Hi K L Quang Diu Phn 1

Chia s ebook: https://downloadsach.com

Follow us on Facebook: https://facebook.com/caphebuoitoi

 Table of Contents
1

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24
25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39
LI NH XUT BN

Cu chuyn Singapore" l hi k ca Th tng L Quang Diu vit v qu trnh c lp ca

t nc Singapore v nhng n lc phn u ca bn thn ng lnh o t nc.

Khi u t nhng ngy o quc ny cn l thuc a ca nc Anh, ri n nhng nm

thng ngi dn Singapore phi sng di s chim ng ca qun Nht.

C th ni iu u tin m t nc nh b ny rt ra c t hon cnh thc t ca t

nc mnh chnh l s qu gi ca c lp t do. Mc d Singapore c c lp trong mt
hon cnh ht sc c bit, nh Th tng L Quang Diu pht biu: Mt s quc gia c
c lp t khi lp quc, mt s khc phi ginh mi c, Singapore th b bt phi c lp.

Singapore b bt phi c lp, tht ra s bt buc chnh l h qu ca mt hon cnh

khng th khc ca mt qu trnh u tranh ht sc kin tr, mu tr v cng khng phi l
khng c mt mt hy sinh! Trn con ng ginh c lp, t do cho t quc, nhng ngi lnh
o v nhn dn Singapore cng phi tri qua nhng bc d dm t u tranh sp nhp
vi lin bang Malaysia ri tch ra khi lin bang l c mt on ng nhiu cay ng, th
thch.

iu th hai chng ta c th rt ra c t hi k ca L Quang Diu chnh l qu trnh phn

u v rn luyn ca tc gi t nhng quyt tm c gng trong thi k hc tp v nhng n
lc vt bc ca bn thn ng trong sut thi k tham gia chnh trng, u tranh hon
thin bn thn, thc hin vai tr ca ngi lnh o t nc ng khng ch l s quyt tm
kin tr ca ch m cn l s thng minh, mu tr v nht l s kh luyn t c mc
ch cui cng. Bi hc y tht cn thit cho mi ngi. Chnh tc gi c kt:

Nhn t quyt nh l con ngi vi nhng n lc t nhin cng vi hc vn v rn luyn

ca h".

Qua hi k, mc d nhiu lc tc gi c cch nhn nhn, nh gi nhng s vic, vn x hi

trn nhng quan im, lp trng khng ng nht vi chng ta, thm ch c lc hon ton tri
ngc; nhng hi k ca ng l mt ngun t liu qu gi chng ta tm hiu v mt t nc
tuy nh b nhng c mt trnh pht trin cao trong khu vc.

V nhng bi hc v s rn luyn ch, nhng n lc hon thin bn thn mu cu nhng

li ch chung cho dn tc bao gi cng l bi hc qu gi ng cho chng ta trn trng.
 Nh Xut bn Thnh ph H Ch Minh xin trn trng gii thiu vi c gi Hi k ca L
Quang Diu v mc ch .

NH XUT BN THNH PH H CH MINH

1
T NHIN, C LP

Ba cng nh mi bui sng th Hai khc Singapore cho n khi nhc ngng li. Lc 10
gi sng, giai iu nhc pop trn i pht thanh b ct ngang bt thn. Nhng thnh gi y
hoang mang nghe ngi xng ngn vin long trng c li tuyn b 90 ch lm thay i
cuc i ca nhn dn Singapore v Malaysia.

Xt v quyn ng nhin ca mt dn tc l c t do v c lp, ti, Lee Kuan Yew, Th

tng Singapore, thay mt nhn dn v chnh ph Singapore, xin tuyn b v khng nh rng
t hm nay, ngy 9/8/1965, Singapore l mt quc gia c lp, dn ch v c ch quyn, c
xy dng trn cc nguyn l v t do, cng bng v mu tm kim an sinh v hnh phc cho
nhn dn trong mt x hi cng bng v bnh ng hn.

Cch hai trm dm v pha Bc, trn bn o Malaysia, Tunku Abdul Rahman cng ang a
ra li tuyn b ca ng, xc nh rng: Singapore s thi l mt bang ca Malaysia v s vnh
vin l mt quc gia c lp, c ch quyn, tch khi v c lp i vi Malaysia, v chnh ph
Malaysia cng nhn chnh ph Singapore l chnh ph c lp v c ch quyn v s lun lun
lm vic trong tinh thn hu ngh v hp tc vi chnh ph .

Chia tch! iu m ti u tranh gian kh ginh ly nay c gii quyt. Ti sao? V

ti sao li bt ng nh th? o Singapore mi tr thnh mt b phn ca Lin bang Malaysia
(vn bao gm c lnh th Sarawak v Sabah trn o Borneo) mi c hai nm nay. Lc 10
gi sng cng ngy, ti Kuala Lumpur, th Malaysia, Th tng gii thch vi quc hi:

Sau cng chng ta thy rng ch c hai phng sch cho chng ta: dng bin php p ch
chnh quyn hay cc lnh o Singapore v nhng hnh vi ca mt s lnh o , v phng
sch hin chng ta ang thc hin, ct la chnh quyn bang Singapore vn thi khng cn
by t lng trung thnh vi chnh quyn trung ng na.

H vin lng nghe trong im lng hon ton. Th tng ang trnh by trong cuc tho lun
vng u v mt d lut do Ph th tng Tun Abdul Razak xut thng qua D tho Tu
chnh n Singapore 1965 ngay lp tc. Lc 1 gi 30 pht, cuc tho lun vng hai v ba kt
thc v d tho c chuyn qua Thng vin. Thng vin khi s tho lun vng u lc 2
gi 30 v kt thc tho lun vng ba lc 4 gi 30 cng ngy. Ch tch nc, quc vng Yang
diPertuan Agong ph chun d lut cng trong ngy hm , kt thc cc th tc hin nh.
Singapore c tch ra.

Theo phong tc Hi gio Malaysia, ngi chng, ch khng phi ngi v, c th tuyn b
Talak (Ti li d b) v th l ngi ph n b li d. H c th ha gii v ngi chng c th ti
hn ngi v, nhng khng th lm th sau khi ngi chng ni Talak ba ln. Ba vng tho
lun ti lng vin quc hi chnh l ba ln tuyn b talak, qua Malaysia li d Singapore. Dn
chng, ngi Malay chim a s Malaysia v ngi Hoa a s Singapore, khng th tn
ti ha hp. S kt hp ca h b cn tr v s bt ng ngy cng tng v vn Lin bang
Malaysia mi thnh lp phi l mt x hi a chng tc hay l mt nc do ngi Malay thng
tr.

Singapore la chn hnh thc li d, ch khng phi cc th tc php l ca vn . Nu m

phi li d, th ti mun bo m rng cc iu khon phi thc t, kh thi v dt khot. chc
chn rng tuyt i khng cn cht h nghi no v tnh cht dt khot ca n, chnh ph
Singapore cho ng hai li tuyn b trn t cng bo c bit pht hnh sng hm . Ti
hi xin v Th tng Malaysia chp thun vn bn tuyn b ca ng c km ch k
bo m khng c chuyn lt ngc vn , cho d cc nh lnh o khc hay i biu quc hi
Malaysia c bt ng vi bn tuyn b ny. P.S. Raman, Gim c i pht thanh v truyn hnh
Singapore nhn c cc vn kin ny t tay th k Vn phng chnh ph. ng ta quyt nh
cho c li ton vn, bng ting Malay, Quan thoi v ting Anh, trn ba ln sng ring cho tng
th ngn ng v c na gi th lp li mt ln. Ch vi pht sau, cc hng thng tn chuyn
tin ny i khp th gii.

Ti khi u cng vic ngy hm , th Hai ngy 9/8, bng mt lot nhng bui hp vi
cc cng chc cao cp, nht l cc v c thm quyn cp lin bang, thng bo vi h rng cc
b trng Singapore by gi s nm quyn kim sot. Lc gn 10 gi, khi bn tuyn b sp
c pht i, ti i gp cc vin chc thuc cc ngoi giao on ti Singapore m h c th ti
d hp gp c. Ti ni vi h v vic chia tch v nn c lp ca Singapore, v ngh chnh
quyn ca h cng nhn.

Khi cc nh ngoi giao ra v, ti mi v ph t cao y n v tng lnh s Ai Cp nn li v

a cho h l th gi Th tng Shastri v Tng thng Nasser. n v Ai Cp hi , cng vi
Indonesia, l nhng nc lnh o phong tro Phi. Trong nhng th y, ti yu cu h cng
nhn v ng h. Vi n , ti yu cu gip c vn hun luyn qun i, v vi Ai Cp, ti
xin mt c vn xy dng lc lng phng v duyn hi.
 Gn tra, ti n i pht thanh v truyn hnh Singapore m cuc hp bo. Cuc hp
ny c mt kt qu bt ng ngoi d kin. Sau mt vi cu hi v tr li m u, mt phng
vin hi: ng c th s lc cho chng ti v chui s kin dn ti bn tuyn b sng
nay khng?

Ti k li nhng cuc hp vi Th tng Malaysia ti Kuala Lumpur trong hai ngy trc
:

Nhng Th tng Malaysia ni rt n gin rng khng c cch no khc, v s c rt nhiu

rc ri nu chng ta c nht nh tip tc th ny. V ti mun ni thm Ngi thy , y l
mt thi im mi khi chng ti nhn li thi im y khi chng ti k tha c, vn c li
cho c Malaysia ln Singapore, s l mt thi im y bn khon v c i mnh ti tin
tng vo s hi nhp v thng nht ca hai min lnh th ny. l mt dn tc c ni kt
nhau v a l, kinh t v nhng mi dy thn thuc Cc v c phin khng nu chng ta
ngng mt lt?

Vo lc , nhng xc cm dng tro trong ti v phi hai mi pht sau ti mi c th ly

li bnh tnh v tip tc cuc hp bo.

khng phi bui truyn hnh trc tip, v i ch pht sng t 6 gi ti. Ti yu cu P.S.
Raman ct b on ti b xc ng. ng ta tch cc khuyn ti ng lm th. ng ta ni bo
ch chc chn s tng thut s kin , v nu ng ct b th nhng tng thut ca h s
khin s kin c v ti t hn. Ti nhn ra Raman, mt tr thc ngi Tamil sinh Madras v l
mt cng dn Singapore trung thnh, qu l mt c vn khn ngoan. Ti theo li khuyn ca
ng ta. V do , nhiu ngi Singapore v nc ngoi thy cnh ti khng kim ch c
xc cm ca mnh. Ti hm , i pht thanh v truyn hnh Malaysia Kuala Lumpur pht
hnh cuc hp bo, c c on phim y. Vi ngi Hoa, l ra s km cng ci l mt vic khng
nn. Nhng ti khng km mnh c. C iu cng an i l nhiu khn gi Anh, c v
New Zealand ny sinh thin cm vi ti v Singapore. H ang quan tm ti Malaysia v
qun i ca h ang bo v lin bang ny chng li lc lng i u", mt m t m Tng
thng Sukarno ca Indonesia dng gi cuc chin khng tuyn b v quy m nh ca ng ta
nhm chng li ci Lin bang thc dn mi ang bnh trng ny.

Ti b qu cng thng v mt tnh cm, tri qua ba ngy m trn tr kh s. Thiu ng

mi t ti th Su ti Kuala Lumpur, th lc ca ti hu nh kit qu. Ti b nng bi mt
mc cm phm ti. Ti thy mnh lm tht vng hng triu ngi Malaysia: nhng kiu
dn n, Hoa, u v thm ch c mt s ngi Malay na. Ti khi dy hy vng cho h, v
h ng cng dn Singapore chng li quyn lnh o ca ngi Malay, ngun gc cuc
tranh u ca chng ti. Ti thy xu h v mc cc ng minh v ngi ng h chng ti
phi t thn vn ng, trong c c cc lnh t ng phi ti nhiu tiu bang ca Malaysia
nh Sabah, Sarawak, Perak, Selangor v Negeri Sembilan. Chng ti cng nhau thnh lp
Minh c on kt Malaysia tp trung v phi hp cc hot ng ca chng ti nhm huy
ng nhn dn u tranh cho mt x hi phi sc tc. Chng ti khi s xy dng mt lin
minh c th i hi chnh quyn Lin hip Kuala Lumpur phi to mt nc Malaysia cho
ngi Malaysia, ch khng phi ring cho ngi Malay mt cng vic khng d dng g, bi v
chnh ph Lin hip ng quyn ang nm di s khng ch ca ng UMNO (United Malays
National Organization T chc quc gia thng nht ngi Malay) ca Th tng Malaysia.

Ti cng cm thy ray rt v n hn v giu dim cc th tng Anh, c v New Zealand.

Trong ba tun qua, trong khi h dnh mt s ng h lng l v mnh m cho ti v Singapore
tm mt gii php ha bnh cho cc vn sc tc ca Malaysia, th ti b mt thng tho v
vic chia tch.

Nhng ngh ny giy v ti trong sut ba tun l m phn vi Razak, Ph Th tng

Malaysia. Khi m cuc u tranh ch y cn tip tc th ti cn gi c bnh tnh. Nhng khi
cng vic xong th cm xc li hon ton ch ng ti.

Trong khi ti xc ng nh th th cc thng gia ti Chinatown (Ph Tu) ca Singapore li

qu i vui mng. H t pho cho mng vic c thot khi nn cai tr sc tc ca ngi
Malay Kulua Lumpur v ri giy hoa rc cc ng ph. T bo ting Hoa Sin Chew Jit Poh
tng thut rng dn chng t pho nh du ngy trng i ny v vit theo li bng gi
tiu biu ca ngi Hoa: "C l rng h tin hnh sm l cng C hn. T bo cng thm
mt on kh hiu: "Trong tm can mi ngi l li cu nguyn ca ring mnh. Cn t
Nanyang Siang Pau vit: "Tri tim c th hiu m khng cn ni ra.

Soon Peng Yam, Ch tch Phng thng mi Hoa kiu Singapore, cng khai cho mng vic
Singapore tch khi Malaysia. y ban ca ng ta s hp vo ngy hm sau tho lun vic bo
tr mt bui l mng nn c lp ca hn o ny chung cho tt c cc nghip on, hip hi,
phng hi v cc t chc dn s. ng ta ni: Gii doanh nghip ni chung cm thy rt nh
nhm trc nhng bin chuyn chnh tr gn y.

Cc nh u t cng khng cm thy ni bn khon ca ti. Vic chia tch lm bt pht

hot ng ca th trng chng khon. Ngay ngy hm , cc phng giao dch ca S giao dch
chng khon SingaporeMalaysia (cha i tn kp) ti Singapore v Kuala Lumpur ghi
nhn mt mc tng gp i khi lng giao dch so vi nhng ngy hot ng mnh nht ca
tun trc. Ngy k , cc nh u t xc nh c lp l thun li cho kinh t v vn
lun chuyn mnh hn na. Gi ca 25 trong s 27 chng khon cng nghip tng mnh.

Ti trung tm thnh ph, ngc li, ng ph vng hoe vo bui chiu ngy 9/8. Ti hm
trc, ti thng bo cho John Le Cain, qun trng cnh st Singapore, v bn tuyn b sp
ti, v a cho ng ta mt l th ca Ismail bin Dato Abdul Rahman, B trng ni v lin
bang, yu cu ng t y nhn lnh t chnh ph Singapore. Le Cain trin khai cc n v
cnh st d b, cc lc lng bn qun s chuyn i ph vi bo lon, phng trng hp
nhng ngi Malay ng h ng UMNO ti Singapore gy lon chng i vic chia tch. Dn
chng mau chng cm nhn c nguy him nh vo kinh nghim t hai v bo ng ca
ngi Hoa v Malay vo nm trc, 1964. S c mt ca cc lc lng chng bo ng vi
nhng xe chuyn dng, trang b vi rng v c li st bo v ca knh chng tc n, li
cng nhc nh ngi ta cn thn. Nhiu ngi dn quyt nh ri s v nh sm hn thng
l.

Hm tri nng v m, kiu thi tit tiu biu ca thng 8. Lc chiu ti, tri du i v ti
rt mt mi. Nhng ti quyt tm gi n np vn ng hng ngy gim cng thng. Ti b ra
hn mt gi qut 150 pht banh gn trong bi tp trc Sri Temasek, ta nh lu tr chnh
thc ca ti thuc khun vin Istana (trc y l Dinh chnh ph). Vic ny khin ti thy
khe hn v n ti ngon ming hn trc khi gp g ngi Head, Cao y Anh ti Kuala Lumpur.

Th k ca ti nhn c in thoi gi t vn phng ngi Antony Head vo 9 gi 30

sng hm , v bi v lc y l ch c 30 pht trc khi a ra bn tuyn b nn th k ca ti
bo rng ti rt bn. Head hi l c th gp ti vo chiu ti c khng. Ti gi in
sang ngh gp lc 8 gi. Ri chng ti nht tr gp g lc 7 gi 50.

Vo gi , ng ta ti Sri Temasek (v l do an ninh ti khng v nh ring ng

Oxley) v thy Wei Ling, con gi 10 tui ca ti trong b o thun qun short ang chi
ngng ca.

ng mun gp ba chu h? n hi ngi Head.

qu l mt li cho khng kiu cch nhng thch hp, v cng vi nn c lp, nhng
quan h ca ti vi ng ta t nhin tr nn m h hn. Ti bc ra ng lc cho n khi
ng ta bc ra khi xe, v ti hi: ng s ni chuyn nhn danh ai y?

, d nhin ng ta p ng bit , ti c c lm i din ti mt chnh ph

nc ngoi.
 Chnh xc l th. ng c c giao thm quyn ni chuyn vi ti v quan h ca
Singapore vi nc Anh khng?

Khng.

Vy y l cuc gp hai ngi, ch ni chuyn phim thi.

Nu ng mun n nh th.

V n nh th.

Khi m t cuc gp g ny cho mt nhm cc phng vin Anh v c vo cui thng , ti

c gng to n tng y l cuc chm trn ca hai i th. S thc, sut thi gian lng ti
nng tru. Thi ca Head khin ti c n tng. Cung cch ca ng xng ng vi mt s
quan V binh xut thn t trng V b Sandhurst. ng tng l B trng quc phng hi lin
qun AnhPhp chim ng knh Suez nm 1956, v t chc cng lc vi Anthony Eden1, chp
nhn trch nhim cho v trit thoi. ng thuc gii thng lu Anh, rt gii vic gi bnh thn
trong mi tnh hung.

ng ta c ht sc ngn cn vic chia tch ny. ng tn lc thuyt phc Th tng

Malaysia v chnh ph lin bang theo cc chnh sch c th xy dng s thng nht ti Malaysia.
C ng ta, v Cao y Anh lm vic trc tip vi Th tng Malaysia v cc b trng, cng nh
Th tng Anh Harold Wilson ti London dnh cho ti s ng h v hn tm mt gii
php hp hin cho cuc tranh chp gia Singapore v Kuala Lumpur. H kin nh, mt cch
thnh cng, rng tuyt khng nn dng v lc. Nu h khng lm th th hn kt qu i
khc. Nhng chia tch chc chn khng phi gii php m h lao tm kh tr tm kim.

Nhng bt k s c mt ca khong 63.000 lnh Anh, hai hng khng mu hm, 80 chin
hm v 20 phi i ti ng Nam phng v Lin bang, ng ta cng khng th chng li sc
mnh ca tinh thn sc tc Malay. Cc lnh t Malay, k c Th tng Malaysia, e rng nu chia
s quyn lc chnh tr vi cc sc tc khc, th ngi Malay s b nut gn. chnh l mu cht
ca vn . ng Head khng hiu iu ny. Chnh ti ban u cng khng hiu, nhng ti
dn hiu ra trc ng y v ti c nhiu thi gian tip xc hn vi Tunku, Razak v Ismail. V
ti ni c ting Malay, cn Head th khng. Ti cn nh c nhng s kin biu hin s rn
nt v th nghch gia ngi Malay v cc sc tc khc trong qu kh ca ti, nht l nhng
ngy hc i hc Raffles vo nm 1940 v 1941. Ti hiu ngi Malay r hn. Nn vo cui
thng 6/1965, ti c c tin rng Th tng Tunku ng bnh herpes (mn rp do vi khun)
ti London, ti e rng ng s khng chu ni na.
 Head v ti gp g trong khong mt ting, v ti c trnh by r mi chuyn cho ng.
Nhng lm sao ti gii thch vi ng c rng, sau cuc gp g tay i gia ti v Razak ngy
29/6 ti vn phng ca ng y ti Kuala Lumpur, ti thy chng cn hy vng g my v mt
gii php ha bnh cho cc vn ca chng ti? Head v ti u t kim ch trong cuc trao
i. ng ta khng a ra li trch c no, m ch t ra rt tic l ti khng thng bo kp thi
cho ng ta v chnh ph Anh v nhng din bin, v phn mnh, ti cm thy rt bun v phi
giu kn vi ng ta v nhng din bin trong ba tun trc khi kt thc bng vic chia tch. Ti
ngh ng trng cng bun b vy. Nhng nu ti ni vi Head rng Tunku mun chng ti tch
khi Malaysia, mc d iu ti mun l mt lin bang rng ri hn, th chc hn ng ta tm
c cch ngn chn Tunku v vic Singapore tch ring v c lp l i ngc li quyn li ca
Anh. Ri nhng bo lon sc tc c th phi c tnh ti. Mi by gi sau cuc gp g,
chnh ph Anh cng nhn Singapore c lp.

Sau khi Head ra v, ti c rt nhiu tho lun qua in thoi vi cc ng s trong ni cc

trao i kin v vic tnh hnh ra sao v kim im li cc din bin. E ngi mt s rn
nt su xa trong ni cc v trong nhng i biu quc hi, ti yu cu tng B trng k vo
Tha c chia tch ngay v ti bit rng mt s ngi s kch lit chng i.

Nhng ti phi tip tc vi vic iu hnh t nc Singapore mi m ny. Gn nh sut

ngy hm ti lm vic vi cng s thn tn l Goh Keng Swee, chng ti phi gii quyt cc
vn an ninh v quc phng. Ti quyt nh sp nhp B Ni v vi B Quc phng v giao
cho ng ta ph trch. Nhng ri ai s thay ng ta lm B trng ti chnh? Chng ti nht tr
chn Lim Kim San. Vn k tip l s cng nhn quc t v nhng quan h tt p vi nhng
nc c th h tr gi gn an ninh v sinh tn cho Singapore. Chng ti nht tr rng S.
Rajaratnam, thnh vin sng lp ca ng PAP (Peoples Action Party ng hnh ng nhn
dn) ca chng ti, s m trch B Ngoi giao. Chng ti vn trong tnh trng ri lon, cha
thch nghi vi thc t mi m v lo s nhng bt trc pha trc.

Chng ti i mt vi mt tng lai u m. Singapore v Malaysia, ni vi nhau bng mt con

ng p bng qua eo Johor, vn do ngi Anh cai tr nh mt lnh th thng nht. Malaya
l ni a ca Singapore, cng nh ca Sarawak, Brunei v Sabah trn o Borneo vy. Tt c l
b phn ca quc Anh ti ng Nam , vi Singapore ng vai trung tm hnh chnh v
thng mi. By gi chng ti phi ng mt mnh, cn chnh ph Malaysia li mun dy chng
ti mt bi hc v cng u, khng chu tun theo cc tiu chun v tp qun ca h v
thch nghi vi c cu ca h. Chng ti c th ch i h loi chng ti khi v tr ca ng xut
nhp khu hng ha v ngun cung cp nhiu dch v khc. Trong mt th gii y nhng quc
gia mi, mi nc u theo ui cc chnh sch kinh t quc gia, ai cng mun t mnh lm ly
mi th v trc tip lm vic vi nhng khch mua khch bn chu u, Bc M hay Nht Bn,
lm sao Singapore ng vng khi khng c ni a pha sau? Nh th, lm sao chng ti sng
c? Ngay c ngun nc sinh hot ca chng ti cng n t bang Johor ca Malaysia. Ti
cn nh rt r ngi Nht chim nhng h d tr nc vo u thng 2/1942 nh th
no, ri nh tiu dit lc lng phng th Anh ra sao, tuy rng lc vn cn nc trong
cc h cha ti Singapore.

Mt s quc gia c c lp t khi lp quc, mt s khc phi ginh mi c. Singapore

th b bt phi c lp. Khong 45 cu thuc a ca Anh t chc trng th cc bui l
chnh thc ha v cho mng vic chuyn giao quyn lc t ngi Anh sang chnh quyn bn
x. Cn Singapore, ngy 9/8/1965 chng l dp l nghi g c. Chng ti chng h mu cu c
lp. Trong mt cuc trng cu dn ba nm trc , chng ti thuyt phc 70% c tri
on b phiu tn thnh sp nhp vi Malaya. K t , nhu cu ca Singapore mun tr thnh
mt phn ca Lin bang trong mt chnh th chnh tr, kinh t v x hi khng h thay i.
khng c g thay i ch c iu chng ti b loi ra ngoi. Chng ti ni rng mt
Singapore c lp l khng th ng vng. By gi nhim v chng ai mun ca chng ti l
lm cho Singapore sng c. Lm sao chng ti xy dng c mt quc gia t mt tp hp
a ngn ng gm cc kiu dn t Trung Quc, n , Malaysia, Indonesia v nhiu nc chu
khc?

Singapore l mt hn o vi din tch 214 dm vung lc triu thp. N pht trin v n l

trung tm ca quc Anh ti ng Nam , sau chia tch, n tr thnh mt tri tim m khng
c thn th. 75% ca s dn 2 triu ngi y l ngi Hoa, mt thiu s nh xu trong mt
qun o c ti 30.000 o vi c dn gm hn 100 triu ngi Malay hoc ngi Indonesia
Hi gio. Chng ti l mt hn o ngi Hoa gia mt bin ngi Malay. Lm sao chng ti
tn ti c trong mt mi trng th ch nh th?

Tnh trng th ch l qu r rng: gy thm kh khn, ngi Indonesia cn tin hnh

phong tro i u chng li Malaysia khi Lin bang ny hnh thnh vo thng 9/1963, l
mt cuc chin cp thp bao gm s ty chay kinh t, nhng hnh ng khng b do nhng bit
kch xm nhp vo Singapore nh bom v nhng tn cng qun s bng cch nhy d vo
Johor. Ngi Hoa Malaya v Singapore bit rng chnh quyn Indonesia cng chn p ngay c
ba triu Hoa kiu sng trn t Indonesia.

Trong khi , khng nhng hot ng nhp v ti xut vn l ch da ca Singapore t khi

c thnh lp nm 1819, phi i mt vi mt tng lai bt trc, m ngay v tr chin lc ca
n i vi ngi Anh trong vic kim sot khu vc ny ca quc cng bin mt khi quc
Anh tan r. Nn kinh t ca Singapore s b nh hng nghim trng khi s hin din ca ngi
Anh t ngt ct gim. Chi ph qun s ca Anh ti Singapore em li n 20% GDP, qun i
ny to cng n vic lm trc tip cho 30.000 cng nhn v cng vic gin tip cho 10.000 nhn
cng na, cha k nhng ngi cung ng cho h nhng dch v khc. Qun i Anh to cng
n vic lm cho hn 10% lc lng lao ng vo thi im mc tng dn s 2,5% mi nm
ang gy p lc ln vi chnh ph v vn nhn dng cng nh gio dc, y t v nh .

Nhng trong lc ny, ti thy an tm v nh nhm l chng ti tri qua ngy hm m

khng gp ri lon g. Qu na m ti mi ln ging, mt mi nhng khng bun ng. Mi
n 2 hay 3 gi sng ti mi kit sc ng thip i, thnh thong vn git mnh khng an gic khi
tim thc ca ti vt v vi cc u t. Lm sao ti gii quyt c chng? Ti sao chng ti li
i ti ch ng tic ny? Phi chng y l kt qu sau cng ca 40 nm hc tp, lm vic v u
tranh? Tng lai s c g cho Singapore? Ti s dnh 40 nm k tip tm cho ra cu tr li
cho cc cu hi hc ba y.
2LN LN

Hi c sng ng v xa xa nht ca ti l chuyn b xch l tai trn ming ging trong

khun vin mt ta nh gia nh ti sng hi , ni by gi l ng Tembeling ca Singapore.
Lc y, ti c chng 4 tui.

Ti rt nghch ngm v ph phch hp du chi u hiu 4711 mu xanh nht thm phc
v t tin ca cha ti. Tnh tnh ca ng rt nng ny v ti hm cn gin ca ng n tung
c mi nh. ng tm ly gy ti, li t trong nh ra ging v xch ti l lng trn . Lm sao
tai ti li dai n ni khng toc ra cho ti ri xung ging nh th? Nm mi nm sau, vo
thp nin 1970, ti c trong t Scientific American mt bi bo gii thch s au n v chn
ng tit cht peptit vo no b th no, ri ghi du n su m trong cc t bo thn kinh
nn chc chn rng bin c s c ghi nh mi rt lu sau ny.

Ti cho i Singapore ngy 16/9/1923 trong mt cn nh ln hai tng s 92 ng

Kampong Java. M ti, b Chua Jim Neo lc 16 tui. Cha ti, ng Lee Chin Koon, mi 20. ng
b hai bn ca ti t chc m ci cho cha m ti mt nm trc . C hai gia nh hn
ngh nh th l mn ng h i, v sau ny h cn ci em gi cha ti cho em trai m ti na.

Cha ti l con nh giu c. ng thng t ho k vi chng ti rng khi cn nh, cha ca ng,
tc ng ni ti, cho ng mt s n v gii hn ti hai ca hng bch ha hng u trong
thng x Raffles hi l Robinson v John Little, ti y ng c th ghi s bt c b qun o
hay mn hng no m ng mun c. ng c hc chng trnh Anh ti Hc vin Thnh Joseph,
mt trng hc Thin cha gio do cc ng cha dng De La Salle thnh lp nm 1802. ng k
rng ng u tiu hc, sau ng thi hc khin c ng ln m ti cn tic mi. Khng ngh
nghip, ng ch c th xin c chn bn hng cho Cng ty xng du Shell khi ti sn ca c hai
nh ni ngoi u tan tnh v cuc Khng hong kinh t th gii.

Lch s gia nh ti ti Singapore bt u vi ng c ni ca ti, Lee Bok Boon, mt ngi

Hakka (ngi H). Ngi Hakka l ngi Hn min ng bng Hoa trung v Hoa bc di c n
Fujian (Phc Kin), Guangdong (Qung ng) v cc tnh khc Hoa Nam khong 700 n
1.000 nm trc, v v l k n sau, h ch c th sng chen chc trn nhng mnh t i
km mu m khng c dn a phng c ng. Theo vn bia trn m ng c sau cn nh ca
ng ti Trung Quc, Lee Bok Boon ra i nm 1846 ti lng Tangxi, qun Dabu, Guangdong. ng
theo tu di c sang Singapore. Gia nh chng bit g v ng t sau n nm 1870 khi ng
ci mt c gi ngi Hoa, Seow Huan Neo, sinh ti Singapore trong gia nh mt tiu thng.

Nm 1882, ng c ti quyt nh rng mnh kim c tin tr v lng qu Trung

Quc, xy mt ci nh ln v tr thnh quan chc trong lng. Tuy nhin, b c ni ti khng
mun xa gia nh b Singapore ti mt ni cha tng bit ti. Theo li ng ni ti, lc
mi 10 tui, cc con ci v b c ni ti sang trn bn nh gia nh b trn ng Ah Hood.
ng c Lee Bok Boon tr v Trung Quc mt mnh. ng ly v khc, xy mt cn nh ln
v ng hong mua mt chc quan nh. ng cho v chn dung mnh trong quan phc ri gi
sang Singapore cng mt bc khc v mt ngi nh kin trc kiu Trung Quc truyn thng
cng mt khong sn v nhng mi ngi xm. Bc tranh v cn nh th nay mt, nhng bc
chn dung ng c ti th cn.

ng ni ti, Lee Hoon Leong m ti vn quen gi l Kung, trong ting Trung Quc ngha l
ng sinh ra Singapore nm 1871, cha ti ni ng ni hc ti Hc vin Raffles ti lp 5, tng
ng vi nm u cp trung hc ngy nay. ng ni k cho ti nghe l ng lm vic pha ch
thuc trong tim thuc khi thi hc, nhng vi nm sau, ng i lm qun l trn mt con tu
ch hng i li gia Singapore v vng ng n thuc H Lan2. Con tu ny thuc mt i tu
ca hng Heap Eng Moh Shipping Line m ng ch l Oei Tiong Ham, mt triu ph ngi Tu
lm vua ngnh ng ma Java.

Trong mt t ngh, ng ci b ni ti, Ko Liem Nio, ti Semarang, mt thnh ph min

trung Java. C mt vn bn bng ting H Lan, ghi ngy 25/3/1899, do Ta m ci Semarang3
cp pht, cho php Ko Liem Nio, 16 tui, c ci Lee Hoon Leong, 26 tui. Phn bi th ghi
mt lng cho bit hn l c c hnh ngy 26/3/1899. Cha ti ra i ti Semarang nm
1903. Nhng ng l thn dn Anh theo dng di, v cha ca ng Kung l dn Singapore. Sau
khi c con, Kung mang v con tr v Singapore v sinh sng sut i .

Ti sn ca ng tng dn khi ng c Oei Tiong Ham tin cy v y quyn cho ng qun l

mi cng vic ca hng ti Singapore. Kung ni cho ti nghe ng c tin cn th no n
nm 1926, bng quyn hn ca mnh, ng tng 150.000 la, hi l s tin rt ln, t qu
ca ng Oei cho vic xy dng i hc Raffles.

Gia cha ti v ng ni ti th khng th xc nh ti knh trng ai hn. ng ni thng v

nung chiu ti. Cn cha ti, ngi gi k lut trong gia nh, th kh tnh vi ti. ng ni ti
gy dng c mt gia sn ln. Cha ti ch l cu con nh giu, chng c g k v chnh ng.
 Khi ti sn gia nh suy kit trong thi khng hong kinh t th gii vn lm gi cao su gim
t 80 xu mt cn Anh (khong 450gr) nm 1927 xung cn 20 xu nm 1930, Kung b thit
hi nng. R rng ng khng khn ngoan trong kinh doanh bng ng ngoi ti l Chua Kim
Teng. Ti sn ca ng ngoi Chua cng b thit hi v ng u t vo n in cao su v u
c trong th trng cao su. Nhng ng cng thm nhp th trng bt ng sn na. ng s
hu nhiu sp ch v ca hng nn khng b sp hon ton nh ng ni Kung ca ti. Nn
nm 1929 cha m ti dn t nh ng ni sang trong cn nh ln m ba bn ca ng ngoi
trn ng Telok Kurau.

ng ni ti b Ty phng ha, do nhiu nm lm vic trn tu bun chung vi ngi

Anh, t thuyn trng, my trng ti cc nhn vin. ng thng k li cho ti nghe nhng
kinh nghim v chuyn trn tu th ngi ta k lut ti mc no. Th d, d cho kh hu nhit
i nng v m, thuyn trng v cc thuc vin vn phi mc b vi trng gi nt kn c
n ti vi y dao mung na v khn n c by dn ng hong. Qua li ng k v nhng
chuyn hi hnh trong khu vc th r rng cc s quan Anh y li trong ng du n su
m v tnh trt t, sc mnh v hiu nng.

Khi ti ra i, gia nh hi mt ngi quen thng tho chuyn con ci tm tn tt t

cho ti. ng ngh ch Kuan Yew, trong ting Quan thoi l guang yao, ngha l thng
minh v sng lng. Nhng ng ni ti, v lng ngng m nc Anh, thm cho ti tn Harry,
nn tn ti thnh Harry Lee Kuan Yew. Hai em trai ti, Kim Yew v Thiam Yew, cng c tn
thnh Ty phng nh th ln lt l Dennis v Freddy. Thi t c ngi Hoa khng theo
o Thin cha li c tn thnh nh th, nn sau ny i hc ti thy mnh k cc vi ci tn
Harry. Khi em t ca ti, Suan Yew, ra i nm 1933, ti thuyt phc cha m ti ng t tn
thnh lm g v gia nh u c theo o Thin cha.

Tuy ng ni ti khng cn tin sng v n mc ng cung cch na, nhng ng vn cn

gi c nhng du tch ca thi sung tc trc y, trong c my mn ni tht rt p
nhp t Anh hi thp nin 1910. Hn na, ng cn l tay snh n. Mi ba n vi ng l mt
nghi thc. B ni ti nu n cng gii. B c th chin tht b vi nhc u khu ti vng sm
mng nc, dn chung vi khoai ty c chin vng m nhng khng nhy m, vn l chi
tit m ng ni ti rt . Ti c n tng r rng rng ng ni ti l ngi vn ln trong
cuc sng v bit sng sao cho ra sng.

ng khc bit rt r vi ng ngoi ti. ng Chua Kim Teng khng hng nn gio dc Anh v
cng khng lm n hp tc vi cc vin chc Anh hay cc triu ph ngi Hoa trong ngnh
ng. ng sinh ra Singapore nm 1865 trong gia nh gc Hakka Malacca. ng giu ln
nh lm lng chm ch v sng tit kim, dng tin dnh c u t mt cch thn trng
vo ngnh cao su v bt ng sn.

ng ly v ba ln. Hai ngi v u mt v b v th ba l b ngoi ti, Neo Ah Soon,

mt ph n Hakka vai rng qu Pontianak trong vng o Borneo thuc H Lan. B ni c
ting Hakka v ting Malay ca ngi Indonesia. Khi b ly ng ngoi ti, b c mt i
chng vi hai con ring, ngi chng trc cht t lu sau khi c a con th hai. B c vi
ng Chua by ngi con trc khi cht vo nm 1935. Cn ng ngoi ti cht nm 1944, thi
ngi Nht chim Singapore.

M ti l con ln nht ca hai ng b, v khi m ti ly cha ti nm 1922 lc b 15 tui th

tnh hnh ca gia nh c hai bn cn rt sung tc. B cn mang theo c, nh mt phn ca
hi mn, mt c hu nh c nhim v gip b tm, lau chn, tho hoc i giy cho b. Tt c
nhng biu hin giu sang y u bin mt khi ti nhn thc c mi trng xung quanh
mnh vo nm 4 hoc 5 tui. Nhng k c v thi k tt p y vn cn trong nhng nh chp
xa ca ti mt cu b mc th o qun nhp t Anh, hay nm trong mt chic xe ni sang
trng. Nh ca ng ngoi Chua Telok Kurau l mt cn nh trt rt rng bng g v gch. ng
v tt c con ci ca b v th ba sng trong cn nh , m ti, con gi ln, cng vi cha ti v
nm anh em ti chim mt phng ng ln. Tt c hp thnh mt i gia nh trong mi
ngi sng ha hp ngoi tr nhng xung t nho nh, ch yu v nhng a chu nghch
ngm v a gu . C th ti ln ln cng vi ba em trai v mt em gi cng su anh em h
trong cng mt ngi nh. Nhng v tt c chng n u nh tui hn ti, nn ti thng chi
vi nhng a tr con nh ng dn ngi Hoa hay ngi Malay sng trong khu gn , mt
cm chng hai ba chc ngi nh l hay g c mi tn trong mt ng i din nh ng ngoi ti.
Nhng ng dn ny kim n dc bi bin Siglap cch chng 200 thc.

qu l mt th gii n gin. Chng ti chi diu, bng v, bi v c c na. Nhng tr

chi hun c mt tinh thn chin u v kht khao chin thng. Ti khng bit c phi
nhng chuyn chun b bn thn ti cho nhng cuc u tranh sau ny trong lnh vc
chnh tr hay khng. Chng ti khng mm yu, m cng khng h hng. L mt cu b, ti
khng c nhng th qun o giy dp l k nh ca nhng a chu ti ngy nay.

Chng ti khng ngho nhng chng ti cng khng trn ngp nhng chi, v cng khng
c TV. Nn chng ti phi tho vt, phi s dng tr tng tng. Chng ti c, v iu c
li cho ng vng ca chng ti, nhng hi chng c my sch hnh cho tr con, v li t tin
na. Ti mua nhng truyn rng rn r tin v theo di nhng cuc phiu lu ca cc ch nh
Harry Wharton, Billy Bunter v cc bn. Ti st rut ch i con tu bu in t Anh mi
tun n u ti bn Tanjong Pagar vo th Su, mang theo cc tp ch v truyn tranh ca Anh.
Nhng nhng th ny cng khng r. Khi ln hn mt cht, ti s dng th vin Raffles, ni c
th mn sch c trong hai tun. Ti c th sch nhng thch truyn min vin ty hn
truyn trinh thm.

Trong nhng t ngh, gia nh ti c th n chi c tun l trong ngi nh g ca ng ngoi

ti n in cao su ca ng Chai Chee. T ng Changi, chng ti ln ng i n in trn
mt chic xe b thng hai con b do ngi lm vn ca b ngoi ti iu khin. Chic xe c
bnh g bc ning st v khng c dn nhn, nn na dm trn con ng t l y nhng c
dn xc rt bun ci. Nm mi nm sau, 1977, khi ti p my bay Concord t London i
New York bng qua i Ty Dng trong vng ch c ba gi, ti t hi khng bit c ngi
khch ng hnh no ca ti tng bit n nim vui ca vic ngi xe b khng.

Tuy nhin cuc sng khng ch l nhng nim vui n s. Thnh thong cha ti li v nh vi
tm trng bc bi v thua x dch hay th bi bc no ti Cu lc b bi li ngi Hoa
ng Amber, v i m ti a mn n trang no em cm ri tr li chiu bc th thi
vn ln na. Th l c ci nhau kch lit v i khi cha ti rt th bo. Nhng m ti l mt ph
n can m quyt tm gi ly ti sn v ci ca ng b ngoi cho. L mt con ngi mnh
m vi ti tho vt v nng lc ln lao, b b g chng qu sm. thi ca b, ngi ta mun
ph n phi l mt ngi m tt, sinh nhiu con ci ri nui dy chng thnh nhng ngi
chng ngi v tt. Nu b ra i chm mt th h v c hc cao hn bc trung hc th b
d dng tr thnh mt nh qun tr gii ri.

B dnh c i lo cho con ci c hc hnh t t v c ngh chuyn mn, v b

ng u vi cha ti bo v tng lai cho con ci. Ti v cc em ti thc r s hy sinh ca
b, chng ti hiu mnh khng c lm b tht vng v c ht sc xng ng vi b v
t c nhng iu b mong mun. Khi ti ln hn, b bt u hi kin ti, a con c, v
mi chuyn quan trng trong nh, nn tuy mi mi my tui, ti thc s ng vai ngi
u no ca gia nh. iu ny dy ti cch a ra nhng quyt nh.

B ngoi ti c quan im rt r v vic hc hnh ca ti. Nm 1929, khi ti cha c 6

tui, b nht nh ti phi cng cc tr con nh ng dn i hc mt trng gn ; mt ngi
trng bng g v l vi nn t nn. Ngi trng ch c mt phng hc vi nhng bng gh g,
mt bn l tm vn th v mt phng na dng lm ch cho ng thy ngi Hoa trung nin
gy g ca chng ti. ng bo chng ti c theo ng m chng ti chng hiu ngha g c nu
ng c gii thch th ti cng khng hiu.
 Ti phn nn vi m v b ni li vi b ngoi. Nhng b m 22 tui ca ti th khng th ci
c b ngoi hai ln ly chng, nui ln n chn a con v li quyt tm l ti phi hc
c cht nh ting Hoa. Nhng b ngoi ti cng cho php i trng v ti sang hc trng
Choon Guan khu Joo Chiat cch nh ti mt dm v ti phi i b n mi ngy. Ngi
trng ny th ng hong hn, mt ta nh g hai tng c nn xi mng, v khong 10 phng
hc ng quy cch c bn gh ri cho 35 ti 40 hc sinh. Nhng bi hc bng ting Hoa th vn
gian nan nh vy. nh ti ni ting Anh vi cha m ti, ting Malay bi pha trn gia ting
Malay vi ting Hoa vi ng b ngoi, ri ting Malay pha mt t ting Hakka vi bn b v
nhng a tr con nh ng dn. Ting Quan thoi th hon ton xa l vi ti, v chng dnh
dng g ti cuc sng ca ti. Ti chng hiu g lm nhng iu cc thy gio ni.

Sau hai ba thng nh th, ti li xin m ti cho chuyn sang mt trng dy bng ting Anh.
Ln ny th b thuyt phc c b ngoi v thng 1/1930 ti vo hc trng ting Anh Telok
Kurau. By gi ti hiu cc thy gio ni g v ch c gng cht nh l c tin b. Hc sinh a s
l ngi Hoa, c mt t ngi n v mt t ngi Malay chuyn t trng Telok Kurau ting
Malay qua.

Cha m ti e rng ti km chuyn cn, v m ti giao cho ch Keng Hee mt nhim v l buc
ti chun b bi ngy mai cho chu o. Mi tun ba ln trc gi n ti, ti phi ngi vi ch
mt ting. Ngay t hi ti thy tht k cc khi ng ch t hc nht trong cc ch ca ti li
c giao nhim v kim tra vic lm bi nh ca ti.

Ti c php nhy thng t lp ng u 1 ln lp 1, khng phi qua lp ng u 2. n ht

nm lp 5, sau by nm tiu hc m ti ch hc trong 6 nm chng ti d mt k thi t chc
cho ton o c tuyn vo cc trng trung hc cng lp. Trong nm cui y, 1935, ti
c gng hn nhiu, c ng u trng v c tuyn vo Hc vin Raffles vn ch thu nhn
nhng hc sinh xut sc.

Hc vin Raffles, hi cng nh by gi, l trng trung hc ting Anh hng u

Singapore v mang tn ngi sng lp ra n. N sn sinh ra tng t t i nhng con ngi xut
sc v c hc vn tt, rt nhiu ngi trong c hc bng N hong i hc Cambridge,
Oxford, London, Edinburg v nhiu hc vin khc ca Anh, v y khoa, lut v c kh.

Nm 1936, ti vo Hc vin Raffles cng vi khong 150 hc sinh hng u ca 15 trng

tiu hc cng lp. Vic tuyn chn hon ton da trn ti nng. Hc sinh thuc mi chng
tc, giai cp v tn gio, v c c nhiu hc sinh t lc a Malaya ra na. Cc v hiu trng u
tin ca hc vin ny l ngi Anh v m phng n theo cc trng cng lp Anh.
 Hc trnh y chun b cho cc hc sinh tham d nhng k thi ton quc Anh ly
bng Trung hc nht cp Cambridge v Trung hc nh cp Cambridge. Cc sch gio khoa,
nht l sch v ngn ng Anh, vn chng Anh, lch s quc Anh, ton v a l l loi tiu
chun cho mi thuc a m ti chc l cng phng theo sch gio khoa chun ca Anh. Vic
ging dy hon ton bng ting Anh. Nhiu nm sau, bt c lc no ti gp cc nh lnh o
trong Khi Thnh vng chung4 t nhng x xa xi nh qun o Caribbean hay vng Thi
Bnh Dng, ti u khm ph ra rng h cng tng i qua mt qu trnh rn luyn nh ti vi
cng nhng cun sch gio khoa v c th trch ra cng nhng on th ca Shakespeare.

C bn cp lp trong trng trung hc: lp 6 v lp 7, ri nht cp Cambridge v nh

cp Cambridge. Ti khng phi loi chm ch lm nhng ti kh mn ton, khoa hc v c cn
bn ting Anh vng chc. Do , cui nm lp 6, ti nm trong s nhng hc sinh gii v c
xp vo lp 7A, y ti khng cn c gng lm cng nm trong tp ba ngi dn u lp. Ti
vn khng ch lm trong lp hc v c gng bt kp bng cch lic vo tp ca bn ngi cnh.
Teo Kah Leong khng nhng ng u lp m bn y cn gi tp v rt p. Nhng n thng
ly tay che v li. Tuy vy, gio vin ph trch lp ca ti, ng M.N. Campos ngi n, vn ph
trong hc b ca ti nhng li khen v khuyn khch: Harry Lee Kuan Yew c quyt tm ginh
mt v tr ni bt, c th t a v cao trong cuc sng.

Ti ln lp nht cp A, lp gii nht trong khi. Ph trch l mt thy ngi Anh, A.T.
Grieve, l mt ngi tt nghip Oxford vi mi tc vng hoe rt dy v phong thi thn thin
ci m. Gn ba mi m ng vn c thn v lm vic hi ngoi ln u. Thy Grieve khng
c thnh kin chng tc, c l v ng x thuc a cha lu hiu rng phi gi mt
khong cch vi dn bn x, tc phong ny vn c coi nh cn thit ngi ta phi tn
trng s cai tr ca ngi Anh. ng ci thin ting Anh ca ti rt nhiu v ti tin b r rt,
ng u trng trong k thi ca cp lp ny. Bi thi quan trng u tin ca ti c trng
Cambridge ra v chm. Ti cng t hai phn thng trong nm l hc bng Tan Jiak Kim
v hc bng Raffles. Tng cng, chng em li cho ti 350 la Straits. S tin ny d cho ti
mua c mt chic xe p Raleigh gi 70 la, c b bnh rng ba a thay i tc v
dy xch chy trong hp kn. Ti ng hong p xe ti trng m vn cn tin dnh.
Nhng tng lai cn nhng iu tt p hn.

Ti quyt tm ginh v tr cao trong cc k thi nh cp Cambridge, v ti tht sung

sng khi kt qu c thng bo u nm 1940 l ti ng nht trng v ng nht trong
tt c hc sinh ti Singapore v Malaya.
 Ti rt sung sng vi thi gian hc Raffles, gii quyt vic hc hnh kh nhn h v tch
cc trong phong tro hng o sinh, chi qun vt v cricket, bi li v tham d nhiu cuc
trn thuyt. Nhng ti cha tng l mt hc sinh hon ho, ch ng ni ti mt hc sinh ng
u lp hon ho. ti vn cn thi tinh nghch ham chi. Ti thng b bt gp khng tp
trung nghe ging bi, lo vit ci g cho bn hay nhi theo iu b ca ng thy no . Vi
mt ng thy ngi n kh chm chm dy khoa hc, ti b bt gp ang v ci gy ca ng
vi mng u hi.

C ln ti b n roi ca ng hiu trng, D.C. McLeod, mt con ngi k lut nghim ngt
nhng cng bng, lun thi hnh k lut mt cch cng minh, v c mt quy nh rng hc
sinh no i hc tr ba ln trong mt hc k s phi chu ba roi. Ti l a thng dy tr, thc
khuya gii hn dy sm, v khi ti i hc tr ln th ba th gio vin ph trch buc ti ln vn
phng hiu trng. Thy hiu trng bit ti do tng c hc bng v ot nhiu phn
thng. Nhng ti cng khng c tha vi li cnh co qua loa, ti phi ci xung gh v lnh
ba roi ch ng. Ti khng ngh l thy c nng tay, v cng chng bao gi hiu c ti sao
cc nh gio dc phng Ty li tch cc chng vic trng pht thn th n th. Chuyn
khng gy tn thng g cho ti cng nh cc bn hc sinh khc.

Tuy nhin ti hiu ra rng phi sng nghim tc hn. Cha m ti ch cho ti thy mt s
bn b ca ng b sng sung tc nh th no nh h tr thnh bc s hay lut s. H hnh
ngh c lp nn khng b nh hng ca Khng hong kinh t. Cha ti cng tic cho tui tr
lu lng ca ng v h thc p ti phi tr thnh dn c chuyn mn. Nn ngay t hi cn nh
y, ti nhm ti vic tr thnh lut s, mt ngi hnh ngh chuyn mn, ch khng phi k
lm thu. K hoch ca ti l hc lut London.

Nhng nm 1940, chin tranh chu u tr nn gay gt hn. Nc Php b e da v sp b

chim. K hoch i hc lut London tt nht l nn hon li. Nh u u Singapore v
Malaya trong k thi Cambridge nh cp, ti c hng hc bng Anderson, thuc loi cao
gi nht thi , theo hc ti i hc Raffles. Ti quyt nh nhn hc bng ny. N cao hn
cc phn thng khc ca chnh ph khong 200 la, d trang tri hc ph, sch v, ch
v cn dnh c t nhiu na.

i hc Raffles c chnh quyn Cc thuc a vng eo bin5 thnh lp vo nm 1928. Ni

y ngi ta dy nhiu mn x hi (ting Anh, s, a, kinh t) v khoa hc (l, ho, ton l
thuyt v ng dng). Chnh quyn xy nhiu ta nh p cho n vi kin trc b tng chy
chung quanh to thnh khong sn gia, mt tin gi , ging kiu i hc Oxford v
Cambridge nhng c iu chnh cho hp vi kh hu nhit i.
 L sinh vin c hc bng, ti phi trong khu k tc. qu l mt vic kh khn. thch
nghi vi kh hu nng v m ca Singapore, cc kin trc s thit k nhng k tc x rng
ln, trn nh rt cao. Mi khu chia lm 20 phng c ca s lp knh chy t trn xung gn sn
m ra hng hin rng. Vch ngn gia cc phng ch cao ngoi 2 mt, hn u ngi mt cht,
khng kh lu thng d dng. iu ny c ngha l ting n cng truyn i thoi mi sut 20
phng v 20 hng hin dnh cho 20 sinh vin tr tui.

Mi sinh vin phi hc ba mn. Ti hc ting Anh, vn l mn bt buc i vi mi sinh vin

khoa hc x hi, v tp trung vo tng kh nng s dng v gip ti hc lut sau ny,
k l ton, v ti thch v cng gii mn y, v kinh t hc v ti ngh n c th dy ti cch
kim tin trong kinh doanh v th trng chng khon. Ti tht ngy th! Sau nm th nht,
sinh vin phi chn mt mn lm mn chnh. Ti chn ton.

Cui mi hc k, trong ba hc k ca nm hc, u c k thi, v trong k thi u tin ca ti

y, ti v nht mn ton, t hn 90 im. Nhng ti chong vng khi thy mnh khng t
im cao nht trong mn ting Anh v kinh t, m ng th hai, di mt c tn l Kwa Geok
Choo. Ti gp c Kwa ny hi cn hc Hc vin Raffles. Nm 1939, l hc sinh n duy nht
trong mt lp ton l nam, c c hiu trng mi trao phn thng trong l pht thng
hng nm, v ti nhn t tay c ba cun sch. C hc trong mt lp c bit chun b
ginh hc bng N hong hai nm lin tip. Ti tht bi ri v lo lng. Mi nm ch c hai hc
bng N hong cho ton b Cc thuc a vng eo bin, v khng nht thit l chng s lt vo
tay hai sinh vin t im cao nht. Trn ht l ti s mt kiu phn chia ng u v mt a l
nhm to c hi cho cc sinh vin Malacca v Penang. Hi ng xt hc bng c th khng
mun trao c hai hc bng cho sinh vin Singapore, trong trng hp th ng th nh l
khng xong ri.

Ti khng thoi mi vi nm th nht ca ti y nh nm u Hc vin Raffles. Bt nt

v n hip hi l mt phn trong bc khi u ca sinh vin nm th nht v ko di sut
hc k. L sinh vin ng u, tn tui ti cn ti trc c ti, v ti ngh rng ti cng l mt
trong nhng sinh vin nm u cao ln v ni bt, nn mt s sinh vin n anh x p ti.

Ti phi ht, phi b quanh sn trng dng mi y mt vin bi. Ti phi i dn u tp

th sinh vin nm u, tht mt c vt xanh l cy t ti v cm mt cy c cng xanh l cy. Ti
ngh nhng tr tht ngu ngc, nhng tri qua tt c nh mt phn ca ci gi phi tr
ha vo mt ngi trng thiu trng thnh v ang pht huy nhng truyn thng lch lc.
Nm th hai, khi tr thnh n anh, ti chng bng tr bt nt v c gng ngn cn tr ,
nhng khng thnh cng. Ti ht sc phn i nhng sinh vin lm tr vi nhng sinh vin
nm u b li nhng g m h phi chu ng khi cn l ma mi.

Khi ln ging ng, chng ti phi mc o ln, c vt. Ging ng li khng c my lnh
nn mt trong nhng phng hc ca khi khoa hc tr thnh ci l vo bui chiu v n quay v
pha Ty. Gp gi lnh khi c ngi m a m hi l chc chn ti b cm v ho. Li cn tnh
trng mt qun bnh do phi sng trong mi trng xa l, nhi nht cng 19 sinh vin khc
trong mt khu v n nhng thc n nu d ca k tc x.

Sau nm th nht, ti chuyn t khu C sang khu E c v tr tt hn, ti c c mt

phng mt m v thoi mi hn. Nhng s mt qun bnh hn nh hng cht lng hc tp
ca ti. Ti nh trong mt k thi hc k, ngay c vi mn ton ti cng khng chim ni hng
u. Tuy nhin trong cc k thi cui nm hc y (thng 3/1941), ti lm bi tt v ng u
v mn ton l thuyt. Nhng c Kwa Geok Choo li ng u mn ting Anh v kinh t, v c l
trong mn s, mn th ba ca c, cng vy. Trong bi thi thng k, mt phn ca mn kinh t,
ti t im cao hn c cht nh. Ti hiu rng mnh s phi ganh ua quyt lit ginh hc
bng N hong.

Cn c nhng vn khc na. Chnh nh hi tng m ti nhn ra rng i hc Raffles l

bc u ca ti i vo lnh vc chnh tr v chng tc v tn gio. Trong mt thuc a Anh
khng c phn bit chng tc, ngi Malay Singapore quen c i x nh mi ngi
khc. Nhng vo thng 6/1940, ln u tin ti gp mt s ng k nhng ngi Malay c
sinh ra v ln ln trong mt ch khc. Trong cc tiu bang lin minh ca ngi Malay
(Federated Malay States FMS) nh Perak, Selangor, Penang v Negeri Sembilan, v hn th
na ti nhng bang ca ngi Malay khng lin minh (Unfederated Malay States) nh Johor,
Kedah, Perlis, Kelantan v Terengganu, ngi Malay bn x c c nhng u quyn chnh tr
v kinh t. Ti nhng bang FMS, ch c nm hc bng theo hc i hc Raffles l dnh cho
nhng ngi khng thuc chng Malay, trong khy sinh vin Malay c la chn nhiu hn, cng
nh ti cc bang khng lin minh. Trong s hng trm sinh vin c nhp hc hng nm th c
khong 20 ngi Malay t lc a vi hc bng do chnh quyn bang ca h cung cp.

C mt tinh thn on kt rt mnh trong s nhng ngi Malay, m sau ny ti hiu ra l

xut pht t cm gic b e da, t ni lo s b ln t bi nhng sinh vin ngi Hoa v ngi
n nng ng v chm ch hn. Mt sinh vin Malay cng nm vi ti sau ny s tr thnh th
tng Malaysia, Abdul Razak bin Hussain, hc chung lp ting Anh v kinh t vi ti, nhng
chng ti khng phi bn thn. Anh ta l dng di qu tc Malay ti bang Pahang, nn do t
nhiu xa cch cc sinh vin Malay khc, m nhng ngi ny cng knh trng anh. Nhng ngi
m ti d thn cn hn l nhng sinh vin bnh thng, trong c hai bn chi trong i
cricket ca trng. V ti c nhiu bn Malay t hi nh nn ting Malay ca ti rt lu lot.
Nhng ri ti nhn ra thi ca h i vi ngi khc chng Malay, nht l ngi Hoa, th
hon ton khc thi ca ngi Malay Singapore.

Mt sinh vin bang Kedah ni vi ti vo nm th hai, sau khi chng ti tr thnh bn.
Ngi Hoa cc anh qu nng ng v khn ngoan so vi chng ti. Kedah chng ti c
qu nhiu ngi Hoa. Chng ti khng chu ni sc p y. anh mun ni l sc p cnh tranh
kim vic lm, kinh doanh, tm ch ng trong cc trng trung v i hc. Ngi
Malay l cc ch t, vy m cng c nguy c b nhng ngi nhp c ht vng khi cc a v
quan trng, nhng ngi nhp c ny lanh li, c ch tin th v quyt tm hn. C l bi v hc
gii hn v t tin hn, nn sinh vin ngi Hoa v ngi n thiu tinh thn on kt ny.
Khng c s thng nht trong bn h v h khng cm thy b e da.

C mt s kin in r trong tr nh ca ti. Vo nm th hai, c nhiu iu khng vui trong

cch sp xp ba tic hng nm ca Hi sinh vin Raffles ti Khch sn Seaview. Nhng sinh
vin khng phi ngi Malay ly lm tc gin trc nhng cu tr li gay gt v bt cn ca th
k danh d Ungku Aziz bin Abdul Hamid trc nhng phn nn ca h. Mt s sinh vin bt
u vn ng mt i hi bt thng phn i anh ta v y anh ta khi chc v trn. Nhng
anh ta l ngi Malay. Khi nhng ch k i t chc i hi bt thng tng dn, cc sinh vin
Malay on kt chung quanh anh ta, v tuyn b rng nu anh ta b bi chc, h s ng lot
rt khi Hi sinh vin. iu ny tr thnh mt thch thc cho nhng sinh vin cn li. Ti c
h n gp v yu cu c bi din vn khai mc trnh by nhng phn i ca h i vi
Ungku Aziz. Ti khng d bui tic v cng khng c xung t c nhn g vi anh ta. Nhng
v chng c ai mun m ng cng vic kh chu ny, nn ti quyt nh nhn lnh. i hi
din ra vo mt chiu th By, v sut c ngy sinh vin b i, c l v h mun trnh chuyn
tranh ci. Trong cc khu k tc, nhng sinh vin Malay t li rt ng. Tnh hnh rt cng thng
v t tng chng tc dng ln hng hc.

l kinh nghim u tin ca ti v tinh thn chng tc Malay, mt tnh cm su v rng

bnh vc ngi Malay v chng li dn nhp c. Ti trnh by s v bng li l chng mc, kin
nh nhng, ti hy vng, khng qu khch. Ungku Aziz pht biu bc b mi dn chng v cch
c x th l ca anh. Ti c th cm thy m ng khong 80 sinh vin cm thy rt kh chu
v s i u ny. Khi b phiu, nhng sinh vin Malay ginh c thng li cho Ungku Aziz,
nn khng c v ng lot rt ra khi hi. Nhng nhng sinh vin cn li cm thy ni ln
c quan im ca h. Chuyn y ri cng phai m trong ti. Ch n sau ny, khong 1963
1965, khi chng ti Malaysia v cng ng phi nhng vn vi tinh thn chng tc Malay
y th ti mi nh li.

Nhng nu l thi k ch, th n cng l thi k to nn nhng tnh bn lu di.

Nhiu ngi ti quen bit ln u ti i hc Raffles sau ny tr thnh ng s chnh tr
thn cn vi ti, trong c Toh Chin Chye, mt sinh vin khoa hc trn ti mt nm, chm ch,
c h thng, trm lng v kin nh, ri Goh Keng Swee, mt gio s kinh t vi tr tu siu
hng, km hng bin nhng c ngi bt sc bn.

Nh vy khi ti khi s hnh ngh lut s vo thp nin 1950, ti c mt mng li

nhng bn b v ngi quen gi nhng a v quan trng trong chnh quyn v trong gii
chuyn mn ti Singapore v Malaysia. Thm ch c bn khng trc tip bit nhau, nhng vic
c chung mt qu kh khin chng ti d tip nhn nhau, v mi dy trng c rt hu hiu
ti Singapore v Malaya, cho d l trong nhm ngi Hoa, ngi n hay Malay. Trc thi
im hot ng chnh tr tr nn si ni, khi quyn lc cn nm gn trong tay ngi Anh, ti
khng h cm thy c him khch hay th ght g v pha nhng bn gc Malaya. Ti lm bn
vi rt nhiu ngi trong s h, k c hai v thm phn ngi Malay m sau ny ti phi trnh
din trc mt h.

l mng li bn hc c trong mt thnh phn u t ca nhng ngi c gio dc Anh

c h thng gio dc thuc a Anh bi dng nn. Chng ti cng hc qua nhiu trng,
c cng th sch gio khoa v c chung mt s c tnh v thi sng. Trng cng ca
ngi Anh khng phi l h thng duy nht khuyn khch xy dng mng li thng qua cch
n ni, trang phc v phong cch, v mt tc phong lm cc vic trn i.
3QUN NHT XM LNG

Bn gi sng ngy 8/12/1941 lc ti cn ng trong khu E k tc x th bng git mnh v

ting bom n m . Cuc chin vi ngi Nht bt u. l mt chuyn hon ton bt ng.
n ng vn sng, khng h nghe c ting ci bo ng oanh tc cho n khi nhng my bay
Nht trt bom xung, lm 60 ngi cht v 130 ngi b thng. Nhng tin tc v v khng
kch ny b giu bt. B phn kim duyt cn chn bt tin tc v vic cc tu cng
Keppel, cn c hi qun Sembawang v cc cn c khng qun Tengah v Seletar cng b
tn cng.

Sinh vin i hc Raffles rt xn xao v chuyn ny. Nhng sinh vin gc trong ni a lin
chun b p tu v qu. Hu nh ai cng tin Singapore s l mc tiu chnh, do cn thn
nht l lui v vng thn qu trong ni a Malaya l ni hy vng trnh c my bay th bom
ca Nht. Ban gim hiu ca trng cng bi ri y ht sinh vin. Chng ai chun b trc cho
chuyn ny c. Hai ngy sau chng ti nghe tin l cng trong sng hm , qun Nht tin
vo Kota Bharu bang Kelantan. Sau cng th ni a Malaya cng khng thot.

Trong vng vi ngy, khu k tc x hu nh trng trn. Cc bui hc b nh li v sinh vin

c ku gi tham gia n v sinh vin tr y MAS (Medical Auxiliary Service). Ti tnh
nguyn gia nhp n v ny v mi ngy p xe ba dm t nh (t 1935 gia nh ti dn v
ng Norfolk) ti n v ca mnh trong trng i hc. Chng ti khng c pht ng
phc chng c thi gian cho vic nhng mi a c mt ci nn thic, mt bng eo
tay c hnh ch thp v hng tr cp 60 la mt thng, th l chng ti lm vic theo lch
phn cng sut ngy m. Chng ti c chia thnh tng nhm su ngi. Chng c g phi s
hi, m ch c s ho hng phi ghm nn li, s ho hng khi c sng trong chin tranh v
d vo nhng trn nh thc s.

Nhng cuc chin khng thun li cht no. Chng bao lu nghe t ni a Malaya truyn
ra tin tc v nhng trn i bi tin tuyn, chuyn qun Nht d dng xuyn thng phng
tuyn Anh v trn qua cc n in cao su tin chim dc bn o Malaya, dng xung tam bn
b sau phng tuyn Anh v buc h phi tip tc trit thoi. Rt nhiu gia nh ngi da
trng ch n in v vin chc dn s cng v con h bt u t trong ni a ko ra. Hn
l cng c c nhng gia nh bn x c quyn th na nhng h khng xut hin l liu. H c
l dn ti nh bn b hay b con ri lng l ri bn cng Tanjong Pagar i khi Singapore v
s ngi Nht s tr th vic h gip ngi Anh, hoc ng gp vo qu ng h Tng
Gii Thch khng Nht ti lc a Trung Quc.

n thng 1, lc lng Nht tin n gn Johor v my bay ca h nm bom Singapore c

ngy ln m. Ti c nn nhn cu thng u tin vo bui chiu n trong mt ngi lng ti
Bukit Timah. Mt s n v MAS i ti bng nhng chic xe but trang b thnh xe cu
thng. Mt tri bom ri xung gn n cnh st v c mt s nn nhn. l mt hnh nh
kinh hong, v ln u tin ti nhn thy mu , ngi b thng v cht.

Khong 8 gi sng ngy 31/1, ti v Maurice Baker, mt sinh vin qu Pahang, ngi trn
b ro khu hnh chnh ca trng i hc trong khi ch i cng tc cu thng, th t nhin
c ting n rung chuyn mt t. C hai chng ti u sng s v ti but ming: Th l kt
thc quc Anh! Lc gio s Dyer, hiu trng i hc Raffles, i ngang qua, nghe cu ti
ni, ng nhn ra ch khc, ri i tip.

Cng bui sng , tt c lc lng Anh t Johor rt ra o. Hm sau, bo ch ng hnh binh

on Argyll v Sutherland x Scotland, lc lng cui cng vt ng ni Singapore vi
t lin, trong ting kn ca h, tuy rng h ch cn hai chic kn. N gy cho ti mt n tng
lu di v s bnh thn ca ngi Anh trong khi i mt vi mt chin bi gn k. Lc lng
Cng binh hong gia git mn ph t ng pha gn Johor. l ting n m ti v
Maurice nghe thy. Nhng h cng cho n c ng ng dn nc t Johor ra o. Cuc phong
ta Singapore bt u.

Mt sng n p xe v nh, vn i ci nn thic v eo bng tay, ti gp mt on xe nh

binh u dc ng Stevens. ng cnh l nhng ngi lnh c cao ln i th m mm
rng vnh v trng ru r. H c v hong s v mt tinh thn. Ti dng li hi mt trn
ti gn c no ri. Mt ngi lnh ni: Thua ri, y, cm ly. V a sng ca anh ta cho ti.
Ti hong hn v chn ng. Khng l tuyt vng n th ri sao? Ti t chi khu sng v
c gng trn an vi anh ta l trn nh cha kt thc th cha phi l thua. Nhng vi ton lnh
, trn nh y coi nh thua. Ti khng tng tng c h nm qua nhng kinh
nghim khng khip th no.

Sau chin tranh ti c c tin l c my tiu on c c phi sang Trung ng v tu

ca h b dt vo Singapore. H ti y ch ba tun trc khi hn o ny tht th, v c a
vo chin u trong ni a nhng cng b nh bt ra ngay. H chun b chin u ti cc sa
mc Bc Phi, c th l ti Lybia chng li lc lng ca Rommel. Ri bng dng h thy mnh
b a vo rng gi nhit i, i mt vi ngi Nht. l bi kch cho h, v l iu tai hi cho
tinh thn chin u ca cc i qun Anh v n c h ti tip vin.

Trong khi , cha ti, vn ang lm qun l cho kho xng ca hng Shell ti Batu Pahat, cch
b bin Ty Malaya 100 dm v pha Bc, c lnh rt lui. ng tr li o bng chic xe
hi nh xu trc khi ng b ph t. Chng ti vn hy vng pho i Singapore s cm c
c. Ti ngh rng s c nhiu thit hi nhn mng nhng ri ngi Anh s tin cng v sau
cng chng ti c cu thot. Nhng tng ngy qua hay thc ra l tng gi qua, sau tun l
u ca thng 2 ti ngy cng cm thy, trong thm tm, rng Singapore chng phi Malta6 v
n chng chu c cuc phong ta lu di.

Gia thng 1, cc trng hc ng ca. Khi n pho kch ngy cng ri gn trung tm thnh
ph, m ti ngh c nh dn v ch ng ngoi vn nm ngoi ngoi v t c nguy c trng
pho kch hn. Ti ng h vic ny nhng ni vi b rng ti s li coi chng ngi nh trn
ng Norfolk ny, ng thi tip tc i lm cng tc tr y ti i hc Raffles. Ti s khng
mt mnh v ng Koh Teong Koo, ngi lm vn ca gia nh, cng li coi sc nh ca khi
ti i cng tc trng. ng chnh l ngi ko xe a n m em ti i hc mi ngy t
nm 1937. Chng ti o mt hm trnh bom, nc bng g p t, trong m ti cht y
go, mui, tiu, nc tng, c mui, hp, sa c v tt c nhng g chng ti cn trong mt
thi gian di. Tin bc khng thnh vn v hng Shell rng ri tr cho cha ti lin my
thng lng khi ng c lnh rt khi kho xng Batu Pahat.

Gia khung cnh en ti y, ti vn i xem phim c vi ln mi khi khng c cng tc. N

gip ti qun i tng lai m m trong vi gi. Mt chiu cui thng 1, ti rng ngi xem cho
ht mt phim hi rp Cathay. cnh n c mt tri bom sp n, nhng n ch ku bp mt
ting nh ri r ra tng mnh. l mt tri bom h. Khi v bom v, dng nhn hiu hin ra
Made in Japan. Tht tr tru! Hai thng qua, Singapore nm mi sc cng ph ca bom v
n pho Nht, vy m ti cn c xem mt b phim ci ct ngi Nht m t h nh
nhng ngi chn vng king, mt l, khng th bn cho thng ch hay ng nhng chic tu
c th chu c mt cn bo v ch c th ch c nhng v kh km ci. S tht ng bun
l trong hai thng qua, t 8/12, h chng t rng h c lng can m v ti nng qun s
to ra nhng thng li ngon mc trc qun i Anh. Nhiu nm sau, Th tng Winston
Churchill vit v cuc tht th Singapore nh mt thm ha trm trng nht v v u hng
ln nht trong lch s Anh.

Qun i chim ng trng i hc ngy 10/2 khi lc lng Anh trn ng trit thoi, v
hai ngy sau n v MAS phi gii th. Nhng ngy u ti ngi nh ng Norfolk, nhng
khi pho kch ngy cng gn, ti v vi gia nh Telok Kurau. Hm sau chng ti nghe ting
sng trng xa xa, ri nhiu hn v gn hn. Khng c ting sng i bc, pho kch hay bom.
Ti t m i ng cng sau ra ng Lorong L, gip vi khu xm ni ti vn chi vi m tr con
nh ng dn hi xa. i cha c hai chc thc theo con ng t, ti thy hai ngi mc
qun phc xm, khc vi th mu xanh pha nu ca qun Anh. H qun x cp v i giy vi
cao su, mi giy tch cc ngn chn ra, mt bn l ngn ci v mt bn l cc ngn cn li. Sau
ny ti c bit l kiu giy y gip h bm chc hn trn mt t ly trn trt. Ci lm h
trng l mt nht l th nn kp bng vi mm c vt pha sau ph xung c. l nhng
ngi lnh nh th, l mt, cm sng trng gn li l di. Ngi h ta mi nng nc, th
mi m ti s khng bao gi qun. l mi ca ngi khng tm git sau hai thng nh nhau
theo nhng con ng mn trong rng hay n in sut t Kota Bahru v tn Singapore.

Phi mt vi giy ti mi nhn ra h l ai. Qun Nht! Mt ni s hi khng khip chp ly

ti. Nhng h ang lng kim qun ch. R rng ti khng phi th nn h chng ch v
c i ti. Ti chy tr v nh v k li mi chuyn. Chng ti ng kn ca no, tuy rng ch c
Cha mi bit chng c che ch g c cho chng ti hay khng. Qun Nht, sau nhng tr tn
bo ca h ti Trung Quc nm 1937, khin dn chng rt s hi, nht l s tr cp ph v
hm hip. Nhng khng c g ng k xy ra cho n ht ngy hm . Lc lng Anh
mau l rt vo trung tm thnh ph m khng c khng c g my.

Hm sau, ngy 15/2, l Tt Nguyn n, ngy l ln nht trong nm ca ngi Hoa, thng
c cho mng vi qun o, giy dp mi cng th mn n v bnh tri c truyn. l ci
Tt u m nht k t khi ngi Hoa c mt trn o ny nm 1819. Cng c ting chm sng
pha Bc v gn thnh ph, ri ting sng ci v i bc n xa xa, nhng khng c g xy ra
Telok Kurau. Qun Nht tin vo ni .

m ting sng ngt. Ri c tin rng ngi Anh u hng. Hm sau, mt s bn b t

ni thnh ra cho hay ngi ta hi ca khp ni. Nhng ngi nh ca ngi Anh v ngi u
khc b chnh bn ti x v lm vn dn sch. Chuyn ny lm gia nh ti lo lng. Cn nh
ng Norfolk vi th thc phm d tr rt cn cho chng ti trong thi gian di na, by
gi ra sao ri? M ti ng ti vi Teong Koo, ngi lm vn, i b tm dm t Telok
Kurau v Norfolk. Chng ti i hai ting mi ti. Dc ng ti thy nhng ngi Malay khing
c v th mn ra khi nhng cn nh ln. Ngi Hoa th lng sc cc kho hng tm
nhng mn t cng knh nhng li c gi tr hn. Mt khu nh g c k cch nh chng ti
hai cn b c hai chc gia nh chim c. n ng trong l cc ti x. Nhng h cha tn
cng nh chng ti. C th ly c nhiu mn tt hn trong cc ngi bit th lc ny sch
bng ngi u v h b tp trung v tng giam. Ti tr v ng lc.

Sut hai ting i b t Telok Kurau v Norfolk, ti trng thy mt Singapore vi gung
my an ninh trt t b dng li. Qun Anh u hng. Cnh st a phng gm cc h s
quan ngi n v ngi Hoa cng cc binh s ngi Malay u bin mt, h s ngi Nht
s xem h nh phn t trong gung my qun i Anh. Lnh Nht th cha xc lp s c mt ca
h trong thnh ph. Mi ngi t c lut ca mnh.

Do thi quen, a s dn chng vn tn trng php lut. Nhng khi cc ng ch bin mt,
nhng k to tn tha c hi cp ph cc nh kho, cc ca hng bch ha v ca hiu
ca cc cng ty Anh, ly i nhng ca ci m h coi nh chin li phm hp php, tnh trng
ny ko di vi ngy cho n khi ngi Nht phc hi c trt t; h khin dn chng khip
s bng cch bn hay cht u vi k hi ca h tnh c bt c v bu u chng trn nhng
cy cu ln hay ng t ng chnh.

Qun Nht cng i trn lt. Trong nhng ngy u, bt k ai i trn ng c mt ci bt

my hay ng h cng c th b tc mt. Lnh trng c th chnh thc vo nh lc sot, hoc
gi v lm nh th, nhng thc ra l ly i nhng mn nho nh c th mang theo bn mnh.
Ban u, h cng ly c nhng chic xe p tt nht, nhng vi tun sau th h ngng. H ch
Singapore t lu ri s i Java hay mt o no trong khu qun o chin u v ginh
nhng lnh th mi. H khng th mang nhng chic xe p theo.

Vic cp ph nhng bit th v nh kho ca cc ng ch ngi Anh biu tng cho s

kt thc mt thi k. Nhng ngi ra i sau nm 1945 kh m hiu ht ngha su xa ca vic
ngi Anh tht th, v nhng ngi tr y khng c k c g v ch thuc a b ngi Nht
nh vo ngy 15/2/1942. T nm 1819, khi Raffles xy dng Singapore thnh mt thng
im cho Cng ty ng n ca Anh, v tr thng ng ca ngi da trng l mt iu ng
nhin. Ti khng hiu iu xy ra th no, nhng khi ti bt u i hc nm 1930, ti
thc rng ngi Anh l ng ch ln, v nhng ai da trng cng l ch nt c th ln, c th
km hn cht, nhng tt c u l ch. Bn h khng ng, ch tm ngn. H c li sng
thng lu v xa cch hn ngi chu . Cc quan chc chnh quyn c nhng cn nh ln ti
nhng khu sang trng, c xe hi vi ti x ring v nhiu k hu ngi h. H dng thc phm
thng hng vi rt nhiu tht v cc sn phm sa. Ba nm mt ln, h li v qu bn nc
Anh ngh t ba ti su thng phc hi sau khi mt mi v kh hu xch o Singapore.
Con ci h cng v chnh quc hc hnh, ch khng hc cc trng Singapore. Bn con ci
ny cng sng mt i thng lu.
 Ti i hc Raffles, ban ging hun u l ngi da trng. C hai ngi gii nht trong s
sinh vin a phng tt nghip, c bng hng u v ha v l, th cng ch c lm nhn
vin phng th nghim v lnh lng thp hn rt nhiu, ri h phi i London hc ly bng
BS (c nhn khoa hc) gi c v tr . Mt trong nhng sinh vin gii nht tt nghip
ngnh khoa hc x hi vo thi , vi bng hng u v kinh t, tn l Goh Keng Swee (sau tr
thnh Ph th tng), cng ch lm tr ging, ch khng c lm ging vin.

Khng c vn bt mn y. V th thng ng ca ngi Anh trong chnh quyn cng

nh trong x hi l chuyn ng nhin. Xt cho cng, h chnh l dn tc hng cng nht
th gii. H c mt quc ln nht trong lch s, tri khp mi mi gi trn a cu, trn khp
nm chu bn b. Chng ti bit iu khi hc s trong trng. cai tr, h ch c vi trm
i qun ti Singapore phc v lun phin. Nhng ton qun thng gp nht l ng ti n
Canning gn trung tm thnh ph. C l ch c mt hai nghn lnh tt c duy tr nn cai tr
thuc a vi khong su hay by triu dn ti Cc thuc a vng eo bin v cc bang Malay.

Ngi Anh ru rao rng h cn c mt Malaya bo v ngi Malay, nu khng h s b

nhng ngi nhp c cn c hn ln lt. Nhiu ngi Hoa v ngi n c mang n y
lm nhn cng hp ng v c chp nhn v ngi Malay khng thch nhng cng vic trong
hot ng thng mi hay n in, nh co m cao su, xy cu ng, lm th k, k ton
hoc bn hng.

Mt thiu s nhng ngi chu ni bt c php ha nhp vi cc ng ch da trng,

mt s c ch nh lm thnh vin khng chnh thc trong y ban hnh php hoc T php
ca Thng c Anh. Hnh nh ca h cng cc b v xut hin trn bo ch, chp cnh h tham
d nhng ba tic trong vn, nhng ba ti trong Dinh chnh ph, ci u hoc gp ngi
trc Thng c Anh v b v, cc b th mang gng tay trng theo ng nghi thc v tt c u
c cung cch ht sc lch s. Mt s cn c phong tc, nhng k khc th mong rng sau
mt thi gian di phc v trung thnh, h cng s c nh vy. H c cc quan chc da
trng bo tr, nhng cng chp nhn thn phn thuc cp ca mnh mt cch rt t tin, v h
cng ngh mnh cao qu hn nhng ngi chu khc. Ngc li, bt k ngi Anh, ngi u
hay M no c x li thi hay trng nh dn du th du thc lp tc s b tng kh v h s lm
bi bc ton th dn da trng, m ngi ta mun khng ai c h nghi g v tnh thng ng
ca sc dn ny.

Cha m v ng b ti nui ti ln quen thy y l trt t bnh thng ca mi s. Ti

khng nh ra tng c ngi bn x no, bng li l hay hnh ng, tng nghi vn v chuyn
ny. Khng ngi no tip nhn nn gio dc Anh li c xu hng u tranh i bnh ng cho
ngi chu . Hi ti khng bit rng c nhiu ngi Hoa, c hc trong trng Hoa ng
v khng hi nhp vi ch thuc a. Thy gio ca h t Trung Quc ti, v h khng tha
nhn s ti thng ca ngi da trng, v h khng b gio dc v nhi s i ti ch tha
nhn tnh u vit v s mng ca quc Anh. Sau chin tranh ti mi bit nhiu hn v h.

l tnh hnh Singapore v Malaya m 110.000 lnh Nht chim c, ng thi bt gi

hn 130.000 qun Anh, n v c. Trong vng 70 ngy b bt ng lng tng v sai lm, x hi
thuc a Anh tan r, ko theo n l huyn thoi v tnh u vit ca ngi Anh. Ai cng ngh
ngi chu s hong lon khi c ting sng n, vy m h li l nhng ngi gan d, n nhn
chuyn b thng hay cht chc m khng s hi. Chnh nhng ng ch da trng mi l k rc
di gm bn khi bom hay n pho kch n. Nhng ngi da trng dn s hoc vin chc
chnh quyn ti Penang, trong m khuya ngy 16/12/1941, b chy v lnh ti Singapore,
b mc ngi dn bn x t lo thn. Binh s Anh trit h mi cng s h c th ph ri rt lui.
Bnh vin, cc c s dch v cng v cc dch v cn thit khc b b trng khng ngi iu
hnh. Khng c lnh cu ha cha chy v khng c vin chc coi sc vic cp nc.
Nhng ngi da trng iu hnh b i. Nhng chuyn v vic h cung cung p ln ngi
khc cu ly thn mnh khin ngi chu ngh rng h ch k v hn nht. Nhiu ngi
d nhin l c cng iu v khng trung thc khi k li nhng chuyn y, nhng h cng c
d kin lm nh th. Ngi da trng cng s hi v hoang mang khng bit phi lm g nh
ngi chu vy, nu khng mun ni l cn thm t hn. Ngi chu trng ch h lnh
o v h lm mi ngi tht vng.

Ngi Anh xy dng mt huyn thoi v tnh u vit c hu ca h mt cch y thuyt

phc n ni hu ht dn bn x cho rng khng c li h l v vng. Nhng by gi mt dn
tc chu dm thch thc h v p tan huyn thoi. Tuy nhin, mt khi ngi Nht nm
quyn cai tr nh nhng ngi chin thng, h mau chng cho ngi bn x thy rng h
cn tn bo, bt cng v h khc hn c ngi Anh. Trong ba nm ri chim ng, bt c lc
no ti cng thy ngi Nht hnh h, nh p hay bc i ngi dn, ti li mong rng ngi
Anh vn cn ti v. L dn chu vi nhau, h khin chng ti tnh ng, nhng ri ngi
Nht cng thy xu h khi b ng ha vi cc dn tc chu khc m vn h coi nh h ng
v chng tc v thp km v trnh vn minh. H l con chu ca Thi Dng thn n,
Amaterasu Omikami Sama, mt dn tc c tuyn chn, khc bit v tch bch khi m
ngi Hoa, n v Malay ngu dt.

Ln u tin ti ng chm vi ngi Nht l trong mt ln ti n thm b d, em gi ca

m ti, ng Kampong Java, bn kia cu Red bc qua con knh Bukit Timah. Khi n gn cy
cu, ti thy mt lnh Nht i ti i lui trn cu. C bn nm lnh khc ang ngi gn , c l
cng ton gc cu vi anh ta. Ti ang i mt chic m mm rng vnh, th ca lnh c, vn
qung y ng trong nhng ngy trc khi h u hng. Ti nht mt ci, ngh rng n c
th gip ti che nng trong qung thi gian gian nan sp ti.

Khi ti i ngang qua ch m lnh, ti c lm ra v ht sc bnh thng. Nhng chng khng

chu ai i qua m khng thm cho hi chng nh vy. Mt tn lnh qut ln: Kore, Kore!
ri ra hiu cho ti. Khi ti ti gn, hn thc li l vo vnh m ca ti v ht n vng i, hn tt
ti n xoay c ngi ri ra hiu bo ti qu xung. Hn p chn vo ngc ti khin ti t
thng cng trn mt ng. Khi ti b dy, hn ra hiu bt ti phi quay tr v. Ti thot nn
mt cch nh nhng. Nhiu ngi khc khng bit cch c x mi v khng ci cho cc lnh
Nht cc ng t hay trn cu b bt qu gi hng gi di nng v gi cao mt cc nng
trn u cho n khi r ri c hai tay.

Mt bui chiu, ngi hng hin cn nh ca chng ti trn ng Norfolk, ti thy mt lnh
Nht tr tin cho mt phu ko xe. Ngi phu xe phn nn, xin thm g . Tn lnh nm ly tay
ng ta, qung qua vai phi ca hn v bng mt n judo, hn qut vng ng ta ln khng trung.
ng ta ri sp mt xung ng. Mt lt sau, ng ta lm cm b dy, ng vo gia hai cng xe
v lo o ko xe i. Ti chong vng trc cnh nhn tm .

Ngy hm sau, ti cn hc c mt bi hc na trn cu Red. Mt chic xe mi chim ot

c chy ngang qua, xe c mt l c nh mu xanh, c hiu cp thp nht c vng dnh cho
tng lnh, c cho cp t v c xanh cho cp y. Tn lnh hi chm tr trong vic ng
nghim cho. Chic xe chy qua nhng n thng li v quay u. Mt s quan chui ra, bc
ti ch tn lnh v tt hn ba ci tht mnh, cm tay tn lnh a qua vai, v cng bng mt n
judo nh ti thy hm trc, g s quan qung tn lnh ln tri. Tn lnh cng t sp mt
xung nh ng phu xe n vy. Ln ny ti t chong vng hn. Ti bt u hiu ra rng s tn
bo l mt phn trong h thng qun i Nht, n su bn r qua nhiu ln nh p v nhng
vi phm nh.

Cng trong ngy hm , mt h s quan Nht v vi tn lnh vo nh ti. Chng xem xt qua
loa, thy rng ch c ti v Teong Koo nh v quyt nh y l ch tr thch hp cho mt
trung i. Th l m u mt cn c mng. Ti tng cha rng mt nha s Nht trn ng
Bras Basah, ng ta v cc y t u cc k sch s v ngn np. Nhng nhn vin bn hng ngi
Nht trong cc ca hng 10xu trn ng Middle cng vy. Ti khng h chun b i ph vi
th mi tm lm ca qun o v thn th khng tm git ca bn lnh Nht ny. H lng sc
khp ngi nh. H tm thc n, thy kho d tr ca m ti v n sch nhng g chng thch, nu
nng ngay ngoi tri. Ti chng bit ting Nht trao i vi h. H th t mun bng cch
ra du v ting m trong hng. Khi ti chm chp khng hiu ra ca h, ti b chi ra v tt
tai thng xuyn. H l nhng con ngi k l, khng co ru chi tc, ni mt th ngn ng
cc cn hung hn. H lm ti pht s v ng chp chn khng yn. Sau ba ngy khn kh, h b
i.

Trong khi trung i ny ng ti nh ti, th lc lng Anh, n v c xp hng i vo tri

giam. Cuc diu hnh ca h bt u vo ngy 17/2/1942, v sut hai ngy mt m h c nn
gt ngang qua nh ti, vt qua cu Red i v hng Changi. Ti vn ngi ngoi hng hin c
my ting ng h nhn h i qua, tri tim ti nng nh ch. Nhiu ngi trng bun b, tuyt
vng, bi ri v h b nh bi qu d dng v qu dt khot. Hnh nh on qun u hng
qu l mt cnh no lng.

Vn c mt s ngi khin ti knh trng v ngng m. Trong s h c nhng ngi

Scotland m ti d dng nhn ra qua ci m ca h. Cho d bi trn, h vn gi thng ngi v
i u bc Tri, phi, tri, phi, tri! Ngi Gurkha7 cng ging ngi Scotland. H bc i
thng ngi, mnh m v bnh thn ngay trong cnh chin bi. Ti thm ln ting cho h. H
li trong ti mt n tng lu di. Sau ny chnh ph Singapore c s dng mt i i cnh
st ngi Gurkha chuyn chng bo ng, sut t thp nin 1960 n nay.

Lnh c trng nn ch, i khng u bc. Lnh n cng vy, trng bun b v mt tinh thn.
C l h ngh y chng phi cuc chin ca h.

Ngay sau khi bn lnh Nht ri khi nh ti, c tin n truyn ming rng tt c ngi Hoa
phi ti ng k trnh din ti sn vn ng Jalan Besar. Ti thy gia nh ngi hng xm i v
ngh mnh cng nn i th hay hn, v nu ti b bt gp ti nh, Kempeitai, qun cnh Nht, s
trng pht ti. Nn ti vi Teong Koo cng i. Ha ra, cn bung ca ng y trong khu nh tr
dnh cho cc phu ko xe li nm trong mt khu c ro dy km gai. Mi nghn gia nh
ngi Hoa b nhi nht trong khu vc cht hp . Mi li ra vo u c lnh Kempeitai ng
gc. C mt vi nhn vin dn s, ngi bn x hoc dn i Loan, cng lm vic vi h. Sau
ny ti c cho hay rng nhiu ngi trong bn h l ch im, mc d ti khng nh c nhn
ra ai khng.

Sau khi ng mt m trong cn bung ca Teong Koo, ti quyt nh i ra qua mt cht kim
sot, nhng thay v cho ti qua, tn lnh gc ra hiu cho ti nhp bn cng mt nhm thanh
nin ngi Hoa. Ti linh cm thy y l im xu nn ra du xin v bung thu dn c v
tn lnh ng . Ti tr v v trn k trong bung ca Teong Koo sut mt ngy ri. Ri ti
th i qua cht kim sot ln na. Ln ny, v l do g khng r, ti c cho i qua v
nhn mt du ng trn b vai tri v trc ngc o. Con du c ch kanji, hoc c theo ting
Hoa l jian, ngha l kim tra in bng mt th mc khng phai, s l bng chng rng ti v
ti. Ti vi Teong Koo i b v nh, lng nh nhm.

Ti s chng bao gi hiu c lm sao nhng quyt nh nh hng sinh t ti con ngi
li c a ra mt cch ty tin v ngu nhin nh vy. Ti thot trong ng t k tc
khi mt chin dch c gi l Sook Ching, ngha l qut sch bn ni lon, theo lnh ca i
t Masanobu Tsuji, ngi hoch nh chin dch Malaya. K hoch ca ng ta c li ph
chun ca tng Tomoyuki Yamashita, ch huy lc lng Nht, ng cho ng ta tin hnh
trng pht ngi Hoa Singapore v gp qu ng h phong tro khng Nht ca Trung
Quc, v v tr ty chay hng Nht ca h.

ng ta cn chuyn khc phi thanh ton vi Dalforce, mt b phn ca lc lng ch nguyn

1.000 ngi Hoa do cc th lnh cng ng a phng ti Singapore thnh lp chng li
ngi Nht. c i t John Dalley ca Lc lng c bit Malaya tp hp li, b phn ny
thu ht ngi Hoa thuc mi thnh phn, nhng ngi ng h Quc Dn ng ca Tng Gii
Thch, ng h ng Cng sn Malaya k c mt nhm chng 500 ng vin cng sn ang
trong t v c ngi Anh phng thch vo gi cht. Mt khi c v trang, nhng qun ch
nguyn ny c phi ti phng th pha ng sng Kranji bn cnh L on 27 ca qun c.
H chin u in cung, nhiu ngi cht, nhng cng lm ngi Nht thit hi nng.
H lm tn gi Dalforce thnh mt huyn thoi, ng ngha vi lng dng cm.

Ngy 18/2, ngi Nht a ra cc thng bo, v cho lnh vc loa phng thanh i khp thnh
ph ra lnh cho tt c ngi Hoa trong tui t 18 n 50 n trnh din ti nm im tp
trung c iu tra. Bn Kempeitai i tng nh thc li l la nhng ngi Hoa chm chn
ti nhng im tp trung, nhiu ngi gi, tr con v ph n cng b la vo .

Sau ny ti khm ph ra rng nhng ngi b chn li ti cht kim sot m ti qua c,
b a ti trng Victoria v giam n 22/2, ri c bn nm chc chic xe ti ti ch h
i. H b tri tay ra sau lng, ch ti bi bin Tanah Merah Besar, cch y 10 dm v pha b
bin pha ng, gn nh t Changi. Ti y h b la xung, tri vo nhau v b buc i xung
bin. Khi h i, ngi Nht cho n sng my. Sau , chc chn rng h cht, mi ci xc
cn b , m li l v lm nhiu tr khc. Chng ai bun chn xc h v chng thi ra dn
khi b sng nhi ti nhi lui trn bi. Mt vi ngi, nh php l k diu, sng st v k li
chuyn ny.
 Ngi Nht cng nhn git khong 6.000 ngi Hoa trong chin dch Sook Ching t 18
n 22/2/1942. Sau chin tranh, mt y ban ca Phng thng mi Trung Quc khai qut
nhiu h chn tp th ti Siglap, Punggol v Changi. Ngi ta c lng s ngi b git l
khong t 50 n 100 nghn ngi.

Trn l thuyt, qun Nht c th bin minh hnh ng ny nh mt chin dch nhm vn hi
an ninh trt t v n p phong tro khng Nht. Nhng y ch l s tr th n thun, khng
xy ra trong lc chin trn m xy ra khi Singapore u hng. Ngay c sau Sook Ching, vn
cn nhng chin dch thanh trng trong vng nng thn, nht l khu pha ng Singapore, v
thm hng trm ngi Hoa na b hnh hnh. Tt c u l nhng ngi tr tui v khe mnh,
c th gy ri lon sau ny.

Khi tr li Norfolk, cn nh vn trong tnh trng ba bn nh lc bn lnh Nht b i,

nhng n khng b hi ca v nhiu mn d tr vn cn. Vi ngy sau, gia nh ti t Telok
Kurau tr v. Chng ti cng nhau dn dp nh ca. Chng ti hiu ra tnh trng bt trc,
nhng cc nhc hng ngy v s khn kh ca thi Nht chim ng m ngi dn Singapore
s phi chu ng trong ba nm ri k .

Hai tun sau khi tht th, ti nghe ni ngi Nht cho dng hng ro g quanh nhng cn
ph trn ng Cairnhill, trc y l nh ca nhng ngi u hay thng nhn chu nay
ri Singapore hoc b cm t. l khu ca dn trung lu lp trn. Ti p xe qua v thy
nhng lnh Nht xp hng di theo vng xoay Cairnhill bn ngoi hng ro. Ti nghe dn c gn
ni rng bn trong khu y l nhng ph n Nht hay Hn Quc theo chn qun i
phc v cho binh lnh trc v sau trn nh. l mt cnh tng k l, mt hai trm thanh
nin xp hng ch ti phin mnh. Ti khng nhn thy ph n no vo ngy . Nhng c mt
bng thng bo vit bng ch Hn, ngi ln cn cho hay n ni v mt khu nh gii tr.
Nhng nh gii tr nh vy c lp ra Trung Quc. By gi n n Singapore. t nht c
bn khu nh khc nh vy. Ti nh mnh c p xe qua mt khu nh ln trn ng Tanjong
Katong, vi mt hng ro g bao quanh chng hai ba chc ngi nh.

Hi ti ngh rng qun i Nht c mt gii php thc t v hu hiu cho nhng vn
nh th, hon ton khc hn cch ca qun i Anh. Ti nh n nhng c gi n sng g gm
m lnh Anh ng ti n Canning. Gii ch huy Nht tha nhn nhu cu tnh dc v cung cp
iu cho lnh ca h. Kt qu l chuyn hm hip t xy ra. Trong hai tun u sau khi u
hng, dn Singapore s rng qun Nht s phng tay cp ph. Mc d cng c chuyn hm
hip nhng ch yu l vng nng thn, nhng khng xy ra tnh trng nh Nam Kinh
nm 1937, ti ngh nhng khu nh gii tr y l cu tr li. Hi ti khng bit rng chnh
quyn Nht bt cc v cng bch cc ph n Hn Quc, Philippines v Trung Quc phi
tha mn nhng nhu cu ca lnh Nht ti mt trn Trung Quc v ng Nam . H cng buc
cc ph n H Lan gii tr cho cc s quan Nht.

Nhng ngi thuc th h chng ti vn tng thy nhng lnh Nht bng xng bng tht
chc khng th no qun thi hu nh khng c tnh ngi ca h trc ci cht trong chin
u. H khng s cht. H l nhng i th ng s v khng cn g nhiu cng c th tip tc
chin u: nhng hp thic eo tht lng ca h ch cha t cm, u nnh v c mui. Sut
thi chim ng, hnh nh thng thy l nhng lnh Nht tp s dng li l ngoi bi trng.
Ting qut ca h khi m li l vo cc hnh nm nghe tht kinh ngi. Nu ngi Anh tr li
v tn cng xung dc theo bn o Malaya th hn thit hi s rt ln.

Khi trng thy h hng ngy, ti chc chn rng ch cn tinh thn chin u thi, h l
nhng chin s thuc loi gii nht th gii. Nhng h cng c s tn bo v h khc i vi k
th y nh qun Hung N. Qun Mng c ca Thnh Ct T Hn cng khng th tn bo hn. Ti
khng h nghi vn chuyn hai tri bom nguyn t Hiroshima v Nagasaki l c cn thit hay
khng. Khng c chng, hng trm nghn thng dn Malay v Singapore, v hng triu ngi
na ngay nc Nht hn b tiu dit.

Ci g khin h thnh nhng chin binh nh th? Ngi Nht gi l v s o, hay

Nippon seishin, tinh thn Nht Bn. Ti tin rng l s gio dc nhi s c h thng v lng tn
sng Nht hong, v tnh u vit ca chng tc mnh nh mt dn tc c la chn
chinh phc mi dn tc khc. Tt c bn h u tin rng cht trong chin trn v phc v Nht
hong ngha l s c ln thng gii v tr thnh thn, trong khi tro thiu xc h c gi
trong n Yasukuni ngoi Tokyo.

Cuc sng hng ngy vn din ra di thi Nht chim ng. Ban u mi ngi u thy
hoang mang. Cha ti khng c vic lm, ti khng i hc, ba em trai v a em gi ti cng
khng i hc. C rt t hot ng trong x hi. Chng ti cm thy nguy him vy quanh. Quen
bit ai c chc quyn, d l mt ngi Nht hay mt ng thng ngn ngi i Loan lm
vic cho ngi Nht, cng tr thnh chuyn rt quan trng v c th cu mng mnh. Vi dng
ch ca h km ch k v du ng cng chng nhn rng bn l cng dn t t v xc
nhn t cch tt ca bn. Nhng giy t nh th c coi l rt c gi tr khi bn b lnh Nht
chn li kim tra. Nhng an ton nht l nh v trnh tip xc hay xung t vi gii cm
quyn.
 Mt trong nhng ln ra ngoi u tin ca ti l vo trung tm thnh ph. Ti i b hai dm
ti mt tim sch c trn ng Bras Basah chuyn bn sch hc. Trn ng i, ti thy mt
m ng gn li vo rp ht Cathay, ni trc y ti xem b phim hi ci ct th bom
ca Nht. Chen vo m ng, ti thy u lu ca mt ngi Hoa, t trn mt tm vn nh
gn trn u mt cy ct, bn cnh c my dng ch Hn. Ti khng c c, nhng c
ngi gn gii thch rng n cnh bo iu g ngi dn khng nn lm phi chu kt cc
nh th ny. Ngi b cht u ny b bt qu tang ang hi ca, v bt c ai khng tun lut l
cng s b x nh th. Ti b i vi cm gic hi hng vi ngi Nht, nhng ng thi ti ngh
rng mt bc nh chp cnh ny m ng trn t Life th s tuyt vi th no. T tun bo M
ny s tr tin rt kh cho mt bc nh y tng phn nh th: mt cao c hin i
Singapore lm nn cho mt cnh trng pht ca thi trung c. Nhng ri chc ngi chp nh
cng kt thc s phn nh tay hi ca b cht u kia.

Ti gp phi cnh rn ngi y trn ng ti Bras Basah v ti quyt nh hc cht t

ting Hoa c c nhng thng bo ca h. Ting Anh ca ti chng c gi tr g vi ch
mi ny. Hc ting Hoa th tt hn hc ting Nht; t nht cng l ngn ng ca dn tc ti
ch khng phi th ting ca bn chinh phc kia. Ti mua cun Mandarin Made Easy (Quan
thoi gin lc) ca Chiang Ker Chiu, mt cun sch mng chng 30 trang dy 700 ch Hoa c
bn, cch vit v cch dng chung vi cc t khc.

Ti thanh ton cun ny trong mt hai tun v i mua tip tp 2 ca b sch. Sau ny ti mua
lun mt b bn cun do Trng Trung Quc Prinsep xut bn, dy mc cao hn. Mi ngy
mi hc, ti thc tp lun my thng vit c khong 1.200 n 1.500 ch v c gng nh
c ngha ca chng. Nhng ti chng bit c chng pht m ra sao. Trong ting Quan
thoi, mi t c mt trong bn m sc. Cc sch ca ti c ch dn chuyn , nhng ti chng
bit ni ra sao v cng chng c ai ch dy ti.

Trc nhng kh khn nh th, dn dn ti bt th ght ting Nht hn. Ti khm ph ra

rng ngn ng Nht khng phi ch ton ch Hoa. N l mt h thng vn v c hai cch vit
katakana v hiragana. Nu ngi Nht cn l k thng tr Singapore trong nhiu nm ti, v
khng nhng trnh gp rc ri m cn kim sng na, ti s phi hc ngn ng ca h.
Do vo thng 5/1942, ti ng k cng mt nhm hc vin u tin vo trng Nht ng m
gii cm quyn m ra trn ng Queen. l mt kha hc ba thng. Hc vin thuc mi
la tui v trnh , mt s hc ht trung hc, mt s ang hc i hc nh ti v s khc l cc
cng nhn tr trong tui hai mi. Ti hc xong v c bng chng nhn. Ti thy ting Nht
d hn ting Quan thoi nhiu v n khng c m sc, nhng vn phm v cc bin t ca n th
phc tp hn.

ng ni ti, Lee Hoon Leong, lm bnh nng vo thng 7, v ba tun sau khi ti kt thc
kha hc th ng mt. Trc ti vn n thm ng nhiu ln ti cn nh trn ng Bras
Basah, ni ng sng vi c con gi nui. Ti thy rt bun cho ng. Khng phi v ng b bnh
m v ng phi chng kin th gii ca ng sp : ngi Anh v tt c nhng biu tng ca
h b lng nhc v nh bi. Hi qun Anh, nhng thuyn trng Anh, k lut, ti ba v u
th tuyt i ca h trn mt bin tt c b bn lnh Nht trng k cc kia h gc. ng
khng th hiu lm sao mt dn tc li thi nh th li c th nh bi cc s quan Anh kiu
dng kia. Lm sao bn chng nh chm c nhng con tu nh Prince of Wales v Repulse,
lm tan tc hm i Anh, bn ri my bay ca Khng qun Hong gia v bt sng 130.000 lnh
Anh vi mt lc lng ch c 110.000 qun v bao vy Singapore c hai tun l? Khi nhn ng
ngy cng hn m i, ti ngh gi m ng cht trc khi tt c nhng chuyn ny xy ra th
tt cho ng hn.

Nhng quan h hu dng ca ng vi Singapore di ch thuc a t on, nhng

ng c mt ngi bn Nht, mt ng tn l Shimoda, ngi m cha ti i tm gp vi ngy sau
khi ng ni ti mt. Nhng kh khn ca thi chim ng lm cha ti im tnh hn. ng tr
nn c trch nhim hn trong thi k kh khn. ng kim c cng vic vi b phn qun i
lo v tip t xng du v cng tm c cho ti cng vic u tin trong i. Do cha ti yu cu
v do tnh cm vi ng ni ti, ng Shimoda tm cho ti cng vic trong mt th gii mi vi
ngi Nht ng vai ng ch ln.

Ti lm th k trong cng ty ca ng ta c mt nm, sao chp cc h s dng trong

cng ty v th t vi cc cng ty Nht khc. Khi cng ty Shimoda ng ca, ti xin c mt
chn th k nh my bn kia qung trng Raffles, trong mt kumiai, t hp, kim sot
nhng thc phm chnh go, ng, du n, mui v c thuc iu cng nh thuc si na.
Ti lnh lng bng ng tin do qun Nht pht hnh, nhng ng tin c in hnh nhng cy
da v cy chui. Tin ny, ngi ta gi l tin chui, khng c s sri v mi thng mi mt
gi. Cng vic ny qu ch l lng cn c tr bng hin vt chng 10 katis (khong 7 k)
go, ng, du v qu nht l thuc l. Nhng sut ch ny qu hn th tin chui, v mi
thng chng li khan him hn v tr gi nhiu tin chui hn.

Ti lm vic cho kumiai c khong tm thng, n cui nm 1943, th c c mt mu

qung co ca Hodobu, b phn thng tin tuyn truyn Nht c tr s ti cao c Cathay, ng
trn t Syonan Shimbun. B phn ny ang cn cc bin tp vin ting Anh. Ti ti ni v c
George Takemura, mt ngi Nht sinh ti M, phng vn. l mt ngi gy, cao, trng tro,
ni ting Anh vi ging M. ng ta khng mc qun phc s quan Nht m mc dn s trong
khi qun tr qun i vi nm ngi sao xanh dng tng ng vi cp i y. ng ta n
ni nh nh, v thc ra l ngi rt lch s. ng hi lng vi ting Anh ca ti, v ti hi lng v
tm c mt ch m nhiu ngi mong mun.

Cng vic ca ti l theo di cc hng thng tn ca ng minh: Reuters, UP, AP, Thng tn
x trung ng Trung Quc v TASS. Nhng tin tc ny c nh i bng tn hiu morse, v
c cc hiu thnh vin ca i pht thanh Malay bt c. Vo lc chiu ti th tn hiu khng
c tt lm, nn nhiu ch b ngt mt. Ti phi gii m v da theo ton vn on ra
nhng ch b mt, c nh chi tr ch. Cc mu tin phi c i chiu sp xp li theo tng
mt trn khc nhau v gi t tng trn cng ca cao c Cathay xung tng k bn di c
ct sa v pht thanh. Ti lm vic c 16 thng cho n cui nm 1944.

l mt cuc sng k l. Cng vic ca ti bt u lc 7 gi sng gi Tokyo, tc 5 gi 30

Singapore, cho n khi tri sng. Tn hiu v tuyn rt km cho ti na m gi Tokyo. Nn
trong ca u t 7 gi chiu n 12 gi tra, cng vic rt cc, nhng ta c v sm ng.
Thi gian t 12 gi tra t 9 gi ti c chia lm hai ca, vi mt on ngh hai ti ba ting
gia hai ca. Tn hiu lc ny kh hn, t b tp m nhng ch hay on cu b lc mt, nhng
cng c ngha l phi ng trong nhng gi tri khoy.

Mi ca lm vic u c hai bin tp vin. George Takemura, thng mc ng phc v khng

c o khoc v kh hu nng v m, c th gh vo mi ti vi ln, cho ti v nhn vin bin tp
kia mt gi thuc l Nht trong sut ch ca ng. Ti phi lun lun tnh to, thnh thong
ng cht nh t 4 n 6 gi sng sau khi thu xp cng vic vi bn lm cng ca, ri lm vic
tip n 9 gi sng, khi tnh hnh sng v tuyn li tr nn ti t. Sng tn hiu tr nn v vng
khi tri nng, nn cc tn hiu vin cng kt thc cng vic trong ngy. Ti thng i b hai
dm ri t cao c Cathay v ng Norfolk n ba gia sng ri i ng thm vi ting na.

Nhng nh hng tm l ca cng vic ny cn k cc hn c gi gic lm vic na. Trong

nhiu gi lin, trong u ti y nhng tin tc v mt cuc chin ngy cng tr nn bt li cho
Nht cng nh cho c v . Nhng nu ni chuyn ny ra vi ngi ngoi l s gp nguy him
n tnh mng. tng trt ca cao c Cathay c mt b phn ca Kempeitai. Mi nhn vin lm
y u c mt tp h s. Cng vic ca Kempeitai y l bo m khng ai tit l g c ra
ngoi.
 T cui nm 1943, thc phm ngy cng khan him. Hi qun Nht b thua nhiu trn v
thit hi nng n trong nhng trn o Midway v vng bin Coral8. H mt quyn kim
sot mt bin v tu ca h lin tc b tu ngm ng minh bn chm. Ngay c Thi Lan, nc
xut khu go xa nay, cng khng th chuyn go sang Singapore, hoc do ngi Nht khng
mun tr tin go hoc do h khng th chuyn ch qua c.

Ri vo cnh phi n th go d tr m mc trn vi go trng Malaya, chng ti nh tm

mn thay th. M ti, cng nh nhiu ngi khc, ch bin cht nh go chng ti c c vi
bp, k v nhng th rau c m lc bnh thng chng ti khng h ng ti, nh rau lang, l
khoai m nu vi nc da. Nhng th khng ngon ming lm, nhng chng lm y bng
tuy khng c dinh dng cao. C mt ting sau ba n l anh em ti bt u thy i k l. Tht
l mn xa x. Chng c bao nhiu b hay cu. Tht heo th d mua hn v chng ti c th t
nui g, nhng cng chng c bao nhiu thc n tha cho chng n.

Ti tho vt ca m ti b th thch rt d trong thi chim ng. Khi tng s tin lng ca
cha ti, em Dennis ca ti v c ti na dn tr nn nh nhoi v lm pht th b bt u lm
th dch v. L con gi mt gia nh ngi Hoa x ny, b hc c cch nu nng v lm
bnh. By gi b lm bnh bn. Khi khng cn kim ra bt m v b na th b dng bt
khoai m, bt go, bt c, nc da v ng tht nt. T sa ti b lm c sa c c
ng. B l mt u bp gii. Sau ny, khi ti lm th tng, b vn dnh th gi dy ngh
thut nu n kiu ngi Hoa cho cc ph n xa qu hng, trong c c cc b v ca nhng
vin chc ngoi giao on. B cn vit cun Mrs Lees Cookbook (Sch nu n ca B Lee), bn
kh chy ngay c sau khi b mt.

Mi th u khan him. Xe hi th bin mt, ngoi nhng chic dng cho qun i hay cc
vin chc cao cp. Mt s dn a phng c xe hi lm mi gii trong th trng ch en. Vic
bun bn rt si ni vi cc mt hng thuc ty ang ngy cng khan him, hay ly t nhng
kho thuc tr t hi trc chin tranh. Th c gi nht l Sulphonamide Pyridine. Nhng mn
hng c li cao khc l ru nh Johnnie Walker v Hennessy, thuc l Anh trong hp thic 50
iu, n trang, bt ng sn v tin dng trong Cc thuc a vng eo bin (tin Singapore dng
trc thi Nht chim ng.)

Cc tay mi gii hot ng ch yu trn ng High hoc Chulia, gn qung trng Raffles.
Ti tham gia hng ng ny vo nm 1944 v hc cch tr hng, nht l nhng mn n trang
nho nh ngy cng mt gi. Ti mua nhng th , tr vi tun, ri bn li vi gi chc chn l
cao hn. Cng rt d kim tin nu mnh c nhng mi mang lm n tt. u dy bn ny l
nhng ngi thuc lp trung lu ang phi bn ti sn ca ng b mong sng cn. M ti
quen bit rt nhiu ph n gia nh kh gi trc y, nay cn phi bn n trang v ti sn ti
mt x Singapore ang ngy cng khan him thc phm. Bn mi gii chng ti s g bn
nhng mn cho nhng ngi u dy bn kia. l nhng ngi mun bn cho cc vin
chc Nht ang nng lng i m tin chui thnh nhng mn c gi tr lu di hn, hoc
tng cho cc s quan Nht dnh cho h nhng hp ng bo b.

iu then cht sng cn l kh nng xoay x. Mt cng vic do ti tin hnh thay i
dng i ca ti. Khi lm mi gii trong ch en, ti gp Yong Nyuk Lin, mt sinh vin khoa hc
ca i hc Raffles ang lm vic cho Cng ty bo him hi ngoi trn ng Chulia, Nyuk Lin
v ti thng n mt tim kim hon ca hai anh chng ngi Hakka, cng l sinh vin Raffles,
lm vi ng anh ca h. Ca tim l ni gp g ca cc tay mi gii chuyn mua bn cc mn
n trang. Ca tim Barsai trn ng Chulia ca mt ngi n chuyn bn vn phng phm
trc hi ti c th kim u ra h dn cho vn phng khng, th ny ch tn kho mt t
t trc chim ng, nay cn. Mnh c th t lm c khng? Ti hi Nyuk Lin c bit lm
h dn khng. Anh ta ni anh bit lm, bng bt khoai m v mt t acid. Th l ti chi cho anh ta
t tin lm th.

Cch lm ca Nyuk Lin l dng mt ni ln y bt khoai m t trong mt cho du si.

Anh ta dng du da, mt th r v d mua. Anh gi du nhit cao lm nng bt khoai
m, th ny phi khuy u tay cho n khi bin thnh mt cht sn st mu vng nu. N c
hnh dng v mi nh ng caramel. Anh ta thm nc v m caramel y tan thnh mt th
h keo, sau anh thm cht acid carbolic lm cht bo qun chng mc. Th h dn ny c
ng vo chai Scotts Emulsion vn l th cng r v d thu mua. Ti t cho th h dn ny ci
tn l Stikfas, nh mt anh bn c hoa tay thit k mt t nhn coi hp dn c ch mu nu
nht trn nn trng.

Th h dn ny ha ra c li kha kh v chng ti sn xut hai ni. Mt l nh ti, c m v

em gi ti gip sc. Ch kia l nh Nyuk Lin, anh c v v mt c em v ph vic. C em v
chnh l Kwa Geok Choo, c gi lun hc gii hn ti ti i hc Raffles. Ti thy c trc
khi ti n tm Nyuk Lin ti cn h ca anh ta trn ng Tiong Bahru bng chic xe p bnh
c ca ti. C ang ngi hng hin khi ti ti, v lc ti hi anh ta u, c mm ci v
ch vo mt cu thang gn . By gi chng ti gp nhau trong nhng tnh hung khc. C phi
nh, chng c vic g lm, ngoi nhng vic trong nh v khng cn y t na. Lm h dn th
cng cc nhng em li cho c t tin tiu vt, v nhng ln ti gh li theo di cng vic sn
xut khin ny sinh tnh bn qua thi gian.
 n thng 9/1944, chng ti quen nhau kh thn ti c th mi Nyuk Lin, v anh ta v
Geok Choo (hay ch gi l Choo) dng mt d tic nhn k nim sinh nht th 21 ca ti ti mt
nh hng Tu trong khu i Th Gii. l ln u ti mi c i chi. Thc ra, c cn c anh r
i cng, nhng Singapore thi , nu mt thiu n nhn li mi ti d tic sinh nht th 21
ca mt chng trai, th l mt s kin khng phi l khng c ngha.

Chuyn lm h dn ko di c khong su by thng, cho n cui nm 1944. Lc Nht

bt u thua trn. t c tu bun no i li c v vic thng mi nh n; cng vic kinh
doanh thu hp v cc vn phng chng cn ti h dn na. Ti chm dt vic lm h dn,
nhng tip tc ti thm Choo ti cn nh ng Tiong Bahru ni chuyn gu v gi gn
tnh bn.

Thng 5, m mu ca Nht mun xm chim n qua ng Min in (nay l Myanmar) b

tht bi ti Imphal v Kohima. Ln ny n lt ngi Nht phi rt qun. H chng c in
cung v kin tr ngay c lc rt lui, v ti c c nhng thng bo v cuc chng c dai dng
ca h khi ngi Anh tin vo Mandalay v dc theo b bin Arakan ca Min in. Ti cm
thy chc chn l ngi Anh ri s tin qun xung bn o Malaya theo cng kiu nh vy, v
e rng, khi ngi Nht chin u ti cng, vic ti chim Singapore s l cuc chin ginh tng
con ng, tng ngi nh ri i n mt kt cc m mu, trong c rt nhiu dn s thng
vong. Chuyn ch cn l vn thi gian, mt hay hai nm na thi.

Ti quyt nh rng phi ri Singapore khi tnh hnh cn yn tnh, v ti c th xin thi vic
Hodobu m khng ai nghi ng v ng c ca ti. Ti xin ngh php v i Malaya thm st
Penang v cao nguyn Cameron xem ni no l an ton hn. Ti i t Singapore sang Penang
ri i xe la ti Tapah, nhng t Tapah ti cao nguyn Cameron, ti c qu giang mt xe ti
ch rau qu v ngi k bn ti x. Sau hai m ti Cameron, ti tr v Tapah cng bng cch
qu giang nh vy. l mt chuyn i rn tc gy. tit kim xng du, ti x tt my cho
xe th dc trn con ng ngon nghoo gn hai ting ri ng h.

Ti Penang, ti lu li ch ca Hon Sui Sen. Nm 1942, khong bn thng trc khi Nht
chim Singapore, Hon gi v v con gi v Penang v qua tr nh ti trn ng Norfolk.
Chng ti chung phng v tr thnh bn, nhng chn thng sau anh ta quyt nh rng khng
nn li Singapore na. Anh ta l sinh vin khoa hc gii nht trong kha ca anh, v l mt
trong hai ngi c tuyn hng nm vo ngch cng chc ca Anh (sau ny anh ta tr thnh
B trng Ti chnh ca chng ti.) Nhng lng cng chc ca anh rt t i, sut ch li
khng tng xng nn anh khng nui gia nh. Do anh quay v vi h Penang.
 Tuy ti thy t c chin s khi loanh quanh Penang, nhng ti cng khng chn ni ny. N
tt s l bn p ca ngi Anh khi h mun tin sang Singapore. S c chin tranh trn cc
ng ph, tng cn nh mt. Nn ti i tip ti cao nguyn Cameron ni Maurice Baker, bn
ti i hc, c nh ngi lng Ringlet trn cao c nghn mt. Anh v mt s bn ang sng
nh vo tin tit kim v trng rau qu. Ti tr c tin xe nh bn na t cuc bng st mang
t Singapore sang v kim li kh ln. Nng dn y rt cn mn . Trong chuyn v, ti
mua mt gi cc th rau kh mua c Singapore, v dnh c ngy ri trn xe la gi
cho chng ng b dp.

V ti nh, ti bn bc cng vic vi m ti. Chng ti thy rng tt nht l dn ln cao

nguyn Cameron. Bc u tin chng ti tm cch sang li ngi nh ng Norfolk cho mt
nhm ngi Nht lm vic kumiai. H tr cho chng ti 60 nghn tin chui nhn c
quyn mn cn nh ny. Ri ti lm n xin ngh trc mt thng gi cho Hodobu.

Khi ti i thang my trong cao c Cathay xung tng trt vo ngy trc hm ti chnh thc
thi vic, ngi gc thang my m ti nh bn t lu, thn trng ni cho ti hay l h s ca
ti trong phng Kempeitai c mang ra nghin cu. Ti nghe m lnh c ngi. Ti t hi
ci g gy ra chuyn ny v chun b t th b h hi cung. T pht , ti cm c rng
mnh ang b theo di. Sut ngy m, mt nhm ngi bm ui ti, ti t ra th gi
thuyt trong u, v ch c th kt lun rng c ai t vi Kempeitai rng ti l k thn Anh
v ti tit l tin tc v nhng chin bi ca Nht, v l l do khin ti xin ngh vic. Mi
ln t nht c hai ngi theo di bn ngoi ca tim trn ph Victoria, ni chng ti tm tr sau
khi ri khi Norfolk. Cha ti mn cn nh ny ca hng xng ni ng lm vic.

khm ph xem mnh c b theo di khng, ti nh hai a em Dennis v Fred phc ca

s trn lu v nhn hai ngi n ng ngi Hoa gc ng Bras Basah v Victoria vi hai
chic xe p k bn. Ri ti p xe quanh mt vng khu ph. Khi ti tr li, chng xc nh
hai ngi n ng y cng i ngay khi ti i v tr li sau khi ti tr li. Tim ti tht li. Ti k
vi m v quyt nh rng tt nht l ti khng ri Singapore. Nu ti ri i, Kempeitai chc
chn s bt ti li thm vn. Nu ti li v lm n cng khai, sng mt i v hi, hot ng
trong th trng ch en, lm h dn sng qua ngy th chng s ti yn.

Ti chu ng tr mo vn chut ny chng tm tun. i khi, lc 2 hay 3 gi sng, mt

chic xe hi chy qua nh v u li gn ng t ct ngang ng Bras Basah. Tht kh m din
t c ni s hi trm ly ti khi ngh rng chng sp n bt mnh. Nh nhiu ngi khc, ti
tng nghe ni ti nhng kinh hong trong vic Kempeitai tra tn ti nhn. Chng thng eo
bng tay trng vi hai ch Hoa mu kempei, ngha l qun cnh, v khng ai dm nghi ng
quyn c bt gi v tra hi ca chng, ngay c nhng s quan cao cp Nht. Chng c tr s
ti mt cao c trn ng Stamford, v cc chi nhnh ng Oxley Rise, Smith Street v n
cnh st trung tm trn ng South Bridge. Dn sng gn k rng h thng nghe nhng
ting go au n ca cc nn nhn, nhng ting go c tnh ton nhm khng b ngi
khc, v ni s hi truyn i t ming ngi ny sang ming ngi khc. l mt phng
php tinh vi khng b dn a phng; dn chng s hi th d kim sot.

Ti chng c ng dy vi bt k t chc ngm no tit l cc tin tc ca ng minh. Ti

chng c l do g phi ln nghe bt c i pht thanh no bi v d sao cng vic ca ti l x l
cc bn tin Ty phng. Ti quyt nh nu b bt, ti s ni vi h iu ti s: rng sau khi ti
chim Min in, ngi Anh s ti chim Malaya ri tin v Singapore trong khi ngi Nht s
chin u ti git mu cui cng. Do ti ln k hoch ri o i trng khoai m, khoai lang
v cc th rau cao nguyn Cameron, ni s khng nm trn ng hnh qun ca bt c
phe no. Ti s trng bng chng v chuyn i Penang v Cameron ca ti, ri sau l chuyn
i ca m v em trai ti k hai thng khng nh nhn xt ca ti rng y l ni an ton
nht cho gia nh. Nhng mt ngy kia, sau hai thng nh th, vic theo di ngng li. qu l
mt chuyn lm ti mt c tinh thn.

Sau khi thi lm h dn v khng cn ai mua na, ti kt hp vi mt ngi Thng Hi tn

l Low You Ling. Anh ta l mt nh thu xy dng c nh, tui khong ngoi ba mui. Anh ta
khng c ngi hp tc. Ti bit ni ting Nht, anh ta th khng. Hai chng ti thu c
nhng cng vic nho nh t cc cng ty Nht v t butai, cc trung on ng qun ti
Singapore. gia tng quan h vi khu vc dn s, ti lin kt vi ng Kageyama, mt vin
chc dn s Nht, tui ngoi ba mi, tng lm vic cho kumiai. Khi trong kumiai chng cn
bao nhiu cng vic v tu b Nht c b nh chm v hng ha tr nn khan him, ng ta quyt
nh tch ra lm mt trung gian gia cc cng ty ln ca Nht, qun i v cc nh cung ng a
phng. ng ta v ti b sung cho nhau, vi Low c kh nng thi cng v nhiu quan h vi cc
nhm th xy, th mc, th n m chng ti cn n. Kt hp vi nhau, chng ti cng kim
sng c.

Ti tip tc hot ng trong th trng ch en, lm mi gii cho bt c th g bun bn

c. l tnh th khng c g l. Mi th u ngy cng khan him. Siu lm pht ngha l
ci g cng ln gi. Nhng ngi ta phi c vn mi giu ln c. Ti c th huy ng vn
v mau l tch ly thm c mt s. Ti hiu mt khi nm tin mt th iu quan trng nht l
bin ngay n thnh mn g c gi tr lu di hn, nu khng n s bin mt ngay trn tay mnh.
Trong cn in cung bin tin chui thnh ti sn khc, ti mua mt ci bn billard, cho
phc hi v nh bng li, bc n mi v cho t trn lu cn nh ng Victoria. Trong thng
3 v 4/1945, mt ngi bn ca cha m ti dn khi cao c China v ngh ti tm cch s
dng n. Nn ti c th s dng cn nh ng Victoria cho cng chuyn lm n ln gii tr:
cng vic, v k nh ti l l lm bnh ko, ni dn bun bn thng tp trung trao i thng
tin v tha thun lm n; gii tr, bi v c bn billard. y l mt kiu sng hin sinh, mi ngy
cuc ti chim li cng ti gn, c th em him nguy cho tt c dn a phng. Trong khi ,
ngi ta vn c phi sng v tip tc cng vic nh thng.

Thng 5, c tin v vic c b nh bi v u hng. By gi mi lc lng ng minh u

dn vo tn cng Nht. Mi ngi u bit chuyn Nht bi trn ch l vn thi gian. Tng
bin tp cc bn tin v chin dch Min in hi cn lm cho Hodobu, ti rt s hi ci gi m
thng dn phi tr. Nhng khng c ng no thot. Vi ti, b i ni khc vn c ngha l b
bt v thm vn.

Ri bt ng, ngy 6/8, mt qu bom k l n Hiroshima. Tin ny ch c ng trn t

Syonan Shimbun ngy 11/8 di dng mt tng thut u trang Nht cc lc phn i vic
tn cng Hiroshima bng mt tri bom kiu mi vo th Hai qua nhng nhng ngi nghe
i BBC loan tin rng Nht b trng mt v kh phng x cc mnh. Chng ti cm thy
kt thc gn k.

Ngy 15/8, Nht hong ng li vi thn dn v tuyn b u hng. Chng ti nghe c

chuyn ny hu nh ngay lp tc, v dn chng bo gan hn v nhiu ngi nghe cc i
pht thanh ca ng minh, nht l BBC. Tin ny khng h xut hin trn t Syonan Shimbun cho
mi n ngy 20/8, t ny ng ton vn Thng ip Nht hong. Cuc chin i ti kt thc
m khng c giao chin g thm. Chng ti thot khi tnh trng au thng tng xy ra cho
Rangoon v Mandalay.

Ba tun sau bn tuyn b ca Nht hong, cha thy c du hiu ngi Anh tr li. l mt
tnh hung khc thng. N khc xa nhng g xy ra ba nm ri trc , khi ngi Anh
u hng v ngi Nht cha nm quyn kim sot tht s. Khng ging ngi Anh, ngi
Nht khng b mt tinh thn v b nh bi trong trn mc. H tuyt vng v bi ri, nhng vn
cn nm quyn v vn c kh nng lm hi chng ti. Khi dn a phng khng bit kim ch
m t chc n mng vic Nht bi trn, lnh Nht i ngang qua c th tng ca vo gia tic v
nh nhng k d lin hoan. Qun Nht ch i ngi Anh gi trnh din, v trng pht nhng
ti c ca h, nhng cng tht cay ng v ng s l dn chng c th s tn cng cc s quan
khi h ti gn. C nhiu ting sng trong khu c tr ca cc s quan Nht, v mt s khng chp
nhn c chuyn u hng v h mun t t hn, theo kiu Nht, harakiri, bng mt li
dao gm, hay t au n hn, bng khu sng lc. Nhng dn a phng th may mn. Theo
nh ti bit, ngi Nht khng git thng dn v cng khng c nhng bin c bo c. H b
mc dn chng cho n khi ngi Anh tip qun. K lut qun i ca h vn c gi vng.

Ba nm ri Nht chim ng l rt quan trng trong cuc i ti. N cho ti nhn r cch
ng x ca con ngi v x hi, nhng ng c v phn ng ngu pht ca h. Ti s khng c
c cch nh gi chnh quyn, v s hiu bit v quyn lc nh mt phng tin to ra
nhng thay i cch mng nu khng tri qua thi k ny. Ti trng thy mt h thng x
hi sp trc mt i qun cc k tn bo. Ngi Nht i hi s phc tng tuyt i v hu
nh mi ngi phc tng h. Hu ht mi ngi dn u th ght h nhng ht thy u
thc v sc mnh ca h nn mi ngi phi thch nghi. Nhng ai chm hay khng mun thay
i chp nhn ng ch mi s phi au kh. H s phi sng bn l x hi mi, ti sn ca h
nm cht mt ch hay suy sp v h b mt v tr x hi. Nhng ngi mau chng nh gi c
tnh th mi v bit khai thc nhng c hi mi bng cch gip ch cho cc ng ch mi, lm
giu trn s bt hnh khng khip p ln ton Singapore.

Gung my cai tr qun s ca Nht cai tr bng khng b. N khng h khoc mt lp v

c x vn minh. S trng pht nng n n rt t c ti phm. Gia cnh i kh, vo my
thng cui nm 1944, khi dn chng gn nh cht i, tht k l l mc ti phm vn rt
thp. Ngi ta c th b ng ca sut m. Mi nh c mt ch nh, mi nhm mi nh cng
c lin gia trng v nhng ngi ny c nhim v tun tra khu vc ca mnh sut ngy m.
Nhng ch l chuyn hnh thc. H ch mang theo gy gc v cng chng c vi phm g
bo co mc trng pht qu nng n. H qu l ti khng cn tin vo nhng ngi ch
trng mt phng php nhu ha i vi vn ti phm v trng pht, thng cho rng
trng pht khng h lm gim c ti phm. khng ch l kinh nghim ca ti ti
Singapore trc chin tranh, trong thi Nht chim ng hay sau .

Sau c chong ban u, ti hiu ra rng cuc sng c phi tip tc hu nh l bnh thng.
Ngi ta phi n, phi cn n thuc men v nhng th khc nh bn chi nh rng, kem
nh rng, qun o giy dp, mc giy bt. Ngay c dao co ru cng tr nn rt qu v kh
kim, nn cc li dao c c c mi i mi li. Thuc l th gi tr hn tin do Nht pht
hnh. Mt s ngh suy thoi v khng kim ra tin. Chng cn my ai cn n lut s gii lut
ca Anh na, v chng c bao nhiu hot ng thng mi, v thit qun lut gii quyt ti
phm rt gn gng. Ngh k ton cng nh tr v khng c kinh doanh g ng k. Nhng tri
li, bc s v nha s vn cn thit nh xa v ngi ta c bnh v c au rng, nn nhng ngh
ny c n nn lm ra cho d khan him thuc ung v thuc t.
 Trong mi thng u ca thi chim ng, ngi ta cng thng thy nhng nhm t binh
chin tranh ngi c v Anh lao ng trong thnh ph vi mt t lnh Nht i theo canh gc.
Thng th h lm nhng vic nh chuyn hng t kho ln xe ti. H c th ln vo mt qun c
ph gn tm thc n, cc ng ch hay nhng b ni tr bnh thng s cho h bnh m,
hp hay t tin bc. Ngi Hoa rt c cm tnh vi h. H gy i v trng tht thm no trong
cnh t y. ng phc ca h, thng l s mi v qun soc, thng rch t ti. n cui nm
1942, ngi ta t thy h hn, v mt nm sau li cng him. Ngi ta cho rng h b a i
lao ng ni khc, Thi Lan, Indonesia hay Nht. Khi h xut hin tr li ti Singapore vo
cui nm 1944 u 1945, h ch cn da bc xng, nhng b xng sn l r n ni c th
m c. H lao ng xy tuyn ng st Min in. Mt s ngi ch mc lt, xng
hng ca h li ra. Trng h ti nghip, y vt vim lot, so v gh l, nht l tay chn. Thc
phm th khan him, nhng khng khan him n h khng c ci n. Nhng chu ng
ca h vt xa cnh ng ca mi t binh chin tranh bt c ni no khc trn th gii.

Vic chuyn t ting Anh sang ting Nht nh l th ngn ng hnh chnh v ca gii cm
quyn khin ngi gi ri vo th rt bt li. H khng th hc ting Nht d dng. Nhng ai
ni c ting Nht, nh dn t i Loan, tr nn rt c gi; mt s ngi nh th c ng
Singapore trc thi chim ng, nhng mt s khc theo chn qun Nht qua y. Gii tr
a phng hc cht ting Nht kim c vic lm, nhng ngoi ra th a s ngi dn
vn ng hong. H khng mun cng tc vi k th. H ch mun sng cn qua ngy, chu thit
vi gii cm quyn cng t cng tt. Rt t ngi dm chng ngi Nht, cho d trong b mt.

C mt s khc, bn c hi v khn li, chn con ng ng h v cng tc vi Nht. H cung

cp lao ng, vt t, thng tin, gi, ru, thc n ngon, v h lm giu. Nhng k may mn l
cc nh thu cung cp hng cho qun i v hnh ngh xy dng.

Nhng ngi may mn nht v pht t nht nh l anh em nh Shaw, c c giy php
m sng bc trong nhng khu gii tr, nh Tn Th Gii v i Th Gii. Vi mt dn chng
tht ch, b tc ot, ang i mt vi nguy c b hy dit hng lot trong mt vi nm trc
khi ngi Anh tr li v loi b ngi Nht, c bc tr thnh mt th thuc ng tuyt vi. Dn
a phng ti nhng khu gii tr th thi vn v tiu ph tin bc, trong khi k khc ti
xem cho ht thi gian. Tht l lng l ngi ta tiu ht bao nhiu l tin bc v thi gian
bng ci cch n gin nh vy. Khi khng chc chn sng cn, th mi tr may ri u c
n nhn. Ngay chnh cuc sng cng tr thnh tr may ri.

Nhng d bn kim c tin th no, iu quan trng nht l gi gn gi tr ca n bng

cch i thnh hng ha khc hay tin thuc a Anh. Ng cc v thc phm th cng knh, bo
qun v x l kh. Nhng mn c lng mua nhiu nht l nhng th vn cn nguyn gi tr
trong tng lai, sau khi ngi Anh tr li, m hin ti th chng phi nh gn v d ct giu. T
nm 1944, t gi ng tin thuc a Anh trong th trng ch en tng vt tng ngy khi tin
chui c in v tung ra ngy cng nhiu. Mn ti sn c a chung k l n trang.
bun bn n trang, cc tay mi gii phi bit phn bit vng 24 v vng 18, nhn ra kim cng
tt vi mu sc p, khng c, hay c rt t t vt, v hc bit cc c tnh ca cc loi qu
khc.

Nhng ngi c gan hn v nhiu vn mua bt ng sn nhng gi tr ca chng khng

tng vt nh vng hay tin thuc a v chng khng di chuyn c. Vic chuyn nhng i
hi th tc vi lut s v ng k ti Phng ng k chng th. C hi l nm n nm thua nu
cc chng t chuyn nhng b hy hoc bc b khi ngi Anh tr li. Ngoi ra, cn c nguy c
l nh ca c th trng bom v sp . Rt cuc, chng c vic ti chim, cc chng th khng
b hy, nh ca khng b bom n. Trong nhng ngy cui ca thi chim ng, khi c u
hng v tht bi ca Nht l qu r, ngi ta c th bn mt thng 12 chai Johnnie Walker l c
tin mua mt ca hiu trn ng Victoria. Nhng ngi thng lng mua c nhng
bt ng sn nh th tr nn giu c sau chin tranh.

Trong ba nm ri Nht chim ng, ti hc c nhiu iu hn bt k trng i hc

no. Ti cha c c cu ni ca Mao quyn lc xut pht t nng sng, nhng ti bit
rng s tn bo, sng, li l v trng kim ca Nht, cng vi cc tr khng b v nhc hnh
d dng gii quyt vn ai nm quyn, v c th khin dn chng thay i cch ng x, v c
lng trung thnh na. Ngi Nht khng ch i hi s phc tng v c ngi ta phc tng,
h cn buc ngi ta thch nghi vi vin cnh mt nn cai tr lu di ca Nht; nn ngi ta
phi dy con cho ph hp vi ch mi, vi ngn ng, cc tp qun v gi tr ca ch ,
c th hu dng v kim sng.

Giai on th ba v cui cng, m c th h s t c nu c thi gian, l khin chng ti

chp nhn h nh nhng ng ch mi, nh mt phn ca th trt t ng nhin. o c v
cng bng l khng quan h. H thng. H trn nh v nm quyn. Chng ti phi tn th
thng ca h, ca tng nn vn ha ca h v hc theo cch ng x ca h. Nhng iu
khng phi lc no cng hiu qu. Ti Hn Quc, ngi Nht gp s khng ngay t khi h
n lc cai tr x ny. H c gng n p cc bn nng v thi quen ca mt dn tc c nn
vn ha lu i, mt dn tc c lng t ho cao v mt quyt tm chng li nhng k p bc
man r. H git rt nhiu ngi Hn Quc nhng khng b gy tinh thn ca ngi dn
c.
 Nhng l mt ngoi l. Ti i Loan do ngi Hoa, B o Nha ri H Lan cai tr trc
khi ngi Nht chim ng khng h c th hn. Nu ngi Nht tr li c Singapore
v Malaya, h c th, trong vng 50 nm, to nn mt tng lp nhng ngi ng h nh h
tng lm thnh cng ti i Loan. Malaya qu non tr, dn tc qu a tp, v x hi ca n qu
mm v d un nn nn khng th khng c. C mt s ngi Malay tham gia lc lng
du kch khng Nht trong rng ni, do cc s quan Anh thuc binh on 136 hun luyn. Nhng
a s dn chng hy vng Nht s l ngi bo h mi cho h, nh h hy vng chuyn tng
t ngi Anh, khi Anh tr li thay th Nht.

S ngi duy nht c can m v nim tin chng li qun xm lc l nhng ngi Hoa
tham gia ng Cng sn Malaya (Malayan Communist Party MCP), v mt s t hn trong
phong tro khng Nht do Quc dn ng lnh o. C hai nhm u xut pht t tinh thn dn
tc Trung Quc, ch khng phi tinh thn yu nc Malaya, v h tr thnh mi phin h rc
ri cho ngi Nht trong thi chin, cng nh cho ngi Anh trong thi bnh sau .

Trong giai on hn lon t khi Nht u hng vo ngy 15/8/1945 cho n khi Anh ti lp
kim sot Singapore vo khong cui thng 9, cc nhm chng Nht t xc lp lut l ca
h. H hnh hnh, git chc, tra tn, nh p nhng ngi ch im, nhn vin tra kho v tay
sai hay nghi ng l tay sai ca Nht. Ti cn nh ting giy nn trn ng khi ngi ta ui
bt nhau gia ban ngy trong cc ng hm trn ng Victoria. Ti nghe ting m v go
tht khi ngi ta b dao m v git cht. Nhng vo nhng ngy cui, nhiu ngi cng tc vi
Nht bin mt, trn chui vo ch no hay chy v ni a Malaya hoc v o Riau pha
Nam.

Cuc gii phng khng em li iu m mi ngi mong mun: trng pht k xu v

tng thng ngi tt. Khng th c s n n tr on trn vn. Cng bng v cng l i hi
phi c ti liu v nhng iu tra t m. Khng th tp hp mi ngun ti liu thm vn
mi k ti phm c, s ngi ny c qu nhiu, c ngi Nht ln dn a phng. Cng l
trng pht mt s ngi, nhng phn ln vn c t do.

C nhng phin ta, nhng nhng phm nhn chin tranh ngi Nht ch cht th khng b
trng pht. i t Tsuji, ngi tin hnh cuc thm st Sook Ching, bin mt. Tng
Yamashita, Con h Malaya, trong vai tr ch huy trng, ph chun chin dch Sook Ching,
c chuyn sang Mn Chu, ri ti Philippines, ti y ng ta u hng trc lc lng ca
tng MacArthur vo thng 9/1945. ng ta b tuyn n v x t ti Manila v tn ph thnh
ph ny, ch khng phi v ng cho git t 50 ti 100 nghn ngi tr tui v ti ti
Singapore.
 Khong 200 phm nhn chin tranh ngi Nht b x Singapore, nhng ch c khong
100 ngi b kt n v x t tuy rng hng trm ngi Singapore, trong c cc bn b ti,
b giam cm v tra tn trong cc tr s ca Kempeitai ti Singapore. Mt trong nhng ngi
l Lim Kim San, sau ny tr thnh mt b trng trong ni cc t nm 1963 n 1980. ng
cho ti xem iu ng ghi chp v chuyn ca chnh ng hi nm 1944:

Ti b giam hai ln ti Oxley Rise, ln u vo thng 1/1944 ht na thng, ln th nh vo

thng 2/1944 trong hn mt thng. Mt thanh nin ngi Hoa tng n ca hng ca ti
ng North Bridge khai ti l ngi cho anh ta tin ng h lc lng cng sn. Khi
ti l lun rng tht v l khi mt nh t sn li l ngi thn cng, ti b qut roi v m
.

Ti tnh li khi b di nc vo mt. Ti thy mnh b nht trong mt cn phng chng 15

mt vung cha ti 30 ngi, c n ng ln n b.

C mt ch i v sinh trong gc phng, th bn cu ngi xm c bn cha nc pha trn.

Vic di cu nhiu ln lm cho nc sch v nc c thu li qua l r trong bn cu.
cng l th nc bn dng ung v ra ry. Nu bn bnh, bn s c a ti ch no
ch c Cha mi bit. Ti rn ngi khi thy vt mu ca mt ph n n k.

Chng ti c cho n bng cho c vi cc th rau ph thi nu trong mt ci thng du.

Ti khng n ni th v bun nn mi khi c gng nut. N lm ti nh ti kiu mnh cho
vt n.

Chng ti b bt ngi xp v khng c i t th nu khng c bn lnh gc cho php,

l nhng thanh nin a phng c tuyn m v hun luyn phi c x tn bo.

Ngy n, mt ngi n ln tui b gy chn c mang vo. ng ta khng th ngi v ch

c th di chuyn trong t th b lt ko theo ci chn gy. Mt trong nhng thng lnh gc y
qung mt cy gy i v ng ta phi lt i em gy v cho y. Vic c lp li cho ti khi
ng ta kit lc v hu nh ngt i v au.

Trong s nhng ngi b bt c mt thanh nin Teochow (Tiu Chu) chng 17 hay 18 tui.
Cu ta l lnh gc b ti o ng. Mt ti n, Kempeitai ly dy treo cu ta trn trung ln trn
nh. Hai tay cu b tri ra sau v dy buc vo x nh chn cu ch hi chm t. Thnh
thong cu phi rn u ngn chn cho chm t gim sc cng ln vai. H mc cu
ta sut m khng cho n ung. Cu chi ra bn Nht rt tc tn bng ting Teochow vi
ging oang oang. Sng hm sau, ting chi ra tr thnh rn r khi mt tn Kempeitai dng
gy qut vo lng cu. Vic nh p ko di vi ting ng h v ting rn c ngy cng yu
 dn; sau cng th tt hn. Cu ta cht nhng vn b treo mt thi gian na trc mt
chng ti, nh rn e c chng ti ln bn lnh gc.

Mt ln khc, nc t mt ci ng c bm vo mt ngi n ng, khi bng ng ta y

nc, tn tra tn s nhy ln ngi vo . ng ta nn vt ra v bt tnh.

Mi sng, chng ti run ry c ngi khi nghe ting giy bt ti gn phng giam. l du
hiu c ai trong chng ti s b thm vn v tra tn. C mt s ngi i khng tr li.

Ti c phng thch nh s can thip ca s quan lin lc ngi i Loan.

Ti nhn thy bn cht thc s ca ngi Nht, trong cng nh ngoi nh t. Kiu cch
lch s v gp ngi ci cho ch l lp mn mng che giu con c th. Chin thng ca ng
minh cu chu .

Mt tm lc xc ng v s tn c ca ngi Nht c a vo din vn khai mc ca

Trung t Colin Sleeman, cng t vin trong v x Song Thp, m ti Singapore ngy
18/3/1946:

a ra mt m t chnh xc v nhng ti c ca nhng con ngi ny, ti thy cn

thit phi din t nhng hnh vi i ti tn cng s ngc i v lng nhc con ngi. iu
chnh yu trong ton b v n ny c th c tm li trong my t kinh hong khng t
c.

Kinh hong, hon ton trn tri, trn ngp mi ngc ngch ca v ny t u ti cui,
khng cht gim nh hay xoa du. Ti tm ti, tm ti mt cch t m, trong khi lng
khng l nhng bng chng, khm ph ra c im b p no , mt yu t gim nh no
trong cch c x ca nhng con ngi ny, c th a chuyn ny khi tm ca s kinh
hong v tn bo thun ty, v nng n, t nht, ln tm ca mt bi kch. V ti phi th
tht l mnh tht bi.

Tuy nhin, sut 50 nm k t khi chin tranh chm dt, cc chnh ph k tip nhau ca ng
dn ch t do Nht (Liberal Democratic Party LDP), phn ln cc lnh t ca mi chnh ng
ti Nht, hu ht gii hc gi v gn nh ton b cc phng tin thng tin i chng ca h
la chn thi l khng cp ti nhng hnh vi xu xa y. Khng nh ngi c, h hy vng
rng qua nhiu th h, nhng hnh vi y s b lng qun, v cc tng thut v chuyn h
lm s b chn vi trong ng h s bi bm. Khi h t chi tha nhn iu vi cc lng
ging, ngi ta chng th lm g hn ngoi vic lo s rng h c th lp li nhng vic kinh
hong y. Ch n khi mt chnh ph khng thuc ng LDP nm quyn nm 1992 th mi c
mt th tng Nht, ng Morihiro Hosokawa, a ra mt li xin li cha y .
4
SAU GII PHNG

Vo ngy th T, 12/9/1945, khong 10 gi 30 pht sng, ti i b n Ta th snh, ni

nghi thc u hng s c tin hnh, v ng ch bn kia ng. Vic ch i ny tht ng
gi. Ti thy mt nhm by s quan cao cp Nht Bn t ng High Street i ti, c qun cnh
Anh i m v eo bng tay, i h tng. Dn u bn h l tng Itagaki, Tng t lnh qun
i Malaya v Singapore. Khng nh nhiu s quan Nht khc, h khng h l bc m i mt
cch nghim chnh. m ng la ht, hut so, giu ct, nhng nhng ngi Nht y vn im
tnh v trang nghim, nhn thng pha trc. H n k hip c u hng chnh thc theo
lnh ca Nht hong. Sau ngi ta thy s quan Nht nhiu a im khc nhau xp nhng
thanh gm v s o ca h thnh ng. H tha nhn s bi trn, b tc v kh, v tr thnh
t nhn chin tranh. Nhng by v tng hin ang bc ln cc bc thm Ta th snh th i
din cho mt i qun cha b nh bi trn chin trn. H c l s chin u cho n cht, v
h khin cho nhng ngi Singapore cm ght h phi tin rng h th xung a ngc, mang
theo tt c mi ngi, cn hn l phi u hng.

Khong mi lm pht sau, ngi Louis Mountbatten, Tng t lnh Anh, T lnh ng Nam ,
xut hin trong b qun phc hi qun mu trng ca mnh. ng ta c cc tng lnh, cc
c ca mnh, v khong by hoc tm s quan i din cho qun i ng minh h tng. Tay
phi ca ng a cao chic m hi qun ca mnh v hoan h ba ln vi nhng ton qun ang
lp thnh hng ro ngay trc cc bc thm. ng yu thch cc b qun phc, cc cuc duyt
binh cng cc nghi l.

y l nhng pht giy trn ngp phn khi. Cn c mng thi Nht chim ng qua v
ngi dn ngh thi k p sp tr li. C nhng du hiu ha hn tt. Nhng ton lnh ho
phng vi nhng iu thuc ca h loi thuc Players Navy Cut trong bao giy, th khng th
kim c trong ba nm qua. Bia cht lng tt, ru Johnnie Walker v ru gin Gordon
c mt trong ch, v chng ti tin rng nay mai s c y cc th go, tri cy, rau qu, tht v
hp. iu ny khng phi mt sm mt chiu. Nhng sut my tun l u tin, khng kh
tng bng hn h. Ngi dn tht s hnh phc hn hoan n mng ngi Anh tr li.

u nm 1946, ngi dn nhn ra rng khng h c chuyn tr li mt Singapore t do

thoi mi, n nh v ha bnh nh c. Thnh ph cht nch nhng ngi mc qun phc. H
y trong cc qun c ph, cc quy ru v qun bia mi m. Nhng cng s thuc a trc
chin tranh khng th hot ng li ngay c, v nhng nhn vin ngi Anh cht
hoc ang hi phc sau thi gian t y. Tu cp bn tha tht v hng ha th ngay ti nc
Anh cng cn khan him. C v nh phi mt nhiu nm na th ngun hng ha nh thi
trc chin tranh mi hi phc li. Ngay c dn bn x tng lm vic cho chnh ph cng
khng th quay li ch lm c ca h, v nhiu ngi vn ang tht nghip. l mt th gii
hn lon, ni bn u c pht trin Singapore cng nh pht trin Anh ( chng
c gi l bn ch en). Nhiu vic kinh doanh hng ngy vn c tin hnh trn th trng
en gi gi l th trng t do.

Nhiu xe jeep qun i v xe m t trn ng ph, nhng khng c xe but v t mi. Xe

in th c nt, v ng ph y g; in thoi th c v ng dy nghe khng r v khng
c sn th thay th; ngun in li thiu thn. S phi mt mt thi gian n nh cc th.
Chng ti sng vi qu nhiu mong i v nhng ngy thng tt p xa xa sut nhng
nm thng au kh . Nhng hy vng ca chng ti, da trn ni luyn tic qu kh, th qu
cao, v chc chn chng ti s b tht vng. C s h tng xung cp, ti sn b mt i hoc b
ph hy, ngi dn k cht, k gi yu hoc bnh tt. Cuc sng phi tip tc nhng n s
khng cn c nh nhng ngy thng tt p xa xa.

Tuy nhin, Chnh quyn Qun i Anh, d c nhng thiu st, vn l mt xoa du ln lao so
vi s n p v khng b ca ngi Nht trc . Cc s quan v thng dn Anh bit rng
dn bn x hn hoan cho n h tr li, v h p li s nng nhit v lm nhng iu
tt nht cho chng ti. Nhiu binh lnh v s quan chia s khu phn qun i ca h cng
nh thuc l v ru vi nhng ngi dn m h tip xc. Nhiu ngi Singapore hiu ting
Anh, vn ha Anh v chnh th Anh. Thm ch nhng ngi tht hc cng l m quen thuc vi
nhng b phn ca h thng thuc a Anh m h c tip xc.

C l nhng ngi Hoa vng eo bin s sung sng c tr li vi hnh thi x hi m h

ng ha t lu. D vn cn gi nhiu nt vn ha Trung Quc, nhiu ngi trong s h
thi s dng ting a phng ca mnh, v ch ni ting Malay. H l con chu ca nhng
ngi nhp c u tin khng mang ph n t Trung Quc theo v v th h ci nhng ph
n bn x. Phn ln bn h trung thnh vi nc Anh, v h gi con chu n cc trng ting
Anh a phng vi hy vng rng cui cng chng s tr thnh nhng vin chc chnh ph v
nhng chuyn vin trong mt thuc a c cai tr bng ting Anh. Phn t trung thnh nht
gia nhp Hi Anh Hoa vng eo bin, v c dn chng gi l ngi Hoa qu tc. Cc thnh vin
lnh o ca h c phong tc qu tc.
 Nhng nhng ngi Hoa qu tc ny ch chim mt phn mi dn s. Cn li l nhng
ngi Hoa ni ting Hoa mi n Singapore gn y. H khng ni ting Anh m ni ting a
phng ca h ch yu l ting Hokkien (ting Phc Kin), Teochew (Tiu Chu), Cantonese
(Qung ng), Hakka v Hainanese (Hi Nam). Con ci h hc cc trng ting Hoa,
chng hc ting Quan thoi. S giao tip ca h vi chnh quyn Anh th rt t, h c mt cuc
sng ring v sau chin tranh h cng khng b ng ha g nhiu hn thi trc .

Lng trung thnh ca h hng ti Trung Quc ch khng phi nc Anh. Chnh h dn
su vo rng rm Malaya chin u chng Nht nh nhng du kch qun trong Qun i
Nhn dn Malay khng Nht (MPAJA), vn l lc lng qun s ca ng Cng sn Malay. H
hng ti ci ngy m h khng ch tng c bn Nht, m c bn Anh na. Trong tnh hnh
quyn lc cn l lng khi ngi Nht bt ng u hng m ngi Anh cha tr li, h l lc
lng hot ng mnh hn c.

Malaya, h tip qun vi th trn nh hn, lp cng cho n mng du kch qun nh
nhng ngi hng tht s trong cuc chin chng Nht, v hot ng nh chnh quyn a
phng trn thc t. Tht may h khng th lm iu Singapore, nhng h cng gy nhiu
ri lon. H xut hin trn ng ph trong nhng b qun phc kaki kiu vi nhng chic
m vi bt chc kiu m ca Bt l qun Cng sn Trung Quc mm, r, vi ba ngi sao
ngay bn trn li trai. Trong men chin thng, h kh mnh tay. H dng v lc trng dng
ti sn v lp ra ta n nhn dn trng pht tc th v n gin nhng ngi cng tc vi
Nht bt k chng tc. Trong mt v n, 20 mt thm ngi Hoa b vy bt v tng vo ci nht
heo ch xt x.

Cng c tr truy bc cung v ngm ngm e da cc doanh nhn v s cng tc trc ca

h vi k th. Nhiu ngi tn tui b p buc, mt tm l hoc th cht, phi ng gp tht
nhiu cho MPAJA chuc li nhng ti c trong qu kh ca h. Bn lu manh tr tui i khp
thnh ph cng khai s dng giy y nhim ca MPAJA moi tin hoc hng ha ca nhng ai
tng lm n vi ngi Nht. Qun i Anh khng th ti lp an ninh trt t trc th mnh
ca MPAJA v trc ch ngha c hi ca bn gngxt ang gi v nh tng gp phn trong
cuc khng Nht. May thay, v h khng c phng tin ti Singapore, nn hu ht thnh
vin MPAJA vn ti Malaya, ni h hot ng hu hiu hn v l vng t quen thuc.

Chnh quyn Qun i Anh ngh tr MPAJA 350 la cho mi du kch qun chu giao np
v kh. T thng 12/1945 n thng 1/1946 c khong 6.500 du kch np v kh nh th, trong
c vi trm qun Singapore. Vo ngy 6/1, ngi Anh t chc mt nghi l bn ngoi Ta
th snh, ti bui l c mt ton nh qun MPAJA mc qun phc diu hnh qua trc mt Hun
tc Louis Mountbatten, ngi gn m ay cho 16 v ch huy ca h. Chin Peng, c m t
trn bo ch nh mt lnh t ca du kch qun cng sn, nhn huy chng Burma Star (1939
1945) v War Star, sau ng ta gi nm m ln cho. Vic tha nhn chnh thc s ng gp
ca MPAJA trong vic nh bi qun Nht cho h mt c hi m h s tn dng tng
cng thc lc. Trong khi , h vn b mt tch tr v kh s dng trong tng lai.

Cng sn c th tuyn m mt s ngi c gio dc Anh vo mt mt trn lin kt m h

lp ra. Mt nhm nhng ngi tr thc lut s, gio vin, nhng sinh vin i hc Raffles v
nhng sinh vin tr v t i hc Cambridge lp thnh t chc Lin hip Dn ch Malay, m
b ch huy ca n t nhng cn phng ti tn bn trn sn nhy ca qun ru Liberty trn
ng North Bridge. H li cun c Phillip Hoalim, mt lut s v l bn ca gia nh ti,
ngi vo chic gh ch tch ca t chc. H cn ng ta nh mt th v bc iu hnh t chc,
v ti tr thnh mt ngi khch ngu nhin i vi nhng hot ng ca h thng qua s
quen bit vi ng ta. Ngi Anh tuyn b thnh lp Lin hip Malay, bao gm chn bang
Malay v hai thuc a Penang v Malacca ca Anh, khng c Singapore. iu ny c ngha l
Singapore vn l thuc a ca Anh. l iu khng th chp nhn c, v T chc Lin hip
Dn ch Malay i hi nn c lp cho c Malaya v Singapore nh mt thc th thng nht.

Phillip Hoalim gip son ra d tho hin php, nhng d ti c xem qua bn d tho, ti
cng khng h c dnh dng g vo . V pha h, nhng ngi cng sn xem mi m phn v
s thay i hin php l khng quan h. iu h mun l ton b quyn lc. T chc Lin hip
Dn ch Malay ch l mt mt trn huy ng gii Ty hc (hay Anh hc) gip h t c n.
Nhng khi h dng n u tranh v trang chng li ngi Anh vo nm 1948 nhm ginh
chnh quyn, th t chc Lin hip Dn ch Malay b dp b.

Tuy nhin trc khi iu xy ra, h hnh ng kh nhiu. Ngay khi ri khi rng,
nhng ngi cng sn bt u ph din sc mnh, s dng cc nghip on. Ngy 21/10/1945,
h huy ng 7.000 cng nhn trong cc xng ng tu Tanjong Pagar v Khu cng
Singapore tham gia bi cng. Vi ngy sau h t chc mt cuc mittinh quy m vi 20.000
cng nhn tham gia v nhn ra mt Tng lin on Lao ng. Theo m hnh cng sn tiu
biu, cng on thu nhn cng nhn t mi ngnh ngh trong x hi cng nh t cc t sn
xut. Khi h ku gi mt cuc tng nh cng vo ngy 29/1/1946, trong mt cuc biu dng
sc mnh sau khi Chnh quyn Qun i Anh giam gi vi ngi cng sn, khong 170.000
cng nhn t cc bnh vin, xng ng tu, cn c Hi qun, xng cao su, rp ht, qun ru
v phng tin vn chuyn cng cng ngng lm vic, v cc ca hng ng ca. N c gi l
mt hartal, ng ca hiu, mt t ng xut pht t phong tro dn s bt tun php lut n
.

Cuc nh cng ny khng ch li cun nhng ngi bun bn l, m c nhng ngi nh

xe nga, xe ko, ti x taxi cng tham gia, v nhiu l do. Cuc sng trong thnh ph tm ngng.
Nhng nhng ngi cng sn e rng h khng th ko di cuc nh cng. Sau khi chng t
h c th iu khin mi ngi hng ng bin php ng ca hiu ca mnh, h ra lnh ngng
nh cng vo ngy th nh.

Nhng g ti chng kin trong thi k ngay sau chin tranh hon thin hiu bit ca ti v
s bt cng v ngu xun ca kip ngi. Nu ba nm ri Nht chim ng cho ti tt
nghip v (mn hc) thc t cuc sng, th nm u tin trn mt t nc Singapore mi gii
phng l kha hc sau i hc ca ti. Tht khc xa vi k c ca ti v nhng nm 1930 di
ch thuc a. Nhng cng chc Anh sng st qua t y c a v nh cha bnh
v an dng, v nhng s quan lm thi ca Chnh quyn qun i Anh iu hnh nhng b
phn ng ph.

S tht l h c tng cng vi mt s vin chc thuc th h tin chin, nhng k xin
ngh php khi ngi Nht n, hoc thot i c ng lc. Nhng h khng tip cn c
vi nhng thay i xy ra. Nhng ngi hu trch hin nay nhng thiu t, i t, thiu
tng bit h s ch nm quyn cho n khi c gii ng, khi nhng y ban thi chin s
tan bin nh c xe ca C b L lem. Tn trong thm tm, h bit ri y h s tr v i sng
dn s, v nhiu ngi tn dng quyn lc tm thi ca mnh. Nhng nhu cu ca h, than
i, cng ging y nh ca nhng s quan Nht nhng th g nh b c gi tr v d dng ct
giu trong ngi mang v qu hng nc Anh khi h ht thi hn. Ngi ta li lng mua
nhng mn hng y. b li, h cp giy php v hng ha thuc loi khan him cho nhng
ngi bn x, v l nhng c hi kim tin. Nhng h khng phi l nhng k p bc tn
bo nh ngi Nht.

Cng vi s ra i ca ngi Nht, nhiu ngi nh b trng, ti v m ti tm mt ch thch

hp dn n, v chng ti phi ri khi khu China Building, v hiu bun trn ng Victoria
l khng thch hp. Trn ng Oxley, khu trung lu, ni nhng ngi chu u b trng nh h
t nm 1942 v nhng vin chc dn s Nht chim ng, chng ti thy hai cn nh ging
ht nhau s 38 v 40 do mt li bun Do Thi xy ct v t tn cho chng l Castor v
Pollux. Chng trng trn tr vi mn cng knh, v chng ti quyt nh hi thu cn s 38.
N l mt ngi nh ln, nhiu ngc ngch vi nm phng ng, v ba phng na pha sau vn
c dng lm phng cho gia nhn. Ti gp Goerge Gaw, mt ngi Java gc Hoa bn ca gia
nh, hin ang ph trch Vn phng Qun l Ti sn k th, v ng ta vui lng cho chng ti
thu vi gi nh hi trc chin tranh. Tin thu hin nay phi tr theo la Straits (ng tin
thuc a dng Singapore trc chin tranh) khong 80 la mt thng, mt s tin tht s
ln nhng chng ti quyt nh thu.

Ba ti tr li lm vic cho hng Shell, ln ny th ph trch kho ca h Pasir Panjang ti

Singapore. Trong khi ti phi quyt nh nn lm g. Vic bun bn trn th trng cng khai
vn cn sinh li, nhng chng loi hng ha thay i v iu khin cng vic c nhiu ri
ro hn. Ti khng th on trc c mn hng ang khan him no s bt ng tr nn di
do nu nh chng c nhp khu vo phc v qun i. V vy, nh mt gii php khc,
ti gp nhiu s quan Anh ph trch v cng chnh xem h c cng trnh no cn xy
dng hay khng. Sau hai, ba ln d hi, ti k c hp ng vi mt l on n ang coi
sc kho qun nhu ca Nht trn ng Alexandra. Ti ni chuyn vi vin thiu t, mt ngi
Anh gy cao lu nghu, ang cn lao ng chuyn hng ha ca Nht ra khi kho v thay vo
bng qun nhu ca Anh. Ngi bn Thng Hi Low You Ling ca ti cung cp cho ng ta
100 150 cng nhn vi gi 2 la mt ngy, v em trai Dennis ca ti lm th qu kim ngi
pht lng. Qun i tr tin cho chng ti sau khi m u ngi vo cui ngy, ri chng ti
tr lng cho cng nhn. Chng ti cng c lm mt s cng trnh xy dng v c tr cng
tng v mt. Cng vic bt u t thng 10/1945 v khin ti bn rn mi n thng 5/1946.

Vo thng 3/1946, Dennis b mt tai nn nghim trng trong khi p xe v nh vo mt ti

sau khi gom tin tr cho cng nhn. Mt chic xe ti chy ngang ng phi ch y v li
ch y vi mt trn ng bn ngoi i Tng nim Victoria. Cnh tay tri ch y hu nh b
x ri khi vai, v mt th b thng nng. Ti lao ngay ti bnh vin gp ch y. Cu u tin
ch y hi ti l khng bit tin c b mt khng. Ti thy nhi trong tim. ch l vi trm
la, nhng ch y rt quan tm n cng vic ca mnh. Ti ht lng an i ch y. Bc s phu
thut m thnh cng cho ch y, nhng Dennis vn au n v khng th lm vic trong
nhiu thng.

Sut thi gian y, ti cng bn rn vi nhng g ti s phi lm cho vic hc cn dang d ca

ti v v s gn b ngy cng tng ca ti vi Choo. Ti khng h lc quan v vic mnh c th
hon tt kha tt nghip ng thi hn i hc Raffles. t nht cng phi mt nm na trng
mi bt u dy li. Ri ti s phi mt mt hay mt nm ri na mi tt nghip. Tng cng
ti s mt hai hoc ba nm. Ti tho lun chuyn ny vi m ti. Chng ti quyt nh rng, vi
s tin tit kim v n trang ca m ti, cng vi tin ti kim c t ngun ch en v cng
vic xy dng ca mnh, gia nh c th nui ti v Dennis hc lut ti Anh. Ti tr tnh vic
sang Anh cng sm cng tt thay v quay tr li trng i hc Raffles ginh hc bng N
hong.

Thng 10 v 11/1945, ti gii thiu Choo vi ngi th th ti th vin Raffles (gi l Th

vin quc gia) v cho c mt cng vic tm thi . Gia nh c chuyn ti mt ngi nh g
mt tng trn ng Devonshire, cch nh ti gn hai cy s, v ti thng i b a c v nh.
Thnh thong chng ti ngi vo mt ni yn tnh trong sn ngi gio ng Do Thi ChesedEl
ti Oxley Rise, gn ni tng l mt trong nhng tr s ca Kempeitai. Nhng vo thng
12/1945, ti c kh nng mua mt chic xe hi c, mt chic Morris tin chin c
tn trang li vi ph tng hin c th kim c t qun i Anh. Khi cng vic lm n ca
ti tr nn pht t hn, ti bn n c li sau vi thng v mua mt chic Ford V8 tin chin,
c sa cha li ngon lnh. N hn tng c mt vin tng Nht s dng trong sut
thi k chim ng.

Vo ngy cui nm, ti a Choo n d bui tic dnh cho nhng ngi tr tui ti bit th
Mandalay trn ng Amber, lu i cnh b bin ca b Lee Choon Guan, mt ngi Hoa sinh
sng lu i y v l mt qu ph giu c. Trc khi bui tic kt thc ti dn c y ra khu
vn quay ra b bin. Ti ni vi c y rng ti khng d nh tr li i hc Raffles na m s
sang Anh hc lut. Ti hi liu c y c ch ti cho n ba nm sau khi ti tr thnh lut s
khng. Choo hi li ti c bit l c y ln hn ti hai tui ri khng. Ti ni ti bit v cn
nhc chuyn ny cn thn ri. Ti gi trc tui v d sao th phn ln bn b ti cng gi
hn ti. V li, ti mun mt ngi ngang hng vi ti, ch khng phi mt ngi cha ln
v cn phi c chm sc, v ti khng chc mnh s tm c mt ngi con gi khc ngang
hng v chia s c nhng quan tm ca ti. C y ni s ch ti. Chng ti khng ni chuyn
ny vi cha m. Tht kh lm cho h ng i vi mt li ha lu nh vy. y l cch hai
chng ti c x vi nhau; khi chng ti gp phi nhng kh khn c nhn, chng ti i mt vi
chng v phn loi chng ra. Chng ti khng tm cch ln trnh hay che giu chng i. Vic tm
hiu nhau n hoa. Ti bt u cho k hoch ri Singapore nm , 1946.

Thng 3, ti vit mt l th cho Middle Temple, mt trong bn t chc php l London,

km theo kt qu hc tp ca ti ti trng Certificate. Trong vng mt thng h tr li rng h
s nhn ti nu nh ti trnh din v lm th tc nhp hc. Vi l th ny, ti n t vn vi
vin thiu t Anh m ti ang lm vic cho ng ta v hi cch i trn mt trong nhng chic
tu ang bt u n Tanjong Pagar ch qun lnh gii ng v Anh. Vin thiu t gii thiu
ti vi vin s quan lo vic vn chuyn binh lnh. Thng 5 ti gp mt ngi trong b tham mu
ca ng ta. C th ni ti gy c n tng v trong nhng ngy y, t ngi bn x c th
ni ting Anh ng vn phm v chun nh dn Anh m khng nng ging. Ti gii thch tnh
trng kh khn ca mnh, v vic hc ca ti b gin on bi chin tranh ra sao khin by gi
ti b ph mt c ba nm ri, ngoi ra ti cn c Middle Temple thu nhn. Ti trng ra l
th ca Middle Temple v ni ti rt cn mt chuyn i ti nc Anh. ng ta ng tnh v
ha s gip. Vo thng 7, ng ta tng ti mt v u tin trn mt tu ch qun m n s a ti
n London vo thng 10.

Trong hai thng quay cung trc khi ri khi Singapore, ti cng m ti lng kim khp ni
tm qun o len cho ma ng Anh. Chng ti mua chng trong khu ch tri trn ng
Sungei, ni thng bun bn nhng n cp trc chin tranh v sinh hot li nh vo
nhng mn n cp vt hoc nhng th mua t binh lnh Anh, phn ln c binh lnh
bn li sau khi h c cp pht chun b gii ng, hoc tr v Civvy Street, theo cch h
thng ni. M ti mua mt ci hm g tht to, c bt kim loi mi gc, v xp vo mt ci
mn, mt ci mn bong, mt o khoc, hai o khoc th thao, my ti vi v mt b coml may
tim may ni ting nht High Street.

Trc khi ti xung tu, m ti cng lm ht sc mnh chc rng ti s ri khi

Singapore sau khi th ha vi mt c gi ngi Hoa no , v nh th s kh c th tr v
vi mt c gi Anh. Nhiu sinh vin tr v vi nhng c v ngi Anh, vi kt qu thng
khng hnh phc. Gia nh h b xo xo, cc cp chia tay nhau, nu khng th phi qua sng
nc Anh v h khng th ha nhp vo x hi thuc a Anh, ni m h b i x nh k km
ng cp nu khng mun b ty chay cng khai. B ln lt gii thiu cho ti ba c gi ng
hong c kin thc ph hp v a v x hi tt. Ti chng quan tm. H hp tui, gia nh h
kh gi, h coi c. Nhng h chng khin ti ch . Ti hon ton hnh phc khi bn Choo.
Cui cng ti quyt nh ni ht vi m. B l mt ph n sc so. Mt khi b nhn ra ti
quyt nh ri, b thi vic tm kim. Thi ca b vi Choo i thnh mt tnh cm thn
thin nng m ca mt b m chng tng lai.

Trc y ti ni vi b v Choo, c gi nh bi ti trong k thi mn kinh t v ting

Anh ti i hc Raffles. B cng gp Choo trong sut nhng ngy chng ti lm h dn v
n thm gia nh c. Cha ca Choo, Kwa Siew Tee, gim c mt chi nhnh ngn hng ca
OverseaChinese Banking Corporation, mt ngi Java gc Hoa ging nh cha v b ni ti. M
c y l ngi Hoa sinh ti Singapore nh m ti vy. Chng ti c cng gc gc, ni cng th
ngn ng nh v chia s nhng l thi x hi nh nhau.

Choo tng hc ti trng n Methodist, v u nh cp Cambridge, khi mi 16 tui,

c vo lp c bit ti Hc vin Raffles dnh cho nhng hc sinh ang tranh ua nhau sut hc
bng N hong, nhng c khng t c. Sau ny c ni vi ti l c ang ch hong t ca
lng mnh. Ti xut hin, khng phi trn mt con nga trng m trn mt chic xe p lp
c! Nm 1940 c vo i hc Raffles, v chng ti gp nhau trong nhng ba tic v cm tri,
nhng lc y ti gi mt thi cch bit v mi vo hc nm u tin v ang cc nhc trong
vic iu chnh li sng. Hn na ti khng ho hng chuyn tip xc bt k c gi no v ti
cha sn sng cho mt s rng buc no c. Vi ln chng ti gp nhau v x giao hay trong cc
ging ng. Chng ti thn thin nhng khng c ch . Tuy nhin nm 19431944, chng ti
cng bc vo mt mi trng khc bn thn ti trng thnh hn trong ba nm chim
ng ca ngi Nht v nhn c y vi i mt khc; Choo nht mnh trong nh lm vic ni
tr, hc ting Quan thoi, c bt c sch g kim c v sn sng tham gia vic lm h dn
vi chng ti.

C y thuc mt i gia nh c tm ngi con v c thi th u m m hnh phc trong

ngi nh th cu. Ba m c sng kh sung tc v lc no cng c mt chic xe hi a c n
trng, n i hc Raffles hoc bt c ni no c cn ti. H cng c mt thc sc bn v l
nghi. C ln, sau khi gia nh c dn v ng Devonshire, vic Choo ngi trn yn sau chic
xe gn my ca ti t th vin v nh khin m c y sng st. C y b mng thng vo mt
v cch c x khng thch hp nh th. Ri ngi ta s ngh sao y! Cn ai mun ci c y
na! Ngay sau , gia nh c y quay tr li Pasir Panjang, ni h sng trc y. Tht may l
lc ti c xe hi.

Trong nhng thng ngy si ni trc thng 9/1946, chng ti dnh nhiu gi bn nhau.
Trc khi i, ti nh cu em h Harold Liem, ang tr ti nh ti s 38 ng Oxley, chp cho
chng ti nguyn mt cun phim, ch trong vng vi ngy. Chng ti cn tr v yu nhau, kht
khao ghi li pht giy ny ca cuc i chng ti, hu c mt ci g nh v nhau trong
sut ba nm ti du hc Anh. Chng ti khng bit bao gi mi gp li nhau mt khi ti ra i.
C hai chng ti u hy vng c y s quay li i hc Raffles, nhn c hc bng N hong
hc ngnh lut, v sum hp vi ti bt c ch no ti sng. C y th ha trn vn vi ti.
Ti cm nhn c iu . Ti cng quyt tm gi li th ha vi c y.

Khi ti ri Singapore vo ngy sinh nht ln th 23 ca ti, ngy 16/9/1946, trn con tu
Britanic, v ng trn boong vy tay cho, c m a nc mt. Ti cng vy. C gia nh v
vi ngi bn ca ti, gm c Hon Sui Sen, ng trn cu tu chc ti may mn v vy cho tm
bit ti.
5
NHNG NGY CAMBRIDGE

Britanic l chic tu ti trng 65.000 tn ca hng Cunard Liner, hi trc chin tranh n
chy tuyn Liverpool New York vt i Ty Dng. Khng c chic tu no ln v chy
nhanh nh n chy tuyn Southampton i Singapore. N cht nch nhng on qun gii ng
ang trn ng v Anh. C khong 40 ngi chu trn tu, a s l ngi Hoa, mi phng
cha gp hai ln s hnh khch thng l. Ti vui mng c l mt trong s h.

V khng em theo sch gio khoa v lut t chun b cho vic hc ca mnh nn ti chi
bi poker sut vi cc sinh vin Hng Kng. l mt tr tiu khin tng i v hi. Ti b sc
khi chng kin s chung ch t nhin ca khong 40 50 n qun nhn, eo lon h s quan v
nhng cp bc khc ang tn tnh cc s quan. m n, mt sinh vin Hng Kng, trn trn mt
ni vi ti h ang lm tnh cng khai trn nhng xung cu sinh. Ti t m ln xem th. Qu l
mt cnh tng gh tm! Trn boong l mt m lc nhc vi nhng cp mi mn m cng
nhau khp mi ni. Vi cp t sng sng hn. H m nhng tm vi bt ph trn cc xung
cu sinh ri vo trong cho kn o. Nhng chng kin c m n ng v n b lm tnh
cng khai tri ngc hn vi k c su xa ca ti v nhng binh lnh Nht xp hng ni ui
nhau bn ngoi ngi nh gii tr trn ng Cairnhill. Vn ha Php, hin c gi l bao
cao su, qung ba bi trn boong.

Ti li b thm mt c sc na khi tu i ngang qua knh Suez. N chy chm sng khng
cun tri ct hai bn b. Khi chng ti i ngang, mt nhm cng nhn Rp trn b bt u
h ht nhng cu tc tu v ko nhng chic o gallabiya ca h ln mt loi o di ging nh
o ng khoe b phn sinh dc ca h vi cc n qun nhn Anh trn boong ang ngm
nhn cnh vt tri qua trong ci nng thiu t. Cc c tht ln y kinh ngc v phn n khin
bn Rp khoi ch, cm ca h ln v lc qua lc li. Ti tng thy bn khi trong tho cm
vin Singapore lm tr ny vi khch tham quan no khng cho chng chui. Sau ny ti hiu
ra rng h cm th ngi Anh. Cn ti sao th ti khng bit. l ln u ti ri Singapore i
nc ngoi. Ti b lt vo mt th gii mi gm c yu thng v cm th, nhng thnh kin v
nh kin ca cc dn tc khc nhau.

Khng ai Anh bit ti ang n, v vy khng h c s chun b n tip ti khi tu n

Liverpool vo ngy 3/10, sau khi ri Singapore 17 ngy. Tuy nhin khi ti bit cc sinh vin
Hng Kng c chnh ph h u s c cc nhn vin thuc Vn phng Thuc a n
tip, ti quyt nh i cng h. Xe la ca chng ti ti London lc khuya v ti i taxi theo
h n k tc x Victoria League Earls Court. ti c nhn mt chic ging hai tng
ging nh chic trn tu Britanic, trong mt cn phng ging nh ci hang mt tng hm
khng ca s. Ti nhn ra mnh ang chung vi khong 20 sinh vin Phi chu v Carib. l
mt c sc na. Ti cha tng gp mt ngi Phi chu ngoi i, m ch thy trong hnh nh.
Ti khng h chun b cho mi k l ca thn th h, hon ton khng ging mi ca nhng
chng tc khc Singapore. m ti ng khng yn.

Ti phi i tm mt ch khc , v sau 12 ngy sng tm YMCA9, ti tm c cho mnh

mt cn phng s 8 i l Fitzjohn. l mt con ng tuyt p, yn tnh vi nhng hng
cy thng hng ch cch nh ga xe in ngm Swiss Cottage v bn cho chic xe but s 13 s
a ti thng n Strand gn trng Kinh t London (London School of Economics LSE) mt
khong ngn.

Ti vn phi kim mt ch LSE, iu khng d dng cht no. Hc k bt u cch nay

hai tun, v cc trng i hc y nhng qun nhn gii ng. Nhng ti c xoay x gp v
trng khoa lut, gio s Hughes Parry. Ti gii thch vi ng ta l ti mt ht ba nm ri,
v rng ti i trn mt chuyn tu ch binh lnh sm nht m ti c th kim c v, m
khng bit l mnh c th gi n xin hc qua bu in. Ti trng ra kt qu nm nh cp
Cambridge 1939 m ti u u trn ton lnh th Singapore v Malaya thuyt phc ng ta
rng ti s khng gp kh khn g trong vic theo kp chng trnh, d ti nhp hc tr. ng ta
ng tnh v nhn ti vo.

l mt cuc sng l lm. LSE ging nh mt khch sn bn rn, hon ton khng ging
vi nhp sinh hot nhn ri, d th i hc Raffles, ni cc sinh vin trong nhng khu k tc
i chm ri n cc phng hc, ngi loanh quanh trong cc phng dnh cho sinh vin nm th
nht v d nhng gi ph ging gm hai, ba hoc bn sinh vin l ti a. LSE l mt ta nh
nhiu tng v cc sinh vin c chy ln chy xung bng thang my, mi ngi u vi v lm
mt ci g , u . Cc bui hc l mt s tranh ginh. Sau mt bui hc LSE, ti s lao
qua Strand ti i hc King d mt bui hc khc, ri phi n xe in ngm hoc xe but n
Euston d bui hc th ba ti i hc London ni p nht trong ba ni v n xa hn s no
nhit ca trung tm London, v cng vi nhng khu bnh vin, n c mt ci g mang khng
kh ca mt trng i hc.

C mt vic tnh c y th v xy ra vo u nm hc li vo LSE. Trong khong mt tun,

cc sinh vin i din cho cc cu lc b khc nhau Cu lc b Lao ng, Cu lc b T do, Cu
lc b Bo th, Cu lc b X hi ng cnh nhng cn lu nh, cha ra nhng cun sch mng
v chiu m nhng thnh vin mi. Tch cc nht trong vic vn ng cc sinh vin thuc a l
nhng ngi cng sn. H mang tn Cu lc b X hi, nhng ti nhanh chng nhn ra sc thi
Mcxt v phng php ca h trong vic nh cc n sinh vin ngi Anh vn ng cc
sinh vin t chu Phi, Carib v mt vi ngi chu . Ti trnh xa tt c bn h.

Ti b c sc vn ha trc khi lm quen c mi s. Kh hu, qun o, thc n, con ngi,

thi quen, cung cch, ng ph, a l, vic sp xp gi i li mi th u khc bit. Ti
khng h c chun b g c ngoi ting Anh, mt s hiu bit l m v vn chng Anh v
nhng tip xc vi nhng tay thc dn Anh trc y.

c mt cn phng va ng va tip khch c, ti phi tr gi ct c 6 bng mi tun,

mt s tin ln i vi ngi thi kim ra tin. Tht may l n bao gm c ba im tm.
Trong phng c mt l si bng ga v mt bp ga, v ti phi nht mt xu vo ng h o
si v nu n. Ti kh s gh gm v v thc n. N c phn theo sut, v nh hng m ti
c th n m khng cn tem phiu th t tin. Ti khng bit cch s dng sut khu phn
mua, v chng khng bao gi dng. Ti li khng c t lnh. Quyn sch Dy nu n trong
Phng khch kim phng ng th cha c vit. Ti c nhng kinh nghim tai hi v vic
un sa, m n tro tm lum, cng vi vic chin tht ln mui v tht b, n c teo li v bc
mi khp phng. Mi khng bay i ht trong vi gi cho d ti m tung cc ca s v ca
chnh cho gi thng mc cho tri lnh. Chng bm vo vi tri ging v mn ca. Tht l kinh
khng. Nhng ba tra ti cng tin c ba trng i hc u ti t v kh tiu.

m th lnh v c n. Khi ti tr v Swiss Cottage mi ti vi nhng cng chc Anh, ti

cm thy hi lng v khng phi quay v khu dnh cho nhng sinh vin thuc a. Nhng ti
lun c n, mi ngi u rt vo phng ring v ng ca li, v khng c phng khch v
phng n chung, v mi sng c ngi mang ba im tm ln tn phng hoc mi ngi t
nu ly. Khi gp nhng kh khn trong vic ni tr, ti hi kin cc c gi Anh, c su c th
k vn phng tr tui chung mt cn phng trn gc thng. H khuyn ti nn mua tht
u v ch ti cch gi tht v b ti m khng cn t lnh ( chng trn ngng ca s ngoi
tri lnh, nu mang vo nh chng s b chua). T nhng bn sinh vin, ti hc cch tit kim 6
xu tin tr cho my git nu nh ti git khn tay v hong kh chng trn chic gng ngay
trn bn ra mt. Nhng ti khng th lm vy vi o s mi v o lt. V cc tay o v c o s
mi cha y mt ngy dnh y bi London. Ti rt au u vi nhng vic nh nht m hi
Singapore ti vn cho l t nhin phi c. Hi gia nh cung cp mi th ti cn. Giy ti
c nh bng, qun o c git i cn thn, thc n sn sng. Tt c nhng g ti phi lm
l by t mun ra thi. Gi th ti phi t lo liu mi chuyn. l mt cuc sng mt mi v
th xc, hn na, vi phn ln thi gian dnh cho vic di chuyn t ni ny n ni khc, ti
qu mt mi do i b, v vic i li bng xe but v xe in khin ti khng cn sc lc cho
hc tp v suy ngm na.

Mt ngy, sau bui hc thm v lut hin php, ti tm n gio s Glanville L. Williams. Ti
xem trong danh sch ca trng LSE, bit rng ng ta xut thn t i hc St John,
Cambridge, ni ng ta ly bng PhD (tin s). Ti hi ng ta v Cambridge v i sng .
ng ta ni l mt thnh ph nh, m mi sinh hot ca n tp trung vo trng i hc, khc
hn London. Nhp sng tht thong th. Sinh vin v cc ging vin di chuyn bng xe p.
Nghe c v hp dn, ti quyt nh n thm ni .

Ti n vo cui thng 11/1946, v gp mt sinh vin i hc Raffles, Cecil Wong, ngi

hin ang ti Fitzwilliam House, mt t chc khng lin quan n i hc chuyn phc v cc
sinh vin ngho vi mc chi ph thp hn nhiu. Cecil dn ti n gp vin gim th ca
Fitzwilliam, ng W.S Thatcher ngi tng ng gim c trng i hc. Billy Thatcher l
mt ngi rt c n tng, ng tng c thng huy chng Thp t Qun i trong Th
chin th I v cng trng ti x Flanders, ni ng b thng nng. Mt ng y so, v v vm
ming ng b tn thng, ging ni ng b ngng. ng theo st nhng nguyn tc C c gio v
c mt tnh thng bao la dnh cho nhng k b thua thit. Thatcher rt c cc ging vin
cng nh sinh vin knh trng. Ti k li tng tn mi vn ca ti vi ng. ng bt u mn
ti v chu nhn ti vo ngay trong nm hc khi hc k Lent bt u vo u thng 1/1947,
min l anh bn Cecil ng cho ti chung phng. Cecil ng ngay tc khc. Ti vui mng
khn xit v v cng bit n. Ti quay li London gii quyt cng vic v gi ghm c. u
thng 1, ti p xe la t nh ga Kings Cross, n Cambridge sau hai ting, v n taxi v ch
ca Cecil ti s 38 ng Belvoir.

Hai tun sau, ti vit th cho gio s Hughes Parry bo tin l ti quyt nh ri LSE v n
Cambridge. Ti nhn c l th tr li y gin d: Ti cn nhc cho anh nh rng ti ph
l ca mnh thuyt phc nhng ngi c thm quyn trong trng ny nhn anh trong khi
chng ti t chi nhng ngi khc, ng vit. Cch c x ca anh cho thy rng ti sai
khi nh gi v anh, v rng l ra ti khng nn sn sng gip nh vy. Nhn c l th,
ti quyt nh n gp ng ngay, i mt ng nhn nhng trch c. Ti ti vn phng ca
ng v gii thch i sng kh khn cho ti nh th no trong hc k u tin, rng ti n t
mt thnh ph nh v cm thy lc hng hon ton trong mt thnh ph my triu ngi,
hon ton khng quen bit mt ai, vi mi ngi hi h chung quanh trong mt tc chng
mt. Hn na ti khng th lo c mi nhu cu cho mnh.

ng lng nghe nhng ni kh ca ti. Hn ti trng y v chn thnh, v ng du li v

ni l ra ti phi ni nhng chuyn ngay vi ng. ng c th chun b ch cho ti trong
mt k tc x m ch c th cung cp nhng th ti cn. Gi y nhn li nhng nm thng
, ti mng v mnh khng li London. Ti chc l mnh tt s c mt thi k khn kh.
Nhng ti vn lun cm thy hi hn v ph tm lng qu mn c bit m ng dnh cho ti.
Khi ng tr thnh ph hiu trng trng London University vo cui nhng nm 70, v ti tr
thnh th tng Singapore, ti nh vit th cho ng nhng ngh li tt hn l n qua i. C
l ti ch nn ni vi ng l ti khng bao gi qun lng tt ca ng.

London c nhng n b ca n v nhng bi hc ca n dnh cho mt lut s tng lai.

Mt ngi gy nh hng nhiu n ti trong hc k u tin ti LSE l Harold Lasky, mt
gio s mn chnh tr. Ging nh nhng sinh vin khc khng hc mn chnh tr, ti cng d vi
gi ging ca ng. ng l mt din gi c sc hp dn mnh, mt vc dng nh b khng gy
cht n tng no, nhng li c mt tr tu su sc. Phn trnh by l thuyt ch ngha x hi
Mcxt ca ng tc ng mnh m ln nhiu sinh vin thuc a, nhiu ngi trong s h
sau ny s nm quyn v lo li nn kinh t lc hu ca x h mt cch ti t bng cch thc
hin nhng chnh sch khng thch hp da trn nhng g h ngh l Lasky dy. Tht may l
trc khi ti vo a v c th lm bt c iu g c hi, ti c kinh nghim v nhng chnh
sch kinh t tht bi cnh bo ti v mi nguy him ny.

Hai hay ba bi ging ca Lasky m ti tng tham d l bi hc v lng ca ti v l thuyt

chung ca ch ngha x hi, v ngay lp tc ti b n hp dn. N thc tnh ti mt cch r rng
rng mi ngi trn th gii u phi c c hi ng u trong cuc sng, rng trong mt x
hi cng bng v trt t th khng c c s chnh lch ln lao v ca ci gia con ngi v
a v hay thn phn ca h, hay ca cha m h. Ti khng phn bit cc chng tc v dn tc
khc nhau. Chng ti l b phn ca quc Anh, v ti tin l ngi Anh sng sung tc l nh
vo tin ca t tt c cc thuc a ca h. Nhng t tng m Lasky trnh by vo thi im
, v th li cun nhng sinh vin thuc a. Chng ti u mun nn c lp cho x mnh
c th gi gn s sung tc cho chnh chng ti.

Ri ti ngh rng s sung tc ch yu da vo s s hu ti nguyn thin nhin v t ai,

hoc t ai mu m vi ma thun gi ha cho nng nghip v lm nghip, hoc cc khong
sn qu gi, hoc du ha v kh t. Ch vi nm sau khi nm quyn, ti mi nhn ra rng hiu
nng lao ng ca cc chng tc khc nhau Singapore, cng nh ca cc tng lp trong cng
mt chng tc, l rt chnh lch. Sau khi th nghim nhiu cch gim bt s bt bnh ng
v b tht bi, dn dn ti phi tha nhn rng nhn t quyt nh l con ngi, vi nhng nng
lc t nhin, hc vn v rn luyn ca h. Kin thc v s s hu v cng ngh l rt quan
trng trong vic to ra ca ci.

Nhng tng v mt x hi tt p, cng bng v bnh ng hp dn tt c cc sinh vin

thuc a, v nhm Fabian10 Anh h ho phng thc tin tng bc n l tng m
khng cn phi tr kh v tc ot ti sn ca bn giu. Bng cch tng bc mt, v khng
cn ph v c cu kinh t hoc gy mt bin ng x hi, bn giu c th b tc ot ti sn
thng qua vic nh thu sut i h, v thng qua thu di sn nng n sau khi h cht. Ri con
ci ca h phi khi s li t u trn cng nn tng nh nhng k c cha m ngho hn. Ti
khng thy c g sai v iu . Ti cn qu tr nn cha hiu nhng lut s Anh kho lo ra
sao trong vic lp nhng chng th y thc chnh ph kh m thu c nhiu thu bt ng
sn.

Ti b phng php tip cn Fabian hp dn n vi nm sau khi ri khi Anh, ti vn t

mua di hn cc tp ch v bn tin ca h. Nhng u nhng nm 1970, ti b tht vng v tnh
khng tng ca h. Mt s bo c bit ca h khin ti khng nut ni. N bn v vn
gio dc. Hai v hiu trng vit mt bi bo nghim tc chng minh rng cc trng ph
thng hn hp ang b tht bi, khng phi v chng sai, m v nhng thy gio gii nht vn
ang dy cho nhng hc sinh gii nht. Nhng thy gio gii nht phi dy cho nhng hc sinh
yu nht, chng c nng ln. Nhng hc sinh gii th d th no chng cng hc gii.
Phng php tip cn Procrustean11 ny qu mc i vi ti. Ti ngng mua bo di hn.

Cambridge tht nh nhm so vi London. My nm trc chin tranh n l mt th trn m

m hnh phc. Mt giao thng t nhiu xe p, ch c vi chic t t nhn, mt s xe
but v xe ti. Hu ht cc hiu trng, sinh vin, tr ging, ging vin v cc gio s, thm ch
vin gim th ca Fitzwilliam u i xe p. Ti mua cho mnh mt chic xe p c vi gi 8
bng v p i khp ni, c trong ma. y l chic xe p c sang tay trong gii sinh vin
20 nm hoc hn.

Ti nhanh chng quen vi cng vic thng ngy mi. V ti t gp rc ri vi cc ba n.

Thc n trong k tc x b dng, vi cht to nng lng v cht m, d rt Anh, v rt
lt. C tuyt ngoi khi v c bn th dai nhch v khng ngon nh c ven b m ti tng n
Singapore. Khng h c by bin hoa l nh trn tu Britannic, mi th phi c nm vi
mui v tiu. Mc d thng p xe trong khng kh trong lnh nhng m t v nhng ba n
y , khi ti tr v Singapore, mt ln chp phim phi cho thy ti b nhim lao hi sng
Anh. Tht may mn l n khi v ch hin ra mt m trng trong phim. Ti sung sng v
c mt ch Cambridge. Ti tin mi chuyn hn s ti t hn nu ti lu li London.

tp luyn, ti gia nhp Cu lc b Thuyn bum. Trc tin, ti phi tp luyn, khng
phi bng vic bi ngay bng thuyn, m bng vic tp cho xung" bn b sng; ngi trong
chic xung tp ng yn mt ch, v c ch cho cch cm cho, cch chm ngi ti v ng
lui, ch t chn. Sau khi tp luyn mi tun hai ln trong ba tun, ti c cho ln mt chic
xung thc s. Vo bui chiu cho bui cho thuyn thc t ln th hai c n nh sn ca
ti, mt cn bo tuyt ni ln v ti cho rng bui tp b hy b. Ti b trch mng nghim khc.
By ngi na v anh trng ton c mt nhng khng th ra khi v thiu tay cho th tm
l ti. Ti cho rng ngi Anh hi in v ri khi Cu lc b Thuyn bum. Sau ny, vic p
xe quanh Cambridge i t ch tr n ni hc v t ni hc v Fitzwilliam House n ung
gip ti c c hi tp luyn thn th.

Lp lut Qualifying One nm u tin th khng ng, ch khong 30 sinh vin thay v 200
nh London. Phn ln sinh vin ln ti i hc l nhng cu chin binh, h c chiu c c
bit tt nghip trong vng hai thay v ba nm, v th h vo thng nm th hai. Khng nh
h, ti phi hc nm th nht Qualifying One, v phi hc ba nm. Cc sinh vin ngi Anh ang
hc vi ti u tr, ch khong 18, 19 tui ln thng t trung hc. Ti 23. C vi ngi t
Malaya, trong c Yong Pung How, khong 20 tui v n t Kuala Lumpur. (Nm 1990 ng
ta tr thnh chnh n Ta n ti cao Singapore.) V ti vo tr hc k u tin, nn Pung How
sn lng cho ti mn bi v ghi chp ca anh. Chng tht sch s, d hiu v l mt bng tm
tt tht y v vn cn bn m ti b thiu. Chng tht hu ch v gio trnh ca
Cambridge c nhng mn khc hn so vi gio trnh nm u ca ti London. Sut k ngh L
Phc sinh, ti hc go nhng g mnh b st v ui kp chng trnh. Thng 5, khi k thi
Qualifying One c t chc, ti chun b kh y . Ba tun sau, thng 6, khi kt qu k thi
c thng bo Senate House, tn ti nm trong s t ngi c xp loi I. Ti nh in v
nh bo tin vui ny.

Ti rt vui v khng ph lng vin gim th, ngi nhn ti vo tr mt hc k m ch

da vo hc b ca ti. Billy Thatcher, theo nh cch gi y yu thng ca m sinh vin, gp
ti bn ngoi Fitzwilliam khi ti dng xe p vo n tra trong nh n. ng dng li chc
mng ti. Ti c th thy c l ng rt hi lng. ng ni vi ti khi ti gp ng vo thng
12/1946: Lee, khi anh vo Cambridge, l anh gia nhp vo mt ci g c bit, ging nh
gia nhp vo i k binh Hong gia v khng ch n thun l tham gia vo qun i. Anh phi
ng cao hn th na ka. Khi ti tr li rng ti s c t c Loi I, ng nghim ngh
nhn vo ti v ni: Lee, ng tht vng nu khng lm c. Oxford v Cambridge, anh cn
c cht la khc thng , mt iu g c bit trc khi anh t Loi I. Ti hi lng khi
cc gim kho Cambridge xc nh ti c ci iu g c bit ri.

Lng trn y phn khi, ti mua cho mnh mt chic m t c, mt chic Matchless c ca
qun i, n khng cn p, nhng my vn tt, gi khong 60 bng. Bt cht ti tr nn c
ng hn. Ti lang thang khp min ng qu Cambridge v thm th c nhng ni m xe
but v xe la khng th ti c. Ti c th dng li mua s ri v du ty nhng ch nng
dn trng nhng tm bng ln mi khch n n hoc mua chng.

Cui thng 6, Choo vit th bo cho ti l c nhn mt chng ch hng nht. Gi c c c

hi tt ginh hc bng N hong du hc Anh. Ti rt lc quan. Cui thng 7 ti nhn c
tin vui nht, Choo nh in bo tin c c hng hc bng N hong. Nhng Vn phng
Thuc a khng tm c ch cho c trong bt k i hc no trong nm hc bt u vo thng
10/1947. C phi i n nm 1948. Ri vo th phi hnh ng, ti nt c tm cch a c
vo Cambridge.

Ti tm ng Barret, chnh vn phng ti Fitzwilliam. ng l mt ngi bo ph, c nng lc

v tng tri tui ngoi bn mi ca ng. ng tng chng kin hng trm sinh vin n
ri i. ng bit vin gim th mn ti. Ti ni vi ng v c bn Singapore ca mnh, rt thng
minh, c nhn hc bng cao nht du hc Anh. C y mun hc lut. Lm cch no c
y c th vo Cambridge ng vo hc k l Thnh Michael? Vi nh lp lnh trong i mt, ng
ni:

Anh bit l ngi gim th quen rt thn vi c Butler, dy Girton. Gi nu nh anh nh

c ng y ni vi c y, s th c th khc i.

Ti rt kch ng trc kh nng ny.

Ch cn hai thng lo trc khi nm hc bt u. Ti yu cu c gp ngi gim th.

Khng ch ng gp, ng cn vui lng gip ti na. Ngy 1/8, ng vit cho c Butler mt l
th, v mt l na cho hiu trng Newham, mt trng i hc n khc Cambridge. C hai
tr li ngay. Newham dnh cho mt ch vo nm hc 1948. C Butler th tch cc hn. C vui
lng dnh mt ch trng vo thng 10/1947 m Girton dnh cho nhng trng hp c
bit, min l Choo c tiu chun c vo. Thatcher vit gi km cho ti c hai th tr li .
Ti lao ngay ti y ban c trch thi c thuc i hc Cambridge gn ng Silver dc sng
Cam. Ti cho h bit nm Choo nhn bng nh cp Cambridge ca c nm 1936. H truy ra
kt qu ca c v trao cho ti mt bn sao c chng thc c y l hc sinh u nm hc y.
 Ri ti vit mt l th yu cu c gp c Butler Girton. C vui lng tip ti, v ti n
ng gi hn vo bui sng ngy 6/8. Ti ni vi c rng bn ti, c Kwa, l mt c gi rt
thng minh, thng minh hn c ti, v rng c y ng u danh sch, cao hn c ti i hc
Raffles trong nhiu trng hp. Ti thm rng mnh vo Cambridge tr mt hc k v ng
nht trong k thi Qualifying One, v ti tin rng c y cng s hc c nh vy. C Butler l
mt ph n tc bch kim d mn vi i knh cn, hi trn trnh v c v phc hu. C thch th
vi chng trai tr ngi Hoa ang nhit tnh tn dng c bn gi ca anh ta l mt sinh vin
hn hn anh ta v c b hp dn vi tng rng c l c gi y l mt ngoi l. Cng ngy y
ti nh in cho Choo: Girton nhn. Th t chnh thc s ti. Chun b mau ln.

C ln mt chuyn tu ch binh lnh Singapore cui thng 8. Ti nn nao ch bn cng

v cui cng c cng n c Liverpool vo u thng 10. Ti xit bao vui mng c gp li
c sau mt nm di chia ly. Chng ti p xe la n London ngay v sau nm ngy , chng
ti ti Cambridge.

Lc ny ti bit t t chc v quen thuc vi ni ny. Nhng li c nhng vn mi.

ng Pounds, mt tr ging tr tui v l th qu ca Fitzwilliam, phn cho ti nhng phng
cch Cambridge ba dm v pha Nam. Ti git mnh. Girton th pha Bc thnh ph. Ti c ht
sc tm mt cn phng gn Choo hn nhng khng c, ng Pounds qu l cng quyt.
Ti cu n ng gim th. Th tr li ca ng y thn i, nhng m mt cht khi hi:

Lee thn mn,

Anh cho rng anh phi i mt qung ng di n gp hn th ca anh, hoc v anh
nh anh hng trng i. Khng thc s qu xa nh anh ngh u, c bit nu tnh yu cung cp
ng lc. Ti khng bit anh c c cc truyn thn thoi danh ting khng, nhng hn anh cn
nh ngi n ng bi qua eo Bosphorus mi m gp ngi yu ca anh ta. Vic i n
Girton l mt vic nh nhng so vi chuyn . Theo chuyn k, chng trai y cht ui khi
ang bi trong mt m tuyt p, nhng ti nghi ng khng bit anh c cn phi cht v kit sc
trn ng khng. Tuy nhin nu anh c th tm c cn phng gn Girton, chng ti s gng
ht sc mnh hp tc vi anh v ng k n cho anh, v vy nu anh thch n v th i tm, th
hy lm i.

Tuy nhin, ti khng chc rng Girton s tn thnh vic anh ci c gi tr qu vi vng, v
h s rt ng nhin v chnh ng khi cho rng nh la u tin ca tnh yu le ln th hc
hnh s chng cn c ban nhiu. Nhng ti qu gi cho li khuyn gia mt ngi n
ng v ngn la trong i mt anh ta.
 Bn chn thnh ca anh,W.S. Thatcher

Mt tun sau, ti tm c mt cn phng gn Fitzwilliam ti tri nga ca thuyn trng

Harris. Thuyn trng Harris nui nga v loi ch sn co. Ti lm sinh vin tr nh ng ta.
ng ta i mt gi qu t, khong 9 bng mt tun ch cho vic ng, n sng, tm ra v mi
th vt vnh khc. Ti khng c s chn la no khc. N cng thun li. Ti s trong hai
nm k tip cho n khi ri khi Cambridge vo ma h nm 1949.

Gi ti lt Choo b c sc vn ha. C y khng quen vi qun o len dy s m c mua

bng phiu vi, th o khoc nng trch v sau l i giy lng cu dnh cho ma ng.
Chng tru nng trn ngi c y. V Girton cch thnh ph hai dm. C khng i c xe p,
nn phi dng xe but. Kh nng nh hng ca c khng bao gi tt. l thi k c mt
phng hng.

Sau t tun c iu chnh, c bo rng c nhn thy ti thay i. Ti khng cn l ngi

vui v, lc quan, dm ngh dm lm, mt chng trai c th lm c mi th, si sc nim vui
sng. Bt chp s u i m ti nhn c, c bit l lng tt ca Billy Thatcher, v tm
trng vui v ca ti trong sut ma h th v nm 1947, ti c v nh tr nn bi xch nc Anh
su sc, c bit l ch thuc a Malaya v Singapore m ti kin quyt s kt thc n. Mt
nm London v Cambridge hnh thnh nhng thay i trong ti, bt u t khi Nht chim
Singapore nm 1942. Gi ti thy ngi Anh ngay trn t nc h v ti nghi ng kh nng
ca h trong vic cai tr cc thuc a v li ch ca dn bn x. Cc vin chc thuc a khng
quan tm g ti s tin b ca cc nc thuc a, m ch quan tm n nhng a v hng u
v mc lng cao m cc thuc a c th em li cho h. cp quc gia, h quan tm ch
yu n vic gi c ngun ngoi t, ch yu l la M, nh xut khu cao su v thic ca
Malaya, nhm nui dng ng bng Anh suy yu.

Sau nhn xt ca Choo, ti bt u xt li chnh mnh xem chuyn xy ra th no. C

th l n bt u bng kinh nghim ca ti v nh kin mu da ca tng lp lao ng Anh,
nhng ngi sot v xe but, nhng c gi bn hng v cc ch hu bn trong cc ca hng v
nh hng, v cc b ch nh tr Hampstead m ti tnh c gp trong khi tm ch tr. Vi ln
ti n nhng ngi nh lit k trong danh sch phng cho thu yt th gn nh ga xe in
Swiss Cottage, ch c nghe tr li, mt khi h thy ti l ngi Hoa, rng cc phng
c ngi thu ri. Sau ny, rt kinh nghim v cc v , ti gi in trc cho h ni rng tn
ti l Lee, nh vn L, hai ch e nhng ti l ngi Hoa. Nu h khng thch mt ngi Hoa,
h c th thoi thc v trnh cho ti khi mt cng i n nh h.
 Nhng ngi Anh ti gp tng lp trn nhng gio s v thy gio, nhng th k v th
th Cambridge v Middle Temple l nhng ngi c hc thc, lch s v tt bng, d hi d
dt. Nhng sinh vin ngi Anh th ni chung l lch s, thm ch thn thin na, nhng lun
lun chng mc. Nhng d nhin vn c nh kin mu da trong cuc ua tranh ginh ch
trong cc i tuyn th thao, hoc v cc huy chng danh d v huy chng bn danh d
dnh cho cc mn th thao trng i hc. Nhng ngi Singapore v Malaya rt gii mn
cu lng, b mn c coi nh mn bn danh d, v thc t h ot vi huy chng cho
mn ; nhng gn nh ngi chu khng th no gia nhp c vo i tuyn cc mn th
thao ch lc nh cricket, bng bu dc hoc cho thuyn, mn c coi l danh gi nht.

S x phn bit ny c th khng hon ton do nh kin mu da, m ny sinh t h

thng giai cp mt hin tng k l khc i vi ngi n t mt x hi nng ng, non tr
ca nhng di dn. Ngay c gia sinh vin da trng vi nhau, nhng ngi n t cc trng
trung hc cng lp chnh quy vn c li th hn. V ging nh nhng ngi cn li, h thm
mun nhng huy chng trng i hc v n s thnh mt vn qu trong tng lai, v h c
th ghi chng vo l lch ca h. Chng l phng tin vn n nhng iu ln lao hn
bt k ai c huy chng mn cho thuyn l coi nh c s nghip. Tng t, chc ch tch
Cambridge Union Society (Hi lin hip Cambridge) c th gip ngi ta tr thnh ng c vin
tng lai cho mt n v bu c ca ng Bo th hoc Lao ng, hoc nhn mt cng vic
trong b phn nghin cu v mt trong cc ng .

Cng c mt s ua ti gay gt gia nhng ngi chu , phn ln l ngi n , c

bu vo Union Society, nhng trong trng hp ca h th tht kh hiu, bi v vo nm 1947,
n v Pakistan sp ginh c c lp. Mt sinh vin ngi Sri Lanka c bu lm th
k ca Hi Sinh vin (Students Union). Ti t hi iu s gip g anh ta tr thnh mt
ngi lnh o trong mt nc Sri Lanka t do.

Ti khng quan tm n nhng vn linh tinh ny. Ti quyt nh tp trung vo vic t

hng nht, bi iu s to nh hng khi ti tr v Singapore.

Trong khi , ti v Choo bn nhau v i sng hng ti tng lai ca chng ti Anh.
Chng ti quyt nh tt nht l chng ti ci nhau mt cch lng l vo thng 12 nhn dp l
Ging sinh, v gi b mt chuyn . B m Choo s bc bi nu chng ti hi kin; trng
Girton c th khng tn thnh, nh vin gim th nhc nh ti trong l th ca ng; v nhng
ngi c thm quyn trong v hc bng N hong c th gy kh khn. Chng ti trng
thnh, u tui ngoi hai mi, v chng ti quyt nh cn thn. Khng h bit g v
ng lc thc s ca chng ti, mt ngi bn Anh gii thiu mt qun ru Stratforton
Avon l ni ngh l Ging sinh v i thm nh ht Shakespeare ni ting. Khi n , chng
ti thng bo nh ca mnh cho nhn vin Vn phng hn nhn a phng, v sau hai tun
lu tr l ci nhau theo lut. Trn ng n StratfordonAvon chng ti dng li
London, ti ti mua cho Choo mt chic nhn ci bng bch kim trong mt tim kim hon
trn ng Regan. Nhng khi tr li Cambridge, c li eo chic nhn vo si dy chuyn c.

D c s thay i ny trong i sng, chng ti vn lm vic mt cch h thng v chm ch

trong hc tp. Ti mun mnh phi t tiu chun loi I ca k thy sinh vin gii cp I. Nhng
Choo li phi ng u vi mt thi k kh khn vi chng trnh nm th hai. K thi li n
vo khong thng 5/1948, v thng 6 kt qu c cng b Senate House. Ti ng u trn
danh sch, loi I ca cuc thy sinh vin gii. Choo c xp Loi II trong k thi Law Qualifying
Two. C tht vng. Nhng khng phi l k thy sinh vin gii v khng c tnh. Ti an i
c, v chng ti quyt nh i ngh hai tun lc a chu u. Trnh xa cc nhm du lch, chng
ti d nh lu li nm ngy Paris, ri Thy S mt tun.

Mt vic bt ng xy ra Lugano vo hm y in m trong tr ti. Tay tip tn khch sn

nhn ti v hi ti c phi l ngi Hoa khng.

Ti ni: Phi, nhng n t Singapore.

Anh ta ni: A, Chiang Kaishek (Tng Gii Thch).

Anh ta khng bit s khc nhau. Ti khng h t ho v Chiang Kaishek. ng ta b Qun

i Nhn dn Gii phng ui khi Trung Hoa lc a. Nhng ti quen thy nhng ngi
chu u nhn ra ti l mt ngi Hoa. Chng ti c k ngh tuyt vi nht trong i mnh,
tham quan, i do, n v ung bia, ru vang v smpanh.

Thng 10, chng ti tr v Cambridge chun b cho nm cui. Chng ti d cc bui ging,
vit tiu lun v lm bi tp cho nhng gim st vin, c sch th vin hoc trong phng ti
ti tri nga ca thuyn trng Harris. Nhng cuc sng khng ch c cng vic. Vo nhng
ngy cui tun v mt vi ti ti s p xe n Girton, v Choo s nu nhng mn n Singapore
trn ci bp ga ca c khu nh tp th dc. Ti s mi thm Yong Pung How v Eddie Barker,
cng l ngi c nhn hc bng N hong t i hc Raffles v ang hc lut. i khi, ton
b khu phn tht c tun ca ti bin thnh mn cri, hoc Choo s lm mn kway teow chin
tuyt vi, dng tht g thay cho tht heo, v t Hungari thay cho t bt.

Hin thi, chng ti thch nghi v thit lp c nhng mi quan h tt p. Ti thu

xp c hc vi nhng gim st vin gii nht Cambridge. H l nhng nghin cu sinh ca
Trinity Hall, hi l trng lut hng u, nhng sau khi ti t loi I vo cui nm u tin,
ti c th thuyt phc h gim st ti d ti Fitzwilliam. Gim st vin gii nht ca ti l
Trevor Thomas. ng ta c u c thng minh, qu quyt v c h thng.

Ti cng kt bn vi mt s sinh vin ngi Anh. Mt s trong l nhng tay tch cc trong
Cu lc b Lao ng ca trng i hc Cambridge, nhng ngi sau ny tr thnh ng c vin
ca ng Lao ng trong cuc tng tuyn c nm 1950; mt s khc i theo nhng ngnh lut
khc nhau v tr thnh nhng gio s li lc trong ngnh cng php quc t, lut i chiu v
lut cng nghip. H l mt nhm ngi thng minh v tt bng.

Thng 2/1949, ti i din cho i hc Cambridge d mt cuc tranh lun (cuc tranh lun
thc tp) ti Oxford trc mt thm phn tn l Sellers. Cc lut s sinh vin khc c v nh
khng nm c im t vi v lut ang tranh ci, v khi ti nm bt c n, gng mt ca
Sellers ti hn ln. Khi c bn nhn xt, ng ta khen ngi ti. Nhng ti khng h tham d
mt cuc tranh lun no ca Cambridge Union Society. Ti ngh tht l km khn ngoan khi
ngh sao ni vy trc khi bn bc vi bn b ti v con ng ti s i khi tr v Singapore.

Tuy nhin, khi London, trong mt s dp, ti c n H ngh vin nghe cc bi din
thuyt. Vi dn biu thuc ng Lao ng t v thn thin vi cc sinh vin thuc a (khng
nh nhm Bo th thng khng tn thnh lng khao kht t do ca h). Fenner Brockway,
dn biu ht Eton v Slough s gp ti ti Westminster cho ti mt v vo Strangers Gallery.
Stanley Awbery (sau ny l Hun tc Awbery) ging nh Fenner Brockway, mt ngi ng h
cc dn tc thuc a b p bc. ng Lao ng c mt s din gi li lc. Ti cn nh, vo ln
ving thm u tin ca ti vo nm 1947, c chng kin Stafford Cripps ph phn ti bi v
B trng B thuc a chu nh hng ca ng Bo th. ng ta c u c thng minh.

Chng ti thi t cui cng vo thng 5/1949, v khi kt qu c cng b vo thng 6, ti

tht hi lng. Ti u u v t c ngi sao duy nht dnh cho ti nng xut chng trong
danh sch danh d k thy sinh vin gii cp II. Choo cng t loi I, v chng ti nh in bo
tin vui v cho gia nh. l du n tt p cho giai on k tip trong i ti. Trc khi mt
sinh vin c th nhn bng ca mnh, nguyn tc trng i hc i hi anh ta giam mnh t
nht l chn hc k, ni cch khc l anh ta phi lu tr trong trng hoc trong phng tr
c chp thun khong tm tun trong mt hc k. Choo trong trng Cambridge ch c su
hc k; cn ti ch c tm. Hn ngi ta xt ti nhng trng hp min tr c bit v c hai
chng ti u c php nhn bng tt nghip vo gia ma h, ngy 21/6. Nu khng, ti s
phi li Cambridge thm mt hc k na, v Choo thm ba hc k trc khi chng ti c
cp bng tt nghip.
 Cambridge rt coi trng vic gi gn nhng truyn thng c knh m n tr thnh k l
hn theo nm thng, nhng nhng truyn thng y lm tng v huyn thoi ca chn ny
nh mt trung tm nghin cu lu i. Vo ngy i hi tt c i hc, cc sinh vin xp thnh
hng di theo th t b dy lch s ca mi trng v, do cc tr ging dn u, h bc vo
ta nh Senate House gn cc trng lut. L gim th, Billy Thatcher ch thn dn ti v
nhng ngi khc tin v pha trc Fitzwilliam, vn khng thuc trng i hc, nn cui
hng. Sau chng ti chp hnh vi cc v hiu trng v nhng sinh vin khc trn bi c bn
ngoi Senate House. Vi ging vin lut, nhng ngi vi t cch l gim st vin Trinity Hall
dy ti v Choo, cng c mt chung vui vi chng ti, k c Trevor Thomas, Pung
How ghi li giy pht bng my nh ca mnh.

Ri chng ti di sang nh ca Trevor Thomas trong Trinity Hall ung smpanh k nim
dp . Mt ging vin khc, Tin s T. Ellis Lewis, c gi thn mt l TEL, ngi dy c hai
chng ti, cng tham d. ng ta l ngi x Wales, vi khun mt khi hi d mn, u hi ch
cn la tha my si trng, hai bn v cp knh khng gng. ng ni vi Choo v ti: Nu n
l mt thng nhc, hy gi n cho chng ti Trinity Hall. Khi Loong, con u ca chng ti, ra
i nm 1952, ti vit th cho vin tr ging gi trc mt ch cho n. Nhng 19 nm
sau, Loong quyt nh vo Cambridge thay v Trinity College, m Isaac Newton xc nh nh
mt ngi trng hng u v ton hc. Nhng tr ging gii Trinity gip n tr thnh sinh
vin cao nht trong mn ton ch trong vng hai nm thay v ba nm nh thng l.

Hnh chp v bui l tt nghip y m ti trn trng gn gi nht l bc hnh chp Billy
Thatcher ng gia ti v Choo. Ti khng lm ng y tht vng, v c bn ca ti cng
vy. Thatcher li mt n tng su m ni ti. ng l mt ngi hiu bit, n cn, lun
dnh nhiu thi gian cho cc sinh vin ca mnh. Mt ngy n, khi ti ang dng tr vi ng
trong phng, ng ch nhng cng nhn cu ng ang o xi trn ng Trumpington, v
ni rng trong ba gi lm vic lc ny h ngh hai ln ung tr. Trc v trong chin
tranh th h khc. By gi h khng thch lm vic ht mnh, v nh th t nc s khng tin
ln c. Ti ngh ng l mt ng gi phn ng, nhng ng dy mn kinh t m, v nhiu nm
sau ti kt lun rng ng bit iu g to ra s pht trin. Vo dp khc, ng ni vi ti: Anh l
ngi Hoa. Ngi Hoa cc anh c mt nn vn minh lu i t vi nghn nm nng cc
anh. l mt li th ln. Ngay trc khi chng ti ri Cambridge vo thng 6/1949, ng mi
ti v Choo dng c ph bui sng ln cui cng. ng v nh tay Choo, nhn ti v ni: Anh y
qu thiu kin nhn. ng anh y lm vo cnh gp gp nh th. ng hiu tm tnh ti
kh r, nhng ng cng bit l ti c mt mc ch nghim tc trong cuc sng v kin quyt
t cho bng c n.
 Nhn c bng tt nghip, chng ti thc hin mt k ngh 10 ngy, ln ny chng ti du
lch khp nc Anh v Scotland trn mt toa xe la. Nhng chng ti cha hon tt vic nghin
cu ngnh lut ca mnh. hnh ngh Singapore, ch mt bng cp i hc Cambridge
khng thi l cha . Chng ti phi lm mi cch tiu chun l mt c vn php lut
hay mt lut s Anh. V vy chng ti gia nhp vo Middle Temple, l mt trong bn C s
Php nh (Inn of Court) c c quyn dy v st hch sinh vin trc khi thu nhn vo Lut s
on. Khi chng ti du lch v, chng ti th sng London v thu ngay mt cn phng khng
xa ch tr c ca ti trn i l Fitzjohn. Nhng v phn Choo, vic ni tr v vic hc kh c
th dung ha nhau, nn chng ti quyt nh b nhng bi ging Inn of Court v lu li
Tintagel ti Cornwall t nghin cu v chun b cho k thi ra ngh lut s.

Chng ti c vi k ngh ti , trong mt trang tri xa do b Mellor cai qun vi s gip

ca ba ngi con trai. B ta cho chng ti n ngon, v l mt ngi bit iu v t t. Chng
ti chim ton b cn nh tr ma h khi c thm vi ngi khch. Chng ti i do tht lu dc
theo nhng con ng lng v c hng nhng cn gi Ty Nam m p v m t. Vic tiu
khin duy nht ca chng ti l nghe i BBC bng chic radio Pye ti mua Cambridge. N cho
chng ti nhiu gi th gin v vui v. tp th dc v gii tr, ti bt u chi gn, phn ln
thi gian l chi mt mnh, trn mt ci sn chn l ti Khch sn King Arthurs Castle lc no
cng vng tr ma ngh l. Sn c nhiu g i v lng gi, v si ng v mt k ng ngn nh
ti. N gip ti gi sc kho. Choo v ti tn nhiu thi gian tm my tri banh gn b lc ca
ti, thng th tm c nhng tri khc tt hn nhiu. Choo cng thng i hi nm hoang, v
b Mellor s nu cho chng ti. Chng tht ngon.

Chn nht l nhng ba n m chng ti buc phi n Middle Temple. c tr thnh

lut s, chng ti phi n ba n ca mnh trong k tc x ba ln trong mt hc k, nh mt
bt buc i vi mi sinh vin. iu c ngha l mt cuc hnh trnh bng xe la di by gi
n nh ga Paddington. Nhng l mt c hi gp nhng ngi bn Malaya v Singapore
Malaya Hall ti qung trng Bryanston. Chng ti say sa ni v cch thc m nhng sinh
vin London n t tt c cc vng thuc a ang thc hnh, v cuc u tranh ginh t do
sp n ca chng ti.

Vi ngi bn ti t i hc Raffles rt nng ng v chnh tr. Trong s c Goh Keng

Swee, tr ging trc y ca ti v mn kinh t, ngi ang ly bng u tin BSc ti LSE, v
Toh Chin Chye, ngi ang hc ly bng BSc ngnh sinh l hc London University. H v vi
ngi na lp thnh mt nhm gi l t chc Malayan Forum (Din n Malaya), mc tiu ca
n l gy thc chnh tr v u tranh cho nn c lp ca Malaya, bao gm c Singapore.
Nhng thnh vin ca n thuc mi chng tc Malay, Trung Quc, n , nhng ngi lai
u v n trung lp, khng theo cnh t m cng khng ng v cnh hu. N chng ch ngha
thc dn, nhng theo ng li bt bo ng tch bch vi ng Cng sn Malaya (MCP),
ng pht ng cuc khi ngha v trang chng li ngi Anh Malaya vo thng 6/1948.
Cc thnh vin ca n t chc nhng cuc hp, i khi c s tham gia ca cc chnh khch Anh
nhng vin chc cp thp trong chnh ph ca ng Lao ng nh Woodrow Wyatt hoc cc
dn biu thuc ng T do v Bo th nh nhng din gi c mi. n v Pakistan
ginh c c lp hi thng 8/1947, Min in v Sri Lanka nm 1948. Con p ca ch ngha
quc b chc thng, quc Anh ang rt lui, v hu ht chng ti u tin chc rng
chng ti, ri cng s ginh c c lp cho mnh. Chng ti c cm gic rng dn tc Anh v
nhng ngi lnh o ca h mt i ch mun nn nhng ngi dn thuc a ca h.

Sau khi ni chuyn chn ch, chng ti ko i khp cc qun ru t Malaya Hall n Marble
Arch v dc theo ng Edgware. Bia l th ru bia ng ca Anh, nng v d t. Thm ch
nhiu nm sau ti cng khng bao gi a c n. Nhng lc bn sinh vin tng thiu chng
ti khng th c kh nng ung th khc: loi bia nh th qu t, whisky th gi trn tri.
Ngp trong bia, chng ti ni v nhng vic ln lao mnh s lm khi v nc. Sau ny, ti khm
ph rng rt t ngi vn cn theo ui cuc u tranh. Nhiu b v phn i vic ng chng h
liu s nghip ca mnh vo vic chng i chnh quyn thuc a Anh, v bn thn nhiu
ngi, khi i mt vi thc t lnh lng v nhng s la chn gian kh, mt ht nhu kh
chin u. Trong khi vn cn nhng ngi khc dn thn vo cuc chin. mt thi cc l
nhng k xu thi chnh tr, nhng k tr thc hng nn gio dc Anh. thi cc kia l nhng
ngi cng sn v mt trn lin hip ca h c t chc tt v hin nhin nhn c s ng
h t mi lc lng then cht ca x hi, t trng hc n cc nghip on bo ch v Phng
Thng mi ca ngi Hoa.

Ti quyt nh trc khi ri nc Anh, l phi tip xc vi Lim Hong Bee, i din khng
chnh thc ca MCP London. Lim l ngi c hng hc bng N hong hi nm 1934
nhng khng ch tm n vic hc v theo ui l tng cng sn. ng ta khng h u cc
k thi vo Lut s on v cng khng nhn c bng i hc Cambridge. ng ta li London
in mt loi t bm thnMCP c gi l Malayan Monitor. N l th ti liu tuyn truyn
th thin, nhng ng ta l mt con ngi cng quyt. Ti in thoi yu cu c gp, v ng
ta chun b gp ti bn ngoi vn phng t bo Daily Worker, c quan ngn lun ca ng Cng
sn Anh, gn ng Fleet Street. Ti a Choo theo, c bit ng ta v l mt ngi bn ca
anh trai c.
 ng ta l mt con ngi k l. Thay v i thng n ch chng ti c th ni chuyn, ng ta li
dn chng ti i vng qua nhng con ph cht hp, r ngot v tr ngc li nhiu ln khng
cn thit trc khi dng li mt tim n kim qun ru ca dn lao ng, trng y nt v
sn. ng ta sng trong mt th gii y nhng m mu t to. Sau nhng cu x giao thng
thng, ti hi thng ng ta ti sao tt c nhng ngi cng sn li bt ng vi nhng cng
nhn theo ch ngha dn ch x hi trong mt trn lin hip ca h, v dn ra nhng chuyn
Tip Khc v Hungary. ng ta kch lit ph nhn chuyn ny. ng ta ni nhng ngi dn ch
x hi trong cc quc gia ny tin chc l tng cng sn l u vit nn h gia nhp vo.
ng ta hon ton khng st thc t v sng trong mt th gii m tng ca chnh ng ta m
trong ng ta l mt nh cch mng v i. Khi chia tay, ti tin chc rng MPC hoc khng xem
London nh mt tin n quan trng hoc khng c cht nim v nhng g Lim Hong Bee
ang lm nh mt i din khng chnh thc ca h.

Thng 2/1950, trong khi ti vn Tintagel, David Widdicombe, mt trong nhng ngi bn
Cambridge ca ti, vi t cch l ng c vin ng Lao ng vng nng thn Totnes ti
Devon, cch y mt gi ri i xe la. ng ta cn mt ti x cho chic xe ti ca mnh v mt
ph t chung. Choo v ti b ra na thng gip ng ta cho n m din ra bu c. C hai
chng ti u c xp chung vi nhng ngi ng h ng Lao ng. Ti vi mt ti cng xe
la, cn Choo th vi ngi v tr v l con ca mt ngi ang thc tp lut s.

Ti hc cch tham gia chin dch v c vi bi din vn trong cc phng khnh tit ca nh
th v trng hc. Khn gi ch vi chc ngi, cao lm th trm ri. Ti chn mt ti
cn bn ri phn tch, l gii, din dch khc i cht nh qua mi cuc din thuyt. Lun im
ch yu l nc Anh mi nm thu c nhiu la t Malaya hn l t k hoch Marshall ca
M, v Malaya sn xut mt na sn lng cao su v mt phn ba sn lng thic ca th gii.
Nu Anh mt Malaya, th s phi ct gim mnh vic nhp khu lng thc v nguyn liu, s
ngi tht nghip v gi sinh hot s tng vt.

Gia ng Bo th v ng Lao ng, ngi dn thuc a khng kh khn g cng nhn ra ai

l tt hn. ng Lao ng c mt chnh sch thuc a. Lch s ca n t nm 1945 l rt n
tng. Cc cuc ci cch ch i t lu c tin hnh. Nhng vi ng Bo th, cc thuc
a ch l nhng khu vc u t bo b. Mt chnh ph Bo th quyt tm n p phong tro
dn tc ca cc thuc a bo v quc s ch gy ra bt n nh. Ri MCP s tr nn
mnh ui ngi Anh ra khi Malaya.

C ta Devon ngc nhin khi thy mt din gi ngi Hoa vn ng cho mt ng c vin
ng Lao ng Anh. l mt l tng v vng, nhng l cch thc m ng lm cc ng c
vin tr tui thu c kinh nghim. Vo ngy 23/2/1950, kt qu cuc bu c c cng b
Ta th snh. David Widdicombe b tht bi thm hi. Nhng ng ta c mt bi din vn
dng cm, v i th thng c thuc ng Bo th th phng khong, khch l ng ta lao vo mt
trn chin khc mt khu vc bu c khc. l mt kinh nghim b ch v chnh tr cp
bu c khu vc.

Mt hai thng sau, ti nhn c mt l th ca vin ch huy nha cnh st Singapore, R.E.
Foulger, hin ang ngh php qu nh. ng ta c quen cha m ti, bit ti ang Cornwall, v
mi Choo v ti n nh ng ta Thurlstone ti Devon. Chng ti li ba ngy. ng ta mun
nh gi ti, v ti cng quan tm n vic to ra mi quan h v xem mt ng sp cnh st
thuc a Anh trc chin tranh ra sao. Chng ti chi gn. Mn ny ti vn chi d, nhng
l mt t ngh cui tun hu ch. Ti bit mnh li cun s ch ca Cc c v Singapore
v c th nm trong danh sch cn theo di ca h. Ti c nhiu bi pht biu chng Anh,
chng ch thuc a ti Malaya Hall. H bit ti chng phi ngi hc hnh l ng. Ti ngh
hay nht l h cng hiu rng ti hot ng cng khai, hp hin, rng ti khng c lin h hay
cm tnh vi pha cng sn. Bi v chng ti s sm tr v Singapore thi.

Thng 5/1950, chng ti tr v London chun b cho k st hch vo Lut s on. Chng ti
gp phi mt m c ng vin bng vo cui tun y, v h p ca ci khch sn ni chng
ti lu tr, khin chng ti khng tp trung hc tp c. Nhng chuyn cng chng lm
thay i tnh hnh g my: chng ti s phi tr gi cho vic ri London v khng d gi ging
ca nhng ngi s lm gim kho ti nhng mn thi chnh. H t nhng cu hi v nhng v
x h va ging dy. Khng ai t c Loi I. Ti t Loi II v ng v tr th 3. Choo t
Loi III. Nhng mi chuyn u n, Ngy 21/6/1950, i tc gi v khoc o thng theo ng
nghi thc, c hai chng ti c mi n phng khnh tit ca Middle Temple v chnh thc
c nhn vo Lut s on. Cuc sng sp bc vo giai on mi.

Ti sung sng vi vin tng c tr v nh, nhng vn nhn li bn nm Anh vi s

tha mn v t nhiu hi lng. Ti nhn thy mt nc Anh m du n chin tranh, nhng
dn tc ny khng tht ch v nhng tht bi m h phi chu ng, m cng khng kiu ngo v
chin thng ginh c. Mi ni trng bom trong ni London u c thu xp chu o,
gch xp sang mt bn, v thng c nhng bi cy hay khm hoa c trng ln bt v
iu tn. l mt phn ca lng t ho lng l v tinh thn k lut ca h.

S lch thip ca h i vi nhau v i vi ngi nc ngoi tht ng ch . n tng nht

l thi quen n cn ca dn li xe hi: khi bn vy tay mi mt xe bn pha u tin h qua
trc, th h s vy li cm n bn. l mt x hi rt vn minh. V ti cm thy t nhiu
nh nhung Cambridge, ni ti hc hnh bn cnh mt th h bt thng gm nhng ngi
tr v t chin tranh, c k tui 20, c ngi 30, c gia nh v con ci. H l nhng
ngi nghim tc tng chng kin cnh cht chc v hy hoi. Mt s tng tri qua bao
thm cnh. Mt sinh vin Fitzwilliam b phng nng v my bay b bn ri nn trng rt kinh
ngi tuy rng qua nhiu ln gii phu thm m. Nhng anh ta khc phc nhng thit thi
ca mnh. Anh ta bit khun mt bin dng ca mnh khin ngi khc kinh hi v bi ri nu
h gp anh ln u. Nn anh khi s sinh hot bnh thng, t ra t tin v khng thng thn.
Khng khut phc, anh sng mt i xng ng.

khng phi l mt Cambridge ca nhng ngi tr tui mun hng th v gy n tng

cho ngi khc bng nhng cung cch hoa m ca h. Phi, cng c mt s nh vy, mi hon
tt ngha v qun s trong nhng nm thi bnh hay c hon dch, nhng ch l thiu s
v khng tr thnh lc lng ch o. Chnh nhng sinh vin cu chin binh, mt s cn mang
c chng tch chin tranh trn thn th, mi l nhng ngi khin Cambridge tr thnh mt
ni hc tp v ph vi nhng hu qu chin tranh. Ti thy c vinh hnh i cng th h
nhng ngi Anh .

D nhin cng c nhng trc trc, ng chm, ch yu l vi nhng ngi phi phc v ti
nhng ngi n ng hay ph n Anh c l khng thch phi phc v mt sinh vin chu li
thi v ngho tng. Nhng nu c mt s b ch tr c bit h tin v kh tnh, th cng c
nhng ngi ng qu nh b Mellor Tintagel v b Jackson, ngi qun l Vin Trung Quc
London, ngi m ti s nh nht trong nhng nm Anh ca ti. Vin Trung Quc qung
trng Gordon do chnh quyn Anh thnh lp bng tin chin ph m Trung Quc phi bi
thng cho nhng thit hi nhn mng v ti sn ca ngi Anh sau cuc Khi ngha Ngha Ha
on nm 1900. Vin n nhn mi sinh vin ngi Hoa, v ti thy l mt thin ng
bnh yn tuyt vi v thun tin nht, m li gn trung tm London na.

B Jackson thn thin vi mi sinh vin. Nhng ngay t bui u, b c bit c cm tnh
vi ti. Trong nhng k ngh ca ti, khi ti i a ch t London chuyn tip ti Cambridge
thnh t London chuyn tip ti Tintagel, th s 16 qung trng Gordon tr thnh hp th
ca ti. y cng l ni chng ti k gi cc ti c hay sch v. Choo v ti thng ti v
chng ti khng c ch ti London, v ti Vin Trung Quc chng ti c th ra sch lp bi
bm thot ra t cc l than y th ny, bng nc nng, x bng vi mt bn ra sch s
m hon ton min ph. Chng ti ch cn mang theo khn ring. V v y khng tn tin
thu, nn b Jackson c th dn nhng ba tic tr rt cht lng m ch tnh gi mt silinh.
 Cn nhng chuyn lt vt? Khng mt ai vn khng phi sinh vin nc ngoi du hc ti Anh
trong nhng nm thiu thn i km sau chin tranh y, li c th tng tng ra cuc sng
trong mt cn phng tr cht hp li kh khn v bt tin n mc no i vi chng ti. B
ch tr ch cung cp ba sng, sau Choo v ti phi ra ngoi b ta lau phng. Chng ti c
th ti th vin hc, v dng ba tra cng nh ba ti ti nh hng. Mt ni sch s v yn
tnh ngh ngi v ra ry th qu l qu sang trng, nht l khi n li min ph na.

Khi ti sang London nm 1956 tho lun v tng lai ca Singapore, ti tr li qung
trng Gordon thm b Jackson. C b ln ti u vui khi gp li nhau. Nhng quan h ca
ti vi Vin Trung Quc hi li em ti mt phn ng chnh tr bt ng. Nhiu nm sau, ti
khm ph ra nhng h s lu tr ca Cc c v Singapore ghi nhn rng ti v Choo thng
ti Vin lin h vi nhng phn t thn cng n t Trung Quc, ni m Mao Trch ng
chin thng v thnh lp nc Cng ha Nhn dn Trung Hoa vo ngy 1/10/1949. Mt bo
co khc cn ni rng Choo l loi khuynh t cp tin cn hn c ti na. Nim tin ca ti vo
cc bo co ca Cc c v lung lay d di.

Trong nhng nm sinh vin, ti tch cc quan h vi cc lnh t chnh tr ca ng Lao

ng, nht l nhng ngi c th gip dn thuc a nh ti vn mong sm chm dt ch
thuc a v c mt Malaya c lp bao gm c Singapore. ng Lao ng nhit tnh vi nn c
lp ca cc thuc a hn l ng Bo th vn vn tip tc ni v Hong gia v quc trong
cc bui hp m ti c tham d. Ti cng mun m rng quan h vi cc sinh vin Anh c kh
nng ng vai tr no trong tng lai cc chnh ng ln, mt mng li bn b nh vy
s rt hu dng khi ti i u vi cc gii chc thuc a ti Malaya v Singapore. Do , ti
rt quan tm nghin cu h thng chnh tr ca h.

Ch dn ch i ngh ca h c v rt hu hiu. Mt cuc cch mng ln lao v kinh t,

x hi v chnh tr din ra mt cch ha bnh ngay trc mt ti. C tri loi b Winston
Churchill v ng Bo th vo thng 5/1945, tuy rng ng ta em chin thng v cho nc
Anh. H a Clement Attlee v ng Lao ng ln nm quyn do li ha s em li nhng
thay i su xa nht trong lch s Anh. Chnh ph Attlee tin hnh nhng chng trnh nhm
to ra mt nh nc phc li c kh nng chm lo cho mi ngi Anh thuc mi giai cp t lc
lt lng n khi qua i. Vy m khng h c chng i bo ng g t pha cc phe i lp,
khng h c mu trn ng ph. Ch c nhng li l gay gt t cc dn biu Bo th trong
ngh vin v cc n v bu c i hi s chng mc v hp l i vi cu hi v nhng iu c
th cung ng c cho dn chng. Ti cc k b n tng v chuyn ny.
 Ngay sau khi Lut chm sc y t quc gia c thng qua nm 1948, ti i ti mt bc s
nhn khoa trn ng Regent, Cambridge, nhn i knh mt. Ti d tr s phi tr nm hay
su bng g . Ti quy, ng bc s hnh din ni vi ti rng ti khng phi tr tin, m ch cn
k vo mt t h s. Ti hi lng v ngh rng mt x hi vn minh l phi nh th ny. Vi
thng sau, mt chuyn tng t li xy ra ti phng nha s. Ln ny ti cng ch phi k vo mt
t mu n. Cn ng bc s i hc thm ch chng yu cu ti k tn g c v ti c ghi
tn vo s bnh nhn ca ng ta. Mt ln na ti b n tng su sc vi ch ny. Nhng bo
ch tng thut rng nhiu ngi Php v t cc nc chu u khc qua Anh c cha
rng min ph. Ti ngh chuyn ny i qu xa, nhng hi th nc Php rt ngho tng.
Ti rt thn phc ngi Anh v nhng bin i m h to c.

iu khin ti tm c nht l s cng bng ca ch chnh tr ny. Chnh quyn ang xy

dng mt x hi c th a mi ngi giu hay ngho; thng, trung hay h lu ti cng
mt mc sng chp nhn c. V h t c iu ny tuy rng nhiu mn cn thiu thn.
Vic phn phi cc sut thc phm v qun o, c t hi chin tranh, vn c tip tc cho n
khi chnh quyn Bo th hy b ch vo gia thp nin 1950. Ch ny vn cn c p
dng cho nhng mt hng nh tr, ng, ko, scla, b, tht, tht mui v trng. Nhng y
phc a dng vi gi phi chng vn c bn nhng cn phi c tem phiu.

Ti cn qu tr, qu l tng nhn ra rng chi ph chnh ph phi chu l rt ln; t hn

na, di ch co bng ny, mi c nhn s quan tm nhiu n vic thu tm c g t
cng sn hn l c gng ci thin cuc sng ca chnh mnh, m s c gng y chnh l ng lc
tin b trong sut qu trnh tin ha ca loi ngi. Nhn thc ny phi ch n thp nin
1960, khi ti nm chnh quyn ca mt Singapore nh b v ngho hn Anh rt nhiu, v n
phi i ph vi yu cu phi to ra li tc v ca ci trc khi ti c th ngh, hay bn ti, vic
phn phi chng ra sao.

Cn lc ny, ti bit c, qua th t v nhng mu tin trn bo ch Anh, rng ri lon ang
m qu nh. MCP ang p nhng bt an trong gii lao ng v nhng cng thng trong x
hi. c nhng cuc nh cng v kch ng chnh tr. Vo thng 6/1948, pha cng sn bt
u bn git cc ch n in cao su ngi Anh Malaya. Cc du kch lui vo rng v chnh
quyn thuc a tuyn b tnh trng khn cp. Trong u trng ngh vin cng khai, ngc
li, khng c lc lng chnh tr no ngoi nhng lnh t Anh hc yu t v qu nn nng
khng th lm an tm cc nh cai tr ngi Anh. Ti cm thy r rng rng khi th h chng ti
tr v, chng ti phi chim lnh u trng y. Ti gia nhp Cu lc b X hi i hc
Cambridge v thng xuyn tham d nhng bui mttinh, nht l khi c cc B trng thuc
phe Lao ng ti vo nhng m th Su ni chuyn v cc chng trnh h ang ngh
quc hi thng qua.

l mt thi k si ng v thay i. l ch ngha x hi dn ch trong thc tin. V n

rt vn minh. C mt ln, cc bc s e da nh cng, nhng tinh thn danh d v truyn thng
ca h, cng cc ngha v v tp qun ca trt t hin nh ngn h li. Aneurin Bevan, B
trng Y t vn ng thng qua c d lut Chm sc y t quc gia sau khi chng lm g
nghim trng hn vic gi ng Bo th l t hn c k sinh trng. ng Lao ng cng xy
thm nhiu chung c cho thu vi gi thp c nh nc bao cp. H m rng cc din
phc li bo m mt li an ton cho mi gia nh kim khng tin cho cc nhu cu ti
thiu (nhng nhu cu ti thiu ny, vi ti, c v qu sang trng so vi tnh trng ca chng ti
Singapore ngay c trc thi k Nht chim ng). l mt bi hc ng nh v vic tin
hnh thc thi cng bng x hi.

Th h cc sinh vin Singapore v Malaya chng ti ti Anh sau Th chin th 2 hon ton
say m tnh cng bng v hp l trong chng trnh ca ng Lao ng. Chng ti thn phc
ch chnh tr trng thnh ca Anh, trong truyn thng tn trng hin php v dung ha
cho php nhng chuyn giao cn bn v quyn lc v ca ci c din ra mt cch ha
bnh. Chng ti so snh nhng g thy ti Anh vi nhng g Singapore v Malaya, vi phn ln
dn chng tht hc v bo ch km ci b qun mi vn cn bn v ch bit a tin v
nhng chuyn n hay i ca cc nhn vt quan trng m phn ln l cc ng ch ngi da
trng v nhng ngi bn x theo ui h. Tnh hnh trng lc hu v khng cht ha hn.

Trong bi cnh , ti v Choo v nc trn Willem Ruys, mt chic tu H Lan. l chic

tu tt nht chy tuyn SouthamptonSingapore mi, c iu ha khng kh, mn n
Indonesia v H Lan ho hng v phc v tuyt vi vi cc hu bn ngi Java mc y phc c
truyn. Chng ti i hng nht trong hai bung st nhau v hng mt thi gian tuyt vi,
ngoi tr lc ti b say sng vnh Biscay v bin Rp, ch n c tht v bnh m lt kh. D
sao, vn l chuyn i ng nh.

Lc ny, ti quan tm su sc n chnh tr v chng ch thuc a, nn bc bi

trc s hin din ca mt s hnh khch khoang hng nht, h l mt s ngi Indonesia lai
u c xum xoe quanh vin thuyn trng v cc s quan H Lan. Ngc li, chng ti rt n
tng trc phong thi ca ng b Mohammad Razif, mt i v chng ngi Indonesia trung
nin lun gi khong cch vi vin thuyn trng. Chng ti lm quen vi h v bit ra Razif l
mt ngi Sumatra c tinh thn dn tc sau ny ng ta l i s Indonesia ti Kuala Lumpur.
ng khin ti phc hi nim tin vo nim t ho ca mt ngi dn thuc a, v ti rt knh n
ng. Nhng phi kh lu sau ti mi nhn ra rng mt quc gia mun thay i th cn n nhiu
th hn l ch mt t ngi c o c v nng lc. Mi dn tc phi bit t trng v c ch n
lc xy dng t nc mnh. Nhim v ca ngi lnh o phi l to nn mt khung sn
trong ngi dn c th hc hnh, lm vic, t hiu nng v c tng thng xng ng.
V iu ny khng d g t c.

Chng ti ti Singapore ngy 1/8. V n qu nh th tht tuyt. Ti bit mnh ang bc

vo mt giai on mi ca cuc i, v ti nh n nhng bt trc ca n. Tuy chng ti i
khoang hng nht, nhng nhn vin nhp cnh, mt ng tn Fox eo mt ci c vt m dng,
ln tu lm nhim v, mun rng ti phi bit thn phn mnh. ng ti v Choo phi ch
n cui cng. ng ta nhn qua thng hnh ca ti v Choo ri ni mt cch m h: Ti ngh
rng chng ti c nghe nhiu v ng y, ng Lee." Ti nhn ng ta chm ch v lm l trc
cu ni . ng ta nh h da, m ti th khng b h da u.

Sau ny, ti khm ph ra rng iu h ghi s ba en cho ti l chuyn h nghi ti tham d

i hi thanh nin th gii Budapest vo thng 8/1949. Trong ma h , Lin X gip
Hungary t chc i hi ny v Lin minh sinh vin quc t London mi nhiu nhm
Anh ti tham d. Mt s sinh vin Malaya v Singapore nhn li v xem l mt k ngh r
tin, ch phi tn tin v xe la cho chuyn v. Keng Swee, Maurice Baker, em trai ti l Dennis
v nhng sinh vin khc i. Tuy nhin, ti , Lim Hong Bee v mt ng vin cng sn nm
vng Singapore tn l John Eber thuyt phc h lp thnh mt nhm tham gia diu hnh
vi mt biu ng hng ch Malaya Chin u Cho T Do. Tnh bo Anh bit c chuyn
ny, v v h e rng mt s trong m thanh nin ny khi v nc c th tr thnh k gy ri,
nn h gi cho Cc c v Singapore danh sch nhng sinh vin ny, trong c K.Y. Lee".
Cc c v tra vn cha m ti, nhng v ng b chng bit g c, nn h khng th lm r
c tnh hnh. Kt qu l, gii thm quyn khng bit rng ngi m h nghi vn y chnh l
em ti, Dennis hay D.K.Y. Lee, ch khng phi ti H.K.Y. Lee.

Nhng cn c nhng bo co khc trong h s ca h v ti khin ti c tr thnh ngi

khch cui cng trn tu Willem Ruys hon tt th tc chiu khn. Nm 1981, khi ti k li lch
s i mnh vo my thu bng, mt nh nghin cu cho ti xem ti liu v mt bui hp
ngy 28/6/1950 ti Dinh chnh ph, trong Nigel Morris, Cc trng Cc c v, ngh
cho cu lu Choo v ti ngay khi va t Anh v ti. Tuy nhin, R.E. Foulger, vin ch huy nha
cnh st, ngi mi ti ti thm ng Devon, khng ng . Nhng chi tit khc cn cho
thy vin thng c, ch huy trng qun i v y vin th k thuc a ng h kin ca
Foulger, h cho rng c hai chng ti u xut thn t nhng gia nh vng tc, phn ng ca
cng lun trc vic bt gi chng ti s rt bt li. Thay vo , h cho rng kt thn v thu
ht chng ti th li hn nhiu. Malcolm MacDonald, Tng y Anh ng Nam , c ngh
ph trch cng vic ny v ng thng mi cc sinh vin n d d tic. V thc s, MacDonald
cho mi ti v Choo vi thng sau khi chng ti v nc.

Trong khi ng Fox bt ti ch trong khoang hng nht, ti l u ra vy cho gia nh

gm cha m ti, Fred, Monica v Susan ang ng trn bn vi mt s bn b, trong c
Hon Sui Sen. Gia nh Choo cng ang ch c, nhng khi ln b, chng ti chia tay. C v vi gia
nh ph Pasir Panjang. Ti v ng Oxley. Chng ti chia tay nh bn b, khng h tit l b
mt v m ci ca chng ti ti London.
6
CNG VIC, M CI V CHNH TR

Bo ch tng thut chuyn chng ti tr v, nu bt thnh cng ca ti ln ca Choo trong

hc tp ti Cambridge. Vic qung b ny gip ti tm c vic lm. Trong mt ln n Ta n
ti cao, ti gp mt lut s sinh ra v ln ln y, T.W. Ong. ng ta hi ti c mun tp s ti
cng ty Laycock & Ong ca ng khng. Ti ng , v ng ta lp tc thu xp cho ti gp John
Laycock, ng s n anh ca ng, vo ngy hm sau.

Laycock qu Yorkshire, tui 60 v chnh thc l lut s ti Anh. ng ta hnh ngh

Singapore t u thp nin 1930 v ly mt b v ngi Hoa. H khng c con nn
nhn my a con nui ngi Hoa. ng ta c mt tr tu sc bn v tm tnh mnh m, nhng
ging ni ca ng ta li nh nh so vi tm thn mp mp v ci u to nh th; khun mt ng
c th ln khi gin d v ng s tr nn hu nh ni nng ln xn. Ngi ng trn y nng
lc, tu lng cao v lc no cng m hi v phi lau lun tay vi mt chic khn ln. ng
ngh ti lm tp s vi ng. iu ny c ngha l ti s ngi trong vn phng ny ca ng vi
hai ci my lnh Philco c ln c ku r rm nhng chy rt tt. ng ta s tr ti 500 la mi
thng cho n khi ti c nhn vo Lut s on Singapore, tc l trong mt nm na v ti
khng thc tp vi cc lut s thc th hi Anh.

Ti bt u cng vic hu nh ngay lp tc. Ti may qun o hp kh hu, chn th vi

thong. Nhng cng khng n thua. Ti c ra m hi d di, khng thch nghi c vi ci nng
v m, v mi ln ra ngoi ln ta n, lc tr v l ti t m. V tht tai hi khi t m hi
m li trong phng my lnh ca Laycock, v ti b cm v ho ngay. Sau ny ti hiu ra iu
u tin phi lm khi tr li vn phng l phi ra mt bng nc lnh, ngi mt lt cho ro m
hi v thay qun o kh trc khi vo vn phng.

Sau khi c vic lm, vic k tip ca ti l gp cha ca Choo, ng Kwa Siew Tee. ng ta cao,
mnh m v l mt con ngi t lp, t hc ngh k ton v ngn hng qua nhng kha hm
th v t c v tr ngy hm nay trong OverseaChinese Banking Corporation bng chnh
sc lc ca ng, ch khng phi nh quen bit hay dng tin bc c thng chc. Ti xin
ci con gi ng v mun bit khi no c th t chc l ci. ng ta lng c ngi. ng ch i
mt cuc ving thm theo l nghi thng thng ca cha m ti bn v , nhng y li l
mt tn trai tr xc xc xut hin t nh ngy, li cho vic chp thun l iu d nhin. Tuy
nhin, ng khng bc bi vi ti nhiu nh sau ng lm vi Choo. Chng ti ng mt l
nh hn, ri sau l l ci s t chc vo cui thng 9. c c li cng b trn bo,
Laycock ngh nhn Choo tp s v cng tr cho c 500 la mt thng. Ti bo tin ny vi
Choo v c lp tc nhn li. iu tht thun tin. Chng ti c th i lm cng nhau v c
gp nhau hng ngy.

Vo ngy 30/9/1950, sau khi ci nhau mt cch b mt gn ba nm, chng ti li tri qua
nghi l ln th hai ti Vn phng Hn nhn nm trong tr s Ta n Ti cao. H tch vin, ng
Grosse, n tr 15 pht. Ti rt bc bi v cn nhn ng ta. Cuc hn c xp t trc vy
m ng ta vn bt chng ti ch. Ti cha m chng ti t chc mt ba tic chiu i h
hng v bn b khch sn Raffles. Tom Silcock, gio s kinh t ti trng i hc Singapore
tng dy hai chng ti ti i hc Raffles, ngh nng cc chc mng c du. ng ta khng
phi l mt din gi d dm li cun, nhng rt trng vng Choo. Sau Choo dn v s 38
ng Oxley. M ti sm sa mt s dng mi cho chng ti, v chng ti bt u cuc sng
v chng chnh thc ca mnh. Nhng Choo gp kh khn trong vic thch nghi vi i sng gia
nh nh h Lee, gm khng ch b ni ti, ba m, em gi v ba a em trai ti, m cn vi ngi
b con t Indonesia ang tr nh chng ti, ph thm thu nhp cho m ti.

Ti tham gia vo cu lc b Singapore Island v tip tc chi gn m ti tp chi hi cn

Tintagel v say m tp luyn n mt bui chiu m t ti vn li xe a Choo n bt
chp tri ma. n ng Thomson, chic Studebaker ca ti trt i, quay ngc li theo
hnh ch U v ln xung con dc y c mm mi. Ti v Choo ln nho. Tht may, c hai khng
h b thng tch g c. Nu chng ti trt khi con ng pha trc na mt cht, chc
hn s m sm vo mt ng nc to thay v ln xung con dc t mm ny, v mi chuyn
kt thc.

Ti rt bt an. Vic tm hiu chnh trng Singapore khin ti tht vng, thm ch cn bc
bi na. Quyn lc nm trong tay vin thng c, th k thuc a v vin chng l. Tt c h
sng trong khun vin Ta nh Chnh ph. Vin thng c sng trong ta kin trc ln nht,
chnh l Ta nh chnh ph, vin th k thuc a sng trong ngi nh bit lp ln th nh, cn
vin chng l trong ngi nh ln th ba, v vin ph t th k v th k ring ca thng s th
trong hai ngi nh bit lp khc. in thoi lin lc phc v nm ngi nh ny hot ng 24
gi mt ngy.

y thc s l tri tim ca chnh quyn. C mt Hi ng Lp php, nhng ch c 6 trong 25

thnh vin ca n l c bu a phng. Cn li l nhng vin chc Anh v nhng ngi
Anh c b nhim, ng u l th k thuc a. Nm 1951, s thnh vin c bu tng ln
n 9, nhng h khng c quyn quyt nh chnh sch. V cng khng c uy tn g vi dn
chng s c tri i bu Hi ng lp php v hi ng thnh ph th t i n ti nghip.

ng ch ca ti, John Laycock, l linh hn hot ng trong chnh ng ln y, ng Cp

tin, nhng lnh t trn danh ngha ca n li l mt lut s khc, ng C.C. Tan, mt ngi c
dng v v ging ni yu t. Nhng lnh t ca ng hu ht l nhng sinh vin tng hc lut
hoc y ti Anh trong nhng nm 1930 mi tr v x, lun knh n nhng gi tr ca Anh. H
ging nh ng ni ti xem mi th ca Anh u l nh cao ca s hon m. H khng tin vo
chnh mnh, v cng t tin vo dn tc h.

Patrick ODonovan, phng vin ng Nam ca bo London ra ngy ch nht, t Observer

(Ngi quan st), khi ti cn l sinh vin Anh, m t th h nhng sinh vin chu du hc
v tr v trc ti nh nhng k khng kh nng v tm l cng nh tnh cm u tranh
v t do. im khi u l h khng th tip qun ngay lp tc v iu hnh mt quc gia c
lp, v cn phi c nhiu nm kinh nghim trc khi h c th lm vic . Ti thy h nh
khng c kh nng ln ting cho chnh mnh, ni chi n vic ng ln chng li ngi Anh.
Tnh hnh cng th i vi ngi n t n, nhng k tr thnh nhng lnh t
Singapore nh vo quc tch Anh ca h v nh khong trng quyn lc do cuc ni dy ca
MCP gy ra. Ngi bn x duy nht c tm vc l Lim Yew Hock, tng th k ca Lin on th
k v nhn vin hnh chnh Singapore.

Cc chnh khch ny din thuyt tht u oi chng bao gi ng chm g n quyn lc ca

ngi Anh. H t ho qu mc mi khi c ph phn g v cc vin chc thuc a. ng bn
Kenny Byrne m t h nh nhng k c nui dng trong tinh thn n l. Kenny v qu
trn tu Willem Ruys cng ti, ng ta lm vic trong ban th k chnh ph, v chng ti c th
by t tm trng tht vng ca mnh khi ti n thm ng trong khu c x chnh ph sau ba
ti. ng l mt ngi lai u cao, n ni t tn, i ng chm chp v nh dai nhng li lng
m v khinh b dnh cho mt s nhn vin ngi Anh nh ng trong ngnh dn chnh.

Ti cng quyt lm mt ci g trc tnh trng thm hi ny, v c ao nhng ngi bn

khc ca ti t Anh tr v, c bit l Keng Swee v Chin Chye. Ti cn s nh gi ca h
trao i kin v quyt nh mt phng cch hnh ng. Ti cng mun tip xc vi John
Eber v Lim Kean Chye, nhng nhn vt cnh t hng u trong Lin minh Dn ch Malaya
(Malayan Democratic Union MDU) trc khi n b gii tn khi tnh trng khn cp c tuyn
b vo thng 6/1948. Mt ngy thng 11/1950, chng h bo trc, John Eber ti gp ti ti
ng Oxley. Ti hi ng ta chng ti c th lm g trc tnh hnh chnh tr theo hin php rt
mong manh ca Singapore. Ti sao khng thnh lp mt ng phi v lm mt ci g thit
thc chm dt tr n ni vng vo kiu hin nay v thch thc quyn lc ca chnh quyn
thuc a? ng ta khng ha hn g c. ng ni: ang c tnh trng khn cp. Chng ta phi ht
sc cn thn. C l ng nghe Lim Hong Bee ni v cuc hp ca chng ti London v nh
gi ti nh mt thnh vin mi c trin vng.

Thng 1/1951, bo ch tng thut v bt gi mt nhm ngi cng sn c gio dc Anh.

Trong c John Eber, ph ch tch MDU, C.V. Devan Nair, th k ca Lin on gio chc
Singapore, v Abdul Samad bin Ismail, bin tp vin chnh ca t bo bng ting Malaya, Utusan
Melayu. y l ln u tin quyn cu lu da trn cc quy nh v tnh trng khn cp c s
dng nhm chng li mt nhm ngi c gio dc Anh. Ti hy vng lm cho John Eber v
bn b ng ta quan tm ti vic thnh lp mt chnh ng hp hin, nhng thay vo ng ta
li nh gi ti c th l mt thnh vin mi theo ng li ca ng ta. Nu nh ng ta v nhm
ca mnh khng b bt gi trong 6 hay 12 thng na, S c v c th tm c ti mt lt vi
h ri. S chuyn hng ca cc s kin cho ti mt thi gian di suy ngm v ti nhanh
chng nhn ra tnh nghim trng ca bin chuyn ny.

MCP ang tin hnh chin tranh du kch chng li ngi Anh trong rng gi Malaya, bn cc
ch n in da trng v nhng ngi bn x ng h thc dn. H thu phc c nhiu thnh
vin mi t s ng nhng c Hn hc Singapore, nhng ngi b n tng bi nhng thng
tin v thnh qu ca ng Cng sn Trung Quc v bi nhng chin thng ca Qun i nhn
dn gii phng trong cuc chin chng M Triu Tin. Nhng thnh cng ny nng cao uy
th ca Trung Quc v v th khin rt nhiu ngi Hn hc gic ng theo l tng cng sn.

Nhng by gi r rng rng MCP cng li cun c nhng thnh vin mi trong gii tr
thc hng nn gio dc Anh. D h nhn c s u i c bit, v hu nh c quyn ginh
c nhng cng vic trong b my chnh ph v trong cc ngnh chuyn mn, mt s ngi
duy tm nht vn khng cng li c sc hp dn ca ch ngha cng sn i vi cc dn tc
ang chng ch ngha thc dn. Nu chng ti khng lm g. Nu chng ti tht bi trong vic
li ko h vo mt phong tro chnh tr hiu qu, th MCP s l k chin thng sau cng.

Ti vn tip tc vic tp s ca mnh v theo Laycock ti ta n trong cc v x ca ng ta.

ng ta vn tnh to khi phi xut hin, nhng trong nhng dp khc th c nh mt cuc th
thch. ng ta s mi ti i n tra, n ti v ung th ca (loi bia nu) cho tri nhng con hu
khch sn phi trng Kallang hoc nhng ming tht nng Stamfort Cafe hoc Adelphi
Grill. i khi ng ta say kht n khng th lm vic vo bui chiu, v ban m ng ta li
mt mnh ung whisky. Ti n nhiu hn sc mnh v ung nhiu hn ti mun. Laycock hn
ngh ti l mt thnh vin mi hu ch cho ng Cp tin ca ng ta, v vo thng 2/1961,
ng ta ngh ti lm tr l cho ng trong k bu c Hi ng Lp php. Ti ng . N s cho
ti mt nim v tnh hnh v thc t Singapore.

Ngy ch nh l ngy 8/3, nhng khng kh chng c g l nhn nhp c. Khng c g ngc
nhin. Cuc bu c Hi ng Lp php ln trc vo nm 1948, ch c 23.000 trong tng s c
tri 200.000 i bu, v gn phn na s h l ngi n d cng ng ca h chim khng qu
6% dn s. Nn chng c g l bt thng khi c mt t l thiu cn xng v s ngi n trong
nhng ngi ng c k bu c nm 1951 c 15 (c mt ngi Sri Lanka) ng c vin n
trong s 22 ginh 9 gh. Mt trong s h, ngi ph n u tin c bu vo Hi ng lp
php, b trn sang n mt nm sau cng vi ng chng lut s ca b ta v mt s
tin ln ca cc thn ch ng ta. iu tht bt li cho ch ng ca nhng ngi n gc n
Singapore, nhng k c xem nh loi chim di tr.

Vi mt cuc bu c s si, Laycock chim c mt trong su chic gh m ng Cp tin

t c. ng Lao ng hai gh, v mt gh thuc v mt ng vin c lp. Cuc vn ng l
s nhi li nhng g ti chng kin Anh. Laycock tranh c khu vc bu c Katong ca
ng b bin pha ng, ni tp trung a s nhng ngi Hoa vng eo bin ni ting Anh,
trung thnh vi c vua v ch. Vi t cch l tr l tranh c ca ng ta, ti tr cng cho
nhng ngi dn nhng tm p phch in hnh nh, tn tui ng ta vi tiu Hy bu cho John
Laycock, ng Cp tin. Nhng ng ta cng ch th thm cho ti t chc nhng ba tic ti, vi
nhng v n chuyn nghip nhy cp vi nhng ngi n ng mc y phc Malay, v lo chu
cp thc n v ru d chuyn ny l tri lut. Hn na, ti phi bo m, rng ngi trng
lng ca khu vc bu c phi c n b xng ng cho vic ng ta ku gi dn lng mnh bu
cho Laycock. Gia ba tic, John Laycock s tro ln mt ci bc nh, tay cm micro din
thuyt bng ting Anh, ha rng ng ta s em li in nc cho thnh gi ca mnh. Ch vi
ngi hiu ng ta ni g. Chng ti t chc hai bui mttinh Kampong Amber, mt vng
t ca nhng k tha phng ngho kh m hin tr thnh mt chung c cao ngt.

Cng nh cuc bu c nm 1948, ch mt t l nh c tri i bu 24.693 trong tng s

250.000. Th gii m nhng hi vin hi ng lp php i din ch l mt phn nh, cch ly
hn i a s qun chng. i a s dn trn o chng dnh dng cng chng quan tm n
cuc bu c v l do n gin l h khng c quyn bu c, v d sao th mi th u c
hng dn bng ting Anh, trong khi a s dn chng ni ting Hoa. Con ng i ln ca h
sau khi qua cc trng lp ca ngi Hoa l khng ng k, v nguyn vng chnh tr ca h ch
c th c thc hin thng qua MCP. H bao gm nhng ngi bn hng rong, ko xe, ti x
taxi v nhng ngi chy vic cho nhng tr x s bt hp php. H l nhng ngi bnh
thng vn xut hin bn ngoi vn phng ca Laycock & Ong, mong c gip thot khi
nhng rc ri vi cnh st, vi nhng ngi c chc quyn hoc chnh ph. H khng ni c
ting Anh, v nhng vin th k s thng dch li li ca h cho cc v lut s khng hiu c
phng ng ca h.

Ti cm nhn c rng th gii gi di ca thc dn l khng thc. Cc vin chc ch phc

v cho quyn li ca chnh h v quyn li ca nhng ngi hng nn gio dc Anh, nhng k
c th gy sc p i vi h thng qua bo ch vit bng ting Anh. Nhng h khng phi l
ng lc kinh t ca x hi Singapore. Ti c mt cm gic kh chu d di. Ti ch tho lun
nhng ngh ny vi mnh Kenny. Ti phi thnh cng trong ngh lut ca mnh, v phi nhn
ra ngh lut s gip ti th no trong chnh tr.

Ngy 7/8/1951, ti hon tt xong mt nm thc tp ca mnh. vo c Lut s on,

Choo v ti phi khoc b o ti tm v mc chic o chong lut s vi nhng di trng, v
trong trng hp ca ti, thm mt ci c cng na. y l mt dp quan trng, v ton b Lut
s on c 140 thnh vin, v mi nm ch nhn thm mi lut s mi. Ren Eber, mt lut
s k cu c uy tn, xut n xin gia nhp ca chng ti bng mt bi din vn lch s
ngn. Con trai ca ng, John, l mt ng vin cng sn hot ng b mt, b bt gi cch nay
by thng. Singapore qu l mt th gii nh b!

Bi v khai sinh ca ti ghi ti l Harry Lee Kuan Yew, ti khng th yu cu Middle Temples
hay trng i hc Cambridge xa ch Harry trong tn ti. V vy trong c bng tt nghip
Cambridge ln trong chng nhn Lut s on, ti vn l Harry Lee Kuan Yew. Nm 1950, ti
quyt nh tm cch c nhn vo Lut s on Singapore di ci tn ngi Hoa thi, v
h c t trc tn ring l: Lee Kuan Yew. Ln ny ti thnh cng; Lee Kuan Yew tr thnh
con ngi trc cng chng ca ti, iu m ti i din v t nhn mnh nh th mt ngi
dn tc ch ngha cnh t v l cch ti xut hin trn cc bi bo tng thut cc v n
ca ti. Nhng sut nhng nm thng ny, v v bn b ring ca ti vn gi ti l Harry. Vo
nhng nm 1950, sut nhng nm thng u bc vo chnh trng, i lc ti cm thy hi
kh chu khi b gi l Harry Lee. V mt chnh tr, iu l mt bt li. Tuy nhin, n gia
nhng nm 1960 , sau khi ti chu ng v tn ti c qua nhng th thch, ti vt qua
mi cm gic kh chu. iu khng h lm gim uy tn v gi tr ca ti. Ti khng t t tn
cho mnh c. Ti khng bao gi t mt ci tn mang hi hm Ty phng cho bt k a
con no ca ti, m cc con ti cng khng h lm vy i vi con ci chng.

Ba ngy sau khi vo Lut s on, mt ngi bn c ca ti l h tch vin trong Ta n ti

cao, Tan Thoon Lip, yu cu ti bo cha cho bn ngi Malay trong mt v n m n s nh
hng su m n quan im ca ti v h thng bi thm on Singapore. Vo thng
12/1950, mt c gi H Lan, k b m nui ngi Malay ci sang o Hi, c a vo tu vin
theo lnh ca Ta n ti cao trong khi quan ta quyt nh m rut c c quyn i c li. B m
H Lan giao con gi nh ca mnh cho ngi n b Malay ny trng nom khi qun Nht
trn qua t nc. Bo ch ng hnh c gi trong tu vin, trc tng c M ng Trinh. iu
ny khin nhng ngi theo o Hi, nhng ngi coi c nh mt ngi Hi gio, gin in
ln, n h gy ra cuc no lon sut my ngy lin, m ng nhng ngi Hi gio trn
ng ph git v ti v nhng ngi n ng v ph n da trng.

Bn ngi n ng m hin ti phi bo cha nm trong s 13 ngi b buc ti git ngi,

gy ra ci cht ca Charles Joseph Ryan, mt h s quan trong Khng lc Hong gia. Chn b co
cn li c mt lut s thm nin hn, F.B. Oehlers bo cha.

Phin ta ko di gn hai tun, di s iu hnh ca mt thm phn v mt bi thm on

by ngi. Ti ch tm vo v n cn hn c Oehlers, mt ngi n ng 50 tui m danh ting
trong Lut s on c khng nh. Cn danh ting ca ti s c quyt nh. Ti lm
phn ln vic i cht, nhm to ra nhng nghi ng v tnh chnh xc trong s nhn din ca
nhng ngi tham gia vo vic bo lon dn n ci cht ca Ryan. Tri ti lc h bt gi
Ryan, li anh ra khi chuyn xe but a anh t Changi vo thnh ph, nh anh bt tnh v
thy anh xung mt ci mng su y nc ma trong khu Geylang Serai ca ngi Malay.
Ti mi vin thm phn, cng bi thm on v nhn chng i n ch xy ra s vic vo ban
m thy n ng yu t khng soi sng con ng c bao nhiu. Ti t cu hi rng
nhng ai chng kin mt m hn lon chng 4050 ngi Hi gio Malay v n trong nh
sng yu t , lm th no c th nhn ra nhng ngi ngi gh b co kia chnh l nhng k
tn cng nn nhn. Ti ni xy ra ti c, h ng cch k tn cng bao xa? H thy cc thn
ch ca ti trong bao lu? Nhng k tn cng mc qun o g? C du vt hay v g c bit g
trn khun mt ca cc b co?

Sau cuc i cht, Oehlers v ti tng kt li. Chng ti ch ra mi mu thun gia nhng g
nhn chng khai ti ln thm vn s b v ti chnh phin to, c bit l v kh nng nhn r.
Vic ging nh i qua mt cnh ca m sn, khi cc v bi thm ngi n v Hoa chng vui
sng g trong vic kt ti nu nh iu c ngha l a mt ngi n ch cht. V vy bi
thm on thy tht s nh nhm khi c th tuyn b tha bng tt c nhng ngi b buc ti
st nhn. Nhng s tht li nng ln lng tm h v h kt lun chn ngi trong s cc b
co phm ti c thng nghim trng. Ba trong s cc thn ch ca ti c tr t do.
Mt ngi ch b nm nm cm c. C mt v phn n trn gng mt ca quan ta v cng t
vin ngi Anh.

Ti cng thy gh tm trc kt qu ny. Nhim v ca ti khi lm lut s bin h Ta n

ti cao i hi ti phi lm ht sc mnh cho thn ch m khng phm lut hoc a ra mt
iu g sai s tht. Ti to ra nhiu nghi ng v pha cng t v ngn tr cng l. Ti khng
h nghi ng chuyn bn thn ch ca ti git Ryan, rng vo m h b kch ng cao
v hn s git bt k ngi da trng hay ngi lai no trn ng i ca h, bt c ai lin quan
ti Thin cha gio, tc l, theo h, chng li o Hi. Ti khng cn tin vo mt ch m n
cho php s m tn, ngu dt, thnh kin, nh kin v s hi ca by vin bi thm quyt nh ai
l c ti hay v ti. Theo nh ngha, h l nhng con ngi bnh thng, khng c nng lc
chuyn mn g ngoi kh nng hiu c ting Anh v lm ng cc th tc quy nh. Ti
tng gp cc vin bi thm trong cc ta n Anh. Ti khng ngh h xng ng vi lng tn knh
m cc lut s v nhng nh lm lut dnh cho s thng thi tp th ca h.

Mt khc bit gia cc v x Anh v Singapore l nhu cu cn c thng ngn. Nhiu nhn
chng khng th, hoc khng mun, ni bng ting Anh, c th ch v mun c thm thi gian
nh hnh cc cu tr li ca h. Thng ngn ngi Malay, mt ngi n theo Hi gio, tht l
gii. ng ta c th m phng m sc, iu b v tm trng ca nhn chng. ng ta dch mt cu
tht tuyt khi mt nhn chng nhc li cu Allahu Akbar. ng ta dch thnh: ng ta ni
nhng ngi l Allahu Akbar. , cu ngha l Thng tht v i. cng l ting h
xung trn ca ngi Hi gio.

Nhng nhng thng ngn cn c cng dng khc. Khi a con u tin ca chng ti ra i
vo ngy ch nht 10/2/1952, ti hi kin mt trong nhng thng ngn ti Ta n Ti
cao, ng ny tng gip nhiu lut s tm ra nhng ci tn Trung Quc thch hp cho con ci ca
h. Ngy sinh thng l rt c ngha trong lch Trung Quc, ngy 15 thng Ging nm Thn.
Nn chng ti quyt nh t tn chu l Hsien Loong Hin Long. l mt thng b ngi roi
di nhng nng ti bn k, v n khin chng ti rt sung sng.

Khi ti thm Choo ti bnh vin ph sn Kandang Kerbau vi ngy sau , ti c th k

cho c nghe vn may th hai ca ti v bo cha hp tc u tin ca ti. N s a ti vo
sn khu chnh tr v i ti mt cuc i u vi chnh quyn.
7
NHNG XUNG T U TIN VI CHNH PH

Mt bui chiu nm 1952, mt nhm gm ba ngi Malay v mt ngi n trong ng phc

nhn vin pht th n vn phng ca Laycock & Ong gp ti. Khng cn lm vic trong
phng Laycock na, ti gp h phng ngoi khng my iu ho, nng, m cng vi ting n
o ca xe c v nhng ngi bn rong. Nhng ngi trong Lin on nhn vin Bu chnh Vin
thng bo ti, h xut mt yu sch v vic xem xt li lng bng cho nhn vin nhng
n gi vn cha c gii quyt, v h c php thu mt lut s thay mt cho h. Ti hi
John Laycock liu c nn nhn v ny khng, bi n khng em li nhiu tin. ng ta bo ti
nn lm v to thanh danh, v vy ti ng m khng i hi th lao theo quy nh. Vic ti
nhn v ny s l mt bc ngot trong lch s nghip on v phong tro u tranh hp php
ca qun chng. Ti khng ng rng mnh s dn dt cc lnh o nghip on vo mt cuc
nh cng, m trong vng hai tun, lm thay i tnh hnh chnh tr. N t chnh quyn thc
dn vo th phng th v c v tnh chin u ca cng nhn vin. Nhng n cng to c hi
cho nhng ngi cng sn t chc li lc lng ng h h.

P. Govindasamy, mt nhn vin bu in (mt chc v cao hn ngi a th), tuy khng
c hc nhiu nhng trnh by ngn gn cho ti v tnh hnh bng th ting Anh tm c.
ng ta l mt ngi thch hp v ng tin cy. Sau ny ng ta c c dn biu khu vc bu c
k cn ca ti v gip ti coi sc khu ca ti. Vic thng lng vi S doanh nghip thuc
ban b th chnh ph ko di t thng 2 n thng 5, em li kt qu l h ch duyt theo bng
lng ging nh bng lng ng dng Malay, d ti chng minh rng Singapore cng
vic nng n kh nhc hn v mc sinh hot cng cao hn.

Chng ti i n ch phi quyt nh hnh ng. Mt bui sng Ch nht, nghip on t

chc mt cuc hp trc khi nh cng ti c x ca h trn ng Maxwell, ni cc gia nh
ng con sng trong nhng cn h mt phng vi nh bp v nh v sinh chung. Gn nh ton
b thnh vin nghip on gm 450 ngi c mt. S c mt ca ti s cng c thm lng
can m ca h v m bo vi h rng nhng g h ang lm khng c g tri lut c, c bit
l cha h c cuc bi cng no c t chc Singapore t khi tnh trng khn cp c cng
b nm 1948. Bng th ting Malay bnh dn, ti gii thch r rng kin ca mnh vi tt c
mi ngi, a s l ngi Malay, s cn li l ngi Hoa v n. H quyt nh ra tuyn b bi
cng.
 Trc khi cuc bi cng bt u vo ngy 13/5, Keng Swee, ngi t Anh v, chun b mt
ba n ti ti Cu lc b bi li ngi Hoa trn ng Amber ti gp mt ph tng bin tp
t Singapore Standard, Sinnathamby Rajaratnam. Raja l mt ngi Malay dng di Jaffna
Tamil. ng ta London sut 12 nm n nm 1947, kt giao vi mt nhm ngi n v Phi
chu theo ch ngha dn tc v nhng ngi Anh thin t, v vit nhng bi bo chng thc
dn. ng ta thch lng nghe kin ngi khc. Ngi ngoi tri cnh h bi, gia ting nhc v
ting n o ca nhng ngi i bi, ti trnh by ngn gn vi ng ta v cuc nh cng. ng ta
lu nay ch i mt vn thun li i u vi chnh quyn thc dn, v hm h tham gia
cuc chin u cho nhng ngi a th.

Trong khi nhng ngi a th ng gc mt cch ha bnh khng cho bt c ai vo lm

trong bui sng u tin din ra cuc bi cng, chnh quyn phi mt o qun ngi Gurkha
ng o trang b sng lc v dao qum vo Bu in Trung tm trong ta nh Fullerton trn
bn cng Collyer, phn ni cm nht ca khu thng mi. Ngi i din cnh st thng bo
rng cnh st mang tiu lin s ng gc ti tt c cc bu in cho n khi cuc bi cng kt
thc.

Hm sau, bo ch ng nh ca nhm Gurkha cng cnh st i km, mt cch tng phn su

sc, vi mt tuyn b n ha ca vin ch tch nghip on rng nhng ngi pht th s tm
ngng lm hng ro cn nhng ngi mun vo lm vic cho n khi nhng nh ca h c
hiu r. D lun cng chng ng h nhng ngi pht th. Ngy k tip, chnh ph rt nhm
Gurkha i v nhng ngi biu tnh ti lp ro cn mt cch ha bnh.

T Singapore Standard l mt t bo ca ngi bn x vi s pht hnh t hn nhiu so vi

t Straits Times thn chnh ph Anh, nhng ting ni ca n v cuc u tranh ny rt c
quan tm. Nhiu ngi bn x c n, khin cho nhng vin chc thc dn cng c theo.
Trong bi x lun ca mnh, Raja nho bng khng thng tic nhng thnh kin chng tc ca
chnh ph thuc a, t vn v quyn ca nhng ngi Anh thuc a c nhn lng
nhiu hn nhng ngi bn x, h c tr thm 1.000 la ph cp lm vic ti thuc a,
trong khi nhng ngi pht th yu cu thm 10 la mt thng th b t chi.

Trong khi th t b dn ng, gy kh khn cho tt c mi ngi. Dn chng phi t vo

bu in lc ra th t v bu kin ca mnh. D vy, dn chng vn ng v pha nhng
ngi pht th v nhng hnh ng n ha ca h v nhng tuyn b m ti son tho cho
h. Nhng hng ta bi in m v cc x lun ca Raja trn t Singapore Standard gip ch
rt nhiu. T bo bng ting Malay Utusan Melayu ng h nhng ngi nh cng, v phn ln
ngi pht th l ngi Malay. Cc bo ting Hoa, Nanyang Siang Pau v Sin Chew Jit Poh, cng
cng thi v trong c nhiu phng vin v bin tp vin thn cng lun lun chng li
chnh ph.

T Straits Times, ngc li, do ngi Anh lm ch v iu hnh. N c mt tay vit x lun
tht hay, Allington Kennard, ng ny c ra v trung lp nhng li nhn thy kh m khng ng
v pha chnh ph.

Raja ang thch ch trc cuc chin. y l cuc thnh chin tuyt vi nht cuc chin u
v qun chng b ch p chng li bn thc dn da trng bc lt v lng tm. Vn phong
chin u ca ng ta rt n tng. Nhiu nm giao kt vi ngi n v Ty n chng quc
gip ng ta c mt vn phong mnh m. Ba nm tranh lun vi nhng sinh vin ngi Anh
y thin ch v thn thin trong cu lc b Lao ng i hc Cambridge cho ti mt cch
din t khc v thch dng ngn ng n ha dn nn hn. Th l chng ti kt thnh mt i,
Raja mnh m v y kh lc, ti th mm mng nh nhn, nu c ph phn, th lun mang v
bun phin hn l gin d. Ti gi in cho ng ta gp , phn loi nhng phn ng t pha
nhng ngi ng h chng ti; ng ta kim li mc gay gt trong bi x lun ca ng vi ti.
ng ta s mang bn in th n nh ti cng tho lun, hoc chng ti s ni chuyn trn in
thoi, thng l sau na m, ngay trc khi t bo ca ng ln khun in. T Singapore
Standard thng tin rt chi tit khin t bo ca chnh quyn, t Straits Times, phi cng b
nhng th ng ca ti gi c v v t.

Gn cui tun u tin, cng lun xoay sang chng i chnh quyn d di. Cc vin chc
thuc a Anh hoc khng quen vi vic trnh by tnh th ca h thu phc s ng h ca
dn chng, v cng khng quen vi vic i ph vi dn bn x, nhng k lch s nu ra
nhng mu thun, yu km v thi kiu ngo ca h. Vic bc trn thi kiu cng ca cc
nhn vin thuc a trong cch i x vi nhng ngi pht th khin nhng nghip on
khc cng khai ng h h. Ngay c tng th k ca i hi nghip on Singapore, mt t chc
thn chnh quyn, vn l cng s thn cn ca Lim Yew Hock v l y vin ban chp hnh ng
Lao ng Singapore, cng tham gia cuc u tranh. ng ta thng bo quyn gp mt ngn qu
gip nhn vin bu in tin hnh bi cng n kt thc thng li". T Singapore Standard
ku gi cng chng ng gp v nhn tng phm t cc nh ho tm.

Chnh quyn m ra lo lng. Vin th k thuc a ngh ti tc thng lng ngay khi cc
nhn vin tr li lm vic. Ti tr li rng nu cc nhn vin ngng bi cng v cc cuc
thng lng tht bi ln na th h s i mt vi vin cnh mt cuc bi cng th nh. Ci
kiu ny, nu lp li nhiu ln, s khin vic bi cng, v kh thng lng cui cng ca nghip
on, tr thnh mt tr khi hi.
 Trong mt cuc hp ca Hi ng lp php vo th T, 20/5, ch thn thng c cnh
co nhng nhn vin bu in rng chnh quyn s khng b p lc ca vic nh cng khin
phi chp thun mi yu sch ca h. Hm sau, Raja p l trn t Singapore Standard:

Ln u tin trong lch s phong tro nghip on ti x s ny, vin chc cao cp nht
ca thuc a cng khai nghi vn tnh hiu qu ca v kh bi cng. Ni thng thn hn,
ng Nicoll (thng c) bo rng chnh ph xem p lc ca nhng v bi cng, d chnh ng
hay khng, d hp php hay khng, cng l iu g m chnh quyn khng th chu ng.

iu ny gy tc hi, cc vin chc Anh thy nn ch trc din bin ny. H ang b cng
khai tn cng. Vin th k thuc a p ng bng cch ha hn vi 500 nhn vin tham gia bi
cng rng ch thn ng ta s tin hnh thng lng vi cc i din nghip on nu h tr
li lm vic. Ti thuyt phc cc lnh t nghip on nn chn mt gii php mi v thng
bo tm ngng bi cng ba ngy.

Vic ny cu vn th din cho vin th k thuc a v cc vin chc ca ng ta. Cc cuc

thng lng ti tc vo ngy 26/5 v kt thc vi mt tha c ng hi lng.

l cuc bi cng u tin k t khi ban hnh cc quy nh v tnh trng khn cp vo
thng 6/1948, v n c tin hnh hon ton ng lut php, khng h c e da, bo ng
hay thm ch lp ro cn mt trt t. Cuc chin u l nhm ginh ly s ng h ca qun
chng v nghip on thng. Sau ln chng minh kh nng nghip v km ci ca cc vin
chc Anh ny, dn chng thy rng chnh quyn, khi b em ra m x, th cng rt d b tn
cng.

Vic xut hin trn bo ch nng cao uy tn ngh nghip ca ti. Ti khng cn l mt lut
s tr t ph mi t Cambridge v vi nhng bng cp hng danh d na. Ti dn dt
nhng cng nhn bi cng, ln ting ni cho h v c h tin cy. Ti lm c vic m
khng gy v g. Ti thu t rt ln trong s nh gi ca hng nghn cng nhn Singapore
v Malaya m khng lm gii tr thc Anh hc hong s. Cc bn ti v ti by gi tin rng
trong cc nghip on, chng ti s tm c c s qun chng v sc mnh chnh tr m chng
ti tm kim t hi tho lun chng trnh hnh ng ca mnh trong nhng m di
London sau nhng bui hi hp ti Malaya Hall. Chng ti nhn ra cch vn ng s ng h
ca qun chng.

Cc nhm phi cng sn cng thy phn khi, thm ch t tin hn, trc cuc biu dng lc
lng qun chng mt cch hp php, ha bnh v bt bo ng by t nhng bt bnh chnh
ng. Mt lot cc nghip on v hip hi ngh ti lm c vn php l cho h, v ti sung
sng c c h nh nhng lc lng ng h chnh tr cho mnh. H tr nhng khon l ph
tng trng cho cng ty Laycock & Ong c ghi tn ti trn cc giy t giao dch ca h vi
t cch c vn php l. Ti tham d nhiu ba tic thng nin hay i hi ca h. Ti hc
c cch ha ng vi cc bang ngi Hoa, nhng nhm ni ting Qung ng hay Quan thoi
nh Nghip on cng nhn ngnh in ngi Hoa, hay nhng nhm ch ni mt phng ng
nh Hip hi ngi Hakka Singapore.

iu ng phin l kh nng dng ting Hoa ca ti khng tt lm. Ti cm thy rt xu h v

khng c kh nng giao tip vi h bng th ting l ra l ting m ca ti. Mt ln na ti li
c gng hc ting Quan thoi. Ti tm mt ng thy v mua mt my thu bng nh. Ti cng
Hon Sui Sen, by gi lm y vin a chnh, hc cng ng thy ti cn nh trong c x chnh
ph ca Hui trn ng Cantonment. Nhng ti tin b rt chm v c qu t thi gian v t
hn, chng c my c hi thc tp.

Tuy nhin, ti chng cn n ting Quan thoi trong ln tham gia k ca ti vo cuc u
tranh ca cng nhn. Thng 12/1952, khong 10.000 cng nhn, ch yu l ngi n, thuc
Nghip on lao ng khu cn c hi qun, t nhin ra thng bo bi cng, v ngy 29/12, cc
cng nhn trong cn c qun s Sembawang khng lm vic na khin c cc s quan hi
qun ch huy cng nh chnh ph Singapore ht sc bi ri. Cc tu chin ca Hi qun
hong gia tham gia chin tranh Triu Tin v n Singapore gm mt tu ngm, mt hng
khng mu hm v hai h tng hm b neo li khng sa cha c g c. Vin thng c
can thip, nhng sau hai ln gp g khng kt qu, i din ca c hai bn ng em vn
tranh chp ny n mt trng ti c lp l John Cameron, Lut s hong gia thuc Lut s
on Scotland. Nghip on yu cu ti i din cho h.

Ti b ra mt tun nghin cu cc bng lng v so snh gia mc lng do chnh quyn

Singapore v do Hi qun hong gia tr cho nhng cng vic tng t nhau. Bui tranh lun i
tch c t chc trong phng ring ca chnh n ti Ta n ti cao v ko di c tun trong
thng 3/1953. Cameron, mt lut s ngi Scotland dy dn kinh nghim, vn gi mt v v t
khng thin v. Bn Hi qun c mt vin ch huy kinh nghim bit rt rnh cc bc lng ca
mnh. Khi Cameron a ra phn quyt vo ngy 11/3, r rng l ng ta bit gii hn ngn
sch ca Hi qun v khng h nh ph v mc gii hn . Ti i hi nng thang lng
ca Hi qun ln cho bng thang lng ca chnh ph Singapore, nhng Cameron t chi.

Cc cn b nghip on khng hi lng, v ng ch tch nghip on b p lc l phi t chi

phn quyt ca ta. Ti gp cc cn b y v thuyt phc rng tht bt li khi tip tc bi cng
sau khi chp nhn gii quyt tranh chp thng qua trng ti, rng y l ni dung chnh ca
u tranh hp php. Quan im ca ti c chp nhn v s v khng gy hi g cho ti. Tuy
rng ti cng mt i t nhiu uy tn v ch ginh c nhng nhng b nho nh. Ti xc
nh c ch ng ca mnh nh mt c vn php l bit u tranh ng lut v sn sng
thuyt phc khch hng chp nhn mt phn quyt bt li.

Nhng cuc bi cng khc ang m Singapore v Malaya. Cc vin chc ca Nghip on
cng nhn bu chnh vin thng Singapore ra thng bo rng h s bi cng i tng lng
vo ngy 23/3/1953. s l cuc bi cng u tin cha tng c ca cc vin chc chnh ph.
Nghip on ngh ti lm c vn php l cho h. Chnh ph ngh a ra trng ti, v sau
khi bn bc vi ti, nghip on ng . Chnh ph a ra danh sch su thnh vin trong
hi ng trng ti Malaya. Mt ngi trong ha ra l Yong Pung How, tng hc cng thi vi
ti trng lut Cambridge.

Sut trong ba ngy cuc tranh tng c a tin rng ri trn bo ch v i pht thanh. Ti
c hai mc tiu: t c mt phn quyt c li, v quan trng hn, phi by c thi trch
thng v km hiu nng ca cc vin chc thuc a ngi Anh trong vic i x vi cng
chc ngi bn x. Ti lm c vic ny m khng cn t ra qu khch lm. Yong Pung How ra
phn quyt cho 1.000 vin chc hng truy lnh 28 thng lng v nhng khon tng lng
khc tng cng ln ti 1 triu ng. Kt qu ny phc hi uy tn cho ti i vi gii cng
nhn.

Trong khi nhng cng chc ngi bn x cao cp hn cng ang bt mn. Kenny ang
nung nu mt ni bt bnh vi mt quyt nh thin v dnh nhng khon ph cp gia nh c
bit ring cho cc vin chc Anh phc v ti thuc a. Hip hi vin chc chnh ngch
Singapore nhiu ln lm kin ngh m khng kt qu. Cui nm 1951, khi Keng Swee t Anh
v, ng ta vch ra mt chin lc n gin to c th mnh chnh tr buc chnh ph phi
nhng b. Thay v u tranh i ph cp gia nh tng ng vi ph cp phc v ti thuc
a cho khong 200 vin chc chnh ngch ngi bn x, Keng Swee ngh h yu sch
nhng ph cp tng xng cho tt c cng chc, nht l nhng nhn vin cng nht bc 4 c
tr lng thp m rt ng o y. T 1945, lng cng chc tng rt chm so vi mc
lm pht. Cuc bi cng ca nhn vin bu in cho thy phong tro qun chng c th u
tranh hp php nh th no, sau , cc nhn vin cng nht cng si ni mun hnh ng.

Thng 7/1952, Keng Swee gip Kenny thnh lp mt y ban hnh ng phi hp i din
cho mi nghip on v hip hi ca mi cng nhn vin chc vi tng s thnh vin ln ti
14.000 ngi. H i hi cc ph cp gia nh tng ng vi lng tr cho cc vin chc Anh
phc v ti thuc a. Trong mt cuc biu tnh vo thng 11, cng nhn vin tp trung rt
ng by t bt mn i vi kiu i x phn bit chng tc dnh cho cng chc ngi bn
x. Truyn n ca h in dng ch C cng bng khng? Ngi u gia nh T con hng tr
cp NHIU. Chng ta c gia nh NHIU con v KHNG tr cp.

Nhng y vin dn c trong Hi ng lp php cm thy rng c th t c uy tn chnh

tr bng cch ng h yu sch v tr cp gia nh cho nhn vin bn x, nht l nhng ngi
hng lng thp, v h bt u ln ting ng h iu trong Hi ng lp php. Thng c
John Nicoll, ch ta bui hp ca Hi ng, hi bc bi. ng khuyn co h nn gii hn vo
vic thc thi kim sot chnh sch tng qut tm cao v cnh co cc cng chc rng qu v
khng th gy p lc i vi cc y vin hi ng.

y ban hnh ng phi hp ph nhn vic h tip cn cc y vin hi ng lp php yu

cu ng h, nhng t cu hi l phi chng cc cng chc khng c quyn tho lun cc vn
nguyn tc vi cc i din dn c ca h sao. Lin hip cc nghip on cng chc
Singapore gi th cho th k thuc a by t s mt tin tng su xa ca cc cng chc
ngi a phng i vi cc cng chc Anh phc v ti thuc a.

i mt vi s chng i ngy cng tng v thi phn khng n ngc nhin t cc cng
chc v thm ch t pha cc y vin hi ng lp php vn nhu nhc xa nay, vin thng c
tm cch phn tn s bt mn ang tng ny bng cch c ra mt y ban c trch, do F.C.
Benham, mt nh kinh t ni ting, lm trng ban, kho st xem cc bc lng hin nay
ca cc vin chc ngi bn x thng tr c ph hp hay khng. Sau ba ngy tham vn, y
ban ny ng vi cc nghip on rng h c quyn hng ph cp gia nh. Vin thng
c chong vng. iu ny s dn n thm ht ngn sch nghim trng. Khi ng ta bc b bn
tng trnh ny, su nghip on lin e da bi cng. ngn nga bi cng, vin thng c
ha s giao vn li cho mt y ban c lp, do Hun tc Edward Ritson ph trch. Thng
3/1953, Ritson ngh bi b cc ph cp gia nh cho nhn vin Anh phc v ti thuc a.

y ban hnh ng phi hp lm rung rinh h thng thuc a. Sau 10 thng tip tc m
phn, chnh ph ng mt thang lng mi, tng nhiu cho cc cp chc v lng cao hn l
cho cc vin chc bc trung v bc thp. Nh vy chnh ph thuc a khng cho Keng Swee
v Kenny ginh c uy tn chnh tr i vi gii cng chc cp thp m h hng mong mun.
8
M RNG NH HNG

Thng 9/1952, mt ngi Malay cao, trc 40, trng ging ngi n, sng mi di mnh, n
vn phng ca ti. Ni ting Anh tt nhng hi ngp ngng v lp bp, ng ta t gii thiu l
Yusof Ishak, ch nhim kim tng bin tp v gim c iu hnh ca t bo Utusan Melayu.
Bin tp chnh ca ng l Samad Ismail, ang b giam cng nhng ngi chng i khc ngoi
o St. John sau khi b bt vo thng 1/1951, nhng ngi ta sp x li v ca anh ta. Ti c th
i din cho anh ta khng?

Tt c mi v n v ti chng chnh quyn tnh trng tuyt vng hay hu nh tuyt vng
u n vi ti nh mt hy vng cui cng. Ti da theo cc iu lut cho php thng
dn kin nh nc kin v kt n c nhng vin chc nh v ti sch nhiu dn en,
nhng ngi sn sng tr tin cho ti gip h tr th mt phu ko xe kin mt cnh st v
tn cng ng ta, mt th kho bn cng kin Ban qun l cng h chc anh ta mt cch bt
cng. Trong mt v ng nh, ti kin Thiu t hi qun George Ansel Hardcastle, ch huy
lc lng phng chy cha chy thuc cn c hi qun, v ti bi tn khi thm lm qu phc li
ca cng nhn vin. V n ny do mt quan ta Anh ta hnh s khu vc th l v ng ta
tha bng ng thiu t. Nhng nhn vin cha chy bt mn sau theo kin ca ti v kin
Hardcastle ln ta cp cao hn i bi thng vi mc ch lm rm beng v ny. Tuy nhin
cc s quan b bn ca ng ta lc quyn c 12.000 la, bi thng v tr n ph
trc khi v ny c em ra x, khin nghip on khng t mc ch phi by v t co ng
ta trc ta x cng khai. l khng kh c cm v nghi k m chng ti phi sng trong .

Nhng v Samad khng ch l vn php lut. l mt v truy t chnh tr ca mt gung

my hnh chnh thuc a ang chu s e da ca mt cuc khi ngha v trang ca cng sn
v p lc i c lp ca cc lc lng quc gia. Cch hay nht l thuyt phc chnh quyn rng
ngi t ny c th l mt ngi yu nc nhng khng theo ng li bo ng v trang. Ti
quyt nh nhn v ny m khng bn vi Laycock. Utusan Melayu s chu mi chi ph cho v
ny.

Ti e rng s khng t kt qu g nu ch lm mt vic l thuyt phc, nn ti quyt nh tm

vin s quan S c v ph trch v ny tm hiu tnh hnh ca thn ch ti, v xem h
mun buc anh ta ti g. May mn thay, vic ny a y ti gp Richard Byrne Corridon, ngi
ph trch b phn kim sot dn n v ngi c gio dc Anh. ng ny l mt chuyn gia
tng lm cng vic ny ti n v c th phn bit ngay nhng ngi cng sn v nhng
ngi quc gia n.

Chng ti gp nhau trc . ng ta tng nghin cu h s ca ti v mt sng sm n

vo nm 1952, ng ta ti tm ti s 38 ng Oxley, ch chuyn gu. ng ta ni rng ng
c v cc hot ng ca ti ti London v rt mun gp ti tm hiu thm v nhng
ngi cng sn , nh Lim Hong Bee, v nh hng ca h i vi cc sinh vin ngi
Singapore v Malaya. Ti ni cho ng nghe nhng iu ti nhn xt v Lim Hong Bee v kh
nng pht trin ca ng cng sn trong gii sinh vin du hc ti London, nhng c thm rng
sau v bt gi Eber v nhm ca ng ta ti Singapore vo thng 1/1951 th c th ti sai.
ng thi ti cng vch r cho ng ta v nhng nghi ng ca S c v v ln i hi thanh
nin Budapest. Ti ni Dennis i d hi y nh mt k ngh h thi v n chng quan tm g
ti chnh tr. Nhiu nm sau, ti khm ph ra rng nhng iu ny cng c ghi vo h s ca
h.

By gi ti n gp ng ta ti vn phng S c v trn ng Robinson. ng ta rt ci

m. ng ta ni Samad l mt ngi thng minh, nng ng, mt nh hot ng u hng. Ti hi
liu anh ta c phi mt ngi cng sn khng, ng ta p: "Ngi cng sn thng minh nht m
ti c bit. Cu ny nghe chng c g ha hn cho n lc ng ta thm: Nhng con ngi c
trng thnh v t tng ca h thay i cng kinh nghim, ng c lm vic vi anh ta. Anh ta
ng c gip .

Cnh st t chc mt chuyn tu a ti ra o St. John, mt i i lch s h dnh cho cc

lut s bin h phm nhn. l mt chuyn i d chu ko di 20 pht trong mt bui chiu,
sau l 20 pht i b v leo dc ln mn Bc ca o. , gia khu rng xinh p, c nhng
khu nh ngh mt ca chnh ph, cch khng xa l nhng dy nh c hng ro km gai lm
tri cai nghin thuc phin. C mt ta nh cng c vy bng hng ro km gai, l ni tm
gi cc phm nhn chnh tr. Bit trc chuyn ti ra y nn vin gim ngc t sn bn
gh di bng cy gn . Ti ch mt lt trong khi mt nhn vin ngi n i vo ta nh, lt
sau ng ta dn ra mt ngi Malay tm thc, gy mnh, eo knh rm, c hng ria mp ta gn
v chic rng ca b m. Anh ta ht thuc lin tc v trng c v rt bn chn. Anh ta c v nghi
ng kh nng c phng thch trc mt y ban gm mt chnh n ta n ti cao v hai ph
thm khng chuyn.

Ti ni vi anh ta rng chuyn ty thuc vo vic S c v c tin anh tip tc theo ui

l tng cng sn na hay khng, nu anh tip tc th s cn b bt i bt li. Nhng nu sau khi
c tha, anh hot ng nh mt ngi theo ch ngha quc gia th chc h s anh yn. Anh
ta bt ci. l ln u tin ti i mt vi mt ngi cng sn b cm t. Ti chng bit g v
tm l, ng lc v cch suy ngh ca h, nhng th khin h quyt tm chng t cho chnh
h v mi ngi rng h l nhng con ngi c nim tin v sc mnh, c kh nng chu ng
gian kh v l tng, xng ng l ng ch vi cc chin s khc tn trung vi ch ngha Mc.

Vic ti thm v x anh ta c lm kn trong phng ca quan ta. Anh ta b cu lu ch yu

v anh ta l ng vin MCP v l lnh o phn b Malay ca Hip hi dn tc chng Anh, mt t
chc ph tr ca MCP. Quan ta lng nghe l l bin h ca ti rng anh ta c bn l mt ngi
chng thc dn v l mt ngi Malay theo ch ngha quc gia, v do quan h c nhn v bn
hu m anh ta t chc cho Abdullah Sudin, mt ng vin cng sn cao cp, o thot sang
Indonesia vo thng 9 hoc 10/1950, khi bit ng ny b cnh st truy n. Ti khng bit mnh
c gy c n tng vi ng chnh n v hai v ph thm hay khng. V chnh n chng ni g,
v bui thm vn kt thc trong vng 20 pht.

Samad tr ra o St. John, nhng thng 4/1953, anh ta cng vi ngi khc c phng
thch, trong c C.V. Devan Nair. Khi ti gp Nair ln u sau hng ro km gai, vi chic knh
cn, qun ngn v i dp Nht, ti thy ng l ngi khc thng. ng l ngi thp ln,
kh tnh v lun bc bi vi mi ngi. Nhng khi Samad nhn thy ti ch ng ta, anh ni
rng l mt ngi bn tt, cn b ca Nghip on gio chc Singapore. B giam cm, anh
ta ni, anh s hc c cch phn bit k mnh m v k yu ui. Anh ta nhc ti mt t
nhn ngi n khc, James Puthucheary, mt k ni nhiu, b ngoi coi khn ngoan nhng
khng tin cy c. Nair l mt ngi dng mnh, ng tin cy. Ti ngh, c th nh th, nhng
ti khng tin ci tng ca ng ta. t lu sau , ha ra Nghip on gio chc Singapore li n
nh ti i din cho ng ta. Ti khng th t chi, nhng khng tin vo vin tng ca vic c
g cho ng ta ra. Khi ti gp Corridon ln k, ng ta tm lc cho ti bit v Nair, xc nh ng
ta l mt ngi phn n, tn tm v kin quyt. ng ta c P.V. Sharma, ch tch nghip
on, gic ng v ch ngha cng sn.

Nhm vi ngi chng ti Keng Swee, Chin Chye, Raja, Kenny v ti trong khi vn gp
nhau vo chiu th By trong phng n di tng hm ca nh ti trn ng Oxley xem xt
kh nng thnh lp mt chnh ng. Cn phng nm m Ty ngi nh nn nng v thiu tin
nghi, d c ti ba ca s, hai ca ln v qut trn quay sut bui. Tuy bu khng kh gy mt
mi, nhng chng ti vn tnh to. Chng ti quyt tm mnh phi hon ton khc vi nhng
ng phi hay c nhn nhu nhc v v k trong Hi ng thnh ph v Hi ng lp php hin
nay. Do chng ti quyt nh mi Samad tham gia tho lun kh nng tin hnh u tranh
hp php i c lp m khng b ht vo phong tro cng sn. Chng ti cng mun c mt
anh ta v anh ta gip chng ti tip cn khi dn ni ting Malay, v truyn b quan im ca
chng ti cho h qua t Utusan Melayu.

Sau hai cuc hp, anh ta hi c th ln sau r thm Devan Nair hay khng v ng ta cng c
th c ng gp tt. Ti khng thch kin , nhng cc bn hu v ti u ng rng nu
chng ti ch thu np nhng ngi chng ti thch th khng bao gi pht trin thnh mt chnh
ng c. Nn Nair n tham gia, v mi tun, chng ti s gp nhau ni chuyn v tnh
hnh v xem c th thc hin hnh ng chnh tr g.

Ngi Anh khng phi khng thc c cc p lc chnh tr ang tng dn. Nm 1953, vin
thng c ch nh Hun tc George Rendel, cu i s ti B, t chc mt y ban xem xt li
hin php Singapore v xut hng pht trin k tip. Trong bo co cng b ngy
22/2/1964, Rendel ngh cho t ng a vo danh sch c tri mi thn dn Anh sinh ti
Singapore. Vic ny s tng s c tri ln gp bn ln. Chnh ph mi trong tng lai s gm mt
hi ng c 9 y vin, 6 trong s s c bu, da theo c ca lnh o ng a s.
Nhng nhng nhim v quan trng s nm trong tay 3 y vin hu trch: tng th k, th k
ti chnh v chng l. Ngoi tr trong nhng lnh vc gii hn v i ngoi v phng v (k c
an ninh ni a), th thng c s phi chp nhn cc quyt nh ca hi ng, m hi ng ny
ch chu trch nhim trc Hi ng lp php mi. S c tng cng 25 thnh vin c bu, 6
c ch nh v 3 hu trch c nh. Thng c chp thun bo co ny thc hin trong k
bu c k vo thng 4/1955.

Gi n lc chng ti phi quyt nh ngay, hoc tham gia ng c theo hin php mi
hoc tip tc ng bn ngoi. Samad v Nair ch trng ng ngoi. H mun c lp hoc
khng c g c. Rt ra bi hc t nhng sai lm ca Lin on dn ch Malaya (MDU), Raja rt
ng h vic tham gia. Kenny v Keng Swee cng vy. Ti tin tng rng vic khng tham gia s
loi chng ti khi u trng hp php, v ri chng ti s kt thc ging nh MDU hoc phi
hot ng b mt. Nn chng ti khi s hoch nh vic lp chnh ng trc cui nm 1954
chng ti c c 6 thng vn ng trc k bu c.

Mi s lun c v xy ra bt cht. Ngy 28/5/1954, mt nhm sinh vin i hc Malaya b

bt giam v b kt ti kch ng chng chnh quyn. H mun ti ng bin h gim. Ti nhn
vo h s buc ti; c hi l 5 thng 5 thua. H in trong t Fajar, mt tp ch sinh vin pht
hnh khng u tuy l ra hng thng, mt bi bo c th vi phm php lut. Ti ng
bin h cho h v sau khi suy ngh t lu, ti ni vi h rng v ca h tt nht l nn xem nh
mt phn i chnh tr, ch khng phi mt v vi phm php l. Ti ngh rng chng ti s
mi mt lut s t London qua, ng D.N. Pritt, vn ni ting v u tranh cho cc xu hng
khuynh t. Pritt ngoi 60 v c ting l ngi c ming li sc bn chng h bit s bt c
quan ta no d cc thuc a hay chnh quc Anh. ng ta b loi ra khi gung my cai tr
Anh, v c xem nh mt nhn vt k cc, mt trong nhng ngi Anh lp d thuc giai cp t
sn m li t ra v sn cn hn c ngi cng nhn ngho nht trong khi vn sng mt i sung
tc. Thng 6/1950, Choo v ti ti thm ng ta ti London xin ng k giy t bo lnh cho
chng ti vo Lut s on, ni ng ta l Thm phn php quan ca Middle Temple. Ti tin rng
ng ta s nhn v ny, min l chng ti chu cp c chi ph i li n v mt t th lao cho
ng. Ti vit th cho ng ta, v ng tr li ngay. Vng, ng s qua.

Bit rng S c v s kim tra th t gia ti vi Pritt nn ti dng tn v a ch ca Chin

Chye, do th ca Pritt gi cho ti s c chuyn ti ch ca Chin Chye trong c x i hc
Malaya trn ng Dalvey. Khi ti vit n chng ny nm 1996, ti mi bit ra S c v
ngh rng Chin Chye v Raja chu trch nhim trong vic a Pritt sang Singapore. H lm,
ti cng dng a ch ca c em ca Choo, nn mt s th ca Pritt c gi cho Kwa Geok
Choo Cairnhill Circle, thay v s 38 ng Oxley hay Cng ty Laycock & Ong. S c v hn
chng bao gi bit ra iu ny, v h s ca h khng ghi nhn chuyn kim tra th t no gi
ti c.

Mt vn ln m ti d tr l chuyn xin php Lut s on Singapore cho Pritt c

hnh ngh. C quan ny theo thng l s i Pritt hon tt 6 thng tp s vi mt lut s hay
trng s c t nht 7 nm thm nin ti y. Trong nhng trng hp c bit, vn c iu
khon cho php chnh n b qua quy nh ny, nhng ti e Ban chp hnh Lut s on s bc
b mi trng hp min tr c bit. Cu lc b Lao ng ca trng i hc lp ra mt Ban
ngn sch bin h ca sinh vin v gom c 10.000 la tr tin v my bay, chi ph n v
mt mn qu nh cho Pritt. Ti quyt nh rng d ng ta c c cho php hay ngn chn, th
vic a ng qua y vn l chuyn ng lm, v t chi khng cho ng xut hin trc ta s l
mt tht bi chnh tr ca chnh quyn. Nn ti nm ly c hi ny, v ng ta n y vo ngy
11/8. Cc sinh vin v ti n ng phi trng v ti ch ng ta v khch sn Adelphi. To con,
m chc v hi u, ng ta qu l trn y nng lng. Sau mt chuyn bay di vi hai ln ngh
qua m Cairo v Colombo, ng ta vn c th, ngay trong ti hm , ngi trong mt cn
phng thiu tin nghi ghi chp cc chi tit v v n. Ti trnh by bi cnh s v v a cho
ng cc ti liu xut bn c th s dng trong khi bo cha, trong c nhng trch on
quan trng t cc cun sch v cc din vn c lin quan.
 ng ta r rng c nng lc i din cho bt c ai b kt ti chng chnh quyn ti bt c
u thuc quc Anh cng nh ti chnh quc Anh. Nhng lut l th phi tun th, nn ti thu
xp cho ng lm vic trong vn phng ca Osborne Jones, mt lut s v trng s c khng
di by nm hnh ngh, theo ng yu cu. Sau khi Pritt ngi lm cnh trong vn phng
c su ngy th Osborne Jones c th tuyn th trong mt t khai: Ti ch bo cho ng
s, bng ht kh nng ca ti, v nhng khc bit ca lut php ti Anh v lut php ti
Singapore. Osborne Jones vn rt tn trng s tht. Sau Pritt phi trnh din trc ba gim
kho m h phi thy tin chc rng ng ta c nhng kin thc cn thit v vic hnh ngh
v tiu chun ca ngh, c kh nng Anh ng v l ngi xng ng c nhn vo Lut s
on. l ba nhn vt ni bt ca Lut s on Singapore, mt c vn php lut Hong gia v
hai lut s Anh thm nin. Mt trong s h hi Pritt: Ngi son tho chng th chuyn
nhng bt ng sn th no? Pritt p: Lut s ca lut s on, tha ngi, khng son tho
chng th chuyn nhng bt ng sn. Ngay c t Straits Times cng tng thut cu vn
p xut sc ny.

Pritt cm ci lm t khai sao cho ng chnh n khng cn cht nghi ng g v trnh ca

ng. ng ta gia nhp Lut s on t nm 1909, tc l c thm nin hn bt c lut s no
Singapore, k c cc chnh n. ng l lut s hong gia t nm 1927 v l Thm phn php
quan ca Middle Temple t nm 1936. ng cng tng bin h trc nhiu ta n trn khp
th gii, t n cho ti Algeria v tng c php bin h trc Ta n ti cao M nm 1950.

h tr cho n xin ny, ti cng tho mt t khai nhn danh su b co xc nh rng

v v x c lin quan ti nhiu vn php l phc tp, nn cc b co ny yu cu c mt
lut s bin h nhiu kinh nghim v cc v n hnh s v yu cu ti mi David Matshall.
Nhng vo ngy 24/7, mt trong nhng sinh vin nhn c th ca lut s ny dt khot
t chi vic bin h.

Cc sinh vin km th ny vo t khai ca h, nu r rng: Chng ti thy khng th

thuyt phc c ng Marshall, ngi vn lu nay vn c cm tnh vi mc tiu chnh tr ca
chng ti, ng thi cng ngh rng cc lut s bn x khc Singapore c th khng thin cm
vi chng ti c nh th."

n xin php ca Pritt b Ban chp hnh Lut s on v c vin chng l chng i. Vin
chnh n, ngi m Pritt ch thn ti trnh n, nhn ra rng nu bc n xin ny s gy xn
xao d lun, nn chp thun.
 Cuc tranh lun i tch bt u vo ngy 23/8 v ko di ba ngy. Vi ti, l bi hc v
vic bin h trong cc v n chnh tr. Pritt tn dng t th mt Lut s hong gia c ting l ni
lon ca mnh tn cng i phng mi vn ng ngh ra c, d chng ch lin quan
m h ti v n. Mi khi c c hi l ng tn cng i phng tht lc. Khi u, ng lm ti
ni ti chn vi ci ng gi l tnh trng lp ca cc lun c buc ti". V cn bn, tt c cc
sinh vin u b kt ti ging nhau v vic xut bn n phm vi nh bi xu N hong hoc
bi xu chnh quyn hoc kch ng dn chng Singapore hoc truyn b him khch". ng ta
mun bit bn cng t mun gn nh no cho tng b can no. ng l lun rng mt li co
buc m t n li hm cha nhiu li co buc khc nhau l khng hay. ng yu cu ta gch b
cu v ch th cho vin cng t son ra li buc ti khc r rng hn.

Ti cng tng phn i theo cng phng sch nh vy, nhng ti khng c uy tn mt
Lut s hong gia v ngn ng sc bn nh Pritt. Tuy rng chnh n bc kin ca ng v cho
rng nhng li buc ti nh trn l khng c g d c, nhng ng ghi im c vi cng
chng trong ta x cng nh trn bo ch.

Chnh n F.A. (Freddy) Chua l mt ngi c t duy thc t v hiu thu thc ti bn ngoi
ta n. Sau nhng tranh lun ca Pritt v Trng ban cng t, v khng i su vo bt c lun
im php l no, ng ta ch ni rng cc bi bo trn Fajar khng c tnh kch ng chng i.
C tm sinh vin u c tha bng. i vi bo ch, y l mt kt thc ng tht vng. H ch
i chnh n l gii ti sao chng c hay khng c tnh kch ng chng i, nhng Chua l mt
chnh n cn thn, khng lm g qu nhng vic mnh phi lm.

Cc sinh vin v nhng ngi ng h h rt vui mng. y l mt v truy t khng cn

thit; n gy bt li cho chnh quyn v khuyn khch mu chng i trong dn chng khi h
c chng kin cnh vin chng l ngn khng ni mt lut s hong gia c ting l gy ri
gia nhp lut s on, ri mt vin cng t b tn cng ti bi khi tranh lun trc to.

Ngay sau v x, v trong lc Pritt vn cn Singapore, cc hc sinh trung hc ngi Hoa n

yu cu ti i din cho h nh ng ta thay mt h khng co li kt ti h gy bo lon vo
ngy 13/5 ti cng vin George V, ni h t tp phn i Php lnh ng vin quc gia. V
ny s a ti vo mt th gii hon ton khc hn, mt th gii trn y nhng nng lng
cn nguyn tuyn v tinh thn l tng.
9
TH GII NHNG NGI HN HC

Bc lm quen ca ti vi th gii nhng ngi Hn hc xy ra sau mt bin c c gi l

513, t tn theo nhng v biu tnh gy ri vo ngy 13/5. Nm hc sinh n nh ti vo
mt bui ti nm 1954, ngay sau v x t Fajar, gm Robert Soon Loh Boon, mt thanh nin
nh con, tc hi cua v sn rng ca, ng vai thng dch v pht ngn vin ca nhm, Louis
Hwa, c kh nng Anh ng, cng ba c gi ngi Hoa tc tht bm. Cc cu mc qun sooc, cc
c mc vy, kiu ng phc hc sinh ca h. By hc sinh bn h b kt ti cn tr cnh st
trong nhng cuc biu tnh li cun ti 500 hc sinh cc trng ting Hoa, ch yu l trng
Trung hc Chung Cheng, v h x xt vi cnh st. H ang tin hnh biu tnh ng h
mt nhm i din trn ng ti Ta nh Chnh ph trnh mt kin ngh phn i vic
ng k qun dch th b chn li v yu cu gii tn. H nm vo cnh st, su cnh st
cn b m bng dao. Cnh st dng di cui phn cng v nh mt s hc sinh. C 26 ngi b
thng; 48 hc sinh, trong c hai n, b bt gi.

Phin ta c t chc ngy 28/6. Trong s 41 hc sinh b truy t v ti khng chp hnh
lnh gii tn ca cnh st, 26 hc sinh b kt ti v lnh n su thng t treo. By hc sinh b truy
t nng hn v ti ngn tr cnh st thi hnh cng v. H yu cu c xt x mt ta khc
v chnh n t ra c thnh kin trong cch ng xt x v kt n cc bn ca h trong ngy hm
trc. H t chi khng t bo cha g c v b kt n ba thng t, mc n cao nht cho ti danh
ny. Ta s xt n khng co ca h vo thng 10. Ti nn nh Pritt lo v khng co cho h
khng?

S thch thc php lut ca h l mi quan tm trc mt ca ta. Nhng nhng vn

tim n th rt su xa v c bn. Nhng ngi Hn hc khng gi mt v tr hay vai tr no
trong sinh hot chnh thc ca thuc a ny vn ch s dng dn bn x c Anh hc lm nhn
vin. Chnh quyn m trng tiu hc dy bng ting Anh v ting Malay, cn trng trung hc
th ch dy bng ting Anh.

Nhng nhng cng ng dn nhp c b b mc t lo ly thn. Ngi Hoa quyn gp nhau

v xy trng cho h. Hon ton t tc, h dng sch gio khoa xut bn Trung Quc v mi
thy t Trung Quc qua dy bng ting Quan thoi c nh h ang Qung ng hay Phc
Kin vy. V vn ha, h sng trong mt th gii tch bit. Hc xong trung hc, hc sinh c th
hc tip bng cch chuyn sang mt trng dy ting Anh v nh th tin thn theo nhng bc
thang Anh hc, hoc tm vic trong cc c s dng ting Hoa cc ca tim, nh hng hay cng
ty, hoc mt vi ngn hng ca ngi Hoa.

H cm thy tr tri, v s thiu vng c hi kinh t khin cc trng hc ca h tr

thnh ni hun c cc t tng khuynh t vn xut hin Singapore v Malaya t 1923, khi
Quc t cng sn ln u c cn b t Thng Hi qua y. Sau Th chin, thnh tch khng
Nht khin uy tn ca MCP ln cao v tr thnh mt lc lng mnh trong gii tr v h xy
dng c mt mng li chi b ti cc lp hc. Nhiu thy gio tr thnh ng vin hoc
cm tnh ng; nhiu hc sinh qu tui v hc hnh dang d do vic Nht chim ng cng
c kt np; cn ban qun l trng phn ln l cc thng gia cng c cm tnh hoc ngi
ngn cn h.

Mt khi tnh trng khn cp c cng b, phong tro cng sn Singapore rt vo b mt,
nhng thc t h vn pht trin. Nm 1952, ngi Anh pht th ng vin ti Singapore v
Malaya, nn mi ngi nam tui t 18 n 55 u c th b gi phc v trong qun i hay lc
lng phng v dn s, v thng 4/1954, chnh quyn bt u yu cu h ng k. H ch cn
800 ngi cho qun i Singapore v 1.200 ngi cho cc lc lng phng v dn s, v s
chn bng cch rt thm. Nhng vic ng k ti cc trng hc tin hnh chm, v vo ngy
12/5, hn cht ng k, hc sinh cc trng ting Hoa trnh mt kin ngh cho Quyn th k
thuc a xin min qun dch tp th. Quyn thng c W.A.C. Goode ra thng bo rng vic
min dch s c cu xt cho tng trng hp c th. Vic ny dn ti cuc biu tnh ca 500
hc sinh, v vin ton quyn t chi gp g i din ca h cho n khi h ng k xong.

Lc ti khng bit ht ngun ci ca vn , tuy ti bit rng ang c ci g m si sc

trong th gii ngi Hoa ny. Cc hc sinh c t chc cht ch, c k lut v on kt. H c
kh nng t kim ch v rt gii u tranh tp th v biu tnh phn i khin chnh quyn rt
kh tch ring hay c lp nhng ngi cm u trng pht. Sau nhng v bt gi, h khi s
thi bng nhng vn khc c th cho php h gy ra nhng xung t vi cnh st, xy ra
nhng v bt b v qua kch ng tinh thn u tranh ca qun chng. Ch mi sau ny ti
mi hiu ra tt c nhng iu . Nhiu ngi Anh hc, k c nhng ngi trong Hi sinh vin
i hc Malaya cng thiu thng tin v kinh nghim nh vy. Ngy 18/5, h cng c hnh ng
ng h nhng cuc biu tnh ca hc sinh ngi Hoa bng cch yu cu c iu tra v cc v
biu tnh gy ri v trong nhng v , cnh st s dng bo lc khng hp cch. H cng
suy ngh n gin nh ti vy.
 Nhng ngi cng sn lp tc ghi nh v gy ri ngy 13/5 bng con s 513 (ng nht
tam), theo cch ngi Trung Quc ghi nh nhng s kin ln, nh v Tiananmen12 ngy
4/6/1989 c gi l v 64 (lc t). Cc hc sinh t chc l trong trng v phn i, h
lp ban i din i min dch gm 55 ngi, chia thnh nhiu t cng tc lo vic thu thp
thng tin v nhng hc sinh b thng, gip thuc men v ku gi dn chng ng h.

H ta ra khp Singapore vn ng s ng h ca hc sinh cc trng khc, cc ph

huynh, ch tim v cc lnh o cng ng ngi Hoa ngha l ton b khi ngi ni ting
Hoa. H theo nhng phng php vn ng qun chng tng c p dng thnh cng
Trung Quc. Ngay khi c du hiu hnh ng pha cnh st, h s rt vo trong cc trng
hc hay nh my tp trung thnh mt m ng, thu ht ch , ku gi ng h, thch thc
gii cm quyn v khiu khch chnh quyn n p h.

Nn ngy 14/5, k theo ngy xy ra bo lon, h c th trong trng Chung Cheng, nhng
ngay hm sau h gii tn theo yu cu ca mt on i biu 12 ngi ca Phng Thng mi
Trung Quc. H tr nn quan trng, v nhng ngi ln tui trong cng ng ngi Hoa
cng n u tranh vi h v ha hn s can thip vi chnh quyn. gim p lc t pha
chnh quyn ang nng lng phc hi trt t, Phng thng mi ngh cho ngh sm k
ngh gia nm v ng ca trng. Nhng cc i biu ny trc ht phi nhn su yu sch
ca hc sinh chuyn ln chnh quyn thuc a. Nhng yu sch ny i min qun dch
hon ton, tha bng khng iu kin 48 hc sinh ang ch xt x, tin hnh iu tra cng khai
v bo lon ngy 13/5 v mt vi nhng b khc na. Cc hc sinh khn kho li cun
nhng ngi ln tui ca cng ng ngi Hoa ng h h, v vo ngy 23/5 khong 2.500 hc
sinh li chim ng trng Chung Cheng v tuyn b khng gii tn cho n khi h c min
qun dch. Ba ngy sau, hng ng ca h phn tn khi cnh st phong ta mi ngun cung cp
thc phm v cc ph huynh li con em ca h v.

Ri c nh th. Hc sinh Chung Cheng i m ca trng hc li, hc sinh trng Trung hc

Trung Quc e da biu tnh tuyt thc, v ngy 2/6, khong 1.000 hc sinh t cc trng
trung hc khc ko v trng Trung hc Trung Quc bt u mt cuc cm tri l trong k
ngh bt buc ny. l mt hnh ng thch thc. H t t chc hc hnh trong cc phng hc
v ngay sn trng, hc sinh lp trn dy cc n em v ton, ting Anh, ting Hoa v a l. Cc
ph huynh mang thc phm n cho h; ngoi ra, trng c nh mt k cm tri gia nm
km t t chc bi dng hc vn.

Cc hc sinh cn gi nhng kin ngh khc cho thng c nhng tt c u khng c tr

li. Khi by trng hc khc m ca li vo ngy 24/6, nhng bin php k lut mi c
p dng: trong c bin php thanh lc kim tra cc gio vin v cm hc sinh khng c
dng c s ca nh trng cho cc hot ng ngoi kha nu khng c hiu trng ng .
Nhng nhng lnh mi ny ch nm trn giy t v bo ch thi, v ban qun l cng nh hiu
trng u e ngi nhng t chc ngm trong c gio vin ln hc sinh.

Vo ngy 13/9, chnh quyn thng bo rng h d nh t thm cho h quyn c ng

ca bt c trng hc no khng chu tun th Php lnh v cc trng hc. Gim th trng
hc t nay c th b yu cu phi trnh by l do nu trong su thng trc trng b s
dng cho vic tuyn truyn chnh tr bt li cho Singapore. y l mt sai lm nghim trng.
Cc ban qun l ca cc trng hc c th l thn cng, trung lp hay cm tnh vin. Nhng mt
khi chnh quyn i kim sot trng hc ca h, h lin on kt vi nhau chng li, v
ngay c bo ch ca phe Trung Hoa Quc dn ng cng ng h h.

Thng c John Nicoll rt ngc nhin. Ni chuyn vi Hi ng lp php ngy 21/9, ng kt

n nhng gi cho rng chnh quyn ang thc thi mt chnh sch bi Hoa. Chnh quyn khng
c nh ng ha cc trng ting Hoa vo h thng gio dc ca thuc a. Nhng ngi
cng sn bit rng k hoch ca vin thng c l nhm dp tt nhng hot ng ca h, nhng
trong thc t ng ta cho h c hi ni kt tt c nhng ngi Hn hc vo l tng yu
nc, v h l gii vn thnh mt m mu mun Anh ha cc trng ting Hoa v tiu
dit nn vn ho, ngn ng v gio dc ca ngi Hoa. l nhng di sn thn thnh gn b
vi tm hn ca mi ngi Hoa, nht l nhng ch tim hay thng gia ngi Hoa giu c
nhng t hc ti Singapore. H say m nhng bo co ca Trung Quc x hi ch ngha, miu
t bc chuyn ha t nc ny thnh mt i cng. V by gi, khi nc Trung Quc mi
hi sinh ny tr thnh mt nim t ho v vinh d cho ngi Hoa khp ni, th ngi Anh c
v nh mun tc i ci quyn ng nhin ny ca h. Chnh quyn, thuc a sa chn vo
mt bi mn vn ho. Nu S c v c nhng vin chc c Hn hc v c th hiu c tm
tnh ca cc cng ng ngi Hoa Singapore, th hn h cnh bo vin thng c l cn
phi hnh ng thn trng v tinh t hn.

Nhng hc sinh Hn hc khng h ging nhng hc sinh Anh hc xut bn t Fajar. H

rt gii lc quyn ngn qu. Khi ti thay mt h lin lc vi Pritt, ti cho ng ta hay rng cc hc
sinh ny c th huy ng ngun ti chnh t gii thng nhn trong Phng thng mi Trung
Quc. ng ta ngh mt th lao l 30.000 la. Ti ni li vi cc hc sinh v h chng h
bi ri. V kh lu trc khi Pritt bay sang Singapore vo ngy 7/10 d bui tranh tng v
khng co, vn s tin hnh nm ngy sau , h mang tin mt ti nh ti. (H thy khng
thoi mi khi ti tm ti vn phng Laycock & Ong, ni mt lut s Anh nm u th.)
 Sau khi c h s khng co, Pritt hn phi bit khng c c hi thng li, nn vi tc phong
kch lit do bao nhiu nm kinh nghim, mt ln na ng li ht sc gy ting vang v tuyn
truyn cho cc hc sinh cng kch chnh quyn. Cc hc sinh mi ng mt ba tic tr ti
Badminton Hall sau khi ng ti y c mt ngy. Pritt c mt bi din vn bng ting Anh,
pha hc sinh lm my bi pht biu bng ting Hoa, v chng c ai dch cho ng nghe. iu ny
chng c g ngc nhin v y l c hi cc tay lnh o huy ng s ng h nng cao nhit
tnh v to thm kh th u tranh qun chng vi mt l do ht sc chnh ng. Din bin ny
khin ng ta b n tng su m n ni trong hi k xut bn 12 nm sau, Pritt cn nh r
cch t chc v hu cn cho php 5.000 hc sinh vn ngi ngay ngn trong i snh, mi ngi
nhn c mt hp ng bnh nng, bnh m, u phng v chui, phn n d c b gn
vo hp v c cc hc sinh ph trch i dc cc dy gh dn i, v khi h xp hng ra xe but
v nh, khu i snh vn sch s ngn np. V tt c nhng vic ny u c lm rm rp
theo lnh hng dn do cc c cu hc sinh ch 15 tui pht ra qua loa phng thanh bng
mt tc phong rt t tin. l mt bui trnh din c th lm vui lng bt k s quan qun i
no, v ti cng b n tng nh Pritt. l ln u trong my cuc gp g gia ti vi h. Ti
cha bao gi thy mt chuyn nh vy nhng hc sinh Anh hc thng n ni rt r thiu t
tin, v c tm l lng tng khi h s dng mt th khng phi ting m .

Ti bit v khng co ny cng kt thc khng ho hng g. Nhng m hc sinh xem n nh

mt c hi t chc biu tnh chng chnh quyn. Ngy 12/10, rt ng hc sinh tp trung
trn ph Padang pha ngoi Ta n ti cao, v theo t Singapore Standard, mt cn bo hoan
h n ra khi Pritt xut hin. Chnh n ngi Anh, ng Knight hi: Mt v khng co lt
vt th ny m sao ng k ti ba ngy? Pritt ni chnh ng xin nh th v ng ta cho rng
nu bo n s kt thc nhanh hn th khng an ton. Ri ng r r trnh by cc l l khng
co, by ra mt mn trnh din ko di n hai ngy (cn ti hn c lm cng ch ko c hn
mt bui), nhng chng c tc dng g. Sau khi phn bin h kt thc vo cui ngy th nh,
chnh n ni ng gi nguyn bn n c. Tuy nhin ng s b nhng n cm c nu cc hc sinh
k giy cam kt gi hnh kim trong 18 thng.

Ln lt mi hc sinh c hi c chu k cam kt khng. H u lc u t chi. Chnh n

quyt nh tn trng lut php, v cc hc sinh quyt ch u tranh v l tng. Chnh n chng
c cch no khc ngoi vic ra lnh a h vo nh giam, tuy rng khi lm th ng ch to thm
c hi khi dy tinh thn chng i trong cng ng ni ting Hoa.

Nu bit trc h qu ca vic ny hn ti c gii php l thuyt phc cc ph huynh hc

sinh k vo bn cam kt y th cc hc sinh ra. Chnh quyn s t c mt thng li v
tinh thn cn ph huynh nh nhm v con em h s c th cng mt li cnh co. Nhng vo
thi im , ti cng b cun theo ln sng cm tnh vi h v ngy 20/9, t Nanyang Siang
Pau trch ng li ti pht biu: Cho n nay chnh quyn cng cha c bng chng no v
hot ng cng sn trong cc trng ting Hoa; nhng h xem s chng i khi chnh quyn
t chi yu cu c hon dch ca cc hc sinh nh mt hot ng cng sn, v vi l do ny
h tm cch kim sot cc trng ting Hoa cht ch hn. Ti km hiu bit v ngy th,
v khng bit h gii n mc no trong vic xm nhp v iu khin cc t chc ang m
chng i chnh quyn.

H s khng co c trnh by trc Hi ng t vn php l ngy 15/2/1955 v b bc b.

V n kt thc nhng bc lm quen ca ti vi gii Hn hc ch mi bt u. l mt th
gii y sc sng, rt nhiu tay hot ng tch cc v rt nhiu thanh nin c l tng, v tha,
sn sng hy vinh v mt x hi tt p hn. Ti rt n tng v mc tn ty ca h i vi l
tng cch mng, v lng quyt tm u tranh lt chnh quyn thuc a thit lp mt th
gii mi cng bng hn. V ti cng ngy cng e ngi con ng m cc lnh t ca h ang dn
h vo.

Nhng ti cng tin tng rng nu ti khng thu ht c t nhiu trong s nhng thanh
nin nng ng y i theo ng li ca ti v cc bn b ti, th chng ti s chng bao gi
thnh cng. Cho n nay, chng ti ch c lin h vi nhng ngi Malay v ngi Anh hc vn
l nhng ngi chng c nim tin hay nhit tnh ua tranh, ch ng ni n chuyn ng
u vi th lc trong cng ng ngi Hoa. Nhng ngi Hoa ni ting Hoa duy nht trong
mng li ca chng ti l nhng nhm cn c hi qun v trong Ban qun l cng, phn ln
trong s l nhng cng nhn ngi Qung Chu c tay ngh, v mt s nhn vin cng nht
trong Hi ng thnh ph.

Cc hc sinh hn c ch th nh ti lm lut s, sau khi nh nhng ngi khc vn

khng quan tm n chnh tr lm hay khng mun i u vi chnh quyn nh ti. H bt u
tm n ng Oxley hi kin v c trm vn mi khi h c xung t vi cnh st hay b
chnh quyn cn tr, t chuyn cc nam sinh b bng trong khi c th trong trng hc n
chuyn xin giy php hi hp. H thng n trong mt chic xe hi Chevrolet mu hng. R
rng mt trong cc n sinh y mn c xe ca ng b, c l l mt thng gia hay ch
tim giu c no .

Ti khng bao gi t chi h, d trong nhng gi gic bc mnh nht. Ti mun thu ht
ngi trong th gii ny cng nh pha cng sn hot ng v thu ht c nhng ngi
trong gii Anh hc nh John Eber, Sharma, De van Nair, Samad v nhiu ngi khc. Hi ti
ngh rng tnh k lut ca cc hc sinh, nng lc v nhit tnh ca cc th lnh hc sinh l phm
cht t nhin, xut pht t nhit tnh v l tng ca tui tr. Phi mt hai nm, t 1954 n
1956, ti mi hiu ra cc phng php, ng li v ng c ca Mt trn cng sn thng nht
CUF. ng sau mt trn ny l Thnh y MCP ch o thng qua nhng nhn vt hot ng cng
khai nh Robert Soon Loh Boon v cc th lnh phn b trong cc lc lng qun chng. Cng
sn c mt mng li b mt gm cc cn b rt c k lut chia thnh nhng chi b bn ngi,
ngi ng u chi b s nhn ch th t chi b cp cao hn. Nhng ch th ny c chp hnh
rt nghim chnh v cc hnh thc k lut i vi ng vin cng nghim nht, c bit i vi
nhng k phn bi.

Nhng hi 1954, ti cha hiu r v lc lng cng sn v khng thy nao nng. Ti tin rng
mnh s thuyt phc c mt s ngi no rng u tranh bo ng s khng thnh cng
c Malaya. Ti cn rt nhiu iu phi hc hi.
10
XY DNG PAP

Mt bui sng Ch nht nm 1954, Choo ang ngi vi Loong, con trai 2 tui ca chng
ti, ngoi hng hin th hai ngi n ng n thm. Lc l khong na thng sau khi ti ng
vi mt s hc sinh trng Hoa rng ti mun gp mt s lnh o cc nghip on ngi
Hoa. Ti ra phng khch tip h. H bo h thuc Nghip on cng nhn xe khch
Singapore. H n ni nh nh v hiu c ting Anh cht t, nhng vn mang theo Robert Soon
Loh Boon lm thng ngn. Tn ca h l Lim Chin Siong v Fong Swee Suan. Ti c tip
xc vi mt s tay hot ng trong gii lao ng ngi Hoa v rt ho hng vi vin cnh tm
hiu c bn h chiu m mt s ngi cng chia s l tng v mt x Malaya dn ch v
x hi ch ngha. Lim v Fong c v ng loi ngi ti cn: cung cch nhit tnh, chn thnh, n
mc n gin. Fong n mc cn n mc xp x na. Nhng s kin tr v tn ty hin r trn
nt mt v trong tng c ch ca h.

H khc bit r rt vi nhng nhn vt nng cn m ti cng cc ng s gp trc ti

cn h ca David Marshall, khi ng ny vi Lim Yew Hock ca ng Lao ng bn bc chuyn
thnh lp mt t chc chnh tr m sau ny s tr thnh Mt trn Lao ng. l mt phn ca
vic thm d ca chng ti: chng ti mun xc nh h c kh nng g. Nhng chng ti thy
kh m nh gi Marshall cao c. L mt ngi Do Thi hot bt, hi ng ta l lut s
hnh s hng u Singapore, nhng khi ng ta a ra mt ngh m ng coi nh rt trin
vng th chng ti thng kh nn ci c. ng ta rt ngy th v khng hiu lm v chnh
tr. Chng ti hiu ng l ngi hay t i, thch ng vai quan trng v khng kim sot c.
C ln, ng rt bc bi khi chng ti ph ra ci khng ng lc trc mt ng khin ng hm
hm b ra khi phng ri ra khi nh lun. Th l ch cn li chng ti vi cc bn b cng
th n thc ung. Chng ti n ung, ni chuyn vui, cm n b gia nhn ri ra v. Sau ln
gp g th ba, chng ti xc nh rng lin kt vi nhng ngi ny ch thm tai hi. iu m
chng ti tm kim l nhng ngi c u c nghim tc, sn sng cho nhng s nghip lu di,
nhng ngi c th bnh thn trc nhng thng trm chnh tr trong khi theo ui nhng mc
tiu ca mnh.

Lim Chin Siong v Fong Swee Suan ng l mu i ngc vi Marshall v cc bn ng ta, v

ti hi lng vi nhng ghi nhn ny. H chnh l lp ngi Hn hc tng ng vi nhng
chng trai lm t Fajar tng b truy t v ti m mu lt , nhng kin nh v cn c hn, li t
v k hn, ng l loi u lnh m chng ti ang tm kim. Ti trn y hy vng s li cun
c nhng ngi nh th.

Ti gii thch vi h v cc k hoch ca chng ti nhm thnh lp mt ng i din cho

gii cng nhn v nhng ngi b mt quyn li, nht l gii Hn hc, khng ch nhm chin
thng trong k tranh c ti, m cn ginh c mt s gh ng k t co s ung thi ca
ch v cc chnh ng hin nay v cng c lc lng cho chng u tranh k tip. H khng
c cam kt g c, nhng vi kinh nghim sau dp tip xc vi cc hc sinh ngi Hoa, ti cng
khng ngc nhin. Ti hiu rng trc khi i n mt quyt nh quan trng no, h s phi bo
co li v trnh by nhng nh gi ca h, ri cp trn no s c tho lun cn k v sau
cng thng bo cho h v ch trng ca MCP. Hai tun sau, h tr li cng mt thng ngn
khc. Phi, h sn sng tham gia vi chng ti, khng phi mu cu quyn lc m t
co ch thuc a, s bt cp trong d tho hin php Rendel, v tn cng nhng ng
phi s nm quyn.

Chng ti d nh s ra mt ng Hnh ng Nhn dn (People's Action Party PAP) trong

mt bui hi ngy 21/11/1954, v ti mun h lm ngi triu tp dn chng. H th thm vi
nhau ri bo rng h phi bn bc trc . Ln k tr li, h ni Fong, vn l th k Nghip
on cng nhn xe khch Singapore, s lm ngi triu tp, nhng Lim Chin Siong trong lc
ny s tm ng ngoi. Ti khng bit l do ca h, nhng ti cho rng v trong hai ngi th
Fong c th hy sinh c, ng thi t gp nguy c v an ninh hn, do S c v cha c h s
g nhiu v ng ta mt khi tn ng ta xut hin trn bo ch.

Nhng ti vn hi lng. C Fong tham gia, ti thy ng ca mnh s c c s rng ri hp l

trong gii cng nhn. Chng ti c nhng ngi Anh hc, nhng cng nhn v nhn vin ngi
Malay, v by gi li c cc bang hi v gii lao ng ngi Hoa na. Chng ti khng mun c
cc hc sinh trung hc ngi Hoa tham gia, d theo bt c cch no. Mi chnh ng ti x
Singapore nhiu tng lp ny u phi cn i, ng qu nghing v mt tng lp no khi
gy nghi k hay chng i cc tng lp khc, v v l do n s khng c c li th. N s
gp nghi k t pha nhng ngi Anh hc hay Malay hc, vn chim ti 40% dn s.

Thng 10, chng ti cng b thnh lp ng, v vo thng 11, tuyn b bc vo mt cuc
u tranh cho nn lut php a ngn ng c dch ra nhiu th ting bi v khng c i din
dn c no bit khi dn ni ting Hoa suy ngh v cm nhn g, v iu kh c th c coi
l mt tnh hnh lnh mnh. iu ny khin cc chnh ng khc cng phi tuyn b tng t.
 cn i vi xu hng cp tin v khuynh t ca mt s tay triu tp qun chng, ti
thuyt phc Tunku Abdul Rahman, lc l lnh t ca UMNO v l thnh vin Hi ng hnh
php Malaya, cng ngi Cheng Lock Tan, Ch tch Hi ngi Malay gc Hoa (Malaya Chinese
Association MCA) pht biu ti l ra mt. Ti gp ng Tan trong vi bui d tic, cn Tunku
th tham kho kin ca ti khi ng ta mun kin mt t bo ti Singapore v ti ph bng.
Ti mi ng ta cng cc lnh t UMNO khc dng ba ti ti nh ti. Nh th, ti c c hai
lnh t uy tn ngi Malay tham d i hi ra mt PAP thng qua nhng lin h c nhn gia h
v ti, v c l cng v h ngh rng ti c th tr thnh ng minh hu dng trong tng lai.
Tuy nhin, nu Tunku khng mun ti tham gia chnh trng ca Lin bang th Tan li mun
nh th. S khc bit rt c bn ny gia hai ngi phn nh nhng mu thun su xa v
quyn li tranh c ca h. Tunku mun phn r ngi Hoa thnh tng nhm, ri rc, thiu t
chc v d cho ngi Malay i ph. Tan li mun c nhng thanh nin c th tp hp cng
ng ngi Hoa li, v MCA rt mun a Singapore vo Lin bang tng khi c tri ng h
h.

Chng ti bt u i hi lc 10 gi sng ngy 21/11 ti Victoria Memorial Hall v ch ko

di c n 1 gi v c mt bui ha nhc ng k hi trng y vo bui chiu. Mi
ngi n kn hi trng nhng khng qu sc cha ca n. Ai cng c ch ngi. T Singapore
Standard tng thut c khong 1.500 ngi c mt, cn theo t Straits Times th ch c 800.
Nhng ngi ng h chng ti t cc nghip on chim chng hai phn ba s gh, s cn li l
ca nhng quan st vin t nhng ng khc v nhng ngi c quan tm. Chng ti c
nhng bi din vn son trc, khng c hng bin g y. Chng ti mc s mi, khng c vt.
Cheng Lock Tan mc ln cn Tunku mc l phc Malay o ci kn c, qun rng, qun
sarong.

l mt i hi tt p nhng khng si ni. Chng ti chnh thc ra mt ng ca

mnh, c bo ch tng thut ng mc, t gii thiu mnh vi dn chng, v c nh gi
cao. Khng c nhng mn hng bin ao to ba ln, khng c tit mc th bong bng hay
phng sinh chim. Nhng chng ti sn sng cho ngy tuyn b ng c vo 28/2 v ngy bu
c vo 2/4. Sau nhiu tho lun, chng ti quyt nh a ra nm ng c vin: Lim Chin
Siong n v Bukit Timah; Devan Nair Farrer Park (ti khng ng h lm nhng xem nh
mt nhng b i vi cnh t); Pubggol Tampines l Goh Chew Chua (mt thu khon 60
tui, bn ca Kenny, sng v rt c uy tn y); v ti Tanjong Pagar. Fong Swee Suan khng
th ra tranh c v ng ta sinh ra Johor, nhng chng ti a Amad Ibrahim ra nh mt ng c
vin c lp Sembawang, ni m lc lng quyt nh s l cc cng nhn trong cn c hi
qun. Chng ti tin rng ng ta s thu ht c s ng h ca cc cng nhn ngi Malay v
ngi n ti cn c hi qun nu h khng ngh ng ta l ngi ca PAP, tc l khng qu cp
tin.

T chc ca PAP cn yu, hu nh l khng h c t chc: khng c cn b n lng, khng

chi nhnh hay cc u lnh qun chng. Trong vic vn ng v gip tp hp bu c, chng
ti c th trng vo cc nghip on v hc sinh trung hc ngi Hoa. Nhng mt khi chin
dch tranh c bt u, cc ng c vin ca chng ti mnh ai ny vn ng, tr nhng khi c
cc din gi ni ting nh ti i mt vng c nm n v bu c ni chuyn trong nhng bui
hi c tri.

Vo ngy tuyn b ng c, hai i th ca ti ti n v Tanjong Pagar mt ngi Anh hc

v mt ngi Hn hc phn i vic tranh c ca ti vi l do ti khng sng ti Singapore
sut by trong s mi nm qua theo nh quy nh ca Hi ng t vn ca N hong ti
London i vi nhng cuc bu c theo Hin php mi ca Rendel. Nhng c v nh quy nh
ny khng kh thi v Singapore cng mi l mt thuc a ring bit c 8 nm 11 thng
trc thng 4/1946, n cn l mt phn ca Cc thuc a vng eo bin. Mt s ngi Anh cng
vit th cho t Straits Times, e da s u tranh i bi nhim ti nu ti c c, nhng vin
chc ph trch bu c chp thun cho ti ng c v khuyn cc i th rng vic phn i trn
c s lu tr ch c th thc hin qua mt kin ngh nu ti c c.

Sau khi nghe tin v ti, Keng Swee, lc tr qua London, ni li vi Stanley Awbery,
dn biu thuc ng Lao ng, v Awbery t vn ny trc H vin. Thng 3, Henry
Hopkinson, B trng ph trch cc vn thuc a phc p rng:

Cc sinh vin Malay ti Anh trong thi gian chun b cho nhng cuc bu c cp lin bang
s xy ra khi h v nc, nu khng b tc quyn dn s v l do no , th vn c ng vo
danh sch c tri nu trong thi gian vng mt h vn coi Lin bang Malaya l qu x ca h.
ng nhin h cng c php ra lm ng c vin.

Tuy ng ta ch cp ti sinh vin Malaya, nhng nhng ngi chng i ti vn quyt nh

gc li vn . H bit London nu cn thit s s dng tnh hi t iu chnh vn hn
l xy ra tranh ci quanh mt quy nh r rng l v l. Nh ti nu ra vo thi im
, rng John Ede, sinh ra v ln ln ti Anh, vn c th tiu chun lm dn biu v ng
lu tr Singapore c by nm. Nu ti, sinh ra v ln ln ti Singapore, v sng sut i
y tr bn nm ti Anh, m khng tiu chun th tri t ny chc vung ch khng phi
trn na.
 Nhng mi ch l ro cn th nht ca ti. Ti cn gp nhng rc ri khc khi bo ch
tng thut rng Lam Tian, i th ngi Hoa thuc ng Dn ch, ni rng ti khng bit c
bit vit ting Hoa, v do khng sc i din cho c tri ngi Hoa. Ti thng thn b li:
Tng t, v Lam Tian khng c v vit c ting Tamil v ting Malay, nn ng ta khng
th i din cho khi ngi n v ngi Malay thuc n v bu c Tanjong Pagar. Ti xc
nh liu rng mnh c th c, vit v ni ting Quan thoi, Hakka v Hokkien, v ti cng c
th ni ting Malay na. l mt n liu trong tranh c. Mt s phng vin ngi Hoa
khuyn ti rng khng nn tha nhn mnh khng nm c ting m . Ti nh li v ly lm
tic rng khng quan tm ti c mun ca b ngoi l mun ti hc chng trnh ting Hoa
trng Choon Guan. By gi ti phi phng i kh nng ngn ng ca mnh. Ti qun gn
ht v ch c th vit vi ch v khng dng ti ting Hoa na t khi thi lm cho Cng ty
Shimoda vo nm 1943. Th ting Hakka v Hokkien ca ti nghe tht ti nghip, thm ch l
chng ng k. Ti t ha s b p thiu st ny.

Lam Tian thch ti tranh lun trong mt bui hi ngoi tri ti Kreta Ayer, mt khu ni ting
Qung Chu thuc Tanjong Pagar. Ti t chi v phn kch bng cch tuyn b rng lm
c vic trong Hi ng lp php v trong chnh quyn, mt ng vin phi gii ting Anh, v
do ti s l i biu c lc hn ng ta. Nhng ti cng c ht sc ni c vi cu
bng ting Quan thoi trong cuc hp vi c tri ln nht ca ti ti ph Banda, cng l mt khu
gc Qung Chu. Mt phng vin quen bit ca t Sin Pao tn l JekYeun Thong son cho ti hai
on vn v b vi ting luyn cho ti c bi din vn ch tn ba pht ny. Nhng m ng
ng h ti v h hoan h ti v n lc .

Cc vn ca ti n y cha phi l ht. Cc nghip on ngi Hoa khuynh t v hc

sinh trng ting Hoa tp trung n lc h tr Lim Chin Siong Bukit Timah v Devan Nair
Farrer Park. H chng lm g cho ti v cc ng vin khc ca PAP. Sau v ny th ti hiu r
rng h nhn mnh lnh ca ai. Chng ti ch l mt mt trn nhiu thun tin. H mun a
hai ngi ca h vo c quan dn c, v ti ch hu dng vai tr bnh phong cho h. Ti
khng bao gi qun c iu . Ti phi ni chuyn trc c tri mt ln cho Lim v mt
ln cho Nair, nhng ti chng cht tm tr no vo c. Ti dn ch vo Sembawang vi
Ahmad Ibrahim, mt tay hot ng nghip on cn c hi qun, v ti Punggol Tampines vi
Goh Chew Chua, ng ny ha ra l mt din gi gii ni ting Hokkien v rt hng bin.

Cuc vn ng ln ny khng h ging hi nm 1951 khi ti lm tr l tranh c cho Laycock

Katong. Hi , n l mt cng vic nh nhng vi nhng tic tr tic mn trong mt khi c
tri gii hn 48.000 ngi so vi dn s ti 1,8 triu. Nm 1955, vi vic t ng ng k
nhng ngi sinh ra Singapore, s c tri tng thm 300.000 ngi v 60% trong bn h l
khi ni ting Hoa. Hn na, phi khuynh t quyt nh tham gia cuc ua ny ln u tin
k t khi tnh trng khn cp c ban hnh. Tnh hnh hon ton i khc: ngn ng chnh
l cc phng ng ting Hoa, ting Malay bnh dn, hai nhm ny d dng tip cn vi phn ln
dn chng, ri sau cng mi ti ting Anh, th c th tip cn c tng lp nh nht tng
lp trn cng ca x hi Singapore gn gi nht vi b my quyn lc nhng khng ng k v
sc mnh trong bu c. Nhng bui hp ngoi tri vi c tri thng c din gi ng trn nc
xe hi hay xe ti vi loa phng thanh v n in soi sng. Chng li cun nhiu dn chng
nhng ni c tri ni ting Hoa v ting Malay l ch yu. Kiu chi chnh tr sang trng trong
nhng i snh ch cn l chuyn trong qu kh.

Qua cuc vn ng ny, ti thu c mt kinh nghim qu bu. Tanjong Pagar l khu bn
cng, ni ca nhng cng nhn cng, nhng phu ko xe, cc ch tim v nhng ht thuc
phin. Ti n, nhng ni nh khu c x cho cng nhn n lng cng nht ngi Malay trn
ph Reclamation, vi nhng cn nh g khng c h thng cng rnh. Mi x u nng nc khin
ti pht gm mi khi ti y. Nhng chnh ti , cc th lnh duy tr c mt mng li
ni kt ngi Malay thnh mt cng ng cht ch. Ti c gii thiu vi nhng th lnh
UMNO a phng v hu nh lp tc h cho ti gp nhng nhn vt ch yu trong s vi trm
gia nh sng ti . H ha s dn phiu cho ti.

Mt khung cnh bn thu v mc nt na l ng Narcis vi nhng dy ca tim ti tn

lp xp v c nhng con ng dn v khu y pha m ngy nay l Thng x Tanjong Pagar.
Nhng khu y khng c tu sa g nhiu nm ri, cc cng rnh b nght v rc ca nhng
ngi bn rong b li nn lc no cng bc ln mi thc n thi ra. Nhng con chut to tng
thn nhin ra vo trong nhng ng cng y chng s g ai. Ti li thy lm ging, v n nh,
ch ra tay thi coi b cng cha n. Trc khi ngi vo bn n, ti phi tm v thay tt c qun
o.

ti ln duy nht kch ng c ngi Hoa l chuyn nn vn ha Trung Quc v nhu cu

phi gi gn cc truyn thng thng qua cc trng dy ting Hoa. khng phi l mt vn
v sn, m ch l lng t ho nc ln n gin v r rt. Nhng cc chuyn vin kch ng hiu
l ci li cun m ng v nh trng tnh cm su xa ca ngi Hoa v h tn tnh khai
thc iu . Trong nhng ln bu c Hi ng Lp php trc , nhng bi din vn thng
bun t, yu t v thiu tm huyt. Chng c vit bng ting Anh hoc ting Malay v c ln
mt cch chng cht cm xc hay tnh cm g c, v ha hon lm chng mi c dch sang
mt th ting Hoa no . Nhng ln ny th cc din gi bng ting Hoa thng li. Ni bng th
ting ca h Hokkien, Qung ng hay Tiu Chu h li cun m ng mt cch xut sc.
H tng tnh hng bin, trch cch ngn, dng n d, biu tng hay in c miu t nhng
tnh hung hin i. H ni chuyn vi v say m khin m ng trn y xc cm v kch
ng vi vin cnh v s v i ca ngi Hoa by ra trc mt h. Vi ngi Hoa Singapore,
iu lc no cng ho hng v mi m.

Trong k bu c ny xut hin mt din gi rt li cun. l Lim Chin Siong, mt ngi

cn tr, gy, tm thc, c khun mt hi tr th nhng ging ni li vang rn tun trn rt
mnh m khi anh ni bng ting Hokkien m ca mnh. Cc c gi, nht l n cng nhn
trong cc nghip on, ngng m anh ta. Ngoi ch v vn ha Trung Quc, anh ta cn ni
n nhng cng nhn b ch p, bn quc xu xa, cc quy nh ca Tnh trng khn cp
tc i quyn li ca qun chng, nh t do ngn lun v t do lp hi. Mt khi qua c bui
u e d hai cuc mttinh u tin, anh ta lun c hoan h d di mi khi pht biu. n
cui giai on vn ng tranh c, Lim c coi nh mt khun mt ni bt v l nhn vt ng
quan tm trong sinh hot chnh tr Singapore v gn gi hn l trong ni b ng PAP.

Fong Swee Suan cng ni chuyn trong nhng bui mttinh y nhng khng c c sc
hp dn nh Lim. ng ta gp mt bt li. ng ta phi ni bng ting Hokkien v dn Hokkien
chim a s trong cng ng ngi Hoa Singapore, nn nhng bang hi khc cng hiu v s
dng th ting y, m Fong li l ngi Hakka, ging nh ti. Ting Quan thoi ch thng dng
trong s nhng ngi di 35 tui tng i hc trng ting Hoa y. Ti tch cc hc
ting Hokkien, nhng sau nhng bui mttinh y, ti hiu ra rng cho d ti c s dng c
n th cng khng c. Nn ti vn ngn ngi vi nh hc ting Hokkien. Th ngn ng
khc c th n c vi rng ri qun chng l ting Malay bnh dn. l th ting lai tp
khng c vn phm g nhiu nhng rt d hiu vi mi ngi, v l phng tin giao tip duy
nht vi ngi Malay v ngi n. Tuy nhin, v qu n s nn kh m dng n li cun m
ng. Khng c cht bin php tu t no vi th ting y.

Trong chin dch ny, lng tn ty c nhn tr nn quan trng lm sao. Nhng ngi xung
phong ti gip hon ton l do h ngh tt v ti v mun ti thng c. Di s lnh o ca
cc th lnh nghip on, khong 20 nhn vin bu in thay phin trc sut my ngy trc
nh ti trn ng Oxley (nh ti tr thnh bn doanh tranh c cho bn ng vin ca ng
PAP) phn phi tuyn ngn tranh c ca ti cho c tri. Cc bu t cng i khp khu Tanjong
Pagar vn ng gim ti v phn pht tp tuyn ngn tranh c ca ti ti tng nh. Nhng
nhm nh Hip hi tiu thng v bn rong cng gip chng ti. Mt s ngi trong bn h
chuyn bn g vt sng ti ch b pht vi cnh v cht qu nhiu g vt vo nhng gi eo tin
xe p ca h vo dp Tt m lch, v ti nh nhng g ti cho h bng cch ku gi quan ta
thng cm v xt cho cng, Tt m lch l l hi ln nht trong nm ca h.

Nhng cc t chc nhit tnh nht l bang Hakka v cc hip hi thnh vin ca h. Nhng
ngi hon ton khng quen ti ti cn nh trn ng Oxley tip sc lm cc cng vic
g . H l nhng ngi gc huyn Dapu vi ng c ca ti v h chng i hi g ngoi vic
c gp phn vo vi vinh quang ca ti. Chong Mong Sang, ch tch Hip hi ngi Hakka ti
Singapore, huy ng mi ngun lc trong bang hi v tm cho ti nhng xe hi. ng ta s
hu mt lot cc tim cm rt pht t Malaya v Singapore (ngi Hakka c rt nhiu
tim cm ) v cng l lng ging ca ti Oxley. Ti l c vn php l danh d ca bang hi
ny, v nh mt tp th nh on kt cht ch, nhng ngi Hakka nhit tnh ng h ti.
Hip hi Hoa kiu Singapore bn ru l cho php ti s dng nhng c s ca h trn ph
Bernam lm tr s th nh vn ng tranh c. Rt nhiu ngi ti , khng li tn
tui, ng gp tin bc cho ngn qu, c ngi li cho rt nhiu vi trng lm biu ng.
H khng h i hi iu g. M ti cng khng c phn thng hay n hu g cho h. Ngc li,
trong s nhng ngi khuynh t Anh hc, ch c hai hc sinh ca t Fajar ti tip tay phn
phi cc tuyn ngn tranh c.

Mt trong nhng vn hu cn quan trng ca chng ti l kim phng tin ch c tri

ti a im u phiu, khin h cm thy c ngha v b phiu cho ng vin ca chng ti.
Cch lm ny, do ngi Anh du nhp, rt thun li cho cc ng giu c vi nhiu ng h vin
sn xe hi. Ti da vo rt nhiu quan h c nhn cc anh ch em, c d, hng xm ngi
Hakka, nhng bn b nh Hon Sui Sen v ngi em ca anh ta. Ti giao cho Dennis ph trch
vic xe c chuyn ch trong ngy bu c. khng phi l mt cng vic hp dn. N u tin
phi thit lp trt t v mt h thng no t mt l hn n th xe c t khp Singapore
t v ng Oxley, ri chy ti tr s ng Bernam, li lng vng trong khu Tanjong Pagar
a n cc c tri theo s iu hnh ca cc chuyn vin vn ng. Dennis cng thuyt phc
mt s trm xng cung cp xng theo giy c ch k ca n hoc ca th k tr l ca ti
Cng ty Laycock & Ong, v cc bn b ti cho mn xe vi xng y bnh nn khi tr chng
ti cng phi y bnh, qu tranh c sau s thanh ton khon nhin liu ny.

Nhng tt c nhng iu ny khng ch lm v ti. Cc chuyn vin bu c ca Lim Chin

Siong v Devan Nair cng yu cu ti cung cp xe mt tay rt kh chu tn l Kam Siew Yee
thuc Lin on gio chc c nht nh i ti phi cung cp 30 xe cho ring Nair. Ngy 21/4,
khong ba tun sau ngy bu c, Choo vit th cho Keng Swee Anh, th ny b Ban c v
chn li v do cn lu trong h s ca h. Th ny nu r cc lin on v hc sinh ngi
Hoa thc s vn ng cho ai qua li c x thin v trong vic vn ng phiu v xe c.

Nhng ngi gip , vn ng, pht ngn cho Harry l nhng cng nhn thng thn
n ht mc nh nhng bu t, th k, nhn vin bn hng, mt ngi ch ca hiu thc
phm Ph Tu, ch tch Lin on cc ch nh in, vn vn. Cho n tun cui cng c
khong 20 c cu n gip vn ng b phiu trong khong t 2 n 5 gi chiu khi ngi
ln cn phi i lm cha v, nn vic vn ng ca h khng hiu qu g lm v anh c th so
snh vi cnh hng trm cu trai qun nt Cng vin Farrer sut mt thng tri. Vo ngy
bu c, li c thm mt s cu trai ti gip Tanjong Pagar li ko mi ngi i bu.
Nhng nu nh anh tng nghi ngi chuyn cc cu trai ny c n vi mnh khng th k bu
c ny s xo tan nhng nghi ngi .

Vo bui sng ngy bu c, Devan sai lm khi phi Kam ti s 38 ng Oxley ly

i nhng xe dnh cho khu Farrer. Ban ph trch chuyn ch ca chng ti tn nhiu ngy
gi tm ra xe c (trong s c trm chic cho Harry mn) dng cho khu Bukit Timah v
Farrer, v a s ch xe vui lng cho c nhn Lee Kwan Yew, ch khng phi cho PAP mn
v phn i d di chuyn cho xe i ti ni no khc ngoi Tanjong Pagar. Nn xe c c
phn chia cn thn xe no c ch ng mi c iu i xa. Khi nhng xe dnh cho
khu Farrer tp trung tr, Kam, tay ti t, tr tro gy chuyn v i phi c xe cho y. Y
ngh y l c nhn vt no vy."

Ngy b phiu, 2/4/1955: ti t 6.029 phiu so vi 908 v 780 ca hai i th, c hai
mt i lp ngi ng h h. Ti thng c vi s phiu vt tri bt k ng vin no khc. Lim
Chin Siong, Ahmad Ibrahim v Goh Chew Chua cng c bu, v ti thy rt nh nhm, v
khng c Nair, Lim s kh c th hot ng hu hiu trong mt hi ng lp php ch yu s
dng ting Anh v ng ta khng lu lot th ting ny lm, v Nair l ch da cho ng ta. By
gi th ng ta phi nh cy vo ti.

Chn ng ln trong k bu c ny l s tht bi ca ng Tin b (Progressive Party) vn

c d bo l s chim a s trong hi ng. Mt trn Lao ng (Labor Front) chim c 10
trong s 17 gh m h ng c, v David Marshall cng rt ngc nhin khi c c lm Tng y
vin. ng PAP ng c bn v thng ba, cc ng nh v cc ng vin c lp chia nhau tm gh
cn li. Nhng ng Tin b ch ginh c bn gh trong khi h ng c ti 22 ngi, t l ny
ng Dn ch l 2/20, tuy rng hai ng y c ngun ti chnh v nhn s sung mn nht.
iu g xy ra?
 ng Tin b c thnh lp mi t nm 1947, nhng ch gm mt nhm gii hn nhng tr
thc Anh hc v nhng ngi Anh nh John Laycock. Nhng Laycock, cng nh nhiu ngi
khc, b chm trong khu vc bu c ca mnh vn ton nhng ngi Hn hc nhng ngi
Hoa hc trng Hoa.

ng Dn ch th mi c thnh lp vo thng 3/1955, sau khi Phng thng mi Hoa kiu

nhn ra rng vic t ng lp danh sch c tri theo Hin php Rendel s khin ngi ni ting
Hoa c quyn bu c tng vt. Ni chung, c hai ng u i din cho gii trung lu hoc trung
lu lp trn, nhng trong khi ng ny l b phn ca ch thuc a Anh th ng kia nm
ngoi vng quyn lc . Thnh vin ca ng sau gm nhng ngi Hoa sung tc, lm ngh
xut nhp khu, bun bn l, thng gia, ch ngn hng hay ch n in cao su hoc m thic.
H l th lnh cc phng hi kiu xa ca ngi Hoa: h ph trch cc trng ting Hoa, lo
vic ti chnh v iu hnh thng qua cc ban gim hiu; h cng ti tr v ch o cc bnh
vin ca bang hi v cc t chc phc li khc. H xem k bu c nh mt c hi nm ly
n by quyn lc gip h khuch trng vic kinh doanh ca mnh. H cn tin tng rng h
c th np ngun sinh lc ca cc hc sinh ngi Hoa vo ng ca h v l con em ca h v
chng ng h h trong vic bo v nn gio dc ting Hoa.

H ngn cch vn ha gia hai ng ny nh vy l qu su khng th san bng. Ti nhiu

n v bu c, h chia s s phiu dnh cho cnh hu: dn ting Anh v Malay th bu cho
ng Tin b, cn khi ngi Hoa bu cho ng Dn ch. Nu hp tc, h c th chim ti mt
na ca 160.000 phiu bu (tng by ln so vi k bu c nm 1951.)

Mt khi bit mnh tht bi, h lng l lui khi trung tm kim phiu i snh Victoria
Memorial. H khng hiu rng khi tht bi, ngi ta cn phi kin cng gi vng tinh thn
nhng ngi ng h, sng cn v tip tc chin u. Nhng ngi cnh t hiu r iu ny
v chng ti, nhng ngi cn li trong PAP, mau chng hc c iu h. Nhng hai
ng kia th hon ton mt tinh thn sau chin dch tranh c thng li ca chng ti, to ra mt
m vang mi trong sinh hot chnh tr. Chng ti tn cng ng Tin b nh thnh phn tay
sai ca chnh quyn thuc a v ng Dn ch nh gii t sn bc lt dn chng. Tuy nhin,
mc tiu ch yu ca chng ti chnh l gii cm quyn da trng. Ti vit v h trong tuyn
ngn tranh c ca ti: "Ch thuc a Anh ti Malaya l nguyn nhn cn bn ca rt nhiu
ri lon kinh t v x hi ca t nc ny.

Marshall, rnt ngi non nt v chnh tr, ph phn PAP v vic i qu xa trong vic
i hi mt nn t tr ngay lp tc. H c v tp trung vo vic kch ng v tn cng ngi
Anh. S cng khai Ca h mang v bi Anh mt cch khng cn thit. y c th l cm gic
ca khi trung lu ni ting Anh. N khc hn vi m ng ni ting Hoa.

Qung trng Phoenix, tr s ca Ton quyn Anh, cng c nh gi ring ca h v cuc

bu c. H trch mt s cu trong bi din vn ca ti ti mt bui vn ng tranh c:

Nh ti nhn xt, ngoi nhng ngi trn 40, tt c ngi Hoa u t ho v nhng
thnh cng ca chnh quyn Mao Trch ng. Mt chnh quyn c th, trong vng nm nm,
bin mt gung my cai tr thi nt v suy i thnh mt b my c th ng c vi sc
mnh qun s ca ngi M ti Triu Tin th chnh quyn ng c ca ngi. Tng
Gii Thch v Quc dn ng co chung ngoi tr vi k ng h lc loi cn ku gi ti
chim Hoa lc.

Nhng ti tin rng ti Malaya ang hnh thnh mt th h ngi Hoa sinh ra v ln ln ti
y, c hc ting Hoa v cc truyn thng Trung Quc, nhng vn c quan im ca dn
Malaya. H xem Malaya nh qu hng duy nht ca h. H t ho v Trung Quc cng nh
ngi Php Quebec t ho v nc Php. D nhin cng c nhng ngi Hoa chng quan
tm g ti vic xy dng mt quc gia Malaya. l nhng hc sinh tr v Trung Quc
hp thu li np sng Trung Quc. Nhng ngi Hoa cn li cng l cng dn Malaya v
ngy cng tr thnh cng dn Malaya ch thc.

Dn tnh bo Anh ngh rng cn bo co v nhng iu ti pht biu thm d quan

im thc ca ti.

Trc , vo thng 1, Raja tho mt tuyn b ca PAP sau do chnh ti a ra, ngh
tng n x cho MCP. iu hp l v hp l, nhng khi nhn li, ti thy n ngy th v khng
hiu qu. "Thc t su nm ri qua cho thy r tnh trng khn cp ti t nc ny ch yu l
mt vn chnh tr ch khng phi qun s". Tuyn b ny cho rng tnh trng khn cp chm
dt sm chng no th ngi dn cng sm c c nhng quyn dn ch m hin h cha
c hng, v thiu nhng quyn ny, cc ng phi dn ch khng th hot ng hu hiu
c. Chnh ph Malaya phi bo m chc chn rng nu MCP t b hot ng v trang th s
khng cn n p na, v nu ng ny chp nhn cc phng php u tranh chnh tr hp
hin, n phi c php hot ng nh mt ng phi hp php.

Raja v ti l nhng ngi u hc cp tin vn chng c khi nim g v cc ng c ca cuc

khi ngha du kch v cch mng bo lc. Vic lm ca chng ti phn no c th c coi nh
ngy th nhng ch yu n xut pht t cch vn ng qun chng rt tuyt ca nhng ngi
cnh t. H din thuyt cng kch cc quy nh ca tnh trng khn cp, nu chng thnh vn
nghim trng, v trc ht phi bi b chng nu MCP c ra cng khai v t do t chc lc
lng ca mnh.

Hi ti ni nhiu iu bt cn, nn c l cng may l PAP khng tin hnh thnh lp mt

chnh quyn v do s khng thc thi c nhng ngh ca mnh. Nhng trong lc ,
chng ti gi ln c c m v nhng thay i ln. Chng ti khin dn chng tr nn
quan tm n chuyn chnh tr n h n nghe chng ti din thuyt, ri chng ti gi
cho h nhng ngh mi, v mt tinh thn phn khng. Cuc vn ng tranh c trong nm tun
l chc chn lm thay i bu khng kh Singapore. Nhng trong khi nn chnh tr sa
lng c th l mt chuyn qu kh, nhng h qu ca th ngn ng kch ng chc chn s l
bo ng.
11
VNG U CHO NHNG NGI CNG SN

Laycock ngy cng khng hi lng v nhng hot ng chnh tr ca ti nhng khng bao gi
phn nn trc tip. Nm 1954, sau ba nm phc v, ng ta k vi ti mt hp ng cng tc,
theo , ti c bo m mt khon lng m thp nht th cng nhiu hn con s ti v Choo
kim c trc y. ng ta khng mun tip tc thu Choo, hin c ch thch nh trng nom
Loong, v sau l Ling, a con gi ra i vo thng 1/1955. ng ta bit ti lm cng vic ca
mnh theo ng hp ng ca chng ti, v ng ta chp nhn ti. Tuy nhin s tht bi ca
ng Tin b v bn thn ng ta b cc c tri Katong ty chay ging cho ng ta nhng n ch
mng. C l ng ta ngh rng ng Tin b s thnh lp chnh ph v ti s ng v phe i
lp. Nhng chuyn ny khng xy ra, v vy, ti tr nn hon ton khng th chp nhn
c, ng ta khng bao gi ni g vi ti na. Cui cng, ng ta vit cho ti mt l th yu cu
chm dt hp ng ca chng ti cng sm cng tt, d nh vo cui thng 8/1955. Ti ng
ngay. Th l kt thc mt qung i s nghip ca ti.

Trong nm nm sau khi t Anh v, ti xy dng c mt ci g cho vic hnh ngh

lut ca mnh v cng gy dng c nn tng ng h chnh tr trong nhng nghip on.
Nhng hin ti c hai nhim v trc mt: bt u xy dng cng ty lut ca ring mnh v xy
dng t chc ng cho PAP. Chng c g cp bch. Ti c bn thng chun b ri Laycock &
Ong, v bn nm t chc li PAP trc khi n k bu c k tip. Cng vi Choo v em trai
Dennis, chng ti thnh lp cng ty lut Lee & Lee trn ng Malacca, gn Laycock & Ong.

Nhng g ti khng lng trc l nh hng ca cuc vn ng tranh c i vi qun i

v cc cn b nghip on. Hot ng d di ca phi khuynh t, v nh hng ca h i vi
lp trng chnh tr ca Devan Nair v Lim Ching Siong, to ra bu khng kh cng thng.
Nhiu cn b ca MCP i thi c, hoc n danh k t khi tnh trng khn cp c cng b.
Nhng tun trc v trong cuc tuyn c, h xut hin cng khai, ha vo s ngi h tr vn
ng tranh c kch ng t tng chng chnh quyn trong gii cng nhn, nhng ngi
nng thn (hu ht l nhng ngi Hoa chn nui heo g, trng rau ci) v nhng hc sinh
ngi Hoa. H khi dy lng cm th i vi bn quc, chnh ph thuc a, cnh st thuc
a, cc nh t sn Anh, cc nh t sn mi bn bn x tip tay cho bn t sn Anh bc lt
nhn dn. H to ra bu khng kh bc bi tt c nhng ai i vo qu o ca h u tin
rng mt cuc cch mng thnh cng ch cn trong sm chiu. V tnh chin u r rng l
thng ly lan.

Trc khi xy ra v kin t Fajar, ti lun tm kim nhng tay hot ng chnh tr tng lai
trong m sinh vin thuc i hc Malaya sn sng lm vic vi cc nghip on. Ti c qu
nhiu chuyn lm, v cn nhng ngi ph t chuyn trch. Tht khng d tm cht no.
Nhng sinh vin tt nghip loi kha kh u mun nhng ngh nghip ngon lnh. t c ai sn
lng nhn mc lng thp hn mc bnh thng vn dnh cho nhng ngi c bng cp nh
h, v lm vic vi cc nghip on. Chng c g vinh quang trong cng vic ny c. Vi ngi
xung phong nhn lm v mc ch chnh ngha, v tinh thn l tng ca tui tr. Mt trong
nhng ngi l Sandrasegeram (cn gi l Sidney) Woodhull c ti gii thiu vi Nghip
on Lao ng Cn c Hi qun lm th k c lng (nhng thp). Mt ngi na l Jamit
Singh, mt ngi Sikh t b khn xp v co b ru. Anh ta rt trong k thi cui cng, nhng
nng n trong cng vic, d c hi nng tnh. Theo s gii thiu ca ti, anh ta tr thnh mt
th k n lng ca Hip hi nhn vin Ban qun l cng Singapore. Trc khi tin hnh vic
iu ng nhn s ny, ti kim tra vi Corridon xem h c phi l thnh vin mt ca
Hip Hi bi Anh khng, hoc c th c xu hng thin t khng. Corridon chng truy c g
v h, nhng khng th no bo m c lng trung thnh ca h c. Corridon khuyn ti
nn th dng h v nu ti khng thuyt phc c h lm vic cho nhng mc tiu trung lp,
th tinh thn hnh ng ca h s dn h n vi nhng ngi cng sn. iu nghe c v
hp l. Bc u c hai u khng phi ngi thn cng, Woodhull ch mi bit qua ch ngha
Mc i hc, cn Jamit th chng quan tm g n cc l thuyt tr thc.

Nhng vic k tip xy ra l Hip hi nhn vin Ban qun l cng Singapore, cho n nay l
mt nhm phi qun s gm phn ln l nhng ngi n theo Anh hc v nhng th k ngi
Hoa, tin hnh nh cng. B ngoi, Jamit ku gi h nh cng v Ban qun l cng khng gii
quyt nhng yu sch v mc lng lm vic ngoi gi, gi lm vic, tin tr cp v tin
thng. Nhng s tht anh ta ch mun mt cuc u tranh, v ra sc kch ng ngay c sau khi
Ban qun l cng ngh tng lng. Tt c u do ti. Ti ngy th khi cho vi tay Anh hc
thch hot ng chnh tr ca mnh tip xc vi nhng cn b ni ting Hoa ca MCP. By gi
thm ch mt ngi th vi chnh tr nh Jamit cng theo Lim Chin Siong v Fong Swee Suan
v h l nhng ngi nng n nht trong s nhng ngi hot ng nghip on. Anh ta
chng kin cc nghip on nhng ngi ni ting Hoa tr thnh nhng t chc qun s, v
quyt nh cc th k ca mnh khng c tt hu. V li hin gi Lim c Devan Nair v
James Puthucheary (h cng b giam o St John trc y) trong Nghip on Cng nhn
Nh my v Phn xng Singapore, m s hi vin t vi trm hi nm ngoi gi ln n hn
10.000 ngi. H gip anh ta hot ng trong vng lut l v hng dn ngi Hoa vt qua
gung my th li ni ting Anh.

Cc cn b thn cng phn khch v nim tin v thng li trong trn chin chnh tr ca h
vi mt t chc chnh tr hp php l PAP, vi nhng lnh o Anh hc hiu bit v ch i
ngh. N cung cp cho h lp v bc. V tr ca Lim Chin Siong nh mt y vin Hi ng lp
php to cho ng ta mt a v ng tn knh trc mt chnh ph v cc nhn vin cng lc.
Sau l thi ngo mn thi qu ni ln t s tht bi hon ton ca ng Dn ch v s sp
thm hi ca cc chuyn gia Anh hc trong ng Tin b. ng u vi thch thc ny hin
nay l mt chnh ph Mt trn Lao ng bao gm nhng k c hi yu km, di tay mt Tng
y vin c thin ch nhng ngy th v mt chnh tr l David Marshall, ngi khng hiu g v
khi ngi ni ting Hoa, nhng li rt khao kht ng trn vai tr, theo quan nim ring, nh
mt ngi c xu hng t do v x hi ch ngha mun gii thot Singapore khi ch thc
dn.

Trong Hi ng Lp php, ti ni li quan h vi William Goode, tng th k. Ti gp ng ta

ln u vo nm 1953 qua mt v khiu ni nh ca cc bu t. l khi chnh ph giao cho
cc t nhn cng vic sn nhng sc vo hai bn ng qun kaki ca cc bu t, khin h than
phin trng h nh nhng tay ph vic trong cc rp xic. Chnh ph khng nh nhng sc
l cn thit v cc bu t thng mc qun sau gi lm vic, m iu ny h khng nn lm.
Goode l mt ngi to con vi nt mt th v sng mi b gy do chi quyn Anh hi tr. Mi
trn ng ta di, v c ging trm m du. ng ta hc trng cng v Oxford. Nhng ngi ta
c th nhn ra s cng rn ng sau ging ni nh nhng, i mt xm v chic cm cng ngh
ca ng ta. ng ta nm trong on qun tnh nguyn Singapore, l t binh chin tranh t nm
1942 n 1945, v b y i lao ng kh sai trong tuyn ng st cht ngi Thi Lan. ng
ta ci ni n o v thi thoi mi. Chng ti n vi nhau, v gii quyt vn bng cch
vin mt di vi hp thay v sn. iu khin cho cc nhn vin bu t trng lch s ch
khng ging cc anh h. Chnh ph c hi tn km hn mt cht.

Hin gi Goode gii thch rng nhng quy nh v tnh trng khn cp l cn thit v git
ngi, t nh, tt axt v nhng ti phm bo lc khc l mt phn trong cuc u tranh
ginh quyn lc ca phe qu khch. H s dng bo lc khng ch vi qun i, m cn i vi
dn thng nhm yu cu h kn ming. Kt qu l khng mt ai cn ham sng li dm xut
hin trc ta n lm nhn chng trc bt k ti phm no lin quan n phe qu khch.
ng ta nhc li v m st vo ngy 17/4 nhm vo mt cu trai ngi Hoa, cu ny b gi ra
khi mt cu lc b m nhc ni cu ang chi khu cm (harmonica) v b bn cht. Khi
chuyn xy ra, ti ang ti cng ty Dapu Hakka ca chng ti ngay bn cnh cu lc b vo
bui chiu Ch nht , d mt ba tic tr mng thng li cho cuc bu c ca ti, v nghe
ting sng vang ln. Lc vo gia ban ngy, nhng khng mt ai chy ra nhn dng hung
th hoc gip cnh st, vn khng bao gi c tr gip khi mun bt gi v a ra ta
nhng tay khng b ny.

Qua 5 nm hnh ngh trong lut s on, ti bit Goode ang ni nhng s kin khng th
chi ci. Tuy nhin, ti khng th ng h vic ko di nhng quy nh v tnh trng khn cp
bi v chng ti chng li chng nh mt phn trong lp trng tranh c ca chng ti.
Chng ti lm th nh mt vn nguyn tc, tin rng nu chng ti c c lp, chng ti c
th hy b chng. n thng 4, ti bt u c nghi ng v iu ny, nhng phi mt nm ri
sau nhng nghi ng mi bin thnh nim tin chc chn rng Raja, Keng Swee, Chin Chye,
Kenny v ti, tt c u sai lm.

Nhng ti phi thc hin vai tr ca mnh trong Hi ng, l nhanh chng lm gim p
lc ca tnh trng nhn danh an ninh ny v a ra chng trnh ngh s ca chng ti. p li
li ca Bill Goode, v th, ti ni y chm bim: l iu ng rng mnh v chuyn cc
thm t v cnh st c th iu tra c vic g, v ti thm rng: Khi khng h c my may
bng chng no rng cu hc sinh b git trong hon cnh v cng kh hiu hoc l nn
nhn ca mt v khng b, ngoi tr s kin rng t khi cu b bn, cc hc sinh khc ngh
ra khn ngoan nht l ng dnh vo s vic.

C vic bi b ln ko di nhng quy nh v tnh trng khn cp u khng gii quyt c

vn , ti ni thm: Nu chng ta phi gii quyt chuyn , th hy c can m ni: Chng
ti tin vo nn dn ch v chng ti s u tranh cho n. Chng ti cho bn nn dn ch ny
bn bo v. Nu sau chng ta tht bi, chng ta phi tha nhn, cng nh ngi Php
tha nhn ng Dng, rng khng cch no thnh cng c.

Sau hai ngy u ca phin hp Hi ng lp hin, vi cc phng vin bo ch cng nh vi

nhng thnh vin c mt th r rng hai nhn vt chnh s l Marshall v ti. ng ta c c tnh,
c bit ti s dng ngn ng a dng, v c khiu ng kch thu ht s ch ca Hi ng.
Cn ti c s trng chm chch v lm xp li khoa trng ca ng ta v khoi ch lm iu .
D PAP ch c ba thnh vin trong Hi ng lp hin cng vi Ahmad Ibrahim, ch tch Hi
ng, ngi George Oehlers, vn xp ti ngi vo gh thng dnh cho lnh t phe i lp, i
din vi ch ca Tng y vin.
 L mt lut s gn 50, Oehlers rt t m v cu n, nht nh t ra cng bng v v t. ng
bit rng mnh s ch ta nhiu cuc tranh lun hng th nu nh ti v tr i lp vi
Marshall v ti s dng cm ng u vi ng y. Nhng g m ngi Ch tch Hi ng cha
bit l Marshall d b kch ng bi s chm chc sc bn ri lm nhng chuyn m sau ng
ta s hi tic. ng ta s nhanh chng phi i mt vi mt th thch nghim trng i vi
quyn lc ca mnh, v nh hng ca nhng hot ng ca Fong v Lim Chin Siong trong cuc
vn ng tranh c a h n mt cuc xung t khng th trnh khi vi cnh st.

Fong thnh cng trong vic tp hp nhng cng nhn thuc cng ty xe but Paya Lebar
gia nhp vo nghip on ca ng ta hi thng 2, ngc vi mi mun ca ng ch h, v hin
ang c li ko cng ty xe but Hock Lee. Nhng Kwek Sing Leong, tay gim c iu hnh cng
rn ca Hock Lee s khng nhng quyn iu khin cng nhn v vic kinh doanh ca mnh
cho mt nhm nhng tay khuynh t tr tui; hn na, Lim Yew Hock vi t cch l y vin lao
ng, ng h ng ta, v c Lin hip nghip on Singapore ca ng ta na. Tuy nhin Fong
quyt nh dy cho Kwek v nhng cng ty xe but cn li mt bi hc.

Sau ngy khai mc Hi ng lp php vo thng 4/1955, ng ta tp hp nhng ngi ng h

Nghip on cng nhn xe but Singapore (SBWU) ca ng ta t chc l k nim u tin
ca nghip on bng cch t ngi ng gc bi xe but ca Hock Lee trn ng
Alexandra khng cho cng nhn vo lm vic. ng ta tuyn b mt cuc nh cng chnh thc,
v c thuyt phc nhng ngi lm thu ca tt c cc hng xe but khc ng tham gia nh
cng nu Kwek khng ng Hock Lee tr thnh mt phn xng gm ton thnh vin nghip
on vi SBWU l t chc duy nht ca n, v gii quyt ngay nhng tranh chp tn ng ca
h. Phn ng ca Kwek l sa thi tt c 229 cng nhn thuc SBWU, ngay lc cc cng nhn
tin hnh mt cuc nh cng tuyt thc v li cho ngi ng gc bi xe but ngay trong
m .

ng thi cc hc sinh ngi Hoa khp ni tham gia hnh ng. Cc nam n sinh n gip
vui cho nhng ngi nh cng bng cc bi ht v iu ma, v bi v mt trong nhiu cuc
tranh chp ca Lim Chin Siong l tranh chp vi cng ty MisSino Aerated Water, khng xa khu
vc Hock Lee lm, nn cc hc sinh c th chy qua li gia hai ni ng vin v ng h. Ti
khuyn Fong ng ku gi mt cuc nh cng trc khi a ra mt thng bo 14 ngy v
trc khi thng bo ny ht hn. Fong lm theo, nhng trong mt bi din vn ti Hi ng lp
php vo ngy 27/4, Lim Chin Siong phn i thng bo, iu ny vn nm trong nhng quy
nh ca tnh trng khn cp.
 Kwek khng h s hi trc e da nh cng v mun cho nhng chic xe but ca mnh ra
ng ngy hm sau. Nhng nhm 150 ngi nh cng ca Fong thnh lp mt ro chn
bng ngi ngay trc cng chnh bi xe v t chi gii tn bt chp nhng cnh co lp i lp
li ca cnh st. Cc vi nc c s dng v h b gii tn. Mi lm ngi nh cng khai l
h b hnh hung tn bo, nhng chng c ai b g hn ngoi nhng xy xt ngoi da. Kwek
a c 40 trong s 70 xe but ca mnh ra ng.

Trong hai tun k tip, ti hc c bi hc u tin v chin lc m phn CUF. Mi s

nhng b ngay tc khc dn n mt i hi mi. Mi li t chi mt i hi s lm tng thm
s gin d v cng thng. Trong khi , nhng hc sinh ngi Hoa cng vi nhng ng h vin
t Nghip on Cng nhn Phn xng v Nh my ca Lim Chin Siong tip tc n thm hi
nhng ngi nh cng lm tng thm cm gic v s on kt v sc mnh tp th ca h,
cng nim tin rng nht nh h s thng li. Lim v Fong khng chu iu g km hn vic nm
quyn iu khin tt c cc cng nhn xe but v c th lm t lit h thng giao thng ca
thnh ph theo mun.

Ngy 29/4, Marshall can thip, ch thn ti bi xe ca Hock Lee lm cu ni nhng bt

ha v i n mt ha gii. Di p lc ca Tng y vin, Kwek ngh nhn li nhng cng
nhn b sa thi trong khi ch i kt qu ca mt y ban iu tra do Lim Yew Hock iu ng.
Ti thuyt phc Fong chp nhn iu ny. F.A. Chua, vin quan ta thm vn v t bo Fajar,
lm ch ta y ban ny. L mt ngi thc dng, ng ta mun tm mt gii php hu hiu. ng
ta phi hai phn ba s xe but n nghip on ca Fong v mt phn ba ti nghip on ca
hng, v cho chy theo nhng tuyn khc nhau, ng ngh nhn li tt c cc cng nhn b sa
thi. Cc xe but tip tc chy vo ngy hm sau.

Nhng ch vi ting sau, cuc nh cng li tip tc khi nhng ngi kim tra v trong
nghip on ca Fong t chi ghi tn h vo s vi cng ty trc khi ri khi bi xe, trong khi
nhng thnh vin khc khai l h b phn bit i x qua vic c giao nhng chic xe b h
hng. Cc cng nhn trong Nghip on Cng nhn Hock Lee trung thnh vi Kwek tip tc a
xe ca h ra ng, nhng nhng ngi nh cng rch nt gh ngi v bm chung lin tc
cc tay ti x bi ri. Trong khi , nhng ngi nh cng gc cng li mt ln na o ra v
cnh st phi dng vi rng gii tn h. mi ch l bt u thi. Ngy k tip, Fong ku gi
tt c by cng ty xe but Singapore nh cng hai ngy, iu s khin cho giao thng cng
cng b ngng tr. Hai mi nghip on m ng ta v Lim Chin Siong iu khin sau e da
mt cuc tng nh cng tr khi c mt cuc thng lng trc tip gia cng ty xe but Hock
Lee v SBWU c m ra trong vng 24 gi. Sm ngy 12/5, cc i xe but cn li ca cng ty
Hock Lee v ca cng ty Singapore Traction (STC) b hm da v phi ngng lm vic, v v STC
chy cc tuyn chnh ni thnh nn thnh ph hu nh b t lit, ch c nhng xe hi ring v
taxi l c mt trn ng. Cng vic hu nh ngng tr nhiu ni khc, nh Thng c John
Nicoll bo co vi Alan LennoxBoyd, B trng B Thuc a13: Hoc do ng tnh, s hi
hoc do hoang mang n thun.

Cng bui sng , nhng ngi ng gc quay li bi xe ca Hock Lee. Fong c thuyt phc
h ln ny hy dng cm ng vng v h mc tay nhau thnh mt dy xch ngi khi cnh st
tin vo vi nhng vi rng. Cc vi nc vn qut h i, v nhng chic xe but bng qua cng,
b nm ti tp. Nhng vo bui chiu, 20 xe ti ch hc sinh ngi Hoa cng v bi xe v
xy ra mt trn u , vi khong 2.000 hc sinh v 300 ngi nh cng sc cng cnh st.
V kh chnh ca mt bn l v chai l, bn kia l hi cay, nhng thnh thong nhng cnh st
b dn vo chn tng phi dng c sng ngn. n ti cn hn lon cung nhit hn.

Khong 9 gi ti, ti li xe n ng t ng Tanglin v Jervois, nm trn con dc v nhn rt

r bi xe ca Hock Lee bn di. Trn xe ti bt radio, v vo 9 gi 30, ging ca Marshall trn
radio nghe ru r. ng ta ang bi ri. ng ta ng v pha nhn dn v nhng cng nhn b p
bc, nhng h ang ni lon. ng ta tn dng h v nhng hy sinh ca h trong qu kh
em li phn vinh cho Singapore, v ku gi h hy cho ng ta c thi gian gii quyt n tha
cc th. ng ta ni: V li chng ta v ang tm kim s h tr ca gio s Arthur Lewis
thuc i hc Manchester, mt ngi da en Trung M, vi t cch l nh kinh t, v c i ng
trung thnh vi ch ngha x hi, gip chng ta trong vic ti nh hng nn kinh t ca
t nc ny v li ch ca nhn dn. Ti khng th tin vo tai mnh na.

Ti tht vng cho Marshall v cho Singapore. Hoc ng ta c cho vin thng c v tay
tng th k gii quyt vic ny, hoc nu nh ng ta nm quyn lc , ng ta phi nm vng
quyn kim sot v ni vi nhng cng nhn ang nh cng rng nu h khng ngng v bo
lon ny, ng s dng v lc lp li an ninh trt t. Ngy 21/5, vin thng c bo co vi
Alan LennoxBoyd: Tng y vin, di sc p d di ca ti v nhng ngi khc, pht
biu vi cng chng trn i truyn thanh Malaya mt bi din vn di v thiu sc thuyt
phc, mt ln na li tnh trng ny cho ch ngha thc dn v s bc lt kinh t, vic ny
nghe chng khng chn c tnh trng v trt t m cng khng bo m c tnh trng tn
trng lut php.

Ti bit rng Lim Chin Siong v Fong ang nhm ti mt cuc xung t vi nh cm quyn,
nhng ti khng h mong ch mt s bt pht cn thnh n ca dn chng. Ngi dn tin rng
lun c tnh trng th ch ngm ngm no trong cng ng nhng ngi ni ting Hoa i
vi cc ng ch da trng ca h, nhng ti khng h ngh ra n li mnh lit n th. c cc
hc sinh ngi Hoa v nhng chuyn vin kch ng y ln ti nh cao, n bng n ra. C
l thm ch c Lim v Fong cng khng liu trc c nhng g ang xy ra. Nhng ti nghim
ra, sau rt nhiu ln, rng mc ch ca h khng phi l l lun, tranh ci hay dn xp g c.
Lun b tr mt s xung t, to ra lng cm th rng ri hn na i vi k th thc dn. H
mun to ra nhng tin cho mt cuc cch mng: trc nht, mt chnh ph khng gi c
nim tin ca nhn dn v th hai, mt chnh ph mt nim tin vo nng lc ca chnh n trong
vic gii quyt nhng vn khi m tnh trng v trt t, ngho i v bo lc ngy cng tng
khp ni.

S ni lon ko n ngy hm sau. Lc 4 gi chiu, m ng khong 1.000 ngi tn cng

vo cnh st v phi dng hi cay mi gii tn c. Sau khi tri ti, h tip tc tn cng cc
n cnh st, cc trm gc, nhng cnh st i l v nhng xe tun tiu c my b m. Nhng
v tn cng ri tu thot xy ra sut m cho n 3 gi sng, khi nhng m ng ln gii tn.
Nhng nhng nhm 10, 20 ngi vn cn nm vo cnh st ang dn dp nhng chng
ngi v ko cc xe h hi khi lng ng. Hai cnh st b git v 14 ngi b thng, cng
khong 17 thng dn. Mi khi c s kch ng n ra, m ng s tn cng bt k ngi da
trng no c mt v t tng chng i ngi da trng ang sc si. Mt phng vin ngi M
lm vic cho UPI b nh n cht, v ba ngi chu u may mn thot c.

Vo khong 10 gi 35 ti u tin, mt m ng tn cng xe tun tiu trn c mt vin

trung y ngi Anh ch huy, nm nhng chai l v ng thi xp li gn. Vin trung u gi b
m yu cu gip , nhng trc khi ng ta v thuc h c gii thot, ng ta dng sng
lc bn bn pht. ng ta ni mnh khng nhm vo m ng, nhng c mt pht n hnh nh
trng vo mt hc sinh ngi Hoa 17 tui. Thay v a cu ta thng vo bnh vin, nhng
hc sinh khc t cu vo mt chic xe ti v diu hnh cu qua cc ng ph trong sut ba
gi ng h, v vy khi c a n bnh vin, cu cht v mt vt thng phi. Nu c
a thng ti bnh vin, c th cu c cu sng. Nhng mt mng ngi c ngha l g
nu s hy sinh c th dy ln ngn la cch mng?

Sau cuc ni lon ngy 13/5/1956, chnh ph quyt nh tr nn cng rn v ng ca ba

trng Hoa. Nhng cc hc sinh tip tc cm tri trong trng v c cc nghip on do Lim
Chin Siong v Fong iu khin gip ; c nhiu cuc tun hnh ca nhng ngi nh cng
qua thnh ph, nm v tn cng vo xe hi. Cui cng tnh hnh bt cng thng sau khi m
tang cu hc sinh ngi Hoa vo ngy 16/5 tri qua m khng xy ra x xt. Ti hm , sau
bn ting ng h thng lng, Marshall phn khi tuyn b trn i pht thanh rng t
c mt tha thun c th dn n mt s dn xp cho tt c cc cuc nh cng cn tn
ng v quyn li cng nhn Singapore. ng ta b nhim Charles Gamba lm trng ti kinh
t, ngi c bit l ng v phe nghip on. Gamba ra quyt nh cui cng ca mnh vo
ngy 28/6. Nhng thnh vin ca SBWU b sa thi ngy 23/4 s c nhn lm vic li.
Nghip on Cng nhn Hock Lee vi 160 thnh vin b gii tn.

Kwek khng nhng b d dng. ng ta vn phn cng vic cho cc thnh vin c ca
Nghip on Cng nhn Hock Lee vn trung thnh vi ng ta, v cc lnh o ca nghip on
e da bc b phn quyt ca Gamba cho n khi chnh ph thuyt phc c cng ty i theo
n. Kwek quyt lit v ng ngnh. ng ta l mt ngi Hockchia, mt chi tc Hokkien ni ting
th bo v cng rn. Cng ty xe but Hock Lee l mt doanh nghip gia nh, v ng ta tin chc
mnh c th chin u v chin thng v nhiu thnh vin trong nghip on l dn cng bang
hi vi ng ta v nhng vin chc ch cht kiu nh nhng kim tra vin v ngi chm cng
l h hng rut tht ca ng ta. Nhng mt chnh ph thiu kinh nghim, khng bit cuc chi
nhm vo iu g, gip phi qu khch b gy mi lin kt cht ch nht ca tt c cng ty xe
but Singapore.

l mt thng li hon ton cho Fong v Nghip on Cng nhn Xe but Singapore v
phng php ca h, hon hon khng ch v hin h nm c Marshall. H bit h c
sn mt cnh ca m. Phng cch m SBWU chin u v chin thng cung cp cho tt
c cc nghip on nhng cng nhn v cc lnh o, nhng ngi cng sn v phi cng sn
mt nim tin rng h s ginh c nhiu hn nu nh h cng th hin tinh thn u tranh.
12MARSHALL LM KHNG HONG THM TRM TRNG

Fong Swee Suan v bn lnh t nghip on khc b chnh ph bt gi da trn nhng quy
nh v tnh trng khn cp ngy 11/6/1955. Su nghn cng nhn xe but ra mt chng li v
bt gi ny. Ngy k tip, do ci m nh cm quyn m t l tr khng b da trn s ng
i vi gii ti x, cc taxi cng bin mt khi ng ph. Nhng chnh quyn trin khai dch
v chuyn ch khn cp min ph ti nhng khu quan trng trong thnh ph, v trn 100.000
nhn cng v 280.000 ngi khc tip tc i lm m khng h c s c g. D phng tin giao
thng cng cng b t lit, cuc nh cng cng khng lm thnh ph ngng tr hot ng c.
Lc ny dn chng khng cn ng tnh vi n na n mang m mu sc chnh tr v khng
lin quan g n bt k bt mn no v kinh t ca h. Sau bn ngy, Lim Chin Siong v Devan
Nair bt ng cho ngng nh cng, v 13.000 cng nhn, nam ln n, trong 90 hng cng nghip
v thng nghip, quay li lm vic. Chnh quyn coi nh thng li. Fong vn b bt gi cho n
ngy 25/7.

Ti quyt nh tch khi bi cnh ri lon ny v i ngh thng nin. Cng Choo v Loong, 3
tui, ti li xe ln cao nguyn Cameron vo ngy 1/6 v lu li ba tun. Chng ti Ling,
mi 3 thng tui, nh v con b cn qu nh.

Ti chi gn Tanah Rata mi ngy, sng v chiu. Khi ti i do trn sn gn 9 l mt m

v thoi mi ti cao nguyn ny, cao hn mt bin khong 2.000 m, ti thm tha ngha ca
nhng s kin trong vi thng trc . Ti tin chc rng vic tip tc theo con ung m Lim
Chin Siong v Fong lao vo th s kt thc trong thm ho chnh tr. PAP v cc lin on
ng Middle Road (c t tn v v tr tr s ca chng, ch khng phi v chng theo chnh
sch trung dung) s b cm ch. Nhng nu Marshall trnh n nhng bin php khng c
qun chng ng h, th ton b nn kinh t v x hi Singapore s lm vo tnh trng hn lon
n chnh quyn Anh s phi nh ch hin php.

Ngy 21/6, ti li xe a gia nh tr li Singapore. Bo ch ni bng gi l ti trn chy khi

nhng rc ri ny, nhng ti bit s hin din ca mnh s khng to ra mt thay i no. Khi
t Straits Times phng vn ti sao ti khng tr li nhim s ca mnh, ti ni y ban chp hnh
ca ti khng yu cu ti ti, v ti rt tin tng h.

y l cuc th la u tin ca ti vi CUF. Ti bn lun vn vi Chin Chye, Raja v

Kenny (Keng Swee ang London ly bng tin s). Chng ti quyt nh rng ti nn ni
cho Lim v Fong hiu r v lut i vi cc v gy ri. Ti bo h rng nu h tip tc theo cch
ny, h phi mt mnh chu ht trch nhim. iu khin h bt bng bt, v ngy 26/9 vin
thng c, ngi Robert Black, vit mt bo co gi n Alan LennoxBoyd:

S sp ca cuc tng nh cng ny lm mt uy tn ca phn t cc oan trong PAP.

Lee Kuan Yew ri Singapore vo thi im v ti c bo l ng ta ra i mt cch c
trnh d vo cuc bo lon T , PAP c thay i trong chin thut. Trong khi tip
tc xi gic cc cuc nh cng, theo ui cuc u tranh ginh quyn iu khin tng lp lao
ng, h chu kh p mnh trong khun kh lut php.

iu khng ko di lu. Sau vi thng, nhng tay qu khch quay tr li nhng ng

li c ca h, nhng h khng xi gic nhng cuc xung t m mu vi cnh st hoc t chc
mt cuc tng nh cng nhm lm t lit nn kinh t. Ti tin h vn ngh nhng xung t vi
cnh st v chnh quyn l cch gi lng cm th nhiu hn v nng cao nhit tnh cch mng
ca qun chng. c nhng lc Lim v Fong c v lng nghe li khuyn ca ti trong ch
trng bm cht nhng phng php u tranh hp hin vi nhng cuc thng lng ko
di v s khng th ng trnh mu. Nhng h n t mt truyn thng v nn hc
vn khc bit vi ti v h theo ui nhng m hnh khc hn.

Ti lm vo th v cng kh khn. Trong khi ti khng th v khng thch bin h cho h,

nhng ti cng khng th kt ti h m khng lm v mt trn lin kt ca chng ti. Nh
ti gii thch vi mt phng vin t Sydney Daily Mirror trong mt cuc phng vn c
thut li trn t Straits Times, Bt k ai Singapore mun li cun cng ng nhng ngi ni
ting Hoa theo h u khng th c thi chng cng. Ngi Hoa rt t ho v Trung Quc.
Nu ti phi chn gia ch ngha thc dn v ch ngha cng sn, ti s b phiu cho ch ngha
cng sn v i a s ngi khc cng vy. Ti hy vng mnh c th tm c s ngi Hoa
ng h chng ti v mt nn c lp v dn ch. Nhng ti khng h lc quan rng iu ny c
th t c d dng khi mt Trung Quc x hi ch ngha thng li tip tc l ngun cm hng
cho h.

V ti ang chu ng sc p. Vin Tng y vin triu tp mt cuc hp khn cp ca Hi

ng lp php vo ngy 16/5, tn dng s thay i thi t ngt ca qun chng i vi
cc nghip on, v c lp v hng mi di vo PAP, lm cho nhng phn t phi cng sn
trong ng tch khi phi thn cng. Ln ny vin tng th k, Bill Goode, ch huy cuc cng
kch. ng ta c mt bi din vn hng hn, k li chi tit nhng g xy ra mt cch xc thc
v y hiu qu. ng thng tic trc nhng thit hi nhn mng, khen ngi cnh st v ln
n nhng k xu li dng cng nhn v hc sinh, v s tht bi ca nhng t bo ting Hoa
trong vic ng h pha duy tr an ninh trt t. Tt c nhng n lc nhm t ti ha gii u
b ngn tr bi nhng k, m theo Goode, r rng l khng mun gii quyt nhng ni bt
mn, m quyt tm duy tr tnh trng no ng, quyt tm li dng nhng bt bnh chnh ng
ca cc cng nhn lng thin cho nhng mc ch c nhn xu xa ca h.

Ri ng ta bt ng quay sang tn cng ti.

Trong cn thm kht quyn lc ca h ng PAP v nhng ng h vin khuynh t giu

mt cng nhng k v trch nhim nhng ho danh trong ch mun gy ra bo lc, mu
v nhng tranh chp ch th Nu v i biu ng knh trong hi ng ny tin vo s tin b
trong trt t hng n mt nn dn ch t tr, th ng ta phi chng li ch ngha cng sn; v
nu ng ta c thi , hy ng ta pht biu r rng iu , m khng h lng trnh v
ngy bin kho lo. ng ta ly lm thng tic sau khi ci c b bung lng v nhiu ngi
b git Ti hi ng ta: ng ta lm g ngn cn bo lc trc khi n xy ra? Lng tm
ng ta c thanh thn khng? Hoc ng ta khng cn iu khin c i biu ca Bukit
Timah (tc Lim Chin Siong), ngi hin ngi ng sau ng ta v iu hnh ng?

Tip li ng ta l John Ede, mt kiu dn ginh c gh i biu khu Tanglin cho ng

Tin b. iu ny lm nhim v ca ti d dng hn. Ti ng ln lin ngay sau Ede ni rng
ti vui sng khi c tr li hai ngi Anh ny. Nu l Marshall, (th) ng ta s cn nhc
li ni ca mnh k cng hn, thn trng hn, v am hiu hn v nhng kh khn v nguy him
ca tnh hnh; vi s hiu bit hn v nhng hy vng, s hi v nguyn vng ca qun chng

Chng ti khng ti y nh nhng t nhn b kt ti, hoc nh nhng t nhn phi gii
ta gnh nng ti li ca h. M chng ti n y nh nhng ngi i din ca nhn dn, v
chng ti s pht biu vi t cch .

(Ti lp li lp trng ca PAP l) tiu dit h thng thuc a bng nhng bin php
khng bo lc. Chng ti tuyn b t b bo lc Chng ti khng chun b chin u, duy
tr hoc ko di ch thuc a. Nhng hy cho chng ti quyn ca mnh v chng ti s
chng li nhng ngi qu khch hoc bt k ai khc e da s tn ti ca mt nc Malaya c
lp, dn ch v khng cng sn.

Bi v ti khen ngi ng ta, Marshall mt ln na li do d khi tr li, gy bi ri cho

nhng ngi ng h ng ta, v trnh cho PAP khi mt uy tn hon ton bng cch ni:

Nu PAP, gm nhng ngi trung thc, c trch nhim v nghim tc, nu h loi b khi
ni b nhng phn t qu khch v nhng k ng hnh nu h dm i mt vi trch nhim
ca ring h, h c th tr thnh t chc m h hy vng mt ngy no s lnh o x s ny
t c nn c lp cho ring n.

Marshall khng bit rng bng nhng li pht biu ca ng ta v, t hn, bng ni ho hc
mun dn xp v trnh s xung t, ng ta gy ra mm mng tai hi. Mi cng nhn
Singapore, mi cn b v lnh o cng sn u bit h c mt chnh quyn m h c th s
dng cho nhng mc ch ring ca mnh, dn gii ch nhn vo th b, tranh th nhng
phc li v chim ly nhng c quyn ca gii qun l.

Nhng thnh cng ca h c kt qu. Thng 8/1955, s on vin ca Nghip on Cng

nhn Phn xng v Nh my Singapore (SFSWU) tng ln 23.000 ngi, a s l nhng ngi
Hoa tr tui. Trong khi , nhng on vin Anh hc ca n, gm c Nair, Woodhull v James
Puthucheary, ang gip nhng ngi Hn hc ph hy h thng thuc a Anh. Chin thut
ca h l va thm nhp vo nhng nghip on hin c, va hnh thnh nhng on th mi.
H c Lin on Hc sinh trung hc Hoa kiu Singapore, trn thc t l mt cnh tay ca
nghip on trn, vi v kh ca h l phng php nh cng ng h. i vi bt k vn
n l no trong bt k cng ty n c no, h s e da ngng ton b cc cng xng.

Nh nhng ngi cng sn thc hin Trung Quc, y l mt mt trn lin kt ca cng
nhn, hc sinh v nng dn (ging nh Singapore) nhm to bt n x hi v bin nhng
tranh chp lao ng thnh vn chnh tr, lm tng mu thun chng tc v giai cp (i vi
ngi da trng) v nui dng lng khinh b nh cm quyn. Mt khi SFSWU tr thnh mt
nghip on kt khi nh con bch tuc, vi lc lng on vin gm nhng cng nhn ni
ting Hoa, Lim Chin Siong v Fong nhm vo Nghip on nhn vin ban qun l cng
Singapore, Nghip on lao ng cn c Hi qun v Nghip on lao ng Hi ng thnh ph
nhng t chc phi cng sn m nhng ngi n, Malay v nhng ngi Hoa ni ting Anh
thuc cc t chc c chun b i theo SFSWU. H nhn ra rng h c th s dng
tnh chin u ca cc nghip on ngi Hoa v e da nhng cuc nh cng ng h y
mnh nhng yu sch ca h.

Ngi Robert Black cng nhn ra rng tnh hnh thay i theo chiu hng ti t hn. Ngy
26/9, ng ta bo co vi LennoxBoyd:

Trong cc cuc bu c nhng bi din vn qu khch cng kch chnh ph nhng

cuc hp ca PAP cng cht nch nhng ngi lao ng v hc sinh ngi Hoa c t chc
cht ch; tnh cm ca qun chng c kch ng mt cch ti tnh. Tt c nhng th dn
n thi khinh nhn chnh ph hp hin, v lm tng uy tn cho nhng ngi cng khai thch
thc chnh ph.

Singapore ang trong mt phong tro nh cng trong chn thng t ngy 7/4 n thng
12/1955, c 260 cuc nh cng. Tuy nhin, tnh chin u ny li c li cho ti.

Ngy 19/6/1955, Nghip on lao ng Hi ng thnh ph e da nh cng i khon

lng truy lnh cho nm ngoi ca h. Hi ng thnh ph e da ra thng bo ng ca cc
ni lm vic gy p lc, v thu nhng nh thu m nhn nhng dch v thit yu nu
cc cng nhn nghip on vn khng chu ti s. Nhng cuc thng lng nhm gii quyt
v tranh chp tht bi, v cuc nh cng bt u vo ngy 17/8.

Tuy nhin ba ngy sau, nghip on yu cu ti lm c vn php l cho h. Cc thnh vin

ch yu l nhng cng nhn cng nht ngi n, phn ln m nhn vic thu gom rc v qut
dn ng ph. l mt nghip on ln vi vi nghn ngi, lnh o l mt ngi n t hc,
tinh khn, lc mt tn l Suppiah. c vi v x xt v h dng n bo lc. Ti tr li l
mnh rt t ho khi lm vic cho h, nhng vi iu kin l cuc nh cng phi c tin hnh
theo cch thc ha bnh. H ng , v cuc thng lng tr nn xy dng hn. Ngy 8/9,
vin thng c bo co cho LennoxBoyd:

C lc c nhng trng hp ln xn ng lo ngi theo mt kiu thng gp, nhng h dng

li bt ng sau vi ngy. Lee Kuan Yew c cng trng g trong v ny khng th khng chc
c, nhng c th l nh th. (Chng ti i n tha thun vo ngy 7/9.) Tri vi cc d
on cuc nh cng khng sp v nghip on t c nhng nhng b quan trng.
C hai l do chnh dn n kt qu ny. Th nht l s yu km ca Hi ng thnh ph v
th nh l s can thip ca Lee Kuan Yew, th k ca ng PAP, vi t cch l c vn php l
ca nghip on. Trn thc t, s can thip ca ng ta c li cho c hai bn v vi kt qu ca
vic dn xp, c th ng ta ci thin c v tr c nhn ca mnh.

Cch thc phn i hp hin ca ti, hu hiu trong vng lut php, r rng l i lp vi
cch thc ca nhng ngi qu khch, v ti t c kt qu. Nhng khng c phi qu
khch vt qu khun kh lut php v s dng bo lc, th nhng phng php ca ti s
khng t hiu qu. Chnh gii php t gy kh chu do ti a ra khin cc phng php ny d
chp nhn hn i vi ngi Anh. Cng nh Malaya, nu khng c chnh sch khng b ca
phe qu khch y ngi Anh ti vin cnh bi t l phi u hng, th chnh quyn Tunku
khng bao gi ginh c c lp n gin bng cch tp hp ngy cng nhiu nhng ngi
dn qu Malay. Chnh s la chn gy kh chu do phe qu khch a ra khin nhng
phng php hp hin nhm xi mn tng bc chnh quyn thc dn tr nn hu hiu hn
i vi nhng ngi theo ch ngha dn tc v d chp nhn hn gung my thc dn. Ti n
thi trc chin tranh, ni no khng c mi e da cng sn, cc phng php bt bo
ng hp hin phi mt nhiu thp nin mi t hiu qu.

Trong khi cc nghip on tip tc sc si khng ngng v ln mnh, Marshall lin tc gy

ra cc cn khng hong chnh tr. ng ta c mt s trng to ra chng. Gia lc tnh trng
xung t ch th v kch ng ny, ng ta li ng chm vi ngi Robert Black qua yu cu tng
thm bn y vin ph tr cho b my ca ng, v khi vin thng c chp nhn ch thm hai
ngi, ng ta quyt nh a tranh lun ny ra cng khai. ng cho l vin thng c khng c
quyn bc b yu cu ca Tng y vin, v e da t chc nu thng c t chi trao i kin
vi ng ta trc khi lm bt c vic g. ng ta cng mun Singapore c trao quyn t tr
hon ton. Nhng quy nh v tnh trng khn cp ht hiu lc vo ngy 21/7, nhng vin
thng c li ngh trin hn thm 3 thng na, ty theo s chp thun ca Hi ng lp php
trong phin hp k tip: ci gi m Marshall i cho s gia hn ny l ngi Anh phi cho
Singapore c t tr vo giy pht sm nht c th c.

Tin trnh ca phin hp Hi ng ngy 22/7 l in hnh ca phong thi tc trch v ngu
ngc m trong cc ng phi chnh tr gi th on. Trong vic a ra kin ngh v quyn
t tr, Marshall gii thch rng y l mt vn nguyn tc hp hin php. Cui bi din vn
cng kch vin thng c v ch ngha thc dn, ng ta quay sang ti i biu ca khu Tanjong
Pagar, ngi quy ry ti rt dai dng v m trc y, nhng thc s l tay lnh o
ca phe i lp di mt qun chng v yu cu ti ng h kin ngh ca ng ta. Nh th tc
l ng ta ph nhn li buc ti do Goode a ra hai thng trc , vo ngy 26/4, ng ny
thng gi PAP l phng tin v l cng c t nguyn ca phe qu khch. Ti chc chn khng
th t chi ci vinh d c ng h kin ngh ny!

Hi ng lp php hon cuc hp ngy 22/7. Ba ngy sau hp li, mt thnh vin ng Tin
b, Lim Koon Teck, c gng vt qua mt c ti v Marshall. Chng ta hy i hi mt
cuc chuyn giao quyn lc trn vn chng ta, v ch chng ta thi, s chu trch nhim v
cng vic v vn mnh ca mnh, cn chnh ph Anh khng cn phi lo lng n chng ta na,
ng ta ngh, v sau ngh iu chnh ch nn t tr bng nn c lp. Ni cch khc,
ng ta mun nn c lp ngay lp tc. Cc ng vin ng Tin b lun tiu biu cho s iu
, tng bc tin ti ch quyn. Bng th on bt ng ny, h c v cp tin hn c Mt trn
Lao ng v PAP. Ti ghi nhn rng: Hm nay chng ta c gii tr bi mt cnh tng l
i ca mt con chut chuyn mnh thnh con s t.
 ngh iu chnh ny b bc b v kin ngh ban u v mt nn t tr sm sa c thng
qua, ng lc gy cng thng cho LennoxBoyd, ngi s n Singapore ch mt tun sau .
Tuy nhin, qua nc c ca mnh, ng Tin b t hy hoi uy tn nh mt ng phi ng
tin cy v kin nh ca h. Hin Singapore khng cn mt lc lng chnh tr n ha hoc
thuc cnh hu c kt na.

LennoxBoyd n Singapore, gp Marshall v i Malaya. Ngy 2/8, Ch tch c cho Hi

ng lp php nghe l th ca vin thng c, ni rng B trng B Thuc a tho lun
cc vn vi Tng y vin, v rng cuc tho lun s tip tc khi ng ta t Malaya tr li
Singapore vo ngy 15/8. Marshall, c LennoxBoyd trn an, trng v nghe c v thin cm,
ni: Lc ny, c l chng ta nn ngng li y v tip tc cng vic bnh thng. Ti
khng ng , ch ra rng khng c g trong l th ca vin thng c lm thay i tnh hnh
mt cch c th t cuc hp sau cng ca chng ta tr phi rng vo ngy , chng ta c mt
Tng y vin quyt lit hn. Ri ti chuyn sang phn i quyt nh cm n vin thng c
ca Marshall, v Hi ng lp php ng h ti. Marshall gin ti ngi.

Nhng ngy 18/8, Ch tch c mt l th na ca thng c ni rng ng ta s hnh ng

theo li khuyn ca Tng y vin tr khi nh ch phin hp v gii tn Hi ng Lp php. L
th ny cng ni rng chnh ph Anh s hoan h tip n mt phi on i din t Singapore
ti London vo mt ngy thch hp xem xt nhng vn hin php. Marshall tuyn b:
y thc s l mt ngy hnh phc cho Singapore. N nh du s kt thc giai on u tin
trong cuc u tranh v t do ca chng ta. N nh du s khi u ca mt thi i mi
mt thng li ng phn khi. Marshall phn chn. ng ta li ngh rng vin Ch tch s
yu cu thng c nhn danh h cm n B trng Ngoi giao v quan im ng tnh ca ng
ta i vi nhng nguyn vng ca chng ta. Ti khng mun lm chuyn ny cht no v e
da b hp ti mun c thi gian ngh n nhng n ca bc in cm n nh th.
Marshall ni gin. ngh ca ti chng li xut b bc b.

Ti ang a vi Marshall, nhng c vic h trng hn cn phi lm. Tng lai ca nn gio
dc, vn ha, ngn ng ca ngi Hoa vn cn l mt vn quan trng, d tnh trng hn lon
sc si trong cc trng trung hc Hoa tm thi lng xung khi y ban lin trng ca cc
trng ting Hoa ku gi chnh ph ngng vic ui hc sinh, hoc tng t nhng thng bo
ti cc trng yu cu trnh by l do ti sao chng khng th b ng ca hn. y ban d
phng mt cch thc kho lo thot khi vn th din y gay gt. Ngu nhin chnh ph
li vng vo vic tin hnh mt cuc tho lun kn o m n cho php tm ra mt phng
thc khng gy xn xao d lun. Nu khng th mi thiu st trong bt k gii php no s c
tng thut trn bo ch ting Hoa v to thnh vn tranh ci, vn ng hnh lang v tr
thnh thng li cho nhng lun im tuyn truyn.

Nhng gi ca y ban c nhng h qu lu di c li cho nn gio dc ca ngi Hoa v

cng c li cho s ha hp ca mt x hi a chng tc. Nhng chng li e da tng lai
nhng ngi cng sn. Khong 90% ngi Hoa trng thnh, nu c c hc, l theo Hn
hc. Nhng s tr con ngi Hoa hc trng ting Anh tng mnh t nm 1948, khi tnh
trng khn cp c ban b. Nm 1950, s hc sinh cc trng Hoa ng hn 25.000 ngi
so vi cc trng Anh, nhng n nm 1955, t l thay i, v cc trng Anh ng hn
cc trng Hoa 5.000 hc sinh. D nhng ngi cng sn khng bit chnh xc cc s liu, h
cng thc v xu th ny, v v n s lm cn kit ngun nhn lc ca h, nn h phi ngn
n li. V th trn chin nhm bo tn vn ha Trung Hoa thm ch tr nn quyt lit hn i
vi MCP.

Vn i vi chnh ph v nhng ngi phi cng sn trong PAP tr nn phc tp do s

kin rng vn ha Trung Quc cng l vn tm huyt ca nhiu bc ph huynh, v th h
khng thit tha g vi vic a ting Anh vo cc trng Hoa. Tt c nhng chi ph hnh chnh
u do chnh ph chi tr, nhng i li cc trng s phi tun theo nhng quy nh ca chnh
ph v mt gio trnh v k lut. V d sao i na, h mun vic ging dy phi hon ton bng
ting Hoa. Tht ra, khong mt na trong s h mun c c hai cch. Nhiu lnh o cc
bang hi nm trong ban qun tr cc trng hc u cho con h hc cc trng Anh, v cho bn
tr hc thm ting Hoa vo bui chiu, nhm cho chng bit ni hai th ting. ng thi h h
ho cc bc cha m khc cho con ci ti cc trng Hoa tip ni truyn thng uyn bc c
xa ca ngi Hoa. Chng c cch no lm hi lng tt c mi ngi. V th chnh ph cn mt
bo co t y ban, trong ti i din cho PAP, bo co s gn kt mi lc lng vo cc nhn
nh ca n, tt c chng ti s b buc phi m nhn cng vic thuyt phc nhng ngi
ni ting Hoa chp nhn n. iu ny cho ti mt c hi tho ra k hoch nhng n cng
t ti vo mt tnh cnh nguy him nghim trng l phi i u vi MCP v mt vn quan
trng i vi s sng cn ca h.

Ti quyt nh rng, d n c thit thc hay khng, chnh sch kh thi v mt chnh tr duy
nht l cng nhn c ba ngn ng, vi ting Malay nh ngn ng chung v l ngn ng dn tc
tng lai ca Malaya, ting Anh l ngn ng khoa hc v giao tip quc t, ting Quan thoi l
ngn ng m ca ngi Hoa, v ting Tamil, Hindi hoc Punjabi dng cho ngi n. Ch tch
y ban lin trng l Chew Swee Kee, y vin gio dc, v by thnh vin khc ca n gm mt
ngi Malay, Abdul Hamid bin Haji Jumat, y vin chnh quyn bn x. Trong chn thng k ,
ti lm vic vi hai ngi ny, c hai u thoi mi vi nhng quan im ca ti, v chng ti
cng nhau son tho bn bo co m tt c u c th chp nhn. N bao gm mt li khuyn
vit li ton b sch gio khoa cho cc trng Hoa, vn cho ti nay ch dng cc sch thng
dng Trung Quc hi trc chin tranh di thi Quc dn ng.

Trong khi Lim Chin Siong v Fong khng lng ph thi gian. H ang theo ui mt
chin lc mt trn lin kt in hnh m ti nhanh chng quen thuc. Lim nm quyn ch
tch ca mt y ban gio dc ngi Hoa i din cho 16 nghip on v Hi Ph huynh hc sinh
ngi Hoa ton Singapore. Nhng mi ch l mt s bt u. ng ta nm mt danh sch rt
di nhng c nhn v t chc m ng ta c th triu tp, v SFSWU khng phi t nhin m tr
thnh mt t chc bao trm mi ngnh ngh. Nhm trn ng Middle bao quanh n hin
khng ch bao gm nhiu t chc vi s lng nhng thnh vin ni ting Hoa khng ng k,
v v th khng quan tm n vic gio dc ca ngi Hoa, kiu nh Nghip on Lao ng Cn
c Hi qun v Nghip on Cng ty Xe ti Singapore, m cn bao gm c nhng on th pha
tp kiu nh nghip on ca nhng th ht tc, th may, cc cng nhn ngnh gii tr v xi
n, v thm ch c nghip on nhng ngi sng trong cc ngi nh g na.

mi ch l mt kha cnh ca con bch tuc. Lim Chin Siong cng mun kt np nhng
bang hi c t lu i trc thuc Phng Thng mi ngi Hoa, v nhm n mc ch ny,
ng ta tm kim v ginh c s ng h ca vin ch tch ca n, Tan Lark Sye. Tan l mt
li bun cao su triu ph tht hc, mt chin s v i trn mt trn gio dc v ngn ng ca
ngi Hoa, v l c nhn ng gp nhiu tin nht cho qu xy dng mt trng i hc
Singapore dnh cho ngi Hoa khp ng Nam . ng ta rt ngng m mt nc Trung Quc
mi v sn sng i theo nhng ngi cng sn vi iu kin l h khng gy thit hi cho
quyn li ca ng ta. ng ta ng cho Lim mt cuc hp ng o qun chng vo ngy
6/6/1955, trong s bao gm Phng Thng mi ngi Hoa v nhng bang hi lin kt vi
n, cng nh y ban gio dc ca Lim.

Vin ph ch tch ca Phng Thng mi, Yap Pheng Gek, l mt kiu t sn mi bn Anh
hc nh tp on OverseaChinese Banking Corporation. ng ta khng mun chi tr ca Lim
v xoay x gin lc cuc hp i chng ny tr thnh mt cuc hp dnh cho nhng ngi
i din ca 6 t chc gio dc, trong c Lee Kong Chian, mt tay trm ngnh cao su l ch
tch Hip hi nhn vin v qun tr vin cc trng trung hc ting Hoa.

Mc ch ca cuc hp l tho lun mt gic th nhm trnh ln chnh ph, i hi s

bnh ng trong vic i x gia cc trng ting Hoa v trng ting Anh. Cuc hp c quy
nh trc l s khng c vic tranh ci hay ngh quyt mi no, m ch l vic biu quyt ngay
v nhng iu khon s c t. Tuy nhin Lim Chin Siong pht l cc quy nh ca vin
ch tch, Yap Pheng Gek, ngi rt ngi dng quyn hn chng li nhng ngi khuynh t. Lim
a ra bn gic th do ng ta son, trong i hi khng ch quy ch bnh ng cho cc
trng Hoa v trng Anh, m cn i hi chnh ph phi cp tin xy nhng trng Hoa,
vic min tin hc ph trong 6 nm gio dc tiu hc, v quyn thnh lp nhng t chc t qun
ca hc sinh (ging nh nhng chi nhnh ca Nghip on Hc sinh trung hc Hoa) trong mi
trng.

Khi vin ch tch c bt mi ngi tun theo nhng nguyn tc ca cuc hp, Fong yu cu
c pht biu nhn danh Nghip on Cng nhn Xe but Singapore. Yu cu ny b t chi.
Th l Fong nh trc tip n c ta, trong s y nhng k ng h Lim Chin Siong. Nhng
ting c v tn thnh n ln biu l s lin kt v e da vin ch tch. Vin ch tch u hng
ng lc. T tr i, Lim v Fong iu khin cuc hp.

Trong bu khng kh ny, phng hp y p nhng i biu cc t chc bang hi v nhng

ngi hot ng nghip on thn cng, nhng ngi theo ch ngha svanh nm quyn kim
sot. Chuang Chu Lin, hiu trng trng trung hc Chung Cheng, v sau ny l hiu ph
trng i hc Nanyang, phn i mi sa i sch gio khoa mn lch s v a l Trung Quc,
v khi ng ta nhn c s ng h nhit tnh, th kin ngh ca Lim Chin Siong l nn c nhng
sch gio khoa vi mt nn tng Malaya b bc b. Thm vo , ch nhng quyt nh thin
cng l c thc thi. Lim c c nhng g ng ta mun, v c nhng tay lnh t theo
truyn thng ca cc t chc ca nhng ngi ni ting Hoa ng h.

y ban lin trng dnh cho bn gic th ca Phng thng mi ngi Hoa mt v tr trang
trng trong phn ph lc ca bn bo co nhng gt b mi ngh ca bn gic th ny. Vo
thng 2/1956, khi Chew Swee Kee cng b bn bo co trong phin hp Hi ng lp php,
khng cu hi no c t ra. Bn bo co l s tha hip hay nht m chng ti c th t
c, v i din cc ng phi cng k tn vo.

Bn kin ngh ny n gin. Nhng trng ting Anh cng phi dy ngn ng m ting
Hoa cho ngi Hoa, ting Malay cho ngi Malay, ting Tamil hoc ting n no cho ngi
n. Nhng hc sinh trong cc trng Hoa s hc hoc ting Anh hoc ting Malay trong trng
tiu hc, v hc c hai th ting trong trng trung hc. Cc trng Malay cng s dy ting
Anh cp tiu hc v mt ngn ng th ba cp trung hc nu hc sinh i hi.

Bn di cuc tranh ci v gio dc v ngn ng l mt cuc chin u v quyn lc. Tng

lp thng nhn ngi Hoa, nhng tay lnh o bang hi v cc trm t bn ca Phng
Thng mi mun c mt Hi ng lp php trong nhng i biu c bu ca h c th
pht biu cho cng ng ngi Hoa bng th ting Hoa tri chy, ch khng bng th ting Anh
thiu mch lc, tng thm ca ci v quyn lc ca h. H gi mt bn gic th i c mt
c quan lp php a ngn ng ti y ban Rendel (m n b bc b), v chng ti ng h
kin ngh ca h ngay t thng 11/1954, thm ch trc khi PAP c chnh thc thnh lp.
Hin Phng thng mi li ngh ting Hoa phi l mt trong nhng ngn ng chnh thc.

Mt vn khng th trnh khi trong mt x hi a chng tc, a ngn ng l lm th no

t chc mt c quan lp php v mt chnh ph c hiu qu m khng gy ra mt m hn
n. Mi cng ng lu i u c mt ngn ng chnh, v nhng ai gia nhp vo u phi hc
ngn ng , hoc n l ting Anh M v Canada, hoc l ting Php Quebec. Nhng khi
Stamfort Raffles thnh lp Singapore vo nm 1819, ng ta phn ranh gii nhng vng khc
nhau trong quy hoch th u tin ca mnh, trong nhng chng tc khc nhau, thm ch
nhng nhm ngi Hoa khc ngn ng u s sng bit lp vi nhau. Sau ngi Anh a ti
y mt s ng ngi Hoa, Malay, n tt c u ni ting m ca mnh v mc cho h
t xoay x.

Di p lc ca phi dn ty, Marshall, nh c th d on, ngh mt ngh quyt vo

ngy 9/2/1956 rng: Hi ng lp php ny ng h kin rng v mc ch tranh lun trn
din n, ngn ng ca Hi ng s l ting Anh, ting Malay, ting Ph thng v ting Tamil v
rng mt y ban tuyn chn s c ch nh nghin cu bn bo co v a ra nhng
khuyn co cn thit. Marshall bit ng ta sn sng chp nhn vic ngh ca mnh c th
b bc. ng ta thut li rng mt ngi Malay ni vi ng ta: Vi ch trng a ngn ng,
cc ng s giao chng ti vo tay ngi Hoa. H s nhn chm chng ti. Vng, tha ngi, ng
ta tr li, thiu s phi phc tng a s. Ngi Hoa chim 76% trong cng ng chng ta.
Chng ta ng trnh n vn . y l kiu in hnh ca Marshall na l tng ha v na
(hay c l hn mt na) l k c hi mong mun chng minh ng ta Trung Hoa hn c ngi
Hoa, v v th c th chp nhn nh mt ngi bnh vc cho h, t nht l cho mt nhim k
na. Ting hoan h nhit tnh dnh cho nhng din gi ngi Hoa trong nhng cuc mttinh
ln tranh c khin ta thy r rng nhng ai chng li ch trng a ngn ng nhm ngn
chn nhng i biu ngi Hoa vo Hi ng lp php chc chn s mt phiu bu.

Trong bi din vn ca mnh, ti ni: Khi chng ta i ti quyt nh ny ngy hm nay,

chng ta phi hiu rng n l khng th thay i c, tr phi di p lc ca v trang, v
thm ch iu cng s khng c tc dng lu di. Chng ta phi nh rng c nhng hm su
rng hn l vo thng 2/1956 v nhiu ngi ch i mt s pht trin ca ting Hoa
v Indonesia v nn vn hc ca h khi hai nc Trung Quc v Indonesia hi sinh, tr nn
mnh m v y quyn lc trong vng 10 n 20 nm na. Khng th, v chnh tr cng nh v
tm l, thuyt phc ng o qun chng, trong mt tm trng chng thc dn, chp nhn u
th ca ting Anh.

Ti bit rt r rng s thiu thng hiu ting Hoa, ch ng ni n vic s dng n thnh
tho, l mt bt li gh gm v mt chnh tr cho ti.Ti k li tng tn kinh nghim ca ring
mnh:

Gia nh cho ti theo hc mt trng Anh chun b cho ti sang mt trng i hc bn

Anh, ct ti c th tr thnh con ngi c hc vn ngang hng vi bt k ngi Anh no,
theo kiu ngi hon ho. Ti khng bit gia nh ti thnh cng n mc no trong vic
ny. Ti ln ln v cui cng tt nghip i hc. Sau cng, ti cm thy rt lu trc khi ti
bc vo con ng chnh tr, rng ton b thang gi tr u sai t cn bn.

Ri ti trch dn li ca Nehru, ni rng ng ta khc ch v khng th ni ting m gii

nh ni ting Anh.

Ti l ngi t xc cm, tha qu ngi. Ti khng hay khc lc hoc bt tc tai mnh, hoc
x giy, hay lt phng o ra, nhng iu ny khng c ngha l ti khng c nhng xc ng
mnh m v iu . Con trai ti s khng n mt ngi trng Anh no. N s khng l mt
mu ngi Anh. D nhin, ti hy vng rng n s bit ting Anh chuyn tr vi cha n v
nhng vn khc hn l chuyn thi tit.

l cch ti cm thy. N c th c cng ng nhng ngi ni ting Hoa hoan nghnh.

D Lim Chin Siong v MCP khng hi lng vi bn bo co, h cng khng th cng khai chng
i ti v ng h n (cuc b phiu c 29 phiu thun v khng c phiu chng) m khng
gy mt mi bt ha trong PAP. Mt khc, vin ch tch v ph ch tch ca Nghip on gio
vin ting Anh (trong cc trng Hoa) th c th chng. H cho l mt mu ra v oan trang
thuc a v lim s (sic)14 v yu cu b nhim mt y ban khc m trong gm nhng thnh
vin am hiu su sc nn gio dc Hoa. Ti b qua li tuyn b ny. Nhng gio vin dy ting
Anh trong cc trng Hoa km chuyn mn v lng thp u c xu hng khuynh t nh
nhng gio vin dy ting Hoa vy.

MCP lo lng v k lut m chnh ph p t vo cc trng Hoa. H s rng n s ngn cn

cc hc sinh khi vic "b phe nhm chnh tr lm dng lt mt cch phi php chnh ph
c thnh lp hp php". T hi hn, ting Anh s m ra cho chng mt th gii hon ton
khc thng qua bo ch, vn chng v phim nh. Chng s nhn th gii bng hai con mt, vi
ci nhn bnh thng, thay v ch nhn mt mt qua knh vin vng ca ngi Hoa. Ti phi
chim mt v tr m n s khng ti b ln n nh mt ngi Hoa mt gc. Nu nh ti i mt
bc sai lm trong vn ny, ti s b l c hi. Nu h c th chng t rng ti thch dng
ting Anh hn l ting Hoa lm phng tin ging dy ch yu trong nh trng, th ti khng
th duy tr mi quan h v ng h ca khi ngi ni ting Hoa.

Gia nm 1955, ti gi Loong, lc mi ba tui ri, n trng mu gio Nanyang, ni

dy ting Hoa. Sau khi ti n thm trng vi y ban lin trng, bo ch Hoa ng mt
tm hnh ca n trong lp mu gio, khin mi ngi u bit rng n ang c gio dc bng
ting Hoa. Vic quyt nh rng ba a con ca ti phi c dy d trong ngn ng v vn ha
ca t tin chng khin cho ti t mt s tn nhim khng bao gi c th b cng kch. Hai
a con nh hn ca ti, Wei Ling v Hsien Yang, cng theo bc Loong i hc trng mu
gio Nanyang v tip tc hc trng tiu hc Nanyang. Sau Loong v Yang hc trng trung
hc Catholic, trong khi Ling tip tc hc trng n trung hc Nanyang. Chng l nhng ngi
Hn hc hon ton, nhng v nh chng ni ting Anh vi m, nn chng ni ting Anh cng
lu lot nh ting Hoa. V vi vic hc thm ting Malay, t nm ln su, chng thng tho
ngn ng th ba.

Trong khi ngi dn Singapore b ri tr bi nhng khng hong nh k do Marshall gy ra,

bi ri bi tnh trng ln xn trong trng hc v xung t ch th trong ch lm th c nhng
s kin xy ra Malaya s lm thay i tng lai ca hn o.
13
THT BI LONDON

Tunku Abdul Rahman, lnh t ng UMNO trong Lin bang Malaya, l mu i lp vi David
Marshall. ng ta l mt k hon ton cng rn v ng tin cy. ng ta khng lm ra v thng
minh, nhng li l mt quan ta khn ngoan ca dn chng. Quan trng nht, ng ta thc
c tm quan trng ca quyn lc. Cha ng ta l tiu vng x Kedah, v di bng ngai vng
ca cha, ng ta hc cch nm v s dng quyn lc khin ngi khc lm nhng g ng ta
mun h. L mt ng hong, ng ta nhn c s ng h hon ton ca nhng nh cai tr 9
bang Malay thuc Lin bang, nhng k chng i ngh ca chnh ph Anh v mt Lin
hip Malaya nm 1946. Hn ai ht, ng ta l mt k thn Anh v chng cng thc s. Lc tr
ng ta l mt sinh vin ti Anh trong 9 nm, 3 nm hc lut Cambridge, ni ng ta qu thc
nhn c mt vn bng, v 6 nm na c gng nhng khng vt v lm vt qua k thi
vo Lut s on. ng ta hng th cuc i v thng k cho ti nghe v nhng thi gian
tuyt diu m ng ta tng c nc Anh. ng, ngi Anh tm ra mt lnh t c sn s gip
vng chc t ngi Malay v s ng h nhit tnh t ngi Hoa v n.

Trong thng 6/1955, Lin bang t chc mt cuc tng tuyn c trong khi lin minh ca
UMNO, Hi nhng ngi Malay gc Hoa (MCA), v Hi nhng ngi Malay gc n (MIC) ginh
chin thng tuyt i. Sau , Tunku v mt s ng s tr thnh nhng thnh vin ca Hi
ng Hnh php ca Cao y Anh; nh Singapore, gi h c mt nn t tr gii hn nhng
khng nh cc y vin ca chng ti, h hon ton vui v lm vic vi nhng ngi c thc
dn b nhim. Mt khc bit quan trng l h ang chng li cuc chin tranh du kch ca
nhng ngi cng sn m ch c th b dp tt nh vo s gip ca qun i Anh, c v New
Zealand, v ngi Anh yu cu tnh trng khn cp phi chm dt trc khi nn c lp c
trao tr.

Thng 1/1956, Tunku i London d mt hi ngh hin nh, v trn ng t Singapore

n nc Anh trn con tu khch Asia ca , ng ta ni vi bo ch l ng ta khng ng
vi Marshall rng Singapore phi c hng quy ch bnh ng trong bt k lin minh no
gia h. Nu Singapore c hng quy ch bnh ng, "n s gy hong lon cho nhng ngi
Malay lc a. Ngi Anh tch i hai lnh th ch yu bo v quyn li ca ngi Malay
trong Lin bang. Tuy nhin, ng ta ng vi PAP rng cc cuc tho lun s c m ra gia
cc lnh t ca Singapore v Lin bang bn v mt lin minh tng lai. Trong on vn dn
ca mnh trn t Singapore Standard, Raja gii thch lin minh tng lai c ngha l s hp
nht tng lai. Raja c l khng c sai lm no ln hn.

Tunku c g khc trong u, khng phi l s hp nht ca hai lnh th m l mt lin

minh, mt s dn xp gia hai thc th ring r. ng ta khng mun Singapore thnh mt
bang trong Malaya v n s lm o ln cn cn chng tc Malaya. ng ta cng khng mun
Singapore thnh mt x c lp ngang hng vi Malaya. ng ta mun ngi Anh vn nm
quyn iu khin mt Singapore t tr, v hnh thnh mt lin minh vi mt chnh ph
Singapore khng c ch quyn. Tht khng may, khng cn thi gian cho nhng cuc dn
xp nh th. Ngi Anh bit iu , nhng Tunku th khng.

Alan LennoxBoyd n thm Kuala Lumpur vo thng 8/1955 nh gi tnh hnh v

bn thn Tunku. ng ta nhn ra Tunku mt con ngi m ng ta c th tin cy, v chp nhn
ngy trao tr c lp cho ng ta, ngy 31/8/1957. Hn na, vi kt qu trc tip t vic kt
thc ca hi ngh hin nh vo thng 2/1956, Tunku tip qun tt c cc chc v v trch
nhim ca Hi ng hnh php t cc vin chc ngi Anh v Malaya tr thnh mt quc gia t
tr trn thc t.

S tin b v mt chnh tr ca Lin bang thay i vin cnh cho Singapore. Cho n lc
, c mt c hi l Malay s khng c trao tr c lp khi Singapore cha tr thnh mt
phn ca n. Gi th Singapore hon ton c c. K hoch ca ngi Anh l c mt nc
Malaya c lp vi ngi Malay ng u tuy nhin, ngi Malay cng cn Anh gip trong
mt thi gian cai tr t nc v chng li cng sn trong khi h vn gi Singapore nh
mt thuc a v thi hn v gi tr chin lc ca n i vi nc Anh, c v New Zealand.
Singapore may lm th tr thnh mt lnh th t tr vi tt c l b ca nn c lp nhng li
khng c ch quyn thc s, v nhng quyt nh cui cng v chnh sch i ngoi, an ninh v
quc phng s vn nm trong tay ngi Anh.

Phn ng ca Marshall i vi vn ny c th on trc c: ng ta b y vo th phi

yu sch ti a trong cc cuc m phn hin nh s khai mc London vo ngy 23/4. Nu c
c hi, ng ta s i ch quyn trn vn. ng ta s i hi nn c lp hon ton t tay ngi
Anh, v nh th c mt t th bnh ng vi chnh quyn Tunku. Tuy nhin Singapore s k mt
hip nh ha bo m nhng cn c cho ngi Anh v nhng cho nc Anh ting ni quyt
nh trong vic i ngoi. Ni tm li, ng ta s t c iu bng c hai cch. Vi s ng
h cht t t bn b ca ng ta, trong c Ong Eng Guan, th qu ca PAP, ng ta pht ng
mt Merdeka Week (Tun l c lp) nhm thu thp ch k ca qun chng v by t s ng
h ca qun chng i vi nn c lp v bn thn ng ta nh mt chin s ca n. V mi ngi
u bit chnh ph lin hip ca ng ta non km, nn ng ta cng quyt nh a sang London
mt on i biu t mi ng phi nhm chng minh s on kt ca h trong vn ny.

ng ta vo thng 12/1955 v c khch l t nhng cuc gp g vi cc B trng

v dn biu quc hi Anh n ng ta tuyn b vi bo ch Anh l khng cn cc tay th
cu na, mt iu m ng ta cho l ng lp li trong Hi ng lp php sau khi tr v
Singapore. ng ta cng thuyt phc mi ng phi ng vic ng ta mi mt phi on cc
dn biu Anh thuc ng Bo th v ng Lao ng n thm Singapore trong tun l Merdeka,
khi n ln n nh im trong mt cuc mttinh vo ngy ch nht 18/3/1956 phi trng
Kallang. Trong khi khong 170.000 ch k c thu thp, v mt tnh hung chp nh
c dn xp ghi hnh nhng vn kin ng gi ln c on i biu lin ng trnh
trc H ngh vin nh mt bng chng v lng kht khao c lp ca Singapore.

Su ngh s quc hi Anh n, nhm thuc ng Lao ng dn u bi Herbert Morrison,

tng l B trng ni v trong chnh ph ca ng Lao ng nhim k u tin nm 1945
1950 v l nhn vt th hai sau th tng Clement Attlee. Chng ti gp h thn mt cc bui
tip, v ti gii tr mt bui ti vi h ti mt cu lc b trong Capitol Building. Mn biu din
chnh l mt pha v bn thot y, khng thch hp cho mt on i biu n vi mc ch
nghim tc nhm nh gi s trng thnh ca chng ti, kht khao c lp chy bng ca
chng ti v kh nng qun l n ca chng ti. Nhng trc s ngc nhin ca ti, Morrison
rt thch th. ng ta ang trong tm trng ngh l, v trong trng thi phn khch ng ta a ra
nhng nhn xt d dm v nhng g ang chng kin, ng ta khng tin rng c mt nim kht
khao c lp chy bng d di trong cng ng dn chng Singapore, nhng li nhn xt sc
so rng c mt nhm b mt c t chc cht ch v mnh m ang li ko cc nghip on,
hc sinh v nhiu ngi khc. C l ng ta mun ti phn bc li iu , nhng ti khng ci
chnh nhn xt ca ng ta.

Khi ngy mttinh Merdeka n, ti cng Choo li xe n Kallang, u xe cch cao c phi
trng mt qung, v i b n khn i c dng bn cnh ng bng. l mt bui
chiu oi bc ti mc mt chic s mi ngn tay nhng c khong 25.000 ngi ch cho n 5
gi, khi Marshall n trong chic xe hi mui trn ca ng ta. ng ta li xe thng ti khn i m
trn Chin Chye, Ong Eng Guan v ti ng sn, v leo ngay ln vi chng ti v ra du cho
Merdeka bng mt nm tay gi cao. m ng a ti ng ta, vi ngi leo ln khn i, m n
vn c lm tm b bng nhng mnh g mng manh, nhanh chng sm xung. Th l h
thng phng thanh b h hng, v th trong vi pht khng ai c th ni g vi h. Cui cng khi
mt micr c ni li, ti yu cu mt b phn m ng c x cho phi php, rng c mt
s "k xu len li trong s h, trong khi mt Marshall ang khoa chn ma tay ni trong
micr khc b hng.

Khng lu sau , khi cc dn biu quc hi Anh n, Morrison ni vi Marshall: Rt tic khi
nghe khn i ca ng b sp. H khng h ra ti , m c dn vo ta nh phi trng hai
tng v c gii thiu vi m ng t trn ban cng. H khng mun n, nhng Marshall
thuyt phc h l dn chng th thn thin v h khng cn phi lo v mt an ninh. Sau ng
ta v nh vo lng tay dn u on i biu, ng vin ng Bo th Jeffrey Lloyd v ni: Ti
ngh l cc ng nn nhanh chng ri khi y. Lloyd v ng ca ng ta b i tc khc.

Ti khng th no lm m ng trt t tr li c, v Lim Chin Siong, ni bng ting Quan

thoi v ting Hokkien, cng khng n thua g. y khng phi l cuc mttinh do Lim t chc.
y l cuc mttinh ca dn thng, v nhng tay u lnh m ng ca ng ta khng nm
quyn ch huy. Ong Eng Guan ngh rng nu chng ti bt nhp cho h ht, h s khng i
n ch bo lon. ng ta ly micr t tay Lim ht to bi We Love Malaya (Chng ta yu
Malaya), tip theo l bi ht cng sn Unity is Strength (on kt l sc mnh), chuyn sang
giai iu ca John Browns Body. Sau , tri bt u ma phn. Ti ra du cho Choo a xe li.
C a n li khn i trong chng mc an ton m c c th, v chng ti li xe ri i.

Khng mt ai c cch g iu khin m ng . H tr thnh mt m hn tp. Ngay

sau dn chng nm gch vo cc ca knh ca ta nh phi trng, ri hng trm ngi
xng ti p ph cc cng kim loi, v hn l chim c ta nh nu cnh st tng vin
khng ko n kp. Khi cnh st gii tn, h tn ra thnh nhng nhm nh, trn i ph phch
trn cc ng ph gn v nm vo xe cu thng ca l on St John ang cp cu
nhng ngi b thng. Khong 7 gi, trt t c vn hi, 50 ngi b thng, trong s c
20 cnh st.

Khng c ai thit mng hoc thit hi ti sn g ng k. Nhng vic xy ra li trong

lng su thnh vin n thm mt s nghi ng v tnh bt n trong tnh hnh chnh tr
Singapore, v khin h tin rng chnh ph, thm ch vi mt v tng trng Anh v mt cnh st
trng Anh, cng khng hon ton iu khin c. iu gn nh l s tht. Singapore ca
Marshall khng phi l Malaya ca Tunku. Chnh ph Mt trn Lao ng khng c c s ng
h vng chc. N l, nh Robert Black vit cho LennoxBoyd, mt tai nm, ch c u, thn
mnh, khng gc r. L th ca Black m t lc lng cng sn trn hn o lan ta hn trong
ni a v cc bin php ch ng n bt gi m khng xt x, hi cay, vi rng, vic xa tn
trong s cng on, cm cc cuc hi hp v mc ch ph hoi ch cha c cc triu chng
m khng tr liu cn bnh. Black vit rng d cc lc lng phng v c th ngn cn c s
nh tr cc dch v cng cng hoc nhng s hn lon ln, nhng cc phng thc ca h
ng thi sn sinh ra nhiu ngi tr tui chng chnh ph v bi Anh hn tham gia vo i
ng ngy cng vng mnh ca cc t chc CUF. Di mt ch dn ch, mi ngi mt l
phiu, n ch l vn thi gian trc khi cc hc sinh trung hc trng Hoa v nhng cng
nhn tr tui ni ting Hoa hnh thnh mt chnh ph khuynh t hp php do dn bu.

Ti nung nu nhng ngh tng t khi ti cn nhc ci th tin thoi lng nan m
chng ti, nhng ngi phi cng sn, i mt. Nhng Marshall c nhng hiu bit gii hn v
tnh hnh thc t ca t nc, v kinh nghim bn thn cng khng cch chi lm ng ta bt
bng bt hoc kim ch c. ng ta vn lc quan rng ng ta s c c mt ci g cng tt
p nh Tunku t c t LennoxBoyd, v ngy 4/4, ng ta chuyn vo Hi ng mt
bn kin ngh trnh by nhng g ng ta ch mong chnh ph Anh trong cuc m phn
hin nh. Phn thc t ca vn bn ny l:

Hi ng lp php yu cu phi on lin ng ngay lp tc tm kim cho Singapore quy

ch ca mt lnh th c lp nm trong Khi thnh vng chung v a ra mt hip c gia
chnh ph Vng quc Anh v chnh ph Singapore, qua chnh ph Vng quc Anh s nhn
danh Singapore thc thi quyn iu khin vic phng v bn ngoi v c ch o trong quan h
i ngoi hn l trong giao thng v thng mi.

Ti nhiu ln tranh ci ring vi Marshall trc khi ng ta a ra kin ngh rng chng
no m nc Anh cn c quyn ra lnh cho Singapore phi lm nhng g trong vn quc
phng, th Singapore khng th l mt nc c lp c, cho d c bt k tha c g. Nhng
ng ta khng chu t b mc tiu ca mnh cm gic c lp d ch l hnh thc. Trong vic tn
thnh ngh ca ng ta, ti ni rng ngh quyt c phc tho nh th l mt cch ni hoa
m rng chng ti thc rng ngi Anh s khng trao cho chng ti nn c lp hon ton v
iu s c ngha l lm o ln cc tha c quc t v nhng nn tng quc t trong chin
lc phng v th gii.

Ti lm ht sc mnh trc khi din ra hi ngh London chc rng hin php k tip s
khng m ra nhng cnh cng cho phi qu khch, m s cho chng ti c hi thnh lp
mt chnh th phi cng sn, khng phi mt th b nhn ca ngi Anh, m nh ngi bo v
cho quyn li ca nhn dn. Marshall khng bao gi hiu ra s cn thit cho th cn bng tt
p ny: phi c sc mnh hnh ng v li ch ca nhn dn, nhng cng phi c ngi
Anh v tr tr b trong trng hp cng sn chim c th thng phong. V Lim Chin Siong
khng hiu ra rng gn nh c lp m khng c ch quyn th c ngha l ch quyn vn trong
tay ngi Anh. Nhng g ng ta mun hon ton n gin l c mt hin php m n s cho
php lc lng ca ng ta ln mnh thm.

Marshall dn u on i biu lin ng gm 13 thnh vin, trong gm 5 y vin chnh

ph v 2 quan chc th yu trong chnh ph Mt trn Lao ng, 4 ng vin ng X hi T do
(do ng Cp tin v ng vin ng Dn ch hp nht li hi thng 2) v 2 thnh vin PAP.
Chng ti bay thnh tng nhm ring trn nhng chic phi c cnh qut BOAC Argonaut mt
hai m ba ngy i t Singapore n London, vi hai ln ngh qua m Colombo v
Karachi. Ti ln ng hi u thng 4 c thi gian gp Keng Swee v nh gi tnh hnh t
pha ngi Anh. Lim Chin Siong i cng ti, hi b hoang mang. y l ln u tin ng ta ri
khi t nc. Nhng ni s hi ca ng ta l do phi ri khi nhng c vn y kinh nghim
ca mnh hn l v vic phi c mt t khch.

Trc khi ti v Lim ln ng trn chic Argonaut, ti a ra mt tuyn b chnh thc ca

PAP gii thch ti sao chng ti thay i ng li ca mnh. Chng ti mun hp nht ngay
c trc khi chng ti t c mt nh nc t tr ng tic l Th tng Lin bang khng
th ng vi kin ngh ca chng ti Hin chng ti ang tm kim mt bc tin ti a v
chnh tr m chng ti c th t c ring Singapore, nhng s phn u t c s
hp nht vi Lin bang.

Nhng chuyn bay duy nht ti thng i trc l bay n Kuala Lumpur v tr v trn
chic Dakota hai ng c. Trong nhng ngy , vic di chuyn bng ng hng khng ch
dnh cho mt thiu s ngi lnh o, t tin v khng phi l khng c ri ro, v mi chuyn
i ng cho bn b, ngi thn hoc nhng ngi ng h ng phi lm l tin a. m
ng khong vi trm ngi n tin ti v Lim v chng ti ni chuyn vi h t trn cht
cao ca cu thang di ng trc khi bc vo my bay. Ti ni r rng rng mc ch ca on
i biu l khng bo m mt nn c lp ton vn m ch t tr 75% v sau 5 nm th t tr
hon ton. Lim ng cnh ti v ti phi bo m rng bo ch hiu ng n iu v s
khng xuyn tc lp trng ca PAP.

Ri ti s c c nhng n tng mi. Khi chng ti dng ngh m Colombo, ti tht s

ngc nhin khi nhn thy s pht trin vt bc . N khng b Nht chim ng v trng
thnh vng hn Singapore nhiu. Karachi, ch ngh m k tip, th nng v y bi, v y l
ln u tin ti thy lc lm vic nh mt loi gia sc dng ko nhng chic xe ko nng
n v thoi mi thi ra nhng ng phn khng l khi ang i trn ng. Nhng trong mt ti
do ph, ti c c hi mua cho Choo my tm khn chong la mng trng ging nh nhng
si t dt ln vi ch vng. Thnh thong c y vn dng chng. Sau Karachi, chng ti cn dng
tip nhin liu Cairo v Rome, v cui cng h cnh London ngy 17/4.

Ti c 6 ngy bt kp tnh hnh chnh tr y trc khi hi ngh bt u. Thi tit tuyt
p. y l mt trong nhng ma xun c nng London v hoa tulip n dc theo ph Mall.
Nc Anh ang bt u thot khi tnh trng kh khn sau chin tranh. London trng sch s,
ngn np hn trong vng 6 nm t khi ti ri i hi nm 1950, v c nhiu xe hi hn trn
ng ph. N cng c mt s cn bng chng tc mi na. Ti thy kh ng nhng ngi da
en chu M Latinh lm nhn vin bn v trn xe but, v mt s ngi qut rc da en. V ti
nhn thy rng nhng ngi chu hin c nhc n trn bo ch bng ch Asean thay cho
ch Asiatic trc y. Ngi ta cho ti bit l vo khong nm 1953, bo ch Anh bt u dng
t "Asian" v t Asiatic c v hi h c hoc khinh thng, v s thay i ny l mt s
nhng b i vi ngi n, Pakistan v Sri Lanka, hin c lp. Ti khng hiu iu ny ci
thin th ng ca h nh th no. Khi bn tr London gi ti l ngi Hoa hay Chink, ti
khng h bc bi. Nu chng hm ch nh mt t mit th, th cng vic ca ti l lm cho
chng, mt ngy no , phi ngh khc i.

Ti dnh nhiu thi gian vi Keng Swee v nhng nhm ph t ca ng ta, nhng sinh vin
nng n gip ng ta chin u v nh bi John Eber v nhm ca ng ta Din n Malaya.
Trong s h c Joe Pillay, ngi s tr thnh Ch tch Hng hng khng Singapore, v Chua Sian
Chin, ngi s tr thnh B trng B Ni v. Ti thy c khch l khi Keng Swee c th
tm c nhng ngi tr tui c nng lc v h c th gip chng ti rt nhiu khi h tr v
Singapore.

ng ta cng c nhiu tip xc vi Hi Fabian v ng Lao ng. Vi ngi, nh Hilda

SelwynClacke, v ca mt v nguyn thng c Hng Kng, bt u tr thnh mt ngi bn
v l ngi bnh vc cho cc sinh vin thuc a. Cc hi vin Fabian ang nui dng nhng
ngi theo ch ngha dn tc, h s tr thnh nhng ngi dn ch ng ngha, nhng ngi
theo ch ngha x hi tht s, v nhng ngi ng h nc Anh trong Khi thnh vng chung
mi thnh lp. Keng Swee thu xp cho ti dng cm vi nhng nhn vt quan trng ca
ng Lao ng, lc thi nm quyn, gm c Aneurin Bevan, cu B trng, ngi t
chc mng li bo him y t quc gia, mt ngi x Wales v l nh hng bin v i. V ti c
dp n thm nhng ngi bn c ca ti v Choo Cambridge, vi ngi trong s h hin
ang hnh ngh trong lut s on. H cho ti mt cm quan v tm trng ca x hi Anh
London sau thi k kh cc, m n s dn n nhng nm 60 y khi sc.
 Hn mt thng t gia thng 4, ti sng cng Lim Chin Siong trong mt cn h c phc v
y St James Court, ni on i biu lin ng lu tr. Cn h ca chng ti c hai phng
ng km theo phng tm ring v mt phng khch. Ba n c phc v trong nh hng bn
di, nhng ba im tm c th c mang ln phng. Khch sn c v thanh lch theo
kiu c, vi kin trc bng gch trang nh v nhng thang my xa.

Ti sng trong mi trng quen thuc v c Keng Swee v nhng ngi khc ch dn tn
tnh, ti c th nh gi nhanh chng cc chnh khch Anh thay i t tng v lp trng
ca h nh th no. Nhng Lim th khc. ng ta th hin mnh l mt k d chu, ng yu,
khng h t ph nhng c nhiu kim ch, nh hu ht nhng ngi Hn hc khc. ng ta rt
lo lng khng gy ra iu tht th v rt bit n ti v mch nc cho ng ta v nhng tp
tc x hi ca ngi Anh, nh nhng tp tc trn bn n ca h cch cm na, mung v dao,
v cch t mung v dao cng nhau nh th no chng t bn dng xong mt mn n.
Chng ti dng chung mt chic xe hi. Mi ng trong on i biu c cp mt chic,
nhng v ng ta khng c nhng mi quan h x hi London v nhng cng vic ca ng ta
ton l nhng vic chnh thc, m nhng vic ti cng i, nn ti s dng chic xe ht phn
ln thi gian. Tuy nhin cn mt l do khc na: ng ta khng h mun ti x bit khi no ng
ta gp ring nhng tay thn cng.

Ti t hi khng bit ng ta i li bng cch no. Chc hn trc khi ri khi qu nh, ng ta
c c mt vi s in thoi v a ch. Nhng MCP khng c nhng cn b ng tin cy
London nm vng tnh hnh Singapore v Malaya. Theo ti bit, mi lin h quan trng nht
ca ng ta l John Eber, v ti thy yn lng, v iu c ngha l ng ta s khng nhn c
li khuyn ng n. ng ta khng c ai tin cy nh v, v ang hot ng mt th hon
ton bt li, km theo lng khinh b ca ng ta vi cc y vin thuc Mt trn Lao ng cng
nhng i biu khc. Vi qun o bnh bao v ging ni n o, h c v ho nhong, ra ngoi
vui chi tha thch. Lim Chin Siong hon ton ngc li. ng ta c mt b coml mi v t
mua mt chic m mm theo li khuyn nhng ng ta khng bao gi i n tr lc ra phi
trng. ng ta rt bnh d, khim tn v c x chng mc, vi mt lng tn ty cho chnh ngha
ca mnh, ng ta thu phc c lng tn trng v s khm phc vn rt him hoi ca ti. Ti
c g mnh c nhng cn b ging nh ng ta. ng ta ging nh mt thy i Gurkha trong
qun i Anh hon ton ng tin cy, trung thnh tuyt i, lun sn sng thi hnh mnh lnh
bng ht nng lc ca mnh.

C l ng ta khng bit nh gi v ti nh th no. Ti l mt tay t sn nc bia ng c,

thch chi gn, nhng hn ng ta cng hiu rng ti khng phi l khng c mt mc ch
nghim tc. V pha chng ti, phn ln cng vic son tho cc vn kin u do Marshall v
vin lut s ca ng ta, Walter Reaburn, m trch, v Marshall, v cn bn, i ph vi hi ngh
ny nh mt vn php l. Ti xem n hon ton l mt vn chnh tr, v Lim hn phi
nhn thy rng ti tp trung vo nhng vn then cht, kiu nh vn v ch quyn, trch
nhim v an ninh v i ngoi thng qua Hi ng An ninh Quc phng, v chc ch tch hi
ng ny.

Ngy n, gia hai bui hp, ng ta i n ca hng Collet, mt hiu sch thuc cnh t i
din vin bo tng Anh, mua quyn The Story of Zoya and Shura15 ca L.Kosmodemyanskaya.
ng ta a ti v ni: Lee, cun sch ny rt hay. Ti c n Trung Quc hi cn i hc. V
n lm ti thay i hn. Ti xc ng. Cui cng ng ta khng gch tn ti nh mt tay t
sn n chi try lc. Ti cm n v lt qua cc trang giy. Mt quyn sch ba cng do Moscow
ti tr v gi ch 5 siling. N k li mt cu chuyn anh hng v thi c xm lc Lin X v
chuyn mt chng trai v mt c gi hnh ng g cho qu hng, cho bn b ca h v cho
ng Cng sn. Qua vic ca tng nhng gi tr o c, n r rng lm cho Lim xc ng d
di khi ng ta c n vo tui thiu nin nhy cm.

ng ta l ngi c thin ch v c v chn thnh su sc. Tt c s tn dng v xu ph ca

m ng khng h lm ng ta chao o. Nhng chng ti khng bao gi pht trin mt tnh
bn thn thit. Thay vo , chng ti nhn r bn cht ca nhau l g. ng ta bit ti khng
phi l mt ngi cng sn, ti bit r ng ta l mt ngi cng sn. V chng ti cng chp
nhn nhau nh th. ng ta cn ti; ti cng cn ng ta. ng ta tin ti l mt ngi lng thin
trong vn tin bc, v ni chung l khng la di ng ta. Nhng ng ta khng tin ti v cc
vn chnh tr. l bn cht mi quan h ca chng ti. Chng ti khng la di nhau v lp
trng ca mnh. Vn ting Anh ca ng ta khng gii ng ta thng hiu ht khi vn kin
ca hi ngh, nhng nh ti vit cho Chin Chye vo lc : ng ta ang vit nhng bn bo co
di l th gi v, ch c Cha mi bit gi cho ai. C l ng ta by t n tng ca mnh v con
ngi v nh gi quan im ca h i vi nhng vn quan trng.

Ring ti gp g v dng ba vi dn biu Anh, c ng bo th ln ng Lao ng. Cc ng

vin ng Bo th c xu hng tr thnh nhng mu ngi hung hng, quan tm n tnh hnh
th gii ni chung v hon ton khc xa cc thnh vin ng Lao ng, nhng ngi c thin
ch v suy ngh nghim tc nhng li y tnh a phng. Ti c mt ba n ng nh vi
Fitzroy Maclean v Julian Amery. Maclean ni ting nh nhng chin tch thi c chim ng
Nam T, v vit nhng kinh nghim ca mnh trong cun Disputed Barricades, ti thy rt
hp dn. Amery cng c mt c tnh mnh bo, v s quen bit ca chng ti pht trin thnh
mt tnh bn. Nhng ngi bn nh th th hin gi tr rt ln trong nhng nm 60 khi
chng ti phi cng c chnh quyn Singapore, v thm ch nhiu hn th na khi chng ti l
b phn ca Malaysia v b e da cng khai bi bn Malay Ultras. (Ti gi h l Ultras, theo
cch ngi Php t tn cho nhng k qu khch Algeria.) Vic ti lu li London th hay v c
ch. Nhng cuc hi ngh th khng c nh th.

London, Marshall c c li tuyn b ca ti hi ri khi Singapore v cho l ti

ang ph hoi ng ta. ng ta tn cng ti kch lit trong mt ln din thuyt trc 200 sinh vin
Malay, cnh bo h rng ti ang li cun nhng ngi cng sn vo PAP v dn dng cho
nhng ngi cng sn nm quyn vo nm 1959. Nhng ti khng phi l ngi duy nht m
ng ta nhn thy ang bt ng vi ng ta. Lc cuc hp khong i khai mc, vin B trng
thuc a, LennoxBoyd, vch ra phng hng cho ton th hi ngh trong bi din vn anh
thp, trm tnh trong ng ta lm r quan im ca ngi Anh. cp n cuc ving thm
London ca Marshall hi thng 12 ri, ng ta ni v Tng y vin ny i trch khi s tha
thun c ng hi y rng Singapore s ch c nn t tr v ni v. Thay vo , hin
ng ta mu cu s c lp ch quyn ton vn. Chnh quyn Vng quc Anh khng h c
tham kho m cng khng ng m ra nhng cuc tho lun t khi im mi m ny.

Marshall khng hiu hm ny. ng ta mnh b cun ht qu su vo dng xc cm

ring t. Trc khi ri Singapore, ng ta tuyn b cng khai rng s t chc nu nh ng ta
tht bi trong vic ginh ly c lp. Vi ngy sau khi n London, ti nhn c mt gic th
ca ng ta ngy 21/4, n c ph bin n cc thnh vin ca on i biu v n chnh
ph Anh. Marshall i hi merdeka, tc c lp, ngay lp tc. Merdeka, ng ta ch r, s tp hp
c nhn dn chng li cng sn.

Nhng LennoxBoyd khng b n tng v tuyn b vo ngy 25/4 rng trong khi chnh
quyn Vng quc Anh sn sng thc hin nhng nhng b quan trng i vi cc nguyn
vng ca Singapore, n c nh vn gi quyn quyt nh cui cng trong vn an ninh ni
chnh di hnh thc mt hi ng bo an do mt cao y ngi Anh gi chc ch tch.

Thay v c nhng d bo thi tit v kha cht hm tu, Marshall c quyt nh giong
bum tin ti. ng ta ph bin mt gic th mi vo ngy 1/5 cng mt bn d tho iu lut
c lp ca Singapore. Bi v nhng bn kin ngh trc y ca ng ta khng c chp nhn,
ng ta nht quyt yu cu nn c lp ton vn, ln ny vi iu kin l cho mt Hi ng An
ninh Quc phng m n s ch n thun l c vn v ch chp nhn mt giai on chuyn
tip, khng c g hn. Sut giai on chuyn tip ny ngi Anh c th can thip v nh ch
hin php, nhng mt khc Singapore s c nn c lp ton vn trong nhng thi on bnh
thng. Bn kin ngh mi ca Marshall s cho php ngi Anh can thip ch trong nhng
thi im bt thng, ni cch khc ch sau mt thi k ln xn hoc sau khi phe cng sn
nm quyn mt cch bt hp php v e da nn mng nc Anh.

S phn ng ca Marshall vi LennoxBoyd cng ging nh s phn ng ca ng ta khi vin

thng c, Robert Black, khc t ng ta v v bn tay ph t th yu. ng ta tng tin cc,
ng ta khng nhn ra l mnh ang u vi tay ch tr, m tay ny s khng nhng b. Trong
bui hp k tip, ngy 4/5, LennoxBoyd ch trch thng thng quan im ca Marshall v
nhng thi im bnh thng, rng "thi im hin ti kh c th c xem nh thi im
bnh thng, v cuc tranh ci c dng dai, vi mt Marshall cng lc cng cng thng khi
LennoxBoyd vn gi mt v im tnh lnh lng.

C mt vic xy ra khc su trong k c ca ti. Gia lc Marshall ang hng hi din thuyt,
mt th k ring nh bc n ch LennoxBoyd v t mt bc in trc mt ng ta.
LennoxBoyd c v bt u vit ln . Marshall bc bi. ng ta dng li gia chng, v cao
ging ni chng t ng ta ang gin d: B trng Ngoi giao16, chng ti bit l ng c nhiu
thuc a trng yu khp th gii, nhng chng ti vt 8.000 dm n y trnh by
trng hp ca chng ti v chng ti yu cu ng dnh cho n s quan tm ng mc.

Khng ri mt khi bc in, LennoxBoyd vn tip tc vit v ni: Ngi Tng y vin, hy
ti cam oan vi ng rng trong tt c cc thuc a ng gi ca chng ti trn th gii,
Singapore l mt trong nhng thuc a ng gi nht. N l mt vin ngc qu trn vng
min ca Vng quc Anh. Ti ang lng tai nghe. ng ang ni th ny y, ng Tng y vin
v ng ta lp li ba cu cui cng ca Marshall ng tng ch mt. Qu l mt cuc biu din
ca mt ngi c trnh k thut cao, rt Anh, hon ton chn ng. Marshall gin lng ngi
i, mt trng thi bt thng i vi ng ta.

Nhng tt c u tr nn rt chn v r rng khng a chng ti n u c, d din ra

nhiu cuc hp ko di v nhng cuc tho lun lng l. Marshall ang ui theo mt o tng,
mt ci g cao hn ch t tr v ni v m phi t ti mt nn c lp hon ton nh
ng ta ni vi ti khi ti hi ng ta mun iu g. Cc bui tho lun ko di l th qua cc
phin hp khong i ln th tm, th chn, th mi, cho n phin hp th mi mt, vo
ngy 12/5, chng ti chuyn sang vn v chc ch tch Hi ng An ninh quc phng. Trc
tin Marshall gi l ngi phi l ngi c Lin Hip Quc ch nh, mt ngh bo
m l Anh s bc b. Ba ngy sau , hnh ng theo li khuyn ca y vin hnh php ca
ng ta Singapore, ng ta gi rng phi l mt ngi Malaya do chnh ph Lin bang ch
nh. LennoxBoyd ngc nhin. Vi ba ngi Anh, ba ngi Singapore v mt ngi Malaya
trong hi ng, l phiu quyt nh s ty thuc vo ngi Malaya v ngi Anh s tr thnh
thiu s. Bui chiu, ng ta gt b kin , ni rng: Trch nhim bo an l vn ca ngi
Anh v n chng no tnh hnh vn cn nh th th Anh vn phi l k c ting ni cui cng
trong cng v ch tch Hi ng An ninh quc phng.

Cuc tho lun i n ch b tc. LennoxBoyd quyt nh khng cn tip tc hi ngh na,
v tuyn b r rng n y l kt thc hi ngh. Marshall lng ngi kinh ngc. Mt ng ta sm
i v xc ng. Ngoi tr Marshall v Lim Chin Siong, tt c cc thnh vin trong on i biu
bao gm c ti chun b chp nhn nhng g ngi Anh ngh mt hin php t tr vi
chnh ph Singapore ph trch an ninh ni a, nhng ngi Anh vn c quyn khng ch chnh
ph ny thng qua mt Hi ng An ninh Quc phng trong ngi Anh s chim a s. Ti
khuyn Marshall ng t chi iu ny, m hy tr li Hi ng lp php v tho lun li vn
sau tin mt bc xa hn. Nhng ng ta bc b ngay lp tc ng ta khng phi l
con ngi bit tnh ton trm tnh, bnh thn khi lm vo tnh th kh khn m ng ta t tri
mnh vo.

Ti hm , chng ti cng c phng vn trn i truyn hnh c lp. C hai chng ti

u ln n LennoxBoyd kch lit, nhng Marshall dng ngn ng hnh tng hn, qu quyt
rng v B trng Ngoi giao by ra mt chic bnh Ging sinh vi nc xt cha c
dc. Gi ng ta phi gi li ha t chc ca mnh.

Khong 5 gi 45 chiu hm , vin th k ca on i biu in thoi n ni rng

Marshall ang triu tp mt cuc hp khn cp nhm tho lun vic ti tc cuc m phn. Ti
nh thc Lim Chin Siong bo tin. ng ta khng tin.

Lee, thi i, ng gi tr lm ti, ng ta ni bng ging Anh pha Hokkien ca mnh.

Lim, ti ni tht m. C mt cuc hp lc 6 gi.
Bng nhng hnh ng lt lo y bt ng v mu thun ca mnh, Marshall gy bc bi
khng ch cho ti v nhng thnh vin ng X hi T do, m c nhng thnh vin ch cht
thuc Mt trn Lao ng ca ng ta. mun ti tc m phn t cu mnh ca ng ta l qu
sc chu ng ca h. ng khng th n nhng g ng ma ra, nh li mt i biu thuc
ng X hi T do xen vo bng ting Hokkien y hnh tng. Sut na gi hp, Marshall bit
rng nu ng ta c tm cch ti tc vic m phn, ng ta s phi lm iu mt mnh. ng ta
i qu xa vai tr ca mnh v b c lp.

Ti , ng ta ti xem v Madam Butterfly cng vi LennoxBoyd v b Patricia Boyd, sau

n mt nh hng Ty Ban Nha dng cm trong ting ghita v ting thit hi ca cc v cng.
Trong khi , ti quyt nh ngn ng ta ng ng mt mn phc hi cc th. Trong mt cuc
hp bo ti Malaya Hall, ti tuyn b r rng PAP s chng can d g n vic ti tc hi
ngh. Ti ni l mt s c gng v vng cui cng bm ly chc v, mt du hiu ca s
bt ti v mt chnh tr n kh m tin c, v kt thc, ti thm: Cha bao gi trong lch
s pht trin thuc a li c qu nhiu tr bp bm c trnh din bi s lnh o tht
thng n th trong mt thi gian ngn nh th.

Ti bit rng qua vic t chc hp bo trong ng bui ti , d c mun i na, ti cng s
xut hin trn bo ch London vo ngy hm sau, cng nh trn bo ch Singapore, d b chnh
lch mi gi. Nhng g ti ni s xut hin trn bo v minh nh quan im ca tt c mi
thnh vin trong on i biu. V l nhng g xy ra.

Ti ri London cng Lim Chin Siong vo ngy 21/5. Cuc hi ngh thc s l mt tht bi.
Nhng n khng phi l khng c gi tr, v n gip Singapore thot khi tnh phn khch
tht thng ca Marshall. Marshall phi t chc, v ti on rng Lim Yew Hock c th s l
Tng y vin k tip ca chnh ph Mt trn Lao ng. Chng ti s bc vo mt giai on
mi. Ti khng bit chc Lim Chin Siong ngh g. C th ng ta ang suy ngh n hu qu ca
tnh hp tp ca Marshall m ng ta tng c v. Chc chn chng ti s c mt chnh ph t
thun li cho CUF, bi v Lim Yew Hock s l mt gii php khc. Trong nhng giai on cui
ca cuc hi ngh, ti thy Marshall hon ton chu nh hng ca Lim Chin Siong. Khi ng ta
lm cho tt c nhng ngi phi cng sn chn ght bi s thay i quan im v nhng cn h
n bt thng ca mnh, th Lim l ngi ng ta trng ch c s ng h, v ng ta ngu
ngc nghe theo li khuyn ca Lim khi bc b li ngh cui cng ca LennoxBoyd.
14MARSHALL RA, LIM YEW HOCK VO

Cui cng khi Marshall tr v Singapore ngy 25/5/1956, ng ta vn cn bc bi v gin ti.

ng ta yu cu ti ri khi phng khi ti xut hin phi trng cho n ng v d nh lu
li d cuc hp bo ca ng ta. Nhn thng vo ti, ng ta ni cuc hp bo ch dnh cho nhng
ngi bn. Ti b i.

Ti cuc tho lun cui cng ca ng ta vi t cch l Tng y vin vo ngy 6 v 7/6, vn
mun t chc trong vinh d, ng ta yu cu Hi ng lp php tn thnh lp trng ca on
i biu ti cuc hi ngh London. Marshall b cc thnh vin ng X hi T do khin trch v
nhng hnh ng bt nht v v s sai lm ca ng ta trong vic t chi ba phn t bnh v
tr v tay khng. Ti quyt nh khng ph phn Marshall g c, m a ra mt mt trn lin
kt chng li nc Anh xu xa.

Cuc hp mang bu khng kh sp tn cuc, v ti thy cng chng c g qua vic trch
mc Marshall. V cui ca cuc tho lun ko di hai ngy ny, Marshall t chc. Ngy hm sau,
8/6, Lim Yew Hock tuyn th nhm chc Tng y vin.

Ti tin rng Lim Yew Hock s phi lnh o hon ton khc. ng ta khng c c tnh ca
Marshall hoc tnh thch qung b. ng ta khng th sng t cn khng hong ny n cn
khng hong khc. ng ta l mt nhn vin tc k thnh t nh khn ngoan, bit iu, ng
tin cy v qu gi i vi cc ng ch ca ng ta. Ti cm gic hu nh chc chn rng ng ta s
chp nhn s phn tch ca cc vin chc ca ng ta, c bit l cc chuyn gia S c v, v
hnh ng theo li khuyn ca h v cch thc i ph vi s lt ca CUF. CUF xm
chim su rng vo qu nhiu mt, v vn ca ng ta l lm th no hn ch h li m
khng b qun chng phn i. Nu ng ta tn cng vo ngn ng v nn gio dc Hoa, ng ta s
mt phiu ca khi ngi ni ting Hoa. Nu ng ta bt gi nhng tay lnh o hiu chin ca
h v h bt ng khng th ginh c thm nhng phc li thng qua cc cuc nh cng v
biu tnh, ng ta s mt s phiu ca gii cng nhn, k c s ngi Malay v n , nhng k
s i hi phng thch nhng lnh o .

Tuy nhin, vi Lim Yew Hock gi chc Tng y vin, tnh hnh tr nn nguy him hn cho
CUF. V th ti ngc nhin rng, khng h li bc hay mai phc ch thi, Lim Chin Siong v
nhm ca ng ta quyt nh ng mt vai tr ni bt hn. Trong cuc bu c chn y ban chp
hnh mi ca PAP, h xoay x t 5 trong s 12 chic gh cho nhm ca h, chnh Lim Chin
Siong t c s phiu ln nht: 1.537 phiu so vi 1.488 phiu ca ti. ng ta vn cho
phi n ha gi mt a s trn danh ngha, nhng li cho thy r rng mt khi cn n s ng
h ca qun chng, th phi khuynh t s nm c mi l bi ch. Sc mnh ca h ang trn
ngp v h c th d dng kim sot ng bt c khi no h mun.

Ti quyt nh y l lc ti i ngh na thng thng nin. Ti li xe ln cao nguyn

Cameron cng vi Choo v Loong, ngng li dc ng ti khch sn Station Kuala Lumpur.
Chng ti chn n v Loong rt thch nhng chic xe la, v chng ti a n xung sn ga
xem cc chuyn xe n v i. Nhng cn mt l do quan trng hn chng ti lu li Kuala
Lumpur. p li mt l th ti gi cho ng ta trc , Ong Pang Boon n khch sn gp
ti.

Vn ting Hoa ca ti vn rt km. Pang Boon ni ting Quan thoi, Hokkien, Qung Chu, v
c gio dc bng ting Hoa v ting Anh. ng ta va tt nghip i hc Malaya v ang lm
vic ti Kuala Lumpur cho Malaya Borneo Building Society. Lng ng ta khong 700 la mt
thng. ng ta gip ti Tanjong Pagar sut cuc vn ng bu c nm 1955 v ti mun ng
ta tr thnh th k t chc ca PAP, nhng ti ch c th ngh vi ng ta mc lng 450 la
t phn tr cp 500 la mt thng ca y vin hi ng lp php ca ti. ng ta tr li rng
ng ta s n Singapore nu ng ra lnh. Ti ni vi ng ta rng ti khng th ra lnh cho
ng ta lm iu g m n s gy thit hi cho ng ta 250 la so vi mc lng hin c ca ng
ta v gm c vic ng ta phi ri khi thnh ph qu nh, c bit l khi cc ng ch ca ng ta
ngh gi ng ta sang Anh tu nghip. ng ta yu cu c thi gian suy ngh. Khong hai
tun sau, ng ta nhn li v ng bt u vo gia thng 8. Ti thy nh nhm v bit n. Ti
s kh tm c mt ai khc ng tin cy nh th. ng ta c nhy cm chnh tr, am hiu v
cc hc sinh trung hc ngi Hoa v c t tng quc gia. Quan trng hn ht l ti cm thy
c th tin ng ta c.

Nhim v ca ng ta khng d dng cht no. Tht kh iu hnh mt ng phi a chng

tc, a ngn ng Singapore. Nhng thnh vin nng n ca PAP l nhng ngi ni ting Hoa
v nhng lnh t t nhin ca h u l nhng tay Hn hc. V vy cc hot ng cung ng cho
h nhng bi ht, iu ma v nhng lp nu n, may v, hc c vit, sa cha radio, ng
c tt c u bng ting Quan thoi. iu ny loi b nhng ngi Hoa theo Anh hc, nhng
ngi Malay v n , v thm ch ni h chim a s th nhng ngi Hn hc vn iu hnh
mi th. Tr s trung ng ca PAP t chc nhng cuc hp chung trong c nhng ngi
ni ting Anh tham d, nhng khng c nhng hot ng vn ha v x hi c bit c t
chc cho h, v iu s i hi nhng c s vt cht ln hn qu t tin m mt ng phi
cn ngho kh lng mn ni.

Nu khng c mt ngi nh Pang Boon, ti s khng ti no qun xuyn c nhng hot

ng ca ng. Nh thng l cc chi nhnh phn nh thi ca Middle Road, ni Lim Chin
Siong v Devan Nair ang p chng ti c thi r rng nhm chng li nhng chnh sch
chng cng r rng ngy cng tng ca chnh ph Tunku Kuala Lumpur, khng to c hi cho
MCP hot ng theo hin php. V th ti a ra mt tuyn b ca PAP tn cng chnh ph Lin
minh trong Lin bang. l mt quyt nh quan trng. V y l ln u chng ti cp n
nhng vn nhy cm Malaya.

Chng ti ch r rng nhng chnh sch ca Tunku s y chng tc chng li chng tc v

giai cp chng li giai cp, rng vic thnh lp mt i qun 500.000 ngi tng cng cuc
chin u chng li cng sn s cho thy r rng qun i v cnh st s l ch yu, nu khng
ni l ton b, l ngi Malay v rng nhng lc lng Malay ny s c dng kim sot
ch yu nhng khu vc ca ngi Hoa v cc cng nhn. Nhng mi nguy v xung t chng
tc gia ngi Malay v ngi Hoa xy ra. Lp trng chng cng cng s a nhng cng
nhn mi sc tc ra chng li nhng ng ch n, Hoa v chu u c ng h bi tng lp
phong kin Malay trong chnh ph Lin bang. N l mt ch thuc a c che y bi v
sau khi chnh quyn Tunku nm quyn an ninh ni chnh, quc phng v ti chnh, ngi Anh
n mnh mt cch thnh cng ng sau nhng B trng thuc Khi lin minh, thc thi
quyn lc thc s thng qua cc lc lng v trang ca h v quyn iu khin cnh st cng
nh gung my hnh chnh ca th tng.

Ngy hm sau, Tunku ging tr li. ng ta tuyn b r rng rng s khng quan h vi nhng
ngi cng sn hoc PAP. Chnh sch ca ng ta khng nhm tm kim s ng h gi to ca
qun chng bng cch kch ng t tng bi Anh. Quyt tm ca ti l bo m chnh quyn
ca chng ti vn hnh hon ton thot khi s can thip t nhng phn t phn lon. V th,
ti kin quyt gi vng an ninh v trt t trong x s ny, ng ta ni. Nhng s phn ng c
ngha nht li n t Tan Siew Sin, sau ny l B trng Ti chnh, ri l trng ban tuyn
truyn ca MCA. Tunku Abdul Rahman cng nhn thc r vic s dng ba bi cc lc lng
Malay trong vic thc thi tnh trng khn cp c th dn n xung t chng tc, c bit l khi
nhng lc lng nh th s c th c trin khai ti nhng vng nng thn, ni a s dn
chng l ngi Hoa Vi t cch l mt ngi Hoa cng phe vi Tunku, ng ta thc v mi
nguy him i vi bn thn v i vi Malaya nu c mt cuc mu v vn chng tc.
 PAP chm vo mt vn d gy thng tn, nhng khng c cch no trnh s xung
t cng khai ny. Chng ti nm trong mt trn lin kt vi nhng ngi cng sn v Tunku
ang mun tin hnh y nguyn nhng chnh sch nh ngi Anh trong vic n p h, s dng
nhng phng php ca ngi Anh nhng ln ny c s ng h ca nhng ngi theo ch
ngha dn tc Malay. Ti khng hiu chin lc ca cp trn Lim Chin Siong. H phi bit rng
mt cuc thanh trng ang sp xy ra v nhng tay iu hnh ch cht ca h s b qut sch.
Song h nm mt v tr ng k hn trong PAP, v ang p nhng ngi phi cng sn chp
nhn mt thi th ch chng li Tunku, m n ch lm tng thm nguy c v mt bin php
n p ca chnh quyn. Ti kt lun rng nhng lnh t MCP ch huy Lim Chin Siong v Fong
Swee Suan khng chc Lim Yew Hock s i theo con ng no, v quyt nh dng h thm
d tnh hnh. V mc ch ca h, hai lnh t mt trn cng khai c th hy sinh. Cn nhng cn
b ch cht ca h, h nm vng, v chin trng chnh ca h khng phi l Singapore m
l Malaya, ni Tunku v c s qun chng ngi Malay ca ng ta mi l k th chnh ca h.
Nu nhng g h mun Singapore l mt ch n nu an ton, ni h c th xy dng lc lng
ca h cho cuc chin u trong ni a, th chnh sch khiu khch ca h l khng hp l. Vic
trc mt ca ti l khm ph Lim Yew Hock v nhng chuyn vin nghin cu b mt ca ng
ta trong S c v ang chun b hnh ng g nh ng ta pht biu ngy 6/9 trc Hi ng
lp php v li ch tt nht cho Singapore.

Ti khng phi ch lu cho n khi chnh ph hnh ng. Vo ngy 19/9, chnh ph gii tn
Hi Ph n Singapore v Hi Kn ng Hoa, bt gi 6 lnh t CUF, bao gm ch tch Nghip
on Cng nhn Phn xng v Nh my Singapore (SFSWU) v 3 ch huy u no c quan h
vi cc trng trung hc ting Hoa mt gim hc, mt gim th v ch tch Hi Gio vin Tiu
hc ngi Hoa Singapore, mt trong s h b trc xut v Trung Quc. Lim Yew Hock ni
trn t Straits Times: Chng ti quyt nh thng tay ngn chn mi e da ngy cng ln ca
cc t chc mt trn cng sn. Chng ti quyt nh kim tra s thm nhp ln lt ca nhng
ngi cng sn v nhng cm tnh vin ca h vo nhng t chc c uy tn. Trong mt bn
tuyn b, ti nu r: Hnh ng bt ng v c on gy ra mi lo u nghim trng nht.
Chng ti ang nghin cu vn . Lim Chin Siong v Fong khng hi lng v bn tuyn b
ca ti thiu sc xc cm v t co mnh m. H mun phn i v ln n bng mi cch c th,
nhng ti li khng p ng iu .

Vo ngy 24/9, chnh ph xa s Lin on hc sinh trung hc ngi Hoa Singapore

(SCMSSU) v 5.000 hc sinh chim ng cc trng ca h phn i. Nhng ngi canh
gc che mt xut hin cc cng trng, che mt bng khn tay mi khi xe tun cnh c b
m chy ngang. Nhng ngi gc ny ku gi cc ph huynh tm n trng hy tr v nh v
quay li vi thc n, qun o cho con em h. Bo ch thut rng cc gio vin cm thy tr
tri, v mt hiu trng, vn cng c t tng svanh Trung Quc, miu t m hc sinh
l "bt tr. Nhng khi Chew Swee Kee, vi t cch l y vin gio dc, ni vi chng l chng s
phi gnh chu nhng hu qu nu nh chng khng chu tr li lp hc mt cch c trt t,
mt s a quyt nh v nh. Tht khn ngoan, v ln ny chnh ph t r nh mun
ginh mi thng li, v Lim Chin Siong cng nh Fong khng th l gii nhng du hiu y
thnh bt k iu g khc hn mt du hiu kt thc cho giai on tin cng thng qua mt trn
lin kt ca h.

Ngy k tip, bn t chc c lin quan ti cc trng hc ngi Hoa b cm hot ng, trong
c Hi Gio vin tiu hc ngi Hoa Singapore v Lin hip cc hi ph huynh hc sinh
ngi Hoa Singapore. Mt tun sau, cnh st bt gi Robert Soon Loh Boon, ch tch lin on
hc sinh b cm hot ng, v cng ngy bt gi mt th k n lng ca SCMSSU, ng thi
tr thnh thnh vin u tin ca ban chp hnh PAP b chnh ph bt gi.

Ti cuc hp ca Hi ng lp php ngy 2/10, ti ngh ph phn chnh ph v nhng v

bt gi v trc xut . ch l vic lm hnh thc. Li ngh b bc b. Ti bit Lim Yew
Hock phi tip tc vic thanh trng. ng ta khng th do d theo cch m Marshall lm m
khng phi hi tic. Chew cng tn cng mt cch tng ng. ng ta cha mi nhn vo cc bc
ph huynh v nhng ai tha th vic ni lon ca hc sinh. Hai gio vin trung hc b sa thi v 9
ngi khc b cnh co, trong c mt hiu trng v mt gim th. Hai cu trai v mt c gi
b bt gi, v mt trong hai cu b trc xut v cu ta khng sinh ti Singapore. Chew cng trao
cho cc trng hc bn danh sch 142 hc sinh b ui hc. Trong khi 742 ngi khc xung
phong ng h chin dch ca chnh ph nhm dit tr nhng k gy ri.

Mt cuc cm tri l phn i din ra sau vo m 10 v 11/10 c SFSWU ng h, cng

vi du hiu r rt v s tht bi, lc lng thn cng n lc rt ln nhm i cho c mt
gi chnh tr ti a t Lim Yew Hock cho vic lm sp CUF. H lm ht sc ni kt qun
chng v mt cm xc vi cc lnh t m h e rng s b bt gi, v vi nhng t chc m h
cho l s b cm ch, thuyt phc dn chng phi cm thy rng chnh h b xm hi v b tc
ot. Nhm m rng chin dch kch ng, Lim Chin Siong v Nair nh Jamit Singh triu tp
mt Hi ngh dn quyn ca 95 nghip on vo ngy 28/9, ti c 700 i biu tuyn b
i din cho 200.000 thnh vin. Nair c bu lm ch tch, v mc ch ca h l kch ng
qun chng chng li ngi Anh v tn b nhn thc dn v s Lim Yew Hock, k c gan
cm ch vi t chc ca CUF vo tun . Nhng l cuc tp hp thng l ca phi thn
cng, vn l nhm nhng ngi ng h mt trn lin kt c.
 Khng nao nng, chnh ph vn duy tr sc p. Vo ngy 10/10, cnh st bt gi bn lnh t
hc sinh ca t chc SCMSSU b xa s, v ba ngy sau ng ca trng Cao trung ca ngi
Hoa v trng Trung hc Chung Cheng. Sau , ngy 16/10, chnh ph cho m ca cc trng
khn cp cho 400 hc sinh tip tc hc, v nhiu hc sinh khc cng chp nhn cch hc ny.
Mt tun sau, mt on i biu i din cho ci c gi l t chc hc sinh trung hc trng
Hoa Singapore yu t do a cho Lim Yew Hock mt l c , v ngy hm sau ch thn ng
Tng y vin ln i truyn thanh a ra mt ti hu th cho nhng hc sinh ng ngnh no
vn cn cm tri trong hai trng phi gii tn vo 8 gi chiu ngy hm sau.

Ti , 24/10, PAP t chc mt cuc mttinh trn mt cnh ng trng cng vin vui chi
Beauty World dc theo ng Bukit Timah nhm phn i mt cch ha bnh nhng v bt gi,
vi Lim Chin Siong, Nair, Chin Chye v ti trn cng khn i. Nhng khi cuc mttinh gii tn,
nhng ngi ng h cng on ca Lim Chin Siong cht y trn mt on xe v chy v pha
trng Cao trung ca ngi Hoa cch chng ba cy s. Khi ti li xe v nh sau , ti thy
cc cnh cng ca ngi trng y nhng cnh st v hng trm ph huynh cng thn nhn vy
quanh, xe hi ca h dc trn ng. Nhng ngi cng sn mun c cng ng ngi c
mt cng tt cho cuc u cui cng, d tnh l s xy ra vo ti hm . Ti c cm gic n
s tr thnh mt bin c bn thu v nhum mu. Mi ngi u ch i cnh tng v u b
trn. Nhng khi ti i ngang qua khu k tc x ca trng i hc Malaya, mt vi hc sinh vui
mng thi ci, kch ng trc vin cnh tr chi vui nhn sp xy ra. Ti nguyn ra s ngu si
ngc nghch v kh kho ca nhng sinh vin Anh hc . H khng bit h ang lm vo th
nguy him no. Nu nhng k giu mt ng sau nhng trng trung hc ngi Hoa kia thng,
h s l nhng ngi u tin b tc ot mi th.

Khi n xy ra, cuc hn lon bt u bn ngoi trng Trung hc Chung Cheng trn ng
Goodman, ni mt m ng ba bn trm ngi va chm vi cnh st v tn cng Tr s Bu
in Tanjong Katong v n Cnh st Geylang. Ri m ng trn 4.000 ngi nhn nho bn
ngoi trng Cao trung ca ngi Hoa tr nn qu khch, lt ba xe cnh st v t chy hai
chic khc. Khi cnh st tn cng v gii tn h bng hi cay, h chy tn lon, nhng cuc hn
lon lan rng ti ng Rochor v nhng vng khc Singapore. Lc na m, chnh ph ban
hnh lnh gii nghim.

Rng sng hm sau, cnh st cho hc sinh 10 pht ri khi trng cng b m; khi lnh
khng c chp hnh cnh st a vo, dp b nhng vt chng ngi v bn hi cay vo
nhng v tr cht gi. trng Trung hc Chung Cheng, cc ph huynh ni tay nhau bo v
con ci h, nhng hin h hong s, vi ngi nhy xung ao trong trng v mt s khc
b chy. Khi cc hc sinh c diu hnh tin vo thnh ph, chng b cc ro chn chn li. Cuc
hn lon tip tc sut ngy v m hm , xe but ca Middle Road v cng nhn cc nh my
tin hnh nh cng. Tuy nhin, vi s kim sot cht ch ca cnh st v qun i ti cc ng
t ng quan trng v my bay trc thng trn u phi hp vi cc loa phng thanh e da
m ng, tnh hnh khng qu no lon.

Cnh st v qun i c chun b y v c mt s phi hp cht ch gia h. Trc

thng v xe bc thp chim c cc v tr trc khi rng ng. Nhng ro chn c t vo ch
v nhng nhm chng bo lon c ng lun trong t th sn sng. Khng c e da thc s
i vi vn an ninh. Nhng vic ni lon, t ph v mu khin chnh ph c l do
bt gi v cu lu tt c nhng mc tiu chnh ca h trong 24 gi k tip, tng cng 219 ngi
bao gm cc lnh t nhm Middle Road Lim Chin Siong v Fong, v trong s nhng ngi Anh
hc c Nair, Woodhull v Puthucheary.

Cuc ni lon lm 13 ngi cht, 123 ngi b thng, 70 xe b t ph, 2 ngi trng b tan
hoang v 2 n cnh st b h hi. Cnh st bt gi 1.000 ngi, trong c 256 tn x hi en.
Ti hm sau, Lim Yew Hock tuyn b trn i pht thanh: Chng ti ang gii phng nhng
thnh vin nghip on, nng dn, gio vin v nhng t chc ca ngi Hoa khi mt hnh
thc bc lt chnh tr. T Straits Times ng ti bi din vn ny di tiu Chin dch gii
phng.

ng tn Tng y vin t t mnh vo mt v th khng thng c g c. T lc bt u

ti tin rng chnh ph phm sai lm khi tp trung hnh ng vo cc trng trung hc,
c bit l trng Cao trung ca ngi Hoa v trng Trung hc Chung Cheng. Hai ngi trng
ny l Eton v Harrow17 ca gii ni ting Hoa Singapore v Malaya, v cc bc ph huynh
khp ng Nam u mong mun gi con em h vo hc ni tr nu h c kh nng.
Ti sao S c v li hnh ng nh vy? Bng vic tp trung nhng hnh ng bc u ca
h v qua tp trung ch vo tng lp hc sinh, h khin ngi dn i n ch tin rng
Lim Yew Hock ang tn cng vo ton b h thng gio dc ca ngi Hoa. Nhn thc tht
tai hi cho ng ta.

Hin php Rendel khng ng ta nm quyn an ninh ni chnh. Quyn nm trong tay
vin tng th k v thng c. Nhng v nhng l do chnh tr, vin tng th k khng chn
hnh ng chng li nhng ngi cng sn. Thay vo , Lim Yew Hock cho nhng nhn
vin an ninh di quyn thuyt phc ng ta lnh trch nhim tin hnh cuc thanh trng ny.
Do vy, khng kh cho nhng ngi cng sn khi m t ng ta nh mt cng c ca ch ngha
quc thc dn. Ngi Anh v ngi M cn lm ng d b cng kch hn qua vic tn dng
s can m v tnh to bo ca ng ta. Ngi u tin lm iu l LennoxBoyd: Lc lng
cng sn b thng nhng cha cht Singapore, nhng y vin chnh ph can m v y
nng lc ang ng u vi nhng vn ca h ti mt trn then cht ny ca th gii t
do.

Ngi k tip chc mng ng ta bng ging iu tn dng l B ngoi giao M, v tip lin
sau l ngi c. Khng nhn ra s thit hi thanh danh ca mnh i vi khi qun chng
ni ting Hoa, Lim Yew Hock phm thm mt sai lm na qua vic c rp theo nhng chin
thut ca cng sn. ng ta dng nn mt on i biu gm 50 ngi i din cho 150 t chc
t tuyn b l c 150.000 thnh vin cam kt ng h ng ta. Nhng nhng t chc a phng
tham d vo c coi nh b phn i trng vi CUF th qu yu km chng thuyt phc
c ai, v khi nhng ngi Anh ni ting nh vin ch tch Hi Cu chin binh, v gim mc
ngi Anh ca Singapore v vin ch tch Phng Thng mi ngi Anh gia nhp, th n ch
cng lm tng thm n tng rng ng ta ang hnh ng v li ch ca cc nc phng Ty.

Ti quyt tm rng nu mt chnh ph ca PAP phi i mt vi vn ny, ti s khng bao

gi phm vo nhng sai lm tng t. Ti s ngh n cch yu cu cc v ph huynh st sng
li con em h ra khi trng v a chng v nh. S c v c th bt cc th lnh sau khi hc
sinh gii tn. S t thit hi hn nu trc tin Lim Yew Hock bt gi nhng k cm u ch
cht ca mt trn lin kt trong cc nghip on v cc hip hi vn ha. Ring cc nghip on
sau c th c cho php tip tc hot ng. Nhng lnh t cn t do s mun t v sn
sng chin u v khng b khut phc, v ngay sau h s ri vo hot ng bt hp php,
nhn chnh ph c th xa s cc nghip on ca h.

Marshall dy ti cch khng tr nn n ha v yu ui khi i ph vi phi qu khch.

Lim Yew Hock dy ti cch khng tr nn qu cng rn v vng v. S dng quyn lc php l
v hnh chnh gii hn v c lp h th cng cha . Lim khng hiu rng chin thut ca
i phng l lm ng ta mt i s ng h ca qun chng, cng ng ngi ni ting Hoa, hy
hoi uy tn ca ng ta trong t cch l mt lnh o bit hnh ng v li ch ca h. V vy h
c th m t ng ta nh mt k c hi v mt tn b nhn hnh ng theo ch th ca bn
quc thc dn. Trong hai bi hc ny th bi hc ca Lim Yew Hock c gi tr hn lm th no
khng cho ng cng sn i c mt gi cao khi ta n p h.

Ch sau khi mi vic lng xung t cuc thanh trng ca chnh ph, nhng lnh t i lp
hng hai m S c v khng bt b mi t ch np h ra. H nh bo ra ngoi d xt th xem
liu c th b bt gi khng. Khng h. Vi ngi u gp ti ti vn phng trn ng Malacca,
v ti yu cu Dennis i cng h n cc tr s chi nhnh kim k nhng thit hi, thu nht
nhng ti sn no cn st li, v c ngi trng nom. Dennis i xung ti Bukit Timah v Bukit
Panjang, Dennis bo co li ti sn b thiu ri; mi hi cay vn cn nng nc gia m
c v vn phng phm b lc sot ri tung, cng nhng giy dp ri li sau nhng v ging
co bt b.

Mt lnh t th nhn vi ni lo lng tt cng khong 120.000 la tin qu ca nghip

on nm trong kt st kha k t phng sau ti tng hnh dinh Middle Road bin mt.
S tin ny va c rt khi ngn hng trc . Ti cho l n c rt ra ngn khi ri
vo tay y vin ng b cc on th mt khi SFSWU b xa s. iu khng xy ra, nhng
vic S c v xem xt s sch ca nghip on v pht gic s tin mt tch th cng ch trong
nay mai. Vi t cch l c vn php l, ti quyt nh bo co ngay v mt tin ny.

Lim Chin Siong phm ti khi rt hu nh ton b s tin cho nhng mc ch khng theo
ng lut l ca nghip on, v khng th gii thch c chuyn . Nhng khi ti n gp
ng ta Tng nha cnh st, ni anh ta b gi thm vn, th anh ta gi v khng bit g c. Anh
ta ni tin mt vn cn trong cn phng pha sau ba gi trc khi tr s b khm xt vo
rng sng ngy 27/10. Ngi duy nht na bit n l vin th qu nghip on. Ti n
gp vin th qu ny nh t Changi trc khi n gp Lim. ng ta ni ch c hai cha m
cn phng , mt do ng ta gi, mt do Lim. Theo ng ta bit, s tin vn cn trong phng khi
cnh st p n.

Tt c cc cuc gp ring vi nhng ngi b bt gi theo quy nh trong tnh trng khn cp
u din ra di s chng kin ca mt s quan S c v. V th ti khng hiu ti sao S c
v khng gi nhng bin bn cho vn phng vin chng l cc b co c th b khi t v ti
vi phm tn nhim. H rt ra 120.000 la, tiu xi 20.000 la vo nhng khon m h
hon ton khng th gii thch, v mt phn cn li. Chnh quyn c th coi Lim Chin Siong,
tay th qu v v ch tch ca anh ta nh nhng tn n cp, ch khng phi l nhng k hy sinh
v s nghip cch mng mt khi b bt v nguyn nhn chnh tr.

Thay vo , y vin ng b cc nghip on yu cu h vo ngy 21/11 trnh by nguyn

nhn ti sao SFSWU khng b xa s khng ch v s tin c s dng v nhng mc
ch tri ngc vi mc tiu v iu l ca n m cn v tin qu ca nghip on khng
c ch dng vo nhng mc ch m iu l cho php. Trong li tng trnh vi y vin
ng b, Lim ni ng ta quyt nh rng tin qu ca nghip on, khi ln n 150.000
la, cn phi c gi khng cho ri vo tay chnh quyn v phi c gi k sau ny s
dng v nhng li ch ca cng nhn. Cu chuyn m ng ta ni hon ton khc cu chuyn
ng ta k cho ti trc mt vin s quan S c v, nhng thc cht phn kt lun li ging
nhau: Chng ti gi tin trong mt va-li kim loi t trong vn phng pha sau ca tr s
nghip on trn ng Middle Road. l ln cui cng ti bit m tin u. Ai
nh cp s tin trong phng ngay khi ti b bt lc 2 gi sng. iu ny s khng tr thnh
li bin h nu nh ng ta b buc ti vi phm tn nhim. Nhng chnh quyn chn cch bt gi
anh ta theo cc quy nh v tnh trng khn cp.

Ti t quan tm n nhng thit hi gn y ca CUF m ch n vic n ti tp hp v ti

t chc nhanh n mc no trong tng lai. MCP cn a ra ngay mt i ng th hai nhng
lnh t mt trn cng khai dm hy sinh nu nh h vn mun duy tr s ngi ng h m i
ng u tin to ra. Nu trong s nhng ngi hot ng trong mt trn cng khai h khng
tm c ngi c th m trch, th bt buc h phi hy sinh mt s cn b b mt. Ti ch
xem h s lm vic ny nh th no. H thc hin tri chy. H quyt nh a em trai ca Lim
Chin Siong, Lim Chin Joo, lm ngi thay th mang l c m ng anh b li Middle Road.
Lim Chin Joo cng tng hc trng Cao trung ca ngi Hoa, nhng anh ta khng c v mt
tr con nh ngi anh. Anh ta l ngi th tc, kh gn, nhng cng rn v thng minh hn.
Anh ta cng khng ming li nh Lim Chin Siong. Nhng anh ta l mt s la chn hp l.
Anh ta tiu biu cho Lim Chin Siong, ngi m MCP mun ghi nh nh mt lnh t v i b
chnh quyn b nhn bt cng giam cm tm thi.

on trc c vic SFSWU s b xa s, ngy 14/2/1957, nhng lnh t mi iu nh

mt hnh thc lin kt vi mt nghip on, v cc b phn ca n, tn ti sn nhng khng
hot ng, s dng n theo kiu cc tng cng ty s dng cc cng ty con. Nghip on ngi
lm thu Singapore c danh sch on vin 2.000 ngi. Lim Chin Joo tip qun t chc ny,
nhng tay thn cng chim 18 trn 21 gh trong mt y ban hn hp trung ng, v chuyn n
n tr s c ti Middle Road. Trong vng vi thng, s on vin tng ln n trn 20.000.

Cc chi nhnh cng hot ng tr li, nhng khng tch cc d di nh trc. Mt s cn b

mi khng rnh ngh; mt s khc tng lm vic vi nhng lnh t b bt th s hi v
khng mun dnh dng nhiu hn na, v khng bit liu c v thanh trng no na khng. V
vy cc nghip on khng phc hi sc y mnh m nh chng pht trin c t gia
nm 1954 n cui nm 1956. Nhng ti khng cht nghi ng rng chng no m cc trng
trung hc ca ngi Hoa cn o to hng lot nhng hc sinh tt nghip y tham vng v
thng minh nhng b h thng chnh tr ny t chi nhng cng vic tt trong nhng khu vc
cng v t, th MCP s cn c hng lot nhng hi vin mi. y l mu cht ca vn tm
trng tht vng ca nhng k y ti nng trong nhng ngi Hn hc, nhng k khng c li
thot cho ngh lc v l tng ca h, v nhng ngi ng thi b tc ng bi tm gng ca
nhng ng vin cng sn tr tui Trung Quc. Ch sau khi nhng tin tc v cuc Cch mng
Vn ha c truyn ra th gii bn ngoi trong nhng nm 1970 th sc li cun ca ch
ngha cng sn i vi h mi gim i.

Trong khi , s ph by lng s hy sinh qun mnh cc cn b lnh o cng lm tng

thm huyn thoi. Sau vic sut ngy bn rn vi cc bi din vn v tranh u vi cc tay ch
c c, Lim Chin Siong v Fong s gc ng ti bn lm vic tr s trung ng ca nghip on.
Kiu sng khc kh qun mnh ca h tc ng d di vo nhng ngi theo h, nhng k tch
cc noi gng ca h, truyn cho nhau tinh thn hy sinh y. Ngay c nhng hc sinh con nh
giu, nhng k khng phi l lc lng nng ct cng mun ng ha mnh vi Lim v Fong.
Con trai ca mt ng ch cng ty xe but dnh hu ht thi gian lm vic nh mt ti x
khng lng cho h, bng chic xe ca gia nh cu ta. l phn ng gp cho l tng ca
cu ta. Cu ta t ho v c i cng nhng cn b cch mng, nhng ngi qun o gin d, n
ung l ng, nhn mc lng rt t cho bn thn bi v bt c ci g thu c t bn ch u
dnh cho cng nhn. H b ti bao nhiu nui dng thm nhng phn t cch mng th
ti khng h bit, nhng ti khng h thy h nhn bt c ci g cho bn thn chc chn h
khng sng nh h sng.

C mt s thi ua v lng qun mnh lan trn trong c th h y; bn cng qun mnh th
cng gy n tng vi qun chng, v cng c nhiu kh nng bn s c thng tin trong t
chc, t Hi Bi Anh n MCP, mt ng cng sn gia mt cuc cch mng. Vi nhng k ng
h nh th, ng cng sn c th tin hnh nhng k tranh c m khng cn nhiu tin lm
khng h thiu cng nhn hay ngi vn ng b phiu, v vi lm biu ng th do nhng
ngi ng h nhit tnh biu khng. Ti on l cc ng ch nh in cng in nhng ti liu tranh
c gim h, hoc ch tnh gi thnh vo ti khon ca nghip on. Tri li, khi chng ti cn
tm nhng cng nhn, th l c mt vn . Chng ti tuyn m nhng ngi tnh nguyn t
cc nghip on v trong s b bn, nhng tt c bn h u mun v nh ng gi n cm,
lm cng vic khc, hoc n mt cuc hn ring no . Hon ton khng h c s tn ty,
s cng hin trn vn nh pha bn kia mt ngi nhit tnh ca h s lm cng vic bng ba
bn ngi tnh nguyn ca chng ti. Ti vn thng b hon ton nn ch trc ngha lu di
ca tt c nhng chuyn ny. Ti khng nhn ra rng h khng th duy tr lu c. Nhit
tnh cch mng ch c th a h n l cng. Sau rt, h cng cn phi sng v nui gia
nh, v gia nh cn c tin bc, nh ca, chm sc sc khe, gii tr v nhng th tt p khc
ca cuc sng.
15BA PHN T C LP

Mi mt thng sau khi cuc hi ngh hin nh u tin tht bi, chng ti quay li London
d k hp ln th hai. K hp ny c t chc trong bu khng kh hon ton khc. Nhng bt
ng gia cc bn c tho lun cn k v cc gii php c ng trn nguyn tc. Vo
ngy 7/2/1957, Tng y vin Lim Yew Hock ku gi mt cuc hp lin ng, cuc hp u
tin trong tm cuc hp nhm xc nh nhng nt c bn ca hin php mi, mt thng sau
mt h s gm cc kin khc nhau c trnh ln Hi ng lp php. Kin ngh ca Lim
th thc t v khim tn: Nhm t c t chnh ph Vng quc Anh quy ch ca mt x t
tr vi tt c quyn lc, sc mnh v c quyn gn vi nhng vn ni b, v quyn kim
sot thng mi cng nh cc quan h vn ha trong vic i ngoi.

Khng c c gng no nhm che y s kin kh chu rng y khng phi l nn c lp, v
rng ch quyn vn trong tay ngi Anh. Nh ti s ch ra sau ny, iu c ngha l h s c
th hy b hin php bt c lc no, v s c lc lng qun i Anh ti t nc ny
thc hin bt c s hy b no nh th. Cuc tranh lun tin hnh sun s, c bit l khi David
Marshall vng mt Borneo v cng vic php l. Chnh quyn Tunku ni vi Lim Yew Hock
rng ng ta rt vui lng c ngi i din ngi trong Hi ng an ninh ni chnh ba bn c
ngh; v LennoxBoyd hin cng vui lng chp thun iu ny, ty thuc vo vic xc nh r
nhng g hi ng c th v khng th lm.

Tuy nhin Lim Yew Hock di dt lao vo nhng cuc bu c hi u thng 8/1957. Ch
sau khi chun b cn thn th ngi ta mi nm con sc sc vo mt cuc tng tuyn c, c bit
v trong ln ny tin t cc s cao hn. y ban lin ng ng rng di hin php mi
s c mt Hi ng lp php a ngn ng; cng s c mt o lut mi v quyn cng dn trao
quyn bu c cho khong 200.000 n 300.000 ngi, phn ln l ngi Hoa c tr
Singapore t nht l tm trong vng mi nm qua. Tuyn b trong Hi ng lp php vo ngy
5/5, ti nu r quan im ca PAP: iu lut ny phi c thng qua v nhng cng dn mi
t cch i bu v ra ng c trc khi cuc tng tuyn c c t chc, thm ch d cho vic
ny s tn mt t nht l mt nm, v c th ko di ba thng na.

Sau kinh nghim ca Marshall cng on i biu 13 ngi, Lim Yew Hock gim bt on
i biu ca ng ta cn nm ngi hai thuc Mt trn Lao ng, mt thuc UMNO, mt t
ng X hi t do, v ti i din cho PAP. y l mt cuc hp bn v nhng chi tit thc tin
cn bn. Hin php ngh d tr thnh lp mt Hi ng lp php gm 51 thnh vin dn c,
t s chn ra Th tng v cc B trng khc. Hi ng lp php s c quyn hn trn mi
lnh vc tr i ngoi v quc phng, nhng ch no m quc phng v an ninh ni chnh ln
ln nhau, th quyn hnh s thuc v mt Hi ng an ninh ni chnh. Hi ng ny s gm ba
thnh vin ngi Anh, m mt trong s h s gi chc ch tch; ba thnh vin ngi Singapore,
trong mt ngi s l Th tng, v mt ngi i in ca Lin bang Malaya. Singapore s
c mt th hin bang gi l Yang diPertuan Negara, thay v mt thng c ngi Anh.

Lim Yew Hock li mt bn d tho hin php cho Walter Reaburn QC, nhng ti phi c
nhng ti liu chc rng nu v khi PAP thnh lp chnh ph, chng ti s c th thc hin
n. Ch c mt vn c th bn ci. Ti phin hp khong i ln th 15, LennoxBoyd ni
rng chnh ph Vng quc Anh s khng cho Singapore ri vo tay cng sn, v rng ng y
cm thy chc chn rng on i biu Singapore d th no cng khng mun chuyn ny xy
ra. V th ng ta a ra mt iu khon min bn ci nhm ngn chn tt c nhng ai c
bit l tng tham gia hoc b truy t v tham gia nhng hot ng lt ra khi vic tranh
c trong cuc bu c u tin c t chc theo hin php mi. Ti phn i v ny, cho rng
"iu kin ny gy rc ri v th nht n xa ri vic thc thi dn ch v v th nh, khng c g
m bo rng chnh ph ng quyn s khng p dng th tc ny ngn cn vic ra ng c
ca khng ch nhng ngi cng sn m c nhng ngi dn ch i lp vi chnh ph.

Ti ang pht biu ghi vo bin bn. S thc th Lim Yew Hock nu vn ny ln vi
ti khi cn Singapore sau khi ng ta gp LennoxBoyd London hi thng 12, v Lennox
Boyd mi ti n dng tr ti nh ring ca ng ta qung trng Eaton tho lun
chuyn ny. Sau vi cu x giao, ng ta hi ti iu g s xy ra nu nhng ng ch ca ti hin
ang t, kiu nh Lim Chin Siong, s ra ng c trong k bu c ti. Ti ni ng ta s thng v
cc i th ca ng ta khu vc bu c Bukit Tamah s phi mt tin k qu ca h. ng ta t
v ngc nhin.

t nc ti, ng ta ni, khi chng ti bt gi mt ngi theo Quy nh 18D (quy nh

Anh thi chin ging nh nhng quy nh v tnh trng khn cp Singapore lc ), ng ta s
khng c c tri tin cy na. Oswald Mosley lnh t ng Pht xt Anh thn c quc x
l mt dn biu. Sau khi ng ta b bt gi v b cm t, ng ta khng bao gi chim c mt
gh dn c no na.

Ti ru r nhn ng ta v ni: nc ng, nhng k nh th c coi nh k phn bi, cng

tc vi k th. Cn Singapore, khi ng b bt gi bi mt chnh ph c mt vin thng c
ngi Anh v mt Tng y vin ngi Anh nm quyn, th ng tr thnh v anh hng, mt chin
s ca nhn dn. Qun chng cng yu mn ng ta hn.

Liu ng s ng nu nh ti p t iu khon ny, loi tr h khi k bu c u tin

nhm gip cho chnh ph dn c u tin theo hin php t tr ni b ton vn c th khi u
vi mt tnh hnh sng sa hn khng?

Ti s phn i kch lit iu . ng s phi nhn trch nhim v iu . Ti tr li.

Hai vai ti rng m, ng ta ni.
Qu thc ng nh vy c ngha bng ln ngha en. Ti ni vi ng ta l ti s phn i,
nhng nhn mnh rng iu ny khng nht thit l kt thc cuc thng tho ti t ngh
rng s tin b v hin php ca Singapore khng th b Lim Chin Siong, Fong Swee Suan v t
chc Middle Road cm gi lm con tin c.

Ti c c li th nh quan st LennoxBoyd trong c thng tri ti hi ngh u tin

nm 1956. ng ta l mt nhn vt y n tng, v th cht ng ta l mt ngi khng l, cao
gn hai mt, to con lc lng. Sc sng mnh m ca ng ta th hin qua ging ni, nt mt v
c ng ca c th. ng ta n mc nghim tc, lun c mt bng hoa ci trn khuyt o. ng ta
ni vi ging hc sinh trng cng nhng, theo ng kiu tng lp thng lu ca mnh, ng ta
thn thin, d gn gi v c bit ti khin cho ngi khc thy thoi mi. Ti knh trng s
thng minh v thch tnh thng thn ca ng ta. Lc , Vn phng Thuc a ang chu mt sc
p d di, khi ht thuc a ny ti thuc a khc i c lp. Tuy nhin ng ta cng dnh thi
gian cho on i biu Singapore vo Ch nht ti Chequers, ngi nh nng thn ca th
tng dnh ring cho ng ta. ng ta va mua mt my nh Polaroid18, hi l rt mi l, v
ng thch th chp nhng tm nh v tng ngay lp tc cho chng ti. Ti c tng mt bc
chp tt c chng ti ng ti ca ta nh Chequers vi John Profumo, ngi sau ny l mt B
trng19, cng vi chnh bn thn LennoxBoyd.

V th khi ti gp ng ta ti nh ring vo bui chiu , ti tin chc mnh c th ni thng

ngh ca mnh ra. Nu nh ti cm thy ng ta l mt ngi ma mnh trong cch c x, cu tr
li ca ti s thn trng. V ng nh vy, ti by t thng thn, v ng ta hiu l ti s khng
ph hoi hi ngh v bt k s chng i no vi vic ng c ca nhng ngi tng b giam gi.
Ba mi tm nm sau, qua h s lu, ti mi bit c rng Lim Yew Hock ni vi vin
thng c Singapore rng: C ng ta v Lee Kuan Yew u khng th t a vn ny ra
trong cuc thng tho hi thng 3, nhng c ng ta v Lee Kuan Yew u s khng t nghi
ng nu nh B trng Ngoi giao t ra iu kin ny, v kin ny c chuyn ti
London. V th khi LennoxBoyd a ra iu kin ny trong cuc hp vo ngy 10/4, n khng
gy cht ngc nhin no cho c ti v Lim v cho c, theo ch ti c bit, nhng thnh vin
khc ca on i biu lin ng, nhng ngi m ng ta cng gp ring.

Sau nm tun thng tho, hi ngh kt thc thnh cng nhng mt chng mc va phi.
Ln ny chng ti tr v nc cng nhau ch khng i ring l nh trc. Khi bay vo a phn
Singapore vo lc 3 gi chiu ngy 14/4, chng ti khng c v vui mng m kh nghim trng,
ph hp vi kt qu thp km m chng ti t c. Nhm ngi n ti phi trng cng lng
l, v bo ch ghi nhn vic thiu vng nhng ting h "Merdeka thng gp trong nhng dp
nh th. Lim Yew Hock ra khi my bay trc tin, theo sau l nhng i biu khc, ngi cui
cng trong s h l mt ng Lee Kuan Yew nghim ngh, ngi m ngay lp tc bc vo mt
cuc hp ring vi tin s Toh Chin Chye, theo li tng thut ca t Straits Times.

Lim t chc mt cuc hp bo, sau on i biu i Padang trong mt on t h tng,

vi ng Tng y vin trong mt chic xe mu xanh l cy dn u. m ng xp hng dc bn
ng, nhng h im lng mt cch k l. Khong 2.000 on vin cc nghip on ch trn cu
Merdeka bc ngang sng Kallang bt ln nhng ting la v t pho, Lin hip nghip on
Singapore trao tng ng Tng y vin mt bc nh lng khung v mt biu ng chc mng
bng ting Hoa. Nhng khi on xe ti Ta th chnh, ni m ng dy c hn hai bn
ng, th khng h c du hiu n cho no c. Khi chng ti tro ln mt khn i c
trang hong sn, vi trm hc sinh la to Oompah Merdeka! trong my pht lin khng
phi l nhm ng h on i biu, m dnh cho nhng ngi b bt gi trong nh t Changi.

Tng y vin v cc i biu khc ln lt c cc bi din vn, nhng chng bi no gy

c cm hng. n lt ti, ti quyt nh ni bng ting Malay. Ti ni chng ta ch c th c
c ba phn t c lp, nhng nhng ai tin rng mt x s nh b nh Singapore c th ginh
ly c lp ton vn bng chnh sc lc ca n th ha chng ngi in; con ng duy
nht t n iu l thng qua vic hp nht vi Malaya. Ti ang ni chuyn vi nhng
ngi thn cng, v ngay lc khong 200 hc sinh trung hc ngi Hoa, nhng ngi n
bng xe but v xe ti v diu hnh ti Padang chim nhng v tr ngay trc khn i, bt
u h nhng khu hiu i th Lim Chin Siong, Fong v nhng ngi thuc t chc Middle
Road b bt gi. Thnh thong h cng la , nhng li ngng ngay khi cc th lnh ca h ra du.
iu chng t th lc h vn cn mnh cho d cc lnh o ca h vng mt.

Khi ti vng mt, nhng nghip on ca Lim Chin Joo gy sc p vi Chin Chye ti c
mt quan im cng rn hn London, v yu cu bu c sm h c th loi b chnh ph
ca Lim Yew Hock v gii thot c cho nhm lnh o u tin ca h. MCP bit rng i ng
th hai khng sc cng ng cng vic, nhng li khng mun a nhng cn b b mt c
kinh nghim ra hot ng cng khai. Ti s khng p buc h, c Chin Chye cng vy. Trong khi
ti London, nhng i din ca cc nghip on thn cng ng u vi ban chp hnh
trung ng ca PAP trong mt cuc hp ko di. Cuc sc ko di by ting cho n 3 gi
sng, mi ngi ngi trn nhng bng gh di khng tay da v lng da. H c ba yu cu:
khng chp nhn Hi ng an ninh ni chnh, c lp ngay lp tc v quan trng hn ht
bu c sm nh Lim Yew Hock sai lm ha hn vo thng 8/1957. Chin Chye v Pang Boon
u tranh n cng. Phe i phng khng tha mn lm. V khi mt cn b cnh t m ti
kt np vo y ban sau khi Lim Chin Siong b bt gi lp li nhng li than phin ca h ti phi
trng vo ngy 15/4, ti sa thi y khng thng tic.

Cc nghip on vng mt ti cuc mttinh ti Padang nhm by t s bt mn ca h,

nhng ti khng nao nng. Mt trn chin mi ang dn hnh thnh, ln ny l vi i ng th
hai, nhng ti cm thy h d i ph hn. Jamit Singh ang ch dn Lim Chin Joo cch hnh
ng hp php trong khun kh, nhng tuy Jamit c ging ni mnh m v vn phong hng
bin trc cng chng, ng ta li khng c kh nng chin lc. H ang gi v theo Marshall.
H bit ng ta mun bu c sm ng ta c th tr li a v c v h d tnh dng ng ta
buc gii tn Hi ng lp php. Sut thi gian hi ngh London, ng ta hm h ch mt cuc
chin u, bit rng ln ny ng ta c nhng hc sinh tr tui v nhng nghip on thn cng
st cnh. ng ta khinh b ci ba phn t c lp m qua chng ti khng th ginh c
c lp v nhn phm, v gi bn hin php l ci th mo m m chng ta ang c trc
mt.

Ri ng ta ni ti iu khon chng lt . PAP rt mun loi khi cnh t ca n chnh

nhng con ngi m n lm ra v thn thit. Chng ta hn Devan Nair ln c hai m v ch
LennoxBoyd treo ngc ng ta ln! Nhng tht di dt khi ng ta tip tc ni rng vic ngn
cm nhng k mu lt l mt s thn trng hp l, thng minh v bnh thng Ti sao ta
khng nn ngn cn vic ra ng c ca mt ngi m ngi , theo nh ba quan ta ca
chng ta ni, l mt k c tm cch ph hoi li sng dn ch m chng ta ang c gng xy
dng? iu ny kh m lm vui lng c nhng ngi bn mi ca ng ta, nhng ng ta
khng bao gi hiu rng h mun ng ta i hi nhng cuc bu c sm v iu s cho i
ng th nht ca h trong t c c hi c c, hoc bn thn h c ra ng c hoc thng qua
nhng ngi i din khng b giam cm.

Khi n lt ti ni, ti vch trn Marshall v nhng m t bi thc dn ca ng ta, trch dn

nhng l th ng ta gi cho LennoxBoyd nm 1956, trong ng ta gi ng B trng
Ngoi giao Anh l Alan thn mn ca ti v k l Bn chn thnh ca ng, David. ng ta l
mt din vin, nhng khng nht qun trong vai tr m ng ta c ng. Cn ti th ng mi
mi. C nhng ngi cng sn cng vy. Ti tuyn b r rng PAP s khng nhn chc nu n
thng trong cuc bu c tr phi nhng lnh o b bt gi c phng thch trc. Ti khng
ni iu ny v li ch ca Lim Chin Siong v Fong. Chin Chye, Pang Boon v ti thng nht rng
khi ngi ni ting Hoa coi chng ti nh nhng k lng gt nu chng ti b ri nhng
ng ch c trong t v nhm chc m khng c h. Mi th trc ht phi c thanh ton
sng phng; ch n lc chng ti mi c th ct t vi h v c c hi ginh ly con tim v
khi c ca qun chng. khng phi l mt mnh li chnh tr. Chng ti khng c s chn
la. Chng ti hiu nhng tiu chun x hi v gi tr ca dn tc chng ti v chng ti phi
cho ngi khc thy chng ti hnh ng mt cch c danh d.

Marshall tn cng ti tp vo mi vn m ng ta thy c khe h v buc ti PAP la gt

mi ngi ti cuc thng tho v hin php. Sau , ng ta la to ngang qua bc din n vi
ti: Tha ngi, ti mong c tr li vi nhn dn Singapore. Ti s n vi cc c tri ca ng
nu nh ng quay tr li n v bu c ca mnh, v ti s thch thc ng .

Ti p li ngay: Chp nhn.

Vin ch tch Hi ng lp php, khng phi l mt sinh vt chnh tr, cho rng iu ny
khng hp l. V tnh ng ta gip Marshall thot khi th kt. Ti s khng cho php iu .
Khi Marshall l v t ph xc lo, ti on ng ta hn c Jamit Singh v Lim Chin Joo ha
hn ng h chng li PAP. Nhng chng ti quyt nh khng nh s c lp ca chng ti,
bo v quan im ca ng chng ti v thch thc i ng nhng lnh o th hai ca CUF,
nhng k ang hot ng thng qua ng ta. ng ta b sng st trc vic ti mau l chp nhn
thch thc ca ng ta, mt thch thc m ng ta khinh xut a ra m khng c h ng
trc. ng ta khng bit l ti nhn thu tnh gy hn r nt ca ng ta.

Khi Hi ng tm hon vo lc 4 gi chiu, ngay lp tc ti triu tp mt cuc hp bo, ti

ti tuyn b s a n t chc khi kt thc cuc hp hin ti ca Hi ng lp php, v rng
ti hy vng cuc bu c b sung s c t chc trong vng 5 tun na. Ti tit l rng, ti mt
cuc hp ca ban chp hnh trung ng vo chiu hm trc, PAP quyt nh thch thc
Marshall bi v chng ti bit r con ng ng ta s theo. Hin ng ta ra tay trc chng ti
to n tng, nhng chng ti cng vn p buc ng ta. l mt vn dt khot: hoc
ngi dn Singapore chun b chp nhn hin php v t chi iu khon chng lt ,
hoc h s mun chp nhn iu khon chng lt v t chi hin php. iu th nht l lp
trng ca chng ti, iu th hai l lp trng ca Marshall, v ti tin chc rng ng ta b ghim
cht vo , v ti bit r l iu ng ght nht i vi nhng ngi cng sn.

Ngy hm sau, 27/4, ti tuyn b: Tha ngi Ch tch Hi ng, vo lc kt thc bn kin
ngh ny khi s phiu c cng b, ti s t n xin t nhim vai tr i biu ca khu
Tanjong Pagar. Ti s ra ng c trong cuc bu c b sung ti Tanjong Pagar vi t cch l ng
c vin ca PAP.

Cha y 48 gi ng h sau , sau cuc hp bui sng ca Hi ng lp php, mt

Marshall vi khun mt ti mt tuyn b ng ta s ri khi chnh trng mi mi. ng ta ni
vi cc phng vin l ng ta s khng ra tranh c trong cuc bu c b sung v ng ta lo ngi c
th c rc ri nu phi u tranh trn vn hin php ca thuc a. Ti khng mun chu hu
qu ca tr chi gian ln ny. Hin ang c mt s nht tr rng ngi dn Singapore phi c
hin php trong ha bnh nu h mun ti s t chc sau cuc hp hin nay.

Ti phn cng: V pha PAP, lp trng v cuc bu c b sung l khng thay i. Ti s t

chc vo lc kt thc bui tranh lun v hin php mi hin nay.

Lim Chin Joo v cc nghip on sng st v tin . Mt trong s h pht ra mt bn tuyn b

gi n Marshall: Nhng cuc tn cng lin tc ca ng nhm vo PAP gy ra mt ni au
ln cho ng Lee Kuan Yew, nhng vin chc v nhng ngi ng h ng. Nghip on yu
cu Marshall dp chuyn chng li ti trong khu vc bu c Tanjong Pagar, v thay vo l
tn cng tay lnh o ng X hi T do C.C. Tan khu vc bu c Cairnhill ca chnh ng ta.
Lim Chin Joo khng h cu th. Nhng ngi cng sn khng mun Marshall rt lui, h cng
khng mun c hai chng ti trit h ln nhau. h mun c hai chng ti cng nm trong Hi
ng lp php, vi Marshall quy nhiu, chc tc v thc p ti vo mt v tr thun li hn cho
mc ch ca h. Vi Marshall nm bn ngoi v i, h s khng c cch no tc ng vo ti;
nhng nu ti bin khi v i, h s ch cn li mt Marshall tht thng. ng ta nhn ra
rng, trong 48 ting ng h t vic a ra li thch thc ti vic rt lui, ln ny ng ta s
khng c s ng h ca phe t. ng ta bit rng nu khng chin u vi ti, ng ta s b b
mt, nhng nu ng mt mnh ng ta s chu mt s tht bi th thm. ng ta quyt nh rt
lui hon ton.

Vic ch nh tham gia cuc bu c b sung l vo ngy 18/5/1957. Hai ng c vin ra i

lp vi ti, mt thuc ng X hi T do, v mt c lp. Nhng ngi phi cng sn trong ban
chp hnh trung ng ca PAP nht nh thc hin cuc kim tra ny i vi sc mnh ca
chng ti. Chng ti mun bit t sc mnh c th thu c bao nhiu s ng h ca qun
chng Tanjong Pagar, m khng c nhng ngi cng sn hoc ngay c chng li h. Khi cc
hc sinh trung hc ngi Hoa ngh vn ng b phiu cho ti, Pang Boon gt h ra. Cc
nghip on ca Lim Chin Joo quyt nh lm ri vn bng vic c thuyt phc cc thnh
vin ca h b phiu cho ti, nhng Chin Chye tuyn b r rng chng ti khng cn h. Nu h
mun ng h chng ti, l cng vic ca h. Chng ti mun chin u v chin thng bng
chnh sc mnh. V vo ngy 29/6, chng ti thng, vi 67,5% s phiu. Chng ti bo v
chnh sch ca chng ti, v khin n c ng h mt cch chc chn. Ti ni: Chng ti c
t l phiu cao hn hi nm 1955 v chng ti lm mi th c th cho tt c mi ngi; gi
th tt c n ng v ph n u bit mt cch chnh xc chng ti chin u v ci g v a s
bn h quyt nh b phiu cho chng ti.

iu bo im g cho Lim Yew Hock l kt qu ca cuc bu c b sung ti n v Cairnhill

cho ci gh Marshall li. ng vin ca Mt trn Lao ng khng nhng thua chic gh ny
v tay ng X hi t do, m cn thu c s phiu thp hn c ng vin th ba, mt cu thnh
vin ca Mt trn Lao ng ra tranh c vi t cch ng vin c lp. chng phi im bo
tt cho v Tng y vin.
16
VCH R NG BIN

Sau khi PAP thng trong cuc bu c b sung Tanjong Pagar, Chin Chye, Pang Boon v ti
quyt nh sit cht s kim sot hin nh ca ng cnh t khng khai thc chng ti c.
L do l thay v chp nhn tr ngi v hot ng trong tnh hnh thay i cho n khi cc
iu kin tr nn thun li hn, Lim Chin Joo quyt nh u tranh ginh quyn kim sot
ng. Mt trong nhng th k chi b cho Pang Boon hay rng phi khuynh t ang lp k hoch
ginh ly 8 trong s 12 gh ca ban chp hnh trung ng.

y l mt thi phiu lu, hay ni theo Lenin l bnh u tr t khuynh. Phi thn cng
mun chng t lng quyt tm cch mng ca h m khng nhn ra rng h cn uy tn ng tin
cy ca PAP nhiu hn l chng ti cn s ng h qun chng t pha h. Trong tm tng
qun chng, PAP nh hnh nh mt ng nht qun, cp tin v ng h cng nhn. Nu
chng ti khng vng v, chng ti c c uy danh v s ng h nh h nh vo nhng
thnh qu chng ti t c cho n nay. Thay v nh mt quyn kim sot PAP v phi
khi s tt c li t u, chng ti chun b chng kin phi khuynh t tch ly khi chng ti
v thnh lp mt ng khc vi Marshall lm v bc. Vic Marshall rt lui khi chnh trng ch
l tm thi, ng ta ri s lp ra mt ng mi, ng cng nhn. Chng ti hiu vi ng ta lm
u tu, h s gp nhng vn ln. ng ta c tnh kh tht thng v thiu nht qun, ng ta
khng c ti chnh tr qun bnh gia cc phng php hp hin v vi hin, ri chng bao lu
s khin t chc ng ca h b cm ch.

Kong Swee, Kenny, Raja, Chin Chye, Pang Boon v ti tho lun vn ny v quyt nh
tit l cho t Straits Times rng trong hi ngh k tip vo thng 8, chng ti d nh thng qua
mt lot ngh quyt c tc dng ti t chc PAP v khin n thc s u tranh cho mt nc
Malaya x hi ch ngha, dn ch, c lp v khng cng sn. thc thi chnh sch ny,
chng ti s ra ng c thnh mt lin danh tm ngi, ch li bn gh cho bu c m rng.
y l ti hu th ca chng ti chng ti sn sng chin u vi i phng v cho h ri
ng. T Straits Times chy tin ny. Nhng phi khuynh t thc s c nh nm quyn kim
sot ng v h bit Marshall khng phi l mt gii php hu hiu. ng ta c th c ch trong
nhng t tn cng thc sn nht thi vo t chc ng buc ng phi i theo hng h
nh, nhng ng ta khng n nh cho k hoch di hn. Hn na, h cng thy rt d dng
t chc nhng t cng kch vo ban chp hnh trung ng. Chng ti vn cn ngy th trong
cuc chi, chng snh c vi h.

Cc thnh vin nghip on gia nhp vo PAP c thi quen khng ng k a ch nh ring
ca h m s dng a ch nghip on, v chng ti th suy ngh n gin nn gi th vo
ca v cc a ch cho h. Kt qu l hng trm, nu khng mun ni l hng ngn, th nh
th c tp trung v Middle Road, lc tr thnh tr s ca Tng lin on ngi lm
thu Singapore (SGEU) cng mt s nghip on v hip hi khc, v c s dng ty ca
cc lnh t ca h. Do , trong hi ngh ca ng vo Ch nht 4/8, s ng h vin ca h vt
tri lc lng ca chng ti, v kt qu bu c l 5050, phi khuynh t chim su gh v phe
phi cng sn chim su.

Th l chng ti gp th tin thoi lng nan. Chng ti s lng tng bt nh khi nm quyn
kim sot ng v chng ti khng s phiu thc thi chnh sch ca mnh. Nu khng th
c ngha l mt quyn kim sot v tay phi khuynh t v khin ng pht trin theo chiu
hng bt li cho chng ti. Ti tnh ton rng Lim Yew Hock s kh m ng cho nhng
ngi ny nm quyn lu, chc chn l khng lu ti k tng tuyn c ti, nhng ngay c iu
cng cho php CUF c thi gian xy dng li lc lng trong cc nghip on cng nh
trong ng. Sau nhiu tho lun, ti a ra li tuyn b sau, vi ch k ca su ngi chng ti:

V ba trong tm thnh vin mn nhim khng ti c c, nn chng ti thy rng chng

ti khng c thm quyn v o c m nhim chc v ch tch, th k v th qu cng vai
tr ph t cho cc chc v trn.

Phi khuynh t rt ngc nhin. H khng d liu ht mi chin thut. H vn ngh chng
ti s tip tc lm u tu cho h trong ban chp hnh trung ng, nht l khi h chng ti
nm quyn trn danh ngha bng cch gi cc chc v ch cht l ch tch, th k v th qu.
Nhng chng ti quyt nh giao quyn cho h khi h c bt k hnh ng qu khch no, h
s phi hon ton chu trch nhim. Ti cm thy chc chn rng Lim Yew Hock s khng bao
gi h tr thnh mi e o cho ng ta m s hnh ng chng li h k c khi h c
Marshall lm bnh phong. Nn chng ti hoan h h nm ly cc a v hng u. H li khng
mun nh th. H ku gi chng ti cho Chin Chye tip tc gi chc ch tch v ti vn lm tng
th k, v trn an chng ti, h ngh cho chng ti kt np thm hai thnh vin na vo
ban chp hnh trong h ch kt np thm mt, tc l cho php chng ti mt a s c tnh chin
thut. Khi chng ti t chi, h tr nn bn chn v thc rt r ci th mong manh ca h khi
khng c chng ti lm u tu. Sau t nhiu lng l, h a Tan Chong Kin lm ch tch, T.T.
Rajah, mt lut s cnh t, lm tng th k. Ti d tr t su thng ti mt nm h s gp rc
ri. Nhng ti lm.

Lim Chin Joo c nhng k hoch quy m. Jamit Singh v y ban hnh ng ca ng ta
tin hnh tho lun vi Lin hip nghip on Singapore STUC m phn vic sp nhp vi
SGEU v cc t chc v tinh ca n Middle Road. iu ny ch c th dn ti vic cnh t thu
ht c s qun chng ca chnh Lim Yew Hock trong phong tro nghip on. Khi thy nguy c
sp xy ra cho STUC, ng ta quyt nh hnh ng. Vo m 22/8, S c v bt gi v cu lu
35 ngi Lim Chin Joo v 12 cng on vin, 4 nh bo v 18 ng vin PAP, bao gm tt c
tay khuynh t trong ban chp hnh trung ng, ngoi tr T.T. Rajah. H ch mi nm quyn
c 10 ngy. Rajah pht bnh v s hi v lo lng, v ngy 3/9, ng t ngt t chc. Nu lp
lnh o th hai ca CUF c thiu phm cht g th cng khng phi l tham vng. H mun
t nht l c c mt mt trn thng nht gm PAP, Mt trn Lao ng v ng Cng nhn m
Marshall nh thnh lp, cng mt cuc sp nhp s em li cho h quyn kim sot trn vn
cc nghip on. Thay vo , h li nhn c bi hc v bnh phiu lu t khuynh.

Vi s hnh ng mau l ngay sau khi phi t nm quyn kim sot ng, Lim Yew Hock
khin chng ti mang ting xu. Chng ti c v nh phn bi cnh t qua vic cng khai
tch khi nhng hot ng ca h v h phi i mt vi chnh quyn. Ngy 23/8, chnh ph
pht hnh mt bch th (sch trng) vi mt phn trnh by v s xm nhp ca cng sn vo
PAP. trnh nhng co buc lin can n chng ti trong nhng v bt b ny, ti a ra
mt kin ngh ti Hi ng lp php ngy 12/9, nu r nhng im khng chnh xc trong bch
th. Ti ch ra rng ng Tng y vin che giu yu t quan trng nht khin ng ta ra tay
hnh ng, c th l do t chc STUC, c s qun chng ca ng ta, lc ang c nguy c b
Lim Chin Joo khng ch. ng ta khng hnh ng v ng h PAP m ch cu vn v tr ca
mnh vo mt thi im c tnh ton gy rc ri chnh tr ti a cho chng ti.

Nu phi thn cng hc c bi hc v s manh ng th PAP cng vy. N hc c bi

hc v s di dt khi chp nhn mt nh ch dn ch khin n c th b khng ch qua s thm
nhp ca i phng vo cc chi b ca n. Chng ti tho lun mt s kh nng thay i
bo m rng chuyn ny khng ti din c. Nhng ngay khi Pang Boon v ti khi s thanh
lc cc chi b th chng ti li bn rn chun b cho k bu c Hi ng thnh ph trong thng
12 sp ti. Sau hai t thanh trng chnh tr ca Lim Yew Hock vo nm 1956 v 1957, k bu
c ny s l ln trc nghim u tin v kin cng chng. Danh sch c tri tng hn 10 ln
so vi nm 1950 v ln n 500.000 c tri sau khi Php lnh v quyn cng dn c thng
qua vo thng 10/1957, cho php mi ngi lu tr ti Singapore sut 8 trong vng 10 nm
trc c hng quyn cng dn cho d h khng ra i ti y.

Mi quan tm ln ca ti l trnh xung t vi Lim Yew Hock v Mt trn Lao ng ca ng

ta, v iu s ch lm tng lng th ght ca khi ngi ni ting Hoa i vi ng ta, lm suy
gim v th chnh tr ca ng ta v khin ng ta c hnh ng lm suy yu PAP. Bng cch
lng l tip xc vi lnh o UMNO a phng l Hamid Jumat, nhn vt th hai trong thc t
ca chnh quyn, ti m phn mt s tha thun tranh c trong PAP, UMNO v Mt trn
Lao ng s khng u ln nhau m s chia nhau 32 gh trong Hi ng 14 cho PAP, 2 cho
UMNO v 16 cho Mt trn Lao ng. Chng ti khng tn cng nhau m cha mi di vo ng
X hi T do, gn mi khuyt im ca Hi ng thnh ph trc y cho t chc tin thn ca
n l ng Tin b vn kim sot Hi ng ny t u thp nin 50 khi m nhng k bu c u
tin c t chc. n giai on cui chin dch, chng ti chuyn nhng t co v cch iu
hnh km ci ca Hi ng thnh ph thnh mt t cng kch chnh tr rng ri v trnh by
n nh mt cuc i u gia cng nhn (do PAP i din) v gii t sn (X hi t do i
din).

Ngy bu c l 22/12/1957. m ti n trc ta th chnh Victoria Memorial Hall, ni

ngi ta kim phiu. Mt m rt ng cc hc sinh v cng nhn ngi Hoa ang ngi trn bi
c, c mt hng ro cnh st gii hn. Khong 11 gi, ti thy mt dng ngi da trng mc
ngn len qua m ng i vo ta th chnh. l Bill Goode, vin thng c. ng ta tht can
m. Thc ra, m ng cha ti tm trng kch ng. Tuy nhin, ng ta l tng th k khi
ln sng bt b u tin n ra vo thng 10/1956, v l thng c khi xy ra t thanh trng
th nh. Nhng ng khng l v g s hi. Ti cm thy knh phc ng ta hn.

Kt qu bu c tht th thm cho Lim Yew Hock. Trong s 16 gh h tranh c, Mt trn Lao
ng ch ginh c 4, PAP chim c 13 so vi 14 d kin, UMNO chim c c hai gh m
h tranh c (u cc khu vc ch yu l c dn Malay), ng X hi T do chim c 7 so
vi 32 d kin, ng Cng nhn: 4 so vi 5; v cc ng vin c lp chim c 2 gh. Nh th
PAP t nhiu thng li nht, gn 30% tng s phiu v s phiu cho tng ng vin cng thuc
loi cao nht.

Cuc tranh chp ngha nht l n v bu c Jalan Besar, ni y ng vin ca PAP l

Chan Chee Seng, mt ngi Qung Chu theo Hn hc, ai en nhu o, to con, khng thng
minh lm nhng trung thnh, nhit tnh v hot ng mnh cho phong tro. C hai ng vin
khuynh t tranh c vi ng ta di danh ngha ng Cng nhn ca Marshall (h xm nhp
vo ng ny nh ti d on) chng t h c th nh bi chng ti nu h mun. V tuy
h tht c vi s phiu cch bit, 1.600 so vi 2.400, nhng khng phi mt tht bi tan nt
v sc mnh tim n ca h tht hin nhin. H khng cng khai cng kch chng ti trn din
n v ha hon vi Lim Yew Hock hay v khng u tranh cho cc ng vin PAP b bt b
nhng h tuyn truyn r tai iu ny. H c th thu c mt s phiu ng k thng qua
cch vn ng n tng nh.

Da vo thng li ca cuc bu c, chng ti quyt ginh ly chc th trng trong Hi ng

thnh ph bng cch lin kt vi hai thnh vin thuc UMNO. Nh vy chng ti kim sot
c 16 trong s 32 phiu, v chng ti tin rng s cn li s khng c kh nng lin kt
chng li chng ti. Lim Yew Hock c th ngh rng chng ti s lin kt vi ng ta bng cch
thu ht bn ngh vin thuc lc lng ca ng ta, nhng iu s tr thnh mt gnh nng
chnh tr qu ln. Chng ti s phi dnh ti mt b nhm h ho, v mi lin minh ny cn c
th khin ngi ta khng nh mi nghi ng rng Lim Yew Hock v ti b mt bt tay nhau
khi ng ta cho bt b nhng ngi khuynh t trong ban chp hnh trung ng ca PAP.

Nhng nguy c cho PAP tng ln. Cho ti khi c kt qu bu c, Lim Yew Hock nui hy
vng rng vic ng ta thanh trng phe cng sn gip ng thu c s ng h ca t nht l
mt na dn s gm ngi Malay, ngi n, nhng ngi Hoa theo Anh hc v cc phn t
chng cng trong cng ng ni ting Hoa.

Tuy nhin, chng phi l u t duy nht ca ti. ng vin ca chng ti cho chc th
trng l Ong Eng Guan, mt chuyn vin vn ng qun chng ca PAP v to c chuyn
bin quan trng trong chin dch tranh c va ri. Ging Lim Chin Siong, Ong l ngi Hokkien
v ni tri chy phng ng ny. Thc ra, ng ta khng c tc phong thnh tht, nng nhit ca
Lim; ng ta c ging ni the th v khun mt y n ngy th ca ng ta khng biu l sc
mnh no. Nhng trong nhng ln din thuyt trong nm tun l tranh c, ng ta t ra xng
ng thay th Lim Chin Siong.

Ti kinh ngc khi thy ng ta bt u l ra nhng du hiu t ph cng thn. Nhng ting h
reo tung h nhng bi din vn Hokkien ca ng trong nhng ln mttinh vn ng bu c
in su vo u ng. Vic tr thnh th trng lm tng o tng ca ng ta v quyn lc.
Trn ng ti d bui hp khai mc Hi ng thnh ph vo ngy 23/12, ng ta gp mt m
ng nhng thanh nin ng h PAP ang t pho bn ngoi Ta th chnh. Mt s quan cnh
st ngi Hoa phn i m thanh nin lc Ong va c mt v can thip. Trong v hn lon
din ra sau , ng ta v hai ngh vin Hi ng thnh ph cng thuc PAP na b bt gii ti
Tng nha cnh st v c th ra sau khi cnh st bit ra lai lch ca h. Cuc hp phi hon li
n ngy hm sau.
 Hm sau, Ong c x nh mt tay dn ty nng nhit. ng ta cho php hng trm, thm ch
hng nghn ngi bn ngoi Ta th chnh c trn vo trong, thm ch vo tn phng hp ca
Hi ng, k c nhiu hc sinh v tr con, v nhiu a trong l tr ng ph by tm tui
i chn t v o phanh ngc. Ri m tr ny khng ch ng c ln bn dnh cho bo gii v
ngi bt xung sn, chng cn chen ln x y n st bn cc ngh vin khi h ngi xung bn
chic bn hp hnh mng nga. Chng ti y v tay reo h, tham d vo cnh no nhit
mc d chng chng hiu g v nghi l ny. Ch tch tin nhim ca Hi ng thnh ph, J.T. Rea,
mt vin chc Anh cng vi ngi mang kim trng20, phi mt n 15 pht chen ln qua
ng ca sau vo c ti phng hp ni ng s chnh thc khai mc phin hp v bn giao chc
v. Cc vin chc ca hi ng thc s chong vng.

Nhng ngh vin tn c by gi c th hnh x u quyn mi c trao cho h l pht biu

bng ting Quan thoi, Malay hoc Tamil, v khi mt ngh vin thuc ng X hi T do pht
biu bng ting Anh, m ng bn la , cho d ng ta ang chc mng Ong c c c chc
th trng. Ong ln ngp trong s tn tng . ng ta tuyn b s khng mc l phc dnh cho
th trng, khng trong dinh th trng. ng ta khng tin vo nhng hnh thc b ngoi ca
chc v. ng ta mun sng v n mc nh mt cng dn bnh thng. ng khng tn thnh
nhng ba tic ng, khng ht thuc, ung ru hoc i xem ua nga.

ng ta cho php mi ngh vin c pht biu trong hai pht ri ngh biu quyt ngay
vic dp b cy kim trng. Kt qu l 26 ngi thun, khng ai chng v su ngh vin ca
ng X hi T do khng biu quyt, v Ong ch th rng mn ny t nay b loi b khng cn l
vt s dng cho Hi ng thnh ph Singapore na. N l tn d ca ch thuc a. K
ng ta chen qua m ng ra bao ln, ni t sn my vi m v loa phng thanh, v pht biu
vi m ng bn ngoi bng ting Quan thoi trong 10 pht. ng ta kt thc bi din vn bng
cch h ba ln Merdeka. m ng h reo v h theo ng. S bo cho ngy l Ging sinh ca
t Straits Times tng thut li s kin ny di ta Cu cha bo v Singapore, trch theo
li mt n ngh vin thuc ng X hi T do.

V nghim trang thng l ca nghi l b hy hoi, Goode chua cht bo co cho

LennoxBoyd vo ngy 27/12. Cc vin chc ca Hi ng thnh ph, c ngi da trng ln
ngi chu , u thy nn ch. Nhng kiu dn Anh thy lo s cho tng lai ca h. Nhng,
nh ng ta vit thm: Khng h c ph phn v hnh ng ca cnh st v PAP cng khng c
hnh vi kch ng g chng li cnh st. Lee Kuan Yew i ngh xa trong k l Ging sinh.
ng vy, ti i khi thnh ph. Vo bui ti kim phiu, c hng ti kh rt v ht thuc
lin tc trong t vn ng tranh c n ni khn ting khng ni ni li cm n m ng ng
h c. Sng hm sau, ti cng gia nh cht ln chic Studebaker v li ln vng i Fraser
hng mt t ngh 10 ngy.

Trong 16 thng k tip, Ong ng tr Hi ng thnh ph vi vai tr th trng, by ra ht

cnh ngon mc ny ti ngon mc khc. Tc phong ngo mn ca ng lm nn ch cc vin
chc v lm kinh hong cc th k v gii chuyn mn c Anh hc. ng ta s dng nhng k
ng a thch v ra ch th thng qua mt bn thn cng qu Batu Pahat vi ng ta, ngi ny
c coi nh tng tr l ca ng ta v phi c tun lnh khng thc mc. May mn l ng ta
khng ti chc ht nhim k ba nm v do khng b mi ra cht vn v nhng thit hi
ng ta gy ra cho gung my chnh quyn. Cuc tng tuyn c s n vo thng 5/1959, vo
cui nhim k bn nm ca Lim Yew Hock, nn nhng yu km ca Ong s khng thi gian
l ra ht. Hn na, ng ta c th thc hin nhng chng trnh c lng qun chng m li
khng tn km lm ti nhng khu ngho kh ca Singapore. ng cho lp n ng, t ng
nc, xy cng rnh v mang in nng ti cc lng mc, cng nh gim gi in t 20 xung
cn 12 xu cho ngi ngho nng thn. ng ta thnh lp Vn phng thng tin th tuyn
truyn nhng thnh qu ny, m Vn phng khiu ni cng cng v t chc nhng bui tip
dn.

Gii Anh hc thy kinh hong nhng nhng vic l k ca Ong li lm hi lng khi ngi
ni ting Hoa. C i h vn c cm tng b loi tr ra khi quyn lc; by gi h c mt ng
hng ni ting Hokkien gii ta nhng bt mn ca h. Nhng Ong cng gy ra nhng vn
gy hi trong nhiu nm sau ny. Chng hn, ng ta cho php nhng ngi bn rong chim
nhng ph chnh trong thnh ph, nht l trong Khu ph Tu, ni m trc y h khng c
vo hoc ch c vo sau gi hnh chnh. ng ta nh mt ngi b m nh v quyn lc v s
ca tng ca m ng, ng ta mun ngy no cng to c tin tc chnh trn bo ch. ng ta
c gi ln nhng k vng vi nhng vic lm y kch tnh, c nh khng h c mt ngy ng ta
phi tr gi cho nhng vic y. Ti hiu rng ng ta ang gy thit hi nng n cho PAP cng
nh cho t nc, nhung li ngh rng tt nht l c ng ta ng mi chu so trong lc ny
ri s iu chnh li mi chuyn sau k tng tuyn c. ng ta mt i s ng h t pha nhng
ngi Anh hc nhng li hi nhiu hn t pha khi ngi ni ting Hoa.
17
GP G VI C MNH TON QUYN

Ti nh 1958 l mt nm tnh hnh lng du. Mi chuyn tng i yn tnh v khng c

nhng no ng gy ra do ln cng, nh cng, biu tnh, bo lon hay mttinh. Ti c th gi
suy xt, ngm ngh v hoch nh nhng bc i quan trng k tip trc khi n k tng tuyn
c vo thng 5/1959. Cu hi th nht ti phi tr li l gia vic nm v thnh lp chnh ph
mi, v vic ng pha i lp nhng gi c nhiu gh hn trong Hi ng lp php v
dng nhim k k tip cng c uy tn i vi qun chng, ci no s c li hn cho chng ti.

Tuy nhin, sau cuc trc nghim ti Tanjong Pagar v Jalan Besar, ti tin tng rng, cho
d phi thn cng i u vi chng ti trong k bu c, h cng khng th nh bi chng ti
tr phi h c th xy dng t chc ca mnh mnh nh hi 1956. lm c iu ny, h phi
lp nhng ng phi mi, nhng mt trn mi, ri xc lp mc tn nhim ca qun chng i
vi h. Tt c nhng vic y cn c thi gian. Hng ng cn b v nhng ng h vin trc tip
khong vi nghn th c th theo kp tng bin chuyn trong ch trng hnh ng ca CUF,
nhng khi ng qun chng th khng.

Cho d chng ti c lp chnh ph trong nhim k k hay khng, chng ti vn phi kim
sot cht ch c PAP v gi cho n khng b i phng thm nhp v khng ch. Lm th
no chng ti tn dng giai on lng du ny t c iu ? Phi thn cng c th nm
li cc ng b, nhng chng ti khng c h nm quyn kim sot ton ng, qua s
dng c biu tng ca ng in trn phiu bu bn cnh tn ng c vin. Trong mt x
s a ngn ng v na s dn l m ch, biu tng ca ng c vin l vn rt quan trng.
N nh mu logo ca mt sn phm c ch, v biu tng vng trn mu xanh km tia chp
bt cho ca PAP tr thnh th nhn hiu c tha nhn. l vn trc mt.
Nhng nu chng ti nm quyn, vn s tr nn bc xc hn, bi v khi chng ti s phi
phng thch Lim Chin Siong, Fong v cc ph t ca h. Lm sao lc chng ti c th ngn h
vi uy tn tng ln nh vic b cm c ng tr li gy nh hng v e da chnh ph ca
PAP? Ti tin tng rng chng ti khng th sng st tr phi chim trc c th thng
phong khng th b tn cng v h gc nh Mt trn Lao ng. Cu tr li r rng. Bng
cch no ti phi cng khai rng buc Lim Chin Siong v Fong vo lp trng ca chng ti

trc khi chng ti nm quyn hnh.

 Ti cn mt s u t khc na. Lim Yew Hock by gi bit rng uy tn ca ng ta vi c
tri b thit hi nghim trng, rng ng ta v Chew Swee Kee kh m sng st qua c cuc
tn cng ca phi cng sn v nhng t thanh trng h gy ra. Nhng h c tip tc phm
nhng sai lm khc c nh nh mnh an bi nh th. Ti c gng xa i ni lo s ca Lim
Yew Hock v mt ci cht chnh tr t ngt v bo m vi ng ta rng ti s khng p ng ta
tin hnh bu c sm nh ng ta khinh xut ha hn trc y, v iu ko di thm thi
gian vn mnh chnh tr ca ng ta c th thay i. Ti tm ra nhng l do ng ta tr hon
cuc bu c: lp danh sch nhng cng dn mi, phn chia li nhng khu vc bu c tng
chng t 25 ln 51, tu chnh li lut bu c khin vic i bu tr thnh bt buc, v cm ch
vic s dng xe hi ch c tri ti a im u phiu. Ti thuyt phc ng ta rng tht l
thiu khn ngoan khi c vic bu c l chuyn t nguyn, v phe khuynh t c t chc tt
hn v c kh nng hn trong vic huy ng qun chng ng h h, v cc ng phi giu c s
nhn ra rng xe hi do h cung cp s ch tr thnh phng tin chuyn ch nhng ngi ng
h cnh t. Cn c thi gian vch ra cc chi tit, son tho v thng qua cc iu lut. ng ta
vui mng tip nhn nhng kin ny v chng gp phn ko di nhim k cho chnh ph ca
ng ta.

Ti khng cho ng ta hay rng ti cng cn thi gian t chc li PAP, thanh lc n v
tuyn chn nhng cn b Hn hc c th a ra lm ng c vin nhng khng i theo con
ng khuynh t. Chng ti mun c mt lc lng cn i v mt chng tc. Trong khi chng
ti c th tm c nhng ngi n, Hoa v Malay theo Anh hc v h hon ton ng tin cy
v khng khuynh t, nhng chng ti li thy kh m tm c nhng ng c vin Hn hc c
th gi c lng trung thnh khi phi cng sn tn cng chng ti, khi m h c th thu ht s
ng h ca gii Hn hc nh th.

Ti m ra nhng lp hun luyn cn b tm kim nhng ngi Hn hc c l tng v c

nhng nim tin chnh tr khng khuynh t, nhng nh th l chng ti khai thc cng mt
ngun nhn lc vi cnh t trong khi h c th tn dng c tinh thn dn tc ca ngi Hoa v
cc t tng ca Mc v Mao Trch ng v bnh ng x hi. Nhng ngi Hoa nng n v
nhit tnh nht thng thm nhun nhng t tng ny. Ti phi chuyn h i theo hng
mt ch ngha x hi dn ch, truyn t nhng quan nim chnh tr ca chng ti vi h bng
th ting Quan thoi km ci ca ti ri c nhng bi vit ca h bng ch Hn tho vn rt
kh c hn ch Hn in bo.

Ti tin rng kinh nghim dy cho ti nhiu iu hn l cho h. Phm vi quan tm ca h l

ngn ng, ng ngn v lch s Trung Quc, cng nhng thnh cng huyn thoi ca cch mng
x hi ch ngha ti Trung Quc i chiu vi cuc sng y bt mn ca h ti Singapore. Tt
c nhng iu ny khng h gip h hiu c nhng iu ti ang trnh by vi h mt x
hi dn ch i ngh, x hi ch ngha v phi cng sn ti mt Singapore v Malaya a chng tc
c xy dng bng con ng ha bnh, khng bo lc v da trn hin php. Ton b kin
thc c sn ca h khin h tin rng c th t ti c mt x hi cng sn c bng cch
thuyt phc cng khai v cch b mt lt v bo lc cch mng. Sau ny ti hiu ra trong ni
tht vng rng ngay c trong nhm do ti tuyn chn cng c rt nhiu ngi cng sn kin
nh. Khng c cch g lc h ra c. H c nh mt th bi phng x.

Mt ngy n vo thng 3/1958, mt thanh nin ngi Hoa khong ngoi hai mi n Lee &
Lee, vn phng t vn php lut ca ti trn ng Malacca v ni vi Choo rng anh ta mun
ni chuyn ring vi ti. Lc vo khong 11 gi tra, mt thi im bn rn c rt nhiu
thanh nin ra vo, nhng sau khi hi ti, Choo cho anh ta vo. Anh ta ni anh c mt ngh
quan trng l liu ti c th gp mt ngi i din cho t chc ca anh ta khng ngha l mt
ng vin cng sn hot ng b mt. Ti ni, c. Anh ta nhn mnh rng cuc gp g phi
gi b mt. Ti ngh ni gp trn con ph qung gia khu vn phng chnh ph Empress
Place v Nh ht Victoria. Ch l an ton nht cho ti. Ti c th a ng ta ti phng ca y
vin trong Tr s Hi ng lp php ch cch vi thc. Ni yn tnh v kn o. Ti bit
s chng ai dng n phng vo ngy hn, v c l cng chng c dn biu no c mt v
sng hm y khng c phin hp no.

n ngy hn, ti i b t vn phng ca ti ti ni hn ri nhn quanh, theo li ch dn,

tm mt ngi gy vi mu da sng, c cp knh cn trong ti o ngc v cm mt t bo ting
Hoa. ng ta , thp v gy hn ti. Chng ti trao i mt khu v i b v pha tr s Hi
ng lp php nh tha thun. ng ta c mt v ln lt v ln trnh, mt v bn chn v lo
lng, nh mt ngi ang trn chy, sc nht nht trn mt, cnh tay v bn tay l sc ta thy
mt ngi trong nhiu thng khng h ra ngoi nh sng mt tri. Ti c cm gic mnh ang
tip xc vi mt ngi thc s thuc v th gii ngm. ng ta c vng trn cao, ng chn
tc lui ln cao, mt khun mt di v c co sch s, sng mi di nhn, mi tc en thng
chi lt ra sau theo kiu cc hc sinh trung hc trng Hoa. ng ta rt p v ti on ng
khng th l ngi Hokkien, m c th l Hakka hay Tiu Chu. ng ta tr hn ti khong ba
n nm tui. ng ta n ni nh nh, nh khng mun cho ngi ngoi nghe thy, nhng vi
mt ging chc nch, ng ta to cho ti n tng v mt con ngi quyt on v nhy bn. ng
bt u cu chuyn bng ting Quan thoi, nn ti cng tr li bng th ting y, nhng ti lp
li nhng phn quan trng cn trnh by bng th ting Anh n gin bo m rng ng ta
hiu ti. Qua v mt, ti bit ng ta hiu c.
 ng ta ni ng i din cho MCP Singapore v mun gp ring ti thit lp s hp tc
gia nhng ngi cng sn v phi cng sn trong PAP. ng ta rt tic rng phi khuynh t
mu nm quyn kim sot ng vo nm 1957. ng ta thuyt phc ti tin tng rng khng
phi ch trng ca ng Cng sn. H l lp tr qu nhit tnh, c thin v mun gp phn
thc hin mt cuc cch mng ti Malaya. ng ta yu cu ti tin vo s thnh tht ca ng ta, v
ngh hp tc trong mt mt trn thng nht chng thc dn l thnh tht.

Nhng iu ng ta ngh c ngha rng Lim Chin Siong v Fong phi c t do lm nhng
iu h ang lm trc khi b bt vo nm 1956 huy ng cng nhn, hc sinh, gio vin, cc
nhm vn ha, tiu t sn v nhng ngi c tinh thn quc gia, v thnh lp mt mt trn
thng nht hng mnh s do MCP lnh o v kim sot thng qua nhng cn b nm trong cc
t chc thnh vin. Ti suy ngh tht nhanh v ni rng ti khng bit ng ta l ai v cng khng
cch no bit c nhng iu ng ta ni l tht hay khng. ng ta ni ti s phi tin ng ta. Ti
nh nhng yu cu ng ta cho thy bng chng no , khng phi v lai lch ca ng ta, m v
quyn hn ca ng ta vi t cch i din thc s ca MCP, i vi cc ng vin cng sn hoc
cn b thn cng ti Singapore. ng ta mm ci vi v t tin, nhn su vo mt ti v lp li l
ti phi tin li ng ta.

Ti nhc ti tn Chang Yuen Tong, ngh vin Hi ng thnh ph cho khu vc Kallang. Chang
l ph ch tch ng Cng nhn ca Marshall v l ch tch ca Nghip on cng nhn in v
v tuyn. Qua hnh thc bn ngoi, cch c x v nhng bi din vn ti Hi ng thnh ph, ti
kh chc chn ng ta l ngi khuynh t. Ln ny ti nhn vo mt ng ta v ni rng ti tin
chc ng cng sn ang s dng Marshall v ng Cng nhn ca ng y chng li PAP. H
khng nhng a Chang ra ng c Kallang, m cn tranh c vi ng vin ca PAP ti khu
vc Jalan Besar trong k bu c Hi ng thnh ph hi thng 12 (ti khng nhc chuyn ng
vin ca ng Cng nhn tht c.) Ti bo ng ta c th chng t mnh l i din tht ca
ng Cng sn ti Singapore, ng thi chng t s thnh tht ca ng ta khi ni rng MCP
khng mun tn cng PAP, bng cch ch th cho Chang rt lui khi ng Cng nhn v t nhim
Hi ng thnh ph.

Khng cht ngn ngi, ng ta p: c thi, cho ti mt thi gian. Ti s thu xp chuyn
. Nu ng y l thnh vin ca t chc, chuyn s c thi. Chng ti ni chuyn mt
ting. ng ta nh gi tnh cch v lp trng chnh tr ca ti, ti cng p li li khen. ng ta
chp nhn nguy c khi tm gp ti. Nhng ti cng vy. Bi v nu ng ta qu thc l mt
lnh o cng sn v ti b bt gp ang ngi vi ng, th tt ti phi gii thch n kia. Tuy
nhin, ti chun b cho chuyn , ti s ni rng ng ta mun gp ti v mt vn ca khu
vc bu c, v ti gp ng gn tr s Hi ng lp php nn a ng ta ti nghe
ng ta trnh by. Nn ti cn thn chia tay ng ngay trong phng hp, bc i trc ng ta khi
xung thang v ra thng ca chnh m khng ngonh u li nhn xem ng ta i v pha no. Ti
khng ngh mnh s gp li ng ta ln na. Ti khng bit ng ta l ai v cng khng mun bit.
Ti phi bo v v tr lnh t phe i lp ca ti.

Ti k cho Keng Swee v cuc gp g v cng nh ti, ng ta cng ho hng mun bit kt
qu ri s ra sao. Chng ti gi ng ta l ng c mnh, tc l c mnh ton quyn. Chng ti
bit ng ta phi l nhn vt quan trng trong MCP, nhng quan trng c no? V thc cng
tim nng ca h l g?

Cng vic quan trng k tip ca ti l vo thng 5/1958, cuc hp v hin php ln th ba.
Ti bay ti London v t phi trng i thng ti H vin gp LennoxBoyd. Khi cng i vi
nhau ti cuc hp, ng ta hi thm nh gi ca ti v nhng pht trin tng lai ti Singapore
v v c may ca Lim Yew Hock trong k bu c k tip. Ti bo c may ca ng ta chm dn
tng thng. Lim Yew Hock c mt nhm ph t km v mt s y vin trong chnh ph ca ng
ta mang tai ting v mt o c v trung thc. iu ny khin ng ta d gy trc nhng
chin dch bi nh nhm vo ng ta v Chew Swee Kee. Ti hy vng PAP s thng v v bo
v hin php ngh trong cuc bu c b sung Tanjong Pagar hi thng 6 nm ri, ti
khng i hi g hn nhng iu tha thun. Ti c bit cp ti Hi ng an ninh ni
chnh, mt th li an ton bo m chnh ph khng b lt . Vi mt i biu Malay nm
phiu quyt nh, bt c mt lnh cu lu no cp pht ra cng c th c bin minh hu hiu
v mt chnh tr v cng s khng xm hi trc tip ti chnh ph dn c.

Tt c nhng g cn li cho hi ngh ny bn bc l cng vic thit nh nhng chi tit vn

nghim trng nhng thm lng v mt chnh tr. pha Singapore cng nh pha nc Anh,
c mt s mc nhin tha nhn rng PAP c kh nng thng trong cuc bu c sp ti, nn
nhng iu ti pht biu c trng lng hn cc quan im ca ng Tng y vin. Ti phi
xem xt cc chi tit mt cch cn thn bo m rng ti c th thc thi mt hin php hin
ang c c kt bng ngn ng php l. Nhng ti nh ch mt vn tng i nhy cm
v c th khin chng ti d b tn cng Singapore.

Chnh ph Anh mun mi khon hu bng cho cng chc, c gc Anh v gc bn x, c

chnh ph Anh b nhim, phi c bo m khng b st gim v bt c t ph gi tin t no
ca ng tin Singapore. Ch n sau ny ti mi hiu ra rng h nht mc i hi iu ny l
gi vng tinh thn ca cc vin chc ti nhng thuc a khc vn cng ang trn ng
ginh ly c lp. Nhng ma mai thay, chnh ng bng Anh li l th tin s b ph gi trc
nht, n nm 1995, n ch cn n c 2,20 la Singapore, tng ng mt phn t gi tr
ca n vo nm 1958. Nhng vin chc yu cu c nhn hu bng bng ng bng Anh
qu l khng may. Lm sao h bit trc Singapore s khng ri vo cng mt con ng nh
nhng cu thuc a khc ca h?

Mt chiu n, lc cn ang London, ti c c trn trang nht ca t Straits Times rng

Chang Yuen Tong, ngh vin hi ng thnh ph, ph ch tch ng Cng nhn, v ch tch ca
Nghip on cng nhn in v v tuyn, t chc v nhng yu cu ca cng vic ring
khin ng ta khng cn thi gi cho cng vic trong Hi ng thnh ph.

ng c mnh ra ch th v c chp hnh. ng ta chng t mnh l ngi nm

quyn. Ti thy tht bi ri, ti ngh s v ny c th xy ra, nhng khng ng n nhanh n
th. y l mt ngi ang trn chy, b cnh st truy lng, c l ang lnh mt hc hm no
ti Singapore. ng ta lin lc vi ti qua mt u mi, ngi ny a cho ti mt danh
thip mang a ch mt tim bn xe p trn ng Rochor phng trng hp ti mun tip
xc vi ng ta. V ti chc rng u mi y s khng th dn cnh st ti ch ng c mnh. Tuy
nhin ch trong tm tun, nhng ch th ca ng ta c truyn ti Chang v c chp
hnh. l mt biu hin y n tng v tnh k lut trong t chc ca MCP.

khng phi l nhng ngi c th d ngi21. V rt nhiu ngi i theo h v hy vng

rng h s thng v nh c chia phn vinh quang. V lch s pha h th ti sao li
ngu xun n i u vi h? Vy m ti y, vi mt t b bn c Anh hc, li ngu dt n
liu mng pht ng phong tro khng nh thng li ca n vi nhng cuc cch mng
thng li Trung Quc v Nga.

Ti khng mun l ra bt c s bn chn hay lo lng no, v v ti cha tng ti Rome ln

no nn ti quyt nh i mt chuyn bn ngy ti . l thnh Rome vi y vi chic
Vespa trc khi n b trn ngp bi nhng xe hi v chm trong bi khi. Ti dnh phn ln
thi gian i b lng vng khu ph c, thm Php vin v n tng nim Victor Emmanuel,
vi bc ph iu bng ng m t s bnh trng ca quc L M khp chu u v a
Trung Hi. N nhc ti nh rng mi quc u ht thnh phi suy, v quc Anh cng ang
trong giai on suy, ging nh quc La M ngy xa.

Ti cn c mt n tng sinh ng hn trc khi ri . Mt sng n, ti i b ti Nh th St

Peter (Thnh Phr) v ngc nhin mt cch th v khi c thy Gio hong xut hin trn
mt chic kiu do cc v binh Thy S khing i. Ngi sp c truyn hnh v khi ngi c
a xung li i gia nh th, m ng bu nght xung quanh bt u tung h v la ln Vive il
Papa, cc n tu ng gn kiu gn nh ngt i v sung sng. Gio hi Thin cha gio hn
phi c nhiu ci ng c th tn ti n hai nghn nm nh th ny. Ti nh mnh c
c rng v gio hong s c khong mt trm Hng y bu ln, m nhng v ny cng
c gio hong tin nhim ch nh. iu ghi nh ny ri s ng dng tt cho PAP.

Khi ti tr v Singapore, chng ti phi quyt nh chn ng c vin cho k bu c b sung

khu Kallang, m ti t tin mt cch hp l rng mnh s thng. Chng ti c mt tay hot ng
trong phong tro nghip on, Buang bin Omar Junid. Ngay trc ngy bu c, ng c mnh
gi cho ti mt cun t in Anh Hoa ba cng in ti Trung Quc vi giy tt thng qua ngi
ch tim bn xe p. Trn trang trng u tin, ng ta ghi bng ch Hn: Gi ng Lee Kuan
Yew ng knh, mong PAP thng li trong k bu c b sung Kallang. V ng k bng ch
Hn: John Lee, thng 7/1958 ngi giao lin ni trc vi ti s l b danh ca ng ta.
iu ny ngha l ng Cng sn khng nhng t b Marshall, m hn dn nhng ngi
ca h quay sang ng h PAP.

Vo ngy bu c, chng ti c 4.278 phiu, Mt trn Lao ng 3.566 phiu cn ng Cng

nhn ch c 304 phiu. Qu l mt bi hc ch cho Marshall: khng c cnh t th gi tr ca
ng ta ch c th. Trong khi ng X hi T do ng ngoi trnh chia s s phiu ca cnh
hu, s phiu cho Mt trn Lao ng theo st chng ti, nhng nu chng ti a ra mt ng
vin ngi Hoa, thay v ngi Malay, th hn PAP thu c nhiu phiu hn. Ti thy tin
chc rng chng ti c th nh bi lin minh X hi T do v Mt trn Lao ng trong k tng
tuyn c.

Nhng chng ti vn cha ht kh khn. Php lnh bo v an ninh cng cng (PPSO) vn cho
php chnh ph c quyn bt gi khng cn xt x, sp phi a ra trc Hi ng lp php
xem c th gia hn thm ba thng na khng. l mt c hi quan trng khng nh lp
trng ca chng ti nhng n cng i hi cch x l kho lo bi v chng ti c th s lm
o ln lp trng trc ca mnh. Sau khi bn bc k lng vi nhng ng s thn cn,
ti phc tho mt bi din vn.

PAP khng th b phiu cho vic trin hn PPSO trong dp ny, ti gii thch cho Hi ng
lp php, bi v nh th s c ngha l i ngc li li ha s nh ch n m chng ti a ra
trong k bu c nm 1955. Nhng, ti ni tip, y s khng phi l ch trng ca chng ti
trong k bu c nm 1959.

By gi chng ti xin tuyn b lp trng ca chng ti v cc o lut trong tnh trng

khn cp v n l nh th ny: chng no nhng lut cn cn thit cho vic duy tr an ninh
ca Lin bang, th chng cng cn thit cho Singapore Nhng ngi mun hy b cc o lut
v tnh trng khn cp ti Singapore phi n lc gp phn thit lp cc iu kin ha bnh v an
ninh trong Lin bang cc iu lut y tr nn khng cn cn thit na.

Pht biu ny ni r chnh sch ca chng ti v vic bt giam khng xt x i vi ng

Cng sn. K chng ti phi bo v PAP chng li vic cnh t nm quyn kim sot ng.
Ngay khi t Rome tr v, ti ngh cc cuc bu c ban chp hnh trung ng s m phng
theo h thng bu c gio hong. Khi chng ti ang son tho cc chi tit, th Gio hong Pius
XII (Pi- 12) cht vo ngy 9/10. Cc Hng y t tu v nh th St Peter chn v Gio hong
mi, v trong vng ba tun Gio hong John XIII (Joan 13) c cng b c c. Chng ti ghi
nhn sc mnh ca h thng bu c ny, v trong i hi ng c bit vo ngy 23/11, nhng
thay i cn thit do chng ti ngh c thng qua.

iu l tu chnh ny xc lp hai loi ng vin: nhng ng vin thng l nhng ngi

gia nhp PAP trc tip tr s chnh hay thng qua cc ng b, v cc cn b ng gm vi
trm ngi chn lc vi s chp thun ca ban chp hnh trung ng. Ch nhng cn b c
ban chp hnh trung ng chn la mi c quyn bu cc ng vin vo ban chp hnh trung
ng, ging nh ch c cc Hng y c Gio hong ch nh mi c quyn bu Gio hong
mi. Cch ny khp kn mch lin lc, v bi v ban chp hnh trung ng kim sot b phn
ct ty ca ng nn ng khng th b lc lng khc khuynh o.

Thng 12, chng ti ng mt bi x lun trn t Petir, c quan ngn lun ca ng, nhn
mnh rng PAP l mt ng phi cng sn v PPSO s tip tc c hiu lc nu chng ti nm
quyn. Ti bit chc ng c mnh s c tng li ti pht biu trc Hi ng lp php v
PPSO v din tin i hi ng PAP tin hnh ngay sau . ng ta hn cng c bi x lun
ny vn c in li trn bo ch ting Hoa, nn ti khng ngc nhin khi ngi giao lin
tim bn xe p n gp ti ngh mt cuc gp g khc, v ti ng . Mt ti n vo
khong 8 gi, ti li chic Morris Minor ca cha ti n ng Keng Lee ri dng li nh
c ch dn, n mt c gi ngi Hoa tc tht bm mc o cnh v vy. C ta ngi bng
trc cnh ti v ch ng cho ti chy lng vng n mt cn nh bit lp trong mt khu c
tr gn ng Thomson. Sau c ta bin mt, li ti vi mt mnh ng c nhim trong
mt phng kn.

Ti gn hai ting vi ng ta. ng ta trn an ti rng ti khng cn phi nghi ng cc

nh ca ng Cng sn. Cc vn gia ti vi Lim Chin Siong, Fong Swee Suan v Lim Chin
Joo l do kh khn ca t chc trong vic lin lc vi cc cn b. By gi, ti ang lm vic trc
tip vi lnh o cao cp th s khng cn nhng hiu lm na. Ti lng nghe, nhn ng ta
nghim trang v ni rng ti cng mong n c nh th. Ti cm thy nhng la chn ca ng
ta cng hn ch. Cho d ng ta ha hn g, ti vn bit l chng ti phi nm ly th thng
phong bng cch cng khai tuyn b lp trng ca mnh trc khi bu c. Nu phi thn cng
vn c li vi PAP v khng ly khai khi lp trng , th h s kh m tn cng chng ti
c mt khi chng ti nm chnh quyn. Nhng ti chc rng cho d s hp tc ny c ko di
c mt, hai hay ba nm th sau cng cng phi c lc chm dt. Tt phi ti mt ch con
ng tch ra hai ng, bi v chng ti quyt tm xy dng mt Malaya khng cng sn cn h
th nht quyt mun iu ngc li.

Ti khng th bit chc k hoch ca ng ta l g, nhng ng ta c th thy ti cng khai

chp nhn cc chnh sch thi hnh bin php mnh i vi phe qu khch mt khi cn thit. Ti
tin rng ng ta hon ton chc chn vic mt khi Lim Chin Siong v Fong cng 150 cn b kia
c phng thch, h s c th xy dng li lc lng trong vng t 12 ti 18 thng v tr li
vng mnh nh hi thng 10/1956, khi h bt u b thanh trng. Lc ng ta c th quyt
nh lut chi. V nu lc ti chng li Lim Chin Siong, Fong v v s nhng nghip on v
hip hi ca h, ti chc chn s b nh gc thng qua bu c nh Lim Yew Hock v Chew
Swee Kee.

ng ta khng chi tr chi o22. ng ta ang chi th c vy ca ngi Trung Quc, trong
hai u th t nhng ht c ca h ln bn c sao cho chng vy kn nhng ht ca i
phng. Hin ti, ti ang c nhng qun c b tr tt hn, nhng ng ta ang kin nhn tm
cch vy ti vi nhng lc lng vt tri ca mnh. Nu ti khng mun thua, ti phi chim
nhng v tr trng yu cho php ti c li th trong phng th, cho d ng ta c qun s vt
tri hn tn cng. Nhng nu ng ta i sai mt nc c v qu t tin, th c s thay i v ti
li c c hi vy c ng ta.
18
CUC BU C 1959: CHIN U CHIN THNG

Sut hai nm 1958 v 1959, c ba hay bn tun ti li i thm Devan Nair, Lim Chin Siong,
Fong Swee Suan, Woodhull v Puthucheary ti tri giam ca h, nm ngay pha ngoi Nh t
Changi, ti thng mang cho h mt h ln c-ri g do u bp ca ti nu, bnh m nng ca
mt tim bnh trn ng ti Changi v khi c php, ti cn mang thm vi chai bia Anchor.
Trong nhng ln gp g y, ti bng gi ni rng ti rt i nghi ng kh nng chin thng
trong k bu c k, v mt chnh ph ca PAP s mau chng gp rc ri vi MCP. iu ny khin
h lo lng, v h c th s phi ngi t nhiu nm na tr phi PAP thng v nm chnh ph. Dn
dn, h tnh to li v ha hn cng khai ng h PAP. Ti bit nhng li ha ny l khng c gi
tr, nn ti yu cu h vit ra nhng iu kin cho vic h ng h chng ti. Nair phc tho v
h bn bc rt lu v vn bn , v vn d nhng ngi b giam c d rt nhiu thi gi.

Nair, b giam t 1956, bt u mt nim tin vo chnh ngha ca ng ta. Sau v nhm cn
b th hai ca CUF mu nm quyn kim sot PAP, ng ta ht hy vng khin h hiu ra vn .
Mt ngy n, Corridon dn xp cho ti gp ring Nair trong mt ngi nh bit lp trn o St.
John v ti gn trn mt ngy. ng ta ni vi ti v s tnh ng ca mnh v t mun
ri khi hot ng chnh tr. Ti lng nghe, trn an ng ta v khuyn ng ng nn lm chuyn
g manh ng.

Ti cm thy rng mt ngi n nh ng ta s chng bao gi thoi mi trong mt phong tro

c t tng b quyn Trung Quc. Nhng ng ta ri vo mt v tr kh khn, ng l thnh
vin ca Lin on bi Anh, v l i tng ng ca MCP. ng MCP ch c mt t ng vin
kin nh khng phi ngi Hoa, v Nair l mt trong s nhng ngi n theo Anh hc ng tin
cy. ngh ly khai ca ng hay c th l phn bi s l mt n nng i vi h, v phn ng
ca h c th s rt cc oan. iu ny th ng ta hiu rt r.

Bn phc tho u tin ca Nair khng trng hp hon ton vi chnh sch ca PAP m
chng ti d nh cng b vi thng trc k bu c, nn ti yu cu ng ta son tho li ln
na. Ti bo vi ng ta rng Raja, Keng Swee, Chin Chye v ti ang bin son mt ti liu mang
tn l Nhng nhim v trc mt v chng u ca n s minh nh lp trng chnh tr ca
chng ti c lp cho Singapore thng qua vic hp nht vi mt Malaya dn ch, x hi ch
ngha v phi cng sn. ng ta b ging x gia quan im khng khoan nhng ca chng ti v
s lng l ca cc bn t thn cng ca ng ta trong vic chp nhn quan im .

u nm 1959, Nair son xong tuyn b chnh tr sn sng cho nm ngi bn t ch cht
ca ng ta cng k tn. Bn tuyn b dnh s cng khai ng h cho lp trng ca PAP l
Singapore s c lp v hp nht vi mt Malaya dn ch, x hi ch ngha v phi cng sn. y
l iu cn bn. Khng c s cam kt ny, ti c th d on h s tin hnh mt phong tro
t c iu bn ngoi Lin bang Malaya. H chng c chn la no khc, v Malaya c mt
chnh ph chng cng vi hu thun vng chc ca ngi Malay m h khng th tuyn truyn
thuyt phc v cng khng th tiu dit bng v lc c khi qun i Malay ngy cng ln
mnh vi s h tr ca qun i Anh. V cng n ngy Lim Chin Siong ng k vo bn
tuyn b, v nhng ngi khc theo sau. Ti nhn c bn sao ca n mt vi tun trc ngy
quyt nh danh sch ng c ca PAP vo 25/4 v hiu rng khi c t do h s lp tc tuyn
b lp trng ca mnh v a bn tuyn b ra trong mt cuc hp bo.

iu g khin Lim Chin Siong k vo ? ng ta c th tnh ton rng khng c s bo

m cng tc ca h, chng ti s khng tranh u thng trong k bu c ny. Nh vy, l
mt th lng nan phn i nghim trng. Ti bit rng chnh ph sp ti s i mt nhng vn
rt to ln. T l tht nghip l khong 12%. Mi nm, li thm 62.000 a tr ra i. Vi
mc tng dn s hng nm l 4%, vin cnh pht trin kinh t rt u m. Chng ti khng c mt
vng i lc, khng c mt th trng ni a ln cho nhng ngnh cng nghip quc gia, v c
mt bu kh xung t ch th bt li. Ti hon ton khng cht tin tng rng chng ti s
ng c c nhng t tn cng chc chn s xy ra ca phong tro cng nhn.

Raja, mt ngi l tng v l mt nh lp thuyt, ng h vic hnh thnh mt lc lng i

lp mnh m. Keng Swee v Kenny, vn l nhng nh hnh chnh, li tin rng chng ti phi
thnh lp chnh ph. H l lun rng nn tham s lan trn t cc B trng xung ton b nn
hnh chnh, v nu chng ti ng ngoi thm mt nhim k nm nm na di s cai tr ca
Lim Yew Hock th s khng cn mt gung my hnh chnh hu hiu thc thi nhng
chnh sch ca chng ti. Khng ging nh lc lng khuynh t, chng ti khng c mt i
ng cn b thay th gung my y. n thng 2, chng ti quyt nh phi chin u
chin thng, v chun b, Keng Swee v Kenny t nhim chc v ca h trong chnh ph
theo mt iu lut c bit cho php nhng cng chc cao cp c ra tranh c v tip tc
nhn tr cp hu bng. i th chnh ca chng ti s l Lin minh nhn dn Singapore
(Singapore Peoples Alliance SPA), mt t chc thng nht ca Mt trn Lao ng v ng X
hi T do m Lim Yew Hock to ra vo thng 11 nm trc.
 Chng ti phc tho nhng ti liu chnh sch v kinh t, gio dc, y t, gia c, pht trin
nng thn, lao ng v n quyn, ri cho n hnh di dng mt loi nhng tp mng di tn
chung l Nhng nhim v trc mt.

Chng ti pht ng chin dch tranh c vo Ch nht ngy 15/2 vi mt cuc mttinh tin
bu c ti Hong Lim Green, ti Chin Chye tit l rng ngi M ng h 600.000 la cho
SPA:

"Mt b mt m ai hin cng bit l vic kim tra thu li tc v mt ti khon na triu
trong National City Bank ti New York di tn mt y vin chnh ph b ngn chn mt
cch mau l v chu o bi v s tin ny l mt khon ng h chnh tr, khng thuc loi b
nh thu li tc.

Qu l mt ting bom.

SPA t co li buc ti l di tr. Tng lnh s M a ra mt bn tuyn b ph nhn vic

chnh ph M c ng gp g cho SPA M khng h c chnh sch can thip vo ni tnh
chnh tr ca cc nc khc. Vo ngy 18/2, ti a ra mt kin ngh trc Hi ng lp php
trong nu r ngi ng tn ti khon l Chew Swee Kee v yu cu lp mt y ban iu
tra. Khi kin ngh ny sp c tho lun vo ngy 4/3, Chew t chc y vin gio dc v i
biu trong Hi ng lp php. Trong mt vn bn tuyn b, ng ta ni: Ti mun lm trong
sch tn tui ca SPA. Ti chng c g phi giu dim.

Trong cuc tho lun, ti ni vo nm 1957, Chew nhn 300.000 la cho ng ca ng

ta, mt phn trong c dng cho cuc bu c Hi ng thnh ph, v nm 1958, ng ta li
nhn thm 500.000 na cng dng cho nhng mc ch chnh tr. Ti tit l rng ti c
Francis Thomas ng cho ti ni ra rng chnh ng ta l ngi cho ti bit chuyn Chew
nhn 800.000 la. Khi ti ni iu , Thomas ri dy gh ca chnh ph v i qua ngi vo
dy gh ca phe i lp23. Sau ny ng ta gii thch vi bo ch rng ng ta khng tit l vn
vo ci lc n c th hy hoi ng Lao ng v c l hi c chnh ph na m chnh ph lc
y ang lm c vic. Tuy nhin vo gia nm 1958 ng bt u thy r rng Mt trn Lao
ng khng cn trong sch ha c na v ng ta ni vi ti v v tin bc y v yu cu
ti gi kn (v ti lm th). n thi im y, ng ta t chc y vin chnh ph ca mnh.

Khi t c mc tiu vch trn chuyn SPA nhn tin ca ngi M, ti ng rt li kin
ngh ca mnh, nhng Lim Yew Hock, mt cch thiu khn ngoan, t chi iu . ng ta
tuyn b chnh ph khng c g phi giu dim v mun y ban iu tra tm cho ra, khng phi
chuyn li t co ng hay khng, m l chuyn lm sao m tin tc y t S thu li tc li
r r ra ngoi. y ban khi s iu tra vo ngy 6/4, di quyn ca chnh n Murray Buttrose,
mt ngi c phc v qun i Anh t hi chin tranh, v ti ra trc y ban thay cho
Kenny v Chin Chye. Nhng chi tit phi by thm sau gy tai hi hn cho chnh ph SPA.
Chew tha nhn rng, vi 800.000 la y, ng ta mua mt cn nh ti Ipoh ng tn v ng
vi gi 51.000 la, u t 250.000 la vo cng ty Perak Mining Enterprise Ltd di tn
Chong, mt thnh vin ng tin cy trong ng, v ang nh u t thm 30.000 la na vo
mt cng ty khai m khc cng ti Ipoh di tn Chong. ng tng mt s c phiu tr gi
50.000 la ca cng ty khai m cho b Hamid Jumat, v ca y vin UMNO ph trch chnh
quyn a phng. i din ca National City Bank ti New York t chi cng khai nu tn ca
ngi tng s tin , nhng vit tn y vo mt mnh giy v a n cho ch tch y
ban, v ng ny cng khng tit l ra.

Nhng pht hin ca y ban c cng b ngy 25/5 khng nh mt cch c th nhng
g Chin Chye ni trong din vn trong cuc mttinh n. Bn bo co ca y ban c cng
b cho bo ch vo ngy 27/5, hai ngy trc hm bu c. N cng ch khng nh iu m mi
c tri bit rng chnh ph ca Lim Yew Hock l thi nt, v t hn, hin nay n nhn tin
ca M.

Nh ti d liu, cc ng i lp ri tung ln khi ti gn ngy cng b danh sch ng c.

Ti bit Lim Yew Hock mun c UMNO v MCA trong SPA ca ng ta bn cnh Mt trn Lao
ng v ng X hi T do. ng ta nng lng mun ngn chn vic ti din cnh chia ct s
phiu ca tng lp n ha nh tng xy ra trong k bu c Hi ng thnh ph. Nhng n
khng c nh th. Hu qu tai hi ca v Chew Swee Kee v kt qu bt li do y ban iu
tra cng b khin c tri ngonh mt i vi h. Trong khi , s bt ng quan im gia cc
ng vin X hi T do dn ti tnh trng hon ton ri lon khi tt c cc ng vin c chn
trong Hi ng lp php v c cc ng vin thng ri khi ng. Thay v sp nhp vo SPA
nh h ng trc , nhng ngi X hi T do tham gia cuc bu c vi t cch c
lp.

Vo ngy cng b danh sch ng c, 25/4/1959, SPA ra tranh c 39 gh, X hi T do 32 v

c 34 ng vin t do. PAP ra tranh c 51 gh vi 34 ng vin ngi Hoa, 10 ngi Malaya, 6
ngi n v mt ngi lai u. Chng ti c t l nhiu ngi Malay v ngi n hn so vi t
l dn s, nhng chng ti ngh nh th s tt cho tinh thn ca cc khi thiu s hn.

Chng ti t chc su cuc i hi c tri v t 60 ti 100 cuc mttinh trn ng ph

trong 33 ngy m vn ng tranh c, ngay t nhng ngy u, gii c cc nh c v s
gh chng ti s ginh c, l mt du hiu tt. Nhng ng phi khc bit iu ny v rt
nn ch nhng khng tin hnh vn ng mnh m v r rng c. Trong khi , cc tay vn
ng tranh c ca PAP t ra cc k nng ng. Rt nhiu ng vin ca chng ti tui di
30 v nhng din vn ca h gi ln nhit huyt mnh m trong gii c tri tr. Chng ti
ph v truyn thng ca ngi Hoa bng cch a ra tranh c ba ngi Hoa lm ngh ht tc
theo truyn thng, th ht tc, t v gii xng ca th khng c d nhng k thi ca triu
nh. Chng ti tiu biu cho trt t mi c th tch ly khi nhng thi kiu phong kin y.

Gia cuc vn ng si ni kch ng , ti cm thy Th tng Malaya v ng s ti

Kuala Lumpur khng nhn vin tng chin thng ca PAP phi cng sn ti Singapore bng
con mt thin cm. Hamid Jumat ni trong mt i hi UMNO ti Geylang Serai rng trong
khi Malaya chng cng th PAP ch phi cng sn thi. Dn Malay khng thch nhng k c quan
im lng chng, v vic hp nht vi Malaya nh th ch l chuyn vin m. Ngy k tip, sau
khi ti gi cuc ni chuyn y l in lon, ng ta p buc ti phi dt khot chng cng.
y l mt iu l Hamid, v ti tin rng ng ta nhn c thng ip t Kuala Lumpur.
Th l r Th tng Malaya ng h pha no.

Ch nht ngy 22/3, Keng Swee c mt bi din vn V chnh sch kinh t, vn l mt

phn ca Cc nhim v trc mt, v gii thch nhu cu hp tc gia Singapore v Malaya.
i ly mt th trng chung, chng ta c th ngh Lin bang cng kim sot cc cng ca
chng ta vn l ca ng cho phn ln hot ng ngoi thng ca Malaya. Nhng Tan Siew
Sin, hin l B trng cng thng lin bang, tuyn b rng PAP khng hiu h ang ni g.
ngh v mt th trng chung l khng thc t. PAP phi nhn ra rng ngi ta khng th
cng lc c c c mt th trng chung ln mt hi cng t do. Ta phi chn mt trong hai.

Vo lc y, ti ngh ng ta ch n lc h tr pha bn kia trong cuc bu c. Rt lu sau ny

ti mi hiu ra ng ta kin nh vi nhng quan im y n mc no. Keng Swee vn l anh
em h vi Tan, nhng Tan s chng bao gi nhng b Singapore iu g nh sau ny chng ti
nhn ra. Bu khng kh chung Kuala Lumpur l th nghch vi PAP. Th tng Malaya
phong tng tc hiu Tun cho Lim Yew Hock, vn l phn thng cao qu nht Malaya, v ni
rng tuy ng ta khng tham gia vo chin dch vn ng tranh c, nhng ng ta s ng sau h
tr cho UMNO. ng ta ng h hng ng chng cng trong PAP, v cnh co rng bt k phn t
thn cng no trong UMNO s b khai tr nu h ra ng c vi t cch c lp.

Chnh ph M cng khng ng h PAP lm. T Straits Times ghi nhn tin on trn trang
thng mi ca t Foreign Commerce Weekly rng Singapore c th ng sang phe t v t b
truyn thng kinh t t nhn ca n. Kh nng ny khin ngi ta khng th nh gi tm nhn
kinh t v vin cnh thng mi ca th ny, bi bo vit tip nh th. Tnh hnh ti chnh
ca Singapore l lnh mnh, nhng tri vi Lin bang, mi trng u t Singapore tip tc
xu i cho d chnh ph by t c mun thu ht u t nc ngoi.

Mt cch tt yu, bo ch ting Anh c xu hng kch lit chng PAP, khng nh cc t ting
Hoa v Malay vn thn thin hn. S th ght ny khi ra mt cuc chin khi ti m t
cng kch u tin ca mnh vo 15/4:

thnh mt b mt cho mi ngi rng (nu PAP thng c) ban bin tp ca t Straits
Times s cun gi v Kuala Lumpur. Nhng ngi i theo quan im ca t bo cng phi cun
gi theo h. (V) nu bn c nhng g c in trn bo, bn s ngh chng ti l nhng ngi
cc oan v man r.

Chuyn ny xy ra ti mt cuc mttinh ti qung trng Fullerton ngay trung tm thnh

ph, k tr s bu in trung ng, gn nhng ngn hng Anh quanh qung trng Raffles.
Nhng ngi tham d ch yu l nhn vin k thut thuc khi ni ting Anh. Ti ch vo mt
bi bo c ta in ch ln tng thut rng cnh st t chi khng cho PAP t chc mttinh
ti qung trng Empress, ri c on cui cng ca bi vit, ni thm rng cuc mttinh s
din ra ti ni chng ti ang ng y. Ti so snh bi ny vi bi tng thut quy m v mt
cuc mttinh ca SPA. y l mt s thin v trng trn. Nu ngi ta c gng hi chng ta,
ti cnh co, chng ta s tr n mnh nh n h ra.

Ti cuc mttinh k tip, Raja cng kch tip vo t Singapore Standard. ng ta ni h h

ho t do ngn lun, nhng h li bp nght quan im ca nhng ai khng ng quan im
vi h. ng ta c t cch ni iu . L mt bin tp vin tr l ca t bo t nm 1950
n 1954, ng c lnh rng phi thay i chnh sch hoc ra i. ng ta ra i v t bo
tr nn chng PAP. Mt tun sau, ng ta quay sang t Straits Times, ni ng ta tng lm vic sau
khi ri khi t Standard. ng ta bit r ai iu hnh t bo v nu tn bn ngi, tt c u l
ngi da trng, trong c A.C. Simmons, ngi iu hnh cng vic hng ngy. Simmons hiu
rng Raja v ti khng a khi ni rng nu chng ti lp chnh ph, chng ti s i u vi
h. H chun b di chuyn c ban bin tp v Kuala Lumpur v h e ngi mt chin thng ca
PAP. Ti bit chc h quyt tm chin u chng li chng ti ngay t th lin bang. Khi ti
vit cho h:

Nu nhng t bo ca dn a phng ph phn chng ti, th chng ti bit rng nhng

ph phn y, d ng hay sai, cng l s ph phn thnh tht, bi v h phi y v chu ng
hu qu ca bt k chnh sch hay ng c ngu xun no m c th h ch trng. Nhng k
tm tr ang iu hnh t Straits Times th khng nh th. H phi chy v Lin bang v vi s
an ton ni y, h dng dc tuyn b sn sng cht cho nn t do ca Singapore.

Leslie Hoffman, bin tp vin, tr li ngay trong ngy:

Ti khng phi k tm tr. Ti, ngi chu trch nhim v ch trng v ni dung x lun
ca t bo ny, vn c nh li Singapore, cho d ng Lee v PAP c ln nm quyn, v cho
d h c s dng php lnh PPSO chng li ti th qu hng ti vn l Singapore.

Nhng ng ta v Kuala Lumpur trc khi cuc bu c kt thc.

Nm ngy trc hm b phiu, Hoffman pht biu trong cuc hp hng nm ca

International Press Institute (IPI Hc vin bo ch quc t) ti Ty Berlin trc cc nh bo,
bin tp vin v nh xut bn rng nhng e da ca chng ti c th c hiu nh nhng li
thng trch ca mt nhm cc chnh khch in ln v quyn lc. Ngc li, t Straits Times
vit: T bo c xut bn v iu hnh bi nhng ngi Malay ra i ti , nhng ngi
trn i ca h, v l nhng ngi thc tnh trong tinh thn dn tc v lng trung thnh
ca mnh vi t nc. ng ta s khng tha nhn rng chnh cc ng ch ngi Anh ca ng
ta mi l ngi s hu t bo v ch o cc chnh sch ca n.

Simmons hiu ng ta rt d b tn cng. Nn ng ta ch bo cho Hoffman, mt ngi u lai

, a trng hp ca ng ta ra trc IPI. Hoffman ni thm: Trong ngha ny, tht l c
o khi n to cho hi ng ny mt c hi chm dt vnh vin s n lc ca mt chnh ng
mun thu ht s ng h ca qun chng cho cng khai ca h l hn ch t do bo ch.
Nhng chnh l iu PAP d nh s lm thu ht s ng h ca qun chng i vi ch
trng rng bo ch s khng cn nm di s s hu ca ngi ngoi quc na. Hoffman trch
iu ti pht biu vo ngy 18/5:

Bt c t bo no mun ph hoi hay lm cng thng cc mi quan h gia Lin bang

Malaya v Singapore sau ngy 30/5 s b truy t v ti mu phn. Bt c bin tp vin, ph t
bin tp hay phng vin no i theo con ng ny u s b truy t theo php lnh PPSO.
Chng ti s truy t v bt giam nhng ngi .

Thi ca t Straits Times cn thm ch khng th bin minh c v chng ti, lc lng
quc gia, ang kim sot cht cuc vn ng tranh c, mt iu lm ti rt hi lng. Chng ti
sp xp lch trnh, quyt nh cc ch v vit nhng bi din vn quan trng. Cc lnh t
cnh t khng em nhng t chc qun chng ca h n d nhng cuc mttinh ca chng
ti c. Mc d phi khuynh t ang tp hp trong cc chi b PAP v mt s c th tr thnh
ng c vin, Pang Boon v ti gim thiu mi nguy ny qua vic chn lc rt cn thn cc
ng vin Hn hc. Khng cn mt Lim Chin Siong no thao tng m ng na.

Ong Eng Guan khng km ci lm khi thay th Lim Chin Siong trong vai tr pht ngn vin
ting Hokkien trong cc bui mttinh. Nhng Pang Boon th ni lu lot c ting Hokkien ln
ting Quan thoi, cn ting Quan thoi ca ti cng ci thin; tuy rng vn cha vn
dng cc bin php tu t, nhng gi ti c th din t t tng ca ti m khng cn n vn
bn vit sn. C th ti ch lp li bng mt th ting Quan thoi km nhun nhuyn nhng iu
ni bng ting Anh hay Malay, nhng ti c khi dn chng ni ting Hoa coi trng hn
v chu kh hc ngn ng ca h. Tnh trng vi Chin Chye cng vy, ng l ngi thp b
nhng rt sinh ng trn din n. Ting Quan thoi ca ng ta km hn ti nhng ng ta rt
bo dn v m ng hoan h chng ti, h hi lng v chng ti n lc c th giao tip
c vi h.

Khi thng phiu, nhng B trng tng lai ca chng ti s l mt khi a chng tc. Raja
ha ra l ngi rt sng d, ni ting Anh rt hng hn v gim vn phong x lun ca mnh
thnh th ngn ng ng ph rt sinh ng. ng ta cng ni ting Malay bnh dn v truyn
t t tng ca mnh bng mt ging ni mnh m v mt th ngn ng thn th biu cm.
Ngc li, Keng Swee li qu d; vi t duy tt, ng ta chun b cc bi din vn rt chu o
nhng li pht biu bng ging u u ng chn, p ng, c phi xem vn bn v trng thiu
hp dn.

Trong mt x hi a chng tc, chng ti gp phi mt vn tt yu. Mt s ng vin ca

chng ti c th l nhng tay hng bin bm sinh, nhng khng ai c th lm mt bi din vn
trong cuc mttinh tranh c v khin ton b c ta cng ci, th di, khc hay gin d vi
nhau. D c dng th ting no v dng gii ti u th cng ch c mt b phn trong m
ng l c th hiu c ngay, nn din gi phi truyn t ti nhng b phn cn li bng cc
c ch, nt mt v ging ni.

Ting Malay bnh dn l th ngn ng n gin v c nhiu ngi thng hiu nht, v
din gi gii nht ca chng ti bng th ting ny l Yaacob bin Mohamed vi li din t y
kch tnh v sng sa li cun c c nhng sc dn khc ngoi ngi Malay. ph phn thi
hunh hoang ca i phng, ng ta trch dn ngn ng Malay ca x Terengganu, qu nh
ca ng ta: G mi mi ln mt trng, c lng nghe n cc tc; con ra mt ln c trm
trng, khng nghe mt ting n no." Ni cch khc, PAP em li rt nhiu li ch cho cng
nhn nhng khng bao gi khoe khoang iu . L lun ny c m ng tn thng nhit
lit. l thi k cha c v tuyn truyn hnh nn mt ging ni tt, mt tc phong mnh m,
li cun l nhng li th r rt.

Yaacob c xut thn ngho kh. Sinh ra min bc Malaya v hc trong mt trng ca gio
hi a phng, ng ta tng li xe ti cho Qun i quc gia n trong chin tranh, v khi n
Singapore vo u thp nin 1950, ng ta lm ngh ht tc do trc khi tr thnh mt ngi
dy gio l. ng ta gia nhp API, mt ng quc gia Malay rt cp tin, ri i sang UMNO
vo nm 1954, ri thy ng ny qu bo th v thiu cng bng nn ng gia nhp PAP vo nm
1957. Sau ny, ti s c ng ta lm th k quc hi, ri B trng Ngoi giao. ng ta l mt ti
sn qu gi i vi ngi Malay. Bc thng tin ca ng t bc thang thp nht thnh mt
c im trong nhng thi k cch mng . Trt t c khng cn ng vng na, x hi
ang trong mt tnh trng bin i, v rt nhiu ngi t hc t gii lao ng c c hi ngoi
ln nh cao ch nh vo kh nng, nhit tnh v may mn.

Phn ln dn chng cn ngho, nhiu ngi phi sng trong cc khu chut, v v l ng
ca giai cp cng nhn, chng ti t nhn c tin ca ng h t nhng ngi giu nn buc
phi vn ng tranh c m khng c ngun ti chnh g. Nhng chng ti c th trng cy vo
s ng h tn tnh ca nhng ngi tnh nguyn. Cc ng vin phi t lo chi ph vn ng tranh
c ca h, PAP ch cung cp nhng bch chng v tuyn ngn in ging nhau, ch thay i hnh
chp cho mi ng vin v nhng dng tiu s ca h. Chng ti mn nhng xe ti ln, xe ti
nh v xe thng dng lm din n trong cc cuc mttinh, u hai chic k nhau trong
nhng cuc mttinh ln, thng nhng xe ny c nhng ng h vin trong ngnh vn ti
cho mn min ph. C th h trng ch nhn c li lc trong tng lai, nhng nhiu ngi
trong s ny vn tip tc gip chng ti trong cc k bu c sau, khi chng ti nm quyn
v chng em li cho h mt u i g. Ban m, chng ti cu in t nhng ca hng quen
bit thp sng din n, v tuy rng chng ti phi mn loa phng thanh nhng tim cho
mn li c th in ti gip ko dy qua nhng ngn cy v nhng tr in (i khi nhng
ng dy th ny to ra ting h inh tai ngay khi chng ti ang c din vn.)

i vn ng bu c ngha l i ti mi x xnh m bnh thng gii trung lu Anh hc chng

bao gi t chn ti. Mi rc ri, nhng con chut cng v ch mo hoang l li, nhng ng
mng y rc ca nhng gnh hng rong trong nhng ph Tu l iu ti nh c v khu
Tanjong Pagar trong nhng nm 1950. Ban m, nhng ngi bn hng rong chng bit t u
tp hp quanh ch chng ti t chc mttinh mong bn c hng. pha ngoi m
ng s c rt nhiu tr con, khin chng ti nh li t l tng dn s 4% ca o ny, chng
n coi chi, c a i cng cha m, c a i mt mnh. Ti nhng khu nng thn nh
Punggol, Sembawang v Yio Chu Kang, mi kinh khng ca phn heo khng th no qun c
v tht d nhn ra vo nm 1976 khi ti i ngang qua min nng thn Trung Quc.

l mt cuc vn ng vt v, gian nan. Trong mt ti ti c th c ba bn bi din vn, li

xe t khu vc ny n khu vc khc, ti cc cuc mttinh bt u t lc 7 gi ti v phi kt
thc lc 10 gi. May thay ti b c thuc l v khng h b mt ging, nhng vo mt m
thi tit nng m, ti t m m hi khi phi ni bng hai, thm ch ba th ting Malay,
Quan thoi v ting Anh. Khi ngi ta t tp ng, nng nhit v c p ng, ti c th ni l 30
pht dnh cho mnh, v lun lun phi pht biu sau cng v m ng thng tan dn khi din
gi chnh kt thc. Choo thng chun b s mi v o lt cho ti thay sau mi bi din vn. Hin
nay ti i li mt cch ng hong v t khi chng ti quyt nh tranh c ginh chin
thng vo thng 2/1959, Choo mua mt chic Mercedes Benz 220 thay cho chic
Studebaker c k. C mun mi ngi thy chng ti i xe ai cng r l ti c th sm ni
Mercedes m khng cn phi lm n th tng, v c cn i cng ti n cc bui mttinh,
i khi cn t tay li xe a ti i.

Nhng cuc mttinh vn ng tht l ng nn lng cho cc ng vin ca SPA v ng X

hi T do. H thu ht c rt t qun chng v khng t chc ni nhng bui mttinh ln.
Gii Anh hc th ng nhin khng c mt, h khng phi loi ngi ng ngoi ph nghe
nhng bi din vn. Nhng cng nhn ni ting Hoa th d sao cng sut ngy ngoi ng v
nh ca ca h thiu tin nghi, c khi ch l nhng cn bung nng bc v ngt ngt. Vi h,
nhng bui mttinh ngoi tri ca chng ti, vi nhng bi din vn bng ting Quan thoi hay
cc phng ng khc l tr gii tr min ph v l du hiu cho nhng chuyn hp dn sp xy
ra.

Nhng bui mttinh ln y l nhng dp no nhit a dng. Cc k bu c lm l ra cc thi

quen v tp tc vn ha ca cc chng tc khc nhau. Ngi Hoa by t s ng h bng nhng
biu ng gm bn hay tm ch Hn gn trn bng vi la. Mt biu ng c th di n ba bn
thc v cn n nhiu ngi cng ln din n v trng ln cho cng chng xem. Sau khi ng
vin nhn biu ng vi ng tc ci u t n, thng s c tit mc chp hnh k nim. Mt
ng vin c a chung c th nhn c t 50 n 100 biu ng ch Hn nh vy, v khi
treo chng ln cng nhng dy n mu, cuc mttinh lin c ngay mt khng kh l hi. Mi
biu ng s c tn ca ngi tng, c th l tn mt bang hi hay nghip on ng h ht
mnh cho ng c vin no v nh th li cun mi thnh vin ca h vo hot ng gip
ng vin y thng c.
 Ngi n th em n nhng vng hoa ti, thng l hoa i trng hay cc vn th km
nhng gii bng kim tuyn mu vng hoc bc, c khi c trng hoa nng c k l. C nhng dp,
ht c tri ny n c tri khc ln qung cho ti t 6 ti 12 vng hoa nh th vo c cho n khi
u ti ngp trong hoa v cn c ti t cng v mang nng. Cng may l ti khng b d ng vi
nhng loi hoa . (Tuy nhin, nhng iu t hn c th xy ra. Rajiv Gandhi, Th tng n ,
b m st trong mt bui mttinh tranh c nh th bi mt ph n tin n gn, khng phi
qung hoa cho ng m kch n mt tri bom b ta mang trong ngi.)

Ngi Malay th em tng nhng tanjak, mt kiu khn trm u bng la c an chen ch
mu vng hoc bc m cc v chc sc dng trong nhng dp nghi l long trng. Nhng tm
khn y thng t tin v him khi c trao tng.

Trong mt ln pht biu vi khong 2.000 cng nhn trong mt khong sn rng ngay pha
ngoi khu cn c hi qun Sembawang vo ngy 17/5, ti nhn mnh rng h khng cn
phi lo lng v cng n vic lm ca h mt khi chng ti nm quyn. Chng ti khng h tm
kim mt nn c lp ring bit cho Singapore, v do ng rng ngi Anh vn gi
c quyn kim sot cc cn c qun s ca h cho n khi chng ti sp nhp vo Lin bang
Malaya. iu ny lm an lng khong 45.000 cng nhn dn s lm vic cho qun i, nhiu
ngi trong s t n theo chn qun i Anh qua y v c quyn bu c v h l cng
dn Anh.

Trong mt cuc mttinh vo bui tra cng Clifford, ti gii thch l do chng ti duy
tr php lnh PPSO nu chng ti nm quyn, v nhn mnh rng cuc chin u thc s by
gi s xy ra gia PAP v MCP. Ti k li vic Marshall dao ng lp trng th no, b y
t quan im ny sang quan im khc ra sao, v thoi lui khi i din cc cuc biu tnh ca
phi t nh th no; v chuyn Lim Yew Hock, ngc li, s dng bo lc ra sao cho n khi
ngi Anh v lc lng trc thng ca h kim sot c tnh hnh. Ti ni thng thng:
Chnh ph PAP s khng vng vo c hai kiu sai lm y. Chng ti s khng b khng b
hay e da, v cng khng s dng s n p nh mt phng tin ca chnh quyn. Chng ti
s iu hnh t nc vi thin ch v ng h ca dn chng, mt cch kin quyt, khn ngoan
v cng bng. Ti mun trnh mi li buc ti l thng c bng nhng ha hn gi tr.

Goode gi lin lc vi ti sau hi ngh v hin php ti London hi thng 5/1958, v v

cc vn lin quan ti chnh ph tng lai, ng lun cho ti c hi by t quan im ca
mnh. Chng hn, ng ta hi kin ca ti v vic chn John Wyatt lm chnh n Ti cao
php vin cho n khi hon tt cuc bu c khi th tng mi c th b nhim ngi khc.
Ngi Anh khng mun phi a ra mt quyt nh b nhim ri sau li hy b hay thay
i. Ti khng phn i quyt nh no ca h. Th k ca ng ta l Pamela Hickley c th gi
in cho Choo ti vn phng Lee & Lee v hi ti c th n gp thng c c khng, thng
l vo gi ung tr bui chiu. Ti thng n gp ng ta ti khu vn phng ca Dinh chnh ph
tng 2 (ni ti lm vic k t 1971). Chng ti s ni chuyn khong mt gi bn tch tr, vi
bnh tr bc v th tr Anh pha vi sa v ng. Nhng cuc gp y vn tip tc ngay trong
thi gian vn ng tranh c, khi c ln ng ta a ct v vic chm dt ng h Lim Yew
Hock v nhng ngi khc c nh tc nhng cy ko khi tay mt a tr. Ti cnh gic
ng ta khi chin dch tranh c ang gay gt dn rng chng ti khng th khng trung thnh vi
nhng tuyn b v chnh sch trong Nhng nhim v trc mt c. Quan im chnh tr
ang c vch ra v chng ti phi tip tc theo ui n. Ti bo m vi ng ta rng chng
ti s tip tc kin nh vi chng trnh ca mnh.

Ngy u phiu, th by 30/5/1959, th yn tnh v trt t tri hn vi k bu c thng

4/1955. Theo nhng iu lut mi m ti thuyt phc Lim Yew Hock thng qua, i bu l bt
buc, vic dng xe hi ch c tri ti a im u phiu l phi php, khng c tr vn ng hay
cho thnh vin ca ng eo biu tng ng xut hin gn cc a im u phiu, nn
khng c nhng tr gy nh hng, p lc, mua chuc hay t lt na. Cuc u phiu chm
dt lc 8 gi ti; vic kim phiu bt u ti by trung tm t 9 gi t v kt thc lc 2 gi 45
sng.

Chng ti chim c 43 trong s 51 gh tranh c, vi 53,4% tng s phiu ca 90% c tri

tham gia bu c. SPA ginh c 4 gh, UMNO 3 gh v mt gh cho ng vin c lp (A.P.
Rajah). Lim Yew Hock thng c ti Cairnhill (nh bi Marshall) v Hamid Jumat thng ti
Geylang Serai. Ti pht biu trong mt cuc hp bo rng: Phn quyt ca dn chng rt r
rng v dt khot. l chin thng ca ci ng i vi ci sai, trong sch i vi thi nt v
chn chnh i vi t c. ng vin c s phiu cao nht l Ong Eng Guan, cu th trng. C tri
n v Hong Lim ca ng ta trong khu ph Tu tn ng nhng bin php thi qu ca ng
ta v s ng h ny ch lm tng thm lng t ph ng ta m thi.
19
CM QUYN

l mt thng li, nhng ti chng my hn hoan. Ti bt u nhn ra sc nng ca nhng

vn chng ti phi ng u tht nghip, lng mong mi c c nhng kt qu nhanh
chng li qu ln, s khuy o ca nhng ngi cng sn, thm nhiu m mu lt t pha
cc nghip on, trng hc v cc t chc, nh cng tng, u t gim, tht nghip nhiu hn
v ri lon cng cng lm. Lim Chin Siong v Fong Swee Suan trong t lu na s hot ng tr
li trong khi ngi Hoa ph hoi ngm chng ti. Khi LennoxBoyd gi in chc mng, ti
tr li rng:

t ngi hiu r nhng nguy nan ca chuyn hnh trnh m Singapore gi y ang bc
vo. Trong nm nm na chng ti thnh cng c n u l ty thuc vo vic chng ti
hoch nh chu o v lm vic ct lc n no, vo vic chnh ph Anh hiu bit n u v
nhng chuyn ang din ra v l do ti sao, v ty vo th cc v thn linh c mt trn ci
hn o nh nhoi 220 dm vung ny. Yu t u chng ti dm khng nh, cn yu t th hai
thuc v cc ng, v yu t th ba ty thuc vo nhng li cu khn ca nhn dn Singapore
khn nguyn cc v ban phc lnh cho chng ti.

Cn mt yu t th t na l thi ca cc lng ging phng Bc ca chng ti.

Ngi u tin ca tng ti mt cch cng khai l th tng Malaya. Nhn dn Singapore c
s chn la tht r rng. Ti xin chc mng PAP ginh c a s nh vy, ng ta pht biu
vi bo ch. Nhng khng phi l li ca Tunku m ca Dato Abdul Razak bin Hussain (sau
ny cng c phong tc Tun), ng quyn tm thi trong lc Tunku vng mt. ng ta
chng my kho lo trong giao thip:

Chin thng ca h cng tt nhin thi. Cc ng khc th chia r v khng th hnh thnh
ni mt phe i lp mnh ch li PAP. Ti rt vui l ng bn ca ti, Tun Lim Yew Hock
ginh c thng li. t ra ng ta cng s l mt i trng mnh i vi chnh quyn. Mt
khc, nu phe i lp mun c hu hiu th h phi on kt li, c vi bn ngoi hi ng,
bng khng tnh trng cng vn s chng c g thay i.

Ti nhn c nhiu th chc mng c nhn ca nhng ngi c cm tnh vi ti, k c ca

th lnh chng thc dn rt ni ting ca Hip hi Fabian, c Hilda SelwynClarke. C ni vi
s quan S c v Singapore Richard Corridon rng ti l mt nh x hi ch ngha tt, ch
khng phi l mt ngi cng sn. James Callaghan, ngh vin ng Lao ng v v sau lm th
tng nc Anh, tng thm Singapore vo u nhng nm 1950, bit rt rnh v min ny,
c li nhc nh trong th chc mng ca ng: T nhng giao tip ca bn thn ti vi t
nc ny, ti bit chnh ph Lin bang s b chm t i n no v ng s phi lm rch ri
cng vic ca ng trn an h. Phn ng ca bo ch y tht mi ngi mi . ang c
nhng ni lo s ni nhng ngi khng hiu tnh hnh.

Chng ti suy ngh kh k trc k tuyn c v kt lun rng Lim Chin Siong cng nhm
ca ng ta phi c tr t do trc khi chng ti nm quyn, bng khng chng ti s b mt
tn nhim hon ton. Th nhng, sau khi tranh c v thng c bng chnh sc mnh, chng ti
quyt tm khi u chnh quyn mi bng cch t chc mt cuc mttinh mng thng li
trc khi h c th v cuc tranh u li ti tc.

Chng ti quyt nh t chc cuc mttinh vo ngy th t, 3/6. Ti yu cu vin

thng c tr t do cho tm chnh tr phm mt ngy sau cuc mttinh v trc khi chng ti
tuyn th nhm chc. Goode mun chng ti nhm chc ngay tc thi nhng quan tm ca ti
l phi c thi gian sp xp mi chuyn, khin ngi Anh ng vic phng thch, hnh
thnh ni cc, v t chc mttinh trc . Goode phn i vi l do ng ta phi lin h vi
London v chuyn th ngi, iu c ngha rng vi k hoch ca ti th s c mt khong
trng khng c chnh quyn khi Lim Yew Hock phi t chc lc b tht c. ng ta khng vui v
chuyn tr ni ny, nhng ti vn gi mnh. Ti yu cu ng ta cho ti c thi gian t
nhng ngi quc gia vo mt v th vng mnh hn trc khi cuc tranh u k tip bt u.
Ti khng ngh trc mt s c chuyn khng hong no. Hm sau, ng ni vi ti London ng
tr t do cho cc chnh tr phm, nhng khi ng lp li rng ng mun ti phi nhm chc
cng sm cng tt, ti ni rng cn phi tham kho kin ca cc ng s .

Ti hp vi y ban chp hnh trung ng ti tr s ng vo bui chiu sut mt ting ng

h, ri tr li Dinh Chnh ph lc 4 gi chiu. George Thomson, gim c S Thng tin, sau
a ra mt bn tuyn b cho cc phng vin ang ch trc cng. Bn tuyn b ni rng sau
hai cuc hp ko di hai ting ng h v sau khi tham kho vi chnh ph Anh, cng nh
to bui u m p v mau chng cho hin php mi, thng c, vi s t vn ca cc thnh
vin mc nhin ca hi ng, quyt nh th cc t nhn c lin can. Cng lc , Goode ni
vi ti ng khng th c ngi m ch; ng s cho ng trn cng bo v cho hin php c
hiu lc k t ngy 3/6. Mt ln na ti phn i v ni rng chng ti ch c th tuyn th
nhm chc c vo ngy 5/6, sau khi Lim Chin Siong, Fong cng su ngi thn cng khc
na khng nhng c th ra m cn chnh thc a ra li tuyn b cng khai ng h cc
mc tiu khng cng sn ca PAP. Ti mun rng li tn thnh phi c ng trn cc bo;
do , chng ti nhm chc ch vo tra ngy 5/6 hai tin khng tranh nhau trn trang
nht cc bo. Goode khng ng , nhng ti nht quyt nh vy ri.

Cuc mttinh ca chng ti din ra trc Ta Th chnh Thnh ph vo m ngy 3/6 m

khng c mt ca nhng ngi thn cng. Chng ti c 43 ngh vin ng trn bc din n, tt
c u mc trng tng trng cho mt chnh ph trong sch s khng cn bt k
chuyn tham nhng no nh tng xy ra ti Singapore trc y v tn ti nhiu quc
gia mi thnh lp. Ti gii thiu ni cc mi gm chn ngi tnh c ti. Ti c mt bi din
vn nghim trng v gn nh bi quan. c rt ng ngi n d, khong 50.000 ngi
Padang trong trt t, hy vng v trong tm trng vui v. Ti chn dp ny lm cho h ng
qu mong c, v chun b phng v trc nhng tn cng m ti bit s c ca nhng
ngi cng sn. H mun i t do nhiu hn nhm gy lt ti Singapore v dng sc mnh
trn hn o ny h tr cho cuc cch mng ti Malaya.

Ti phc ha lp trng ca chnh quyn:

Chng ta ang bt u mt chng mi. Quyn lc ca dn chng thng qua chnh ph dn

c ca h b khun hn trong nhng vn i ni. cha phi thc s nhng g chng ta
mun nhng l mt bc tin ti sp nhp v merdeka. Nhng iu lnh khng t trn
tri rt xung. Chng ch c th c c bng cch lm vic ct lc v bn lu. Chnh ph khng
th to c kt qu tr phi dn chng ng h v duy tr n lc ca chnh ph. C th c nhng
lc m v li ch ca ton th cng ng, chng ti c th c nhng bin php mt lng i vi
mt b phn no ca cng ng. Khi y, xin nh rng nguyn tc ch o cho cc hnh ng
ca chng ti l: li ch ti thng ca c cng ng phi l trn ht.

i vi cng ng ngi Anh, ti c li lu nh th ny:

Cc bn bit khng, chng ti mun s dng khu Padang ny lm ni mttinh tranh c vo

bui ti, nhng c mt nhm nh ngi u c chnh ph thc dn trc y cho quyn s
dng khu ny t chi, khng cho php lm nh vy, mc d h ch s dng sn ny vo ban
ngy cho mt s ngi chi th thao! y, thi th i thay, v s tip tc i thay.

Trong mt din vn quan trng nhm vo nhng ngi c Anh hc, Keng Swee ni rng h
phn ln chu s nho nn ca bo ch ting Anh v ca nh th, nht l ca Gio hi Cng gio.
L mt tng lp x hi, h b phiu chng li PAP, nhng h l thiu s, v ng lu h rng
trong tng lai, h s b mt i cc c quyn c hng di thi ngi Anh, v s phi
cnh tranh bnh ng vi mi ngi khc trn t nc Singapore. tn ti, h phi n lc
hiu c rng nhng thay i ang din ra l th theo nguyn vng ca cc lc lng x hi to
ln nm chm di b mt, ch chng phi th theo nhng mu toan ca cc chnh khch.

Cc t Straits Times v Singapore Standard cha bao gi ng ti nhng phn tch ca chng
ti v nguyn nhn ca nhng xo trn chnh tr, v hu qu l chng ti chng bao gi c th
lm cho nhng ngi Anh hc hiu c rng nhng bt mn su xa v x hi, kinh t, chnh tr
ang khin nhng ngi Hn hc ng h cng sn v ang gip h lt trt t hin c. Gi
y chng ti nm chnh quyn, h phi lng nghe, v bo ch ting Anh phi ng nhng g
chng ti ni. Do vy, chng ti khi s lm cho h phi hiu nhng g chng ti ni, mt tin
trnh bt u bng din vn ti hm ca Keng Swee.

Ngy hm trc ca cuc mttinh, Dennis i Changi bo cho nhng ngi b giam
rng h s c tr t do vo ngy th ba, v vo lc 8 gi sng ngy 4/6, Lim Chin Siong, Fong,
Nair, Woodhull, Puthucheary cng ba ngi khc na bc ra khi Nh t Changi, trc s
cho n ca 2.000 thnh vin PAP cng nhng ngi ng h nghip on ang ng bn
ngoi, vy cc biu ng. H c a ti tr s ca ng, ni h s gp g vi y ban chp
hnh mi. Vo lc 11 gi, h gp g gii bo ch, Nair lm pht ngn vin, v a ra bn tuyn
b m h k.

Ngy hm sau, bo ch ng ti tuyn b ca h:

t c s nht qun hon ton vi l tng mt nc Malaya thng nht, v u

tranh bng nhng phng thc ha bnh, dn ch v hp hin cho nhng mc tiu lu di v
mt Malaya x hi ch ngha, phi cng sn, dn ch, c lp v thng nht Tht l sai lm khi
xem vic tch Singapore khi Lin bang Malaya ch l mt th on ca ring ngi Anh. Ngi
Anh d nhin khng th trnh n phn trch nhim trong chuyn chia tch tai hi ny Tuy
nhin, s tht vn l vic loi Singapore ra ngoi cng chnh l mt s phn nh ni lo s ca
khi a s ngi Malay trong Lin bang rng ngi Hoa a s ti Singapore khng th ht lng
v Malaya, v khng th ng ha vi tinh thn dn tc Malaya c Cng vic ca chng ta,
nhng ngi Singapore, l phi chng t rng nhng s hi v nghi ng nh vy ca nhng
anh em trong ni a l v cn c.

Khi c hi ti sao h ng h vic s dng Php lnh PPSO, Nair tr li: Lp trng ca
chng ti cng ging nh ca PAP, tc l s tun theo cc lut thnh vn chng no Lin bang
Malaya vn cn c nhng lut d tr cho vic giam cm khng cn xt x. ng nh ti
trng i Nair, cc bi bo u r rng v khng lp l nc i. Nhng ti bit Lim Chin
Siong khng my thnh thc. i vi ng ta, y chng qua ch l mt bc chin thut. Ti hy
vng Fong, ngi m Nair b ra nhiu gi thuyt phc, s khng ng tr li pha Lim na.
Nhng ti khng dm chc lm. Ti c gng v hiu ha h bng cch giao cho h nhng chc
v cao nhng khng c thc quyn Puthucheary lm gim c ca mt y ban Khuch trng
Cng nghip mi, v bn ngi khc lm b th chnh tr cho bn B trng.

Nhng pht trin ny c ngi Anh theo di rt st, bi h nng lng mun xem cc b
trng mi ca PAP s cm quyn ra sao. Bill Goode gi cho LennoxBoyd mt bo co
ngy 12/6/1959 nh sau v cuc tuyn c, mt bo co 40 nm sau c li vn cn thy th v:

PAP tp trung vo vic t gii thiu mnh nh mt ng x hi ch ngha dn ch, c

nhng t tng mang tnh xy dng, c s trung thc, nng lc v kh nng cm quyn. Cng
lnh ca h nhn mnh vo nhu cu phi u tranh v c lp thng qua hp nht vi Lin bang
Malaya, v nhu cu phi c s ha hp gia cc cng ng chng tc ti Singapore. H ng h
vic coi ting Malay l ngn ng chung ph b hng ro chng tc v a ra ti chn (sic)
ng c vin ngi Malay. Mt c im ni bt trong chng trnh ca h l nhn mnh n
vic nht thit phi t chc li gung my chnh quyn v cc c quan cng quyn khc, nht l
phi b Hi ng Thnh ph, tit tr nn quan liu, ca quyn v lm vic gim chn nhau.
Trong cc bi pht biu ca ng, cc ng c vin trin khai cc ch ny (sic) ty theo i
tng nghe. Khi lm nh vy, h thng c cp thiu tnh cht xy dng ti cc khuyt im
c cho l c nhng ng khc, ti s th ch c cho l c cc t bo ting Anh, khi
dn Anh hc, v cc doanh nhn da trng. S mit th cc cng quc phng ty cng nh
chuyn ch trch chnh ph Anh hu nh khng c ti bt k khu vc no

S chia r trong s c tri n ha tt nhin s lm cho phe i lp mt i nhiu gh. Ti 13

n v bu c, mt ng c vin PAP ti c vi mt s phiu khng ln Sau k bu c PAP
cng khai tha nhn h khng thnh cng trong vic ginh c phiu bu ca ngi Malay
hay khi dn ni ting Anh. Ngi Malay ni chung s PAP l nhng phn t cc oan ngi
Hoa, h cng khng b thuyt phc bi vic PAP mnh dn a ting Malay thnh quc ng
cng nh vic PAP a ra chn (sic) ng c vin ngi Malay. Trong cc cuc mttinh vn
ng bu c, cc nh lnh o hng u ca PAP c mi n lc chinh phc cc cng nhn
o trng24 ni ting Anh ca thnh ph ny. Tuy nhin, s cn li v cc vng ngoi th b
phiu cho ng c vin SPA, hoc PAP thng c l do s phiu ca c tri n ha b chia s gia
SPA v X hi T do hay ng c vin c lp
 Phn ln cc ngh vin PAP u cn tr, nhiu ngi cn trong tui 20. Tui bnh qun
ca Ngh vin l 35, v thnh vin tr nht l mt ng vin PAP, lm nhn vin ca hiu, mi
22 tui. Ba B trng trc y, J.M. Jumabhoy, Francis Thomas v M.P.D. Nair u i bi
trc cc ng c vin PAP mi tui 20 ny. Tht bi ca Jumabhoy l kh chu nht khi i
th thng ng ta l mt c gi mi 25 tui, tr l b th phn b ph n ca PAP

Do Hi ng lp php mi s di s chi phi ca a s PAP. Sau y l nhng ngh

nghip ca h. (Th ri Goode lit k mt danh sch, gm c 5 gio vin, 4 k gi, 8 cn b
nghip on, 2 th lm tc v 1 nng dn, bn cnh nhng ngnh ngh khc.) Mt thay i
khc na rt c ngha l ba B trng u tin thit lp vn phng ca h ti Ta Th chnh.

Tht ra chng ti mun ct b qu kh bng cch chuyn ch ca chnh ph t Empress

Place sang Ta Th chnh. y chnh l ni Ong Eng Guan khi nghip vi vai tr th trng gia
nhng ri ren v bt an nhng to cho nhng ngi dn thp c b ming ca Singapore
nim hy vng rng chnh ph PAP s quan tm ti cc li ch ca h v s thc lng chm lo
nhng quyn li y.

Ti v cc ng nghip ca ti tuyn th nhm chc vo chiu ngy th Su, 5/6/1959,

ti i snh ca Ta Th chnh, ni Mountbatten u hng trc cc ch huy qun s Nht
Bn ng Nam nm 1945 v cng l ni, ng 12 nm sau, th trng Ong vt b biu
tng quyn hnh ca thc dn Anh, cy kim trng. Ti quyt nh chng ln hnh nh
bng du n ca chnh quyn mi. Vo thi , th tc i hi cc B trng phi c mt ti
Dinh Chnh ph, trc s n nhn tuyn th ca thng c trong l phc mu trng vi m
gn lng trng. Ln ny, vin thng c s i t Dinh Chnh ph ti Ta Th chnh. Ong khng
phi mc ci g c tnh cch nghi l hn mt b nu nht v tht c vt. Chng ti mc o s
mi trng khng ci khuy c v qun di trng. Ti n ng ta t di cc bc tam cp v i vi
ng vo i snh c by bin n s, ch c mt ci bn v my ci gh chng c thi gi
u m by bin th. Ngoi gii bo ch, c 200 ng h vin lm vic ch tnh trong k
tuyn c, cng n mc mu trng. Nhng khng c mt cc b v, mt iu m Choo c ca cm
vi ti cho ti nay. C y cng hot ng rt ht lng v nhng mong s c c mt vo gi
pht . Ti ni chuyn s dn n rc ri vi phu nhn ca nhng ngi khc, v du sao
cng ch l mt nghi thc nh thi. C y vn khng ngui gin. Nhng ti cng khng th
nhng b.

Sau khi n nhn li tuyn th ca chng ti, Goode, vi t cch th nht l Yang diPeruan
Negara (quc trng) v k na l thng c ca Singapore, c li chc mng chng ti. Ti
p t rng: Tht may mn cho chng ti l trong vi ngy mi y chng ti c dp lm
vic vi mt s ngi thu hiu cho cc hy vng v c nguyn ca nhn dn chng ti v
nhng gii hn trong tnh hnh ca chng ti Ti hy vng trong su thng ti trong nhim k
ca ng, ng s tr gip chng ti thi hnh nhim v lnh o t nc Singapore tht hiu
qu, tri chy v m p.

Sau l tuyn th, chng ti ai ny u nhit tnh bt tay vo cuc, ch tm vi cng vic ca
mnh v c gng to uy tn cho chng ti cng nhiu cng tt trc khi nim phn khch b
ngui i. Bng kinh nghim ca mnh, ti bit rng lng nhit thnh khng thi vn khng .
Mun cho cc B trng cng hin tt nht, h phi c nhng vn phng c iu ha khng
kh. iu ny nghe ra c v k cc, nhng nu khng c vn phng c iu ha khng kh, s
kh c th t c hiu qu trong cng vic ti t nc Singapore nhit i ny. Sau nm u
ca ti Laycock & Ong, ti c a vo lm vic ti vn phng chnh. Nng, m t v n o
khng chu ni, nht l vo bui chiu. Ti c ph c ngi i, cc th k ch lm cn bng phn
na nng sut bnh thng, nhn vin nh my c nh sai ti sai lui cn cc lut s li sai
thm khi sa li chnh t cc vn bn y cng nh khi c cho h nh my. ta i hnh, s
vic cn t hi hn na, bi chng ti phi mc o thng c cao, ri gi-l na mt kiu qun
o vn c thit k cho ma ng London gi but. Bc ngot trong i ti v mt tin nghi
v hiu qu l vo nm 1954, lc Choo v ti cho gn mt my lnh mt nga trong phng ng.
T v sau, chng ti cha bao gi b mt ng v ci nng oi ngi. Do vy, ti khuyn khch
vic gn my lnh cho tt c cc vn phng ca c quan nh nc.

Ti chim vn phng th trng trn lu hai, dng chung vi Chin Chye, ph Th tng, mt
vn phng chung, mt phng tip tn v mt phng hp; tin vic lin lc, th k ca ti s
phng gia cc phng ca hai chng ti. Nhng Ong Eng Guan khng lm vic chung Ta Th
chnh vi chng ti; ng chn mt cn nh do nh nc qun l nm trong n v bu c Hong
Lim ca ng v ly lm vn phng ca B Pht trin Quc gia. Ti khng xt k l do ti sao
nn ng vic . Ti khng bit rng ta nh hon ton khng thch hp lm mt
c quan chnh ph; n cn phi c tu sa ton din; phi p b tng, phi i li ng ng
nc v ng dy in, ri bn gh, t ng h s v t st u phi c khing ln qua
nhng cu thang nh hp. Nhng i vi Ong th nhng chuyn ny l khng ng k, l nhng
tiu tit hnh chnh b ng pht l khi mu cu mt trung tm quyn lc ring cho mnh. ng ta
khng mun chia s vinh quang trong Ta Th chnh cng vi ti v Chin Chye. Ch my thng
sau, ti nhn ra l chng hoang tng t i ca ng ta vn cn nguyn . ng ta mun tri
hn nhng ngi khc trong ni cc, mun cho mnh trc mt cng chng cng cn nguyn
v ho quang nh thi lm th trng. Chnh v vy, ng ta cng b nhng k hoch chi tiu rt
ln m khng thng qua trc vi B trng ti chnh hay ni cc g c, v gy nhiu sng st
cho cc B trng khc.

Keng Swee th m nhim B ti chnh v n Ta nh Fullerton. ng quen thuc vi

cng vic dn chnh, nn nhanh chng bt tay vo vic. Ti chnh l b quan trng nht ca
chng ti, v ti cho php ng ta c tuyn chn ngi theo ng. V th k thng trc, ng
chn Hon Sui Sen, bn thn ca ti hi thi Nht chim ng, lc ang lm thanh tra in
a. ng l mt ngi rt ng tin cy.

Tht may l chng ti c th quy t c nhng con ngi nh Sui Sen. Chng ti c qu
nhiu vic phi lm, li c qu t thi gian v cc ngun lc li nh b. C qu t thi gian bi ti
mong mi nhiu lm l c c mt nm cm lnh canh ngt, trc khi phe cng sn t chc
li v gy rc ri cho chng ti. Cn cc ngun lc nh b v ngn sch rt eo hp.

Trong c my ngy, Keng Swee bo co rng chnh quyn c lm chi vo qu d tr v
dng ht 200 triu. ng d kin nm ngn sch 1959 s b thm thng khong 14 triu. C th
c nhng khon tit kim nh, nhng cng khng th hn 5 triu. Do cc B trng c
lu tuyt i ng m ti chuyn ti tr cho cc d n pht trin ngoi nhng d n c
duyt, v thm ch c nhng d n cng s b ct xn thng tay. Nhng bc cn thit nhm
cn i ngn sch tt s khng c lng cng chng ln cc B trng, nhng iu buc
phi vy nu nh chng ti khng mun kt thc nm u ca chnh ph trong n nn.

Ti ng v ni vi ng ta rng tt nht nn tin hnh cc bin php ngay t u nhim

k. Vo ngy 12/6, bo ch ng ti rng B Ti chnh ra lnh s khng c nhng khon chi
ngoi k hoch nu nh khng c s ng ca B trng ti chnh. Nh vy, trong s nhng
khon b nh hng s l nhng ng gp t thin ca chnh ph, tin ng cho cng chc h
mua xe v cc khon hc bng dnh cho hc sinh, hc bng nghin cu v i th du hc.
Nhng iu cng chng t hiu qu g nhiu. Keng Swee ngh ct gim lng B trng
ca chng ti t 2.600 la xung cn 2.000 la mt thng lm gng, v cng ng thi
ct gim lun cc loi ph cp ca cng chc. Mt ln na ti ng vi ng ta. Chng ti t
chc cuc hp ca y ban v nhng vn chung thuc Lin hi ng dn chnh, nhng pha
nhn vin c quan li khng ng tnh bi h cha c cc nghip on trao quyn quyt
nh. Chng ti tho lun vn ny trong ni cc v quyt nh xc tin vic ny bng bt
c gi no. Chnh ph tuyn b s ct gim tr cp k t ngy 1/7, nhng vn tip nhn cc
kin ca cc nghip on cng nhn vin v cc hip hi.

Vic ct gim rt ng k nhng khng gy tai hi, v cng ch nh hng n 6.000 trong
s 14.000 cng chc. Tt c nhng nhn vin c mc lng t 220 la tr ln s b mt cc
khon ph cp, nhng ch c 10% trong s chu nhng khon ct gim trn 250 la mt
thng, v ch c mt t ngi l b ct n mc ti a l 400 la. Khong 8.000 nhn vin c
mc lng thp hn mc ni trn s khng b ct gim g c. Chng ti phi hnh ng l
lng nu nh chng ti mun xc lp tinh thn tit kim v k cng ti chnh ngay t u.
c nhng tht vng ln, nht l t cc vin chc thm nin. Nhng ngi Anh hc tin rng
chng ti ra nhng gii php nh vy l trng pht h v b phiu chng li chng ti.
iu chng phi ng c ca chng ti. Chng ti mun cho mi ngi dn Singapore,
nht l khi a s gm nhng ngi Hn hc, hiu rng v li ch chung, nhng ngi Anh hc
sn sng hy sinh, dn u l cc B trng. Ti ngh h hy sinh nh vy chng phi v l, bi
iu s gip chng ti lm cho mi ngi hiu rng trong k nguyn mi ny, tt c chng ta
s cng chia s gian nan v cng hng vui sng nh nhau.

Cn c mt l do khc na trong chuyn ct gim. K t nm 1952, ti nhn danh cc nghip

on, cn Keng Swee v Kenny nhn danh gii cng chc, thnh cng trong vic buc chnh
ph phi tr lng v ph cp cao hn m chng h g n tnh hnh kinh t. Nu cc
nghip on c tip tc theo ny, chng ti s b kh khn. Khng c cch no hay hn cch
ny bo hiu rng nhng ngy y qua. Mc tit kim hng nm s l 12 triu la. Keng
Swee ci chnh con s c on ca gii bo ch l t 20 n 25 triu la, v nhc cho h
nh rng su thng cn li ca nm 1959 s ch tit kim c 6 triu thi, gip gim mc thm
ht d kin t 14 triu xung cn 8 triu.

My ngy sau, Ong tuyn b nh ch tt c cc v b nhim mi, iu c ngha rng s

khng tuyn ngi cho nhng chc vic cn trng nu khng c s chp thun ca B trng.

Cc nghip on cng chc lp tc ra tay. H t chc Hi ng hnh ng chung i u

vi chng ti, cng y nh chng ti i u vi chnh ph thc dn Anh, v u tranh
phc hi tt c cc khon tr cp. Nhng chng ti chng phi l chnh ph ca thc dn; t ra
lc chng ti cng ang c c s ng h ca khi a s l nhng ngi ni ting Hoa, v
hi ng chng th no ra tay c g c. Tuy nhin ti vn thy bc tc trc hnh ng
ca h. iu cho thy h chng hiu g v nhng th thch nghim trng ang t ra cho
chng ti, v chng bit rng chng ti cn phi ngn chn khng cho phe qu khch khai
thc nhng bt mn ca khi ngi Hoa, vn l nhng ngi gi y c ting ni quyt nh
qua l phiu ca h. Mt s vin chc cao cp phi cho nhng ngi hu gi ngh vic tht qu
t, nhng t nc ang ng trc nhng kh khn to ln v nhng ni him ngho, v chng
ti phi thuyt phc mi ngi rng chnh ph ny s cai tr v li ch ca tt c mi ngi. Ch
c nh vy chng ti mi c th xy dng c thc cng dn Malaya ca ngi Hoa, v lm
cho h thm phn gn b v trung thnh vi t nc m h chn; v l iu quan trng
hn ht v h phi thay i thi ca mnh trc khi cc nh lnh o Kuala Lumpur ng
hp nht v cho php Singapore c c lp vi t cch l mt phn ca Malaya.

Trong ln pht biu u tin ti Quc hi vo ngy 22/7 vi t cch Th tng, ti ln

ting cnh bo: Nu chnh ph PAP tht bi, n s khng lui v thnh phe i lp ch ngy
nm li chnh quyn. H s b chy gi ly thn. Bi ng sau chng ti khng cn c lc
lng no khc c chun b xy dng ch dn ch. Xt cho cng, nu chng ti tht bi,
th lc tn bo s quay tr li. Ti ni rng do vy chng ti cn nhng cng chc hp tc
vi chng ti thc hin nhng iu ha vi dn chng.

Ti sao chng ti li mun lm tn thng nhng ngi phi lm vic vi chng ti? Di
ch dn ch, phi c lc lng dn chnh lm theo mnh lnh ca ng c dn chng
tn nhim Nu nh chng c tai ha no ln hn chuyn b mt cc khon ph cp cc cng
chc nh nc c l nn qu xung m t n tri rng linh hn ca h c cu ri.

Do di sn qu kh, nhng ngi Anh hc ng mt vai tr quan trng, nn ti ni thm:

H c th gip chng ta thu hp khong cch gia qu kh thc dn v tng lai bnh ng.
Nu chng ta khng th xa i s cch bit gia nhng ngi ni ting Hoa v tng lp u t
ni ting Anh, kt qu tht tai hi v cng. Bi nu nhng ngi Hn hc cm quyn, nhng
ngi Anh hc s thnh lnh tr nn nhng k b tc ot mi di mt chnh quyn tt s
c iu hnh bng ting Hoa.

Thnh thong ti vn tip tc gay gt vi nhng ngi Anh hc v hi thc h thay i cho
ph hp vi tng lai. Chng ti Keng Swee, Chin Chye, Kenny, Raja v ti u l nhng
ngi Anh hc v l lnh o ca h. Chng ti khng mun h tr thnh mt lp ngi b
tuyt chng; chng ta phi cng nhau cu mang t nht mt na s ngi ni ting Hoa i theo
vi mnh nu nh h cha vt b chng ti. Nhng nhng ngi Anh hc li qu th vi
chuyn chnh tr n h chng hiu rng h ang gp nguy him. Mc d cc ct gim
c bi b vo nm 1961, nhng nhng cng chc b nh hng cng vn cn bt mn trong
c mt thi gian di, v nu nh chng c nhng bin ng ln sau p ln u chng ti, c
l h b phiu nht tr chng li PAP trong k tuyn c nm 1963. Phi ni rng chnh s e
da ca phi qu khch vo lc qu r rt n h khng th lm g khc ngoi vic ng h
chng ti.

Vo cui nm chng ti c th cn i c ngn sch, v mc thu khng cn b gim st

nh Keng Swee lo s. Nu phi tuyn b li ln na, ti cng vn s ng vi chuyn ct
gim, nhng ch cn chng mt phn ba so vi trc y. Chng cng thuyt phc
khi ngi ni ting Hoa, v mc d cc cng chc Anh hc tt cng s cn bt mn, nhng h
s khng cn b sc na. Tuy nhin, giai on ny cho thy s thiu hiu bit ca h v chnh
tr v nhu cu phi nh hng li cho h, lm cho h thc hn v nhng nguy him v ni
kh khn trc mt. iu xc nhn quyt nh m Keng Swee, Kenny v ti c trc khi
cm quyn, l phi lp mt trung tm chnh tr dy cho cc cng chc cao cp v mi e da
lt cng cc vn nn v kinh t v x hi ca x s. Th nhng, thnh cng, chng ti phi
chim c lng tin ca h v thuyt phc c h rng y chng phi l chuyn ty no.

Chng ti chn George Thomson iu hnh trung tm. Thomson ang tui 40. ng l
mt ngi rt c lng, hiu bit nhiu v l mt din gi thnh thc vi ging ni nng m sc
ca ngi Scotland. ng ging dy v lch s v dy rt hay bi ng rt tn tm vi nhng g
ng ging dy. ng hiu chng ti mun g v chng lu sau m nhim vai tr ca mnh tht
hon ho. ng chn Gerald de Cruz, mt cu thnh vin ca MCP bt ng vi ng li ca
h. ng ta xoay ra lm th k c lng ca Mt trn Lao ng, lm vic cho Marshall v ri
cho Lim Yew Hock.

Vi t cch l B trng Ti chnh kim ph trch nhn s, Keng Swee ly mt ta nh ln

mt tng ca chnh quyn thc dn c lm trung tm nghin cu. Ti ng ra khai mc trung
tm vo ngy 15/8. Ti tuyn b mc tiu ca trung tm l khng ch kch thch tr no ca
cc bn m cn thng tin cho cc bn v nhng vn bc xc ang t ra cho bt k chnh
ph dn c no trong hon cnh cch mng Mt khi cc bn tip cn c nhng vn nh
vy, cc bn s c th gip chng ti hn trong vic tm ra nhng gii php, bng cch lm
cho chnh ph tr nn nhy cm hn v p ng tt hn nhng nhu cu v tm trng ca cng
chng.

Mt s B trng v ti n trung tm to cho trung tm mt li tip cn thc tin,

bng cch tho lun v nhng tnh hung thc t m chng ti hin ang phi i ph. Thot
u, cc cng chc t v nghi ng, nhng cc ging vin r rng chng phi l nhng ngi suy
ngh mt chiu, v h nhanh chng mt i ni nghi ng ban u rng y ch l mt tr nhi s
ty no. V cc ging vin c cng mt nn t duy nh h, cho nn h chp nhn rng chnh ph
qu l thnh thc, rng cc vn nn l c thc v c v nh nan gii, v rng chng ti mun h
cng tc vi chng ti tm ra v thc thi cc gii php. Trong bn nm nm k , Thomas
thnh cng trong vic gip h hiu c cc l thuyt chnh tr, cc gii php dn ch i vi
nhng mu thun x hi v phng php chin tranh du kch. H tr nn hiu bit v nhng g
ang xy ra trong mt th gii rng ln hn, cc nguyn nhn ca cuc cch mng ti ng
Nam , v nhu cu cn phi c s thay i trit v quan im v ng li nhm i ph
c vi nhng thch mi. Nhng v lu v di th mi quan h gia chng ti vi h cng
vn cha hn l thun tho.

Mt vn ti cng d liu trc l chuyn tr nn quen ln vi quyn hnh Ti chng

kin nhng g xy ra vi Ong Eng Guan ti Hi ng thnh ph, chuyn nhng k tht th s
dng quyn lc lm lc ra sao mt khi h thng th. Ti cnh gic cc B trng ca mnh, cc
th k quc hi cng cc ngh vin c phn cng gip cc B trng x l cc khiu ni
ca dn chng l ch qu say m quyn lc v khng c lm dng n. Ni th d hn lm, v
trong nhiu trng hp, chng ti cng vn c xung khc vi cc cng chc nh nc.

Chng ti quyt nh tn dng c hi v khai thc s ng h mnh m ca dn chng sau khi

thng c. Chng ti t chc hng lot chin dch c tuyn truyn rm r lm sch ng
ph, dn dp cc bi rc, v pht c di nhng ch t trng nhch nhc. l mt bn sao y
khun cch lm ca cc nc cng sn vn ng rm r mi ngi, k c cc B trng, lao
ng bng i tay ca mnh phc v nhn dn. Chng ti thy chng c l do g ch c ring
MCP mi s dng c nhng phng php v ng c y ng vin mi ngi, thc y h
t n nhng mc cao hn v thc cng dn, s sch p chung v s gi gn ti sn cng.
Vo Ch nht no th Ong Eng Guan tp trung cng chc lm v sinh bi bin Changi. Vo
Ch nht khc th ti cm cy chi i qut ng cng vi cc lnh o ca cng ng a
phng.

Cn nhng chuyn khc na chng ti cng mun lm. Keng Swee v ti phc ha v
thnh lp Hip hi Nhn dn, mt mt trn hp php bao gm tt c cc t chc x hi t
nguyn ln, cc cu lc b v cc hi th thao, m nhc, ma, v v nu n. Chng ti xy
dng c hn mt trm trung tm sinh hot nhng trung tm ln thnh ph, nhng ci
nh hn nng thn dng lm ni gio dc v gii tr. Bng bn, bng r, cu lng, c tng,
hc sa radio, t lnh, cng mt s lp dy v cc ngh k thut l mt s hot ng ca cc
trung tm y. Chng ti cn mun to cho cng chng chuyn g tch cc lm, v tp cho
h ng v pha php lut v trt t. Mi trung tm s c mt th k t chc qun l trung
tm v phc v cho nhu cu ca nhng ngi sng quanh vng. gim st cc trung tm, B
Phc li X hi s c i thnh B Pht trin Cng ng.
 Chng ti t chc L on Cng chnh thu dng nhng thanh nin nam n tht nghip,
khoc cho h b ng phc bn qun s, gom h v sng trong cc ln tri g v dy cho h
canh tc, lm cu ng, xy dng ni chung l a h vo k lut v quan trng nht l lm
cho h khi nhn nh v tch s trn ph.

Chng ti cng phi to k lut cho nhng ngi c cng n vic lm, bi chng ti rt
cn phi thu ht v kim sot c cc nghip on ngn h ng b cun vo nhng cuc
nh cng chnh tr. Do , chng ti thit lp ta n trng ti kinh t. Trong thp nin 1950,
ngi c s d c nhng quan h ch th tt p phn ln l nh c nhng th tc trng ti
c tnh cch bt buc gip kim ch c cc bt mn. Theo yu cu ca chng ti, h c
vin th k thng trc ca B Lao ng l Harry Bland sang gip chng ti. Sau khi ta c
thnh lp, B trng c th ra lnh cho bt k cuc nh cng ln no, nht l trong nhng
ngnh dch v quan trng nh giao thng cng cng v in nc, cng phi a ra trng ti
phn x. Mt khi a ra trng ti, vic mt nghip on c tip tc bi cng ch kt qu l
bt hp php, v nu nghip on c khng khng, h s b rt giy php hot ng. Thm
na, trc khi nh cng, phi c mt cuc u phiu kn, ch khng ch l gi tay biu quyt
sau mt bi din vn xch ng m ti vn thng thy.

Mt khc, chng ti cng chia s quan im ca nhng ngi cng sn l mt trong nhng l
do khin Trung Quc cng nhng nc chu khc, ngoi tr Nht Bn, ri vo lc hu l do
ph n cha c gii phng. H phi c t ln ngang hng vi nam gii, c hng s
gio dc v c c hi ng gp ht sc cho x hi. Trong ma vn ng bu c, chng ti s
dng mt trong nhng bui pht thanh chnh tr dnh cho chng ti ni bng bn th ting
Anh, Malay, Quan thoi v Tamil tuyn truyn cho ch trng ca chng ti v quyn li
ca ph n. Th nhng chng ti li chng tm u ra mt thnh vin n ca PAP n ni lu
lot m trch chng trnh bng ting Anh. Sau khi Choo th qua ging ca hai b v
ca hai ng c vin thuc Vn phng Lee & Lees, c bc vo vn phng ca ti, ni ti ang
tho lun vi Keng Swee v Raja, ni rng hai ngi ni nh nh qu, khng mnh m.
Lc c i ra, hai ngi bn ca ti ngh l nn giao cho c. Ti hi c, v sau mt pht
ngp ngng, c ng . Raja vit tho, v c sa li cho ging nh l do c vit. Bi pht biu
c y ban chp hnh trung ng thng qua v c dch sang cc th ting khc, v c
c n bng ting Anh trn i pht thanh Radio Malaya. C mt on tht l quan trng:

"X hi ca chng ta vn ang c xy dng trn gi nh rng ph n l thp km hn

nam gii v mt chnh tr, x hi v kinh t. Huyn thoi ny l chiu bi che chn cho s bc lt
lao ng ph n. Nhiu ph n cng lm cng vic y nh nam gii nhng li khng c tr
ng mc lng Chng ti ang a ra nm ng c vin n trong bu c k ny Hy
chng ta cho h (nhng ng khc) thy rng ph n Singapore mt mi trc tr h v s
l bch ca h. Ti ku gi n gii hy b phiu cho PAP. y l ng duy nht c l tng, lng
thnh thc v kh nng thc thi cng lnh bu c ca mnh.

y l mt cam kt rt trng i, nu khng ti khng ng cho v ti pht biu nh

vy trn i pht thanh. Ti mun thc hin n tht sm, mc d iu c ngha l phi hi
thc nhn vin d tho bn cc phng ban ca B T php. H lc tm cc tin l lp php ti
nhng nc khc, son thnh Hin chng Ph n, v c chng ti thng qua thnh lut
trong vng mt nm. Hin chng coi ch mt v mt chng l iu kin hn nhn duy nht
v coi ch a th, vn l cung cch ph bin t trc ti nay, l mt ti phm ngoi tr i
vi nhng ngi Hi gio, bi tn gio ca h vn cho php n ng c bn v. Hin chng
rt bao qut v lm thay i a v ca ph n trong x hi. Nhng n cha thay i ni c
nh kin vn ha l cha m thch con trai hn con gi.

Cng thm vo cn c nhiu iu t c d dng khng cn phi hoch nh g c nh

hng lot v nghim cm chng vn ha vng do Pang Boon, B trng Ni v, tin hnh.
Vn ha vng l mt cch ni nm na trong ting Quan thoi ch cung cch sng suy i v
bc nhc khin cho Trung Quc phi qu mp vo th k 19: c bc, ht thuc phin, sch
bo khiu dm, a th v v b v mn, bn con gi vo nh cha, tham nhng v thi mt
ngi lm quan c h c nh. Vic bi xch vn ha vng vn do cc thy gio gc Trung
Quc du nhp vo Singapore, h tim vo u c ca hc sinh cng cha m ca chng tinh
thn phc hng dn tc, th hin r rng qua mi chng sch gio khoa, cho d l gio
khoa vn chng, lch s hay a l. iu cn c cng c thm qua cc bi bo ca bo ch
ting Hoa cnh t vn ang say m trc nhng bo co v mt nc Trung Quc cch mng,
trong sch, trung thc v nng ng.

Pang Boon ra tay l lng vi mt tinh thn thanh sch st sng. ng ra lnh trit sch
cc bng nhm hi kn ngi Hoa, v coi chuyn mi dm, nhng mn trnh din thot y, cc
cu lc b chi my bt bng, c nhng bi ht i try u l bt hp php. iu chng lm
tng s tht nghip v cng chng lm cho Singapore tr nn km hp dn hn i vi du
khch. Th nhng thy th vn l mt phn ca s dn tm tr ca Singapore, chng lu sau h
cng m tm c nhng chn mua vui nm np trong cc x xnh m chng ti l i. Nn
mi dm vn tip din trong b mt; nhng chng ti gc tm n sang mt bn bi khng th
cm trit n m khng phm phi nhng hnh vi ngu xun v km hiu qu.
 Chng trnh c ngha nht ca chng ti l trong vng mt nm gip cho mi tr em
u c ni chn hc hnh. ng anh v ca ti, Yong Nyuk Lin, gi l B trng Gio dc
khin chng ti ly lm hnh din: trong vng 12 thng, ng khin cho s hc sinh c i
hc tng ln gp i, bng cch chuyn mi trng thnh hai ca hc. ng xc tin mt chng
trnh tng cng o to gio vin, v bt nhiu gio vin k cu ln lm hiu trng. ng
cng m ra nhng lp dnh cho ngi ln dy ting Malay vn gi y tr thnh quc
ng, v pht ng phong tro dy cho ngi Hoa bit c bit vit, ly ting Quan thoi lm th
ting ph bin trong s cc nhm phng ng Hoa. Dn chng mun cm thy h ang ci
thin chnh mnh v tng lai ca mnh, v chng ti trao cho h phng tin. Chng ti vn
dng cc phng php rt hu hiu vn l ca cc ng cng sn. Cng nh trong chuyn vn
ng qun chng, chng ti cng thy chng c l do g m MCP mi c quyn s dng
nhng k thut nh vy.
20
LC QUA NHNG KH KHN TRC MT

Ti cm thy bn khon khi cm quyn vo tui 35. Ti khng c kinh nghim g v

qun l ngay c vic qun l vn phng t vn php lut ti cng giao khon cho Choo v
Dennis. Ti quyt nh phi ch thn tm hiu c cu chnh quyn v phi thng sut v cc B.
Ti mun nm c cm ngh ca cc nhn vin cp cao, bn cht cng vic ca h, quan im
v cung cch lm vic, c th bit c nn thay i n no nu mun gii quyt cc vn
nn v chnh tr, kinh t v x hi. Ti cng mun nh gi ti lc ca tng B v sp xp li
nhng ti lc tng cng sc mnh cho nhng B quan trng nht.

Trc ht ti n B Ti chnh, v rng khng c ngun ti chnh th khng th lm c

chuyn g ht, th ri ti ving B Ni v. Chng ti cn c ngun tnh bo tt v nhng phn t
qu khch, cn phi nhy cm v hiu qu trong vic i u vi h, v nu c th c, phi
chn trc mi nc c ca h. Ti cng mun bit liu chng ti ang c c nhng ngi
ng chc c nng lc hay khng, nhng con ngi c th gip chng ti thu c tin tc,
phn tch, suy ngh, hoch nh, vn l nhng iu cn thit cho vic vch ra mt chin lc
phn cng cn ph h. V ng ph, ti mun cnh st phi c k lut, nhng cng kin
quyt, dt khot v cng rn mt khi chng ti quyt nh dp b mt v biu tnh hay mt
cuc bo lon va mi chm mm. Ti cng quyt nh rng h khng c hnh ng theo
kiu km ci, vng v nh di thi Lim Yew Hock, thi m h c hun luyn thc hin
mt chc nng chng c g hay ho v cho nhng ngi cng sn c c li ko c khi
dn ni ting Hoa.

Ti kinh l B Ni v vo thng 10, bn thng sau khi nhim chc, v pht biu trc
cc s quan cao cp ca ngnh cnh st nhm ng vin tinh thn ca h. Ti ni vi h rng ti
ngh s c chuyn ri lon trong khong mt nm na. Ti mun h phi chun b tht tt
i ph. Gim c cnh st Alan Blades l mt ngi dong dng cao, t ni, c chm ru d bc
v eo knh. ng l cu gim c ca S c v, t khi lm cng vic ca mt s quan cnh phc,
nhng ng hiu rt r mi nguy t pha ng cng sn, v c l ngh rng ti qu gn vi h
v li ch ring mt quan im m nhiu s quan cp cao ca ng cng ngh vy. Ti khng
bit phi mt bao lu ng ta mi c th kt lun c rng ti bit chuyn ti lm v rng ti
ht sc nghim tc khi ni rng chng ta phi chng li h m khng c mt lng khi
dn ni ting Hoa.
 T tng nha cnh st Pearls Hill, ti n Phng iu tra hnh s, v ri n S c v
gp vin gim c mi l John Linsell. Linsell lm vic gn nh c i trong vai tr mt s
quan cnh phc, v rnh r trong vic kim sot bo lon nhiu hn l thu thp tin tnh bo.
ng khng gy cho ti c n tng l c u c tinh t cn thit hiu c chin lc v
chin thut ca ngi cng sn. Do , ti quyt nh s hp vi ng cng vi cc nhn vin cao
cp ca ng u n hng tun ti c th nghe trc tip t cc s quan vn l nhng chuyn
gia v an ninh m khng phi qua s lc la ca Linsell. iu ny qu thc c li. Hai s quan l
Richard Corridon v Ahmad Khan sau ny t ra l nhng nhn vin cc k xut sc; khng c
nhng phn tch thng tin khn ngoan v am hiu ca h v cch x tr y kinh nghim trc
nhng tnh hung nhy cm, chnh ph hn phi gp nhiu iu t hi.

Chuyn kinh l S c v ca ti tht ng gi. Vo mt ngy kh c th no qun trong

thng 10, ti c trnh mt chng h s vi ba ngoi in hng ch m mu : "Gp l Bt".
S h s lu nhng hnh chp cc nh lnh o quan trng ca MCP, mi h s u c ghi
ngn gn cc chi tit ct yu lin quan n nhn vt . ng nh ti ngh, trong s c hnh
ca Eu Chooi Yip. Eu l mt con ngi rt c nng lc, thng tho hai th ting Anh v Hoa, tt
nghip i hc Raffles, mt ngi ng thi vi Hon Sui Sen ng ny c n thm Sui Sen ti
nh ti trong thi Nht tm chim. Lc y ng l mt nhn vt cnh t thuc loi cp tin, v v
sau ti cng c bit ng l cp lnh o trong ng ca ng c mnh.

My trang sau, tim ti nh mun ngng p mc d ti ngh mt ti chng c g l bin sc.

Ti nhn thy nh ca chnh ng c mnh. Ti khng ngng li qu lu, nhng cng nm
c nhng d kin quan trng. ng ta chnh l Fang Chuang Pi, tng hc ti trng Cao trung
ting Hoa, v lm vic cho t Nan Chiao News, mt t bo thn cng b ng ca ngay sau khi
tuyn b tnh trng khn cp. T tn ca ng ta, ti nhn ra ngay ng ta hn l anh trai ca Fung
Yin Ching. Fung (tc l Fang theo ting Quan thoi) l mt c gi Hoa 25 tui, nng ng, dng
v du hin, thnh thc, chm ch m chng ti a ra tranh c trong k bu c. C gi y
ang l dn biu n ca PAP, i biu cho Stamford.

Mi hai tun sau khi ti nhm chc, Yong Pung How bt ng n nh ti vo sng sm
trong khi ti cn ang v sinh. Ngi hu ng anh ta l mt hc sinh ngi Hoa nn bo anh ta
hy n vn phng. Vo lc y, Choo thy anh ta ch hng hin v mi anh ta vo ch
phng khch. Anh t chi dng im tm m ch ngi ni chuyn trong lc ti dng ba. Anh t
Kuala Lumpur n, hi ti xem liu c th a ra li pht biu ng tnh vi MCA c hay
khng trong v bt ng gia h vi UMNO, ng minh Malay ca h trong Chnh ph lin hip
ang cm quyn. Anh va c bu lm ch tch y ban tuyn truyn ca MCA vo lc xy ra s
cng thng ti Lin bang v vn gio dc ca ngi Hoa. Ngi Hoa ang cm thy b e da,
bi cc nh lnh o ca UMNO c v nh ang quyt tm thu tm ht quyn hnh, ch cho
php cc cng ng khng phi ngi Malay tham d trn danh ngha. V rng Yong quen thn
vi ti, nn ch tch MCA ngh anh ta nn gp ti nh ti by t s ng h cho cng cuc
u tranh ca h. H ngh, vi t cch Th tng ca Singapore v l ngi lnh o ca PAP,
ti c ch ng v nh hng vi ngi Hoa ti Malay, trong khi MCA cm thy mnh yu t
n thm hi.

Ti ht sc bi ri v thy kh v cng trc vic ngi bn c mun ti c mt lp trng

c th gy xung t vi Tunku v ng UMNO. Ti ni vi anh rng tuy ti ng cm vi
MCA tht, nhng khng th c chuyn ti gy ri cho Tunku v UMNO theo kiu no , v rng
mc tiu hng u ca Singapore l hp nht vi Malaya. Ba mi su nm sau, Yong vn cn
nh r chuyn . Anh k ti nhn mnh nhiu ln rng: "Ti phi ngh n Singapore
trc." Anh chng qu tht vng, bi anh cng d liu phn ng ca ti. Anh bit ti thng
thn v ci m vi anh. Nhng l ra ti phi bit lng nghe anh cn thn hn thay v xem yu
cu ca anh l s can d khng ng lc vo cc k hoch ca ti. Ti l ra phi nhn c
ngha ca nhng quan im sc tc mnh m nh vy i vi Singapore nu Singapore tr
thnh mt phn ca Malaya. Nu tm hiu n ngun ci ca vn gio dc, c l ti
cnh gic sm trc nhng nhng b ln m chng ti s phi thc hin nu nh chng ti
mun cng tc vi cc nh lnh o Malay trong Lin bang.

Trong lc nguy c cng sn thm nhp chnh quyn v nn hnh chnh tr thnh thng
trc, th mi quan tm chnh ca chng ti trong thi k ny cn l chuyn nhng ngi bt
cng tc nhng ngi Hn hc ca i hc Nanyang.

Tri qua nhiu nm, tng v mt i hc ting Hoa l mt p t khi nhng thnh qu
ca Cng ha Nhn dn Trung Hoa lm dy ln ln na lng kiu hnh v ngn ng v vn ha
Trung Quc. Gii tr thc, vi s h tr ca bo ch Trung Quc, khuy ln i hi phi c
mt i hc dy bng ting Hoa. Trong thi k thc dn, ngi Hoa khinh th nhng bin gii
gi to m cc ng ch da trng dng ln trn khp vng ng Nam , v gi ton vng
ny l Nanyang, tc Nam Dng (Bin Nam). V Singapore l ni c ngi Hoa chim a s, n
tr thnh trung tm gio dc ca ngi Hoa. Nhng n lc y vn cha c trng i hc
ting Hoa no.

Cuc thnh vng bt pht ca th trng cao su trong thi Chin tranh Triu Tin u thp
nin 1950 khin cho cc thng nhn y tr nn giu c. Khi Tan Lark Sye, ng vua cao
su v l ch tch ca Hokkien Huay Kuan Singapore, mt hip hi ca bang hi ngi Hoa ln
nht, vo thng 1/1953 ngh thnh lp mt trng i hc ting Hoa, lp tc c s hng
ng rng ri ngay. Vo thng 5 nm , Cng ty trch nhim hu hn Nanyang c ng k
theo Php lnh Cng ty. Hi Hokkien Huay Kuan tng 500 mu t cao su bc mu ti Jurong
pha ng ca o. Gii cng nhn ngi Hoa, phu ko xe, nhng ngi bn rong, ti x tc xi
v cc phu phen ng gp mt ngy lng ca h.

Vo thng 3/1956, Vin i hc Nanyang chnh thc khai ging vi 584 sinh vin ng k
theo hc ti ba trng m thut, thng mi v khoa hc dy bng ting Hoa. iu ny c ngha
l s ny sinh thm nhng vn chnh tr, v rng khng c ting Anh th cc sinh vin tt
nghip s khng kim c vic lm. Chng ti cng bit rng chng chng th chy vin i
hc ny, t ban ging hun cho ti sinh vin, s b nhng ngi cng sn li cun, y nh cc
trng trung hc ting Hoa vy.

Vo nhng thng cui ca nhim k Tng y vin, Lim Yew Hock ch nh tin s S.L.
Prescott ca i hc Western Australia lm ch tch ban thanh tra. Ban thanh tra trnh
cho chng ti mt bo co khuyn co chnh ph khng nn cng nhn bng cp ca Vin i
hc Nanyang, bi tiu chun ca h rt thp. Bo co ny lp tc gy nn phn ng d di t
pha cng ng ngi ni ting Hoa, gii doanh nhn lnh o cng ng ny xem bo co l
coi thng nng lc hon ton xng ng ca h, bi h ang iu hnh v can thip vo
cng vic ging hun chuyn mn, mt chuyn l ra phi dnh cho mt ngh vin mi ng.

c bit, Tan Lark Sye, ch tch hi ng nh trng, rt bc tc i vi chng ti. by t

s thch thc ca mnh, ng ta b nhim tin s Chuang Chu Lin, hiu trng thn cng ca
trng Trung hc Chung Cheng, tng b thi hi, lm vin ph, v ng cn c hnh ng khc
na t l s coi thng chnh quyn l tng lng sinh vin thu nhn trong nm . Ti bit
chuyn ny s gip MCP c t do hn trong vic s dng vin i hc ny lm ch o to
cn b cho h, nhng lc chng ti chng th no tnh chuyn can thip m khng phi tr
mt ci gi chnh tr rt t c. Ti ghi nh trong u rng s tnh chuyn vi Tan sau ny
thi.

l bi hc u tin cho ti v s khc bit gia quyn lc chnh thc theo php nh v
sc mnh chnh tr cn thit thc thi quyn lc . Nyuk Lin trnh vi ni cc mt bn
d tho nhm tc b kh nng khuy o chnh quyn ca Tan bng cch cho chnh quyn c
cng thm quyn i vi Nantah (tn vit tt ting Hoa ca Vin i hc Nayang) nh l c
thm quyn i vi Vin i hc Malaya Singapore. Chng ti ph ci c ln trc s th
s ca gii php y. Nyuk Lin bc vo chnh quyn sau 20 nm ln ln trong ngh bo him, v
mc d ng l mt B trng y nng lc, ng vn cha hiu ht chuyn ng tnh gii quyt
l nan gii n c no. Ti khng bao gi qun c ngy Ch nht 30/3/1958, khi m trn con
ng di 14 dm t Nantah n Bukit Timah Road v vo thnh ph c nght nhng dng xe
ang nhch ti tng cht mt n d bui l khai ging ca vin i hc ny. Ti c th cm
nhn c s gn b tnh cm kinh khip ca dn chng ngi Hoa i vi d n ny. D lut
ca Nyuk Lin s gy nn bo lon ni cc trng trung hc ting Hoa.

Do vy, chng ti xp vn li, v ch mi n cui thp nin 1960, sau khi tch khi
Malaysia, chng ti mi c sc mnh chnh tr p t k lut ca nh nc ln vic k
ton ti chnh, vic b nhim nhn vin v hnh kim hc sinh ca vin i hc ny. lm
gim cng thng trong giai on cn ha hon v tranh th thi gian, chng ti b nhim
mt hi ng th hai gm cc bc hc gi trong nc lo vic duyt xt li bo co ca Prescott,
ri vo thng 2/1960 chng ti cng ch nhn c mt kt lun tng t. Nhng cho la
tt nghip u tin ca vin ri vo tnh trng tuyt vng do khng mong g c nh nc
tha nhn v tuyn dng l kh c th chp nhn c v mt chnh tr. Chng ti tho lun
chuyn ny tht cn thn trong ni cc v quyt nh chng ti phi dnh cho mt t trong s h
c c hi c bc vo lnh vc cng quyn, nhng mt cp thp hn so vi nhng ngi
tt nghip Vin i hc Malaya.

Thng 10/1959, ti n Nantah, pht biu trc mt nghn sinh vin ca trng. Lot tt
nghip u tin ca trng gm 400 ngi ang cn vic lm, v ti ni rng chnh quyn s
thu dng 70 ngi 50 cho cng tc gio dc, 20 cho cc b phn khc. Thnh tch ca 70
ngi ny s quyt nh cho tng lai ca nhng ngi sau . "Nu la u tin cc bn
chng t l nhng nhn vin c nng lc v c k lut, sn sng ua tranh bnh ng vi nhng
ngi Anh hc, v c s ng gp cho x hi, gi tr ca cc bn tt s c tha nhn." Chng
ti cng cp hc bng hu i hc cho nhng ngi c iu kin ra hc cc i hc
nc ngoi, nht l v khoa hc v k thut. Chng ti tin tng rng iu ny s xoa du nhng
ngi xut sc v trc nghim gi tr ch thc ca h. H c trn an, nhng ch l tm
thi. Nhng ngi cng sn vn tip tc thm nhp ngm ngm lin tc v mi ngy h u li
ko thm c nhng ngi mi.

Trong khi ch da ca chng ti trong khi dn chng Hn hc ang gp phi s cnh tranh
ca nhng ngi cng sn, th s h tr o ut ca chng ti t pha cc cng nhn o trng
theo Anh hc trc sau cng vn c vy. ng nh ti lo s, tin trnh chnh n gung my
gy ra kh nhiu chuyn v. Ti b nhim Chin Chye ph trnh trng Bch khoa
Singapore, bi ng ta rt quan tm n vn gio dc k thut. iu , tuy nhin, li l con
dao hai li. Khi nhn thy cc gio trnh ca trng khng tng ng vi nhng nhu cu tin
liu ca chng ti, ng ln ting ph bnh hiu trng v ban gim hiu; v khi ng sa thi
tc khc ban gim hiu, hiu trng bn t chc. iu ny gy ra bi ri v s hi, v rng nhn
vin nh trng cm thy bp bnh, v cc gio s, phn ln l ngi da trng nc ngoi, bt
u tnh n chuyn tm cng vic khc. iu ny cng xy ra i vi Qu Tn thc Ci thin
Singapore (Singapore Improvement Trust), c quan ph trch v vn gia c thi chnh
quyn trc y. y, Ong Eng Guan thng x s theo kiu chuyn on thng thy ca
ng ta. Ong lin tc quy nhiu v hnh h cc vin chc da trng, ng k cho Keng Swee
nghe cch lm th no "chi" nhng ngi nc ngoi (lm vic trong c quan ny), nhng
ngi ny vn ang gi nhng chc v cao trong Hi ng thnh ph, ang chu s kim sot
ca ng ta vi t cch B trng pht trin quc gia. Trn th h s gp phi s phn khng ca
nhng ph t c ng ta tin cy, trong khi ng ta li xi gic nhn vin bn di h v cc
th k gy rc ri cho h. Chng chng th chy h s u hng v b vic m i m khng c
cht tr cp bi thng no.

Ong c mt vin ph b th tn l Val Meadows, mt nhn vin rt gii, kin quyt, c thnh
tch xut sc trong thi chin tranh. Meadows l ph b th cho Hamid Jumat khi ng ny cn l
y vin chnh ph ph trch chnh quyn a phng, v phc tho cc th phc p ca
Hamid gi cho Ong khi gia h c s bt ng vi nhau vi kt cc cui cng l Ong b mt
chc Th trng. Ong hn Meadows lm.

Ba mi su nm sau, Meadows nhc li chuyn y rng ng khng ng mc th ch

li n nh vy. ng b tng v cc o pha Nam xem c th lm c g ci thin v
pht trin nhng o y. Lc ng lm vic cho Hamid, ng son xong cc k hoch v bnh
vin, ging o, bn tu, ng s, trng hc, trung tm sinh hot v cc hp tc x nh c,
v ng thc hin vic ny rt nhanh. Nhng thay v c khen thng, ng ta li b ui c
ra khi chc v B trong lc vng mt. Lc quay tr v B ca mnh vo mt sng th by
tho bo co, ng tht ht sc sng st khi thy vn phng ca mnh bin mt. Khung g
cng cc vch, ca ra vo, ca s knh, my iu ha khng kh, bn gh, thit b vn phng tt
c u bin mt khng li cht du vt, ch cn tr li khonh din tch trng khng. Vin
th k thng trc bo li rng ng ta lm theo ch th ca B. Meadows phi s dng vn
phng th k a phng. Vo chnh lc y, Ong bc vo thng thc v chng hng ca
Meadows, nhng Meadows bit kim ch khng xy ra phn ng qu ng. Th hai tun
sau, ng a n xin t chc, nhng li c vin trng c quan bo rng phi nn li bi
chin dch tip tr "c chun b" ri. chnh l vic ti tc v tr v trch nhim ca
Ong v ch th cho Val Meadows thc thi nhim v ca ng ta ti vn phng ca ti.
 Ong cn phm nhiu sai lm khc na, v ton b ni cc ln s ng dn biu i n kt
lun rng ng ta ang tr thnh mt gnh nng, ch khng phi mt ti sn gi tr cho chnh
quyn na. Keng Swee trc y than phin bng cng vn gi cho ti rng Ong yu cu
phi cp cho ng ta 415 triu dng cho vic xy dng cng s m khng h trnh k hoch
chi tit hay l gii vic chng s c hon thnh th no. Do , ti tch Hi ng thnh ph
ra khi quyn kim sot ca ng ta, ch th cho ng ta phn b cc b phn ca c quan ny cho
cc B tng ng. Tr tru thay, li bo cha trc cng chng li l ng ta cn phi tp trung
vo vn xy dng cng s, v v l do hnh thc, ti cng iu chnh c cu ca mt B
khc na.

Ti c Val Meadows lm ph b th ca ti v trao cho ng ta trch nhim gii th Hi

ng thnh ph, lp ra mt y ban theo lut nh, ph trch cc phng ban v giao thng cng
cng, in, nc, cht t ca c quan ny, ng thi x l xem phi lm g vi cc phng ban
khc. Ti mun by t vi cc vin chc v cng chc gc ngoi kiu ni chung rng ti khng
chp nhn nhng g xy ra v ti khng s g chuyn b xem l b nhn ca h.

Ti min cng hnh ng chng li Ong, nhng khng phi v ti s ng ta s thay th ti.
Ti khng ham chc v Th tng; bt k ai gi chc v ny cng u s tr thnh mc tiu tn
cng hng u ca nhng ngi cng sn, ti chng thch th g cho lm vi mt vin nh nh
vy. Ti bit Ong s khng c can m chi ci tr . Ti chng kin cnh ng xanh
nh tu l khi h cha vo ng ti mt hi ngh ca ng hi thng 8/1957 v khin ng ta b
loi khi ban chp hnh. V sau, mc d ng ta l B trng c gii ngi Hoa ng h mnh
m nht, ng cng t chi trin hn Php lnh PPSO theo yu cu ca ni cc, v chng ti
phi giao cho Chin Chye thc hin bi pht biu dt khot m chng ti tha thun. Nhng
Ong vn l mt din gi Hokkien xut sc nht ca chng ti. Nu h b ng ta, chng ti s lm
uy tn ca ng i vi cng chng st gim v kh c th tm u ra ngi thay th c ng.

Ong, ri nn kinh t, gii cng chc, nhng ngi cng sn, cc tr ngi v ngn ng tt c
nhng vn trc mt chng cho chng ti c c cht thi gi lui li v nh gi
thnh tch ca mnh. Th nhng c mt ngi tuy c quan h mt thit n cuc din, nhng
vn c th a ra c nhn xt khch quan v su thng u tin cm quyn ca chng ti, v
cng l su thng ti chc cui cng ca ng ta ti Singapore l Bill Goode, cu thng c,
ngi m trong su thng qua tr thnh quc trng tm thi. ng tm tt nhng ngy
u cm quyn ca PAP trong ba bn bo co gi B trng Ngoi giao ca ng. Bo co th
nht ngy 26/6, bt u bng mt nhn xt lc quan:
 Cc B trng mi l nhng con ngi thng minh. H dnh nhiu suy ngh cho chng
trnh chnh tr ca h, mt chng trnh c trnh ra trc c tri thng qua cc bi pht biu
c chun b thn trng. V t tng, h l nhng ngi x hi ch ngha cc oan, nhng h
nhn ra nhng hn ch thc tin t ra cho hon cnh c th ca Singapore vi t cch mt
trung tm thng mi quc t. H cng nhn chn ra c sc nng ca vn nn kinh t ang
t ra do mt dn s gia tng nhanh nhng li k vng mt mc sng cao ti mt thnh ph m
thu nhp ph thuc vo s kinh doanh thnh t trc sc cnh tranh gay gt. Trn ht, h cn
b m nh bi mi e da ca cng sn.

thnh cng, h phi duy tr c s ng h ca cc tng lp lao ng v hc sinh ngi

Hoa. iu ny lm bc l im yu ca h, v rng h s buc phi mm do trc thi ca
cng chng vn i nghch vi gii lm n, bun bn, l nhng gii m h ang trng cy t
c tin b kinh t. Vic h b m nh bi cuc u tranh thc h nhm hng c tm t
tnh cm ca cng chng v ch ngha x hi dn ch hn l ch ngha cng sn c th gy bt
li cho mt gii php cho nhng vn khc trong chuyn lm cho nn kinh t ca Singapore
t hiu qu

Cc B trng cng quyt nh hn ch tham d vo cc hot ng giao t. n tng

chung m h ang c gng nui dng l mt tinh thn cng hin tn tnh cho trch nhim cai
tr v li ch ca qun chng.

(Do ) h t gi mnh l nhng ngi phi cng sn v ct lc chng minh rng h

chng phi l nhng con ri ca phng Ty. H nhy cm ngay vi c nhng li khen tng ca
phng Ty, v rng h xem iu ph hoi s ng h ca qun chng ngi Hoa khuynh t
Singapore dnh cho h, khi ngi m h ang kin quyt gi khng cho ri vo tay ca nhng
ngi cng sn.

MCP, trong nht thi, xem ra kh m ng u c vi mt chnh quyn m r rng

ang nm c s ng h nhit thnh ca s ng dn chng ni ting Hoa. Chnh ng Lee
Kuan Yew cng nh gi rng thi k y thin ch ny c th ko di mt nm hay hn
na.

Hai thng ri sau , vo ngy 7/9, ng cng vn cn c v lc quan, tuy rng c lit k
nhng thiu st ca chnh quyn chng ti.

Tht kh m nhn ra tt c bn h chnh l phi PAP cc oan ca bn nm v trc, chu

nh hng ca cng sn v c gng ginh quyn lc da vo s h tr ca qun chng c c
bng cch khai thc nhng bt mn ca cng nhn, nng dn, hc sinh ngi Hoa v tr thc
tr. Nhng cng s sai lm khi ngh rng chnh chuyn cm quyn lm thay i nhng con
ngi tr tui y.

"Ti hng tun u c hp vi Lee Kuan Yew vo chiu th nm ti Dinh Chnh ph, ti
chng ti ni chuyn thoi mi v thng thn vi nhau. Ti thy ng ta ht sc l chn chn. ng
ta vn cn c nhng nh kin v ni m nh, nhng ni chung ng ta rt tinh , lun lun
nhanh nhy v thng minh. Ti thng hay ch trch v cch hnh x ca chnh quyn ng ta,
cnh co ng thng thng v nhng hu qu m ti thy trc. Thnh thong ng ta c th
nh chnh thng tin ca ti hay trnh by n theo mt nh sng khc. Thng l u c l do
hp l bin minh cho nhng g m chnh ph ang lm; chnh cung cch thc hin n mi l sai
thi. Ni chung, ng ta chp nhn ph bnh ca ti, nht l trong chuyn hnh x ca c quan
cng quyn. Cu tr li ca ng ta l cc B trng ca ng phi trng thnh qua gian kh
bng cch nhn thy h qu ca nhng sai lm ca h; rng ng ta khng th gim st h qu
cht ch; v rng h s phi hc hi ly."

"Trong khi nhng chuyn ln h vng vng v c trch nhim th i vi nhng vic nh
h li c v y cm tnh v kh chu. Chng ta s c nhng kh khn v u t thng xuyn
khi lm vic vi h; s rng ri v hiu bit ca chng ta s b lm dng. Nhng h c kh nng
thnh tu c nhiu iu; v hin ti khng c gii php cng tc no khc u. Cc ng i
lp khng c dn chng tin cy v thm ch c th s khng cn tn ti c na."

Vo ngy 23/11, ng ta vit bn bo co sau cng ca ng, c mnh danh l bo co "h

c", s d n c gi nh vy v cc thng c Anh thng np cc bo co cui cng ca h
khi h lm l h c.

Kh c kh nng l gii lnh o hin nay ca PAP s cng khai t coi mnh l nhng ngi
chng cng. Th nhng, quan im ca chnh quyn i vi ch ngha cng sn th qu tht rt
tt, v do vy chng ta c l do vng chc cm thy th thi. Ti vn cn tin rng vic xem
cc nh lnh o PAP hin nay l nhng ngi cng sn ngm l sai lm hon ton. M t h l
nhng ngi chng cng ngm ngm c l gn vi s tht hn.

Bt chp nhng n lc rt ln ca cc B trng Singapore nhm ginh c s tha nhn

ca cc B trng Lin bang, nhng thi ca Lin bang cng vn l nghi k. Th tng gi
y ang nhn ra rng chng c my hy vng hp nht trong thi gian nhim quyn ca chnh
ph Lin bang hin nay, v ng cng nh gi rng chuyn cng khai nhn mnh v vic hp
nht ti Singapore ang gy ra rc ri chnh tr v nhng phn i cng khai sau ti Lin
bang. Nhng ng vn quan tm gi vng cho Singapore trong tnh trng modus vivendi (tm
c) theo hin php nh hin nay v tip tc gi mc tiu hp nht nh th mt nh hng c
tnh quyt nh i vi nn chnh tr ca Singapore. ng ng khi tin tng rng qu l tai
hi cho c Singapore ln Lin bang nu chuyn hp nht khng thnh v Singapore phi quay
sang hng khc lo cho tng lai ca n. iu quan trng tt cng i vi tt c chng ta l
chuyn khng nn xy ra.

Nn tnh th hin nay l ng Lee Kuan Yew nm vng ni cc ca ng v ni cc ht sc

on kt. H, c l ngoi tr Th tng, u c nhng sai phm, iu tt nhin phi c, v ti
ngh rng, h u c nng lc y nh ngi ta nh gi v h lc ban u. H rt hiu rng iu
hnh mt chnh ph kh khn hn l t chc mt ng phi chnh tr thnh cng. Nhng nhn
chung, h c mt bc khi u tt p trong vic thc hin nhng ng li h tuyn
b. V Th tng yu cu ti hy hon vic ph phn nng lc ca h cho n khi h nhim
quyn c mt nm. Cho n nay, phn ln nhng g ng ta ni u ng c.

"Chnh sch ca chng ta l phi tip tc cng tc vi chnh ph PAP v lm ht sc mnh

bo m thin ch v s tin cy ca h. Do , chng ta s c th tr gip h to cho Singapore
mt chnh quyn n nh v c nng lc, v ch c nh th chng ta mi vt qua c nhng
kh khn vn vt thng xuyn cng nhng khiu khch m ti chc l chng ta s gp phi."

Cng ging nh gio s hng dn ca ti Hc vin Raffles, Goode cho ti mt nhn xt

t t. Tuy nhin ng khng bit ni ti v cc ng s cn gp phi nhng kh khn g, v s
nh gi ca ng s sai lm n mc no nu cuc din chuyn bin khc i. Bo co h c ca
Goode c mt nh hng mang tnh quyt nh i vi vin cao y Anh k nhim, ngi
Selkirk, hay ni cho chnh xc hn, i vi ph cao y l Philip Moore, mt quan chc ca S
Cng dn v Anh, tng l th k ring ca Selkirk khi ng ny lm B trng Hi qun.

Trc khi Goode ra i vo ngy 2/12, ti vit th gi ng ni rng ng phc v

tuyt vi cho n hong v x s ca ng, nhng ng cng phc v tuyt vi cho nhn dn
Singapore. ng tng nhn xt vi ti trong mt ln gii lao: "Chng ti c mt y l bi c
phn trm. Nu chng ti chng cn phn trm no, chng ti s ra i." ng khng h gi v, v
ti trng ng hn v iu . Do ng chn i bng tu, ch chng phi bng my bay, v
nc, nn ni cc chng ti sp thnh hng di bn tu tin ng.

Vi s ra i ca v Thng c Anh cui cng, chng ti phi chn ngi ng u x s ca

mnh. Chng ti chn Yusof bin Ishak, ch nhim iu hnh ca t Utusan Melayu, tr thnh
ngi tha k chc v ng, v quc trng u tin ngi bn x. Chng ti cn n mt ngi
Malay c tn tui nh ng cho Lin bang thy rng ngi Singapore sn sng chp nhn
ngi Malay l lnh o ca mnh, v ti bit ng l mt con ngi tt, gin d v c hnh. V
ng, hi nh tui hn ng, l mt ph n si ni, vui tnh v qung giao. ng tuyn th nhm
chc ti phng khch Ta th snh vo ngy 3/12, cng y nh ni cc su thng trc .
Nhng trong khi ni cc tuyn th trong s si, trong cnh bi tr git gu v vai, th vo dp ny,
chng ti c thi gian hn t chc mt cuc l tn c mt nhng nhn vt trong gii kinh
doanh v cc cng ng quan trng, thnh vin ca cc ngoi giao on, v cng c thi gian
b tr ch ngi hp l. Chng ti t chc vo lc 8 gi sng trnh kh tri nng bc lm cn
tr cho on diu hnh khong mt ting mi lm pht quanh Ta th snh khi m quc k
mi c ko ln v ca on xng bi quc ca mi, vi s c mt ca cc dn biu trn khn
i v cng chng ng quanh.

Chuyn l c cng l mt chuyn lm nhiu kh, bi mt ln na phi c s tn trng tnh

cm chng tc. Ngi dn ni ting Hoa th mun mu cho n hn, ngi Malay th mun
v trng, nhng mu truyn thng ca h biu tng lng can m v s thanh khit. Nhng
Indonesia dng mu v mu trng trong l c ca h ri, v Ba Lan cng vy. Ngi Hoa,
do n tng vi nm ngi sao vng trn l c ca Trung Quc, nn mun c nhng ngi sao.
Ngi Malay th mun c mt trng li lim. Chng ti chn mt mt trng li lim i
cng vi nm ngi sao mu trng, thay v mt sao theo truyn thng ca Hi gio. Nm ngi sao
tng trng cho nm l tng ca t nc: dn ch, ha bnh, tin b, cng l v bnh ng.
Nh th chng ti ha hp c cc biu tng v l tng chng tc khc nhau.

Sau cng chng ti cng tha thun xong v quc huy, gm mt con s t v mt con h
l nhng con vt h tr nm hai bn mt tm khin c hnh mt trng li lim v nm ngi
sao, bn di l hoa vn dng cun c hng ch Malay Majulah Singapura, c ngha l "Cu chc
cho s thnh vng ca Singapore".

Vic chn quc ca c phn d th hn. Mt nhc s ngi Malay l Haji Zubir Said sng tc
ra mt bn nhc rt ph hp. N khng mang m iu hnh khc, ho hng nh bi Marseillaise
ca Php hay bi quc ca Arise, Arise, Arise, (Dy M i) thi khng chin cch mng ca Trung
Quc. Giai iu ca n c sc thi a phng v li ca bng ting Malay ph hp vi khu hiu
ca chng ti, Majulah Singapura.

Tuy c nhng vp vp trong su thng cm quyn u tin, chng ti cng t c nhiu

nn tng quan trng cho cc chnh sch ca nh nc, k c vic khi ng bc u cho mt
chng trnh xy dng nhm lm thay i b mt ca Singapore. Vo thng 3/1960 chng ti
gii tn c quan Tn thc ci thin Singapore v chia cng vic ca c quan cho y ban pht
trin v gia c (HDB), mt c quan trc thuc quyn ca B trng pht trin quc gia, v cho
Cc k hoch, c quan t di quyn ca Th tng. Th ri chng ti c Lim Kim San lm
ch tch ca HDB. y l mt b nhim ht sc quan trng. Kim San l bn hc ca Keng Swee
trng AngloChinese School v i hc Raffles. ng l mt doanh nhn, mt con ngi thc
t, sng to, tng t ch ra mt ci my ch bin bt c. ng qun l cc ca hiu cm ca
cha v v cc trm xng ca cha rut, bn cnh ng cn l gim c ca mt trong nhng
ngn hng ln trong nc. ng l mt con ngi a ti. Keng Swee mun rng bt k khon
tin no dnh cho HDB xy dng nh cho nhn dn cng u phi c chi tiu tht tha
ng, v Kim San s lo c chuyn . Ong Eng Guan khng cn c php phung ph cng
qu na.

Ngay sau khi c b nhim, Kim San n gp ti. Vi t cch B trng pht trin quc
gia, Ong ra lnh cho ng ta trc tip thu cng nhn xy dng, v do vy ct gim c s
nh thu xy dng l nhng ngi ng trung gian, nhng "k bc lt cng nhn". ng ta mun
HDB tr thnh mt ng ch gng mu. Kim San bt ng vi chuyn ny. ng hi ti: "ng
mun ti xy nh hay mun ti tr thnh mt ng ch i mn nhng ngi th xy dng?
Nu ng mun c nhng cn h, th ti bit cch cho xy nn nhng cn h; ng hy
chuyn cho ti, ti s lm ra nhng cn h cho ng. Nu ng mun ti thu trc tip cng
nhn, th tt hn ng nn kim v ch tch khc. Nh thu no cng c nhng nhn vin gim st
cng trnh ca h, nhng ngi b con v c cng ng tin cy ca h, nhng ngi ny hoc
c quan h thn tc hoc lm n lu di vi ng ta. V nhng ngi c trong tay nhng
kp th ring ca h, h bit tng ngi trong nhm h v bit cch tr th lao tng xng vi
kt qu cng vic."

y l mt mnh li qung co chnh tr khc na ca Ong. Ti hy b lnh ca ng ta v

bo Kim San c tip tc nhng g ng ngh l tt nht. ng lm ra cc cn h. Vo thng
6/1960, xy ra mt m chy ln ti khu Bukit Ho Swee, khin khong 30.000 ngi ri vo
cnh khng nh. Trong vng 18 thng, Kim San lo c nh cho h, nhng cn h mt
phng vi nh bp v nh v sinh dng chung. ng cng xy dng c mt khu nh trong
khu vc bu c ca ti trn ng Cantonment, mt v tr ni bt. Cc c tri ca ti c th nhn
thy n c xy ln v mong ti lc c dn vo trong . Nu nh n khng tin ti lc
hon tt vo thi im ca k bu c ti, ti c th khng ti c c c.

Tt c cc chnh quyn mi u mun t chng t mnh bng cch thng qua nhiu o lut
mi v tung ra nhiu d n mi. Chng ti cng lm ti tp nh vy, trc khi kp c vn
bn. Vo thng 3/1960 ti cng b cc k hoch ti t chc y ban Cng Singapore thnh
Cc Hi cng Singapore. K , chng ti xc tin tho lun v Hin chng Ph n a
Singapore bc sang k nguyn mi ca ch mt v mt chng v bnh quyn. Th ri
chng ti lp nh quy ch Ta n Quan h Cng nghip da trn m hnh ca c, v b nhim
Charles Gamba, gio s kinh t hc ti i hc Malaya lm ch tch. Tng lm trng ti trong v
nh cng ca hng xe but Hock Lee, ng ni danh l c thin cm vi gii lao ng, nhng
khng h mang v mun trit gii ch nhn c. Chng ti tung ra mt chng trnh k hoch
ha gia nh gm 1.000 ngi tnh nguyn, nhng ngi ny c hun luyn c ng qun
chng v c quyt tm lm gim mc tng dn s 4% hng nm hin nay. Quan trng nht l d
lut cho php chng ti c quyn hn rng ri hn chng tham nhng. l iu u tin
trong s nhiu th nhm cng c php lut sao cho ngi vi phm c th c truy t v kt ti
trc ta. iu ny dn n vic lp ra mt c quan mi l Vn phng iu tra hnh vi tham
nhng, gip gi cho Singapore c trong sch.

Chng ti tuyn b s ti tr nh nhau cho i hc Malaya ( Singapore) v i hc

Nanyang, nhng cng s i hi nhng chun mc nh nhau. Cng ngang ngc nh mi khi,
Lin hip Sinh vin i hc Nanyang pht biu trn c quan ngn lun ca h l t University
Tribune rng trong khi h vui v c i x bnh ng th ng thi h cng mun vic ti tr
l v iu kin. Chng ti khng vui, nhng cng chng ni g. Chng ti ci thin tng lai
ca nhng ngi theo Hn hc bng cch cho php h hc ln cao qua i hc Malaya. Chng
ti cho m cc kha d b i hc gm ba hc k cc khoa ngh thut, lut v khoa hc nhm
trang b cho cc sinh vin khng ni c ting Anh c cht lng tr thnh sinh vin ca
i hc Malaya.

Tuy nhin cc k hoch kinh t ca chng ti li chng my kh quan. Vo thng 9, chng ti

c ni chuyn vi Malaya v vic thnh lp mt th trng chung hn ch, nhng h thm ch
cn th hn c trc na. Mi chuyn tr nn t hi n khi mt nh sn xut a
phng nh m rng nh my se si cotton kim lun dt ra vi thnh phm, tin cng
tr thnh tin quan trng, bi nh my s tng lc lng lao ng thm khong 300 ngi.
Chng ti ang rt cn cng n vic lm.

Du lch khi y vn hy cn l mt k ngh non tr ti chu , bi hu ht khch du lch u

mun n thm cc nc pht trin. Chng ti ly nm 1961 lm nm "Du lch phng
ng", c nhng bui biu din my bay, trin lm truyn thanh v truyn hnh, trng by xe
hi, trin lm phong lan, trin lm nhip nh, ri l Quc khnh vo ngy 3/6 v tip l hai
tun l hi vn ha. ng l mt chng thu ht o ut.

Chng ti t hy vng vo nhm y ban Vin tr K thut Lin Hip Quc, n Singapore
vo thng 10 nhm kho st a im khu cng nghip xut Jurong v c vn v nhng loi
hnh k ngh ph hp. Chng ti c ci may nh vic chn ngi ng u nhm l Tin s
Albert Winsemius. ng l mt k ngh gia ngi H Lan. ng sng ba thng Singapore v
c nhng ng gp u tin trong s nhiu ng gp cc k quan trng ca ng cho s pht
trin ca Singapore. ng l mt doanh nhn ht sc thc t, hiu r nn kinh t ca chu u v
chu M sau Th chin th hai. ng ta s ng vai tr ln trong cng tc hoch nh kinh t ca
chng ti v sau ny.

Thi y chng ti ty thuc rt nhiu vo mu dch, nht l hot ng trung chuyn (tm
nhp ti xut). Hi thng trc c mt nhm Indonesia n tho lun phng cch tit
tr chuyn mu dch tht thng, v ci thin thu nhp ngoi thng ca h. H mun
chng ti ng cho Indonesia mt t l ngoi t ng k trong tng gi tr h xut khu sang
Singapore, i li h s mua mt khi lng hng ha theo tha thun thng qua chng ti.
Nhng qu thc rt kh lm cho khu vc t nhn chu hp tc; s chng c ai chu khai bo tr
gi nhp khu hoc xut khu ca h sang Indonesia c, hay chu khai bo xem h thc s
mua hay bn nhng g, s lng ra sao, gi c l bao nhiu; cc hng tu bin Indonesia s ghi
ha n thp hn tr gi hng ha ca h, v thng s dng cng mt giy php xut khu
gi i cng s lng hng ha thm mt ln na; vn vn.

Cng vi tnh hnh cng n vic lm l mi e da ngy cng r dn ca pha nhng ngi
cng sn. Hi ng an ninh ni chnh ang ngy cng khng vui trc sc mnh ngy cng ln
ca cc nghip on, v ang mun chnh ph Singapore ra tay i u. Ti t chi. Nu lm
nh vy, chng ti c th cui cng ri cng i n hnh ng y nh Lim Yew Hock, n gin l
tng giam nhng ngi hot ng, v nh vy s ging nh kiu cng ta cnh cc di, chi non
cng nhiu. Goode bt n xanh cho ti ra tay theo kiu nh vy trc khi ti nhm chc.
Nhng ti cn phi chu p lc thng xuyn ca pha Malaya mun ti ra tay hnh ng na.

Vi t cch mi l cao y Anh v l ch tch ca Hi ng an ninh ni chnh, Goode t

chc cuc hp u tin ca hi ng vo thng 8. Ong Eng Guan, Pang Boon v ti i din cho
Singapore, cn tin s Ismail bin Dato Abdul Rahman, B trng Ngoi giao, i din cho chnh
ph Malaya. Ismail vn l mt bc s, ln, c hi bo ph v en so vi mt ngi Malay bnh
thng, ng c mi tc qun, ria mp, eo mt cp knh gng sng, v trn ming lc no
cng ngm ng v. ng l mt ngi trm tnh, kn o v l mt ngi rt m nh gn.
lm vic hu hiu vi ng, ti li phi cm li my cy gy gn m ti b l trong c mt thi
gian di. Ti mn v knh n ng v tnh tnh thng thn ca ng. ng bit cng vic ca ng l g
l nn an ninh ca Malaya. ng lng nghe kin ca nhn vin mnh.
 Khi ti bit r hn v cc B trng Malaya, th ng l mt trong s nhng ngi ti rt tin
tng. ng trung thc v chn thnh trong quan h vi ti, v ti tin tng rng ng cng p
li tnh bn v s tn trng ca ti. ng l nhn vt quan trng th ba trong hng ng lnh o
ca UMNO, sau Tunku v ph Th tng Tun Abdul Razak. ng khng c c sc li cun
qun chng v thn th qu tc nh Tunku, cng khng c u c rt nhy bn nh Razak,
nhng Ismail li l mt nh lnh o ng tin cy nht v mang tnh quyt nh. ng c l s l
mt v Th tng rt gii nu nh ng khng mt qu sm v bnh tim.

Ti cuc hp u tin ny, Singapore trnh hai vn kin: mt l t cc chuyn gia trong
S c v, v mt t cc B trng mun phng thch nhng ngi c quan h gn gi vi
PAP trong thi gian h b bt gi. Goode vch ra rng cc chuyn gia ca S c v bo co
rng nhng bin c trc y ang c xu hng lp li cng vn chuyn nhng ngi cng
sn xy dng sc mnh thch vi chnh quyn v ng hi rng liu c phi ngu ngc
khng khi ra tay ngn chn v nghin nt i th ngay by gi trc khi n tr nn qu pht
trin. Ti khng ng . Goode buc ti phi gii by ng li ca mnh. Chnh sch chung, ti
ni, l ng nhng ngi cng sn iu khin mnh. Nu chng ta, u tin, khng bit
chun b c s cc cng nhn trung lp ngi Hoa hiu rng cc nh lnh o ca h b bt
gi bi v nhng ngi ang lm hi cho nn kinh t v do lm e da n cng n vic
lm ca h, chng ta s mt h. Khng c cho h tin rng cc nh lnh o ca h b bt
bi v l nhng nh hot ng nghip on tt v ngu nhin thn cng.

Ismail khng hiu cch lm ny. ng gii thch ng li cng rn Lin bang c tc
dng bp m mu lt ca nhng ngi cng sn ra sao. Ti ni rng Malaya khc vi
Singapore. Chnh ph Malaya c th mnh tay vi nhng ngi cng sn m khng b mt lng
a s cng chng bi phn ln l ngi Malay. Trong khi chnh ph Singapore cn phi lo
ly lng cng chng s ngi Hoa cn lng khng, nht l gii tr thc, nhng ngi vn c
th tc ng n nhng ngi cn lng khng. Goode quen vi li ngh ca chng ti, nhng
khng l ra v li ch ca Ismail.

Chng ti cn phi vng vng i theo quan im ca mnh. Vo cui su thng u tin ca
chnh ph, vic xy dng mt trn thng nht ca cng sn vn tip tc tin trin. Lim Chin
Siong v cc ng ch ca ng li ko c nhiu nghip on v phe vi cng sn, v khi h
chim c a s, Tng lin on lao ng (TUC), vn c s tham gia ca c cc nghip on
thn cng ln khng thn cng, tch khi Lin hip Quc t cc Nghip on T do (ICFTU)
do phng Ty bo tr. V rng ICFTU c lp ra i trng vi Lin hip Nghip on Th
gii vn chu nh hng ca Moscow, nn nhng ngi thn cng mi ly c rng ICFTU
tham gia vo cuc tranh ginh quyn bnh chnh tr.

Cng lc h tc ng mnh n Fong Swee Suan v li cun c ng ta tr li. Devan

Nair th mt tinh thn trc vic h c th d dng lm hng ba nm lm vic ca ng vi Fong
Changi. Khc vi Nair, Fong l mt ngi Hn hc, mt tn v nhng chuyn v phong tro
cch mng ti Trung Quc v khng h c mt thang gi tr no c th dung np c quan
im cch mng x hi v bin i kinh t theo phng php ha bnh. i vi nhng ngi
mang Hn hc nh Fong, cch mng l phi c bo lc. Khng c bo lc, ni theo bin chng
Mc, "ch l ci lng". Trong bt k trng hp no ng ta cng khng cng li c sc li
ko tnh cm ca bn b c v lng tn trng truyn thng. Woodhull v Puthucheary chng lu
sau th cng thun theo pha c th mnh v r rng l kh c th b h b c. H c lp
Nair m khi y, vi s ng ca ti, t chc b th chnh tr vo thng 2, tham gia vo
cng tc nghin cu v vit lch nhm "gp phn cng c nn tng thc h v l thuyt cho
PAP."

Lim Chin Siong v Fong t c ht sc mnh ny n sc mnh khc, tranh th c phe

thn cng trong TUC, khng ch nhng nh lnh o nghip on c Anh hc m cn rt nhiu
ngi c hc vn Malay na. iu khuyn khch h tung ra nhiu pht biu mang tnh ch
trch quan im ca chnh ph v chuyn nhng ngi b bt gi v chuyn nghip on, n
ni ti phi cnh bo trc quc hi rng nu h c thch thc nh cm quyn, h s b tr
a mnh. Sau ln , ba trong s cc b th chnh tr Lim Chin Siong, Fong v Woodhull
chnh thc tuyn b quan im ca h cng vn y nh lc h c phng thch hi thng
6/1959: tc l ng h PAP v ng li ca ng ny l t c s c lp thng qua cuc
hp nht vi Lin bang.

Vo thi im , h ngh vic hp nht hy cn l mt tng lai m m ti cng vy

nhng tuy vy h khi dy nhng i hi v mt Singapore c lp m khng cn phi hp
nht.
21
THUA M HONG LIM

Ti c bit rng mt Ong Eng Guan bt mn ang c m mu cng vi mt s dn biu

nhng khng bn tm lm, v ti tin ng ta chng bao gi c th kim a s ng h ng ta.
Th nhng ng ta li tr nn liu ri. Nu khng th nm quyn c, ng ta s ph hoi chng
ti, cho d MCP s l ngi hng li. Ti hi ngh ng vo thng 6/1960, chi b Hong Lim ca
ng ra 16 ngh quyt, bn trong s nhm gip ng ta ginh c s ng h ca nhng
ngi cng sn.

nh tan nghi ng ca ti, Lim Chin Siong v cc ng ch ca ng trc khng ngh

rng h s khng dnh dng g n Ong. Tng Lin on lao ng a ra mt tuyn b ni
rng mc d PAP c nhng lm li, nhng h cng s khng ng h ng ta. Nhng ti tin
rng hon ton c th l h nm c cc bn b thn ca ng ta y ng ta vo hnh
ng ny. Cc ngh quyt ku gi mt ng li chng thc dn hn na, th ngay tc th
nhng ngi b giam gi, v tu chnh li hin php ngay. Ni khc i, t tr v i ni vn cha
. Ong cng vy, cng mun c c lp. Trong ng, ng b c lp, v sau hai ngy tranh
ci, hi ngh nh ch chc v ca ng cng vi hai dn biu ng h l S.V. Lingam v Ng Teng
Kian, mt ngi Hoa gc Hokkien cng nh Ong. C ba ngi th ri ri ch ngi ca mnh
v bc sang ngi bn phe i lp trong Hi ng lp php.

Ong tr nn bn chn. ng b mt i a v ngi sao v khng cn xut hin trn nhng

hng tt st do ca bo ch na. Do ng bt u thu ht ch bng cch lm nhng chuyn
bt ng v chi ni. Vo thng 9, ng trnh mt kin ngh yu cu Th tng phi u tranh
trong Hi ng an ninh ni chnh phng thch v iu kin tt c t chnh tr. iu ny chng
gip ch c g cho ng ta. Mt ln na, iu ny s ch c ch cho nhng ngi cng sn, mc
d h khng tin v coi thng ng ta. Nhng iu s gy rc ri cho chnh quyn. Ti khi
ang Sarawak, do Chin Chye ngh mt tu chnh nhm vch r rng chnh ph Lin
bang, vn c ting ni quyt nh trong Hi ng an ninh ni chnh, kh c th ng vi
chuyn phng thch nhng ngi m h ngh rng ang c sy cho s nghip ca MCP. V bi v
cng vic ca chnh quyn l nng cao mc an sinh cho ngi dn Singapore thng qua vic
hp nht vi Lin bang, nn chnh ph khng c i ngc li vi quan im ca chnh ph
Lin bang.
 Chin lc ca Ong l vch mt chng ti l nhng y t ca quc, v ng ta gi y cn
tin thm mt bc xa hn na. Vo thng 10, ng pht biu rng George Thomson, gim c
S Thng tin, gi y l ngi ch o v l trit gia ca ti; ti l con ri ca ngi din vin
ni bng bng v George Thomson l din vin . ng ta mun lm tiu tan v th ca ti
trong khi dn ni ting Hoa bng cch m t ti nh th ci loa pht ngn ca mt ngi vit
din vn v c vn thc dn. Ong tuyn b Val Meadows, ngi m ng ta cho trit h vn
phng, v Alan Blades, thanh tra cnh st, cng ang git dy ti nh vy. Khi ti thch ng ta
lp li nhng pht biu bn ngoi Hi ng lp php, ng ta im lng.

Thay vo , trong k hp k tip ca Hi ng lp php, ng ta t co ti l c tinh thn

gia nh tr, khi ni rng ti b nhim Kwa Soon Chuan lm ph thanh tra ca Cc thu ni
a bi ng ta l anh r ca ti. Mt ln na, ti yu cu Ong hy lp li nhng g ng ni
bn ngoi ngh trng, th ng ta cng nn thinh nh trc. Chin Chye, vi t cch l ch tch
Hi ng lp php, a ra mt kin ngh kt n Ong c hnh vi mt danh d v ngng chc
Ong cho n khi Ong c li xin li vi Hi ng. Ong trnh mt kin ngh tuyn b Quc
hi khng c quyn kt n mt dn biu. ng thch ti t chc cng vi Ong v ng c trong
k bu c b sung ti cc khu vc bu c ca mnh, khng nh li nhng li co gic chng PAP
ca mnh, v Ong cn pht biu rng y ban Cng v gm ton nhng ngi ng h PAP. Ong
ng c mt cuc iu tra v nhng li co gic , do mt y ban ca ton Hi ng tin
hnh, nhng trc khi Hi ng hp vo ngy n nh cho vic ny, Ong t chc. Chng ti
tuyn b s thnh lp mt y ban iu tra do mt thm phn ca ta n ti cao lm ch tch
nhm iu tra cc tuyn b ca Ong, v sau khi bo co c trnh v tho lun trong Hi
ng, mt cuc tuyn c b sung s c t chc Hong Lim.

Vo ngy 3/1/1961, thm phn F.A. Chua c ch nh lm ch tch y ban, v t ngy 17/1
n ngy 1/2 , y ban t chc mi ln nghe iu trn. Mc tiu chnh ca ti trong cuc
iu tra ny l buc ng ta phi chng minh c tt c nhng li buc ti m ng gn cho
ti. Bo co ca Chua, trnh vo thng 2, cho thy nhng tuyn b hon ton v cn c v
ba bi, v Ong chng phi l ngi ng tin cy. Chng ti tho lun v bo co ny sut
hai ngy Hi ng v kt n Ong l c hnh vi lm mt danh d. Ti vch trn rng ng
ta l mt k ni di, mt con ngi tm thng, nh nhen. Ti hy vng rng iu ny s lm
lung lay ch ng ca Ong trong gii ngi Hoa Hong Lim. Nhng ti khng th c sai lm
no ln hn.
 Chng ti t chc mt chin dch vn ng bu c sut 9 tun lin, t ngy 11/3 n
29/4. Chng ti a ra ng c vin l Jek Yeun Thong, phng vin vit din vn u tin
bng ting Quan thoi cho ti.

Tuy nhin, sau hai cuc mttinh ti Hong Lim, chng ti bit rng mnh vn cha ginh
c s ng h g nhiu. Hnh nh ca Ong trong lng ngi dn vn khng b st m g
c. ng ta ban cho dn chng qu nhiu n hu bng cch ph mc ng ph cho
nhng ngi bn rong. ng ta cho t cc vi nc cng cng, lp n ng v ni v
chuyn cp giy php tc xi thoi mi. Dn chng sn sng b qua nhng li ni di v nhiu
tht bi khc ca ng ta. H bt mn ch v chng ti khng chu cp nhp cnh cho b con ca
h t Trung Quc qua, mt iu gi y ng ta nu ln thnh vn ln, mc d Ong cha tng
lm nh vy bao gi lc cn l mt B trng. Ong bit rng nu chng ti lm nh vy, s c
rc ri ln vi cc sc dn khc, c vi gii ngi Hoa c Anh hc, v chc chn s lm cc nh
lnh o Malaya tc gin. C tri khng mng ti bn kin ngh c tnh cht thn cng ca Ong.
Chng ti khm ph ra nhng chuyn ny khi chng ti c lm cho ra l. Ti i khp Hong
Lim, mt khu bu c ng dn nm trung tm Chinatown, ln ln xung xung nhng cu
thang g p p ca nhng nh xng xiu vo vn ng hu nh tt c mi ngi, i khi
cn phi ti lui cng mt ch i ba ln. Dn chng t t th c, nhng ng h th khng. Chng
ti rng ht sc mnh, nhng chng ti bit h qu gn b vi Ong. V chng ti cn phi
tnh ton n Lim Chin Siong, vn cng ang bt mn bi chng ti sa i lut php cho
php chnh quyn kim sot tt hn cc nghip on thn cng v cc hip hi vn ha.

Lim Chin Siong mun bi b Hi ng an ninh ni chnh bi ng ta bit nu ng ta vt qu

nhng gii hn no , Hi ng s ra tay, v nu hi ng ra lnh bt giam cc lnh t cng
sn, chnh ph Singapore s khng h c trch nhim g trong chuyn ny c v khng th b s
v l tay sai ca thc dn c. Bi ln ny i din ca chnh ph Malaya, ch chng phi mt
thng c ngi Anh, vi l phiu c tnh quyt nh, s l ngi pht pho khai ha. Khi chng
ti t chi xt li vn ny, Lim pht biu v nhng ch trng ny ti mt cuc mttinh
gm c nghn on vin cng on ti Victoria Memorial Hall v r tai trong khu Hong Lim l
khng ng h PAP. Khi cuc u phiu c tin hnh, Ong nh bi ng c vin ca chng
ti vi t l 7.747 trn 2.820.

y l mt tht bi au n, nhng ti quyt phi tip tc chin u. Kt qu, ti ni, cho

thy r chng ta phi xy dng lng tin ca qun chng i vi chng ta.

iu an i trong kinh nghim cay ng ny l ti thy tin tng mnh c th tr thnh mt

din gi Hokkien. Vi vic ngng chc Ong vo thng 6/1960, chng ti mt i din gi
Hokkien gii nht ca mnh, sc i chi c vi Lim Chin Siong. Keng Swee ngh chnh
ti s l ngi phi c gng trm vo ch , ch chng phi tm mt ai khc ri ngi c
th li gy rc ri cho chng ti ln na. Do vy, ti bt u hc phng ng ny, tranh th mt
gi trong ba n tra hoc vo lc chiu ti, c ba, v thng l nm ln mt tun. Ti c hai
v thy gio gii, nhn vin ca i truyn thanh ca chng ti. Ngi th nht dy ti ton b
h ch La tinh ha hin i nm c cch pht m cc ch Hoa theo ging Hokkien. Ting
Hokkien chng ging ting Quan thoi cht no, n c ti by m vn, thay v bn, v dng
nhng kt hp t khc nhau lm thnh ng t, danh t v tnh t. Nhng c hai cng u l
ting Hoa, v may thay ting Quan thoi ca ti cng gii c th i thng vo ting
Hokkien m khng phi bt u t u, cng nh xut pht t tng hai hay ba ca mt ta nh
25 tng. Vy m ln u tin ti pht biu bng ting Hokkien ti Hong Lim, tr em trong m
cng chng ci r v nhng ci sai ca ti m sai, ging sai, cu c sai, hu nh ci g cng
u sai. Nhng ti khng th c ng m sng sng. l mt vn c tnh cht sng
cn. khng ch l vic u tranh vi Ong. Ti ang chun b cho mt cuc tranh ti khng th
no trnh khi vi Lim Chin Siong v nhng ngi cng sn. Tt nhin ti s thua nu ti khng
th ni c phng ng thnh thc truyn t quan im ca mnh cho khi a s
ngi Hoa tht hc hoc t hc ny, vn khng hiu c ting Quan thoi. Vo cui chin dch,
v sau v s bi pht biu, ti ni c ting Hokkien cho ngi ta hiu.

hc mt ngn ng mi vo tui ngoi 30 nh ti, trong khi cn phi ngp u trc

hng khi giy t c ng du no l Ngay, Khn, B mt, Ti mt, ri bit bao l h s c
nhng du thp to tng nm trn ba h s cng vi hng du Cicero (trnh ch danh), i
hi mt sc tp trung v n lc gn nh l siu phm, ti chng th lm ni c chuyn
nu nh khng c mt ng lc mang tnh bt buc. Khi ti bt u, ng nh mt ngn ng
Trung Quc ni, n kh cn hn c nh trc n. Ngay c trong lc ngi xe n ch mt-
tinh ti cng phi nhm bi, n li nhng cu mi. i khi thy gio ca ti phi bn cnh
sa sai ngay cho ti sau bi pht biu u tin v trc bi din thuyt k tip. Mi khi ri ti
phi tp pht m li cho ng, hc thuc nhng t mi chng khc su vo u sao cho c
th tht ngay ra ca ming m khng phi nhn xung bn vit sn. Ti phi hc cp tc.

Bng s thc hnh ti ch v lp i lp li qua sut my thng lin, ni m khng cn c ghi

chp, lm li v sa i sa li hoi, cui cng ti cng ni si phng ng ny, v c th pht
biu c na gi ng h m khng phi m mm ch ngha v cu c hay loay hoay tm chng
trong bn vit sn c gch di ca mnh. Cng chng thy ht nhng iu ny v ti
ginh c lng thn phc ca h. Lc mi u, ti lng tng, vng v v gn nh ng bun
ci. Nhng nay ti ng trc mt h, bng dng c th din t t tng ca mnh bng
ngn ng ca h mt cch tri chy. Ti c th chng bit dng thnh ng, thm ch chng c
vn phm g c, nhng li ti ni chng h sai trch ngha, v c ni ra vi c s hng hn,
y cm xc v y tin tng khi ti bin lun, ca tng, cnh co, v cui cng cng li ko
c mt s ngi i theo mnh.

Ti tr thnh ngi pht biu phng ng cho chnh mnh. PAP khng c mt Lim
Chin Siong hay mt Ong Eng Guan, vn l nhng din gi ngi gc Hokkien. Dn chng bit ti
bc i t con s khng vo nm 1961 v do vy khng nghi ng g v quyt tm v ngh lc
ca ti. Ti l ngi Hakka, v ngi Hakka l nhm dn thiu s sng gia nhng ngi ni
cc phng ng khc, v c coi l nhng ngi c khiu ngoi ng. iu ny tng thm
huyn thoi. H ngh ti hc ngn ng mi mt cch d dng cng l iu t nhin. Nhng ch
c Choo mi bit ti phi cht vt nh th no nm c ting Hokkien.

Ngay sau tr lc Hong Lim, chng ti phi i u vi mt tr lc khc na. Khong

chn ngy trc khi c cuc u phiu Hong Lim, dn biu i din cho khu Anson l
Baharuddin bin Mohamed Ariff cht v mt cn au tim. Anh l mt ngi Malay tr mi bc
vo tui 30, mt phng vin ca t Utusan Melayu, tng l ngh vin ca PAP trong hi ng
thnh ph, mt con ngi c nng lc, thng minh v y ha hn. ng l mt c sc, v iu
c ngha l phi c mt cuc bu c b sung khc na. Ti bit nhng ngi cng sn gi
y s c ui theo chng ti cho n k cng. H s xem v Hong Lim nh mt du hiu cho
thy khi ngi ni ting Hoa m chng ti chinh phc trong cuc tng tuyn c tht ra l
ng h Ong ch khng phi chng ti, v chng ti, nhng ngi theo Anh hc, khng c lc
lng ng h thc s trong khi ngi ni ting Hokkien.

Vo ngy Quc t lao ng nm , khi n d cuc mttinh ca Tng Lin on lao ng ti

vn ng trng Jalan Besar, ti quyt nh s khng nhng b. Ti trch cu Lim Chin Siong
vn ni: Tm s tng hp, duy tr s khc bit, mt khu hiu ngn gn m Mao Trch ng
thng dng mi khi ng ta ku gi mt mt trn thng nht trong nhng vn c th no
. vch r PAP s khng yu cu dp b Hi ng an ninh ni chnh khi hin php c tu
chnh vo nm 1963, ti pht biu rng: Hy tm kim s ha hp nu nh cc bn mun,
nhng l trn quan im ca PAP, bng khng hy gi ly s khc bit ca cc bn v ng tm
kim s ha hp g c nu nh cc bn thy rng PAP i ngc vi li ch ca cc bn." Chng
ti tin rng c th b ng nhng vn then cht v sa i hin php cho n nm 1963 c,
nhng v nhng bin chuyn trc v trong thi gian bu c b sung Hong Lim, ti quyt
nh phi gii quyt chng sm.
 My ngy sau, mt n lin lc vin ngi Hoa n gp Choo vn phng, c mang theo
th gi cho ti. Cng c lin lc vo u nm chuyn cho ti mt bc th do ng c
mnh gi, yu cu ti t cho ng mt ci tn gi lin lc vi ng y. Ti quyt nh chn
cho ng ci tn l "Ping An, vi h l Fang, ngha l bnh an v yn tnh. Ln ny ng hi ti
c th gp ng c hay khng, v nu c th quay s in thoi ca ca hiu xe p trn
ng Rochor.

Ti lng l. Ln cui cng chng ti gp nhau, ti ch l mt dn biu. By gi ti l Th

tng. Nu ti b pht hin l c lin lc vi k th, tht rc ri v cng. V ti s phi ti gp
a im b mt no mt mnh. Mt khi ti l mi e da trong nhng k hoch ca h,
nhng ngi cng sn c th m thm thanh ton ti. Ti quyt nh chi liu mt phen,
nhng c tnh ton trc, bit ng ta ang ngh g. iu cng nguy him cho chnh ng.
Ti c th n ch hp v bo trc cho cnh st. H c th mai phc ng ta. Nhng bng
cch chn mt ci tn gi c bao hm tn h ca ng ta, ti c cho bit rng ti bit ng ta
l ai: anh trai ca ngh vin Fung Yin Ching. Nu mun bt gi ng ta, ti s khng b qua dp
ny, v iu cng cho ng thy ti l ngi ng tin cy. Ti cng nh liu m coi ng l
mt ngi ng tin cy v khng li dng tnh th d b thit hi ca ti.

Khi gi in ti, ti nhn ra ging tr li l ca ngi tip xc ln u tin vi ti vo nm

1958. Chng ti ng vi nhau v a im gp g, rng ti s tm mt c gi tc tht bm i
b dc theo ng Keng Lee cch ch qung trng Newton vo lc 8 ti ngy 11/5/1961. Mt
ln na ti dng chic Morris Minor mu xanh lc nht ca cha ti v n c ta ln xe. ng
c mnh hn sp xp bm ui chic xe ca ti chc rng khng ai theo di chng ti c,
nhng ti khng nhn vo knh chiu hu bi bit u c ta bo co li chuyn ny v do vy
lm dy ln s nghi ng v mt tin tng. Sau khi i gn trn con ng, chng ti dng li St
Michaels Estate, mt khu chung c ang xy dng ca y ban gia c v pht trin nm trn
ng Serangoon. Kh nng v s thng minh ca t chc cng sn khin ti thn phc. Chng
ai khc c nhng tay vo v gp g ny ngoi tr HDB. Ti bc trong ti, leo ln hai dy bc
thang ca mt khi nh ang xy d dang. Vt liu xy dng cn vung vi y, v cha c
in c nc g c. Khi ti bc vo cn phng thp nn do c gi ch, ng c mnh ang ng
ch ti. Trong phng ch t c hai gh bnh v mt ci bn gia. ng bit ti l mt ngi
c ung bia nn mi ti loi bia Anchor. ng khui mt chai, rt y mt vi cho ti, ri cho
ng. ng ta ung trc. Ti mong l mnh ng l v ngp ngng trc khi ung. Chng ti
phi tin cy nhau th mi ci m tc lng vi nhau c.
 ng trng khe hn, tuy gy hn so vi lc chng ti gp nhau ln cui cch y hai nm.
Ti hi ng do ny ra sao. ng ni rng cng lm gay go, kh vt v. Ti bo ng khng c v g
l nh vy c, trng ng khe khon lm. Khng phi, ng cm thy vy thi. ng cm n ti
gip cho em gi ca ng. (C b bng lc cn nh v i chn b so nhiu n ni lc
no cng phi mc qun di. Vo nm 1960, Choo sp xp Yeoh Ghim Seng, gio s phu
thut v mt ngi bn ca ti thi cn London, tin hnh ghp da cho c.) Khi chng ti tr
li ti chnh tr, ging ni ca ng c v lo u. ng ni rng ti nn mau chng thay i cch
ngh ca mnh, iu c ngha rng nu ti khng chp nhn quan im ca ng, chng ti s
t mnh rc ly ci kh. Cng nh nhng ln gp nhau trc y, ti vn gi thi im lng.
Ti khng vi tranh lun vi ng; ti sn sng ha gii nhng s khng cam kt g c. Nhng ti
mun bit ng mun ni g vi ti.

Chng ti tr chuyn vi nhau sut bn ting ng h, t 8 gi 15 n qu na m, im

qua nhiu vn . Nhng ng s quay tr v ln na trao cho dn chng quyn dn ch, t
do vn ha, t do nhp sch v t Trung Quc hn v c php nhp c thoi mi hn tm
li, to nhiu c hi hn cho cc hot ng ca cng sn, cho s bnh trng ca cng sn. ng
mun chng ti cng tc, khng phi v nn c lp, cng khng phi i li cc cn c ca
ngi Anh nhng chuyn ny c th lm c trong mt vi nm m l gii tn Hi ng
an ninh ni chnh.

ng bn khon trc vic ti ni rng chnh ph PAP t chi chuyn ny, v mun bit ch
nh ca ti nh th no. Ti ni rng nu ti kt lun tnh hung hin ti s ch t hi hn thm
trong nhng nm ti, th vic ch i cho nhim k nm nm kt thc s chng c ngha g.
PAP s tht bi. V ti s ch tip tc nu c trin vng rng cc chnh sch ca mnh thnh
cng. Ti gii thch rng phi ph thuc rt nhiu vo s ng ca Lin bang v th trng
chung, c c c hi tt hn cho vic cng nghip ha v to c nhiu cng n vic lm
hn. ng hi ti c ngh rng Tunku s sm tnh chuyn hp nht khng. Ti tr li rng khng
c trin vng g lm, Tunku nht quyt chng Singapore. Chng ta qu Trung Hoa v ngi Hoa
th li qu thn cng.

ng c nhn mnh vi ti hoi rng mc tiu trc mt cho cuc bn tho hin php trong
nm 1963 nn l chuyn gii tn Hi ng an ninh ni chnh. Sau khi quan st c ch, ging ni
v s mong mi c PAP cng tc nhng theo nhng iu kin ca ng, ti thy mnh ngu lm
mi ng vi ng. R rng ng ta mun chng ti gp phn vo vic to thm c hi cho
nhng ngi cng sn bnh trng mt trn thng nht ca h t 1961 n 1963, v ri gii
tn Hi ng an ninh ni chnh cho d ngi Anh khng th nhng b ci g khc c.
 Ti quyt nh rng c quanh co th chng t c g. Ti ang trong chnh quyn. Nu by
gi ti ng vi ng ta, th sau ny, xem nhng hnh ng ca ti, ng ta s thy l ti ni di.
Ti khng trc tip tr li vi ng l khng, m ni rng tt nht ng ta nn ngh rng PAP s
lm nhng g m ng pht biu trc cng chng rng mnh s lm. Ni khc i nhng
tuyn b cng khai ca ti vn ni ln ng li ca ti trong tng lai. Chng ti bt tay
nhau t gi. ng chng t v him th hay on gin g c. ng c l ngc nhin l ti
thoi thc, khi m ti c th ni xui theo v ri sau lm theo mnh.

Lc ti cm thy rng ng cha hiu ht tnh hung rng chng no ngi Anh cha trao
c lp cho Singapore, chng h vn cn c quyn thu hi hin php. Chng no ch quyn
v cc cn c vn cn trong tay ngi Anh, chng ng ta qu l ngu xun mi tin rng mnh
c th khin cho Hi ng an ninh ni chnh b gii tn v xy dng c sc mnh ca cng
sn ti Singapore nhm lm suy yu c Lin bang. ng tnh sai nc c. Ngi cng sn
chng bao gi c th kim sot c Singapore m khng kim sot c Malaya trc, vy m
ng li hy vng dng Singapore lt chnh quyn Kuala Lumpur. Sao ng li ngh ngi
Anh s chu cho chuyn xy ra c kia ch? Thc ra ti ni vi Selkirk mt cuc
hp ca Hi ng an ninh ni chnh rng ngi cng sn mun rng bng bt c gi no cng
phi bin hn o ny thnh mt cn c gii phng ton Malaya, v h tch cc c v cho
ch ngha dn tc hp hi ca ngi Hoa bng cch nh mnh vo ni s b ngi Malay thng
tr ca ngi Hoa nu nh chuyn hp nht xy ra.

Ti ni vi Selkirk v Moore rng ngi cng sn tin rng hin ti khng cn phi chng
nhng cn c ca ngi Anh, bi chng c th d dng tr nn v dng khi c chin tranh.
H cng chng coi trng lun im kinh t tn ng vic hp nht v tin rng, cng y nh Cuba
v ngi Nga vy, h c th trng cy vo s gip i quy m ca Trung Quc. Nh vy, nu
Singapore khng sm lin kt vi Lin bang, tnh th c th s tr nn khng kim sot ni,
nhng nu c th a ra c trc cng chng mt xut hp nht trong vng chn thng
hay mt nm, th chuyn c th c. Sau , c l s l qu tr. Ti nhn mnh vi Moore
rng chng ta ang mt thi im c tnh quyt nh, v nu ngi Anh cho nhng ngi
cng sn tin rng c th c mt Singapore thn cng c, h s gy rc ri cho c Singapore
ln Malaya. Ti tuyt i tin chc rng cho d ngi Anh c chp nhn chuyn xy dng bc
u i chng na th h cng s nh ch hin php ngay khi mi iu vt ngoi tm kim
sot. S c bo lon v mu, v nhng ngi cng sn s b bp bi qun i Anh vn vn
nm ch quyn trn o ny.

Nhng chuyn ng c mnh phi hiu ch vic ca ti u phi l gii thch cho ng ta.
22TING BOM CA TUNKU V VIC HP NHT

Cuc xung t gia chng ti vi nhng ngi cng sn ang ti hi cng thng, trong khi
chuyn hp nht vi Malaya chng ti li hon ton chng t c mt tin b no c. Thi
ca Tunku i vi Singapore tht ng nn, v ng ta lun trnh n, tng l trc bt k
ngh hp nht no. ng nht quyt khng chu hp nht d l di bt k hon cnh no, v
ng tn dng mi c hi, ring t hay trc cng chng, ni r iu ny. Vo thng
5/1960, ng pht biu trc sinh vin Malay ti London rng suy ngh chnh tr, cng nh c
cu chng tc, ti Singapore u khc hn vi Malay. Cho nn vic c thm 1,3 triu dn Hoa
trn hn o ny s ch gy hn n cho ngi Malay v ph v bu khng kh bnh yn ca t
nc. Nhiu ngi Hn hc v nhng di dn mi n x ny, ng ni, s lun lun trung
thnh vi Trung Quc v h chng my c tm hn hng v Malay.

Nhn nh ca ng ng l nhn nh ca mt Tunku. Qu l thng thn. Trong mt chng

trnh truyn thanh hi thng 6/1960, khi c hi trin vng hp nht ra sao, ti quyt nh
dp tt cc k vng bng cch cho rng iu s khng th xy ra trong tng lai gn c.
Ti tr li rng Lin bang rt mun gi nguyn cn cn chng tc ca mnh, v h e rng c
qu nhiu ngi Hoa Singapore thin cm vi cng sn; do , bn phn ca chng ta l phi
cho thy mt cch c th rng chng ta ch thc trung thnh vi Malay.

iu c bit ng lo l vic Tunku dng dng trc s tn thng m ng ta gy ra cho

tnh cm ca dn chng Singapore bng cch di nc lnh vo cc hy vng ca chng ti. Mi
ln ng ta lm nh vy, bo ch u c ng ti tht r rng, v iu ny c ngha l ng ta ang
cng c nim tin cho nhng ngi ch trng cho Singapore c c lp trong tch bit. Vo
thng 10/1960, ngay c Lim Yew Hock v Lin minh Nhn dn Singapore cng u cng khai
ng h vic thnh lp Singapore nh mt quc gia c ch quyn trc , cn chuyn hp nht
vi Malaya th li sau ny hng hay. Nhng nh ti nhn mnh vi Selkirk, iu ny thm
v l. Mt Singapore c lp di s kim sot ca cng sn s chin u ti cng trc khi
bung xui ch quyn ca mnh cho Lin bang.

Selkirk, con trai th ca mt cng tc Scotland, ngi cao, hi lom khom v trng dng
ng l mt nh qu tc. ng c mi tc hoa rm, gng mt xng xu, thng c v nh cau
c, v c thi quen l ng, khi ang ngm ngh vn g th ng nh ang nghch vi hm rng
ca mnh, nht l vi mt trong nhng chic rng trn, bng cch dng li bng vo n. ng
khng phi l ngi c u c mnh, nhng c mt s hiu bit x hi su sc v v quyn r
ca mt nh qu tc khin k di phi an tm. ng hiu chuyn v chng ti n vi nhau;
nhng ngi ph ca ng, Philip Moore, hn c lc hiu s nn nng ca ti, v ng ta
nghi ng rng ti chng coi ng c k l no. Do , nhn mnh tm quan trng ca mnh,
ng ta c nhc i nhc li vi ti rng Selkirk tng l mt B trng trong ni cc v vn cn
trc tip tip xc vi Th tng.

Ba thng sau, ngi Geofroy Tory, cao y Anh ti Malaya, ni cho ti bit Tunku ni ring
vi ng l ng ta thy rt phin h mi khi ti, hay bt k pht ngn nhn Singapore no khc,
tuyn b trc cng chng rng hp nht l mt chuyn c th c. Bi l n to li th v
khuyn khch cc ch th ca ng, nhng ngi x hi ch ngha, ch yu l ngi Hoa, nhng
k ang khao kht ci ngy h c th lin minh lc lng c vi PAP ngoi o. Mt khc,
iu c khuynh hng gy cng thng cho quan h ca ng vi phe quc gia Malay, v rng
bt k du hiu no cho thy chnh ph Lin hip ang suy ngh nghim tc kin quan h hu
ngh vi Singapore theo kiu no cng u d lm tng ni lo s ca h l ng li ca ng
ta s cho php ngi Hoa trn vo v bp ngi Malay. Cho d c n lc no i chng na
th Tunku, Razak v Ismail cng s khng ngi xung v tho lun nghim tc vi ti v tng
lai lu di ca Singapore v Malaya. H khng mun nghi ti nhng hu qu khng khip cho
Malaya nu nh Singapore c lp v nm di s kim sot ca cng sn.

Cui cng cho ti vn cn c hy vng, theo ti ngh ngi Anh khuyn khch ti a
ra mt cng thc rng hn, mt thit k ln hn v mt lin bang m s khng ch bao gm
Singapore m cn c ba lnh th bo h khc trn o Borneo ( l Bc Borneo, Brunei v
Sarawak), nh vy bi ton chng tc s khng gy o ln cho kh nng a s ca ngi
Malay. Selkirk v Moore khuyn ti nn son ra mt vn kin, khng phi gi cho Tunku, nhn
vt lun bc bi vi chuyn ny, m cho Razak. Ti ngh chc l, thng qua Geofroy Tory, h
thuyt phc c Razak xem xt quan im y, v ti son ra vn kin vo u thng
5/1961 v trao n cho Ismail trnh ln ng ta. Tht vy, ngi Anh lm vic k vi ng ta
vi s h tr ca Robert Thompson, mt vin chc Dn s v Malay, y vin quc phng ca
Malay v tng lm vic gn gi vi Razak.

Nhng ngi cp thng chuyn ny vi Tunku l Duncan Sandys, B trng Ngoi

giao ph trch quan h ca Khi Thnh vng chung. ng n Singapore vo thng 1/1961,
trn ng n Malaya, bo vi c hai chnh ph rng nc Anh ang sp n gia nhp
khi Th trng chung Chu u. Ti nhn c hi ny gii thch cho ng hiu r mi nguy
him ang t ra trc mt chng ti nu nh khng c cuc hp nht vo nm 1963, thi
im ca nhng m phn v hin php mt Singapore theo cng sn s l mt kt qu khng
th no trnh khi. Ti hn tc ng c ng ta. Moore ni vi ti sau rng Sandys
ni l ng ta cha tng gp mt nh lnh o ng quyn no li thit tha vi chuyn trao
quyn ca mnh cho mt trung tm quyn lc khc n nh vy. Cc ti liu lu tr Anh cho
thy rng Sandys ni chuyn vi Tunku, v Selkirk thut li rng Sandys c k vi ng l
cuc ni chuyn tht thun bum xui gi, tuy ng ta chng cho bit chi tit.

Sau ny ti mi c bit r v Sandys. ng ta c th thng thn v c thng thng. ng l

con r ca Winston Churchill, v khng h thiu t tin. ng gan d v ht sc qu quyt. ng c
mt chn b thng trong mt v tai nn xe hi thi k chin tranh v n thng gy au nhc,
nhng ng dng thuc gim au v khp khing ti lui vi cy gy, gn b vi cuc sng v lao
u vo cng vic. ng l mt con ngi ng yu, ng ngng m nu nh bn ngu nhin
cng phe vi ng ta. Cng may l ti ri vo trng hp nh th. ng hi thc vic hp nht
thnh mt Malaysia rng ln hn v hn thuyt phc c Harold Macmillan, Th tng
Anh, ng h ng v gy sc p vi Tunku.

Bt ng, vo ngy 27/5/1961, Tunku khi ni chuyn ti Hip hi Phng vin nc ngoi ca
ng Nam t ti Singapore pht biu rng:

Chng chng th chy Malaya cng s c c s nht tr vi ngi Anh cng nhn dn
Singapore, Bc Borneo, Brunei v Sarawak. By gi cn qu sm ti c th cho bit s nht
tr ny t ti u nhng hin nhin rng chng ti phi hng n mc tiu ny v ngh ti
mt k hoch qua c th a cc vng lnh th y li gn nhau hn trong mt khi hp tc
chnh tr v kinh t.

ng ni rng khuynh hng t nhin ca ngi Hoa ti Singapore l bin hn o ny

thnh mt tiu Trung Quc. Nu nh dn chng Singapore v ca Lin bang c th bin
Malaya thnh mt th ng nh mong mun ngi nh duy nht ca chng ta th tht l hay
bit my. iu ny ng l mt ting bom. Chng h c du hiu no trc cho thy c s
thay i trong lp trng khng khng ca ng l chng th dung np Singapore c. Lc c
c li pht biu ca Tunku, ti bit ng c mnh s ngh rng ti la ng ta hi lc
chng ti gp nhau vo thng 5, rng ti ni di, bi khi tr li cu hi ca ng, ti c ni
rng vic hp nht kh c th xy ra trong mt vi nm bi Tunku khng tin tng ngi Hoa
Singapore.

Lc Tunku khng gii thch ti sao ng i . V sau, vo thng 10, ng pht biu ti
Quc hi Kuala Lumpur rng lc u ng khng tn thnh vic hp nht bi chuyn ny s
gy nguy hi cho nn an ninh ca Malaya, nhng thi th thay i. ng khng gii thch.
Nhng ti ch c th on chng ngi Anh thuyt phc rng ng phi kim sot nn an
ninh ca Singapore bo v cho chnh Malaya, bi khi ngi Hoa a s ti hn o ny c v
rt d thun theo ch ngha cng sn. Ti tin rng Ismail hiu r nguy c lt ti hai lnh th
c quan h mt thit vi nhau ra sao. ng tng c thy, v d, tuy ch c phn na sinh
vin i hc Nanyang l t Malaya thi, nhng h cng tr thnh lc lng nng ct trong
gii lnh o cnh t v l nhng k gy rc ri, v cn s gy kh khn hn sau khi tt nghip
v quay tr v Malaya.

C Selkirk ln Moore u khng ng trc s thay i kin hon ton ca Tunku. iu

n vi h qu l mt ngc nhin y thch th. Ngi Anh t lu tng bn v quan im
mt Malaysia rng ln hn nh mt gii php cho mc tiu lu di ca h l gp cc thuc a
ca h trong khu vc li vi nhau thnh mt lin bang trc khi trao tr c lp cho nhng
thuc a . Nhng vn quan trng nht l chnh quyn PAP c phi l do cng sn chi phi
khng? H tin rng ti tr li cho cu hi khi ti nhn mnh cng khai v chuyn hp
nht nh l mt phng cch t c s c lp cho Singapore, v rng iu ny s khin
cho MCP chng th ginh quyn bnh c. n lc h mi khi s xem xt nghim chnh k
hoch ny.

Vo thng 5/1961, Tunku dng nh t ra cng sn sng xem xt n chuyn hp nht

Singapore vo mt Lin bang Malaysia. Th nhng c nhng lc trong sut su thng sau
chuyn ny c v nh chng i ti u ht, bi l ng ta cng vn hy cn thy ngi. Cng
may l trong sut thi gian ny ti c th bn bc vi phn ln cc thnh vin trong y ban
Anh, nht l vi Philip Moore.

Vo nm 1961, chng ti c th hiu nhau c. Ngi Anh nhn thy nhng kh khn
ang t ra cho chnh quyn PAP, v khi s to xung lc cho mt Lin bang Malaysia, v
gy nn mt cm gic rng chuyn ny l tt yu. Hai tun sau h hng ng ngh ca
Tunku thng qua mt lot nhng pht biu tn ng. u tin l Selkirk, trong pht biu ngy
13/6, m t iu ny nh th mt k hoch lu di, hu l. Mt tun sau, Macmillan, khi tr
li cu hi ca Fenner Brockway H vin, ni rng:

Ti vui mng trc ngh y n tng mi y ca Th tng Malaya rng chng chng
th chy Lin bang cng t ti mt s nht tr vi chnh ph Anh v vi Singapore, Bc Borneo,
Sarawak, Brunei v mt k hoch s a nhng lnh th y vo mt lin hip kinh t v chnh
tr. Pht biu ca Tunku Abdul Rahman gy ra s bn tn ti nhng nc v chnh ph tt
cng s tnh n nhng phn ng ca h khi xem xt v ngh Ti ngh rng iu qu
ng mng l chuyn ny c nu ln v kch thch tho lun.

K , Selkirk triu tp mt cuc hp vo ngy 27/6 bao gm cc thng c Anh

Sarawak v Bc Borneo, cao y Anh ti Malaya v y vin Anh Brunei. Goode, gi y l thng
c ca Bc Borneo, ni v s cn thit phi nm ly ng lc ny thng qua k hoch
Malaysia hng cng ca Tunku nhm bo m thnh cng cho n. Vo ngy 30/6, ngay sau
cuc hp , Selkirk bay i London bn bc vi ni cc v k hoch ny.

Vic ngi Anh biu l cng khai ng h mt Lin bang Malaysia v s hp nht hn nh
ng nhng ngi cng sn. Sng kin ca Tunku tin trin tht nhanh chng, v ng c mnh
s phi tnh ton n iu ny. S khch ng ca h nhanh chng tr nn r rt khi Lim Chin
Siong ti xut hin vi mt lot nhng tuyn b chng hp nht. Vo ngy 2/6, Lc i gia
lnh o nghip on Lim Chin Siong v Fong Swee Suan, cng vi Sidney Woodhull, Jamit
Singh, S.T. Bani v Dominic Puthucheary, em trai ca James (bn trong s h chng phi ngi
Hoa cho h c ci v a chng tc) a ra pht biu ku gi i t tr i ni hon ton
khng phi trn danh ngha m l thc t, i kim sot an ninh ni o v bi b Hi ng an
ninh ni chnh. H ku gi c tri Anson b phiu cho PAP nu lm c s cho s chin thng
trong cc cuc m phn hin php nm 1963 v nhng yu cu ca h sm c cng
nhn. Th ri Lim t mt trn thng nht ca lc lng cng sn ln bn cn, vi 42 nghip
on cam kt ng h ng PAP chng thc dn v khuynh t trong k tuyn c b sung sp ti.
Ni khc i, nu PAP khng chng thc dn v khuynh t ng mc nh h mun, PAP s chng
thu c hu thun ca cc nghip on, vn i din cho c mun ca cng chng.

l li cnh co vi ti rng hy chi theo lut ca h. Ti tr li rng: Gi y nn c

lp thng qua vic hp nht trong mt thc th to ln hn r rng trc mt chng ta v s
tr thnh s tht sm hn mc ngi ta ngh cch y hai nm. Ti cng vch r rng
chng ti s khng tnh n chuyn gii tn Hi ng an ninh ni chnh cho n khi nn an ninh
ca chng ta c m bo bn trong Lin bang nh vo sc mnh trong bu c ca cng ng
Malay. Chnh ng c mnh s quyt nh ng ta phi lm g sau .

Vo ngy 10/6, ngy cng b danh sch ng c vin cho cuc bu c b sung ti Anson, PAP
c mt ngi Malay l Mahmud bin Awang. ng l ch tch ca Tng lin on lao ng,
nhng la chn ny khng c li cho nhng ngi cng sn. ng tng b bt nhng ri c
th ra ngay sau . ng ta n vi Devan Nair v do l mt ngi ca pha chng ti. ng s
i u vi David Marshall, ng c vin ca ng Cng nhn, ngi m ti cm thy chc l
ra tranh c di s xi gic ca Lim Chin Siong v Fong. Tht vy, vo ngy 14/6, bo ch
tng thut pht biu ca Marshall rng ng sang thm Lin bang sau pht biu ca Tunku
ti Hip hi Phng vin nc ngoi, v ng tin chc s khng th c hp nht trong vng 10
nm. ng tn thnh mt Singapore c lp (nhng nht thit phi gii tn Hi ng an ninh ni
chnh), v ch trng rng mt khi Singapore c c lp th vic hp nht s d dng hn.

Ngay sau khi cuc vn ng bu c bt u, John Linsell, gim c S c v, bo co rng c

mt nhm no mun m st ti. Nguy him s rt ln ti mt trong cc cuc mttinh vn
ng tranh c ngoi tri, bi c th m st din gi ng trn din n v ri li trn d
dng. H cho ti quyt nh cn c bin php an ninh n mc no v c nn xut hin trc
cng chng hay l khng. Ti khng c la chn no khc. Khng c mt trong mt chin dch
vn ng quan trng ch bi v b e da m st th qu l tai hi v mt chnh tr. Mt khc, c
thng bc i ti m khng c bin php an ninh th cng l ngu xun; trong khi tng cng cc
bin php an ninh th trng c v phng th qu. Ti bo vi S c v l lm cng kn o cng
tt nhng cng thn trng ti a.

Ti hm ti pht biu ti khu vc bu c ca mnh. Cng quang cnh , con ngi ,

thn thit vi ti, v ti cm thy an ton mt cch hp l. Nhng ri ti cn phi ni chuyn ti
nhng khu khc t thn thin hn. Ti cm thy i cht lo lng, nhng nh chp nhn rng
nh mt phn ca cuc sng chnh tr trong iu kin y khng b ca Singapore v Malaya
ngy y.

Ti c tin rng nhng ngi cng sn mun tim vo ti s s hi v nhn xem ti phn
ng ra sao. Ti tnh rng tht ra m st ti khng c li cho h khi m ch ng ca ti trong
cng chng kh cao. Ti cha b xem l k th ca cng chng nh Lim Yew Hock hi nm
1956. V h cng khng mun phi gp mt t thanh lc i quy m i vi mt trn thng
nht ng, cc nghip on v cc hip hi vn ha vn chc chn s xy ra nu ti b hi.
Nu ti thua trong trn chin tuyn truyn li cun qun chng v b xem l b nhn ca
quc, chng s khc. Git ti lc s chng c thit hi g v chnh tr, trong trng hp
th chc ti chng dm liu.

Ha ra S c v v Phng iu tra hnh s tin hnh mt lot nhng cuc b rp vo

ngy 18/6, dn n vic bt giam mt tay bo k u s cng 10 ngi khc na, trong h
tm c mt ci gi cha ba qu lu n giu trong nh ca tay bo k. Nhng cuc thm vn
cho thy rng mt tay ch im ba ra v m mu m st v nht my qu lu n vo vi
s ng la ca mt h s quan thm t ca Phng iu tra hnh s. on cui ca v kch, qu
l chn. Tuy nhin cho n khi bit ra v m mu m st ch l ba t, th ti ng trc
mt vn c thc l phi ng ph vi chuyn ra sao.
 Ba ngy trc khi bu c, ti pht biu rng cho d l cc bang Bc Borneo c gia nhp
hay l khng, chng ta cng phi n lc cho cuc hp nht gia Singapore v Lin bang vi hai
iu kin cn thit l t do trong gio dc v cc chnh sch lao ng. Ti bit rng chng ti
phi a nhng chuyn ny ra ngoi tm kim sot ca chnh ph Lin bang, bng khng chng
ti s chng th ginh c mt a s Singapore ng h chng ti. Chnh sch gio dc ca
Malaya ang i ngc li nhng phn i ca cc trng Hoa v cc y ban phng thng mi
Hoa kiu ti Malaya, v rng c chnh quyn tr gip, h s phi chuyn t vic dy bng
ting Hoa v ting Anh sang dy bng ting Malay. iu ny, cc dn tc khng phi l Malay
hon ton kh th chp nhn c. Ngay c nhng ngi Anh hc cng s phn i vic hp
nht da trn c , v ngi Hn hc th chc s dng ti bo lc.

V chuyn lao ng, Malaya c mt chnh sch kh cng rn i vi cc nghip on, ch yu

bi v h quyt tm dp tt m mu lt ca cng sn, nhng cng v h khng tin tng vo
ch ngha nghip on u tranh, v h tin hnh cc bin php mnh kim ch nhng
thi qu trong chuyn ct t ngi bo v bi cng v chuyn thng lng khi tranh chp
ch th. Nu B trng lao ng v B trng ni v ti Kuala Lumpur kim sot chuyn ng
k thnh lp v gii tn cc nghip on, cng nhn v cc lnh t nghip on ti Singapore
chc chn s chng i mt Lin bang Malaysia tng lai.

Thnh lnh, hai ngy trc khi c cuc u phiu, tm dn biu PAP cng k trong mt
bc th ng yu cu Chin Chye, vi t cch ch tch ng, phi tuyn b ng h pht biu ca
Lc i gia v triu tp mt hi ngh gm 51 chi b ca ng xem xt vai tr ca ng
trong tnh hnh chnh tr hin nay. Cng khai lm xi mn lng tin ca cng chng i vi lnh
o v tc ng n cuc u phiu, h lp li nhng yu cu ca Lim Chin Siong: phng
thch cc chnh tr phm, bi b Hi ng an ninh ni chnh, t tr i ni hon ton. V ti
khng nhng b nn ng c mnh quyt nh khin PAP tht bi ti Anson.

Vo st ngy bu c, ti cng khai yu cu ba b th chnh tr Lim Chin Siong, Fong v

Woodhull t chc. Ti ni rng ba ngi ny cng vi tm dn biu kia mun p buc PAP
phi chp nhn ng li ca h, bng khng h s lt lnh o v thu tm ng s dng
cho mc ch ca h iu qu r l ngn chn cng cuc hp nht, su cn b nghip on
ang sn sng lm bt c chuyn g k c ph hoi ci chnh ng m h lm ra v gn
b. Trong n lc cui cng chuyn hng c tri t PAP sang Marshall, h dc ht mi lc
lng vo cuc. Ngay c vin b th ca chi b ti cng chng li ti, v v rng ng ta c chn
trong y ban hi cng Singapore v c nh hng Anson, vn gn cng, nn ng ta khin
chng ti b mt i nhiu phiu ca gii cng nhn cng ngi Hoa. Vo m kim phiu, ngy
15/7, Marshall thng xp x (3.598, bng 43,3%), Mahmud (3.052, tc 36,7%), SPA ginh c
c 17,8% phiu bu. Vi tm trng t c, Marshall mng nhic ti trong bi din vn cho
mng chin thng: "Hy t chc i, v bit u khi ngh hu ri th ng mi hc c s khim
tn v lng nhn o trong nhng nm sau ci ti nng khng ai chi ci ca ng mi c
th phc v nhn dn chn thnh v v v li c.

Ti th qu quan tm ti cuc chin sp ti nn khng th tr li ng ta. Nhng ngi cng

sn mt ln na cho thy h ang xm nhp c vo hng ng cp cao ca cc nghip on
v vo ng ca chng ti, n ni trong thi gian ngn c th phn tn c phiu bu ca
PAP, v li cng chng chuyn sang ng h mt k ni ting l hay dao ng v khng ng tin
cy. Trong mt bc th ngy 17/7 gi cho Chin Chye vi t cch ch tch PAP, ti ngh xin
c t chc Th tng. Ti thy khc m mn ca mt th thch thc lc gia cnh t
phi cng sn v cnh t cng sn i lin vi nguy c l s xung t ch th v cc mc tiu
chnh tr. Lim Chin Siong v cc ng ch ca ng s c cng ch ng v chnh ph i vo con
ng la b Malaysia, v ng nht thit phi on kt sau lng lnh t ca mnh.

Trong cng ngy hm , Chin Chye tr li rng y ban chp hnh trung ng nht tr
chn ti lm Th tng sau cuc tng tuyn c.

Vic phe i lp ca chng ta ku gi ng t chc ch l nh lc hng cng chng

trc vn sng cn l cng cuc hp nht gia Singapore vi Malaya, mt mc tiu tm
nguyn ca ng v chng ta khng th i trch khi n c. Ngi ta tng ngh rng ti
nn lm Th tng thay th ng. Chng ta ng b la phnh trc n lc mun ph v s
on kt thng nht ca ng v hng ng lnh o ca n.

Chng ti bit chng ti ang i ti mt cuc so ti cui cng. Sau khi chng ti thua
Anson, ti dm chc mi dn biu v ng vin ca PAP cng u bit r chuyn ny v s ng
h chng ti. Cuc chin gi y m mn. Chng ti phi i ti mt cuc chia tay vi phi t
ca chnh chng ti. Chng ti cn phi loi tr ra khi ng bt k nhng k lp l no trong
Quc hi, v buc nhng ngi cng sn bc ra u tranh cng khai vi chng ti. Chng ti
quyt nh triu tp mt cuc biu quyt tn nhim25 v phi cng khai tch ly vi h trc khi
h c th gi tnh li nc i ca mnh.
23TIC TR EDEN HALL

Ti xut mt kin ngh v vn tn nhim trong chnh ph vo 20/7/1961 tch bch

ch ta bn th trong Quc hi.

Ngy 18/7, hai ngy trc cuc b phiu tn nhim, S c v bo co rng Lim Chin Siong,
Fong Swee Suan, Sidney Woodhull v James Puthucheary dng tr vi Selkirk ti Eden Hall.
iu ny tht k l. i mt vi mt cuc khng hong v rn nt nghim trng vi nhng
phn t quc gia trong PAP, Lim v Fong li giao du vi k th chnh ca h l ngi Anh. Ti
kt lun rng h ang thm d khm ph xem, nu cc i biu thn cng trong Quc hi
chim a s th h c th nm quyn hay khng. Keng Swee, Chin Chye, Raja v ti xc nh
rng ngi Anh s hoan h vi c hi khot su h ngn cch trong ni b chng ti khng
cn hy vng g ha gii v tp hp cc phn t thn cng ln phi cng sn trong PAP thnh mt
mt trn thng nht na. iu ny thun tin cho chng ti. Nhng phn t thn cng lu nay
l ni lo ca chng ti. Nhng chng ti phi cn thn trong vic i ph vi h. Nu chng
ti t ra c hi, vt chanh b v, chng ti s mt s ng h ca khi ni ting Hoa. Vic hp
nht l l do rt tt chia tay nhau.

T ln tuyn b u tin vo ngy 4/6/1959, xc nh ng h dt khot mt Malaya c lp,

dn ch, khng cng sn v ng h Singapore c c lp thng qua hp nht, h cam kt
gn b vi chnh sch ny. By gi h sp ph b tha c m da vo PAP v CUF u
tranh v thng li trong tuyn c. Nu chng ti khng th vt qua khi mt s chia r quanh
mt vn r rng nh th, th chng ti chng bao gi tn ti ni. Chng ti cm thy nh
thot khi mt gnh nng. Chng ti s khng bao gi phi cho h mn ting na. Chng ti
s thng li bng chnh sc mnh hoc s rt lui. Tuy nhin, chng ti khng th chu c
ngi Anh vi th on gip phe cng sn ginh quyn lc; vic s khin chng ti c v
nh l ng minh ca h. Do chng ti quyt nh lm ngi Anh b l b mt l ng minh
ca phe thn cng. l ch trng ca ti trong cuc tranh lun b phiu tn nhim:

"Cc ba tic ti, tic ru nh v ba tra dn ti mi lin kt gia hai cu i th, mt

bn l Con s t Anh quc v mt bn l cc ng Lim Chin Siong, Woodhull v ng s. Phe
thn cng i ti ch tin rng PAP l bn cn tr ti t, rng ngi Anh, mt dn tc khn
ngoan v gii chnh tr, c chun b tng hnh mt chnh quyn cnh t mi xut hin
Singapore, thm ch cn khuynh t hn c PAP; min rng cc cn c qun s ca h khng b
ng chm. S v xy ra l ngi Anh tr thnh nhng tay xch ng ca h. V h
thnh cng n th no! Mt cch lng l v ngm ngm, h kch ng nhng ngi thn
cng thc hin mu toan khng ch c chnh quyn v ng PAP. Nhng ngi cch mng tr
tui v thiu kinh nghim ln su vo vic ny, vo mt cuc khng hong. Lim Chin Siong,
Woodhull v Fong Swee Suan hy vng vo nhng cuc tho lun vi Cao y Anh vo th Ba
va qua, ngy 18, ti Eden Hall, tr s ca cc i din quc Anh.

Tha qu v, chng ti cm thy c ci g k l ang xy ra v do chng ti cho gim

st ta nh ca Cao y Anh. L cha! Nhng tay cch mng v chng thc dn lng ly li i
tho lun kn vi S t Anh quc V ngi Anh cng c th hy vng rng di p lc tn cng
v nguy c b khng ch, PAP s phi chng c li v sau cng phi n p cng sn, iu m
cho n nay h khng thuyt phc PAP tin hnh c. Trong khi , vi PAP, ngi Anh
ngh rng chng ti phi c bin php chng li tnh trng m mu lt ang ngy cng
tng. Thc ra, mt k hoch c vch ra m kt thc s l mt hnh ng dn n xung t
cng khai vi phe cng sn, trong PAP hoc l tip tc nm quyn, v nh th b buc phi
vnh vin bo v ch ngha quc Anh, hoc phi rt lui, trong trng hp mt chnh ph
phi cng sn v khng chu p lc ca ngi Anh s phi b loi b.

Mt s dn biu quc hi theo Hn hc yu cu ti rt kin ngh v vn tn nhim. Ti

tin rng Lim Chin Siong v Fong cn c thi gian xem xt cc hm su xa ca tt c chuyn
ny. Ti quyt nh y mnh vn ti na v ti c s dn biu quc hi cho php
chng ti hon thnh c vic hp nht vo nm 1963. Ti mun cc dn biu quc hi ca
PAP phi vng vng v ng tin cy.

Chin Chye ni r lp trng ca chng ti khi ng c trch on t mt vn bn m cc

B trng Singapore vit v trnh cho Hi ng an ninh ni chnh ti phin hp u tin ca
hi ng vo ngy 12/8/1959. Vn bn l gii lp trng ca chng ti l khng cng sn,
ng thi ch r v tch bit Lim Chin Siong nh l lnh t cng sn ch yu. Vn bn nhn nh
Lim nh mt nhn vt m ngi Anh bit r l cn b cng khai quan trng nht ca MCP, tuy
vy Cao y Anh vn tip ng ta ti Eden Hall ch hai ngy trc khi cc dn biu quc hi thuc
phe ng ta s b phiu chng li xut v vn tn nhim chnh ph.

Cuc tho lun v vic b phiu tn nhim tin hnh t 2 gi 30 chiu ngy 20/7 n ti, ch
tm ngh mt ting n ti, ri ko di n 3 gi 40 sng hm sau trc khi tin hnh biu
quyt. Khp tr s quc hi nhn nhp hot ng, t phng hp ln cho n phng cc tiu ban.
Khi thn cng c ht sc vn ng cng nhiu dn biu thuc PAP cng tt h b phiu
chng li xut ny. H vn ng c tm ngi. Chng ti d tr cn vi ngi na ng
theo h: cu hi l tng s l bao nhiu. Chng ti cn t nht 26 phiu nm quyn m
khng phi lin hip. M mt chnh ph lin hip s l mt tai ha. N c ngha rng phi tip
nhn SPA hay Lin minh UMNO v MCA, c hai u b nn tham nhng honh hnh. Chng ti s
mt ci phm cht chnh tr qu gi nht ca mnh l tnh lim khit.

Chng ti quyt nh tm gc k lut ng v mi ngi b phiu theo mnh. Chng ti

cn nhng ngi t nguyn, ch khng phi nhng ngi b cng bch, cho cuc chin kh
khn sp ti. Phi thn cng ri cng thi tm cch li cun cc dn biu ngi n v Malay, m
tp trung vo nhng ngi bit hai ngn ng v khi Hn hc. Nhng h cn c thi gian, v
nhiu ngi tip cn trng ban k lut ng l Lee Khoon Choy ngh hon cuc biu
quyt n hm sau. Chng ti t chi. Vy l h gi tr tr hon, c nhng bi din vn l
th, lp i lp li ko di tin trnh lm vic.

Trong s nhng ngi c h vn ng c ba i biu Hn hc rt khc thng khng

chu thun theo phi cng sn. Ngi dng cm nht trong l Chor Yeok Eng. ng ta sng ti
Bukit Timah, mt vng nng thn m cng sn c th mnh. ng b e da tnh mng nhng
vn kin quyt. Tng t nh vy l Chan Chee Seng, mt tay ai en nhu o cao ln 26 tui,
rt can m v c bit trung thnh vi Pang Boon v ti. Ngc li, Lee Teck Him l mt ngi
n ng 55 tui, lm th k cho Phng thng mi Hoa kiu, mt dn nhp c th h u tin
ra i Fujian. V l do no , ng ta khng hng mu v mt nc Trung Quc mi nh cc
hc sinh trung hc ngi Hoa khc. C l ng bit v nhng g xy ra cho h hng ca ng
. D cho l chuyn g, ti vn thy rt khch l v ng ng v pha chng ti.

Chng ti khng chc kt qu biu quyt s ra sao; v ngh rng hai bn s hn thua nhau st
nt. Chan Chee Seng v ti th m u ngi v ch nm chc c c 25 cn thiu mt
phiu na mi t qu bn. V chnh lc ny Sahorah binte Ahmat xut hin. Sahorah l mt
ph n to ln 36 tui, mt din gi gii ni bng ting Malay, n gin v thng thn. B ta ang
bnh v nm ti Bnh vin a khoa Singapore, ti y b c b ch ca ng c mnh ti
tip xc, v hn cuc tip xc thnh cng, v vi gi trc khi biu quyt, mt s dn biu ngi
Malay ti gp b ta v bo co li rng b theo phe i phng. Nhng trong cuc hp ti
phng i biu trong gi ngh gia bui tho lun, Chen Seng ni rng ng mi gp Sahorah vo
ba trc v tin rng ng c th a b ti tr s Quc hi b phiu cho chng ti. Ti b
tay v bo ng ta ng ph th gi, nhng Chin Chye ni xen vo l c c gng th th cng
chng thit hi g.

Sahorah ni vi Chee Seng rng cc ng s ngi Malay ca b lng xa b trong nhng

hot ng chnh quyn, chng t h coi thng b. Nn b khng h thuyt phc, b
ng h chnh quyn. Nhng b thch Chee Seng v ng s ti. Chee Seng lp tc thu xp mt
chic xe cu thng ch b ti tr s Quc hi v cho cng b vo phng ca cc dn biu.
T , b c gng i khong 15 thc vo phng hp kp lc cho cuc biu quyt.

Hai mi su i biu thuc PAP biu quyt ng h xut, gip chng ti t qu bn,
26 trn tng s 51. Nu chng ti thua cuc biu quyt ny, chnh ph s phi thoi nhim. Ri
hoc l phe thn cng s lp mt chnh ph mi vi nhiu thnh vin PAP nhy qua cng tc vi
h, hoc s c tng tuyn c mi m trong h tin rng h s thng.

Bc s Lee Siew Choh, th k quc hi bn cnh B trng Ni v v nhng ngi ng h

ng ta biu quyt chng li xut, h tin rng v lu di, pha cng sn s thng. Khi chng
ti cng c v tr ca mnh, v h ha hn bu ng ta lm th lnh v gi chc Th tng, ng
lin nm ngay ly c hi y. ng ta l mt tay nghin c bc ngay t hi cn hc i hc Y.
Kh to con so vi ngi Hoa bnh thng, ng ta c th lc tt, ging ni rn rng hi qu t tin
v khoe khoang. ng ta c chi banh rugby v c tng. Trn sn banh, phng php ca ng
ta l cn lt tin ti, khng h c chin thut nh lc hng hay la i phng v do ng
d dng b truy cn. Keng Swee, ngi thng chi c vi ng ta, thy rng ng ta bo gan n
mc liu lnh. ng ta lun lun khi ng bng mt nc i ngon mc no ph v phng
th v h gc i phng, v qun rng mt i th c kinh nghim s khng bao gi b dn d
i vo mo him khi h c th tin bc vng chi khng khoan nhng chng li mt k phiu
lu. Ln ny ng ta bc vo cuc c ln nht i mnh chc Th tng hoc khng g c.

Hai dn biu phe chng ti b phiu chng li xut. H chng l cng sn mt t no c,

nhng vi thng trc cuc bu c b sung Anson, cc cn b cng sn theo st h v
vit din vn v cc bi bo cho h. Khi ti cho mi v trch c h sau khi nghe nhng din vn
l lm ca h trong Quc hi, h xin li, nhng sau tht bi ca PAP trong cuc bu c b
sung Hong Lim, h cng nh nhiu ngi khc thay i chnh kin, cm thy rng tng
lai ca mnh nm trong cc hip hi v qun chng.

Mc tiu u tin ca Lim Chin Siong l li ko mt s dn biu v phe mnh thnh lp

mt chnh ph mi. Khi iu tht bi, ng ta th nhiu chin lc ngn chn vic tip
tc thng tho vi Malaysia v vic sp nhp. ng ta thnh lp mt ng mi, Barisan
Sosialis (Mt trn X hi). Bc s Lee Siew Choh, ch tch Mt trn, lc ku gi tuyn c li.

Lim Chin Siong im lng trong mt tun sau t quc hi tho lun v xut b phiu tn
nhim. n ngy 28/7, t Straits Times ng ti mt l th ca ng ta mang y nhng du n
ca Woodhull v Puthucheary: Xin cho ti c ni r mt ln chung quyt rng ti khng
phi l mt ngi cng sn, hay mt i din cho cng sn hoc i din cho bt c ai ng ta
thm ch khng mun tr li chnh trng sau khi c phng thch, cn v vic c c
lm th k chnh tr bn cnh B trng Ti chnh, ng ta ni: Ti khng nhng ngn ngi
nhn chc v ny, m ti cn ngh rt lui khi sinh hot chnh tr nu ng ta (Lee Kuan Yew)
mun nh th. V ng ta khng mun nh th. Thay vo , ng ta mun cho mi ngi thy
rng ti ng nht vi chnh ph.

Nhng kt lun ti rt ra t bui tic tr ny b ng ta bc b nh mt kch ng chng

cng:

Trong cn ri tr, h bt u ku go v ch ngha cng sn v tnh trng ri lon, hy

vng s khin mt s ngi tin vo h. Ngi cnh t vn thng b coi l nhng k ch mu
gy ri by gi, nh chng ti c nghe ni, li b ngi Anh dn d. Tht bun ci lm sao!
Nhng cuc gp g gia ti vi Hun tc Selkirk l rt him hoi. Nu vic gp g Hun tc
Selkirk c th khin ngi ta tr thnh k ch mu gy ri th ng Lee mi l k gy ri ln
nht v ng ta giao dch vi Hun tc Selkirk nhiu hn bt k ai Singapore ny.

Cng ngy , ng ta cn c mt bi din vn di hai ting trong bui hp ca mt nghip

on. Cui bi din vn, ng ta li cp lt qua bui tic tr y: V vic Lim Chin Siong dng
tr v n ung vi ngi Anh, l chuyn ht sc bnh thng. Vn l lp trng c vng
hay khng. Chng ta khng th ni rng khi dng tr vi h l ta cng hi cng thuyn vi
h. ng ta hn cm thy cc cng nhn e rng ngi Anh dn d ng ta. ng ta v
nhng ngi thn cng ng h ng nay b l mt v c lp m khng cn gi c lp v phi
cng sn ng tin cy. Nhng ng ta s khng thot nn vi nhng bo cha . Nu ng ta
ngi khng mun tr li chnh trng v nhn mt chc v trong chnh ph, th ti sao phi gp
Selkirk?

Ti tr li bng mt l th ngy 4/8 gi cho t Straits Times vi t cch tng th k ca

PAP:

Chng ti ht sc quan tm n nhng vn nghim trng c th xy ra sau bu c. Mt

trong nhng vn l ng ta v cc bn hu s lm g sau khi chng ti gii phng h. ng ta
ngh rt khi chnh trng v qua sng Indonesia. Th nht, khng phi mt ngh
c a ra mt cch nghim tc. Th nh, chng ti cho rng s khng ng v tha ng khi
t iu kin l ng ta phi rt lui khi chnh trng trc khi chng ti quyt nh tham gia
tranh c chin thng. Chng ta phi i mt vi thch thc cng sn cho d c nhn ng Lim
c hin din trong chnh trng Singapore hay khng
 (V bui tic tr) ng ta vn cha gii thch ti sao ng ta i gp Hun tc Selkirk Trong
mt gii thch ng trn bo ch ting Hoa ngy 29/7, ng ta ni rng ng gp Hun tc
Selkirk v l do x giao, to n tng rng nhng bui ni chuyn ca ng vi y vin Anh ch
thun ty l giao t. M khng h c mt dp l hi no vo ngy th Ba 18/7 c. V cng
khng c ngi khch no khc ngoi ng Lim v cc bn hu.

Mt gii thch s c a ra sau , nhng khng phi t Lim Chin Siong. Trong mt l th
gi t Straits Times n hnh chn ngy sau , 13/8, Woodhull trch li on i thoi gia
Puthucheary vi Keng Swee sau cuc bu c b sung Anson. Keng Swee ni vi Puthucheary
rng s can thip ca Anh l rt c th xy ra, rng h s khng ngi yn v nhn phi thn cng
hy dit PAP; v nu nhm lnh t phe quc gia b cng khai chng i, PAP, v phn mnh, s
ngng hot ng v mc ngi Anh tiu dit phe thn cng.

Ngy hm sau, Keng Swee, trong mt l th, k li im chnh trong nhng i thoi gia
ng ta v Puthucheary:

Sau cuc bu c Anson, ng Puthucheary tr nn ngy cng b kch ng, ng ta yu cu

ti, nhn danh tinh thn thun l, hy sa i chnh sch ca chng ti v dung np Lim Chin
Siong v nhm ca ng ta. Mt gii php khc tt s a ti hy dit cho PAP trong vai tr mt
lc lng chnh tr. Vin tng ny khin ng rt nn ch v chn ng

Chnh trong lc ny, ti bc vo mt lot nhng cuc tho lun nghim tc, i khi cn
cng thng v kch ng, vi ng Puthucheary v tng lai ca ng v ca t nc. Ti ni
rng ti bit Lim Chin Siong tung ton lc t chc cng on ca ng ta nh bi PAP ti
Anson. Ti ni l ti cng bit ton lc cc cn b cng on ca Lim Chin Siong c trin
khai chng cc y vin t chc v thnh vin cc ban chp hnh chi b ca chng ti, v kt
qu l mt s ln ng vin ri b hng ng. Nhng, nh ti ch r, tnh hnh ny khng
c g mi. iu tng t xy ra nm 1957, khi cc cn b cng on pht ng cuc tn cng
vo t chc ca PAP v gn i ti ch nm c ton y ban trung ng ng. Ti ni rng, vo
nm 1957, hu qu ca cuc tn cng ca phe thn cng nhm vo chng ti l vch c
mt cch cng khai v r rng s khc bit gia cc nhm thn cng v phi cng sn trong ng.
Tr phiu lu ny cho ngi Anh mt ci c thc hin mt t phn cng ln.

Keng Swee ngh rng nhm thn cng mun gp Selkirk v h xem y nh mt m ch rng
ngi Anh sp tung mt t phn cng ln nhm vo h. Trong mt th tr li xut bn ngy
21/8, Puthucheary a ra mt l gii khc, lp li nhng g Woodhull ni: iu m h tm
kim Selkirk l s minh nh mt gi thit m PAP ni r, c th l khng th c mt chnh
quyn no khc vi cc lnh o hin nay ca PAP, rng h l nhm duy nht m ngi Anh s
cho php nm quyn. Nhng nhng hm th thc ra vn vy: h mun mt bo m t pha
ngi Anh rng h c th tip tc cc k hoch ca mnh m khng s b trng pht.

Nhiu nm sau, vo nm 1982, Selkirk ni vi mt phng vin rng Puthucheary in

thoi cho ng ta vo sng th Ba 18/7 , hi rng ng ta (Puthucheary) cng mt hai ngi
bn c th ti gp ng khng. Selkirk ngh ba tra ngy hm sau. Puthucheary ni rng
vn rt khn cp v ng ta mun gp cng sm cng tt nu thun tin. Selkirk min
cng mi h ti dng tr lc 4 gi chiu. Selkirk ni rng iu ct yu m h hi ng ta l:

Phi chng hin php c son nhm phc v Lee Kuan Yew hay l mt hin php t
do? Ti ch ni th ny: l mt hin php t do, hy bm cht vo v khng bo lon ng
hiu ch? Ton b ch c vy. Ri h ra v, sau ti ni vi Lee Kuan Yew, trc cuc tho
lun trong Quc hi, rng ti gp bn h.

Nhng ti tin rng h khng nhn ra vn . Selkirk chng phi mt nh chnh tr non km.
ng ta hiu ngha ca bn tm c. i vi i din cao cp ca chnh quyn Anh ti
Singapore, vic ch thn tip kin Lim Chin Siong v Fong trong mt giai on khng hong
trong tng lai ca chnh quyn bn x ang gp nguy c tc l a ra mt tn hiu c
ngha no . Nhm thn cng hn s l gii iu nh mt cng nhn rng ngi Anh sn
sng lm vic vi Lim, mt cu t nhn, ngi m theo hin php 1958, b cm tham gia cc
cuc bu c. Hn na, khng ai trong s bn ngi ti gp Selkirk l dn biu trong Quc hi
lp php v do h khng c t th bin minh cho bt k mt tho lun no v vic thnh
lp mt chnh ph mi. Ti khng th chp nhn cch gii thch ca Selkirk rng ng ta gp
h hon ton v lch s ngoi giao, v ch a ra mt cu tr li ng n v mt hin php.
Trong thm tm ti vn hi lng rng ng ta lm nh th. By gi th chng ti khng cn k
ni th na.

Keng Swee v ti tin rng b c iu khin ng sau tr vn ng ny khng phi Selkirk m

l y vin ph t ca ng ta, Phillip Moore. Moore l mt ngi c nng lc, nhanh nhy v c
c thng minh sc so. ng ta ngi to ln, cao, c gng mt thn thin v i mt a ci. C
mt iu g gn b v ci m ng ta. ng thuc gii trung lu Anh v c hc trng
cng. ng tng l phi cng li my bay nm bom trong Th chin th hai v b bn ri trn lnh
th c vo thng 12/1942 ri tr thnh t binh cho n nm 1945. Sau , ng i hc
Oxford v hn tt nghip loi I nu ng khng i lm cng chc trc k thi tt nghip. ng
ta c huy chng danh d ca mn bng rugby v tng chi cho i tuyn Anh; iu ny th
hin vc dng th thao v tc phong nhanh nhn ca ng ta.
 Moore v cc thnh vin khc trong y ban Anh nhn thy rng kh m hiu thu cc lnh t
PAP bi v nguyn tc t t ra v nu ln rt cng khai ca chng ti l cc B trng phi ct
gim n ti thiu vic tham gia cc nhim v khng chnh thc (bn ngoi chnh ph). Chng
ti thy cc B trng ca Marshall v Lim Yew Hock tham gia tic tng nh m v mt
uy tn trc dn chng th no v dn chng coi h l bn ch lo leo cao trn bc thang x hi.
Moore tm cch gii quyt vn ny bng cch chi gn vi Keng Swee v ti sau mi bui
hp ca Hi ng an ninh ni chnh c dp ni chuyn lu hn trn sn gn cng nh trong
lc gii kht sau . Ba mi bn nm sau, khi v hu, Moore ni vi ti rng vo cui
nm n, ng cho rng Goode chnh xc khi vit trong bo co rng ti chng phi mt
ngi cng sn giu mt m l mt ngi chng cng giu mt. Bo co ca Goode rt quan
trng trong vic xc nh chnh sch ca Anh v Hun tc Ian Wallace, lc l th trng
thng trc ti B Thuc a ti London, thng cp ca Moore, sau khi ni chuyn vi ti gn
ba ting hi nm 1961, cng ng vi nh gi ca Goode.

T kho lu tr ca Anh, ti tm ra ti liu bin minh cho suy lun ca chng ti rng
ngi Anh d nh tch nhm thn cng khi PAP, mt bo co vo thng 10/1961 ca
Phillip Moore gi Ian Wallace, t ra vn Singapore v vic hp nht:

Mt khi Lim Chin Siong tin rng dn chng Singapore s ng h vic hp nht, ti e rng
ng ta c th tr li vi chnh sch lu di ban u ca MCP mt chnh quyn x hi ch ngha
cho ton Malaya. C hi lt Lee Kuan Yew v lp c mt chnh ph do cng sn lnh o
ti Singapore trong thng 7, c v nh ngn vng n Lim Chin Siong khng cng li c.

Ci c hi nh ngn vng m Moore cp y l v b phiu tn nhim xy ra vo thng 7.

Vic Selkirk khng nh: l mt hin php t do, hy bm cht vo v khng bo lon,
ng hiu ch? cng chnh l ch trng ca ngi Anh i vi Tunku, Th tng Malaysia.
Cng trong l th ngy 18/10 , Moore bo co rng: "Chng ti phi gii thch cho
chnh ph lin bang rng, min l Barisan Sosialis hnh ng mt cch hp hin, th s khng c
chuyn bo v Lee Kuan Yew bng cch n gin l tng giam cc lnh t Barisan Sosialis hoc
tm nh ch hin php Singapore". Ni cch khc, ngi Anh chn lp trng rng, min l
Barisan Sosialis hot ng hp hin, h s c t do ginh ly chnh quyn theo kiu hin
php cho php.

Lim Chin Siong v cc ng ch xem li mi dng tr ca Cao y Anh v nhng iu ng ta

ni vi h nh mt du hiu rng ngi Anh sn sng lm vic vi h, rng h s khng b
phong ta v ngi ta khng mun h ginh c chnh quyn. Selkirk ni r lp trng
chnh xc theo hin php, cn h th suy din ra nhng hu v quyt nh tin hnh vic ginh
ly chnh quyn, thot ly khi PAP v mu vic gt PAP ra khi chnh quyn.

Quan im hp php tng chng n gin m Selkirk nu ra t c ba mc tiu. Th

nht, chnh ph PAP phi c bin php ngn chn Lim Chin Siong v cc ng ch hoc s phi
i din nguy c b h lt . Th nh, quan im em li cho Lim v cc ng ch mt kh
nng ginh chnh quyn. Th ba, n cho Tunku thy nhng hu qu cho Malaysia s rt nghim
trng nu ng ta khng cho Singapore gia nhp lin bang.

Mt khi Tunku cng b k hoch ca ng ta dnh cho Singapore v cc lnh th thuc

Borneo v ti khng chu thun theo li ku gi ca Lim Chin Siong v vic gii tn Hi ng an
ninh ni chnh v thc thi nhng quyn t do dn ch hn, ng c mnh quyt nh tiu
dit PAP v ti, bi v vic hp nht phi c ngn chn li bng bt c gi no. iu ny,
nhiu nm sau , mi c tit l bi Koo Young, thuc vin ca Lim trong t chc CUF, v
cng c chnh Lim Chin Siong xc nhn vo nm 1984 khi ng ta ni vi B an ninh ni chnh
rng ng ta gp ng c mnh ba ln trong khong cui nhng nm 1950 v u nhng nm
1960, v ti mt trong nhng ln gp g y, phi t c lnh tch khi PAP. R rng ng
c mnh ngh rng chng ti s phi e s trc sc mnh ca phi t, m iu ng l
th. ng ta ngh rng chng ti l loi dn trung lu, mm yu, c Anh hc, a hng th kiu
tiu t sn, m ru bia, thch chi gn, lm vic v ng trong nhng phng c my lnh v i
nhng chic xe hi c iu ha khng kh. ng ta khng thy rng nhng ngi tiu t
sn theo Anh hc cng c cht thp ng c c vi p lc m ng xung chng ti.
24CNG KHAI LC LNG

p lc trong nhng tun l sau khi tch ly vi cnh t tht cng thng. Mi ngy, chng ti
trao i nhng tuyn b trn bo. Ngy 30/6/1961, 13 dn biu PAP thot ly thng bo thnh
lp mt Barisan Sosialis vi nhng mc tiu y ht nh ca PAP: Mt Malaya, bao gm Lin
bang Malaya hin nay v Singapore, dn ch, c lp, x hi ch ngha v khng cng sn. Hu
nh ngay lp tc, nhng ng phn ranh tng t cng hnh thnh trong s cc nghip on.
Ngy 3/8, S ng b hip hi cho gii tn Tng lin on lao ng sau khi B trng lao ng
c khuyn co rng cc nghip on thn cng v khng thn cng khng th cng tn ti
trong mt t chc c na, do Lim Chin Siong tp hp lnh t cc nghip on trung
thnh vi ng ta by gi ti 82 tho lun vic thnh lp mt Lin hip cc nghip on
Singapore (SATU).

Ti mun hiu tm t ca qun chng, bit chng ti c ri vo mt tnh trng tuyt vng
nh Lim Yew Hock khi ng ta to thanh lc lng cng sn trong nhng t bo lon hi thng
10/1956 khng. Nn Pang Boon, Ahmad Ibrahim v ti tm gc nhng cng vic chnh ph
i thm li cc c s qun chng ca mnh nhm trc nghim phn ng ca dn chng trc
nhng bin chuyn bt ng trong tnh hnh hin nay.

Ti i mt vng n v bu c Tanjong Pagar ca mnh, gp nhng ngi thng lui ti

trung tm sinh hot cng ng, ni chuyn vi nhng ngi trong ban iu hnh trung tm
cng nh cc th lnh qun chng, do qua cc con ph, thm cc ca hiu, chuyn tr vi
ngi dn, v n ti th ving nh h hoc tn gu vi h trong qun c ph. Ti cng n
thm nhng trung tm sinh hot cng ng cc n v bu c khc, v mt s nghip on
khng thn cng m ti hp tc t trc. Ti thy rng cc th lnh v cc thnh vin khng
c v th ch. Nhng ngi trc y tng hp tc vi ti nay vn cn thn thin v ng h.
Phn ln th hoang mang, mt s th s hi. Khng c ai trnh n ti hay ngh ti l k phn bi.
Ti khng b ri vo tnh th ti t nh Lim Yew Hock trc y.

Trong vng vi ngy, Pang Boon v Ahmad cng bo co nhng chuyn tng t. Qun
chng khng quay li chng chng ti, nhng tay hot ng trc y vn l nhng ng h
vin ca chng ti, nhng nhiu thng dn lo ngi trc nhng bin chuyn gn y v
bn chn v tng lai. Ti khng n ving nhng nghip on thn cng. H hn s cc k th
nghch, hay cn gy cm hn na.
 Thot khi nhng s v hnh chnh, ti c c thi gian thm d t tng qun
chng, suy ngm v vch ra k hoch hnh ng cho giai on k tip. Ti hiu ra rng khi
phi i u vi nhng t tn cng hung bo, tt nht l gt nhng n tn cng, gi bnh
tnh v suy ngh li v nhng iu cn bn. Quyt nh a ra khng th thu hi khi chng
ti tin hnh cuc b phiu tn nhim ngy 21/7. Vic tch ly vi cnh t thnh cng khai,
cuc chin u cn tip tc.

Chng ti khng c php qun iu . Lim Chin Siong ang hot ng n ht cng sut.
Mt khi cuc b phiu tin hnh v h thy khng th ginh c chnh quyn, phi khuynh
t n lc ph v cc chi b PAP v quyt nh hy hoi nhng chi b y. Hai mi trong s
25 b th chi b cng y ban chi b ca h bc sang hng ng bn kia, mang theo cc ti
sn ca chi b, k c bn my ch, bn gh c v cc my may dng cho cc lp dy may.
Nhng by gi chng ti c lc lng cn b ring v h khng th khng ch c ng. Cng
vi Pang Boon, ti i thm mt vng cc chi b gi vng tinh thn cho cc c s v cho thy
rng, khng nh Mt trn Lao ng, chng ti khng chu b tht bi. Chng ti xoay x thu hi
c mt s ti sn cho cc chi b. Chan Chee Seng, tay dn biu ai en nhu o ca chng ti,
lm cng vic tha pht li. ng ta khng nao nng trc tr e da, lng trung thnh v can
m ca ng khin c hai chng ti qu mn.

Trong gii nghip on, Lim Chin Siong v cc ng s lm ht sc kch ng, to nn

tnh trng hoang mang v bt mn, nhng tin cho cc cuc u tranh qun chng. H khng
th thuyt phc cc vin chc chnh quyn i theo h c, v nhng vin chc y u hng
nn gio dc Anh hoc Malay, nhng h c th thu np c nhng ngi trong Lin hip nhn
dn (PA) hay L on cng chnh do chnh ph thnh lp, s dng nhng tay hot ng c Hn
hc m trong h ci sn nhng phn t thn cng. Ti bit h s lm nh th, nhng ti
cng nh phi cho lp nhng t chc y nhm to ch ng trong khi dn Hn hc. Thanh lc
ton b nhng phn t ny ra ngoi l vic khng th lm c, mt s vn c th lt qua. iu
m ti khng d liu trc c l h, vi mt nhm nh, c th xoay chuyn c khi ng
mt cch d dng lm sao.

Chng ti xy dng hai t chc y bng ngun lc ca chnh ph mong thu ht c

qun chng. PA hin c nhng lin h vi cc bang hi, cc nhm vn ha v dn s, v
khong 100 trung tm sinh hot cng ng. Ti giao cho Chan Sun Wing, th k trong quc
hi ca ti, ph trch iu hnh t chc ny. Nhng Chan li l mt ng vin MCP m Jek Yeun
Thong lm tng rng c th kim sot c. Thay v th, Chan tin hnh tuyn m nhng
ngi t phong tro nghip on v chi b PAP tip tay iu hnh (v thm nhp vo) cc
trung tm sinh hot cng ng v trung ng PAP. L on cng chnh, mt lc lng c
ng phc tp hp khong 2.000 thanh nin tht nghip, mi chuyn cng xy ra tng t.
Theo k hoch, chng ti xy dng tri cho h c tr, hun luyn h thnh mt lc lng kh
k lut, v giao cho h vic xy dng ng s nng thn, o knh mng, hoc lm nhng
cng vic lao ng chn tay khc. Nhng Kenny, B trng lao ng, giao cho th k chnh
tr ca ng ta ph trch L on ny. Vin th k chnh l Fong Swee Suan, ngi quay v
vi pha bn kia. Wong Soon Fong, dn biu khu vc Toa Payoh ca chng ti, c yu cu h
tr cho Kenny, ha ra cng l mt cn b trung kin ca h v gip Fong ci nhng ngi
thn cng vo nhng v tr ch cht ca L on. Kt qu l nhng ngi cng sn c th b
gy c hai t chc ny.

H ph sch nhng trung tm cng ng nh lm vi cc vn phng chi b PAP, p

gy hng ro v ly i cc qut my, dng c nu n v trang b chi th thao. H cho ngi
ngn cn ngi ca B lao ng n cc tr s mi chuyn ti ca PAP. Trc khi cuc nh
cng tn i vo thng 11, h dng n bo lc, tn cng nhng cng nhn khng tham gia
nh cng, lm b thng mt ngi Malay v mt cng nhn ngi Hoa v xung t vi cnh
st.

Kenny mt va trc cuc biu dng sc mnh ca Fong, mt va n ni cho d ti bi

chc th k chnh tr ca Fong, Kenny vn khng dm c hnh ng chng li ng ta, cc nghip
on v L on cng chnh. i u vi ngi Anh, Kenny khng s g c; i u vi lc
lng cng sn th ng ta kinh hong. Ti tho lun vn ny vi Chin Chye, Keng Swee, Raja
v Pang Boon, v kt lun rng chng ti cn mt B trng dng mnh hn. Th l ti i ch
ca Kenny v Ahmad Ibrahim, Kenny v B Y t ni mi chuyn yn bnh hn, cn Ahmad, vn
l nhn vin cu ha, chuyn t B Y t sang B Lao ng, cng v ny, sau , ng chng t
mnh khng h s khng b. ng ta cho gii th Tng lin on lao ng v c bin php chng
li mt s tay iu hnh khuynh t ch cht trong L on cng chnh.

Vic ny khi dy mt cuc ni lon. Thng 11, nhng tay hiu chin trong L on cng
chnh kch ng vic thnh lp mt nghip on, v 160 ngi vy quanh vn phng ban ch
huy tri. H a ra mt lot yu sch, trong c c vic i thuyn chuyn vin ch huy, v
n ngy 24/11, h t xe p ca ng ny v ca hai ngi khc b coi nh ng h vin ca
PAP. Chng ti kt n by ngi trong bn h v ti ph ri. H thnh lp mt y ban hnh
ng, t chc mttinh phn i, cho ngi phong ta cc vn phng iu hnh ca L on
cng chnh. V thng 12, sau khi ba trong s cc th lnh ca h b sa thi, 180 ngi dng
hng ro chng ngi c th tri Paya Lebar.
 H l mt t chc bn qun s c ng phc vi t nhiu k lut on kt v s tr nn tai
hi nu h ra cp bc ph phch, nn chng ti quyt nh dng n qun i Singapore,
lc ch c hai tiu on, chim li khu tri v ti lp an ninh trt t. Ti mun qun i
phi trnh n sng hay bt c hnh vi bo lc no gy thng vong m ngi cng sn c th
khai thc li cun qun chng ng h. Nn ti ch th cho vin ch huy ngi Anh phi ph
din lc lng tht hng hu bn gy ri khng dm khng c. Ti ni nu chng ta c
nhng i qun ngi Gurkha th ti chc chn khng ai dm thch thc v L on cng chnh
s tan r, nhng ti khng dm chc nhng ngi chng i kia c e d nhng binh lnh
Singapore khng. Vin s quan ni rng s chng c vn g u v ra lnh cho binh s bao vy
khu tri vi sng c gn sn li l. i mt vi cuc ph din lc lng ny, 400 on vin ca
L on cng chnh tan r khng cht khng c no. Sau chng ti gii tn L on ny.

Mt ln na, h thnh lp y ban hnh ng v yu cu mt y ban iu tra. Nhng ch l

nhng n lc gy nh tr rt yu t so vi cuc xch ng trong nm 1955 v 1956. Hai yu t
ngn chn h l: th nht, cng lun c th khng ng tnh nu h c tnh gy bo ng khi
dn chng cha thy phn n v mt chuyn bt mn no , nh chuyn e da i vi nn
gio dc bng ting Hoa chng hn; v th nh, bo ng c th khin chnh ph c bin php
an ninh mnh tay hn i vi h.

Trn mt trn cng nghip, ti e Lim Chin Siong s t chc gy bt n vi quy m ln nn

cnh gic trong mt cuc hp bo rng chng ta c th s i mt vi mt tnh trng lp li ca
nm 195556. Trong nm 1961, c 116 cuc nh cng, 84 cuc trong s xy ra sau khi
PAP tch bch thnh hai phi (ngy 21/7), v trong 15 thng, t thng 7/1961 n thng
9/1962, c ti 153 cuc bi cng, mt k lc Singapore thi k sau Th chin.

n lc ti ang i i v v Kuala Lumpur tho lun vi Tunku v vic hp nht, v

trong nhng dp ti tr v bng my bay ri ngi xe t phi trng Paya Lebar v Dinh chnh
ph hoc nh ring, ti c th gp t su ti mi nhm nhng ngi nh cng v nhng cn
b ca h, nhng cng nhn ln cng ng ngoi cc phn xng hay nh my vi biu ng v
cc ni niu xoong cho. H giam lng cc ch hng, gy tai hi cho nn kinh t, lm nn lng
nhng nh u t v lm tng t l tht nghip.

Nhng phn cng mt cch thiu suy ngh th chng ch g. Ti ngh c yn mi chuyn th
tt hn v c lt qua giai on kh khn ny cho n khi chng ti thng c phe cng sn
trong vn hp nht. Ti cm thy yn tm tr li sau vi ngy u gp g nhng thng dn
trong n v bu c ca ti, trong cc trung tm cng ng v nghip on. Chng ti gi
tch bch khi phe t v c th hnh ng dt khot cng c sc mnh m khng phi e d
l s gy rn nt. Lim Chin Siong v cc ng s ca ng ta gi ng ring mt bn r rt.
Tin s Lee Siew Choh trong vai tr ch tch Barisan Sosialis cng chng hn g tm bnh phong.
T chc ca h c kh nng gy thit hi ln cho chng ti nh cc nghip on v lc lng
sinh vin hc sinh ngi Hoa, nhng nu h vt qu mt gii hn no , nhng i biu Anh
v Malay trong Hi ng an ninh ni chnh s buc chng ti ph v cc t chc mt trn ca h
v cho tng giam h.

Ti khng quyt ch lm vic ny lm trc khi hp nht. Ti mun Tunku nhn ly trch
nhim ny sau khi chng ti gia nhp Lin bang. Nhng S c v th mun hnh ng ngay.
Khi Hi ng an ninh ni chnh hp Cao nguyn Cameron vo thng 8, Selkirk m ra cuc
tho lun khi hi kin ti v ch khng ca ngi Hoa, mt tp ti liu do cc chuyn
vin ca S c v son tho trong nhn mnh nhu cu phi khng ch cc th lnh ch cht
ca t chc cng sn. Quan im ca ti th khc. Ti mun pha cng sn gii thch r cam kt
ca h v vic hp nht, v nh bi h trong tranh lun cng khai, iu m ti tin tng c th
lm c. Ti tin rng cc bin php chnh tr, hn l cc bin php an ninh, s quyt nh bn
no thng.

V bn thng s c tt c. Ngi Hoa Singapore, cng nh ngi Hoa mi ni khc ti

ng Nam , thng thch nga sn quan h u (ngi trn ni xem h nh nhau) cho n
khi thy r gi thi chiu no. Hin ti h khng tin tng vo c may chin thng ca mt PAP
khng cng sn. Nn thm ch h s ng h mt chnh ph m h bit r l do cng sn iu
hnh, nu phe cng sn c v s thng trong mt vin tng lu di. Trong con mt ca h,
nhng ngi cng sn thng th. V lc lng ny c xem nh nhng cn b ca mt
Trung Quc ang ln mnh m nh hng ca n, h tin rng, ch trong vng mi nm s
vn ti tn Singapore.

Ti trch dn trng hp bn vin chc gio dc c chn bit phi sang S c v. By

gi h cm thy rng tng lai tr nn bp bnh, rng bin chuyn bt ng ca tnh hnh
tng ri ro cho ngh nghip v s a h vo phe tht th. H t chi lnh iu ng. Ti
nhn mnh rng chnh ngi Anh gp phn to nn tnh hnh ny, v khi Selkirk v cc thuc
cp cng quan h vi phe cng sn v nhng ng h vin triu ph ngi Hoa ca ng ny nh
Tan Lark Sye, th khi ngi Hoa li cng tin rng cng sn s c php nm chnh quyn.

Tan Lark Sye c tham vng lm ngi k tc Tan Kah Kee, vn l lnh t xut sc ca t chc
Hoa tc hi ngoi. Khi Tan Kah Kee cht cch y t lu ti Trung Quc, ch thn Chu n Lai
lm trng ban tang l. Chnh ph Trung Quc cho thy h nh gi cao nhn vt ny, v qua
vic hi m vi ngi mun k tc s nghip ca Tan, y vin Anh cng c quan im rng
con ng i ti quyn lc m rng cho phi thn cng. c mt s thay i quan im r
rt trong hai t bo ting Hoa ti Singapore. Ci cht v m tang ca Tan Kah Kee c tng
thut kn hai trang trn t Nanyang Siang Pau. Nu y ban Anh tnh ton sai, mt chnh ph
thn cng s c th nm quyn trong vng su thng na l nhiu nht. Ngi Anh sau c
th dng v lc thay i tnh hnh, nhng lc ch khng ca ngi Hoa i vi cng
sn khng cn na. Nn khi qun chng ngi Hoa ny cn c ngay mt t chc lnh o ca
Malaya.

Selkirk bc li rng theo hin php, bn phn ca chnh ph Singapore l cai tr, nhng chnh
ph tm cch chuyn trch nhim v an ninh ni a cho Hi ng an ninh ni chnh. Ti
phn bc bng cch ni rng hin php d liu rt khn ngoan rng chnh ngi Anh s chu
trch nhim ti hu v vic s dng bo lc. Chnh ph Singapore c sc mnh rt hn ch, so
ra th cng chng hn g mt khu sng hi, v cng khng th s dng c n.

Nhng tranh lun ny a ti mt cnh tin thoi lng nan cho c ba chnh ph. Mi bn
u mun hai pha kia phi gnh chu ba ru d lun. Cc i biu ca c Anh ln Malaya mun
chnh ph Singapore c hnh ng chng li cng sn, nhng chnh ph Singapore xc nh
rng mnh khng th lm vic ny m khng phng hi n s ng h ca khi ngi Hoa
dnh cho chnh ph. iu quan trng hin nay l phi chng t rng cng sn khng th l
ngi nm quyn trong tng lai Singapore. Bi v ch n lc chng ta mi c th tin
hnh u phiu cho vic hp nht. V ti kt lun rng iu ny l tuyt i thit yu, v hp
nht Singapore vo Malaysia khng thng qua u phiu l v cng tai hi. iu s l bng
chng cho thy chng ti bn mnh cho chnh ph Malay Kuala Lumpur.

Ti ng h mt cuc trng cu dn hn l ph thng u phiu v kt qu u phiu kh

m ng ng mt vn n l l vic hp nht. Nhng thu c mt a s ng h vic gia
nhp Malaysia, ti phi lm cho nhng ngi Hoa cn lng khng hiu ra rng chnh chng ti,
ch khng phi nhng ngi cng sn ang l phe thng th. Chng ti khng th h ngh
rng chng ti c nguy c thua cuc, v rt nhiu ngi trong s h lc s b phiu chng li
vic hp nht hoc b phiu trng vi nim tin rng nhng k b phiu cho vic hp nht sau
ny s b cng sn trng pht. Ngc li nu chng ti thuyt phc c h rng vic hp nht
l tt yu v lc lng cng sn khng nm c a s ngn chn vic , dn chng s l
lun ra rng nhng ngi ng h cng sn s gp nguy c b chnh quyn lin bang trng pht,
do ti phi to cho qun chng mt cm gic rng y l mt cn sng qu ln v mnh m
n chng cng sn hay mt lc lng no khc c th ngn cn ni. Ti tin rng nu chng
ti truyn t c iu ny, cc th lnh ngi Hoa trong cc phng thng mi, cc hip hi
vn ha v trng hc s khng theo Lim Chin Siong na. mc t nht th h cng gi thi
trung lp, cn mc tt nht l h thm lng ng h hp nht.

Cch chc n nht to nn cm gic v s tt yu phi gia nhp Lin bang Malaysia l lm
cho dn chng thy rng chnh Lim Chin Siong, Fong v cc th lnh i lp khc nhn thy
rng h ang tin hnh mt trn nh v vng, nn tt nht l ng i theo h. nui dng
n tng ny, ti cho rng cn phi cho mi ngi mt ci nhn ton cnh, ci nhn lch s v
vic PAP v cng sn thnh lp mt mt trn thng nht nh th no, ti sao Lim Chin Siong
v Fong khng gi cam kt chin u cho mt nn c lp thng qua vic hp nht vi
Malaya, v ti sao h s phi tht bi.

ngh cho rt ro nhng vn ny, ti cn yn tnh vn l iu khng th c c

Singapore. Ngy 11/8, ti bt chuyn tu la m i Kuala Lumpur, ri p xe i Chiny Lodge,
khu nh ngh ca chnh ph Singapore trn cao nguyn Cameron cch mt bin chng 2.700
mt, mang theo Choo v ba a con. Nhng ti cng em theo tr l ring l Teo Yik Kwee, v
ti nh c cho anh ta chp v phc tho mt lot nhng din vn khong 20 ti 30 pht m
ti s c trn i pht thanh Singapore, trnh by ton b cu chuyn vi dn chng.

Cao nguyn ny mt, yn tnh v xa vng, tht tri vi bu khng kh chnh tr nng bc
Singapore. Ni khng c my fax, cng khng c in thoi ni trc tip, v v ng dy
in thoi thng khng r nn ti li ch th rng ng quy ry ti tr khi c chuyn cc
k khn cp. Nn ti c yn tnh gn na thng, chi rt nhiu vn gn trn sn gn 9
y. Lc ti ri khi th ti vit c tm bi din vn, nhng ti cu phi vit bn bi
na trong khi ghi m nhng bi kia. Trong qung thi gian mt thng, t 18/9 n ngy 9/10,
ti pht thanh ba ln mi tun, mi ln bng ba th ting. Khi ni bng ting Malay v Quan
thoi, ti ch dng c mc ngn ng sinh hot hang ngy. l mt cng vic mt nhc.
C ln, nhn vin i pht thanh hong hn khi h nhn qua khung ca knh phng thu v
khng thy ti trc my ghi m. Ri mt nhn vin n pht hin ti nm nga trn sn trong
tnh trng m c ta ngh l kit sc. Thc ra, ti ch nm xung v cho rng l cch tt
nht phc hi sc lc v np li nng lng trong gi ngh gia nhng ln thu m bi din
vn bng ba th ting khc nhau.

Trong 12 bi ni chuyn y, ti tm tt qu trnh hnh thnh mt trn thng nht vi cng

sn t nm 1954 khi PAP c thnh lp, nhng chuyn xy ra sau , v ti sao xy ra vic
tch ly gia hai phi, dn n cuc tranh lun hin nay v vn hp nht. Ti mun loi b
mi h nghi cho rng y l mt chin dch bi nh nhm vo phi cng sn v nhng ngi
b ng PAP. Ti nh gi cao nhng ngi cng sn sc mnh v lng xc tn ca h. Trong
mt bui pht thanh, ti ni:

"Chng ti rt ngn c khong cch vi khi dn ni ting Hoa mt th gii y sc

sng, nng ng v tin ho, mt th gii m ngi cng sn n lc ginh ly trong sut 30
nm qua vi s thnh cng ng k Chng ti, nhng ngi cch mng theo Anh hc, l nhng
k n sau ang c gng khai thc cng mt ngun m. Ngi cng sn xem chng ti l xm ln
vo lnh a ring ca h. Trong th gii y chng ti bit c Lim Chin Siong v Fong Swee
Suan. H lin kt vi chng ti trong PAP. Nm 1955 chng ti ra tranh c. Th l bt u nhng
bc i ca chng ti vo nhng cu trc ri rm v h qu phc tp trong t chc ngm ca
cng sn nm trong cc nghip on v hip hi vn ha.

Hot ng trong th gii ny qu l mt cng vic k l. Khi bn gp mt lnh t nghip on,

bn s phi mau chng xc nh xem ng ta phe no, c phi ngi cng sn hay khng. Bn c
th tm ra cu tr li qua ngn ng ng ta s dng v cch c x cho d ng ta c nm trong
hng ng cn b c quyn ra quyt nh hay khng Ti dn bit c chc ngi trong bn
h. H khng phi nhng tay c hi hay bt lng. Nhiu ngi trong s h sn sng tr gi bng
sinh mng v t do c nhn ca mnh cho l tng cng sn. H bit mnh c th b tng giam nu
b pht gic v bt gi. Sau ny nhiu ngi trong s h phi vo t trong nhng t thanh trng
nm 1956 v 1957. Ti thng gp h , tho lun v nhng khng co ca h. Nhiu ngi b
trc xut v Trung Quc. Mt s li l bn b ca ti. H tin rng ti phi i theo h. H tin rng
sau cng ti cng phi tha nhn rng ci m h gi l nn dn ch t sn khng th to ra
mt x hi cng bng v bnh ng, v ti s phi tha nhn rng h ng.

Mt khc, ti thng dnh nhiu gi tranh lun vi mt s ngi trong bn h, c gng chng
minh cho h thy rng cho d c g xy ra Nga hay Trung Quc, chng ta vn ang sng
Malaya v, bt k l ch ngha cng sn hay ch ngha x hi dn ch, nu chng ta mun xy
dng mt x hi cng bng v bnh ng hn ti Malaya, chng ta s phi a ra mt s quyt
nh cn bn, nh vic s lm ngi Malaya, lin kt ngi Hoa v ngi n v cc sc dn khc
vi ngi Malay, xy dng khi thng nht quc gia v lng trung thnh vi t quc, v tp hp
mi chng tc li vi nhau thng qua mt ngn ng quc gia.

Ti l gii ti sao Malaya v Singapore l khng th chia tch:

Mi ngi u bit nhng l do ti sao Lin bang li quan trng i vi Singapore n vy.
l vng ni a sn xut thic v cao su gip nn kinh t thng nghip ca chng ta hot
ng tt. N l c s khin Singapore tr thnh mt thnh ph th . Khng c c s kinh t ny,
Singapore s khng tn ti ni. Khng c hp nht, khng c thng nht hai chnh ph v ha
nhp hai nn kinh t, v tr kinh t ca chng ta s t t tn li. Cuc sng ca cc bn s ti t i.
Thay v s c mt s pht trin kinh t chung cho c Malaya th s c hai hng pht trin. Lin
bang, thay v hp tc vi Singapore, li cnh tranh vi Singapore ginh ly s bnh trng v
t bn cng nghip. Trong cuc cnh tranh ny, c hai u b thit.

Trong bui pht thanh cui cng, ti nhn mnh li vn : "Nu khng c hn hn Johor
khin Singapore thiu nc dng trong ba thng qua, hn phe cng sn thay i ng li
ca h nhm ti nn c lp cho ring Singapore. Nhng thin nhin nhc cho h nh ra s
v cng ng ngn ca mt ch trng nh th. Nm l mt thi k rt kh hn, ch c rt t
ma v tri kh hn lun t thng 6. Cui thng 8, p lc nc gim t ngt khin nhiu nh
my phi tm thi ng ca v cc khch sn ln chu nh hng nng n. Ba h tr nc
chnh ca chng ti hu nh kh cn mt trong nhng h Seletar c c mc kn y
h. Nc c phn theo ch trong su ting mi ngy. Chng cn phi nhc cho dn chng
nh rng Singapore phi u hng vo nm 1942 v Nht chim nhng h d tr Johor.
Ch nc phn phi nm 1961 ko di n tn thng 1 nm sau. Cc bin c phi hp vi
nhau gp phn thuyt phc dn chng rng hp nht l mt gii php hu l cho cc vn
ca Singapore.

Hi vn cha c truyn hnh, nn nhng bui pht thanh n c vi ng o thnh

gi. Kt thc lot bi ni chuyn ny, ti khin hu ht mi ngi tin rng ti ni s tht
v chuyn qu kh chuyn u tranh ni b, nhng phn bi, ng c mnh v ti rt
thc t v tng lai. Ti bo v quyn li ca h. Ti k mt cu chuyn trong c phn
chnh h tri qua gn y nhng cuc bo lon, bi cng, ty chay, tt c gi li nhng iu
ng nh trong c h v ti gii thch cho h v nhng b mt tng khin h ri tr. Tt c
trng ging nh ti bc ln sn din ni mt nh o thut ang biu din v lt trn mi dng
c v th thut ca ng ta bng cch soi sng nhng vng ti m khn gi trc y khng ch
. Nhng bi ni chuyn c tc ng mnh, nht l trong gii Anh hc, h xem y l mt s
tit l nhng b mt. Mt trong nhng thanh nin lng nghe nhng bui ni chuyn ny l
Cheong Yip Seng, ngi sau ny tr thnh tng bin tp ca t Straits Times. ng ta nh li:

"Nhng bui pht thanh l mt s m mt thc s cho mt cu hc sinh Trung hc nh

cp Cambridge, ang lo lng v cng n vic lm sau khi thi tt nghip an lng cha m. Nhng
bui ni chuyn trn i y by ra mt tng lai vi nhng im sng thc v trn tri. Ti
chn ng v s thnh thc ca chng, v sc mnh ca th ngn ng n gin, sng ng, phn
ln qua nhng cu chuyn ca ngi trong cuc v cuc u tranh trong ni b mt trn thng
nht chng thc dn.

Nhng bui pht thanh l mt kinh nghim cha tng gp qua. N khng phi kiu
nhng bi ni chnh tr thng gp. Chng bao gm nhng kinh nghim i thc. Nhng iu
ang xy ra ngay trong lc chng c k ra trn i. ng c mnh l c thc. Mi bui
pht thanh li khin thnh gi cng thng v nng rut ch i bui k tip, theo ci kiu ngi
ta nng lng ch n chng trnh pht thanh v thut ca Lei Tai Sor bng ting Qung ng.
Mt bc thy k chuyn ang trnh din. Nhng y khng phi chuyn h cu. l chuyn
sng v cht ca nhng ngi Singapore.

Ngay sau bui ni chuyn cui cng ca ti vo ngy 10/10, John Duclos, gim c i pht
thanh, mi Lim Chin Siong tham gia 12 bui din n truyn thanh ng vi 12 bui pht
thanh ca ti. Tt c nhng ngi c cp trong cc bui ni chuyn y, c c Fong Swee
Suan, Sidney Woodhull, James Puthucheary. Tin s Lee Siew Choh v Tin s Sheng Nam Chin
cng c mi tham gia. Duclos vit: Bt k tuyn b no ca Th tng trn i pht thanh,
nu sai s tht v phng hi n uy tn c nhn bt k ai, u c th c em ra i cht.
Ngy hm sau, Lim v Woodhull a ra mt tuyn b vi bo ch rng h mun c c thi
lng pht thanh tng ng cho 12 bui ni chuyn ca h. H khng mun c bt k mt
chm trn mt i mt no. Ti a c h vo th phng ng.

Nhng t chc ca ngi Hoa theo ui l tng cng sn by t s gin d v cm th

thc s ca h i vi ti mi khi ti i qua tr s ca h. Ngay c nhng phng vin ngi Hoa
ng h cc t chc y cng bc l cau c khi h n tng thut cc bui hp bo ca ti. H
xem vic ti phi by lai lch, cc phng php v cc d nh ca h nh mt hnh vi phn bi.
Cn ti th xem phn ng nh bng chng v hiu qu ca nhng tit l m ti trnh by.

Phn thng cao nht m ti nhn c l t James Puthucheary. ng ta n gp ti ti vn

phng Ta th chnh sau khi cc bi ni chuyn y c in thnh sch. ng ta ni nhng bi y
rt xut sc v xin ti mt ch k vo mt bn sch, v ti k. Ti hi ng ta c chun b tham
gia din n vi ti khng. ng ta nhn ti, mm ci, lc u v ni: Sau khi ng phi by mi
th thut ca sn din th ti chng cn c hi no na. Quan trng hn, ng ta ngm tha
nhn rng nhng iu ti tit l v ng c mnh v nhng ngi cng sn nh trng ch.
Ti hi lng l mnh gip cho cng chng hiu ra v thy tin tng hn vo cc phng n
u tranh trong tng lai, c l sau khi hp nht l thch hp hn c.
 Trong n lc hp nht, mi chuyn cng khng ng yn. Mt hi ngh Lin ngh vin khi
Thnh vng chung c t chc Singapore, vi i biu ca Sarawak, Brunei, Bc Borneo v
Malaya, kt thc vi mt thng co vo ngy 24/7, trong mi ngi tham d cng nhn
mnh n s cn thit v tt yu ca mt lin bang Malaysia v v hnh thc v t chc ca
lin bang cn c tho lun k hn, tt c ng thnh lp mt y ban t vn on kt
Malaysia bo m duy tr tin ti vic hp nht. Mi ngy sau, chnh ph Singapore v
Malaya thng bo, sau mt cuc hp ti Kuala Lumpur c Keng Swee tham d vi t cch B
trng Ti chnh, rng chng ti s nh Lin Hip Quc h tr nghin cu cch thc thnh
lp mt th trng chung.

Thng 8, Keng Swee v ti c mt bui hp ba gi ng h vi Tunku v Razak tha thun

cc iu kin hp nht. Ghazali bin Shafie, th k thng v ca B Ngoi giao, cng c mt.
ng l vin chc ch cht ph trch cc chi tit ca vic hp nht.

Thng k tip, ti lu Kuala Lumpur ba ngy vi Tunku, tho lun nhng chi tit k hn.
Khi tr v Singapore vo gia thng 9, ti ni vi bo ch rng: Vic hp nht ri b phng
v nhng din bin mi nht khin n i vo qu o, v thng 6/1963 c coi l thi im
mc tiu cho vic h cnh." Ti dng th ngn ng ca thi v mi ngi ang xn xao v
chuyn bay v tr ly k ca Lin X vo nm 1961 vi phi hnh gia Yuri Gagarin, v v nhng n
lc ca M a mt phi thuyn c ngi li vo qu o tri t. V mt ti chnh, ti l gii
rng theo hin php lin bang, mi bang giao quyn v thu quan, thu tiu th c bit v thu
li tc cho chnh quyn trung ng, nhng v Singapore s kim sot gio dc, lao ng y t v
x hi, chng ti s nhn c mt t l ng k t ngun thu ny tin hnh nhng trch v
trn. Do s i biu ca chng ti trong ngh vin lin bang phi c iu chnh li, nu
khng chng ti s i din cho chnh mnh n hai ln.

Chin Chye vit th cho lnh t cc ng i lp trong Quc hi yu cu h trnh by

quan im v hai vn chnh nm trong bn tha thun trn nguyn tc, c th l vic quc
phng, ngoi giao v an ninh s nm trong tay chnh ph lin bang Kuala Lumpur, trong khi
cc chnh sch gio dc v lao ng vn thuc v chnh ph Singapore. Ngy 29/8, cc l th y
c bo ch ng ti, Tin s Lee Siew Choh tuyn b trong mt thng bo c ch k rng 13
dn biu thuc Barisan s chp nhn:

(1) S hp nht trn vn v y vi Singapore vi t cch l tiu bang th 12 ca Lin

bang; hoc (2) Nh mt giai on i ti hp nht sau cng, Singapore s l mt n v t tr
trong mt khi lin hip. Trong trng hp hp nht, ng i hi Singapore c gia nhp
ngay vo Lin bang nh mt tiu bang thnh vin, mi cng dn Singapore t ng tr thnh
cng dn Malaya, Singapore c i din theo t l dn s trong ngh vin, c tng tuyn c
Singapore trc hp nht v tng tuyn c ton Malaya sau hp nht. Nu nh nm trong mt
khi lin hip, ng i hi t tr trn vn cho Singapore trong cc vn i ni, k c an ninh,
trong khi i ngoi v quc phng vn trong tay chnh ph lin bang.

Barisan chp nhn ngh ca Puthucheary rng h nn i hp nht trn vn vi nim

tin rng Tunku s khng ng iu . Keng Swee, Raja, Chin Chye, Pang Boon v ti rt hi
lng. H khng bc b ch trng ny; m h cn ku gi hp nht cht ch hn mc chng
ti trng i. l mt vn l tng da vo hnh thnh nhng cu hi cho cuc trng
cu dn : Dn chng mun c kiu hp nht no?
25TIN TI HP NHT

Chng ti cam kt t chc mt cuc trng cu dn vo thng 9 v vn hp nht vi

Malaysia. Thc hin vic hp nht da trn a s phiu trong Hi ng lp php khng phi l
vn chng ti quan tm; nhn dn s cho rng chng ti bn ng h d cc iu khon c
bnh ng hay khng. Nhn dn phi c thng tin y , phi c gii thch r v cc
phng n chn la ri t quyt nh. Hn na, vi cch lm ny chng ti s cho Tunku thy
l vic hp nht khng phi l iu ng nhin.

Th n l PAP phi nm chnh quyn t c iu ny. V vy, iu cn thit nht l

phi chim a s gh trong ngh vin. Mc d a s y ch l 26 chng li 25, ti vn tin rng khi
thi im quyt nh n, nhng thnh vin phi cng sn thuc nhm i lp, ngoi tr
Marshall (mt phiu) v c l thm Ong Eng Guan cng hai chin hu ca ng ta by gi l
ng Nhn dn Thng nht (United Peoples Party UPP) s khng th ng h Barisan. Trc
trong cc bi ni chuyn trn i pht thanh ti cng phn tch tnh hnh dn n cuc
xung t hin nay, nn thi im ny ti c nhiu thun li hn trong cuc tranh lun ca
mnh.

Chng ti gi y phi tm cch lm cho nhng ngi cng sn ni r ra h mun hp nht

theo kiu no, khng cho h ln trnh v i hi mt Singapore c lp. Nhng h vn trnh
c. Sau khi tch ra, trong nhiu tun l h tung ha m, s dng chin thut tr hon bng
cch thc gic dn chng trc tin l phi tp trung vo vic u tranh chng thc dn. Trc
m ng chc nghn ngi h reo trong mt cuc mt-tinh ngy 13/8 ti sn vn ng Happy
World nh du vic thnh lp ng Barisan Sosialis, Lim Chin Siong tuyn b rng ch ngha
thc dn l tr ngi ln nht i vi vic hp nht gia Singapore v Lin bang. Chnh ch
ngha thc dn Anh chia Malaya lm hai thc th ring r. V vy, nu chng ta tiu dit ch
ngha thc dn, chng ta s tin gn hn n s hp nht, v nu s hp nht c ngha l thc
s ti thng nht, chng ta s v cng sung sng ng h n. Ting v tay vang di nh sm
hoan nghnh Lim khi ng ta ni bng ting Malay v Hokkien nhng ti khng chc l thnh gi
nhit thnh ng phn ny trong bi din vn. S ti thng nht, d thc hay khng, s lm
gim i sc mnh ca khi ni ting Hoa ang chim a s v khin h tr nn mong manh hn
trc cc bin php an ninh.
 Barisan khng phi l yu t m h duy nht. Ngi Anh ng vai tr ch cht trong v kch
ny bi v mi th u ty thuc vo s nht tr ca h vi Tunku, rng ng ny s ng mt
vai tr quyt nh v tng lai ca Singapore. iu khng ch to s lin kt, m cn lm
cho s hp nht l cn thit. Philip Moore trong bo co ngy 18/10 gi cho Ian Wallace V
Thuc a London, vit:

D nhin khng bao gi c nghi vn l chng ta khng sn sng i ph vi vn cng

sn Singapore trong giai on trc mt, nhng chng ta phi thuyt phc Tunku rng, v lu
di, ch mt mnh ng ta thi trong bi cnh hin nay ca d lun quc t cng c th gii quyt
vn Singapore Ch yu l lm cho ng ta ng c o tng rng trn mt nn tng m h,
Singapore c th li cho ngi Anh mt cch an ton.

Ti tin rng sau khi chng ti tht bi trong cc cuc bu c b sung Hong Lim v Anson
cng nh sau khi nhng ngi cng sn n lc y PAP ra nm chnh quyn mt cch hp
hin, Tunku t phi thy rng ng ta khng cn cch no khc ngoi tr a Singapore nhp
vo Malaya vi nhng iu khon c bit khi gy bt bnh cho ngi Malay chim a s
trong cc cuc tuyn c. Tunku c th mun kim sot an ninh ni chnh, quc phng v ngoi
giao. Ngy 27/10/1961 Tunku cng khai tuyn b rng mun lm l nm 1963 hon ton c
th l ngi Anh s cho Singapore mt hin php to dng nn c lp cho Singapore. Ngy
Singapore nhn nn c lp, n s thit lp cc quan h ngoi giao vi nhng nc m chng ta
chng i. S qun ca cc quc gia nh Trung Quc, Nga, Nam T v cc quc gia cng sn
khc s c thnh lp. Lc chng ta s c nhng ngi cng sn ngay trc ca nh mnh.

Nhng Tunku s phi tr gi cho vic nhn Singapore vo lin bang. Vo hi thng 8, chnh
quyn ca ng thng bo cho ngi Anh trong 6 thng phi rt ra khi Hi ng an ninh ni
chnh. Ngi Anh suy din rng v h cn Malaya kim sot Singapore ngn chn cng sn,
nn Tunku s i hi cc lnh th trn Borneo phi c sp nhp vo Lin bang trc. D
nhin ti hiu rng vn l chn thi im thch hp. Nh nhng cuc ving thm cc lnh
th thuc Borneo tin hnh cc v kin tng, ti bit rng thc chnh tr ca h khng cao
v h cha c nhng nh lnh o. Ti cho ngi Anh sp xp chuyn ny v cho rng h
dn xp xong vn ny vi Tunku.

Ngy 16/11, Tunku t Singapore i London bn v vn Malaysia vi chnh quyn Anh.

ng ta rt vui v v tuyn b vi bo ch rng tht l an ton khi cho rng vn Lin bang
Malaysia trong ti, iu c ngha l ba vng lnh th thuc Borneo v Singapore s gia
nhp Lin bang. ng ta nhanh chng ni thm, nh t Straits Times tng thut, vi n ci ci
m:
 Ti mun thnh tht hn. Ti mun iu t nht l phi xy ra ng thi nu khng nhn
dn Lin bang s rt lo lng. Trong Lin bang, Singapore c coi l mt loi a tr c vn
Nhng ngh v hin php khng phi l mt s hp nht hon ton. ng hn, n ch l mt
hnh thc lin kt rt cht ch.

Nhn xt ny lm cho cng vic ca ti kh khn hn.

London, sau khi ni chuyn vi Macmillan ch trong 80 pht, ng ta rt vui khi ni vi gii
bo ch: Chng ti khng cn phi i cho n nm 1963.. Trong mt tuyn b chung ngy
22/11, chnh quyn Anh v Malaya ni: Cc v B trng rt hi lng v Hip nh khung mi
y gia chnh ph Malaya v Singapore v vic hp nht Singapore vo Lin bang. Ti sao
Tunku thay i kin nh th? Macmillan thuyt phc c ng ta v trn thc t ha
hn vi ng ta v cc lnh th Borneo, iu ny ty thuc vo cc kt lun ca mt y ban
xc nh mun ca ngi dn.

Singapore, chng ti trnh ln Hi ng lp php nhng chnh ca Hip nh khung v

s hp nht:

Singapore s c 15 gh trong H vin lin bang v 2 gh trong Thng vin.

624.000 cng dn Singapore s khng mt quyn cng dn m h hng Singapore. Vi s
hp nht, h s t ng bin thnh cng dn ca Lin bang v mang cng h chiu nh nhng
cng dn khc ca Lin bang. H s c cng cc quyn li, cng hng s bo v, c chung nhng
ngha v v trch nhim.

Quy ch t do cho cng Singapore vn c duy tr.

ng li chung v s iu hnh chnh ph Singapore vn nh trc y, do ni cc gm Th

tng v nhng B trng c chn theo s tin c ca Th tng thc thi Hi ng lp
php hin nay ca Singapore vn tip tc l Hi ng lp php bang, nhng n khng c quyn
ban hnh cc o lut c lin quan ti quc phng, ngoi giao, an ninh v cc vn lin bang
khc.

Singapore s t tr v gio dc, cc chnh sch v lao ng v ni chung s gi c quyn

hnh ca bang rng ri hn so vi cc bang khc trong Lin bang.

Singapore s gi li mt phn ln li tc ca bang.

V tr c bit ca nhng ngi Malay l cng dn Singapore s c bo v.

 Ngy 20/11 Ahmad Ibrahim a ra ngh rng: Ngh vin xc nhn rng mc tiu u tin
ca nhng ngi yu nc Malaya l t c s thng nht hai lnh th ny trong s hp
nht Singapore v Lin bang Malaya. ng Barisan trong tnh trng tin thoi lng nan. H
thy rng tin trnh i ti hp nht thnh Malaysia ang gia tc v dng nh khng th ngn
chn c, v th h c gng tr hon. Tin s Lee Siew Choh pht biu sut by ting ri trong
hai ngy. Sau na gi u tin, ng ta bt u ni v vn. ng ta c mt i nhng ngi vit
mn nm l trong phng ca cc i biu i lp tun ra hng ram giy lp i lp li nhng
iu nhm nh. Thm ch ng ta cn khng th c nhng iu m h vit cho mnh. Chng ti
t hi khng bit ng ta mong t c li lc g khi tr hon chng trnh ngh s trong mt
hai ngy y bi v chng ti khng h b hn ch v thi gian. Cui cng Chin Chye, ti v cc B
trng khc ng dy hi v Ch tch ngh vin, ngi George Oehlers, l liu Tin s Lee c c
php t lp i lp li mi nhng iu khng. Nhng Oehlers khng c can m. Chng ti rt
kinh ngc l nhng ngi cng sn li c th tim vo ng ta ni s hi n ng ta l i mi
lut l v cho Barisan lm nh tr cuc tho lun. Chng ti quyt nh rng nu thng c
trong cuc bu c ti, chng ti phi chn v ch tch can m hn.

Tin s Lee ni lan man n ng ta chn vi i mt s vn kh hay di mt ni nhng

iu vn vt. Mt trong nhng iu ng k ra nht l Singapore khng ng c i din ti
ngh vin lin bang t l vi s c tri ca mnh. ng ta ni rng Singapore nn c 25 n 30
trong s 100 i biu. Ti gii thch rng ti i 19 gh nhng Tunku khng nhng b qu
15 gh, con s dnh cho nhng trung tm th nh Kuala Lumpur v Malacca.

Kh khn chnh ca ti khng phi l iu ny hay vn hp nht hon ton, iu m

ngi dn Singapore khng mun. Vn l quyn cng dn. Tin s Lee miu t Lin bang nh
ngi ly thm ba ngi v Borneo, trong khi Singapore khng phi l ngi v th t m
ch l tnh nhn. Con ci ca ngi tnh nhn ny s b coi l bt hp php, khng c t cch
cng dn Lin bang. iu ny c nh hng ln. Vic nghi ng rng c dn Malaysia
(Malaysian national) khng ging nh "cng dn Malaysia (Malaysian citizen)26 to ra rt nhiu
kh chu v to cho Barisan mt ch l tng, qua h tng cng c chin dch gy ri
m h vn quyt tm tin hnh. Nh ti gii thch ti cuc hp bo ngy 15/10 rng trong
iu kin hp nht trn vn, trong khi nhng cng dn sinh Singapore t ng tr thnh
cng dn Lin bang th nhng ngi khc c khong 327.000 ngi sinh Trung Quc, n
v ngay c Malaya trc ht phi tha p nhng quy nh v c tr ca Lin bang v phi
vt qua c k thi ting Malaya trc khi tr thnh cng dn ca Lin bang. S khc nhau l,
theo hip c gia chng ti vi Tunku, tt c cc cng dn Singapore s tr thnh c dn lin
bang. chnh l s dn xp c bit tt nht m ti c th nhn c t Tunku.
 Cng sn pht ng mt cuc phn cng kin quyt mc d v cn bn, v tr ca h l yu
km, h t b vic ku gi hp nht hon ton chuyn sang nhn mnh rng nhn dn
Singapore s tr thnh cng dn hng hai. Mc d Keng Swee phn bc tin s Lee v vn
ny, ch ra rng h c th bu i din ca mnh vo ngh vin lin bang v c th ng c, ng ta
cng lo s hu qu ca vic tuyn truyn ny nh hng n nhng ngi ng h chng ti.

Sau 13 ngy tho lun t nht v lp i lp li, cuc b phiu vo ngy 6/12 l 33 thun (bao
gm 2 UMNO, 3 SPA v 1 c lp), 18 vng mt, khng c phiu chng. Barisan chn la vic
vng mt hn l b phiu chng li Hip nh khung sau khi h cam kt ng h hp nht.
Ngy 24/1/1962, ngi ta tho lun kin ngh th hai ng h trn nguyn tc k hoch do
Tunku ngh thnh lp Lin bang Malaysia gm 11 bang ca Malaya, cc bang Singapore v
Brunei v cc lnh th Sarawak v Bc Borneo. Kt qu cuc b phiu ngy 30/1 l 35 phiu
thun (PAP, UMNO, SPA), 13 chng (Barisan), 3 phiu trng v 3 vng mt. Ong Eng Guan v
Marshall khng cn l vn ng quan tm na. H mun chng kin ngh ny nhng s rng
h s b i x nh nhng ngi cng sn nu Malaysia thnh cng v Tunku nm chnh quyn.
V th h chn phiu trng hoc chn vng mt trnh xung t vi Tunku.

Cuc tho lun b gin on do cc hc sinh trung hc ngi Hoa ty chay k thi. Ngy
29/11, Lee Khoon Choy, th k thng v ca B Gio dc v l y vin trt t trong ngh vin
ng u vi mt nhm ngi ngn khng cho ng vo tham d cuc hp ca Hi ng lp
php. Raja lp tc a ra mt kin ngh cho quc hi ku gi cnh st bo m rng nhng
ngi chu trch nhim phi b x l theo lut. Khi kin ngh c thng qua vi t l 43/3,
Barisan cho gii tn nhng ngi ang ng ngn chn bn ngoi. Vn thi c l mt vn
nhc nhi t thng 6 khi B trng Gio dc ngh h thng thi c phi c thc hin
ng b cc trng dy bng ting Anh, ting Hoa, ting Malay v Tamil. iu c ngha l
mt s thay i cho hc sinh ngi Hoa. Trc kia, h c th thi rt trong k thi tiu hc nhng
vn tip tc hc ln trung hc, by gi chng ti yu cu h phi thi u bc tiu hc trc khi
hc tip ln bc trung hc ly bng cp cao hn. Nhng ngi ng h cng sn chng li h
thng mi ny v y vn tr nn nng bng khi 300 ngi trong s h phong ta cc trung
tm thi v to nn mt hng ro ngi khng cho cc hc sinh vo d thi trong cc ngy 27 v
28/11.

y l mt phn ca tnh trng gy ri m nhng ngi cng sn tm cch to nn. H mun

ko cc hc sinh vo cuc nh tng lm chng li Lim Yew Hock. Nhng chng ti khng
s dng lc lng cnh st gii tn m ngi ngn chn. Thay v th, chng ti bo cc bc
cha m rng nu con em h thi rt, chng phi mt i mt nm mi c th thi li v chng ti
nh cnh st bo v a chng i qua nhm ngi ngn chn. Kt qu l 60% tham d k thi.
Bo ch, bao gm bo ting Hoa, ng nhng hnh nh cha m v hc sinh c cnh st h tng
i lt qua m ngi ngn chn che na di mt bng khn tay theo kiu bng ng trnh
cc my chp hnh ca S c v. Ti khng bao gi cho php cng sn khai thc vn ha, gio
dc v ngn ng ca ngi Hoa, v im ny ti t c th mnh nh con ci ti cng c
hc bng ting Hoa. Nh th ti lm cng sn mt i mt v kh mnh chng li ti. H c
th tn cng ci bn cht trung lu t sn ca ti nhng khng th bi nh ti, nh tng lm
vi Lim Yew Hock, nh mt k th hy dit nn vn ha Trung Quc.
26HIU C TUNKU

Tunku t chuyn i London tr v trong trng thi vui ti. ng ta ang m rng lnh th.
ng ta s sp nhp Singapore theo nhng iu khon cho php ng ta duy tr c a s ngi
Malay v quyn thng tr Malay m ng thnh lp trong Lin bang. ng vt qua ni s
thm cn c v vic phi thu nhn nhiu ngi Hoa hn.

Vo gia thng 12, ti lu li Kuala Lumpur 4 ngy, ln ny ti ti t dinh ca ng ta. Ti i

mt mnh thc hin cuc i thoi tay i khng c vin chc no, khng c B trng no,
khng c ai ghi chp. l cch Tunku cm thy thoi mi nht bi v ng lun lun a thch s
mm do khi thc hin cc tha c vi i tc. Sau cc cuc tho lun, ti tuyn b vi bo ch
rng ng ta mun thnh lp Malaysia vo thng 8/1962 ngy k nim s ri vo mt ngy
thun li. S 8 l s hn ca ng ta v th ng chn ngy 31/8 l ngy c lp. Thng 8 l thng
th tm27, cn 31 l 3 cng 1, ngha l 4, hay mt na ca 8, Tunku gii thch nh th.

Sau ny, t ngi bn c ca ng thi sinh vin Cambridge, Tin s Chua Sin Kah, ti bit
rng ng thch ti lu tr ti t dinh bi v ng ta mun bit ti l loi ngi nh th no, cng
vi cc thi quen v tnh cch. V ng ta i n kt lun l ti chng phi l g ti. Ti ht
trong phng tm v ng ta tn thng nhng bi ti ht nh bi Burung Kakaktua ca
Indonesia lc y l mt bi ht rt c a thch. Ti chi gn v x ph. Ti ung bia v ru
mnh. Hennessy l loi ru a thch ca Tunku. ng ta xc nh ti khng phi l mt tn cng
sn nguy him. Thc ra ti rt c tnh ngi v l mt ngi bn ng hnh d mn tr trung,
kh l thng minh i vi nhng s thch ca ng nhng lc no cng y nhng kin khng
phi l khng hay. Ti ha hp c vi ng. Mt thun li ln l ti c th ni ting Malay, v
ti hon ton thoi mi khi ni chuyn vi v ng, b Puan Sharifah Rodziah, mt ph n Malay
lai Rp thng c gi tru mn l Engku Pah cng xut thn t Kedah, bang qu hng ca
Tunku. thm n tng rng ti c thnh phn xut thn hon chnh, Choo cng ni gii ting
Malay. iu ny chng minh vi ng ta rng trong tm hn chng ti l ngi Malay, khng
phi l nhng ngi Hoa c c dn tc hp hi.

m phn vi Tunku cn phi c mt tnh kh c bit. ng ta khng thch ngi tham gia
m phn trc din sau khi c xong h s ca mnh. ng ta thch dnh nhng chi tit t nht
cho Razak, ngi ph t ca mnh mt nhn vt c nng lc, chm ch v t m v t gii hn
mnh trong vic ra nhng quyt nh ln, thu xp chiu hng ca cc din bin. Lc no chng
ti v nhng vin chc Malay gp b tc v vn no v khng th nh ti v B trng c
lin quan hay Razak gii quyt b tc y, ti phi n Tunku. iu ny c ngha l phi a vn
ny vo gia cc cuc ni chuyn di l th, khng mc ch v tnh hnh th gii, gia cc
cuc tn gu v nhng ba cm tra, m ng ta thng ch thn nu mn cu quay hay tht b
quay ng thch nu n v nu n rt ngon. Sau ba tra, ng lun lun ng mt gic, cn ti
th ra Cu lc b Gn Royal Selangor tp dt vi ng trong khi i ng ta thc dy. Khong
4 gi 30 chng ti chi gn v gia cc bui chi y hay trc gi cm chiu khi ng ta ang
trong trng thi thch hp, ti s a vn y ra. Bng cch ny, mt vn c th cn n 4
ngy n, ung ru, chi gn, thp tng ng ta i d tic hoc i n ci. Trong vi trng hp,
ti cng ng ta i Penang, Ipoh hay cao nguyn Cameron i lc thch hp.

ng ta tnh tnh trm tnh, gn nh lun lun bnh thn, v lng l. Nhng ng c th s tr
nn kh si ng khi cm thy nguy him. ng ta bo ti rng ng khng bao gi cho php ai
y ng ta n mt quyt nh bi v khi ng khng bnh tnh v thoi mi, ng c th phm sai
lm. Nu b thc p, ng ta s hon quyt nh. Nhng chng bao lu ti bit rng trc kia ng
ta lm th, ri khng bao gi nhn li.

Cc vin cao y lm vic gii Kuala Lumpur l nhng ngi thc c iu ny, nht l
Tom Critchley ca c v Geofroy Tory ca Anh. H chiu ng, chi gn v x ph vi ng.
Critchley c th thua vi trm cc cuc chi x ph trong my thng mt s tin khng
ln, nhng cng khng phi nh. Tunku thch thng hay ni ng hn l khng thch thua. l
mt phn ca nn gio dc hong gia ca ng. Ti khng phin h g iu bi v mc ch ca
ti l lm r c nhng im trong tha c, nhng ti tc i ca ng ci cm gic tha
mn do chin thng mang li v u c ti khng ch n vn bi. C mt ln khi ti thua
vi trm sau khi nhn c in thoi th ba t Singapore, ng ta ni: Kuan Yew, hy ch
n vic chi bi. Ti khng thch n anh khi u c anh khng tp trung. Cng vic c th i
n sng mai. Ti ci v nh n cc cuc m phn London nm 1956 v LennoxBoyd
vit tr li mt bc in trong khi ang nghe David Marshall ni chuyn. Ti ni: Tunku, khi
ti n nghe in thoi, ti bit rng ng t 15 la, ti nghi ng c ba con gi m ti li khng
c bi theo, v th ti phi chy. ng ta khng chu l l . ng ta ch mun thng sau khi
ti c gng ht mc.

Cc bn ca ng cng chiu ng. Khi con nga ca ng thua trong mt cuc ua, mt ngi
trong nhm thng mc t trong ti ra my chic v v ni: Tunku, ti mua my v ny cho
ng. Ti bit ng khng nh c con nga ny khi nga ca ng ang chy, nhng ti bit n s
thng, v vy ti mua cho ng. Tunku thng thng c nga vi trm la khi ra v mc du
nga ng thua. iu lm ng ta rt vui.

ng ta cng l con ngi d thng. Nhng l mt ng hong, ng hiu r quyn lc v bit

cch s dng n. ng ta khng c v hng h e da, nhng c nhiu tay chn thc hin
cng vic gim ng trong khi ng ng l v gi v hin t nh mi khi. Nu ng ta khng tin ai,
ng ta s chm dt mi quan h vi ngi . Nu ng ta tin anh v anh khng ng ta mt
nim tin th, theo truyn thng hong gia, ng lun tm cch gip , nh ng lm vi Lim
Yew Hock. Khi Lim ri chc v, ng c Lim lm cao y ti c. Lc Lim t lm mt t cch c
khi l trong hp m thot y v trong my ngy lm cho cnh st phi i tm ri phi t chc
th Tunku tm cho ng mt vic khc trong t chc Hi gio Jeddah (Lim i theo o Hi).
l cch ng gip bn b trong cn hon nn.

V may mn thay ng ta c thin cm vi v tr y nguy him ca ti Singapore. Nhng

ngi i lp tn cng chng ti khng ngng. Chng ti gp xung t ch th quanh nm mc
du khng c bo lon hoc xung t gia cnh st v cng nhn. Vo ngy 11/1/1962, nhm
i lp Dewan Rakyat, H vin Kuala Lumpur, t ra cho Tunku mt vn gai gc l liu
ci g s xy ra sau khi hp nht bi v cc lnh o nghip on Singapore, khc vi nhng
lnh o nghip on Malaya, dng nh pht trin trong hn lon. Tunku tr li rng
trong mt thng Singapore c nhiu cuc nh cng hn Malaya trong 3 nm, nhng ng ta s
c gng gim s lng cc cuc nh cng v tng hnh phc cho ngi dn , ri ci v
ni: "Ti khng bit chng ta s thc hin iu nh th no nhng B trng ph trch an
ninh ni chnh ca chng ta ni ng ta s lm c iu . Ton th quc gia ny ng vi
ng.

y l con dao hai li. N c ch khi cho nhng ngi do d Singapore thy rng Tunku
tin tng s hp nht ang n gn v rng sau hp nht ng ta s gii quyt vn cng sn
thng qua Ismail, nhng n cng c hi v n thc y Barisan hnh ng trong tuyt vng
ngn chn hp nht. Tuy nhin, Barisan khng quay tr li bo ng. N t hy vng s lm cho
c tri ngi Hoa b phiu chng li hp nht di bt k hnh thc no bng cch khin h s
hi v vin cnh thn phn cng dn hng hai.

i ph vi vn ny, cc nh lnh o truyn thng ca cng ng ni ting Hoa (k c

nhng lnh o ca Phng Thng mi Hoa kiu) ngh ti ni chuyn vi cc thnh vin ca
mnh. Ti ng v vo ngy 13/1 ti gp g hn mt nghn i biu i din cho cc bang, hi
on ti thnh ng Victoria Memorial. Ch ta bui gp g ny l ch tch Phng Thng mi
v Cng nghip Hoa kiu Singapore, mt doanh nhn ngnh cao su thnh cng, 51 tui, tn l
Ko Teck Kin l mt ngi e ngi cng sn. ng ta u t Malaya l ni trng nhiu cao su v
s khng ng theo cng sn. Sau ny khi ti bit r ng nhiu hn, ti thy ng l mt ngi c
u c v quan tm su sc n cng ng ngi Hoa Singapore m ng cm thy rng nhim
v ca ng l bo v quyn li cho h.

Ti mt n ba ting tr li cc cu hi. Thnh gi khng th nghch. a s l cc doanh

nhn thc t. Nhng ngi cng sn khng th chim s ng v cng khng th ch ng c
cuc hp ny. Mt s cu tr li ca ti gy c cho m ng nhng trn ci. V khi ti c
kt bui hp bng cu chuyn k v lch s pht trin ca cng ng ngi Hoa ng Nam
v cc bang ngi Hoa ng vai tr then cht nh th no i vi s thnh vng ca di dn
ngi Hoa, h hng ng nng nhit v ti ngi xung v tay.

Nh d kin, cu hi u tin l vn quyn cng dn. iu ny tht t nhin. Khi mt

thnh vin ch cht ca phng Thng mi nhc thnh gi nh li rng h chin u gian
kh ginh c quyn cng dn Singapore, quyn a ngn ng v i x bnh ng i vi
mi ngun gio dc. V vy h lo u mun bit vic hp nht s nh hng n nhng iu ny
nh th no. Ti ni vi h rng nu chng ta tm kim mt s hp nht hon ton nh Barisan
ngh, th khong 330.000 cng dn Singapore s mt tt c cc quyn cng dn. Nhng Lam
Tian, ch th c ca ti trong cuc tng tuyn c nm 1955, sau li quay sang hi v cc
phng n ca chng ti. Ti sao tt c 600.000 cng dn Singapore khng th hng nhng
quyn ging nhau sau khi gia nhp Malaysia theo nhng iu kin m chng ta tha thun
vi Tunku? Ti gii thch rng quyn ca tt c cc c dn Malaysia, d l cng dn Singapore
hay cng dn lin bang, s ging nhau, ngoi tr cng dn Singapore s bu ti Singapore chn
cc i din ca mnh ti ngh vin lin bang, v cng dn lin bang s bu Lin bang. (Thc ra
mc tiu ca Tunku l mun loi cc cng dn Singapore ra khi cc cuc bu c nhng ni
khc thuc Malaysia.) Nhng vn eo ng trong u c cng ng ngi ni ting Hoa vn
cn nu khng c khc bit no gia h, th ti sao Tunku khng ng s dng cng t
cng dn thay v t c dn?

S phn bit ny cng l vn ca ti, v cng vic ca ti cng khng d dng g hn khi
cuc hp ln th ba ca y ban T vn on kt Malaysia pht ra mt tuyn b my ngy trc
ni rng nhng ngi bn a ti cc lnh th Borneo cng chia s v tr c bit vi ngi
Malay trong Lin bang; v nh th h s t ng tr thnh cng dn sng lp ca Malaysia
theo lut. iu ny nhn mnh n a v u vit ca cng dn so vi c dn Singapore.

Khi ti gp Ngi John Martin, mt Th trng thng trc khc V thuc a, cng vi Ian
Wallace v Philip Moore Sri Temasek ngy 16/1/1962 tho lun v vn Malaysia, h
ngh rng d lun Bc Borneo tri ngc vi s khng nh ca y ban T vn on kt
Malaysia. Martin v Wallace n Borneo v thy hu nh tt c mi phe phi u do d.
Nhng ngi dn mc mc sng thng ngun t bit n nhng hm su xa v cn thi
gian suy ngh v iu . Ngi Hoa khng tin cy v h bit chnh sch ca chnh ph
Malaya l kim ch h. Brunei, Azahari, lnh o ca Partai Rakyat, ngi c gii tr Malay
ng h mnh m, cng quyt chng i s gia nhp Malaysia v ku gi thnh lp mt lin
bang c lp cho ba lnh th Borneo. Quc vng Brunei mun bit ng ta c li g trong lin
bang hay khng v phi c bo m rng ng ta c th c c nhng iu khon c bit
trong cuc m phn trc tip vi chnh ph Malaya.

Ti ni rng khng nn coi s do d ca nhng ngi tin cy ni h l vn nghim trng.

Nhng ngi lnh o cc lnh th Borneo tn trng cp c thm quyn. Mt khi h thy
Tunku l ngun quyn lc cao nht Lin bang, h s thch ng vi iu . iu quan trng l
ngi Anh nn tng cng s lnh o v lm cho h hiu rng vic Anh ng h Malaysia l
vng chc v n nh.

Martin kt lun rng dn Borneo s chp nhn k hoch ny min l Tunku khn ngoan
bo m cho h s bo v hp l, nhng cn nhiu thi gian chun b hn bo m rng
chnh quyn ny khng sp sau khi bn giao ch quyn. Ti nhn mnh rng chng ta phi
tip tc ci ny. Tunku mun thnh lp Malaysia vo thng 8. Ti mun hon tt vic hp
nht cng sm cng tt v mun tri rng mi e da ca cng sn trong mt dn s ng hn
Malaysia.

Ti bo h rng chng ta phi nhanh ln. Barisan phm phi sai lm chin thut khi h t
tuyn b ng h hp nht hon ton, v mt khi nhn ra mnh khng thng c th h c th
quyt nh pht ng mt cuc gy ri rng khp hn l chp nhn Malaysia v vic h b y
ra khi chnh trng. C th h mun chin u.

Kh nng gy ri ca Barisan khng gim. V vy ti st rut mun cho tin hnh mi

chuyn, v s thiu kin nhn v tnh kh rt khc l ca ti lm cho Tunku gin, ti vn cha
nhy bn thc rng mt khi ng ta quyt nh a Singapore vo Lin bang, thi ca
ng i vi ti cng c mt s thay i tinh t. ng l hong t ca hong tc Kedah. S tun
theo phm trt l mt phn bn cht ca ng. n chng no Singapore cn nm ngoi lnh a
ca ng th ng vn coi ti nh l nh lnh o ca mt quc gia lng ging thn thin, mt nh
lnh o nh b hn m ng ta sn lng tip i lch s. Nhng by gi ti sp l mt phn
trong Lin bang ca ng ta, v ng ta quen vi cc cn thn v hu cn quanh mnh, nhng
t trung thnh v khm nm. Lim Yew Hock l mt ngi trong s v ti khng t t
vi Lim khi ng ta a ra trc Hi ng lp php mt kin ngh vo thng 3 biu l s quan
tm nghim tc n tnh hnh bt n ngy cng gia tng Singapore. Trong cuc tranh lun sau
, ti nh bi ng ta, ch ra s khc bit gia vic ng ta gii quyt cc cuc tranh chp lao
ng nm 19551956 v cch m chng ti ang gii quyt iu hin nay.

Th n Keng Swee gy gin d bng cch tuyn b rng chnh quyn Singapore s tr
lng ngang nhau ngay lp tc cho c nam ln n cng chc. Tan Siew Sin, B trng Ti chnh
ca chnh quyn lin bang ht sc kh chu v lan s kh chu sang Tunku. ng ta tin rng s
thay i ny s c tc ng v ti chnh v x hi i vi Malaya, v n nhn vin ca h cng s
i tr lng ngang vi nam gii.

Git nc cui cng lm trn ly l lc ti ni vi Tunku rng ti ang ln k hoch cho mt

chuyn ving thm Delhi, Cairo, Belgrade, London, Moscow v Bc Kinh. ng ta s hi. Ti ang
i trn con ng nguy him, nhp bn vi k th. Ti to n tng rng cc lnh t Nga v
Trung Quc l nhng nhn vt v i trong khi Malaya cho rng h mun ph hoi s n nh
y. ng khng hiu rng sau khi thm cc nuc Nga v Trung Quc v c h n tip, ti s
c t cch thuyt phc nhn dn rng ch cng sn khng thch hp cho Singapore v
Malaya. khng phi l gii php ca Tunku. Ti sp tr thnh mt b phn trong k hoch
ca ng v ng ta khng mun bt k ai chi thn vi k th. ng ta cng gin d v ti tranh
lun vi ng v vn ny, v cui cng ti kt lun rng khng c li khi tranh lun vi ng v
vn ny.

S bc dc ny l ra. Vo ngy 25/3 ti Singapore, ng ta tn cng vo nhng phn t cc

oan mun bin hn o ny thnh Tiu Trung Quc, chng i hp nht v tch ra khi
PAP chng li s hp nht. ng ta ni, nu h mun gy hn lon v mu, tt hn l ng
hp nht g c, nhng trong trng hp ny ng ta s ng ca ng ni Malaya v
Singapore gi an ton cho Malaya. Mt khc, ng ni, cc nhm cc oan khng c g phi s
s hp nht c nu h tn trng lut php v lm vic trong khun kh hin php lin bang
nhng phn t cc oan Malaya vn nhiu hn Singapore ri.

l kiu cch tiu biu ca ng. Ti H ngh vin Kuala Lumpur ng ni rng B
trng An ninh ni chnh s gii quyt vn cng sn. By gi ng ni nu h hot ng trong
khun kh hin php th s khng c vn g. Nhng r rng l ng ta mun gii quyt vn
cc nhm cc oan ny. ng ta thng lp l nh th. l kiu Tunku biu l t tng ca
mnh khng nht thit l hp l v cht ch trong biu hin nhng li lm cho thnh gi bit
lp trng ca mnh. Tuy nhin trong trng hp ny, s can thip ca ng li c ch nhiu hn
l tr ngi. ng ta nhn mnh n im yu ca Singapore v cng quyt thc hin s hp
nht. Ch hai ngy sau, trong bui tic do Ko Teck Kin chiu i, ng t r lp trng: Mt s
tan v hon ton gia Singapore v Malaya c ngha l s c chin tranh v mu gy hu qu
nghim trng cho nhn dn, ng ni, Chin tranh s xy ra nu mt Singapore b c lp tm
kim s lin minh vi cc th lc khng thn thin vi Lin bang (c ngha l Trung Quc).

Selkirk bo co v London:

Ti cm thy rng nhng li pht biu kh cng thng v e da y s gy nguy hi v s

lm tng nhit bu khng kh chnh tr Singapore mt thi im chng ta ang c gng
a Singapore tin ti s hp nht mt cch n ha v tt yu. Vic e da ng ca ng
v chin tranh gia Singapore v Lin bang l v tc dng v s ch gip cho ng Barisan
Sosialis kch ng tnh cm sc tc chng li ngi Malay thi Tuy nhin c l iu quan trng
hn l biu hin ca tnh trng lng tng trong suy ngh ca Tunku. R rng l ng ta bi ri
v pht khi thy rng ngh ca ng v mt Malaysia khng c c Borneo v Singapore
hn hoan cho n, v phn no ng ta hn hi tic cho ton b k hoch ny. Tuy nhin, ti
tin rng ng ta c nh tip tc thc hin ca mnh v c l cng khng cn phi lu tm
lm v nhng li l kh cc oan trong cc bi din vn ca ng ta.

Selkirk nhn xt sai lm v hiu qu nhng li pht biu ca Tunku. Chng nh hng
ln n nhng nh lnh o Barisan, nhng ngi ny hiu rng Tunku c ni thc lng v
by gi tham gia vo cuc tranh chp ri. ng ta v nn mt bc tranh m m v
Singapore nu khng c Malaysia. Lim Chin Siong thy kh lo lng vit cho Tunku mt
bc th ha hn s ng h s hp nht v Malaysia. Bc th ny c kn o trao tay ti Dinh
Lin bang Singapore nhng Tunku tit l chuyn ny cho mt trong nhng th k ca ng
bit v t Straits Times chy ci tt: Th mt, n t Lim. B cc phng vin p, Lim Chin Siong
nh xc nhn rng ng ta vit n v ni rng ng rt bit n Tunku tr li th ng rt
lch s. c hi th tr li ni v vn g, ng ta t chi tr li.

B khiu khch bi nhng phng on ti tm ca Chin Chye y c phi l mt v bn

ng khng? ngy 11/7, tin s Lee Siew Choh cui cng a ra bc th v th tr li ca
Tunku. Lim Chin Siong vit ng ngh phn ln nhng cm ngh khng vui ca Tunku v
Singaore xut pht t s thiu c hi cho nhng cuc tho lun t do v thng thn v nhng
thi r rng l khc nhau gia h, m nhng cuc tho lun ny li c th ng gp rt ln
vo s hiu bit v s thng nht quc gia. Tunku, trong th tr li, hoan nghnh vic Lim bo
m rng ng ta s hon ton ng h Tunku trong kht vng thng nht quc gia. ng phi ri
Singapore ngy hm sau, nhng s rt vui nu c gp li Lim vo mt ngy no trong
tng lai v s cho Lim bit khi c th thu xp cuc gp ny. Nhng Tunku, bit rng nhng
thi r rng l khc nhau l khng th ha hp c, nn khng a ra ngy hn gp
no.

Lim Chin Siong phm mt sai lm nghim trng. u tin, vit th m khng cng b i
vi cng ng ngi Hoa l mt s yu ui, mt s th nhn rng ng ta ang th yu v
mun dn ha vi Tunku. Bc th ny l mt s nhng b, m khng nhn li c ci g c.
N ngm tha nhn rng Tunku, t by gi tr i, l ngi c trin vng nm quyn kim sot
nht, ch khng phi Lim Chin Siong v nhng ngi cng sn, v ti bit ngi Hoa s cn
nhc vic ny khi quyt nh s la chn ca mnh trong tng lai. iu duy nht m Barisan
c th lm trong lc ny l c gi cho cc cn b bn rn duy tr tinh thn v trnh h
ngh n tnh trng tuyt vng ca mnh. Theo , Tin s Lee cng b rng trong ngy ch nht
sp ti, v 6 ngy ch nht tip theo , 1.500 cn b s ln ng thc hin mt cuc vn ng
n tng nh chng li ch trng hp nht ca chnh ph.

Mt tun sau cuc ving thm ca Tunku, Tan Siew Sin thm Singapore khai trng mt
phn b ca MCA m ng ta va nhn chc ch tch. ng ta tuyn b thm ch cn cng rn hn
c Tunku. Singapore tr thnh a con c vn ca Malaya, ng ni. Nhng nu khng hp
nht, c th s khng nht thit phi ng ca ng bi v nn kinh t ca Singapore
qu yu ui. Ch cn mt lnh ngn gn v n gin v tng thu quan nh vo cao su xut
khu cng bin th trng cao su ln nht th gii ny thnh mt khu chut min nhit
i. Mt hn o nh hn vng i ca Malaya, cao nguyn Cameron, khng th ng mt
mnh. ng ta thm rng chnh quyn Malaya khng phi hon ton do ngi Malay chi phi, v
tht khng ng khi cho rng ngi Hoa khng c i x cng bnh. ng ta khng phi l
thnh vin ca mt chnh ph m ng cm thy l th nghch vi quyn li hp php ca ngi
Malaya gc Hoa.

e da p t Singapore qua nhng bin php kinh t lm cho ngi Hoa khng a thch
ng ta. Mt vi ngy sau, Barisan phn cng bng cch cnh co ng ta rng s l thuc ln
nhau gia Malaya v Singapore l mt thc t, bt k c gng no ca nc ny nhm p t s
trng pht kinh t chng nc kia cng s l t st. ng thi Lim Chin Siong thch Tunku,
mc du gin tip. Bi v ngi Anh khng th cai tr theo kiu thuc a c c na, ng ta
ni, nn h quyt nh thnh lp Lin bang Malaysia nhm s dng cc lc lng cnh hu
a phng bo v quyn li ca mnh trong khu vc ny.

Tunku p tr bng cch lp li li cnh co rng ng s b ng ca vo cui nm nu

Singapore phn i vic hp nht v nhn mnh rng iu l ng ta ni thc. Nu cng sn
ngh rng h c th d dng la bp c ngi Malay, ng ni, th h sai lm mt cch
ng bun. Mt tun sau, Barisan tr a li rng nhng e da nh th ch lm gia tng s
chng i ca qun chng i vi cc nh chnh tr lin bang m thi ca h ht sc phi l,
bt cng v phi dn ch. N cng ni rng Lin bang ve vn nhn dn cc lnh th Borneo bng
nhng nhng b, nhng i vi Singapore ch ton l e do, cng bch v hm he.

Cng c th l nh th tht, nhng nhng e da lm cho nhn dn thc rng hu qu

ca cuc ng u vi Tunku c th s rt nguy hi. D tn thng n mc no i na,
Malaya s vt qua d dng hn Singapore. Gii kinh doanh ngi Anh hong s v nhn
mnh n tnh bt n ca tnh th, v ch tch hi hu ca Phng Thng mi Singapore nhc
n s bt pht cc cuc bi cng, ln cng, ngi l c ngha l bt n trong ngnh cng
nghip v a ti nguy c ln l ngun vn mi s khng chy vo hn o ny na, trong khi
gi c tng vt s hn ch thng mi v to ra nhng kh khn v ti chnh.

Tm trng lo s chung do tt c nhng chuyn ny khi ln i ngc li mun ca

Barisan. Trong khi y chng ti vt c mt ro cn khc. Sau cc cuc trao i hn hc
v mt cuc tho lun ko di 5 ting ng h n qu na m v tip tc sang ngy hm sau,
H vin thng qua mt kin ngh tu chnh hoan nghnh vic gii thiu D lut v Trng cu
dn quc gia Singapore vi t l 26/16.

V cn thay i sau hot ng si ni ny, ti quyt nh n lc phi ni li cc cuc tip

xc vi cc nh lnh o Anh, v gp g mt s nh lnh o Phi trn chuyn i ny. Vo
thng 4/1962, ti bay sang London, gh qua Rangoon, New Delhi, Cairo v Belgrade.

Th tng Pandit Nehru ca n hon ton ng h ngh ca ti mun hp nht

Singapore vi Malaya thnh lp Malaysia. Bo ch ng h. Di tiu : Th tng ng h
mt lin bang Malaysia, t The Time of India, lc l t nht bo c uy tn ca n vit rng
Malaysia dnh c s tn ng trong chnh gii. Hin nhin l n coi y l mt pht
trin lnh mnh bi v n gip ngn chn nh hng ca Trung Quc ng Nam . Ti cuc
hp bo, ti c th ni vi gii bo ch rng Th tng ca h khng quan tm v tuyn b ca
ban th k y ban on kt Phi rng Malaysia l mt tn thc dn kiu mi.

Trm dng k tip ca ti l Cairo, ni ban th k ca y ban on kt Phi pht ra tuyn

b ch trch Malaysia. Nu ti tranh th c Tng thng Nasser, s l mt thng li ln. Ti
n vo bui sng, c ph Tng thng ra n v a v mt trong nhng lu i nh ca cu
quc vng Farouk by gi c dng lm nh khch. Ti , ti c Nasser tip trong cn
nh khim tn ca ng. l mt cuc gp g tt p. Khi ti n, ng ng ca trc vi
cc nh nhip nh ang trong v tr ca mnh. Ti cm thy ng lm iu hng trm ln
 trng n nh hn trn tivi v bo ch. ng ta lc no cng nng nhit tip n v rt thn
thin. V tng lnh s ca ng ti Singapore l ngi ng h ti v lin bang Malaysia nhit
thnh. ng ta bit chng ti khng mun Singapore tr thnh mt Israel ng Nam v ng
bo co tnh hnh ny vi B trng Ngoi giao ca mnh.

Nasser nghe ti ni c ting ng h v nhng mi nguy him khi Singapore ng mt mnh

v tr thnh mt thc th k cc ng Nam , mt thc th ngi Hoa gia mt qun o
Malay c khong mt trm triu dn. Ti khng mun iu ny. Cu tr li l a Singapore kt
hp tr li vi bn o Malaya vn l mt n v do ngi Anh cai tr chung trong hn mt
trm nm trc khi chng b tch ra. ng ta hiu r vic lp Lin bang Malaysia khng phi l
mt m mu thc dn mi v bo m vi ti rng ng ta s ng h iu v ti c th ni
iu cho mi ngi bit. Trong sut 5 ngy ving thm, ngi Ai Cp tip i ti nh thng
khch. Ti c mi ving thm Ai Cp ln na v c th gh thm ng ta bt c lc no vi t
cch c nhn, Nasser ni. Ti kt c mt bn mi. Ti thch ngi n ng ny, thch
phong cch gin d v s khao kht mnh lit ca ng mun lm thay i mt nc Ai cp suy
tn v mc nt di triu Farouk.

Nasser ra mt tuyn b chung vi ti, mt vic ph l v Singapore khng phi l mt quc

gia c lp. Thng co chung ni rng ng ng h vic thnh lp Malaysia v s thng nht ca
tt c cc dn tc c cng nn tng x hi v chnh tr tm cch chm dt s thng tr ca ch
ngha thc dn. i vi Singapore, c Nasser v Nehru, hai nh lnh o tin phong ca
chu Phi v chu , hiu v ng h l mt thng li chnh tr.

Vo ngy l Lao ng, ti bay n Belgrade. Tito tip ti trng th. Khc vi Nasser, ng
trong mt dinh th sang trng vi cc cng st c iu khin bng in lng l m ra khi
chng ti ti. Mt v B trng, ng Slavko Komar, a ti ti gp ng. Tito mc mt b thng
phc, khng phi l mt trong nhng b ng phc oai v nht ca ng ta. Khi cc nhip nh gia
chp hnh, ng ta trng cng ngc v nghim trang khng ci, khng nng nhit, hon ton
tri ngc vi Nasser. Ti i mt vi vn : ngi Indonesia u c u c ng.28 Nhng
ng lng nghe. Ti th th gii thch lp trng ca mnh, ni rng ti l mt ngi c tinh thn
dn tc, khng phi l mt tn b nhn ca ch ngha thc dn. Ti khng ng vi nhng
ngi cng sn Singapore, h i theo ng li ca Trung Quc: h khng th thnh cng
Singapore v Malaysia bi v nhn cng sn ca h khng bt ngun t bn a; ch ngha Mao
khng th thnh cng chu . C ch ca ng cho ti cm ngh rng ti chuyn bin c
ng. Ti nhc li mt bi bo ph bnh Malaysia trong t bo ng, t Komunist. Tito ni n
khng i din cho chnh quyn Nam T. Ti li ginh c im.
 Khi ti i n phi trng v sp sa gp gii bo ch , ti hi Slavko Komar l liu ti c
th lp li nhng iu Tito ni vi ti khng. ng ni Tng thng l mt ngi gi li, khi ng
ta ni nh th l nh th. V th ti trch dn tuyn b ca Tito v quay sang hi v B trng
iu c ng khng, ng ta gt u v ni: ng. Sau khi ti ri Nam T, hng Reuters
tng thut tuyn b ca ngi pht ngn V i ngoi rng: "Bi bo ny phn nh quan im
c nhn ca tc gi. Th tng Lee trong sut thi gian lu li Belgrade thng bo vi ch
tch v cc nh lnh o Nam T v mong mun thnh lp lin bang Malaysia. Vn ny c
pha Nam T thng hiu. Thm mt thng li chnh tr.

i vi Choo, chuyn i London ln ny l ln u tin b tr li t khi ra i vo thng

8/1950. Thnh ph trng thnh vng v dn London n mc rt chi chut. H ang tri qua
thp nin 60 thnh t. Mc du ti ti y 3 ln trong khong thi gian 19561958, ti vn
b n tng khi thy c qu nhiu tim n v xe hi. Macmillan thng trong cuc bu c
1959 vi ip khc: Bn khng bao gi c c iu tt p n th, v bo ch t bit danh
cho ng l siu Mac. l thng 5, thi tit rt p, v chng ti tht hnh phc khi thy th
Anh pht t. Mt vi chic xe Humber Pullman khng l ang u Grosvenor House ni
chng ti lu tr, sn sng a chng ti i bt c ni no chng ti mun. Nhng ti c mt
lch trnh dy c tho lun vi cc B trng, gp g nhng ngi ng h thuc ng Lao
ng trong ngh vin, v cc cuc phng vn khng chnh thc vi bo ch Anh.

Reginald Maudling, v tn B trng Thuc a, mt ngi to ln, vm v, eo king, rt ci

m v d lm quen, ng ta v v tip chng ti thn mt trc cc cuc tho lun chnh thc
cho chng ti c cm gic thoi mi. ng cng t tp c vi B trng dng cm tra vi ti,
v i vi v ti, b Maudling cng t chc mt cuc chiu i dnh cho qu b khch sn
Hyde Park.

Mt vn ln vn l vn c liu c nn gt b nhng ngi cng sn trc hay sau s

hp nht khng. Tunku lp li i hi ca ng rng Hi ng an ninh ni chnh phi ra tay
i ph trc. ng cng ni r rng ng khng mun thc hin cc cuc n p vo lc
Malaysia khai sinh. khng phi l mt khi u thun li.

Ti chun b xem xt vic hnh ng trc khi thc hin hp nht vi hai iu kin quan
trng. Ti ni vi Maudling chin dch ny c th bt u trong khi Anh vn cn gi trch
nhim v an ninh, vn l ch tch Hi ng an ninh ni chnh. Ti nhn mnh rng cng sn vn
c gi lp trng nh th lc tin hnh cuc trng cu dn v vn hp nht. Quan im
trc cng chng ca ti l ti s xem vic y nh mt iu rt ng tic nhng trn quan im
c nhn vi s hiu bit v cng sn, ti cho rng l iu rt cn thit. K ti nhn mnh
rng nhng ngi cng sn vn phi c t do hot ng khi cuc trng cu dn v vic lp
Lin bang Malaysia c tin hnh. Ti tin rng h s ku gi mt cuc ty chay nhng s
khng c qun chng ng h, v chnh iu ny s lm mt uy tn ca h. S l mt sai lm
cht ngi nu bt gi h trc cuc trng cu dn ; chnh iu s hy dit hon ton gi
tr ca cuc trng cu dn v ti d dng b kt ti l bt gi h ginh chin thng v
giao Singapore cho Tunku. S c bo ng phn i v ri lon x hi.

Mt y ban c bit di quyn lnh o ca ngi Cobbold lc y ang ving thm Bc

Borneo xc nh quan im ca vng ny v vn hp nht. Ti nhn mnh rng d cho
bo co ca Cobbold c bt k khuyn co g v vn quyn cng dn ca ngi Borneo i
na, th Singapore cng phi c hng nhng iu kin thun li khng km cc vng lnh
th . T c dn Malaysia c l s c chp nhn nu n c p dng chung cho cc cng
dn ca hai lnh th ny, nhng Tunku tuyn b rng cng dn Borneo s tr thnh cng
dn Malaysia mc du cng dn Singapore th khng c nh th.

Khi Maudling hi v cc kh khn ca ti vi Tunku, ti ni: Tunku ngh ti thng minh

nhng sai lm cn ng ta khng thng minh nhng ng. Ti thng trong cuc tranh lun y
nhng ng ta cm thy kt lun ca ti l sai mc du ng ta khng bit ti sao. Nu Maudling
thuyt phc c Tunku rng tht l in r khi tin rng mi ngi Hoa u c th ng h cng
sn, th ng ta s t c hiu qu hn ti. Nim tin n gin ca Tunku l chnh tr dnh cho
ngi Malay v kinh doanh dnh cho ngi Hoa. iu c l ng vi thi ca cha Tunku,
nhng khng hin thc vo nm 1962. i vi cc khc bit v quyn cng dn, ti cng gp
Cobbold vo bui sng hm v b ra gn c ting ng h tho lun cc ngh ca ng
v vn Borneo. Ti ni vi Maudling rng ti cm thy vui hn khi bit rng ng ta bit
nhng iu nh hng n Singapore nh th no v nhng iu lm gia tng kh khn
ca ti ra sao.

Cuc ving thm ca ti khng phi hon ton l cng vic. Chng ti li xe n Cambridge
dng tr vi Billy Thatcher University Arms Hotel. Thatcher rt vui vi nhng iu ti lm
c k t khi ti ri Cambridge vo nm 1949 v hi thm con ci ca chng ti Chng ti
vit th cho ng ni rng Loong rt l thng minh, ng biu ti cun Alice in Wonderland ca
Lewis Caroll tng cho Loong v ni: N phi n sm nu ti cn c ch ny gp
n". Thatcher khng c v yu lm nhng ti rt vui v c th thm c ng. Mt nm sau
ng ta mt. C hai chng ti u rt bun.

Ngy cui tun Cambridge l mt dp may vi nguyn mt chng trnh chnh thc bao
gm chng trnh pht thanh ca i BBC v Singapore trn chuyn mc Vin ng ca h. Ti
m t cc nh lnh o ca cc quc gia khng lin kt n , Ai Cp, Nam T cng khai
ng h vic thnh lp Malaysia nh th no. khng phi l loi tin phn khi cho nhng
ngi ng h cng sn.

Cc bi tng thut trn bo ch, i pht thanh v cc cuc gp g ca ti vi Nehru, Nasser

v Tito, v bi pht thanh ca ti trn i BBC t hn l c tc dng tt bi v Barisan tn cng
ti d di. gii thch ti sao nhng nh lnh o Phi y khng ngh Malaysia l mt m
mu ca ch ngha thc dn, h khng nh rng ti ly cm tnh v ng h ca h bng cch
to ra mt n tng gi. H ch trch rng Nehru, Tito v Ne Win (khc vi Nasser) khng i
no a ra mt thng co chung no vi mt v th tng thiu uy tn. Nhng h khng th bc
b rng nhng nhn vt ng h Malaysia.

Trong khi y, t bo thn cng ca Indonesia, t Bintang Timur, tng thut rng Lim Chin
Siong ni ng ta ng h vic hp nht vi Indonesia hn l vi Malaysia. iu ny l ngu xun,
v Lim vi bc b vic mnh tuyn b nh trn, nhng n gy tn hi cho ng cng sn
ang mt i u th trong cuc chin chng li vic hp nht v li bc b ca ng khng thuyt
phc ni ai.

Ti tr v Singapore v cm thy d chu hn sau 5 tun ri xa nhng tranh lun hng ngy
v p lc ca cc cuc nh cng. Tinh thn ca ti phc hi tr li vi nhng cuc u
tranh bt tn vi cng sn, bt chin vi h trn bo ch v c gng kim ch khi i mt vi
nhng khiu khch do nhng cuc nh cng, ln cng trong khi kinh doanh tr tr, cng n vic
lm mt i v tht nghip gia tng.

Mi th khng din ra qu t. Vo thng 5, khong 3.000 hc sinh t hp trng trung

hc Chung Cheng k nim cc cuc xung t vi cnh st nm 1954. H ht, ln n chnh ph
v thnh lp mt y ban iu tra cuc ty chay thi c v ku gi bi kha mt ngy tt c
cc trng trung hc ngi Hoa vo ngy 21/5, ngy y ban bt u lm vic. Nhng vo ng
ngy , 19 trong s 25 trng hc bui sng c 100% hc sinh i hc. Mt trm hc sinh c
chn dn cc p phch phn i ln tng, ct in v bin bo giao thng vo lc 5 gi sng,
lc tri hy cn ti. H khng lo b ch v chp hnh.

Mc du Barisan n tng nh vn ng vo nhng ngy ch nht, v cn bn chng ti

vn th thng.
27
B PHIU CHO HP NHT

Tuy vy, Barisan ang cng c c v tr qua vn quyn cng dn. Vic gi ln tng
cho rng ngi Singapore s l cng dn hng hai Malaysia c tc ng v gy c s
hoang mang. Ti quyt nh gii quyt vn mt cch trc din. V th vo ngy 3/6/1962, k
nim ba nm Ngy Quc gia Singapore, ti ni chuyn trc my nghn ngi Padang ang t
tp xem cc cuc diu hnh ca qun i, ca cc nhm dn s v hc sinh, v xem cc cuc
trnh din vn ha. Ti bo m vi h rng trc khi thc hin vic hp nht vi Malaysia, ti
phi lm r trong hin php rng cng dn Singapore s bnh ng vi cc dn tc khc trong
lin bang.

Lim Chin Siong bc li rng li ha ca ti l s th nhn rng thc ra vi cc iu khon

hp nht v s dn xp ca Malaysia, ngi Singapore khng c s bnh ng. Barisan thu hp
vn hp nht li thnh vn ny v ti tin rng nu ti c th yu cu Tunku thay t c
dn Malaysia thnh cng dn Malaysia, vn s c gii quyt. Ti quyt tm t cho
c iu ny, v t chc mt cuc trng cu dn cng sm cng tt trc khi Barisan c th
khuy ng s bt mn. Nhng ti khng c th mnh i vi Tunku, ch ngi Anh mi c. Bi
v Tunku mun cc lnh th Borneo v cng cn h gip bo v Malaya, ti phi nh n ngi
Anh lm vic y. Moore ng rng chng ti c mi bt bnh chnh ng v ti bit ng ta s c
gng ht sc lm cho cc B trng London thuyt phc Tunku thay i kin v quyn
cng dn. Nhng chng ti khng ng v mt vn khc cng quan trng khng km: l
vic trng cu dn .

Moore lo lng bi v D tho lut v Trng cu dn khuyn co rng vic b phiu trng l
biu th vic c tri khng mun hnh x quyn ca mnh quyt nh ng h hay chng li
vn hp nht, nn quyt nh y s c thc hin bi phe a s trong Hi ng lp php
(ngha l PAP). Ti a iu khon ny vo chng li vic cng sn ku gi b phiu
trng. Nhng nu ngi dn mun phn i bng cch b phiu trng vi s lng ln v bng
cch y h biu l s chng i vic hp nht v cuc trng cu dn , Moore cho rng ti phi
chp nhn chn la ca h. ng c gng thuyt phc ti t b cch thc ny, ni rng dn
chng s coi l bt lng v gi to. Ti khng ng . Trong mt bo co gi cho B trng
Ngoi giao ngy 21/6, ng ta vit:
 tr li ngh m chng ta thng nhc i nhc li trong sut 6 thng qua rng ng ta
khng nn t chc mt cuc trng cu dn , ng ta lun lun ni rng ng ta phi lm th
trnh b ln n l ngi bn ngi Hoa Singapore cho ngi Malay V vy, dng nh l ng
ta vn c tin hnh t chc trng cu dn da trn nhng iu khon ca mnh, nhng iu
khon y c tnh ton cn thn bo m rng ng s khng thua. C l nguy c nghim
trng duy nht hin nay l s c mt cuc ty chay trng cu dn trn quy m ln.

ng ta ch ni ng mt iu: ti vn cng quyt t chc trng cu dn , v cng vic cp

bch hin nay l thng qua d tho lut ny. Mt khi bo co ca y ban Cobbold c cng b,
ti s phi quyt nh p dng phng n no. c nhng cuc tho lun bt tn trn bo ch,
trn i pht thanh v trn din n trng i hc Malaya, v mc du cuc tranh lun v D
tho lut Trng cu dn ko di t ngy 27/6 n ngy 11/7 vi tm bui hp n tn na
m, cc bi din vn rt gay gt v lp i lp li v chng c kin g mi, m ch l nhng ti
khng nh ngy cng d di hn v lp trng ca cc phe nhm i lp nhau. Mt tu chnh
then cht c tin s Lee Siew Choh a ra v c David Marshall cng Ong Eng Guan ng h
l: ch c mt cu hi trong cuc trng cu dn ng hay khng ng vic hp nht.
Lim Yew Hock xen vo, ngh rng phi c 3 cu hi: Qu v mun hp nht (A) theo bch th,
hoc (B) trn c s Singapore l mt bang thnh vin ca Lin bang Malaya, hoc (C) theo
nhng iu khon khng km thun li so vi nhng iu khon dnh cho ba lnh th Borneo?
Tu chnh ca tin s Lee b bc v ca Lim c chp thun. Ti sung sng v Lim ngh
iu m ti d nh a ra.

Trong sut cuc tho lun, mi thnh vin ca ngh vin u nhn c mt bc th e da
k bi 39 hi cu sinh vin v cu lc b sinh vin do Hi Sinh vin tt nghip i hc Nanyang
lnh o bo h phi b phiu ng h ngh ca Barisan nu khng s c ri lon. Ngy
29/6, khi ni v cc d kin b sung quyn gp hn 1 triu la thnh lp tiu on th
hai ca Trung on B binh Singapore, ti cnh co Barisan rng nhng li ni khng theo lut
php s dn n nhng hnh ng khng theo lut, v nhng con ngi khng theo lut s b
loi tr. Nu lut l c thay th bng gch v gy gc th nhng vn u tin hng u
nh ha bnh, an ninh v s thnh vng ca nhn dn cng i hi phi dng v lc n p
v lc. Ti khng y ny g v vic s dng Trung on B binh Singapore chng li cng sn:
ti khng h c nguy c b cho l tay sai ca ch ngha thc dn. Nhng khuyn khch h
hnh x t t hn, ti bo m vi tin s Lee rng qun i s khng cn n chng no h cn
tun th php lut.
 Vo chiu 3/7/1962, n dn biu thuc ng PAP Hoe Puay Choo gi cho ti mt th
ngh ra khi ng vi l do l khng ai tham kho vi b v nhng vn chnh sch quan
trng. Nhng ngi cng sn kin tr tho lun vi b v gi cht lay chuyn c b.
PAP by gi c 25 thnh vin so vi 26 ca cc nhm i lp. Chng ti tr thnh mt chnh
ph ca phe thiu s. Ti yu cu Moore gp Chin Chye, Keng Swee v ti. Keng Swee hi ng ta
rng nu PAP t b k hoch ca mnh, liu ngi Anh c kin quyt thc hin vic hp nht
sau khi chng ti t chc khng? Moore cho rng iu ny s rt kh khn bi v lc s
khng c mt chnh quyn dn c hu thun cho cng cuc y. ng ta gic ti kin quyt thc
hin nu c th c. Ti ni ti s c gng nhng yu cu ng ta ni vi London rng thi gi
by gi cc k t i. Chng ti phi u tranh ti ngh vin trong tm ngy na trc khi b
phiu. Chng ti thnh cng trong vic a kin ngh vi t l 29/17 24 phiu ca PAP, 3 ca
UMNO v 2 ca SPA chng li 13 phiu ca Barisan, 1 ca ng Cng nhn (Workers Party) ca
David Marshall, 3 ca UPP (Ong Eng Guan). Hoe Puay Choo vng mt. Chng ti thng qua d
tho lut vi s ng h t pha SPA ca Lim Yew Hock v UMNO ca Tunko.

Trc mt thng, Moore cho ti xem bn tho bo co ca Cobbold d xem phn

ng ca ti. iu ti quan tm nht l cc ngh ca n. Khng c l do no ng h quyn
cng dn ring bit i vi cc lnh th Borneo, bn bo co ghi v n a ra nhng iu
khon bao gm vic khng i hi phi trc nghim v ngn ng trong mt thi gian hn nh
i vi nhng ngi trn mt tui no . Nh th tt c nhng ai sinh ra trn cc lnh th
ny u iu kin tr thnh cng dn Malaysia. y l mt tai ha. Ti hon ton khng th
bo v c v tr ca mnh v cuc trng cu dn s tht bi. S c phiu trng trn quy m
ln.

Tuy nhin bn bo co cng cho ti mt li ra. Ngay sau cuc tho lun v trng cu dn ,
ti vit th cho Maudling ch r ra rng cng dn Singapore c th tr thnh cng dn Malaysia
m khng gy nn vn g bi v y ban Cobbold cng khuyn co rng quyn bu c ch
nn c thc thi nhng lnh th ni cc cng dn thng tr. Ni cch khc, cng dn
Borneo s b phiu Borneo v cng dn Singapore s b phiu Singapore, v th Tunku
khng cn phi lo s b trn ngp bi ngi Hoa Singapore b phiu Malaya. Ri ngy 12/7
ti vit th cho Tunku, gi cho ng ta mt bn sao ca bc th trn v ngh rng gii php
cho vn ny l dnh cc iu khon cho Borneo cng ging ht nh Singapore m khng
thay i ni dung ca nhng iu m chng ti tha thun v hn ch i vi quyn u
phiu.
 Ti nh km mt bn ghi nh cho c ng ta v Sandys, trong ni rng mi nhn chnh
ca cng sn trong cuc tn cng vo bch th ca chnh ph l ch n chng li ngi Hoa:
bi v 70% dn ca hn o ny l ngi Hoa, Tunku khng sn sng dnh cho Singapore ci
m ng ta dnh cho Borneo vi 70% s dn khng phi l ngi Hoa. Ch c th phn chng li
lun iu ny bng cch dnh cho Singapore nhng iu khon c cho l tt hn Borneo. Ti
cng lu ngi Anh rng nu h khng p lc vi Tunku dnh cho chng ti quyn cng
dn bnh ng, ti s khng th thng qua vn hp nht trong ngh vin c. iu ti khng
ni v cng chnh l iu Chin Chye, Keng Swee, Raja v ti ngh l trong trng hp y
chng ti thm ch khng mun tin hnh hp nht. Tunku v ngi Anh lc phi nhn lnh
hu qu.

Ngay sau khi D tho lut v Trng cu dn c thng qua, tin s Lee Siew Choh a ra
mt bn kin ngh bt tn nhim chnh ph. V vn ny, Lim Yew Hock a ra mt bn tu
chnh ln n chnh ph v khng kim ch nhng ngi cng sn c ting v nhng nh lnh
o mt trn cng khai ca cng sn h iu hnh v kim sot nhng t chc nh Barisan
Sosialis. ng ta tr nn lu lot v ni thng ra mi suy ngh. y chnh l c hi ca ng ta
biu l vic mnh hy sinh mi th nh th no i ph vi cng sn trong nhng nm
196667. Nu lc ng ta bit rng th tng tng lai tng hi m vi ng c mnh th
hn ng tng th tng vo t chung vi Lim Chin Siong ri. Barisan mun ph hy cuc
trng cu dn v hp nht bng kin ngh bt tn nhim nhng Lim Yew Hock khng cng
mt mc tiu vi h.

Ngi dn tr nn t s hi trc nhng ngi cng sn khi h nhn ra lc lng ny cng

mng manh v thc rng chnh ngi Malay, ch khng phi thc dn Anh, chng bao lu s
i ph vi lc lng ny. Tu chnh n ca Lim Yew Hock b bc b, kin ngh bt tn nhim
cng th. Sau khi Barisan thua trong cuc b phiu thng qua D tho lut v Trng cu dn
v kin ngh bt tn nhim, gia thng 7 Tunku ln ng i London gt li cc iu khon
vi ngi Anh v vn lnh th Borneo. Thi gian sp ht v nhng ngi cng sn tuyt
vng tm kim nhng phng cch ngn cn hp nht.

Hai ngy sau khi h tht bi trong cuc tranh lun, mt nhm 19 i biu Hi ng lp php
do Barisan Sosialis lnh o gi mt kin ngh cho y ban Gii thc Lin Hip Quc phn i
cch sp t cu hi trong cuc trng cu dn . Ch c hai trong s 17 thnh vin ca y ban
ny thuc khi cng sn; a s l cc thnh vin Phi m hu ht chnh quyn ca h c cc
i din ti Singapore v Kuala Lumpur v h bit iu g ang din ra. Bi v n trnh s khng
gt hi c thnh qu g, ti in cho quyn Tng th k Lin Hip Quc U Thant ni rng kin
ngh ca phe i lp l mt phn ca i sng chnh tr ca Singapore v nu xem xt kin ngh,
y ban phi lng nghe chnh quyn trc. Ti chun b a ra trc y ban ton b cc s kin
ca tnh hnh y ban c th xem xt ti mc cn k nht.

Ban u, v i din n trung thnh ng h chng ti ng nh quan im m Nehru

by t New Delhi vo thng 4 nm y rng khng c mt chn la no khc ngoi tr hp
nht vi Malaysia. Cng vi Campuchia, Tunisia v cc quc gia Phi khc, ng ta ni rng v
Singapore c mt chnh quyn dn c t do, nn y ban khng c l do g xem xt li cc
hnh ng ca chnh ph ny. Ri bt ng ng li thay i quan im, c l do ti sn sng tham
d. Ngy hm sau, Lin Hip Quc ni rng y ban ny, trc b phiu 10/2 biu quyt
khng can thip, quyt nh s gp g on i biu cc dn biu Singapore kin ngh chng
cuc trng cu dn v i phi c mt quan st vin Lin Hip Quc. Tin s Lee Siew Choh vui
sng. Nhng ti khng vui vi kt qu ny; ti tin rng ti c th bc b cc l lun ca
Barisan cng nh ca Marshall, v ngy 20/7 ti chnh thc yu cu c ra iu trn trc y
ban.

Hai ngy sau, Keng Swee v ti bay n New York cng vi ph t ca ti l Teo Yik Kwee.
Ti mun gp y ban trc ri mi i London gp Tunku v Macmillan sau khi h tho lun
xong v vn lnh th Borneo. My bay ca chng ti hiu Superconstellation, mt phi c
phn lc 4 ng c v l loi my bay lin lc a vo lc y. Phi mt gn hai ngy bay t
Singapore n New York qu cnh Saigon, Guam, Hawaii v Los Angeles, Keng Swee v ti lm
vic trong sut chuyn bay, chun b phn bc tng im mt trong bn ghi nh gm 19 im
m Marshall gip Barisan son tho. Sau khi vo khch sn Manhattan v m hnh l ra
xong, ti tm Teo. Ti thy anh ta nm trn ging ng ngon lnh vi nguyn qun o giy v,
hon ton kit sc. Anh ta nh my cc bn d tho ri d tho sa i n v tn cho ti
v Keng Swee gn nh sut 48 ting ng h qua.

Ngi Anh vn cn chu trch nhim v cc vn i ngoi ca chng ti v mt s quan

thuc phi b ca h ti Lin Hip Quc n chng ti phi trng. H l nhng chuyn gia
hng u. H bit mi th tc phi thc hin v hng dn ti n ngi cn gp tin hnh
cc cuc m phn s khi. H khuyn ti ng a ra nhng lun im di dng m nn quay
tr li quan im m n trc kia xut l c mt chnh quyn dn c Singapore v
y ban khng nn can thip vo vn m Singapore quyt nh.

cuc hp, ti a ra bn ghi nh phn bc s t co ca nhm i lp rng cc iu khon

ca cuc trng cu dn th tiu quyn i lp dn ch, v trong hai gi lin, ti phn tch chi
tit tng im mt.Ti ni rng nhng ngi i lp c ti xuyn tc trong khi tm kim s can
thip ca Lin Hip Quc. Thnh nguyn ca h l mt phn ca chin thut bo ng gi nhm
duy tr khng kh khn trng Singapore nng cao tinh thn ca nhng ngi ng h h.
H cng c ti khi tm cch duy tr ch thc dn Singapore v mc ch ring ca mnh, a
ra thnh nguyn chng li chnh quyn c bu c ng th thc v hp hin, mt chnh
quyn mun c lp ngay. l mt nghch l. Chng ti gii thch rng khi Singapore gia nhp
Lin bang, nhng ngi cng sn s khng u tranh chng li thc dn Anh na m l chng
li chnh quyn dn c ginh c c lp cho t nc. Trong khi , chng ti vn c ton
quyn thc hin vic hp nht m khng cn trng cu dn g c.

Sau khi ti trnh by, tin s Lee Siew Choh trnh by quan im ca mnh, v ti yu cu
c tr li v c chp thun. Ti ni, iu ma mai l ngi pht ngn ca hai nhm i lp,
Tin s Lee v Woodhull, u sinh ra Malaya ch khng phi Singapore, v rng Woodhull,
mt cng dn Malaya i New York bng h chiu Malaya. Hn na h khng i din cho a
s bi v khi thch chnh quyn bng kin ngh b phiu bt tn nhim, h ch t c 16
trn 51 phiu ca Hi ng lp php. C Keng Swee v ti u mt nhoi sau cuc hnh trnh
nhng chng ti quyt tm xc lp tnh cch dn tc Phi ca mnh. Bng thi , ging ni, c
ch v cch nhn mnh n tng vn , chng ti bo m rng y ban khng th cho chng
ti l b nhn ca ngi Anh hay ngi Malay. Ngi Hugh Foot, i din Anh ti Lin Hip Quc,
hi lng v nhng n lc ca chng ti. ng ta ni cc thnh vin ca y ban tin tng rng PAP
l mt t chc mnh vi mt v th tng c tinh thn chin u, v khng th tng tng
rng l b nhn ca vng quc Anh.

Ngay m hm y chng ti i London. Chng ti khng cn nhiu th gi. Tunku ang kt

thc cc cuc m phn vi Macmillan v n lc chng ti phi gy p lc vi ng ta gii
quyt vn quyn cng dn trc s hin din ca ngi Anh. V th ti khng li New York
nghe Marshall trnh by quan im ca ng. ng a ra mt l l ht sc mnh m v gy
cho y ban mt p ng thun li hn l ca Tin s Lee nhng cng khng th lm mt i n
tng su sc hn m ti li. y ban quyt nh khng xem xt thnh nguyn th y.

Chng ti n phi trng Heathrow vo th Su 27/7, lc 11 gi 15 sng. Keng Swee v ti

mt nhoi sau chuyn bay t Singapore n New York, nhng khng c thi gian ngh. Sau
khi tm ra chp nhong Khch sn Hyde Park, ni chng ti lu tr, chng ti i xung
phng n kp lc dng cm tra vi Selkirk. ng ta tm lc cho chng ti nghe v din tin
cc cuc m phn vi Tunku v cc lnh th Borneo. Vo 3 gi chiu th chng ti s gp g
Duncan Sandys S Quan h khi Thnh vng chung (Commonwealth Relations Office). D
mt, chng ti cng phi tip tc cng vic.
 Ngy hm sau Keng Swee, Stanley Steward (th k thng trc ca ti) v ti dng tr vi
Tunku khch sn Ritz. Nh thng l, i vi Tunku chng ti khng tho lun ngay vn
quyn cng dn. Nhng ng ta ang thoi mi. ng gii quyt vi ngi Anh gn nh ton
b cc vn Borneo. l nhng tn hiu tt. Vo sng Ch nht, Keng Swee v ti chi gn
vi Tunku v Razak Swindon. Chiu hm y, trong khi Tunku ang ngh ngi, Razak thay mt
ng ta hp vi Duncab Sandys S Quan h khi Thnh vng chung, chng ti tho lun
cc vn cn tn ng v quyn cng dn Malaysia, vic giam gi nhng ngi cng sn v k
hoch cho s hnh thnh mt th trng chung. Ti khng bit Macmillan c ni ring g vi
Tunku khng nhng Sandys ni thng thng vi Razak rng nhng vn ny phi c gii
quyt trc khi Anh k tha thun v cc lnh th Borneo. Razak th nhn rng trn nguyn tc
quyn cng dn Malaysia ty thuc vo quyt nh ca Tunku. l mt bc tin ln lao.

Ti vn cn nhiu ni lo. Khng c ngi Anh thuyt phc Tunku, ti s khng t c tha
thun ny, v ti s rng mt khi Malaysia thnh hnh, h khng th nhn danh Singapore
can thip su hn na. Trong khi y chng ti vn cha xc lp c mi quan h tht s su
st vi Tunku v Razak. H l hai nhn vt c c tnh hon ton khc nhau. Razak lun lun nghi
ng v do d , lun lun c kin th hai. ng ta thng ng mt s vn no sau mt
cuc tho lun, tranh ci rt di, ri hm sau gi in li xt li quyt nh y. ng ta bn
chn lo lng n tng chi tit v l mt ph t c lc cho Tunku, ng ny khng bao gi ng
ngng g n nhng chi tit y. ng l mt cng chc cn mn, vt qua cc k thi vo Lut
s on, c trung cp v cao cp, trong mt thi gian k lc l 18 thng. ng c cng gy
dng mt mng li bn b, ngi ng h trong gii sinh vin Malay Anh, trong s y c cc
con trai ca chn tiu vng Malay. Nhng mc du bn thn ng ta xut thn t mt gia nh
qu tc truyn thng, ng khng c v lch lm t nhin ca Tunku, v v vy lm vic vi ng
lun lun rt cng thng.

Vo 10 gi sng th Hai, 30/7, Keng Swee v ti c cuc hp chnh thc vi Tunku v Razak
khch sn Ritz ri li dng cm tra. Tunku chnh thc ng iu m Razak tha
thun. Ti ni ti s gi cho ng ta mt bc th trnh by chi tit v yu cu ng xc nhn iu
m ti vit. Sau ba cm tra, ti v khch sn Hyde Park son tho bc th, trong c
on chnh l:

C ngi thy tht kh m hiu rng khng h c s khc bit g trong vic gi cc cng dn
Singapore l c dn (national) hay cng dn (citizen) ca Lin bang Malaysia. V vy chng
ti ng rng, v vn tn gi tr thnh vn u t trong nhiu b phn dn c, on
14 ca bch th nn c tu chnh cc cng dn Singapore s l cng dn ca Malaysia thay v
l c dn ca Malaysia.

Ti nh km mt tuyn b chung ca B trng T php Malaya v Singapore xc nhn

quan im hp hin v quyn b phiu, l ngi dn ca chng ti s b phiu ch
Singapore, v iu ny s gi nguyn khng i.

Ngy hm sau Tunku tr li th ca ti, ly a ch l khch sn Ritz, London:

"Ti xc nhn rng nhng dn xp v quyn cng dn ca ngi dn Singapore s c hnh thc
c hai chnh ph Lin bang Malaya v Singapore tha thun, c nu on 14 ca Bch
Th Singapore nm 1961, v c tu chnh v tn gi v v quyn bu c theo cc iu khon
c cng b.

y chnh l iu ti cn. Nu phe i lp khng nu ln vn ny th ti kh m d dng

nh th trong vic ginh c th thng phong i vi h. By gi th h chng cn bao nhiu
c bt mn v ti s khng cho h c thm thi gian trc khi cuc trng cu dn c th
to ra nhng c chng i mi. Cho n by gi ti vn khng hiu c lm th no m ngi
Anh c th c s gip ca ngi c cui cng thuyt phc c Tunku thay i quyt
nh ca ng ta. C l Sandys, ngi rt cng rn trong m phn, bo ng ta rng nu khng c
quyn cng dn chung cho mi ngi th s khng c lnh th Borneo cho ng ta v s khng c
hp nht. Ti hm vo lc 7 gi, Sandys t chc mt cuc hp cui cng vi Tunku, Razak,
Keng Swee v ti tng kt cc vn . Ti yu cu tha thun v quyn cng dn s khoan
c cng b ti c c hi ra mt tuyn b y ngc nhin ti Singapore vo mt thi im
thch hp.

Vn cn vn cng sn. Khi n London, Selkirk cho ti bit rng Tunku vn cn mun
mi phn t gy ri phi b bt gi trc khi Singapore thuc v trch nhim ca Lin bang.
Nhng ng ta lp li rng ngi Anh khng nhit tnh trong vic chng li h v mun chnh
quyn Malaysia thc hin iu ny sau khi hp nht. Ti trt c ni lo. By gi ngi Anh c
th chu gnh nng chng li Tunku. on ti iu chnh lp trng, pht biu rng mt khi
cuc trng cu dn kt thc thng li, ti s chun b h tr cuc thanh lc trc ngy
tuyn b thnh lp Lin bang Malaysia.

Nhng Selkirk vit cho Sandys vo ngy 27/7 rng:

Ti phi cho ngi bit r rng ti ngh chnh sch ny nguy him nh th no v nhng l do
sau y:
 (i) S bt gi c on m khng c bng chng thuyt phc c cng chng t s tng
cng lc lng i lp Singapore v nh hng bt li n cc ng s ca Lee, c th dn
n s sp ca ng ta.

(ii) Ngi ta s thy r rng l ngi Anh p t ln Malaysia bt chp mun ca nhn dn.
Lc y ngi ta s cho rng k hoch ca chng ta l nhm duy tr cc c s ca chng ta, vi
Tunku t nguyn tr thnh b nhn ca chng ta.

(iii) S rt kh bin h hnh ng kiu ny ngh vin Anh v Lin Hip Quc, ni ngi Nga
ni ting l chng i mnh m Lin bang Malaysia.

Chng ta cng khng th a ra mt l l mnh m no bin minh ti sao hnh ng cn

thit cho an ninh nh th li khng do chnh quyn Malaysia thc hin sau khi thnh lp
Malaysia.

iu Selkirk khng ni l c th c bo lon v mu, iu ny s to ting xu v chnh tr

cho ngi Anh. Sandys nhn mnh rng ng ta khng th ng trc, thm ch trn nguyn
tc, v cc v bt gi Singapore m khng c c hi xem xt cc trng hp ca cc c
nhn c lin quan. Mt trng hp hp l phi c nu ra, v chnh quyn Anh khng phi l
ngi xut vn ny. Nhng nu tt c cc bn c lin quan cho thy rng h chun b
gnh chu trch nhim ca mnh, chnh quyn Anh s khng n trnh trch nhim ca h v s
khng ph lng tin cy ca cc bn khc. Tm thi Tunku phi gii quyt vn ny.

Tunku thng ni chuyn cng khai v nhng con s, mu sc v nhng gic m c coi l
may mn i vi ng. ng rt coi trng nhng nh hng siu nhin y. Ti London, ng c mt
gic m d chu i km vi nhng biu tng con gip, ng bo im ny l hn lm. V Tha
c Malaysia s c k vo ngy 1/8, ngy hn ca ng, nn ng ra mt tim kim hon gn
Burklington Arcade t mua mt chic nhn c chm hnh cc con gip k nim chuyn ny.
Tuy nhin, ngy nhn hng, ng li pht khi thy n c khc nhng biu tng l, ch khng
phi nhng con gip trong can chi Ty phng m ng quen thuc nh dng cu, kim
ngu, song nam v.v Keng Swee ti cu nguy, oan chc vi ng y chnh l nhng biu
tng con gip Ty phng, nu khng th chic nhn b tr li sa cha v nh th s
khng c kp trc l k kt. Nhng s v nh th cng lm bt i cnh bun chn trong sinh
hot ca cc ty tng di trng Tunku ti Ritz.

Tuy vy, Tunku vn l mt ngi Hi gio thuc th h trc Th chin theo Ty hc v c

tinh thn t do. ng ta vui tnh v hon ton ci m v chuyn . Ging nh nhng ngi Hi
gio cng th h ti Anh, ng ta n ung thoi mi, thch nga v n b. ng tng b nu tn
nh k ng phm trong mt v kin i li d ti Anh do mt lut s u lai ng n, v v
ng ny ngoi tnh vi Tunku. V kin, rt xn xao Malaya trc khi ng tr thnh Th
tng nm 1955, ch lm tng thm sc ng h ca dn chng dnh cho ng. Dn qu Malay
thn phc kh nng xut chng ca ng. Nm 1970, sau khi v hu, Tunku tr thnh ngi Hi
gio thun thnh, cng hin ton b sc lc cho vic cng c khi thng nht Hi gio trong
cng v Tng th k T chc hi ngh Hi gio.

Tunku l mt ngi bn rt d a trong cc bui tic tng, lc no cng c th cu

chuyn vui nho nh k vi mt phong cch rt hp dn. Mc tiu ca ng trong cuc i l
s sung sng, v tiu chun ng o lng mi tnh hung l n c lm ng sung sng hay
khng. Khi mi chuyn tt p, ng c th t ho ni: Ti l ng Th tng sung sng nht
trn i. ng c th ni thm rng mc tiu ca ng cho Malaya chng phi l giu c, v i
hay vinh quang, m l sung sng trn mt lnh th khng c ri lon hay th hn, v khi tm
cch bo m v tr cho ngi Borneo trong Lin bang, ng ni vi bo ch rng ng mun
m rng mc tiu ny cho ton Malaysia. Nhng cch ny li khng tc ng lm vi ngi dn
Borneo v Singapore, v h vn khng quen nh gi cht lng cuc sng ca mnh theo li
.

ng ta khng mu m v cc kh nng ca chnh mnh v khng y ny g khi m t cc tnh

kh ca ngi Malay. ng ta thng thn khi xt tt mnh, ni tht rng cha ca ng, mt tiu
vng Malay, l mt con ngi yu ui v sc mnh ca ng thc ra l k tha t b m ngi
Thi. ng bo ngi Malay khng thng minh sc so v khng i hi cao cho lm, nn rt d
tha mn h. ng ch cn cho h thm mt cht l h thy sung sng ngay. Nhng quan im
ny cng tng t nh nhng quan im do Tin s Mahathir Mohamad trnh by trong cun
The Malay Dilemma29 ca ng c xut bn nm 1971. ng ta vit: Bt c th g ngi Malay
c th lm th ngi Hoa cng c th lm vi gi thnh r hn, v H l kt qu ca hai h
thng nh hng mi trng v truyn thng hon ton khc bit nhau. Nhiu nm sau, vo
1997, khi tr thnh Th tng Malaysia, Tin s Mahathir ni rng ng thay i cch nhn
v khng cn tin vo nhng g mnh vit trong The Malay Dilemma na.

Nhng vo thp nin 1960, Tunku c th nhn quanh cc vin chc v B trng ang ngi
trong phng khch ca ng trc hoc sau ba tic chiu i v ni: "Nhng tay ny chng lm
n g c. H khng c khi nim v cch no lm ra tin. Ngi Hoa th lm n c. H bit
cch kim tin v nh tin thu h ng, chng ta c th nui chnh ph. Nhng bi v ngi
Malay khng thng minh v kinh doanh khng gii, nn h phi nm cc ban b trong chnh
ph, cnh st v qun i." ng ta c mt trit l n gin: vai tr ca ngi Malay l kim sot
gung my quc gia, duyt cp giy php v thu thu cc loi, v quan trng hn c, l bo m
h khng b ngi khc thay th. Khng ging nh ngi Hoa v ngi n, cn c nc n
hay Trung Quc tr v, th h chng c ch no khc m v. Bng cch ni nh nhng v
cung cch lch thip, ng ta hon ton cng khai v quyt tm duy tr v th thng tr ca ngi
Malay v bo m rng h v cc tiu vng ca h c mi mi l ngi ch ca x s ny.

Razak c th ci bi ri mi khi Tunku lp li nhng nhn nh thnh tht ca ng ta v

dn Malay. iu lm Razak khng thoi mi. ng ngh nhng nhn nh nh gi thp
kh nng ca h v s khng th chp nhn c i vi th h tr xt cho cng th chnh ng
tng hon tt cc k thi ca ngnh lut trong mt thi gian ngn bng mt na so vi cc
sinh vin ngi Hoa. Tunku c th mt nhiu nm mi hon tt cc k thi tt nghip, nhng
l bi v nh chnh ng ta vn thng ni ng ta dnh qu nhiu thi gian khi cn
Anh cho nhng con nga chy chm lt v nhng ph n thay i qu nhanh.

Vo 7 gi ti ngy 1/8, Tunku v Macmillan k bn tha c khai sinh Malaysia, bui l b

hon li mt ngy ri vo ng thng th tm trong nm vn rt may mn cho Tunku. Cc
th hin ca Bc Borneo v Sarawak thay mt chnh ph ca cc lnh th k vo vn kin.
Singapore v Brunei c cp thong qua trong mt tuyn b chung tuy rng chng l ti
quan trng trong sut hai tun thng tho trc khi k kt. Quc vng Brunei tr hon
ginh c nhng iu kin tt hn, v Singapore cng vy.

Bo co ca y ban Cobbold c cng b vo cng thi im k kt tha c. N c vit

rt cn thn, trnh by tnh hnh vi nhng chi tit tt nht c th thu thp c. nh gi ca
y ban v nguyn vng ca dn chng Borneo l: mt phn ba ng h mnh vic sm thnh lp
Lin bang Malaysia m khng quan tm n cc iu khon hay iu kin; mt phn ba khc
ng gia nhp Lin bang nhng mun c nhng iu khon bo v; phn ba cui cng c
chia lm hai nhm, mt nhm mun nn cai tr ca Anh s ko di thm mt s nm na, v
mt s khc kin nh, nng ng v chnh tr cng nh ngn lun, chng i vic gia nhp lin
bang vi bt k iu kin no tr khi c c c lp v t tr trc . Hay ni cch khc l
khng bao gi. V phn mnh, Cobbold bc b thnh nguyn ca cc lnh th Borneo mun c
c quyn rt lui trong mt giai on th nghim. Th l kt thc.

Keng Swee quyt nh tr v Singapore trc ti, v v n ni ngy 3/8. Bo ch tng

thut ng ta trng thi phn khi khi xut hin phi trng. Nng mt cc sm banh chc
mng Lin bang Malaysia, ng ta ni vi cc nh bo rng chnh ph c mt qun bi tt
chi vo ng thi im ca n.
 Mc d cng vic ca ti xong, ti vn li London cng vi Tunku, ngi vn rt tin
tng vo chuyn khng b thc y qua ht cuc sng ny. Ngay c trong giai on tho
lun, ng ta vn thch lang thang trong khu Burlington Arcade gn khch sn Ritz mua co
loi o vt v khn tay sang trng nh hi cn tr sng phng tng Anh. Ti i cng ng cho
c bu c bn, v mt dp n, ti cng mua mt chic o khoc len xm m ti khng cn ti
lm. Trong mt ba tra do Macmillan mi v c Sandys cng d, chng ti chp hnh chung
vi nhau bn ngoi tr s b hi qun v hai chng ti mc nhng chic o khoc mi y. Khi
Tunku ra ngoi tm tai, ti ni vi Macmillan v nhng kh khn ca ti trong khi lm vic
vi Tunku v Macmillan nhn xt: Tunku cng ging nh mt tay qu tc Ty Ban Nha. Th
gii ca ng ta l th. Ti ch c nc l ng thi. Chnh Macmillan cng hnh x nh mt
tay qu tc nhng vi t tng hin i hn, tnh ton thit hn trong tng nc i ng sau
mt phong thi lch lm. Cn Tunku l mt qu tc mong mun th gii ny n khp vi kiu
suy ngh ca ng ta.

Ngy 8/8 ngy hn gp i i vi Tunku chng ti bay v Singapore bng my bay ca

hng Qantas, v v n ni ngy hm sau. Ngy k , ti thp tng ng trn mt chuyn bay
c bit ca hng Malayan Airways i Kuala Lumpur, ni ng c dn chng cho n nng
nhit ti phi trng. ng ta ho phng chia cho ti nhng vng hoa do dn chng trao tng, v
cho ti c hi pht biu ln u trc cng chng Malay. V khi ng ln mt chic xe mui trn
v t dinh trong kh th chin thng vi hng nghn ngi dn ng dc hai bn ng, ng
li cho ti chia s vinh quang bng cch xp ti ng cnh ng trn xe. Ti c ng bit i.

Ngy hm sau, ti tr v Singapore kim tra li nhng chun b cui cng cho cuc trng
cu dn , k c vic cng b cc th t trao i gia ti vi Tunku. Khi hp bo, chng ti cng
khng cp g ti tha thun chng ti t c v quyn cng dn Malaysia. Ti mun
dnh chuyn ny cho mt dp khc.

Nhng Barisan bit rng c iu g ang nhen nhm. Khi tha c c k London,
Marshall nghe tin Lin Hip Quc ti New York rng di p lc ca Anh v c, Tunku
ng mt ch cng dn chung cho mi lnh th, ti khng bit ai tit l tin ny cho ng
ta, nhng ng ta khng th gi kn tin y. ng ta lp tc ni vi cc hng thng tn, v tin
ny lan ti Singapore. iu ny khin ti mt i c hi to ngc nhin, nhng v khng c
ngi thm quyn xc nh li tin ny, nn mi chuyn vn cn nguyn ch . Mt ai New
York tit l tin ny cho Marshall hn mun ng ta bt chng i vic thnh lp Lin bang
i. Cho d v ng c g th tc ng ca n i vi ng ta cng rt su xa. By gi ng ta nhn
ra rng mnh ang i u vi cc chnh ph Anh, c v Malaysia, v ng ta e rng nu tip tc
theo ng li chng Malaysia ca Barisan, ng ta c th phi nhn lnh bin php i ph m
Tunku dnh sn cho h. ng ta phi sm ngh cch bo v mnh.

ng ta cng khng l loi trong vic ny. Lim Chin Siong cng ang gp rc ri, v nhng ng
h vin quanh ng ta u ang suy xt li. Ngy 3/8, mt thnh vin trong Hip hi sinh vin tt
nghip i hc Nanyang cnh bo rng nhiu ngi khng ng vi vic b phiu trng.
Theo S c v th Lim tr li rng khng c con ng no khc. Nm ngy sau, bin tp
vin ca t bo do Cu lc b X hi Ch ngha Singapore xut bn cng ni vi ng ta rng t
bo khng th cng khai ku gi b phiu trng v cu lc b phi gi thi khng thin v.
Ku gi nh th s ng chm ti khi sinh vin ni ting Anh. Bin tp vin y ni ch c th
a ra mt li ku gi di hnh thc mt l th ca c gi.

Ngy 14/8, ti pht ng chin dch hai tun vn ng trng cu dn vo ngy th By

1/9. Ti bo m vi mi cng dn Singapore rng h s t ng tr thnh cng dn Malaysia.
Ti c trch on l th ngy 30/7 ca ti gi Tunku v th ti khng nh ca ng ta ngy
31/7. l mt n ch t ging vo nhng chng i trc vn hp nht.

Cc nghip on v hip hi vn ha khuynh t ca Lim ngng mi hot ng khc tp

trung vn ng b phiu trng. Bch chng, biu tng, c x v biu ng trn ngp thnh ph
trn cc ct n v cc bc tng, cc cuc mttinh din ra mi m, nhng cuc ln nht l
do Barisan t chc. Nhng trong vng 24 gi sau li thng bo ca ti, Ko Teck Kin, Ch tch
Phng thng mi Hoa kiu, ku gi ng h phng n A: m hnh ca chnh ph trong vic
hp nht. ng ta xc nh rng ngi Hoa Singapore khng th mt quyn cng dn v
nhng mu toan chnh tr ca Barisan. y qu l mt bc ngot: khi dn chng ni ting
Hoa, khng theo hng khuynh t v hin i mt vi mt quyt nh quan trng nh hng
ti v tr ca h, chn gii php l nghe theo li nhng lnh o lu i ca h.

Ngy 14/8, Lim hi mt trong nhng cn b ca ng ta, mt phng vin ca t Nanyang

Siang Pau, l ti sao khng thy in bi tuyn b ca ng ta v vn hp nht. Xem ra ban iu
hnh t bo by gi s chnh ph hn l bt c th lc no khc mun cn tr cuc trng
cu dn . Lim ri vo cnh ngy cng tuyt vng, Barisan thm ch cn dng ti n kt n ti
l mun to mt s ri bt chp kin ca y ban Gii thc Lin Hip Quc m h ru rao
rng s nhm hp vo thng 9 xem xt t co ca h v cuc trng cu dn khng cng
bng.

Trong khi , th lc chng i b mt bc suy thoi na. Chng ti cng c c lc

lng ca mnh trong Hi ng lp php khi S.V. Lingam thot ly phe Ong Eng Guan v UPP
vo ngy 17/8 ri xin ti gia nhp vo PAP. Vic ny gip ng cm quyn ginh li a s 26
chng 25 trong ngh vin (thi dao dng ny ca Lingam tht k l v ch c l gii sau khi
chng ti gia nhp Malaysia, khi Keng Swee tm bit c rng Lingam l nhn vin c v ca
Malaya. H mun bit Ong theo ui mc tiu g, nhng ch th cho Lingam tr li vi PAP
khi ng cm quyn c nguy c b lt . Chng ti a Lingam ra ng c trong k tng
tuyn c nm 1963, nhng khi khm ph ra chuyn ny, chng ti loi b ng ta ra khi
danh sch.)

Li th ca chng ti khng ko di lm. Sc khe ca Ahmad Ibrahim ngy cng km. ng

ta b vim gan ri chuyn qua s gan t nhiu nm trc. Chng ti a ng qua Anh gii
phu nhng bnh vn tin trin, v ng ta mt vo ngy 21/8, ti c mt cng v ng ta bn
ging bnh pht cui cng. Ahmad c mt tinh thn ln. ng c cc phm cht ca lnh t
v dng n to nh hng tt trong Nghip on lao ng khu cn c hi qun. Quan
trng hn, ng c sc tip nhn B Lao ng t tay Kenny i ph vi cc th lc
chng i. Ci cht ca ng l mt mt mt ln, v khin chng ti ri tr li tnh th 25 chng
25.

Tuy nhin, tnh th khng c cht tuyt vng no. Marshall ang dao ng v mun ri phe
chng i cng c uy tn trc mt Tunku. Ti mi ng ta tham d din n tay i trn i
pht thanh vi ti. ng ta ng , v trong lc vn p sau khi m u din n, ng ta tha
nhn rng khng h c khc bit g gia cc cng dn Singapore v cc cng dn khc ca
Malaysia khi m gi y, chng ti cng c c t cch cng dn Malaysia. gi trn thi
nghi ngi v e d, ng ta yu cu ti xc nh, v ti xc nh, rng cng dn Singapore
s c quyn lm vic v s hu ti sn trn ton lin bang. H t cch lm vic trong b
my hnh chnh lin bang v hin php bang Singapore s c hnh thnh theo cng mt cch
thc thi cc bang khc.

Cng hm , ng ta gp g cc lnh o ca ng cng nhn v thuyt phc h nht tr ng

h s thay i trong iu khon quyn cng dn. Tuy nhin, h vn tip tc chng i cc d
tr cho cuc trng cu dn m h coi nh phi o c ti ni bt k cng dn lng thin
no, theo bt k quan im g, cng khng th tham gia tr khi b lut php cng bch. D
nhin Marshall bit vic i bu l cng bch, v do khuyn dn chng b phiu trng
phn i, v h khng th khng i bu. Mt ln na ta thy y l th php tiu biu ca mt
tay lut s. ng ta khng h mun chng i v chc gin Tunku, nhng ng thi li mun t
ra rng ng khng h thot ly khi lc lng ca Lim Chin Siong.
 Vi ngy sau, ti c th mi ng ta pht biu trn mt din n ti Vin i hc Singapore:
"Cho php chng ti ngn gn. ng Cng nhn khng thay i lp trng. Cc ngh hin
nh c thay i tha p yu cu ca ng Cng nhn theo ng y m hnh do ng
a ra. Tuy nhin, trong mt c gng v vng cui cng, ng ta yu cu chnh ph tm hon
cuc trng cu dn cho n khi d tho hin php Malaysia c chuyn n cho Hi ng
lp php Singapore. Cho d ng ta c tung ha m che giu ng c ca mnh, vic ng ta,
va l lut s va l ngi chng i hp nht, tha nhn rng cc cng dn Singapore s
khng tr thnh nhng cng dn hng hai ca lin bang, l mt n mnh nh vo ng
li tuyn truyn ca Barisan.

Cn nhiu n tn cng mnh m na. Tip theo li ku gi ca Ko Teck Kin, lnh o ca 12

hip hi ngnh kinh doanh k mt tuyn b vo ngy 23/8 yu cu Phng thng mi Hoa
kiu t chc mt-tinh khuyn co dn chng khng nn b phiu trng m hy chn phng
n A. Hn na, h cn cng b danh tnh ca h d dng cho vic xc minh, tuy rng hnh
ng ca h l i khng trc tip vi l th ng ca MCP.

khuyn khch h ri b phe chng i, ti tuyn b thm vi cc lnh o bang hi ngi

Hoa rng nu c qu nhiu phiu trng th iu c th c coi nh ng h phng n B
hp nht trn vn v v iu kin bi v iu s c ngha rng a s p ng li ku gi
ca Barisan. Nhng trong trng hp , nhng ai khng ra i ti Singapore m ch nhp tch
sau ny c th mt i quyn cng dn ca h. L lun ny c tc ng. Ba ngy sau khi 12 hip
hi a ra bn tuyn b, c thm ba t chc khc cng khai ng h phng n A, trong c
Lin hip gio vin cc trng Hoa ti Singapore, mt t chc c ting l khuynh t.

Ngy k tip, Ko dn mt phi on t Phng thng mi Hoa kiu n vn phng ca ti ti

Ta th chnh lm r tuyn b ca ti v phng n B. Ti ni cho ng ta hiu r rng ng ta
khng c hnh ng bt cn trc vn quyn cng dn ca cng ng ngi Hoa. Ri ng
ta yu cu cc ng i lp trnh by r rng xem h s c bin php g mt khi do tc ng ca
h, con s phiu trng trong cuc trng cu dn li a ti vic chp nhn phng n B. Lim
Chin Siong tr li cht vn ca Ko bng mt e da: cng ng ngi Hoa s bit cch i ph
vi cc nhn vt c mnh danh l lnh o li i phn bi h, ng ta cn kt n Phng
thng mi v i theo lun iu tuyn truyn ca PAP. Khng nao nng, ban iu hnh ca
Phng thng mi li yu cu cc thnh vin b phiu cho gii php A, v trong cng ngy hm
, thm su t chc ca ngi Hoa ra mt ng h quan im ny.

ng c vi xu hng trn, Lim Chin Siong iu ng 24 nghip on, ri thm 12

nghip on khc na, ti khng nh vi cc thnh vin l phi b phiu trng. Nhng lnh o
cc nghip on y khng c sc nng l my: h da vo uy tn ca Lim, m ci ny th ang
trn suy gim. Bc bi v bi ri, ng ta dng ti th on e da, tr nn ri lon trong
pht biu v phm mt sai lm ln vo ngy 27/8. Trong mt cuc mttinh ti Hong Lim
Green, ng ta ni: Hp nht v thnh lp lin bang c ngha khc nhau i vi nhng lc
lng khc nhau. Trong cuc u tranh ginh c lp cho Malaya v Indonesia, cc lc lng
quc gia ca hai lnh th ny pht trin khi nim v mt Melayu Raya, ngha l i Malaya,
hoc Malaysia, bao gm c Indonesia

iu ny lm kinh hong cc c tri ngi Hoa vn l nhng ngi bit r dn Indonesia cn

bi Hoa hn c ngi Malay ti Malaya.

Nhng iu cng chng c tc dng g khi Ong Eng Guan, khi c bo ch hi rng ng ta
s lm g khi vic b phiu trng c l gii l ng h hp nht trn vn, t chi khng a
ra kin no. iu ny cng c thm nim tin ni cc lnh o bang hi ngi Hoa rng phe
thn cng v chng i hp nht b dn vo ng ct. Cm thy vng bng hn, Phng
thng mi Hoa kiu cho cy ng li thng bo ng h phng n A trn tt c cc bo
ting Hoa trong hai ngy lin tip. Ni s hi c hu ca h trc phe i lp nay thay bng
ni lo s rng 330.000 ngi Hoa vn l ch hu thun ca h s mt i quyn cng dn v lm
mt lun nh hng ca h i vi cc din bin chnh tr. Hnh ng ca h c tc ng mnh.
Cc lnh o on th khc cng cng khai ln ting ku gi ng h phng n A, trong c
51 cng ty thng mi v nghip on.

Tun l cui cng trc ngy trng cu dn din ra v s cuc mttinh v hi tho,
nhng ti tin rng h chng lm thay i c g na. Cuc tranh lun quanh cc iu kin
thng nht ko di sut nm. Vn quc tch v t cch cng dn hng hai m Barisan khai
thc dc dn xp xong. Ngy 30/8 c mt cuc mttinh cui cng do PAP t chc ti Hong
Lim Green, l cuc mt-tinh ln nht ca chng ti, thu ht c mt m ng rt ln m
khng cn phi ly xe ch h ti nh Barisan lm ba tun trc . Khi ti bt u pht biu
lc 9 gi 30, nhc t nhin pht m vang t ba ci loa gn trn tng bn ca ta nh tr s mt
nghip on thn Barisan. Ti ni ngay: l kiu dn ch ca Barisan Sosialis. Chng ti
cho h c nm lm g th lm. Nay h li s ti ni ra s tht vi cc bn. H dng nhc t
ting ti, nhng ti c tip tc. Sau vi pht, mt nhm cnh st i vo ta nh . H thy cc
cnh ca trn tng bn u ng kn, nhng ting nhc c ngng li.

Cuc b phiu bt u lc 8 gi sng ngy 1/9 v kt thc lc 8 gi ti, sau bt u kim

phiu. n 3 gi sng, kt qu cho thy chin dch vn ng b phiu trng ca Barisan tht
bi. Phiu trng chim cha ti 30% s phiu, 70% cn li ng h phng n A, cn mt t ng
h cho phng n B v C. Nhng m ng rt ln t hp ngoi dinh Badminton trn ng
Guillemard, khng kh rt cng thng, v tuy rng c ti 345 a im bu c trn ton
Singapore, nhng mi thng phiu u c mang v y kim. Barisan mun phiu c
kim ti tng n v bu c, nhng chng ti t chi iu . Chng ti khng mun h bit
c rng n v no b phiu trng nhiu nht, s l thng tin hu dng trong k bu c
k. Nhng h khn ngoan hn chng ti khi dn d nhng ngi ng h kp chung th c tri
vo vi l phiu. Nhng th cho bit ngay phiu l t n v no.

Khong 6 gi 45, ngay trc khi cng b kt qu, Tin s Lee Siew Choh gi mt l th ti
vin gim st trng cu dn yu cu c kim phiu li. Na gi sau, vin gim st ng
nhng qung thi gian ch i ny khin Tin s Lee gi ngay l th th hai lc 7 gi 45, trong
ng ta co buc rng vin gim st cho Th tng c l th th nht trc khi tr li
ng , nh th ng ta chng hn g tay sai ca Th tng. Hn na, v quy trnh th tc ca ln
m th nht cng s p dng cho ln m th hai, nn ton b s vic cng khi hi nh chnh
cuc trng cu dn nn ng ta s khng chp nhn iu . Vin gim st a ra cu tr li
mt gi sau , nhng do li khuyn ca ti, ng ta cho c th tr li y trn loa phng
thanh cho gii bo ch cng nghe trc khi trao l th cho Tin s Lee. Th ni rng cc thng
phiu c m nim phong, cc l phiu trn ln ln v m trong khi Tin s cng c
mt ti sut thi gian kim phiu nhng ng ta khng a ra li phn i no v s hp
cch ca quy trnh cho n khi mi vic hon tt v ch ch n lc cng b kt qu thi. Tuy
nhin, vin gim st cng ra lnh cho m li theo li ng ta yu cu.

ch l n lc phn i v vng ca Tin s Lee, v trong khi vic kim phiu ln hai cn
tin hnh th ng ta ng ng b ra ngoi v ni vi bo ch: Tht l l bch v khi hi.
Lim Chin Siong cng b ra ngoi vi ng ta, tin n vi m ng ng h pha bn kia ng
v ni: Chng ta s khng chu thua v s tip tc cuc chin u i cc quyn bnh ng cho
nhn dn Singapore. Nhng chng cn g cho h ngoi chuyn gii tn. H thua cuc v
nh lng l rt v nh trnh phi i mt vi tht bi.

Lc 11 gi 30 sng Ch nht, vic kim phiu ln hai kt thc: 71% ng h phng n A v

25% phiu trng. Ti vui mng qu khi pht biu vi m ng ch i bn ngoi v mt ti
rng l. Nhng li pht biu ca ti trc dinh Badminton c i pht thanh
Singapore truyn trc tip trn sng:

Li phn quyt ca nhn dn l mt iu kinh khng i vi nhng k thiu trung thc v

mt chnh tr. Li phn quyt ny c tnh quyt nh. l con du chun y ca nhn dn i
vi vic hp nht v thnh lp Lin bang Malaysia Khng tin hnh trng cu dn c th s
l mt sai lm bi thm, v nh th chng ta c th gip phe i lp c c hi lm dn chng
tin vo ci c gi l s ng chng li vic hp nht. Vi thi gian v kin tr gii thch,
chng ta s c th gim dn s ngi ng h m h thu phc c bng cch di gt, bi nh
hay e da.
28
CHU U VY GI ANH

Ti ln ng i London ngy 5.9 tham d Hi ngh cc Th tng thuc Khi thnh

vng chung nm 1962 c triu tp tho lun vic Anh xin gia nhp Khi Th trng
chung Chu u (EEC). Singapore khng phi l mt nc c lp, nhng v cc thuc a c th
b nh hng, nn chng ti c mi vi t cch l nhng c vn cho Duncan Sandys; ti
khng c quyn pht biu v ch c th a ra nhng quan im ca mnh thng qua ng ta.
l mt c hi ti ni li mi quan h vi ng Lao ng. Ti gp Hugh Gaitskell, lnh t
phe i lp, trong nhng cuc ving thm London trc y ca ti thng qua John Strachey,
B trng h v ph trch Khi Thnh vng chung v thuc a30. Strachey l mt ngi tr
thc, hiu bit rng v quan tm n cc l thuyt v trit hc. ng ta thn thin v mun gip
cc thuc a ginh thng li. Keng Swee mi ng ta n Singapore chng kin cuc
vn ng trng cu dn ca chng ti. Sau khi lng nghe ti ni ti cuc mttinh gic tra ca
chng ti ti qung trng Fullerton, ng ta ni vi ti l ti qu tr thc, l mt din gi hn l
mt k vn ng qun chng. Gaitskell th li khc: ng ta t quan tm n cc l thuyt, m ch
n thc t hn, linh hot trong l lun ca mnh.

ng Lao ng t chc hi ngh ca ring mnh gm cc Th tng thuc ng Lao ng hay

c xu hng x hi ch ngha trong Khi thnh vng chung bn vic nc Anh gia nhp vo
EEC. Nehru khng tham d, nhng nhng i din cao cp ca n phn khng mnh m
rng h v cc thuc a c ang b rung b: nhng u i ca Khi thnh vng chung i vi
hng xut khu ca n sang Anh, c bit l hng dt, s gp nguy c mt khi nc Anh gia
nhp vo EEC. Tt c cc lnh t khc yu cu duy tr cc mi lin h v c c quyn tip
cn th trng Anh, v s quan tm c bit ca EEC i vi hng xut khu ca h. Tht th v
khi xem h tc ng ln nhau. Walter Nash t New Zealand l Th tng duy nht n t
nhng x t tr da trng; nhng ngi khc t cc x s khng phi da trng, phn ln u
cha c lp. Tt c u trng cy vo s ng tnh v ng h ca Gaitskell, v ng ta chng li
chu u v ng h vic duy tr nhng quan h kinh t bn cht vi h.

Trong Hi ngh ca ng Lao ng, ti pht biu rng tng lai l mt s thay i khng th
trnh khi, nhng nhng thay i khng th l l do nc Anh vt b nhng trch nhim
m n tha hng t quc Anh. Nu h b rung b, hu qu s rt tai hi, e da n
nhng quc gia nh nh Singapore. Mi lin h cht ch nht ca chng ti vi mt cng quc
cng nghip l vi nc Anh. Nu chng ti mt i mi lin h ny, chng ti s b tt dc thm
hi. Ti ni thm mt cch n gin nhng chn thnh rng nc Anh v quc Anh to
nn mt th gii m ti c bit trong sut cuc i ti, mt th gii m trong nc Anh l
trung tm i vi s tn ti ca chng ti; trong khi chng ti mun c t do quyt nh
nhng g chng ti phi lm i vi cuc sng ca chng ti, chng ti cng mun v cn duy
tr nhng mi quan h lu i v kinh t, vn ha v lch s ca chng ti. c bit chng ti
qu trng mi quan h hp tc vi ng Lao ng vn gip chng ti rt nhiu trong cuc
u tranh ginh c lp.

Ti li cun c s ng tnh. Sau khi ti ni, Denis Healey, th k ca ng ph trch

quan h quc t, bc li gn ti v ni: Hary, ai dy anh n ni kiu ? qu l mt bi din
vn mnh m. Ti c khch l rng ti c nhng ngi bn trong s cc lnh t ca ng Lao
ng. Ti c mi quan h thn mt vi Sandys, Maudling v LennoxBoyd (ngi m ti
n nht), nhng h l nhng ngi thuc ng Bo th v i din cho quyn li ca nhng
k c tin, h khng bao gi thng cm vi cc sinh vin thuc a hng hi mu cu nn c
lp. ng Lao ng chia s nhng kht vng ca chng ti. H c cng mt trit l c bn v
vic ng h nhng ngi b p bc v nhng nguyn tc o c v s bnh ng gia con
ngi thuc mi chng tc v quc gia, km theo mt nim tin v tnh huynh x hi ch
ngha. Ti nhm chc cha lu hiu rng khi ng Lao ng nm li c chnh quyn,
th trch nhim ca h s l i vi nhn dn Anh ch khng phi l i vi nhng ngi cng
ch hng, v rng vic t b hoc h thp nhng nguyn tc ca h khin h thng tn lng
tm, nhng tt h s lm th.

Bn thn cuc hi ngh ca Khi thnh vng chung rt hp dn. Lnh t cc quc gia ln
nh u c xp ngi quanh mt ci bn bu dc trong Dinh Marlborough v u c quyn
bnh ng trong vic pht biu. Ti b n tng nht i vi Harold Macmillan. ng ta ngi
nh mt v gio trng, mt nhn vt v i thi Edward, vi mi mt v hm ru r xung,
mt v u oi d ng nhn v mt b ct theo kiu xa. ng ta cho n mi v Th tng
khi h bc vo, c nhng ngi n y do c u i, nh ti chng hn. Khi chng ti bt
tay nhau, ng ta ci nh v chc mng ti vi li nhn xt rng cuc trng cu dn tri
qua mt cch tt p. Ti mm ci p li: "Vng, vi s gip ca chnh ph Anh trong vic
a ra c cho dn chng nhng iu kin tha ng. ng ta v Duncan Sandys ang ngi
bn cnh, u t v hi lng. Mt gnh nng ri khi i vai thc dn ca h.

n l quc gia i biu ln nht nhng Nehru l mt k u oi. ng ta khng c sc sng,

khng mnh m trong thi hoc trong li pht biu. ng ta khng mnh m phn i vic
Anh gia nhp khi Th trng chung. Bi din vn ng nh nht l ca Robert Menzies, Th
tng c, mt ngi to ln, mnh khe, mp mp, vi khun mt to b v mt ging ni mnh
m, su lng vang ln n ht c ca n. Hng lng my dng ng ca ng ta nhn mnh thm
cho li pht biu mi khi ng ta cau my. ng ta ni say m, thuyt phc v y uy lc. ng ta
b qua nhng bo m ca Macmillan v vic duy tr nhng quan h khng kht vi cc nc
thuc Khi thnh vng chung sau khi Anh gia nhp Th trng chung. Ti iu hnh mt lin
bang. Ti bit cc lin bang lm vic nh th no, ng ta ni. Hoc chng hng tm, trong
trng hp , cc tiu bang ngy cng xch li gn nhau nh c, hoc chng ly tm, vi cc
bang ngy cng tch ri nhau n khi cui cng chng tch khi nhau. Chng khng bao gi
trng thi tnh. Khng c ng lc no khc hot ng trong nhng t chc nh th. Nu Anh
gia nhp vo EEC, nhng mi quan h vi Khi thnh vng chung s suy yu v thu hp li.

Nhn li 30 nm qua thy c hai Khi thnh vng chung c v mi tch xa dn khi
nc Anh th no khi cc quyn li ca n ngy cng gn b hn vi quyn li ca chu u, ti
thng nh li Menzies tin tri ng n mc no. ng ta bit quyn li ca c nm u,
v ng ta khng h nghi ng g vic chng b hy sinh sau khi ngi c mu trong hai cuc
th chin v nc Anh.

i vi Th tng Anh, bi din vn hng hn ca Menzies l mt c m. N c pht

biu vo sng th Su, nn thay v tr li vo bui chiu , Macmillan hon hi ngh v l do
cui tun gp ring tng lnh o trong Khi thnh vng chung ti Chequers v chun b
cu tr li. Vo th Hai, mt Macmillan lch s trnh din mt mn tht tuyt vi. ng ta ru r
cho rng nc Anh phi chp nhn ng li ny, nhng dng lch s thay i. Ca ci c
sinh ra nhiu nht t nhng lc a ln, nh M v chu u, ni m s giao thng tt to thun
li cho vic bun bn v cc trao i khc. Mt quc hi ngoi nh quc m nc Anh
xy dng nn khng cn l con ng i n thnh vng na. i vi mt ngi thuc la
tui v th h ca ng ta, mt ngi c sinh ra v ln ln trong quc , s qu d dng
tip ni nhng quan h c. Nhng cn phi i mt vi tng lai, m cng l nhim v ca
ng ta, d khng hng th g, ni nc Anh vi b my tng trng v tin b ny trn lc
a chu u. l mt mn trnh din tuyt vi, n ha, thm ch c v su mun, vi t nhiu
hoi nim v Khi thnh vng chung c. N xoa du tt c cc lnh t c mt nhng khin h
khng cn nghi ng g my v vic Th tng Anh c mt nhim v phi lm, v rng nhim v
c ngha l phi p li s vy gi t chu u. ng ta s lm ht sc mnh duy tr nhng
mi quan h ca Khi thnh vng chung v quc, min sao cc quc gia chu u (hoc ng
hn l Tng thng De Gaulle ca Php, d ng ta khng c cp n) cho php ng ta lm
th.
 Ln ny ti quyt nh tr v Singapore theo ng Moscow, d Tunku khng hi lng, v
ri London vo ngy 19/9 bng my bay ca hng British Airways. Ti khng cho mnh b l
mt vic m ti cm thy n l mt phn thit yu trong vn kin thc chnh tr ca ti: xem
qua th ca Lin bang X vit v ca ngi Nga. V ti phi lm iu trc khi chng ti
i vo lnh th Malaysia, khi m Kuala Lumpur s kim sot h chiu ca ti. Ti c n cho
bi cc vin chc c y nhim tip cc lnh t ca cc nc khng c lp, c bit l Ph
ch tch y ban Quan h Vn ha v Nc ngoi. Vi nh ngoi giao ca Khi thnh vng
chung cng c mt ti phi trng, gm c cc i din ca Anh v c v i s Canada, Arnold
Smith, sau l Tng th k Khi thnh vng chung.

Ti ni vi cc phng vin phng Ty l ti s quay v nh theo ng Moscow bit

thm v th ca mt trong nhng quc gia ln nht th gii. Khng h c mc ch chnh tr
no ng sau cuc ving thm ca ti c. Thc t l nhn vin cao cp nht m ti c gp l
Th trng Ngoi giao th nht Vasily Kuznetsov. Nhng ti hc c nhiu th trong mt
ba n do Arnold Smith t chc, ti ba n ny vi nh ngoi giao nc ngoi dy cho ti
cch hiu ra nhng g thy. Moscow l mt kinh nghim th v. Ti c mt cm gic k l l
bt c ci g ti lm u c ngi theo di. V tht th, nh ti c cnh bo, ti mt khch
sn tt nht thnh ph khch sn National, ni ti c xp tr vi t cch l khch ca h
bn ra v bn tm khng c nt chn. Ti c mang theo mnh mt qu banh cao su cng, loi
ti nm cho ch chy i nht v, nhng n ch c tc dng bn ra. S phc v khch sn
tht l k qui. Ti n vo ban m v c mi i n. Sng hm sau ti c phc v mt
ba im tm khng l vi c mui, c tm hun khi, nhng a bnh m en to tng, tr v c
ph, vt-ka v c-nhc tt c c by trn mt tm vi nhung tri trn chic bn trn ln.
Ti i ra ngoi c ngy v xem on ballet Bolshoi ban m. Khi quay v phng mnh, ti thy
ba im tm vn cn trn bn. Ti tht kinh ngc, v kt lun rng trong thin ng cng sn
ny, vic ngi ny phc v ngi kia c coi nh l mt s h mnh. V vy ti ng bn cnh
nhng th cn li .

Khi ti quay v Singapore vo ngy 29/9, ti ni vi m ng nhng ngi ng h ng

ang n cho ti phi trng rng ti vn bnh thng. Ngi Nga bit ti v c chun b
quan h vi ti v bun bn vi chng ti, nhng ti n Moscow nghin cu v khng h
b nh hng. Quan im ca ti ging nh ca Hong thn Sihanouk v Tng thng Nasser.
Chng ti s bo v s ton vn lnh th ca chng ti, nhng t tng v li sng ca chng
ti. Chng ti s trung lp trong bt k s xung t no gia cc khi i cng. Nhng chng
ti khng h trung lp nhng chuyn lin quan n quyn li ca mnh. Ch thng qua s
nh gi thng minh v hiu r nhng g ang xy ra v ti sao xy ra m chng ti c th vch
ra con ng tin ti cho mnh. Chng hn chng ti c th thy rng khng mt quc gia ring
l no, ngay c mt cng quc nh Anh, c th dm t ph rng mt cuc hp nht chu u
s khng tc ng n n. V th s hon ton l bch nu mt nc nh Singapore vi 1,8 triu
dn li c ng vng mt mnh.

Ti gii thch tt c nhng iu ny v li ch ca Tunku, nhng khng thuyt phc c

ng ta. Sau ny ti c bit rng ng ta tht s khng hi lng v chuyn ving thm Moscow
ca ti v a ra Kuala Lumpur mt tuyn b rng iu l mt ngc nhin i vi ng
ta. ng ta xem ti nh mt quan chc cng u mt tnh bin gii nhiu rc ri. ng ta
phn i vic ti thm ving nhng quc gia cng sn, vy m ti vn i.
29SC P T SUKARNO

Chnh quyn Tunku ang trong tm trng khng vui. Mt iu g quan trng xy ra khi
ti i vng. Tha c Malaysia k ngy 1/8 gy ra nhng phn ng chng i t pha
Indonesia v Philippines, c hai cng thm mun nhng lnh th trn Borneo. Ngy 24/9
Tunku a ra mt li cnh bo cho Indonesia l ng can thip vo Malaysia chng ti mong
nhng ngi khc khng can thip vo cng vic ca chng ti. y l phn ng p li mt
tuyn b ca Ali Sastroamidjojo, nguyn Th tng Indonesia, rng Jakarta s vn khng th
i vi s thnh lp Lin bang Malaysia. y l li bng gi u tin bo hiu rc ri ang hnh
thnh. Tip theo, B trng Ngoi giao Philippines tuyn b ch quyn i vi vng Bc
Borneo, qu quyt rng nc Cng ha Philippines l k tha k hp php ca tiu vng Sulu,
k s hu lnh th ny, v rng Bc Borneo cha bao gi c nhng cho Anh h ch cho
thu n thi.

Chnh quyn Tunku gt b chuyn ny. Nc Anh lm ch nhng lnh th ny t nm 1878,

v trong thi gian 100 nm, khng ai thc mc v ch quyn ca h i vi cc lnh th ny.
Nhng nhng g ng ta ni v chng ti th tht ng lo ngi. ng ta ni vi t chc Thanh nin
UMNO rng ng ta khng cn Singapore, nhng phi nhp hn o ny vo Malaysia v nu
khng th cng sn s cp chnh quyn . Hin ng ta lo s rng nu trong tng lai h
thnh cng trong vic ny, Singapore s t chi hp tc vi Lin bang v s c rc ri ln. S
lo ngi ca ng ta cng d hiu. Trong khi ti Moscow, Barisan a ra mt phn tch v kt
qu ca cuc trng cu dn , trong h ni rng mc tiu trc mt ca h l lt chnh
quyn PAP hin thi trong cuc tng tuyn c sp ti, v sau tip tc thng c chim
nhng gh i din cho Singapore trong ngh vin lin bang. Lim Chin Siong i xa hn, ku gi
ng tp hp cc phe cnh t v nhng lc lng chng thc dn tng bc ginh ly quyn
iu khin chnh quyn lin bang v nh bi phe Trc Anh v chnh ph Lin hip.

Razak p li bng cch cnh bo dn chng rng h cn phi cnh gic trc nhng k th
ca nn dn ch, rng Barisan hnh ng khng phi v quyn li thc s ca h, m v nhng
k m lng trung thnh ca h t bn ngoi t nc. Lim Chin Siong tr a rng nu chnh
ph Lin hip ng quyn tin vo nn dn ch i ngh, n phi chp nhn quyn ca phe i
lp c thay i chnh ph thng qua tin trnh bu c. S hng hi ca Lim cng cng c
thm lng tin ca Tunku, Razak v Ismail rng phi nhanh chng kim sot tnh hnh ny, rng
hin cuc trng cu dn qua v vn an ninh ca Singapore s tr thnh trch nhim ca
Kuala Lumpur.

Ti mt cuc hp ca Hi ng an ninh ni chnh c t chc ti Singapore vo ngy 8/9,

mt bo co chung t nhng quan chc cnh st ca Lin bang v Singapore do S c v ca
chng ti a ra khuyn nn c mt chng trnh nhiu giai on nhm chng li cng sn
v nhng ngi thn cng trc khi hp nht. Razak, i din Malaysia thay cho Ismail, mun
hnh ng ngay khng cht tr hon.

Chin Chye, i din cho ti khi ti tham d Hi ngh Khi thnh vng chung London, th
chng li mi hnh vi nng vi. Selkirk, i din cho Anh, ng h Chin Chye, ni rng trong khi
c mt s e da, th n cng khng phi mt e da i hi s n p bng bo lc. Razak bt
mn n London ni p Duncan Sandys v chuyn ny. Sandys tr li rng ng ta mun
tr hon tin hnh n p cho n khi nh ch cho Malaysia c tho lun xong ti H vin
Anh, m iu phi n thng 2 nm ti mi lm xong c. ng ta phi cn nhc n nhng
phn ng Anh, ni ng ta tin rng nhng v bt gi chc chc s gy ra ln sng ch trch ng
k.

Sau khi Razak bo co chuyn ny vi Tunku, Malaysia triu tp thm mt cuc hp Hi

ng an ninh ni chnh vo thng 10. Mt ln na n li hon vic a ra quyt nh v chuyn
bt gi. Mi quan tm chnh ca PAP l cng c nhng thng li t c v bo m rng
Singapore s khng b nhng tay lnh o Malay Kuala Lumpur thng tr v kim hm. Ti
nhn mnh vi Selkirk rng tt nht l chng ti hon cc v bt gi cho n khi hp nht xong.
Ti khng nh vi Philip Moore rng s khng c hnh ng trn p no trc khi xy ra cuc
bu c chn 15 i biu cho Singapore trong ngh vin lin bang. Ti mun Barisan c t do
tranh c bi v nu h b loi b v khng c mi e da cng sn c th, th chnh ph Lin
hip c th chim c mt s gh ng k. Sau ny, Lord Lansdowne, B trng Ngoi giao
ca chnh ph Sandys nhc n tnh tht th ng ngc nhin ca ti khi ni vi ng ta rng
vic duy tr mt nhm nh nhng ngi thn cng trong phe i lp s c li cho ti. Qu thc
l ti c nhng l do ring.

Ti n gp Tunku sau khi t Moscow tr v v lu li vi ngy vi ng ta. Li gii

thch ca ti v chuyn ving thm Lin X xoa du ng ta, nhng ti bit ng ta khng hi
lng. ng ta kh chu vi bt c ai c t tng ring, sn sng tranh lun v, nu cn, c hnh
ng c lp. Tht s, ti khng ph hoi ng ta, nhng ti cng khng nghe theo ng ta, m
theo ng ta iu c ngha l vng li ng ta. ng ta v Razak ang hoch nh cho giai on
sau khi Lin bang Malaysia c thnh lp; bao gm chuyn ai s ng u Singapore lm
theo lnh h, v ti c cm gic rng Tunku ang xa tn ti khi danh sch nhng thuc cp
bit vng li. ng ta mun c mt ai bit vng li v trung thnh nh Tan Siew Sin hoc Lim
Yew Hock. C ng ta ln Razak u thch Keng Swee, nhng thm ch c Keng Swee cng khng
tuyt i an ton. ng ta qu tr thc v khng d b thuyt phc hay xi gic.

V th mi th khng din ra thun li, v sau mt cuc ving thm na n Kuala Lumpur
vo gia thng 11, ti ni vi Moore rng mi quan h gia ti v Tunku ngy cng tr nn xu
hn; nhng hnh ng ca ng ta cho thy r rng ng ta mun loi b ti sau khi Lin bang
Malaysia c thnh lp. Ti Singapore, Tan Siew Sin ang n lc rt ln khi phc li v th
i lp ca MCA, v Razak th ang ro rit tm kim nhng tay lnh o tr tui ngi Malay.
Thm him hn tt c, Tunku yu cu ti phng thch Chua Hoe Ann, lnh t hi kn ln nht
ca ngi Hoa trn o ny, k m chng ti bt gi theo Php lnh v cc iu khon tm
thi ca Lut hnh s. Chua t chc m cn tn cng nhng cn b trong cc chi b ca
PAP trong k bu c trc, v ti lo ngi cho an ton c nhn ca h trong nhng k bu c k,
bi v sau khi hp nht Tunku s c quyn th nhng tn ti phm kiu .

Ti ni vi Selkirk rng Tunku c nh phc hi Lim Yew Hock. Tunku ngh rng
PAP ng ngoi cuc bu c b sung Sembawang, c t chc do ci cht ca Ahmad
Ibrahim, ng vin ca ng ta tranh c vi Barisan. Ti bc b . Cc k ng ngn, ti ni
vi Selkirk. ng ta hn phi ng , v ng ta bo co li vi Sandys rng Tunku ang mu
mt chnh sch hy dit. Sandys tr li, ng vi Selkirk, rng hin ti ti l mt cng c tt
nht trong vic cai tr o ny.

Ti th hin lng tin cy vi nc Anh v ti cn s ng h ca h, hay t ra cng l s trung

lp ca h thc hin k hoch ca ti nhm chng minh vi Tunku rng tht in r khi c
ti lp mt chnh ph Lim Yew Hock m ng ta c th iu khin. Ti ni vi Moore rng ti d
nh gy cho Lim Yew Hock v chnh ph Lin hip mt tht bi nng n trong bu c
Singapore chng minh vi Tunku v Razak rng h phi lm vic vi PAP ch khng ai khc.
t c iu ny, ti c nh t chc nhng cuc bu c chn 15 i biu Singapore
Ngh vin Lin bang ngay sau khi vic k kt hip c Malaysia London, vn c d nh t
chc vo thng 2, v trc khi n c thc thi vo thng 8/1963, khi chnh quyn Tunku nm
quyn iu hnh lc lng cnh st. Ti s lp ra 15 khu vc bu c bng cch sp nhp 51 khu
vc hin c thnh tng nhm gm 3 hoc 4 khu vc. Ti tin l UMNO s ch c mt gh, v PAP
c th vt hn Barisan qua vic t c 8 hoc thm ch 9 gh.

Ti ni vi Moore rng Razak v Tan Siew Sin khng t c tin b no trong vic xy
dng lc lng cho chnh ph Lin hip Singapore. H ang lng tng khng bit phi lm g
k tip, nhng r rng h c nh chng t PAP khng mnh m g c. Chng hn nh t
Straits Times ng nhng nhn nh m cc tay bin tp bo bit l khng th chp nhn
c i vi chnh ph Singapore, v iu ny c th ch c ngha l h c s ng h chc
chn t pha Tunku. l mt kiu tuyn b chin tranh v pha h, v ti s tr a vo gi
pht thch hp. Mt ln na Kuala Lumpur mun iu khin i pht thanh v truyn hnh a
phng, d hai bn ng rng Singapore s chu trch nhim v vic iu hnh v nhng
chng trnh hng ngy ca cc i ny. Mc ch ca h l gii hn nng lc chnh tr ca
chnh ph, c bit l trong thi gian nhng cuc bu c. Trong khi , Tan, quyt tm chng t
ai l ngi c quyn quyt nh v vn ti chnh, i hi Singapore phi trch t thu nhp
ca mnh v ng cho chnh ph Lin bang mt t l phn trm cao hn mc c ng .
ng ta t ra rt kh thuyt phc trong khi m phn v vic thnh lp mt th trng chung,
v mt quyt nh v th trng ny phi hon li trong khi cc chuyn gia nghin cu vn
.

Khi ti gp Lansdowne vo ngy 27/11, ti ni mt cch thng thn v nhng vn ti phi

i ph trong vic hp nht. V vic thu thu, Singapore hon ton chp nhn ti chnh l thuc
trch nhim ca Lin bang, nhng chng ti khng ng rng Kuala Lumpur s thu thu v
giao phn ca Singapore cho chng ti. Singapore phi thu thu v trch phn ng gp cho
Lin bang np v Kuala Lumpur, nu khng chng ti s thy mnh b loi ra ngoi. V vic
kim sot thng tin v truyn thanh, l yu t cn thit cho bt k chnh ph no, nu n
mun giao tip vi cc cng dn ca n. Trong tay ca Lin bang, vic tip cn nhng vn v
ngi Hoa s thiu nhy cm, chc chn s i vo nhng sai lm v gy thit hi v chnh tr.
minh ha, ti k li chuyn Tunku gy rc ri cho mnh th no n . ng ta kt ti
pha Trung Quc l xm lc trong cuc xung t bin gii n Hoa nm 1962, lc m hon
ton cha xc nh c bn no phi bn no tri. Ch n khi c ai phn tch nh hng
bt li ca vic ny i vi ngi Hoa Malaya th ng ta mi thay i t ng v trnh by vn
ny nh mt cuc xung t gia Trung Quc x hi ch ngha v n dn ch cng ha.

Sau khi cp n nhng im khc v cuc tranh lun, ti ni vi Lansdowne rng trong
lc mi quan h ring gia ti v Tunku cn tt p, v mt chnh tr, ng ta mun c mt ai
d sai bo hn cai tr Singapore. Sau ti gii thch d nh t chc nhng cuc bu c
chn 15 i biu trong ngh vin lin bang. ng ta lo lng v hu qu ca vic ny i vi
Tunku. Ti ni ng ta s khng hi lng, nhng cho d ng ta cm thy pht v tht vng n
u, ng ta s hiu ra rng nhng k do ng ta bo tr Singapore kt thc v mt chnh tr,
v rng ng ta khng th no truyn sc sng cho h d ng ta c ht lng bo tr v cng khai
ng h h n mc no i chng na. Lansdowne c thuyt phc ti ci thin mi quan h ca
chng ti bng cch ni chuyn mt cch thng thn vi Tunku v nhng vn ny. Ti ni
rng ti rt mun nh th, nhng Tunku khng phi l kiu ngi c th u tranh trc din
c, v cc cuc ni chuyn vi ng ta thng b bin thnh nhng cu chuyn phim mp m.

nh hng m ti to c vi ngi Anh lc ny c phn nh trong bn bo co ngy

5/12 ca Moore gi cho Ian Wallace Vn phng Thuc a:

K hoch ca ng ta v vic hp nht Singapore v Lin bang da trn vic tin l ng ta

s c mt cch thu xp hu hiu vi Tunku trong chnh ph Lin hip s gi nhim v bo v an
ninh ni chnh Singapore trong khi PAP s iu hnh chnh ph bang Singapore. K hoch ny
gi nh rng Tunku s sn lng lm vic vi Lee.

ng ta rt mun t chc bu c trc khi hip c Malaysia c thi hnh bi v ng ta s

vn cn quyn iu hnh trn vn b my chnh quyn, c bit gm c ngnh cnh st v truyn
thanh Lee ni rng ng ta thch t chc bu c vi s ng thun ca Tunku hn. ng ta khng
mun iu ny tr thnh mt tuyn b chin tranh chng li Tunku nhng ng ta xem n nh
mt s cn thit hon ton nhm cng c v tr chnh tr ca chnh ng ta v chng minh rng
chnh ph Lin hip khng th hy vng g vic ginh c quyn hnh Singapore. Nu Tunku
khng ng vic bu c ton Malaysia c t chc trc ngy 31/8/1963, Lee cho l ng ta c
th t chc nhng cuc bu c nh th theo php lut Singapore v chng s c c tc ng
chnh tr cn thit cho d hiu lc php l ca chng c nh th no i na. Lee yu cu chng
ta ht sc kn o v nh t chc bu c ca ng ta trc ngy 31/8/1963 v c bit l khng
cho bt k ai trong Lin bang bit c v ny

Lee ni rng ng ta nh gi rt cao nhng n lc ca ngi Lansdowne, ngi Selkirk v nhng

ngi khc nhm thuyt phc Tunku rng quyn li ca ng ta nm trong vic hp tc vi PAP
v ng ta cm thy rng chng ta lm c iu g m bn thn ng ta khng th lm
c. l mt nhim v kh khn, c bit ng trc s ng vc c th hiu c ca Tunku
i vi Lee, nhng nim hy vng tt nht v mt s n nh chnh tr cho Singapore trong lng
Malaysia vn nm trong vic hai v Th tng c tin n mt tha thun hu hiu no hay
khng. Nhng gii php khc s hoc l mt chnh ph Barisan Sosialis Singapore hoc, nu
nh Barisan b tiu dit do bt b v trc xut, mt chnh ph PAP vi thi th ch v mt Lee
Kuan Yew cng khai n lc ginh ly s ng h mang tnh dn tc hp hi ca ngi Hoa trong
th i lp vi ngi Malay Kuala Lumpur. Ti khng chc chnh ph Lin bang c lng ht
c khng v mc nguy him ca tnh hnh khi kh nng th hai c th xy ra. H c th cho
rng Lee Kuan Yew l mt ng s v cng kh chu; hu ht ngi ta u nhn thy nh vy;
nhng h s thy ng ta cn nguy him hn nhiu nu ng ta l mt i th.
 Ti gp may l ngi Anh hiu v ng tnh vi quan im ca mnh. H thy rng cch
Kuala Lumpur cai tr ngi Hoa ti Malaya s khng hiu qu Singapore. Ngi Hoa
Singapore s khng d b bt nt; h quen vi iu kin sng ti mt thuc a ca Anh, h
cha tng chu s thng tr ca ngi Malay, v mi bin php v lc nht nh s dn n
chng i bo ng. V ti cn s ng h ca ngi Anh hin php bang Singapore c
cng b London thng qua mt Sc d ca Hi ng t vn ca N hong theo mt cch m
n s khng ngn ti t chc nhng cuc bu c chn 15 i biu.

Ch ba ngy sau khi Moore gi bo co i, tnh hnh c thm mt chiu kch hon ton mi.
Bt ng vo ngy 8/12, mt cuc ni lon n ra Brunei. Nhng ngi ni lon c v trang t
xng l Qun i quc gia Bc Borneo, v t tuyn b c lc lng 30.000 ngi, chim ly
khu m du Seria. Ngi Anh phn ng ngay lp tc. Hai i i lnh Gurkhas v 300 lnh Anh
p my bay n Brunei, theo sau l hai tiu on na. Binh lnh nhanh chng chim li Seria,
git mt s k ni lon v bt gi 500 ngi. Trong khi , mt thanh tra cnh st Anh nhanh
tr tm c nhm ni lon u tin trong sn qun vt ca ng ta, v gi c h
trc khi h c th gy thm nhng rc ri khc. Trong vng 48 gi, cuc ni lon tht bi, v
sau khi Seria c ti chim, cc cuc cn qut bt u.

Barisan a ra mt tuyn b vo ngy hm sau, sau khi c tin v cuc ni lon, ca tng s
kin nh mt cuc ni dy ca qun chng chng li ch ngha thc dn ng c tt c
nhng ngi thc s chng thc dn by t ng h, v tuyn b rng Singapore v chnh ph
Lin bang s b ln n nu nh h khng chng li ngi Anh. By t ng h cng khai vi cuc
ni lon kiu ny l sai lm th hai trong hai sai lm ln ca Lim Chin Siong. Sai lm u tin l
ng ta gp lnh t ca h, A.M. Azahari, Singapore hai ngy trc cuc ni lon. Hng hi
trc chuyn sp xy ra, S c v Malaya bt gi 50 ngi, phn ln l ngi Hoa, trong
c vin th k iu hnh ca ng Partai Rakyat ca Malaya, v Singapore bt gi ba thnh vin
a phng ca Partai Rakyat thn Barisan c lin quan vi t chc trn. Chng ti mun hnh
ng phi hp vi ngi Malay biu hin tnh on kt.

Tuy nhin, cuc ni lon Brunei c nhng mi lin can su rng hn. Vo ngy 11/12,
Tunku, ti ngh vin lin bang, nhc ti s ng h ti chnh m Azahari nhn c tin
hnh cuc ni lon. Tunku ni nhn vt ny c nhng lin h mt thit vi mt s ngi
thuc cc nc lng ging ca Malaysia. ng ta mun m ch Indonesia, ni tng Haris
Nasution, B trng Quc phng, tuyn b rng chnh ph ca ng ta s ch nhiu hn
na n nhng min gip vi Bc Borneo thuc Anh sau cuc ni dy Brunei, v vin ch tch
ca ng Dn tc (PNI) by t s ng h i vi Partai Rakyat Brunei. S ng h r rng
n t chnh Sukarno.

Ngi Anh hiu r mi nguy him n t vic ny. i x vi Azahari n gin hn nhiu so
vi vic i x vi nhng ngi ng sau ng ta. Cao y Anh Brunei, ngi Dennis White, tin
rng nhng ngi ni lon chc chn v s gip ca Indonesia, nu khng nhng lnh
o ca h khng tn cng Limbang (mt di t chia Brunei lm hai) v n l mt phn ca
Sarawak thuc Anh v ngi Anh nht nh s tr a. ng ta tin rng Indonesia khuyn
khch h nh mt cch ph hoi Malaysia, v tri vi nhng bi bo m t cuc ni lon nh
mt hnh ng khi hi, ti t, ng ta ch ra rng n thnh cng trong giai on u d rng
n thiu chun b. Nhng k ni lon chim gi mt s n cnh st v cp c nhiu v
kh, h chim nh my in v cp in, h cm t c th k ca Cao y Anh, v Limbang,
b t vin tr s Anh, v ng ta v nhng ngi u khc. Ch nh lnh Gurkha v Anh n
nhanh chng mi cu vn c tnh hnh.

Vi ngy sau khi Tunku ni ln nhng nghi ng ca ng ta, Sukarno tha nhn nhng
nghi ng khi ni rng: Nhng g ang xy ra (Brunei) khng th tch ri khi cuc u
tranh ca cc lc lng mi ang ni dy. Chng ti ng v pha nhng ngi ang u
tranh, v trong mt bui pht thanh trc tip t Jakarta sau vi ngy, ng ta ku gi dn
Indonesia ng h cuc ni lon. ng ta ni nhng ai khng ng h c coi nh phn bi lng
tm mnh. Dn tc Indonesia sinh ra trong khi la v chu bao au kh v nn c lp ca
h. H c l khi ng tnh vi nhng ngi u tranh cho t do. H khng ging cc dn tc
khc ( ni Malaya) ginh c c lp nh mt th qu tng ca thc dn. Tunku tr li bng
cch nu ra rng chnh ph Indonesia v cc lnh t chnh tr ca n ang lm nhng bi din
vn hung hng d cuc ni lon Brunei kt liu; mc ch ca h r rng l xi gic dn
chng ba vng lnh th Borneo (thuc Anh) chng i chnh ph ca h, v iu ny s dn n
mt tai ha.

K l mt cuc khu chin, trong ngi Indonesia hng ng theo nhng ngn t hoa
m ca nh lnh t ca h. Dng cc din vn v phng tin truyn thng khi dy tnh
cm cng chng v pht ng nhng cuc biu tnh l phn ch yu trong chin lc ca
Sukarno. Gn y, chin lc ny t ra hu hiu khi Jakarta ln ting i li West Irian (Ty
New Guinea) t tay H Lan, nhng by gi th ng ta cn c mt vn khc cho cng chng
quan tm v tm qun i tnh hnh kinh t ti t. Ngy 23/12, vi nghn ngi t tp ti
qung trng Merdeka Jakarta t hai hnh nm, mt hnh ngi Ty phng, v mt hnh
ngi Malay eo knh gng sng v i nn songkok ca ngi Malay chnh l Tunku. Ngi
Indonesia ang pht ng mt chin dch chng Malaysia, ra v ng h nn c lp cho
Brunei, Sarawak v Bc Borneo.

Lim Chin Siong cng tham gia vo cuc chin ngn t ny, ni rng PAP ang lm hng i
mi quan h gia Singapore v Indonesia qua s kin cuc ni lon Brunei bng cch phao tin
rng Jakarta ngm xi gic v ni dy ny v c c bi Hoa. Cha ai tng cng khai ni iu
ny trc , v n lm khi dn ni ting Hoa s hi. Dn chng c th cm nhn ra rng
nhng lc lng ln ang vn hnh, rng s la chn ca Singapore nm gia vic gia nhp
Malaysia v i theo Tunku, hoc gia nhp mt Indonesia bi Hoa v i u vi ng Cng sn
Indonesia, mt ng minh v thc h ca Barisan. Hn na, cuc ni dy by gi cho cc
thnh vin ca Hi ng an ninh ni chnh mt l do chung ra tay hnh ng.
30
CAY NG CHY VO MALAYSIA

Nm ngy sau cuc ni lon Brunei, Hi ng an ninh ni chnh nhm hp khn cp theo
yu cu ca Tunku. Nhng din bin Brunei khin cn phi c hnh ng chng li cng sn,
v li tuyn b ng h cuc ni lon ca Barisan to ra mt c hi. Ti ni ti hiu quan
im ca ng ta, nhng quan trng l chin dch phi c trnh by trc cng chng nh
hnh ng bo v cc lnh th sp gia nhp Lin bang Malaysia. Ti khng th b coi l mt tn
b nhn ca ngi Anh, m ch mun c coi nh l mt k ng h Malaya.

Theo ti th khng nn bt gi tin s Lee Siew Choh m cn cho ng ta mt c hi th hai,

min l ng ta khng tip tc cuc chi cng sn. Ti cng s khng hnh ng chng li cc
nghip on thn cng mt khi nhng nhn vt ch cht ca h b v hiu ha, nu khng th
ngi ta s ni rng Singapore khng thc s t tr trong lnh vc lao ng. Ti nhn mnh hn
na l khng nn t chc Partai Rakyat ra ngoi vng lut php nhng ngi cng sn
cn li s hng v n hn l hng ti ng UPP ca Ong Eng Guan vn c xu hng theo ch
ngha dn tc hp hi Trung Quc. Mi ngi ng rng tt c nhng ngi b bt gi c gc
Malay s b trc xut v Lin bang tr Lim Chin Siong, k m d sinh ra Johor, s b gi li
Singapore. Chin dch s bt u vo rng ngy 16/12, v Hi ng an ninh ni chnh s hp
Kuala Lumpur vo ngy 15/12 ph chun n.

Vo m 15/12, cc ton cnh st c b tr chu o Singapore v Johor Bahru, t

Johor Bahru nhng nhn vin ca S c v Lin bang v Lc lng cnh st d chin s n h
tr trong chin dch. Ti , khong 6 gi 30, Keng Swee, ngi c mt Kuala Lumpur t
sng, ni vi ti qua in thoi rng ng ta i n vic ng v vn bn ca hai bi tuyn
b, mt l ca Razak gi n ngh vin lin bang, cn mt cn li l ca ti c truyn i qua
i pht thanh Singapore, a ra cc l do cho nhng v bt gi. Nhng ngi b bt gi s gm
c 9 dn biu trong Hi ng lp php ca chng ti. Vo ngy trc khi cuc b rp xy ra,
Philip Moore qu quyt vi ti rng Tunku cng ng vic bt gi hai thnh vin thuc ngh
vin lin bang c chng i, nh ti yu cu. Nhng khi ti n ti cuc hp Hi ng an ninh
ni chnh Kuala Lumpur vo lc 10 gi ti, Keng Swee bo co rng Ismail ni vi ng ta l
Tunku i v v bt gi hai ngi ny. Nghe vy, Selkirk ngh v ti tn thnh rng
chng ti cn n gp ng ta thuyt phc ng ta ng thay i quyt nh, cng vi Ismail v
nhng ph t ca ti, chng ti ln ng n Dinh Th tng, , n tt v ca trc
ng cht. Tunku i ng v ng ta khng h thc khi chng ti g ca trc. Chng ti tr li
Singapore trn chic phi c vn ti RAF a chng ti n y. Cnh st hy b chin dch.

Nhm chn trc vic trt li lm trong v ny ln u chng ti, ti vit cho Selkirk
a quan im ca mnh vo h s lu:

Ton b s kin ny, nh c trnh by trong hai bn tuyn b tha thun trc, s tr
nn v ngha, khi khng c hnh ng no c a ra nhm chng li cc nhn vt ch cht
trn t Lin bang m trch nhim ca h trong vic gip v xi gic cuc ni dy v trang
cc lnh th Borneo cng to ln nh trch nhim ca nhng ngi b bt gi Singapore
Tun ri c s bin minh cho hnh ng chng li nhng t chc mt trn ca cng sn v
nhng lnh t ch cht ca h. Nu hnh ng chng cng c thc hin mt cch lnh lng
y tnh ton, th s khng c s la chn no khc cho chng ti ngoi cch giao vic cho
ngi Anh.

cha phi l kt thc, v cc lnh t Barisan tip tc nhm ln ngn la. Trong thng ip
chc mng nm mi ca h, Lim Chin Siong ni rng Malaya ang nhm ti vic thnh lp mt
ch c ti qun i pht xt, v tin s Lee Siew Choh ni rng cuc u tranh Brunei s
tip tc cho n khi nhn dn ginh li t do. H gn cht mi hy vng ca h vo cuc n lon
v vo s phn i ca Indonesia i vi k hoch thnh lp lin bang Malaysia. Nhng tuyn
b ny nht nh s kch ng Tunku i hi c hnh ng; d ng ta t chi bt gi nhng
thnh vin ngh vin lin bang, ng ta ang mt dn kin nhn v ni vi ngi Anh rng ng ta
s hon vic thnh lp lin bang Malaysia hon ton tr khi cuc b rp cc tay thn cng
Singapore c tin hnh. Moore gp ti my ln yu cu ti tin hnh, ng ta cam oan vi
ti rng l cch duy nht tin ti hp nht. Ti vn cn nhng nghi ng, nhng ngi Anh
c v th thun li hn xt on thc s ca Tunku, v vy sau cc cuc tho lun vi
nhau, chng ti kt lun l chng ti khng th liu coi thng nhng l l ca ng ta. Mt chin
dch an ninh mang b danh Cold Store c d nh vo ngy 2/2/1963.

Khong 370 s quan cnh st Singapore v 133 s quan ngi Malay na t mt tri Lc
lng Cnh st d chin Johor tham gia vo cuc b rp. Hi ng an ninh ni chnh ph
chun chin dch ti mt cuc hp Kuala Lumpur vo ti hm trc. (Chng ti loi b 6
dn biu Hi ng lp php Barisan khi danh sch v Tunku tip tc phn i vic bt gi hai
ngh vin lin bang chng i.) Lc 3 gi sng, 65 ton qun ta ra khp Singapore bt gi
169 ngi. H tm c 115 ngi, nhng ngi cn li khng c ch ngi ta d tr. y
lun l vn trong vic tm ra ni c tr ca nhng ngi cng sn. Bit chc mnh s b tn
cng, h lun thay i ch ngh qua m.
 Ln ny khng c xung t, khng mu, khng lnh gii nghim sau cc v bt gi. Mi
ngi tin liu mt cuc thanh trng, v cng chng hiu rng nhng ngi cng sn s gp
chuyn ny. l s tut dc thm hi i vi h. Chin dch lm mt mt s lnh t hot
ng cng khai c kinh nghim nht ca h, v h ch c th hi phc li nu nh cng sn sn
sng thay th h bng nhng lnh t khc cn hot ng b mt m khng th chc chn l h
c thi gian gy li nh hng vi qun chng trc khi cc cuc b rp khc li tip
din.

Ti lo lng theo di trong nhng ngy tip theo xem h c lp y cc ch trng khng.
Khng h c du hiu no chng t iu . H khng mun, hoc khng th, a thm cc cn
b ra cng khai iu hnh mt trn lin kt.

Vi s ng ca Hi ng an ninh ni chnh, ti vit cho Lim Chin Siong mt l th vo

m xy ra cc cuc bt b, ngh ng ta chp nhn lu vong sang Indonesia hay mt nc
no ty ng ta chn. Ti ni rng, khng nh nhng ngi khc, ng ta khng h giu ti v
nim tin cng sn v nhng mc ch ca mnh, v ng ta ni vi ti trong tri Changi nm
1958 rng ng ta sn sng ri khi Singapore nu nh s c mt ca ng ta cn tr thng li
ca ti trong k bu c ti. Lim Chin Siong khng phi l nhn vt cng sn quan trng, nhng
l ngi kch ng qun chng ti tnh. Ti ngh vic t thi thin ch ny l cn thit, n s
khng gy thit hi g nhiu v an ninh, v chuyn l th ca ti cho bo ch. ng nh ti on,
ng ta t chi li ngh. ng ta khng th b coi nh l mt k phn bi ng ch ca mnh.
Nhng n c ch cho mc ch chnh tr ca ti, bn cnh ti cho ng c mnh thy rng
ti tn trng mt s nguyn tc sng phng v danh d i vi nhng ngi nguyn l ng ch
ca ti thuc mt trn lin kt trong phong tro chng thc dn. Ti ngm mong rng ng ta s
c x ging nh vy. ng ta hiu rng ti bit v nhng i qun thanh trng ca ng ta.

Trong s nhng ngi b bt gi c Sidney Woodhull, c xp loi cn b t chc ct cn

hng nht, v James Puthucheary, xp loi hai trong s cng tc vin vi cng sn. Mt ngi
na thuc hng th nht l James Fu Chiao Sian. James Fu l phng vin kim dch thut, mt
thnh vin ca Hi bi Anh, ngi tng lm vic cho t bo Hoa thn cng Sin Pao. Cc bi
bo ca ng ta ng tnh vi nhng k bi cng v nhng ngi kch ng hc sinh, v ng ta l
k tuyn truyn tnh nguyn cho Lim Chin Siong v Fong Swee Suan, c hai trc l bn thi
trung hc ca ng ta. Nhng sau bn thng ng ta c th; cc cuc thm vn cho thy rng
mi lin h ca ng ta vi Hi bi Anh b ct t t nm 1962. ng ta vo lm cho i pht
thanh v truyn hnh Singapore, v nm 1972 tr thnh th k bo ch ca ti, mt v tr m
ng ta vn gi cho n khi v hu nm 1993. ng ta lm vic hiu qu v ng ta bit hai th
ting v hon ton ng tin cy.

C rt nhiu ngi ging nh ng ta, b li ko vo phong tro cng sn khi cn tr, b li

cun bi tinh thn l tng v khao kht lm thay i x hi xu xa m h nhn thy chung
quanh. C thi gian nhn ra kha cnh t chc tn nhn ca MCP, h nhn ra gi tr ca ch
ngha x hi dn ch hoc dn ch x hi tuy chm v c tnh ci lng hn, nhng cng bng
v t phi nhn tnh hn. Mt s ngi, nh em trai ca Lim Chin Siong, Lim Chin Joo, thi u cc
bng cp i hc trong thi gian b giam. Anh ta u c bng c nhn lut, v sau khi c
phng thch anh ta vo lm trong S a chnh. Sau ny anh ta tr thnh mt c vn php lut
thnh cng v pht t.

Sau khi cn kch ng v nhng v bt b lng xung, Tunku ngh rng PAP rt lui khi
cuc bu c b sung Sembawang cho lin minh mi SPA UMNO MCA MIC trc din
chin u chng Barisan. Vi v lch s, ti ni vi ng ta rng h khng th no thng c, v
rng thng li ca Barisan s lm sng li tinh thn ang suy yu ca nhng ngi thn cng.
Ti c cm gic rng thi ca ng ta i vi ti tr nn cng rn.

Ti i n kt lun l Tunku c nhiu tham vng hn, rng ng ta mun lm cho Singapore
tr nn d iu khin hn, mun c nhiu quyn hn i vi bang ny v ch nhng quyn t
tr v nhng vn nh gio dc v lao ng. Cng lc ti cng tin chc rng khi cc cuc bt
b xong xui v mi e da t pha nhng ngi cng sn tm thi b gc li, Tunku s c
ch trng cng rn v nhng iu khon chi tit ca vic hp nht khi vn dng bch th vo
nhng iu khon c th trong hin php. Nc c i ph ca ti l e da ngi Anh rng ti
s khng thc thi hin php tr phi cc iu khon m hai bn ng v trnh ra cho dn
chng Singapore trong cuc trng cu dn c tn trng. Nu khng ti s bn r chng. Ti
khng th tham gia vo mt hnh vi phn bi nh th v, nu cn, ti s t chc mt cuc tng
tuyn c gii quyt vn . D nhin iu s t ton b k hoch thnh lp lin bang
Malaysia vo nguy c nu nh Barisan v cng sn thng c.

Vo ngy 12/2, mi ngy sau cc v bt b, ti th hin mi lo ngi ca ti vi Selkirk rng

Lin bang, do khng hiu bn cht mi e da cng sn Singapore, c th tin rng chin dch
Cold Store loi tr c mi e da , v loi b lun s cn thit phi hp nht. Malaya,
a s cc c tri l ngi Malay, v MPC ng ngoi v i hp php v thng xuyn b trn
p bit n khng th nm c chnh quyn qua bu c, khng nh ng s ca n
Singapore. Khi Tunku v cc B trng ca ng ta khng cn thy s cp bch phi hp nht
na, ti vn phi i mt vi mt s kh khn vi Kuala Lumpur, nht l nhng tha thun v
mt ti chnh v iu hnh mng li truyn thng ca chng ti. y l lc phi ng vng. V
th ti vit cho Selkirk: Chng ti khng cng iu quan im ca Singapore khi chng ti ni
rng dt khot khng th thot ly bng bt c kiu no khi cc iu khon v iu kin m n
c dn chng bn ci v tn thnh cng khai trong cuc trng cu dn hi thng 9 va
qua.

C Moore v Selkirk u tch cc. Selkirk vit cho London vo ngy 13/2: Ti ngh l chng
ta phi lng nghe Lee khi ng ta ni rng ng ta s khng ng bt c s thot ly no khi
nhng iu khon ca bch th v hp nht. Nhng iu bt li ca ti trong vic i x vi
Tunku l trong khi ti mun hp nht, ng ta li khng. Ti lit k nhng nhc im ca
Singapore khi cha hp nht thuyt phc ngi ca ti chp nhn iu . ng ta coi nh
iu s bin thnh s tht hon ton v tr nn cc k kh khn, v ng ta cm thy rng
chng ti s t c th cn ng ta phi m nhim v s vn . Kt qu l mt v th mc
c khng cn bng.

ng ta phi i hai ng vin MCA ngi Hoa cao cp ca ng ta, nhng tay th lnh chng
PAP m h t chc Phng Thng mi Hoa kiu v cng ng ngi Hoa Malaya cho ng
ta, v ng ta mun h lm nhng vic nh th cho ng ta Singapore. T.H. Tan nguyn l tng
bin tp t Singapore Standard v sang lnh vc chnh tr tr thnh mt ng trm y uy
quyn ca MCA Malaya. Khaw Kai Boh nguyn l gim c S c v Singapore. ng ta
mun cho bt gi chng ti, c bit l ti v rt v Kuala Lumpur khi PAP thng trong k
bu c nm 1959. Tunku b nhim c hai lm thng ngh s trong ngh vin lin bang, v
cho Khaw lm B trng. H bo ph, trng nh nhng tn t, v khng thnh cng vi
nhng thng nhn ngi Hoa ca chng ti, nhng ngi khng quen vi vic t lt c
c giy php kinh doanh nh Malaya.

Hai tay thng ngh s ny tin rng chnh ph Lin hip s c mt c hi tt hn thng
trong k bu c k tip nu nh Kuala Lumpur kim sot nn ti chnh ca chng ti, v v th
h cng khai co buc ti mun gi li tc thng d ca Singapore nhm dng n lm hi v lt
chnh ph lin bang. ca h n khp vi nhng tham vng ca Tan Siew Sin, k ni
vi bo ch rng ng ta phi tip qun vic thu thu Singapore "trn nguyn tc l thu ca
lin bang phi do cc ban ngnh ca lin bang thu v li tc coi nh l ca lin bang. Hin ng
ta mun nm 60% tng li tc ca Singapore, v ti phi nhc ng ta v nhng trao i th t
m trong Tunku cam oan rng Singapore s c quyn nm gi ngun ti chnh ca chnh
n. Tunku ch mun iu hnh Singapore v mt an ninh, ch khng phi mt kinh t. Nhng
Tan khng ng nh vy v tranh ci quyt lit rng t l t hn s khng trang tri
phn chi ph ca lin bang cho Singapore.

tui hn 40, Tan Siew Sin l mt ngi lng thin, chm ch, tn tm, c ti, khng dnh
dng t g n nhng chuyn thi nt. Cha ng ta l ngi Cheng Lock Tan, mt nhn vt th lc
trong gung my Cc thuc a vng eo ca Anh v l tc trng ca mt trong nhng b tc
giu c nht v lu i nht ca Malacca, ngi m ti thuyt phc n ni chuyn ti l ra
mt PAP. Nhng ngi con trai li l k nh nhen, hm li, th hin qua khun mt di ti nht
n sau i knh khng gng. ng ta bit l Keng Swee ti gii hn, nhng ng ta nht quyt
chim th thng phong sau khi hp nht, v Keng Swee nhn thy khng th iu nh vi
ng ta c. Tuy nhin ti bit Tunku l ngi quyt nh nhng vn ln, v ti cng khng
cho php Tan Siew Sin u ci c chng ti, t nht l cho n khi chng ti tr thnh mt
phn ca lin bang Malaysia, v thm ch n lc cng khng, min l chng ti nm c ti
chnh bang ca chng ti. S th on ca ng ta i vi Keng Swee v ti c cng c bi lng
khao kht tr Singapore v v tr c. ng ta s c lm c iu cng khai v s ci c
khi ngh mnh thnh cng.

Ti tr li ng ta r rng, v sau khi ng ta tht bi trong cc cuc thng tho, Syed Jaafar
Albar, mt ngi Malay gc Rp, tng th k UMNO v l mt tay kch ng qun chng rt
gii, n cu nguy cho ng ta. Albar cnh co ti trn bo ch l ng nu cng khai cc lun
im nu ti mun tin ti mt tha thun. Razak cng l mt bo v Tan Siew Sin v MCA, ni
rng tht bt cng khi h hnh nh phi chu trch nhim v nhng i hi ca lin bang. iu
ti lun t vn l: quan im ca Tunku l u? ng ta c ng ng sau Tan nh Albar v
Razak khng, hay l ng ta trung lp? Lc u ti tin l ng ta trung lp, nhng khi sc p c
tip tc, cui cng ti kt lun l ng ta cho php h p ti n cng. Tt nhin l Tan kh khn
v cn c Tunku kim ch ng ta, nhng Tunku khng lm vic .

Sau ti tin rng Tunku khng h ni vi Tan Siew Sin rng ng ta sn sng cho
Singapore c trn quyn v mt ti chnh ca n i ly s tham gia ti thiu ca Singapore
trong nn chnh tr lin bang. Nu khng th Tan chng i hi trn quyn kim sot ti
chnh ca chng ti, bi v chnh quyn Kuala Lumpur cng mun kim sot ti chnh Singapore
chng no, th n cng phi chp nhn Singapore tham gia nhiu hn vo nn chnh tr
Malaysia tc ng n nhng chnh sch i vi Singapore. y l mt vn c bn m n
khng bao gi c gii quyt trc hoc sau khi Singapore gia nhp lin bang Malaysia.
Tunku cho n chn mui. Xt v mt phng din, iu ny to li th cho ti. Barisan chi
ra ti bn r Singapore v ni rng mi quan tm gi b ca ti i vi ti chnh ca bang
khng th la gt c dn chng. Nhng mt khc, nhng i hi kiu ngo hu nh hng
hch ca Tan Siew Sin khin cho dn chng Singapore lo ngi, v phn ng ca ti, vn chng
t ti khng phi l k d b dn dt, khin h an tm hn. Khi cc cuc thng tho tip tc,
cho n thng 7, h ginh nhiu ng h cho ti. Dn chng mun ti ng ln u tranh v
Singapore.

Gia thng 6, Kuala Luxnpur a ra cho Singapore v Brunei nhng iu kin chung quyt
v vic thnh lp lin bang Malaysia, theo s khng c s m phn no na. Nhng iu
kin ny bao gm s d tr v mt th trng chung theo hin php, v mt khon tr cp 50
triu ng t pha Singapore cho s pht trin cc lnh th Borneo. Ti ni Singapore qu
ngho ng vai ng gi Noel v b ra 50 triu lm l ph gia nhp Lin bang. V phn th
trng chung, chnh ph lin bang loan bo hi thng 10/1962 rng mt i ng cc chuyn
gia Ngn hng th gii s nghin cu nhng tc ng kinh t ca th trng ny, theo mt quyt
nh c a ra London vo thng 7 nm . iu a ti nhng hy vng l chng ti
c th hng li t kh nng chuyn mn trong vic xy dng th trng ny. Nhng d bn
bo co vi nhng li khuyn ca Ngn hng th gii c trao cho Keng Swee v Tan Siew
Sin t lu, khng c mt iu khon hay iu kin r rng no c tha thun hnh
thnh th trng ny.

C nhng vn ln khc. Mt l yu cu ca ti rng sau khi lin bang Malaysia ra i,

quyn giam gi nhng tn cn trong hi kn m khng cn xt x theo Php lnh v Nhng
iu khon Lm thi ca b Lut hnh s s c giao ph cho Singapore. Ti ngh tht qu
nguy him khi quyn ny trong tay chnh ph lin bang nu chng ti c bn phn phi ngn
cn khng cho bn cn xen vo sinh hot chnh tr ca bang. Tunku min cng tn thnh,
v Razak c v nh ng vi ng ta. H cng mun thay i hin php gii hn dng nhp
c ca cng dn Singapore vo Malaysia ngn chn nhng ngi cng sn Singapore, m vi
t cch cng dn Singapore, h s tr thnh cng dn Malaysia. Trong trng hp ny, ti nhn
mnh l nn c s tng nhng: chnh ph bang cng cn phi c quyn tng t ngn
dng nhp c t Malaya vo Singapore.

Mt vn na l ti ngh phi c mt tu chnh vo hin php ca bang nhm quy nh

rng bt k dn biu Hi ng lp php no c c trong lin danh ca mt ng phi, sau
nu ngi t b hoc b ui khi ng th phi hy b gh ca ng ta trong Hi ng Lp
php v tin hnh mt cuc bu c b sung. Ngi Malay rt min cng khi ng ngh
ny.
 Mi quan tm xa hn ca ti l kim hm nn tham nhng sau khi hp nht. iu s i
hi y vin t php bang Singapore vn gi c quyn hn ca ng ta khi t theo Php
lnh chng tham nhng, khin cho vic kt n c d dng hn. Lut ny khng tn ti
Malaya, m h cng khng c Phng iu tra nhng hnh vi tham nhng. Ti i hi rng
khng c c nhng thay i no trong cc th ch ny m khng c s ng ca chnh ph
Singapore.

Cuc tranh lun c tip tc m khng i n kt qu, cho n khi Duncan Sandys triu tp
mt cuc hp cui cng London gii quyt nhng vn tn ng. Tunku khng hi lng
ti v t chi tham d nhng li c Razak thay ng ta m phn vi ti v ch bo tin cho ng ta
khi no t ti tha thun. Sau ng ta s bay qua lm l k kt. Trong khi Sandys tr
nn mt kin nhn vi tt c cc v ci nhau vn vt ny. Mt vn bn ca Vn phng quan h
khi Thnh vng chung ghi li rng ng ta t chc mt cuc hp trc khi cuc m phn
m ra tho lun hnh ng cn tin hnh nu m phn ri vo b tc, v hu nh chc chn
n s xy ra. Trong trng hp , ng ta ni, c ba hng gii quyt:

(1) p Singapore gia nhp lin bang Malaysia tri n; (2) t b k hoch thnh lp lin
bang Malaysia; (3) cho Bc Borneo v Sarawak gia nhp vo mt lin bang Malaysia thu nh, v
vn ca m cho Singapore gia nhp sau ny.

B trng Ngoi giao ngh rng c th cn thit phi e da Tunku bng s c lp ring cho
Singapore v mi ngi ng rng iu ny c th p c Tunku tin ti mt tha c vi
Singapore v nu khng c Singapore th Tha c phng th Malaya s khng th tip tc lu
hn v vic Anh s dng t do cn c Singapore s nhanh chng ri vo nguy c

Tuy nhin hi c bng chng rng Tunku c th ang cho rng nu nh ng ta pht trin
nhng quan h thn thin hn vi Indonesia, iu s phc v ng ta tt hn trong vic chng
li th lc ngi Hoa Singapore hn l vic thnh lp lin bang Malaysia.

Keng Swee v ti n London v bt u nhng ci hin c gi l nhng cuc m phn

tip cn. Ni cch khc, chng ti khng gp Razak v Tan Siew Sin ngay t u. H lu ti mt
khch sn khc, trong khi ngi Anh ni chuyn vi c hai pha v thu hp dn nhng bt ng
gia chng ti. Sau ti dng ba tra vi Razak bn cng vic, v ngy hm sau ti lt
Keng Swee. Cui cng Sandys mi chng ti ngi vo bn cho mt cuc hp ko di sut m.
l cch ng ta i ph vi cc phi on m phn ng bng, p c hai pha nhng b
cho n khi h i n tha thun sau cng. ng ta p dng cch ny trc i vi phi
on Singapore, cung cp ru mnh nhng thc n thiu thn lm kit sc chng ti. Cch
ny khng ging nhng g m cng sn lm vi chng ti ti cc cuc hp ban chp hnh,
trong h s ko di cho n khi nhng ngi phi cng sn b v nh trc khi cuc biu
quyt c tin hnh.

Ti , on trc vic lp li tr ny, chng ti chun b sn bnh m kp tht v vi chai

bia, m chng ti mang trong cc hp ng my ch n mt cn phng dnh cho chng ti mi
khi cn ngh gii lao cc phi on tho lun ring. Khi cn thc n, vin th k ni cc tin
cy ca chng ti, Wong Chooi Sen, s in thoi cho Choo ti khch sn Park Lane gi thm
bnh m kp tht t b phn phc v phng. Chng ti lm nh th cho n khi Choo bo li
l b phn phc v phng ht bnh m kp tht. gi u c tnh to, chng ti t chi
ru mnh ca Sandys. S thn trng v ngun cung cp thc n ny gip chng ti chu
ng c sut m mt nhoi . Chng ti tin l pha Razak khng h c chun b tt nh
th.

Cui cng, lc gn sng, hai bn i n tha thun rng chng ti s np 40% thu quc
dn ca chng ti, hoc 28% tng li tc, cho chnh ph lin bang chi cho ph tn quc
phng ngy cng tng do cuc chin i u ca Indonesia. Thay v mn qu 50 triu ng
cho nhng vng lnh th Borneo, gi s l mn tin cho vay 150 triu ng, trong 100 triu
l cho vay khng ly li trong 5 nm. Th trng chung s c thc hin trong vng 12 nm,
v Singapore s vn c min thu i vi nhng mt hng quan trng nht trong hot ng
kho hng trung chuyn. Mt y ban c bit s tng bc cn bng thu quan trong thi k ny.
Nhng s khng c mt Brunei giu du ha lm tha thun ny d chu hn i vi Tunku.
V vua gi xo tr v thn trng ny khng hi lng vi ngh v cch phn chia li tc du
ha gia h vi nhau, v khng c sc p hay e da no ca Sandys s lay chuyn c ng ta.
Ti vi ln gp v vua ny ti t dinh Grosvenor House ca ng ta trao i kin v tin
trnh m phn ca mi bn chng ti. Ti hiu mi lo ngi v s bo th ca ng ta v khng
h thuyt phc ng ta i ngc li linh tnh ca ng ta, linh tnh ny khuyn ng nn tip tc
nm di s bo tr ca ngi Anh, tin chc h s khng b ri ng ta cho ngi Indonesia
ci c.

Tunku n ni hai ngy trc l k kt vn c n nh vo ngy 8/7, mt con s 8 may

mn na cho s khi u thun li ca lin bang Malaysia. Nhng hip ngh khng th hon tt
cho n khi ti thuyt phc c ng ta chp nhn mt s iu kin vn l vn tranh ci t
u. ng ta tha nhn quyn hn ca cnh st bt gi nhng tn cn hi kn phi c
giao cho chnh ph Singapore, v mt thay i trong hin php ca chng ti s quy nh rng
mt dn biu Hi ng lp php no ri b ng phi a ng ta ra ng c th s phi b
lun gh ca ng ta trong Hi ng. Thm vo , 50% lao ng cho nhng d n Borneo c
ti tr bng khon cho vay 150 triu s l cng nhn n t Singapore.

Bi v tr nh ca Tunku rt co dn, nn ti ghi vi li nhng im ny trn lng mt bao th

c m ti tm c mt gc bn trong phng i ca khch sn ng ta tr, c in sn ch Ritz
Hotel, v a ng ta k vo . Nhng bn ci vo pht cht ny, v mt ba ti vi Macmillan,
y bui l k kt ti dinh Marlborough lui ti tn na m ca ngy 8/7. Cho n lc kt
thc nhng bi din vn ca Macmillan, Tunku, ti v nhng i biu ca Sarawak v Bc
Borneo th qu na m trc khi bn tha c c k kt, v khng cn l ngy 8, m
sang ngy 9/7 khng cn l ngy tt lnh theo lch ca Tunku na.

Ngi Anh Moore, Selkirk v Sandys ng v pha ti. H c nhiu l bi, ring ti th
khng. Bn thn ti khng th lm c g nhiu ngoi tr vic e da ty chay k hoch v
mc cho phe cng sn hot ng trong su thng k , ti vit nhiu th gi n Selkirk
Singapore, v Sandys London, khi th thc gic, khn ni, khi th e da. Khng c s gip
ca h, ti khng th t c nhng iu kin ca ti. Cho d c t c, nh d kin, ti
vn gp nhiu rc ri khi yu cu ghi nhng iu vo hin php trc ngy thnh lp lin
bang Malaysia 31/8. Cui cng, ti phi gii quyt theo mt cch thc linh ng m khng c s
m bo rng mt th trng chung s c hnh thnh, v vic Singapore c giao quyn bt
gi nhng ngi thuc hi kn ch c ng trong nhng th t trao i gia hai bn, m
nhng th c th d dng b hy b. Chng ti phi gia nhp vo lin bang Malaysia m
khng c nhng m bo ny.

ng nh mong i, nhng vn ca ti Singapore khng gim i sau vic k kt tha

c. Barisan vn phn i d di, v Lim Yew Hock cng SPA tr nn liu lnh hn. Lim Yew
Hock gip Barisan cn tr D lut bu c lin bang ngy 24/7, v ng ta mun cuc bu c chn
15 i biu Singapore trong ngh vin lin bang s c t chc sau khi Tunku nm quyn kim
sot lc lng cnh st. Thm ch sau khi c kin ngh chp nhn v ng h Tha c thnh lp
Malaysia, SPA cng khng b phiu, khi n l ra c th tng c by phiu cho a s ng h
v nh th th hin tnh on kt trn mt vn sng cn ca dn tc.

+ N: Cc cng nhn khi ngoi Malaysia 50% ngi Singapore.

+ Dn biu Hi ng lp php Singapore: t nhim hay b khai tr b trng gh min l

khng tri vi thng l i ngh.

+ iu lnh di tr v hn ch, di c qua li, Php lnh bt gi ngi, giao cho chng ti
Singapore.
+ Phn cui pht sinh y ban lin chnh ph.31
31TRO LU I HNG

Mi thng k t thng 12/1962 n thng 9/1963 l nhng thng si ni nht trong cuc
i ti. Thm vo vic i u lin tc vi Tan Siew Sin v nhng B trng ca Tunku Kuala
Lumpur, vi Lim Yew Hock v SPA ca ng ta cng Barisan Singapore, cn c mi nguy him
ang ln dn t pha Indonesia. Ti phi huy ng s ng h cho cuc bu c k tip m ti
quyt nh l khng th hon li n sau khi hp nht. Nhng ngi cng sn lm suy yu
cc chi b ng ca chng ti khi h tch khi PAP, ri lm tan r Lin hip nhn dn (PA) v L
on cng chnh. xy dng li mt t chc PAP vng mnh, phi mt t nht hai nm, v th
Keng Swee v ti quyt nh chn mt chin lc n gin m chng ti ngh c th phc hi
nhanh chng s ng h ca qun chng i vi chng ti.

T Cc ng b hi on, chng ti ly c tn v a ch ca tt c cc chc sc ca nhng

t chc qun chng, t cc bang hi ngi Hoa v nhng hi t thin cho n Phng thng
mi Hoa kiu v cc chi nhnh a phng ca n, t cc phng hi ca nhng ngi bun
bn l n nhng cu lc b nh c v th thao, cng cc th vin trong Cn c hi qun.
Chng ti loi b tt c cc t chc thn cng kiu nh cc hi on cu hc sinh cc trng
trung hc Hoa v nhng hip hi m nhc ca ngi Hoa.

Mt khi cuc trng cu dn kt thc, ti bt u mt lot cc cuc ving thm n cc khu

vc bu c, giai on u tp trung vo nhng khu vc c c tri b phiu trng nhiu nht
nhng vng nng thn (vo thi im ) nh Jurong, Thomson, Kampong Kembangan v Jalan
Kayu. Ban u, mi thng ti i thm mt khu vc trn ngy, ri tng dn ln c hai tun mt
khu vc, ri mi tun mt khu, v khi ngy thnh lp lin bang Malaysia n gn, mt tun ti
i thm hai, ba hoc bn ln. Cui cng, thm ht 51 khu vc, ti i hu nh mi ngy, i
khi ti i thm hai ba khu vc thnh th trong ch mt ngy cho n khuya.

Trc cc cuc ving thm ca ti, cc nhn vin chnh ph c cc dn biu Hi ng lp

php i km (hoc nu l mt khu vc thuc phe i lp, th c dn biu ca PAP t cc khu
vc khc i km) ti trc ng vin cc ch hiu, cc th lnh qun chng v cc on
th a phng khc, v gip h tho ra mt chng trnh. Sau h s cho n ti n khu
vc bu c tho lun cc vn v nhng nhu cu ca h vi ti. Ti i trn chic Land
Rover mui trn, vi mic-r trn tay v mt chic loa phng thanh gn trn xe, ni chuyn vi
m ng ang tp trung ch ti mi khi ti dng li theo ng lch lm vic. K hoch ca ti
c hiu qu. Mt khi cng sn tht bi trong cuc trng cu dn v dn chng nhn ra tt c
nhng g h c th thu t c l 25% phiu trng, mi ngi hng hi hn ln. Gi th h sn
sng ni ra quan im ca mnh.

Cc ch hiu v nhng lnh t qun chng s cho n ti vi nhng vng hoa s, hoa vn
th khng l, i khi c phong lan na, hoc nhng hoa bng giy, c buc li v trang hong
bng dy kim tuyn, nu h ngho. Cc i biu ngi Hoa trao cho ti nhng biu ng bng
la hoc nhung ghi tn ca ngi tng v nhng dng ch Hn m vng th hin tnh on
kt ca h vi chng ti. Ti nhn c c chc biu ng nh th, em v treo quanh ni hp
mttinh ln cui cng, y h chiu i ti mt ba ti ngoi tri. Nhng ngi dng ba s
ngi quanh nhng chic bn trn, mi bn mi ngi, c t nht l 20 bn, v nhiu khi c ti
50 bn do cc ch tim thnh t i th nhm t lng tn knh cc lnh t khu vc bu c v
ti.

Cc chuyn i l mt thnh cng to ln. Khi ti l lun chng li nhng i hi v l ca Tan

Siew Sin v Razak, dn chng reo h pha sau ti. Mi cuc ving thm, m ng cng nhiu
hn v nng nhit hn, cc th lnh hm h gp phn cho n ti v by t s ng h ca h
vi chnh ph PAP. Cc vin chc chnh ph, ri ti lt ti, lng nghe nhng yu cu ca dn
chng v ng nha, cng rnh, in m, n ng, in cng cng, dng ng, trng
hc, cc trung tm sinh hot cng ng. Nhng yu cu d th c gii quyt nhanh chng,
nhng yu cu kh hn th ti ha s nghin cu v p ng nu n thit thc. Cc trung tm
sinh hot cng ng rt hu dng trong vic ph bin nhng thng tin nhm chng li s tuyn
truyn xuyn tc, v chng ti bt u xy dng chng nhng cng trnh bng g n gin,
vi mi lp fibro v sn xi mng, mi trung tm c trang b cc bng n in, mt qut trn,
mt bn bng bn, mt bn bi-da v mt ti-vi en trng.

Cc ban tip tn s ch ti trong vi gi nu ti b chn li dc ng. Nhng b gi v

nhng c gi tr a n t yu cu ti gii quyt nhng khiu ni ring t ca h. Nhng
ngi n a ti vo cc ngi n ca h, rc hoa trn ng ti i v nh mt du mu trn
trn ti, mt c ch tn knh dnh cho mt v khch danh d. Nhng ngi Hoa cng s a ti
vo cc n th ca h, v cho mng ti ti li vo bng iu ma ln cng ting ching trng
bo trc vic ti n. Nhng ngi m o rt vui khi c thy Th tng t lng tn
knh ni th phng ca h. Ti s t nhng nn hng trc bn th, mt s thuc o Pht,
mt s thuc o Lo. Nhng ngi Malay s cho mng ti vi nhng nhm kompang, mt tp
hp 12 hoc 14 chng trai vi trng ng v trng cm tay, cn cc bc huynh trng ca h s
t ln u ti mt ci tanjak, mt ming vi gm thu kim tuyn c gp thnh ci m trm
dnh cho cc th lnh.

Nhng ngi ng h Barisan s xp hng trn vi con ng, la , hut so v chi bi ti.
Khi ti i ngang trng Cao trung ca ngi Hoa, khong 40 50 nam sinh vi khn bt mt gi
cc p phch ln n v chi ra ti nh mt k phn bi nhn dn. Mt bui chiu Whampoa,
nhng tn cn Barisan vi nhng hnh xm trn cnh tay cn ng ti v c y ti xung
mt con rnh su y nc ma, nhng nhn vin an ninh nhanh chng can thip v i ph
vi h, cho ti nhy ra xa. Nhng thnh vin nghip on thn Barisan trn nhng tng nh
trn cao ca h go ln nhng li chi ra, v mt m Hong Lim h tht ln nhng li e
da ti v trng nhng biu ng phn i trn mi nh. Khi ti bo tay quay phim ca chng
trnh ti-vi xoay nh n v pha h v ghi hnh, th h lin tt n trong nh v bin mt. Ti
mi h xung, l din v tranh lun trng hp ca h vi ti. H t chi, iu cho php ti
ch ra cho hng nghn ngi quanh thy l khi phe i lp phi i cht vi qun chng ni
cng khai, h bn tt n v ln vo bng ti.

Cc chuyn i khin ti kit sc v hao mn ngh lc. Ti thng bt u lc 8 gi sng ngy

Ch nht v ngay sau ba tra vo nhng ngy khc trong tun. Bui chiu tri lun nng, v
trong mt chuyn i nh vy ti phi c mt bi din vn ngn khong 10 15 pht mi ch
dng, m cc bi din vn c th ko thm t 30 pht n mt ting ng h v ti phi ni
bng hai, ba th ting. C khi mt ngy ti c n mi bi din vn, mi bi bng ting Malay,
ting Anh, ting Hokkien hoc ting Quan thoi. Ngi ti lun y m hi. Ti thng mang
theo ba, bn o lt cng o s mi v s ln tht nhanh vo nh v sinh no hoc pha sau
vch ngn bn trong mt ca hiu thay o kh, v ti cng mang theo mt khn tm nh
lau m hi trn mt. Ti s v nh vi bn tay phi bm tm v au nhc bi hng trm, nu
khng ni l hng nghn ci bt tay, v i khi l mt c sit tay tht cht. Lng ti cng bm
xanh v c phi ng vo thanh chn kim loi ca chic Land Rover. Ti hc cch cha bn tay
tri gim nh cho bn tay phi, v ti cng nghin cu cch y ngn ci v ngn tr thng
ln chng li nhng ngn tay ca nhng ngi khc ngn cc ngn tay ti khi b sit cht,
v ti cng qun mt lp khn dy quanh thanh chn trn xe bt va chm.

Nhng ti cn tr, di 40. Kch thch t ca ti y trn, v thnh tnh ca m ng truyn

nhit huyt cho ti. Ni chuyn bng ting Hokkien v ting Quan thoi, ti thuyt phc
c ngi Hoa rng ti khng phi l tn b nhn ca ngi Anh, rng ti ang chin u v
tng lai ca h. Ngi Malay ng h ti v h thy ti chng li nhng ngi Hoa i lp.
Ngi n, vi vai tr l thiu s t hn, th lun s hi v v th h an tm khi nhn thy ti
hon ton thn thin vi mi chng tc, ni ting Malay v ting Anh bnh dn vi h v thm
ch c vi li cho hi bng ting Tamil.

Tin tc v nhng chuyn i ngy cng thnh cng hn ca ti nhanh chng c truyn
ming trong cc qun c ph v qua bo ch, truyn hnh. N to ra mt ln sng phn khi
trong dn chng, c bit l cc ch ca hiu v nhng lnh t qun chng. Ti tr thnh mt
kiu nh ngi sao chnh tr. Nhiu ch ca hiu tng chng li nhng tn cn tr tui, nhng
h vn b buc phi ng gp ngn qu cho chng. y l c hi ca h chng t rng h
thc s ng h mt ci g ti v chnh ph. Khi ti ang ng trn bc, h s n, khng ch
vi cc vng hoa v biu ng m cn vi nhng vt k nim trng trong t nh h, mt ruy
bng buc quanh cc mn qu v mt danh thip ghi tn cng a ch ca h, chc ti may
mn. C mt mn qu khng th qun c l mt chic bi ng c tuyt p chm hnh chic
thuyn bum kiu Trung Quc lng ly t trn mt en bng long trong hp king. N l
mt tc phm ngh thut qu gi nht ca ch nhn ca n. ng ta l ng ch mt ca hiu, trc
50, tc bc hai bn thi dng. ng ta chc ti hnh phc v sng lu bng ting Hokkien. N
vn cn ng mt cch y t ho trong phng khch ca ti, mt mn qu m ti trn trng gi
gn, gi ti nh li giy pht ln lao khi ti c th cm nhn c thnh tnh ca qun chng i
vi ti v mong i ti vi t cch l lnh o ca h. Lng trung thnh m nhng ch ca
hiu nh ny t vo ti truyn nhit tnh ti chin u.

Thnh cng ca cc chuyn i thc y Lim Yew Hock t vn v chi ph ca chng i

vi bang trc Hi ng Lp php. Ti tr li rng khng h c s lm dng cng qu trong
vic ny v khng h c mt la no c chi tiu cho vic n ung v tip n mi th u
do dn chng chi tr. Nhng ngi t chc rt ng c tuyn dng v chuyn ny v h t
ho rng h tp hp c s ng h ca qun chng, vi cc lnh o a phng sung
sng c thy h trn ti-vi n mng ti, hoc ngi cng ti trn khn i hay ti bn n. Ti
c th cm thy rng chiu hng thay i.

Cc vin chc i cng ti trong cc chuyn i ny pht trin mt tinh thn ng i mnh
m. Sau nhng mt nhc qua nhiu chuyn i, nghe nhng li gii thch v h ho ca ti v
cch ci thin i sng ca i a s ngi Singapore, h bt u thy gn b cht ch vi
ti. Trong nhng ngy u, t thng 11/1962 n thng 1/1963, chng ti i mt vi s lnh
m, lt lo, i khi th ch ca m ng, v khi ti t t thm nhp c vo qun chng, h
thy rng l thnh tch ca h cng nh ca ti. H, bao gm t ti x ngi Malay li chic
Land Rover ca ti, k phi ngi sut v lng nghe nhng bi din vn ca ti bng th ngn
ng m anh ta khng th hiu, vui hn ln mi khi ti ni bng ting Malay, n cc nhn
vin thuc ngnh th y, ngnh cng chnh trng coi ng s, cu cng, ngnh dch v cng
cng cung cp in nc, v ngnh truyn thanh truyn hnh Singapore.

Tt c bn h hoan h ti, trong c mt ngi ph trch m thanh chng trnh truyn

hnh ngi Hoa, Judy Bloodworth. Hiu bit ca c c ng chng Dennis Bloodworth thut
li, ri phng vin t London Observer Singapore ghi li, bng li l sau y trch t mt trong
nhng cun sch ca ng ta:

i khi chng ta s i vo vc thm, ri bt cht nh sng vt bng ln, dn chng s hoan

h v la , v gia tt c nhng ting ng , ng ta s phn chn ln, ha vo gia h, ci m
vi nhng ngi ma ln quanh ng ta, khng quan tm n ting pho, khng h l v s hi
ng ta tng b phng trn mt mt ln, nhng khng quan tm. Chng ti thc s c cm
gic ging nh mt i ng, ging nh mt n v qun i; chng ta cm thy t ho v ng ta.
Bn khng th ngn c iu .

Quan trng nht i vi nhng thnh cng ca ti l nhn vin thm nin ph trch chng
trnh pht thanh bng ting Hokkien, Sia Cheng Tit. ng ta tr thnh ngi thy t nguyn ca
ti, ch n nhng sai st ch yu khi ti phm phi trong cc bi din vn, v ngy hm sau
ng ta ngi cnh ti v ch ra nhng sai st v ch ra cch ni ng nh nhng ngi khc
lm trc ng ta, i khi ng ta thm vo nhng thnh ng sc tch. Nhng khng phi l
cch duy nht m ng ta ci thin cch pht biu ca ti. Ti thng b khn ging do cng
thng v th xc khi phi ni qu nhiu, v mt m Tiong Bahru khi ti b rt c hng, ng ta
a cho ti mt gi ng nhng lt sm ct nh m ng ta mua hiu thuc ca ngi Hoa
gn . Ti ngng ngm nhng vin thuc ho, v theo li khuyn ca ng ta, ti t mt lt sm
vo pha trong m v gi n . N c tc dng thn k. C mt cht g trong kch thch
tuyn nc bt v c hng ti du li ngay. Sau ny, trong nhng chuyn i nh th ti khng
bao gi qun mang mt gi sm theo mnh.

Tc ng ca nhng bi din vn ca ti cng c nng cao rt nhiu nh chng trnh

truyn hnh. Khi ti London hi thng 9/1962, Alex Josey, th k bo ch ca ti, dn xp cho
Hugh Burnett ca i BBC, tin hnh mt cuc phng vn th vi ti ri sau xem li trn
mn hnh. Ti c xem trc mt chng trnh c ti xut hin v git mnh v trng ti y
v hung tn. Burnett cam oan rng ti bnh thng. Tt c nhng g ti cn l mt vi li
khuyn: lun nhn thng vo ng knh, ng ly tay che mi hay ming trong khi ni, lun chm
ngi ti trc trn gh ng ngi ra sau s khin bn c v nhch nhc. Li khuyn ch yu
ca ng ta: Hy t nhin, hy thng thn, hy l chnh mnh. Ti thy an tm. Truyn hnh
c du nhp vo Singapore thng 2/1963 v t ra l th v kh mnh m. K xo ca
nhng tay xch ng qun chng l th k xo dng trc m ng, ni din gi phi go tht
nhn nh v cng iu nhng iu b nhng k xa trong m ng nhn thy. Thu hnh
bng ng vin knh, din gi trng xu x v y v e da. H khng c Hugh Brunett ch bo
h v h t gy thit hi cho mnh rt nhiu.

Trong khi ti bn rn tp hp s ng h ca qun chng, th c nhng din bin rc ri trong

khu vc. Ngy 20/1/1963, B trng Ngoi giao Indonesia, Subandrio, tuyn b rng cuc
chin "i u chng li lin bang Malaysia l cn thit v Malaya s t bin n thnh mt cng
c ca ch ngha thc dn v ch ngha quc. Vi ngy sau, Tng thng Macapagal ca
Philippine cng t co lin bang Malaysia l mt quyn lc thc dn mi, v mi ngy sau ,
Subandrio ni vi cc phng vin nc ngoi rng nu nh thi th ch ca Malaya i vi
Indonesia lan ti cc vng lnh th Borneo, th c th c rc ri, trong c c xung t lc
lng. Ngy hm sau, Tng thng John Kennedy cng khai bc l s ng h ht lng ca ng ta
trong vic thnh lp lin bang Malaysia nh nim hy vng tt nht cho an ninh trong khu vc ,
nhng Sukarno ch tng cng li l cng kch ca ng ta. Ngy 1/5, ng ta chuyn ton b s
ch sang cc vng lnh th Borneo, khng nh rng chng phi c trao tr c lp trc
tin v li quy ti cho vic thnh lp lin bang Malaysia nh mt hnh thc ca ch ngha thc
dn kiu mi.

Tunku phn ng li cc cuc tn cng ny bng cch triu hi cc i s khi Jakarta, sau
Malaya tuyn b tng cng ngay lp tc lc lng b binh, khng qun v hi qun. Ngy 3/5
vin Tng t lnh Vin ng ngi Anh bi thm vo s v ny bng cch ni rng ng ta c
ngi, tu b v my bay ng u vi bt c tnh trng khn cp no Borneo. Tnh hnh
tr nn ngy cng xu i.

Ngy 31/5, Th tng Nht mi Tunku v Tng thng Sukarno hp Tokyo. Hi ngh
thng nh ny kt thc bng vic ti xc nhn lng trung thnh vi Hip c Hu ngh gia
hai nc c k kt nm 1959, cam kt s gii quyt nhng bt ng trong tinh thn thin ch
v hu ngh. Tunku thy an lng. Nhng Sukarno hn phi thy rng Tunku s ng ta. Ring ti
nhn thy ni lo s trong iu b v ging ni ca Tunku khi ng ta k li cuc gp g ny vi
Razak, Ismail, Keng Swee v ti ngay sau khi ng ta t Tokyo tr v.

Cuc hp thng nh Tokyo dn n cuc hp cc B trng Ngoi giao Manila, ti

Razak tha nhn rng cc c mun ca dn chng v lin bang Malaysia tng lai cn phi
c tho lun li. Nhng sau khi Tunku k Tha c Malaysia hi thng 7, Sukarno phn i
n kch lit v kt cho ng ta ti phn bi li Ha c Manila ny. Macapagal c gng hai bn
cng ngi vo mt cuc hp khc Manila, v kt qu l ngy 6/8 Tunku ng thay i ngy
thnh lp lin bang Malaysia c thi gian cho mt phi b quan st do Lin Hip Quc ch
o i xc nh li xem liu dn chng Borneo c mun hp nht khng.

Ngi Anh nhn thy h nh phi ng rng Indonesia, Philippine v Anh phi chn
nhng quan st vin gim st cng vic ca phi b ny, nhng Sandys li gin d. ng ta p
Tunku chn mt ngy nht nh cho vic thnh lp lin bang Malaysia, kin quyt ngn chn
mi s tr hon. Hng trm thanh nin Malay t Brunei v nhng ngi Hoa thn cng t
Sarawak vt bin gii d nhng kha hun luyn qun s trn t Indonesia, v ng ta
khng mun nhng quan st vin Indonesia lang thang trn khp cc lnh th Borneo khi
Jakarta tin hnh mt chnh sch ng u v lt .

Cuc hp gia h rt cng thng. Sandys bo co li ngy 27/8:

ng ta (Tunku) ang trong mt tm trng rt bc bi, v kt thc: Ti i ti tn cng

ca gii hn v ti khng mun bn ci bt k ci g xa hn vi bt k ai na ng ta nhn ra
rng lin bang Malaysia l mt con c rt nh so vi Indonesia v ng ta lo lng v vin tng
sng st cnh mt lng ging hng mnh v hay gy hn, k c mu i vi lnh th ca ng
ta.

Nhng Sandys l mt k kin tr v ng ta lm cho Tunku ng tuyn b rng d c

chuyn g xy ra ng ta cng s khnh thnh lin bang Malaysia vo ngy 16/9 (2 ln 8 l 16,
mt con s may mn khc ca ng ta).

Tunku khng h yn tm trc ngi lng ging Indonesia ca ng ta. Sukarno l mt nh

hng bin, cn Tunku th khng. Sukarno l mt con ngi c c tnh thng tr, cn Tunku lng
l v c sc hp dn. Sukarno i din cho 100 triu ngi Indonesia, cn Tunku ch c 4 triu
ngi Malay v cha ti 4 triu ngi Hoa, n v cc dn tc khc. Ni chung l ngi
Malay tha nhn nn vn ha Java l cao hn. Nhng ti cha bao gi thy Tunku s hi n
th. Sukarno hn cm nhn c iu ny v ang khai thc ni s ca ng ta n mc ti
a. khng phi l s bo trc im lnh.

Sandys khng tin tng rng Tunku s dng cm ng u vi B trng Ngoi giao
Indonesia. Nhng ng nh nhm khi bit ngi i gp Subandrio Singapore l Razak ch
khng phi Tunku, v khng phi tho lun v vic thnh lp lin bang Malaysia, m ch n
thun l bo cho ng ta bit ngy gi mi c nh li cho vic tuyn b thnh lp lin bang.
32SINGAPORE TUYN B C LP

Khi ngy hp nht n gn, Phng thng mi Hoa kiu p ti buc ngi Nht phi gii
quyt mn n mu ca h. Cc lnh o ca phng mun v ny c gii quyt trc khi
nhng vn i ngoi c trao v tay ca mt chnh quyn trung ng bao gm ch yu l
ngi Malay, mt chnh quyn khng cm nhn c ht s tn bo hu nh ch dnh cho
ngi Hoa. Chnh quyn Tokyo cng thc c chuyn ny v c tnh tr hon.

Phng thng mi cng mun c t ai ci tng cc hi ct v dng mt tng i cho

cc nn nhn. Ti cp mt ming t rng 4,5 ha i din trng Raffles xy i tng nim,
nhng cng yu cu ngi Anh kin quyt trong vn mn n mu vi ngi Nht, v h ang
ph trch nhng vn i ngoi. Khi ti Tokyo thng 4/1962, Th tng Hayato Ikeda
ng thc hin khng nhiu hn vic xem xt mt cch nghim tc nhng bc thch hp
bi thng v an i nhng linh hn ca ngi cht. Khng c nhng gii php c th.

Ti khng mun lm ln chuyn ny, nhng vn s khng b b qua. Phng thng mi

quyt nh lm cng, v v ti ang vch k hoch cho cuc bu c ti ngay trc ngy thnh
lp lin bang Malaysia, ti phi thc p nhng i hi ca Phng ny, bt chp hu qu trong
mi quan h u t ca ngi Nht. Ngy 5/8, Phng thng mi yu cu bi thng 50 triu,
dnh ht cho nhng d n gio dc v y t. Ngi Nht p li vi mt ngh v mt trung
tm x tr cha bnh ung th, thit b th nghim cho nhng c s gio dc, v cc hc bng
cho sinh vin Singapore Nht, tr gi 510 triu ng.

Vi t cch l ch tch ca Phng thng mi Hoa kiu, Ko Teck Kin ngh t chc mt
cuc mttinh ln Padang trc Ta th chnh vo Ch nht, 25/8, thng bo v s thiu
thin ch ca ngi Nht trong vic gii quyt yu cu bi thng ca Singapore. ng ta bit
rng chnh ph PAP s khng hi lng khi n ch l vn ca ngi Hoa, nn ng ta thuyt
phc cc phng thng mi Malay, cc cng ng ca ngi n, u gc v ngi Sri Lanka
tham gia cuc mttinh ny. Ti ng pht biu. Vi ngy trc ba , Chin Chye bn vi Ko
nhng quyt nh c th c chn. Mt trong nhng quyt nh l nu nh khng c cch
gii quyt n tha, dn chng s tin hnh mt chin dch bt hp tc nhm chng li ngi
Nht, v chnh ph Singapore khng c cp giy nhp cnh mi no cho cc kiu dn Nht.

Barisan v cng sn xem y nh mt c hi na chng t sc mnh ca h v lm ti

mt th trc qun chng. Khu Padang ch cho khong 100.000 ngi m Phng thng
mi d tr, v tht kh lng ngn cn vic cc nhm thn cng len li vo m ng hot
ng. Sau khi hp cc s quan S c v v cnh st, ti quyt nh chp nhn ri ro. H s bo
m rng nu nh cng sn gy chuyn ri lon hay bo ng, th s b n p nhanh chng.
Chng ti s trin khai 6.000 binh lnh v cnh st t hai trung on Singapore gn Padang
v khng l din, nhng vn cho ngi ca Barisan nhn thy. Chng ti cng quyt nh b tr
nhng n chiu cc mnh sn sng hng thng vo khu vc m ng ang gy ri, c bit
l nhng ngi hng u m ng c kh nng ph hng cuc mt-tinh mt cch hu hiu
nht. Khi nhng ngn n chiu ny tp trung vo h, nhng tay chp nh v quay phim truyn
hnh c th ghi c nhng cn nh sau ny cnh st c th nhn din nhng nhn vt u
no.

Ti nhng chic n chiu c b tr sn trn mi Ta th chnh v nhng im thun

li gn . Thot u m ng trn 100.000 ngi rt c trt t, nhiu ngi chm ch nhn
vo cc bch chng v nhng cnh tra tn khc nhau ca ngi Nht treo gia cc cy c v
nhng hng ct ca ta nh. Nhng thnh vin cng sn v Barisan ng sn pha trc v
dc hng khn i nu c bt k cuc ri lon no th n s c khuch i qua loa phng
thanh. Khi ti cm ly mic-ro th ni ln mt lot ting la hut so, v khi ti bt u ni th
bt u nghe nhng ting h khu hiu t li ti. Ti vn kin nhn v yu cu c ni m
khng b ngt li. Nhng s no ng vn tip tc v sau vi pht chu ng cho mi ngi
thy cch c x qu ng ca nhng ngi ph ri, ti ra hiu cho mt cnh st thng phc.

Bt ng cc n chiu vt sng ln tp trung vo nhng khu vc n o nht ca m ng, v

nhng tay chp nh quay phim xng ti ghi hnh. Hiu qu xy ra tc thi v thun li. Ln ny
h khng dng khn tay bt mt. H bit rng ri y cnh st s nghin cu nhng tm nh
phng to v nhn dng ra h, v s c trng pht nu h c ngoan c. Nhng li khiu khch v
la chm dt. C hi ny ha thnh mt cch chng t ti i ph v quyt tm ca ti nhm
ng u vi nhng e da ca h khi h quyt nh lm th bo, v nng cao a v ca ti
nh mt lnh t sn sng i n cng trong bt k cuc chin no. Hng nghn ngi Padang
v nhng ngi xem truyn hnh sau c th thy r l ti khng h bi ri, rng ti khng h
c nhng v s vy quanh, v rng ti sn sng ng u vi him nguy. Ti nh nhng nu r
quan im ca ti bng ting Hokkien s thng tho ting a phng ca ti tr thnh v
kh bo v ti thot khi nhng li buc ti ca Barisan rng ti phn bi nhn dn. Dn chng
cm thy c sc mnh thuyt phc ca ti.

Sau cuc mttinh thnh cng ny, ti tho lun vi cc ng s v nguy c c thm tr hon
trong vic thnh lp lin bang Malaysia. Chng ti khng mun Barisan ly li tinh thn trc
vin cnh vic hp nht b tr hon. H c th quyt nh hnh ng ngay lp tc vi hy vng
rng Sukarno s can thip v khin Tunku khng dm tip tc cng vic. V th chng ti quyt
nh rng ngy 31/8 chng ti s t chc mttinh ng h vic hp nht nh hoch nh t
u, v tuyn b s c lp tc th ca chng ti.

Mt ngy trc ti vit cho Duncan Sandys ch ra rng, tri vi nhng g Kuala
Lumpur tuyn b, thc t l Singapore khng ng tr hon vic hp nht n ngy 16/9. Ti
nhc ng ta nh li rng khi Hi ng lp php chp nhn Tha c Malaysia hi u thng, n
bao gm nhng im c Tunku tha nhn London, mt s im nm trong nhng th
t trao i gia ti v Razak, mt s im khc c vit pha sau mt b th, m chnh Tunku
k vo. Nhng iu khon ny vn cha c thng qua v thi hnh, v ti s chp nhn mt
ngy khc cho vic thnh lp lin bang Malaysia ch sau khi chng c thc thi. Trong khi ch
i, ti d nh tuyn b Singapore c lp trong lin bang Malaysia vo ngy 31/8. Ti yu cu
ng ta giao quyn hn v nhng vn quan h i ngoi cho chng ti, trc ngy chnh
ph chng ti c th gii quyt vi ngi Nht v vic chuc li nhng ti c m h gy ra
trong sut thi gian chim ng.

Ti thm rng thi thn nhin ca ngi Malay trong vic gt b cc hip nh thnh vn
nghim tc, v c ny hay c khc, l iu gy ri nht. Cc hip nh ny khng th b t b mt
cch n phng c. Nu ti khng nhn c t pha ng ta mt s m bo r rng rng
Singapore s khng b buc gia nhp vo lin bang Malaysia tr khi cc vn cn tn ng
c gii quyt vo ngy th Hai, 2/9, ti d nh s t chc v tm mt s y thc mi t pha
nhn dn. Sau ny, nhng chuyn s tr thnh nhng vn ch yu trong mt cuc bu c
v s kh lng che giu c s kin l Singapore khng ng gia nhp lin bang Malaysia
vo ngy 16/9.

Sandys khng tr li.

Ngy 31/8/1963 ti mt cuc mttinh theo nghi thc bn ngoi Ta th chnh, ti n

phng tuyn b nn c lp ca Singapore. Ngi Anh c ngn cn ti. Sandys, ngi c d
tr l s xut hin nu vic hp nht xy ra ng thi hn, th li khng c mt. ng ta ang
trn chic Mutiara, mt chic tu hi qun Malaya, do chi quanh b bin Malaya, ch n
ngy 16/9. Razak cng vng mt. Nhng Sarawak tuyn b c lp trn thc t v Bc
Borneo tuyn b thnh lp bang Sabah. Ti ni vi m ng t tp hm rng cng nh
nhng vng lnh th ny nm c quyn t tr trc khi hp nht, trao cc quyn lc
trong giai on lm thi cho nhng vin th hin ring ca tng vng, v th Singapore tt c
cc quyn lc ca lin bang v nhng vn i ngoi v quc phng cho n ngy 16/9 s
c giao vo tay v quc trng ca chng ti, ngi s hnh x chng v quyn li ca chnh
ph trung ng. Tunku v nhng cng s ca ng ta cho rng ti xi gic cc bang Bc
Borneo chng i, bt chp nhng mun c th ca ng ta, v mt tun trc , ti gp
cc lnh t ca Lin minh Sarawak v Sabah Jesselton. Qu thc l ti c thuyt phc h
lm mt ci g gy n tng mnh vo ngy 31/8 ngn cn bt c s tr hon thnh lp
lin bang no na.

Selkirk n dng ba ti theo k hoch nhng khng by t s phn i. Ti khng h vui

mng v chuyn ny, nhng ti s khng cho ng lc trong vic thnh lp lin bang
Malaysia phai nht, c bit l v ti loan bo cuc tng tuyn c ba ngy sau , vi ngy
cng b danh sch ng vin l 12/9. Bng vic tuyn b Singapore c lp v nm quyn thay
chnh ph lin bang, ti gy sc p vi Tunku buc ng gi ng ngy 16/9. Tunku khng
hi lng chuyn ny, v ngy 2/9, chnh quyn Malaysia phn i kch lit, khng phi vi
Singapore m vi ngi Anh. Ngy hm sau ti tr a: Nu c ai cn phi a ra li gii thch
th l ngi Anh v Singapore. Xt cho cng th chng ti iu hnh lnh th ca chng ti.
Ti thm rng mt trong nhng iu ng tic v pha Malaya l quan im ngy th ca h khi
tin rng quyn lc c hong gia Anh trong b l phc trao tr trn mt chic a bc c
tht n t t. y l mt cch ni bt phc tng m Tunku khng hi lng, nhng rt cn
thit cho ti, vi t cch mt lnh t Singapore, khng th mnh b xem nh mt k ch bit
lm nhng g vui lng Tunku. ng ta tr li bng cch ni l ti xc phm tnh cm ca ngi
Malaya.

Ti ni vi Selkirk ngy 4/9 rng nu nhng im trong tha c gia ti v Tunku khng
c thc thi trc ngy cng b danh sch ng c, ti s chin u trong cuc bu c trn lp
trng i c lp v ngay lp tc yu cu mt s quc gia cng nhn n k t ngy 16/9. V
bt c s n trnh no thm na ch c th c ngha l cc lnh t Malay c nh tiu dit
Singapore, v ti s cm thy xu h khng dm nhn trch nhim cho vic gia nhp lin bang
Malaysia trong nhng iu kin nh th. Selkirk bo co vi Sandys rng ti bc l tnh kiu
ngo ca k tr thc, ngy hm sau ng ta vit thm:

Ti cho l hin ng ta ang tin hnh mt hnh ng ti hu ca chnh sch bn ming h

chin tranh. ng ta tin v tr ca mnh l bt kh xm phm. ng ta tin rng hoc ng ta gia nhp
lin bang Malaysia theo nhng iu kin ca ring ng ta, hoc ng ta tuyn b c lp v c
th t ra bt k iu kin no ng ta thch vi chng ta bi v ng ta chc rng chng ta s
khng bao gi t b v tr qun s ca chng ta Singapore. ng ta tin, v c l ng ta ng,
rng ng ta c th thng c da trn khu hiu i c lp c km theo nhng nhn xt cay
ng v ngi Malay v ngi Anh, vn l nhng k m ng ta s m t l ang tm cch ph
hoi v tr u th m ngi Hoa Singapore phi gian kh lm mi t c Ti tin rng v
c bn, ng ta vn mun gia nhp lin bang Malaysia. V th chng ta cn phi p pha Malaya
tha p y cho ng ta v nhng vn tng i nh vn cn tn ng.

Lc ti tuyn b cng khai rng ti dnh cho Sandys hn cht n ngy 12/9 gii
quyt mt s vn lin quan n Tha c Malaysia. Ti ang chi l bi cui cng ca mnh
khin nhng iu m Tunku cam kt vi ti London c ghi vo hin php hoc mt
vn kin ch thc. Ngi Anh e ngi s e da ca ti, nhng sau khi gp Razak v Ismail
Kuala Lumpur, Geofroy Tory bo co li vo ngy 5/9 l khng mt ai bc l bt k lo ngi no
v vic thc hin n cng v thnh lp lin bang Malaysia cho d Lee c lm g i chng na.
Hn ai ht, Sandys gin in ln khi thy mi th c th hng bt vo pht cui, v ngy
ng ta bo co cho Harold Macmillan, Th tng ca ng ta, vi li l gin d:

ng ta nhn ra rng tuyn b ca ng ta khng c gi tr php l, v chnh ph Anh s

khng chp nhn bt k n lc no ca ng ta nhm thc hin quyn lc m ng ta cho rng
mnh nm c. Mt khc, hnh ng cng khai thch thc Anh v Malaya ny r rng gp
phn cng c thm uy tn c nhn m ng ta mun to ra.

ng ta khng phi l con ngi chu thua. Mt khi ng ta gn b mnh vi mt ng li c

th v chp nhn mt ri ro c tnh trc mt cch cn thn, ng ta c th thc hin n
n cng, d thnh hay bi. V th nu chng ta h nhc ng ta cng khai, ti tin chc ng ta s
tr a bng nhng hnh ng thch thc mnh hn na theo kiu ny hay kiu khc, v chng
ta c th mau chng ri vo th phi nh ch hin php.

Nu nh vic chuyn giao ch quyn ca Singapore sang cho lin bang Malaysia xy ra vo lc
hin php b nh ch, chng ta s b c th gii ln n l chuyn giao nhn dn Singapore tri
vi nguyn vng ca h. V vy, theo ti, cho d c th b coi l nhu nhc, th lm mi chuyn
trong kh nng trnh khi tnh trng y vn ph hp vi quyn li ca chng ta hn c.

Trong my tun gn y Lee e da rng nu nh chnh ph Malaya khng cho ng ta nhng

g ng ta i hi, ng ta s t chc cc cuc bu c ginh ly s tn nhim t pha dn chng.
Hin ng ta lm vy ri. Ngh vin Singapore b gii tn. Ngy cng b danh sch ng c
c nh l ngy 12/9. Ngy b phiu c th l 10 ngy sau (sau ngy thnh lp lin
bang Malaysia).

Cho n by gi Lee vn cha cng b nhng vn ng ta s u tranh trong cuc bu c.

Nhng ng ta ang e da rng tr phi chnh ph Malaya tha p cho ng ta v nhng im lin
quan ti Tha c Malaysia, ng ta s tuyn b c lp vo ngy 12/9 v s yu cu cc c tri
Singapore tn thnh iu ny bng l phiu ca h.

Tun Razak qu quyt vi ti rng chnh ph Malaya ha khng th hy b vic thnh lp

lin bang Malaysia, v rng h s thc hin iu ny n cng d c bt k chuyn g xy ra. Ti
tin rng ng ta pht biu kin gim hu ht cc B trng, nhng ti cng khng hon ton
tin tng nh th v quan im ca chnh Tunku. Nh ti bo vi ng trong mt bc in
trc l ng ta ang au kh d di v khng th quyt on c v d ti khng chc
chn, nhng vn c th l vo pht cui ng ta s t chi tip nhn Singapore iu ny r
rng s khin chng ta phi i mt vi tnh th kh x nht m lc ny ti s khng bn ti.

Vi nhng vin tng kh chu ny, iu quan trng nht l phi trnh xa, nu c th c,
vic ng u trc tip vi Lee t nay n ngy 16/9. V th ti ht lng thuyt phc chnh ph
Malaya nhng b n ht sc c th trc nhng i hi ca Lee lin quan ti hin php ca
lin bang Malaysia. Phn ln nhng i hi u c l v da trn nhng cam oan c ghi
nhn khi lc ca Tunku vi Lee London, cho d phi tha nhn l Lee ang c gii thch
nhng li cam oan ny theo mt kiu c li qu ng cho ng ta.

Nhng ngay c nu nh ng ta t c mi im ng ta mun, ti khng ngh rng ng ta s

tip tc a ra mt lot nhng i hi mi. V th ti cho rng khn ngoan nht l chng ta gi
nh s gp rc ri v chun b sn sng cho nhng iu t hi nht.

Nhng nhng b m ti hy vng thuyt phc c chnh ph Malaya c th khin Lee m

thm gia nhp vo lin bang. Nhng tr phi ti hiu sai v tnh kh ca ng ta, ng ta s la gt,
khng b, hm da ng lc. Trong nhng tnh hung ny, theo ti, ti cn phi tnh to. Ti hy
vng iu ny s cho php ti:

1. Ngn cn chnh ph Malaya ng c mt thi khiu khch hay qu khch i vi

Lee;

2. C gip c hai bn i n mt tha thun; v

3. Cng c quyt tm thnh lp lin bang Malaysia ca Tunku nu nh ng ta c biu

hin dao ng. Tht ng ch trch nu ch trong vi ngy ti khng lm c mi
vic trong quyn hn ca mnh cu k hoch lp lin bang ng b sp , v trnh
c mi h qu m n s dn ti.

Do nu nh ngi tn thnh, ti d nh li y cho n khi chng ta thu xp c vn

Singapore mt cch an ton vo ngy 16/9. Trong trng hp ti c th lu li thm hai ngy
na n mng vic thnh lp lin bang. Nh vy s khng cn thit phi tm mt ng s khc
trong ni cc m nhn vic ny na.

Nhng ti khng c nh lm hng vic thnh lp lin bang. Tng thng tho trong nhiu
hi ngh v hin php, ti qu hiu vn v tr php l: mt khi gia nhp lin bang, th
khng ch qun i v cnh st nm di quyn iu khin ca Kuala Lumpur, m Kuala
Lumpur cn c th tuyn b mt tnh trng khn cp v cai tr bng sc lnh. V vy ti mun
cng c nhiu quy nh bo v c ghi vo hin php hoc c gii thch r rng trong cc
vn kin chnh thc cng tt phng trng hp chnh quyn lin bang quyt nh lm
mt ci g ngu ngc.

Ngi Anh ng v pha ti, v sc p m ti to c thng qua h c hiu qu. Ngy

7/9 B trng T php Malaya v Razak tn ng tt c nhng iu khon ang bn bc
ngoi tr vic trao cho Singapore quyn bt gi nhng ngi thuc hi kn. H khng mun ghi
iu ny vo hin php v ti phi hi lng vi mt th y quyn s si. Ngy 11/9, ti tuyn
b l nhng bt ng gia chng ti c gii quyt. C th ni rng bng vic s dng
chnh quyn thuc a p cc lnh o Malaya, ti ang gy ra mi c cm v gieo mm rc
ri cho tng lai. Nhng vic tuyn b c lp n phng ca ti l cn thit cnh co
ngi Anh rng ti c th gy nhiu kh khn cho h v Tunku nu nh ng ta khng thc hin
nhng g ha. Nhng phng php ca ti thnh cng, nhng cng phi tr mt ci gi.
Tunku v Razak khc su trong nim ca h rng ti l mt k kh iu khin, v t tr
i h s lun thn trng khi i ph vi ti.

Vo ng bui sng ngy cng b danh sch ng vin, ti hon tt chuyn i din thuyt
tranh c cui cng khu vc Mountbatten sau khi ving thm ba khu vc bu c sut m
trc. Ti v nh lc 7 gi sng th nghe ting t pho ca lng ging ng Oxley. H bit
cuc chin u sp ti l rt cng thng v ang c v ti. Su gi sau khi kt thc vic cng b
cc danh sch ng vin, chnh ph tuyn b ngy b phiu s l 21/9, ni cch khc l nm ngy
sau khi chng ti gia nhp lin bang. Nu nh vic thnh lp lin bang Malaysia khng tin
hnh, v sau Barisan thng trong cuc bu c, th chng ti, Singapore, ngi Anh v ngi
Malay tt c s gp rc ri. Chc chn iu ny s khin Tunku khng cn cch no khc ngoi
tr hon tt vic thnh lp lin bang vo ngy 16 nh nh, ti lp lun nh vy. Ti cng
mun phn ln cuc vn ng tranh c s xy ra trong khi chng ti vn cn kim sot c
cnh st v b my chnh quyn cho cc cuc bu c, v nhng ngi thuc hi kn trong
c Chua Hoe Ann, tay ng h ch cht ca Lim Yew Hock vn cn b bt gi. Trc ti t
chi yu cu phng thch Chua ca Tunku.
 Hai hm trc ngy thnh lp lin bang Malaysia 16/9, Tng th k Lin Hip Quc U Thant
tuyn b rng theo nh gi chung ca Lin Hip Quc, i a s dn chng Sarawak v Sabah
u mun gia nhp lin bang Malaysia. Ngy k tip Indonesia v Philippine triu hi cc i s
ca h khi Kuala Lumpur v tuyn b rng h s khng cng nhn lin bang Malaysia, v vo
ngy 16/9 nhng m ng khng l tp hp Jakarta th hin mt cch c t chc cn
thnh n ca qun chng, sau a ra mt kin ngh yu cu phn i v mt ngoi giao.

Hng nghn ngi biu tnh, go to hy b vic thnh lp lin bang Malaysia, tn cng ta
i s Anh v Malaya. H xng vo tng mt ta i s Anh ph hy c, v sau 90 pht nm
gch t ngoi vo, lm v tan mi ca s. D gch rt quanh ngi, tay ph t ty vin
qun s ngi Anh trong b qun phc thiu t SAS32 c diu hnh ti lui, thi cy kn trc
mt nhng ngi bo lon. Cnh st c li ng ta np sau cy ct, nhng ng ta c vng ra
tip tc chi. Khi vin i s Anh, Andrew Gilchrist, xut hin v c cc i biu qun chng
thng bo rng h s chin u cho t do ca nhn dn Bc Borneo thot khi ch ngha
quc, ng ta hng ng: U Thant mun nm! v ni bng ting Indonesia ch ra rng Lin
Hip Quc tn thnh vic thnh lp lin bang Malaysia. Nhng hnh ng thch thc ny ca
ngi Anh khin ngi Indonesia ni gin, h t ta i s, cp ph n hai ngy sau v
x xt vi cc thnh vin B Ngoi giao, trong c c vin i s. Ngi Indonesia cng tn
cng ta i s Malaya, nhng khng c vin i s . p li, nhng m ng gin d
cp ph ta i s Indonesia Kuala Lumpur.

Ngy 16/9, chng ti t chc mt bui l th nh, ln ny c Sandys i din cho ngi Anh,
v Ismail i din cho Malaya, ng vi ti trn bc thm Ta Th chnh khi ti tuyn b
Singapore l mt phn ca lin bang Malaysia v tuyn th s trung thnh ca nhn dn bang
i vi chnh quyn lin bang. Tunku khng h bit rng hm l sinh nht ln th 40 ca ti.
Nu bit, hn ng ta i ngy sinh nht ca ti khng th l ngy may mn cho ng ta. Sng
hm sau, ti bay sang Kuala Lumpur d bui l chnh thc ti sn vn ng Merdeka. Khng kh
trn y s e da t cuc chin i u ca Sukarno, v tt c cc B trng ca Tunku
cm nhn c ni s hi ca ng ta v nhng chuyn ng ta sp phi lm. Trn ng n sn
vn ng, ti tnh c gp Selkirk trong b l phc mu trng x nhit i, chun b cho ln xut
hin cui cng ca ng ta trong cng v Tng y vin Anh ng Nam . Trng ng ta cng
hi cng thng v lo lng, nhng ti thy an lng v quyt tm ca ngi Anh m ti cm thy
n rt mnh m v chc chn. Ti tin rng h s thc hin n cng vic thnh lp lin bang
Malaysia cho d Sukarno c lm g i na.
 Xong bui l, ti bay tr v Singapore v tip tc chin dch tranh c trong bn ngy ti. PAP
a ra ng c vin trong tt c 51 khu vc bu c, Barisan v UPP l 46, ng Lin hip
Singapore 42, ng Partai Rakyat 3, ng Cng nhn 3, v nhng ngi c lp l 16. Tt c cc
ng phi c chia thi gian trn i truyn thanh v truyn hnh tng xng vi s lng
ng c vin ca h. Tht kinh ngc vi tc mt thnh ph tng i lng l bt cht tr nn
sng ng vi nhng ngi hm h chy vng quanh, dn bch chng, treo biu ng v phn
pht nhng truyn n. Cuc vn ng ca PAP l tt nh ca cc chuyn ving thm cc khu
vc bu c ca ti trong mi thng qua, v Keng Swee thuyt phc y ban bu c rng ti
phi l tiu im. Ti l mc tiu ca s phn n ca MCP, v phn ng ca PAP s mnh m
hn nu n c xy dng quanh c nhn ti nhm cho dn chng thy rng phe chng i
tht bi trong vic tiu dit ti. Chng ti c duy nht mt mu bch chng vn ng, l bc
hnh ti chp trong mt ln ving thm khu vc bu c, trong ti c chong mt vng hoa
khng l ca ngi n, cnh tay phi ti a ln, mm ci v vy cho m ng.

Barisan dn nhng bch chng in hnh cc lnh t b bt gi ca h, c bit l Lim Chin

Siong, gi ln lng trung thnh v thu c l phiu ng tnh. Mt khi chin dch c tin
hnh, tt c nhng ngi ng h ca h ta ra vn ng phiu, v nhng t chc b mt ca
h, nhng nhm mt trn lin kt xut hin vo cuc vn ng mi th m h c th
huy ng c. H t chc nhng cuc mttinh ln tun ra nhng li ph bng chng li ti
v thm mt iu mi l trt ra lng cm th chng li nhng k phn ng cnh hu, y l
Tunku v tng lp phong kin Malay. Bn ngy trc cuc bu c, tin s Lee Siew Choh lp li
s chng i ca ng ta i vi vic thnh lp lin bang Malaysia v ng v pha Indonesia
chng li Tunku. iu ny khin s cnh bo trc ca chng ti rng mt l phiu cho
Barisan chnh l mt l phiu cho Sukarno cng ng tin hn. Ti mt cuc mttinh ln vo
bui tra, ti a ra d on rng nhng ngi cng sn s rt vo b mt sau khi chng ti
thng c. ng nh mong i, cuc bu c l cuc chin gia Barisan v PAP.

Tuy nhin bui pht thanh trc ngy bu c ca ti li tp trung vo vic ku gi ng b

phiu cho ng Lin Hip Singapore gim thiu s phn ha s phiu ca nhng ngi phi
cng sn. Lc ny MCA bit l h khng th thng v mong mun Barisan thng Kuala
Lumpur c th nh ch hin php bang, tin hnh cai tr trc tip v tip qun mi th mt
gii php n gin nu khng ni l ngy th i vi mt vn thuc loi phc tp nht.
Chnh ph Singapore s nm mt ngn sch bng mt na ngn sch trung ng, v mt i
pht thanh v truyn hnh c tm c hn ca Kuala Lumpur. Nu tt c nm trong tay lc lng
cng sn vi mi lin kt vi ng Cng sn Indonesia, chng hn s mang li tai ha cho lin
bang Malaysia. Nhng iu khon bo v hp hin m chng ti tha thun s ch c tc
dng nu nh PAP nm quyn. S chn la dnh cho nhn dn th r rng v n gin.

Phillip Moore bo co cho London:

" Hin c rt t nhng quan st vin c lp c d on mt cch tin tng v mt i a s

ca PAP trong Hi ng lp php, c ngha l 26 gh hoc hn Sc mnh ca PAP c l nm
trong chnh ph vng mnh hiu qu cao m h thc hin c Singapore trn 18 thng
qua. Nhc im ca PAP ch yu nm vic thiu t chc ng ca h trong cc khu vc bu
c v c bit l trong cc c tri ni ting Hoa, chim ti 63% Nhng bn thn Lee li t ra rt
tin tng qua in thoi vi ti hi chiu nay. Tuy nhin ng ta rt gin Tunku v n
Singapore ngy hm qua (19/9) v can thip vo chin dch tranh c.

Ring ti vn cho rng PAP s chim c a s, nhng hu ht nhng ngi m ti tn

nhim v nhn nh chnh tr th t lc quan v khng cho l PAP s chim nhiu hn 20 ti 24
gh. ng Barisan Sosialis khng th tht bi hon ton Tuy nhin, cho d Barisan Sosialis c
theo ui nhng chnh sch tng i n ha Singapore, th tht kh thy lm th no
chnh quyn trung ng c th chu h nm quyn Singapore trong mt thi gian di.

Vic Tunku xut hin trc tip pht biu ti cc cuc mttinh ca ng Lin hip
Singapore l mt bin chuyn quan trng nht. Cho d c mun c nhn ca ng ta l g, th
ban lnh o UMNO v cc th lc Malay a phng nhanh chng a ng ta vo chnh
trng Singapore. Razak cng ni chuyn vi Selkirk hi my thng trc v kh nng ca
cc cuc bu c lm ny sinh ra mt chnh ph khc thay th Lee. Tt c nhng iu ny c
ngha l UMNO khng c nh cho php tiu bang ny c t qun nh chng ti tha
thun, v c l chng my chc na chng ti s phi lao vo chnh trng Malaya bo v
quyn li ca chng ti. Ti hy vng hon cuc u tranh y c t nht l mt nhim k na.
Hin gi iu c v nh kh c th t c.

Ngi ta kim phiu vo ngy 21/9, v l mt m y hi hp v trong nhiu khu vc

bu c kt qu rt ngang nga. Chin Chye thng tin s Lee Siew Choh 89 phiu v Raja hn i
th cha ti 200 phiu. Kenny thua S.T. Bani ca Barisan 150 phiu. David Marshall, b Barisan
b ri, mt ch ng ca ng ta Anson. Nhng hy vng ca Lim Chin Siong, Fong Swee
Suan v nhng ngi b bt gi khc nm trong nh t Changi, ang theo di mi chuyn qua
radio, nhanh chng tiu tan khi r rng rng PAP khng b tht bi ti t, rng nhng m
ng khng l c mt ti cc cuc mttinh ca Barisan khng phn nh ng n s ng h
ca qun chng. Chng ti chim c 37 gh, Barisan 13 v UPP ca Ong Eng Guan 1. Nh mt
ngi trong s h sau ny tha nhn, Barisan hon ton b bt ng.

Gic m ca Tunku v mt chnh ph Lin hip SPA UMNO MCA MIC nm quyn
Singapore cng tiu tan. Tt c 42 ng vin ca h u b tht c. Ti lm ng khi khng
ng mt cuc thanh trng hon ton nhng lnh t mt trn cng khai ca nhng ngi
cng sn, nu khng th ng Lin hip c th t c s gh tip tc l mt th lc
mnh. Nhng c sc d di nht i vi Tunku l PAP nh bi UMNO trong c ba khu vc
bu c ton nhng c tri Malay m chnh ng ta ch thn n din thuyt vo ngy hm
trc khi bu c. i mt vi vic chn la gia mt ng Lin hip yu t, mt Barisan mnh
m v mt PAP ng tin cy, nhng ngi Malay cc o pha Nam, Kampong Kembangan v
Geylang Serai b phiu cho PAP. Chng ti c nhng ng vin ngi Malay y nng lc, gii
nht trong tt c l Yaacob bin Mohamed. Kt qu ny ri s a n hu qu nghim trng.
Phi n khi kt thc cuc bu c Malaysia vo thng 4/1964 chng ti mi bit c UMNO
xem chin thng bt ng ny ca PAP nh mt im g nh th no v nhng phn ng ca
h s tai hi ra sao.

Sau khi tt c cc kt qu c cng b, v qu na m, ti tng kt trn i truyn

thanh v truyn hnh v bn nm ri y xung t gay gt v lo u: Sng nay chng ta t
ti mt kt qu m i vi ngi cng sn, s l giy pht ca s thc nhng sc mnh
qun chng ca h ch l huyn thoi. Nhng khu hiu, p phch ca h dn khp ni nhm
lm la mt mi ngi v to mt n tng v lc lng v s bt kh chin bi ca h chnh
cc c tri lm cho iu b phi by. Ngy hm sau, 22/9, Moore bo co vi London:

y l mt chin thng vang di v l thnh tu y vinh quang trong s nghip ca Lee tnh
cho n nay. Chin thng ny mang tnh quyt nh hn chin thng hi nm 1959, v hi ng
ta c c s ng h ca cng sn, nhng trong trng hp ny ng ta cng khai chin u
chng li cng sn v r rng nh bi h

Chng ta lun ni Singapore rng Lee Kuan Yew l ngi duy nht c th iu hnh thnh
ph ny v rng chnh ph Malaysia s phi hoc hp tc vi ng ta, hoc b t ng ta. Cch i
ph th hai hin nay l khng th c v chng ta nn hy vng rng s tit ch cn thit s c
th hin c hai pha t c mt s hp tc c hiu qu. Sng nay Lee c ni chuyn vi ti
trn in thoi v ti nhn c hi ny nhn mnh vi ng ta v tm quan trng ca vic khng
t ra qu ho hng trc tht bi ca ng Lin hip v tp trung vo vic ci thin tnh hu
ngh vi Kuala Lumpur. ng ta gy ra qu nhiu li lm trong vn ny trc y v ng ta
c nhim v phi c mt n lc thc s nhm to dng mt mi quan h mi."
 Ba ngi ng vai tr quan trng trong cuc chin u cng khai ny. Raja tht tuyt vi.
Tinh thn chin u ca ng ta khng bao gi gim st. Sau khi Barisan tn cng chng ti vo
gia nm 1961, khi mi th c v bi quan v chng ti ang chm su trong ni tuyt vng, th
Raja gm ln nh mt con s t. Khi h ph bng PAP nh nhng k tr mt v phn bi bn
r nhn dn, Raja p li bng nhng li l cay c, bc b v vch trn h. ng ta tn
dng k nng vit truyn n ca mnh, v sc mnh ca ng ta cng c tinh thn ca mi
ngi, ng ta tin chc rng chng ti ng, rng chng ti phi chin u, v chng ti s chin
thng.

K n l Pang Boon ni nng nh nhng v im m, trung thc v ng tin cy, rt gii

trong vic nh gi ai trong cc chi b v trung ng PAP l ngi trung thnh. ng ta on kt
nhng ngi trung thnh ca chng ti li vi nhau v gi c thin tm, nn chng ti c
c nhng ng vin Hn hc tr thnh ht nhn ca t chc bu c. Cng vi nhng th lnh
qun chng, lc lng ny b p cho nhng g b nhng k ng h Barisan ph hy sau
khi PAP phn ho.

Nhng nhn vt hu trng quan trng nht ca ti l Keng Swee, vi ngi bt sc bn v

u c sng sut ca ng ta. ng ta gip ti hon chnh nhng chin thut ginh chin
thng. Trc mi th thut khn kho ca i phng, chng ti u vch c mt bin php
i ph. Sut cuc chin u ny v trong 21 nm tip theo cho n khi ng ta v hu khi
cng v ph Th tng vo nm 1984, ng ta l mt ci ti th hai ca ti, lun l ngi hay
hoi nghi, lun suy tnh thit hn v tng k hoch xut tm ra nhng thiu st ca n
hu gip ti iu chnh li. ng ta l mt tr thc ph t rt xut sc ca ti v l mt chin s
dng cm. Vn cn c nhiu ng vin trung kin khc na, nhng l ba ngi ni bt.
33CUC CHIN I U

Cuc bu c nm 1963 l mt ci mc i vi nhng ngi cng sn. Ngay sau khi c kt

qu, hai ng vin Barisan c c Chan Sun Wing, nguyn th k ngh vin ca ti, v Wong
Soon Fong, k ph tan L on Cng chnh rt vo b mt. Hn h cho rng s b bt gi
mt khi Barisan tht bi. Nhng lc ny chng ti bn lo chuyn khc. Chng ti quyt nh
trng pht lm gng nhng nhn vt ni bt ng vai tr bnh phong cho cng sn, nhng
k tin rng ca ci v a v ca h trong cng ng ni ting Hoa s cho h s min tr khi cc
bin php an ninh. ng u danh sch l Tan Lark Sye, khi y l ch tch danh d ca
Phng thng mi Hoa kiu v l ngi sng lp i hc Nanyang. Trc ti t lu l s
i ph vi ng ta mt khi chnh ph mnh v mt chnh tr. Hin chng ti khng cn thit
phi chu ng vic ng ta tuyn b hng hn ng li cng sn trn bo ch, s dng v tr
ca ng ta trong gii kinh doanh nh mt th l chn na.

Ngay sau ngy bu c, chng ti bt u bi b quyn cng dn ca ng ta.

Hnh ng ny trc y cha h c ngh n. Lc chng ti e ngi s gin d ca cc

c tri ni ting Hoa, c bit khi bo ch vit bng ting m s xuyn tc vn v lm cho n
c v nh nhm chng li cc doanh nhn ng h s nghip vn ha Trung Hoa. Gi n lc
i ph vi ng ta. Tan Lark Sye b v. Khng c Lim Chin Siong v cc nghip on ca ng
ta tr gip, khng c nhng khng ngh trn bo ch, khng c nhng cuc biu tnh. Chng ti
v hiu ha ng ta v mt chnh tr. c bo ch yu cu bnh lun vo ngy hm sau, ng ta
khng c g ni. ng ta liu canh bc v thua. ng ta khng bao gi ly li c u th
ca mnh na.

Vi ngy sau, ti cuc hp bui tra ti qung trng Fullerton, ti dn ng cho tnh
hung sau bu c v sau khi hp nht. Ti cho ng c mnh hai tun. Nu nh ng ta vn cn
y, xin vui lng i cho; vn an ninh khng cn thuc quyn ca ti. Ti ni thm rng
hin vn an ninh ang nm trong tay chnh ph trung ng, v ti phi cho Ismail bit v lai
lch ca ng ta. Qua vic thm vn nhng ngi cng sn b trn n cc o Riau ln cn
nhng sau tr v, nhng nm sau S c v khm ph ra rng ng c mnh ri khi
Singapore ngay sau cuc trng cu dn . ng ta lu tr cc hn o Riau ca ngi
Indonesia, v t iu hnh cc cn b hot ng b mt ca ng ta thng qua cc giao lin. i
bng ph hoc thuyn my gia hai o ny mt khong t hai n bn ting ng h, v rt d
dng trnh b pht hin v nhng ng dn giong bum ti lui sut ngy. V vy ti khng h
cng iu khi cnh bo rng cuc chin u chng MCP cha kt thc, rng h s tip tc
chin u chng k th ca h bng mi cch, v chng ti s gp kh khn v phc tp khi i
ph. Khng c g thay i, tr mt iu: chng ti khng cn iu khin lc lng cnh st na.

iu ny c hiu r ra vo ngy hm sau khi S c v, hin di quyn chnh ph

Lin bang, bt gi 20 sinh vin i hc Nanyang, ba ngi trong s h chin u tht bi
trong cuc bu c vi t cch ng vin ca Barisan. Cc sinh vin trong khu i hc ni lon, v
mt m ng khng l nhng sinh vin ny tn cng on h tng ang p gii t nhn. Hai
xe cnh st thuc t chng bo lon ang i bn ngoi cng, v cnh st dng loa phng thanh
ra lnh cho nhng ngi biu tnh gii tn. Khi h khng chp hnh, t chng bo lon p vo,
cc sinh vin nm chai v gch vo h, lm b thng hai ti x.

H cha bit c rng S c v hin lm theo lnh ca chnh ph mi Kuala Lumpur,

da trn mt a s ngi Malay khng c s nhn nhng trong vic i x vi nhng sinh
vin ngi Hoa. Vi nghn cng nhn t by nghip on SATU ln nhng nghip on
c yu cu trnh by nguyn nhn ti sao khng th xa b vic ng k hot ng ca h
c a ti d mttinh trong khu i hc trn hn 100 xe ti v xe but. H vn hnh ng
nh th nhng cuc biu tnh ln s e da c chnh ph. Cc thnh vin ca Nghip on
Lao ng cn c Hi qun tin hnh nh cng di s ch o ca nhng ngi ng h Sidney
Woodhull (ng ny hin b giam cm), v 500 sinh vin i hc Nanyang ngi Padang i din
Ta Th chnh trong khi cc lnh t ca h a ra mt bn kin ngh gm su im cho Chin
Chye. H n ni c nh th Barisan sp sa chin thng v thnh lp chnh ph k tip. Ngy
hm sau, cng nhn trong cc cng ty xe but v trong nhiu hng c nghip on lin kt
vi SATU ku gi mt cuc tng nh cng hai ngy.

Vi gi trc khi n bt u, 14 nhn vin ca SATU b bt gi, trong c S.T. Bani, ngi
thng Kenny Byrne khu vc bu c Crawford. Ri mt m ng hng nghn cng nhn c
diu hnh t Padang ti tr s B Ni v, nhng b i chng bo lon gii tn, v n ti,
mt vi nghip on bt u tch khi cuc nh cng. Nhng k trung lp dn ly li can m.
H c th thy chng c ha hn g trong vic chi nhng tr c. Khi cuc nh cng yu dn,
cc lnh t ku gi ngng nh cng.

Nhng th cuc thay i. Woodhull v Puthucheary c phng thch vo ngy 28/11.

H tuyn b rng h ri b cc nghip on v cc hot ng chnh tr mi mi. Woodhull v
Puthucheary l nhng ngi thuc cnh t, t ho v chnh h l nhng ngi mc-xt. H
khng phi l ngi cng sn; v vy h s khng bao gi c kt np vo MCP. H thiu s
kin nh cn thit v s l mt mi nguy him i vi bt k chi b no c h tham gia. H lm
chnh tr theo kiu ti t ch thch khng kh tic tng ni h c th h ht din thuyt.

Bo lc cng n t mt hng khc. Vi ngy sau cuc bu c, mt tn ph hoi ngi

Indonesia cho n hai qu bom cch nhau 72 ting ng h b bin pha Nam gn cng vin
Katong. Cuc i u gi tr thnh hin thc. Nhng mt din bin ng ngi hn ang bt
u.

Sau ngy bu c, Tunku biu l s tn thng bi nhng ngi Malay Singapore

tng ng h cho UMNO gi li bu cho PAP. Ti cho rng c mt vi k phn bi trong s cc
ng vin, h khin dn chng y thay lng i d, ng ta ni. Ngy 27/9, ng ta i
xung d mt cuc mttinh do ng UMNO Singapore t chc ti Geylang Serai, mt khu
ng dn Malay, ti ng ta bt u ch trch nhng ngi Malay no ( ni l thn PAP)
phn bi UMNO trong cuc bu c. Sau ny, ti s ng mt vai tr then cht trong cc
cuc bu c, ng ta ni. ng ta tip tc ni rng quyn hnh ca Singapore khng cn nm
trong tay ca ng Lee hoc PAP na, m thuc v chnh quyn trung ng Kuala Lumpur.

i cng Tunku l Syed Jaafar Albar, ngi mun chc chn rng nhng ngi Malay no
b lc li i b phiu cho chng ti s c gip tr v vi dn tc. Trong bi din vn ca
mnh, ng ta cnh co ti rng nhn dn c th ch b la gt mt ln, v th rng ng ta s n
nh li Singapore vo thi im thch hp. Nhng lnh t UMNO a phng bt u ni bng
li l hng h. Hin h cm thy h l nhng ng ch. Vin tng lnh s Hoa k, Arthur H.
Rosen, bo co vi Washington rng: Bng bi din vn y hung bo chng PAP vi ng
phn bit sc tc, Jaafar Albar khuy ln s cm phn. H t hnh nm ca ti trc mt
m ng ang go tht.

Lc ti khng quan tm lm. Ti ngh ch l vic khch l tinh thn ca giai on hu

bu c. Hi y ti khng hiu s tinh t trong cch ni ca ngi Malay, v phi mt chn thng
sau ti mi hiu nhng ng thc s ca n. Khng h bit rng y ch l khc do u ca
mt chin dch cm th y cay ng, m n s i n nh im trong cc cuc bo lon ca
ngi Malay v ngi Hoa, nn ti vui sng ni vi m ng ti cuc mttinh qung
trng Fullerton rng thi gian s cha lnh nhng thng tn tinh thn. Ti phi ni mt
s iu tn nhn trc v trong khi bu c, nhng nhim v ca ti by gi l ti lp mi quan
h tt p v tin cy ln nhau vi Kuala Lumpur. Hi y ti chc l Singapore s no nhit ln
vi cc hot ng cng nghip v s l trung tm phn vinh ca lin bang Malaysia. Ti ha
rng chnh ph s hp tc vi chnh quyn trung ng trn c s bnh ng v cng bng, ch
khng phi nh ch vi t.
 Ti vn ang ni v vic UMNO v PAP u tranh chng k th chung, l MCP vi nhng k
ng h mt trn lin kt ca h v Indonesia ca Sukarno, vn ang chu nh hng ca cng
sn. Ti khng bit rng nhng ngi thay mt cho Tunku, nh Albar, li ngh khc. H cho
ngi Anh bo v h chng li Indonesia. i vi h, quan trng nht l i ph vi k th bn
trong ng PAP, m nu khng ngn cn bc tin ca n, s thu phc c c nhng ngi
dn qu Malay lc a Malaya.

Ni chuyn ti Ta Th chnh ngy 29/9, ti pht biu: Chng ti hiu rng trong hai thp
nin k tip, Th tng ca lin bang Malaysia phi l mt ngi Malay. C 43% ngi Malay,
mt dn tc bn x, 41% ngi Hoa, 10% ngi n v 6% cc sc tc khc. Chng ti khng c
nh ginh ly quyn lc Kuala Lumpur. Chng ti mun hp tc v lm vic v li ch chung
ca lin bang Malaysia. Nhng ti cp n cc lnh t MCA nh Khaw Kai Boh v Tan Siew
Sin mt cch khinh th v Tunku khng tn thnh iu . Hm sau, ng ta phn ng li bng
cch ni rng d cho MCA i din cho Hoa kiu, h khng h qun i quyn li dn tc, v kh
nng ca h trong vic ng thi bo v c hai gp phn ng k vo thnh cng ca ng
Lin hip ti cc cuc bu c: UMNO, MCA v MIC phi on kt vi nhau. ng ta ra hiu rng
ng ta khng c nh b ri nhng ngi bn trong ng Lin hip ca ng ta. Mi cho n
gn mt nm sau ti mi hiu rng nu nh PAP mun gia nhp vo ng Lin hip nh mt
phn ca mt lin minh th n phi chp nhn vai tr ca MCA v thuyt phc ngi Hoa hp
tc v quyn li dn tc i vi chng trnh ca UMNO hn na, m c bn l s gip nhn
dn Malay.

nh gi ca Geofroy Tory v nhng xu hng chnh tr ny trong Lin bang mi c tng

kt mt cch ngn gn trong bn bo co gi cho Duncan Sandys ngy 5/10:

Nhng v tr ca ng Lin hip v lu di chc chn l khng vng chc. ng Lee chng
t trong cc cuc bu c mi y Singapore rng ng ta c th lin kt tt c nhng ngi phi
cng sn Singapore, k c ngi Malay, vo mt mt trn chung khin ng Lin hip mt uy
th. (Tuy nhin,) phn ln thnh cng ca ng ta c c l nh ng ta ng vai tr ngi bo v
cho quyn li ca Singapore chng li Malaya; v th khng chc n mang li cho ng ta nhiu uy
tn mt ni no trong Lin bang.

Mt khc, nu cu chuyn v nhng mi bt bnh chng tc i vi nhng chnh sch qu

cc oan ca UMNO tr nn qu di, v nu nh v l do ny hay l do khc m cnh ngi Hoa
thuc ng Lin hip tr nn suy yu hn, th mt lc lng i lp ca ngi Hoa c c s
trn vng b bin Ty Malaya, nhng vi s gip ca cc ng phi i lp khc ca lin
bang Malaysia, c th bt u pht trin. Mt khi cm thy c bo ng nghim trng, ngi
Malay chc chn s khng b cc hnh thc hp hin ngn cn vic bo v v tr ca h, ngay c
nu nh h phi tr mt gi cay ng l nh i mt nn dn ch i ngh n ha tng i
sng sa hin nay ca h ly mt nn dn ch b gim st cht ch hn.

Geofroy Tory c ci nhn tin liu. Khng t th nhiu ng ta on c nhng g s xy

ra vo nm 1965, khi Hi ngh on kt Malaysia tp hp cc ng phi i lp li vi nhau.

u thng 10, ti v Choo li xe ln vng cao nguyn Cameron ngh mt hai tun. Kh hu
min ni v tnh trng tng i cch ly gip ti tr tnh v tr ca chng ti di mt ch
mi. Trong na thng , ti chi gn, thng l mt mnh. i do vng quanh sn gn chn l
cng Choo, ti suy ngh v nhng vn mnh cn phi gii quyt ngay. Chng ti i mt vi
mi nguy t pha Indonesia, nhng lc ny chng ti ngn chn c cng sn. H b bt
ng, c trnh li cun s ch , nghe ngng tnh hnh mi. H bit Kuala Lumpur quyt tm tiu
dit h.

Chng ti cng phi thch nghi vi chnh ph trung ng hin ang cng khai bnh vc cho
quyn li ca ngi Malay. iu ny chng ti ch c th dn xp c nu nh ngi Hoa, n
v cc sc tc khc c c iu kin sinh tn. Tuy nhin, khi ti gp Tunku nm ngy
trc, ti li trong ng ta mt tm trng d chu, v mt s vn c v nh c gii
quyt mt cch thn thin, bt chp mi iu xy ra. ng ta ni n vic ng ca ngn hng
Bank of China v Bank Negara Indonesia (ngn hng quc gia Indonesia) ti Singapore, nhng
ni thm rng ng ta cha c bt k mt quyt nh dt khot no v mun tho lun li vn
. Ti c th ni vi bo ch rng ng ta ha cho php cc ngn hng m ca hot ng
min l nhn s iu hnh trong khng phi l cc vin chc chnh ph t Trung Quc v
Indonesia.

Sau khi v Singapore ngy 14/10, ti gp Philip Moore v ni vi ng ta ti ngh rng

mt trong hai thng ngh s ca chng ti ti ngh vin lin bang phi l ngi Malay. Tunku
rt hi lng v ngh Ahmad Haji Taff, lnh t UMNO Singapore, v ti ng . Vin
thng ngh s kia s l Ko Teck Kin.

Tunku cng mun chng ti ng ca phi b thng mi ca chng ti Jakarta, v d

khng nhit tnh, chng ti triu hi ngi i din thng mi , ch li mt nhn
vin cp thp. Ring Moore e rng chng ti ang c nhng cuc mt m vi ngi Indonesia
Singapore tm cch bi b lnh cm vn m h tuyn b. Ti cam oan vi ng ta rng
cc cuc tho lun ch din ra gia cc thng gia Singapore vi cc vin chc pha bn kia, ch
khng phi vi cc vin chc chnh ph Singapore. Ti thm rng ti vui vi cch m mi
chuyn c tin hnh vi Ismail. Hot ng an ninh ca Kuala Lumpur Singapore din ra tt
p. Ismail in bo vi ti v vic bt gi theo k hoch cc lnh t nghip on SATU v yu
cu ti xc nhn rng vic ny s c chnh ph Singapore ng h. Ti bo m vi ng ta.
Sau chng ti trao i th t vi nhau, nh ti nm c tnh hnh an ninh ni chnh, cc
cuc hp thng l vo sng th By ca ti vi cnh st v S c v vn tip tc.

l mt thi k yn tnh b ngoi. Hi ng Lp php mi tuyn th vo ngy 22/10 v

d lut u tin c thng qua l d lut v bu c vo H ngh vin Kuala Lumpur. N
c biu quyt bng ming v chng ti chn 12 dn biu PAP v ba dn biu Barisan. Khi ti
ln ng i d cuc hp khai mc ngy 3/11, ti m t vai tr ca PAP trong ngh vin lin
bang nh l mt ng phi trung lp mt phe i lp trung thnh, thn thin v ph phn,
khng nh ng Barisan hay Mt trn X hi Malayan, c xu hng ph hoi v khng trung
thc. Trong khi Kuala Lumpur, ti ng vi Tunku l chng ti nn chp nhn mt cuc
ving thm chnh thc ca Quc trng, c vua ca lin bang Malaysia, v khi ng n, ng ta
c tip n long trng theo nghi thc. Tunku l mt k rt coi trng khng kh huyn
thoi ca hong gia.

Ring ti khng hon ton thoi mi trong thi gian lu ti th lin bang. Tunku qu bn
rn nn khng th tho lun hiu qu vi ti v mi quan h gia hai bn, v trong khi mt
mi bt ha li ti din. Trong khi tng thut li cuc tn cng gn nh khng che y ca
Albar nhm vo ti, bo ch Malay chi ch danh Alex Josey v vit mt bi bo miu t
ti nh mt lnh t ca bn triu ngi Hoa trong lin bang Malaysia. iu ny gy mi bt
ha c bit. Razak cng ph phn ti v m t PAP nh mt ng phi trung lp, thn thin
nhng hay ch trch lm sao m chng ti c th l c hai c?

tr li s phn bc ca Razak i vi vic ti cho PAP l mt ng phi trung lp, ti hi

Tunku l cc ngh s ca chng ti s ngi ch no trong H ngh vin. ng ta ngh rng mt
vi ngi trong s 12 ngh s PAP ngi cng pha chnh ph v nhng ngi cn li ngi vi phe
i lp. Chng ti ang trong v tr khng r rt. Trong chuyn tr v Singapore, ti ni vi
Moore rng mi quan h ca chng ti vi Tunku v UMNO s phi c gii quyt theo cch
ny hay cch khc trong vng hai hay ba nm ca cuc bu c lin bang sp ti. Tunku s phi
quyt nh hoc b MCA v hp tc vi PAP, hoc u tranh vi PAP nm quyn kim sot
cc thnh ph ca Malaya.

Khng phi l chng ti b qun vng nng thn. Ngy 21/12 ti pht biu ln u tin ti
H ngh vin trong mt cuc tranh lun v ngn sch ca Tan Siew Sin. Ti ph phn l n
khng bao qut rng khp nhng vn ca Lin bang. N c li cho vic kinh doanh ln
thng tp trung ti cc thnh ph, nhng khng c li cho dn ngho nng thn. Ti nhn
mnh s cn thit trong vic em li phn vinh cho nhng vng nng thn, ni m a s ngi
Malay sng bng ngh nng. Trc y cc lnh t ng phi i lp Malaya khng cp
n nhng chuyn ny; chng ti p dng t tng Fabian33 vo nhng vn ca lin bang
Malaysia v tin rng y l gii php.

Moore bo co vi London rng Keng Swee, ngi trc y nghi ng v vin cnh ca
chng ti trong Malaya, hin ang tin chc rng trong khong chng mt nm, PAP s nh bi
Mt trn X hi Malaya v MCA. Vi Singapore hin ang l mt phn ca lin bang Malaysia,
nhng bo co ca Moore c gi qua vin Cao y Anh mi Kuala Lumpur l T tc Head,
ngi thay th Geofroy Tory. Antony Head c mt tnh cch khc hn ngi tin nhim ca
mnh. ng ta l ngi c nh hng ln v mt chnh tr. L hc vin ca Hc vin qun s
hong gia, ng ta c tng thng Huy chng ch thp qun cng trong Th chin th hai
v l mt l on trng khi ng ta c c vo H ngh vin nm 1945. ng ta tr thnh B
trng Quc phng trong ni cc ca Anthony Eden lc xy ra v xm chim knh Suez34, v
t chc khi cuc xm chim tht bi. ng ta c a vo Thng ngh vin vi t cch mt T
tc. B v Dorothy ca ng ta c mt ngh lc phi thng, hon ton khng c ti ngoi giao
v cng khai quan tm ti chnh trng. Head tng l Cao y Anh Nigeria ba nm v b v
rt thch cc loi chim chu Phi. Mt s nhng con chim p mt cch lng ly v k l, trong
c nhng con su mo vng rc r, i lang thang khp ni v vo c phng khch ca dinh
Carcosa, ni ca h ti Kuala Lumpur, v a by ln nhng tm nm ph vi hoa tuyt p. C
hai v chng u pht tnh. H ch chi my bi phn bng m giy ri c tip tc ni chuyn.
Ti mn c hai v chng ti n vi nhau. Mi khi n Kuala Lumpur, ti u dng cm tra
hoc ti vi ng ta v b v lp d tuyt vi ca ng ta.

Head c mt s am hiu v nhng thng trm ca cc dn tc v cc quc gia. ng ta suy xt

mi vic n cng. Trong khi ngi Anh kin quyt gi vng ng li chng li cuc tn cng
khng ngng hin nay ca Sukarno vo Borneo, th ng ta li cnh co ti rng c Anh v
Malaysia phi tin hnh nhng hot ng theo mt cch nh th no khi tt c nhng
chuyn ny qua i, chng ti c th chung sng ha bnh vi ngi Indonesia, rng nu chng
ti h nhc h, th s lm cho mi quan h trong tng lai kh khn hn. S thn trng ca
ngi Anh ko di xung t, nhng n li khin cho vic ha gii tip theo c d dng
hn. Khi Sukarno b ht ra khi quyn lc vo nm 1965, tng Suharto, lc l ngi cai tr
trn thc t, gi cc phi vin n Kuala Lumpur v Singapore thit lp lin lc v bt u
khi phc li lng tin ca chng ti vo Indonesia. Head c s khn ngoan, l phm cht
him hoi ca vic rt kinh nghim t nhng sai lm ca chnh mnh, v nht l t nhng sai lm
ca ngi khc. ng ta cng hiu r Tunku v cu trc trt t x hi ca ngi Malay. N khng
ging nhng g ng ta nhn thy min Bc Nigeria.

Tht may mn cho ti khi Th tng Anh quyt nh a mt chnh khch hng u trong
b my chnh quyn n Kuala Lumpur thay v mt nh ngoi giao chuyn nghip nh Tory.
Nu khng th lch s ca lin bang Malaysia v Singapore s hon ton khc. Head p dng
kinh nghim phong ph ca mnh, bao gm nhng vn ng thy Nigeria. ng cng bit
r nhng kh khn trong vic pht trin t ch thuc a n chnh ph t tr v tr thnh
mt quc gia c lp. Trong hai nm trc thng 8/1965, ti cn c nhiu vic lm vi ng
ta. Nhng nh gi v bo co ca ng ta cho London lm thay i hn kt qu ca cuc u
tranh gia Tunku cng nhng ngi theo phi cc oan ca ng ta mt bn, v ti cng cc
cng s ca ti bn kia. Nhng ngi cc oan i hi mt lin bang Malaysia vi ngi
Malay chim u th hon ton. Chng ti Singapore c bit nhng ngi c sinh ra hoc
gn b cht ch vi ni a Malaya nh Chin Chye, Pang Boon v Raja th kin quyt thnh lp
mt lin bang Malaysia cho cc cng dn Malaysia thuc mi chng tc. y l ct li ca vn
.

Head c mt cm tng tt v chu Phi v cc lnh t chu Phi trong Khi thnh vng
chung. ng ta tin rng mt cuc ving thm chu Phi do mt phi on gm cc B trng
thuc cc bang ca Malaysia tin hnh s t c s ng tnh ca h trn cc din n quc
t nh Lin Hip Quc chng hn. ng ta ci ha h khi ti ni Tunku cho rng nhng ngi
Phi l l n n, v Head gp nhiu ngi Phi chu khn kho hn Tunku, kh ng h l
nhng k u im cao Oxford. ng ta c cm gic rng ti l mt ngi hot ng khng
ngng, mun lm mt iu g chng li s tn cng ca Sukarno. ng ta ngh ti thuyt
phc Tunku phi ti n chu Phi tranh th s ng h ca h, m theo ng ta n s hu ch
trn mt trn tm l trong khi ngi Anh nm mt trn qun s. ng ta cng tin on rng
nh th s khin cho th gii bit n ti nhiu hn, iu c ngha l nu nh mi vic i
n ch m Tunku mun v hiu ha ti, th ci gi phi tr s ln hn nhiu.

Ti a kin ny vi Tunku, v tht ngc nhin l ng ta ng ngay. Cuc chin i u

c chiu hng ti tm. t sng kch ng v nhit tnh u tin tng a n nhng cuc
biu tnh bn ngoi ta i s Indonesia lng xung. Tunku i khp t nc c din vn
nh thc tinh thn dn tc ca ngi Malaya, v lin bang Malaysia l mt khi nim qu mi.
Nhng t cc cuc chuyn tr ring vi ng ta, ti bit ng ta s sc cun ht m ti hng bin
ca Sukarno c th tc ng ln ngi Malay Malaya, c bit l dn nhp c mi, con chu
thuc th h th nht hoc th hai ca nhng ngi n t Sumatra v Java.
 Ring ti hon ton tin vo kh nng ca ngi Anh, v khng bit rng chnh sch tch
cc chng c cuc chin i u s khng th ko di nu chnh ph M chp nhn mt ng
li ngc li. Ti khng ch lm khi bo ch tng thut rng ngi i din ca M d bui
l thnh lp lin bang ngy 17/9 Kuala Lumpur ni rng M khng ng v phe no trong
cuc tranh lun. Nhng nhng ti liu ngoi giao trong vn kh Anh thi l s lo lng su
sc v thi lng khng ca ngi M. Nhng ti liu y nhn nh rng ngi M s ngi
Anh b kit sc v cuc chin i u v cui cng ngi M s phi nhn lnh gnh nng .
Chng cng ghi nhn s lo ngi rng bng vic cn tr Sukarno, ngi Anh s lm mt uy tn
ca mt chnh ph khng cng sn ti Jakarta, nh th l y Indonesia vo tay cng sn, v lc
lng s gy ra mi e da cho cc cn c ca M Phillipines.

Ngi Anh phi vt v lm mi khin cho chnh ph Kenedy nh ch t nht mt s hnh

thc vin tr kinh t ca M cho Indonesia v ngn cm cc v chuyn giao ph tng v kh
mi ca hng Lockheed vo thng 11/1963. chng t quyt tm v li ha ca mnh, ngi
Anh tuyn b hi thng 11 rng qun i ca c v New Zealand s tham gia vic bo v lin
bang Malaysia chng li nhng t tn cng qun s ngy cng tng ca Indonesia.

Do s thc gic ca ngi Anh, lc thi ca Tunku i vi Indonesia khng cn lng

l na. Ngy 3/12, Sukarno c mt bi din vn cho l cng tc quan st trc y ca Lin
Hip Quc ti Bc Borneo khng c tin hnh theo ng cc th tc dn ch. ng ta ha
s hoan nghnh vic thnh lp lin bang Malaysia nu mt phi b quan st th hai chng t
rng dn chng ca cc lnh th mun tr thnh mt phn ca Lin bang. Mt pht ngn vin
ca B Ngoi giao lin bang Malaysia bc b ngh ny, nhng thc cht chnh Tunku t
chi n. Vi ngy sau, mt qu bom ln n ti Sennett Estate, mt khu ngoi ca dn trung
lu, lm hng mt xe hi v cht hai ngi. l s thng vong u tin trong cuc chin i
u Singapore; chng ti chun b cho nhng rc ri k tip. Ngy 18/12, Tunku vch trn
mt m mu ca ngi Indonesia nhm lm n tung trm in Pasir Panjang, nhng ng dn
nc chnh gia o v Johor, v nhng c s quan trng khc. Cng lc , ti pht gic rng
mt ty vin hi qun Indonesia ang hun luyn nhng tn ph hoi tuyn t Singapore, v
ngi Indonesia thnh lp nhng cng ty ma nhp v kh.
34C THM BN B CHU PHI

Syed Jaafar Albar phn i vic ti dn u on i biu n chu Phi. ng ta ni ngh

vin ngy 3/1/1964 rng: Thay v lm cho ngi chu Phi bit n lin bang Malaysia, ng ta
s khin cho cc quc gia chu Phi bit n chnh ng ta thi. ng ta mun mt thnh vin ni
cc dn u on i biu. Tunku tr li rng ti yu cu ng ta cho php gii thch v lin
bang Malaysia vi nhng ngi bn lc a , v ng ta ngh tt hn l cho dn chng
nhng vng lnh th mi ca lin bang lm theo cch ring ca h bo cho cc nc chu
Phi rng h gia nhp lin bang theo tinh thn t nguyn ca h. Nu chnh ph khng hi lng
vi kt qu ca phi on, th c th gi i mt phi on khc, trong trng hp , ng ta s
tnh c Albar trong . Cng lc , Tunku cng ph phn ti v tr li mt l th ca Chu n
Lai, d l th ny ti tr li trc khi hp nht. ng ta ni y l mt vic lm rt sai tri ca
ti. y qu ng l Tunku v kiu quanh co ca ng ta. Ti phi hiu rng trong lin bang
Malaysia cch c x nh th l khng th chp nhn. Lin bang s khng bun bn vi bt k
quc gia cng sn no, nht l Trung Quc.

Phi on ri Singapore vo cui thng 1/1964 trn mt chic my bay thu bn ng c,

khin cho vic di chuyn ca chng ti linh ng hn. Phi on gm c Tng y vin ca
Sarawak, Stephen Kalong Ningkan (ng ta gia nhp on ti Lagos vo thng 2), v ph t ca
ng ta, James Wong, vi Tng y vin ca Sabah, Harris Salleh, v mt thnh vin trong ni cc
ca ng ta, v Singapore c Devan Nair, v th k ngh vin ca ti, Rahim Ishak. Ti mun
mi nhm chng tc chnh u c ngi i din Malay, Trung Quc, n , Dayak v
Kadazan. Chng ti c hai vin chc cao cp t b phn i ngoi lm th k, v mt i ng
cc phng vin ngi Malay. Chng ti ln k hoch i thm 17 n 18 quc gia trong khong
35 ngy, v dng li Cairo v Alexandria trong khi tin hnh vic sp xp. iu ny tht khng
n gin. Lin bang Malaysia khng h c i din chu Phi da en35, v vy vic lin h tin
hnh chm chp v vng vo, thng qua cc phi on ca h London, hoc cc ta i s ca
h Cairo, hoc cc on i biu Lin Hip Quc, v i khi vi s gip t vn phng i
ngoi ca Anh. iu ny bt li ch n khin lin bang Malaysia c v nh do Anh bo h,
nhng i khi khng c s chn la no khc. Ch mt quc gia duy nht, Lybia, t chi tip n
chng ti.

Chuyn dng u tin ca chng ti l Cairo. Tng thng Nasser khng h thay i suy ngh
ca ng ta v lin bang Malaysia t khi ti gp ng ta vo thng 4/1962. Antara, thng tn x
ca Indonesia, tng thut rng i s lin bang Malaysia n Cairo gp phi s lnh
nht ca Nasser, ngi t chi nhn quc th ca ng ta. B trng Ngoi giao Ai Cp,
Mahmood Fawzi, ni rng lun iu ny hon ton sai s tht. Antara cng ni rng Ai Cp
ng tnh vi Indonesia. (Nhng ngi Indonesia xo quyt yu cu i s qun Ai Cp
Kuala Lumpur chm sc quyn li ca h khi h rt i s ca h v.) Fawzi ni iu ny l
khng c c s. Nhng chuyn l c m i vi Indonesia. Fawzi, trn 70, l ngi lch
duyt v c hc thc. ng ta gii thch ti sao Sukarno chng li vic thnh lp lin bang
Malaysia v ng ta hy vng t c iu g, rng ng ta cn mt vn no gi cho dn
tc ca ng ta bn tm n nhng tham vng bn ngoi, v nu nh ng ta c th lm tan r lin
bang Malaysia, th s l vn thi gian trc khi Sabah v Sarawak s b sp nhp vo phn
Borneo ca Indonesia.

Nasser nng nhit v thn thin trong sut cuc tho lun hai gi, km theo ba n ti.
Trong mt thng co chung, ng ta pht biu rng ng ta nhn mt li mi ving thm lin
bang Malaysia. Mt khc, Ai Cp cng nhn lin bang Malaysia v khng xem n l hnh thc
thc dn kiu mi.

Tunisia, chuyn dng k tip ca ti, tng thng Habib Buorguiba, mt ngi Rp hon
ton Php ha, bt ng li l ngi theo ui mt ng li chng thc dn mnh m. Vn l
Tunku, v c tnh mm mi v nhng tuyn b n ha ca ng ta, c coi nh ging vi cc th
lnh b tc chu Phi tiu biu c chnh quyn thc dn nui dng ri sau c trao tr
c lp, v thng qua h, nhng k cai tr trc y vn gi c nh hng chnh tr v quyn
li kinh t. Tuy nhin Bourguiba chp nhn rng lin bang Malaysia, mt t nc c 10 triu
dn, vi 10.000 binh lnh, c quyn ku gi s gip khi mt quc gia c ti 100 triu ngi
vi 400.000 binh lnh tn cng n. Ti lp li l l ny v n c tc dng tt mi khi gp mt
lnh t no c v d dt v nhng quan h phng v ca Lin bang Malaysia vi nc Anh.

T Tunisia chng ti bay ti Rabat, th ca Ma-rc. c vua khng tip n chng ti, v
vin Th tng ca ng ta t ra khng my quan tm, khin cuc ni chuyn ca chng ti chn
ngt, ng ta khng chng li Lin bang Malaysia, v d sao i na th ngi Ma-rc cng thn
phng Ty, v vy khng c nguy c l h s ng h Indonesia ca Sukarno.

Sau l Algier, ni ti tng n thm hi thng 7/1962 trn ng ti tr v sau hi ngh

London, lc ngi Algeria va ginh c c lp t tay Php. D ti t Paris n lc
khuya, Th tng Ben Bella vn i ti mt ba cm ti lc 11 gi m. Ln ny c th ng ta
c b Ngoi giao cho bit rng Tunku khng phi l nh cch mng chng ch ngha thc
dn nhng ng ta bit ti nh mt ngi theo ch ngha dn tc v rt thn thin. Vi s
gip ca Harris Salleh ca Sabah v James Wong ca Sarawak, ti c th thuyt phc ng
ta rng chng ti c quyn khng cho ngi Indonesia thn tnh, nhng c quyn chia s s
phn ca chng ti vi ngi Malay, vi h chng ti cng chu chung mt ch thng tr ca
thc dn Anh. Sau James Wong v ti c mi d mt cuc hp bt ng ln hai vi ng ta.
Ben Bella by t hy vng ha bnh s c ti lp, v ni rng Algeria sn sng ng h bt k n
lc no m n s a Malaysia v Indonesia li gn nhau gii quyt nhng bt ng mt
cch thn thin. Cuc hp ny em li mt thng co do ngi Algeria son tho m n khng
h phn nh nhng do d m h bc l trc y trong y ban thm tra t cch ca Lin
Hip Quc, v ghi li rng cuc ving thm ca phi on Malaysia l im bo tt cho vic
tng cng hiu bit v tnh bn ln nhau gia hai quc gia.

im dng tip theo ca ti l Bamako Mali, mt x s kh cn, nhiu sa mc. Ti ngc

nhin khm ph ra rng Timbuktu khng phi l mt ni trong tng tng. Ti phi trng, ti
c n tip theo kiu Php, trc tin l vi mt i qun danh d, tip theo l mt c gi
Phi lai Rp da en, mnh mai trong b o phng Ty, hn ln hai m v tng ti mt b hoa.
Tng thng Modibo Keita trong chic o chong Rp tip chng ti ti ta lu i mi xy ca
ng ta, nhng cn phng trong c trn cao, y nhc c v c iu ha khng kh. Mt
thng co chnh thc a ra t ph Tng thng ni rng ng ta ti xc nhn s gn b ca Mali
i vi nhng nguyn tc ca chnh sch khng lin kt, hon ton phn i s c mt ca
nhng cn c qun s nc ngoi, nhng ni thm rng nhng nguyn tc cng i hi s
tn trng ch quyn ca cc quc gia. Sau thng co cp n li mi v nguyn th Mali
ving thm chnh thc lin bang Malaysia v tuyn b rng ng ta tn thnh. Ging nh Ben
Bella ca Algeria, Tng thng Keita t du hiu rng quc gia ca ng khng cn d dt v
lin bang Malaysia.

Khi bay v pha Nam, ti c th hiu ra cch nhng ngi Rp v chu Phi gp g v ha
nhp vo nhau vng Bc Sahara, ni y nhiu ngi chu Phi ci sang o Hi. V mt
dn tc, chu Phi da en l mt th gii hon ton khc vi mt nn vn ha khc hn.

Liberia l mt ting tht. Chng ti n th trc khi tri ti. Sau bu khng kh sa mc
kh khan ca Bamako, Monrovia m p v m t, ging nh Singapore. Nhng Liberia ch l
mt bn sao cha hon chnh ca mt quc gia. Mt i qun danh d kiu M ng dn hng
n tn phi trng, trng khng c t g l qun i hay ci g khc ngoi tr v sang trng. Mt
ngi Phi cao ln cho mng ti bng th ting Anh theo ging M v ni rng ng ta l B
trng Ngoi giao. Hu ht cc c quan ca h u c t tn hoc m phng theo ca M,
nhng s ging nhau ch dng li . Khi duyt binh danh d, ti nghe 18 pht sng i bc
n yu t n cha tng c, ging nh ting pho lt t vy.

Trong khi chng ti ngi trong phng VIP ch ly hnh l, vin B trng Ngoi giao ni l
chng ti s i thng n trang tri ca Tng thng William Tubman, ng ta ang ch
dng ba ti vi chng ti. Phi mt t nht l hai gi i xe. Ti ht hn. Chng ti bay sut
ba ting ng h, v cn tm ra thay qun o. Nhng khng c cch no khc. Chng ti li ln
ng. C by qun nhn m ng trn nhng chic m t qun s hai ng p ca hng
HarleyDavidson, v ting my b m ca ngi dn ng chnh v ca vin s quan h tng
qun s ch ngi pha trc chic Cadillac ca chng ti c ku khng dt. Khi mt trong
nhng chic m t ri xung mng nc, vin B trng Ngoi giao khng h lo lng cht
no. Trn con ng ca chuyn i di ba ting ng h, c hai m t na b lc tay li bay khi
lng ng. Nhng ngi ngi xe b thng nng hay nh, chng ai quan tm. Ti quyt nh
khng hi; qua phn ng ca vin B trng Ngoi giao v vin s quan ty vin, nhng chuyn
dng nh l chuyn xy ra hng ngy.

Chng ti n v c a vo chp hnh. Trc ti phi c ni mi c cho t pht

ra ry. Sau Tubman din thuyt tht lu. Cui cng, ba n ti cng c dn. ng ta g
mt ci ba ln bn v ni: "Mi ngi Ph Tng thng. Vin Ph Tng thng ngi cui bn
cm n Cha v ba n. Gn na m chng ti co lui tip tc thc hin mt cuc hnh
trnh di ti nh ngh ca chng ti Monrovia.

Mt l, ti ly b pyjama i vo phng tm, v nhn thy bn tm y nc vi cn bn di

y. Ti ra thm v ko nt chn ra, nhng mc d mt mi, bn nng vn bo cho bit ti
ang lm mt ci g ngu ngc v nhanh chng y nt chn li. Qu nhin l vi khng chy
nc. Vi s nc bn cn st li, ti xoay x ht sc ra sch bi bm du m trong
chuyn i. Ti tm mt chai nc soda nh rng. Chng thy, ti phi dng Fanta. N ngt,
nhng cn hn l khng c g c; ti hy vng thuc nh rng s trung ha c ng. Sau tt
c s kch ng , ti khng ng c. Ti cm ln my th sch bo g trn chic bn cnh
ging. N l ti liu ca tng Tng thng, ngi sao ca chu Phi, v cu tinh ca t nc. Ti
xp n li mang v nh nh mt vt k nim v cch thc lm th no khng gy n
tng cho khch.

Khng cn thit phi c mt tuyn b chung Liberia, v Tubman c bit l mt ngi

thn M. ng ta ng h lin bang Malaysia v nhn li mi ving thm lin bang ca Tunku.
Ngy hm sau, ti lang thang khp Monrovia ngm khu dinh Tng thng khng l ny v
nhng khu chut t hi quanh . Ti thy d chu khi ra ngoi.
 Sau Monrovia l Conakry Guinea, mt quc gia bi Php nht trong cc quc gia chu Phi
ni ting Php. Tng thng Php De Gaulle khng hi lng khi Guinea b phiu chn vic tch
khi cng ng Php. H ni vi chng ti rng ngi Php ly i tt c in thoi v cc
my mc khc trc khi trao tr t nc. Nhng thm ch nu nh mi th vn c li
trong tnh trng hot ng, th nhng chnh sch trung ng tp quyn m Tng thng Sekou
Toure theo ui chc chn s a chng n ch ngho nn. Nm 1964, nhng vt dng ny
vn cha hon ton h hng. on i biu c thu xp trong nhng bit th nh cnh b
bin trng ging nh nhng chic lu mi l rng ri dnh cho cc t trng b lc, nhng
c xy bng gch v h.

Sekou Toure l ngi theo ch ngha cng on. ng ta rt thng minh. Chng ti dnh
nhiu thi gian bn v ch ngha x hi thong qua mt ngi phin dch, v ng ta tng ti my
tc phm ca ng ta, Socialism for Guinea (Ch ngha x hi cho Guinea). Mi ngi u bit ng
ta l ngi chng li s can thip ca ch ngha quc vo cc thuc a c ca Php ng
h nhng lnh t da en a chung cc chnh sch ca Php, nhng d ng ta khng bit nhiu
v Malaysia, ti vn c th lm cho ng ta hiu rng binh lnh Anh l cn thit cho s sng cn
ca mt quc gia nh b ang b mt ngi lng ging khng l e da. D quan im ban u
ca ng ta ra sao i na, ti cm thy mnh lm ng ta d tip nhn v phng khong hn.
ng ta c th thy rng James Wong, Harris Salleh v ti khng phi l tay sai cho thc dn. ng
ta tip chng ti vi mt tc phong lch s, i chng ti mt ba tra long trng, v khng
phn i Malaysia.

Sau chng ti hung ti Abidjan Ivory Coast (B bin Ng). Ni y tng phn hon
ton vi Conakry. Tng thng Houphouet Boigny, mt ngi Php da en, l mt B trng
trong nn t Cng ha Php. Lch s trong thi , tao nh trong n mc, ng ta tip chng
ti trong ta lu i trng l ta lc trn sn i v chng ti dng ba vi cc mn n Php
tuyt vi v ru vang ho hng. ng ta l ngi Phi chc chn, v c ti hai v, c hai cng c
mt trong ba n, h u tr, rt hp dn v l ch em.

Khng cn phi thuyt phc ng ta v trng hp ca chng ti. ng ta ni rng nhng lnh
t chu Phi i theo con ng khc v tr thnh nhng k chng thc dn v theo cng sn
hoc theo ch ngha x hi ri s chu tht bi. Ti b n tng bi ch ngha hin thc ca ng
ta. ng ta c mt Tham mu trng ngi Php. Nhng B trng ca ng ta cng c nhng y
vin ngi Php nh th. Nhng ngi Php ny ghi chp cc th v t ra rt hiu nng. Tng
thng nhn li mi ving thm Malaysia ca Tunku khng cht ngn ng. Lc Ivory Coast l
mt thnh vin ca Hi ng bo an Lin Hip Quc, i din cho khi chu Phi, v v th rt c
li khi c h ng v phe Malaysia.

K l Accra Ghana. Trong s cc i s n n ti ti phi trng c nhng ngi thuc

cc nc Ivory Coast, Ai Cp v Algeria. iu khng nh rng Algeria hin ng h chng ti.
Ghana, vo thi ti su tp tem th nc ny mang tn Gold Coast (B bin Vng), l nc u
tin ca chu Phi ginh c c lp (nm 1957). Lnh t ca nc ny, Kwame Nkrumah, l
mt ngi c tinh thn Lin chu Phi v nu gng cho nhng ngi khc bng cch ly mt
ngi v Ai Cp. Bo ch a phng gi ng ta l Osagyefo, ngi ca thi i hoc ngi dn
ng, v ng ta c uy tn l ngi chng thc dn. Vo ngy ti n, t Evening News ca
Accra vit: Lin bang Malaysia hin mang du n ca ch ngha thc dn mi. T bo so snh
n vi Lin hip Trung Phi tan r v s sp nhp ca Aden vo Lin hip Nam Rp.

Ti gp Nkrumah vo Ch nht ti lu i Christianborg c t hi th k 17, mt trm bun

bn n l ca ngi an Mch thi xa, sau tr thnh ch lm vic ca chnh ph. Khi ti tin
vo phng lm vic ring ca ng ta, ti i gia nhng ngn n du kiu n , nhng si bc
ni trn nhng ci t bng ng thau nh xp di hai bn mt tm thm . Ti nhn ra ng ta
ang trong mt trng thi tinh thn k l. ng ta va sng st c sau mt cuc o chnh tht
bi, nn hi khp kn v hoang mang. Nhng ng ta chn thnh v thn thin i vi ti, v
chng ti tho lun vi nhau mt ting ng h. ng ta ni vi ti, v ti tng thut li vi
bo ch ca ti, rng: "Nu cc bn khng i ti, cc bn hn s thua v b cuc, v sai lm ca
cc bn. Hm sau, bo ch a phng ni ti Malaysia vi ging iu n ha hn. By gi h
ni rng rt c th, c l mt cch v thc, n s b s dng cho nhng mc ch ca ch ngha
thc dn mi. Ti mt c ngy li xe vt 70 dm ti p nc Thng Volta, do mt cng ty
ca xy dng, v do chnh ph Anh, M cng Ngn hng th gii ng ti tr. Nhng sau khi
thm ving Conakry v Accra v gp cc lnh t ni v vic phn phi ca ci theo kiu x hi
ch ngha, ti tin h s tr nn ngho kh.

Ti Lagos Nigeria, bn thn ca Tunku, Th tng Alhaji Sir Abubakar Tafawa Balewa, gp
ti phi trng vi mt i qun danh d. Nghi l rt theo kiu Anh. ng ta ng h Malaysia
tn tnh, v nhn dn Nigeria cng biu l s thn thin. Tt c ng dc theo con ng di 15
dm ti thnh ph, h vy tay v la to nhng li cho mng. Lagos trng sung tc hn Accra
nhiu. Nhiu cng th ging ht nh cng th Singapore v Malaya. Chc chng theo cng
n ca B Cng chnh Anh. Trn ng ra sn bay ri nc ny, ti c th ni v s ng h
tinh thn hon ton m v Th tng dnh cho Malaysia. Nigeria phi mt i biu c
bit n d cc bui l mng c lp Kuala Lumpur.
 Lusaka nm pha Bc Rhodesia, sm c c lp v i tn thnh Zambia. N t chc
cuc tng tuyn c u tin hi thng ging, ch vi tun trc khi chng ti n. Kenneth
Kaunda, Th tng, i vng v tip ti l vin ph t ca ng ta, Kamanga. Chng ti c
xp khch sn Livingstone, mt ta nh mt tng tht p, ging mt nh tr ln mt tnh l
nc Anh. Cc B trng th thn thin. H bit rt t v ng Nam nhng rt vui khi chng
ti n thm v tm kim s ng h ca h, v chnh ph chp thun mt li mi n thm
Malaysia ca Tunku.

Sau l Blantyre, Malawi. Tng thng l bc s Hastings Banda, c mi ngi gi l

Ngwazi, ngha l ngi c tn knh nh mt con s t v quyn lc v sc mnh ca ng ta.
ng ta qua k thi st hch trnh vi t cch l mt bc s khoa ni Scotland v vui v
thc tp trong nhiu nm. ng ta khng cn mt s thuyt phc no c; ng kin quyt
chng li tinh thn bi xch ngi da trng.

V t Malawi, trn ng ti Madagascar, hi c gi l Malagaay, v n th

Tananarive, ni Tng thng Tsiranana tip chng ti vi s nng nhit v lng mn khch tuyt
vi. ng ta l mt ngi th v, thng thn v chn thnh. ng ta cng khai ni v mi quan h
cht ch ca nc mnh vi Php. Sau khi nghe ti, ng ni: Nu nh mt quc gia phi b
thuc a ha, th th b nhng nc vn minh chim lm thuc a cn hn l nhng nc km
vn minh.

Madagascar l mt t nc k l, l mt o ngoi khi b bin chu Phi, m dn chng

mt phn l chu Phi v mt phn l Malay hoc Polynesia. Cc iu ma ca h kt hp
iu nhy chn ca ngi Phi vi ng tc tay ca Malay v Polynesia, v trong ngn ng ca
h c ln ting Malay. Sau cc cuc tho lun ca chng ti trong vn phng ca ng ta,
Tsiranana ly mt ti da t trong ngn ko v tri ra mt l nhng vin qu lp lnh, tt c
c khai thc Madagascar. ng ta mi chng ti mi ngi chn mt vin. Ti ly mt vin
mu xanh nc bin cho Choo. Nhng thnh vin khc ca phi on mi ngi u c mt s
thch khc nhau. ng ta tm c nim vui ln trong vic nhn v rng r trn khun mt chng
ti khi chn cc vin ngc.

DaresSalaamm Tanganyika, sau i thnh Tanzania th khc hn. Julius Nyerere l ngi
cng gio, mt ngi theo ch ngha nhn vn v ch ngha x hi, v ng th hin s ng h
Malaysia qua cch ni thng thn. T ln gp u tin, ti thch ng ta v cch n mc, c ch
v li sng gin d. ng mi ti trong dinh Tng thng, trc kia dnh cho vin thng s Anh
v trc Th chin th nht l ch ca quan cai tr ngi c. Ring ng ta th thch sng
trong mt ngi nh nh gn . ng ta mi cc B trng n n dng cm, nu r quan
im rng, khng nh cc quc gia ng Phi khc, ng ta c mt ch dnh cho h Tanganyika.
Nhng tic thay, tinh thn Fabian v xu hng tp quyn ca ng ta, xut pht ch yu t cc
cuc tho lun vi cc lnh t chng thc dn khc v nhng ngi theo ch ngha x hi Anh
c thin ch m ng ta gp Anh, khin cho t nc ca ng ta ri vo i ngho mt cch
khng cn thit.

Khi ti n Kampala Uganda, Th tng Milton Obote i vng v ti c cc B trng

n tip. H thn thin v hiu bit, mt phn nh bi nhng quan h trong Khi thnh vng
chung. C mt s cng thng no gia chnh ph v Kabaka ca Buganda, hay Vua Freddie
nh ng ta c mi ngi gi nh vy, nhng d Obote gp Tunku trong cc hi ngh ca
Khi thnh vng chung v nhn ng ta mt cch sai lm nh mt Vua Freddie khc, th
iu cng khng nh hng n s ng h ca Uganda i vi Malaysia. H ng tnh vi
Malaysia v khng ng h Indonesia.

Chng dng k tip, Nairobi, li quan trng. Tng thng Jomo Kenyatta c mi ngi gi
l Mzee, mt t dng ch s tn knh v sng bi cao dnh cho ngi gi. ng ni ting
khp th gii l mt chin s u tranh cho t do tng b giam gi trong xing xch sut cuc
phin lon Mao Mao vo nhng nm 1950 chng li chnh ph Anh v nhng tn thc dn da
trng36. Vin ton quyn Malcolm MacDonald, m ti tng bit khi ng ta l Tng y vin Anh
ng Nam , tm lc cho chnh ph Kenya v Malaysia, v tt c nhng g ti cn lm l
gp Kenyatta v t c s tn thnh ca ng. Tht khng may, ng ang Mombasa, khnh
thnh mt nh my lc du, nhng Malcolm MacDonald l ngui tho vt, v ng ta thu xp vi
chnh ph c my bay a ti ti .

Kenyatta n ti phi trng v chng ti cng ngi xe n khch sn ca ti qua nhng

m ng ang la to Urumbi, Urumbi". Kenyatta gic ti cng h theo v ch ngn tr ln tri
nh h lm; c ch ny, ng gii thch, c ngha l chng ta hy hnh ng nh mt dn tc.
Trong mt thng co chung, ng nhn mnh tnh bn ca Kenya vi Malaysia, n mng cuc
ving thm ca phi on nh mt bc nhm cng c s hiu bit ln nhau, v cm n ti v
n Mombasa gp ng.

Chng dng cui cng ca ti l Addis Ababa Ethiopia. Sau khi n, ti i chi bng xe vo
bui chiu, dng ba trong nh khch, v ng. Lc ba gi sng, thc dy ti cm thy tht nng
ngc. Ti s mnh b chng au tim. Ti ng chp chn. Ti ba im tm, ti hi vi thnh
vin khc trong on xem c ai tri qua trng thi k l ny khng. Khng ai b c. Ti c g
chng ti mang theo mt bc s. Khi nhm cn li t mt khch sn khc trong thnh ph n,
ti tht an tm khi thy vi ngi trong s h cng tri qua cm gic nh ti. l bnh vng
ni. Addis Ababa cch mc nc bin gn 3.000 mt.

c hong Haile Selassie tip kin, ti phi i qua hai con bo c xing vo ct hai
bn ng ta. l mt hnh nh ca Vua Salomon trong kinh thnh, c iu l vua Haile Selassie
mc mt b qun phc kiu Anh. ng ta lng nghe v dt khot ng h Malaysia. Nhng nc
ca ng ta khng phi l mt trong nhng ch cch mng ca chu Phi. Ti b chn ng bi
thi s hi v sng knh ca dn chng trn ng khi xe ti i ngang vi l c ang tung
bay. H gi nn v ci u tht thp. L c biu trng cho quyn lc, d n tung bay v hong
, v khch ca ng ta hay v cc vin chc ca ng ta, v h bit thn phn thp hn ca h
di y x hi. Tri vi nhng dinh th p chung quanh, h trng tiu ty v ngho kh.
Ti quy tt c nhng iu ny cho ch phong kin li thi bn cng ha ngi nng dn
v dnh ca ci cho tng lp qu tc. Ti khng cm thy lc quan cho tng lai ca t nuc
ny.

T Addis Ababa ti bay ti Aden tip nhin liu trc khi ti New Delhi. Aden ang kh
s v cuc ni chin, khi ngi Anh chun b rt lui. Cc bin php an ninh rt nghim ngt
quanh phi trng, vi nhng dy thp gai v lnh ng gc nhng v tr trng yu, v qua vic
ni chuyn vi cc s quan khng qun hong gia Anh trong khi i , ti c th cm gic
c mt tnh trng khn cp.

Delhi ti git mnh khi thy Nehru gi i nhiu so vi lc ti gp ng ln u vo thng

4/1962. ng ta trng mt mi v kh tp trung t tng. Cuc chin tranh bin gii thng
12/1962 gia qun i n v Trung Quc bn kia Hymalaya gn Ladakh l mt thm ha.
N ph hy tt c nhng g ng hy vng v chin u ginh ly. ng cng gii thiu
Chu n Lai vi cc lnh t Phi Hi ngh Bandung nm 195537 bo trc mt thi k mi
ca tnh on kt Phi. Gic m ca ng bin thnh tro bi. Ti cm thng vi ng. ng
mt i sc sng v tinh thn lc quan ca mnh. Cc B trng v vin chc ca ng tip chng
ti vi s nng nhit v lng mn khch, v cc phi on ca h chu Phi tht hu ch.

im dng k tip ca ti l Kuala Lumpur ch khng phi Singapore, v ti cn phi bo co

cho Tunku. ng ta hi lng v thy ti ngn chn v nh tr c s tuyn truyn ca
Sukarno trn mt trn Phi, v cuc hp bo ca ti c pht y trn i truyn hnh
Kuala Lumpur. Ti ni rng Indonesia c kinh nghim lu nm trong bang giao quc t v
vt xa ngi Malaysia chng ti v lnh vc ny. H pht trin c cc k nng tuyn
truyn; h bit s nhy cm v d lnh hi ca cc lnh t chu Phi, nhng ngi khng a cc
cn c ngoi quc. Vn l ch hnh nh quc t ca Sukarno, c nh gi qua thut hng
bin ca ng ta, c v l mt nh cch mng chng ch ngha thc dn nhit tnh, trong khi
Tunku, tri li, l mt ngi rt r, n ha ca phng Ty. Indonesia xuyn tc thi ha
nh ca ng ta l thi ca mt tay sai ca Anh.

Trong trng thi phn kch, Tunku tha th cho ti v nhng tuyn b bt phc tng ca ti
trong cuc bu c, v ngh rng ti nn n New York v Washington thuyt phc ngi
M nh ti thuyt phc ngi Phi. Ti c th ln ng ngay lp tc sau khi ngh ngi.
Ngy hm sau, 27/2, ti bay v Singapore trong s tip n nng nhit ca hng nghn ngi
ti phi trng. James Wong, ngi v Sarawak sau khi chia tay ti DaresSalaam, trong
lc gh li Singapore trn ng v m t chuyn cng cn ca chng ti l mt thnh cng
rc r: Chng ti ginh c s hiu bit, ng tnh v ng h tinh thn ca tt c cc
nguyn th v B trng nhng nc chu Phi m chng ti gp g. Khi ti li xe v nh
cng Choo v ba a tr trn xe, m ng vy theo ti sut on ng. l mt chuyn i
mt mi, nhng l mt phn v gi trong kinh nghim chnh tr ca ti. Trc tin ti hiu
thm c v Rp v cc dn tc chu Phi, v hiu tr lc g m cc nc chu Phi phi khc
phc gio dc cc b tc ca h v pht trin nn kinh t thng phin din ca h.

Qua chuyn i di 35 ngy qua 17 th chu Phi, ti c cc i s Anh chuyn nghip

gip . Cc nh ngoi giao ca h u tho tin, thch nghi tt vi cc chnh ph ch nh, bit
kn o hay l din khi tnh hnh i hi. Ti mi im dng, ti u c nghe h trnh by
tm tt v tnh hnh t nc , chn dung thu nh ca cc B trng m ti mun gp, v
mt m t v c cu chnh quyn. Nhng bn tm tt lun lun rt tt. Nng lc ca cc nh
ngoi giao Anh rt cao. Cn vic h c mang nhng li ch kinh t v cho ngi Anh hay khng
l mt vn khc.

Mt trong nhng hi c kh qun nht ca ti l Dinh Chnh ph Lusaka, ni ti lu li vi

t cch l khch ca vin thng s Anh cui cng ca Bc Rhodesia, ngi Evelyn Hone. N c
trang hong p v c chm sc tt, nhng khng xa hoa. Cc dng c v sinh, x bng, khn
tm, dao ko, s u ging nh nhng th m ti thy trong cc dinh chnh ph Anh
Singapore, Sarawak v Bc Borneo. Tt c chng l mt phn ca mt h thng c iu hnh
tt. Ti t hi vin thng s s sng mt cuc i nh th no Anh mt khi ng ta ri khi
chc v v khng cn on gia nhn ng phc. ng ta thc hin vai tr ng ch tip khch vi
v tao nh, lch lm. T ca s phng khch ca ng ta, ti thch th nhn bn hu nai, linh
dng, hong, cng, su, cc ng vt v chim chc chu Phi nhn nh trong vn. Dinh Chnh
ph ging nh mt ta lu i min qu ca Anh ta lc trn cao nguyn chu Phi, cng ging
nc Anh c cng tt lm du ni nh nh ca cc vin thng s.
 Ti c dp tr li Lusaka nm 1970 d Hi ngh khng lin kt, v mt ln na vo nm
1979 d Hi ngh Khi thnh vng chung. Mi ln li l mt kinh nghim bun b. Ti nh
li nhng bng hoa, bi rm, hng cy, bi c bn v ng v mi vng xoay khi ti ngi xe
t phi trng vo y hi nm 1964. Hoa hng mc rt nhiu. Su nm sau hoa hng bin
mt, v c di mc y. Chn nm sau na, ngay c c di cng khng cn, nhng vng xoay
c trng nha. V trong Dinh Chnh ph, gi thnh nh ngh ca Tng thng, hnh nh chim
v th cng t i. Ti t hi ti sao.

Ti nhn c mt bi hc khng th qun c v vn gii thc, v tm quan trng

sng cn ca vic c c mt chnh ph hiu nng v hp lng dn, nht l ti chu Phi ny,
tip nhn quyn lc t gung my cai tr thc dn. Khi nh lnh o khng gi ni tnh thng
nht ca t nc bng cch chia s quyn lc vi nhng lnh o cc sc dn thiu s, m li
tm cch loi b h i, th h thng chnh quyn s mau chng sp . T hn na, khi cc chnh
sch lc hng da trn s hiu bit hi ht v ch ngha x hi v v cc l thuyt ti phn
phi li tc i km vi mt chnh ph km hiu nng, th cc cng ng trc y c
chnh quyn thc dn ni kt li s tan r, ko theo nhng hu qu tai hi khn lng.
35MO HIM VO LC A MALAY

Ngy chun b i chu Phi, ti triu tp mt cuc hp khn cp y ban Phi hp Qung b
v Tuyn truyn ca PAP, m ti l ch tch, tho lun v vic chng ti c th bo v quyn
li ca Singapore Kuala Lumpur nh th no. S pht trin kinh t ca chng ti khng th b
coi nh vt lm tin cho nhng nh kin chnh tr ca Tan Siew Sin, B trng Ti chnh
Malaysia. Ti mun y ban cn nhc s thun li cho vic can d ca PAP vo cuc bu c
sp ti Malaysia ca PAP bng vic a ra mt s ng vin hnh thc. H ch quyt nh sau
khi ti tr v.

Tuy nhin khi ti ang chu Phi, Raja, Chin Chye v Pang Boon ba B trng Singapore
trng thnh Malaya thuyt phc y ban chp hnh trung ng PAP tranh c trong cuc
tng tuyn c Malaysia. Ngay hm sau ngy ti v ti, bo ch tng thut rng cuc bu c s
t chc vo thng 4. Ngay lp tc Chin Chye tuyn b rng PAP s a ra mt s t ng vin.
ng ta thm rng khng h c nh chng li chnh quyn trung ng hay UMNO, v mc ch
ca PAP s l hp tc vi h khin Lin bang Malaysia pht trin tt.

Keng Swee cc lc chng li mi s tham gia c tnh hnh thc, ng ta tin rng nh th s
lm hng mi quan h gia Kuala Lumpur v Singapore, ng thi gy hi cho nhng k hoch
ca ng ta nhm cng nghip ha Singapore trong lng Lin bang. Ti cng c nhng kin
ring ca ti, nhng t khi Tunku ph v s cam oan bng ming ca ng ta vi ti l khng
can thip vo cc cuc bu c ca Singapore, ti thy mnh khng cn b rng buc phi gi
cam oan v ng vi quyt ngh ca y ban chp hnh trung ng.

UMNO phn ng gay gt v tc th. Khir Johari, B trng Nng nghip v l k thn tn
ca Tunku, k c yu cu lo vic cng c li UMNO Singapore, tuyn b UMNO sn
sng chin u vi PAP v khc bit trong thc h: PAP ni rng n phi cng sn trong khi
UMNO xc nh r l chng cng sn. Phn ng ca Tan Siew Sin rt gin d. i vi ng ta, y
l mt s thch thc i vi ng MCA v vn ai s i din cho ngi Hoa trong Lin bang.
Chin Chye ni l do chnh cho vic tranh c l u tranh vi nhng ng phi bi-Malaysia,
nhng ng Lin hip (m MCA l mt thnh vin trong ) li c cng mc ch, v th s tham
gia ca PAP s ch lm phn ha s phiu ng h Malaysia.

Ti vn im lng. Ti ang chun b i New York v ch tr v ng k bu c, nhng Tunku

khng bng lng. Sau vi ngy, ng ta ni s l bt nht v chnh tr khi PAP i din cho
Malaysia M trong khi n ang cnh tranh vi ng Lin hip trong cuc bu c. ng ta bi
bc quan im ca chng ti vn cho rng vic a ra vi ng vin hnh thc khng nhm
chng li UMNO, m chng li MCA, nh mt cch ngy bin. PAP ang c ht cng MCA v
mun ng ngang hng vi UMNO, ng ta ni, nhng chng ti khng cn h. Ti bit iu ,
nhng ti tin rng ng ta s phi thay i ngh khi ng ta thy rng chnh PAP, ch khng phi
MCA, s c c s ng h ca cc c tri thnh th. Ti ni rng s lnh o dn Malay hin nay
ca Tunku v UMNO l quan trng i vi Malaysia, nhng MCA th c th thay th c. c
cm ca dn thnh ph i vi n t ti mt mc khin Mt trn X hi ch ngha
Malay, tuy rng c mi lin h r rt vi cng sn, vn c th thng li trong mt s khu vc
bu c, ni khng c cch no ghi nhn c mt l phiu phn i chng li n.

Bn tuyn ngn tranh c ca PAP c hai mc tiu: th nht, tham gia xy dng mt Malaysia
x hi ch ngha v dn ch hp nht da vo nhng nguyn l cng bng x hi v phi cng
sn, v th hai, bo m rng Mt trn X hi ch ngha khng th li c t nhng l phiu
chng li MCA. Chng ti ch a ra 11 ng vin c tim nng vt tri v mt chnh tr, l
nhng cng dn lin bang sinh ti Malaya nhng tng lm vic Singapore, v cng tc lu
nm vi PAP. Ngi c bit ti nhiu nht l Devan Nair, ngi m ti i cng n khu
vc Bungsar ca ng ta thuc vng ngoi Kuala Lumpur vo ngy cng b danh sch ng c.
PAP rt tn hai ng vin Johor khi chng ti thy mnh phi ng u vi UMNO ch
khng phi cc ng vin MCA, nhng iu ny khng xoa du c cc lnh t Malay chng
ti vn ang thch thc nhng ngi bn Hoa ng tin cy ca h, v h khng mun c mt
chng ti. Ti ngh l mnh hiu c h, nhng thc t th khng. Ti khng hiu rng s
bt bnh ca h l vn nn tng; h khng mun ngi Hoa c i din bi mt b phn
lnh o mnh m ng h mt cch tip cn a chng tc hoc khng phn bit chng tc
vo nn chnh tr v sc li cun ca n khng b gii hn ch trong cng ng ngi Hoa.

Lc bt u chin dch, m 22/3, mt m ng khng l xut hin lng nghe chng ti ti

Suleiman Kuala Lumpur, trn ngp c qung trng v con ng pha bn kia. S kch ng
do PAP gy ra tht d di. Ti nhn mnh trong bi din vn ca mnh rng nu c c, chn
ng vin PAP ca chng ti s thc y mt cuc cch mng x hi nhiu hn c ngha s hc
ca chng. Nu cc bn biu l r rng rng bn ang ng h mt ng trung thc vi mt
chnh sch kinh t v x hi nng ng, th tro lu i mi s bt u qut khp Malaysia, ti
ni, mn thnh ng ni ting ca Harold Macmillan. Ti ni thm rng nu cc lnh t UMNO
mun c s ng h ca cc c tri thnh th, h s phi iu chnh cc chnh sch ca h nhm
lu tm hn n nguyn vng ca nhn dn. Razak tr a rng tro lu i mi khng khip
qut khp Malaya v dn chng c th t h nhn thy s tin b x hi.
 Trong mt thng vn ng, ti chy xe hi khp Malaya ti cc thnh ph chng ti c ng
vin: Penang, Kuala Lumpur, Seremban, Malacca v Kluang; v ni no chng ti cng t chc
mt-tinh, tp hp c nhng m ng khng l. H mun thy v nghe chng ti. Mi ln
nh th h u hoan h chng ti. H tng nghe, c v c khi chng kin c nhng g
chng ti lm Singapore v c v nh thit tha mun chng ti cng lm nh vy cho h
Malaya.

Nh nhn mnh s khc bit gia hai bn, ti ni bng ting Malacca v Keng Swee v
Tan Siew Sin, c hai u sinh Malacca: H c cng t tin, nhng s ging nhau n l
chm dt. Vi t cch l B trng Ti chnh Singapore, Keng Swee theo ui nhng chnh
sch dn n nhng thng d ti chnh, phn nh qu kh cn kim v khc kh ca ng ta. ng
ta l mt ging vin kinh t v mt ngi hot ng x hi. Ngc li, Tan tha hng ca
ci ca gia nh v l mt triu ph. L gim c ca nhiu cng ty, ng ta iu hnh B Ti
chnh nh th n l mt trong nhng cng ty y thn trng v tit kim em li c tc tt
nht cho cc gim c. ng ta c sinh ra trong mt gia nh giu c, d dng t v tr chnh
tr cao nh vo danh ting ca ngi cha. ng ta i din cho khu vc bu c Malacca Tengah,
mt vng nng thn Malay, v v th ng ta thy s khng cn thit phi hc ni v vit ting
Hoa. Th nhng, ng ta li i lnh o ngi Hoa Malaysia.

Tan Siew Sin gin d, nhng Tunku cu nguy cho ng ta. Thnh hay bi, UMNO vn ng
cnh MCA, thm ch nu ch cn mt ngi trong bn h cn li, ng ta cng khng bao gi b
ri bn b Khng nh PAP, nm c chnh quyn l nh s gip ca cng sn, ri sau
b ri h, Tunku ni nh th. C Tunku hu thun, Tan phn cng mnh m bng l l. ng ta
cng kch rng PAP l k dm m sau lng ngi khc, rng nguyn tc o c v danh d
chng c gi tr g i vi cc lnh t ca n, v bn thn Lee ging nh mt con tc k vi quan
nim dn ch rt ng ng, ch nhn tnh trng thiu dn ch trong PAP l r. ng ta yu cu ti
cung cp chi tit chng minh lun iu ca ti l MCA tr nn thi nt, m iu gn
nh l mt s ph bng. Ti tr li rng ti sn sng lm nh th nu nh ng ta ng thnh
lp mt y ban iu tra tip tc lm r nhng chi tit ti a ra. ng ta khng p li.

Trong khi Tunku, Razak v cc B trng ca ng ta i theo ng ci, th Syed Jaafar Albar
i con ng mn. Ngy 25/5 ng ta ma mai cht vn phi chng ti ng h vic xa b ngi
vua v quc hu ha cc nng trng cao su v m thic khi ti ni ti cuc cch mng x hi.
ng ta ni rng cng v chnh quyn qun i Anh gi ti ti chc, nn chnh ph Lin hip
cu ti khi b Barisan loi tr, nhng ti vn i x vi ngi Malay Singapore nh
nhng a con ring v khin h phn i. Lee Kuan Yew qu coi thng ngi Malay n
chnh ph ca ng ta t chi b nhim bt k ngi Malay no vo cc c quan cng quyn
Singapore, ng ta ni thm. Sau ng ta t co ti v ni, trong mt bi din vn bng ting
Hoa Seremban, rng Tunku khng phi l mt nh chnh tr c nng lc cao, m ch rng b
phn lnh o ca ng ta khng c kh nng thch hp. l s di tr hon ton, nhng Tunku
rt tc gin, v phn cng li rng trong khi ng ta ng h cch mng x hi th li gii thch ca
ti l mt khi nim hon ton xa l vi tinh thn ca nhn dn v v th khng c h hoan
nghnh.

Ti tr li Kluang rng phn na cc vn ca Tunku l do nhng bn b c ca ng ta

gy ra, nhng k kho lo v tn nhn khai thc lng chung thy ca ng ta i vi h. Ti
khng h bi nh ng ta khi ni bng ting Hoa Seremban, h cn phi cng nhn rng PAP
thng minh bit rng trnh by hai quan im khc nhau bng hai th ting khc nhau s
l cch chc chn nht lm n mt uy tn. Nhng Albar vn kt ti ti l k hai mt, ng ta ni
thm: ng nn tin Lee Kuan Yew v ng ta khng h gi li. Malaya khng c ch cho nhng
ngi nh Lee Kuan Yew. ng ta ni l nhn hng trm th ca nhng ngi Malay
Singapore, trong c c cc nhn vin chnh ph, h phn nn v cnh ng ca h di chnh
quyn ca PAP. l mt ng li phn bit chng tc nham him m ng ta c nhai nhi vi
thm khin cho ngi Malay cm ght ti.

Cn c vo phn ng ca qun chng trong cc cuc mt-tinh ln, c v nh l thng vn

ng thnh cng nht ca PAP. Thm ch nhng ngi i vn ng b phiu cng tr v vi
nhng d bo lc quan, v h c tip n nng hu. Chng ti thy tin chc mnh s chim
c su n by trong s chn gh, v tin hnh vn ng d di, trnh cng kch UMNO thi
qu, tuy rng h lin tc tn cng chng ti, nht l nhng t tn cng ca Albar. Trong cuc
mt-tinh cui cng ca chng ti Selangor vo m trc ngy bu c, ti m t Malaysia nh
mt con tu ang hng ti mt vng bin khng yn tnh vi Tunku ngi tay li; nhng g
m MCA cn khng phi l nhng gng mt mi, m l nhng tng mi.

Kt qu bu c, c cng b vo sng sm ngy 26/4, nh mt c sc. n 4 gi sng, ng

Lin hip ginh c 89 trong s 104 gh, hn c k bu c trc. Mi thnh vin ni cc
ca ng Lin hip u ti c c vi s phiu cao hn. PAP ch chim c mt gh duy nht,
l ca Devan Nair Bungsar, v ch hn i th c 808 phiu.

PAP sai lm ch no?

Trc tin, chng ti khng c mt ng bn x vi cc chi b v nhng lnh t ti Malaya.

Chng ti em cc nhn vin vn ng tranh c t Singapore qua, v cho d mt s ngi
hon ton c sinh ra v ln ln Malaya, h vn khng c mi quan h vi qun chng cn
c chim c nim tin ca h. Th hai, chng ti khng c kinh nghim vn ng trong
Lin bang. Singapore, mi th l do t nguyn, v thm ch biu ng cng do nhng ngi
ng h cho khng. Cn Malaya mi th u phi tr bng tin mt, k c cho nhng ngi i
dn p phch v treo biu ng. Kt thc cuc vn ng, PAP n trn 60.000 la, sau khi chi
xi ht 40.000 la tin qu ca ring n. Th ba, vic tham gia hnh thc ca chng ti khng
tr thnh mt l do tt dn chng chuyn t MCA sang PAP. H mun gi cc quan h vi
chnh ph ng quyn UMNO vn nm quyn cp cc th giy php lm n m h cn. Cch
gy nh hng v thay i thi quen bu c ca h l ra l phi a ra mt i ng ng vin
ng o ng tin cy, xng ng vi s ng h ca h cho chng ti trong k vng rng
chng ti s mnh i ph vi UMNO. Chng ti khng hiu rng cn bng quyn lc l
iu quan trng nht trong tm tng ca cc c tri thnh th Malaya, 75% trong s h l
ngi Hoa hoc ngi n v ch c 26% l ngi Malay.

Liu vic PAP tham gia bu c c khin cho mi quan h gia Kuala Lumpur v Singapore
tr nn ti t hn khng? C, nhng n khng quan trng so vi nguyn nhn chnh ca s
xung t v chia r sau ny l quyt tm ca UMNO mun duy tr u th tuyt i ca
ngi Malay.

Sau khi chng ti tht bi, quan h ca chng ti vi cc B trng UMNO khng h tr nn
qu ti t, nhng h khng th gi thi n ha mi v s bt ng c bn ny gia hai bn.
H mun chng ti t hn ch trong vng cc c tri ngi Hoa thi v ngng thu ht cc c tri
ngi Malay. H s khng tha th bt c s thch thc no i vi nn tng chnh tr Malay m
h ang nm gi. Ton th c tri Malay nm ngoi phm vi cc ng phi khng phi ca ngi
Malay, nh PAP chng hn. MCA chp nhn s gii hn , nhng chng ti th khng.

Nhn li, ti tin rng mi s hn s ti t hn cho Singapore nu chng ti hon vic tham d
vo cc cuc bu c ti Malaysia cho n cuc bu c k tip vo nm 1969. Nhng xung khc
tng t vi UMNO s xy ra, nhng nu cuc chin i u kt thc, nh hng kim hm ca
ngi Anh hn s gim bt, v ngi ta khng cn cn n binh lnh ca h na, v cc lnh t
Malay thm ch s t b cn tr hn trong vic i ph vi PAP.

UMNO ho hng v chin thng, MCA vng d, v rc ri dn v cho PAP. Nhm bc l s bc

bi ca ng Lin hip i vi chng ti, ch tch h vin c l sau khi thnh th Tunku, v
ng ta l mt dn biu ca UMNO chuyn ch ngi ca 5 thnh vin PAP i din cho
Singapore trong ngh vin lien bang t hng gh bn pha chnh ph sang hng gh ca phe i
lp ngi cng vi 7 dn biu PAP khc sn . Gia nhng vic khc, c v nh mi lo
ngi ca Keng Swee v nhng k hoch cng nghip ha ca chng ti s b chnh ph Lin hip
hy b l c cn c vng chc.

Ngy 17/4, trong bui ni chuyn ti Singapore vi bn phng thng mi ti mt ba tra

chiu i ti sau chuyn cng du chu Phi, ti a ra mt l do hp l cho vic ti sao
chng ti phi ra tranh c trong cuc bu c ca lin bang: Chng no m MCA tin rng h c
th phc hi th mnh Singapore bng cch s dng th lc cp b ca h trong chnh ph
lin bang, h s b ht dn ti ch gy tr ngi hoc can thip vo Singapore, v iu chc
chn s dn n ti din mi xung t gay gt vn lm hng nhng cuc m phn v ti
chnh khi tin hnh hp nht.

Cho n gia thng 7, mi vic vn tm n. t nhin, Tan Siew Sin th hin lng cao thng
sau chin thng bng vic mi ti dng mt ba ti theo kiu Tu ti nh ngh Chnh ph lien
bang ti Frassers Hill. Ti sn sng nhn li. ng ta tht lch s, phn khi v t tin. Quan h c
nhn ca chng ti khng h xu ti mc chng ti khng th thn mt v thoi mi vi nhau,
v ti quyt nh gi mi quan h ny bn vng. B ng ta tng rt tt vi ti.

Bi kch ca Tan cng l bi kch ca c mt th h ngi Hoa sinh ti Malacca. H khng hiu
rng lut chi ti mt Malaya c lp sau l Malaysia l khc hn nhng g h quen thuc
di thi ngi Anh. Ngi Malay hin l nhng k cai tr. H cm thy bt an v h tin h
khng th cnh tranh bnh ng vi ngi Hoa v ngi n. V th h quyt nh cng c quyn
lc ang nm c bt chp c cng bng hay khng i vi cc chng tc khc, v ngi Hoa
v ngi n cng c chim khng gian sinh tn cho chnh h bao nhiu, th ngi Malay
cng thy nh mt thch thc i vi v tr thng tr ca h by nhiu, v h cng thy bt
an hn. Tan hon ton khng nhy cm vi iu , nh hu ht nhng ngi Hoa sinh ti
Malacca. Tri li, gii thng nhn ni ting Hoa nhanh chng nhn ra mi nguy him trong
tnh hnh mi ny. H bt u cm thy p lc, xut pht t cm gic bt an hn l t mt
khao kht no mun tiu dit nn vn ha ca ngi Hoa, cc lnh t Malay ang p t mt
chnh sch gio dc c tr tnh thc p v gim thiu vic hc ting Hoa v vic truyn b
vn ha Trung Quc thng qua cc trng Hoa ca h.

Ngi n Malaysia, nh anh em ca Raja Serembang, cng bn chn nh th v tng

lai bi v ting Anh ang b thay th dn bng ting Malay. H bit mnh l khi thiu s v
chng c c hi t c quyn lc, v sn sng vui lng ha hp vi bt k phe nhm no chp
nhn cho h c ch sng cn v tin thn, nhng h cng s hi trc nhng i thay c th
tc i khi tay con ci h mt nn gio dc tt v nhng trin vng cng bng. H ang mt
dn th c quyn lm vic trong ngnh ng st Malaya khi ngy cng c nhiu ngi Malay
c tuyn vo ngnh. T hn na, theo thi gian, cc n in cao su ln ca nhng cng ty
Anh dn c bn li cho nh nc. Mt s rt ln cc cng nhn cao su ngi n sng nh vo
nhng n in ny v c c nhng trng dy ting Tamil cho con chu mnh, nay hu
nh khng c chun b tm vic lm trong nhng ngnh khc. H ri cng tr thnh mt
vn nn.

Vi ngi Malay cng vy, c nhng thay i chnh tr v kinh t ng lo ngi lm tng
cm gic bt an ca h. Ln u tin trong i, Tunku phi bo cha cho mnh trong ngh vin
v tng lng 10% cho cc vin chc ngoi quc lm vic ti Malaysia. Khng ch cc dn
biu ca PAP v Mt trn x hi ch ngha l cng kch ng ta, m c Lin hip cc nghip on
nhn vin ngnh dch v cng cng v dn s v, cng cc quan chc chnh ph thm nin ti
Malaya cng hc c kinh nghim Singapore v ln ting chng i. Mt tun sau, chnh ph
phi nhng b. Mt tuyn b c a ra sau mt phin hp ni cc ni rng chnh ph
khng tin liu nhng nh hng gin tip nghim trng i vi ngnh dn s v v by t hi
tic v mi bt tin xy ra. Nn chnh tr thong dong ca Malaya bt u si ni gay gt
hn, vi PAP trong vai tr du nhp cc tiu chun Singapore vo nhng cuc tranh lun cng
khai ti Malaysia.

S ng h tng mnh ca c tri dnh cho Tunku a ti mt phn ng gay gt t pha

Sukarno. Sau mt cuc hp su gi vi Tng thng, Subandrio ra nhng ch th tin hnh
mt chin dch Bp nt Malaysia trn mi lnh vc. Thng 6, Tunku gp g Sukarno v
Macapagal ti Tokyo. Cuc gp g tht bi khi Sukarno c lp i lp li rng: Ti ni c
nghn ln rng ti khng th chp nhn Malaysia. Ti ni c nghn ln rng y (Malaysia) l
mt mn kch ca Anh. N phi b bp nt. Th tng c Robert Menzies phn bc li e
da ny v ti khng nh s ng h ca c dnh cho Malaysia. n ngy 26/6, Tng thng
Johnson ni rng M lun ng bn cnh ANZUS, khi lin minh phng th c, New Zealand v
M. M s can d vo cuc tranh lun v Malaysia nu hai ng minh trong khi gp kh khn.
Cuc chin i u c th b gii hn li.

Nhng chng ti cn c nhiu l do lo lng v Albar. Chng ti khng bit ng ta hoch

nh iu g, v ch bit c vo ngy thnh n ca ng tin tri Mohammed.
36ALBAR DY LN LNG HN TH CA NGI MALAY

Syed Jaafar Albar l chuyn gia ph hi ca cc nh lnh o UMNO c c th ch vi

Singapore. ng ta l ngi Rp gc Indonesia, nh con, hi, gng mt trn y ngh lc, ru
rm v mt ging ni sang sng. Vo u thp nin 1950, ng ta trng c v hu ngh. Hi thng
2/1955, lc ti tin Th tng Malaysia xung tu n Anh d Hi ngh Lp hin, Albar thc ti
ng st vo hn chp nh ng bo, v ni bng ting Malay l tranh th ti a. ng ta l
mt bc thy chuyn kch ng qun chng, v sau ny ti bit thm, ng ta bo tay v khng t
mt th on no. Ting Anh ca ng ta cha ni trc cng chng, nhng ting Malay
ca ng ta th tuyt vi, vi kh nng din t rt d gy n tng. ng ta u c cn c ng
trn bo ch ting Anh, vn sau ny s m t ng ta nh mt tay k th chng tc i vi ngi
ni ting Anh khng ch Malaysia m cn c tm quc t na. ng ta nhm vo bo gii
Malay, v nhng bi vit gay gt nht ca ng ta l dnh cho h, nht l t Utusan Melayu vn
c in bng ting Jawi (mu t Rp) m ngi Hoa, ngi n, ngi Anh v nhng ngi
chu u khc khng c c. T Utusan b UMNO mua, v l v kh m Albar chn
lm nhng bi din vn ca ng ta tc ng mnh hn.

Albar v bo ch Malay lin tip lp li iu ba t rng ti coi Tunku l nh lnh o km

ci. Gi y h cn dng ln mt chin dch kch ng s bt bnh ca ngi Malay trong mt
s vn , tht c m gi cng c, da trn s kin rng h l nhng ngi km thnh cng nht
v ngho kh nht trong s cc cng ng ti Singapore. S tht th ngi Malay cha bao gi
b chnh ph PAP k th c. Tri li, h cn c hng gio dc min ph, iu m cc tr em
thuc cc sc tc khc cha c hng, v mc d khng c chuyn hn nh v lng giy
php tc xi hay bn hng rong cho ngi Malay nh ni a Malaya, chng ti cng phi bo
m l lun lun c nhng ca hng hay qun sp ca ngi Malay phc v cho ng bo
ca h khu ln cn tr s y ban Gia c v Pht trin. y th m vo ngy 13/5/1964, t
Utusan li tng thut rng c s xn xao v bt an trong s nhng ngi Malay v chuyn
phn b cc gian hng ti ch mi Geylang Serai, v vo thng 6, h cn tuyn b rng chnh
sch ca PAP v cc trng hc khin nn gio dc ca ngi Malay b thoi ha.

Cuc cng kch ca Albar khi s vo ngy 21/9/1963, ngay sau cuc tng tuyn c ca
Singapore, lc UMNO ti Singapore kt ti cc thnh vin ca PAP l khng b ngi Malay
ti Geylang Serai vng ng ca hn o ny qua vic nm pho vo nh dn chng sau khi
PAP thng trong ba n v bu c ca ngi Malay. Lc y ti khng nhn ra l mt phn
ca mt chin dch. Nu cc ng h vin ca chng ti c nm pho, ti s xin li, v ti lm
nh vy trn i truyn hnh. Qua iu tra, nhng li co buc ha ra l v cn c. Nhng
bt k s tht , cc lnh o UMNO c th kch ng c cng chng, khin cho h t
hnh nm ca ti mt tun sau .

Sau cn nhiu tr bp mo na. Chng hn, sau khi Chin Chye tuyn b vo ngy
1/3/1964 rng PAP s tham gia vo cuc tuyn c lin bang, t Utusan lin chy hng tt:
1.500 ngi Malay b e da mt ch . Thc t ra l ming t m h b yu cu phi tr li l
ti sn t nhn. Ch t c quyn chnh ng ra thng bo i h dn i, v ng ta s phi
thng lng vi nhng ngi mn v bi thng cho h. Chuyn chng dnh g ti chnh
ph Singapore c. T Utusan v nh khng bit chuyn ny, v vo ngy 28/5, h li tung tin
rng 3.000 ngi Malay b e da mt ch ca h ti Crawford, Rochor v Kampong Glam. Ti
n thm ba n v bu c ny v ni vi dn chng rng nhng giy bo di nh y c
gi ti cho ngi Malay, ngi n v ngi Hoa y nh nhau, chnh l thi hnh mt k hoch
do chuyn gia Lin Hip Quc trnh nhm xy dng li thnh ph, khi u l t cc vng
ngoi xa ri lm dn vo ti trung tm. Chng ti phi ph hy cc ta nh c v ti nh c cho
nhng ai nm trong k hoch ti thit th ny. Chng ti s cung cp ch tm cho h gn
, v mi gia nh s c cp 300 la trang tri cho ph tn di nh, v c u tin tr
v li mt khi cc ta nh mi c xy xong.

Chng ti cng b cng kch vi nhng l do m h hn. Vo ngy 23/5, mt bi x lun ca

t Utusan t co PAP v ti kch ng nhng ngi khng phi dn Malay i hy b cc c
quyn dnh cho ngi Malay. Vo ngy 11/6, t bo ny tuyn b rng: UMNO Singapore c
ch o l phi c bin php cu cc nn nhn ca PAP". Hm sau, h cho chy hng tt khc:
Ngi Malay ti Singapore ngy nay ang ng trc s e da, n p v chn p ca chnh
quyn. Khng c i x vi con rut ca t nc nh con gh. Mt tun sau, t Utusan cn
ku gi tt c ngi Malay hy on kt sau lng UMNO to s phn i mnh m v hiu
qu i vi chnh quyn PAP, v ku gi Kuala Lumpur hy hnh ng ngay bo v cc c
quyn ca ngi Malay. Th ri UMNO tung ra bch th k r ni thng kh ca ngi Malay
trong ch PAP di s lnh o ca Lee Kuan Yew. Li mt ln na, h t co chng ti l
i x vi ngi Malay nh con gh, v ni rng nhng ngi Malay phn bi li dn tc
mnh v b phiu cho chng ti, gi y mi nhn ra li lm ca h, bi hin nay chnh quyn
ch tm bin Geylang Serai thnh mt khu ph Tu th hai.

Chuyn tt c nhng iu l di tr trng trn hay khng th cng khng quan trng min
l chng kch ng c cng chng Malay. V d r nht ca nguyn tc ny l v ngy 4/7, lc
t Utusan bp mo bi din vn ti pht biu ti Seremban, trong ti c ni 40% ngi
Malay ti nc Malaysia khng th thng c 60% khngMalay. T Utusan thut li iu
nh sau: Nhng ngi c th nh ui ngi khc ra khi Malaysia chnh l ngi Hoa v
nhng ngi khngMalay, v k b nh ui i l nhng ngi Malay bi h l thiu s. H
lp li lun iu ny my ngy lin sau , v khi chng ti minh nh rng hin php
Singapore ch cng nhn v tr c bit ca h m thi th h li tuyn b rng PAP ang quyt
tm hy b c quyn ca ngi Malay.

Lc u, ti quyt nh phn cng li chin dch ny bng cch mi tt c cc nh lnh o

Malay ti Singapore n gp ti vo ngy 17/7 tho lun trc din nhm vch trn cc lun
iu di tr v bng gi. Vo ngy 30/6, UMNO ra tay trc ti; t Utusan thng bo UMNO
s t chc mt hi ngh bao gm cc ng phi Malay vo ngy 12/7 nhm tho lun v s
phn v cnh ng ca ngi Malay di s cai tr ca PAP. Cuc hp ny c s tham d ca
ton th cc chnh ng Malay, mc d ba trong s chng Malaysia v thn Indonesia. Khng
sao, hin tnh ny i hi s on kt thng nht ca ngi Malay, v Albar khi s khuy
o tnh cm ca h qua tuyn b rng tnh cnh ca ngi Malay by gi cn nght th hn c
thi ngi Nht chim ng. on vn tiu biu sau y c ly t mt trong cc din vn ca
ng ta:

Ti rt vui mng l gi y nhng ngi Hi gio v ngi Malay ti Singapore th hin

tnh on kt, chun b cng sng cht vi nhau v chng tc v th h mai sau ca chng ta.
Mt khi c s on kt nht tr , khng mt th lc no trn th gii ny c th ch p
chng ta ni, khng mt th lc no c th lm nhc chng ta c, khng mt th lc no c
th xem thng chng ta. Khng mt Lee Kuan Yew, hay mt nghn Lee Kuan Yew no chng
ta s h gc chng (V tay. La ht. Git hn Git hn Othman Wok v Lee Kuan Yew Lee
Kuan Yew Lee Kuan Yew Othman Wok.) Bt chp chng ta b chnh quyn PAP p bc n
mc no, b ch p n mc no, v a v ca chng ta b bp vn chn p n mc no, vy
m theo ci kiu l lun ca Lee Kuan Yew th: , cc ngi, chng tc thiu s trn hn o
ny, cm ming li. y, ti mun ni vi Lee Kuan Yew rng: Chnh ng hy cm ming li
ch ng bo chng ti.

Ton b cuc hi ngh c trnh chiu trn i truyn hnh Malay ti Kuala Lumpur vo
ti hm . Trong s cc ngh quyt c thng qua c li ku gi ty chay hi ngh ngy 17/7
ca chnh ph m trong ti s ni chuyn vi cc nh lnh o qun chng Malay. Cuc
khuy ng chng tc rm r trn cc bo Malay thi bng cm xc ca ngi Malay trn
cng khp lin bang. Vo ngy 14/7, b ch huy cnh st lin bang cng b rng cc v xung
t xy ra ti tn min Bukit Mertajan xa xi, thuc tnh Wellesley, cch Singapore 500 dm
v pha Bc, c hai ngi b git v 13 ngi khc b thng. Nhng v xung t Malay Hoa
tng xy ra nhiu ln ti cu thuc a Penang ny sau khi n c sp nhp vo Lin bang
Malaya nm 1948 v cc c quyn ca ngi Malay c p dng ti y, trong khi trc
y khng h c chuyn ny.

Bt chp li ku gi ty chay, c khong 800 i biu thuc 83 t chc ca ngi Malay v

300 ketua (trng thn) tham d hi ngh ca chnh quyn. Ti ni chuyn bng ting
Malay v chng ti tho lun cc vn v gio dc, cng n vic lm, nh dnh cho ngi
Malay. Chng c ai thc mc g v chuyn ti nh c ti Crawford, vn tng b ngi ta dng
lm ngi n cho cuc xch ng. Trong nm ting ng h bn bc chn tnh, ti ni r l
chnh ph s lm mi iu c th c o to gip ngi Malay vn ln c a v cao,
th nhng khng h c h thng hn nh cng n vic lm hay hn nh giy php hnh ngh
tc xi hoc bn rong.

Truyn thanh v truyn hnh ti Kuala Lumpur l i khng a tin v hi ngh ny. Thay
vo , Utusan cn cho chy hng tt ln y c vo ngy hm sau rng: Thch thc vi on
Thanh nin UMNO ton Malay, Lee Kuan Yew kt ti: Thy gio bt hc sinh ngi tht heo
phn i. Hng tt ny c tnh cch gy kch ng khi buc mt ngi Hi gio phi lm iu
m h cm ght, nht l sp ti ngy n sinh ca ng Tin tri Mohammed, mt ma l rt
quan trng i vi tt c nhng ngi theo Hi gio.

Ngy k nim n sinh ca ng Tin tri Mohammed l ngy th Ba, 21/7/1964, mt ngy
ngh l chung. Theo l, ngi Malay s t tp ti mt s ni rng ri trong thnh ph v tun
hnh v khu ca h ti Geylang Serai cng vi trng ln, trng nh, ht nhng bi thnh ca
mng l. Ln ny, cuc diu hnh bt u ti Padang, nhng thay cho cc bi thuyt php nh
vn thng c trc y, li xy ra nhng bi din thuyt chnh tr c tnh khuy ng tnh cm
cm th ca ngi Malay.

Othman Wok, B trng cc vn x hi, c mt ti Padang cng vi mt nhm ngi

Hi gio Malay ca PAP. ng bit th no cng c chuyn rc ri xy ra, bi chn ngy trc
, trong mt cuc mttinh ti Singapore, Albar kt ti tt c nhng dn biu Malay thuc
PAP v khng cn l dn Hi gio, chng Hi gio, chng Malay v l nhng k phn bi cng
ng. Ngay ti Padang, ng cng cm thy tt s c iu g xy ra vo chiu hm , bi
gia nhng lc ngng ca cc bi din vn l nhng ting ht Allahu Akbar (Thng V
i), ting la vang ln trong gin d, ch chng phi ca tng ng Allah.
 Esa Almenoar, mt lut s ngi Rp, mt k n chi v cng l mt tay Hi gio c l ph
gii nht trong lut s on, cp ti v ti nh c Crawford bng cch trch mt on
trong Koran: Allah khng cm bn i x nhn t v cng bng vi nhng ngi khng chng
li bn v l do tn gio hay cng khng xua ui bn ra khi nh bn, tht s l Allah yu s
cng bng. ng ta gii thch ngha ca on ny nh sau: R rng ng Allah khng ngn
ngi Hi gio lm bn vi nhng ngi khng Hi gio nhng tt c nhng g chng ta lm
cng u phi c mt gii hn ch nu nhng ngi khng Hi gio ph ri tn gio ca
chng ta v xua ui chng ta ra khi nh mnh th nhng ngi Hi gio phi gi nhng k
l bn lm by c c.

Ti va chi xong vn gn vo lc 6 gi 20 chiu th cnh st bo ng nhng v ng

Malay Hoa xy ra trong cuc rc l v tnh trng ri lon ang lan trn. Ti chy vi v
nh thay qun o v chy n b ch huy cnh st Pearls Hill, ri cng vi Keng Swee nghe
John Le Cain, ch huy trng cnh st v George Bogaars, gim c S c v bo co tm tt.
Khi cc bo co v tn tht lin tc v, lc u l cc nn nhn ngi Hoa, sau l ngi
Malay khi b ngi Hoa nh tr, Le Cain hp vi ban ch huy cnh st Kuala Lumpur v ra
lnh gii nghim t 9 gi 30 ti n 6 gi sng. Trong mt chng trnh pht thanh lc 10 gi
30 ti hm , ti thut li, theo li ca cnh st, chuyn bo ng xy ra th no:

Khong sau 5 gi chiu, m rc ca gn 25.000 tn Hi gio i ngang qua Nh my Kh

t Kallang nm trong khu vc a s ngi Hoa. Mt nhn vin ca n v d b Lin bang
(cnh st bit phi t Malaysia qua) yu cu mt nhm tch ri khi m rc hy gia nhp
tr li. Thay v tun lnh, m ngi li gy s. T , hng lot ri lon din ra khi ngy
cng c nhiu nhm tr nn hung hn, tn cng khch qua ng v nhng ngi v ti ng
gn . Cc v bo lon lan trn nhanh chng khp khu Geylang. n 7 gi ti th ri lon
n ra ngay trong thnh ph.

Ti ku gi (mi ngi) hy bnh tnh tr li:

Vn ai hay ci g gy ra tnh trng ny th cng u khng quan trng vo lc ny. Tt

c mi du hiu u cho thy c s t chc v m mu ng sau chuyn ln xn ny nhm
bin n thnh mt v xung t chng tc xu xa Nhng gi y, cng vic ca chng ta l
ngn s ngu xun ny li Nhng li n v h ho chuyn tr th s ch lm cho ngi ta
thm gin d.

Th nhng nhng cm ght chng tc dy ln ri, v hn lon cng x lng. Tin tc,
vn b bp mo v thi phng, chng bao lu lan truyn t ca ming ngi ny sang ca
ming ngi khc. Trn ton hn o, ngi Malay bt u git ngi Hoa, v ngi Hoa tr
th. Thit hi ln n 23 ngi cht v 454 ngi b thng, v khi ngi ta m xc nh xc,
th s nn nhn ngi Malay cng nhiu khng thua g s nn nhn ngi Hoa. Cc bng nhm
hi kn nhy vo bo v ngi Hoa v thc hin bo th, khng km g s i x th bo
m nhn vin trong Trung on Malay v n v d b Lin bang, ch yu gm ton ngi
Malay, dnh cho h. Bo ng dy ln tng t trong my ngy sau , vo nhng lc lnh
gii nghim c tm ngng cho ngi ta i ch. Mi ti ngy 2/8 th chuyn ny mi kt thc.

Bt k chuyn tn st nh vy, t Utusan vn tip tc xi gic. Vo ngy 26/7, t ny cho

ng mt bi ly t bo Indonesia vi tiu Lee chu trch nhim v nhng v bo lon ti
Singapore, mc d chnh ph Malay v chnh ph Singapore u ku gi bnh tnh v ha
gii. Su ngy sau , Albar ln ting rng cc v bo ng xy ra v c k tai qui ti
Singapore khin ngi Malay v ngi Hoa chng i nhau Ti sao di thi ca cc chnh
ph Anh, Nht, David Marshall v Lim Yew Hock li khng h c nhng tai bin no xy ra
Singapore Chnh bi v Lee Kuan Yew c thch thc v a bn tinh thn dn tc ca
chng ta. Cc bn nn nh ng ta nho bng chng ta ra sao khi ni rng, cc bn nhn
c s c lp trn mt ci da bng bc T cc bn cng c th thy ng ta thch thc
hong gia ca chng ta ra sao khi ni rng: Tunku Abdul Rahman khng c nng lc.

Lc y Tunku ang M, sau khi d Hi ngh B trng Khi Thnh vng Chung
London. Pht biu qua i pht thanh Malaysia ti M, ng ni ng rt sng st trc v ny, v
trong mt cuc phng vn trn ti-vi, ng bo y l giy pht bun b nht trong i mnh.
Vi t cch thay mt Th tng, Razak bay n Singapore, v ti ra n ng tn phi
trng. ng pht biu vi bo ch rng tnh th vn trong tm kim sot, tuy c nghim trng,
v lnh gii nghim s tip tc v thi hn. Nguyn nhn ca v ri lon l c mt k mun gy
chia r nm chai vo m rc, ng ta tuyn b. Qua cc phng vin, ng cng bit l khng
phi vy. Ti vn mong chnh ph trung ng s chn ng tt c nhng tr vn ng chnh tr
mang tnh phn bit chng tc.

Ti tuyn b qua truyn thanh v truyn hnh rng trin khai cc k hoch nhm vn hi
trt t, v kin quyt nhn mnh rng cc k hoch s bao gm c vic bt gi nhng thnh
vin ch cht ca cc hi kn v t cc hot ng ca nhng phn t cc oan ngoi vng php
lut. Cng lc , chng ti cng xc tin thnh lp cc y ban thin ch ti tt c cc khu vc
bu c, gip cc nh lnh o thuc cc cng ng Hoa, Malay, n, u phc hi lng tin ln
nhau v ngn chn nhng tr n i. Ti i n nhng khu b thit hi nng n cho thy
chnh ph Singapore c mt, v c gng to cho mi ngi n tng rng chng ti vn c
th lm c mi chuyn v vn hi trt t mc d chng ti khng cn nm cnh st v qun
i na. Trong thm tm, ti cm thy tht vng v khng nm c cc cng c ca php
lut v trt t, v chng th x tr c nhng k k th chng tc trng trn. Tuy nhin, bng
s t m v c phng php, chng ti thu thp d liu c c lm sng t chuyn h
khai thc c h thng cc phng tin truyn thng nhm khi dy tnh cm chng tc ca dn
chng thng qua nhng li di tr v xuyn tc c .

Sau , chnh ph cho cng b mt gic th vch r nhng bin c dn n nhng v bo

lon. Gic th nh sau:

Gic th ny nhn nh rng, khng ging nh trc y, chnh cc nh lnh o chnh tr

c uy th v bo ch c php cng khai tuyn truyn chnh tr v chng tc trong nhiu
thng lin tc. Nhng ngi lm tuyn truyn chng tc ny khng phi loi cung tn v danh
tiu tt, chng c my ti lc v phng tin truyn b li ni ca mnh Ln ny, nhng tay
tuyn truyn chng tc hung hng bao gm c nhng con ngi v nhng t bo c quan h
mt thit vi chnh quyn trung ng v vi ng cm quyn ti Malaysia.

Gic th kt lun rng khng c lc no gii ng quyn ti Kuala Lumpur chu kim ch
nhng k chuyn lao vo cuc tuyn truyn k th chng tc mang tnh kch ng c. Chng c
ai chu chn n li, v chng c ai b truy t v xi gic ni lon c, trong khi vic c th lm
rt d dng. Bng chng c c cho thy r rng cc v bo ng chng phi s biu hin
t pht v v c ca nhng th hn gia cc chng tc. Mc ch ca chin dch ch yu l
ti lp nh hng chnh tr ca UMNO ni ngi Malay ti Singapore. Mt mc tiu thm ch
cn quan trng hn th na l dng ngi Malay Singapore lm mi cho vic cng c s ng
h UMNO ca ngi Malay ngay ti Malaya. Bng cch trch nhim v nhng v bo lon
cho chnh quyn ca chng ti v m t n l tr n p ngi Malay ti Singapore, th phm
hy vng s khin c dn chng ti cc vng khc ca lin bang cng lin minh li quanh
UMNO c bo v.

Mt tun sau nhng v bo lon, Othman Wok, tng l ph tng bin tp ca t Utusan
Melayu, c mt phng vin lo thnh ca Utusan Kuala Lumpur cho bit rng vo 2 gi
chiu ngy 21/7 ng bit s c iu g xy ra ri. Othman hi: Th nhng mi ti 4 gi
chiu chuyn bo lon mi din ra, lm sao anh bit trc c?

Tay phng vin Utusan tr li: Chng ti bit trc, chng ti c ngun tin ring m.

Nhng ngi c trch nhim th li mun dnh trang nht cho nhng tin tc hp dn hn.
 Chin Chye ku gi phi c mt y ban iu tra l do ca v bo ng. Th nhng ti Kuala
Lumpur, B trng lin bang Khir Johari li ni chnh quyn s tin hnh mt cuc m x phn
tch v nhng chuyn ln xn xy ra, ch chng phi mt cuc iu tra. H khng mun
Albar v t Utusan b tra xt. iu khng lm cho ai yn tm c. V bu khng kh gia cc
cng ng cng vy. iu quan trng l khng dn chng ngi Hoa b e da, bng khng
nhng k cc oan v nhng nhn vt trong UMNO s t c mc tiu ca h l to ra mt
dn chng d phc tng v s hi, v d un nn khi b i x nh nhng cng dn hng hai.
Tuy nhin nhiu ngi Hoa cm thy s hi v s phn bit i x cng khai ca qun i v
cnh st Malay trong thi k bo lon, v hu qu ca tnh trng bo ng v l ny l khin hai
chng tc xa cch nhau hn. Ngi Hoa cm thy b ngc i v nhn ngi lng ging Malay
ca mnh vi s lo s v nghi ng, trong khi nhng ngi Malay sng trong cc khu c ng
ngi Hoa th li s b tn cng khi bo lon chng tc n ra. Cc gia nh ngi Hoa sng l loi
trong cc khu ngi Malay m thm di n sng cng b con ca h ni khc, cho d iu
c ngha l h phi bn r nh ca. Tnh trng tng t cng xy ra cho cc gia nh
ngi Malay ti nhng khu a s ngi Hoa, h phi sng t nn ti cc trng hc v cc trung
tm cng ng di s bo v ca cnh st.

Tht l mt s au lng khng khip, mt s ph nh sch tt c nhng g chng ta tin

tng v u tranh ginh ly l mt s ha nhp tng bc v xa i s chia r
chng tc. Kh c th xa tan hay dp b c lng nghi k thm cn c mt khi s git chc
phi l b khi dy, n gin ch v din mo ca nn nhn, cho d l ngi Hoa hay ngi
Malay. Ti mt trung tm cng ng nng thn m ti ti, mt ph n Malay 35 tui y
kinh hong bu ly tay ti khi k li chuyn mt s ngi Hoa mun cng hip ch nh
th no, trong khi , mt ng ngi Hoa n n cnh st a phng ku ca rng cnh
st Malay lm dng quyn hnh v ra lnh ng ta phi th dm bi c mt s ngi Hoa
cng hip mt ph n Malay khu ln cn. Ngi ta lm nhng iu ngu xun v d man
vi nhau khi ngi ta c nhn din k th qua chng tc, xem c nh mt th qun phc
ca phe ch.

Vo ngy 14/8, Th tng Malaysia t M v nc. ng bt khc khi ni v nhng v bo

lon ti Singapore. Ti lun yu cu l cc nh lnh o phi cn thn trong khi pht biu
trnh mi iu qua ting li. Nhng c mt s li bt cn trong cc bi din vn, dn n nhng
s c ny, ng ni. iu ng ni nghe rt m h. Ai bt cn trong cc bi pht biu, Jaafar
Albar hay ti? Ti hy vng ng mun m ch Albar, nhng khng c g chc chn lm. ng
iu m h, cho t Utusan tip tc cha mi di vo ti. Vn gi v cng quyt, ti ni
ti tin rng Th tng s trn p c nhng k cc oan ti Malaysia, ti cng hi thc mi
ngi hy gip cho cng vic ca ng thm d dng, v nhn mnh rng khng c cch no
khc t c s hp tc ha bnh gia cc cng ng.

My ngy sau Th tng Malaysia n Singapore tm hiu tnh hnh. Ni chuyn vi

ngi Malay ti Geylang Serai, ng cam oan s sm c cc k hoch gip h nng cao a v
kinh t v x hi, ng mun ni l gip h t mc sng ngang bng vi ngi Hoa v ngi
n. Ti cng c mt v pht biu rng s thnh cng ca Malaysia da rt nhiu vo nhng
quyn li v bn phn php nh. iu ty thuc vo lng trung thnh v s tin cy, v ti
tin tng rng Th tng c th gii quyt c cc vn ang t ra. Ti by t vi ng
rng ti tin tng ng ang lm iu ng n. Quyn lc gi y ang trong tay ng.

Ngy hm sau, ng kt thc chuyn ving thm bng bi pht biu trc hng nghn ngi
ti trng St. Patrick thuc vng duyn hi pha ng, ni c cc sc dn Hoa, u , n v
Malay chu nh hng gio dc Anh. ng ku gi mi ngi Malay gip ng gii ta bt gnh
nng, ku gi s ha hp mi chng tc u c th sng theo tp qun v tn ngng ca
mnh. Ti ha rng chnh ph Singapore s lm ht sc mnh gii quyt cc vn x hi
lm ri lon cc quan h cng ng. Khi v nc vo ngy hm sau, ng ni ng v trong
s nh nhm c ngi, trong khi ti mnh dn ni v mt s khi u tan i bng gi.

Nhng v bo lon khng ch ging mt n bt li cho Malaysia ngay trong nc. Trc khi
xy ra chuyn, d lun quc t ang pht trin c li cho Malaysia. Tht sai lm khi cc nh lnh
o UMNO cho php Albar dn dng nn nhng xung t chng tc ti Singapore v do d gip
Sukarno c c li th tuyn truyn mt bng chng cho thy Malaysia l mt thc th thc
dn kiu mi vi y nhng xung t chng tc e da s thng nht ca lin bang. l ci
gi nng n m chnh ph Malaysia phi tr dy cho PAP bi hc v vic tham gia vo tuyn
c ti Malaya v ginh li th ng mt ca ngi Malay trong cuc tuyn c Singapore
nm 1963. Cc nh lnh o UMNO bit nhng g Albar ang lm khi c t Utusan Melayu,
nhng li lm ng, mc cho ng ta ln ti.

Cc nh ngoi giao, c Singapore ln Kuala Lumpur, u bo co v nc h nhng g

din ra. Head ni vi London rng ng khng nghi ng g v vic chnh phn t cc oan ca
UMNO ng vai tr ng k trong chuyn lm dy ln nhng v bo ng chng tc ti
Singapore.

Cao y Anh ti Kuala Lumpur bo co:

Cc v bo ng c ngun gc chnh tr hn l tn gio; c mt v tng t xy ra ti

bang Penang trc mt tun nhng khng nghim trng bng. Mu thun chng tc tr nn
gay gt trong sut my thng qua do mt chin dch tuyn truyn (ch yu do t bo ting
Malay hng u l Utusan Melayu tin hnh) ch trch chnh ph PAP ti Singapore l i x
bt cng vi ngi Malay ti . Utusan Melayu thng hot ng vi t cch c quan ngn
lun ca UMNO, v c bit l ca tng b th cc oan Syed Jaafar Albar. Vic mt cc gh i
biu cho ngi Malay trong Hi ng lp php Singapore vo tay ca PAP hi thng 9 va qua
qu l cay ng, v s bt mn ca UMNO tng ln do vic PAP can thip vo cuc tng tuyn c
Malaya vo thng 4 (mc d khng thnh cng), v do nhng n lc lin tc ca PAP nhm thit
lp mt t chc qun chng ti tt c cc thnh ph ln ca Malaya.

Bo co ca y ban Tnh bo hn hp (Vin ng) gi cho Hi ng Tham mu Anh c on:

Chin dch chng li PAP do chi b UMNO ti Singapore tin hnh c s h tr tch cc v cng
khai ca ban lnh o UMNO ti Kuala Lumpur.

Tng lnh s M ti Singapore, Arthur H. Rosen, trong bc in gi v B Ngoi giao, ni

rng cc v bo lon c ngun gc chnh tr v l kt qu ng nhin ca c mt thi k
di kch ng chnh tr chng li PAP, vi nhng hm r rt v chng tc, do cc nh lnh o
UMNO tin hnh.

Donald McCue, i din lm thi ca ta i s M ti Kuala Lumpur, chng thc iu

ny trong bo co gi v cho B Ngoi giao:

Dato Nik Daud (th k thng trc ca B Ni v) ni vi ti rng B ca ng tin rng

cc v bo ng ti Singapore l do nhng phn t cc oan Malay gy ra. ng tha nhn cuc
mttinh ngy 12/7 ca Syed Jaafar v cc bi din vn Singapore lm nng thm mi bt
ha chng tc vn d c sn. Daud, mt ngi Kelanta, l mt ngi Malay hn c Malay. Nu
c bt c nghi vn no v trch nhim ca cc phn t cc oan trong nhng v bo ng ti
Singapore, Daud s cho h trng n v khng bng chng.

W.B. Pritchett, Ph Cao y ca c ti Singapore, bo co v cho Canberra: Khng cn

nghi ng g na rng trch nhim v nhng v bo ng ti Singapore l hon ton ca UMNO
khi cc thnh vin ca h tin hnh chin dch k th chng tc, hoc l dung dng chin
dch .

B Ngoi v New Zealand kt lun:

S tht rng chnh UMNO (v trn ht l cc nh lnh o ca UMNO) phi chu trch
nhim chnh trong chuyn v mi y, bi vic h dng n s kch ng tnh cm k th
chng tc ca ngi Malay. Chng ti thy rng Razak v cc nh lnh o khc ca UMNO
khng hnh ng ngay kp kim ch nhng qu qut ca cc phn t cc oan nh Jaafar
Albar v chng ti thm ch cn hoang mang lng tng trc phn ng ca chnh quyn lin
bang trc cc v bo ng.

Sukarno tin hnh mt chng trnh pht thanh xi gic ngi Hoa Singapore khng
ng h Malaysia. Th ri vo ngy 17/8, Jakarta cho b 30 lnh v trang vo b bin pha Ty
Johor, i din vi Sumatra, gy ri. May thay, h b c lp. Hai tun sau , Indonesia gi
thm 30 ngi na nhy d xung t hai chic my bay. Phn ln u b bt, Jakarta tuyn
b rng l nhng ngi Malay chin u v t do v nhng ngi Indonesia tnh nguyn.
Tht ra, hu ht h u l lnh nhy d ngi Indonesia. Sukarno i qu trn. Malaysia
n kin chnh thc vi Hi ng Bo an Lin Hip Quc, v nc Anh huy ng hai hng
khng mu hm c tng cng my bay v tu tip vn. Sukarno ha s chm dt nhng hot
ng nh vy.

Cng trong ngy Indonesia cho ngi nhy d xung, cc cuc ng Malay Hoa n ra
ti Geylang. Mt ngi phu xch l b git v ti x ca mt chic xe hi b tn cng. Bt k lnh
gii nghim, bo ng vn din ra trong sut ba ngy lin, vi 13 ngi b git v 109 ngi b
thng. Mt ln na, thit hi ca ngi Malay hay ngi Hoa cng ngang nhau. Lc ti
ang Brussels d l k nim 100 nm Quc t X hi ch ngha. Chin Chye, Th tng nhim
quyn, ni rng cc mt vin Indonesia gy ra chuyn bo lon. Tnh hnh tr nn bp bnh
n ch cn ngi Malay hng ln hnh hung mt vi ngi Hoa thi l cuc tr a s n ra
lin.

Sau khi n ra v bo lon ln th hai, ni cc Malaysia, trc p lc ngy cng tng ca cng
chng ti Singapore, ra lnh thnh lp mt y ban iu tra do thm phn E.A. Chua lm ch
tch; iu tra nguyn nhn ca nhng ri lon ti y, cng nh nhng v trc ti Bukit
Mertajam thuc tnh Wellesley. Tuy nhin chnh ph lin bang li ra lnh gi kn n trc cng
chng v bo ch. Mi n ngy 20/4/1965, tc by thng sau , y ban mi tin hnh cc
cuc thm cung.

Trong din vn khai mc, c vn chnh ph Malaysia ni rng ng s chng t hai v ri lon
trn u l vic lm ca cc mt vin Indonesia ti Singapore. ng cho triu ra hu ta 85
nhn chng cung cp bng chng cho iu ny, th nhng bng chng ca 5 nhn chng
quan trng m ng a ra khng ch ra c iu . Tt c h u khng khng ph nhn
chuyn Indonesia c t nhiu dnh dng n nhng v bo ng. Cuc cht vn mt nhn chng
thuc loi hng u din ra nh sau:
 Hi: Trong sut cc thng 5, 6 v 7, vi tt c nhng chuyn nh ti va ni vi anh vic
tuyn truyn cng khai v ko di, anh c ng l cm xc ca ngi Malay tng ln rt cao
khng?

Tr li: ng .

Hi: V n cng tip tc nh vy vo ngy xy ra cc v bo ng, phi vy khng?

Tr li: ng vy.

Hi: Anh c ng l chnh chuyn tuyn truyn cao l nhn t c lin quan n cc v
bo ng khng?

Tr li: ng .

Quan trng hn l bng chng soi ri vo cc v bo ng do Keng Swee a ra. ng gp

Razak ti Kuala Lumpur vo ngy 28 v 29/7/1964, mt tun sau v bo ng u tin. Razak
bo rng ng ta thy c mt li thot. ng ta sn sng xy dng mt chnh quyn
Malaysia trong PAP s c i biu trong ni cc lin bang vi iu kin ti t chc Th
tng Singapore; ti c th nhn mt chc v Lin Hip Quc v ng gp hiu qu hn
cng v . Sau hai hoc ba nm ngi ta c th duyt xt li chc v ny.

Keng Swee hi li, liu Albar c b cch chc khng. Razak tr li: Khng. Razak nhn
mnh khi ni vi Keng Swee rng ng ta kim sot c Albar v Utusan Melayu, v ng ta cam
oan l mnh c th kim sot c Utusan. Sau khi gp Razak, Keng Swee c nhn xt ngay l:
Razak tha nhn rng ngi ta c hi kin ng rng ri lon s xy ra ti Singapore hay
khng v ng cng a ra kin rng ri lon s khng xy ra. ng tha nhn l nh gi
sai lm. Nu bit trc, ng ta hn c bin php.

Keng Swee ghi li chuyn ny vo nm 1982 nh sau:

Gi y, chuyn ny i n ch phi tha nhn rng ng ta c dnh dng n ton b

chin dch nhm khuy ng tnh cm k th chng tc v tn gio ca ngi Malay ti
Singapore. V vic Albar n Singapore cng chin dch ca ng ta ti Singapore v s h tr
dnh cho t Utusan Melayu u c Razak ng ng sau. Khng th ni khc i c.

Gi y, khi Razak ni rng theo ng th ri lon khng xy ra u, theo ti thnh tht m

ni l khng chp nhn c. Khng ai c nhn thc y li tin rng chin dch k th chng
tc m li i lin vi mt m rc c t chc chu o ca ngi Malay vi s xut hin
ca ng o cc tp v sinh bersilat, khng ai tin ni chuyn ny. Kt qu tt phi l nhng v
bo ng chng tc.

Thc ra, mt s ngy, c l hn mt tun, trc khi c v bo ng xy ra, ti nh l ng Lee

rt lo u v linh cm rng s c chuyn rc ri chng tc din ra. ng c ni chuyn vi ti,
nhng ti cng qu ngp vi bao vn kinh t v ti chnh ri. Ti khng c thng tin y
v c v hoi nghi v chuyn ny. V li, y l vn thuc phn on chnh tr cm nhn
c tnh th iu m ti khng c. Khi ti c hi, ng Lee ch th di v chuyn ti. ng
hn ngh l ti m tt trong nhng chuyn nh th ny. V qu tht ng vy. Phi, bt k kt
qu nh th no th bo ng cng n ra, Razak c lin quan n chuyn ny, v r rng
nh ca ng ta l y Lee ra khi quyn lc hin ti. l mc ch cho chin dch ca Albar.
37CNG THNG SINGAPORE KUALA LUMPUR LN CAO

Lc ln sng bo ng th hai n ra vo ngy 2/9, ti ang Brussels d l k nim Quc t

X hi ch ngha. Ti c nn bay ngay v x tr tnh hnh khng? Ti quyt nh vn c li.
C vi v th cng chng thay i c g nhng bin c xy ra ri. Mt khi bo lon n ra,
chc chn phi c ng c v tin trin, v ngi ta cn mt hnh ng an ninh kin quyt
trn p n. V vy ti c Brussels.

Vo Ch nht 6/9/1964, c mt cuc diu hnh ca cc on i biu Quc t X hi Ch

ngha chu u. Ti tht xc ng trc con s rt ng cc cu chin binh mc thng phc,
nhiu ngi eo hun chng, v dn u mi nhm u c mt i kn ng din nhng nhc
khc r rng lm cho mi ngi ln tinh thn. u c ti quay tr li vi thng 2/1942, lc
hai ngi thi kn i cui cng ca binh on Argyle v Sutherland biu din, u tin l thi
cho lnh c ri sau cho lnh thuc binh on Gordon Highlanders, khi h tin qua ng
vo Singapore v b bt.

Chng ti khng c php dng ban nhc cnh st trong cuc diu hnh ngy c lp
Singapore vo thng 6/1964. Chnh ph lin bang, hin ch huy cnh st, quyt nh cm
chng ti. Chng ti rt bt mn nhng khng lm g c. Nhn thy nhng ban nhc ng o
nh vy ca nhiu nc khc nhau ti Brussels, ti quyt nh thnh lp nhng i nhc nh
vy trong cc trng hc v trong t chc Lin hip nhn dn (PA) ca chng ti. Ti phi gi
vng tinh thn ca cng chng.

Lc tr v, ti bo vi ch tch PA hy tm cc nhc cng v hu ca Trung on B binh

Singapore, v mi Kwan Sai Keong, tay chi violon hc cng thi vi ti hi i hc lc y l
th k thng trc ca B Gio dc, tin hnh mt chng trnh cp tc hun luyn kn ng
ti tt c cc trng trung hc. K hoch ca ti thnh cng. Vo ngy c lp Singapore
thng 6/1965, biu ng ca PA c ging ln trong cuc diu hnh, v mt vi trng trung
hc cng c dn kn i theo. Chng ti cho Kuala Lumpur thy h khng th trn p c
mt dn tc tho vt v c quyt tm. V sau, chng ti pht trin chng trnh xung tn cc
trng tiu hc, v ri ngc ln ti cc trng i hc. Chng lu sau, chng ti c mt dn
giao hng tr. Ti tin rng m nhc l mt phn cn thit trong vic xy dng quc gia. N
nng cao tinh thn ca dn chng.
 Khng ch c chuyn dn kn ng Brussels. Pht biu ti i hi, ti nhn mnh rng
nhng ngi x hi ch ngha dn ch ti chu ch c th i ph vi s thch thc do cc k
thut tuyn truyn v t chc ca nhng ngi cng sn gy ra khi h t c hai iu kin:
th nht, mc sng hp l, v th hai, chnh quyn hu hiu. Bng khng, h s chng th no
tn ti ni trong nhng nc mi ginh c c lp. Willy Brandt, th trng thnh ph Berlin
v l nhn vt ni ting nht trong s cc nh lnh o x hi ch ngha ti gp Brussels,
nghe bi din vn ca ti v rt tn thng. Ngi c phn ng nng nhit nht l Anthony
Greenwood, B trng cc vn thuc a trong ni cc h quyn ca ng Lao ng, v lc
ang ph trch Phn b quc t ca ng ny.

Greenwood l mt ngi dong dng cao, ang bc vo tui 50, n mc tm tt v rt

ch trng n b ngoi ca mnh, nhng thn tnh v d mn, khng trch thng. ng ng l
mu ngi pht ngn nhn v cc vn thuc a, bi t bn cht ng rt thin cm vi
nhng ngi b thua thit. Thn sinh ca ng, Arthur Greenwood, khi nghip l mt i biu
nghip on, cui ng s nghip l i biu Thng vin Anh, v rt t ho v t tin ca
mnh. Bn thn Anthony tng hc trng cng, ri Oxford, iu gip ng tr thnh mt nhn
vt trong gii quyn th, nhng ng cha bao gi cm thy hi tic v qu kh hn vi ca mnh.
ng l mt con ngi d gn gi, c tm hn ln. Ti mn ng y.

ng dnh mt s thi gi ra ni chuyn vi ti v cc v bo lon chng tc ti

Singapore, v hi ti sao ti khng bay gp v nh. Ti ni ng rng ng sau nhng v ln
xn ny l nhng ngi Malay xch ng c mi quan h vi cp chnh quyn cao nht. ng
hiu v by t s ng tnh vi quan im bnh tnh v c suy ngh ca ti. ng mi ti n
gp cc nh lnh o ca ng Lao ng Anh v d ba ti ti H vin vo ngy 11/9, lc y tt
c cc dn biu v ng vin ca ng Lao ng u s c mt. l ba n ti thng nin ca
Hip hi Ngh vin ca h v c t chc vo hm trc ngy cng b danh sch ng c vin.
Ti nhn li v bay n London.

Trc , hi thng Ging, ti c gp B trng Quc phng ca ng Bo th, Peter

Thorneycroft, ti Singapore v ni rng mc d chnh ph ca ng c cng rn n u i na
th ngi Indonesia cng bit l ng Lao ng c th nm chnh quyn sau cuc tng tuyn c
vo ma thu. Ti ni rng nu Harold Wilson, ch tch ng, ni r rng ng s tn thnh ht
lng cc cam kt phng th ca Anh, Sukarno s khng cn c cht hy vng no ngh chnh
ph Lao ng chu khng ni trc mt chin dch quy ri dai dng, v s b cuc.
Thorneycroft ng ni li vi Harold Wilson khi quay v nc, v vi s ng tnh ca ng ta,
ti vit th gi Wilson v nhng iu ny.
 Chuyn ny gi y c kt qu. Trc ba ti ngy 11/9, ti gp Wilson ti vn phng ca
ng H vin vi t cch lnh t phe i lp. Chng ti ni chuyn vi nhau sut 40 pht.
Cuc chin i u ca Indonesia chng Malaysia, cng nh cc v bo lon Malay Hoa ti
Singapore l nhng bn tm ln ca ng. Qun i Anh ang gip phng th Malaysia v ng
mun bit Lin bang mi ny liu v lu v di c tn ti ni hay khng. Chng ti tng gp
nhau trc y v, mt i mt, ti c th thng thn phn tch nhng vn ca chng ti. Ti
ni vi ng rng ngoi cuc chin i u, vn khin cho Tunku cm thy bt an, ng ta cng
cc ng s cn thy kh m t b chnh sch xy dng s thng tr tuyt i ca ngi Malay
i ly mt th cn bng hn gia cc chng tc, mc d iu ny gi y khng cn thit
khi thnh phn c tri thay i do s c mt ca Singapore, Sabah v Sarawak. Ti ni rng
cc cng s ca ti v ti chp nhn rng s phi mt thi gian mi thay i c iu ny,
nhng chng ti cng khng mng tng c chuyn mt ng khng ng h ng li a
chng tc nm quyn ti Malaysia trong vng 20 nm ti. Ti ni thm rng chng ti khng
th v s khng chp nhn mt Malaysia thng tr bi ngi Malay, trong nhng dn tc
khng phi Malay phi th chu ng. iu tri ngc vi hin php m chng ti tha
thun vi Tunku. Cng nh Greenwood, ng ta thy an tm vi gii php hp l v khch quan
ca ti.

Wilson ang rt phn chn. ng hy vng s thng trong cuc tng tuyn c, v xc quyt vi
ti rng chnh ph Lao ng s tip tc ng h Malaysia chng li cuc chin i u ca
Indonesia. ng mong ti v PAP Singapore gp phn khin chnh sch ny c cc dn biu
thuc ng Lao ng trong H vin Anh ng h. l mt bui hp mt nng thm v thn hu.
ng t rt cho mnh mt ly whisky p. Ti ch ung mt ly n, v hm l mt bui
chiu thng 9 tuyt p, khong 6 gi 30 m tri hy cn sng, chng ti th b ra sn thng
nhn qua bn kia sng Thames v thng thc ly ru. ng ci m v si ni ni v vic ng
nh iu hnh chnh ph mi ca mnh ra sao. ng c trong tay nhng con ngi gii giang
nht ca th h mnh. ng s a nc Anh vn cao tr li bng cch khai thc th mnh ca
n trong khoa hc v cng ngh.

l mt trong nhng cuc hp quan trng nht trong i ti. Nu ng Lao ng thng
trong k tuyn c v Wilson tr thnh Th tng, ti tin tng Tunku s bit ng phi lm du
bt cc chnh sch k th chng tc chng li PAP. Vi Alec Douglas Home, vn l B tc th
14 ca x Home, ngi k nhim Harold Macmillan lm Th tng, Tunku cm thy c mt
s thn tnh chc chn nh gia hai nh qu tc. ng ta chc chn Douglas Home s hiu nhu
cu v kiu cch chnh quyn ca ng. Nhng Tunku s phi e rng Harold Wilson v nhm u
no ca ng ta gm nhng tay ging vin i hc Oxford cp tin s coi ng ta l k li thi,
khng khc g cc t trng chu Phi. Do ti rt quan tm n kt qu cuc bu c s xy
ra vo thng 10.

C 600 dn biu thuc ng Lao ng v cc ng c vin tng lai d bui n ti . Wilson,

qua li nhc ca Greenwood, yu cu ti pht biu lc n trng ming. Ti im li cc vn
v cuc chin i u ca Indonesia nhm chng li Malaysia v s n nh trong khu vc
cng s tn ti ca Malay ty thuc th no vo gii php ca nc Anh trong vic ngn chn
mt nc ln ng nut chng lng ging nh b ca mnh bng v lc. Nu ng Lao ng
thnh lp chnh ph mi trong nhim k ti, ti hy vng chnh ph s tip nhn nhng ngha
v m chnh ph Bo th thi hnh. Ti ni rng nu c thi gian, cc dn tc ti nhng nc
ang pht trin s vn ti c mt x hi cng bng v chnh ng hn, y nh x hi Anh m
h c bit. Ch ny gy c n tng ni cc ng c vin tng lai ca ng Lao
ng v cng c thm ch ng ca ti vi Wilson. iu s tc ng rt ln n nhng bin
c trong nhng nm v sau ny ti Singapore. Cui bui ti hm , Greenwood ni vi ti
rng ng dnh cho ti s khn gi chu ngi nghe v ti tht tuyt vi trong vic ginh
c s ng h ca h i vi Malaysia.

Ti tr v nc vo ngy 13/9, trong s an tm rng nu ng Lao ng cm quyn, ti s c

c nhng ngi bn trong ng , trong c c nhng bn c t thi cn hc
Cambridge vo thp nin 1940. Hu ht cc dn biu Lao ng u c nghe ti pht biu vo ti
hm , v ti hy vng h s nh n ti. Ti thy an lng qua chuyn ving thm London.
Nhng khi my bay h cnh xung Singapore, ti li bc vo mt bu khng kh khc hn.
Quanh phi trng l vng vy cnh st chng bo lon, v trang bng hi cay v sng, trong lc
nhiu nhn vin thng phc tr trn vo m ng ang xp hng di trn ng n phi
trng. Trc mt ngy, Barisan tnh tin hnh mt cuc biu tnh vi khong 7.000
thanh nin tham d, nhng cnh st gii tn h trc khi c th t tp li vi nhau c, v
77 ngi, trong c c mt dn biu Barisan, sau b kt ti gy ri. Cuc biu tnh d
nh l dnh cho ti mt s n tip y phn n.

Khng ch nh th, ti cn thy bc bi ngay trong ni cc ca mnh na. Mt s B trng,

tng v mt, n gp ti ni cho ti bit h kh chu ra sao vi phng cch x l nhng
chuyn rc ri lc ti vng mt. Chin Chye, lc y l Th tng nhim quyn, rt bc xc v
ra lnh gii nghim ngay, khng c thi gian cho ngi ta kp chun b, trong lc ngi ta cn
ang lm vic, hc sinh ang trng, lm tng hong ht v gy nn hn lon khi ngi ta
phi lao nhanh v nh. Ti ghi nhn nhng nghi ngi ca h, nhng quyt nh c yn nh
vy. Ti ht sc nn ch, nhng quyt nh khng cho php tnh hung tr nn t hn bng cch
kha lp mi du hiu tht vng. Nu chng ti phi chin u v chin thng trn chin ny,
th tinh thn ca dn chng v ch khng c ca h l iu ti quan trng.

Mt tun sau khi v nc, ti s phi d l khnh thnh ta nh mi ca Phng thng mi

Hoa kiu Singapore ti ng Hill. Cc thng nhn ngi Hoa u ang rt tht vng v Ko
Teck Kin vo mt bui ti n gp ti Sri Temasek, v mt rt lo u. Tng ku gi ngi
Hoa b phiu cho phng n A trong cuc trng cu dn gia nhp Malaysia, ng cm thy c
trch nhim rt ln trc tnh trng kh khn hin nay ca h, tnh trng c th ca h khi b
lt gia nhng tay gy ri ngi Malay v mt lc lng cnh st cng nh qun i ngi
Malay mang t tng bi Hoa cng khai. Phi lm g by gi y?

ng nhn ti chm ch v ni: Chng ta khng th b mc dn chng ngi Hoa.

Ti ni vi ng rng cc quyn li ca chng ta c hin php bo v, v ti khng c

nh cho php ngi ta qun lng iu . Cng vic ca chng ta l on kt v ng vin dn
chng bo m hin php phi c tn trng, s khng cn c phn bit i x g v mt
chng tc, ngoi tr nhng g c trong hin php, vn cho ngi Malay c hng nhng
ch tiu c bit v gio dc, cng n vic lm, giy php v hp ng ch trn bn o Malaya
m thi.

ng ni: Ngi ang c nhng mi giao ho tt p vi ng Lao ng Anh, liu ngi c th

gip chng ti thot ra khi tnh trng kh khn ny khng? Chng ta phi c sng theo
mnh. Tht l khng khip khi phi sng nh th ny.

ng cm thy nu ng Lao ng cm quyn, h s c cm tnh vi mt ng x hi ch

ngha phi sc tc ti Singapore, hn l mt ng Malay cnh hu m mu sc tc ti Kuala
Lumpur. ng cng chung tm trng vi cng ng ni ting Hoa vn ang cm thy khng th
chu ni tnh trng phi thng xuyn sng trong lo u. Nhng cuc bo lon sc tc u tin
c dn dng, vi nhng cm xc c nhen nhm qua nhiu thng, v ri n bng ln
qua bn tay ca nhng nhm v thut ngi Malay bn bn o Malaya qua. Mt khi nhng
chuyn nh p v git chc in r nhng ngi qua ng v ti xy ra, th rt d khin n
xy ra ln th hai. Mi ngi u cm nhn c iu . Nc c nghi k chng tc lan trn.
Quan h tr nn cng thng v ngi ta s chng kh khn g khi lm cho n pht chy tr li.

Khi khnh thnh tr s Phng thng mi Hoa kiu ti Singapore mi ny, ti c ng

vin tinh thn cho h. Ti by t s t tin gip cho h c c nim tin. Ti qu quyt
ang c mt tng lai dnh cho ngi Hoa ti Malaysia nu chng ta l ngi Malaysia v
min l c mt nc Malaysia, ti ni. Ti i chiu hai v bo ng vo thng 7 v vo thng
9. Trong ln bo ng u, cc nh lnh o Kuala Lumpur c th khng hnh ng n vi
cc nh lnh o Singapore c, th nhng trong ln th hai, chng ti lm vic phi hp
u tranh chng ch ngha phn bit sc tc.

Cng ngy hm , Tunku ln ting pht biu ti mt cuc tip n ca ng Lin hip
Singapore. Trong phn ln nhng dp nh vy, ng u pht biu rt ng chuyn, v by gi
ng ang thc gic cc nh lnh o Singapore hy tm cch lm gim i nhng d bit gia cc
cng ng, v gn b vi ng Lin hip chin u trn mnh t ny ca chng ta, chng
li k th chung. ng s thit lp cc y ban ha gii, bi cc y ban thin ch hin thi hot
ng km hu hiu. Ti t hi lm sao s thay i ny c th a n khc bit no ti khng
bit nhng g ng c th lm c s hiu qu n u, nu nh khng c chuyn tng giam
nhng tay cc oan. Nhng l cch ca ng. ng ang c ng vai tr ca mt v cha gi dn
tc. Ti phi gip ng n ht sc mnh.

Vo ngy 25/9, ti cng vi Chin Chye v Kim San n Kuala Lumpur hi kin vi ng.
Chng ti gp nhau v tr chuyn vo bui sng, v cc cuc bn lun din ra tip vo bui
ti lc Tunku mi chng ti dng ba ti. Chin Chye ni rng c y ban thin ch ln y ban ha
bnh u khng sc duy tr lut php v trt t nu nh nhng m thanh nin v thut c
tip tc honh hnh. ng ni thm: Trong trng hp nh vy, hnh ng kin quyt ca cnh
st l cn thit. Chng ti tin tng phi c hnh ng chng li tt c nhng ai dnh dng n
vic khin cho cng ng ny chng li cng ng kia. y l im then cht ca vn . Nu
cnh st hnh ng kp thi v cng bnh, khng k th chng tc, bn gy ri s kh c th no
ra tay c.

Ngy hm sau, Chin Chye pht biu vi gii bo ch rng c s nht tr hon ton gia
chnh ph trung ng v chnh ph bang sau nhng hiu lm gn y. Trong hy vng hn l tin
tng, ng pht biu rng cc cuc tho lun gip nh tan mi nghi ng v lo u v kh
nng chung sc ca hai bn xy dng thnh cng mt nc Malaysia. Cc bt ha v ng
phi s c y xung hng th yu; li ch ca nc Malaysia phi l hng u. Ti ni rng
c hai bn cam kt trnh nhng vn t nh lin quan n v tr ca cc cng ng ti
Malaysia, v s c nhng n lc ht sc ng vin dn chng chng li m mu xm lc v
lt ca Indonesia. Ti ngh, v Tunku cng ng tnh, l s c mt cuc hu chin hai nm
gia Lin hip v PAP, khng lm xu thm tnh hnh, c hai bn chng ti s khng m rng
cc chi b ng v cc hot ng ca mnh. Ti mong c nhng s nh ch cc vn ng chnh
tr.
 Vo lc 5 gi 30 sng ngy 17/10, ti tnh gic ti Dinh Singapore Kuala Lumpur nghe
i BBC. Kt qu bu c c cng b: ng Lao ng thng phiu. Ti th pho nh nhm.
Harold Wilson tr thnh Th tng. V tr ca ti kh hn. Tunku s phi giao tip vi mt
chnh ph Lao ng Anh chng my cm tnh vi nhng lnh t phong kin n p mt phe i
lp dn ch phi bo ng.

Mi vic c v kh hn ln. Nhng s lc quan ca ti cng sm tn. Cng ngy hm , ti

ba tic do Bang Hokkien chiu i, Tan Siew Sin pht biu rng Singapore khng th ly khai
khi Malaysia c v hin php khng d tr iu . ng ta tin rng hn o ny s tin b v
thnh vng, nhng n khng th l c o thnh vng l loi gia sa mc ngho i. Ly khai?
Lc tr v Singapore, ti bc b nhn nh ca ng ta v pht biu rng nhn dn Singapore
rt quan tm n vic xy dng thnh cng mt nc Malaysia, v tht khng may l ng ni
n ly khai khi chng ta ng c mt cuc ha hon hai nm ngn chn s lc hng c
th lm cho cng ng tan v. Tan tr li rng ng a ra pht biu l nh tan li n
i mnh m rng Singapore ang tnh n chuyn ly khai. Chng khng ch l nhng n i
duy nht; chnh v mt s nghi ng nh vy m ti phi ha gii mt li n khc l ti b
chnh ph lin bang cu lu Kuala Lumpur.

Mt tun sau, Khir Johari loan bo v mt s ci t quan trng trong ng Lin hip
Singapore, nhm chm dt s thng tr ca PAP trong k tuyn c sp ti ca bang, d nh
vo nm 1967. Chin Chye lp tc yu cu Lin hip phi ni r lp trng ca h v cuc ha
hon hai nm, v nhn mnh iu ny khng ch c p dng cho pha PAP. Khir chi l khng h
bit g v v ha hon, v sau mt cuc hp vi Tunku vo ngy hm sau, Lin hip Singapore
a ra li tuyn b ni rng tha thun nh ch cng vic chnh tr ng phi trong hai nm
l ch lin quan ti cc vn sc tc m thi; iu khng c ngha l Lin hip khng c
ti t chc tr nn hiu nng hn. iu ny qu l phin phc. Tunku mun rng mi tha
thun phi c din gii theo hng c li cho ng. Chin Chye gin d v cay ng. Nhng bi
v Khir v Tunku trong thc t ni rng chng ti c t do m rng ng phi chnh tr
ca mnh, nn Chin Chye, Raja, Pang Boon v Khoon Choy khi s tip xc vi bn b trong cc
tnh nh ca h ni a xy dng c s qun chng, v Chin Chye cng tuyn b s nh
hng li PAP c th ng vin s ng h ca qun chng ti Malaya; ng c thnh vin
trn khp bn o, v khi thi c n, ng s t chc h thnh cc chi b.

Tnh bo Indonesia tin hnh khai thc s cng thng ny, v tm cch thm d ti thng qua
cc nh bun ngi Hoa ca chng ti, v ha hn rng Indonesia s bun bn tr li vi
Singapore nu nh chng ti rt ra khi Malaysia. chm dt nhng c gng nhm chia r
chng ti nh vy, ti cng b nhng li cho mi ca Jakarta ti Hi ng lp php Singapore
vo ngy 12/11 v bc b li cho mi bng cch ni rng ngi Indonesia s dn dn hiu
ra rng Malaysia s khng d dng b tan r u, v h phi hc cch sng v bun bn vi n.

Nhng tinh thn ca dn chng Singapore cng ang sa st. Thnh ph trng tht li thi
lch thch. Vi s l l trong thi hnh php lut, nhng tay chn nui ngi n cho b v
d ca h gm c trn lan nhng sn banh v thm ch ngay c c cc tiu o ti vng xoay
giao thng. Mt bui ti, mt lut s li xe tng phi mt con b ti mt ni ch khng xa trung
tm thnh ph v b thit mng. T ca s vn phng, ti c th thy c tru b Esplanade.
Sau hai v bo lon, ni y tr nn bn thu, y rc rn, b v d lang thang khp ni, ri ch
hoang, rui mui v c n my cng nhiu hn. Ngay c khun vin Bnh vin a khoa
Singapore cng bn thu. Ti quyt nh chn chnh tnh trng sa ny. Ti triu tp mt cuc
hp ti Nh ht Victoria gm tt c cc vin chc lin quan n y t cng cng, vi s c mt
ca ng bo ch v truyn hnh, v ngh h phi lp li cho bng c s ngn np v
sch s. Chng ti dnh cho nhng ngi chn nui my ngy nht b v d vo chung; bt
k gia sc no b bt gp i lang thang sau s b lm tht cung cp cho cc nh t bn. iu
ny c hiu qu nh mong mun. Thnh ph gn gng, sch s hn ln.

Th ri Tan Siew Sin li gy sc thm ln na. Trong bi pht biu v ngn sch vo ngy
25/11, ng cng b nhng bin php cng rn mi tng thu ngn sch, bao gm mt sc
thu doanh thu 0,5% tnh trn tng thu nhp v mt sc thu 2% tnh trn tng qu lng ca
tt c cc h kinh doanh. iu ny s nh hng n Singapore nhiu nht. Chng ti ang cn
to ra thm nhiu cng n vic lm, v vic lm tng chi ph nhn cng nh vy s gy bt li
cho nhng ngnh cn dng nhiu lao ng. Ti vch r l nhng bin php nh vy s khng
gip g cho cng cuc cng nghip ha Malaysia, v rt c th cn lm cho s cch bit giu
ngho thm ln hn. Trong bi din vn u tin ca mnh ti ngh vin lin bang, Keng Swee
cng ni rng cc sc thu ang c tc dng ngc v vic ban bnh khng ng lc.
Singapore s phi np ngn sch ti 20% thu thu nhp quc gia v 40% thu tin lng, mt
iu r rng l khng cn xng vi dn s v nn kinh t ca n. V khi i hi Cng on
Singapore, vi nhng l l hp l, phn i cc sc thu mi l bt li cho ngi lao ng, Tan
li buc ti chnh quyn chng ti l dng mi c ch c trong tay kch ng cng chng
chng li nhng sc thu .

Tan ni rng ng mun xem xt li ngay nhng tha thun v ti chnh gia hai bn, v
tuyn b rng gnh nng ngn sch ca Singapore l nh nht trong ton Malaysia. ng mong
c lc Singapore s np 60% thay v 40% thu nhp ca n cho chnh quyn trung ng.
 Chnh Tunku cng pht biu rt ng ngi ti ba tic ti trng i hc Y khoa Singapore
ngy 9/12 khi cho rng Singapore y nhng chuyn chnh tr. Ti Singapore chng hn, bn
s thy l t c chuyn ha ng so vi bt c ni no khc trn t nc Malaysia l l do
ti sao ti khng st sng vi vic a Singapore vo Lin bang. Nhng ch trch ca chng ti
v thu doanh thu v thu qu lng c tc ng trong nc, bi ng c ni thm:

Nu chng ta thy bt k sc thu no c v khng kh thi v d b phn i, chng ta c

th sa i Nu cc chnh khch thuc cc chng tc, mu sc chnh tr v tia chp khc nhau
ti Singapore (tia chp l biu tng ca PAP) bt ng vi ti, gii php duy nht l ly khai,
nhng s l thm ha ln bit bao cho Singapore v Malaysia.
38CI T HIN CH?

Tunku hn cm thy Malaysia ang ng trc s kh khn. Khi ti gp ng ti Kuala

Lumpur vo ngy 19/12, ng khng cn ci v th thi v bnh thn thng l. ng khng cn
c nhng li nhn xt hi hc v ci a na, m i thng vo cng vic, ni nng nghim
trang sut na ting ng h lin. ng thng thn v, ln u tin, ngh chuyn ci t hin
ch. ng ni chuyn vi nhng ngi thn cn ca mnh Razak, Ismail, Tan v Khir Johari
v iu ny sau cuc hp ni cc ngy hm trc.

ng nhn mnh nhiu ln rng quc phng l iu ht sc quan trng i vi ng. Mu dch
v thng mi s vn nh trc, nhng chng ti phi tip tay chi tr cho quc phng.
Singapore s l cng s, c lp, nhng cng l mt phn ca bn o (Malaya). ng mun c
Singapore ln Malaysia u c chn trong Lin Hip Quc. Chng ti c th c chung cc ta i
s v c l c i din trong Lin Hip Quc na. Trong tr c ng c v nh cha c g c th v
nhng iu ng mun, nhng li a ra thi hn n nh hon thnh nhng thay i trn l
trc k ngn sch ti, v trong thi gian ti c th ngh v nhng vn ny.

Ti bo chng no ng cn sng th ng vn c th nm vng c cc lc lng khc nhau

trong tay.

ng tr li: Ti Singapore c qu nhiu ngi Hoa mang t tng dn tc hp hi, c qu

nhiu phn t cng sn ngi Hoa. ng phi lm nhiu th cho ngi Hoa bi v l mt tiu
bang ngi Hoa nhng c nhng nh hng n Malaya. Lee Siok Yew (B trng Gio dc
MCA) gi y ang mun c mt trng i hc Hoa ti Malaya. Mt khi chng ta tch ra vi
nhau th ng c th lm khc i c. ng c th cng nhn i hc Nanyang; chnh sch ngn
ng ca ng c th khc. Sau khi hiu r vn vi nhau, chng ta c th thng bo cho
ngi Anh bit.

Ti vch r rng cc li ch ca Anh phi c bo v nu nh h tip tc duy tr cc cn c

ca h ti Singapore v bo v Malaysia. Ti hi liu Singapore ri s nh Bc Ireland hoc Nam
Ireland chng. ng tr li: u gia.

Vo ngy 31/12, ti tip Ismail sut mt gi lin. ng ta bit chuyn v c u c hn.

Tunku cm nhn nhng chuyn ny mt cch trc gic. ng ta mun tr li k hoch ban u,
l ng s trng nom Singapore thay mt cho Tunku.
 Khi ti hi chi tit, ng ni: T thn ng c th vch ra chi tit nhng chuyn ny c m.
ng cng bit gi y chng ta ang cn g, v ng lp li n ba ln rng: Tt nht ti
khng nn ni nhiu, tt nht l nn gi im lng. H ang nghi ngi ti. Ti lu hnh cc bo
co v t ca S c v, nhng gi y h b x chng u tin dng tnh bo ring, tnh
bo ring ca UMNO. Theo Tunku, s c rc ri bi cc phn t cc oan v cc phn t dn tc
hp hi ang rt tch cc trong mi tng lp dn c. Chng no Tunku cn , vi tnh cch
ring ca mnh, ngi ta s cn nghe theo ng ta. ng ta trn c ni cc v cc quy c v trch
nhim lin i ca ni cc khng p dng cho ng ta. Do vy tht d dng cho Tunku bi chng
ti c th lm nhng chuyn bn thu gim ng ta. ng ta c th vt b chng ti nu nh ng
ta mun.

Khi ti co t, Ismail ni: C gi yn mi s th tt hn, nu khng n s gy chn ng ln

cho dn chng. Thiu nim tin, cc nh u t s b i, Sukarno s thnh k chin thng, v ng
ta s tip tc cuc chin i u. Tt nht l ghi mi vic thnh vn bn v tho lun. Tt nht
cho ti l ng ln ting khi h khng cn tin ti na. Hin ang c rn nt su xa, UMNO
khng tin MCA, MCA phi cnh tranh vi PAP, nn t tng dn tc hp hi li mnh m hn.
Vy l tr li tnh th c, rc ri quanh nn gio dc ca ngi Hoa. Sau cng th PAP hay MCA
cng vy thi, thc ra l chuyn ngi Malay chng ngi Hoa. Trc bu c, Tan Siew Sin
ngh cc ng trong Lin hip hp nht li thnh mt ng. By gi th ng ta t chi khi bit
rng nhng ngi Hoa s ng theo PAP.

ng nhc li nhiu ln l: Hy ni chuyn vi Toh v Raja, ng li phi sc tc ca h,

chng ta c th ng trn nguyn tc trong th h ti, nhng vn by gi l sc tc. Hy
chp nhn s song song tn ti ca cc ng li trong 16, 20 nm, ri ha nhp hai x hi li,
Singapore v Malaya, lch s ca chng khc nhau, cu trc x hi cng khc.

Ti nhn mnh rng tr ngi ln nht l vic Chin Chye, Raja, Nyuk Lin v Pang Boon u l
nhng a con ca t Malaya, v gia nh ca h cng u . Quan h tnh cm khin cho
h kh c th rt lui khi Malaya. Ismail gt u ng .

Tuy chng ti c ht sc gi kn nhng cuc tho lun v ci t hin ch, nhng nhng
tranh ci gay gt gia chng ti khng thot khi tai mt ca ngi Anh. H cnh gic trc bt
k bin ng no c th lm suy yu s hp nht Malaysia v tr thnh mi ngon cho Sukarno.

Vo ngy 28/7/1964, ngay sau nhng v bo lon chng tc u tin, Keng Swee gp
Antony Head, ngi nhn xt rng cc nh lnh o UMNO bit rng trong cuc u tranh
chnh tr da trn thc h v ch thuyt, v lu di h s thua di tay PAP. Keng Swee
tm lc cho Head bit cc ngh ca Razak cho mt cuc hp tc hoc cng song song tn
ti. Head ngh cc ngh l khng kh thi. ng ni vic t chc ca ti s chng lm nn
c iu g. i gt b ngi lnh o ca Singapore v s rc ri do chnh ngi Malay gy ra
c th khin ngi Hoa thm phn n v trong thc t iu cn gy tc hi ng k.

Head mun Tunku nn t M v nc gp v tuyn b thnh lp ngay mt chnh quyn m

n s tng cng khi on kt quc gia trc s xm ln ca Indonesia. ng trnh by quan
im ca mnh vi London v rt c th Th tng Anh s thc p Tunku v chuyn ny. ng
cng rt quan tm n tnh hnh Sabah v Sarawak, bi ti nhng ni ny cha c i biu
tha ng trong ni cc; i vi Anh, khng th c chuyn lo phng th min ngoi trong khi
hu phng th tan r.

Tunku n Singapore vo ngy 18/8 v ni vi ti rng trn ng t Washington v,

ng c gh li London v c Th tng Anh tip kin. ng ny khuyn ng rng cch tt
nht cng c Malaysia sau nhng bo lon chng tc ti Singapore l thit lp lin minh vi
PAP. Tunku c ni rng UMNO s khng bao gi chp nhn iu ny bi bn pha chng ti
khng th chp nhn iu kin c bn m Razak a ra, l chng ti phi ng bn ngoi
th gii ca ngi Malay.

Vo thng 12/1964, c hai bn u m mm i tm mt s dn xp lng lo hn trong lin

bang. Tunku yu cu ti cho trnh by cc kin m ng bn bc vi ti thnh vn bn nhm
lm sng t nhng g chng ti ang sp gii quyt. Thng bo ca ti, c hon tt vo ngy
25/1/1965, ngh chng ti tr li tnh trng ngay trc khi hp nht: tt c cc quyn hin
nh thuc phm vi quyn hn ca chnh ph Singapore phi c tr li cho chnh ph
Singapore, chnh quyn trung ng s chu trch nhim v quc phng v i ngoi c s tham
kho vi chng ti, v chng ta cng chia s trch nhim an ninh trong Hi ng an ninh ni
chnh. Trong khi cc dn xp hin ch ny c thi hnh, cng dn Singapore s b cm tham
gia vo bt k hot ng chnh tr ng phi no bn ngoi Singapore v iu cng vy i
vi ngi Malaysia trn bn o.

Ngi phn i kch lit nht i vi chuyn tm thi rt lui khi Malaysia l Raja. iu
s c ngha l chng ta b c lp, ng phn i, v dn d chng ta s b cc phn t cc oan kt
liu m thi. ng ngh chng ti nn li trong lin bang nhm on kt dn chng chng li
bn cc oan, v nh th kim c c hi hay hn phn cng bn h. Raja l mt con
ngi ni sao lm vy, ng cha tng chn bc u tranh, cho d n gian nan th no, mt khi
ng tin rng chng ti c l phi. Chin Chye ng tnh vi kin ca ng, nhng a s ni cc
ng h ti. Ti gi thng bo ca mnh n Tunku hai ngy sau v tho lun chuyn ny vi
ng ti dinh ca ng trong sut ba gi lin vo ngy 31/1.

Tt m lch v Hari Raya Puasa, l hai k l ln nht ca ngi Hoa v ngi Malay, cng
trng vo ngy 31/1/1965. Trong thng ip ca mnh, ti ln ting ku gi s ha hp chng
tc chng li tuyn truyn ca Indonesia, vn ang khuy ng tm tnh ca ngi Hoa ln
ngi Malay. Li ku gi tinh thn linMalay ca Sukarno ang khin UMNO nhn mnh vo
tnh Malay ca mnh vt tri ng ta. Thng ip ca ti khin Tunku tr li gay gt vo
ngy hm sau :

C nhng chnh khch ang quy cho chnh quyn l s dng bo lc p t mun ca
chng ta ln ngi khc. Chng ta nhn thc rng chng ta khng ch l mt chnh quyn mnh
m cn l mt chnh quyn ng v tt na, nhng ni chng ta ang dng bin php v lc l
khng ng Nhng chnh khch ny ni v bt ha v cng thng, v rc ri v mu trong
tng lai, h ni v chin tranh h ang to ra trong lng dn mt tm trng u m ti bt c
ni no h n Trong gi pht th thch v kh su ny, kiu ni chuyn nh th th qu thc
l xun ngc, c a v nguy him, v ti tht ly lm xu h cho h.

Bn ngy sau ti tr li, trong mt ba tic do cc y ban thin ch t chc, rng khi ng
trc nhng s tht kh chu trong i, chng ta nn tm cch gii quyt chng hn l gi v
nh chng khng tn ti. Nhng iu ang c ni, nu c tip tc, s dn n chuyn khng
hay. Ti ang mun cp ti nhng bi bo trn t Utusan Melayu vn ang tip tc kch ng
tnh cm dn Malay chng li ti, PAP v ngi Hoa. Chng ti cho ng cc bn dch ra ting
Anh, ting Hoa v ting Tamil nhng li ch trch kch lit hng ngy ny, v cho pht cc trch
on bng mi th ting trn truyn thanh v truyn hnh. Tunku bit l ti hiu thu
chin thut ca h. ng mun ti gi im lng v bn bc cc vn vi ring ng ta thi. Nhng
ti mun trc tin phi cho mi ngi thy chin dch k th chng tc su him m Jaafar
Albar v t Ututan ang tin hnh.

Trong khi nhng cuc bp cht qua li cng khai vn tip din, Keng Swee v ti tho
lun ring vi Tunku, Razak v Ismail. Ti ngh tm tch ri mt vi nm, cng vi cc rng
buc lin bang lng lo hn v vic bn giao thm quyn hnh hn cho chnh ph bang
Singapore, nht l v cnh st v an ninh ni chnh.

Gii php khc cho s hp tc trong mt chnh quyn quc gia l tnh trng song song tn
ti: Singapore s khng c i din trong ni cc, nhng c hai chnh ph s hot ng c lp
vi nhau trong khun kh nh hng ca mnh theo tha thun. Th nhng iu kin tin
quyt ca h cho s hp tc hay song song tn ti l, d t Malaya hay Singapore, PAP phi
ng ngoi th gii ca ngi Malay, v giao cho UMNO ton quyn x l chuyn ca ngi
Malay thng qua Khir Johari. UMNO phi c c quyn lnh o ngi Malay, ngay c
Singapore.

Sau nhiu ln c gng dn xp cc tha hip, ti kt lun l Tunku c chp. ng gi y quyt

tm gt chng ti ra ngoi ngh vin lin bang. ng khng mun chng ti tham d bt k cuc
bn ci no trong c quan ny na. Chng ti ang tr thnh ci gai trong mt h, nht l
chuyn ti chnh. Singapore s thu thu ring ca mnh trc khi ti k ngn sch ti, ng ni,
nhng phi ng gp cho vic quc phng ca Malaysia bi v bang ny s giu thnh thm nh
th trng chung ca h.

Nu cc ng khng c chn trong quc hi, chng ta c th l bn ca nhau, ng ni. Vy

m li hay nu ng c chn trong quc hi, ng li phi ph bnh.

Th nhng ng t ra quyt tm kim sot quc phng v i ngoi. L lun ca ng tht n

gin. iu g s xy ra nu Singapore m bang giao vi Trung Quc v nhng nc cng sn
khc? N s khin chuyn quc phng ha ra v ngha.

Ngay t u, ng mun hp tc vi Singapore trn cn bn cng tc, ch khng phi hp

nht. Trong t tng ca ng, v tr ca chng ti l lnh th t tr ging nh Rhodesia vy,
Ismail ni.

Ti ni vi Tunku rng nu chng ti phi gnh chu chi ph quc phng, chng ti phi c
chn trong quc hi. Khng th c chuyn ng thu m khng c i biu c. Nhng ng
nhn mnh, nh ti vit cho cc ng s trong ni cc ca ti: c mun gt chng ta ra
ngoi ca ng ta l khng th thay i c. Khi ti ni thm rng ti kh th no thuyt phc
c cc ng s chp nhn quan im ca mnh, Tunku ni nng: ng ni vi h rng ti
khng cn Singapore, c vy thi. Ti khng mun Singapore c chn trong quc hi v h
khng th lm g khc hn c.

Ti c hi Ismail vo ngy hm sau rng Tunku c hiu quan im ca chng ti khng, rng
ng khng th gt chng ti khi ngh vin trong khi li mun chng ti ng gp vo quc
phng v an ninh x hi, Ismail tr li: C, Tunku cn nhc quan im . Nhng chng ti
phi chn mt trong hai.

Khng c g ngc nhin khi chng ti khng t c s tin b no trong cc dn xp li

trong lin bang m ti xut trong thng bo ngy 25/1. Sau mt cuc hp vi Hi ng
quc phng ngy 9/2, Razak ni vi Keng Swee rng hai bn khng th thot ly khi nhng lp
trng chnh tr t nhiu c cng c qua nhiu nm. Nhng g ph hp cho Singapore th
khng ph hp vi Malaysia v ngc li. Hp nht l mt sai lm. Phi c mt thi gian qu
trnh xung t v gi y nht thit phi thit lp mt dng lin bang lng lo.

Keng Swee ni rng bt k mt cuc ci t hin ch no cng khng c coi Singapore nh

mt bn thuc a. Nu Singapore tch ri khi ngh vin lin bang, n s khc t thn trng
v quyn li c ca mnh, v s l mt vn nghim trng, ng nhc li ln na kin ca
ti l chng ti s c gng hng n tnh th trc khi c Malaysia, v ln ny khng nh vi
Razak rng c th tm ra c mt gii php theo kiu .

Nhng cuc bn ci nh vy tht l ri ren v chng i ti u c, bi Tunku v Razak trong

cc ngh ca h c chao o ht i xui ri i ngc. Cui cng cng chng i ti u c, bi
l do ni bt l: ngi Anh khng mun lm yu Malaysia trong cuc chin i u (vi
Indonesia), v Head kho lo can thip, qua nhng bui lm vic vi Tunku, Razak v Ismail,
ngn chn h li.

Vo ngy 15/2, Chin Chye, Kim San v ti cng chi gn vi Tunku. Ti d dt cp rng
ngi Anh on c nhng g ang din ra bi mt lc trc , Lord Mountbatten, tng
ving thm Kuala Lumpur ri Singapore, by t s lo ngi ca ng ta nhn danh Th tng
ca ng. Tunku bo ng c ni vi Mountbatten rng khng c g phi lo ngi bi ng hiu
rt r mi nguy him ca vic Indonesia li dng tin tc v s chia r trong Malaysia. Nhng
khi chng ti cng v phng lm vic ca ng, chng ti khm ph ra rng suy ngh ca ng i
vi chuyn ci t i khc i sau khi Mountbatten v Head lm vic vi ng. Singapore s
vn tip tc c chn trong ngh vin lin bang, gi y ng ni nh vy. Chuyn ti chnh v
quyn thu thu ca tiu bang s c giao li cho Singapore, gii ta ngun gc chnh gy bt
ha gia chng ti. Nh ngh, quc phng v i ngoi s thuc v chnh ph lin bang,
trong khi vic kim sot lc lng cnh st v cc vn an ninh a phng s c trao cho
chnh ph Singapore. Nhng an ninh v tnh bo quc gia (Tunku mun ni ti MI5 v MI6) vn
phi l ca trung ng, bi nu khc i ng lp li n ba ln Ai bit c s c chuyn g
xy ra nu nh PAP khng nm quyn m mt ng cc t no nh Barisan li nm quyn?
Singapore s tr thnh mt Cuba m thi.

Th ri ng yu cu ti tho mt l th gi cho Harold Wilson, bo cho ng ta bit nhng

dn xp ny v trn an ng ta rng Malaysia khng c phn ly. Ti gi cho Tunku bc th
phc tho ny vo hm sau.
 C ba ngi Singapore chng ti u tin rng ngi Anh ngn chn thnh cng bt k
tng no ca ng ta mun hn o ny (Singapore) tch ra, theo nh cch ni ca Tunku.
V sau Tunku c ni vi chng ti t dinh rng gi y ng mun tin hnh mi chuyn mt
cch t tn. ng e ngi mi tit l cng khai c th to li th cho Sukarno.

Claude Fenner, tng thanh tra cnh st, t Kuala Lumpur n gp ti. ng n t nhim,
nhm trao li cho chnh quyn kim sot lc lng ng phc, v hi lng khi chng ti c th
vn hi c trt t khi xy ra cc v bo ng nu nh chng ti xy dng c cc n v d
b ring ca mnh. ng tin rng mt khi cc phn t cc oan Singapore bit rng chnh ph
tiu bang m nhim cng vic an ninh v c th hnh ng chng li h c, th hy vng
s c t ri lon hn. ng ta c v thnh thc, nhng ti lm khi ngh l quan im rt ro
ca ng. Nm ngy sau, ng trao cho ti mt bn tham lun ng vit gi cho Ismail, lp lun tri
ngc hn: khng nn giao cnh st hay cng vic an ninh tiu bang cho Singapore. Ging nh
Tunku, ng ta thay i hn lp trng ca mnh. ng ta a Sir Roger Hollis, ngi ng
u ca MI5, hin ang ving thm Kuala Lumpur, n gp Ismail, v Hollis thuyt phc ng
ny rng, xt theo quan im chuyn mn, chuyn chia quyn kim sot cnh st cho c
Singapore ln lin bang l thiu khn ngoan. Do vy, Ismail ngh chnh ph lin bang nn
tip tc coi sc cng vic lut php v trt t ti Singapore y nh hin nay. Ti hi l phi chng
Tunku thay i kin. Ismail tr li rng khng phi vy, nhng ng ta thy c bn phn
phi a ra li khuyn co chuyn mn m ng ta nhn c.

Chng lu sau, ti c dng cm tra vi Head ti bit th ring Carcosa ca ng v bn lun

cng thng vi ng ta 20 pht trc v 20 pht sau ba n. ng ta gp Tunku, Razak, Ismail
v Tan vo sng hm , v ni rng Tunku ang d nh trong u nhng ti sp xp mi
nht, nhng c ba tr ngi. Th nht, Tan phn i chuyn t b kim sot vic ti chnh. Th
hai, Ismail chng i chuyn trao li cho chng ti quyn kim sot cnh st v an ninh. Th ba,
b phn UMNO Singapore khng mun ha du, ch ng ni chi n chuyn tm ngng hot
ng. Ti ni vi ng ta rng chnh Fenner l ngi gy ra cn ngi trong vn kim sot
cnh st. Bnh tnh, Head ni rng ng cha cp vn vi Fenner, nhng c l s lm th
thi.

ng ngh nn c tm ngng hot ng trong khi ang tin hnh cc cuc m phn, tc l
mt kiu hu chin. Ti nhc cho ng ta nh nhng g xy ra cho cuc hu chin va ri. Ti
ngh Tunku v ti s a ra mt tuyn b ni rng chng ti ng vi nhau trn nguyn
tc khng can thip vo nhau trong thi k ngi Indonesia tin hnh cuc chin i u, v
nhn mnh rng cc chi tit v bin php hnh chnh t c iu ny ang c bn tho,
nhm khng lm xo trn nn tng ca Malaysia. Head ng , nhng khng thc s nh vy.
ng ni vi ti rng cc ci t hin ch l mt thng li ln m chng ti khng c
Sukarno th li, bi iu s ch khuyn khch ng ta tip tc cuc chin i u. ng khuyn
ti nn nhn ni v ch i chuyn qua i. Chuyn i u khng th ko di lu c
bi nn kinh t ca Indonesia ang tr tr v siu lm pht ang tn ph t nc ny. Mt khi
cuc i u qua i, ti c th thc p Tunku trong cc vn hin ch.

Ti lng nghe ng ta, bn bc iu vi cc ng s ca mnh, v kt lun rng ngi Anh

s khng mun Malaysia rc ly bt k ri ro no do p dng mt s dn xp lng lo vn s
ch hu hiu vi mt chnh quyn PAP Singapore v c th dn n nhng vn nn nghim
trng nu nh ng Barisan nm c chnh quyn. Ti cng quyt nh chng ta ang c mt
c hi tt hn kim c mt ci t hin ch hp l nu ti gy sc p vi Tunku trong khi
ngi Anh vn bo v Malaysia chng li Indonesia v vn cn c th nh hng n ng ta.
Head ni rng tuy ng ta mun chng ti t thu xp chuyn ni b ca mnh nhng chnh ph
Anh cng cho ng ta c quyn quyt nh rng ri v nu cn iu cng to c p lc
ng k.

Ngy hm sau, 24/2, ti yu cu gp ng ti Nh khch Singapore Kuala Lumpur. Ti ni

vi ng ta l ti khng th thuyt phc Tunku a ra li tuyn b c bi ng ta (Head)
lm Tunku ngi khng mun ni hay lm bt c iu g. Tnh th chc chn s tr nn t hi
hn bi c hai bn vn gng nhau cho n khi ng ng, v chng ti c th phi i mt vi mt
cuc bo lon th ba. Head bo ng s vn ng Tunku tuyn b ng ta ang suy ngh thc hin
nhng cuc sa i nh cho Malaysia cng vic thm tri chy hn, ch khng phi l nhng
thay i cn bn hay trit . Cc cuc thng lng v chuyn cnh st v ti chnh s mt t
nht cng su thng; trong lc tnh hnh phi c gi vng.

Ti gi cho ni cc mt bn nh gi ca mnh: khng ch c chuyn l Mountbatten v Head

ang gy p lc ln cc nh lnh o Malaysia, m cn c chuyn cc vin chc Anh c cc
B trng Lin hip tin cy, nh Fenner trong cnh st v Gould bn B Ti chnh, cng ang
lm ht sc mnh ngn cn chuyn ci t ca Tunku. Ngi Anh khng mun c bt k thay
i no trong khi cuc chin i u ca Indonesia vn cn , v nu c i chng na th cng
phi l nhng ci t ti thiu m thi. Cnh st, c lc lng ng phc ln S c v, u vn
di s kim sot ca trung ng. Ti kt lun: Theo kinh nghim ca ti trong cc cuc
thng lng hp nht, y l c trng trong phng thc ca ngi Anh. Khng bao gi
cng kch trc din bng cch ni rng s khng c chuyn sa i g ht, m h thng gy xi
mn quan im ca ngi khc tng cht mt Ti khng bit ng ta (Head) c nh lm cho
chng ta kit qu i hay khng. Ti khng loi tr kh nng nu chng ti pht l li khuyn
ca Head, ng ta c th ra hiu cho Tunku bit l ngi Anh s sn sng ng tnh vi chuyn
loi b hon ton s thch ca chng ti trong Lin bang.

Li th mc c ca chng ti l sc mnh chnh tr c c t cc chi b PAP Malaya v s

c mt ca chng ti trong quc hi. Li th ny cho php chng ti tp hp c nhng ngi
khngMalay ln nhng ngi Malay cp tin trn khp t nc Malaysia. Th nhng v iu
, v v kh nng ca chng ti trong vic huy ng nhng cuc mttinh v vn ng ti
Malaya, nn Tan Siew Sin s l i chuyn chng ti cng kch ngn sch ca ng ta v a d
lut thu doanh thu ra trc Quc hi.

Tuy nhin, nhng bn bc sau hu trng gi tnh hnh khng i ti ch khng hong. C
hai bn u mun trnh chuyn ng . C hai bn u mun c mt s dn xp lng lo hn
nhm chm dt mi bt ha thng xuyn m v lu v di s lm suy yu a v ca Malaysia
trn trng quc t v quc ni. Th nhng ngi Anh s khng mun nh vy, v h ct lc
gi cho Malaysia vn y nguyn nh trc y; ngi c v New Zealand ng h ngi Anh.
Cao y c, Tom Critchley v vin ph t ca ng ta Singapore l Bill Pritchett, hi thc ti
gi nguyn mi th c v mt hin ch ln hnh chnh, rt ra khi nn chnh tr Malaya v ng
ca cc chi b ng trn bn o ny i li vic c c hai B trng trong chnh ph lin
bang. Ti ni vi Critchley rng chng ti khng th rt PAP ra khi t Malaya c khi m
UMNO vn hot ng ti Singapore v cc phn t cc oan Malay c th b s dng lm n
hm da chng ti bng cch gy ri chng tc. UMNO mun ci n th phi mt ci kia ch.

C mt iu b qua p li trong cn cng thng ngy cng ln v u khu ngy cng gay
gt gia cc nh lnh o Malaysia v Singapore l vn cn c nhng cuc tho lun kn gia
Keng Swee v ti bn ny, vi Tunku v Razak bn kia. Razak thy d chu vi Keng Swee
hn vi ti; Tunku cng thch Keng Swee hn nhng cha n ni khng chp nhn c ti
nn vn ni chuyn vi ti, do vy nhng cuc trao i ring t v thng thn gia chng ti
khin cho tai ha khng din ra c.

Nhng bi cuc u khu cng khai gia Kuala Lumpur v Singapore ang khin cho c v
New Zealand khng an tm, nn cc cao y ca h (sau khi thng qua vi Tunku) chnh
thc mi ti n ving thm nc h vo thng 3 v thng 4/1965. Ti s c th gii thch ti
sao, tuy ang c nhng bt ng ni b, Singapore vn mt lng ng ng sau Kuala Lumpur
chng li cuc chin i u ca Indonesia. iu ny s gip trn an dn chng hai nc ny
rng chnh quyn ca h s ng h Malaysia chng li Indonesia.
Do vy, vo ngy 5/3, my bay ch ti p xung Auckland.
39TM KIM S NG H C

New Zealand l mt t thay i khng kh d chu. Choo v ti ng mt khch sn nh

tht th v ti Auckland; ni y nhng c hu phng ngi da trng n mc y ht nh bn
nc Anh thi sau chin tranh, mang cho chng ti tr bui sng cng bnh m v b trc khi
dn mt ba n sng h nhng bt-tt v sn cu, nhng chng ti khng thch dng. Chng
ti i xe t Auckland n Wellington, mt hai m phi ngh dc ng. Ti mi th trn dc
ng, th trng, trong b l phc nh bn Anh, tip n chng ti, chiu i ba tra
hay tic tr, v pht biu n mng.

Ti Wellington, ti gh thm Th tng Keith Holyoake ti vn phng ca ng ngh

vin. Sau khi tr chuyn, ng a ti n gp ni cc ca ng c mt cuc trao i quan im
thn mt vi nhau. H c bo m rng ti khng quyt38 ng h Malaysia. H ng tnh vi
quan im ca ti v ng h gii php a sc tc cho cc vn ca chng ti. Ti mt ba n
tra ta nh Quc hi, Holyoake pht biu nhng li tht thm thit. C nhng quan h cn
hn c chuyn qun s rng buc New Zealand vi Malaysia, ng ni. ng by t lng ngng
m trc s tin b ca Singapore di thi ca ti v ni rng ti lm vic khng ngi ngh
phc v cho mt nc Malaysia mi, mt t nc ang gp phi iu phin phc bi
nhng kh khn ngy cng tng, iu m cc nc non tr u gp phi cc kh khn cng
tng thm na trc nhng e da bch hi ca ngi lng ging khng l, Indonesia. Ti chc
chn ngi Lee s khng d dng s hi trc nhng da dm nh vy, v s tip tc lm vic
kin tr m bo s n nh, thnh vng v tin b ca mt t nc m ng gp phn
to nn. Nh nhn mnh li e da, trong lc ti cn ang Wellington, mt qu bom do
cc phn t ph hoi Indonesia t pht n ti ta nh MacDonald Singapore, ni c Vn
phng Cao y c v tr s ca Ngn hng Hng Kng v Thng Hi, lm cht 2 ngi v 35
ngi khc b thng.

Ngy hm sau, ti n ni chuyn vi sinh vin v ban ging hun trng i hc

Victoria. Ti c li khm phc nc Anh l c s khn ngoan bit khi no th mnh b t
trc mt cuc cch mng khng th cng li c do nhng ngi cng sn v nhng ngi
quc gia t chc. Thay v c gng dp tt c hai, nc Anh cho php nhng ngi quc gia
ng ra lnh o khi phi cng sn.
 T Wellington, chng ti bay n Christchurch, i xe n Dunedin v Invercargill, ri bay tr
li Wellington. Ti thy New Zealand tht l hp dn. Trong li ni, c ch v cung cch sng, h
cn ging ngi Anh hn c ngi c. t nc ton mt mu xanh v ti mt, y nh min
nam nc Anh. V h rt l thn tnh, hiu khch.

Chng dng k tip ca ti l Sydney, chng u tin trong chuyn du lch ko di 18 ngy
trn t nc c, a chng ti n Canberra, Melbourne, Adelaide v Perth. Ti Canberra, ti
pht biu trc cc thnh vin ca Cu lc b bo ch quc gia. Cuc chin i u ca
Indonesia l quan tm rt ln ca h:

Chng ti c chung mt ngi lng ging, c dn s ln hn c hai chng ti cng li, ngho
hn c hai chng ti, v rt c th l mt t nc bt n trong c mt thi gian di sp ti
Chng ta bit rng vin tr kinh t v qun s khng th m bo cho chng ti mt thng li sau
cng, nhng ch t n cng s cho chng ti c c thi gian.

Nhng tnh hnh ti Nam Vit Nam cho thy bt k chuyn ym tr qun s c t n u,
vin tr kinh t c to ln c no, nu cc nh lnh o khng bit lo cu ly chnh mnh, kt qu
cui cng cng vn s l s dit vong, cho c ngi gip ln k c gip. Ti ni:

Gii lnh o Malay ti Malaysia cng huyn thuyn v ch ngha quc gia Malay bao nhiu,
nhng ngi khngMalay ti Malaysia s cng nghi ngi v tng lai ca h by nhiu. V mt
l thuyt, s c ba kh nng nu nh vn tip tc khng chia tch:

(1) Malaysia b mt cng quc th ba thu phc;

2. Mt cng ng chim u th hn nhng cng ng khc ti Malaysia; hoc

3. Dn dn i n tan r v cui cng l chia ct.

C ba u c nhng h qu tai hi.

m ng cc k gi v cc nh ngoi giao v tay tn thng s thng thn v ngh thc

t ca ti.

Sau ti gp Th tng Robert Menzies. Menzies rt c nh hng i vi Tunku. Khc vi

Harold Wilson, ng l mt ngi thuc ng Bo th, v lun lun ng h Tunku. Tunku ni
v ng ta vi nhng li rt l nng thm, v nu gi y Menzies hi thc Tunku tm kim mt
gii php cho Malaysia thng qua s dn xp chnh tr ch khng phi v lc, c th ng ta d
thnh cng hn l Wilson. ng ta ch n nhng g ti ni v cuc hp ca chng ti ko
di n 75 pht, gp i s thi gian d nh. Sau ng ta a ti n gp ton th ni cc
ca ng c nhng cuc tr chuyn thn mt cng nhau.

Ti gii thch nhng p lc m Tunku ang phi chu ng. Sukarno ang ht sc li ko
ngi Malay ti Malaysia, mt s ln l nhng ngi tr v t Sumatra v Java cch y
khng lu. Nhng bi v phi nh bt c p lc ca ch ngha lin Malay ca Sukarno, nn
Tunku ang lm mt lng ngi Hoa v ngi n. iu quan trng l ai c ng ta tin cy,
nh Menzies chng hn, phi gii thch cho ng ta hiu rng tng lai v lu v di khng phi
l s ngi xm ln u ngi Hoa hay ngi n, m l dnh cho h mt ch ng di nh mt
tri ti Malaysia. Ti vch r l ba chng tc chnh ti Malaysia ngi Malay, ngi Hoa v
ngi n u c ngun ci vn ha t ngoi Malaysia, tc l t Indonesia, Trung Hoa v n
. Lnh o ca nhng nc ny c th li ko c mi dy tnh cm cng khng thua g, nu
khng mun ni cn hn c, cc nh lnh o Malaysia. Menzies ng tnh. ng nhn phn tch
ca ti l nghim tc v yu cu ti a ra kin v nhng g ti xem l gii php cho vn .
Ti ha s lm vic ny khi tr v Singapore. Cc cuc hp gia ti v ng cng ni cc ca ng
khng c cc bo Malaysia ng ti, c l trnh gy kh chu cho Tunku.

l mt chuyn i cam go. Ti mi thnh ph ti u c pht biu, tr li phng vn trn

truyn thanh v truyn hnh, v ni chuyn ti cc trng i hc v vi gii bo ch. Nhng
vic ng b cng ra lm. Ti trnh by mt bc tranh hin thc v Malaysia v khin cho
ngi c cng nh New Zealand hiu r rng chng ti cn v nh gi cao s gip ca h,
rng gip chng ti l h ng, v on kt cng nhau, chng ti c th thnh cng.

Khi tr v Singapore vo ngy 3/4, ti c bit cc nh lnh o Lin hip ang tc gin
ln, vin l ti ph phn chnh ph lin bang v Tunku. Ngay lc ti cn c, V.T.
Sambathan, lnh t MIC v l B trng Bu chnh, vin thng v cng chnh ca Tunku,
cng kch ti l ni khng ng v Lin hip. ng ni rng ti c nhng g ti cn, y l
Malaysia, v gi y ang ni v chnh quyn c nh th chng bit g v chnh tr, v ang
c iu hnh bi nhng ng hong, vua cha v t trng vy. Th nhng ti khng ni
nhng iu ny trong bt k bi pht biu no ca mnh.

Khi cc cuc cng kch ti tip din trn cc bo Malaysia, nhiu ngi c v New Zealand
ln ting trn t Straits Times bnh vc cho ti. Mt nh bo c phn i rng ng nghe
nhiu cuc ni chuyn ca ti ti cc trng i hc, v cha ln no ng nghe thy ti c ni
bt c iu g ch bai cc nh lnh o Malaysia c. Ch tch Hi Nghin cu chu ca i hc
Victoria Wellington cng vit trn bo ni rng ng tht ngc nhin khi nghe cc bo co t
Malaysia ni l ti b ch trch v c nhng pht biu v trch nhim cng kch cc nh lnh o
ca chnh ph trung ng, ng cha h nghe c iu g cho thy nhng ch trch nh vy l
ng c.

Chng qua ti li u tin ca ti di mt cc nh lnh o lin minh chnh l v ti nhn

c cm tnh ca bo gii New Zealand v c. H cng bit qua cc cao y Malaysia
Wellington v Canberra l ti c Th tng v ni cc ca hai nc tip n nng nhit.
Nhng bt bnh chnh yu ca h l lp lun v phn tch ca ti v tnh hnh c nh hng
i vi c hai chnh quyn. Sau mt lot li co buc l ni xu ng hong, cc B trng ca
ng v t nc Malaysia ni chung, ti a ra mt tuyn b rng tt c nhng g ti ni
u c ghi li trong bng t, hin c sn y kim tra, v ti chu trch nhim tng ch tng
li trong . Ti c bit ph nhn ch trch ca Tin s Lim Swee Aun ca MCA, B trng
thng mi v cng nghip, cho rng ti bo chnh ph trung ng ch lo cho ngi Malaysia,
v ti cng cho cng b nguyn vn trch on nhng g ti pht biu v cc c quyn ca
ngi Malay khi tr li cu hi ca mt sinh vin Malaysia Adelaide:

Khng, ti khng ngh vn lc ny l iu khon cho php ngi Malay c nhng c

quyn V nu cc cng ng ngi nhp c c ngun gc nhp c khng nhn ra vn , nu
h khng cm c vic i sng ca mt ngi Malay ngho ngha l g, v khng thng cm
vi phn ngho y, th ti ni ngay c l anh ta s biu l bt mn ca mnh bng mt
phng cch rt dt khot v ton b t nc s b ri vo hn lon.

iu ti mun ni khng phi l cc c quyn dnh cho ngi Malay, m chnh l chuyn
chng khng gii quyt c vn nn, bi chng ch c li cho mt s ngi bn trn:

Cp giy php iu hnh cc cng ty xe but hay giy php li xe but cho mt hoc hai trm
gia nh Malay th gii quyt c nn ngho i ca ngi Malay th no c? Ngi Malay l
nhng ngi nng dn. Ti c v New Zealand, nng gia l nhng ngi c tin ca. M sao
Malaysia nng dn li ngho? Bi khng c nghin cu nng nghip, chn ging, phn bn, ci
tin k thut xen canh, th lm sao pht trin canh tc nng sn hng ha?

Tuyn b ca ti c ng trn cc bo ting Hoa v ting Anh, nhng khng c ng

trn cc bo Malay. N cng chng c pht trn i Truyn thanh v Truyn hnh Malaysia.
Trong chng mc ngi Malay c th nhn c thng tin th ti khng c c hi ln ting
ph nhn c, v t Utusan Melayu c th tip tc khuy o cng chng chng li ti.

Tunku gin lm v cnh co cc nh lnh o Singapore rng chnh ph trung ng s khng

b bt k chnh quyn bang no thc bch v bt k vn g. ng ni, Singapore gia nhp
Lin bang vi con mt m ln v theo mun ca h. ng ni thm:
 (Singapore) c th b bin thnh mt Cuba th hai v tnh th i vi chng ta l khng
phng v c v l l do ti sao chnh ph trung ng ng h PAP. Vi vic PAP cm
quyn, chng ta ngh n chuyn Singapore an ton thot khi tay ca nhng ngi cng sn.
Th nhng chng ta khng nhn thc r lm rng lnh t ca PAP ngh ti chuyn chia s
cng vic lo li t nc Malaysia. iu ny chng ta xem l kh c th chp nhn c bi
Lin hip mnh t tay lo li ly t nc ca mnh.

Hai tun sau khi tr v Singapore, ti vit mt bc th gi ngi Robert Menzies tm tt

nhng kh khn trong vic lm cho mt x hi a chng tc nh Malaysia pht trin tt p.
Trong th ny, ngy 20/4/1965, ti trnh by tnh th m cc ng nghip v ti nhn
nh c vo thng 4/1965. Chng ti cm thy rt r rng nu mi vic c nh by gi, tt s
c chuyn khng hay xy ra.

Tr li ca Menzies vo thng 5/1965 c tnh cht ng h nhng cng th hin y cn nhc:

Ti c th cam oan vi ng rng ti mun thy, v li ch ca tt c chng ta, mt gii php

thn thin v hp l, mt gii php ti dm chc s gip Malaysia tr thnh mt cu trc sinh
ng v an ton. Cng lc , ti mun nhn mnh n s nhn ni nh mt bn ng lun lun
c mt bn cnh cc nng lc tuyt vi ca ng.

Ti thy khng cn phi ni vi ng rng, nu nh hng ca ring ti m c c tm quan

trng, th ti khng c c bt k xt on trc no c, v nht thit khng ngi khc
ngh rng c v nh ti lm vy.

ng tha nhn chnh ph c s kh thuyt phc c c tri ca mnh l do ti sao h nn

bo v mt chnh ph Malay vn ang n p nhng ngi khngMalay nhng ngi
khngMalay sn lng gia nhp Lin bang c mt hin php a chng tc m Tunku v
Razak ng ti London vo thng 7/1963.
40CHIN DCH NT LEE CA UMNO

Bn di nhng trao i ngy cng gay gt gia Singapore v Kuala Lumpur l cuc xung
t su xa v cng hn gia Tan Siew Sin v Keng Swee. Tan toan tnh ngn chn tin b kinh t
ca Singapore, v iu ny th hin r qua vic cp chng nhn tin phong. y ban pht trin
kinh t Singapore (EDB) phi trnh Kuala Lumpur ph duyt n ca cc nh u t tng
lai trn hn o ny xin c cp chng nhn tin phong, vn s cho php h c hng quy
ch min thu t nm n mi nm. Nhng trong sut hai nm nm trong khi Malaysia, ch
c 2 trong 69 n l c duyt, mt trong hai giy php li km theo qu nhiu hn nh
nn n gn nh mt li t chi. cn tr Singapore hn na, ngy 16/2, Tan cng khai
khuyn cc nh cng nghip hy tham kho kin chnh ph trung ng trc khi u t vo
Singapore nhm trnh tnh trng tht vng v hiu lm do gi nh v tnh ton sai. ng ta li
cn ni thm rng cc bo m do chuyn gia ( Singapore) a ra khng c lun lun l kh
thi.

Khng tha mn vi chuyn ngn chn chng ti, Tan cn mun chim lun ton b hn
ngch dt ca chng ti. Chnh ph lin bang t ra hn ngch vi vc v qun o may sn trong
khi h thm ch chng c xng sn xut no c. Trong khi , ba nh my dt ca Singapore
bt buc phi gim bt gn 2.000 cng nhn. Keng Swee ni mt cch ma mai rng Singapore
ang b i x khng phi nh mt tiu bang thnh vin ca Malaysia m nh mt i th nguy
him cn h gc bng bt c gi no. Chnh ph trung ng mun s dng hn ngch ca
Singapore thit lp mt cng nghip dt may ti Malaysia trong khi li tc i c hi kim li
c vic lm ca bao nhiu cng nhn ngnh may Singapore ang b tht nghip. Cui cng,
di p lc t nh ca Antony Head, Kuala Lumpur phi ch tr li hn ngch cho
Singapore. n lc th Keng Swee tin rng khng nhng chng ti s khng th c c mt
th trng chung, m Tan s cn tm cch thu ht tt c cc u t cng nghip qua Malaya bt
k cc nh u t mun g. ng ta cm thy tht vng ht sc.

Keng Swee ghi li iu ny nm 1981 nh sau:

Tan Siew Sin ch thn quy ri chng ti. Tan rt ght Singapore v k vi ng Lee.
ng ta xem PAP l mi e da cho s lnh o ngi Hoa ca MCA trn bn o (Malaya) v do
khng mun Singapore thnh cng. H (cc B trng thuc ng MCA gm Tan v Lim
Swee Aun) hnh ng vi nim tin xu xa. V l l do ti sao chng ti li trong Lin
bang Malaysia lu chng no, th chng ti li cng nghi ng tnh ng n ca nhng chuyn
mnh lm chng .

Th ri Keng Swee cp ti mt cuc ni chuyn gia ng vi Lenard Rist, chuyn vin ca

Ngn hng Th gii ang t vn cho cc chnh ph Malaysia v Singapore v th trng chung.
ng ny tng khuyn co rng n phi c thc thi qua cc giai on lin tin.

Keng Swee hi: Gi s ng ta (Tan) khng chu vo cuc v th trng chung khng t
c bc tin no th iu g s xy ra?

Rist tr li: Trong trng hp , tha ngi B trng, khng ch th trng chung s b
nguy him; m ton b khi nim Malaysia cng gp nguy c lun.

Keng Swee tan mng hon ton. Mc d ng chng vic chng ti tham gia vo cuc
tuyn c nm 1964 ti Malaya, nhng gi y ng tha nhn vic nh chng ti, bi vic
cho php chng ti tp hp c d lun chnh tr, mt iu c th hm bt nhng vic lm
thi qu ca chnh quyn trung ng. ng t b mi hy vng hp tc, khng cn mong i
iu g tt p t Malaysia na. M ng cn e ngi s gp nhng gay go bt tn na. Ni su ca
ng ta khin Chin Chye quyt tm to mt i trng vi s c on ca trung ng. S c
ca Tan l mt trong nhng l do chnh khin chng ti phi vn ng qun chng trn cng
khp Lin bang.

Vn chng tc lm lu m mi iu khc. Trong mt k hp ca quc hi lin bang vo

thng 11/1964, Tin s Lim Chong Eu, i biu Quc hi v l lnh t ca ng i lp Dn ch
Thng nht (UDP) tr s chnh Penang, by t lng i ngi ca ng vi ti v hai v bo
lon chng tc m chng ti gnh chu ti Singapore. ng ni ng cng tri qua chuyn
ri. T m t ca ng v nhng ri lon ti Penang trong thp nin 1950, ti nhn ra nhng g
Albar v nhng ngi Th Nh K ca ng UMNO p dng Singapore l mt phng php
tng qua th nghim. Cnh st v qun i vy quanh, ng thi c mc cho cc tay bo
lon Malay thng l cc nhm v thut (bersilat), bn c n v cc tay gng-t c t do
honh hnh. Mt khi cung vng dng cao, v c mt s ngi Hoa phn ng li, th ngay
c mt ngi Malaysia bnh thng cng nhp bn lun. Khi ngi Hoa nh tr, h lin b
cnh st v qun i dp ngay: lut php v k cng c thi hnh chng h, ch khng
phi ngi Malay. Kt qu l dn chng tr nn r v nht nht.

Chng ti thot khi th i u vi ngi cng sn ri chm trn nhng tay k th sc

tc Malay cn ti t hn. Chng ti phi tm cch i u li gung my rn e thng qua cc
v bo lon chng tc nh vy, vi bao cnh ngi Hoa b git v b tt nguyn mi khi h dm
c gan chng li s thng tr ca ngi Malay. Chng ti quyt nh cch phng v hay nht l
lin kt cc phe i lp ti tt c cc tnh thnh trong Lin bang thnh mt mng li, khi
bo lon n ra ti mt thnh ph ln s ko theo bo lon ti nhng ni khc ti mt mc m
cnh st v qun i s chng th no ng ph c, v mi chuyn s tr nn m v ln xn.
Do , chng ti tin hnh vn ng nhng ngi au kh c th cng nhau gn b cho cng
cuc chng e da ny. Nu chng ti c th tm ra nhng ngi nh th Sabah v Sarawak
ln ni a, th ngi Hoa Kuching, Sibu v Jesselton (gi c i tn l Kota Kinabalu)
cng s bo lon theo, v bt k da dm chng tc no ca Kuala Lumpur cng s rc ly ci
ha l lm Malaysia tan r.

Cc vn ng ca chng ti khng trnh khi b . Vo ngy 24/4/1965, Tunku a ra bi

pht biu rng mnh ang c nhng k hoch lin kt cnh i lp li. ng bit nhng ngi
khngMalay ang kt hp lc lng i mt Malaysia a chng tc, chng li mt Malaysia
ca ngi Malay, v ng ngh ti l ngi cm u. ng cnh co: Th nhng, dn chng phi
nghin cu con ngi ny trc khi trao tri tim v khi c ca mnh cho bt k mt hnh ng
no nh vy. Lin hip v ng Lee Kuan Yew hp tc vi nhau v Malaysia, nhng chng ti
thy kh c th tip tc c na ri. Tunku c l do ng lo u. Cc ngh vin i lp trong
quc hi lin bang ang ngy cng tr nn cht d khi nghe thy nhng bi pht biu c tnh
cht k th chng tc ca Albar v cc nh lnh o tr ca UMNO. Tin s Lim Chong Eu ca
ng UDP Penang, hai anh em nh Seenivasgam ca ng Nhn dn Tin b (PPP) ti Perak,
Ong Kee Hui v Stephens Yong ca ng Nhn dn Thng nht Sarawak (SUPP) v Donald
Stephens v Peter Mojuntin ca T chc Pasok Momogun Kadazan Thng nht (UPKO) ti
Sabah u c nhng ngh lin kt vi PAP.

Tin trnh ny xy ra vo thng Ging khi Tin s Lim, ri Stephens n gp ti. Cha c cuc
hp no trong c hai ln y t c trn vn iu g. Tin s Lim mun ti lm ch tch hip hi
ngi tiu dng ca ng khai sinh ra mt mt trn thng nht rng ri bao gm tt c cc
ng phi phi k th sc tc ti Malaysia. Ti t chi. Nu chng ta hp tc vi nhau, iu
phi c lm cng khai, ch khng phi kiu lp l thng qua mt hip hi ngi tiu dng,
bng khng chng ta s nh mt s tn nhim. Stephens ngh tch khi Lin hip, bn thn
ng cng t b chc v B trng s v Sabah trong chnh quyn Lin bang, v cho cc thnh
vin UPKO ca ng t chc khi ni cc Sabah chun b cho k tuyn c sp ti ca tiu bang
ny. ng mun PAP hp nht vi UPKO trc, gip ng ginh c phiu ca ngi Hoa ti
cc thnh ph, v do m bo cho ng th a s trong Quc hi bang Sabah. Thn sinh ca
ng l ngi c, m l ngi Kadazan; ng l mt nh bo to con, lch s, ham vui, ng c c
mt t bo ti Sabah. ng lm tng y vin (chc v mt thuc a t tr tng ng Th
tng) cho n khi gia nhp chnh quyn lin bang. ng l con ngi nng lc nht trong s
nhng ngi Kadazan cng thi. Nhng ng li khng quan tm lm ti k hoch rng ln ca
ti v mt mt trn thng nht c s tham gia ca nhng ng i lp khc.

Mc d c nhng bc khi u khng my thun li, ti vn gi th cho cc B trng:

Nu chng ta l dp ny, th c th phi mt my nm na chng ta mi c th kim li

c c hi qu tt nh vy lin minh cc lc lng trong Malaysia li c. Mt khc, vic
tin hnh lin minh cc ng phi phi sc tc nh vy phi c ngha l mt s i lp rng ln
ca nhng ngi khngMalay chng li khi chnh ph Lin hip do nhng ngi Malay trong
UMNO lnh o. Mt khi c h ho v mt hip c nh th v mt phn ng dy chuyn
khi ln trong tm tr ca mi ngi, chng ta c th chc rng cuc u tranh s nhanh chng
tr nn quyt lit v rng ln.

Khi UMNO c x vi chng ti nh ch th v r rng s khng chu hp tc vi chng

ti, th tr hon mt quyt nh nh vy l lng ph thi gian. Trong chng mc c lin quan ti
UMNO, cuc chin cn tip tc, v tr phi chng ti tp hp c sc mnh i u, bng
khng UMNO s c i theo con ng ca h.

Vo ngy 12/3, cc lnh t i lp Malaysia gp Chin Chye, Raja v ti ti Sri Temasek

Singapore, v ln na vo ngy 1/3 Nh khch Singapore ti Kuala Lumpur; ti y, Stephens
n bng xe cng v c gn c v mt v s i km. Chng ti ngh ng ta kh can m lm
vic ny, cho n khi Tunku a ra li pht biu vo ngy 24/4 lc chng ti suy din rng
chnh Stephens tit l k hoch ny ca chng ti cho Tunku bit. Chng ti quyt nh phi
tht cn thn v c Lee Khoon Coy cng Eddie Barker (ng ny l bn c ca ti v cng l
ngi cng gp vn trong cng ty Lee & Lee, khi y ang l B trng T php) n Sarawak v
Sabah nh gi tnh hnh ti nhng ni ny. H tr v v thuyt phc chng ti rng khng
nn m cc chi nhnh PAP ti Sarawak. Ngi Hoa y rt khuynh t y nh thi ca ng
Barisan ti Singapore; h cng ang cn bt mn v b tng ba vo Malaysia v vic PAP tip
tay khai sinh ra lin bang ny. Ti Sabah, chng ti d kim c s ng h ca ngi Hoa v
m cc chi nhnh ti y c, nhng chng ti phi hnh thnh th lin minh vi ng UPKO
ca Stephens, mt ng c ngi Kadazan chim a s ng h. Ti quyt nh khng trc
tip vn ng ti ng Malaysia m lm vic vi cc lnh t i lp hin ti . Chin Chye
mi h n Singapore vo ngy 8/5. Stephens vng mt, nhng lnh t ca cc ng UDP, PPP
v SUPP ca Sabah v ng Machinda ca Sarawak c n d v cng k vo mt bn tuyn b
ku gi cho mt t nc Malaysia ca ngi Malaysia:
 Mt t nc Malaysia ca ngi Malaysia c ngha l mt t nc khng v ch quyn, s
thnh vng v li ch ca bt k mt chng tc hay cng ng ring r no. Mt Malaysia ca
ngi Malaysia l mt phn ca Malaysia ca ngi Malay, mt Malaysia ca ngi Hoa, mt
Malaysia ca ngi Dayak, mt Malaysia ca ngi n hay mt Malaysia ca ngi Kadazan,
vn vn. Li ch chuyn bit v hp php ca cc cng ng khc nhau phi c tn trng v
khuyn khch trong khun kh quyn hn, li ch v trch nhim tp th ca tt c cc chng
tc.

Xu hng ngy cng tng ni mt s nh lnh o l cng khai ku gi ch ngha dn tc hp

hi, nhm li cun s ng h, khin h dn dn i n ch gn nh khc t khi nim mt
t nc Malaysia ca ngi Malaysia Nu dn chng b bi xch v kt n l khng gi lng
trung thnh chng tc bi h tm ra c s chung cho hnh ng chnh tr cng vi nhng
ngi Malaysia thuc cc chng tc khc, th ci t nhn l mi quan tm ti mt Malaysia ca
ngi Malaysia tt s rt ng ng.

Bn tuyn b kt lun :

Mt Malaysia ca ngi Malaysia l mt cuc u tranh xng ng bi ch c mt t nc

Malaysia nh th th mi c c tng lai sng sa v ng hong cho tt c nhng ngi
Malaysia. Chnh trn tinh thn v k vng ny m chng ti, nhng ngi k tn di y, ku
gi mi ngi dn Malaysia hy ng h cng c ny.

Mc d trong sut thi gian ny ti thng khng c mt, lc d Hi ngh thanh nin X hi
ch ngha Bombay, ri sang ving thm Lo v Campuchia, nhng UMNO vn khng quyt ti
l k xi gic ng ng sau cng c, v tn cng ti kch lit. Albar v t Utusan Melayu
c nhng li l buc ti ngng cung hn. Tc gin v mt bi bo ng trn t London
Observer, Albar gi mt th ng n cho Dennis Bloodworth, phi vin Vin ng ca t bo
ny, vo gia thng 4. Th ny c ng trn t Utusan v c on nh sau:

Nh ng cng bit, ngi Malay ang gp mt thi k kh khn ti Singapore v gi y

ang b ng PAP p ch. Lee Kuan Yew ang lin tc thch thc tnh cm dn tc ca h bng
nhng tuyn b khiu khch, mc d vy, khng phi chnh ngi Malaysia gy ra nhng
cuc bo lon vo nm 1964. Nhng cuc bo lon l do nhng k kch ng thuc loi mt
v, nhng k thm ch c l ang n lng ca Lee Kuan Yew. Ch tm ca Lee l to ra hn
lon ti Singapore chnh vo lc m ngi Malay ang t tp lm l mng ngy n sinh ca
ng Mohammed, nhm lm cho th gii c n tng rng ngi Malay b nh hng ca
Indonesia.
 Ti quyt nh kin ng ta v ti bi nh nhm chn ng nhng lun iu qu ng , v
cc lut s ca ti hi kin ca mt lut s hng u London. ng ny khng nh l
mt li ph bng, v khi Albar cng Utusan t chi xin li v rt li li ni, cc c vn php lut
ca ti n kin h. Trong cc chng l ca mnh, h gii thch r hm ph bng nm
ch mun ni ti l mt k o c gi, mt k th, mt k phn bi i vi qu hng mnh,
mt ti nhn c trch nhim i vi cc ri lon v tai bin do bo lon, dn n thng tch v
t vong cho dn chng, v v ti khng ng l Th tng ca Singapore.

Trong v kin ny, ti cho trch mt bi ca t Utusan ng vo ngy 25/3/1965: Lee b

buc ti l k th ca Malaysia v l mt v ca Indonesia. PHI BC QUA XC CHT CA TI
TRC ALBAR Tuan Syed Jaafar Albar, tng th k ca UMNO Malaya ti qua t co
Th tng Singapore, ng Lee Kuan Yew, l k th ca Malaysia v l gin ip ca Indonesia.
Ti cng trch mt bi ng vo ngy 27/3: Albar t co Kuan Yew l gin ip ca cng sn
Th tng Singapore, ng Lee Kuan Yew, gin ip ca cng sn v chnh quyn Jakarta, c ch
tm xu xa l ph hoi t nc Malaysia v kch cho ngi Hoa v ngi Malay chng li
nhau.

Gi y tt c nhng li l y u s c ta xem xt, nn h tr nn thn trng hn. (Nm

1966, sau khi chia tch, Albar v t Utusan ng xin li trc ta thng qua cc lut s ca
h v chu mi n ph.)

Ti khng ch dng l l p vo d tm ca Albar, m li l ca ti cng cn t c s

ng tnh ca cc nh lnh o th cp ca UMNO. Trc s sng st ca Albar, b th UMNO
Perlis, bang cc bc ca Malaysia, nng nhit cho n li tuyn b ca ti, bng cch nhc
li lp lun ca ti rng cc c quyn dnh cho ngi Malay s ch c li cho mt nhm nh
nhng ngi c tin ca, trong khi iu cn thit l lm sao cho i a s ngi Malay chn lm
tay bn nng thn gia tng kh nng kim tin.

Th ri Razak tn cng ti v mt pht biu ti cha tng ni v cng tng ph nhn

mt pht biu nh th y l ngi Malay khng phi l dn bn a ca t Malaysia. Sau khi
cho rng li ni nh vy l c tm v him c, ng a ra ti hu th rng chnh ph Lin
hip s khng lm vic vi ti na v nu dn chng Singapore mun duy tr quan h vi
chng ti, h phi tm mt nh lnh o khc, mt ngi thnh thc. Hai ngy sau, mt nhm
thanh nin UMNO ti Kuala Lumpur t hnh nm ca ti, v vo ngy 16/5, mt nhm khc
vy quanh Vin Ngn ng, ni sp din ra i hi ca UMNO. H mang nhng biu ng bng
ting Malay nh Hy nh ch Hin php Singapore, Hy nht Lee Kuan Yew li, Bp cht
Lee Kuan Yew , v khi Tunku n, h la ln: Hy nht Lee Kuan Yew li, Hy nht Lee Kuan
Yew! Ti cuc hp, nhiu i biu i tng giam ti, nhng Ismail bo: "y khng phi l cch
lm vic Malaysia. Chng ta phi hnh ng theo hin php. Tunku sau m t pht biu
b gn cho ti rng ngi Malay khng phi dn bn a l u tr, m qun rng ti cha h pht
biu nh vy bao gi.

Tan Siew Sin mt ln na cnh co chng ti rng Singapore khng th t mnh lm vic g
mt mnh c. Ti yu cu h nh cho l Singapore khng th t thn tn ti c. Ngay c
vic ly khai khi Malaysia cng khng th xa tan s tht l cha ti 1,5 triu ngi Hoa
ang b trn ngp trong khi hn 100 triu ngi Malay khu vc ny. Sau chuyn ving thm
New Zealand v c tr v, ti tr li rng chuyn ly khai l khng bn ti na, nhng iu
ny cng khng c lu n, v t Utusan Melayu thut li rng vo ngy 24/5, Albar
mt ln na hi thc Ismail c hnh ng chng li ti:

Nu Lee Kuan Yew tht s l mt con ngi, ng ta khng nn pht biu quanh co v nn
can m ni thng ra l Ti mun ly khai khi Malaysia bi v ti khng hi lng. ng ta gia
nhp vo Malaysia vi ci nhn cnh gic v Malaysia ngy nay cng chnh l Malaysia m ng
ta ng h. Ti sao trc ng khng phn i i? Ti sao ti by gi ng ta mi hi tic?
Ti sao? Albar cao ging hi. Nhng ngi nghe ng tr li: Bp cht Lee i, bp cht Lee, v
nhiu ting khc la ln: Hy bt Lee v p hn nh p lng vy. Dato Albar mm ci mt
lt ri tr li: Hy tht to hn na Tin s Ismail c th nghe c s gin d ca nhn dn.
Ti mun chc chn rng mi ngi u nghe thy s gin d ca nhn dn.

Albar s dng li k thut m ng ta dng Singapore trc thi bo lon nm 1964.

Ngy hm sau, t Utusan cho ng mt bi trch li ca ng b UMNO bang Selangor, tiu
ca bi l: Lee Kuan Yew l k th ca nhn dn Malaya, v mt t bo khc bng ting Malay,
t Berita Harian, cng tng thut rng ng b UMNO bang Perak t co ti l mi e
a nguy him nht cho an ninh ca x s. Bn h h nhau kch ng.

Cc cuc tn cng nh vy t ti cao khi Tin s Mahathir bin Mohammad, mt ngh vin
thuc ng UMNO (sau ny l Th tng Malaysia), tuyn b ti quc hi lin bang rng PAP
thin v ngi Hoa, theo cng sn v tch cc chng ngi Malay, da vo l do l Singapore
vn theo ch ngha a ngn ng trong khi li i bi vi ngn ng quc gia, v Ti mt s n
cnh st, ting Hoa l ngn ng chnh thc, v cc tuyn b u bng ting Hoa. Cc trng
quc ng, ng ta ni, b i x tn t trn hn o ny, v mi cho n gn y cng ch c
dnh cho nhng tin nghi rt ti thiu. V cng nghip, chnh sch ca PAP khng ch khuyn
khch ngi Malay tr thnh nhng ngi lm cng, m cn c vic ngi Malay khng c
dnh cho nhng phng tin m u t na. Mahathir pht biu iu ny khi bn ci v bi
din vn ca Yang diPertuan Agong, quc vng.

Ngy hm sau, ti c mt bi pht biu quan trng nht trong i ti ti quc hi lin
bang trc mt c ta th ch v cng thng, bao gm rt ng cc ngh vin Malay hng
ngy b Utusan nhi nht lun iu tuyn truyn chng PAP, chng Lee Kuan Yew, chng ngi
Hoa sut mt nm qua. Ti ngh mt tu sa by t s ly lm tic rng din vn ca nh
vua khng xc quyt li vi c nc rng s vn tip tc tin bc ng theo hin php dn
ch ca mnh hng n mt t nc Malaysia ca ngi Malaysia. Ti trch dn: Chng
ta cng ang ng trc nhng mi e da t bn trong nc. Ti hy vng Tunku s gii thch
ngha ca cu ny. Ti c ni vi ng li oan chc nh th ny: Chng ti c quyn li thit
thn vi ch ngha lp hin, vi s trung thnh bi chng ti bit rng ngay t trc khi
chng ti gia nhp Malaysia nu chng ti kin nhn, nu chng ti kin nh, hin php ny
phi c ngha l mt t nc ca ngi Malaysia s hnh thnh.

Th nhng din vn ca Tin s Mahathir m ch rng iu c th s chng bao gi c. Ti

trch nhng g ng ta pht biu hm trc ni v ngi Hoa Singapore: H chng bao
gi bit n lut tc39 Malay v khng th chu ng ni ngh rng nhng ngi b h
qu lu di chn gi y s v tr cai tr h. Cai tr h? Ti vch ra s khc bit gia bnh
ng chnh tr v cc c quyn nng cao ngi Malay v mt x hi v kinh t. Ti chp
nhn chuyn c quyn, nhng nu nhng dn tc khc ca Malaysia khng c hng bnh
ng chnh tr vi ngi Malay, th khng cn g Sukarno v cuc chin i u ca ng ta mi
bp cht c chng ta u. Vy bn hin php trong tay phi, ti ni: Mt khi bn nm ci ny
vo la v ni Th l xong, iu c ngha l bn lm iu t lu ri; v lch s l
mt tin trnh di khng ngng ngh. Ti ni Albar mun chng ti rt lui v ph mc bn b
Sabah, Penang, Malacca v nhng ni khc na trn t Malaysia trong bn tay sinh st ca
UMNO; chng ti s khng lm nh vy du.

Ti p tan li co buc chng ti thin trng ngi Hoa. Nu chng ti ng h mt Malaysia

ca ngi Hoa, chng ti khng th li cun c s ng h ca a s, bi ngi Hoa ch chim
42% dn s. Nu ti c i khp ni ni v ngi Hoa nh nhng g Albar ni v vai tr l
ngi Malay d u ti cng l ngi Hoa th iu s dn chng ta i v u? Tri li,
ti lun nhc nh dn chng rng: Ti l mt ngi Malaysia, ti ang hc ting Bahasa
Kebangsaan (quc ng) v ti chp nhn iu 153 ca hin php (ni v cc c quyn dnh
cho ngi Malay).
 n phn cm xc nht trong bi din vn ca mnh, trong ti by t s thiu tha
ng trong cc chnh sch ca UMNO, nn ti quyt nh pht biu bng ting Malay. Mc d ti
khng gii ting Malay nh ting Anh, nhng cng lu lot khng thua nhng i biu quc hi
khngMalay khc. Ti ni rng trong khi ti chp nhn ting Malay l ngn ng chnh thc duy
nht, ti vn khng thy n c th gip nng cao a v kinh t ca dn chng ch no. iu
s c ngha rng sn phm ca ngi nng dn Malay s c gi hn, rng anh ta s c hng
nhng mc gi thun li hn chng? Liu anh ta s c hng nhng tin ch tt hn do
chnh quyn mang li khng? Ti ni thm rng nu chnh ph Lin hip khng c nhng gii
php ch thc cho cc vn kinh t hin nay, th chnh ph khng nn bp nght i lp. Bi
v chng ti ang c mt gii php khc, v n s hu hiu: Trong mi nm, chng ta s vun
bi mt th h ngi Malay, c hc, c hiu bit v cc k thut khoa hc v qun l cng
nghip hin i.

Ti y, ti trch dn li ca Tin s Mahathir pht biu trc :

D nhin, cn phi nhn mnh rng c hai loi ngi Hoa nhng ngi ng h MCA l
nhng ngi Hoa my i sng v lm vic chung vi ngi Malay v dn tc bn a khc,
v mt loi ngi Hoa xa cch, ch k, ngo mn, in hnh trong s ny l ng Lee. Loi ngi
Hoa th hai ny sng trong khung cnh thun ty Hoa, trong ngi Malay ch tn ti mc
ti i a phn trong s h cha tng bng qua ng (ni Singapore v bn o Malaya).
H tht ra trc ht l nhng ngi Hoa hi ngoi, xem Trung Quc nh l trung tm th gii
v Malaysia l mt x th yu rt ngho.

Ti ni tip: iu c ngha l g, tha ngi ch ta? Chng khng phi l nhng li tht ra
trong lc vi v, chng c bin son, c chun b v c c ln mt cch thnh khn, v
nu chng ta rt ra nhng hm ng t , cu tr li n gin s l: Malaysia s khng phi l
quc gia ca ngi Malaysia. Ti ni, c ni nh vy, th by gi chng ta bit ri y.

Cn v chuyn ngi Malay ch tn ti mc ti i, ti ni rng chnh Tunku thng

pht biu trc cng chng v cng nh trong ch ring t rng ngi Hoa giu v ngi
Malay ngho, nhng ti dng mt s v d n gin lm sng t mt vi im, vn dng
ting Malay. Cc c quyn v ting Malay quc ng chng phi l cu tr li cho vn kinh t
ny. Nu trong s bn triu ri ngi Malay cng ba phn t triu ngi Iban, ngi Kadazan
v cc dn tc khc na, chng ta bin c 0,3% s thnh c ng trong cc cng ty, liu
chng ta c th gii quyt c vn ngho i ca ngi Malay khng?
 Lm th no ngi dn qu Malay tm c cch bc c vo x hi hin i ha
ny? Bng cch tr thnh ti t ca con s 0,3% gm nhng ngi c tin thu h lau giy, m
ca xe chng? D nhin, c nhng ngi Hoa triu ph, c xe hi to, c nh rng. To ra c
vi ngi Malay triu ph c nh cao ca rng th c phi l cu tr li khng? Lm th no m
vic thuyt phc mt ti x xe but ngi Malay rng anh ta phi ng h ng ca gim c
ngi Malay (UMNO) v bo nhn vin sot v xe but ngi Hoa l phi tham gia vo mt
ng khc ca ng ch ngi Hoa ca anh ta (MCA) lm th no m vic ci thin c
mc sng ca anh ti x ngi Malay v anh sot v ngi Hoa vn u l cng nhn trong
cng mt cng ty?

Nu chng ta c nh la lm cng chng tng rng h ngho bi v khng c nhng quyn

dnh cho ngi Malay hay bi v cc phe i lp chng li cc quyn dnh cho ngi Malay,
chng ta s i c ti u? Cc ng c cho dn chng ni lng qu tin rng h ngho bi v
chng ti khng ni ting Malay, bi chnh quyn khng vit ting Malay, tt anh ta s ch i
mt iu thn k xy ra vo nm 1967 (thi im m ting Malay s tr thnh quc ng chnh
thc duy nht). Lc tt c chng ta u khi s ni ting Malay, th anh ta s c mt mc sng
kh hn, v nu iu khng xy ra, th chuyn g s xy ra? Cng lc , mi khi c mt tht
bi trong chnh sch kinh t, x hi v gio dc l cc ng quay li ni, , bn ngi Hoa, ngi
n v nhng dn tc xu xa khc ang chng cc quyn dnh cho ngi Malay. H khng chng
li cc quyn dnh cho ngi Malay. H, nhng ngi Malay, u c quyn, vi t cch nhng
cng dn Malaysia, vn ln tm cao trong o to v gio dc m cc x hi c tnh cnh
tranh hn, x hi phiMalay, ang c. l nhng g nn lm, c phi khng? ng nui dng
h bng th l thuyt ngu dn rng tt c nhng g h phi lm l ginh ly nhng c quyn
Malay cho mt s t ngi Malay no v vn ca h s c gii quyt"

Trong tranh lun chnh tr ca Malaysia t trc ti nay, ngi ta cha tng c nghe
nhng lp lun nh th, c a ra bng nhng ngn t kinh t v x hi rt thc t, bnh dn
v bng ting Malay. PAP a ra cng khai nhng vn ct li v bc xc, theo mt cch
thc hp l vch trn s phin din trong lp lun chnh tr ca UMNO, rng bi v cc nh
lnh o Malay (phn ln l cc nh qu tc v tng lp u t c hc) lm vic chung vi cc
nh lnh o ngi Hoa (phn ln l nhng thng nhn thnh cng) v cc nh lnh o n
(phn ln l nhng nh chuyn mn), nn tt c u s tt p.

l bi din vn bng ting Malay c ngha nht ca ti t trc ti nay, v ti pht

biu n trc c ta l nhng i biu quc hi ngi Malay, nhiu ngi trong s h i din
cho cc vng nng thn, v trc m ng ngi Malay ng cht nch hnh lang. Ti ni
m khng h c bi vit sn, v do vy n gy c rt nhiu n tng cho mi ngi. Lc
ti ang pht biu, c mt s im lng n rn ngi. Bu khng kh tht si ng.

Hai mi nm sau , trong dp k nim ngy c lp ca Singapore, Eddie ni v ti

trong mt cuc phng vn: ng ni sut na ting ng h. c khong trn di 500
ngi trong Hi trng v trong hnh lang, nhng bn vn c th nghe c ting cy kim ri.
Ti ngh nu h hoan h c, h tt s lm. Nhn li, ti ngh chnh l giy pht Tunku v
cc ng s ca ng ngh tt nht l nn cho Singapore v ng Lee ra i.

ng s ngi Malay trong ni cc ca ti, Othman Wok, cng c mt hi trng. ng nh

li: Hi trng im phng phc v chng mt ai nhc nhch. Cc B trng ca chnh quyn
trung ng tht ngi xung gh n ni ch thy trn ca h l ln khi mt bn. Cc ngh vin
bnh thng th c nh ang xut thn. H c th hiu c tng li tng ch. l mt bc
ngot. H cm nhn ra rng Lee qu l mt tay nguy him, mt ngi m ngy no c th
tr thnh Th tng Malaysia.

Ti khng c nhng o vng nh vy. Trong mt thi gian, rt di, Malaysia s khng th c
mt Th tng ngi Hoa u.

Ngi Malaysia hin nay khng ng chuyn ti, mt k c cho l mt tn ngi Hoa mang
t tng dn tc hp hi v quyt chng li ngi Malay, li ang ni bng ting Malay m
khng h c t m sc ting Hoa no nh phn ng ngi Hoa khc vn mc phi. Ti c
sinh ra v ln ln ti Singapore, ni th ting ny t khi cn nh. Ti c th truy ngc t tin
ca mnh n ba i u l ngi Singapore. H c nhng ng gp ln cng khng km g
bt c ngi Malay no ang c mt trong hi trng ny. V ti ang ng bn cnh h, ch
khng phi chng h. Ti mun ci thin s phn ca h.

Tunku v Razak trng c v khng vui. Ti ang chm trn vi h trn chnh mnh t Malay
ca h v ang tranh th s ng h mt cch ha bnh bng nhng l lun trong mt cuc tranh
lun cng khai. Ti khng phi lo lng v nhng ting ku la lm dng v ch bai the th, m v
thm ch cung n ca h. Ti c th gi vng c lp trng ca mnh. Nu c php tip
tc, ti c th bt u chinh phc c mt s ngi Malay. H c th thy rng trong s cc v
dn biu i m chm Haji ca nhng v tng hnh hng sang tn Mecca, c nhng ngi
ang gt g ng khi ti vch ra rng chuyn n thun ly ting Malay lm quc ng s
khng ci thin s phn kinh t ca h c. H cn phi c nhng chng trnh thc tin
hng vo cc lnh vc nng nghip v gio dc.
 Bi din vn dy ln s bt an ni cc nh lnh o chnh ph Lin hip v cc ngh
vin n ni, tri vi trnh t ngh s, vin ch tch H vin quyt nh khng cho ti tr li
nhng kin phn bin. l mt n tr a gin tip cho hiu nng s dng ting Malay ca
ti. Thay vo , ng mi Razak, th vo ch ca Tunku, ln kt thc bui tranh lun. Razak
tun ra mt bi din vn l th y nhng li co buc: ti ang to ra hn lon v u lo, nhng
mong c xut hin nh mt lnh t cu ri cho t nc. Ti l mt chuyn gia to ra
nhng tnh hung khng h c. Ti bp mo s thc v gieo cc mi nghi ng trong lng
cng chng. Ti mu chia ct t nc ra lm i mt Malaysia ca ngi Malay, v mt
Malaysia ca Lee Kuan Yew. Razak cc k cay ng khi kt lun rng: H su phn cch
PAP v chnh ph Lin hip gi y qu r rng. PAP c ngha l Chia ly v Hy dit.

Ti khng ng din vn ca ti ng vai tr ct li trong quyt nh ca Tunku l cho

Singapore ly khai khi Malaysia. Mi hai nm sau , nm 1977, trong tc phm Looking Back
(Nhn li), Tunku vit: Git nc cui cng lm trn ly chnh l bi din vn ca ng Lee
Kuan Yew c ti Quc hi, lc ng ta ngh tu sa kin cm n quc vng v bi pht biu
ca ngi hi thng 5/1965. ng ta a ra nhiu vn lm ri lon s n nh t tng ca
cc dn biu H vin thuc loi n ha nht. ng gi tng ti mt bn, c li ghi rng:

ng Lee Kuan Yew

Ngi bn ht mnh cho s thnh lp t nc Malaysia v thm ch cn ht mnh hn
na n c chia tch.

Vi li thm hi tt p,

Tunku Abdul Rahman, 26/5/77

Nm nm sau, 1982, Tunku ni vi tc gi ca mt quyn sch v Singapore: ng ta (Lee

Kuan Yew) ngh mnh cng chnh thng nh ti vy trong vai tr mt nh lnh o ca Malaya
bi ng ta ni ting Malay hay cn hn c ti na. Ti khng ni ting Malay hay hn c Tunku
u. Thm ch c nh vy i na ti cng vn khng phi l ngi Malay v khng th tr thnh
nh lnh o ca Malaysia c. Nhng khi nghe ti vo ci ngy y quc hi, ng nhn ra
rng ti lm cho ngay c nhng ngh vin bnh thng cng hiu c v tn ng ngh
ca ti. iu l khng th chp nhn c.
41I TM MT T NC MALAYSIA CA NGI MALAYSIA

Bu khng kh tranh lun ti k hp quc hi lin bang lan truyn mt cch t nhin sang
Hi ngh on kt Malaysia, t chc mt tun sau ti Singapore. Vo mt sng Ch nht nng
m, ngy 6/6/1966, ti Nh ht Quc gia, mt nh ht kiu khn i vng cung, c mi dm nh
ra, nhng khng c tng bao quanh, 3.000 ngi ngi y trn gh v ng cht trn sn
c. l mt cuc mttinh vui v v si ni. Sau khi nhng u lo khng ni ra ca h c biu
l r trong k hp quc hi, cc nh lnh o ca nm ng chnh tr ti Malaya, Singapore v
Sarawak cm thy nh ci b c cc c ch, v h pht biu tht thoi mi v cc vn
nh chng tc v x hi a chng tc, nhng ti m mi ti nay b coi l king k.

Hi ngh ny do Chin Chye coi sc. Mc du khng phi l mt din gi ln, ng pht biu
vi lng tin vng chc trong din vn khai mc ca mnh rng:

"Hi ngh ny m u cho mt cuc thp t chinh ku gi s on kt thng nht gia cc

chng tc, truyn b cc quyn c bn ca mi chng tc cu thnh x hi a chng tc ca
chng ta. Sc mnh s thng nht tt c cc chng tc chng ta thnh mt nc Malaysia ca
ngi Malaysia cn cao hn c chuyn ngn ng, cn cao hn s xm ln ngoi bang. Kinh
nghim cho thy rng trong nhng nc tng t, mt quc gia on kt ch c th vn ln
c khi khng c chng tc no c tham vng tr thnh chng tc ch t, m thay vo l tt
c cc cng dn u bnh ng bt k ngi thuc chng tc no."

Tin s Seenivasagam ca ng Nhn dn Cp tin ti Perak th ni thng thng. Hi ngh

nh vy tr nn cn thit bi c mt n lc c tnh ton ca cc nh lnh o UMNO nhm
khuy o tnh cm chng tc. ng trc s e da nh vy, cc nh lnh o chnh tr khc
khng th khoanh tay ngi yn m khng lm g. ng t gic Chnh ph Lin hip ang s
dng iu 153 ca hin php ni v cc c quyn dnh cho ngi Malay hm da nhng
ngi khng-Malay.

Ong Kee Hui thuc ng Nhn dn Thng nht Sarawak (v sau lm B trng trong chnh
ph ln bang) cng vch r nh vy:

Chng ta ang chng kin mt thi c chp v nhng du hiu ngy cng r ca s ph
nhn quyn bnh ng chnh tr ca nhng dn tc khngMalay. V li ch ca t nc v ca
chng ta, phi ngn vic ny li v xu hng chng tc hp hi phi b khng ch. Quyn bnh
ng chnh tr l phi c cho tt c nhng ai ang sng y v phi lm cho t nc ny tr
thnh qu nh ca h, bt k ngun gc chng tc ca h l g.

Tin s Lim Chong Eu ca ng Dn ch Thng nht, vi bn tnh n ha v thn trng, ni

ting l t khi n ni thng thng. Nhng ng cng xc cm mnh ni rng:

Nu gi y chng ta khng hnh ng c theo nhng g chng ta quyt nh, th ta khng

th c c tng lai, v khng th c x hi cng bng cho chng ta, cho con chu chng ta.
Thi quan trng nht v cn bn nht m hi ngh ny phi biu th l tinh thn kin quyt v
khng nhng b trc nhng ph bnh cc k xu xa v gn nh cung lon m ngi ta ang
nm vo chng ta."

Michael Buma ca ng Machinda Sarawak tht thng minh. ng ni n gin nhng hiu
qu v cng. Din vn ca ng gy sng st n cc bo Anh ng khng dm ng nhng li
l chm chch ca ng. ng ni rng c mi ln nghe chng trnh pht thanh t Malaya, xng
ngn vin bo gi l Waktu Tanah Melayu Gi ca t nc ca ngi Malay. Ti sao
khng phi l Waktu Tanah Malaysia (Gi ca Malaysia)? Tng t, cng ty xe la Malaysia th
c gi l Kreta Api Tanah Melayu Cng ty Xe la ca t nc ngi Malay. Ti sao th?
Bng mt cung cch tht n gin nhng y sc thuyt phc, ng vch trn thi k th
chng tc.

Thi ca mi ngi nh hnh trc khi n phin ti pht biu b mc hi ngh. Ti

ni n:

Thi hung hng ngy cng tng, hay mt s qu nhn mnh n chng tc, iu b da
dm v nhng ging iu hm h gay gt, qua h gi n cho nhng ngi theo h nhng tn
hiu da trn cn bn chng tc nu iu ny vn c tip din, Malaysia s khng cn l ca
ngi Malaysia H ni trn hai ln sng khc nhau mt, nhm theo hng a chng tc, a
ngn ng, cn ln sng kia, mt h VHF c bit hng vo nhng ngi i theo h. Nhng
ngi tt, nhng ngi a chng tc, cc nh lnh o cao cp thnh thong cng tch ra khi h
VHF c bit ny; nhng nhng k d man y cng vn c gy p lc.

Ti trch dn li khuyn ca Tin s Lim, vn da trn nhiu nm hiu r phng php v

chin thut ca h: Hy dt khot, hy kin quyt. Khng bao gi kinh s.

Hng v nhng ngi khngMalay, ti a ra thng k dn s mi nht: 39% ngi

Malay, 42% ngi Hoa, khong 10% ngi n v Pakistan, 7% ngi Iban, ngi Kadazan,
ngi Kayan, ngi Kelabit cng nhng sc dn khc ti Bc Borneo, v s cn li l ngi u
lai , ngi Tch Lan, vn vn. Bt k ai mun chi tr phn bit chng tc s u b khun hn
trong cng ng chng tc ca mnh, cho d l ngi Hoa, ngi Malay hay dn tc no
khc. Th nhng nhng ai mun li cun mi ngi trn c s phi chng tc cng u c c
may tranh th 20% thiu s. Ti gin lc n thnh cng thc nh th ny: 404020. Nu
ngi Hoa, dng khu hiu ting Hoa, li cun c c 40%, h tt phi thua. Ti cho UMNO
suy lun iu g s xy ra v lu v di nu h ch li cun c ngi Malay khng m thi.

Ti trch dn li ca Tng y vin Malacca, Ghafar Baba (v sau l Ph Th tng), ni

rng: Hy xem ngi Malay Malacca c tinh thn phi chng tc nh th no. Trong mt khu
vc bu c ng dn Malay, h b phiu cho ng Tan Siew Sin. Ngi tng y vin, ti ni, l
mt ngi chn thc, nhng:

mi ln ng Tan Siew Sin i ni ny ni n, tay v ngc, ci m ng ta i din l nhng

ngi Malay b phiu cho ng ta ng Dato Sambanthan (ng MIC) cng nh vy y. ng
l mt ngi chn tnh ng ta ni Jaafar l mt ngi tt. Khng k th chng tc. Bn bit ti
sao khng? Trong khu vc bu c ca ti Perak, Sungei Siput, 90% dn chng l ngi Malay,
v Dato Albar i ni ny ni n bo h hy b phiu cho ti. Nh th, h b phiu cho ti. Do
, Albar khng phi l k c tinh thn k th sc tc bi ng ta ni vi dn Malay b phiu
cho cc nh lnh o ngi Hoa, ngi n c UMNO a chung, nhng ngi ny lo li
cc cng ng ngi Hoa, ngi n i theo hng m UMNO mun h n!

Ti vch trn chin thut ca h ln na:

Hy a s tht ra, v chng ta s thy rng khng c l do g s hi, khng c l do g

b da dm c Nu chng ta nh th s c chuyn rc ri cho chng ta. i vi mt qun
chng nht nht, s st, b da dm, h s ni: Bo lon ang n, mu s . Do vy tt c
chng ta s chy v nh, ng ca li v trm mn ph kn u. V th l h nghnh ngang trn
khp ng ph, ht tng ln cc khu hiu. Qua ngy hm sau, ha bnh!

Theo Tin s Lim, iu xy ra trong c mt thi gian di ti Malaya.

Ti nhn mnh rng chng ta khng chng li cc c quyn ca ngi Malay v dn bn a.

Tri li, chng ta nn cnh tranh nng cao mc sng kinh t ca h trong x hi.

(Th nhng) h (UMNO) khng mun cnh tranh. Cnh tranh l xu. Chng ta c nghe
ni rng: B i. ng c gng lm ci g cho tt c. H ni h lo cho ngi Malay ? Ti xin ni
rng, chng ta cng vy. Chng ta mun nng mc sng ca h ln, v chng ta s lm chuyn
cn nhanh hn c h. Nm, mui, mi lm, hai mi nm sau, mt th h mi s ln ln,
mt th h s khng cn hng ng vi ci VHF c bit m h ang s dng. H s chuyn
sang nghe i a ngn ng. H s ngh nh chng ta, lm vic nh chng ta, c o to y nh
ca chng ta, chun b sng vi chng ta nh nhng ngi Malaysia

Albar gi chng ta l orang tumpangan, ngha l nhng ngi tr. Nhng Lim Swee Aun,
B trng Cng nghip v thng mi lin bang, khng chu vy, chng ta l nhng ngi
ng s hu ch, ch khng phi nhng ngi tr, khng phi nhng ngi khch, v trong
mt bi din vn thu tnh t l ti quc hi lin bang vi t cch mt B trng ngi Malay,
Ismail bo rng c hai giai on: giai on mt cc ng chng tc ring bit; giai on th
hai phi chng tc. Cng mong l nh vy, ti ni.

l mt hi ngh y phn khi, mang hy vng n cho tt c nhng ai nghe trn i

Truyn thanh Singapore hay c n trn bo. Chng ti ph v s im lng v i u trc
tip vi s da dm chng tc ca h.

Ngy hm sau, ngh s Dato T.H. Tan, trong mt bi din vn pht biu ti thng vin lin
bang, ku gi chnh quyn trung ng p dng cc bin php hin nh trc xut
Singapore ra khi Malaysia hoc nht Lee Kuan Yew cho ng ta bnh tnh li. R rng ng
Lee, thng qua ngn t v hnh vi ca ng ta, ang khuy o tnh cm v khi gi s bt mn.
My ngy sau, B trng thng tin v tuyn truyn, Senu bin Abdul Rahman, ngi cng bang
Kedah v gn gi vi Tunku, ni: PAP nn nh l s kin nhn ca chng ti c gii hn
X y, dn p chng ti vo chn tng PAP phi chu trch nhim trc cc hu qu. Hy
hiu iu . ng ta yu cu cc nh lnh o ca PAP phi bc ra cng khai v ni chnh xc
nhng g h mun cho Malaysia. Chng ta bit PAP mun chia ct t nc ny. H mun xy
dng nn mt nc cng ha phi khng? H mun loi b cc nh cai tr ca chng ta, nhng
ci c gi l c quyn ca chng ta, phi khng? Hy ni cho chng ti bit, hy ni ra i,
hy ni thng trc mi ngi i.

Raja, tng l nhn vt ch cht, tr li rng ti sn sng ra trc quc hi minh nh

kin ca mnh, nhng cc B trng Chnh ph Lin hip khng cho php ti c lm chuyn
. Tunku c p ng, theo ti ngh, nh mt c gng xoa du cn nng gin, khi ni rng
ng sn sng dnh thi gi nghe ti ni, bit iu g ang lm ti bn khon.

ng Lee thng ngi vi ti ch bn ny, ng ni, nhp tay ln bn hp t dinh ca

ng. Chng ti tr chuyn vi nhau nhiu gi v nhiu vn . Mc d c nhiu tr ngi, ng
vn nhn mnh chuyn lin kt vi chng ta. Sao by gi li nu ln nhng vn y? T tht.
Tunku ni rng ng phi u tranh khng pht biu ti quc hi, bi nu pht biu ng s
phi cng kch ti v ng khng mun lm nh vy.
 Ti coi iu nh mt tia hy vng v lp tc tr li ngay, bng cch ni rng: Chng ta hy
ni chuyn v gii quyt cc kh khn ca chng ta, nhng nhng cuc ni chuyn ny phi
nhm n nhng mc tiu quan trng v c bn nht nh no mi c. Ti ch trch
nhng tay ph hi, nhng k k th chng tc cc oan lun ku go khu hiu, bi s n ni
cc cn v li l gy hn ca h i vi nhng ngi nh vy, ti cu xin th ny: Xin hy
nh Tunku, hy ni nng nh nh, lch s, ng hong, v chinh phc tri tim ca nhn dn
Singapore.

Vo ngy 16/6, Tunku i London d Hi ngh cp Th tng ca Khi Thnh vng chung.

Cng ngy , Ong Eng Guan bt ng t chc khi Hi ng Lp php, ly l do rng: Hi

ng khng cn phc v mt mc tiu hu dng no na. ng gi im lng v th ng, hon
ton ng ngoi l mi chuyn p n cho Singapore k t khi hp nht. Khng h thy ng
ln ting trong hai v bo lon chng tc hay v bt c vn g. Ngy hm sau, ng yu cu
chnh ph khng nn chn ch trong vic t chc tuyn c b sung bi ng mun tranh c ln
na. Khi khng c, ng mt i mi s tn nhim v chm vo qun lng.

Chng ti tin rng chnh ph lin bang gy sc p khin Ong Eng Guan t chc, thng qua
mt thnh vin MCA, ngi ny tng l cu b th chnh tr ca Ong lc ng cn l th trng
nhng nm 195759. H mun c mt cuc bu c b sung kim tra xem PAP c ng
h n u. Nu ng Barisan c th nh bi c chng ti, h c th v hiu ha cc nh
lnh o ca PAP bng cch dng Lut An ninh ni chnh, m khng khi dy s phn i khi
cho bt gi chng ti.

Vo ngy cng b danh sch ng c cho cuc bu c b sung, ngy 30/6, chng ti c
Lee Khoon Choy v Barisan a ra ng c vin Ong Chang Sam, nguyn l mt ngh vin ly
khai khi PAP. l mt cuc vn ng ngn ngi c chn ngy trc khi cuc u phiu chnh
thc din ra ngy 10/7. Tm trng ca dn chng hon ton thay i. H u bit rng tt c
nhng ai Singapore cng u ang vng rc ri ln, v h phi chn la gia PAP v
Barisan, sau khi quyt nh ng no l ng bo v tt hn cho s sng cn v tng lai ca
Singapore. Chng ti t c tri trc s chn la gia Malaysia ca ngi Malaysia" ca PAP
v Bp nt Malaysia ca Barisan, qua cuc tuyn c ph ln ny cng s minh chng cho
Chnh ph Lin hip thy rng Singapore mun c mt Malaysia ca ngi Malaysia. Tin s Lee
Siew Choh gi l mt khu hiu mang tnh chng tc v thc dn kiu mi. Th nhng khi
tr li phng vn ca bo ch, Razak li bo rng chuyn PAP hay Barisan thng l khng thnh
vn . iu xc nhn s nghi ng ca chng ti l UMNO v MCA thc ra ang mun trc
nghim s ng h ca nhng ngi ni ting Hoa Singapore dnh cho PAP m khu vc bu c
Hong Lim thuc trung tm Chinatown c th c coi l khu vc tiu biu. Mt bng chng
khc na hin r khi Utusan Melayu c bi x lun ku gi dn chng b phiu cho ng c vin
Barisan, mc d trong khu vc ny chng c nhiu ngi Malay.

Vo gia cuc bu c b sung, Ismail ra lnh trc xut Alex Josey, ly l do iu s c

li cho lin bang. Khi c hi v chuyn ny London, Tunku tr li rng Josey nhng tay
vo nhng hot ng nhm ph v s ha hp gia cc chng tc. Trong mt bi ng trn t
nguyt san The Bulletin, ng ta nhn mnh qu ng v nhng khc bit trong phong cch
lnh o gia Tunku v ti. Chng ti ngh chc s cn c chuyn t hn na, v Chin Chye
triu tp mt cuc hp bo pht biu rng vic trc xut Josey s dnh lin vi nhng bin
php trn p sau nu nh chnh ph trung ng tip tc ve vn vi nhng k cc oan. Chin
Chye vch trn:

"Chng ti bit rng ngay sau k hp mi y ca quc hi v cuc hp cng khai u tin
ca Hi ngh on kt Malaysia ti Singapore vo ngy 6/6, ngi ta c nhng ch th nhm
cu lu ng Lee. Chng ti xin nhn mnh vi chnh ph trung ng xin ng tin rng vi vic
loi tr ng Lee th cc B trng ca chnh ph PAP s chu yn chuyn ng ta b bt giam
nh vy u.

Mi B trng u bit rng vic loi tr ti s khng lm tiu tr c vn s thng

tr ca ngi Malay i vi cc dn tc khc v tt c ngi st cnh cng Chin Chye ti cuc
hp bo by t s on kt nht tr v khng ai trong s h mun thay th ti c. Vo ngy
10/7, Razak m t tuyn b ca Chin Chye l qu h v c khng ng c kin,
nhng chng ti c c tin tc t George Bogaars, gim c S c v Singapore. Ph nhn
ca Razak c a ra vo ngy bu c. Ti hm , Lee Khoon Choy ginh c 59% phiu
bu ti cuc bu c b sung Hong Lim, mt cuc o ln dt khot ca ci kt qu ca hai
nm trc khi PAP ch thu c c 26%. S ngi b phiu cho chng ti tng gp hn
hai ln.

Ngy hm sau, Senu pht biu trong mt bi din vn cha mi di vo ti, rng nhng
ngi khng-Malay khng nn li dng lng hiu khch dnh cho h trn t nc Malaysia.
Ti tr li rng ti khng hng c lng hiu khch ca ai ht; ti ang ti Malaysia mt
cch hp php. Mt tun sau, cc nh lnh o ca Hi ngh on kt Malaysia gp nhau
Singapore a ra mt tuyn b cnh co rng t nc s ng trc s ri lon nghim
trng nu nh ngi ta c s phn bit gia ngi Malaysia ch thc v ngi Malaysia
c hng lng hiu khch. H lo lng ghi nhn s khai thc ngang nhin v tr trn cc
tnh cm chng tc v tn gio chng li nhng ngi ang vn ng ng h cho mt t
nc Malaysia ca ngi Malaysia, v cng b cc k hoch nhm t chc hng lot nhng
cuc mttinh trn khp Lin bang.

Tr li chuyn ny, Senu bin bc rng: Chng ti gii thch iu ny hng nghn ln ri.
Chng ti lm vic v tt c ngi Malaysia bt k ngun gc ca h. Bng khng th chng c
mt ng Lin hip D nhin chng ti mun mt Malaysia ca ngi Malaysia. Chnh chng
ti ra quan nim ny. Tip theo Senu, vo ngy 24/7, khi ni ti khu hiu Malaysia ca
ngi Malaysia ca ng Nhn dn Hnh ng (PAP), Razak ni rng chnh Chnh ph Lin
hip, ch khng phi PAP, l ngi u tin nu ra khi nim ny, v trong mt cuc phng
vn ti tr s ca UMNO, Ismail ni r ra rng Chnh ph Lin hip mun c mt t nc
Malaysia ca ngi Malaysia, tuy khng cng hng vi nhng iu m chnh quyn PAP
ng h. Quan im ca Chnh ph Lin hip da trn hai yu t ha hp chng tc v mt
Malaysia thng nht phi sc tc.

Ti rt mng trc nhng pht trin nh vy. Chng l mt bc tin trong lp trng ca
UMNO so vi trc y. By gi y h ng tnh vi lp trng ca chng ti, du khng
c thnh thc, ngoi tr Ismail. Mi vic vn tin trin. Ai cng cm thy rng mi chuyn s
chng bao gi cn nh trc na.

Trc y Razak c ng li l mun ni chuyn vi ti, v vo ngy 29/6 ti gp g ng

ti vn phng ca ng B Quc phng, ti Kuala Lumpur. ng khn trng, ng ngi khng
yn v bi ri. Ti ln n s tai hi m Utusan d gy ra v vn cn ang tip tc lm nh vy,
l u c tng ngy bng ch ngha k th chng tc. Ti than phin v chnh sch lp l
nc i ca UMNO, trong khi cc nh lnh o cao cp i n nhng tha thun hu l v nh
chin chnh tr vi chng ti th nhng nh lnh o cp di vn c tip tc the th lun iu
th hn trn t Utusan v Malayan Merdeka, mt t bo pht hnh cc lng x. Ti ni rng
bt k tha thun no trong tng lai cng s phi bng vn bn v c cng b cho mi
ngi bit, k cc nh lnh o bn di, v chuyn ni nng m trn bo ch Malay phi chm
dt. Bng khng, bt k s ha gii chnh tr no cng u thnh ra v ngha c. Razak tr li
rng iu ny rt kh v h phi suy ngh k mi c.

Pht biu c ngha nht ca ng ta l: Chng ti phi xc nh xem ng mun cng tc vi

chng ti hay chng chng ti. Ti ni rng ng hiu quan im ca PAP, rng chng ti
lun lun mun cng tc vi UMNO, nhng UMNO, v nht l phe cc oan, quyt tm bp
nt chng ti. Ti chng kin cch h lm phn r cc ng a sc tc ti Sabah ra sao, v h
cng ang c gng lm nh vy ti Sarawak. Ti chc rng mt khi bnh nh hai tiu bang
Bc Borneo ny xong l h s cha mi di vo Singapore v ph nt chng ti y vy. H x
tr Donald Stephens, Tng y vin Sabah, v ang lm vy vi Stephen Kalong Ningkan, Tng y
vin Sarawak. Ti nhc cho Razak nh rng ti c mt ti Dinh Tunku Kuala Lumpur khi
chnh Tunku a ra nhng iu kin sau y Stephens vn cn nhim chc: k t nay, ngi
Hoa Sabah s gia nhp SNAP (ng Quc gia Sabah), ngi Kadazan gia nhp UPKO (T chc
Pasok Momogun Kadazan Thng nht) v ngi Malaysia th gia nhp USNO (T chc on kt
Sabah Quc gia). Razak tr li mt cch yu t rng UMNO chng dnh dng g n chuyn c
chnh l mun ca cc nh lnh o Chnh ph Lin hip Sabah. Ti ni chng phi nh
vy u, bi khi ti bn v chuyn phn ha ny vi Stephens, ng ta rt bun v iu ny.

l hai gi tht chng thoi mi g. Razak khng mun nhn thng vo nhng vn ti
nu ra, v cng chng t c s cm thng no c. ng ta khin cho ti c n tng rng
UMNO s chng thay i nguyn tc c bn ca mnh l mt h thng chnh tr da trn ngi
Malay, mt h thng s khng chp nhn mt s xm phm ca nhng chng tc khc vo lnh
vc c quyn ca ngi Malay. Chnh Singapore phi t iu chnh v dung hp cc cu trc
chng tc c Malay trc khi hp nht, v nhng iu ny l bt bin. Razak kin quyt
trong chuyn ny, nhng chng ti khng th chp nhn c. Ti vn hy vng Tunku c th
mnh i khc.

Chuyn i khng c vy. Mt nm sau, Razak ni khc hn v nhng g din ra.

Trong mt bi bo ng nhn ngy k nim ln th 20 ca UMNO, ng vit rng ngay sau cc v
bo lon vo thng 7/1964, ti hi thc Tunku v ng ta dung np chng ti vo Chnh ph
Lin hip nh mt phng cch m bo s ha hp sc tc, v rng chnh PAP i din cho
ngi Hoa Malaysia. Nhng h t chi thng thng yu cu ca ti, chnh v vy chng ti
khi s cng kch UMNO v ngi Malay bng cch a ra khu hiu v trch nhim Malaysia
ca ngi Malaysia ginh s ng h ca nhng dn tc khngMalay, to ra s cng thng
gia ngi Malay vi ngi Hoa, mt iu c th gy nguy hi cho nn an ninh ca t nc.
Razak qun rng trc y cha y mt nm, vo thng 7/1965, Senu v ng ta cng
khai tuyn b rng chnh Chnh ph Lin hip ngh v ra khi nim Malaysia ca ngi
Malaysia. ng cn ni thm rng n khi thy nguy him, ti bn gi v tm cch xoa du tnh
hnh nhm cu vn Malaysia. iu dn n cuc hp gia chng ti vo ngy 29/6, su
tun trc khi chng ti tch ra khi Lin bang. Razak vit:

L tht, ti cuc hp, Lee Kuan Yew chng h c nh tm ra phng cch gii quyt b
tc, m c khng khng ni rng Tunku v ti phi kh ht cc phn t cc oan trong UMNO
trc, nu chnh ph trung ng mun ng ta hp tc ng ni n tn ca nhng ngi c
gi l phn t cc oan b cho l phi chu trch nhim v bu khng kh cng thng hin nay.
Ti phn i l l ca ng ta v nhng phn t cc oan v ni vi ng ta rng UMNO l
mt ng c k cng, v nu ng ta mun hp tc vi Chnh ph Lin hip hay vi UMNO, ng
ta nn tin vo Tunku, vo ti v nhng ngi khc na. Ti yu cu ng ta cam oan rng ng
ta v cc bn b ca ng ta s khng c nhng du hiu mang tnh khiu khch chng li ngi
Malay hay can thip vo cng vic ni b ca UMNO. ng tic l ng ta khng chu lm nh
vy.

tr li ng ta, ti cho ng nhng on trch trong bn ghi chp ca ti trong cuc hp

vi ng ta. Ti vch ra rng ti khng h ngh lin kt g vi Tunku c vo thng 7/1964,
sau cc v bo lon. Tunku mi ti ngy 14/8 mi t London tr v Kuala Lumpur, v qua ngy
hm sau ni vi ti rng Th tng Anh Alec Douglas Home khuyn ng nn thnh lp mt
chnh quyn quc gia c gm c PAP. Ti ni thm rng lm sng dy nhng mu thun xa xa
chng phi l c mun ca chnh quyn PAP, nhng nhng tng thut thiu trung thc v
cc cuc tho lun cp cao nh vy khin cc B trng ca Singapore khng th khng ln
ting.

Chng c kin phn hi no ca Razak c. My nm sau , khi c tiu s chnh thc ca

Tunku do Mubin Sheppard vit, ti c bit l Razak bo co vi ng khi cn London
rng ng ta chng th no lm cho ti thng cm, v chng th no thuyt phc ni ti ngng
vic vn ng chnh tr li c. Chnh iu , theo li Tunku thut, khin ng ta quyt tm
y Singapore ra khi Malaysia.
42TUNKU MUN CHNG TI RA I

Tunku ng bnh trong khi ang ti London vo gia thng 6/1965. Lim Kim San, mt
ngi c Tunku em theo trong phi on d Hi ngh cp Th tng, thm ng ta v
vit th cho ti hay vo ngy 23/6:

ng gi nm l trn ging vi cn bnh zona v tinh thn rt sa st. Chung quanh ng

lc no cng c ngi, nhng ti cng c xoay x ni chuyn c vi ng. ng vn ngh
nn c mt ci t nhng cha bit phi nn theo kiu no, cng lc ng cng li ngh chng
c g phi gp rt c v c th thc hin iu sau khi gii quyt c cuc chin i u ca
Indonesia.

ng cha bn bc g v iu ny vi bt k ai y v ti hon ton tin tng vo ng, bi

khi ti gp Arthur Bottomley (B trng Bang giao Khi Thnh vng Chung) ti Hi ngh Khi
Thnh vng Chung, ng ta ni vi ti rng bo co t Malaya gi v cho ng cho thy mi
chuyn u m thm v ngi Malay, ngoi tr mt s phn t cc oan, nhng ngi m ng
cho l Tunku v/hoc Razak kim sot cht ch trong tay, gi y chng cn my kch ng
na, v tnh hnh cng lng du nhiu ri. ng ta cn c bit rng thm ch nhng tay qu
khch cng ang chn tay, v vi vic Tunku vng mt, khng ai trong s h dm gy ra chuyn
g v s b kt ti l li dng s vng mt v lc bnh tt ca Tunku. Ti ni vi ng ta
(Bottomley) rng rc ri thng xy ra mi ln Tunku vng mt. Nhng ng bo ng lo ng
ta tt bng v vui l c gp ti v mi cho ti lc cuc hp c triu tp tr li th chng ti
mi chm dt chuyn tr vi nhau

Sau khi t London tr v vo u thng 7, Kim San n gp ti v m t tm trng ca

Tunku. Tunku ni rng: ng c th ni vi Th tng ca ng rng ng ta c th c lp d
Hi ngh Th tng vo k ti. Ti c hi ng ta ni nh vy l sao. S c mt cuc ci t li
chng? Singapore s tr thnh mt tiu bang c bit trong khi lin hip chng? Kim San hon
ton khng hiu ht ngh c trong u ca Tunku. Nhng nm sau ny, khi ghi li chuyn i
ti vo nm 1981, ti gi cho ng bn sao bc th ngy 23/6/1965 ca ng. ng lun
rng: Khi hi tng li, nh ti cng ni vi ng nhiu ln, Tunku gin tip mun ni
rng ng s cho Singapore c lp. Ti qu chm tiu nn khng nm bt c ngha ca
mt s nhn xt ca ng ta. Kim San ch ch tm n kh nng ci t nn khng n
nhng ng ln hn trong cc pht biu hm sc ca Tunku. Ti London, ng c gp Tunku
c mt ln, iu y c ngha rng ngay t ngy 23/6/1965 , Tunku ngh n chuyn chia
tch hon ton ri.

Cng lc Keng Swee sang c hn mt thng cha bnh. Vo trung tun thng 7,
ng gp ti v ni rng ng gp Razak ti t dinh ca ng ta v bt ng gp c Ismail ln
Jaafar Albar cng c mt na. ng ni Razak mun bn lun mt cuc ci t c th gip
cho c hai bn thot khi chuyn c th tr thnh mt ng tai hi.

Ti tho lun vi Keng Swee v mi kh nng c th c c v quyt nh rng nn c

gng lm bt k vic g nu n gip ta trnh c chuyn xung t chng tc. Keng Swee gp
Razak v Ismail ln na ti Kuala Lumpur vo ngy 20/7. ng bo vi h rng ch c ti, Lim
Kim San v Eddie Barker bit nhng cuc ni chuyn ca ng vi Razak m thi. Chin Chye v
Raja qu bn bu vi Hi ngh on kt Malaysia nn chng g n bt k chuyn ci t no.
ng qu quyt vi Razak rng ti c kh nng dn dt PAP nu nh cng vic c x tr ng
n, nhng nu thng tin b tit l sm th s lm hng chuyn.

Th ri Keng Swee yu cu ti vit cho ng mt giy y quyn tip tc thng lng v

tha thun nhng ci t m ng c th t c, k c chuyn, theo nh ng ni, c lp khi
lin bang. Ti s s c rc ri nu nh cc cuc hi m b l sm, nht l vi ngi Anh, h
chng bt k s ci t no, v k n Raja, Chin Chye v Pang Boon, vn s khng bng lng vi
bt k s thot ly no khi sinh hot chnh tr ti bn o Malaya, ni chn nhau ct rn ca h
v c gia nh ca h ang . Ti vit mt cng hm y quyn cho Keng Swee tho lun vi
Razak, Ismail v nhng B trng lin bang khc c thm quyn tng ng lin quan ti cc
vn ny, v bt k xut no cho mi s ci t hin ch ca Malaysia.

Keng Swee tr v v bo co rng Razak mun c mt s ly khai hon ton. Razak nu ra hai
im: th nht, ng ta mun Keng Swee xc nhn rng ti ng tnh. Keng Swee tr li rng:
Vng, nu nh iu c thc hin nhanh, trc khi ng Lee c cam kt v tham d su
m vo Hi ngh on kt khin ng ta khng th rt ra c. Ismail ng v im ny.
Razak c v va nh ngi va hoi nghi bi, theo li Keng Swee k, ng bn tin bn nghi l ti
c th phn i tng . Keng Swee ni rng ti thc t thy rng chuyn xung t
ang rt d xy ra v cc hu qu th tht kh lng.

im th hai Razak nu ra l vic c lp khi khi Malaysia phi l mt bc i c phi

hp. Ni khc i, PAP phi ng h chuyn ny. ng ta ngh Lin bang v Singapore cng cho
ngi Anh bit nh ca c hai bn. ng ta cm thy h s ng tnh nu chng ta cng kin
nh vi nhau. Keng Swee vch ra rng cch lm nh vy l s tht bi. Ngi Anh s nht quyt
chng li chuyn chia tch. ng ta nhc cho h nh l Antony Head v nhm ca ng ta
cn tr n mc no i vi chuyn ci t km trit lm m chng ti ng vi Tunku
hi thng 2. Keng Swee hi thc rng phi thng bo cho ngi Anh bit chuyn ly khai nh
mt s ri khi quc hi ti nhm vo ngy 9/8. Trc tin phi c cc tu chnh hin php cn
thit chp nhn cho Singapore c lp, vi ba vng tho lun tin hnh trong cng ngy .
Ismail sn lng ng v chuyn ny. Razak th rt vui v ni rng chin thut ca PAP c l l
tt nht. Keng Swee ni thm rng ng thy khng c g bt tin nu nh Ngi Head, vi t cch
cao y Anh ti Malaysia, c thng bo v nhng nh ca chng ta vo lc 9 gi 30 sng
ngy hm , ng na gi trc khi d lut c lp c trnh ra trc quc hi. Mi ngi
u ng tn thnh kin ny.

Ismail ni c hai vn kin cn phi c tho ra: mt tu chnh hin php cho php Singapore
c th rt ra khi Lin bang, v mt o lut da theo bn tu chnh cho php Singapore c
c lp. V li ch an ninh, khng nn cho php cc cng chc can d vo vic ny, v ng ta hi
chng ti c th lm c khng. Ismail v Razak s phi suy ngh k v nhng th tc hin
nh cn thit. Keng Swee ni rng Eddie (B trng t php ca Singapore) s c gng tho
chng trong vng mt tun n mi ngy, iu cng c h ng . Keng Swee nhn
mnh cho h nh s cn thit phi gi b mt, v ni thm ring vi Ismail rng khng c h
bt c iu g v chuyn ny, nht l i vi cc cng chc ngoi kiu ca ng ta.

Keng Swee c cm gic rng Razak cm thy rt nh nhm v cm n ring ng ta v vic

ng h gii php ny. ng thc s tin tng iu ny s khng ch ngn chn c tai ha, vn
gi y ang c nh ch mnh treo chung, m n cn gip chm dt s cng thng v ni khn
kh m ng ta phi chu ng sut my thng nay. Chuyn ny din ra trong ch c na gi
ng h, nhng sau h cn dnh ra thm 20 pht chuyn phim vi nhau, bi Razak
yu cu Keng Swee khng nn v qu sm nh vy. ng ta cng cho mt xe cnh st a Keng
Swee n tn phng i ca sn bay trnh cc k gi.

Ngay sau khi Keng Swee bo co cho ti cuc hp , ti gp Eddie ti vn phng ca

mnh. Cng vic cn c x tr ht sc cn thn n ti khng dm chc ng B trng T
php ca chng ti c phi l ngi xng ng nht lm chuyn ny khng. C th ng ta
khng gi kn c. ch thn Eddie n th vin lut ca trng i hc Singapore tra tm
cc n l, v gp c mt trng hp ly khai trong Lin bang West Indies. gii hn s
ngi cn bit, ng khng dng n tr l ring ca mnh, m c cc phc tho cho Wong
Chooi Sen, th k ca ni cc, chp. l mt ngi trung thnh v kn o khng ai nghi ng
c. Ch c vi ngi khc c bit chuyn ny l Stanley Stewart, gim c S Dn s v, v
George Bogaars, gim c S c v. Ti cho gi Bogaars bit chc ng ta c bo m
ngn chn c bt k mi e da no ca nhng ngi cng sn trong mt Singapore c lp
hay khng, mt khi chng ti khng cho php h ti lp li t chc. ng qu quyt chng ti c
th lm c.

Eddie tho ra hai vn kin, nhng ti yu cu ng tho thm mt vn kin th ba, bn tuyn
ngn c lp. Ti trao cc bn phc tho ny cho Choo. Ti vn cha ng v chng lm. Ti
mun tha thun ca chng ti vi bang Johor m chng ti ph thuc rt nhiu v ngun cung
cp nc, c a vo trong cc vn kin ny v c c hai chnh ph chun y nh mt tha
c chnh thc. Ti th qu cng thng, v bo Choo, mt lut s gii v hp ng chuyn
nhng, tm ra mt phng cch m p t c chuyn ny. Sau khi c lm xong, ti
duyt cc bn phc tho trao cho Eddie trnh cho Razak. Mc d cha c g l chc chn, ti
vn quyt nh i ngh nh nh v ch xem Tunku c mun tip tc trong chuyn ly khai
hay khng, hay ri ng s thay i nh.

C nhng l do nghi ng iu y. Ngay mi tun trc y, Tan Siew Sin n thm

Singapore d cuc hp ca Hi Lin hip Sinh vin i hc v pht biu rng chnh quyn
trung ng s thi hnh quyt nh ng ca Ngn hng Trung Quc ti Singapore vo thng
sau. Bt chp nhng phn khng bn chnh thc trn i truyn thanh Bc Kinh, ng ph nhn
chuyn ng ca ny s nh hng n mu dch gia Malaysia v Trung Quc. iu cho
thy chng c hng no v chuyn chia tch c, hung chi l chuyn cho Singapore ly khai
hn ra khi Malaysia. K l Razak, trong chuyn du lch cc o min Nam vo ngy 25/7,
a ra nhng pht biu thin v c tnh ton nhm khuy ng tinh thn ca ngi Malay
chng li PAP, khi ni rng tinh thn thiu hp tc ca chnh ph chng ti khin cho Kuala
Lumpur kh lng trin khai c chng trnh pht trin nng thn n tn ngi dn Malay
y. Nc i c khng cn thit ny cng khin ti lo u t hi khng bit Keng Swee c hiu
v bo co ng v Razak trong chuyn ng ta tht s mun Singapore tch ly hon ton ra
khi Malaysia hay khng. C iu g ang xy ra. Thc ra, c th bit u h ang thm d
phn ng ca qun chng vi nh nh ch hin php v ch nh mt thng c th sao? Hoc
ang tnh ton iu g bt li cho chng ti?

Keng Swee cng lo. ng khng an tm trc c mt gnh nng v trch nhim m ng ta
phi chu nu nh k hoch b tit l hay hy b. Khi ti chun b quyn sch ny vo nm 1994,
ng c cho php ti c nghe cc cun bng ghi m ca ng trong thi im 198081, v ti
bit c rng ng cha h hi thc Razak phi c mt s dn xp li c tnh cht ni lng hn
nh ti yu cu ng ta. ng bit h mun gt Singapore ra khi quc hi ca h, v i ti
cng mun ca h l chng ti phi ly khai. Keng Swee cng ni rng ng mun ti vit y
quyn bi ng s ti s ngn ngi chuyn ly khai.

Keng Swee n thm Razak ti Nh khch Lin bang Singapore vo ngy 27/7 v khm
ph ra rng ng ta suy ngh li v chuyn ly khai. Keng Swee mt ln na li thy ng ta ngn
ng v thay i quan im lin lin. ng than l b chng mt ng v c v ru r ln nn ch.
Trong cuc chuyn tr dng di trong 90 pht, ng ta ni vit cho Tunku bit v cc bn bc
ca h ba ngy sau cuc hp sau cng ca h, v gi y chuyn quyt nh l ty Tunku,
nhng phi mi ti ngy 4/8 th Tunku mi v nc. Razak khng ngh l Tunku s nhanh
chng thng qua vn , v nghi ngi khng bit c th sp xp c chuyn d lut c lp
c hay khng vo ngy 9/8 bi mt l, cn phi tham kho kin ca nhiu ngi khc
na, nh cc tiu vng chng hn.

Th ri ng ta by t nhng lo lng v hu qu ca chuyn Singapore c lp gi s chng

hn chnh ph nc ny giao du vi Bc Kinh th sao? Razak cng nu nhng kin hon ton
khng th chp nhn c v chuyn quc phng, khi ng ta ni rng ngi Malaysia s phi
ch huy qun i Singapore. Keng Swee ni vi ng ta l iu ny khng th c. Chng ti
s tuyn m v duy tr qun i ring ca mnh, nhng v mc ch hnh ng, n s c t
di quyn ca bt k ai nm quyn ch huy ton b cc lc lng Malaysia chng li
Indonesia. Razak ni: . Vy th h thng hin nay s c duy tr, tc l chng ti ch huy
qun i ca cc ng, c phi khng no? ng ta khng phi nghi ngi thm v chuyn ny,
Keng Swee khng ni r ra rng cch dn xp ny s ch c gi tr trong thi k xy ra cuc
chin i u m thi.

K Razak ni rng c lp cho Singapore c ngha l mt thng li ln ca Sukarno. C

phi chng ta ang mun gip cho Sukarno ln tinh thn khng? Ti sao khng c mt s tch
ly tng phn? Keng Swee ni vi ng ta rng chng ti sn lng lm theo ng, ngay c vic
tip tc y nh hin nay. Keng Swee ni rng v tr ca Singapore ang ngy cng mnh ln vi
s ng h ca cc nc trong Khi Thnh vng chung. iu ny khin Razak khng vui thm,
v ng ta chuyn sang ni rng khng cn c gii php no khc hn l chia tch hon ton
nhng ri b v ni v mt dng lin bang no trong Kuala Lumpur kim sot quc
phng v ngoi giao.

Keng Swee nhn mnh rng phi c mt quyt nh sm, trc khi vic can d ca chng ti
vo Hi ngh on kt Malaysia tr thnh iu khng th o ngc c, nhng tuy ng
v iu ny, Razak vn tip tc lp li nhng kin phn bc i vi ton b k hoch: Tan
Siew Sin th chng i chuyn tch ly, v s ng h ni chung ca UMNO v chuyn ny cng
khng th t nhin m c c. ng ta lo ngi chuyn chng i. Nhng mt khc lc lng
qun i v cnh st hin nay li chng khng ch c cc cuc ri lon nu nh
Singapore vn cn trong khi Malaysia, do vy, tt hn ht, ly khai c l l gii php duy nht.
ng ta hi Keng Swee xem ng ta c th ngh mt phng cch khc c c khng. Keng
Swee tr li rng khng.

Th nhng, qua bo ch, Razak li ku gi chnh ph Singapore hy cng tc cht ch vi

Kuala Lumpur thc thi cc k hoch pht trin dnh cho ngi Malay. Ti bt u lo ngi li
s c chuyn xung t ln na.

Ti vn khng chc chn lm v chuyn g s xy ra, cho d l mt cuc ci t, mt cuc ly

khai, hay mt cuc xung t, lc Philip Moore n thm t bit ti vo ngy 30/7; ng v nhm
chc B trng Quc phng ti London. l mt bui gi t xc ng v y ngha. Trc
ht phi gi kn khng cho ngi Anh bit v cc cuc thng lng ca chng ti v ti phi
bo m l khng ni h ra vi Moore bt k iu g v nhng i thay m chng ti ang bn
bc, v ng vn l ngi am hiu v ng tnh vi chng ti. Ti cm n ng v nhng vic ng
lm, ti ni vi ng nh vy, th nhng ti vn phi tip tc i ti cng vi Lin bang
Malaysia cho d kt qu c ra sao. Ti thuyt phc dn chng tham gia vo Lin bang v ti
khng th b mc h. Trch nhim ca ti l phi lm sao cho hin php c tn trng. Ti
khng th rt lui c. Nhng iu ng ni cho thy ng rt quan tm n an ninh bn thn ca
ti v tng lai ca Singapore.

Vo ngy 31/7, ti ri Singapore i d mt cuc mttinh ca PAP ti Kuala Lumpur, ri i

tip n cao nguyn Cameron ngh mt nh mi nm cng vi Choo v by tr. Trc khi ri
Kuala Lumpur, ti n thm Antony Head ti Carcosa trong khong na gi. Ti e ng ta c th
nh hi c chuyn g ang xy ra. Ti bit rng nu ng ta nm c cht tin tc g v
iu ny, ng ta kho lo v mnh lt nho bt c iu g chng ti ng vi nhau,
y nh ng ta ph v k hoch ci t ca chng ti hi thng 2 vy. ng chng c v g nghi
ng rng ang c g bt n, v ti hi lng l ln ny Razak ln Ismail khng l bt c
iu g cho Fenner bit c, ng ny nu bit c chc chn s bo cho Head bit thi.

Tht vy, vo ngy 6/8, Head gi nh gi ca mnh v London nh sau:

Trin vng tng lai chng c g l sng sa. t c c may gim bt cng thng chnh tr bi
chng bn no tin bn no. Mt hnh thc hn ch ca vic ly khai m khng phi sa i hin
php th c th c nhng khng chc chn lm. Gii php b nhim Lee i lm vic hi ngoi gi
y c v b bc b v cc phn t cc oan Malay ang ngy cng mnh. Kt qu c th c
nht l cc bo ng chng tc s ti din vi quy m cn ln hn c trc kia. Mt trong nhng
nguyn nhn chnh ca tnh trng hin nay l s c mt ca nhng tay dn tc hp hi Malay cc
oan hn trc di s lnh o ca Senu, B trng thng tin, Khir Johari, B trng gio dc,
v Ja'afar Albar, tng th k ca UMNO; c bit Senu v Jaafar Albar ang tranh nhau t ra
c tinh thn Malay hn. Nu c th p ch v lm cho h im lng c th hay bit my; nhng
Razak r rng l khng tnh n chuyn dng bin php mnh vi nhng tay ny, bi s rng
h, qua sc li cun ca ch ngha dn tc hp hi, s lm hi v tr ngi hin nhin s thay th
Tunku ca ng. Do ng ta thn trng quyt nh bc theo hng i ca h trong chng mc
bo v a v chnh tr ca ng

V chnh sch ca ngi Anh, Head vit:

Chng no Indonesia vn cn e da nn c lp v s ton vn lnh th ca Malaysia, chng

hn nhin chng ta vn cn cn tip tc c mt , v li ch ca s n nh ti ng Nam ,
v bn phn ca chng ta theo Hip nh Phng th v v s cn thit phi gip Malaysia chng
li k th mnh hn mnh Th nhng vic tip tc c mt ti y c th gy kh khn cho chng
ta, bi theo ti ngh chnh sch cho rng s c mt thi k n nh tng i lu di ti Malaysia
l mt chnh sch thiu khn ngoan v thin cn.

Sau ngy d cuc mttinh ti Sn vn ng Chin Woo Kuala Lumpur, ti li xe n

Cameron, ni ti ngh li, chi gn v ro b cng m tr, cng lc vn tip tc ch in
thoi ca Keng Swee v Eddie thng bo rng ti nn n gp h Kuala Lumpur. Ti khng
mun Head nghi ng ti tr li Kuala Lumpur v lm chuyn g .

Keng Swee n Kuala Lumpur hp vi Razak vo ngy 3/8, mt ngy trc khi Tunku v
nc nh nh. Razak nhanh chng i thng vo vn . ng bo nhn c tr li ca
Tunku. Tunku tn ng chuyn ny, vi hai iu kin: (a) Singapore gp phn tha ng v
qun s vo cng cuc phng th chung v k kt tha c quc phng vi Malaysia, v (b)
khng c tham gia vo bt k hip c no s vi phm n cc mc tiu ca tha c ni
trn. Keng Swee ghi nhn rng h cng c nhiu ngh chi tit trong sut cuc hp : nn
c mt hi ng quc phng; tt c lc lng ca Singapore phi t di s ch huy qun s
phi hp v li ch hot ng, v chnh quyn trung ng s gip hun luyn cho h; Singapore
s thnh lp mt l on b binh, v tun tiu lnh hi Singapore bng tu ring ca chng ti.
Ismail cng mun rng cc ta i s v cao y Malaysia trn khp th gii s ch o cc quan
h i ngoi ca Singapore.
 Keng Swee nh gi rng mc tiu ca h l gii hn quy m ca cc lc lng v trang ca
chng ti v mun kim sot cc lc lng . Ismail cng khai ni ra iu ny, nhng Razak
th vn khng c biu hin g. Keng Swee ni rng du mun du khng chng ti cng khng
th to dng ni mt lc lng qun s s c bn tiu on v mt s tu tun tiu l
mc cao nht chng ti c th ng gp c. Razak c v vui v ni rng Keng Swee nn lm
B trng Quc phng ca Singapore, th nhng vn ch huy chung hy cha c g dt khot
c v tnh trng thi bnh ca cc lc lng Singapore sau cuc chin i u ca Indonesia
cng vn khng c nu ra. iu ny dn n rc ri v sau.

H hi Keng Swee c cc phc tho g cha. ng ta bo rng c v trnh chng cho

Razak. Razak c bn tha c, lt nhanh qua bn tuyn ngn, nhng c rt cn thn d lut
tu chnh (hin php). ng c v hi lng v tr li cc bn phc tho , hi thm nhng im
v cc dn xp quc phng ca chng ti v hip c i ngoi c trong bn phc tho th hai.
Th ri h bn qua v sp xp thi gian. Razak mun trao cc bn phc tho cho B trng
T php ca ng xem li. Keng Swee ngh nu chng ta a chng ra vo ngy 6/8, sau khi
Tunku v nc, v chnh sa hoc ngh thm vo ngy hm sau th c th t c tha
thun vo ngy 7/8, v th l c th kt thc mi chuyn vo ngy 9.

H cho rng phi thng bo cho cc Tng y vin ca Sabah v Sarawak cng cc thng c
ca cc bang Malaya bit chuyn ny. Ismail ni rng phi tch cc Tng y vin Sabah v
Sarawak ra khi cc c vn ngi Anh, v tt nht l triu tp h v Kuala Lumpur vi l do l
d tic n Tunku tr v. Keng Swee hi liu h c th trng i vo s ng tnh ca Sabah v
Sarawak khng. Razak r rng c tnh n chuyn ny v ni rng h khng ngh s c vn
g.

Th ri Ismail nu ln thc mc l phi c thi gian in bn tha c, d lut v bn tuyn

ngn na. Keng Swee kt lun rng h mun thng qua cuc bn bc dn ng ny cng sm
cng tt, nhng c mt s rc ri cng kh nhc u: chng hn, liu c triu tp cc Tng y
vin Sarawak v Sabah n Kuala Lumpur kp vo ngy 8/8 khng? Lch ca cc chuyn bay c
th lm hng chuyn ny. Keng Swee cm thy cn nhn mnh n chuyn phi gi kn tha
c ny trc khi thng bo cho bt k ai bit; r rng rng nu thiu may mn v thiu hiu
qu th kh m lm cho mi chuyn din ra tri chy vo ngy 9/8. Sau cuc hp mt gi, t
Nh khch Singapore ( Kuala Lumpur), Keng Swee in thoi cho ti Cao nguyn Cameron
thng bo kt qu, bng ting Quan thoi. chng phi l th ting ng s dng lu lot
nht, th nhng vo nm 1965 khng th gi in thng ti Cameron c, v cc cuc gi ni
u phi thng qua tng i m cc in thoi vin th khng ni ting Quan thoi.
 Vo sng th Su ngy 6/8, ti i xe n Kuala Lumpur. Choo v my a tr vn li
Cameron cho n tn th by mi ngi vn thy h v ngh rng ti cn . C Keng Swee
ln Eddie cng u khng dm chc l Tunku, by gi v nc ri, liu c i hay khng,
mt iu s khin mi chuyn thnh cng toi ht. Th nhng khi ti n Kuala Lumpur vo
chiu hm , h c mt cng vi cc vn kin. Sau khi ti nghin cu v thng qua
chng, h bn n gp Razak, Ismail v Kadir Yusof, B trng T php. Cuc hp ko di t
gi ny sang gi khc, v ti phi mt mnh ch i st rut ti Nh khch Singapore. n x
chiu, Eddie in ti ni rng Tan Siew Sin mun c thm nhng iu chnh, trong c c vic
chng ti phi gnh cc bo lnh m chnh quyn trung ng k vi IMF (Qu Tin t Quc
t) v Ngn hng Th gii v nhng khon n dnh cho Singapore trc y, mt chi tit khng
ng g. Ti ng chuyn , v Eddie cng vi Kadir Yusof tip tc thng qua cc d tho.
Mt thm my ting na trc khi Eddie in thoi li cho ti ln na bo rng nhn vin tc
k ca Razak khng tho vi cc vn kin php l nn ng ta nh my chng nn thn c g
c. Bi Wong Chooi Sen v th k ring ca ti l Teo Ban Hock u ang c mt Nh khch
Singapore, nn Eddie cho gi h n dinh ca Razak, h lo liu cng vic ny, chnh sa li
mi th. Nhng phi mt ti na m h mi lo xong c ht cc d tho y. Lc h tr v
Nh khch Singapore cng vi Keng Swee, Eddie ni rng mi ngi ai cng cng ung ru
ti ng say trong lc ch, v khi cc vn kin cui cng hon tt, ng l ngi duy nht cha
say v cn sc mun c li trc khi k. Razak, rt thn vi Eddie t tn nhng ngy cn
chi hockey chung i hc Raffles, ni rng: Eddie ny, d tho l ca bn, ngi nh
my cng l ca bn, vy bn c li l lm sao? Th l Eddie cng lm nh ng ta, k m
khng cn phi xem li g c sign buta (nhm mt k), theo li ng ni vi ti bng ting
Malay. Keng Swee cng say mm n ch bit i thng vo ging. Nhng Eddie xem qua
cc vn kin, v nh c ngi khi thy khng c s sut no c, v ng ta trao chng cho ti.

Sau khi t tay duyt qua cc tu chnh, ti nhn Eddie v ni rng: Cm n Eddie, chng ta
lm mt cuc o chnh thnh cng m khng phi mu g c. l mt c o chnh chng
chnh ph Anh v ngi Head y cnh gic ca h, mt c o chnh din ra ngay trc mt
ngi Anh, c v New Zealand vi cc lc lng qun s ang bo v cho Malaysia. Vi mt
thi gian ngn ngi, chng ti ngh ra cch t c nhng g m Tunku khng th lm c
qua b tham mu ca ng, bi n phi c tin hnh trong vng ht sc b mt v trong thi
gian ngn nht c th c, k c vic tho lun ba vng v d lut ny trong mt phin hp
quc hi, bng khng s chng bao gi c th thnh cng c ht.

Ti bit rng Head c th s khuyn chnh ph ca ng chp thun cc bin php nm ngoi
hin php v hiu ha PAP mt khi ng ta kp bit mi chuyn ngn chn li. Vi cc vn
kin k, cho d ngi Anh c thuyt phc c Tunku v ni cc ca ng khng cho n
thng qua quc hi i na, m mt khi ti cng b cc tha c ng thi cho ng tuyn
ngn c lp ln cng bo, th quan h gia Singapore v Malaya s khng c g c th o
ngc c na.

Gi y ti phi thuyt phc nhng ng s khc ng vi ti. Ti gi in thoi cho Chin

Chye hi xem ng ta c n Kuala Lumpur c khng, mc d qu na m ri. K ti
gi cho ngi trc tng i in thoi Istana. Trm Istana hot ng sut 24 gi mt ngy, v
ngi trc ti hm l mt nhn vin c rt ng tin cy t thi cc thng c Anh. Ti bo
ng ta kim mt chic xe i n Chin Chye lp tc v ch ng ta n Kuala Lumpur kp vo sng
sm hm sau. Th ri ti gi Raja v yu cu ng ta n. Ti khng mun h i chung vi nhau
bi iu s gi ln s ch l ang c iu g din ra, v cng bi v h s lin kt phn
i bt k cuc ti sp xp no ca Malaysia, ch ng ni chi n chuyn ly khai hon ton.

Chin Chye n vo sng sm. Lc ng ta n, Eddie lui bng ng sau trnh gp ng ta. Ti
ni cho Chin Chye bit mi chuyn v a cho ng xem cc vn kin. ng sng st v bi ri.
Ngay sau th Raja n. Othman Wok, B trng x hi ca chng ti, dng xe ca ng
ch Raja n. Ri Keng Swee cng n hp, v chng ti cng ngi xung bn chuyn vi nhau.
Sut c my gi lin Chin Chye v Raja c trm t trc quyt nh au lng trc mt h. H
khng mun k.

Vo khong tra ngy 7/8, ti n t dinh Tunku. Ti ch khong 30, 40 pht phng
khch trong khi ng ang hp vi mt s vin chc phng n qua ca king, ti c th thy
l h ang bn ci rt cng. Th ri ng bc ra v ngi mt mnh vi ti sut 40 pht.

Ti bt u: Chng ti dnh nhiu nm thng thnh hnh Malaysia. Phn tuyt nht
trong thi nin trng ca ti l lm vic c c Malaysia, t 1954 n 1963. Chng ta to
dng c Malaysia cha y hai nm. Thc lng ng c mun cho n tan v khng? ng
khng ngh tt nht l nn tr li vi cc k hoch ban u ca chng ta, trong Anh thi nm
quyn, v c mt lin bang t do hn hay mt hnh thc lin hip no sao?

Nhng qua c ch, ti bit l tr ng nh ri. ng ni: Khng, ti coi l qu kh ri. By

gi khng cn cch no khc. Ti quyt nh ri; cc ng i ng cc ng, chng ti i
ng ca chng ti. Chng no cc ng cn dnh dng n chng ti, chng ti cn thy kh c
th lm bn vi cc ng c, bi v chng ti s phi dnh vo chuyn ca ng v cc ng th s
phi can d vo chuyn ca chng ti. Ngy mai, khi cc ng khng cn nm trong khi Malaya
na v chng ta khng cn tranh ci vi nhau ti ngh vin hay cc khu vc bu c na, chng
ta s tr li l bn ca nhau, v chng ta s cn nhau, chng ta s hp tc vi nhau.

Ti thi khng ni v chuyn na. Ti chun b tinh thn cho bui ni chuyn c th
ko di ny, nhng khi thy ng nht quyt khng mng ti bt k kin no khc, ti nh ni
vi ng rng kh khn ca ti l vi Chin Chye, Raja, Pang Boon, cng tt c nhng ngi
Singapore khc c gia nh ang trn t Malaysia. ng bo ti hy t lo liu ly. Ti xin ng
gip ; ng gp h c khng?

"Khng. Khng cn thit, ng ta p.

Ti tr v Nh khch Singapore bo li cho mi ngi bit chuyn tho lun ca chng

ti. Chin Chye ang ngi mt ci bn gn chn cu thang, cnh phng n, ang vit ci g .
Lc bc ln lu, ti thy ng ta ang vch mt ng gia t giy: bn tri, ng nu l l tn
thnh, v bn phi, l do phn i chuyn chia tch. l Chin Chye, mt hc gi cn trng.
Raja, mt con ngi ht thuc nhiu v k, ang ng ngoi hin, rt tng hi thuc. Ti ko
Othman i v hi ng c k tn khng. ng l mt ngi Malay, v s tr thnh phe thiu s
trong t nc Singapore mt khi ng chp nhn chuyn chia tch, ng ni chuyn k khng
thnh vn , nhng ng e ngi v chuyn nhng ngi cng sn Singapore. Hai mi lm
nm sau, trong cuc phng vn nhn k nim ngy chng ti c c lp, ng nhc li li ti
qu quyt vi ng rng: Khng sao u, l chuyn ca ti, ti s x l vic .

Sau sut my gi lin ri m Chin Chye v Raja cng cha c kin dt khot g c, ti bn
ni vi Chin Chye: Sao khng i gp Tunku th xem sao? ng gi bo rng ng khng cn nm
vng c tnh hnh ny na ri. Tt nht ng nn n gp ng ta, bi ti gp ri v ti
phi kt lun rng chng cn bn ci g c v chuyn ny na. ng ta ng , th l ti phi
i gp Tunku ln na vo chiu hm v ni vi ng rng ti c hai B trng, Chin Chye v
Raja, khng mun k tn vo v nht nh mun bn cho ra l. Gia nh ca h ang Malaya
v h mun gp ng.

Tunku nht quyt lm: Khng, ti khng mun gp h. Khng c g phi bn na c. ng

hy ni vi h nh vy.

Ti ni: Ti c ni vi h ri. t nht ng cng phi vit cho h mt bc th. h coi tr li

ca ng l chung cuc ch. Tunku bc ti ch bn v vit cho Chin Chye mt bc th, ri trao
cho ti, ni rng: y, ng hy trao cho ng ta. Khng cn phi bn thm g na c. Ti nht
nh ri.

Bc th khng nim phong ca Tunku vit:

 "Chin Chye thn mn,

Ti vit ra y ni vi ng rng ti suy tnh chuyn chia tch vi Singapore n tn cng

ri, v thy rng v li ch ca tnh bn chng ta v ha bnh ca ton th Malaysia, tuyt i
khng cn con ng no khc hn c na. Nu ti mnh v c th kim sot c hon
ton mi chuyn, c l ti cha quyt nh nh vy u, nhng kh ni li khng th c nh
vy, v do vy trong khi ti cn c th khuyn mi ngi nn bao dung v kin nhn, ti cng ngh
n gii php m p ny cho cc bt ng ca chng ta, v y l cch duy nht c th c c.
Ti mong ng sn lng ng .

Trn trng,

(K tn) Tunku Abdul Rahman

Lc bc ra, ti gp Tan Siew Sin. Ti tc gin v cay ng vi ci g thin cn v ngu n

ny. ng ta cn tr cng vic cng nghip ha ca chng ti v gy chia r khng thua g
nhng tay cc oan Malay. ng ta lc no cng mun gy cn tr cho chng ti. Ngoi chuyn
bn thn ng ta khng a g Keng Swee v ti, ng ta cn tin rng bt k s nhng b no cho
Singapore cng s gip PAP chinh phc c ngi Hoa Malaya. ng khng th thy c
rng nu khng c Singapore, a v ngi Hoa Malaysia tt phi suy yu.

Hm , ti khng th khng ni vi ng ta rng: Hm nay ng thng, cn ti tht bi;

nhng trong khong nm ti mi nm na, chc chn ng s phi hi tic v iu .

ng ta ci. Ti khng ngh ng ta khi , hoc sau ny, hiu c ti. ng ta ch thy nh
nhm v vui mng vi v tr lnh o MCA ca ng ta v a v ca MCA trn t Malaysia gi
y tht vng vng. Mi e da ca PAP v Hi ngh on kt Malaysia khng cn na. MCA s
ln ngi c tn. Th nhng trong trng hp ny th s vng vng v ngi v c tn ch l
tng i m thi. Bn nm sau, vo thng 5/1969, nhng k bo lon Kuala Lumpur s git
chc v lm cho hng trm ngi Hoa b thng tt, ri t c nh ca v xe hi ca h. Mi
nm sau, Hussein Onn, tr thnh Th tng sau khi Razak qua i, a Tin s Mahathir
Mohamad ln lm ph. Tuy Tan rt tn ty vi chnh ph Lin hip v UMNO, nhng ng ta vn
l ngi Hoa, v ng hiu ra rng ng chng th no tr thnh ph Th tng c ht. ng
ta t chc, xu h v tht vng ch. ng khng hiu rng ng mt sch khi tip tay loi
Singapore ra khi Malaysia mi nm v trc.

Trong tc phm Looking Back (Nhn li), 1977 ca mnh, Tunku vit:
 "'Nhng g m ng ta [Tan Siew Sin] t c vt xa ngh ca ti, v khng ch gip
chnh quyn trung ng thc thi cc quyn hnh quan trng trong gung my ca bang
(Singapore), m cn khin Singapore phi t cm thy c phn trch nhim trong vic pht trin
ti chnh ti cc bang Borneo vi mt quy m ng k. Ti cm thy rng mt khi mc mu
vo i sng hng ngy v cng vic qun l ca Singapore, ln cng vic kim sot ti chnh ca
bang ny, th hu qu khng trnh khi l chnh ph Singapore s mun c phn trong gung
my cai tr Malaysia; v nu chng ti chun b cho Singapore c c ci quyn , th s
cng kch ca Lee Kuan Yew vo Malaysia l chuyn cng ng thi.

Khi ti quay tr li Nh khch Singapore sau khi chm mt Tan, ti trao bc th ca Tunku
cho Chin Chye. Ch ti lc ng ta v Raja mi nhn chn ra c rng chng ti qu thc
n nc v. Khng bn ci thm g na, ti ni vi Chin Chye rng nu ng khng ng
chuyn chia tch, ti s khng tip tc chuyn ny na, bi n s gy chia r trong hng ng
lnh o ca PAP v gy hoang mang cho nhng ngi ng h chng ti c Singapore ln
Malaysia. Ti s trung thnh theo quyt nh ca a s l khng k v khng nhng b. Nhng
Chin Chye v Raja phi gnh ly trch nhim; nu c mu , iu khng phi li ca phn
ti. Ngay sau Chin Chye k tn ng , k l Raja.

Khng c g k l khi cc bn ng liu trong ni cc ca ti phn ra lm hai cnh ty theo

ni h chn nhau ct rn v ln ln. Nhng ngi sinh trng ti Singapore th chp nhn
chuyn chia tch, nhng nhng ngi sinh trng Malaya th ht sc bi ri. Chin Chye
sinh ra v ln ln Taiping, tnh Perak, v ng c nhng quan h gn b vi gia nh mnh ti
y. Raja sinh ra Ceylon (tc Sri Lanka) nhng ln ln Seremban, tnh Negeri Sembilan, ni
ng c nhiu b con v bn b. Thng qua ng, ht thy h u c quan h chnh tr vi PAP
trong sut thi gian tng tuyn c vo thng 4 nm trc; anh trai ng l ng c vin ca PAP
nhng tht c. Qua vic chp thun chia tch, cho d l min cng, Raja ln Chin Chye
b ri nhng ngi gn gi vi mnh. T hn na, h u cm thy, nh ti cm thy, rt r
rng h phn bi nhng nh lnh o khc trong Hi ngh on kt Malaysia. H l ng
lc ng sau hi ngh ny. i vi nhng ngi cn li Malaysia, chia tch l mt tai ha bi
n lm thay i cn cn chng tc. Vi vic Singapore ra i, cn cn s khng cn l 40%
ngi Malay, 40% ngi Hoa v 20% cc chng tc khc na. Ngi Malay li tr thnh a s,
v gi y chng cn my hy vng s c mt ng a sc tc ginh c chnh quyn qua bu
c na ri, cho d l trong tng lai rt xa.

Pang Boon cng ht sc xc ng v chuyn chia tch ny. ng sinh ra v hc hnh ti

Kuala Lumpur, c nhng gc r su xa Selangor. V cng nh Chin Chye cng Raja, ng gp
cng rt nhiu cho Hi ngh on kt Malaysia m mi y ng cn bn rn lo t chc mt cuc
mttinh cho n ti Kuala Lumpur. Khi ti bo cho ng v chuyn chia tch, ng ht sc kinh
hong. Chin Chye gip thuyt phc ng chp nhn iu khng th trnh khi ny, nhng ng
vn k trong tm trng ht sc min cng. Lee Khoon Choy sinh ra v ln ln Penang;
vo ngy 8/8, ng cng ang bn bu t chc mt cuc mttinh ca Hi ngh on kt Malaysia
trong hai tun sau . Lc ng n Kuala Lumpur vo sng ngy 9/8, ng b chn ng khi c
Chin Chye bo rng hi ngh nh vy l co chung.

Vn k tip ca ti l tr v Singapore m khng chm mt bt k mt nh ngoi giao

Anh, c v New Zealand no c, v thuyt phc c cc B trng khc k vo vn kin. y l
mt vn rt d gy bt ha, v ti khng mun c s chia r trong ni cc. Ti gii thch
vn vi Tunku, v ng sp xp mt my bay cnh qut ca RMAF ch ti i vo ngy hm
sau. Thng qua nhn vin trc tng i in thoi Istana, ti sp xp tt c cc B trng
khng c mt Kuala Lumpur n gp ti Sri Temasek. Cc B trng sinh Singapore
chng vui m cng chng bun. H coi chuyn ng nhin phi l nh vy thi, v h k.
Kim San th nh nhm v chuyn xy ra. Eddie, ngi tho v k cc vn kin vo ti
6/8 th sinh ti Singapore. Sinh qun ca Nyuk Lin l Seremban, nhng nh c
Singapore sau khi lp gia nh trc chin tranh. Gia nh ca ng khng cn Malaya na nn
ng cm thy cng yn tm.

Ti lc , vo khong x chiu, ti c th gi li cho Tunku mt trong s hai b vn kin

chia tch vi y ch k thng qua chic my bay RMAF ca ng. Stanley Stewart ang ti
nh in ca chnh ph cng vi s nhn vin . ng trao cho h b vn kin th hai v cm
tc h hon ton trong ta nh ca Vn phng in n Chnh ph cho n khi cc vn kin sn
sng c tung ra di dng s cng bo c bit v c cng b vo lc 10 gi ngy th hai,
9/8.

Trong lc , ti sp xp cho Choo cng bn tr i xe t Cao nguyn Cameron n Kuala

Lumpur vo chiu th By, ri ln ng v Singapore vo sng sm Ch nht, x chiu hm
l ti ni. Chng ti quyt nh ngh m Sri Temasek, chng ti c an ton hn
nu nh c nhng tay Malay UMNO no gy bo lon khi tin tc c cng b vo sng hm
sau.

Ti hm ti phi ht sc vt v, hp vi Le Cain, thanh tra cnh st, bn vic tin

hnh nhng bin php phng cn thit, ri hp vi George Bogaars, bo m l S c v
sn sng i ph vi mi rc ri ti bt k khu vc no. Ti cng gp Stanley Stewart sp
xp vic tp hp tt c cc b th thng trc li nghe bo co tm tt vo ngy hm sau.
 Razak mun cc ngh vin PAP phi c mt ti quc hi vo ngy 9/8 b phiu biu quyt
cc d lut. Keng Swee v Eddie ni vi Razak rng khng c ngh vin PAP no n d u.
Qu au lng cho chng ti khi phi gp mt vi cc lnh t ca Hi ngh on kt Malaysia m
chng ti ang b ri h. Chng ti bo cho 12 ngh vin PAP khng phi l B trng, nn
cha c bit ci g c, rng h ng i d hp. Th ri ti dn xp vi Boogars m ha
ba bc th c cng ni dung gi n ba Th tng thuc khi Thnh vng Chung, bo cho
h bit v chuyn chia tch v l do ti sao khng cn gii php no khc hn. Bc gi c vit
nh sau:

"Vo lc ngi c c ni dung bc th ny th cng l lc Tunku tuyn b v ti cng

ng v ng thi cng tuyn b Singapore tr thnh mt quc gia c lp, c ch quyn.
Nhng v s ng h kin quyt ca ngi dnh cho cc thc thi dn ch ti Malaysia, nn ti v
chnh ph ca ti c th s b cc phng cch gn ging nh kiu ca pht xt lm cho tiu dit,
mc d chng ti c th l nhng ngi phi cng sn. Bi s ng h tinh thn m ngi dnh cho
chng ti, nn chng ti chn la hoc l ri khi Malaysia nhng vn di s che ch ca
Hip c Phng th AnhMalaysia hoc l i din vi hu qu, ni theo cch ni ca Tunku, l
rc ri chng tc v mu, cha k hu qu tt nhin khng ni cng bit l hoc cc phng
thc pht xt s tm thi gip kim sot c tnh hnh, hoc l cc ri lon s a ti thng li
cho phe cng sn. Ngi c th tin tng vo ti v cc ng s yn tm rng Singapore s vn
l mt quc gia phi cng sn chng no chng ti cn nm quyn, bt k chng ti phi hy sinh
n u. Chng ti s lun lun mun cng tc vi nc c trong danh d v hu ngh. Tr tru
thay, chnh v s quan tm ca ngi i vi ti v cc ng nghip ti, v nhng g m chng ti
i din, mt kt qu khng may nh th xy ra. Th nhng nu khng c s quan tm ca
ngi th nhng kt qu tai hi hn nhiu s xy n cho tt c chng ti.

Cc mt m dng cho cc in vn trn u l da theo t in v lc ni dung bc th c

gii m th lc qu 10 gi sng Singapore ri.

Cui cng, tt c nhng g ti phi lm l i ng. iu ny tht kh khn, bi ti ang trong

tm trng lo lng; ti c b st iu quan trng no cn phi lm khng? Ti khng mong ti
chuyn gp mt nhng ngi ng h chng ti Malaysia, nhng ngi s cm thy l chng
ti b ri h; chng ti dy ln s hy vng cho bao ngi, v h s ngh chng ti li dng
h gip cho Singapore thot khi m bng bong. V ti thy xu h khi p li s ng h
kin quyt m Harold Wilson, Robert Menzies v Keith Holyoake cng cc B trng ca h,
nht l Arthur Bottomley, dnh cho ti bng cuc chia tch ny. Trn ht, ti hy vng s
khng c iu g bt ng xy ra trc 10 gi sng ngy mai.
43TALAK, TALAK, TALAK

Ti thc dy t rt sm ngy 9/8/1966 sau mt m chp chn. Ti thc dy nhiu ln

nguch ngoc ghi ch v c nghn l mt iu phi lm. Mi chuyn u u vo y cho
vic tuyn b c lp vo lc 10 gi trn i truyn thanh. Ti quyt nh khng ch thn c
bn tuyn b. Ti c qu nhiu vic phi lm lin tip. Trc nht ti phi thng bo tng tn
vi cc vin chc cc b v cc phng ban m t trc ti nay vn trc thuc Kuala Lumpur,
t nay s c chuyn sang thm quyn ca Singapore. Th ri ngay trc khi ti thi im
nh, ti phi gp cc nh ngoi giao, c th triu tp c tc thi, thng bo cho h bit v
nn c lp ca Singapore v yu cu h xin chnh ph ca h tha nhn Singapore. iu
qu l mt mi v mt tnh cm.

Vo lc 10 gi, t cng bo c ng hai bn cng b c ch k ca ti v ca Tunku c

pht hnh cng lc vi cc vn kin khc lin quan ti chuyn chia tch. Lp tc, tt c cc
chng trnh pht thanh ti Singapore u ngng li pht li tuyn b. Ting ni lan truyn
nh la dy v chuyn Singapore tch khi Malaysia v gi y tr thnh nc c lp gy
sng st cho hng triu con ngi. Ngay lc bn tuyn b c truyn i ti Singapore, Tunku
ang tuyn b s tch ly trong quc hi lin bang ti Kuala Lumpur. H vin c triu tp
lm ba vng tho lun v ngh quyt do Razak trnh nhm thng qua tc thi D lut Tu
chnh Hin php v Singapore. Ti s s c nhng tr ni bt ng, nhng Tunku v cc ng s
ca ng quyt khng bt k iu g ngn cn c h. Vo chiu ti hm , c hai vin
ca quc hi hon tt cc vng tho lun v nh vua cng chp thun. Singapore ra i.

Tunku ni thng thng v i ngay vo vn . Trc mt ng ch c hai ng hng

la chn: dng nhng bin php p ch hoc ct t mi quan h vi chnh ph bang
Singapore, vn khng cn by t lng trung thnh vi chnh quyn trung ng na. Bin php
p ch vi mt s t ngi, ng ni, s chng gii quyt c vn , bi mm mng khinh mit,
s hi v cm ght c gieo trn t Singapore ri. Razak tm cch, nhng khng thnh
cng, tha thun vi cc nh lnh o y, nhng ngay khi vn ny va c gii quyt
xong th chuyn khc li ni ln.

n lc b phiu, c 126 phiu tn thnh v khng c phiu chng. Jaafar Albar lm ni

bng cch khng d v ti mt cuc hp bo tr s Quc hi, ng ta tuyn b t chc tng
th k UMNO gip cho Tunku khi b bi ri. ng ta phn i quyt lit chuyn chia tch,
ng ni: Bi n s gip Singapore thot khi s qun l ca chnh ph trung ng v khin cho
Malaysia tr nn bt hp l.

Pht biu vi bo ch sau bi din vn quc hi, Tunku c mt s cam kt rng vic
chia tch ny s da trn s hiu bit rng chng ti s cng tc cht ch trong cc vn quc
phng v mu dch, v khi gp g cc k gi vo chiu hm ti i Truyn thanh v Truyn
hnh Singapore (RTS), ti tr li li bng cch ni rng: Chng ta s cn nhau v chng ta s
hp tc vi nhau. c mun chn thnh nht ca ti l nh vy. Trc ti t chc mt
cuc hp bo truyn hnh ti RTS vo lc tra, ti lng ti nng tru nhng cm xc, v ti
phi cho ngng vic thu hnh li ht 20 pht cho n khi trn tnh v c th tip tc.

Ti b ri nhiu ngi Malaya, Sabah v Sarawak. H p li li ku gi ca chng

ti v mt t nc Malaysia cho ngi Malaysia. Nu h khng lm nh vy, v khng c nguy
c ca nhng v xung t chng tc lan trn nu chnh ph Malaysia bt giam chng ti th
Singapore u c b gt ra ngoi. Bi h on kt quanh chng ti v cng nhit tnh nh
chng ti v mt t nc Malaysia cho ngi Malaysia, nn chng ti b trc xut. Bng
cch chp thun chuyn chia tch, ti ph lng h. Chnh cm gic ti li khin ti
khng kim ch c lng mnh. chnh l lc kh tm ca ti. Mi chuyn d l ri, nhng
ti li qu kch ng vi ngh lm tan v hy vng ca hng triu con ngi, nhng hy vng
do chng ti gy dng m nn. Nhng trong lc ti cm thy cn rt v qun tr, th li c mt
cuc cho mng ti China town. Cc thng nhn t c trng pho cho mng s t do
thot khi cnh nn chng tc, nhng trong thnh ph, cc vin chc u hiu rng c th c
rc ri chng tc xy ra, v vo khong bn gi chiu thnh ph bng im ng khc thng ai
ny u sm v nh.

i vi ti, l mt ngy y p cng vic, no l gp g nhng ngi ti phi gp, lm

nhng vic ti phi lm. V khch cui cng ca ti l Antony Head, m ng bay t Kuala
Lumpur n Sri Temasek gp ti. Ti vn gi v thn nhin, hi ng ta xem c ch th no
ca chnh ph Anh cho php tha nhn Singapore hay cha. D nhin l ng cha th c c
no kp chuyn g u. Trong thm tm, ti rt ly lm tic l n p cho nhng n lc
kin tr ca ng nhm gi cho Malaysia i ng ng bng hnh ng giu kn ng chuyn
chia tch ny. Nhng ti khng c chn la no khc. Khi tin tc bay n London, Harold
Wilson ang i ngh ti o Scilly v Arthur Bottomley, B trng Quan h Khi Thnh vng
Chung, li ang Ty Phi. B trng Ngoi giao, Michael Stewart, bay n Scilly tho lun
vi Wilson, v vo ngy 10/8, ti nhn c in vn sau ca Wilson thng qua ph cao y
thng trc Anh ti Singapore:
 Ti mun bo cho ng bit rng chng ti quyt nh cng nhn tc thi Singapore l mt
quc gia c lp, v chng ti thng bo iu ny trn cc bo bui sng ngy mai. Ti c
th ng v ti rt qu nhng li l chn thnh ca ng. Ti rt vui l ng mun cng tc vi
chng ti trong tnh hu ngh. Ti phi ni rng ti tht vng l chng ti khng c hi
kin trc khi mt bc i quan trng nh vy c tin hnh, bi, d nhin, n mang nhng h
qu ln i vi chng ti. Chng ti gi y ang suy xt tht nhanh chng v nhng h qu ny.
Nhng ng c th tin chc l chng ti mong c iu tt cho ng. Ti lo rng Sukarno c th c
gng li dng bc pht trin mi ny cho cc mc tiu ca ng ta. Ti chc ng s ng rng
tt c chng ta phi thn trng trnh bt k ci g c th cho php ng ta th li."

Quyt nh ca Wilson tht l l lng, v mt khi chnh ph Anh cng nhn nn c lp

ca chng ti, ti tin rng chng ti s ginh c s cng nhn ca quc t khng kh khn g.
Nhng tnh cm ca cc nc th li chia r theo chin tuyn trong cuc Chin tranh Lnh.
Trong khi c s hn hoan, mng r Jakarta, Moscow v Bc Kinh th cng c cm gic ht sc
tht vng v u lo Anh, c, New Zealand, M v phng Ty ni chung.

Phn ng ca Indonesia th mp m. Vo ngy 9/8, Tin s Subandrio, B trng Ngoi giao,

t v phn khi: s chia tch chng t rng Malaysia l mt sn phm thuc a kiu mi
ca ngi Anh, v Indonesia gi y ang chun b m rng ca ngoi giao n Singapore.
Nhng ngy hm sau, sau mt cuc hp 90 pht vi tng thng Sukarno, ng pht biu rng
chnh ph ca ng thy kh m chp nhn c s c lp ca Singapore, bi s c mt ca cc
cn c qun s Anh ti y. ng khng hon ton loi tr kh nng sau ny s cng nhn, v cc
ngun tin c thm quyn cng cho thy rng Indonesia s khng c g phi phn i cc cn c
c min l chng ch c dng cho mc ch phng th ca chnh hn o ny. Trong
trng hp , Jakarta c th khng t hn o ny nm trong cuc chin i u ca mnh
cho n khi tnh hnh tr nn r rng hn. Indonesia sn sng cho n Singapore nh mt
ngi bn nu Singapore chng t mnh khng cho cc th lc nc ngoi dng mnh lm
bn p xm lc.

Ti tr li rng Singapore cn n cc cn c qun s ca Anh, rng nu cc cn c b

ng ca, s c 44.000 cng nhn b tht nghip v hn o s khng bit ly g phng v.
Th ri vo ngy c lp ca Indonesia, ngy 17/8, Sukarno c mt bi pht biu hng hn
v y tnh cng kch, trong ng ta bo rng M v Anh hy ct khi ng Nam , v cnh
co vi h rng trc Jakarta, Phnom Penh, H Ni, Bc Kinh v Bnh Nhng s nh bi ch
ngha quc trong khu vc. K , ng ta ra lnh phong ta ton b vn u t ca M ti
Indonesia. ng ta qu ang sng mt cch nguy him nh li ng ta ni, Viva perilissimo.
Nn kinh t ca Indonesia vo thi ang trong b tc, vi mc siu lm pht khin cuc sng
ca dn chng tr nn ht sc vt v.

Cc phn ng ca phe i lp ti Singapore cho thy h cn non yu v chnh tr. Lin minh
Singapore (The Singapore Alliance) ni rng h tht sng st trc chuyn PAP ng chia
tch m khng h c s y thc no ca dn chng, bi iu khng hp vi c mun ca
cng chng th hin trong cuc trng cu dn nm 1962. UMNO ca Singapore th ku gi
tng tuyn c v ni rng h s u tranh ti nhp tr li thnh tiu bang ca Malaysia.
Nhng phn ng l bch nht l ca Barisan Sosialis, h t chi chp nhn nn c lp gi
danh ca hn o ny, da trn l l y l mt m mu ca ngi Anh duy tr s thng tr
ti y.

Sau ngy chia tch, Chin Chye v ti tip ba lnh t ca Hi ngh on kt Malaysia trong
phng hp ca ni cc. l mt trong nhng cuc hp au lng nht trong i ti. Ti gii
thch tt c mi iu din ra, nhng cho d l l l no i chng na th chng ti cng b
ri h, v b ri h mt cch thm thng. Ti tm tt tng lai mt cch cng khai qua
vic pht biu trc bo ch rng v s cn thit phi "ng n trong mi quan h ca chng
ti vi lng ging v chnh ph lng ging vi nhau th khng can thip vo cng vic chnh tr
ca nhau", nn PAP khng th cn l thnh vin ca Hi ngh na. Ti tht xc ng khi ni
tip:

Nhng i vi mt s rt t ngi, nhng g m chng ta ng h u c th ng gp rt

nhiu iu tt p cho Malaysia v dng xy n tr thnh mt t nc n nh, a chng tc y
sc sng tn ti nhiu th k sau Mi quan h h hng v tnh cm vi ngi khc khng th b
loi b v mt quyt nh chnh tr.

Chin Chye th cay ng v hi hn lm.

Pht biu c suy ngh v chn tnh nht v chuyn chia tch l ca Ismail. ng pht biu
iu ti Lin Hip Quc khi Malaysia, Jordan v Ivory Coast (B Bin Ng) ng bo tr cho
n xin gia nhp ca Singapore vo ngy 20/9:

"Mc d l chia tch, nhng cc nh lnh o ca Malaysia v Singapore u thc rt r

rng, c th l h b chia tch v mt hin ch thnh hai quc gia khc nhau, nhng s tng
ng v li ch v sinh hot ha quyn nhau ca dn chng hai nc trong mi mt ca i sng,
b gn vo nhau mt cch khng th trnh n v yu t a l, cng thm vi c mt qu trnh
di cng chu chung mt nn cai tr do tnh c ca lch s, tt c s, nh trong cc thp nin trc
y, to nn s thc y v khuyn khch cho vic sng chung vi nhau nh nhng ngi lng
ging tt bng. Trong v vn nhng nhim v chung, chng ti chia s nhng quan im ging
nhau v tn trng nhng l tng nh nhau. Mi rng buc v mt hin php th khng cn,
nhng mi dy rng buc v mt con ngi th vn cn.

Chnh Ismail l ngi hiu v ng cm nht vi nhng g ti mun lm. Nhng ng ch l

nhn vt hng th ba, v cho d ng c l nhn vt s mt i chng na, ti cng khng dm
chc ng ta s mnh kim sot c nhng phn t cc oan v thc thi c chnh sch
ca mnh hay khng: gim dn cc c quyn dnh cho ngi Malay mt khi h thng tin dn,
cho n khi t c mt x hi phi chng tc, trong mi dn tc u bnh ng nhau.

C mt ngi gn nh hiu c nhng g ang din ra v ti sao li xy ra nh vy l

Antony Head. Vo ngy 11/8, mt ngy sau khi London cng b tha nhn, ng pht biu ti
Kuala Lumpur rng hip c phng th da vo ngi Anh duy tr cc cn c qun s ti
Malaysia v Singapore phi c vit li; tuy nhin iu ny ch c tnh cht hnh thc thi, bi
l ng li cng vn khng c g thay i. Ti rt n trng Head, c v tnh cch, ln s thng
minh v s nhn xa trng rng ca ng v con ng ca cc dn tc v t nc, ng sp tr
v Anh, mc d ng mi Kuala Lumpur cha y hai nm. Ti vit th cho ng ngy 14/9:

Ti vit ra y xin ni vi ng rng mc d chng ta khng phi lc no cng ng tnh

vi nhau trong cc gii php cho nhng vn ca chng ta ti Malaysia, ti cha bao gi ngh,
nh ng tng ni trong mt ba tra, rng ng l mt k kh. Tri li l khc, ti hiu r ng l
mt ngi quan st ht sc mn cm v sc so, v hn th na, mt i din qu quyt ca
chnh ph hong gia.

Ti ly lm tic l ng s ri khi y vo thng Ging. Ngi k nhim ng s phi rt cn n

nhng phm tnh qu quyt, vn i khi lm cho Tunku khng mn ng.

Ti xin cm n ng l gip can ngn khng cho Tunku ph nt chnh ph ca ti v bn

thn ti. Ti tnh c c c ngun thng tin khc v bit rng ng ang lm ht sc mnh v
chnh quyn ca ng khin Tunku khng thc hin nhng g tt nhin s phi n. cng
chnh l nhng g m nhng k cc oan ang mun Tunku thc hin.

L do thc s khin Tunku, Razak v Ismail mun tch Singapore khi Malaysia l g? H
hn kt lun rng nu h cho php chng ti thc thi cc quyn hin nh ca mnh, v lu
v di h tt s thua cuc. Hi ngh on kt Malaygia s tp hp c nhng ngi khng-
Malay, v iu nguy nht chnh l vic n s dn dn lm mt ch da ca h trn bn o ny.
Quan im v chnh sch ca PAP ginh c s trung thnh trc sau nh mt ca cc lnh
t ngi Malay trn t Singapore, h cha bao gi b chao o cho d di p lc ca cc v
bo lon chng tc nm 1964, hay hng ng trc nhng li ku gi v chng tc, tn gio
hoc vn ha, hay ng tnh vi nhng li tng bc nhm li ko h v vi UMNO.

y chnh l mu cht ca vn . Cc nh lnh o ca PAP khng ging nh cc chnh

khch Malaya. Cc B trng Singapore u chng phi l nhng k ham vui hoc mu cu
li danh cho bn thn mnh. UMNO trin khai c mt ngh thut thu xp cho cc B trng
ngi Hoa hay ngi n, khi nhng ngi ny c v mun gy ri, v trong vng c my nm,
ngh thut lan trn sang tn Sabah v Sarawak. Razak tng ngh cp cho Keng Swee
6.000 mu Anh t trng cy cao su thuc loi thng ng in, trng bng ging cy tuyt
vi ca Vin Nghin cu Cao su. Vi mt n ci bi ri, Keng Swee t chi v ni rng mnh
khng bit s phi lm g vi s t .

Cng khng d g h ha c chng ti. Keng Swee v ti tng cng i vi Tunku v Tan
Siew Sin n mt ch n chi Kuala Lumpur do cc tay thng nhn giu c ngi Hoa iu
hnh. Nhng ng tin y l loi cu lc b cho nam gii, vi cc thc n ngon do cc nh
hng danh ting phc v, ri ngi ta c th chi bi bc (mt chc hay x ph), v ngi ta c
th gi gi bao, c nhng mm non in nh cng c na. Chng ti n ung no say, v sau
h chi x ph ti cng c tham gia. Nhng ngay khi m gi bao va ti th ti v Keng Swee
t chi nhng iu ve vn v lng i ch khc. Chng ti khng th bn mnh cho tin ti. Nu
chng ti li chi hm y, tt nhin t chng ti s phi b p lc ca cc nh lnh o
Malaya. H xem chng ti nh th nhng k gn nh nguy him v kh hiu, kh khng ch
nh nhng ngi cng sn, v li qu nng thc h. T hn na, chng ti li lun lm ng
theo hin php, v v vy tht l nan gii cho h.

Nu khng c cuc chin i u ca Indonesia, Tunku v cc ng s ca ng khng phi

da vo s gip ca cc lc lng qun s ca Anh, c v New Zealand, v kt qu c th
khc i. Bi lc lng qun s ca cc nc gip vo vic phng th Malaysia, nn quc
hi ca h s phn ng quyt lit nu nh Malaysia dng n cc phng sch vi hin chng
li Singapore.

Trong quyn The Labour Government 19641970 (Chnh ph Lao ng 19641970) ca

mnh, Harold Wilson nhn v chuyn chia tch ng nh th:

"Th nhng c mt vn nguy him mi v tim tng ang ln dn ln ng Nam .

Khong trc y ba, bn thng, chng ti nhn c li cnh bo rng Tunku Abdul
Rahman, Th tng ca Malaysia, ang mt dn kin nhn vi ng s ti ngh vin ca mnh l
ng Lee Kuan Yew (Harry Lee), lnh t ca Singapore, ti ng Lee c nguy c b bt v cm
t Tunku ang ngy cng tr nn cm gin vi s i lp quyt lit ca Lee. My tun trc khi
c hi ngh Khi Thnh vng Chung chng ti nhn c tin tc v mt cuc khng hong
ang nhen nhm, bao gm c vic c th c mt cuc o chnh chng li ng Lee v cc ng s
ca ng ny. Ti cm thy cn phi n mc cho Tunku hiu rng nu ng ta gi tr ra nh vy,
ng ta s chng th no chng mt ra c trc hi ngh ca khi, bi rt nhiu ngi, k c
ti, s cm thy rng mt hnh ng nh th l phn bi hon ton nhng g chng ta tin tng
trong khi.

Chuyn khng xy ra, nhng vo cui tun t 13 n 15/8 (sic), tin tc cho bit l Lin
bang (Malaysia) gy . c nhng trn tranh ci d di xy ra gia Tunku v ng Lee.
iu ny dn n vic Singapore hu nh b trc xut hn ra khi Lin bang v c bo l phi
t lo liu ly cho mnh. Lee mang tm trng tuyt vng, m a nc mt trc ng knh
thu hnh v t ra rt tic v chuyn chia ct ny. Tuy nhin, ng ta quyt tm xy dng mt
t nc Singapore mi, c lp Chng ti c nhng quyt nh cn thit v c nhng
dn xp nh gi nhng thng ip mnh m cho c hai nh lnh o trnh xy ra bt k
hnh ng no c th lm bt pht thi cu ch, hay ni ng hn l nhng bt pht lt
t bn trong. Chng ti ng cc cuc m phn nhm nghin cu li hip nh phng th
AnhMalaysia, trn cn bn cng bng cho tt c cc bn c lin quan.

Wilson l mt ngi bn tt.

Chng c chuyn g xy ra, bi Head bo co vo ngy 15/5/1965 cho B trng ca

mnh l Arthur Bottomley rng: Mt s nhn vt trong UMNO thch hm nng mi chuyn ln
ti mc h c th tm ra mt ci c c th lm c chuyn m h gi l x tr v ti hiu
l cm t Lee. Ti nhn mnh rng Lee gi y c uy tn trn trng quc t, v tr phi c
bng chng khng g chi ci c cho php x tr ng ta, cn khng th mt vic nh vy s gy
hi rt ln cho Malaysia. Mc d Tunku khng ni g c, nhng ti vn cm thy l ang c mt
m mu trong u ca h."

Vo ngy 17/5, mt bc cng hm c gi ti Vn phng Quan h Khi thnh vng

chung cho bit Th tng c, gch di v ghi nhn xt nh sau: Nu c mt m mu theo
nh X (on trch trn), ti hy vng Tunku hiu ra rng iu ny s c ngha l chng ti buc
lng phi nh gi li. H.W.

Vo ngy 1/6, Head nh in rng ng hi Tunku xem liu vn c th dn xp vi Lee

Kuan Yew v t ti mt ci g nh mt s ha hon khng.
 Tunku ni rng khng, ng quyt chng bao gi th dn xp vi Lee na u, mt con
ngi ng chng h tin cht no, mt con ngi m ng hon ton bit r qu ri. Ti c hi
ri tt c chuyn ny s ra sao, Tunku tr li rng: Ti bit nhim v ca ti v ti s chng ngi
ngng g m khng lm.

iu ny nghe c v nh mt im khng hay, do vy ti ngh n lc phi can thip vo v

ni rng trong s nhng th m chnh ph Anh ht sc i ngi l chuyn bn tn trn bo ch ni
ti vic Lee Kuan Yew ang b bt giam. Tunku c bit chuyn ny khng vy? ng bo rng c
nghe.

Ti ni rng nu Lee Kuan Yew b bt giam v bt c l do g ngoi nhng hot ng mu

phn, n s khin cho chnh ph Anh b sc v lng tng, v tt nhin l s c nhng nh hng
lan rng trong d lun quc t.

Khi ti ni rng ti ngh mt vic lm nh th, nu thiu chnh ng, c th khin chnh ph
Anh phi nh gi li quan im ca Anh i vi Malaysia mt cch chng hay ho g, ng ta
ni rng Th y, ti s phi lm ha vi Indonesia mt thi

Mt gi sau, ti thy Tunku, Lee Kuan Yew bc vo nh ti. Ti thy ng ta ang trong tm
trng rt kch ng. Ti ni vi ng rng ti rt lo trc tnh trng hin nay. i vi ti, c v
nh tr phi c c mt sng kin no , bng khng tnh hnh nh hin nay ch c th dn n
hai chiu hng. Mt l s bt ng v gay gt chnh tr ngy cng tng dn n s cng thng
v xung t chng tc thm trm trng hn; th hai l mt tnh hnh m chnh ph lin bang cm
thy rng khng th c cho chuyn cng thng chnh tr ny tip din v do c th dn ti
chuyn tng giam Lee. Ti cm thy phi tm ra cch no chiu hng hin nay cng nhng
hu qu tt yu ca n khng tip din na c. Lee ni rng gi y n lc phi u tranh
cho mt t nc Malaysia khng do ngi Malay thng tr. Theo cch nhn ca ng, y chnh l
l do ti sao ng to nhm i lp mi v nu chnh quyn lin bang quyt nh bt gi ng, ng
cng s hn hoan bi n cng cng c cho a v ca ng hn.

Lee ni rng thi gian dnh cho s kin nhn v tr hon qua, v gi y du sao ng cng
i qu xa khng th chp nhn mt gii php nh th c. Khng may l li ni ca Lee du
g cng cha ng c s tht ln sc thuyt phc

Ti mong l mnh khng qu bi thm, theo quan im ca ti, chng ta gi y ang ng

trc mt khng hong nghim trng. Tr phi c th lm c iu g xoa du tnh th hin
nay, bng khng con ng chng ta ang i s, theo ti ngh, sinh ra iu rc ri rt ln.
 Vo ngy 3/6, Vn phng Quan h Khi thnh vng chung gi cho Head bc in nh
sau:

Nu Lee b bt giam, kh c th cho rng Singapore s yn chuyn ny. Tunku c th c

nhng nh khc, nhng di mt chng ta, chuyn s gy nguy hi rt ln, mt iu vn c
th nh hng nng n n cc lnh th trn o Borneo Nu tnh hung xy ra sau v bt giam
Lee t hi n i hi phi c s can thip ca qun i Anh ti Singapore, chnh ph Anh rt
kh lng kim c s thng cm v ng h ca cng lun Anh.

Vo ngy 4/6, Head bo co v cuc hp gia ng vi Tunku nh sau:

Mt iu cng d thy l Tunku bo vi ngi ca ng l tm xem c cch no bng

Lee ra khi hng ng lnh o PAP, cng nh tm c mt lnh o xut sc thay th Lee
c hay khng. Lee bit r iu ny v ni cho ti bit. Ti c ni vi Tunku rng ti khng
my hy vng v mt th php nh vy. Tunku ni vi ti rng: Xin ng ni cho chnh ph ng
bit l chng c g phi lo. y l chuyn ni b m ti phi gii quyt. ng khng nn can thip
vo cng vic ring ca chng ti. Ngi M lm nh vy Vit Nam, v xin ng hy nhn
xem h lm cho mi chuyn ri tung ln ra sao th bit. Vo ngy 5/6, Head nhn c mt
bc in:

"Th tng c bc in s 960 ngy 1/6 ng c hai kin:

(1) Ti c nn gi th cho Tunku khng?

(2) Cao y (Anh) c nn ngh ngm vi Lee l ng ta nn ra nc ngoi trong mt, hai tun
l g khng? Chng ti khng mun ng ta b bt giam trc khi Hi ngh cp Th tng din
ra.

H.W.

Sau chng c tin trin g mi ng cho Head bo co. Tunku i London d hi ngh v
Razak thng lng kn vi Keng Swee v chuyn ra i ca Singapore.

Ngay sau khi c cuc chia tch, vo ngy 21/9, George Thompson, B trng Khi thnh
vng chung ca Anh, gi bc in sau y cho ngi Caradon, i din Anh ti Lin Hip
Quc:

" kin bnh lun ni chung ca chng ti l tuy Lee i khi c tnh cch gy khiu khch tht
y nhng rt c th tnh trng v hin nay v s cng thng trc kia vn c th trnh
c nu nh Tunku v ngi Malay c nhng linh hot hp l no trong mi quan h vi
Lee v Singapore.

Thompson l mt ngi Scotland, khng hiu c suy ngh ca ngi Malay. Lc u ti

cng khng hiu nh ng, mc d ti sng vi h gn sut c cuc i. Ti khng nhn ra
lng nghi k thm cn c ca h i vi cc dn tc nhp c, nht l ngi Hoa, v c ni s
hi b ln lt ca h na. H phi nm c trn vn quyn lc ca quc gia, nht l cnh st
v qun i. Bt k s tha hip no cng u phi tun theo cc iu kin ca h.

Tunku, trong mt cuc ni chuyn vi mt nh nghin cu ngi Anh nm 1982, ni rng

ng khng th nh li bt k li cnh bo no ca Wilson ht, nhng tha nhn rng ng
chu p lc rt ln trong chuyn ph duyt vic bt gi ti. Tuy nhin, ng ni thm:

"Khng c chuyn bt gi Lee Kuan Yew, bi ngi Hoa, trong phn x s ca ti, cng s
ng tnh vi ng ta v ng ta l ngi Hoa. Ti khng mun c rc ri ch v ng ta, ch bi v
Singapore. Nu bn c mt ci chn au, tt nht l nn ct b n i. l nhng g ti lm
Ti bit Kuan Yew l ngi gii nht nm chnh quyn Singapore Tham vng ca ng ta
(ti Malaya) l v .

C nhng iu khc cn cn nhc. Nu chng ti vn cn trong khi Malaysia, y ban iu tra

cc v bo ng chng tc nm 1964 s tip tc nghe iu trn v nhng bng chng bt li
cho Jaafar Albar v UMNO, mt iu m dn dn ri cng chng cng s bit. Ri h s phi
thm cung v ti khi kin Albar v ban bin tp t Utusan Melayu v ti phi bng, h s phi
tr li v tt c nhng iu khiu khch h vit v ti. iu s c ngha l vch trn cc
cch thc xi gic tinh thn chng tc v bo ng mu ca cc nh lnh o ch cht ca
UMNO.

Gii php ca Tunku cho nhng vn nn ny l chia tch. Singapore phi ri khi Malaysia
v ng ta s kim sot Singapore thng qua ngun cung cp nc t Johor v nhng n by p
lc khc. Vo ngy 9/8, ng ni vi Head rng: Nu chnh sch i ngoi ca Singapore lm
tn hi cc li ch ca Malaysia, chng ti lun c th to p lc vi h bng cch e da kha
ngun cung cp nc Johor li. Head trao i kin vi Bottomley rng y qu l mt
ngh tht ng kinh ngc trong vic lm th no hp tc i ngoi.

Cng trong ngy 9/8, Tunku ni vi Tom Critchley, cao y c, rng: Chng ti gi th
thng phong v Singapore s phi hi kin ca chng ti khi quan h vi nc ngoi.

Tunku v Razak ngh rng h c th ng qun ti Singapore, ngi xm trn u chng ti v

nu cn th ng ng li v ct ngun cung cp nc. H tin, khng phi l khng c c s,
rng Singapore khng th t thn tn ti ni c g ng tin cy hn cc bi pht biu ca
chnh cc nh lnh o PAP, k c ca chnh ti, v l do chng ti nu ra trong chuyn ny?
Nh Ghazali bin Shafie, b th thng trc ca B Ngoi giao, ni ngay sau v chia tch, rng
sau mt vi nm b ch v mt mnh, Singapore s gp nhng kh khn nghim trng v s b
tr v ln ny th phi nghe theo nhng iu kin ca Malaysia.

Khng, khng th nh th nu ti c th trnh c. Nhn dn Singapore khng h c b

tr li sau nhng g h nm tri trong sut hai nm nm trong khi Malaysia, o p chng tc
v da dm. Chc chn Keng Swee v ti, hai ngi c trch nhim trc tip v vic chp nhn
s chia tch ny, khng tnh chuyn b cuc. Dn chng chia s cm ngh ca chng ti v
sn sng lm bt c iu g cn thit cho s sng cn ca mt Singapore c lp. Ti khng bit
trc l mnh s phi dnh c qung i cn li lm cho Singapore khng nhng tn sinh m
cn pht trin v thnh vng ln na.
Bin nin cc s kin

16/9/1923 Lee Kuan Yew (LKY) cho i ti Singapore.

193639, 194042 Hc ti Vin Raffles v i hc Raffles.

15/2/1942 Nht chim ng Singapore.

Thng 9/1945 Anh ginh li c Singapore.

194650 Hc ti Cambridge v London.

Thng 12/1947 Kt hn vi Kwa Geok Choo ti Anh (gi b mt)

Thng 6/1948 Tnh trng khn cp c ban b ti Malaya v Singapore. ng Cng sn

Malaya hot ng b mt.

Thng 8/1950 Tr v Singapore

Thng 9/1950 Kt hn ln na vi Kwa Geok Choo ti Singapore.

195059 Hnh ngh lut, lm c vn lut php cho nhiu nghip on.

Thng 11/1954 Thnh lp ng Nhn dn Hnh ng (PAP).

Thng 4/1955 c bu vo Hi ng lp php theo hin php mi Rendel. PAP chim c

ba gh. LKY tr thnh lnh t phe i lp.

Cc v bo ng ca cng nhn xe but Hock Lee, do cc t chc cng sn thuc mt trn

thng nht gy ra.

Thng 5/1956 Thnh vin trong Phi on Hin php Lin ng ln th nht n London,
do Tng y vin David Marshall dn du. Sau khi cc cuc m phn tht bi, Marshall t chc,
Lim Yew Hock ln thay.

Thng 10/1956 Bt giam cc lnh t cng sn trong mt trn thng nht, k c Lim Chin
Siong, Fong Swee Suan v Devan Nair.

Thng 3/1957 Thnh vin trong Phi on Hin php Lin ng ln th hai n London, do
Lim Yew Hock dn u. Tha c t tr.

31/8/1957 Lin bang Malaya c lp.

 Thng 12/1957 PAP ginh c 13 gh trong cuc tuyn c Hi ng Thnh ph.

Thng 3/1958 Cuc hp mt u tin trong s bn cuc hp vi lnh t cng sn hot ng

b mt Fang Chuang Pi (ng c mnh).

Thng 6/1958 Thnh vin ca Phi on Hin php Lin ng ln th ba n London. Hin
php v s t tr ca Singapore c gii quyt.

Thng 8/1959 PAP chim 43 trong s 51 gh trong cuc tng tuyn c theo hin php mi.

4/6/1959 Cc lnh t cng sn trong mt trn thng nht, Lim Chin Siong, Fong Swee Suan
v Devan Nair c tr t do.

5/6/1959 tui 35, tuyn th nhm chc Th tng ca bang t tr Singapore.

Thng 2/1960 Thnh lp y ban Pht trin v gia c, do Lim Kim San lm ch tch. Bt u
chng trnh nh cho i chng.

Thng 7/1960 Thnh lp Lin hip Nhn dn vn ng qun chng ng h cng cuc i
lp vi nhng ngi cng sn.

Thng 6/1961 Tunku ku gi phi c s hp tc mt thit hn na v chnh tr v kinh t

gia Malaya, Singapore v cc lnh th o Borneo.

Thng 7/1961 PAP ng vng sau cuc b phiu tn nhim trong Hi ng lp php.

Thng 8/1961 13 ngh vin thn cng tch ra thnh lp ng Barisan Sosialis.

Thng 9/1961 LKY tin hnh hng lot cuc ni chuyn trn i truyn thanh mang tn
u tranh cho hp nht, t co m mu ca phe chng i v ku gi ng h vic hp nht
vi Malaysia.

Thng 9/1962 Singapore b phiu hp nht vi Malaysia qua cuc trng cu dn .

Thng 2/1963 Chin dch Coldstore; bt giam nhng ngi cng sn v nhng ngi ng h.

31/8/1963 Singapore tuyn b c lp, trc c s ra i ca nc Malaysia.

16/9/1963 Malaysia c thnh lp, bao gm Malaya, Singapore, Sarawak v Sabah.

Indonesia tin hnh Cuc chin i u chng ph Malaysia.

21/9/1963 PAP thng trong cuc tng tuyn c ti Singapore. UMNO ti Singapore thua
phiu PAP ti c ba khu vc bu c c a s ngi Malay sinh sng.
 Thng 3/1964, 9 ng c vin ngh vin PAP ra tranh trong cuc tng tuyn c Malaya,
nhng ch c mt c c. Bt ng vi chnh ph lin bang tng dn.

12/7/1964 Hi ngh do UMNO bo tr gm 123 on th Malay/Hi gio; tng th k

UMNO Jaafar Albar kch ng ngi Malay chng LKY.

21/7/1964 Cc v bo ng chng tc xy ra ti Singapore nhn ngy thnh n ng Tin

tri Mohammed, nh cao ca cuc sch ng k th chng tc do Jaafar Albar tin hnh.

Thng 9/1964 Bo ng chng tc ln th hai.

Thng 1 & 2/1965 m phn khng thnh cng gia LKY v Tunku trong chuyn ci t
trong ni b Malaysia.

Thng 5/1965 PAP t chc Hi ngh on kt Malaysia c ng mt nc Malaysia cho

ngi Malaysia. UMNO ku gi bt giam LKY.

Thng 7/1965 Tunku, ang London, quyt nh Singapore phi ri khi Malaysia.

9/8/1965 Singapore tch ra khi Malaysia.

1 Anthony Eden (18971977): Th tng Anh t 1965 n 1957. (Mi ch thch u ca ngi
dch).
2 ng n thuc H Lan (Dutch East Indies) vng o thuc a ca H Lan nm trong qun o
Malay, nay l lnh th ca Indonesia.
3 To m ci (Orphans Court): loi to c mt s nc, c thm quyn i vi vic qun l in
sn theo di chc v gim h tr v thnh nin.
4 Khi Thnh vng chung Anh (British Commonwealth): t chc ca cc nc c lp vn thuc
quc Anh trc y; vn xem Anh nh lnh o mang tnh biu tng. T chc c 50 thnh
vin vo nm 1991.
5 Cc thuc a vng eo bin (Straits Settlements): thuc a Anh ng Nam trc y, gm
Singapore, Malacca, Penang, Labuan, o Christmas v o Cocoa.
6 Malta: mt o nh a Trung Hi. Lc lng Anh phong ta o ny (lc thuc Php)
hn 12 nm, t 1788 n 1800, dn trn o mi chu u hng.
7 Gurkha: mt sc dn vng ni Nepal, thng ni ting v binh nghip.
8 Midway: o nh trong qun o Hawaii. Bin Coral: thuc Thi Bnh Dng, Ty Bc c v
pha Nam qun o Salomon.
9 YMCA (Young Men's Christian Association): Hi thanh nin Thin cha gio.
10 Hi Fabian (Fabian Society): mt t chc theo ch ngha x hi Anh, thnh lp nm 1884,
ch trng xy dng ch ngha x hi bng nhng ci cch tng bc hn l dng nhng hnh
ng cch mng.
11 Procrustean: xu hng co bng ly t tn gi Procustes, mt g khng l trong thn thoi
Hy Lp, chuyn bt ngi ct vo mt ci ging, sau ko dn ra hoc cht bt i cho va
kch thc ca ging.
12 Thin An Mn, xem chng 38 tp 2 ca b Hi k ny, B quyt
ha rng Lch s Singapore 19652000.
13 Dch l B trng B Thuc a th khng hn l chnh xc. Trong c cu ni cc Anh lc
th xem n l mt c quan ngang b l hp l nht, v n mang tnh c th v ch tn ti trong
nhng khong thi gian nht nh. (Trong lch s ni cc Anh, c quan ny tn ti trong hai giai
on: t 17681782 v t 18541966 khi b tch dn ra thnh nhng t chc c lp ph trch
nhng khu vc nh hn, chng hn nh nh Khi Thnh vng chung, v khng cn l mt c
quan thuc chnh ph na.) Chc v ca Alan LennoxBoyd thi im ny (19541959) l
Secrectary of State for the Colonies, c th dch l Ch nhim Vn phng gii quyt cc vn
thuc a. Cp bc ny cng tng ng vi B trng. Cng ging nh trong b my chnh ph
Vit Nam, Vn phng chnh ph l mt c quan ngang b, v th trng mt c quan ngang b
nh Ch nhim Vn phng chnh ph cng l mt b trng.
14 (Ni thm cho r. Cc bn c th d dng google ra nhng thng tin sau y). Theo
voatiengviet.com, sic c ngha l so, thus gc Latinh (=y nguyn vn). Dng sic trong ngoc
n () hay ngoc vung [] ngay sau ch hay nhm ch ta mun ni nguyn vn nh vy, d rng
nguyn vn sai chnh t hay vn phm. Theo hc gi An Chi, sic c ngha l nh th, th y.
T in ting Vit 1992 ging n nh sau: T dng trong ngoc n, t sau mt t ng hay
mt cu, ch rng nguyn vn (c trch dn AC) l ng nh th, nhm nhn mnh tnh
cht k quc ca t ng hay cu dn ra y, hoc nhm biu th ma mai ca bn thn ngi vit
(Xin ni r li: ca bn thn ngi trch dn AC). V d: Tru (sic) cht da, ngi ta cht
ting. Ch sic thng bo rng t tru l thuc v nguyn vn ca tc gi v rng l mt t
khng bnh thng. Ngi ta ch ni: Hm cht da, ngi ta cht ting.
15 Cun hi k k v ngi n anh hng X Vit Zoya Anatolyevna Kosmodemyanskaya v ngi
em trai cng l Anh hng Lin X Shura Alexander Kosmodemyansky do m rut ca h ghi li.
Sinh nm 1923, ch l Ngi n anh hng u tin ca nc Nga X Vit. Zoya
Kosmodemyanskaya l mt n chin s X Vit, ch u tranh v hy sinh cho nn c lp ca
nc Nga, ca loi ngi trn nhiu chu lc khc. Cho n nay ch vn l mt tm gng m
bit bao th h sau ny trn nhiu quc gia trn th gii ang noi theo. Kh phch anh hng, lng
qu cm ca ch v ang l ti ca nhiu ngi yu chung ha bnh trn th gii ca ngi.
Shura vn l ngi bn thn thit nht ca Zoya. Cha ca hai ch em mt i khi ng mi 33
tui, lc Zoya va mi xp x 10 tui v Shura cng mi ln 8. Vi s tin t i ca ngi m
kim c bng ng lng gio vin, nui hai ch em khn ln th qu l qu eo hp... n
nm 1942, khi Zoya va mi qua i, Shura quyt nh t mua tng Zoya mt b o mi ch
cm thy c m p hn. thc hin c nguyn vng ny, Shura phi nh n mt cng
xng tr gip v k thut, v anh cng phi lm vic ct lc rt nhiu m di khng ngh
hon thnh nguyn. Ngay sau khi Zoya mt i, nhiu khi anh mt mnh ng lng trc
m ch trong sut c mt nm tri. Tnh cch ca hai ch em rt khc nhau. Shura th khng hay
c nhiu sch bo, anh thng dng hu ht thi gian ca mnh tham gia nhng hot ng
bn ngoi. Nhng c mt tnh cch m dng nh hai ch em cng ging nhau nh c. Khi ng
trc ngi m ch, anh ch cn cht mi m khng h nc n.
Khi c tin ch qua i, Shura lp tc gia nhp qun i Hng qun. Nhng anh cng b t chi
ngay v cn qu tr. Vo nm 1944, ngay sau khi Shura va tt nghip cao ng qun s, anh
c c ra mt trn v l ch huy ca mt khu i pho t hnh. Trong qun ng, anh nguyn l
thng y ch huy khu i pho. V ri n thng 4/1945, anh anh dng hy sinh ngay trn
mt trn Konigsberg. Sau khi hy sinh, anh c nh nc X Vit phong tng danh hiu Anh hng
lc lng v trang Lin X.
16 Nh ni trn, chc v ca Alan LennoxBoyd thi im ny l Ch nhim Vn phng gii
quyt cc vn thuc a (Secretary of State for the Colonies hay Colonial Secretary) ch khng
phi B trng Ngoi giao. B trng B Ngoi giao (Foreign Secrectary) lc ny l ngi
Anthony Eden. C th bn ting Anh dng dng rt gn ca chc v, Secretary of State, gy nhm
ln cho ngi dch. Ngi lm ebook khng tm c bn ting Anh i chiu. T ch ny tr
v sau, c thm vi ln nhc n B trng Ngoi giao, nhng theo mch cu chuyn th c th
suy on rng ngi c nhc n vn l LennoxBoyd vi chc v Ch nhim Vn phng Thuc
a ch hon ton khng phi l B trng B Ngoi giao.
17 Eton v Harrow: hai trng nam trung hc ni ting London.
18 Polaroid: loi my nh ca M, chp v c nh ngay sau vi giy.
19 John Profumo, Ch nhim Vn phng ph trch cc vn Chin tranh (Secretary of State for
War) giai on 19601963.
20 Kim trng (mace): cy gy vi nhiu trang tr dng lm biu tng quyn lc ca vin chc
no , nh th trng chng hn.
21 D ngi: (t c) khng n, ngo mn. (Theo t in ting Vit ca LACVIET)
22 Khng tm thy tr chi o. C th ngi dch l tr nh o, mt tr chi n gin v
l mt tr chi vn ng, i lp vi c vy l mt tr tr tu.
23 Hi ng lp php Singapore thi thuc Anh c t chc nh H vin Anh, trong phe a
s s lp chnh ph vi ngi ng u c gi l chief minister ( y tm dch l Tng y
vin), tng t Th tng, cng nhiu y vin (c gi l minister tng ng B trng).
Ti phng hp, phe a s nm chnh ph v phe cn li (tc phe i lp) s ngi hai pha i
din nhau, gia l mt li i c t bn dnh cho Ch tch Hi ng lp php (tng ng Ch
tch H vin).
24 Theo tapchicongsan.org.vn, cng nhn o xanh ch nhng ngi lao ng chn tay, cng
nhn o vng l k thut vin, cng nhn o trng hay cng nhn c cn ch k s.
25 Biu quyt tn nhim (vote of confidence): Trong cc ch i ngh, nh Anh chng hn, Th
tng c th yu cu Quc hi b phiu tip tc tn nhim chnh ph na hay khng, thng l
khi c nhng ri lon chnh tr.
26 y Lee dng national v citizen vi hai ngha c s khc bit rt t vi. Citizen, thnh
vin ca mt quc gia m h c hng y quyn cng dn, hoc l do ngun gc sinh ra
hoc do nhp c. National, thnh vin ca mt quc gia, p dng cho mt ngi sng ngoi
quc gia m h l cng dn, nht l dng vi nhau gia cc ng bo sng ngoi quc. C
citizen v national trong ting Vit u l cng dn, khng lt t c s tinh t trn, chng ti
tm dch l cng dn v c dn, nh Lee phn bit. (ND)
27 Ting Anh khng dng th t biu th th, thng nh ting Vit m c tn ring cho tng
ngy trong tun v tng thng. Thng 8 l August ch khng phi Tm. Do mi c mt cu
kh hiu nh Thng 8 l thng th tm.
28 C th l do nh hng ca Phong tro khng lin kt (Non-Aligned Movement NAM), c
sng lp vo nm 1961 bi Tng thng Nam T Josip Broz Tito, Tng thng Indonesia Sukarno,
Tng thng Ai Cp Gamal Abdel Nasser, Tng thng Ghana Kwame Nkrumah v Th tng n
Jawaharlal Nehru; trong Sukarno v Tito ng mt vai tr tch cc v ni tri.
29 Tm dch: Tnh th tin thoi lng nan ca ngi Malay.
30 B trng h v: Phe i lp trong quc hi Anh, tuy khng nm quyn, nhng vn lp sn ni
cc gm nhng B trng y nh ni cc ng quyn (c gi l shadow cabinet v shadow
secretary). H c th ginh c chnh quyn v tr thnh ni cc v B trng thc quyn.
31 Nguyn vn. Bn gch u dng ny c l l nhng ni dung ng Lee vit vn tt trn bao th
ca khch sn Ritz trong bui m phn cui cng vi Tunku m ng k pha trn.
32 SAS Special Air Service: Khng vn c v, n v gm nhng chin s tinh nhu ph trch
nhng cng tc mt v nguy him.
33 Xem chng 5. Lee Kuan Yew tm hiu v tm c mt vi kha cnh ca t tng cng
sn Fabian trong thi gian hc tp Anh.
34 V xm chim knh Suez: cuc chin tranh chp nhong ch c tm ngy, t 29/10 n
6/11/1966 ca lin qun Anh Php lsrael mu chim knh Suez ca Ai Cp sau khi Nasser
quc hu ha con knh ny. m mu ny sp v Lin Hip Quc cng d lun th gii cc lc
phn i. Lin qun phi n phng ngng chin v rt lui.
35 Chu Phi da en: thut ng ch cc nc chu Phi pha Nam sa mc Sahara.
36 Cuc khi ngha ca ngi Mao Mao n ra vo nm 1952 v b Anh dp tt vo nm 1955 vi
khong 40.000 ngi b git. Cuc khi ngha khin mi ngi dn cn do d ng hn v phe
khng chin. Nhng mi n thng 12/1963 Anh mi trao tr c lp cho Kenya.
37 Hi ngh Bandung (Indonesia) l hi ngh u tin ca cc nc Phi (ln ny gm 29 nc),
c tc ng thc tnh cc dn tc da mu v c v phong tro gii phng dn tc. Sau
Bandung, cc nc Phi cn hp hai hi ngh lin tip na Accra, vo thng 4 v thng
12/1958. Cc hi ngh trn nh hng rt mnh ti phong tro gii thc chu Phi.
38 Khng tm ra nh ngha chnh thc ca khng quyt, tuy nhin t ny c s dng trong
mt vi bi vit c, mang ngha khng nh v qu quyt.
39 Khng tm ra nh ngha chnh thc ca lut tc, tuy nhin t ny c s dng trong mt
vi bi vit c, mang ngha lut l v php tc.
 Chia s ebook: https://downloadsach.com

Follow us on Facebook: https://facebook.com/caphebuoitoi