Dziecistwo Pana, Ewangelia Tomasza (Dziecistwa) (EwTmDz)

(przekad i opracowanie ks. Marek Starowieyski)

Dziecistwo Pana (gr. Paidika tu Kyriu) tradycyjnie nazywane jest Ewangeli dziecistwa Ps.
Tomasza (EwTmDz), i ten tytu zachowujemy z powodu jego zasiedzenia w jzyku polskim 739. Imi
Tomasza, wystpujce tylko w niektrych wersjach jest dodatkiem pniejszym; naley wic
odrni EwTmDz od gnostyckiej Ewangelii Tomasza z Nag Hammadi (EwTm), ju uprzednio
podanej. EwTmDz opowiada o cudach, jakich dokona Jezus midzy pitym a dwunastym rokiem
ycia, po powrocie witej Rodziny z Egiptu do Nazaretu. Zawiera ona od kilkunastu do
kilkudziesiciu epizodw: liczba zmienia si zalenie od wersji jzykowej; niektre z tych
epizodw funkcjonuj osobno w pimiennictwie danego narodu.

Utwr powsta w II lub III w., prawdopodobnie w rodowisku gnostycko-dokeckim, a nastpnie

podlega bardzo licznym przerbkom, polegajcych szczeglnie na usuniciu elementw
heretyckich z utworu, co jednak nie zawsze si udawao - pozostaj w nim lady ci. Pozostay w
nim rwnie terminy greckie uywane przez gnostykw (np. ho dzoon, stoicheion, eklektos,
karpoforeo, itd.), co wida szczeglnie w rozdziaach 6-8. EwTmDz jest cytowana (albo
przynajmniej niektre epizody) ju przez w. Justyna ( 167), w Licie Apostow i przez w.
Ireneusza ( 202, miejsca cytowane w komentarzu); natomiast najstarszy rkopis, palimpsest
aciski, pochodzi z V w. Nie potrafimy okreli miejsca powstania EwTmDz; przypuszcza si, e
zosta napisany w rodowisku palestysko-syryjskim.

W EwTmDz znajdujemy opisy cudw zdziaanych przez Jezusa Dziecko, ktre wykazuj jego
niezwyk wiedz lub moc, co nie zmienia faktu, e cuda bywaj okrutne i czsto w zym gucie,
czynione zazwyczaj nie po to, by czowiekowi pomc, ale by go olni.

Utwr powsta prawdopodobnie w krgach gnostykw: Ireneusz informuje, e EwTmDz

powstaa w krgach markozjan740 Jezus w EwTmDz od pocztku jest wszechpotnym Bogiem, w
peni doskonaoci i mocy, ktry nie podlega rozwojowi, co odpowiada twierdzeniu Marcjona:
wedug niego Jezus by semel grandis, semel totus 741 i tak wanie przedstawiony jest Jezus w
EwTmDz; ten rozwj natomiast podkrelali pisarze ortodoksyjni 742, a Meliton z Sardes odrzuca
opowiadanie o dziecku-cudotwrcy743. Natomiast wida w utworze lady ebionityzmu
(podkrelenie np. roli w. Jzefa jako ojca naturalnego Jezusa: 2, 3; 4, 1; 6, 1, itd.).

Jzykiem oryginalnym utworu by j. grecki. EwTmDz jest napisana jzykiem bardzo prostym i
niedbaym; czasami tekst jest bardzo ciemny z powodu czstych zmian w nim dokonywanych.
EwTmDz cieszya si ogromnym powodzeniem, std te tekst gnostycki bywa "oczyszczany" z
elementw nieortodoksyjnych, zmieniany i to wszystko sprawia, e tekst chwilami jest wprost
niezrozumiay. Istnieje ponadto kilkanacie wersji jzykowych, czsto rwnie zepsutych. Wydaje
si, e stosunkowo najlepszy jest tekst etiopski utworu.

Tekst tu podany stanowi tumaczenie z francuskiego przekadu krytycznego pira S. Voicu, ktry
przygotowuje wydanie krytyczne utworu744. Uzupeniamy go w miejscach brakujcych tekstem
greckim A, ktry umieszczamy w przypisach; w Dodatku podajemy epizody zawarte w rnych
wersjach jzykowych. Na kocu dajemy wreszcie tekst grecki wersji B dla pokazania, jak
wygldaa jedna z popularnych wersji tego apokryfu. Teksty wersji gr. A i B przekadamy z wydania
Tischendorfa; odwoujemy si do przekadw tych wersji w ANT.

A. Rekonstrukcja tekstu pierwotnego

PAN JEZUS LEPI PTASZKI745. 2.746 1. Gdy Jezus by dzieckiem, bawi si koo brodu na
strumyku; sprawi, e woda wypywaa z niego do kauy, aby sta si czyst. 2. Nastpnie
wycign z naczynia mikk glin i uksztatowa z niej dwanacie ptaszkw 747. By to dzie
szabatu i wiele dzieci bawio si z nim. 3. Pewien yd ujrza, jak on to robi wraz z dziemi.
Podszed wic do Jzefa, jego ojca, i oskary Jezusa w sowach: "Zrobi boto i uksztatowa z
nich ptaszki w dzie szabatu, w ktry nie wolno tego czyni". 4. Przyszed Jzef i zgromi Jezusa
sowami: "Dlaczego w dzie szabatu robisz to, czego nie godzi si czyni?" 748 Skoro Jezus
usysza te sowa, klasn w donie i sprawi, e ptaszki uleciay i zawoa do nich: "Nue, latajcie i
pamitajcie o mnie, wy, ktre yjecie". I ptaszki uleciay wierkajc. 5. Gdy faryzeusz to ujrza, by
zdziwiony i poszed, aby opowiedzie o tym przyjacioom 749.

UKARANIE SYNA ANNASZA. 3.750 1. I wtedy syn Annasza751, uczonego, ktry znajdowa si
tam z Jzefem, wzi brzozow ga, wypuci wod, ktr Jezus zebra i wysuszy kau. 2
Jezus za, skoro ujrza, co si stao, rzek do niego: "Niech twoja latorol pozostanie bez korzenia,
a twj owoc stanie si suchy, jak ga zerwana przez wiatr". 3. I natychmiast dziecko uscho 752.

UKARANIE DZIECKA. 4.753 1. Innym razem Jezus szed ze swym ojcem i jakie dziecko
biegnc uderzyo go w rami. I natychmiast dziecko pado martwe. Za ci, ktrzy widzieli, co si
wydarzyo, zawoali mwic: "Skd jest to dziecko, bo wszystko, co mwi, natychmiast si
wypenia?" 2. A rodzice zmarego dziecka przyszli do Jzefa i rzekli do niego: "Nie moesz
mieszka z nami w tej wiosce z takim dzieckiem, albo raczej naucz je bogosawi, a nie
przeklina"754.

NAGANA JZEFA. 5.755 1. Jzef wic podszed do dziecka i zgani je mwic: "Dlaczego, synu
mj, czynisz takie rzeczy? Ci ludzie cierpi i nas nienawidz". Jezus za odpowiedzia: "Jeliby
sowa mojego ojca nie byy mdre, nie umiaby poucza swoich dzieci". I dorzuci: "Nawet jeli oni
nie znaleli przeklestwa, natychmiast otrzymaj waciw im kar". I ci, ktrzy si oburzali,
olepli. 2. Jzef rozgniewa si i silnie pocign go za ucho 756. 3. Jezus rzek do niego:
"Wystarczy ci szuka i znale757, ty jednak nie postpie rozumnie".

JEZUS W SZKOLE: MOWA JEZUSA I NAGANA ZACHEUSZA. 6. 758 1. I pewien mistrz imieniem
Zacheusz chcia rozmawia z Jzefem, jego ojcem. 2. I Zacheusz rzek do Jzefa: "Czy zechcesz
mi odda swego syna, aby si nauczy kocha swoich towarzyszy i szanowa osoby starsze, by
sta si przyjacielem dzieci i z kolei je poucza?" 2a. Jzef odpowiedzia i rzek do niego: "Kt
moe wzi to dziecko, aby je uczy? Nie myl, e to stanowi niewielki krzy". 2b. Dziecko
odpowiadajc rzeko: "Uwaam si za obcego tym sprawom, o ktrych mwisz, o nauczycielu.
Jestem inny od was, cho jestem pomidzy wami. Nie uznaj adnej godnoci, ktra
pochodziaby od ciaa. Nawet jeli ty znasz Prawo, pozostajesz pod Prawem. Istotnie bowiem, nim
ty urodzie si, ja ju istniaem 759. Podczas gdy tobie wydaje si, e jestem jak mj ojciec,
otrzymasz ode mnie nauk, jakiej nikt dotd nie nauczy si ani nie pozna. A krzy, o ktrym
mwie, bdzie niesiony przez tego, komu zostao to postanowione. Skoro bowiem zostan
wyniesiony760, powstrzymam si od wszystkiego, co mam wsplne z twoim pokoleniem. Istotnie
bowiem wy nie wiecie, jak urodzilicie si, podczas gdy tylko ja wiem dokadnie, kiedy urodzilicie
si i jak dugo pozostaniecie tu, na niskociach" 761. 2c. Zaczli krzycze i zdumiewali si,

mwic: "Widzielimy wielkie rzeczy. Nigdy bowiem nie usyszelimy takich sw: ani od
kapanw, ani od faryzeuszw czy uczonych. Skd jest wic zrodzone to dziecko? Zaiste, ma pi
lat, a widzimy, e tak mwi. Nigdy nie widzielimy rzeczy podobnej" 762. 2d. Znowu im
odpowiedzia: "Dlaczego si dziwicie? Dlaczego raczej nie wierzycie, gdy wam mwi, e znam
wiek, kiedy narodzilicie si. Ja jednak wiem i inne rzeczy". Gdy oni to usyszeli, zamilkli i nie
mogli odpowiedzie. On zbliy si i rzek do nich: "Igraem z wami, bo wy dziwicie si z maych
rzeczy i macie mao wiedzy i mao inteligencji" 763. 2e. I nauczyciel Zacheusz rzek do Jzefa:
"Oddaj mi go, abym go pouczy jak naley". I gaszczc zaprowadzi go do szkoy. Gdy tam weszli,
Jezus zamilk. I nauczyciel Zacheusz powtarza mu wiele razy alfabet, poczynajc od alfa. Kaza
mu odpowiada, ale on milcza. 2f. Nauczyciel rozgniewa si i uderzy go w gow. Na to dziecko
mu odrzeko: "Jeli uderza si w kowado, to ten, ktry uderza, otrzymuje najciszy cios. Mog ci
powiedzie, e mwisz jak mied, ktra brzmi i jak dzwonek wydajcy dwik 764 - one nie mog
mwi i nie maj ani wiedzy, ani mdroci". 3. Wtedy Jezus wyrecytowa bardzo sprawnie
wszystkie litery od alfa a do omega 765. I dorzuci: "Ci, ktrzy rozumiej alfa, jake bd rozumieli
beta? O obudnicy, zacznijcie sami naucza, co znaczy alfa, a potem my wam uwierzymy w tym,
co naley do beta". 4. Wtedy Jezus zacz im stawia pytania dotyczce ksztatu i formy pierwszej
litery pytajc, czemu ona zawiera liczne trjkty, dlaczego jest wyduona, pochylona, skania si
ku doowi, jest wykrcona, dlaczego ma wiele ktw i dlaczego jest prosta.

JEZUS W SZKOLE: ZACHWYT I ROZPACZ ZACHEUSZA. 7. 1. I nauczyciel Zacheusz by

olniony i zdumiony tyloma imionami i sowami, i zacz woa wielkim gosem: "Oto, co ja sam na
siebie sprowadziem! 2. Z aski swojej, usucie go std. On nie powinien chodzi po ziemi. Zaiste,
on jest przeznaczony na wielki krzy! On mgby nawet spali ogie. Wierz, e zosta on
urodzony przed potopem Noego. Jakie ono go zrodzio? Jaka matka go wychowaa? 766 Nie mog
przed nim stan twarz w twarz. Jestem zdumiony i wiadomie si pomyliem. Ja nieszczsny,
ja, ktry mylaem, e znalazem ucznia, podczas gdy znalazem nauczyciela. 3. Nie znajd
odpoczynku. Uciekn z tej wsi. Nie mog na niego patrze. Ja, starzec, zostaem zwyciony
przez dziecko. W jego oczach widz inteligencj i podziwiam wymow jego ust i czysto jego
jzyka. 4. Ale nie wiem, czy jest to Pan czy anio".

JEZUS W SZKOLE: UZDROWIENIE WSZYSTKICH. 8. 1. Wtedy Jezus rozemia si i rzek:

"Niech ci, ktrzy nie przynosz owocu, zaowocuj i niech lepi ujrz owoc ycia sdu". 2. I
natychmiast ci, ktrzy zostali przez niego przeklci, odzyskali wzrok. I nikt nie odway si pniej
pobudza go do gniewu.

WSKRZESZENIE DZIECKA. 9.767 1. Pewnego dnia Jezus bawi si z dziemi na dachu 768; jedno
z nich upado i zabio si. Na ten widok dzieci ucieky. Jezus za pozosta sam. 2. Rodzice
zabitego dziecka mwili do Jezusa: "Ty zrzucie to dziecko". Jezus im odrzek: "Ja go nie
pchnem". 3. A gdy oni mu grozili, Jezus zszed do tego, ktry by zabity i rzek: "Zenonie -takie
byo bowiem jego imi - czy to ja ci strciem?" On podnis si natychmiast i rzek: "Nie, mj
panie". Gdy rodzice dziecka to ujrzeli, byli zdumieni i chwalili Pana 769.

ROZBITY DZBAN770. 11.771 1. Gdy Jezus mia siedem lat, wysaa go matka, aby zaczerpn
wody. W tumie uderzono w dzban, ktry si rozbi. 2. Jezus wycign paszcz, ktrym by
odziany, napeni go wod i przynis swojej matce. I Maryja dziwowaa si z tego wszystkiego i w
sercu swoim zachowywaa to, co widziaa772.

JEZUS POMAGA JZEFOWI W PRACY STOLARSKEJ 773. 13.774 1. Potem Jezus osign wiek
omiu lat. Jeli za chodzi o Jzefa, to by on stolarzem i nie robi niczego innego jak jarzma,
grzdziele [do pugu] i pugi. Pewien rolnik przynis mu kawaek drzewa, aby go przepiowa.
Jezus rzek do swego ojca: "Ojcze, naucz mnie piowa!" 2. Jezus wzi namiary do piowania,
obrobi drzewo z grubsza i obciosa. Pokaza swoj prac Jzefowi, swemu ojcu, i rzek do niego:
"Czy chcesz, bym tak teraz czyni?"775

JEZUS W SZKOLE. 14.776 1. Gdy Jzef dostrzeg, e jest on inteligentny, nie chcia, by
pozostawa on bez znajomoci pisma i zaprowadzi go do pewnego nauczyciela. I nauczyciel rzek
do niego: "Powiedz mi alfa". Potem dorzuci: "Powiedz beta". 2. I Jezus rzek do niego: "Powiedz
mi najpierw, co znaczy alfa, wtedy ja ci powiem, co znaczy beta". Nauczyciel rozgniewa si,
uderzy go i natychmiast pad martwy. Jezus powrci do swoich rodzicw. I Jzef zawoawszy
jego matk i nakaza jej, by nie pozwalaa mu wychodzi z domu, aby ci, co go uderz, nie
umierali.

JEZUS W SZKOLE. 15.777 1. By jeszcze inny nauczyciel, ktry rzek do Jzefa: "Daj mi go, a ja
go poucz". I wzi Jezusa. 2. A gdy on wszed do szkoy, nie czyta tego, co byo napisane, ale
otworzywszy usta778 mwi w duchu tak, e nauczyciel dotknity lkiem pad na ziemi i baga go.
I wielu zgromadzio si w tym miejscu, i wszyscy, ktrzy to widzieli, byli zdumieni. 3. Gdy Jzef
dowiedzia si o tym, przybieg, bo myla, e nauczyciel umrze. I nauczyciel rzek do Jzefa: "Ten,
ktrego mi dae, nie jest uczniem, ale mistrzem". Jzef wzi dziecko i powrci do domu.

UZDROWIENIE JAKUBA. 16.779 1. Nastpnie Jzef posa swego syna Jakuba 780, aby zebra
drzewa. I Jezus poszed za nim. I gdy zbierali drzewo, mija uksia Jakuba w rk, a on zemdla.
2. Gdy Jezus przyby, wydarzyo si, e wycign rk i dmuchn tam, gdzie go w uksi, i
uzdrowi go; w natomiast zdech781.

JEZUS W WITYNI782. 19.783 1. I gdy Jezus mia dwanacie lat, Jzef i Maryja udali si, jak
mieli zwyczaj, do Jerozolimy na wito Paschy. Po uroczystoci Paschy powracali do siebie.
Jezus zatrzyma si w Jerozolimie. Oni za nie wiedzieli o tym, lecz byli pewni, e by on z grup.
2. Po dniu drogi, Maryja i Jzef szukali go pord swojej rodziny. A gdy go nie znaleli, powrcili
do Jerozolimy poszukujc go. Trzy dni pniej odnaleli go w wityni siedzcego pord
uczonych, ktrzy go suchali i pytali. Wszyscy za, ktrzy go suchali, zdumiewali si, poniewa on
podchwytywa kapanw i wyjania im przypowieci prorokw i znaki ukryte, a take trudnoci
Prawa. 3. Wtedy matka rzeka do niego: "Synu, dlaczego uczynie nam co takiego? Mymy
przecie cierpieli szukajc ciebie". Jezus odpowiedzia i rzek: "Dlaczego szukalicie mnie? Nie
wiecie, e powinienem zajmowa si sprawami Ojca mojego?" 4. Uczeni i faryzeusze mwili do
Maryi: "Czy ty jeste matk tego dziecka? Oto jeste bogosawiona w twoim owocu 784, poniewa
my nigdy nie widzielimy nigdy ani usyszeli takiej chway i takiej mdroci". 5. Jezus podnis si i
poszed za swoj matk. I by posuszny swoim rodzicom. Matka zachowywaa wszystkie te sowa.
A Jezus wzrasta w ksztatach, w mdroci i w asce w oczach Boga i ludzi.

B. Opowiadania zawarte w rnych wersjach EwTmDz

1. JEZUS CHODZI PO PROMIENIU SONECZNYM

a. Znowu Pan nasz uczyni cud. Gdy [promie] soca wszed przez okno, Pan Jezus usiad na
promieniu i poszed na wschd i na zachd tak daleko, jak tylko dochodzi promie soca 785.

b. I po tych dniach bawi si Jezus na jakim budynku, na wiey. Promie soca wpad przez
dziurk od klucza do wntrza. Jezus wic wskoczy na promie i usiad na nim. Inne dziecko
ujrzao to i chciao wraz z Jezusem usi na promieniu. Przy tym jednak spado z wiey i
umaro786 [nastpuje rozbudowane opowiadanie nr 9].

2. PAN JEZUS BURZY BAWANY. Pan Jezus przechodzi pord grupy ustawionych posgw
bokw i spada na niego cega z budynku. Wtedy rzek Jezus: "Rozpadnij si, le zbudowany
budynku!". I w tej samej chwili zostaa zniszczona witynia bokw. Wtedy rzek on znowu:
"Teraz powinna zosta odbudowana jako porzdny budynek, a nie jako mieszkanie szatana". I
natychmiast zostaa piknie odbudowana787.

3. PAN JEZUS UCZNIEM LEKARZA788. 1. Jzef oddawa go rnym nauczycielom, ale on tam
nie uczy si, ale raczej uczy si sam. Potem odda go pewnemu lekarzowi. Do tego lekarza zwyk
by przychodzi pewien pacjent, niewidomy na jedno oko, a chorowa na oko, ktrym widzia, i to
wanie smarowa mu lekarz maci. Pewnego razu dziecko zostao same w domu lekarza i nie
byo tam nauczyciela. Wtedy przyszed pacjent, aby mu lekarz posmarowa maci oko. Jezus
rzek do niego: "Dziwi ci si, czowieku, e troszczysz si o oko, na ktre widzisz, a zupenie nie
troszczysz si o to, na ktre nie widzisz". Gdy czowiek usysza sowa dziecka, zadziwi si i rzek:
"C wic mam uczyni?" Jezus rzek do: "Czy chcesz, bym ci uzdrowi?" Rzek mu czowiek:
"Tak, chc". Wtedy Jezus dotkn jego oczu i natychmiast mg on patrzy tym, na ktre nie
widzia, podczas gdy oko, ktre byo chore, zostao uzdrowione.

2. Wtedy odszed czowiek i przynis chleb, wino i inne dary dla swego wybawcy. Gdy za
lekarz ujrza swego pacjenta ze zdrowymi oczyma, nie pozna go i rwnie nie rozumia, dla kogo
on przynis dary. I rzek do: "Kim jeste ty, ktry przyniose te dary? Nie znam ciebie". Wtedy
tamten rzek: "Czy nie znasz mnie? Jestem czowiekiem, ktry do ciebie przychodzi, a mia tylko
jedno oko, a to zostao przez ciebie uleczone". Lekarz zdumia si i zapyta go: "Jake zostae
wyleczony? Przecie twoje oczy byy chore, a teraz widzisz na to, na ktre nie widziae, a sabe
stao si uzdrowione". Czowiek powiedzia mu prawd i rzek: "Twj dobry ucze uleczy mi oczy".
Wtedy dla lekarza stao si jasne, e sam nic nie pomg i e nie odda mu adnej przysugi swoj
sztuk lekarsk. Dlatego zapyta go jeszcze raz. Wtedy ten opowiedzia mu znowu, zgodnie z
prawd, o cudzie, ktry dokona na nim Jezus, i rzek: "Przed kilkoma dniami przyszedem tu, aby
ci znale, ale ci nie zastaem, a jedynie twojego ucznia, owo dobre dziecko. Ono spojrzao na
mnie i rzeko: Dziwi si tobie czowieku, e tak mao szukasz pomocy dla swego oka, na ktre
widzisz, a zupenie nie troszczysz si o to, na ktre nie widzisz. Gdy to usyszaem, rzekem: A
c powinienem zrobi? A ono odpowiedziao: Jeli chcesz, uzdrowi ci. Wtedy rzekem do
niego: Tak, chc. Wtedy dziecko wstao, dotkno moich obydwch oczu; to, na ktre nie
widziaem, otworzyo si, a chore stao si zdrowe". Wtedy lekarz poczu w sercu zazdro,
pozwoli czowiekowi odej, przywoa Jzefa i rzek do: "Zabierz swego syna i we go std,
poniewa on moe zniszczy ludzk sztuk leczenia". Jzef zabra dziecko ze sob i zaprowadzi
je do swego domu789.

4. JEZUS PRZEMIENIA DZIECI W WINIE. Innym razem przechodzi Jezus przez tum ydw i
zapyta: "Gdzie s wasze dzieci?" Oni odpowiedzieli: "Wanie bawi si w chlewni. Zostay
zamknite w chlewie". Jezus wszed do chlewa i zapyta: "Kto tam jest?" One rzeky: "Tu s
winie". Wtedy rzek Jezus: "Stacie si winiami!" I natychmiast stay si winiami 790.

5. CUD ZE ZBOEM. I gdy przechodzili przez zasiane pole, wycign rk i wzi kosy 791, i
pooy je na ogniu, i star i zacz je792.

6. JEZUS OYWIA ZASOLON RYB. I skoczy Jezus trzeci rok. I gdy zobaczy bawicych
si chopcw, pocz si bawi razem z nimi. I wzi jedn such ryb, i woy j do miski, i kaza
rybie, by si poruszaa. I zacza si porusza. I rzek znowu do ryby: "Wyrzu sl, ktr masz [w
sobie], i pywaj po wodzie. I tak te si stao. Gdy ujrzeli ssiedzi, co si stao, zawiadomili o tym
kobiet wdow, w ktrej domu przebywaa Maryja, matka jego. Gdy ona usyszaa o tym
wydarzeniu, z popiechem wypdzia ich ze swego domu 793.

7. JAK NAUCZYCIEL WYRZUCI GO Z MIASTA 1. Gdy Jezus przechodzi z Maryj, matk

swoj przez rodek rynku, spojrzawszy zobaczy, jak nauczyciel poucza swoich uczniw. I oto
dwanacie wrbli walczcych pomidzy sob wpado przez mur na pier owego nauczyciela, ktry
poucza uczniw. 2. Gdy w nauczyciel ujrza, e on si mieje, rozociwszy si wielce, rzek do
swoich uczniw: "Idcie i sprowadcie go do mnie!" Gdy oni Go chwycili, nauczyciel wzi go za
ucho i rzek: "Co takiego zobaczye, e zacze si mia?" A on na to rzek do niego:
"Nauczycielu, oto rka pena pszenicy. Kazaem im i rzuciem pszenic, ktr one z
niebezpieczestwem wybieraj ze rodka; dlatego te walcz midzy sob, aby podzieli si
pszenic". 3 Jezus nie odszed stamtd, dopki nie zostao dopenione. Z tego powodu nauczyciel
postara si, aby go wyrzucono z miasta razem z jego matk 794.

8795. [1] UWIZIONY CHOPIEC. Zdarzyo si, e liczni chopcy szli za Jezusem i bawili si z
nim. Pewien ojciec rodziny wielce rozgniewany na to, e syn jego biega z Jezusem, aby ju
wicej nie mg pj za Jezusem, uwizi go w mocnej i potnej twierdzy, do ktrej nie byo
adnego wejcia poza drzwiczkami i jednym tylko okienkiem, przez ktre przenikao nieco wiata;
drzwi za byy zamknite i opiecztowane. Ojciec kiedy wyjecha, a wanie tego dnia przyby
tam Jezus z chopcami. Gdy ich usysza chopiec wiziony, zawoa przez okno: "Jezu, najdroszy
towarzyszu, usyszaem twj gos, uradowaa si dusza moja i pocieszyem si. Dlaczego mnie
pozostawie zamknitego?" Na to Jezus obrci si i rzek: "Wycignij do mnie przez szpar twoj
rk albo te twj palec!" Gdy on to uczyni, wycign przez bardzo ciasne okno chopca, ktry
poszed za nim. I rzek do niego Jezus: Poznaj moc Bo i opowiadaj w swej staroci, co uczyni ci
Jezus w dziecistwie". Gdy to zobaczy ojciec rodziny, najpierw poszed do drzwi i stwierdzi, e
wszystko pozostao zamknite i opiecztowane, i zawoa gono twierdzc, e to duch, bowiem
oczy jego byy zamknite tak, e nie widzia Boej mocy.

9. [2]. SKOK JEZUSA. Jzef, w ojciec rodziny, najwyszy spord urzdnikw synagogi,
pisarzy i nauczycieli, uala si na Jezusa, e czyni on nowe cuda wrd ludu tak, e czcz go ju
jak boga, i wynoszc si powiedzia: "Oto id za Jezusem nasi chopcy a na pole Sichar, a
pord nich jest nawet nasz syn". I rozgniewany porwa za kij, aby nim uderzy Jezusa i poda
za nim a do gry, ktra ley ponad boczn dolin bobu. Ale Jezus uciek przed jego gniewem:
skoczy ze szczytu gry na miejsce oddalone od gry na strza z uku. Inni chopcy rwnie chcieli
wykona taki sam skok i spadszy poamali sobie golenie, ramiona i karki. Gdy powsta wielki
lament wobec Maryi i Jzefa, Jezus uzdrowi ich wszystkich i odda zdrowych. Gdy to ujrza
przeoony synagogi, to jest ojciec uwizionego syna, oraz wszyscy, ktrzy tam byli, widzc to
oddali cze Bogu Adonaj. Miejsce to za, w ktrym Jezus uczyni ten skok, a do dzi nazywa si
Skokiem Pana. [...]

10. [4]. ZASIEW KAMIENI. Stao si znw pewnego dnia w czasie zasieww, e przechodzi
Jezus przez Azj i ujrza pewnego rolnika, ktry sia na polu koo grobowca Rachel, pomidzy
Jerozolim a Betlejem, pewien rodzaj jarzyny, ktra nazywa si grochem. I rzek do niego Jezus:
"Czowieku, co siejesz?" w za rozgniewany i wymiewajc go, e chopiec w tym wieku pyta o
to, rzek: "Kamienie". Rzek na to Jezus: "Prawd mwisz, to s kamienie". I stay si wszystkie
owe nasiona grochu najtwardszymi kamieniami, ale zachoway a do dnia dzisiejszego wygld
grochu, kolor, a nawet oczko na szczycie. I tak wszystkie ziarna zasiane i majce by zte, na
samo sowo Boe zmieniy si w kamienie. I a do dzisiejszego dnia na owym polu takie kamienie
znajduj ci, ktrzy ich pilnie szukaj.

11 [5]. DRZEWO JEZUSA. Pewnego dnia, kiedy ju soce zaczo osusza ros, Maryja i
Jzef podchodzili do Nazaretu od strony Tyru i Sydonu. A gdy soce jo si podnosi, Maryja
sza z trudem, a usiada zmczona. I rzeka do Jzefa: "Podnosi si [soce], ktre sprawia, e
jestem zmczona. Ale c mam zrobi? Nie ma cienia, ktry by nas osoni". I wycignwszy rce
do nieba modlia si mwic: "O mocy Najwyszego, wedle miego sowa, ktre mi zostao
posane od Ciebie, jak niegdy je usyszaam, zelij mi cie, niech oyje dusza, i daj mi ochod".
Gdy to Jezus usysza, uradowa si na to sowo, i woy w ziemi kij, ktry trzyma w rku jako
lask, i rzek z moc: "Daj natychmiast cie mojej matce najmilszej!" I natychmiast wyrs w kij
na drzewo o gstych gaziach, ktre dao sodk ochod odpoczywajcym. [...]

C. Wersja grecka B

Opis dziecistwa Pana dokonany przez witego

apostoa Tomasza

WSTP. 1.796 Ja, Tomasz Izraelita, uwaam za konieczne zapozna wszystkich was, bracia
pochodzcy z pogastwa, z dziecistwem i wielkimi czynami, jakich dokona Pan nasz Jezus
Chrystus przebywajc w ciele po pitym roku ycia w miecie Nazarecie.

OCZYSZCZENIE WODY I UKARANIE CHOPCA. 2. 797 1. Pewnego dnia po deszczu wyszed z

domu, w ktrym mieszkaa jego matka, aby bawi si na polu, gdzie pyna woda. Zbudowa
stawki, [do ktrych] zbieraa si woda, i stawki wypeniy si wod. Wtedy rzek: "Chc, by staa si
czyst i wyborn wod". I natychmiast tak si staa. 2. Przechodzi pewien syn Annasza,
uczonego w Prawie, ktry nis kij wierzbowy i kijem owym zniszczy stawki, i wypyna woda. I
zwrciwszy si do rzek Jezus: "Bezboniku i blunierco, c ci przeszkadzay stawki, e je
oprnie? Nie pjdziesz dalej swoj drog, lecz uschniesz jak ten kij, ktry trzymasz!" 3. On
poszed dalej, ale po chwili odda ducha. Gdy to zobaczyy dzieci, ktre bawiy si, odeszy i
powiadomiy ojca zmarego. w przybiegszy, znalaz dziecko zmare. I odszedszy czyni wyrzuty
Jzefowi.

OYWIENIE WRBELKW. 3.798 1. A Jezus ulepi z tego bota dwanacie wrbli. A by to dzie
szabatu. I pobiego jedno z dzieci i powiadomio Jzefa, mwic: "Oto twoje dziecko, ktre bawi
si koo strumyka, uczynio z bota wrble, a tego nie godzi si czyni". 2. On za usyszawszy to,
poszed i mwi do dziecka: "Dlaczego tymi czynami naruszye dzie szabatu?" Na to Jezus mu
nie odpowiedzia, ale spojrzawszy na wrble, rzecze: "Nue, lecie i yjc pamitajcie o mnie!" I
na te sowa uleciay i uniosy si w powietrze, a Jzef zdumia si widzc to.
 UKARANIE CHOPCA. 4.799 1. Po kilku dniach, gdy Jezus przechodzi przez miasto, pewien
chopiec rzuci kamieniem i uderzy go w rami. Rzek do Jezus: "Nie pjdziesz dalej swoj
drog!" A w natychmiast pad na ziemi i skona. Obecni za mwili z lkiem: "Kime jest to
dzieci? Bo kade sowo, ktre wypowiada, zamienia si w czyn". 2. A ci, ktrzy tam byli obecni,
odeszli i czynili Jzefowi wyrzuty tymi sowami: "Nie moesz z nami mieszka w tym miecie. Jeli
za chcesz [tu mieszka], naucz dziecko bogosawi, a nie przeklina, inaczej dzieci nasze
poumieraj, bo wszystko, co mwi, przemienia si w czyn".

NAGANA JZEFA. 5.800 Jzef usiad na stoku, a dziecko stano przed nim, i chwyci je za ucho
i silnie pocign. A Jezus spojrzawszy na, rzek: "Do ju tego dla ciebie".

JEZUS U NAUCZYCIELA ZACHEUSZA. 6. 801 1. Nastpnego dnia wzi go za rk i

zaprowadzi do nauczyciela imieniem Zacheusz, i rzek do niego: "Nauczycielu, we to dziecko i
naucz je liter". A on rzek: "Oddaj mi go, a ja go naucz liter i przekonam, aby wszystkich
bogosawi, a nie przeklina". 2. Usyszawszy to Jezus rozemia si i rzek do nich: "Wy mwicie
to, co wiecie, ale ja wiem wicej ni wy. Istniaem bowiem przed wiekami. I wiem, kiedy zostali
zrodzeni ojcowie waszych ojcw, i wiem, ile ycia jest wam dane". Wszyscy, ktrzy to syszeli, byli
zdumieni. 3. I znowu rzek im Jezus: "Dziwicie si, e powiedziaem wam, ile lat ycia jest wam
dane. Zaprawd, ja wiem, kiedy zosta stworzony wiat. Oto teraz mi nie wierzycie, ale gdy
ujrzycie mj krzy, uwierzycie, e Mwi wam prawd". Oni za byli zdumieni, syszc te rzeczy.

7. 1. Gdy Zacheusz napisa alfabet hebrajski, rzek do Jezusa: alfa. I rzeko dziecko: alfa. I
znowu nauczyciel: alfa, a dziecko podobnie. I znowu nauczyciel po raz trzeci: alfa. Wtedy Jezus
spojrzawszy na nauczyciela, mwi: "Ty, ktry nawet nie znasz litery alfa, jak moesz drugiego
uczy litery?" I poczwszy od litery alfa dziecko wyliczyo wszystkie dwadziecia dwie litery 802. 2.
Nastpnie znowu mwi: "Suchaj, nauczycielu, jaki jest ukad pierwszej litery, poznaj, jakie ma
zblienie i linie oraz zarysy, ktre wsplnie schodz si i rozchodz". Gdy Zacheusz usysza ten
opis jednej tylko litery, ze zdumienia nie mia nic do powiedzenia, i obrciwszy si rzek do Jzefa:
"Bracie, to dzieci prawdziwie nie jest zrodzone [na ziemi]. We je wic ode mnie!".

WSKRZESZENIE CHOPCA. 8.803 1. Po tym [wydarzeniu] pewnego dnia bawi si Jezus z

pewnymi dziemi na [dachu] domu dwupitrowego. Jeden z chopcw pchn drugiego, ktry
spad na ziemi i umar. Gdy to ujrzay dzieci, ktre si z nim bawiy, ucieky, a jedynie Jezus
pozosta na dachu, z ktrego spad chopiec. 2. Gdy o tym dowiedzieli si rodzice zmarego
dziecka, przybiegli z paczem i zobaczywszy dziecko bez ycia lece na ziemi, a Jezusa
stojcego na grze, przypuszczali, e zostao ono przez niego zrzucone, i patrzc na lyli go. 3.
Co widzc Jezus natychmiast zszed na d z [dachu] dwupitrowego domu i stanwszy przy
gowie zmarego, rzek do: "Zenonie - tak bowiem nazywao si dziecko - czy to ja ci
zepchnem? Wsta i powiedz!" Dziecko natychmiast powstao na te sowa i oddawszy cze
Jezusowi, rzeko: "Panie, ty mnie nie zepchne, ale ty mnie umarego przywrcie do ycia".

ULECZENIE ZRANIONEGO CHOPCA. 9.804 1. Po kilku dniach kto z ssiadw rba drzewo i
przeciwszy sobie stop siekier by bliski mierci z powodu upywu krwi. 2. Gdy zbieg si wielki
tum, przybieg tam rwnie Jezus. 3. I gdy dotkn si zranionej stopy chopca, natychmiast j
uleczy. I rzek do: "Wsta i rb dalej swoje drzewo!" I gdy on wsta, odda mu cze, a
podzikowawszy, zacz rba swe drzewo. Podobnie i wszyscy, ktrzy tam byli, dzikowali mu
napenieni podziwem.

ROZBITA HYDRIA. 10.805 Gdy mia on sze lat, wysaa go matka, aby przynis wod ze
rda. Po drodze potuka mu si hydria. I gdy przyszed do rda, zoy swj paszcz, i
zaczerpnwszy wody ze rda napeni go, i wziwszy zanis wod swej matce. Ona, gdy to
ujrzaa, zdumiaa si i objwszy go, ucaowaa.

JEZUS, POMOCNIK JZEFA CIELI. 11.806 1. Gdy osign smy rok ycia, pewien bogacz
poleci Jzefowi, by mu wykona oe; by on bowiem ciel. I wyszed na wie, by zgromadzi
drzewa, a towarzyszy mu Jezus. I uciwszy dwa kawaki drzewa, obrobi je siekier i pooy
 jeden koo drugiego, a zmierzywszy zauway, e jeden jest krtszy [od drugiego]. Gdy to
zauway zasmuci si i zacz szuka innego. 2. Gdy to ujrza Jezus rzek do niego: "Po te dwa
kawaki razem, aby zrwnay si ich koce". Cho Jzef by zakopotany tym, czego chciao
dziecko, to jednak uczyni to, co mu nakazao dziecko. Rzeko ono znowu do niego: "Chwy silnie
krtszy kawaek drzewa!" Jzef zdumiony uchwyci. Wtedy Jezus ujwszy drugi koniec pocign
go z drugiej strony i tak uczyni rwny drugiemu kawakowi drzewa. I rzek do Jzefa: "Nigdy nie
auj, ale wykonuj bez przeszkody swoj prac!" Gdy on to ujrza, zdumia si niezwykle i rzek do
siebie: "Szczliwy jestem ja, ktremu Bg da takie dziecko". 3. Gdy powrcili do miasta, Jzef
opowiedzia o tym Maryi. Ona za, gdy to usysza i ujrzaa wielkie czyny dokonywane przez
swego syna, chwalia go z Ojcem i Duchem witym teraz i zawsze, i na wieki wiekw. Amen.
739
Tytu Paidika tu Christu zna Jan Chryzostom, Hom. 17 in Joannem, PG 59, 110.
740
Adv. haer. 1, 20, 1, SCh 264, 288; Hipolit, Haeresis 5, 7, 21 twierdzi, e powsta wrd
naaseczykw natomiast Euzebiusz z Cezarei, HE 3, 25, 6 i Cyryl Jerozolimski, Cat. 4, 36 w
krgach manichejskich.
741
Adv. Marci, 4, 21, CCL 2, 600.
742
Justyn, Dialog 88, 2, PG 6, 685; Ireneusz, Adv. haer. 2, 22, 4, SCh 294, 220nn.; Orygenes, Hom.
XVIII in Lc, GCS 35, 123; Hom. I in Hieremiam, GCS 6, 6n.
743
Wedle Atanazego Synaity, Hodeg. 13, PG 89, 229; 5, 1221; SCh 123, 226.
744
EAC 1, 191-208.
745
Tekst EwTmDz zaczyna si od opowiadania, natomiast w niektrych rkopisach greckich,
aciskich i niektrych pniejszych znajdujemy wprowadzenie (rozdzia 1): Ja, Tomasz Izraelita,
zwiastuj wam, ktrzy przeszlicie z pogastwa, poznanie dziecistwa i wielkich czynw Pana
naszego Jezusa Chrystusa, ktrych dokona, gdy narodzi si w naszym kraju. Taki jest ich
pocztek (wedug wersji greckiej A).
746
Por. A II, B II-III, ac. IV; EwDzArab 36; ZapB 2, 11. Wedug wersji syryjskiej Jezus oywia wiele
zwierzt. Nie mona wykluczy wpywu Platona: Dedal wyrabia ruszajce si figurki (Eutyfron 11,
CD). Wpyw tego opowiadania wida w Koranie: Przyszedem do was ze znakiem od waszego
Pana. Ja utworz wam z gliny posta ptaka i tchn w niego, a on stanie si ptakiem, 3, 49, 68,
por. powyej s. 175; dodajmy jednak, e cudu tego dokonuje, wg komentarza Tabar, s. 105, ju
jako dojrzay czowiek, i ptakiem tym by... nietoperz. W polskiej kulturze ludowej mamy liczne
wersje tego opowiadania, por. Zowczak 282-284.
747
Por. Rdz 2, 7. Jezus postpuje jak Bg Stworzyciel.
748
Por. Mt 12, 1n.
749
Por. ZapB 2, 11.
750
Por. A, B II, ac. IV; EwDzArab 46.
751
Czy idzie tu o Annasza z Ewangelii (k 3, 2; J 18, 13; Dz 4, 6), czy wystpujcego w ProtEwJk
15, 1n.?
752
Por. Mk 11, 12-14, par.
753
Por. A, B IV, ac. V, 1; EwDzArab 47.
754
Por. Rz 12, 14.
755
Por. A, B V.
756
Por. ac II, 2; JzCie 17 13; Wergiliusz, Ekloga VI, 4.
757
Por. Mt 7, 7; 10, 39; Mk 13, 36; k 12, 38; 13, 7; 18, 8; J 7, 34; EwTm 2.
758
6-8. Paralelne rozdziay 14 i 15; A VI-VIII, B VIn., ac. V, EwDzArab 48n.; EwDzOrm 20; Ireneusz,
Adv. haer. 1, 20, 1; SCh 262, 289; ListAp 4 (15), 5, ANT 3, 30. Gwny epizod EwTmDz,
powtrzony trzy razy. Tekst ten by wielokrotnie przeredagowywany. Wida w nim lady
elementw gnostyckich. Cao jednak pozostaje niezrozumiaa skd np. rozpacz nauczyciela.
Prby znalezienia wpyww indyjskich s nieprzekonywujce. Scena bywaa przedstawiana
w sztuce wczesnochrzecijaskiej.
759
Por. J 8, 58.
760
Por. J 12, 32.
761
Wydaje si, e ostro oddziela si tu Jezusa, ktry przemawia, od Jezusa, ktry zostanie
ukrzyowany. Jest to ujcie typowo gnostyckie.
762
Por. Mt 7, 29; Mk 1, 22.
763
Styl Janowy: por. np. J 5, 28; 1 J 3, 13.
764
Por. 1 Kor 13, 1n.
765
Niektre wersje daj tau, ostatni liter alfabetu hebrajskiego.
766
Por. k 11, 27; ProtEwJk 3, 1.
767
Por. A IX, B VIII, ac. VI; EwDzArab 44; EwDzOrm 16, 7-15. Fragment ten cytuje pisarz arabski Al-
Kissai z tym, e chopiec zgin od kopnicia konia (Sidersky 147). Tekst przypomina
wskrzeszenie Eutychesa przez w. Pawa w Troadzie (Dz 20, 9-12). Wskrzeszanie dla
udowodnienia niewinnoci, por. Apulejusz, Zoty osio 2, 28-30.
768
Domy na Wchodzie maj paskie dachy i stanowi miejsce zabawy dzieci.
769
Rozdzia 10, tekst pniejszy, podajemy wedug wersji greckiej A:

ULECZENIE MODZIECA. 1. Po kilku dniach jaki modzieniec rba drzewo w ssiedztwie

i wypada mu siekiera, i przecia stop, i umiera z powodu upywu krwi. 2. Powsta wielki zgiek
i zbiegowisko; pobiego tam rwnie dzieci Jezus. Przeciskajc si si przeszed przez cay
tum, uj zranion nog chopca i natychmiast zostaa uleczona. I rzek do modzieca: Wsta
teraz, rb dalej drzewo i pamitaj o mnie (por. EwTm 77). Tum widzc, co si przydarzyo, odda
dziecku cze, mwic: Zaprawd, Duch Boy mieszka w tym dziecku (por. k 4, 18; Iz 58, 6).

Teksty paralelne B IX; ac VIII.

770
Inna wersja tego opowiadania:

Kiedy indziej rzeka Maryja do swego Syna: Synu, id do rda Gabriela i przynie mi
w amforze wody zaczerpnitej stamtd. A On, e by posuszny matce, wzi naczynie i poszed.
A szli na Nim rwienicy, podobnie jak on dwigajcy amfory. Gdy Jezus powraca niosc
napenion amfor, rzuci j z rozmachem na ska przydron, a ona ani si nie rozbia, ani nie
pka. Gdy to zobaczyli inni, uczynili podobnie ze swoimi i kady z nich roztrzaska swoj amfor,
i wylaa si woda, po ktr si udali. Gdy powsta wielki zgiek i ale, Jezus pozbiera szcztki
 i poskada wszystkie naczynia, i kademu odda jego naczynie napenione wod. I spojrzawszy
w niebo, rzek: Ojcze, tak powinni zosta odnowieni ludzie rozproszeni, ktrzy zginli. I wszyscy
zdumieli si nad czynem i nad sowami, i bogosawili: Bogosawiony, ktry idzie w imi Paskie
(Ps 118, 26). Amen. RkpsPar 12, Bonacorsi 233. Por. tekst paralelny, by moe pochodny,
w apokryfie koptyjskim: K. H. Kuhn, A Coptic Jeremiah Apocryphon, Mus 83(1970) 310.
771
Por A X; B XI, ac. IX; EwDzArab 44; EwDzOrm 23, 2.
772
Por. k 2, 19. 51.
773
Rozdzia 12 wedle tekstu wersji greckiej A:

CUDOWNY ZASIEW. 1. I znowu, w czasie sieww wyszo dziecko ze swym ojcem, aby sia
zboe na swym polu. Podczas gdy ojciec Jego sia, rwnie Jezus zasia jedn gar zboa. 2.
I skoro zto i wymcono, byo tam sto kor (por. Mt 13, 1-23). I zawoawszy na klepisko
wszystkich biednych, ktrzy byli we wsi, rozda im zboe, a Jzef odnis to, co pozostao ze
zboa. Mia On lat osiem, gdy uczyni ten cud.

Teksty paralelne: ac. X. Por. EwTmDzRkpPar 3.

774
13 A XIII, B XI; ac. XI; EwDzArab 38n.; EwDzOrm XX, 8-15 (Jzef przedstawiony jako biegy
ciela); Por. Justyn, Dialog 88, 8, PG 6, 688. Tabar 2, 94 przedstawia Jzefa jako ciel
w wityni.
775
W wersji greckiej A, rozdzia 13, jest podany w nieco innej formie:

1. Ojciec jego by ciel i wyrabia wtedy pugi i jarzma. Pewien bogacz poleci mu, aby wykona
dla niego oe. Gdy jedna z listew, zwana poprzeczn, bya za krtka i Jzef nie mg nic zrobi,
rzeko dzieci Jezus do swego ojca Jzefa: Podnie dwa kawaki drzewa i wyrwnaj je w czci
rodkowej! 2. I uczyni Jzef, jak mu powiedziao dzieci. Stan wtedy Jezus z drugiej strony
i chwyci krtszy kawaek drzewa i nacignwszy go uczyni go rwnym drugiemu. Gdy to ujrza
ojciec Jego, Jzef, zdumia si i wziwszy chopca w ramiona ucaowa go, mwic: Jestem
szczliwy, e takie dziecko da mi Bg (Por. k 11, 27n.?). Motyw Jzefa kiepskiego stolarza
spotykamy w tradycji ludowej, Zowczak 285n.
776
14 ac. XIII; EwDzArab 43; EwDzOrm 20; por. objanienia do rozdz. 6-8.
777
15 ac. XIII; EwDzOrm XX; por. objanienia do rozdz. 6-8.
778
Por. Mt 5, 2.
779
Por. ac. XIV; EwDzArab 43; por. Dz 28, 3-5; JzCie 17, 10nn.; DzTm 30-38.
780
Por. Ga 1, 29. Problem synw Jzefa z pierwszego maestwa powraca w apokryfach raz po
raz, por. ProtEwJk 8, 2, objan.
781
Rozdzia 17 stanowicy pniejsz interpolacj wedug wersji greckiej A:

WSKRZESZENIE DZIECKA. 1. Po tych wydarzeniach umaro w ssiedztwie Jzefa dziecko,

ktre chorowao, a matka jego bardzo pakaa. Gdy Jezus usysza wielki pacz i zgiek, szybko
pobieg i znalaz dziecko ju zmare. I dotknwszy si jego piersi, rzek: Dziecko, tobie mwi, nie
umieraj, lecz yj i pozosta ze swoj matk. I ono spojrzawszy, natychmiast umiechno si.
Rzek do niewiasty: We je, daj mu mleka i pamitaj o mnie! 2. I gdy ujrza to tum wok stojcy,
zdumia si. I mwili: Zaprawd, to dzieci jest Bogiem lub anioem Boym, bo kade Jego sowo
staje si czynem. I Jezus odszed stamtd i bawi si z innymi dziemi.
 Miejsca paralelne ac XV. Fragment wzorowany na wskrzeszeniu modzieca z Naim (k 7, 11-
17) i crki Jaira (Mk 5, 35-43, par.).

Rozdzia 18 stanowicy pniejsz interpolacj wedug wersji greckiej A:

WSKRZESZENIE ZABITEGO ROBOTNIKA. 1 Po pewnym czasie, gdy budowano dom, powsta

wielki zgiek. Powsta Jezus i uda si tam. I ujrzawszy, e ley tam czowiek zmary, uj go za
rk i rzek: Czowieku, tobie mwi, wsta (por. Mk 5, 41; k 7, 14, Mk 2, 11n.) i wykonuj swoj
prac. A on natychmiast powstawszy, odda Mu cze. 2. Gdy to ujrza tum, zdumia si. I mwili:
To oto dziecko jest z nieba; wiele bowiem dusz wyratowao od mierci i bdzie jeszcze zbawiao
przez cae swoje ycie.
782
Por. k 2, 41-52.
783
19: EwDzArab 50-53.
784
Por. k 1, 42.
785
PO 12, 4, 91[641]. Tumaczenie z przekadu francuskiego. Miejsce paralelne EwDzOrm 15, 5.
Epizod ten spotykany ponadto w kodeksie B (Laurentianus) PsMt rkps nr 14533 Bibl. Nation.
w Paryu opublikowanym przez M. R. Reinscha (Die Pseudo-Evangelien von Jesu und Maria's
Kindheit, Halle 1879, 128) i RkpsPar 6, Bonaccorsi 230. Motyw ten znajduje si rwnie
w redniowiecznej literaturze prowansalskiej i angielskiej oraz w literaturze arabskiej (por. G. Weil,
Biblische Legende der Muselmanner, Frankfurt a. M. 1845, 285n.).
786
A. de Santos Otero, Das kirchenslavische Evangelium des Thomas, Berlin 1967, 113. Wersja
staroserbska. Tumaczenie z przekadu niemieckiego.
787
A. de Santos Otero, dz. cyt. 114n. Tekst staroserbski lub starobugarski. Tumaczenie z przekadu
niemieckiego. Opis burzenia bawanw pogaskich por. PsMt 23, objan. oraz EwDzArab 10. Czy
nie ma to przypadkiem zwizku z burzeniem wity pogaskich przez chrzecijan w IV i w V w.?
788
Por. EwDzOrm 24 (?).
789
A. de Santos Otero, dz. cyt. 141-145n. Tekst staroserbski lub starobugarski. Tumaczenie
z przekadu niemieckiego. Por. EwDzArab 28.
790
A. de Santos Otero, dz. cyt. 145. Tekst staroserbski. Tumaczenie z przekadu niemieckiego. Por.
EwDzArab 40.
791
Por. Mt 12, 1.
792
Wersja aciska I, 2, tekst grecki A. Delatte, Anecdota Atheniensia, Lige 1927, 264.
793
Wersja aciska I, 4. Por. DzPt 13, tekst grecki, tame.
794
Wersja aciska II, tekst grecki, tame.
795
Teksty ponisze, 8-11, pochodz z RkpsPar, Bonaccorsi 226-232 (tam analiza tekstu).
W nawiasie podajemy numery w rkopisie. Tumaczymy tylko te epizody, ktrych nie mamy
w innych wersjach.
796
Por. 2.
797
Por. 3.
798
Por. 2.
799
Por. przypis do 4.
800
Por. 5.
801
Por. 6-7, 14-15.
802
Alfabet grecki ma 24 litery, alfabet hebrajski 22. Podano tu greckie nazwy liter, cho jest mowa
o alfabecie hebrajskim.
803
Por. 9.
804
Przypis do 9.
805
Por. 11.
806
Por. 13.