CC PHN NG PH KHI CHA BNG HO TR

LIU
I/ Ha Cht Tr liu

II/ Cc Phn ng ph khi cha bng Ha cht tr liu

Ti sao c nhng phn ng ph?

Ha cht tr liu l nhng th thuc rt mnh c ch to

tiu dit nhng t bo ang pht trin nhanh chng. Bi v nhng
thuc ny c a i khp c th, chng c th gy hi nhng t
bo bnh thng v khe mnh khc. Nhng s tc hi trn nhng
t bo bnh thng ny l nguyn nhn gy ra cc phn ng ph.
Mc d phn ln cc phn ng ph khng t nh ngi ta d tng,
nhng v c nhng s n i khng chnh xc nn bnh nhn
thng lo lng rt nhiu khi nghe ti ha cht tr liu.

Nhng t bo bnh thng d b nh hng bi ha cht tr liu nht

l nhng t bo mu c to ra t trong ty xng, nhng t bo
chn tc, nhng t bo trong ming, trong ng tiu ha, v
nhng t bo thuc h thng sinh sn. Mt s cc thuc ha tr c
th lm hi nhng t bo trong tim, thn, bng quang, phi v
trong h thng thn kinh. Mt s nhng thuc c gi l "thuc
bo v t bo" c th c dng bo v nhng t bo bnh
thng ca c th.

Khi dng ha cht tr liu, nhng phn ng ph thng xy ra nht

gm c i ma, rng tc, v mt mi. Nhng phn ng ph thng
thng khc gm c tnh trng d b bm, chy mu, v d b
nhim trng.

Nhng phn ng ph thng ko di bao lu?

Phn ln cc phn ng ph s bin i dn dn sau khi thuc c

ngng li v nhng t bo bnh thng trong c th hi phc rt
nhanh chng. Thi gian cn thit c th khi phc hon ton
kh nng hot ng s ty theo ngi v ty theo nhiu yu t khc
chng hn nh sc khe tng qut ca qu v cng nh cc loi
thuc qu v ang dng.

Rt nhiu phn ng ph s ht mt cch nhanh chng, nhng mt

s s ch ht sau nhiu thng hay nhiu nm. Mt s cc phn ng
ph c th ko di sut c cuc i, th d nh khi ha cht gy ra
nhng s tn hi vnh vin cho tim, phi, thn hay cc c quan sinh
sn. Mt s ha cht c th gy nn nhng phn ng ph ch xut
hin nhiu nm sau khi ho tr. Mt th d l mt s bnh nhn c
th b mt ung th th hai nhiu nm sau khi c cha tr bi
mt vi loi ha cht.

Xin nh mt iu quan trng l rt nhiu ngi khng b nhng

phn ng ph di hn v ha cht tr liu. Ngoi ra, mc d phn
ng ph c th rt ng k, chng ta cn cn nhc nhng phn ng
ny so vi kh nng ca ha cht trong vic tiu dit cc t bo ung
th.

Thng thng cc bnh nhn cm thy chn nn v mt thi gian

di phi cha bnh v nhng phn ng ph m h phi chu. Nu
qu v cm thy chn nn v nhng vic ny, xin qu v ni chuyn
vi bc s ca qu v. Nhiu khi bc s c th thay i thuc khc
cho qu v hoc l thay i thi kha biu ca vic cha tr. Ngoi
ra cc bc s cng c th gip cho qu v nhng cch khc nhau
lm gim bt cn au v s kh chu ca qu v trong khi cha tr.

Di y l mt s nhng cch gip qu v ng u vi nhng

phn ng ph thng thng nht ca ha cht tr liu.

Chng li bun nn v i ma

Bun nn v i ma l hai phn ng ph thng thng nht v ng

s nht ca ha cht tr liu. Ty theo loi thuc ha tr v c th
ngi bnh, vic nn ma c th rt nh, m cng c th rt nng.

Thng thng nn v ma bt u vi ting ng h sau cuc cha

tr v ch ko di mt thi gian ngn. Mt i khi, triu chng nn
v ma rt nng c th ko di vi ba ngy. Xin qu v nh cho bc
s v y t bit nu qu v cm thy rt l bun nn hay l qu v
i ma hn mt ngy, hoc l qu v bun nn n qu v khng
th ung nc c.

chng li i ma, qu v c th thay i cch n ung v c th

dng cc thuc chng nn ma. Nhng th thuc chng nn ma
ny c nhiu loi khc nhau v mi th c th hp vi ngi ny m
khng hp vi ngi khc. i khi chng ta cn phi th mt vi
loi thuc khc tm c th thuc hp vi mnh. Nu mt th
thuc khng gip cho qu v, xin qu v cho bc s v y t bit
tm mt th thuc khc hay l kt hp nhiu thuc khc nhau
gip cho qu v.

Khong mt na cc bnh nhn ang dng ha tr cm thy bun

nn ngay c trc khi bt u bui cha tr. Hin tng ny gi l
bun nn v d on v hin tng ny rt tht vi bnh nhn.
Cch tt nht gip cho vic bun nn v d on ny l cc
phng php th gin m chng ti s ni ti trong phhn sau tp
sch ny.

Ngoi ra, qu v c th th nhng phng php sau y b

bun nn v i ma:

ng n nhiu qu rc khi vo lm ha cht tr liu. Qu v

nn n nhng ba n nh nhiu ln mt ngy hn l n mt,
hai, hay ba ba n ln trong mt ngy.

Ung nc hay cht lng mt ting trc hay sau ba n hn

l ung cht lng cng vi ba n ca qu v.

n ung chm ri.

ng n nhng mn qu ngt, nhng mn chin xo, hay

nhiu m, hay nhng mn n cay hoc chua qu .

Dng thc n lnh hay ngui trnh nhng mi n gy

cm gic bun nn.

Nhai thc n k cho d tiu ha.

Nu thng b bun nn vo bui sng, qu v th n nhng

loi n kh nh ng cc, bnh m nng hay l bnh lt
ngay sau khi thc dy (qu v ng nn th cch ny nu
trong ming hoc trong c hng qu v b l, b au hay ming
qu v qu kh).

Nn ung nhng cht lng, mt v trong nh l nc to,

nc tr, hoc l nhng nc ngt bay hi.

Ngm cc, ko bc h, hay ko chua. Tuy nhin khng nn

ngm ko chua nu ming qu v ang b l. Qu v cng
khng nn n nhiu chua v nhng chua ny c th lm
cho d dy b kh chu.
 Qu v nn trnh nhng mi no lm kh chu cho qu v nh
mi nc hoa, mi xo nu, hay mi khi thuc.

Ngh ngi bng cch ngi trn gh sau khi n, nhng trong
vng hai ting ng h sau khi qu v n xong. Trnh ng
nm thng.

Mc qun o rng ri.

Th su,di, v chm khi cm thy bun nn.

Tm cch qun cm gic bun nn bng cch ni chuyn vi

bn b hay ngi thn, hoc l nghe nhc, xem phim, hay
xem truyn hnh.

Dng nhng phng php gip th gin.

Trnh n ung t nht l mt vi gi trc khi vo thuc nu

qu v thng b bun nn trong lc ang lm ha cht tr liu.

Ti phi lm g khi b rng tc?

Vic mt tc c th nh hng ti tinh thn ca bnh nhn rt

nhiu. Tuy nhin, khng phi tt c cc loi ha cht tr liu u
lm mt tc, v mt s bnh nhn ch b mt rt t tc m ch c h
mi bit m thi. Bc s ca qu v c th cho qu v bit l loi ha
cht m qu v s dng c gy nn vic mt tc hay khng. Nu
qu v b mt tc, hu h! t tc s mc tr li sau khi cuc cha tr
xong. Tc mi mc thng mn v dy hn trc v m mu
hn.

Qu v c th mt tc hoc l mt lng trn bt c phn c th no

ca qu v, khng ch trn u. Lng trn mt, tay, chn, lng
di nch v ch kn u c th b nh hng. Thng th qu v s
khng b mt tc ngay lp tc sau cuc cha tr ha cht u tin.
Thng thng, qu v bt u mt tc khong vi tun sau cuc
cha u tin hoc sau vi cuc cha tr. Khi tc bt u b rng,
tc c th rng t t hay l rng mt ln rt nhiu si. Ngoi ra,
nhng si tc cn li c th tr nn kh v d gy. Trong khi nhn
ha cht tr liu, tc v da u ca qu v cn c sn sc mt
cch c bit. Qu v hy th nhng iu sau:

Dng thuc gi u loi nh.

Dng bn chi mm chi tc.

Dng nng thp nu qu v sy tc.

Khi qu v cun tc, xin ng dng nhng loi cun tc c gai

hay bn chi.

Xin qu v ng i un tc hay i nhum tc trong lc ang xi

ha cht.

Qu v nn th ct tc ngn. Tc ngn s lm cho tc ca qu

v c v dy hn v y hn. Ngoi ra tc ngn cng gip cho
qu v cm thy sch s v d chu hn nu tc rng trong lc
ny.

Qu v nn xi thuc chng nng, m, khn hay tc gi bo

v da u ca qu v khi i ra nng.

Qu v nn xi bc gi bng hng vi bng v mn.

Ti c cn phi che u li hay khng?

Mt s bnh nhn sau khi mt ht tc dng nhng khn qun u,

m, tc gi che u li. Mt s ngi khc th li khng dng g
c. V mt s ngi s dng khn che u hay tc gi khi i ra
ng nhng li trng khi nh vi bn b v gia nh.

Nu qu v dng tc gi, chng ti c nhng li khuyn sau y:

Tm mua tc gi trc khi qu v mt ht tc c th tm

ng mu tc v kiu tc thng thng ca qu v. Ta c th
mua tc gi nhng tim chuyn mn lm tc gi cho bnh
nhn ung th. y, thng mt ngi bn hng c th n
nh ca qu v gip qu v th tc gi. Qu v cng c th
mua tc gi qua quyn catalog tlc cu Hi Ung Th Hoa K tc
l American Cancer Society. Xin qu v gi American Cancer
 Society s 1-800-ACS-2345 bit thm chi tit.

Nu qu v mun mn thay v mua mt b tc gi mi, xin

qu v gi Hi Ung Thu Hoa K (American Cancer Society) ni
qu v hoc l hi cc cn s x hi (social worker) nh
thng ca qu v. Qu v nn nh l tc gi cn thit v bnh
ung th l mt mn tiu dng c th c tr thu, v c th
c bo him ca qu v tr ton phn hay mt phn. Xin
qu v hi k vi hng bo him ca qu v v xin bc s ca
qu v vit cho qu v mt ci toa cho "hair prosthesis".

Ti phi lm g chng s mt mi?

S mt mi l mt trong nhng phn ng ph thng xy ra nht

trong khi ang lm ha cht tr liu. C ngi ch cm thy hi mt
nhng li c nhng ngi hon ton khng c nng lc g ht.
Ngi ta thng thy mt mi nhiu nht vo lc bt u v lc
cui ca mt chu k cha tr. Cng nh cc phn ng ph khc, s
mt mi s chm dt mt khi ha cht tr liu c hon tt.

Trong khi ang s dng ha cht qu v c th theo nhng iu

khuyn sau y gip chng s mt mi:

Ngh ngi nhiu, nhng qu v nn nh l nu ngh ngi nhiu

qu qu v c th thy mt hn. Cch tt nht l nn ngh
ngi trong mt thi gian ngn vi ln trong mt ngy. Nu
qu v b mt ng th nn cho bc s ca qu v bit

Hi bc s hay y t xem qu v c th tp th thao trong lc

ang cha bnh hay khng. Nhng cch th thao nh i b c
th gip cho qu v b mt mi.

A8n thc n c y cht b v ung nhiu cc cht lng.

Khng nn lm nhng vic nng nhc. Qu v ch nn lm

nhng vic thy l cn thit nht m thi.

D9ng ngi ngng khi nh v ngi khc. Qu v nn nh gia

nh hoc bn b v nhng ngi chung quanh gip cho qu v
nhng vic chng hn nh trng con, i mua sm, lm vic
nh, hoc li xe. Th d. nhng ngi hng xm ca qu v c
 th mua gim cho qu v mt vi th khi h i mua sm cho
chnh h.

Khi qu v ngi hay nm xung, xin ngi dy hay ng dy t

t ng b chng mt.

nh hng trn mu: thiu mu, nhim trng, v chy mu

Ty xng l ni lm ra ba phn quan trng ca mu: hng huyt

cu l nhng t bo mang dng kh ti cc t bo khc khp c
th; bch huyt cu chng li nhim trng; v tiu cu l nhng
t bo lm ng mu ngng chy mu. Ha cht tr liu c th
tiu dit mt phn ca nhng t bo ty sng; do nhng t bo
mu s c ch to t hn. Ty theo loi t bo mu b nh hng
nhiu nht, qu v c th gp nhng phn ng ph lin h ti mu
khc nhau.

Bc s ca qu v s theo di s lng nhng t bo mu trong lc

qu v ang lm ha tr v c th phi cho qu v chch nhng th
thuc c bit gip ty sng to thm nhng t bo mu mi.

Thiu hng huyt cu (thng gi l thiu mu)

Nu c qu t hng huyt cu trong c th, nhng t bo v m ca

c th s khng c dng kh lm vic. Trng hp ny c
gi l thiu mu. Khi b thiu mu, qu v c th cm thy mt mi,
chng mt, ti xanh, d cm thy lnh v i khi c th cm thy
nght th. Qu v c th theo nhng iu chng ti ch dn
trn trong phn "chng mt mi" chng li nhng triu chng
ca bnh thiu mu. Tuy nhin, iu quan trng l qu v phi nh
cho bc s hay y t ca qu v bit v nhng triu chng ny ca
qu v. Bc s ca qu v s th mu trong lc qu v ang dng
ha cht. Nu s hng huyt cu ca qu v xung qu thp hoc
l qu v ang b nhng triu chng do thiu mu k trn, qu v c
th cn c truyn mu hay cn c cha vi mt th thuc c
bit gip ti to cc t bo hng huyt cu trong ty sng.

Nhim trng

Nu qu v c qu t bch huyt cu, c th qu v s khng c

sc chng li nhim trng. Mt loi bch huyt cu c bit gi
l neutrophil rt quan trng trong vic chng li nhim trng. Nu
loi bch huyt cu c bit ny b thiu nhiu th chng ta rt d b
nhim trng. Cc bnh nhn c th b nhim trng bt c ch no
trong c th nhng thng nht l ming, da, phi, ng tiu,
hu mn v cc b phn sinh dc.

Nu bch huyt cu ca qu v qu thp, bc s ca qu v c th

phi hon cuc cha tr li, hoc cho qu v mt lng thuc thp
hn, hoc phi chch cho qu v mt loi thuc gip nhng t bo
bch huyt cu mc nhanh hn trong ty sng.

Nu bch huyt cu ca qu v qu thp, cc bc s hoc y t s c

nhng li khuyn qu v cn theo. Ngoi ra qu v c th trnh b
nhim trng bng nhng cch sau y:

Ra tay thng xuyn, nht l trc khi n cng nh trc khi

v sau khi dng nh tm.

Trnh xa nhng ngi ang b bnh hay ly chng hn nh

cm, cm, si hay l tri r. Ngoi ra qu v cng nn trnh
nhng ngi ang ht hi, s mi, ho, hay ang b st

Trnh m ng.

Trnh nhng tr em va mi c chch nga, chng hn nh

va mi c chch nga bnh lit, bnh si, bnh quai hm,
hay l bnh si .

Ra sch vng hu mn ca qu v mt cch nh nhng nhng

k lng sau khi i i tin. Nu qu v b tr nn hi bc s
hay y t phi lm g. Ngoi ra qu v nn nh hi bc s xem
qu v c th xi nhng loi thuc nht hu mn hay nhng
loi thuc s bm vo hu mn hay khng.

ng ct hoc x nhng da xung quanh mng tay, mng chn.

Xin rt cn thn khi qu v xi ko, kim hay dao ng b ct

vo da hay tay.

Nu qu v phi co ru hay lng, nn xi loi my co bng

in. Khng nn xi li dao co thng.

Dng bn chi nh rng tht mm khi tn hi n li ca

qu v. Xin ng nn hay gi nhng mn mt hay trn
 ngi.

Tm mi ngy v dng nc m ch khng nn dng nc

nng. Qu v lau kh bng cch thm nh vo ngi. Qu v
khng nn ch mnh vo ngi. Qu v nn dng cc thuc
lm mm da nht l nu da ca qu v tr nn kh v nt.

Ra nhng vt ct hay vt try ngay lp tc vi nc m, x

bng v thuc kh trng.

Dng loi bao tay dy khi lm vn hay khi gi gn v sinh cho

th vt trong nh hay cho tr em nh trong nh.

ng chch nga m khng c s cho php ca bc s ca qu

v.

Mc d qu v c th rt cn thn, c th qu v vn c th khng
kh nng chng li nhim trng khi bch huyt cu ang thp.
Xin n c th qu v xem c nhng triu chng ang b nhim
trng hay khng, nht l n mt, mi, ming, ch kn, cng
nh l ch gn hu mn ca qu v.

Nhng triu chng ca nhim trng:

St t 100.5 F tr ln.

Lnh run.

m hi.

i tiu chy (y cng c th l mt phn ng ph khc ca

ha cht).

B rt, nng hay au khi qu v i tiu.

Ho nhiu hay au c nhiu.

C s nga ngy ca m h hay nhng nc l hay hi chy

t m h.

ng , sng, hay au nht l xung quanh mt vt thng,

mt vt l, mt ci mn hoc l ni qu v c dng c cho
 thuc vo mch mu.

au bng.

Xin qu v hy bo ngay cho cc bc s v nhng triu chng ny.

Nu qu v ln cn st, xin qu v ng dng thuc aspirin, thuc
tylenol, hay acetaminophen hay bt c thuc no khc m khng c
s cho php ca bc s.

Vn chy mu hay b ng mu bt bnh thng

Cc thuc dng trong ha cht tr liu c th nh hng n s ch

to tiu cu t ty xng. Tiu cu l nhng t bo mu gip trong
vic ngng chy mu bng cch ng mu v ng nt li nhng
mch mu b thng tch. Nu trong mu chng ta khng c
tiu cu, chng ta c th chy mu hoc b bm d dng, ngay c
khi b thng tch rt nh.

Xin qu v nh cho bc s bit ngay nu thy mnh c nhng triu

chng nh: b bm nhng ch bt ng, nhng du chm di
da, nc tiu tr thnh hay hng, hoc l trong phn c mu hay
l phn mu en. Ngoi ra qu v cng nn cho bc s bit nu qu
v chy mu trong li hoc t mi, nu qu v cm thy nhc u
d di, chng mt, cm thy yu, hoc l au nhc trong bp tht
hay nhng khp xng. Bc s ca qu v s th mu xem lng
tiu cu nh th no trong thi k cha tr. Nu lng tiu cu
xung qu thp, qu v c th phi c truyn tiu cu.

Sau y l nhng cch qu v c th s dng trnh b tn hi khi

lng tiu cu ca qu v xung qu thp:

1. ng ung th thuc no m khng cho bc s hoc y t ca

qu v bit trc. Nhng th thuc ny gm c aspirin, hoc
nhng loi thuc chng au khng c aspirin nh tylenol,
ibuprofen, acetaminofen, v tt c nhng loi thuc no m
qu v c th mua m khng cn toa. Mt s loi thuc ny c
th lm cho tiu cu b yu i v lm cho qu v d chy mu
hn.

2. ng nn ung nhng thc ung c cht alcohol hay ru, tr

trng hp bc s ni qu v c th c ung.

3. Nn xi bn chi nh rng tht mm nh rng. Nu qu

v b chy nc mi th xin xt rt nh nhng vo trong mt ci
 khn tht mm. Nu qu v ang ho xin cho bc s bit. Qu
v nn cn thn ng b thng tch khi s dng dao, kim,
ko hay nhng dng c khc.

4. Trnh rn khi i cu.

5. Cn thn trnh b phng khi nu nng hay i qun o. Khi

th tay vo l nng, xin qu v dng gng tay vi tht dy.

6. Trnh chi nhng tr th thao mnh hoc c s ng chm

n nhng ngi khc v nhng hot ng ny c th gy ra
thng tch.

7. Khi co ru, hy dng loi co ru bng in thay v li dao

co thng.

Lm cch no gi gn ming, li, v c hng?

Gi gn rng, ming, v c hng mnh khe l mt iu rt quan

trng trong lc ang cha bnh ung th. Mt s ha cht c th
gy ra nhng vt l trong ming v trong c hng hoc c th lm
cho ming v c hng b kh, nga ngy hoc chy mu trong
ming. Nhng vt l trong ming c th rt au n hoc c th
nhim trng bng nhng vi trng thng sng trong ming chng
ta. Trong khi ang c cha tr bng ha cht, c th b yu v rt
kh chng li chng nhim trng. V vy, nhim trng c th gy ra
nhng vn rt tai hi cho sc khe. Do , chng ta cn phi
lm mi cch ngn nga s nhim trng. Sau y l mt s
cc ngh gip cho qu v gi ming, li v c hng ca qu v
c mnh khe:

Trc khi qu v bt u thuc xi ha cht, qu v c th i

gp cc nha s lm sch rng v trm nhng vt su v
cha ti m, cha bnh ca li hoc sa li nhng hm rng
gi khng va.

Xin qu v nh nha s ca qu v ch cch tt nht nh

rng, gi rng sch trong lc c s dng ha cht.

Qu v cng c th dng mt th sc ming c cht fluoride

hoc l kem c cht fluoride gi cho rng khi b h hi v
mt s ha cht c th lm cho rng qu v d b su. Xin qu
 v nh rng v li sau mi ba n. Xin qu v nn dng bn
chi nh rng tht mm v nh rng rt nh. Nu qu v
nh rng qu mnh, qu v c th lm tn hi n nhng m
mm trong ming. Xin qu v nh nha s ngh mt loi bn
chi nh rng, dy lm sch rng hay l kem nh rng c
bit nu li ca qu v thuc loi nhy cm.

Qu v nn ra sch bn chi nh rng sau mi ln dng v

gi mt ni kh ro.

Qu v nn trnh nhng loi thuc sc ming bn ngoi tim

v nhng thuc ny c cha rt nhiu nhng cht mui hoc c
nhiu lng ru c th lm au st ming. Qu v nn hi
bc s hay y t v nhng loi nc ra ming hay l nhng loi
nc ra ming c thuc tr sinh tr nhim trng.

Nu b l ming, xin qu v cho bc s hay y t bit ngay v qu v c

th cn c iu tr. Nu nhng vt l ny au n lm cho qu v
n khng c, xin qu v th lm nhng cch nh sau:

Qu v c th hi bc s cho qu v mt loi thuc, hoc bi

thng hoc ngm, cho au.

n thc n lnh hay nhng thc n ngui. Nhng thc n

nng hay m c th lm cho qu v au n hn.

Chn thc n mm lm cho ming cm thy d chu chng hn

nh kem, n ca tr con nh babyfood, sa milkshake,
hoc l nhng tri cy mm nh chui, to tn nh, khoai ty
nghin, ng cc nu mm, trng nu mm v.v hoc qu v
cng c th xay nhng thc n nu chn gip cho n
mm v d n hn.

Trnh nhng thc n c th lm cho au hay kh chu trong

ming chng hn nh nhng thc n c cht chua nh c
chua, tri cy nh cam, bi, nhng loi nc ung chua nh
nc cam, nc bi, hay nc chanh. Qu v cng nn trnh
nhng thc n mn hay cay. Qu v cng nn trnh nhng
thc n cng, hoc kh nh rau sng, bnh m nng.

Nu ming qu v b kh v lm cho qu v n ung kh khn, qu

v c th dng nhng phng php sau y:
 Qu v c th hi bc s ca qu v xem c th dng mt loi
nc ming nhn to lm t ming hay khng.

Qu v c th ung nhiu cht lng.

Qu v c th ngm nc hay kem lnh hay l nhng ko

khng c ng. Qu v c th nhai ko cao su, hoc dng
nhng th lm cho thc n kh hn nh b, magarine,
st, hay nc canh.

Qu v c th b nhng thc n kh vo trong cht lng cho

mm, hoc xay nh thc n.

Nu mi ca qu v kh, c th dng nhng th thuc lm cho

mm mi.

Khi no nn gi bc s?

Khi b bnh v ang cha bnh, c l qu v s n nhng s

thay i ca c th ca mnh hn bao gi ht. Qu v s nhn thy
tt c nhng thay i hay nhhng du hiu bt bnh thng trong
c th. Qu v ng nn coi thng nhng triu chng . C th
mt s nhng triu chng l nhng phn ng ph rt nh v khng
quan trng, nhng li c nhng phn ng ph l du hiu ca
nhng vn quan trng ang xy ra hay s xy ra. V vy, xin
nh l khng nn t lm bc s cho mnh. Qu v lc no cng cn
phi c s in thoi m qu v c th gi bc s trong v ngoi gi
lm vic. Qu v phi gi bc s ngay lp tc nu qu v c nhng
triu chng sau y:

Nu qu v b st 100.5 F hay cao hn.

Nu qu v b chy mu hay b bm m khng c l do g c.

Nu qu v ni nhng mn nht da hay nhng d ng chng

hn nh sng, nga mt phn trong c th hay l b ln cn
suyn hay kh th.

B lnh run.

B au hay l ch chch thuc ha cht hay l ch ng a

 vo mch mu.

Nhng cn au bt bnh thng k c nhng cn au u

nng.

Kh th.

B tiu chy hay i ma m khng ngng c.

Mu trong phn hay trong nc tiu.

Phi lm g khi b tiu chy?

Ha cht tr liu nh hng n nhng t bo lt bn trong rut

v c th gy ra tiu chy. Nu qu v b tiu chy hn 24 ting
ng h m khng ngng, hay nu qu v b au tht bng vi tiu
chy, xin qu v gi bc s. Nu trng hp qu v b nng, c th
bc s s cho qu v thuc chng tiu chy, nhng xin qu v ng
ung nhng th thuc chng tiu chy no m qu v c th mua
ngoi tim m khng hi bc s ca qu v trc.

Qu v cng c th th nhng phng php sau y kim ch

tiu chy:

1. n t hn nhng n thng xuyn hn.

2. Trnh ung c ph, tr, ru hay n ngt.

3. Trnh nhng thc n c nhiu cht s, v nhng thc n c

nhiu cht s c th lm cho b tiu chy v au bng. Nhng
thc n c nhiu cht s gm c bnh m, hay l ng cc cha
c gi trng, nhng rau sng, cc loi u, cc loi ht, loi
bp ng rang, v cc tri cy ti hay kh. Nhng thc n c
t cht s nh bnh m trng, go trng, m si, cc loi ng
cc m c gi trng, chui chn, cc loi tri cy nu
chn hoc c ng hp m khng c v, sa chua, trng,
khoai ty xay, hoc l nng m khng c v, cc th rau xay,
c, tht g hay tht g ty khng c da.
 4. Trnh thc n chin xo c m mng, hay nhng n chua
cay.

5. Trnh ung sa hay nhng thc n c cha sa v n c th

lm cho qu v d i tiu chy hn.

6. Nu bc s ca qu v cho php, qu v c th n nhiu thc n

c nhiu cht mui dim tc l potassium chng hn nh
chui, cam, khoai ty, m hay l o.

7. Ung tht nhiu cht lng thay th nhng cht lng m qu

v mt khi b tiu chy. Qu v nn ung nhng cht lng
nh v trong chng hn nh nc to, tr long, nc soup
trong hoc l nc gng gi l gingerale. Xin qu v ung
nhng nc ny tng t mt v ung ngui. Nu qu v ung
nhng thc ung c cht hi, xin qu v cho hi bay i ht
trc khi ung.

8. Nu b tiu chy nng, c ngha l qu v c b i tiu chy hn

6 ln trong 24 ting, xin qu v cho bc s bit ngay lp tc.
Qu v nn hi bc s xem c nn ch n mt loi nc trong
m thi hay khng cho rut ca qu v c th c ngh
ngi. Mt khi ngh ngi v qu v cm thy kh hn, t t
qu v c th thm vo nhng thc n m t s m chng ti
k trn. Nhng thc n ch c cht lng trong s khng
cht b cho qu v, ch nn dung khng hn 3, 4 ngy. Nu
qu v vn tip tc tiu chy, qu v c th cn phi c
truyn nc bin hay thc n vo thng trong tnh mch
thay th nhng nc v cht b m qu v mt.

Ti phi lm g trong trng hp b bn?

Mt s bnh nhn b bn khi ang s dng ha cht. Mt s ngi

khc c th b bn v h tr nn th ng hn bnh thng, hoc l
n t hn bnh thng, hoc l h ang ung mt s cc thuc tr
au. Nu qu v khng i cu trong hn hai ngy, qu v nn cho
bc s bit. Qu v c th cn phi ung thuc x, hoc l thuc lm
mm phn hoc dng mt th thuc bm rut. Tuy nhin, xin
qu v phi hi kin ca bc s trc khi dng nhng loi thuc
ny nht l nu bch huyt cu hoc l tiu cu ca qu v ang
thp.

Khi b bn, qu v c th th nhng phng php sau y:

Ung tht nhiu nc, cht lng, gip phn d i hn.

Nhng cht lng nng, hoc nc mn, prune, s gip cho qu
v rt nhiu.

Nn n nhng thc n c nhiu cht s

Nn tp th dc nhiu hn. Nhiu khi ch cn i b nhiu cng

gip cho qu v.

Hi kin bc s trc khi qu v gia tng nhng hot ng th

thao.

nh hng n h thng thn kinh v cc bp tht.

Mt s cc thuc ha tr c th gy ra nhng bnh thn kinh ca tay

v chn. Thng th bnh nhn cm thy nh b kim chch hay b
phng, hay l b t hay yu tay hoc chn. Nhng triu chng
khc gm c khng gi c thng bng, kh khn trong vn s
dng cc ngn tay nh cm a, s dng bt, ng m khuy nt, i
ng kh khn, au hm, nghe khng r, au bng, hay l b bn.
Ngoi nhng phn ng trn thn kinh ny, mt s cc th thuc ha
tr cn c th nh hng ti nhng bp tht lm cho nhng bp tht
ny tr nn yu, mt hay au nhc.

Nhng phn ng ph trn h thn kinh v bp tht lm cho ta rt

kh chu nhng phn ln khng c tai hi nhiu. Thng thng
chng ch tm thi v s bt i vi thi gian. C trng hp ha
cht tr liu phi c ngng li tm thi nu nhng phn ng ny
nng n mt no . Do qu v nn cho bc s ca qu v
bit nhng triu chng c lin h n thn kinh hay nhng bp tht
nh trn.
 S cn thn v s hiu bit thng thng c th gip cho qu v
nhiu, khi b nhng phn ng trn h thn kinh v bp tht. Chng
hn, nu nhng u ngn tay ca qu v b t di, qu v phi rt
cn thn khi s dng nhng vt dng nhn, sc, nng hay l cc vt
dng c th nguy him. Nu qu v cm thy qu v i ng khng
c vng, khi i ng xin thn trng, v dng nhng cch gip cho
qu v i ng c vng hn nh vn vo tng, vo thnh cu
thang, dng gy, v dng tm tri trong bn tm khi qu v tm
khi trt.

Da ca ti s c b nh hng g hay khng?

Qu v c th b phn ng ngoi da trong lc dng ha cht.

Nhhng phn ng ny thng th nh v gm c b , nga, lt da,
kh da, hay ni mn.

Phn ln nhng phn ng ny qu v c th t lo ly c. Nu qu

v b ni mn chng hn, qu v c th gi cho mt ca qu v c
sch s, kh ro. Nu qu v b nga, qu v c th xi bt
cornstarch tc l bt bp xay nhuyn. trnh b kh, qu v nn
tm bng vi sen v nc m v tm nhanh, hn l tm lu trong
bn tm vi nc nng. Qu v nn bi kem dng da hay l thuc
dng da ngay sau khi tm trong lc da ca qu v cn ang m.
Xin qu v trnh xi nhng du thm v nhng th ny thng c
cha cht cn tc l cht ru c th lm cho da b kh.

Mt s cc thuc ha tr khi cho vo trong tnh mch, c th lm da

trn cc tnh mch ny b en. Thng th sau khi cha tr xong,
mu da s t t tr li bnh thng. Mt s thuc ha tr c th lm
cho qu v d b n nng. Xin qu v hi cc bc s hay y t v cc
th thuc chng nng. Mt s qu v c th phi trnh i ra ngoi
nng hon ton. Qu v nn mc nhng o bng vi di tay, i
m, v mc qun di trnh nng.

Mng tay ca qu v c th i mu en hn, d b gy, c th c

nhng vt sc hay ngang. Nhng thay i ny s bin i sau khi
ngng thuc mt vi thng. Qy v nn bo v bn tay v mng tay
ca qu v bng cch mang bao tay khi ra bt a, lm vn, hoc
l lm nhng cng vic khc trong nh. Mt s nhng th thuc
bn ngoi ch c th gip lm cho mng tay ca qu v cng hn
nhng n cng c th lm cho qu v b nga ngy.

Nu qu v lm ht sc ca qu v m vn cn c nhng vn
v da hoc v mng tay, xin qu v hi bc s xem c cch no khc
khng. Nu qu v b , au, hay nhng thay i khc xung
quanh da mng tay ca qu v, xin qu v cho bc s ca qu v bit
ngay.

Tuy phn ln nhng phn ng v da khng ng k, nhng c mt

vi vn v da cn phi c cho bc s bit ngay. Th d mt s
thuc cho vo tnh mch c th b a ra ngoi v c th gy thng
tch nng cho nhng t bo xung quanh. Nu qu v ang c cho
thuc vo tnh mch m cm thy au hay l c cm gic b bng
cnh tay ni cho thuc, xin qu v cho bc s hay y t bit ngay lp
tc. Tuy rng nhng triu chng ny khng nht thit c ngha l
qu v ang b mt vn trm trng nhng chng cn phi c
xem xt ngay.

Qu v cng cn cho bc s hay y t bit ngay nu qu v b nga

mt cch thnh lnh v nng n hay l nu qu v b ni m ay, b
ln cn suyn kh kh, hay khng th c. Nhng triu chng ny
c th c ngha l qu v ang b d ng vi th thuc m qu v
xi v cn iu tra ngay.

"Nh li nh hng x tr" l g?

Nu qu v tng c tr bnh bng x tr trc khi s dng ha

tr, qu v c th b mt phn ng c bit gi l "nh li nh hng
x tr". Trong khi hay l sau khi xi mt vi loi thhuc ha tr,
phn da ni c chy in trc kia s tr nn , t nht
n rt thm, v c th nga hay l cm thy nh l b phng.
Phn ng ny c th ko di mt vi ngy hay nhiu ngy. Nu qu
v b phn ng ny, qu v c th lm cho da bt nga hay l nng
bng cch t mt ming vi t v mt ln trn ch b nh hng,
sau qu v nn cho bc s hay y t bit ngay.

Thn v bng quang ca ti c b nh hng hay khng?

Mt s cc thuc chng ung th c th kch thch hay lm kh chu

bng quang (bng i) v i khi c th gy thng tch tm thi
hay l vnh vin cho nhng qu thn ca qu v. Nc tiu c th
i mu thnh , hng hay l mu cam hoc c th c nng mi
nh mi thuc. Vi n ng, tinh dch cng c th b i mu hay
i mi. Xin qu v hi bc s ca qu v xem nhng th thuc
ca qu v ang s dng c th c nhng nh hng ny hay
khng. Qu v nn cho bc s bit nhng triu chng c th l mt
du hiu ca mt vn trm trng. Nhng triu chng qu v nn
gm c:

au, hay cm thy bng rt khi i tiu.

i tiu nhiu hn bnh thng.

Cm thy phi i tiu ngay lp tc mi ln bun tiu.

Nc tiu mu hay c mu. Mt s cc thuc ha tr c th

lm cho nc tiu mu . Nu khng chc chn xin hi bc s
hay y t.

B st hay lnh rng mnh.

Xin qu v ung tht nhiu cht lng i tiu c d dng v

gip ngn chn thng tch cho thn v bng quang. Ngoi nhng
th cht lng, kem lnh hoc l nhng cht thch cng c th gi l
cht lng.

"Hi Chng Cm Cm"

Mt s bnh nhn khi c cha bng ha cht cho cc bc s bit

l h cm thy h b cm cm. Nhng triu chng gm c au
nhc mnh my, nhc u, mt, bun i, nng st nh, lnh, hoc l
khng n ung g c c th bt u trong vng vi ting, hoc l
vi ngy sau khi cha bnh c th ko di t 1 n 3 ngy. Tuy
nhin nhng triu chng ny cng c th b gy ra bi cc th
nhim trng hay l do chnh ung th, do qu v nn cho bc s
bit nu qu v c nhng triu chng k trn.

Ti c b gi nc khi lm ha cht hay khng?

xin qu v cho bc s bit ngay. i khi qu v c th cn phi trnh

nhng thc n c nhiu mui hay l nhiu cht sodium. Nu qu v
b gi nhiu nc qu, bc s c th cn phi cho qy v ung nhng
th thuc li tiu gip cho c th loi b nc mt cch d dng
hn. Tuy nhin qu v khng nn ung thuc c li tiu m khng
hi kin bc s trc.

Vn sinh l cng nh sinh sn

Ha cht tr liu c th nh hng ti cc c quan sinh dc v sinh

sn. Nhng phn ng ph c th xy ra ty thuc vo loi thuc
dng, v ty thuc vo tui tc cng nh sc khe ca ngi bnh.
Qu v nn tho lun vi bc s ca qu v v nhng cch nga thai
nu qu v cn tui c th thai nghn hay lm cho ngi khc b
thai nghn c.

Phi nam

Cc thuc ha cht c th lm cho lng tinh trng ca qu v

xung thp, lm gim kh nng di ng ca nhng tinh trng ny,
hoc l gy nn nhng s bt bnh thng khc cho nhng t bo
tinh trng ny. Nhng s thay i ny c th lm cho ngi nam
khng cn kh nng c con tm thi hay vnh vin. Khi chuyn ny
xy ra, ngi n ng s khng th c con c nhng vn c kh
nng giao hp bnh thng.

V s trit sn vnh vin c th xy ra, trc khi s dng thuc ha

cht qu vi nn tho lun v vn ny vi bc s. C nhng
trng hp qu v c th gi tinh trng ca qu v trong mt ngn
hng gi tinh trng dng sau ny. Phi nam ang s dng ha
cht nn s dng mt phng php nga thai c hiu qu trong lc
ang cha bnh v nhng thuc ha cht c th gy ra nhng s
thay i tai hi trn nhng nhim th ca cc tinh trng. Sau khi
ngng xi thuc ha cht, xin qu v hi bc s ca qu v khi no
qu v c th ngng cc phng php nga thai c.

Phi n

Thuc ha cht c th lm hi n cc bung trng v lm gim s

lng kch thch t n tit ra bi nhng bung trng ny. Do
mt s ph n b tt kinh hay kinh nguyt tr nn khng iu ha
trong lc h ang lm ha tr. nh hng trn nhng kch thch t
ny cng c th lm cho nhng v ph n c nhng phn ng ging
nh nhng ph n sp b tt kinh nh l b nng bng, b nga
ngy, thy nng bng hoc l b kh m o. Nhng s thay i
ny lm cho s giao hp tr nn kh khn, nhng nhng triu
chng ny cng c th lm gim c bng cch dng thuc bm
vo m o.

Ngi n b khi b nhng thay i ny cng d b nhim trng

trong m o. nga trc nhng s nhim trng ny, qu v nn
trnh xi nhng th thuc bm vo m o c cht du m chng
hn nh vaseline, v qu v nn mc lt bng vi cotton hay l
nhng qun lt c thng hi, v ng nn mc nhng qun o cht.
Bc s ca qu v cng c th cho qu v thuc bi di m o hay
l thuc t vo m o gim nhim trng. Nu qu v b nhim
trng th qu v cn cha ngay lp tc.

Nhng ph n xi thuc ha cht tr liu c th b on sn v

nhng tai hi xy ra cho bung trng. S on sn ny c th tm
thi hay c th vnh vin ty theo nhng yu t chng hn nh loi
thuc, liu lng thuc v tui tc ca ngi bnh. Gn y, ngi
ta pht minh ra cch gi trng ca ngi phu n bng phng php
ng lnh. Qy b nn tham kho vi bc s ca mnh v vic ny
nu ha cht tr liu s khin qu b mt kh nng sinh sn sau
ny.

Thai nghn v ha cht tr liu

Mc d ph n c th c bu trong lc ang xi ha cht tr liu,

chng ti khuyn l qu v nn trnh c bu trong lc ang xi
thuc v rt nhiu thuc ha cht c th lm cho bo thai b tn
hi. Cc bc s khuyn cc ph n ang trong tui c th c con
c, tc l tui dy th cho n giai on cui ca thi k tt kinh,
phi xi mt phng php nga thai no nu h c nhng sinh
hot tnh dc thng thng trong sut thi k cha chy.

Nu ung th c khm ph mt ph n ang c bu, ta c th

hon dng thuc ha cht mt s trng hp cho n khi a tr
c sanh ra. Nhng ph n ang c bu m cn c cha cng
sm cng tt, cc bc s c th bt u ha cht tr liu khi bo thai
c trn 12 tun. l khi bo thai qua khi thi k d b
nh hng nht bi ha cht. Trong mt s trng hp, v s an
ton ca ngi m, thai c th phi c chm dt. Nu qu v
mun c bu sau khi hon tt ha cht tr liu, xin tho lun k
cng vi bc s ca qu v.

Sinh L & Tnh Dc

Mt s bnh nhn hn bao gi ht cm thy gn gi hn vi ngi

bn i ca h,v cm thy cn c nhiu hot ng sinh l hn.
Nhng ngi khc li khng thy c g thay i trong i sng tnh
dc ca h. Tuy nhin rt nhiu ngi cm thy h khng cn ham
mun tnh dc nhiu nh trc na v nhng p lc v tinh thn
cng nh th xc trong thi gian b bnh v cha bnh vi ha
cht. Nhng p lc ny gm c s lo lng v s thay i hnh dng
bn ngoi; s lo lng v tnh trng sc khe, gia nh v ti chnh;
ngoi ra nhng phn ng ph ca ha cht tr liu gm c s mt
mi v nhng thay i trong cc kch thch t nam hoc n cng
a n nhng thay i v s ham mun tnh dc.

Ngi bn i ca bnh nhn cng d phn vo nhng s thay i

ny v nhng lo lng hay l nhng s s hi ca h. Mt s ngi
c th lo l nhng hot ng tnh dc c th lm hi n bnh
nhn; mt s ngi khc lo l h c th ly bnh ung th hay l b
nh hng ly nhng phn ng ph ca thuc. y ton l nhng
s hiu lm m bnh nhn v ngi bn i ca h cn phi c
thng hiu bng cch tho lun nhng lo lng v vn tnh dc vi
bc s, y t hay l mt ngi chuyn vin hng dn tm l. Nhng
ngi ny c th cho qu v bit r nhng iu chi tit hn v nhng
g c th xy ra cho bn, v c th lm cho bn cm thy an tm
hn trong vn gn gi sinh l.

Bnh nhn v ngi bn i ca h cng nn tm cch chia s vi

nhau nhng tnh cm ca h. Mt i khi, vic ni chuyn vi nhau
rt l kh khn nht l khi ni v vn tnh dc, hoc l ung th.
Trong trng hp ny, mt ngi hng dn tm l gia nh c th
gip cho qu v ni chuyn vi nhau mt cch d dng v ci m
hn.

Nu qu v c mt i sng tnh dc d dng v th v trc khi

bt u cuc cha bnh, thng l qu v s vn cm thy s sung
sng trong i sng v chng trong lc ang cha bnh. Tuy
nhin qu v c th khm ph ra l nhng s gn gi ny c mt
ngha mi hn, su m hn. Nhng c ch u ym gia hai ngi
bn i s tr nn quan trng hn, trong lc nhng hot ng giao
hp c th tr thnh t quan trng hn.

Hi Ung Th Hoa k tc American Cancer Society c hai cun sch

nh min ph qu v c th c v tnh dc. Mt cun cho ph
n b ung th v mt cun cho nam gii. Qu v c th lin lc vi
vn phng hi Ung Th Hoa K ni qu v hay c th gi s 1-800-
ACF-2345 c mt cun sch min ph.

n Ung v Vic Ln Hay Xung Cn

Mt s ngi, nht l ph n, thng b ln cn trong lc ang c

iu tr bng ha cht. L do ln cn khng c r nhng ngi ta
ngh l c th v bnh nhn cm thy thm n mc d vn c th b
bun i. Trung bnh qu v ph n tng khong chng ba bn k
nhng cng c th nhiu hn na.

D qu v c b ln cn hay l khng, vn dinh dng rt l quan

trng trong lc cha bnh. Nhng ngi no n ung y s
chng li nhng phn ng ph d dng hn v chng li nhim
trng tt hn. Ngoi ra nhng t bo bnh thng trong c th ca
h s c tr li bnh thng mau hn.

n ung y trong lc ang s dng ha cht tr liu c ngha l

qu v phi n ung thng bng v diu . Qu v phi n ung
y cc cht b dng m c th qu v cn gm c nhng thc
n t nhng nhm n nh sau: tri cy v rau; tht v c; cc
loi ng cc, bnh m; v cc loi thc n lm bng sa. Qu v
cng cn phi n lng nhin liu tc l calorie gi cho khi
mt cn. Quan trng nht l cht m to dng v cha lnh
da, tc, bp tht v cc c quan khc trong c th b tn hi
trong lc ang cha bnh.

Qu v cng c th cn phi ung nhiu cht lng hn bnh thng

bo v bng i v thn ca qu v trong lc ang cha bnh.

Ti phi lm g nu ti bing n?

S c nhng ngy qu v cm thy khng mun n bi v bun i

hay l v b l ming hay au c. Qu v c th cm thy n khng
ngon nu qu v cm thy bun chn hay mt mi. Nu n khng
ngon l mt vn , qu v c th th nhng phng cch sau y:

n nhng ba n nh bt c lc no qu v cm thy thm

n. Qu v khng bt buc phi n ba ba n mt ngy mt
cch u n.

Thay i nhng mn n, th nhng mn n mi hay cch nu

n mi.

Nu c th, qu v nn i b trc khi n. i b c th lm

cho qu v cm thy i nhiu hn.

Tm cch thay i ch n chng hn nh qu v c th n

mt phng khc thay v ni qu v thng n, hay l qu v c
th t nn trong lc n cho khng kh th mng hn.

n vi bn b hay nhng ngi thn trong gia nh. Nu qu

v n mt mnh th qu v c th va n va nghe radio hay
 xem tivi.

Nu sng mt mnh v khng th sa son ly thc n cho

chnh mnh, qu v c th nh bc s hay y t ca qu v, hay
l nhng cn s x hi gip cho qu v vo nhng chng trnh
chng hn nh "Meals on Wheels". Nhng chng trnh ny c
th mang thc n n cho qu vi.

Qu v c th hi hi Ung Th Hoa K ni qu v hay l National

Cancer Institute Cancer Information Service v nhng chng trnh
ny.

Hi Ung Th Hoa K c mt cun sch nh gi l Nutrition for the

Person with Cancer tc l Dinh Dng cho Ngi Bnh Ung Th.
Trong c nhiu cch ch im cho qu v cch n ung d hn v
th v hn. N cng c nhiu kin v nhng cch no n ung b
dng gia tng lng cht m v nng lng cn thit cho qu
v trong lc ang cha bnh ung th. Nhng cun sch ny c
cho min ph nu qu v gi Hi Ung Th Hoa K (American Cancer
Society) s 1-800-ACF-2345.

Ti c th ung ru c khng?

Nu qu v ung ru vi mt s lng nh th ru c th gip cho

qu v th gin v gia tng s thm n ca qu v. Tuy nhin ru
c th c phn ng vi mt s nhng th thuc qu v ang xi v
c th lm gim hiu nng ca thuc ny hay l c th lm gia tng
nhng phn ng ph ca nhng thuc ny. Xin tham kho bc s
xem qu v c th ung ru cht, bia, hay nhng th ru khc
hay khng.

Ti c nn dng sinh t (thuc b hay vitamin) v nhng

khong cht hay khng?

Tht ra cu tr li cho cu hi ny rt kh, nhng c mt chuyn rt

r rng l khng c mt loi thc n hay l thuc b no c th
cha c bnh ung th , v chng ta khng khi no nn ngh l cc
thuc b c th thay th c cho cc thuc cha bnh. Cch tt
nht c c tt c cc cht dinh dng m qu v cn l n
ung y , hn l s dng thuc b. Nu qu v mun ung cc
th thuc b th qu v nn tho lun vi bc s ca qu v trc.

Ha cht tr liu v tm l tinh thn ngi bnh

Ha cht tr liu c th gy ra nhng s thay i ln lao trong i
sng ca mt ngi. N c th nh hng n sc khe ton din,
v e da cm gic khe khn ca ta. N lm thay i i sng
hng ngy, v lm cho nhng s lin h gia ngi bnh vi nhng
ngi xung quanh b cng thng. Do phn ng bnh thng v
d hiu ca ngi bnh v nhng ngi bn i ca h l lo lng,
khc lc, gin d hay bun chn.

Cng nh qu v thy trn, khi phi s dng ha cht tr liu, nu

ta c nhng cch i ph vi phn ng ph trn c th, th ta
cng c nhng cch i ph vi nhng phn ng ph trn tinh
thn ca chng ta.

Ti c th tm u c s h tr cn thit?

Qu v c th tm c s h tr nhiu ngun khc nhau. Sau y

l nhng ni m qu v c th tm thy nhng s h tr quan trng
nht:

Cc bc s v cc y t: nu qu v c nhng cu hi hay lo lng v

cch cha bnh ca qu v, hy ni chuyn vi bc s hay y t ca
qu v.

Cc chuyn vin tm l x hi: Cc chuyn vin tm l x hi c

chng ch c th gip cho qu v biu l, hu bit v i ph vi
nhng s xc ng tm l m qu v ang phi tri qua. Ty theo
s la chn v nhu cu ca qu v, qu v c th ni chuyn vi mt
bc s chuyn mn v tm thn, mt bc s tm l, mt chuyn vin
cn s x hi, mt chuyn vin tr liu tnh dc, hoc l mt v lnh
o tinh thn.

Thn hu v gia nh

Ni chuyn vi bn b hay lnhng ngi trong gia nh c th lm

qu v vui v hn nhiu. H c th an i, lm cho qu v tin tng
hn bng nhng cch m khng ai khc c th gip cho qu v
c. Tuy nhin bc u tin ni chuyn mt cch ci m vi
bn b v gia nh c th kh khn, v c th chnh qu v phi l
ngi tin ti trc.

Mt s ngi khng hiu v bnh ung th c th trnh n qu v v

h s bnh ca qu v. Mt s ngi khc c th lo lng l h c
th ni nhng li sai hay khng thch hp lm qu v bun phin.
Qu v c th lm gim nhng s s hi v l ny bng cch ni
chuyn ci m vi cc ngi khc v bnh ca qu v, v cch cha
tr, nhng xc ng, v nhng mong c ca qu v. Nh vy, qu
v c th thay i nhng kin sai lm . Qu v c th cho nhng
ngi khc bit l khng c mt cch no hon ton ng hay sai
khi ni chuyn vi ngi b bnh ung th. Mt khi nhng ngi
khc cm thy l h c th ni chuyn vi qu v mt cch thnh
tht, h s d dng ni chuyn mt cch ci m vi qu v hn.

Cc nhm h tr

Cc nhm h tr l nhng t hp ca nhng ngi ang b cng

bnh, ang cng c nhng kinh nghim tng t nh qu v. Nhiu
ngi b bnh ung th cm thy l h c th chia s nhng ngh
v nhng cm xc vi nhng ngi trong nhm h tr d dng hn
l vi nhng ngi khc. Cc nhm h tr cng l ni qu v c th
tm thy nhiu li khuyn, v nhng li ch im thc t trong i
sng hng ngy ca qu v trong khi ang tr bnh.

C nhng chng trnh gip cho qu v tm thy s h tr vi mt

ngi khc cng b bnh nh qu v v cng tui, cng phi v.v.
Qu v c th ni chuyn vi ngi ny trn in thoi hoc l c
nhng cuc thm ving ln nhau. tm hiu thm v nhng
chng trnh h tr ny, qu v c th hi nh thng ni qu v
ang iu tr, vi vn phng x hi ni nh thng, nhng vn
phng ca hi Ung Th Hoa K (American Cancer Society) ni qu
v . Nu qu v Orange County v nhng vng ln cn, xin lin
lc Hi Ung Th Vit M ti s (714) 751-5805 hoc website:
ungth.org bit thm chi tit v nhng nhm h tr ni ting
Vit trong vng.

Lm cch no i sng hng ngy ca ti c d dng

hn?

Sau y l mt s nhng phng php c th gip cho i sng qu

v d dng hn trong lc ang dng ha cht tr liu:

1. C gng nh mc tiu ca vic cha tr l g. iu ny s gip

cho qu v c lc quan hn ngay c trong nhng ngy m
qu v ang phi chu nhiu kh s v phn ng ph nht.
2. Nn nh n ung y cht b. C th ca qu v cn dinh
dng tt bi dng cc t bo v gi c sc mnh.

3. Tm hiu cng nhiu cng tt v bnh ca qu v v nhng

cch cha. S hiu bit c th gip cho qu v s hi
nhng iu m qu v khng bit v cng gia tng s t ch
ca qu v.

4. Vit nht k trong lc ang cha bnh. Khi ghi xung nhng
hot ng v nhng suy ngh ca mnh trong lc cha tr, qu
v c th hiu r hn nhng cm xc ca mnh, v c th nh
c nhng cu hi m qu v cn hi bc s hay y t. Qu v
cng c th ghi xung nht k nhng iu lin quan n cc
phn ng ph trong lc ang cha tr. Khi ghi xung nh vy,
qu v s nh tho lun vi bc s v y t v nhng phn
ng ph ny. Qu v cng c th ghi xung nhng iu mnh
lm i ph vi nhng phn ng ph v nhng phng
php ny c hiu nghim hay khng. Bng cch ny qu v s
bit cch i ph vi nhng phn ng ph khi chng xy
n cho qu v ln na.

5. Khng nn bt chnh mnh phi c gng qu nhiu. y l lc

qu v khng c nhng nng lc nh bnh thng, do nn
tm thi gian ngh ngi. C nhng chuyn nh qu v c th
b qua v khng cn ti v ch ch ti nhng chuyn
quan trng nht cho mnh m thi.

6. Tm hiu thm v nhng th vui mi. Qu v c th tp th

thao nu qu v c nng lc v nu bc s ca qu v ng
. Mt s nhng ng tc th dc c th gip cho qu v
mt. Khi qu v hot ng c th, ngi qu v c th cm
thy d chu hn, th gin hn, t cng thng v t gin d
hn. Ngoi ra, n c th gip cho qu v n ngon hn.
Th gin v lm gim cng thng

C mt s cch gip qu v i ph vi s cng thng v gip

cho qu v th gin. Qu v c th th qua nhng phng php di
y tm xem cch no l tt nht cho mnh. Qu v c th hi
kin bc s trc khi s dng nhng phng php ny, nht l nu
m phi ca qu v c vn .

Cch cng thng bp tht ri th gin

Nm xung trong mt cn phng yn lng. Ht th chm v su.

Khi qu v ht vo, hy co li mt bp tht hay mt nhm bp tht
no . Th d trong lc th vo, qu v c th nghin rng li hay
lm cng cc bp tht tay hoc chn. Qu v gi nhng bp tht ny
cng trong mt vi giy trong lc nn th. Sau qu v th ra, th
gin nhng bp tht ny v cho ton c th ca qu v th gin.
Lm li t u vi mt bp tht hay vi nhng nhm bp tht khc.

Mt cch hi khc ca phng php ny c gi l "th gin tng

dn". Vi th gin tng dn qu v bt u vi cc ngn chn ca
mt chn phi hay tri, qu v co gin nh ni trn t t cho ti khi
qu v i qua tt c bp tht ca mt chn. Sau qu v lm
ging nh vy vi chn bn kia. T chn qu v co gin bp tht
bng di, bng trn, ngc, tay, n c v mt. Qu v nn nh nn
th trong lc co bp tht v th ra khi qu v gin

Th theo nhp iu

Qu v c th nm hoc ngi mt cch thoi mi v th gin ht tt

c bp tht ca qu v. Sau , nhm mt li hoc chm ch nhn
vo mt vt xa nu qu v khng mun nhm mt. Ht vo v th
ra chm v nh nhng qua mi ca qu v. Trong khi qu v lm
vic ny, qu v c th gi nhp th u n bng cch m "ht
mt hai, th mt hai, ht mt hai" hoc l "vo mt hai, ra mt
hai." Th gin ngi hon ton thoi mi khi qu v th ra. Qu
v c th lm phng php ny trong vng vi pht hay l c th
lm cho ti 10 pht trong mt

Phn nh sinh l

Nu qu v c hun luyn trong phng php phn nh sinh l,

qu v c th kim sot c nhng hot ng ca c th qu v
chng hn nh nhanh ca tim, p huyt v s cng thng ca
bp tht. Mt ci my s o v cho qu v bit khi c th ca qu v
c du hiu ca cng thng. My ny cng c th cho qu v bit
khi c th ca qu v ang c th gin. Sau mt thi gian qu v
c th kim sot c s th gin ca c th m khng cn phi c
s phn nh t my ny. Nu cn th cc bc s c th gii thiu
cho qu v ti nhng hun luyn vin trong phng php phn nh
sinh l ny.

Phng php tng tng

Qu v nhm mt li th chm v th gin c th. Qu v hy tng

tng c mt khi nng lng cha bnh c th ging nh l mt
khi nh sng mu trng ang c thnh lp mt ni no
trong c th ca mnh. Khi nhn thy khi nng lng ri th
qu v ht vo mt cch chm ri, v a khi nng lng ti bt
c phn no ca c th m qu v ang cm thy au, cng thng,
hay kh chu chng hn nh i ma. Khi qu v th ra, qu v hy
tng tng l hi th ca qu v ang y ci khi ra khi c
th ca qu vi, mang theo vi n nhng iu au n v kh chu.
Tuy nhin qu v phi nh l qu v phi th mt cch bnh thng,
ng thi. Qu v c tip tc tng tng ci khi cu ny tin vo
ngi ca qu v mi ln qu v th vo v ra khi c th ca qu v
mi ln qu v th ra. Qu v c th thy c l ci khi cu ny
cng ngy cng ln khi n cng ngy cng chuyn ch nhiu s
cng thng v au n ra khi c th qu v.

Phng php hnh dung

Phng php hnh dung cng gn ging nh phng php tng

tng. Vi phng php hnh dung th qu v c th sng to ra
mt bc tranh trong tr c ngha chin u chng li bnh ung
th. Qu v c th hnh dung ra nhng ha tin ang bn tung i
nhng t bo ung th trong c th, hoc l cc hip s ang nh
nhau vi cc t bo ung th.

Phng php thi min c th a qu v vo tnh trng m mng.

Tnh trng ny c th gip lm gim nhng s au n hay lo lng
trong ngi ca qu v. Qu v c th c mt ngi khc thi
min hoc l qu v c th hc cch t thi min. Nu qu v mun
tm hiu thm v vn ny, qu v th hi bc s hay y t xem h
c th gii thiu n nhng ngi no c hun luyn v cc
phng php ny.

Phng php qun lng

Qu v c th t lm qun nhng lo lng v kh chu trong ngi
bng cch xem truyn hnh, nghe truyn thanh, c sch, i xem
cin, hoc l lm nhng vic vi bn tay ca qu v chng hn nh
thu, an, v, nn tng v.v.. Qu v s thy thi gian s qua rt
nhanh mt cch d dng.

Ph tn khi dng ha cht tr liu

Ph tn ca ha cht tr liu thay i vi loi thuc c dng, dng

bao lu, bao nhiu ln v s lng dng. Ngoi ra n cn ty thuc
vo ni qu v c cho thuc hoc l nh, trong mt bnh vin,
phng mch bc s, hay l phng ngoi vin ca mt bnh vin.
Phn ln cc bo him v c Medicare part B u tr tin, t nht l
mt phn nhng chi ph cho nhiu loi ha cht tr liu.

Mt s nhng bo him t, gim chi ph ca h, c th quyt

nh khng tr cho mt s thuc ha tr mc d nhng thuc ny c
th c hiu nghim trong vic cha tr ung th. Do trc khi qu
v bt u cha tr, qu v nn tm hiu xem bo him ca qu v
hay l Medicare c tr tin cho nhng ha cht tr liu ny hay
khng.

C mt s l do cc hng bo him t chi khng tr cho ha

cht tr liu:

H c th khng bit v nhng loi cha tr mi, h c th gii hn

s la chn ca nhng loi thuc m bc s c th dng trong ha
tr; hoc l h c th ch tr mt s tin cho cc th thuc va c
C Quan Kim Sot Thc Phm v Thuc (FDA) chp nhn. Nu bc
s ca qu v mi qu v tham d vo mt cuc th nghim thc
hnh, xin qu v hi k xem hng bo him ca qu v c tr tin
cho cuc cha tr ca qu v hay khng. Trong mt s trng hp,
nhng hng bo him c th t chi khng tr. Lut l thay i
theo tng tiu bang mt.

Nu cc hng bo him t chi khng tr cho cuc cha tr, xin qu

v ng tht vng v b cuc. Phn ln cc trng hp, cc hng
bo him cui cng s tr cho cc cuc cha tr ny. Nu hng bo
him ca qu v t chi khng tr cho cuc cha tr ca qu v, xin
qu v cho cc bc s bit h c th ni chuyn thng vi hng
bo him v gip tr li nhng cu hi m cc hng bo him c
th c v s iu tr. Vn phng ca bc s c th cho cc hng bo
him nhng kt qu ca cc cuc nghin cu khoa hc cho thy l
thuc ca qu v ang dng c hiu nghim i vi bnh ung th
ca qu v. Cc nh thng v cc trung tm ung th cng c th
gip nhng d kin ny. Thng th cc hng bo him s tr khi
h c y nhng d kin v nhng cuc nghin cu khoa hc
ny. C mt s trng hp cc hng bo him vn khng chu tr
tin cho cuc cha chy ca qu v, qu v c th t mnh hay l
nh cc bc s ni chuyn vi cc hng thuc v h thng c nhng
chng trnh gip nhng bnh nhn trong trng hp ny.

Trong mt s tiu bang, Medicaid hay Medical - tc l nhng chng

trnh bo him cho nhng ngi c li tc thp - c th gip tr cho
mt s nhng cuc cha tr. Xin qu v ni chuyn vi cc s x hi
ni qu v sng xem qu v c hi iu kin cho nhng chng
trnh ny hay khng, v bit ha cht tr liu c phi l mt phn
c bo him di chng trnh ny hay khng. c vo
nhng chng trnh ny, thi gian i qua cc giy t c th s rt
lu, do qu v nn bt u cng sm cng tt.

Qu v cng c th ni chuyn vi dch v x hi nh thng ni

qu v cha tr, hi Ung Th Hoa K, National Cancer Institute tc l
c quan Ung Th Quc Gia. Nhng ni ny c th hng dn qu v
n nhng ni ng ch c gip .

Nu khng cn cch g khc c tr cho s cha bnh ca qu

v, qu v c th kin hng bo him c tr tin. Trong rt
nhiu trng hp, ta thng ng v pha ca bnh nhn v bt
hng bo him phi tr cho cuc cha tr ca bnh nhn