimska tvorevina koja jednostavno spaja dva pozorita u eliptian objekat za zabavu
(Koloseum 50.000 mesta za sedenje).
Slavoluci su osobiti arhitektonski oblik koji su izmislili Rimljani. Oni su bili monumentalni arkadni spomenici podignuti
u ast pobeda imperatora ili velikih vojskovoa, obino su oznaavali kraj ulice i poetak foruma. U poetku su
podizani u ast vojnih pobeda i trijumfalnih doeka, kako bi vojskovoa mogao s pobednikom vojskom kroz
trijumfalni luk ujahati u grad. Najee su sa jednim ili tri zasvoena prolaza, ukraena stubovima ili polu-stubovima
koji stoje na visokoj bazi. Ukraeni su brojnim reljefima koji su i bitni kod slavoluka. Najpoznatiji slavoluci su u
Rimu: Titov slavoluk, Slavoluk Septimija Severa i Konstantinov slavoluk.

Skulptura Herakles i Telefos

Vajarstvo se razvijalo od 6. veka p. n. e. pod uticajem Etruraca a posle od 3. veka p. n. e. i Grka. U svim dobima je
prisutan portret koji tei za realizmom. Znaajne su biste Cezara i Cicerona. Prisutni su i reljefi koji slave istorijske
linosti i dogaaje iz doba Avgusta, kao i reljefi na Titovom luku, na Trajanovim stubovima kao i Marka Aurelija.
Reljefno su ukraavani sagkofazi koji simbolizuju posmrtni ivot. Iz sitne plastike na ceni su reljefi na slonovai kao i
gvozdenom posuu.
Poeci rimske skulpture oslanjaju se na etrursku skulpturu ili su doslovna kopija grkih majstora u mermeru. Dok su
u klasinoj Grkoj interesi bili usredsreeni na traenje, oblikovanje opteg, idealnog ljudskog lika, u rimskoj je
umetnosti akcent na prikazivanju pojedinanog i karakteristinog. To najbolje dolazi do izraaja u
mnotvu portreta rimskih graana (14 000 skulptura).
Na tim portretima se postiu meki prelazi svetla i senke mekanom obradom povrine. Karakterizacija ponekad ide
do potpune naturalizacije, kao kod Portreta Rimljanina iz 1. veka p. n. e.
Jedinstveni su i rimski reljefi koji su obino bivali vezani za zavjetne objekte, sarkofage, trijumfalne
stubove ili slavoluke.
Ara Pacis Augustae (13. p. n. e. - 9. godine.) je zavetni objekat koji je car Avgust dao napraviti i najire izraava
carsku koncepciju portreta. Na figurama prevladava realistiki naglasak bez insistiranja na pojedinostima, samo
jednostavan ritam nabora koji su pokrenuti sveanim hodom.
Najbolji reljefi se nalaze na Titovom slavoluku iz 81. godine, a predstavljaju osvajanje i razaranje Jeruzalima. Dojam
prostornosti na ovim rimskim reljefima postie se kombinacijom visokog reljefa u prvom i plitkoga u drugom planu.
Trajanov stub, Rim, 106. 113. godine mermer, visina trake reljefa oko 1,27 m. Je najpoznatiji trijumfalni stub u
Rimu Trajanov stub visok je 38 m, (106113.) podignut u spomen Trajanovih osvajanja Dakije. On je ukraen od
baze do vrha narativnim reljefima koji u vidu spiralne trake obavijaju stub i u plitkom reljefu prikazuju pobedonosni
rat protiv Daana. Na pretrpanom reljefu postignuta je zavidna karakternost, ak i u portretu svakog lika, bogata igra
svjetlosti i senke i mnogostruki prostorni planovi. Unutar stuba nalazi se stepenite, a na vrhu tog stepenita se
nalazila skulptura Trajana (danas Sv. Petra).
Jedini sauvani konjaniki spomenik je onaj Marka Aurelija, rimskog cara, filozofa i pesnika (161180.). Na ovoj
bronanoj skulpturi veliki oblici su sitnim detaljima spojeni na krajnje prirodan nain
Kada Rimsko carstvo zapada u krizu, u 3. veku umetnici na kasnim portretima iskazuju svojevrsnu krizu, tako oni
izgledaju mistino. Rimski portret se sve vie udaljava od objektivne slike stvarnog, a postaje sve vie vidljivi simbol
duhovne linosti. Tako portret cara Konstantina Velikog, imperatora koji e priznati hranstvo i time, na izvesno
vreme, doprinieti stabilnosti i jedinstvu Rima, je nezgrapan u razmerama i proporcijama, grub i neprecizan u
pojedinostima i izrazito ukoena pogleda (kao da eli rei kako vidi sve i svakoga) - vie uopten portret cara nego
njegov realistian prikaz. Ogromne oi, masivno, nepokretno lice, ne govore nam mnogo o Konstantinovom
stvarnom izgledu, ali nam govore veoma mnogo o tome kako je on gledao na sebe i svoje zvanje.
Jedna od vanijih promena u kasnoantikim reljefima, u odnosu na klasine, jeste gubitak osjeaja za prostor i
dubinu.

Slikarstvo
U slikarstvu moemo pratiti iste tendencije kao i u arhitekturi i u vajarstvu. Slikarstvo je bilo pod snanim uticajem
grkog slikarstva. Tu se javlja oblik zidnog slikarstva koje ukraava unutranje zidove na profanim objektima,
privatnih zgrada i vila. Primeri su u Pompejima, Herkulaneumu i Rimu. Naroita panja se poklanja oima. Tenja ka
naturalizmu, detalju i interes za perspektivu su izraeni a to se tie tehnike naroito se razvila
pored freski i mozaik, tehnika koja je prisutna u svim umetnostima a naroito se razvijala u Vizantiji. Mozaik je u
Rimskoj umetnosti imao veliki znaaj i preovlaivao je nad slikom. Motivi su birani iz lova, moreplovstva, pojavljuju
se i vedute pa i prikazi vrtova, mitoloke figure a u malim spavaim sobama nisu nedostajale ni erotske
scene. Perspektiva se takoe pojavljuje i nastojanje da se prikae ta je blie i ta je dalje za razliku
od egipatskih shvatanja koje se karakterie prikazima po vanosti. Grci nisu poklanjali naroitu panju
izradi stakla ve su vie radili na izradi keramike, meutim u Rimskoj umetnosti se izradi stakla poklanja naroita
panja i u 1. veku rasprostranjana je bila i upotreba i providnog stakla kao i stakla bojenog a vrhunac predstavlja i
upotreba tzv. diatreta to je u stvari vaza od stakla izraena duvanjem i prevuena mreom od stakla. Prilikom
ukraavanja se kombinuje i gravirani kamen. Izrada nakita takoe je rasprostranjena, u prvo vreme nakit je
jednostavniji nego u Grkoj no vremenom postaje vrlo komplikovan i na kraju i upadljiv- poznat je i gravirani nakit.
U pozno doba se javljaju uticaji aleksandrijskog portretnog slikarstva i egipatski mozaici.
Bitka kod Isa Aleksandra i Persijanaca, mozaik, kopija helenistikog originala iz 315. p. n. e. Pompeji, 2,7 x 5,1 m.
Arheoloki muzej, Napulj je slika koja pokazuje izvesnu kolekcionarsku strast Starih Rimljana koju su oni gajili za
sve to je poreklom iz Antike Grke. Izuzetno veliki i tehniki savren podni mozaik ipak nema onu bitnu
karakteristiku svakog umetnikog dela originalnost.
Rimsko slikarstvo sauvano je u manjoj meri u Rimu, a ponajvie u Pompejima i Herkulaneumu stradalim u
prirodnoj katastrofi vulkana Vezuva i konzerviranima u pepelu. Slikarstvo se verovatno oslanjalo
na helenistiko slikarstvo, iako od helenistikog slikarstva nije ostalo gotovo nikakvih tragova. Ipak, jedan veliki
mozaik prikazuje helenistiki motiv Bitka kod Isa gde Aleksandar Veliki pokorava persijskog cara Darija. To je
velianstveni prizor potenciran snanim pokretima ljudskog mnotva; oblici su modelirani senkama, a prostorna
reenja poznaju smela skraenja.

Pogled na freske u Vili misterija blizu Pompeja, oko 65.-50. p. n. e.

Mnoge imune, pa i one ne tako imune, graanske kue bile su ukraavane zidnim slikama (freskama). Prvo te
freske pokuavaju prikazati iluzionistiku arhitektonsku perspektivu sa iluzijom mermernih ploa i
dekorativnih stubova koji uokviruju neobine poglede na povrinske ili iluzionistike pejzae (od 2. veka p. n. e. do
prve polovine 1. veka p. n. e.), no iako prelepih dometa, ta perspektiva je neveta, a pokatkad i inverzna.
Kasnije nestaje arhitektonskih okvira, a slike su slikane s velikom prirodnom uverljivou. Iz druge polovine 1. veka
p. n. e. je i veliki friz u Vili misterija u Pompejima. Na uskoj povrini zelenog poda, a ispred crvene pozadine, koja je
okomitim crnim prugama podeljena na manja polja, nalazi se niz prizora iz nama nepoznatog obreda. Tela u
elegantnim pozama i raskone draperije oslikane su sa dotad nepoznatom modelacijom i realizmom, umenost koja
e se brzo zaboraviti dok se ponovno ne otkrije u renesansi.
Portreti su u rimskom slikarstvu bili veoma retki (za razliku od skulptura), a najlepi su primeri iz Fajuma u donjem
Egiptu. Oni su slikani enkaustikom na drvenim ploama, veoma tekom tehnikom koja zahteva brzo slikanje, te
zbog toga slike odiu izrazitom sveinom, a kako su imali ulogu grobnog priloga (iz staro-egipatske tradicije)
savreno su odgovarali da prikau ivotnost portretiranog