Mendimi Racional

Mendo prjashta kutis!

Lexues i nderuar,

Jeni duke lexuar letrn hyrse t materialeve q do tju paraqesim, t cilat do tju bjn
dobi n udhtimin tuaj gjat jets. Krejt far duhet t bni, sht ti shqyrtoni ato duke
prdorur mendjen dhe zemrn tuaj. Jan prgatitur posarisht pr ju, q t mendoni
pr dik shum t rndsishm dhe t muar... Veten! Gjithashtu do t'ju japin nj
pamje t thell dhe t veant mbi nj mnyr shum t keqkuptuar t jets.

Paramendoni sikur u zgjuat n nj fabrik t madhe, n t ciln nuk keni

qen kurr m par. I shikoni mijra njerz q punojn, ndrsa t gjitha
dyert dhe dritaret jan t mbyllura.
Njerzit punojn, flen dhe shpenzojn gjith jetn e tyre brenda ksaj fabrike. N kt
situat, far do t mendonit n vetvete? "Pasi jam ktu, ti bashkohem edhe un t
tjerve, apo do t mendonit: Si kam ardhur ktu? far ka jasht fabriks? Prse jam
vn ktu?

Ky shembull, sht i njjt me ekzistencn ton ktu n Tok. Ne, qeniet njerzore,
jemi vn n ekzistenc pa ndonj zgjedhje t vetdijshme, prandaj vijon pyetja: Kush
jemi ne dhe far sht qllimi yn?

T pyeturit rreth ekzistencs son mund t bhet edhe rreth gjithsis

(universit): "Prse ekziston gjithsia? Prse sht ashtu si sht?

Nj vend i mir pr t filluar sht, q t shikojm botn rreth nesh. Kur mendojm mbi
natyrn e bots, shohim rregull dhe rend, q shfaqet kudo: nga cikli i ujit e deri te
lvizja e Toks rreth Diellit. Sa m shum q e studiojm botn ton, aq m shum
rregull dhe rend zbulojm. Duke folur mbi rregullin e gjithsis, fizikani Stefan Haking
(Stephen Hawking) tha:

Prshtypja m e madhe sht ajo e rregullit, sa m tepr q zbulojm rreth gjithsis,

aq m tepr kuptojm se ajo drejtohet nga ligje racionale.''

Meq gjithsia i bindet "ligjeve t shkencs", qofshin ato kimike, fizike a biologjike,
shtrohet pyetja: Nga erdhi i gjith ky rregull?

Ne kurr nuk kemi par q nj makin, telefon celular, aeroplan apo ndonj gj tjetr
q sht e rregulluar, t formohet rastsisht. Prkundrazi, ku shohim rregull dhe rend, e
dim se sht nj organizator pas tij. Tani, duke par regullin dhe strukturn n
gjithsi, a nuk do t ishte e logjikshme t thuhet se gjithsia ka nj organizator? Ky
organizator, shpjegohet m mir si Zot.
Besimi n Zot nuk sht vetm nj pikpamje intelektuale, m tepr se kaq, ajo sht
natyr e qenies njerzore.

Shum fmij t kulturave t ndryshme, shfaqin prirjen e natyrshme pr t besuar n

Zot, ashtu si Dr. Xhastin Barret (Justin Barrett), nj hulumtues me prvoj n
Universitetin e Oksfordit, Qendra pr Antropologji dhe Mendje, thot:

Shumica e fakteve shkencore, pr afr dhjet vitet e fundit, tregojn se zhvillimi i

natyrshem n mendjen e fmijve sht m i madh se q kemi menduar m par, duke
prfshir edhe nj predispozit, q i bn t shohin botn natyrore si t dizajnuar e me
qllim t caktuar, dhe se, nj lloj qenie inteligjente sht prapa ktij qllimi..."

Kjo sht arsyeja pse shumica e njerzve prgjat historis, kan besuar n nj lloj
krijuesi, edhe pse mund ta ken thirrur at me emra dhe veti t ndryshme. Shpjegimi
m i mir pr kt besim, sht se Zoti e ka ngulitur kt te njerzit.

Besimi n Zot, shkon n prputhje me krkesn e njeriut pr nj qllim. do gj rreth

nesh ka nj qllim, kshtu q, do t kishte kuptim q edhe ne ta kemi nj. Kurani, libri
q besohet nga muslimant t jet Fjala e Zotit drejtuar njerzimit, na parashtron
pyetje t thella pr ekzistencn ton:

Mos vall, keni menduar q Ne ju kemi krijuar kot (pa ndonj qllim) dhe q nuk do t
ktheheshit te Ne (pr tju gjykuar)?! [23:115]

A mos vall, ata jan krijuar nga hii apo mos jan ata krijues t vetvetes?! A mos
vall ata kan krijuar qiejt dhe Tokn?! Nuk sht kshtu, por ata nuk jan aspak t
bindur. [52:35-36]
Vall, a nuk mendojn ata n vetvete? Allahu ka krijuar qiejt dhe Tokn dhe ato q
gjenden n mes tyre - vetm me qllim dhe afat t caktuar. E, me t vrtet, shumica e
njerzve nuk besojn n takimin me Zotin e tyre. [30:8]

Kurani trajton shtjet kryesore t jets, q e bjn at t mundshm pr tu lidhur

thellsisht me qenien njerzore. Kjo nism (Nj Arsye), prmban nj librth t
quajtur "Nj udhtim i shkurtr npr Kuran", i cili sht nj prmbledhje me pjes t
shkputura nga Kurani, si dhe materiale t tjera q kan t bjn me tema t tilla si:
ekzistenca e Zotit, paqja shpirtrore, qllimi i jets son etj.

Arsyeja #1, q na shty t besojm, dhe q do ta diskutojm n vazhdim sht:

PRSE SHT GJITHSIA ASHTU SI SHT?

Ka disa q mendojn se gjithsia ka ekzistuar prher, pra sht infinite.
Por, ka t tjer q besojn se gjithsia sht krijuar n nj pik t caktuar n koh, pra sht
finite.
DISKUTIMI:

Arsyeja #1
PRSE SHT GJITHSIA ASHTU SI SHT?

Nj nga pyetjet m t rndsishme q pothuajse t gjith mendimtart, filozoft dhe njerzit si ju

dhe un kan shtruar, sht: "Prse ekziston gjithsia? Prse sht ashtu si sht?.

N prgjigje t ksaj pyetje, ka nga ata q thon se gjithsia sht e pashkaktuar, me fjal t tjera:
sht e prhershme, q do t thot se nuk ka fillim e as fund. Po t jet kjo e vrtet, ather
duhet t ket nj histori t pafund t ngjarjeve t kaluara. Megjithat, pafundsia n botn reale
nuk sht mundur, pasiq prfshin nj sasi t pakufizuar. Le t marrim shembujt e mposhtm n
konsiderat: Nse do t kishte nj numr t pafund t librave n nj dhom dhe t ishin larguar
dy, sa libra do t mbeteshin? Prgjigja mund t jet "pafund", ose pr ata q jan t prirur
logjikisht "pafund minus dy". N secilin rast, prgjigja nuk ka kuptim, sepse edhe pse dy jan
larguar nga pafundsia, ende mbetet pafundsi! Si pasoj, ne nuk mund ti numrojm librat e
mbetur n dhom. Prandaj, pafundsia t on n kontradikta dhe thjesht nuk ekziston n botn
reale (edhe pse ekziston n ligjrimet matematikore; prapseprap, ajo sht e bazuar mbi aksioma
dhe konventa t caktuara). Prandaj, logjikisht rrjedh se gjithsia duhet t ket nj histori t
caktuar (finite) t ngjarjeve t kaluara, gj q tregon se ajo duhet t ket filluar t ekzistoj n nj
pik t caktuar n koh.

far u tha m lart, mund t tinglloj shum filozofike, por mbshtetet edhe nga provat
shkencore. Pr shembull, Stefan Haking (Stephen Hawking), n leksionin e tij Zanafilla e Kohs
thot:

Prfundimi i ktij leksioni sht se: gjithsia nuk ka ekzistuar prgjithmon. Prkundrazi,
gjithsia dhe vet koha, kan pasur fillim me Big Bengun, rreth 15 miliard vjet m par."[1]

Sipas kozmologve bashkkohor, gjithsia ka filluar n kohn zero, me ndodhin zakonisht t

quajtur "Big Beng". Kjo teori pretendon se gjithsia filloi si nj "tipar i veant (singularitet)",
nj njsi skajshmrisht e nxeht dhe e dendur, q u zgjerua dhe m pas u ftoh, duke u shndrruar
nga dika tepr e vogl dhe e nxeht, n madhsin dhe temperaturn aktuale t gjithsis son.
N dritn e ktyre fakteve, sht me rndsi t prmendet se nuk ka shpjegim shkencor pr at se
far ka ndodhur para kohs zero. Ve ksaj, teoria e Big Bengut mund t pretendoj se far ka
ndodhur vetm 110 n fuqin -34 sekonda pas Big Bengut, por jo dika para asaj kohe. Se far
ka ndodhur para ksaj pike t caktuar n koh, sht e panjohur.

N kontekstin e diskutimit t m siprm, mund t arrihet n prfundim, se n prgjithsi,

fizikantt pajtohen se si rezultat i Big Bengut, u krijua koha dhe hapsira fizike, po ashtu edhe
energjia dhe materia. Pra, dy preambula mund t nxirren nga t gjitha t lartprmendurat:

1. do gj q fillon t ekzistoj, e ka nj shkak

2. Gjithsia ka filluar t ekzistoj, prandaj gjithsia ka nj shkak

Si arrim n kt prfundim? E pra, nse do gj q e dim dhe e shohim se fillon t ekzistoj, ka

nj shkak, pr shembull, nj zhurm n dhom apo piramidat n Giza, ather edhe gjithsia e
cila gjithashtu filloi t ekzistoj - duhet t ket nj shkak.

Arsyeja #2, krkon nga ne q t mendojm thell pr shkakun e gjithsis duke br

nj analiz konceptuale. Kshtu, gjat analizave q kemi br ne, kemi nxjerr disa
cilsi t natyrs s shkakut, ndrsa emrtimi m i mir q kemi menduar pr kt pjes
sht:

SHKAKU I GJITHSIS = ZOTI?

DISKUTIMI:

Arsyeja #2
SHKAKU I GJITHSIS = ZOTI?

Diskutimi yn, deri m tani, ka dhn arsye t mira pr t besuar se duhet t ket patur
nj shkak t gjithsis. Megjithat, nuk na shpjegoi shum pr at se far sht ky
shkak.

Por, n qoft se mendojm thell pr natyrn e shkakut - e njohur si analiz

konceptuale -, mund t konkludojm se duhet t jet shum i fuqishm, pasi q ai solli
n ekzistenc tr gjithsin dhe, ai duhet t jet:
- Nj...

Shkaku i gjithsis duhet t jet nj shkak i vetm, pr disa arsye.

Nj argument trheqs pr t mbshtetur kt pohim, sht prdorimi i parimit racional

t quajtur Brisku i Okamit. Ky parim, zakonisht prkufizohet si "Shpjegimi m i
thjesht, sht shpjegimi m i mir". N terma filozofik, parimi urdhron q entitetet
t mos shumohen prtej nevojs. Kjo do t thot se, ne duhet ti mbshtesim
shpjegimet t cilat nuk krijojn m shum pyetje se sa prgjigje. N rastin e shkakut t
gjithsis, nuk kemi dshmi pr t pohuar shumllojshmri t tij, me fjal t tjera, m
shum se nj shkak, por edhe sikur t pretendonim nj gj t till, do t fitonim m
shum pyetje se sa prgjigje.

- I Pashkak dhe i Prhershm...

Shkaku i gjithsis duhet t jet i pashkak, n saj t absurditetit t nj prapavajtjeje t

pafund, me fjal t tjera, nj zinxhiri t pacaktuar shkaqesh.

Pr t ilustruar kt m mir: Sikur shkaku i gjithsis t kishte nj shkak, dhe ky shkak

t kishte nj shkak ad infinitum (deri n pafundsi), ather nuk do t kishim nj
gjithsi pr ta diskutuar n rradh t par. Pr shembull, paramendoni sikur nj shits
aksionesh, n nj podium tregtie, n vendin e shkmbimit t aksioneve, t mos ishte n
gjendje t shiste ose t blinte aksione para se t krkonte leje nga investitori, pastaj ky
investitor t duhej t krkonte leje nga investitiori i tij dhe kshtu t vazhdonte
prgjithmon. A do ti shiste tregtari ndonjher aksionet e tij, ose a do t blinte
ndonj? Prgjigja sht Jo!. N drit t ngjashme, n qoft se e zbatojm kt logjik
mbi gjithsin, do t duhej t prcaktonim nj shkak t pashkak, n saj t ksaj
domosdoshmrie racionale.

Megjithat, disa filozof dhe shkenctar, pretendojn dhe thon: "Pse shkaku t mos
jet vet gjithsia?" dhe "Pse t mos mbaroj shkaku me vet gjithsin?" E pra,
problemi me kto pretendime sht se, kto do t nnkuptonin se gjithsia e ka
shkaktuar vetveten, gj q sht absurde, sepse, si mundet q dika t ekzistoj dhe t
mos ekzistoj n t njjtn koh? Prfundimisht, do t ishte iracionale t pretendojm
se do gj q fillon t ekzistoj, e shkakton vetveten!

- Jomaterial...

Shkaku duhet t jet jomaterial, pasi q ai krijoi do gj.

Nse logjikoni mbi ndonj gjendje t ekzistencs fizike, do t vini n prfundim se ajo
gjendje e ekzistencs fizike, i detyrohet nj gjendjeje tjetr t saj, ndrsa ajo gjendje, i
detyrohet nj gjendjeje tjetr dhe, do t vazhdoni kshtu, por nuk do t mund t shkoni
prapa deri n gjendje tw pafundme t ekzistencs fizike. Duhet t ket nj fillim pr
tr gjendjen e existencs fizike. Prandaj, konkluzioni logjik sht se, origjina e gjith
krijimit, duhet t jet nj gjendje jo-fizike.

Pas t menduarit n lidhje me natyrn e shkakut t gjithsis, vijm n nj kuptim t

mrekullueshm, i cili i prmban t gjitha atributet themelore tradicionale t Zotit
monoteist, pra se, Ai sht nj, i prhershm dhe jomaterial. Por, far arsye kemi, q
t pohojm se nj fe e caktuar sht e vrtet? Kjo na shpie t diskutojm mbi Kuranin,
librin q e besojn muslimant, i cili sht arsyeja jon e tret q na shtyn t besojm.

Arsyeja #3, i v n dukje disa cilsi t nj Libri, i cili, q nga paraqitja e tij e deri m
sot, sht Libri m i famshm n bot. Jan prmendur kto cilsi shum shkurtimisht,
por na nxisin q secili prej nesh ta hap dhe ta lexoj kt libr me duart e veta. Bhet
fjal pr Librin q i drejtohet t gjith njerzimit, e ai sht:

KURANI
DISKUTIMI:

Arsyeja #3
KURANI

Kurani nuk sht libr i zakonshm. Ka qen prshkruar nga shum njerz - t cilt
jan marr me t - si tekst imponues, por mnyra se si i imponohet lexuesit nuk sht
negative, madje sht pozitive. Kjo pr shkak se prpiqet q t merret pozitivisht me
mendjen dhe emocionet tuaja dhe e arrin kt duke br pyetje t rndsishme, t tilla
si: Prandaj, nga po ia mbani? Ai (Kurani) sht vese kshill pr bott: pr secilin nga
ju q dshiron t ndjek rrugn e drejt.[1] dhe "Vall, a nuk mendojn ata n
vetvete?".[2]

Mirpo, Kurani nuk ndalet ktu, n fakt, sfidon tr njerzimin n lidhje me autorsin e
tij hyjnore; me shum guxim thot: Nse ju dyshoni n at q ia kemi zbritur robit
ton (Muhamedit a.s.), ather hartoni nj sure t ngjashme me at q ia kemi shpallur
atij! Thirrni n ndihm edhe dshmitart tuaj (q i adhuroni) n vend t Allahut, nse
jeni t sinqert. Nse nuk mundeni, dhe kurrsesi nuk do t mundeni, ather ruajuni
zjarrit, lnd djegse e t cilit jan njerzit dhe gurt dhe q sht prgatitur pr t
ndshkuar mohuesit.[3]

Kjo sfid ka t bj me mrekullit e ndryshme n Kuran, madje edhe brenda kapitullit

t saj m t shkurtr, q na japin arsye t mira pr t besuar se sht prej Zotit. Disa
nga kto arsye jan historike dhe shkencore.

- Historike

Ka shum deklarata historike n Kuran, q na japin arsye t mira pr t besuar se ai

sht prej Zotit. Nj prej tyre sht se, Kurani sht i vetmi tekst fetar q prdor emra
t ndryshm pr sundimtart e Egjiptit n koh t ndryshme. Pr shembull, kur flet pr
sunduesin e Egjiptit n kohn e Profetit Jusuf (Jozef), sht prdorur fjala El-Melik
(arab. ), q i referohet nj mbreti (shnim: gjat mbretris s mesme t vjetr,
Egjipti qeverisej nga famijlet aziatike Hyksos dhe ata nuk e prdornin titullin Faraon,
si e prmend Kurani: "Mbreti tha: Sillmani at!).[4]

N ann tjtr, sunduesi i Egjiptit n kohn e Profetit Musa (Mojsi), sht i prmendur
si Faraon (Firan; arab. ). Ky titull i veant filloi t prdorej n shekullin e 14-
t para ers son, gjat sundimit t Amenhotepit IV. Kjo sht pohuar edhe nga
Enciklopedia Britanika (Encyclopaedia Britannica), e cila thot se fjala Faraon ishte
titull respekti, i prdorur nga Mbretria e Re (duke filluar me dinastin e 18-t; 1539-
1292 para ers son) deri n dinastin e 22-t (945-730 para ers son). Pra, Kurani
sht historikisht i sakt, meq Profeti Jusuf jetoi t paktn 200 vjet para asaj kohe dhe
fjala Mbret ishte prdorur pr mbretrit Hyksos, e jo pr Faraonin.
N dritn e ksaj q u tha, si mund t ket ditur Profeti Muhamed nj hollsi kaq t
imt historike? Sidomos kur t gjitha tekstet e tjera fetare, si Bibla, e prmendin
Faraonin si nj titull pr t gjitha kohrat? Gjithashtu, pasiq njerzit n kohn e
shpalljes nuk e dinin kt informacion e hieroglifet ishin nj gjuh e vdekur, far na
thot kjo pr autorsin e Kuranit? Nuk ka asnj shpjegim natyror.

- Shkencore

Kurani, gjithmon e prmend natyrn si nj shenj pr ekzistencn e Zotit, Fuqin dhe

Madhshtin e Tij. Sa her q kto shenja prmenden, pasqyrohen me nj saktsi t
madhe dhe gjithashtu na japin informacione q nuk kan mundur t jen t njohura n
kohn e Profetit Muhamed. Nj nga kto shenja prfshin funksionin dhe strukturn e
maleve.
Kurani prmend se malet kan struktur si "shtylla" dhe se ato jan ngulitur n tok pr
ta stabilizuar at, nj koncept i njohur n gjeologji si izostasi. Kurani prmend: "Ne
vendosm npr Tok male t patundura, q ajo t mos lkundet bashk me
njerzit..."[5] dhe "A nuk jua kemi br Tokn si shtrat e malet si shtylla?!"[6]

Prshkrimet elokuente Kuranore t fakteve t prmendura m lart, jan pohuar edhe

nga shkenca moderne vetm n fund t shekullit 20-t. N librin Toka (Earth), nga
Dr. Frank Press, ish-drejtor i Akademis Kombtare t Shkencave n SHBA, thot se
malet jan si kunje dhe jan t futura thell nn siprfaqen e Toks.[7]

N lidhje me rolin thelbsor t maleve, m par mendonin se malet ishin thjesht ngritje
q ngriteshin mbi siprfaqen e Toks. Megjithat, shkenctart kuptuan se kjo nuk
ishte e vrteta, por se pjest e njohura si rrnj t malit, zgjaten posht nga 10 deri n
15 her m shum se lartsia e tij. Me kto veori, malet luajn rol t ngjashm me nj
gozhd apo kunj q e mban n mnyr t vendosur nj tend, e, kjo sht zbuluar nga
krkimet moderne gjeologjike dhe sizmike, koncept q njihet si izostasi.[8]

N prfundim, si mund ta shpjegojm kt, duke e pasur parasysh se kjo sht zbulim i
shkencs gati m t fundit (duke mos e ditur askush kt informacion n kohn e
shpalljes s Kuranit)? far na thot kjo pr autorin e Kuranit? Prsri, nuk ka asnj
shpjegim natyror.
[1] Kuran: kaptina 81, vargjet 26-28
[2] Kuran: kaptina 30, vargu 8
[3] Kuran: kaptina 2, vargjet 23-24
[4] Kuran: kaptina 12, vargu 50
[5] Kuran: kaptina 21, vargu 31
[6] Kuran: kaptina 78, vargjet 6-7
[7] Frank Press dhe Raymond Siever, Toka, edicioni i 3-tw. (San Francisko: W. H.
Freeman & Company: 1982)
[8] M. J. Selby, Siprfaqja Ndryshuese e Toks (Earths Changing Surface), (Oksford:
Clarendon Press: 1985), 32.
Arsyeja #4, si prfundim i disa arsyeve q neve na shtyn t besojm n Zot, i
parashtron disa pyetje jetzore, t cilat duhet t'i mendojm t gjith. Kshtu, duke
cituar fjalt e disa filozofve mbi qllimin e ekzistencs, arsyeja e rradhs titullohet:

A SHT JETA PA ZOTIN ABSURDE (E PAKUMTIMT)?

Dhe shtron pyetje shum t rndsishme, jetsore, thelbsore, t ngjashme si: far
rndsie ka ekzistuam ne apo jo?

DISKUTIMI:

Arsyeja #4
A SHT JETA PA ZOTIN ABSURDE (E PAKUMTIMT)?

Shkrimtari Loren Eiseley ka thn se njeriu sht jetim kozmik. Kjo sht mjaft e
rndsishme, meq njeriu sht krijesa e vetme n gjithsi q pyet: Prse?. Kafsht
tjera kan instinkte me t cilat udhzohen, kurse njeriu sht msuar t bj pyetje.
Nse Zoti prjashtohet nga shumica e ktyre pyetjeve t parashtruara nga njeriu,
ather prfundimi sht i thjesht: ne jemi derivatet (prodhimet) aksidentale (t
rastsishme) t natyrs, si rezultat i materies plus kohs plus mundsis. Nuk ka arsye
pr ekzistencn tuaj dhe krejt far ne prballim sht vdekja. Njeriu modern ka
menduar se, kur do t hiqte qafe Zotin, do ta lironte veten nga gjithka e shtypte dhe e
ndrydhte at. Prkundrazi, n vend t ksaj, ai kuptoi se me vrasjen e Zotit, ai kishte
vrar vetveten.

Nse nuk ka Zot, ather njeriu dhe gjithsia jan t kota. Njjt si t burgosurit e
dnuar me vdekje, edhe ne presim ekzekutimin ton t pashmangshm. far do t
thot kjo? Kjo do t thot se vet jeta sht absurde (e pakuptimt). Do t thot se
jeta jon sht pa nj kuptim, vler apo qllim prfundimtar. Pr shembull, sipas
botkuptimit ateist, kjo jet sht e paqllimt, ose m mir, ekziston vetm sa pr ta
prhapur ADN-n ton. Mnyra se si disa ateist nxirren nga kjo shtje, sht duke
thn se ne mund t krijojm qllime pr veten ton. Megjithat, kjo sht thjesht nj
vetmashtrim, pr shkak se prpiqemi t gjejm qllime duke ia atribuar qllimin
gjrave q ne bjm n jet, ndrsa ia heqim qllimin vet jets son. Gjithashtu, pa
Zotin, jeta jon nuk ka ndonj kuptim prfundimtar. Nse prfundimi yn sht i njjt,
n at se vetm ndalojm s ekzistuari (vdesim), far kuptimi i jep kjo jets son?
far rndsie ka ekzistuam ne apo jo? Sikur gjithsia t mos ekzistonte kurr, far
dallimi do t kishte n fund t fundit?

Ekzistencialist si Jean-Paul Sartre dhe Albert Camus kuptuan realitetin e pakuptimt t

jets, n munges t njohjes s qllimit t ekzistencs son. Kjo sht arsyeja pse
Sartre shkroi pr neverin (novela Neveria; origj. frngjisht La Nause) e ekzistencs
dhe Camus e pa jetn si absurde, duke treguar se gjithsia nuk ka asnj kuptim. Filozofi
gjerman Friedrich Nietzsche, diskutoi n deklarata t qarta dhe koncize, se bota dhe
historia njerzore nuk kan asnj kuptim, asnj rregull apo qllim racional. Nietzsche
diskutoi se ekziston vetm nj kaos i pamend, nj bot e paorientuar e prir drejt
pafundsis. Nuk sht pr tu uditur q filozofi Arthur Schopenhauer ka thn se ai do
t dshironte q bota t mos kishte ekzistuar kurr. T gjitha kto pikpamje mbi
botn, jan prfundime absurde (t pakuptimta), t gdhendura nga botkuptimi ateist.
3 ARSYE PR ZOTIN

Ka shum arsye racionale pr ti besuar Zotit. Ky artikull do ti shpjegoj shkurtimisht tri arsye
t thjeshta pr ekzistencn e Zotit.

1) RREGULLI N GJITHSI

Kur shikojm dhe mendojm mbi natyrn e bots son, vrejm rregull kudo: nga cikli i ujit deri
t lvizja e diellit dhe planetve. Duke komentuar mbi rregullin q gjendet n gjithsi, fizikani
Stefn Haking (Stephen Hawking) shpjegon se prshtypja tronditse sht ajo e rregullit, sa m
tepr q zbulojm rreth gjithsis, aq m tepr kuptojm se ajo drejtohet nga ligje racionale.[1]
Kjo sht bindja e shumics s shkenctarve.

Meq gjithsia ka nj rregull t prkryer dhe udhhiqet nga ligjet e shkencs, ne duhet t
pyesim: Nga erdhi i gjith ky rregull? Mnyra m efektive pr t'iu prgjigjur ksaj pyetjeje,
sht duke e arsyetuar prfundimin m t mir. Merre si shembull telefonin tnd celular:
prbhet nga qelqi, plastika dhe metali. Qelqi vjen nga rra, plastika nga nafta dhe metali nxirret
nga toka. Paramendo sikur je duke ecur n nj shkrettir (ku ka shum naft, rr dhe metale
npr tok) dhe e gjen nj celular aty pari. A do t besoje se sht formuar vetvetiu? Se shndriti
Dielli, fryu era, goditi rrufeja, nafta gurgulloi mbi siprfaqe duke u przier me rrn dhe metalet,
dhe pas miliona vjetsh, celulari u formua rastsisht?

Askush nuk do ta besonte nj shpjegim t till. sht e qart se celulari sht dika q do t
duhej t formohej n mnyr t organizuar, pra do t ishte e arsyeshme t besojm se duhet t
ket nj organizues. N t njjtn mnyr, pasi vrejm rregullin e prkryer n gjithsi, a nuk
sht e arsyeshme q gjithsia po ashtu t ket nj organizues? Ky organizator shpjegonet m
s miri me ekzistencn e Zotit - sht Zoti, ai i cili e solli gjith kt rregull n gjithsi.

2) FILLIMI I GJITHSIS

Dika q ka ekzistuar prher, nuk ka nevoj pr krijues. N pjesn e par t shekullit t 20-t,
disa fizikan kan mbajtur qndrimin se gjithsia ka ekzistuar prher. Sikur t ket ekzistuar
prher, ather sdo t kishte nevoj pr krijues.

Megjithat, sipas kozmologjis bashkkohore, gjithsia ka pasur fillimin e saj rreth 14 miliard
vite m par, me nj ngjarje kozmike, zakonisht t njohur si Big Beng (shqip: Krisma e
madhe).[2]

Paramendo sikur e dgjove nj krism t zhurmshme dhe pyete: Nga erdhi ky z? A do t ishe
i knaqur me prgjigjen se erdhi nga asgjja dhe ndodhi krejt rastsisht? Sigurisht q jo! Do
t thoshe: "far qe shkaku i ksaj krisme t zhurmshme?" N t njjtn mnyr, racionalisht,
Big Bengu duhet t ket gjithashtu nj shkak. Tani mund t pyesim: Meq Big Bengu ka nj
shkak, ather far sht shkaku i atij shkaku? Pastaj mund t pyesim: far sht shkaku i
shkakut t atij shkaku?, e kshtu me radh. Por kjo nuk mund t vazhdoj prgjithmon dhe
duhet t prfundoj me nj shkak t par, pr arsye t shembullit n vijim:

Tani, imagjinoje nj snajper t ushtris i cili ka marr n shenj objektivin e tij, por pr t qlluar
i duhet t marr leje nga baza. Personi n baz urdhron snajperin t pres, ndrsa ata (baza) t
krkojn leje nga dikush tjetr m i lart n komand. E, ky personi m i lart, prap krkon leje
nga dikush edhe m i lart se ai, dhe, sikur kjo t vazhdonte prgjithmon, a do ta qllonte
snajperi ndonjher objektivin e tij?

Prgjigja e qart sht se ai nuk do t ishte n gjendje pr ta qlluar. E vetmja mnyr q snajperi
ta qllonte objektivin e tij, sht ather kur dikush t jepte leje pa krkuar pr lejen e tjetr kujt.
Pra, kshtu ky person do t ishte shkaku i par i t shtnave t snajperit. N t njjtn mnyr,
Big Bengu duhet t ket nj shkak t par.

Prandaj, mund t vijm n prfundim se ky shkak i par duhet t jet i fuqishm, meq e solli
tr gjithsin n ekzistenc, dhe duhet t jet inteligjent, meq i shkaktoi ligjet e shkencs, t
cilat e qeverisin gjithsin. Gjithashtu, ky shkak i par duhet t jet i prjetshm, q nuk z
hapsir n at q ka shkaktuar dhe jomaterial, sepse koha, hapsira dhe materia filluan me Big
Bengun. Dhe s fundi, meq sht i pashkak, duhet t ket ekzistuar prher.

T gjitha kto tipare t shkakut t par, prbjn konceptin themelor t Zotit. Zoti sht shkaku i
par i pakrijuar i gjithsis.

3) NATYRA NJERZORE

Gjat gjith historis s bots, shumica e njerzve kan besuar n Zot. Si duket, dika sht e
ndrtuar n mendjen e njeriut, q na bn t duam t besojn.

Gjat dekads s fundit, jan zbuluar disa fakte vrtet befasuese, q tregojn se fmijt kan
prirje t lindura pr ti besuar Zotit. Dr Xhastin (Justin) Barrett, hulumtues i lart n
Universitetin e Oksfordit, Qendra pr Antropologji dhe Mendje, duke treguar mbi natyrshmrin
e njeriut pr t'i besuar Zotit, thot: Shumica e fakteve shkencore, pr afr dhjet vitet e fundit,
tregojn se zhvillimi i natyrshm n mendjen e fmijve sht m i madh se q kemi menduar
m par, duke prfshir nj predispozit, q i bn t shohin botn natyrore si t dizajnuar e me
qllim t caktuar, dhe se, nj lloj qenie inteligjente sht prapa ktij qllimi... Ai shton: Sikur
t'i vendosnim nj grup fmijsh n nj ishull t izoluar e ata ta rrisnin vetveten, do t besonin n
Zot.[3] Thn m thjesht, prgjigja e tij n at se pse ndokush do ti besonte Zotit sht se,
mendjet tona jan t dizajnuara pr ta br kt.[4] Mosbesimi n Zot sht dika e panatyrshme
pr qenien njerzore. Dr Olivera Petroviq (Petrovich), psikolog i zhvillimit n Universitetin e
Oksfordit, i cili sht ekspert n Psikologjin e Feve thot se, besimi n Zot zhvillohet natyrshm
dhe se ateizmi sht padyshim nj gjendje e fituar.[5]

KUSH E KRIJOI ZOTIN?

Prgjigjja m e thjesht pr kt pyetje, sht se Zoti nuk mund t ket pasur krijues.
E kjo, pr shkak t arsyes: nse dika ka ekzistuar gjithmon, nuk ka nevoj pr
krijues.

Mendo rreth kompjuterit q je duke e prdorur pr ta lexuar kt artikull. Sikur

kompjuteri yt t ket ekzistuar gjithmon, nuk do t kishte nevoj pr krijues.

Tani, imagjinoje nj snajper t ushtris i cili ka marr n shenj objektivin e tij, por pr
t qlluar i duhet t marr leje nga baza. Personi n baz urdhron snajperin t pres,
ndrsa ata (baza) t krkojn leje nga dikush tjetr m i lart n komand. E, ky
personi m i lart, prap krkon leje nga dikush edhe m i lart se ai, dhe, sikur kjo t
vazhdonte gjithmon, a do ta qllonte snajperi ndonjher objektivin e tij?

Prgjigjja e qart sht: JO!, nuk do ta qllonte.

E vetmja mnyr q snajperi ta qlloj objektivin e tij, sht ather kur dikush
prgjat zinxhirit t ket t drejt prfundimtare pr ta dhn at urdhr.

N t njjtn mnyr, Zoti e krijoi gjithsin. Sikur t pyesnim: kush e krijoi Zotin?
Pastaj t pyesnim kush e krijoi krijuesin e Zotit? Pastaj kush e krijoi kt krijues, e
kshtu me radh... Ather gjithsia nuk do t ekzistonte fare, n t njjtn mnyr q
snajperi nuk do t ishte n gjendje t qllonte.

Kjo dshmon se gjithsia duhet t ket nj krijues i cili sht i pakrijuar - Zoti.
POR NE SMUND TA SHOHIM ZOTIN!

Ne nuk mund ta shohim Zotin, por ka shum gjra q ne nuk mund ti shohim,
megjithat i besojm ato, sepse i shohim rezultatet e tyre.

Pr shembull, ti nuk e ke par kurr str, str, str, str, str, strgjyshin tnd. Nuk i ke
par kurr rrobat e tij, shtpin e tij, varrin apo fardo nga ato q i kan takuar atij. E
pra, si mund t jesh
i sigurt se ai ka ekzistuar ndonjher?

Ti e di q ai duhet t ket ekzistuar, sepse ti ekziston.

Paramendo sikur e ke ln shtpin plotsisht n rrmuj kt mngjes, pas nj parti t

mbrmshm.

Shtretrit t parregulluar, rrobat t shprndara npr dhom, karriget e prmbysura,

tavolina e ngrnies dhe kuzhina t mbushura me en t palara dhe anta krahu.

Tani, paramendo sikur u ktheve n shtpi pas puns dhe e gjete shtpin t pastruar
xix.

Do t mendoje n vetvete: Kush erdhi dhe e pastroi shtpin? Kush i rregulloi mobiliet?
Kush i rregulloi shtretrit? Kush i lau ent?

Edhe pse nuk e ke par personin q e kishte pastruar shtpin, do t besoje se ky

person ekziston, pr shkak t rregullit n shtpin tnde.

N t njjtn mnyr, rregulli q shohim n natyr dhe n gjithsi, sht dshmi e nj

organizuesi - Zoti - edhe pse nuk e kemi par kurr.
PRSE SHT GJITHSIA AQ E MADHE?

sht pohuar nga ana e disa ateistve, se madhsia e gjithsis s njohur, sht
argument i dizajnit t dobt. Thon: Prse t ket nj gjithsi kaq t madhe, me
vetm nj pjes t vogl t banuar nga njerzit?

Ky pretendim presupozon se qllimi i gjithsis son sht mbshtetja e jets njerzore

dhe se ne si qenie njerzore jemi pika
qendrore e saj.

Problemi qndron n at se, ky pretendim presupozon nj qllim pr gjithsin, e pastaj

jep gjykim bazuar n t.

Ky qllim i supozuar sht i pajustifikuar, prandaj do pretendim i bazuar n t do t

ishte i pabaz. Edhe sikur t mos ekzistonte asnj qenie njerzore pr ta vrojtuar
gjithsin, rregulli dhe ligjet e gjithsis do t ishin argument pr ekzistencn e Zotit.
RREGULL NGA RASTSIA?

Zgjidhja e Kubit t Rubikut konsiderohet si nj detyr e vshtir edhe pr njerzit m

inteligjent.

Tani, paramendoje nj t verbr, q prpiqet ti rregulloj ant e tollovitura t Kubit. Ai

nuk e di nse ndonjra prej rrotullimeve q i bn Kubit, e sjell at m afr apo m larg
qllimit t tij. Sa sht e mundshme q ai ta zgjidh Kubin rastsisht
i vetm?

E pamundur, do t thoshe?

Megjithat, sikur i verbri t njoftohej me nj po ose jo nxitse gjat rrotullimit t

anve te Kubit, gjasat e tij pr ta zgjidhur at do t rriteshin dukshm.

Kjo analogji e njohur sht prdorur nga Sir Fred Hojl (Hoyle), pr t demonstruar
vshtirsin e rrjedhjes s rregullit nga rastsia e pastr. Hojl beson se rregulli i
sofistikuar, nuk mund t lind nga rastsia aksidentale, pa prfshirjen e ndonj forme
nxitse apo t nj inteligjence t lart.

N kt drejtim, duket shum e pamundur, q gjithsia, duke qen forma m e

ndrlikuar dhe m e sofistikuar e rregullit, t vjen nga rastsia. Mundsit e formimit
aksidental t origjins s jets, jan dukshm m t dobta sesa mundsit q nj i
verbr t zgjidhte Kubin e Rubikut.

Ne e dim se gjithsia sht nj sistem i organizuar, i qeverisur nga ligje natyrore dhe
balanca t ndrlikuara. Ta mendosh at si dika t rregulluar aksidentalisht, sipas
fjalve t Hojlit, sht sikur t thuash se sistemi diellor sht prplot njerz t verbr,
q zgjidhin Kube t Rubikut njkohsisht. Si rrjedhoj, sht e arsyeshme t themi se
gjithsis i paraprin nj inteligjenc e lart apo organizues. Ky organizues
shpjegohet m s miri me ekzistencn e Zotit.
A SHT EVOLUCIONI ARGUMENT KUNDR ZOTIT?

Evolucioni sht nj proces ashtu si proceset tjera t panumrta n tok. Mirpo ky

proces nuk sht argument kundr Zotit. Ka mekanizma t shumt t gjetura n botn
natyrore, t tilla si cikli i ujit etj, por, cikli i ujit nuk e hedh posht ekzistencn e Zotit.
do mekanizm, nga vetvetiu sht shenj e nj organizuesi apo siste
muesi t tij. Evolucioni sht gjithashtu nj mekanizm, prandaj duhet t ket nj
intelekt q e ka vn at n lvizje.

arls Darvin (Charles Darwin) edhe pas botimit t tij Origjina e Specieve (The Origin
of Species), besonte n Zot. Ai citohet t ket thn:

Arsyeja m jep t kuptoj pr vshtirsin e skajshme, ose m mir t them,

pamundsin e konceptimit t ksaj gjithsie t pafund dhe t mrekullueshme -duke
prfshir njeriun me aftsin e tij pr t shikuar shum prapa n t kaluarn dhe
prpara n t ardhmen-, si rezultat i shansit t verbr apo domosdoshmris. Kur
mendoj n kt mnyr, ndjehem i detyruar t besoj n nj Shkak t Par, i cili
posedon nj mendje inteligjente, n disa shkall t ngjashme me at t njeriut (sipas
Darvinit); dhe un meritoj t quhem teist.[1] Pr t shumtn e jets s tij, Darvini
besonte n Zot, edhe pse me von, problemi i ekzistimit t s keqes, e shtyu t bhej
me m shum dyshime serioze (t lutem lexoje artikullin Prse ekziston e keqja [do ta
paraqesim s shpejti]).

Imagjino sikur ne njerzit t krijonim robot, t cilt pas nj kohe do t ishin n gjendje
t riprodhonin dhe t prmirsonin t tjer sikur vetja e tyre, n prputhje me mjedisin
e tyre. Pastaj sikur njerzit t vdisnin, dhe, pas miliona vjetsh, robott t dilnin me nj
teori mbi evolucionin e tyre t bazuar n copza t makinave t grmuara.

Teoria e tyre, n asnj mnyr nuk do ta hidhte posht ekzistencn e njerzve.

Prkundrazi, do t ishte nj shenj e nj intelekti t lart i cili i kishte vn n
ekzistenc. Dr Francis Kollins (Collins), i cili sht nj nga ekspertt kryesor t bots
mbi evolucionin, beson se Zoti i ka krijuar qeniet njerzore prmes procesit t
evolucionit.
Pa marr parasysh nse dikush e beson ose e mohon teorin e evolucionit, kjo n asnj
mnyre nuk bie ne konflikt me besimin n ekzistencn e Zotit.
[1] arls Darvin (Charles Darwin), Autobiografia e arls Darvinit 1809-1882 (The Autobiogfraphy of Charles Darwin
1809-1882, ed. Nora Berlou (Barlow) (London: Collins 1958), 92-3.

PRSE EKZISTON E KEQJA?

Problemi rreth ekzistimit t s keqes thot se sht e pabesueshme q, nse nj Zot i

mir dhe i gjithfuqishm ekziston, t lejoj kaq shum dhimbje dhe vuajtje n bot.
N kt artikull do ta kuptoni pse ekzistenca e Zotit nuk sfidohet nga prania e s keqes
n bot.

Ka dy versione t problemit rreth ekzistimit t s keqes: problemi i brendshm

i s keqes dhe problemi i jashtm i saj.

Problemi i brendshm i s keqes sht paraqitur si nj argument, premisave t s cilit

muslimani duhet tu prmbahet, pr shkak t besimit t tij n islam. Problemi i jashtm i
s keqes sht paraqitur si nj argument, premisave t s cilit muslimani nuk sht i
obliguar tu prmbahet, por mund t ket arsye t mira pr ti besuar si t vrteta.

PROBLEMI I BRENDSHM I S KEQES

Problemi i brendshm i s keqes i paraqet premisat e veta si vijon:

1. Nj Zot i mir q sht i gjithfuqishm (pr t br do gj) ekziston

2. E keqja ekziston
3. Prandaj nj Zot (vetm) i mir q sht i gjithfuqishm (pr t br do gj) nuk
ekziston
H. J. MkKlosi n shkrimin e tij Zoti dhe e keqja e prmbledh mir kt problem:

Problemi i ekzistimit t s keqes, pr teistin nnkupton se: n aktin e s keqes sht

prfshir nj kontradikt n njrn an dhe besimin n gjithfuqishmrin dhe
prsosmrin e Zotit n ann tjetr.[I]

N PRGJIGJE T PROBLEMIT T BRENDSHM T S KEQES

Pika e par q duhet br e qart sht se, deklaratat (1) dhe (2) nuk jan logjikisht
kontradiktore, pasi nuk ka ndonj kontradikt t dukshme. Pr ateistin, t arrish n
prfundim se nj Zot (vetm) i mir q sht i gjithfuqishm (pr t br do gj)
nuk ekziston, sht e pajustifikueshme; prve nse ai merr sipas fjalve t filozofit
Villiam Kreig disa premisa t fshehura.[II]

Kto premisa t fshehura duket t jen si n vijim:

4. Nse Zoti sht i gjithfuqishm (pr t br do gj), ather ai mund t krijoj nj

bot ashtu si dshiron vet
5. Nse Zoti sht i mir, ather ai e paraplqen nj bot pa ekzistimin e s keqes

Deklarata (4) sugjeron se: meq Zoti mund t krijoj dhe t bj do gj, ather ai
mund t krijoj qenie njerzore t lira (n przgjedhje), t cilat gjithmon przgjedhin
pr t br gjn e duhur dhe q nuk bien n ndonj przgjedhje t keqe apo q do tu
shkaktonte ndonj vuajtje. Deklarata (5) sugjeron se: Zoti sht aq i mir, aq shum
saq, sikur t mund t krijonte nj bot pa t kqija dhe pa vuajtje, do ta bnte.
Prndryshe, ai vet do t ishte i keq, meq do t plqente q njerzit t prjetonin t
kqija dhe vuajtje.

Ithtari i ktij versioni t problemit t s keqes, ka br disa supozime t

pajustifikueshme. Kto premisa t fshehura, bjn disa supozime t guximshme; s
pari, supozon nj Zot sipas kuptimit t krishter, q sht vetm i mir dhe i
gjithfuqishm (pr t br do gj). S dyti, supozon se Zoti nuk ka asnj arsye pr t
lejuar t kqija dhe vuajtje n bot.

N PRGJIGJE T SUPOZIMIT T PAR

Muslimant nuk besojn vetm se Zoti sht vetm i mir dhe i gjithfuqishm.
Muslimant gjithashtu besojn se n mesin e shum emrave dhe atributeve t Zotit,
bjn pjes edhe i Drejti, i Ashpri n ndshkim, i Urti, Hakmarrsi, i
Mshirshmi etj. Prandaj, deklaratat (1, 4 dhe 5) jan t pasakta, meq muslimani nuk
e beson Zotin t reduktuar n pjes, por, Zoti besohet si Nj dhe Unik n kontekstin e
t gjith emrave dhe atributeve t Tij. Pra, nse Zoti do t ishte vetm i mir dhe i
gjithfuqishm, ather do t hasnim probleme n pajtimin me t kqijat dhe vuajtjet
n bot. Megjithat, n qoft se prfshihen atribute t tilla si i Ashpri n ndshkim
dhe i Urti, kto probleme nuk do t ekzistonin. Sepse t kqijat dhe vuajtjet q i
shohim n bot, mund t jen:

Ndshkim prej Zotit, si pasoj e mkateve dhe veprave tona t kqija

Urtsi e Zotit, meq mund t ket urtsi hyjnore n lejimin e s keqes dhe vuajtjes

Edhe n qoft se ne nuk mund ta kuptojm se cila sht ajo urtsi, nuk do t thot se
ajo nuk ekziston. Argumentimi i nj gjje t till (se urtsia nuk ekziston), do t ishte
gabim logjik, i njohur si argumentim nga injoranca (argumentum ad ignorantiam).
Historia e Hidrit, e cila gjendet n kapitullin 18-t t Kuranit, nga vargu 60 deri n 82,
sht nj shpjegim elokuent se si urtsia e Zotit - u kuptua apo jo - ka rezultate pozitive
dhe prfitime pr njerzimin.

Prve ksaj, muslimani mund t argumentoj se problemi i s keqes, vjen logjikisht

pas ekzistencs s Zotit. S pari duhet t besosh se Zoti ekziston, para se t prpiqesh
t pajtosh ndrmjet asaj se kush sht Zoti dhe perceptimit ton t realitetit, n kt
rast, t keqes dhe vuajtjes.

S fundi, kuptimi i fjals i mir, atribuuar Zotit, duhet t kuptohet n nj kontekst

hyjnor. N terma t prgjithshme, fjala i mir ka nj kuptim q lidhet me prvojn
njerzore, kurse n teologjin islame, i mir, si atribut i Zotit, shihet kryesisht si
atribut i veant q mund t pranohet, por jo t kuptohet plotsisht, pr shkak t
veantis s tij dhe natyrs s tij t jashtzakonshme. Prandaj, supozimi i theksuar, se
e keqja dhe nj Zot i mir nuk mund t bashkekzistojn, mund t jet i vrtet sipas
kuptimit t krishter t Zotit. Megjithat, ajo nuk prputhet me konceptin islam t Zotit,
sepse ateistit do ti duhej t pajtonte t keqen dhe vuajtjen me dika q ai nuk mund ta
kuptoj plotsisht. Prandaj, premisat e tij jan t pasakta, pr shkak t supozimit t tij
t gabuar se, fjala i mir n kontekstin e Zotit, lidhet me t kuptuarit njerzor t saj.

N PRGJIGJE T SUPOZIMIT T DYT

Nj prgjigje e mjaftueshme pr supozimin e dyt, sht t ofrojm nj argument t

fort q Zoti ka shkaqe t arsyeshme pr t lejuar t keqen dhe vuajtjen n bot.
Pasuria intelektuale e Teologjis Islame, na shrben me arsye t shumta, disa prej t
cilave prfshijn:

1. Qllimi kryesor i qenies njerzore nuk sht lumturia, por sht njohja dhe adhurimi i
Zotit. Prmbushja e ktij qllimi hyjnor, do t rezultonte me knaqsi dhe lumturi t
prjetshme. Pra, nse ky sht qllimi yn kryesor, aspektet tjera t prjetimeve
njerzore jan dytsore. Kurani, libri i muslimanve, deklaron: Un nuk i krijova xhint
dhe njerzit pr tjetr, pos q t m adhurojn. 51:56

2. Zoti gjithashtu na ka krijuar pr t na provuar (testuar) dhe nj pjes e ksaj prove

sht q t provohemi me vuajtje dhe t kqija. Kurani prmend: Sigurisht q Ne do
tju provojm me frik dhe uri, me dmtim t pasuris, t njerzve dhe t t lashtave!
Prandaj, prgzoji t duruarit, t cilt, kur i godet ndonj fatkeqsi thon: T Allahut
jemi dhe vetm tek Ai do t kthehemi! 2:155-156

Gjithashtu prmend: Ai i ka krijuar jetn dhe vdekjen, pr tju provuar se kush prej
jush do t veproj m mir; Ai sht i Plotfuqishmi dhe Falsi i madh. 67:2

3. Vshtirsit dhe vuajtjet na mundsojn q ti kuptojm dhe ti njohim atributet e

Zotit, t tilla si Ngadhnjyesi dhe Shruesi. Pr shembull, pa dhimbjen dhe vuajtjen
e smundjes, ne nuk do ta vlersonim atributin e Zotit Shruesi. Njohja e Zotit sht
mirsi m e madhe, pr t ciln vlen t kalosh prvoja vuajtjeje apo dhimbjeje, sepse
kjo do t nnkuptonte prmbushjen e qllimit ton parsor.

4. Vuajtja mundson mirsin e forms s dyt. Mirsia e forms s par sht

knaqsia fizike dhe lumturia, ndrsa e keqja e forms s par sht dhimbja fizike dhe
pikllimi. Mirsia e forms s dyt sht mirsia e lart, si sht guximi/kuraja, dhe
mund t ndodh vetm nse vuajtja apo e keqja ekziston.[III]

5. Njerzit mund t vuajn gjithashtu nga mkatet e kaluara, t tashme apo t

ardhshme. Zoti sht i dijshm pr do gj dhe nuk sht e kushtzuar n koh. T
lutem referoju historis s Hidrit n Kuran, ku prmendet prgjigjja e Hidrit ndaj
profetit Musa: Kjo ishte mshir nga Zoti yt. Un kt nuk e kam br sipas gjykimit
tim. Ky sht shpjegimi i asaj, pr t ciln ti smunde t duroje! 18:82

6. Zoti na ka dhn vullnet t lir, dhe vullnet i lir prfshin edhe zgjedhjen e veprave
t liga.[IV]

PROBLEMI I JASHTM I S KEQES

Problemi i brendshm i s keqes dshton pr t t bindur, sidoqoft, problemi i jashtm

i s keqes duket m binds, sepse duket se e pranon bashkjetesn e Zotit dhe t
keqes n bot, por e mohon ekzistencn e Zotit, pr shkak t shkalls t s keqes n
bot. Problemi i jashtm i s keqes argumenton si m posht:

1. Nj Zot i mir q sht i gjithfuqishm (pr t br do gj) ekziston

2. E keqja e paarsyeshme ekziston
3. Prandaj, Zoti nuk ekziston

Pr muslimanin, deklarata (2) sht subjektive dhe jo krejtsisht e vrtet. Muslimani

beson se e keqja ekziston, por jo se e keqja e paarsyeshme ekziston, dhe, pasi kjo
bazohet n subjektivitetin njerzor, ather problemi i jashtm i s keqes nuk on
pesh.

Ndrsa, ithtari i argumentimit q ofron problemi i jashtm i s keqes, do t duhej t

sillte argumente se e keqja e paarsyeshme ose e keqja n vetvete, jan objektive, pa iu
referuar subjektivitetit njerzor.

Problemi thelbsor me kt argument sht paraqitur n pyetjet e mposhtme:

far i bn gjykimet tona t vlerave objektivisht t vrteta?

Cilat jan prkufizimet tona rreth t keqes s paarsyeshme?

Ithtari i problemit t s keqes ktu prballet me nj problem, sepse Zoti sht i

nevojshm si baz racionale pr t mirn dhe t keqen objektive (qoft e paarsyeshme
ose jo). Pa Zotin, kto terma jan relativ, sepse nuk ka asnj lidhje mbshtetse
ideore - prve vet Zotit pr ta kaprcyer subjektivitetin njerzor. Pra, termat i keq
dhe i mir, pa Zotin, nuk kan asnj kuptim ose jan vetm kalimtar. Prandaj, n
mnyr q premisa e ateistit t ket kuptim objektiv, ekzistenca e Zotit sht e
nevojshme. N drit t ksaj, muslimani apo teisti mund t argumentoj:

1. Sikur Zoti t mos ekzistonte, ather vlerat morale objektive nuk do t ekzistonin
2. E keqja ekziston
3. Prandaj vlerat morale objektive ekzistojn (nga premisa 2)
4. Pr kt arsye, Zoti ekziston

N SHPJEGIM T PREMISS KYE: PREMISA 1

Pyetja n lidhje me t mirn apo t keqen objektive, me fjal t tjera: moralin objektiv,
sht diskutuar nga shum teist dhe jo-teist gjithashtu. Shum prej tyre kan arritur
n prfundim se, morali objektiv nuk ekziston pa Zotin. Filozofi humanist, Paul Kurtz,
me vend thot: Pyetja qendrore rreth parimeve morale dhe etike, e shqetson kt
baz ontologjike. Nse ato (parimet morale dhe etike) nuk rrjedhin as nga Zoti e as nuk
kan lidhje mbshtetse n ndonj fush t jashtzakonshme, a jan ato thjesht
kalimtare?[V]

Paul Kurtzi ka t drejt, sepse Zoti sht e vetmja lidhje mbshtetse ideore q
kaprcen subjektivitetin njerzor, kshtu q pa Zotin, nuk ka asnj baz racionale pr
moral objektiv. N munges t Zotit, ka vetm dy baza t mundshme si alternativa
ideore:

Presionet shoqrore
Evolucioni (biologjia)

Q t dyja: presionet shoqrore dhe evolucioni, nuk paraqesin asnj baz objektive pr
moralin, pasi q t dyja pretendojn se parimet morale jan t varura nga ndryshimet
biologjike dhe shoqrore. Prandaj kto parimet morale nuk mund t jen t
detyrueshme, me fjal t tjera: t vrteta, pavarsisht se kush beson n to.
Prandaj, pa Zotin, nuk ka baz objektive pr moralin. Zoti, si koncept, nuk sht
subjektiv, andaj, kur e kemi Zotin si baz pr moralin, rregullat morale bhen t
detyrueshme dhe objektive, sepse Zoti kaprcen subjektivitetin njerzor. Deklarata e
mposhtme nga Riard Tejllr, nj filozof i shquar i etiks, saktsisht konkludon:

Shkrimtar bashkkohore t etiks, t cilt t gzuar ligjrojn mbi t mirat dhe t

kqijat morale, pa iu referuar fes, jan me t vrtet vetm vargje gnjeshtrash t
endjeve intelektuale nga ajri i holl; q do t thot se ata ligjrojn (vn ligje) pa
kuptim.[VI]

Prandaj, ekzistimi i t keqes n bot, sht fakt q vrteton ekzistencn e Zotit. Ky

argument tregon se si Zoti dhe e keqja mund t bashk-ekzistojn, pa u prpjekur pr
t shpjeguar prse. Pra, n prgjigje retorike ndaj ateistit, muslimani ose teisti mund t
shtroj pyetjen vijuese:

Si mundet ateisti t formuloj argument kundr ekzistencs s Zotit, kur Zoti sht i
nevojshm si baz objektive pr formulimin e argumentit n vend t par?!

N shikim t par, problemi i ekzistimit t s keqes, duket se paraqet vshtirsi t

pakaprcyeshme pr myslimanin, mirpo, nn shqyrtime intelektuale, problemi i s
keqes, n t vrtet, nuk arrin t paraqes ndonj argument binds.

E prmbyllim me Argumentin Emocional

sht nj thnie e njohur budiste, q thot: Dshira shkakton vuajtje dhe meq
qeniet njerzore dshirojn, ather ne gjithmon do t vuajm. Edhe nse kjo sht e
vrtet ose jo, n mnyr t qart prforcon intuitn ton se ne do t vuajm dhe do t
prjetojm t kqija n disa momente t jets son. Kjo vuajtje mund t jet rezultat i
duarve tona, t t tjerve apo rezultat i forcave t jashtme, si fatkeqsit natyrore.
Pasoj e ksaj vuajtjeje sht se, shum prej nesh mund t biem pre e natyrs ton
emocionale, duke e vn n dyshim n kt mnyr ekzistencn e Zotit ose duke u
futur n nj gjendje t ndonj forme t pafuqis psikologjike.

Teologjia Islame, megjithat, ofron mjete ideore, t nevojshme pr muslimanin, pr

t kaprcyer kt problem. Teologjia Islame e ka prejardhjen nga dy burime kryesore:
Kurani dhe literatura e hadithit. Kurani sht libr hyjnor, q muslimant e besojn t
jet Fjala e Zotit, ndrsa hadithet jan deklarata t frymzuara hyjnisht, t cilat i
atribuohen profetit Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t.

Vargjet e mposhtme nga Kurani dhe thniet prej haditheve, i sigurojn muslimanit tr
rehatin e nevojshme.

Profeti, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, ka thn:

E uditshme (mahnitse) sht shtja e besimtarit, vrtet e gjith shtja e tij sht e
mir, dhe kjo nuk sht pr asknd (nuk i sht dhuruar askujt), prve besimtarit.
Nse dika e mir (gzim, lumturi) i ndodh atij, ai sht mirnjohs dhe kjo sht mir
pr t. Nse dika e keqe i ndodh atij, ai sht i durueshm e, edhe kjo sht mir pr
t.[VII]

Kushdo q vdes nga murtaja, sht dshmor (shehid); Kushdo q vdes nga ndonj
smundje e stomakut, sht dshmor; Kushdo q prmbytet n uj, sht
dshmor.[VIII]

Ka shtat lloje t dshmorve prve atij q sht vrar n luft n rrugn e Zotit: Ai
q vdes nga murtaja sht dshmor, ai q vdes nga prmbytja sht dshmor, ai q
vdes nga smundja Dhat el-Xhenb (smundje q sulmon brinjt dhe shkakton ulcer
t brendshme) sht dshmor, ai q vdes nga smundjet e stomakut sht dshmor, ai
vdes nga zjarri (digjet) sht dshmor, ai q vdes nn grmadha sht dshmor dhe
nj grua q vdes gjat lindjes sht dshmore.[IX]

Nuk i ndodh muslimanit ndonj fatkeqsi, vese Allahu ia shlyen disa nga mkatet e tij
pr shkak t saj, qoft edhe nse shpohet nga nj gjemb.[X]

Kurani thot:

Vrtet mendoni t hyni n Xhenet, pa provuar at q kan provuar t tjert para jush?
Ata i goditi mjerimi dhe smundjet dhe, aq shum u tronditn, saq do i drguar dhe
ndjeksit e tij, thirrn: Kur do t arrij ndihma e Allahut?! Ja, ndihma e Allahut sht
afr! 2:214

E, pa dyshim se pas vshtirsis - vjen lehtsimi. Vrtet, pas vshtirsis - vjen

lehtsimi. 94:5-6

Le t dal prej jush nj grup q t thrras pr n mirsi (d.m.th. pr n fen e pastr

islame), t urdhroj pr vepra t mira e t ndaloj prej veprave t shmtuara! Kta
njerz do t jen t shptuarit. 3:104

Meqense muslimani sht i bindur intelektualisht se kto deklarata jan nga Zoti,
ather vijon se ato jan pohime t vrteta q, jo vetm q e ngushllojn dhe
rehatojn muslimanin, por ia mbushin zemrn me qetsi.

[I] Zoti dhe e keqja (God and Evil), Trimestrali Filozofik, X (1960), fq. 97.
[II] J.P. Morllend dhe Villiam Lejn Kreig: Themelet filozofike pr nj botkuptim t krishter (Philosophical Foundations for a
Christian Worldview), IVP
[III] Edhe pse kjo sht kundrshtuar nga disa filozof si Xhon Meki; filozofi Avin Plantinga paraqet nj prgjigje interesante
n librin e tij Liria dhe e keqja (Freedom and Evil).
[IV] Kjo krkon nj diskutim t thell, q do t diskutohet n nj artikull tjetr
[V] Paul Kurtz: Pema e ndaluar (Forbidden Fruit), Botimet Prometeu (Prometheus Books), 1988, fq. 65.
[VI] Riard Tejllr: Etika, besimi dhe arsyeja (Ethics, Faith, and Reason), shtpia botuese Prentice Hall, 1985, fq. 8384.
[VII] Sahihu i Muslimit
[VIII] Ibid.
[IX] Shnuar nga Ebu Davudi dhe Ibn Maxhe
[X] Sahihu i Buhariut

A E DI SE NGA FAR PRBHET TELEFONI YT CELULAR?

FAR BJ KTU?

Imagjino sikur u zgjove n nj fabrik t madhe, n t ciln nuk ke qen kurr m

par. I sheh mijra njerz q punojn, ndrsa t gjitha dyert dhe dritaret jan t
mbyllura.

Njerzit punojn, flen dhe e shpenzojn gjith jetn e tyre brenda ksaj fabrike. N
kt situat, far do t mendoje n vetvete?

Pasi jam ktu, ti bashkohem edhe un t tjerve, apo do t mendoje: Si kam ardhur
ktu? far ka jasht fabriks? Prse jam vn n kt vend?

Ky shembull, sht i njjt me ekzistencn ton ktu n Tok. Ne, qeniet njerzore,
jemi vn n ekzistenc pa ndonj mundsi zgjedhjeje, prandaj pyetje si: Nga kam
ardhur? far bj ktu? Ku do t shkoj pasi t vdes?, vazhdojn t sillen n mendjen
ton. Ne i harrojm kto pyetje themelore n jetn ton t prditshme, por injorimi nuk
nnkupton mos-ekzistencn e tyre.
CILI SHT QLLIMI YT?

far di pr veten tnde para t ekzistonte gjithsia? Jo, leje kt pyetje; far di pr veten tnde
para se t ekzistonin prindrit tu? , leje edhe kt pyetje; M thuaj, far di pr veten tnde
para se t derdheshe si nj far me er te keqe nga organi gjenital i babait tnd? M fal, e di, e
shpifur, por, harroje edhe kt pyetje; M thuaj, a e t kujtohet si nga kjo
pik fare, ia krijove vetes eshtrat, pastaj ua ngjite mishin; zgjodhe t kishe dy krah, dy kmbe,
plqeve q me vesh t dgjosh, syt vendose ti krijoje q t shohsh, vazhdove kshtu derisa e
prsose vetveten dhe ishe gati pr t dal nga organi gjenital i nns tnde... far?! Nuk ishte ti
q e krijove vetveten?! Jo?! M thuaj se t paktn e vshtroje veten derisa krijoheshe! As kt?!

Harroje edhe kt ngjarje, se ather ndoshta ske ditur t logjikosh; M thuaj pra, far di pr
vetn tend para se ti mbushje 3, 4 apo ndoshta 5 vjet? Smban mend asgj? Aha, pas ksaj
moshe t kujtohen nga pak gjrat, apo jo?

O NJERI! Ti as nuk e ke iden se kush je, cili sht qllimi yt dhe ku do t shkosh.

M thuaj pra, cili sht qllimi yt? - Ti lindesh, e kalon gjith jetn duke e krkuar lumturin e
rehatin dhe pastaj vdes. H, kjo sht e gjitha? Kaq t pavler e ke br jetn tnde? N t
vrtet, e pavler sht jeta e atij q se njeh qllimin e saj.

MOS VALL, KENI MENDUAR Q NE (ZOTI) JU KEMI KRIJUAR KOT?! (Kuran, 23:115)

JETA

Me siguri se, kt shkrim, n kt moment, je duke e lexuar n dhomn tnde, i ulur n

karrige dhe sigurisht se ke edhe rroba t veshura. Un t pyes: Pr far arsye? Pse i
ke rrobat e veshura dhe far roli luan karrigia? Pasi q kto jan pyetje retorike, ske
nevoj t prgjigjesh, sepse t gjith e dim prgjigjen.

Qllimi i karriges sht q t na mundsoj uljen n t duke e mbshtet

ur peshn ton, ndrsa rrobat kan pr detyr t na ngrohin trupin, t na e mbulojn
lakuriqsin dhe t na bjn t dukemi mir.

Tani nga dhoma jote m lejo t t mbart n nj pyll kudo diku n bot; natyrisht q
n at pyll duhet t ket drunj dhe n njrin nga ato drunj sht nj mol (lloj fluture e
familjes lepidoptera; n kt rast bhet fjal pr larvn e saj).

Kjo mol sht duke e thithur limfn e drurit, ndrsa nn t gjendet nj mol tjetr, roli
i s cils sht tejet i uditshm: ajo i thith jashtqitjet e mols s par. Kjo pr shkak
se mola e par, gjat thithjes s limfs, aty pr aty i nxjerr mbeturinat e saj. Me siguri
je duke menduar ku do t dal me kt? Mir, s pari le ta sqarojm se cili sht
qllimi i mols s dyt. Qllimi i saj sht pastrimi i jashtqitjes s mols s par, n
mnyr q t mos rrjedh prgjat drurit, e q milingonat dhe insektet tjera t mos i
vinin pas gjurms dhe ta hanin moln e par. M fjal t tjera, mola e dyt sht polici
e sigurimit pr moln e par.

Tani q e kuptove kt, me siguri nuk ke ditur asgj rreth ksaj mole tre minuta m
par, n fakt, edhe sikur t ndodhte gjenocid mbi molet, nuk do t t interesonte fare
mir, shumics prej jush. Sido q t jet, ne i atribuojm qllim nj krijese t till kaq
t parndsishme, dhe, ti kthehemi rrobave dhe karriges son, t cilat jan objekte t
pajeta, pa ndjenja dhe pa intelekt, u atribuojm qllime edhe atyre gjithashtu. Kurse,
nuk i atribuojm qllim ekzistencs son. A nuk sht kjo absurde?!

T besosh se nuk ke kurrfar qllimi n jet, nuk sht vetm irracionale por edhe
problematike, pasi q kjo do t thot se shum nga ato gjra q kemi arritur si rac
njerzore, nuk kishin pr t ndodhur fare, meq shum nga njerzit q kan arritur
gjra t mahnitshme, duke e prfshir edhe zbulimin e penicilins, nuk do ti shtynte
asgj pr ti arritur ato far kan arritur. Kjo sepse, pikrisht kta individ, i jan qasur
jets nga nj qllim i cili i ka nxitur, pa t cilin do t ishim sikur kafsht, duke iu
nnshtruar instinkteve tona, apo robot kimik q shtisin posht-lart, duke pritur q
acidi i bateris t shterohet!

E, pse na qenka irracionale? - sht irracionale, sepse nse do gj q zbulojm n

natyr e ka nj qllim t caktuar, duke e prfshir edhe moln e parndsishme, si dhe
gjrat t cilat ne i zhvillojm apo krijojm, ather logjikisht rrjedh se edhe ne duhet t
kemi nj qllim gjithashtu. Ta mohosh kt, sht ngjashm sikur t besosh n gjra
pa pasur asnj argument, sepse nuk ka ndonj argument q t pohojm se ne nuk
kemi ndonj qllim n jet. Prkundrazi, kemi argumente pr t thn se gjrat kan
qllime t caktuara dhe kt mund ta arrijm si prfundim edhe pr veten ton
gjithashtu. Sikur q Kurani me elokuenc shpjegon:

Me t vrtet, n krijimin e qiejve dhe t Toks dhe n ndrrimin e nats e t dits, ka

shenja pr mendart, pr ata q e prmendin Allahun duke qndruar n kmb,
ndenjur ose shtrir dhe q meditojn pr krijimin e qiejve dhe t Toks (duke thn:)
O Zoti yn! Ti nuk i ke krijuar kot kto - lartsuar qofsh (nga do e met)! Prandaj na
ruaj nga ndshkimi i zjarrit. Kuran, 3:190-191

N prfundim, mund t themi se pa nj qllim t caktuar, nuk do t kishim n fakt nj

kuptim m t thell t ekzistencs son. Pr shembull, nse e marrim nj pikpamje
shkencore vrtet jonjerzore, n lidhje me ekzistencn ton, ajo thot se ne gjendemi
mbi nj anije q sht duke u fundosur. Kjo anije quhet gjithsi, sepse sipas
shkenctarve, gjithsia do ta vuaj nj vdekje nga nxehtsia dhe nj dit Dielli do ta
shkatrroj Tokn, prandaj edhe kjo anije nj dit do t fundoset. Kshtu q un t
pyes: cili sht qllimi i bamirsis s rigrupimit dhe renditjes s karrigeve n kuvert,
apo bamirsia ndaj gruas s moshuar, duke i dhn nj got qumshti? Ne t gjith do
t vdesim nj dit.

Qllimi i jep kuptim m t thell jets son. Kshtu q, tani ne mund t pyesim: Cili
sht qllimi yn n jet?

Koncepti Islam mbi qllimin e jets bazohet n dy formulime themelore:

sht racionale t besosh n Zot

Ka arsye t shndosha pr t besuar se Kurani sht fjala e Zotit

N seksionin q e kemi quajtur Ngatrresat rreth Zotit, jan shqyrtuar argumentet

pro, si dhe polemikat rreth Zotit. Seksioni tjetr, Islami i shpalosur, shpjegon arsyen
pse Islami sht i vrtet dhe shpjegon qllimin e ekzistencs son
REHATIA E BRENDSHME (SHPIRTRORE)

A mund t ndjejm ndonjher rehati[1]? A ekziston n t vrtet rehatia? Q t ndjejm rehati t

vrtet shpirtrore dhe mendore, duhet ta krkojm at.

A nuk sht e vshtir q n disa situata t ndihesh rehat? N fund t fundit, ka disa gjra q na
prishin rehatin pothuajse t gjith neve. Pr shembull, a nuk sht neveritse kur ne jemi duke
pushuar n sht
pi dhe papritmas i plas alarmi nj makine? Ose kur e dgjojm goditjen e pikave t ujit? Si thua
kur nj miz gumzhim pran veshit ton? Apo kur jemi n nj fluturim t gjat dhe dgjojm
vazhdimisht t qara t foshnjave? N kushte t ktilla, shum prej nesh do t mendonim n
vetvete: Kam nevoj pr pak paqe dhe qetsi! N
fakt, sa m shum q zgjat zhurma, aq m shum vdesim pr qetsi.

T gjith ne e krkojm rehatin n gjra t ndryshme; por far sht ajo q na jep rehatin e
vrtet shpirtrore? Pr t'iu prgjigjur ksaj: imagjino sikur je ulur n nj plazh t qet; nj fllad i
leht butsisht fryn n flokt tu; rrezet e Diellit ngrohtsisht po ta gudulisin lkurn; e dgjon
zrin e ujit q prplaset rreth teje; e sheh diellin e portokallt q perndon. A do t ndiheshe i
qetsuar shpirtrisht? Shumica prej nesh do t thoshim: Po, n fakt, do t doja t isha atje q
tani! Por, far nse nj dit m par, je lajmruar se ke tumor n tru? Ulur n plazh, duke e
ditur q ke vetm edhe disa muaj pr t jetuar, a do t ndjeheshe rehat? Disi, kjo sken qetsie e
paqeje nuk duket aq e qet e paqsore m!

Rehatia e jashtme sht sikur nj vegim. Nga larg duket se na jep rehatin q e krkojm, por kur
e shikojm nga afr, e kuptojm se nuk sht e vrtet. Relaksimi n plazh na u duk pamje mjaft
e rehatshme, por dija mbi pasjen e tumorit t trurit e shpartalloi iluzionin ton. Pr ta shqyrtuar
kt m tej, parafytyroje shtpin tnde t ndrrave. Ndoshta kjo shtpi luksoze ka dhjet dhoma
gjumi? Plot makina t shpejta t parkuara n oborrin tnd mbretror me rrug private? Ndoshta
edhe shrbtore pr t'u kujdesur pr punt tua? Prderisa e pikturojm n imagjinat shtpin
ton t ndrrave, mund t mendojm, Jeta do t ishte aq e qet, e rehatshme dhe paqsore n
t! Megjithat, ka njerz q jetojn n kso shtpish, por tmerrohen nga tingujt e alarmit t ors
pr do mngjes, pr shkak se jan mrzitur nga angazhimet e vazhdueshme dhe nga vet jeta. Sa
m afr shtpis s ndrrave t arrijm, aq m shum na qartsohet se jemi duke par nj vegim
(iluzion).
Pse njohim njerz q kan gjithka n dukje t jashtme, por q mendojn se pr kt jet nuk ia
vlen as t zgjohemi nga gjumi? Nse rehatia e jashtme nuk sht e mjaftueshme, ather far
sht ajo q na jep rehatin e vrtet?

Prgjigjja sipas islamit sht e thjesht: ashtu si kemi nevoja fizike pr gjra t tilla si uji,
gjithashtu kemi edhe nevoja shpirtrore. Prmbushja e nevojave tona shpirtrore, na jep rehati t
brendshme.

...ata q kthehen tek Allahu, ata q besojn dhe zemrat e t cilve, kur prmendet Allahu,
qetsohen. Vrtet, zemrat qetsohen me prmendjen e Allahut! Kuran, 13:27-28

Cilindo mashkull apo femr q kryen vepra t mira, duke qen besimtar, Ne do ta bjm q t
kaloj jet t bukur dhe do ta shprblejm sipas veprave m t mira q ka br. Kuran, 16:97

Besimi sipas islamit sht i bazuar n dy parime: ti besosh Zotit sht e logjikshme dhe se, ka
arsye t shndosha pr t besuar se Kurani sht fjala e Zotit.

VDEKJA

Pr nj njeri t rndomt, vdekja n asnj mnyr nuk sht nj shtje e kndshme apo tem e
diskutimit. Kjo tem, sht dshpruese dhe e zymt vrasse e vrtet e knaqsive; tem q do
ti prshtatej vetm nj shtpie funeralesh. Njeriu i rndomt, ashtu i zhytur n vetn e tij,
gjithmon n krkim t gjrave t kndshme, gjithmon n ndjekje t gjrave q ia ngacmojn
dhe ia knaqin
epshin, refuzon t ndaloj dhe t mendoj seriozisht se, pikrisht kto objekte dshirash dhe
knaqsish, nj dit t arrijn fundin e tyre.

Nse kshillat e urta nuk na bindin dhe nuk na nxisin t mendojm seriozisht se vdekja edhe
neve do t na troket nj dit n der, ather vetm tronditja e ndonj humbjeje t madhe q do t
na ndodhte nn kulmin ton - si vdekja e papritur dhe e parakohshme e njrit prind, gruas apo
fmijve - do t na kthjellte nga jermi i ndjenjave t knaqsis dhe do t na zgjonte n mnyr
t vrazhd n realitetin dhe faktet e hidhura t jets. Vetm ather do t na hapeshin syt, vetm
ather do t pyesnim pse ekziston nj fenomen i till si vdekja?. Pse sht e pashmangshme?
Pse ekzistojn kto ndarje t dhimbshme, t cilat ia vjedhin lumturin jets?

Pr shumicn prej nesh, n disa momente t caktuara, skena t vdekjes duhet t na ken ngjallur
mendime t thella dhe pyetje prej m thelbsorve. far vlere ka jeta, kur trupa t aft t cilat
m par kan kryer pun t mdha, tani qndrojn t shtrir dhe t ftoht, pa ndjenja dhe pa jet?
far vlere ka jeta, kur syt t cilt m par shklqenin nga hareja, syt t cilt m par
rrezatonin me dashuri, tani jan t mbyllur prgjithmon, t privuar nga t lvizurit, t privuar
nga jeta?

Mendime t ktilla, nuk duhet t mnjanohen! Jan mu kto mendime kureshtare, t cilat nse
ndiqen me menuri, na shpalosin prfundimisht potencialin e natyrshm n mendjen e njeriut,
pr ti perceptuar t vrtetat m t larta.

Bazuar n mnyrn islame t t menduarit, vdekja q sht larg nga t qenit tem t ciln duhet
shmangur apo zhvlersuar - sht tem mbi t ciln duhet reflektuar dhe e cila duhet t sjell
ndryshim pozitiv tek ne. Kurani, i cili sht libri t cilin e besojn muslimant, lidhur me kt
tem thot:

do njeri do ta shijoj vdekjen! Ne ju vm n prov me t keqe dhe me t mir dhe te Ne do t

ktheheni. 21:35
PERDORIMI I ARSYES
Ky Libr sht shpallur prej Allahut, t Plotfuqishmit dhe t Urtit!

Me t vrtet, n qiej dhe n Tok ka shenja pr ata q besojn. Edhe n krijimin tuaj dhe t kafshve t
shprndara npr Tok, ka shenja pr besimtart e bindur. Edhe n ndrrimin e nats dhe t dits, edhe
n ujin q Allahu e zbret nga qielli, duke gjallruar nprmjet tij tokn e shkretuar, edhe n ndrrimin e
errave, ka shenja pr njerzit q mendojn.

Kto jan shpalljet e Allahut, t cilat Ne ti tregojm ty me tr t vrtetn. Ather, n far fjalsh t
tjera do t besojn ata, nse mohojn Allahun dhe shenjat e Tij?! [45:2-6]
ISLAMI I SHPALOSUR

Q nga agimi i njerzimit, ne kemi krkuar pr ta kuptuar natyrn dhe vendin ton n t. N kt
krkim t qllimit t jets, shum njerz i jan kthyer fes. Shumica e feve, bazohen n libra t
pretenduara nga pasuesit e tyre si t frymzuara hyjnisht, pa asnj fakt. Islami sht i ndryshm,
sepse bazohet n arsye dhe fakte.

Ka shenja t qarta, q dshmojn se libri i Islamit

, Kurani, sht fjala e Zotit dhe ne kemi shum arsye pr ta mbshtetur kt pohim:

N Kuran gjinden shum fakte shkencore dhe historike, t cilat ishin t panjohura pr njerzit e
asaj kohe dhe t cilat jan zbuluar vetm s fundi nga shkenca bashkkohore.
Kurani sht n nj stil unik i gjuhs, q nuk mund t prsritet. Kjo njihet si Paimitueshmria
e Kuranit.
Ka parashikime t bra n Kuran dhe nga Muhamedi, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, t cilat
m von jan br realitet.

Islami i shpalosur: PRSE ISLAMI?

Para se ta shpalosim prgjigjen Islame rreth qllimit e jets, ky artikull shpjegon arsyet se pse
Islami sht e vrteta.

Q nga agimi i njerzimit, ne kemi krkuar pr ta kuptuar natyrn dhe rolin ton n t. N kt
krkim t qllimit t jets, shum njerz i jan kthyer fes. Shumica e feve, bazohen n libra t
pretenduara nga pasuesit e tyre si t frym
zuara hyjnisht, pa asnj fakt. Islami sht ndryshe, sepse bazohet n arsye dhe fakte.

Ka shenja t qarta, q dshmojn se libri i Islamit, Kurani, sht fjala e Zotit dhe ne kemi shum
arsye pr ta mbshtetur kt pohim:

N Kuran gjinden shum fakte shkencore dhe historike, t cilat ishin t panjohura pr njerzit e
asaj kohe dhe t cilat jan zbuluar vetm s fundi nga shkenca bashkkohore.
Kurani sht nj stil unik i gjuhs, q nuk mund t prsritet. Kjo njihet si Paimitueshmria e
Kuranit.
Ka parashikime t bra n Kuran dhe nga Muhamedi, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, t cilat
m von jan br realitet.

Ky artikull paraqet dhe shpjegon faktet shkencore q gjenden n Kuran, shekuj para se t
zbuloheshin n shkencn bashkkohore. sht e rndsishme t theksohet se Kurani nuk sht
libr i shkencs, por sht libr i shenjave (argumenteve, mrekullive). Kto shenja jan pr
njerzit, q ata t njohin ekzistencn e Zotit dhe ta pranojn shpalljen e Tij. Si e dim, shkenca
nganjher merr kthesa U, ku ajo q dikur ka qen shkencrisht e sakt, del e pasakt disa vjet
m von. N kt artikull, vetm fakte shkencore t vrtetuara jan marr parasysh, dhe jo teori e
hipoteza.

FAKTE SHKENCORE N KURAN

Kurani iu shpall Profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, n shekullin e 7-t.

Shkenca n at koh ishte primitive; nuk ka pasur teleskop, mikroskop apo as dika pr s
afrmi me teknologjin q kemi sot. Asokohe, njerzit besonin qielli mbahej nga shtylla t
mdha npr qoshet e nj toke t rrafsht. N kt ambient u shpall Kurani, duke prmbajtur
shum fakte shkencore n tema t ndryshme, nga astronomia deri n biologji, nga gjeologjia deri
n sociologji.

Disa njerz mund t pretendojn se Kurani ka psuar ndryshime, duke iu prshtatur zbulimeve t
reja shkencore t vrtetuara, por kjo smund t jet e vrtet, sepse sht fakt i dokumentuar
historikisht se Kurani sht ruajtur n gjuhn e vet origjinale[I]. Kurani sht shkruar dhe sht
msuar prmendsh nga njerzit gjat jets s Profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi
t! Nj nga kopjet e Kuranit, q sht shkruar pak vite pas vdekjes s Profetit Muhamed, lvdatat
dhe paqja qofshin mbi t, sht e ruajtur n nj muze n Uzbekistan. Kjo kopje sht mbi 1400
vjet e vjetr dhe sht pikrisht e njjt me Kuranin arabisht q kemi sot[II].

N vijim jan paraqitur nnt fakte shkencore q gjenden n Kuran:

1. ZANAFILLA E JETS

Uji sht element thelbsor pr t gjitha gjallesat. T gjith e dim se uji sht vital pr jet, por
Kurani e bn nj deklarat shum t pazakont:

...dhe bm nga uji do gj t gjall! Akoma nuk besojn?! 21:30

N kt ajet, uji sht theksuar si origjina e gjith jets. T gjitha gjrat e gjalla prbhen nga
qelizat. Ne, vetm s fundi e dim se qelizat prbhen kryesisht nga uji[III]. Pr shembull, 80%
t citoplazms (materiali baz i qelizs) s nj qeliz standarde shtazore, prshkruhet si uj n
tekstet e biologjis.

Fakti se qeniet e gjalla prbhen kryesisht nga uji, u zbulua vetm pas shpikjes s mikroskopit.
N shkrettirat e Arabis, gjja e fundit q dikush do ta kishte menduar sht se e gjith jeta ka
ardhur nga uji.

2. HEKURI

Hekuri nuk sht gj e natyrshme e toks. Ai nuk sht formuar n tok, por ka zbritur n tok
nga hapsira e jashtme (kozmosi). Kjo mund t tinglloj e uditshme, por sht e vrtet.
Shkenctart kan zbuluar se miliarda vjet m par, Toka ishte mbrthyer nga meteor t vegjl.
Kta meteor t vegjl mbartnin me vete hekur, i cili vinte nga yjet e largta t cilat kishin
eksploduar[IV].

Kurani, rreth origjins s hekurit, thot:

Ne e zbritm hekurin, n t cilin ka forc t fuqishme dhe dobi pr njerzit. 57:25

Zoti i ka prdorur fjalt e zbritm pr hekurin. Nga ky ajet, bhet e qart se hekuri nuk sht
material toksor, por u zbrit n tok pr t mirn e njerzimit. Fakti se hekuri sht zbritur n
tok nga hapsira e jashtme, sht dika e cila nuk mund t ishte e njohur nga shkenca primitive
e shekullit t 7-t.

3. QIELLI (ATMOSFERA) SI MBUROJ

Qielli (atmosfera) luan nj rol vendimtar n mbrojtjen e toks. Qielli e mbron tokn nga rrezet
vdekjeprurse t diellit. Sikur t mos ekzistonte qielli, rrezatimi i diellit do ta kishte zhdukur do
gj t gjall mbi tok. Ai gjithashtu vepron si nj batanije e mbshtjell prreth toks, pr ta
mbrojtur at nga t ftohtit ngrirs t hapsirs. Temperatura vetm pak mbi qiell sht afrsisht -
270oC. Sikur kjo temperatur ta arrinte tokn, planeti do t ngrinte n ast. Qielli gjithashtu e
mbron jetn n tok, duke e ngrohur siprfaqen prmes ruajtjes s nxehtsis (efekti serr) dhe
duke i reduktuar temperaturat ekstreme mes dits dhe nats[V]. Kto jan disa nga funksionet e
shumta mbrojtse t qiellit.

Kurani krkon nga ne q ta marrim parasysh qiellin n ajetin vijues:

Ne e bm qiellin mbules t mbrojtur, por prsri ata shmangen nga shenjat q gjenden aty.
21:32

Kurani i drejtohet qiellit si nj prej shenjave t Zotit. Karakteristikat mbrojtse t qiellit jan
zbuluar nga krkimet shkencore t bra n shekullin e 20-t.

4. MALET

Kurani trheq vmendjen ton n nj karakteristik shum t rndsishme t maleve:

A nuk jua kemi br Tokn si shtrat e malet si kunja?! 78:6-7

Kurani tregon se malet kan rrnj t thella duke e prdorur fjaln kunja pr ta prshkruar at.
N fakt, malet kan rrnj t thella[VI] dhe fjala kunja, sht prshkrim i sakt pr ta. Libri i
titulluar Toka, nga gjeofizikani Frank Press, shpjegon se malet jan sikur kunjat dhe jan t
varrosura thell nn siprfaqen e toks[VII]. Mali Everest, lartsia e t cilit sht rreth 9Km mbi
siprfaqen e toks, ka rrnj m t thella se 125Km.

Fakti se malet kan rrnj -si kunja- t thella, nuk ishte i njohur deri pas zhvillimit t teoris s
pllakave tektonike n fillim t shekullit t 20-t[VIII].

5. ZGJERIMI I GJITHSIS

N nj koh kur shkenca e astronomis ishte akoma primitive, zgjerimi i gjithsis sht
prshkruar n Kuran:

Ne e kemi ndrtuar qiellin me fuqin Ton dhe Ne e zgjerojm at. 51:47

Fakti q gjithsia zgjerohet vazhdimisht u zbulua n shekullin e fundit. Fizikani Stefn Haking
(Stephen Hawking), n librin e tij Nj histori e shkurtr e kohs, shkruan: Zbulimi se gjithsia
zgjerohet vazhdimisht ishte nj nga revolucionet m t mdha intelektuale t shekullit t 20-
t[IX].

Kurani e ka prmendur zgjerimin e gjithsis edhe para s t shpikej teleskopi.

6. ORBITA E DIELLIT

N 1512 astronomi Nikolla Koperniku, i dha shtytje teoris s tij se Dielli sht i palvizshm
n qendr t sistemit diellor dhe se planett rrotullohen rreth tij. Besimi se Dielli sht i
palvizshm ishte i prhapur n mesin e astronomve deri n shekullin e 20-t. Tani, sht i
vrtetuar fakti shkencor se Dielli nuk sht i palvizshm, por lviz n nj orbit rreth qendrs s
galaktiks son, Rruga e Qumshtit[X].

Kurani e prmend orbitn e Diellit:

Allahu sht Ai, i Cili krijoi natn dhe ditn, Diellin dhe Hnn; secili prej tyre noton n
orbit. 21:33

Kurani do t kishte qen gabim, sipas astronomve t vetm disa dekadave m par. Por, tani e
dim se vlersimi i Kuranit rreth lvizjes s Diellit sht n prputhje me astronomin moderne.

7. OQEANI

Kurani prdor shmblltyra pr ti pruar kuptimet e tij t thella. Ktu e prshkruan gjendjen e
punve t jobesimtarve:

...si errsirat n detin e thell, t cilat mbulohen nga dallgt q ngrihen njra mbi tjetrn, duke
pasur sipr tyre ret: shtresa errsire njra mbi tjetrn, aq sa kur e nxjerr dorn e vet, njeriu
pothuajse nuk e sheh fare at. Ai, t cilit Allahu nuk i jep drit, nuk do t gjej m drit. 24:40
sht menduar shpesh se valt ndodhin vetm n siprfaqen e oqeanit. Megjithat, oqeanograft
kan zbuluar se ekzistojn val t brendshme, q ndodhin nn siprfaqen e oqeanit. Kto val
jan t padukshme pr syrin e njeriut dhe mund t vihen re vese nga pajisjet speciale[XI].
Kurani e prmend errsirn e oqeaneve t thella, mbi t ciln ka val, e mbi to val t tjera, pastaj
ret sipr tyre. Ky prshkrim nuk sht i jashtzakonshm vetm pse i prshkruan valt e
brendshme n oqean, por edhe se e prshkruan errsirn thell n oqean. Nj qenie smund t
zhytet m shum se 70 metra pa pajisje pr frymmarrje, drita sht e pranishme n kt thellsi,
por, nse zhytemi 1000 metra, sht plotsisht errsir[XII]. 1400 vjet m par nuk ka pasur
nndetse apo pajisje speciale pr ti vrejtur valt e brendshme ose errsirn thell n oqeane.

8. LVIZJA DHE GNJESHTRA

N kohn e Profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, jetonte nj mizor shtyps,
udhheqs fisnor, i quajtur Ebu Xhehl. Zoti shpalli nj ajet t Kuranit pr t paralajmruar at:

Jo, jo! Nse ai nuk ndalon, Ne do ta kapim pr ballukesh, pr ballukesh gnjeshtare dhe
mkatare. 96:15-16

Zoti, n kt ajet nuk e quan gnjeshtar personin, por e quan balluken e tij (pjesa e prparme e
trurit) gnjeshtare dhe mkatare, dhe e paralajmron at pr t ndaluar.

Ky ajet sht i rndsishm pr dy arsye. E para sht se, pjesa e prparme e trurit ton sht
prgjegjse pr lvizje vullnetare[XIII]. Kjo sht e njohur si lob ballore (ang. frontal lobe). Nj
libr me titull Themeloret e Anatomis dhe Fiziologjis, i cili prmban rezultatet e hulumtimit
mbi funksionet e ksaj pjese t trurit, thot: Motivimi dhe parashikimi pr t planifikuar dhe pr
t nxitur lvizje, ndodh n pjesn e prparme t lobeve ballore, zona paraballore[XIV]. Nse
njeriu nuk ndalet s lvizuri, thuhet se pjesa e trurit e cila sht prgjegjse pr lvizje i ka
ngecur.

S dyti, studime t shumta kan treguar se po kjo pjes (loba ballore), sht prgjegjse pr
funksionin e gnjeshtrs n tru[XV]. Gjat nj studimi t till n Universitetin e Pensilvanis, n
t cilin disa vullnetar u morn n pyetje t kompjuterizuara, u konstatua se kur vullnetart
gnjenin, shkaktohej nj rritje e ndjeshme e aktivitetit n lvozhgn paraballore dhe t
brendshme (pjesa e lobit ballor)[XVI].

Pjesa e prparme e trurit sht prgjegjse pr lvizje dhe gnjeshtr. Kurani e lidh lvizjen dhe
gnjeshtrn me kt zon. Kto funksione t lobit ballor, jan zbuluar me pajisjen mjeksore t
imazheve, e cila u zhvillua n shekullin e 20-t.

9. RECEPTORT E DHIMBJES

Pr nj koh t gjat, sht menduar se t ndierit e prekjeve dhe dhimbjeve, varej nga truri.
Megjithat, sht zbuluar se ka receptor t dhimbjeve t pranishm edhe n lkur[XVII]. Pa
kto receptor, njeriu nuk do t ishte n gjendje t ndjente dhimbje.

Shqyrtojeni ajetin e mposhtm, q flet pr dhimbjen:

Ata q sbesojn n shenjat Tona, Ne padyshim, do ti djegim n zjarr. Sapo tu digjet lkura,
Ne do tua ndrrojm at me lkur tjetr, pr t prjetuar dnimin. Me t vrtet, Allahu sht i
Plotfuqishm dhe i Urt. 4:56

Zoti u tregon njerzve q nuk e besojn mesazhin e tij, se, kur ata t jen n Zjarr dhe lkurat e
tyre t jen djegur (saq t mos ndjejn dhimbje), Ai do t'u jap atyre lkura t reja, n mnyr
q ata t vazhdojn t ndjejn dhimbjen.

Kurani e bn t qart se t ndierit e dhimbjes varet nga lkura. Zbulimi i receptorve t dhimbjes
n lkur sht zbulim mjaft i vonshm pr biologjin.

PRFUNDIM

Kto jan vetm disa nga shum fakte shkencore q gjenden n Kuran. sht e rndsishme t
theksohet se Kurani nuk sht libr i shkencs, por se, ai sht n prputhje me shkencn. T
pretendosh se faktet shkencore n Kuran gjenden aty rastsisht, sht irracionale. Shpjegimi m i
mir sht se, Zoti ia zbuloi kto njohuri Profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t.

Ashtu si Kurani prmban njohuri pr botn natyrore, ai gjithashtu prmban informacione rreth
dimensioneve t brendshme t shpirtrave tan. Ai lidhet me ndjenjat, dshirat dhe nevojat tona.
Kurani na informon se ne kemi nj qllim n jet dhe se, pasimi i udhzimit t Zotit do t na oj
drejt rehatis shpirtrore n kt jet dhe n Parajs n jetn e prtejme, dhe se, refuzimi i
mesazhit t Tij do t oj n depresion n kt jet dhe n Zjarr pas vdekjes.

Ne do tu tregojm atyre shenjat Tona n hapsirat toksore e qiellore, si dhe n vetvete, derisa
tu bhet plotsisht e qart se ai (Kurani) sht e vrteta. Vall, a nuk t mjafton ty q, Zoti yt
sht Dshmues i do gjje?! 41:53

__
[I] Kurani i Mrekullueshm (The Magnificent Quran): Histori unike e t ruajturit (A Unique History of
Preservation)
[II] http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/4581684.stm
[III] Bruce Alberts, Biologji themelore mbi qelizn (Essential Cell Biology)
[IV] M. E. Walrath, Historia e formimit tw Toks (History of the Earths Formation)
[V] Joseph M. Moran, Meteorologjia (Meteorology): Atmosfera dhe shkenca e ujit (the Atmosphere and
the Science of Weather)
[VI] Terry A. Hicks, Si jan t formuara malet? (How Do Mountains Form?)
[VII] Frank Press dhe Raymond Siever, Toka (Earth)
[VIII] Naomi Oreskes, Pllakat tektonike (Plate Tectonics): An Insiders History Of The Modern Theory Of
The Earth
[IX] Stephen Hawking, Nj histori e shkurt e kohs (A Brief History Of Time)
[X] Lambert M. Surhone, Perioda Orbitale (Orbital Period): Orbit, Sun, Earth, Conjunction, Orbital Node,
Apsis, Semi-Major Axis
[XI] M. Grant Gross, Oqeanografia (Oceanography): Nj pamje e Toks (A View of Earth)
[XII] Danny Elder, Oqeanet (Oceans)
QLLIMI SIPAS ISLAMIT

Pyetja m e rndsishme n jet sht Prse jemi ktu?.

E pra, prse jemi ktu? Pr t grumbulluar fam dhe pasuri? Pr t br muzik dhe fmij? Apo
pr t qen njeriu m i pasur n varreza, si thuhet me shaka: Ai i cili vdes me m se shumti
lodra, fiton!.

Jo, duhet t ket dika tjetr n kt jet, kshtu q le t mendojm rreth ksaj! Pr t filluar,
shiko prreth teje! Edhe nse jeton n ndonj shpell, ti je i rrethuar nga gjra t cilat ne njerzit i
kemi br me duart tona. Tani, prse i kemi br ato gjra? Prgjigjja, natyrisht, sht se i kemi
br pr t kryer disa funksione t veanta pr ne. Me pak fjal: ne bjm gjra pr t na
shrbyer. Pra, nse shikojm nga ky knd, ather prse na krijoi Zoti neve, nse jo pr ti
shrbyer Atij?

Nse ne e pranojm (besojm) Krijuesin ton dhe besojm se Ai krijoi njerzimin pr ti

shrbyer Atij, pyetja e radhs sht: Si? Si mund ti shrbejm Atij? Pa dyshim se n kt
pyetje sht prgjigjur m s miri Ai i cili na ka krijuar. Nse Ai na ka krijuar pr ti shrbyer
Atij, ather Ai pret q ne t funksionojm n nj mnyr t caktuar, n qoft se duam ta
plotsojm qllimin ton. Por, si mund ta dim cila sht mnyra e duhur? Si mund ta dim se
far pret Zoti prej nesh?

Mir, merre parasysh kt: Zoti neve na ka dhn nj drit, me t ciln mund ta gjejm rrugn
ton. Edhe gjat nats, ne e kemi hnn q na ndrion dhe yjet q na drejtojn. Zoti i ka dhn
kafshve tjera sisteme udhzuese, q u prshtaten m s miri kushteve dhe nevojave t tyre.
Zogjt q migrojn mund t drejtohen, madje edhe n ditt e mbuluara me re, nga polarizimi i
drits q kalon npr re. Balenat lvizin duke lexuar fushn magnetike t Toks. Salmont
kthehen me ndihmn e t nuhaturit prej oqeanit t hapur, pr t lindur n vendin e lindjes s tyre,
n qoft se nj gj e till mund t imagjinohet. Peshqit i ndjejn lvizjet e largta me an t
receptorve t presionit q rreshtohen n trupin e tyre. Lakuriqt dhe delfint e verbr t lumit,
shohin me ndihmn e hidrolokatorit. Disa organizma detare (ngjala elektrike si shembull i nj
tensioni t lart) prodhojn dhe i lexojn fushat magnetike, duke ua br t mundshm
shikimin n ujrat e turbullt, ose n errsirn e thellsive t oqeaneve. Insektet komunikojn
me ndihmn e feromoneve. Bimt i ndjejn rrezet e Diellit dhe rriten n drejtim t tyre
(fototropizm - prirje pr tu kthyer nga drita), kurse rrnjt e tyre e ndjejn gravitetin dhe rriten
n drejtim t Toks (gjeotropizm). Me pak fjal: Zoti ka pajisur do element t krijimit t Tij
me udhzim. A mund t besojm se Ai nuk do t na jepte udhzimin n aspektin m t
rndsishm t ekzistencs son, pra, n raison d'etre qllimin e jets ton? Se Ai nuk do t na
jepte mjetet me t cilat do t arrinim t shptonim?

E pra, far na tregon Krijuesi yn, Zoti, rreth qllimit t jets son? Zoti thot n Kuran se Ai e
krijoi njeriun q t jet mkmbs i Tij n Tok, pra, ia ka besuar kujdesin mbi Tokn.
Themelorja q i sht besuar njerzve, pra, prgjegjsia jon, sht q ta besojm dhe ta
adhurojm Zotin:

Xhindet dhe njerzit i kam krijuar vetm q t M adhurojn. Kuran, 51:56

Shum e thjesht! Qllimi i krijimit t njeriut sht adhurimi i Krijuesit. Kuptimi i adhurimit n
Islam mundson q tr jeta e njeriut t jet akt adhurimi, pr sa koh q objektivi i asaj jete
sht knaqsia e Zotit, e cila arrihet duke br mir dhe duke u ruajtur nga t kqijat. Nj person
mund ti kthej aktivitetet e tij t prditshme n akte adhurimi, duke e pastruar qllimin e tij dhe
duke krkuar sinqerisht knaqsin e Zotit prmes ktyre aktiviteteve. Profeti Muhamed, lvdatat
dhe paqja qofshin mbi t, ka thn:

T prshndeturit e njerzve sht bamirsi; T vepruarit me drejtsi sht bamirsi; Ti

ndihmosh nj udhtari sht bamirsi; Fjala e mir sht bamirsi; do hap i br rrugs pr n
xhami sht bamirsi; Heqja e nj pengese nga rruga sht bamirsi.

Adhurimi i jep besimtarit shum prfitime, t cilat ndihmojn pr mirqenien e tij shpirtrore dhe
mirqenien e ksaj bote. Trupi i njeriut ka nevoj pr burime materiale pr t ekzistuar, si pr
ushqim, pije dhe pr nevojn e riprodhimit. Sa pr shpirtin, nevojat e tij nuk mund t
prmbushen prvese prmes afrsis me Zotin me an t besimit dhe bindjes ndaj Tij, t cilat
mund t arrihen vetm prmes adhurimit.

Zoti duhet t adhurohet n koh t vshtira, por edhe n koh t mirqenies, dhe vetm duke e
kujtuar At, njeriu mund t gjej rehatin e brendshme (shpirtrore):

Ne e dim mir, q ty t ngushtohet zemra nga fjalt e tyre, andaj, lartsoje Zotin tnd duke e
lavdruar dhe bhu prej atyre q i prulen Atij duke u falur! Dhe adhuroje Zotin tnd derisa t t
vij vdekja! Kuran, 15:97-99

...ata q kthehen tek Allahu, ata q besojn dhe zemrat e t cilve, kur prmendet Allahu,
qetsohen. Vrtet, zemrat qetsohen me prmendjen e Allahut! Kuran, 13:27-28

M tej, Zoti thot se Ai e bri kt jet, n mnyr q ta sprovoj njeriun dhe se do person do t
shprblehet pas vdekjes, sipas asaj q ka punuar:

Ai i ka krijuar jetn dhe vdekjen, pr tju provuar se kush prej jush do t veproj m mir; Ai
sht i Plotfuqishmi dhe Falsi i madh. Kuran, 67:2

Por pr ta adhuruar At, duhet ta njohim At mir, prndryshe mund t formojm koncepte t
shtrembruara rreth Tij dhe kshtu t humbim rrugn. N Kuran, Zoti i tregon njerzimit se far
Ai sht dhe far nuk sht. Pr shembull, duke iu prgjigjur nj pyetjeje rreth Zotit, q ia
kishin parashtruar profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, Zoti thot:

Thuaj (O Muhamed): Ai sht Allahu, Nj dhe i Vetm! Allahu sht Absoluti, t Cilit i
prgjrohet gjithka n amshim.[1] Ai as nuk lind, as nuk sht i lindur. Dhe askush nuk sht i
barabart (a i krahasueshm) me At! Kuran, 112

N konceptin Islam, Zoti nuk prngjan me qenien njerzore apo me dika tjetr q ne mund ta
imagjinojm dhe Ai sht i vetmi q meriton t adhurohet.
__
[1] Allahu sht Absoluti, t Cilit i prgjrohet gjithka n amshim, ky sht prkthimi i emrit
t Allahut Es-Samed, q ndr t tjera ka edhe kuptimet, Ai q ka njshmrin absolute, I
Prjetshmi, I Paprshkueshmi, pra, q nuk ka brendsi etj.

SI BHESH MUSLIMAN?

Fjala muslim (arabisht), d.m.th. njeri i cili i nnshtrohet vullnetit t Zotit, pavarsisht racs,
kombsis apo prejardhjes s tij etnike. Pr tu br muslim, sht proces i thjesht dhe i leht,
dhe nuk krkon parakushte. Nj njeri mund t konvertohet duke qen i vetm ose mund ta bj
kt n prani t t tjerve.

Nse ndonjri ka dshir t vr

tet pr tu br musliman, ka bindje t plot dhe besim t fort se Islami sht feja e vrtet e
Zotit, ather e tra q duhet t bj sht ta shqiptoj shehadetin - dshmin e besimit, pa
vones t mtejshme. Shehadeti sht shtylla m e rndsishme nga pes shtyllat e Islamit.

Me shqiptimin e ksaj dshmie - shehadetit, me besim dhe bindje t sinqert, njeriu hyn n
rrethin e Islamit. Me hyrjen n kt rreth, thjesht duke pasur pr qllim arritjen e knaqsis s
Zotit dhe takimin me T, t gjitha mkatet e mparshme t njeriut falen dhe ai fillon nj jet t re
t devotshmris e drejtsis. Muhamedi, lvdatat dhe bekimet e Allahut qofshin mbi t, i tha nj
njeriu i cili kishte vendosur ta pranonte Islamin, me kusht q Zoti tia falte mkatet e tij:

A nuk e di se pas pranimit t Islamit, t gjitha mkatet e mparshme t falen?, i tha profeti
Muhamed. Madje, Allahu n Kuran thot se prvec q i fal mkatet, i llogarit ato sikur t
kishin qen vepra t mira:
Robrit e t Gjithmshirshmit jan ata q ecin thjesht npr Tok dhe, kur t paditurit i
sulmojn me fjal, ata prgjigjen: Paqe qoft!; dhe ata q e kalojn natn duke iu falur Zotit t
tyre n sexhde dhe n kmb; dhe ata q thon: O Zoti yn, largoje prej nesh ndshkimin e
Xhehenemit, sepse, me t vrtet, dnimi i tij sht i prjetshm e ai sht vendbanim dhe
vendstrehim i keq; dhe ata q, kur shpenzojn, nuk jan as dorshpuar, as dorshtrnguar, por i
prmbahen t mesmes; dhe ata q, pos Allahut, nuk adhurojn zot tjetr, nuk vrasin njeri, gj q
Allahu e ka ndaluar, prvese me t drejt dhe q nuk bjn kurvri. E kush i bn kto, do t
marr gjynahe. Ndshkimi do ti dyfishohet n Ditn e Kiametit dhe ai do t qndroj prher n
kt fatkeqsi i poshtruar. Prjashtim bn ai q pendohet, beson dhe punon vepra t mira. Nj
njeriu t till Allahu ia ndrron veprat e kqija n t mira. Allahu sht Fals e Mshirplot.
Kuran, 25:63-70

Kur ndokush pranon Islamin, ai n esenc pendohet pr besimin dhe veprat e tij n jetn e
mparshme (para pranimit t Islamit). Ai njeri nuk duhet t jet i mbingarkuar me mkatet e tij t
mparshme. Pasi q dosja e tij e veprave sht e pastr, pra sht sikur t kishte dal nga barku i
nns s tij. Ky njeri duhet t mundohet ta mbaj dosjen e tij t veprave t pastr dhe t prpiqet
t bj vepra t mira sa t ket mundsi.
Kurani i madhrishm dhe hadithi (thniet profetike), q t dyja theksojn rndsin e pasimit t
Islamit. Zoti thot: Feja e vrtet tek Allahu sht vetm Islami. Kuran, 3:19

N nj ajet (verset) tjetr t Kuranit t madhrishm, Zoti thot:

Kush krkon tjetr fe prve Islamit, nuk do ti pranohet dhe ai n botn tjetr do t jet i
humbur[1]. Kuran, 3:85

N nj thnie, Profeti i Zotit, Muhamedi, lvdatat dhe bekimet e Allahut qofshin mbi t, ka
thn:

Kushdo q dshmon se askush nuk meriton t adhurohet prve Zotit t vetm, i Cili nuk ka
ortak, se Muhamedi sht rob dhe i drguar i Tij dhe se Isa (Jezusi) sht rob i Zotit, profet i Tij
dhe Fjal e Tij t ciln Ai ia ka dhuruar Merjemes (Maris) dhe shpirt i krijuar prej Tij, se
Xheneti (parajsa) sht i vrtet dhe se Xhehenemi (zjarri, ferri) sht i vrtet; Zoti
prfundimisht do ta pranoj at n Xhenet. (Sahihu i Buharit)

Profeti i Zotit, lvdatat dhe bekimet e Allahut qofshin mbi t, gjithashtu ka thn: Me t vrtet,
Zoti ka ndaluar q t jetoj prjetsisht n zjarr personi i cili thot: Un dshmoj se nuk ka t
drejt t adhurohet askush prve Zotit, duke krkuar me t Fytyrn e Zotit (t shikuarit e tij;
takimin me t; knaqsin e tij).

Deklarata e dshmis (shehadeti):

Pr tu konvertuar n Islam dhe pr tu br musliman, njeriu duhet ta shqiptoj dshmin me

bindje t plot, duke njohur kuptimin e saj:

Un dshmoj se La ilahe il-lAll-llah, Muhammedun resulull-llah.

Prkthimi i s cils sht: Ska zot (q meriton t adhurohet) prve Allahut (Zotit t vetm),
Muhamedi sht i drguar i Allahut.

Kur dikush e shqipton dshmin me bindje, ather ai/ajo sht br musliman. Kjo mund t
bhet duke qen vetm, mirpo m mir sht t bhet me nj kshilltar prmes ndihms s
drejtprdrejt n fillim, q ne t mund t t ndihmojm m shqiptimin e drejt t saj dhe t t
furnizojm me burime t rndsishme q i nevojiten nj muslimani t ri.

Pjesa e par e dshmis prbhet nga e vrteta m e rndsishme, q Zoti i ka shpallur

njerzimit: Se nuk ka zot q meriton t adhurohet prve Allahut. Zoti, n Kuran thot:

Ne nuk kemi nisur asnj t drguar para teje, q t mos i kemi shpallur se: Ska zot tjetr
prve Meje, andaj m adhuroni (vetm) Mua! Kuran, 21:25

Kjo prcjell se t gjitha format e adhurimit, qoft duke u falur, duke agjruar, duke u lutur, duke
krkuar strehim dhe qoft duke therur ndonj kafsh, duhet t jen vetm pr Zotin. Brja e
ndonj adhurimi pr dik tjetr prve Zotit, qoft pr ndonj engjll, profet, pr Jezusin, pr
Muhamedin apo pr ndonj gj t shenjt, ndonj idhull, pr diellin, hnn apo pr ndonj
pem, sht n kundrshtim me mesazhin themelor t Islamit. Gjithashtu, ky sht mkat i
pafalshm dhe, ai q vdes pa u penduar pr veprimin e tij, nuk shpton prjetsisht nga Zjarri. T
gjitha format e adhurimit duhet t jen vetm pr Zotin.

Pra, adhurimi nnkupton kryerjen e veprave dhe thnieve pr ta knaqur Zotin, gjrave t cilat Ai
i ka urdhruar ose inkurajuar t kryhen, me dshmi t drejtprdrejt tekstuale ose me analogji.
Kshtu, adhurimi nuk sht i kufizuar vetm n zbatimin e pes shtyllave t Islamit, por
gjithashtu prfshin do aspekt t jets. Sigurimi i ushqimit pr familjen, t thnt e dikaje t
kndshme pr ta gzuar nj njeri etj., gjithashtu konsiderohen si akte t adhurimit, n qoft se
bhen me qllim pr ta knaqur Zotin. Kjo do t thot se pr tu pranuar adhurimet, ato duhet t
kryhen sinqerisht pr hir t Zotit.

Pjesa e dyt e dshmis nnkupton se profeti Muhamed, lvdatat dhe bekimet e Allahut qofshin
mbi t, sht shrbyes (rob) dhe profet i zgjedhur i Zotit. Kjo nnkupton se njeriu q pranon
Islamin duhet t bindet dhe ta pasoj Profetin dhe urdhrat e tij. Ai duhet t besoj n at far
Profeti ka thn, duhet ti praktikoj msimet e tij dhe t shmanget nga ajo q ai ka ndaluar. Ai
duhet ta adhuroj Zotin gjithmon sipas msimeve t Profetit, lvdatat dhe bekimet e Allahut
qofshin mbi t. N fakt, t gjitha msimet e Profetit ishin shpallje dhe inspirime t prcjella nga
Zoti.

Muslimani duhet t prpiqet ta marr Profetin si model dhe t matet me t, pasi q ai ishte
shembull i gjall pr njerzit, q duhet pasuar. Zoti pr t ka thot:

Ti (o Muhamed) je n shkall t lart morali. Kuran, 68:4

Zoti gjithashtu thot:

N t Drguarin e Allahut ka nj shembull t mrekullueshm pr at, q shpreson tek Allahu
dhe Dita e Fundit dhe e prmend shum Allahun. Kuran 33:21

Pr tiu prmbajtur pjess s dyt t shehadetit, gjithashtu muslimani duhet ta ndjek shembullin
e tij n t gjitha sferat e jets. Zoti thot:

Thuaju (o Muhamed): Nse ju e doni Allahun, ather m ndiqni mua, q Allahu tju doj dhe
tjua fal gjynahet! Allahu sht Fals i Madh dhe Mshirplot. Kuran, 3:31
__
[1] Feja islame ka ardhur me t gjitha mirsit shpirtrore, trupore, jetsore dhe shoqrore. Kto
cilsi, nuk jan paraqitur trsisht n asnj libr, prvese n Kuranin Fisnik. Nga kto t mira
nuk bn t zmbrapsemi, sepse feja islame nuk e lejon kthimin e njerzve mbrapa. Ka shum
shembuj q tregojn se Profeti Muhamed (paqja qoft mbi t) nuk e ka ngarkuar popullin me aq
shum vepra t teprta, t cilat do t shkaktonin kthimin e tij mbrapa.

FAR MUSLIMANT BESOJN

Mesazhi themelor i Islamit sht i thjesht: Duhet adhuruar vetm Zoti.

Kurani (shkrimi i shenjt i shpallur i Islamit) thot: Thuaj(O Muhamed): Ai sht Allahu, Nj
dhe i Vetm! Allahu sht Absoluti, t Cilit i prgjrohet gjithka n amshim.[1] Ai as nuk lind,
as nuk sht i lindur. Dhe askush nuk sht i barabart (a i krahasueshm) me At!
112:1-4 Pjesa e par e dshmis s besimit t muslimanve, formon bazn pr konceptin e Zotit
n Islam. Muslimant dshmojn se: Nuk meriton t adhurohet askush prve Allahut.

Koncepti i Zotit n Islam sht monoteist dhe Unitarian. Zoti sht qenie absolute, trsisht i
pavarur dhe plotsisht i vetmjaftueshm. do gj q ekziston apo q do t mund t ekzistonte
ndonjher, sht nga vullneti i Tij. Ai nuk ka ortak n krijimin e gjithsis e as n mirmbajtjen
e ekzistencs s tij. Ai nuk sht vetm Shkaku i Par por sht prfundimisht i Vetmi Shkak
dhe Ai sht Vet i pashkak.
Pjesa e dyt e testamentit t besimit sht: Muhamedi, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, sht i
Drguari i fundit.

Muslimant i mbajn n shkall t lart nderimi t gjith profett dhe t drguarit e mparshm,
duke prfshir Ademin (Adamin), Nuhun (Noen), Ibrahimin (Abrahamin), Jakubin (Jakobin),
Ishakun (Isakun), Ismailin (Ishmaelin), Musain (Mojsiun), Davudin (Davidin), Sulejmanin
(Solomonin), Isain (Jezusin) dhe shum t tjer, paqja qoft mbi t gjith; t gjith ia kan
nnshtruar dhe dorzuar veten vetm nj Zoti t vetm, i Cili i krijoi dhe i zgjodhi ata t jen
bartsit e mesazhit t Tij. Ashtu si sht shpallur n Kuran:

Thoni: Ne besojm n Allahun, n at q na sht shpallur neve (Kuranin), n at q i sht

shpallur Ibrahimit, Ismailit, Ishakut, Jakubit dhe Esbatve (12 bijve t Jakubit), n at q i sht
dhn Musait e Isait dhe n at q u sht dhn profetve nga Zoti i tyre. Ne nuk bjm kurrfar
dallimi midis tyre dhe vetm Allahut i prulemi. 2:136

MUHAMEDI, I DRGUARI I FUNDIT

Profeti i fundit dhe prfundimtar i nj zinxhiri t gjat t profetve dhe t drguarve ishte profeti
Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t. Ai u drgua n tokat Arabe, pra fliste gjuhn arabe.
Muhamedi, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, u drgua pr t riafirmuar mesazhin pr t cilin t
gjith profett e mparshm ishin drguar, d.m.th. pr ti thirrur njerzit n adhurimin e Zotit t
vetm.

Majkll Hart, n librin e tij Njqindshi: Renditja e personave m me ndikim n histori (The
100: a ranking of the most influential people in histori) shkruan: Zgjedhja ime q Muhamedi ti
prij lists s personave m me ndikim t bots, mund ti habis disa lexues dhe mund t jet
pikpyetjeje pr disa t tjer, mirpo ai ishte i vetmi njeri n histori, i cili kishte arritur suksesin
m t lart n t dyja nivelet: at fetar dhe jofetar. Me nj zanafill modeste, Muhamedi themeloi
dhe prhapi nj nga fet m t mdha t bots dhe u b lider politik jashtzakonisht i dobishm.
Sot, trembdhjet shekuj pas vdekjes s tij, ndikimi i tij sht ende i fuqishm dhe i prhapur.
Profeti Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, si nj figur e shquar, sht universal, jo
vetm pr shkak t mesazhit t tij t barazis, por pr shkak t karakterit t tij altruist
(dashamirs, vetmohues). Ai vazhdimisht i ka ndihmuar t varfrit dhe kujtdo q kishte nevoj
pr ndihm. Msimet e tij zbatohen n do koh nga njerzit e do pjese t bots, qofshin ata t
pasur apo t varfr. Ndr msimet e tij t urta ishte: Mos e konsideroni asnj nga veprat e mira
si t papesh, qoft edhe ta takosh vllan tnd me fytyr t gzuar (buzqeshur). Muslimi:
2626

Historia n vijim, na tregon pr altruizmin e Profetit... Nj grua e vjetr e kishte zakon ti hidhte
mbeturina profetit Muhamed, sa her q ai kalonte pran shtpis s saj. Kur gruaja ia hidhte
mbeturinat, ai kalonte n heshtje, pa treguar zemrim apo bezdi dhe kjo ndodhte zakonisht.

Nj dit kur Profeti po kalonte pran shtpis s saj, gruaja nuk qlloi aty pr tia hedhur
mbeturinat. Profeti krkoi leje pr ta vizituar gruan; ai e kuptoi se ajo ishte smur. Ajo
mendonte se ai kishte ardhur pr t marr hak kur ajo nuk ishte n gjendje t vetmbrohej.
Mirpo, Profeti e siguroi at se kishte ardhur vetm pr ta par dhe pr tu kujdesur pr nevojat e
saj, sepse ishte urdhr i Allahut se nse dikush sht i smur, muslimani duhet ta vizitoj dhe ta
ndihmoj at n qoft se ndihma e tij sht e nevojshme.

Gruaja e vjetr u prek shum nga kjo mirsi dhe dashuri e Profetit. Me kt shembull, ajo e
kuptoi se ai ishte me t vrtet i Drguar i Zotit dhe se Islami ishte feja e vrtet. Ajo m pas e
pranoi Islamin.

N kt mnyr, (para se Profeti t vdiste n moshn 63 vjeare) shumica e njerzve t Arabis e

kishin pranuar mesazhin e Islamit dhe n m pak se nj shekull, mesazhi ishte prhapur n
perndim deri n Spanj e deri n Kinn e lindjes s largt.

N pikpamje Islame, mesazhi q u transmetua nga profeti Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin
mbi t, prfaqsonte, jo nj fe krejtsisht t re, por nj korrigjues pr falsifikimet dhe
shtrembrimet q kishin zn vend dhe njkohsisht nj rimbrojtje t pakompromis t doktrins
s pastr t Zotit t vetm.

KURANI

Ashtu si profetit Musa, Isa dhe Davud, paqja qoft mbi ta, u ishin dhn libra t shpallur
(Dhiata e Vjetr dhe e Re dhe Psalmet; t cilat muslimant i pranojn) njjt edhe profetit
Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, i sht dhn nj i till. Mesazhi i sjell nga profeti
Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, u konsolidua prmes shpalljeve t njpasnjshme
t njohura kolektivisht si Kuran. Kurani prmban udhzime pr t gjith njerzimin dhe ekziston
edhe sot pikrisht n formn e njjt ashtu si ishte shpallur 1400 vite m par. O njerz! N t
vrtet, Ne ju krijuam ju prej nj mashkulli dhe nj femre dhe ju bm popuj e fise, pr ta njohur
njri-tjetrin. M i nderuari prej jush tek Allahu sht ai q i friksohet m shum Atij. Vrtet,
Allahu sht i Gjithdijshm dhe pr At asgj nuk sht e fsheht. 49:13

Kurani prmban udhzime t cilat na mundsojn t jetojm jetn n mnyrn q Zoti e do dhe
sht i knaqur me t. Si Krijues, Zoti na njeh m s miri, prandaj sht m i thirruri pr t na
udhzuar se si t funksionojm mir.

Imagjino sikur e ke bler nj iPhone; a do ta lexoje doracakun udhzues t prodhuar nga Sony
Ericsson? Logjikisht, jo! Arsyeja sht fare e thjesht, kompania q prodhon telefonin, e njeh
produktin e saj brenda dhe jasht dhe kshtu sht m e thirrura q t shkruaj nj doracak
udhzues pr prdoruesit e tij.

E njjta gj sht e vrtet me ne; Zoti na ka krijuar, prandaj Ai na njeh neve m mir se q ne
mendojm se e njohim vetveten. Prandaj, Kurani sht nj doracak udhzues nga Krijuesi pr
t krijuarin (njeriun). Zoti thot:

Ky Kuran sht tregues i qart, udhrrfyes dhe mshir pr njerzit q kan besim t
patundur. 45:20

Dhe n nj ajet tjetr thot: O njerz, ju ka ardhur kshill (Kurani) nga Zoti juaj, shrim pr
zemrat tuaja, udhzim dhe mshir pr besimtart. 10:57
MUSLIMANI

Muslimani/ja i gzon dy marrdhnie shum t veanta:

1. Nj marrdhnie me Krijuesin e tij/saj. Kjo, n esenc, e forcon besimin e njeriut dhe i

mundson atij t afrohet sa m shume me Allahun, prmes angazhimit n adhurim.

2. Nj marrdhnie me shoqrin brenda t cils ai/ajo jeton. Muslimant kan prgjegjsi t

mbshtesin vlerat themelore t moralit si: kshillimi n t mir, ndalimi i t keqes, kshillimi pr
drejtsi, prmbushja e premtimit, mirqenia me fqinjt, ndihma ndaj t pafatve etj. Ka shum
ajete Kuranore q urdhrojn pr kto qllime, pr shembull:

Mirsia nuk sht t kthyerit e fytyrs suaj nga lindja dhe perndimi, por mirsia sht (cilsi) e
atij q beson Allahun, Ditn e Fundit, engjjt, Librin dhe profett; e atij q me vullnet jep nga
pasuria e vet pr t afrmit, jetimt, t varfrit, udhtart e mbetur rrugs, lypsit dhe pr lirimin e
t robruarve; e atij q fal namazin dhe e jep zekatin; dhe e atyre q i plotsojn premtimet, kur
marrin prsipr dika; e atyre q durojn n koh skamjeje, smundjeje dhe lufte. Kta jan
besimtart e vrtet dhe kta jan ata q e kan frik Allahun. 2:177

Gjithashtu, Zoti thot:

Allahu ju urdhron q amanetet tjua ktheni atyre q u prkasin dhe, kur t gjykoni midis
njerzve, t gjykoni drejt. Vrtet, Allahu ju kshillon mrekullueshm dhe vrtet, Allahu dgjon
do gj dhe vshtron t gjitha punt! 4:58

N t vrtet, Allahu urdhron drejtsin, mirsin dhe ndihmn pr t afrmit, si dhe ndalon
imoralitetin, veprat e shmtuara dhe dhunn. Ai ju kshillon, n mnyr q ju tia vini veshin.
16:90

SHTYLLAT E BESIMIT DHE PES SHTYLLAT E ISLAMIT (NNSHTRIMIT NDAJ

ZOTIT)

Prve besimit n nj Zot, besimit n t gjith profett dhe t drguarit dhe n librat (shpalljet) e
zbritura, muslimant gjithashtu e besojn ekzistencn e engjjve (melaikeve; p.sh. krye-engjlli
Xhibril [Gabriel] sht prgjegjs pr prcjelljen e shpalljes) dhe ditn e fundit, Ditn e Llogaris
(Ditn e Gjykimit), kur do individ do t mbahet n prgjegjsi pr veprat e bra. Veprat do t
gjykohen nga Allahu dhe pr shkak t tyre njeriu do t futet n parajs ose n ferr. Allahu sht i
drejt, shprblen dhe dnon n mnyr t drejt, megjithat, nj nga cilsit e Tij sht se Ai
sht m i mshirshmi i mshiruesve. Muslimant gjithashtu besojn n vendimet e Allahut apo
paracaktimin e Tij; q, t gjitha t mirat dhe t kqijat jan prpjestuar dhe se Allahu ka dituri t
plot pr do gj. Megjithat, do njeri ka vullnet t lir brenda fushs s prgjegjsis dhe nuk
sht asgj e paracaktuar kundr vullnetit t tij, prandaj ka mundsi t bj zgjedhje n jet.

Prve gjasht parimeve t msiprme t besimit, feja Islame i ka pes detyra themelore q nj
musliman vullnetarisht i praktikon, t cilat jan t njohura si pes shtyllat e Islamit.
Allahu thot n Kuran: Ky sht Libri (Kurani) n t cilin nuk ka dyshim. Ai sht udhrrfyes
pr t devotshmit, t cilt besojn n t fshehtn, falin namazin dhe japin nga ajo q u kemi
dhn Ne; dhe pr ata q besojn n at q t sht shpallur ty (o Muhamed), n at q sht
shpallur prpara teje dhe q me bindje i besojn jets tjetr. Ata jan udhzuar n rrug t drejt
nga Zoti i tyre dhe pikrisht ata jan t shptuarit. Kuran, 2:2-5

Muslimant praktikues, i ndjekin urdhrat e Allahut me qllim t krkimit t knaqsis s Tij.

Por, prve ksaj, urdhrimet vetvetiu prmbajn urtsi t pandara. Pes shtyllat e Islamit
formojn kshtu bazn e jets s muslimanit/es.

Shtylla e par si u prmend m par, sht t dshmosh se askush nuk meriton t adhurohet
prve Allahut, dhe se profeti Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, sht i drguari i
fundit. Kjo n fakt sht thelbi i Islamit.

Shtylla e dyt sht q t kryesh pes koht e namazit. Allahu thot:

Me t vrtet, Un jam Allahu, ska zot tjetr prve Meje, prandaj, vetm Mua m adhuro dhe
kryej faljen pr t m kujtuar Mua! 20:14

Dhe n nj ajet tjetr: Lexo (o Muhamed) at q t sht zbritur ty prej Librit (Kuranit) dhe fale
namazin! Vrtet q namazi t ruan nga shthurja dhe nga do vepr e shmtuar dhe vrtet q
prmendja e Allahut sht m e madhe! Allahu di gjithka q ju bni. 29:45

Namazi sht koha pr t dal para Allahut dhe pr ta shfaqur besimin (me vepr), pr ta
falnderuar At pr t mirat q na ka dhuruar, si dhe pr ti krkuar Atij udhzim dhe falje.
Nprmjet prkuljes dhe pruljes n sexhde, muslimant shprehin pruljen maksimale para t
Plotfuqishmit.

Nse shikojm n konceptin e PNL (Programimi Neuro-Linguistik), do t shohim se ka dy

drejtime n marrdhnie midis procesit t mendimit (Neuro), komunikimit (Linguistik) dhe
sjelljeve tona (Programimi). Nse e ndryshon njrn, shkaktohen ndryshime n dy variablat tjera.
Pra, nse ndryshon sjelljen tnde pr t kryer namazin (i cili sht veprim fizik si dhe komunikim
verbal me Allahun), ai natyrisht do t ndikoj n procesin e mendimit tnd - duke e rritur besimin
tnd si dhe duke t inspiruar pr tiu afruar Allahut me pun t mira.

Shtylla e tret sht t agjrosh muajin e Ramazanit (muajin e nnt t kalendarit Islam); do
dit, nga agimi deri n perndim t Diellit. Allahu thot: O besimtar! Ju sht urdhruar
agjrimi, ashtu si u ishte urdhruar atyre para jush, q t mund t ruheni nga t kqijat. 2:183

Agjrimi i mundson njeriut zhvillimin e vetkontrollit dhe e liron at pr ta prkushtuar trupin

dhe shpirtin n adhurim. Ramazani gjithashtu sht nj mundsi e madhe pr ne, pr ti
vlersuar/muar t mirat q Allahu na i ka dhn dhe pr t shijuar at q t uriturit dhe varfrit e
prjetojn gjithandej globit; q sht gj e shpeshte dhe e zakonshme.

Shtylla e katrt sht zekati apo dhnia e 2.5% t pasuris tepric atyre q ka urdhruar Allahu
tu jepet. Nj prej parimeve m t rndsishme t Islamit sht se do gj i prket Zotit dhe se
pasuria i sht besuar qenies njerzore. Fjala zekat nnkupton t dyja: pastrim dhe rritje.
Pronsit tona pastrohen duke e dhn nj pjes t saj pr ata q kan nevoj, dhe, njjt si
krasitja/shkurtimi i bimve, ky shkurtim i pasuris balancon dhe nxit rritje/shtim t ri. Allahu
thot:

Lmosha e zekatit sht vetm pr t varfrit, pr nevojtart, pr ata q jan ngarkuar me

mbledhjen dhe administrimin e tij,pr lirimin e skllevrve, pr t rnduarit nga borxhet, pr
(lufttart n) rrugn e Allahut dhe pr udhtart e mbetur rrugve. Kto jan detyrat e vna prej
Allahut. Vrtet, Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt. 9:60

Dhnia e vazhdueshme e zekatit tregon se dashuria pr Allahun n zbatimin e urdhrave t Tij

sht m e madhe se sa dashuria pr pasurin. Zekati gjithashtu shrben pr tu ndihmuar t
varfrve, atyre q kan borxhe, e mbron shtetin si dhe e forcon besimin.

Shtylla e pest me t ciln detyrohet nj musliman/e, sht q ai/ajo t kryej haxhin

(pelegrinazhin) s paku nj her n jetn e tij, nse ka mundsi materiale.

Allahu thot:

Me t vrtet, Faltorja e par e ngritur pr njerzit, sht ajo n Bekk (Mek), e bekuar dhe
udhrrfyese pr popujt. N t ka shenja t qarta (q jan): vendi i Ibrahimit (mekami Ibrahim);
(fakti q) kush hyn n t sht i sigurt; dhe vizita (pr haxh) e ksaj Faltoreje (e cila sht detyr)
pr kdo q ka mundsi ta prballoj rrugn. E kush nuk beson, Allahu nuk ka nevoj pr
asknd. 3:96-97

Mesatarisht, rreth 2 milion njerz marrin pjes n haxh pr do vit, duke paraqitur nj pamje
mahnitse pr t gjith njerzimin. Haxhi paraqet unitetin, pavarsisht shumllojshmris,
ngulit nj ndjenj humaniteti e, pr haxhiun frymzon durim dhe toleranc. Udhtimi n
vetvete, sht trsisht shpirtror, i pakrahasueshm me ndonj udhtim tjetr n bot.

Edhe pse fjalori e prkufizon Islamin si besimi fetar i muslimanve, Islami n fakt, sht
shum m shum se kaq. Islami sht mnyr e jets; sistem i tr jetese q prshkon do aspekt
jets s prditshme t nj individi. Praktikimi i Islamit, sht vrtet prmbushs i nevojave t
njeriut dhe mundson q njeriu t jet n paqe me vetveten, me Krijuesin e tij, me familjen dhe
fqinjt e tij, si dhe me shoqrin n trsi. Gjithsia sht e mbushur si nj libr i
mrekullueshm me vizatime me shenja, t cilat dshmojn pr Krijuesin e saj dhe na
prkujtojn neve nse kemi zemra t pastra dhe sy q shohin pr fuqin e Zotit, madhshtin
dhe bukurin e Tij.

Allahu thot n Kuran:

Me t vrtet, n qiej dhe n Tok ka shenja pr ata q besojn. Edhe n krijimin tuaj dhe t
kafshve t shprndara npr Tok, ka shenja pr besimtart e bindur. Edhe n ndrrimin e nats
dhe t dits, edhe n ujin q Allahu e zbret nga qielli, duke gjallruar nprmjet tij tokn e
shkretuar, edhe n ndrrimin e errave, ka shenja pr njerzit q mendojn. 45:3-5
N prfundim, Zoti sipas Islamit sht i Jashtzakonshm/Mrekullueshm, i Gjithfuqishm,
Krijues i Gjithdijshm dhe ligjvns, ndonse n t njjtn koh sht i Mshirshm, Bujar dhe
Fals. Njeriu, si krijes dhe shrbtor i Tij, qndron para Tij pa ndrmjets, duke u takuar me T
prmes namazit n kt jet t shkurtr dhe takim drejtprdrejt m T pasi kjo jet t prfundoj.
Sipas Islamit, Zoti nuk vepron gjra t njjta sikur ato t krijesave dhe Ai nuk e bn Veten t
qasshm nprmjet idhujve apo fotografive. Ai sht si sht, absolut dhe i Prjetshm, dhe t
ktill e adhurojn muslimant.
__
[1] Allahu sht Absoluti, t Cilit i prgjrohet gjithka n amshim, ky sht prkthimi i emrit
t Allahut Es-Samed, q ndr t tjera ka edhe kuptimet, Ai q ka njshmrin absolute, I
Prjetshmi, I Paprshkueshmi, pra, q nuk ka brendsi etj.