UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA:

Odrivi razvoj i okolinji inenjering
Tema rada: Projektni zadatak buke u okolini ceste

Predmetni
Prof. Dr. Osman Lindov
nastavnik:
Asistent:
Student: MA. Ass. Adnan
Imamovi Lejla Omerhodi
Broj indeksa: 691/6964
Usmjerenje: Cestovni saobraaj
Godina studija: I godina II ciklus
Rezultat rada:

Datum: 17.01.2017

SADRAJ:

1. UVOD.................................................................................................................. 3
2. OSNOVNI PODACI............................................................................................... 4
3. PREGLEDNA KARTA............................................................................................. 5
4. TEHNIKI IZVJETAJ............................................................................................ 6
5. ZAKONSKI OKVIR ZA BUKU................................................................................. 7
6. OPIS KORITENIH METODA............................................................................... 14
6.1 R.L.S.90....................................................................................................... 14
6.2 EMPIRIJSKI MODELI...................................................................................... 16
6.2.1 Varijacije buke u funkciji od strukture saobraaja.................................16
6.2.2 Varijacije buke u funkciji udaljenosti od izvora......................................17
6.2.3. Varijacije buke u funkciji od brzine vozila.............................................17
6.2.4. Varijacije ekvivalenta buke u funkciji od nagiba ceste i podloge ceste 17
7. METODOLOGIJA MJERENJA I PRORAUNA NIVOA BUKE OD CESTOVNOG
SAOBRAAJA......................................................................................................... 19
8. IZMJERENE I MODELIRANE VRIJEDNOSTI BUKE OD CESTOVNOG SAOBRAAJA. 20
9. PREGLED IZLOENOSTI OBJEKATA I STANOVNITVA BUCI CESTOVNOG
SAOBRAAJA......................................................................................................... 27
10. MJERE SMANJENJA ZAGAENJA BUKOM OD CESTOVNOG SAOBRAAJA..........28
11. LITERATURA :.................................................................................................. 32
12. POPIS TABELA................................................................................................. 33

1. UVOD

U ovom projektnom zadatku sam imala zadatak istraiti i izmjeriti buku na odreenoj lokaciji.
Lokacija koja je izabrana je radi utvrivanja buke na dionici Safeta Hadia ( ulica) u

2
Sarajevu , te zbog zahtjeva odreenog stanovnitva koji se nalaze u blizini te dionice je
izvreno mjerenje buke prouzrokovane saobraajem.

Cilj istraivanja je doi do rezultata koji e pokazati koji je nivo buke i da li buka na
odreenoj dionici prelazi dozvoljene granice. Ovaj bi rad trebao doprinijeti odgovoru na
pitanje jesu li dosadanja operativna reduciranja buke sa sigurnosne strane prihvatljiva. Svrha
ovoga rada su mjerenja provedena na podruju ulice Safeta HAdia. Mjerenje buke se vrilo
sa instrumentom Modular Precision Sound Analyzer Type 2260 Investigator (Brel & Kjr).

Mjerenje nivoa buke je izvreno za dionicu ulice Safeta Hadi-a u gradu Sarajevu u duini
od 1400 (m), u intervalima mjerenja od po 15 minuta na visini od 1,2 (m) od povrine terena,
na ivici kolovoza, na udaljenosti od 30 (m) od ivice kolovoza i na fasadama karakteristinih
objekata. Za mjerenje ekvivalentnog nivoa buke koriten je mjerni ureaj proizviaa
Bruel&Kjaer tip 2260 investigator. Rezultati mjerenja su prikazani u decibelima (dB), na
osnovu mjerenja ekvivalentnog nivoa buke (Leq).

U prvom dijelu rada e biti predstavljen zakonski okvir, te daljem tekstu rada e biti opisano
koritenje modela prilikom izrauna buke, kao i metodologija i prorauni. Nakon toga biti e
predstavljen pregled izloenosti objekata i stanovnitva u okolini dionice ceste, kao i potrebne
mjere za smanjenja buke.

2. OSNOVNI PODACI

Odgovorni projektan je diplomirani inenjer saobraaja Imamovi Lejla.

3
3. PREGLEDNA KARTA

4
Na slici je prikazana pregledna karta dionice u postojeem stanju.

Na slj.slici je prikazana pregledna karta dionice u buduem stanju.

4. TEHNIKI IZVJETAJ

5
Mjerenje nivoa buke je izvreno za dionicu ulice Safeta Hadi-a u gradu Sarajevu u duini
od 1400 (m), u intervalima mjerenja od po 15 minuta na visini od 1,2 (m) od povrine terena,
na ivici kolovoza, na udaljenosti od 30 (m) od ivice kolovoza i na fasadama karakteristinih
objekata. Za mjerenje ekvivalentnog nivoa buke koriten je mjerni ureaj proizviaa
Bruel&Kjaer tip 2260 investigator. Rezultati mjerenja su prikazani u decibelima (dB), na
osnovu mjerenja ekvivalentnog nivoa buke (Leq).

Mjerenje buke instrumentom je izvreno na 2 lokacija dionice ceste (na svakih 1000 (m)
dionice na ivici kolovoza i na 30 (m) od ivice te na karakteristinim objektima) u relevantnim
danima za mjerenje (ponedjeljak, srijeda i subota) u trajanju od 15 (min) u toku predvienih
termina za mjerenje buke (dan: 07-19 h, vee: 19-22 h i no: 22-07 h).

Modeliranje vrijednosti nivoa buke za postojee i budue stanje izvreno je pomou modela
R.L.S. 90.

U prvom dijelu rada e biti predstavljen zakonski okvir, te daljem tekstu rada e biti opisano
koritenje modela prilikom izrauna buke, kao i metodologija i prorauni. Nakon toga biti e
predstavljen pregled izloenosti objekata i stanovnitva u okolini dionice ceste, kao i potrebne
mjere za smanjenja buke.

Za modeliranje buke postojeeg stanja i budueg stanja za 10 godina bili su neophodni podaci
o saobraajnom optereenju, strukturi i veliini saobraajnog toka, pa je u tu svrhu izvreno
brojanje saobraaja na lokacijama na kojima se vrilo mjerenje buke instrumentom i na
karakteristinim raskrsnicama.

Zbog zahtjeva odreenog stanovnitva koji se nalaze u blizini te dionice je izvreno mjerenje
buke prouzrokovane saobraajem.

Povrina kolovoza je ravna povrina, vozila se kreu jednolikom brzinom, ceste su bez
nagiba, uticaj barijera je zanemaren, povoljni meteoroloki uslovi (bez padavina, jakog
vjetra).
Danas kada veliku panju posveujemo zatiti okolia i ekologiji, jedan od glavnih negativnih
elemenata prisutnih u svakom dijelu ovjekova okolia pa tako i u saobraaju jeste buka.

5. ZAKONSKI OKVIR ZA BUKU

6
Buka je, fiziki gledano, emitovana energija koja se propagira talasnim kretanjem kroz zrak
(kao i tlo). Buka se smatra jednim od glavnih uzroka smanjenja kvaliteta ivota. U urbanim
sredinama buka cestovnog saobraaja ima znaajnu ulogu u zagaivanju okolia i ozbiljan je
okolinski problem. Javlja se kao posljedica rada motora automobila te meudjelovanja
pneumatika vozila i povrine ceste kao i prolaska vozila kroz zrak. Utie na psihiko, fiziko i
socijalno stanje ovjeka. Uinci buke su komplikovani i meusobno prepleteni, zavise prije
svega od jaine nivoa buke, kojoj su ljudi izloeni. Posljedice su problemi kod spavanja, vea
razdraljivost, smetnje u relaksaciji, problemi u komunikaciji, nezadovoljstvo ivotnim
uslovima i dr. U tabeli 1. prikazani su uticaji nivoa buke na ljudski organizam.

Nivo buke dB(a) Uticaj na ovjeka ako je due vremena izloen buci

Ometane su ljudske sposobnosti:

smanjenje koncentracije na radu

30 - 60 problemi kod komunikacije

ometanje sna

promjene kod ponaanja ljudi (agresivnost, socijalni konflikti)

60 Stresne reakcije, koje su povezane s fiziolokim reakcijama

85 Stresne reakcije, koje su povezane s fiziolokim reakcijama

Tabela . Uticaj nivoa buke na ljudski organizam

Prema dokumentima Evropske unije, koje se odnose na zagaenje bukom, donesene su

odgovarajue direktive koje pojaavaju zajedniki rad razliitih zemalja lanica EU prema
smanjenju i prevenciji buke. Prvi korak je kartografsko odreivanje izloenosti buci zatim
informisanje javnosti o buci u okruenju te usvajanje planova i akcija bazirane na rezultatima
kartografskog odreivanja buke u namjeri da sprijee i smanje buku u okruenju. Postoje dva
naina odreivanja nivoa buke od cestovnog saobraaj: mjerenje na terenu odgovarajuim
instrumentima i modeliranje vrijednosti buke.

Za izradu projekta koritena je sljedea zakonska regulativa:

Zakon o zatiti od buke Federacije Bosne i Hercegovine (Slubene novine FBiH 110-12)

7
 Smjernice 2002/49 Europskog parlamenta i Vijea za ocjenjivanja i upravljanja bukom.

Sastavni dio Zakona o zatiti od buke FBIH su tabele doputenog nivoa buke:
Tabela 1. Doputeni nivo buke od vanjskih izvora u prostorijama prema namjeni.
Tabela 2. Doputeni nivo vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke.
Tabela 3. Buka u radnim prostorima od vanjskih izvora.
Tabela 4. Korekcija nivoa izmjerene buke prije poreenja sa dozvoljenim nivoom u
tabelama 1., 2. i 3.

8
 Tabela 1. Dozvoljeni nivo buke od vanjskih izvora u prostorijama prema namjeni

Tabela 2. Dozvoljeni nivo vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke

9
 Tabela 3. Buka u radnim prostorima od vanjskih izvora

Tabela 4. Korekcija nivoa izmjerene buke prije uporeivanja sa dozvoljenim nivoima u tabelama 1., 2.
i 3.

Prema Zakon o zatiti od buke" FBIH dan je period od 6,00 -22,00 h, a no od 22,00-6,00 h.
Kako buka opada od izvora buke, urbanistikim planiranjem (ukljuujui i mjere za redukciju
buke) se prostor gdje je buka izmeu 55 i 70 dB(A) planira za industrijsku namjenu, a
podruje ispod 55 dB(A) za stanovanje. Prema preporukama EU u dokumentu Directive
2002/49 / EC of the European Parliament and oft he Council of 25 june 2002, relating to the
assesment and management of enviromental noise navedeno je da za none vrijednosti buke
je potrebno uzimati vrijednosti od 2300 0700 h. U ovom radu u izraunu i graninim
vrijednostima za nivo buke u nonim satima uzimato je da je no u periodu od 2200 0700 h.

10
 lan 5 .
(Mjere zatite od buke)

Zatita od buke ostvaruje se:

- spreavanjem nastajanja buke;

- kontrolom namjene prostora i prostornim rasporedom stvarnih i potencijalnih izvora buke u

odnosu na prostore osjetljive na buku, to mora biti ukljueno prije odreivanja i odobravanja
novih namjena u prostoru i objektima svih namjena gdje borave ljudi;

- smanjenjem broja izvora buke;

- propisanom zvunom izolacijom u skladu sa namjenom prostora kod novih objekata;

- praenjem, kontrolom i biljeenjem nivoa buke;

- zabranom rada za sve namjene, odnosno izvore buke koji izazivaju buku iznad graninih
vrijednosti;

- otklanjanjem ili ograniavanjem buke na dozvoljeni nivo;

- ograniavanjem rada izvora buke tokom noi i u neradne dane;

- izradom karata buke postojeih izvora buke i monitoringom;

- izradom karata buke na osnovu modela za sve planirane promjene u prostoru koje mogu
ugroziti, odnosno poveati nivo buke u ugroenim prostorima prema odredbama ovog zakona
i - uklanjanjem ili promjenom namjene objekata.

lan 6.
(Osiguravanje zatite od buke)

Zatitu od buke osiguravaju nadleni organi Federacije Bosne i Hercegovine (udaljnjem

tekstu: Federacija BiH), kantona, gradova i opina.

Zatitu od buke osiguravaju i vlasnici izvora zvuka.

11
 lan 7.
(Vrijeme provoenja mjera zatite od buke)

Zatita od buke provodi se cjelodnevno - danju i nou. U smislu ovog zakona dan traje od 06
do 22 sata a no od 22 do 06 sati.

lan 9.
(Grafiki prikaz nivoa buke)

U prostornom planu, urbanistikom planu i provedbenom (regulacionom) planu odreuju se

predvieni nivoi buke na kartama odgovarajueg mjerila kao i ugroene zone sa planovima
zatite, mjerama i rokovima.

Kod visokih stambenih ili drugih objektata uz obavezni trodimenzionalni prikaz (3D) modela
terena i objekata potreban je i prikaz vertikalnog rasprostiranja buke. Predvieni nivo buke ne
smije prei najvii dozvoljeni nivo buke.

lan 13.

(Buka sa saobraajnica i drugih izvora)

Zatita od buke koja nastaje na svim vrstama postojee saobraajne infrastrukture uskladit e
se sa dozvoljenim nivoom buke utvrene ovim zakonom reguliranjem saobraaja,
vremenskim ogranienjem, zabranom koritenja bunih saobraajnih sredstava,
rekonstrukcijom saobraajnica ili pruga, izradom zvunih barijera uz poboljanje zvune
izolacije prozora, fasada i dr.

Rok za usklaivanje zatite od buke sa dozvoljenim nivoom buke propisane ovim zakonom je
10 godina od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Ukoliko nivo buke prelazi dozvoljeni nivo za vie od 5 dBA vlasniku izvora buke nalae se
poduzimanje hitnih mjera prije tog roka, a ne due od tri godine.

Za provoenje aktivnosti usklaivanja s dozvoljenim nivoom buke iz stava 1. ovoga lana

odgovorne su federalne i kantonalne institucije nadlene za upravljanje saobraajnom
infrastrukturom i za reguliranje saobraaja.

12
 lan 14.

Rok za usklaivanje dozvoljenog nivoa buke sa saobraajnica izgraenih do 2003. godine a

koje su u nadlenosti Federacije BiH je pet godina od dana stupanja na snagu ovog zakona. Za
saobraajnice izgraene nakon 2003. godine a koje nisu izvedene u skladu sa ovim zakonom
rok za usklaivane je tri godine od dana stupanja na snagu ovog zakona.

lan 21.
(Ovlatenje za mjerenje buke)

Mjerenje buke vri pravno lice ovlateno za obavljanje te djelatnosti, a ima u stalnom radnom
odnosu specijalistu za mjerenje buke i opremu koja odgovara preporukama IEC 651 i 804
Type 1. i EN 60804 mjera zvuka sa integriranjem i usrednjavanjem.

lan 25.
(Vrednovanje nivoa buke)

Karakteristina veliina koja se mjeri i na osnovu koje se vri ocjena buke prema odredbama
ovog zakona je ekvivalentni nivo buke u dB (A) (LAeq,T) i nivo buke L koji se pojavljuje 1%
vremena mjerenja u dB(A)kao i LAmax. Mjerenje i vrednovanje nivoa buke vri se prema
meunarodnim standardima ISO 1996/1, 1996/2 i 1996/3, BAS ISO 9612 i BAS EN 60804.

lan 26.

Zvune izolacije razdjelnih zidova i stropova, kao i konstrukcija od zvuka udara propisane su
standardom JUS.U.J6.201 i primjenjivat e se do donoenja tehnikih uputstava za najbolje
raspoloive tehnike za ovu oblast. Mjerenje se vri prema grupi standarda BAS ISO 140 i to
za mjerenje zvune izolacije u zgradama i graevinskim elementima, za laboratorijska i
terenska mjerenja, te mjerenja za svaki specifini sluaj.

13
6. OPIS KORITENIH METODA

6.1 R.L.S.90

R.L.S.90 opisuje tehnike standarde i procedure koje se trebaju primjenjivati za mjerenja

koritena u predvianju i smanjenju saobraajne buke. Metoda uzima u obzir rasprostiranje
buke u zavisnosti od tla, refleksiju i zatitne efekte, prisutnost prekida saobraajnog toka,
nagib puta i vrstu kolovoznog zastora. Postoje 2 procesa za izraunavanje buke. Prvi se
odnosi na sljedee uslove: dug i prav put sa glatkim asfaltom,maksimalne brzine 100 (km/h),
mjerna taka 25 (m) od centra puta i na visini 4 (m) od tla i slobodno irenje. Drugi proces
vai za sve ostale sluajeve, odnosno proces u kojem se uzimaju u obzir i korekcioni faktori s
obzirom na brzinu, i vrstu kolovoznog zastora.

Prosjean nivo emisije Lm,AND, kada se uzimaju u obzir korekcioni faktori (drugi proces
modela) se izraunava pomou sljedeeg izraza:

Lm , AND Lm 25 , basic C speed C roadsurface C gradient C ref ( dB( A )

gdje je:

Lm 25 , basic
= standardni odreeni nivo buke u kojem su navedeni uslovi isti

Lm 25 , basic 37.3 10 log M 1 0.082 p

M
- prosjean tok vozila;

P - postotak vozila koja prelaze 3, 5 t;

C speed
korekcioni faktor u zavisnosti od brzine izraunava se:

C speed Lcar - 37.3 10log10 100 ( 10 0 ,1C - 1 ) p ( 100 8.23 p )

Lcar 27.8 10 log10 1 ( 0 ,02 Vcar )3
- za putnike automobile

14
Ltruck 23.1 12.5 log(Vtruck )
- za kamione

C = Ltruck - Lcar
- razlika vrijednosti buke izmeu kamiona i putnikih automobila

V car
- brzina automobila (min 30 km/h; max 130 km/h);

V truck
- brzina kamiona (min 30 km/h; max 80 km/h);

C roadsurface
- korekcioni faktor u zavisnosti od vrste kolovoznog zastora;

C gradient
- korekcioni faktor u zavisnosti od nagiba puta, jednak 0 dB za nagibe manje od 5% i

0 ,6 g 3
za nagibe vee od 5%, gdje je g=nagib puta

C ref
- korekcioni faktor u zavisnosti od viestrukog odbijanja zvunih talasa,predstavljen kao

C ref
jednakost: = 4 (visina prepreke)/(udaljenost izmeu prepreke i prijemnika)

C ref
- <3,2 dB za uopteno tvrde povrine;

C ref
- = 2(visina prepreke)/(udaljenost izmeu prepreke i prijemnika)

C ref
- <1,6 dB za upijajuu povrinu;

Ovaj model za izraunavanje generalno daje vee vrijednosti uporeene sa stvarnim

vrijednostima (kreiran je za predvieni (procijenjeni) odnos podataka iz okolia).

Podruje primjene: Bez ogranienja

Godina izrade modela: 1981.,1990.,Njemaka

Ulazni podaci:

15
Standardni nivo Lm (25,basic)

C speed
Korekcioni faktor u zavisnosti od brzine

C roadsurface
Korekcioni faktor u zavisnosti od vrste kolovoza

C gradient
Korekcioni faktor u zavisnosti od nagiba puta

C ref
Korekcioni faktor u zavisnosti od viestrukog odbijanja zvunih talasa

Izlazni podaci: Prosjean emisioni nivo (dB) Lm,AND

6.2 EMPIRIJSKI MODELI

Empirijski modeli su izvedeni iz statistikih analiza i eksperimentalnih podataka. Matematske

veze koritene za proraun nivoa buke jesu sljededi:

Leq K f1 (Q ) f 2 ( p ) f 3 (v) f 4 (d ) L

gdje je:

K - konstanta

Q - satni protok vozila (u nekim sluajevima protok lahkih vozila Ql je odvojen od protoka

tekih voziva Qp)

p - postotak tekih vozila

v - brzina vozila

d - ualjenost izvora

L - konstante relevantne tipologiji plonika, nagibu ceste, saobraajnim svijetlima.

6.2.1 Varijacije buke u funkciji od strukture saobraaja

16
Veliki uticaj na stanje buke imaju teka vozila. Tako pri ueu teretnih
vozila do 10% poveava se nivo buke za 2,5 dB, pri ueu od 20 % za 4
dB, pri ueu od 30 % za 5 dB. Prema tome buku koja se uje u
neposrednoj blizini saobraajnica odreuju vozila koja tim putem prolaze.
Ako se broj vozila udvostrui, nivo buke e se poveavati za 3dB. Ako je
procenat tekih vozila u Qp za protok Q (voz/h) dobije se slijedei izraz:

Q p
Qp
100

Protok lahkih vozila Ql se rauna prema izrazu:

100 p
Ql
100

6.2.2 Varijacije buke u funkciji udaljenosti od izvora

Kada se udaljenost d primaoca dvostruko povea od izvora buke, ekvivalentni nivo se

smanji za 3 dB(A). Ovo se odnosi na cilindrino zvuo polje, a moe se primjeniti i na sferne
izvore.

6.2.3 Varijacije buke u funkciji od brzine vozila

Za brzine manje od 60 km/h, sonorni nivo snage priozveden od strane vozila priblino je
konstantan i zbog toga ekvivalentni nivo opada za 3 dB za svako dvostruko pveavanje
brzine. Za brzine vee od 60 km/h, sonorna snaga se poveava za tri ili etiri puta vrijednost
brzine, zbog toga ekvivalentni nivo Leq raste sa brzinom tj.poraste za 6 do 9 dB za svako
dvostruko poveavanje brzine.

6.2.4 Varijacije ekvivalenta buke u funkciji od nagiba ceste i podloge ceste

17
Nagib ceste odreuje varijaciju sonorne energije koju vozila proizvode, posebno, sonornu
energiju koju proizvode teka vozila. U normalnim uslovima saobraaja gdje se nagib ceste
kree od 1 do 6%, ekvivalentni nivo se kree oko 4 dB. U razmatranje treba uzeti
aerodinamine efekte koji se deavaju u trenutku kontakta toka i povrine ceste. Ako je
habajui sloj podloge gladak, zrak koji se komprimira u lijebovima guma u trenutku kontakta
toak asfalt, stvara detonaciju, i proizvodi se buka.

to su manje detonacije, vei je nivo energije koji se proizvodi pri veim frekvencijama. Ako
je asfalt hrapav (istroeni asfalt), opisani fenomen je manje uoljiv i zbog toga je i buka koja
nastaje manja. Ovaj fenomen zapravo je mnogo kompleksniji.

Prilikom kotrljanja toka po asfaltu pojavljuju se i drugi faktori, kao to su vibracija cijelog
toka, deformacija lijebova na gumi itd.

Postoje brojne studije o ovom fenomenu, ali je zakljuak isti: vozila koja saobraaju po
podlozi od ulijebljenog betona ili bitumenoznoj podlozi proizvode nivo buke za 3 dB(A) vei
od vozila koja saobraaju po glatkom i dobro ouvanom betonu ili dobro ouvanom asfaltu.
Postoje tipovi podloge (tzv. apsorbenti zvuka) koji proizvode za 2 do 3 dB(A) manje buke od
asfalta u dobrom stanju, zbog njihovog svojstva da apsorbuju zvuk svojom povrinom.

L - konstante relevantne tipologiji plonika, nagibu ceste, saobraajnim svijetlima, itd

L1 = + 3 dB za beton

+ 5 dB za neravan asfalt

+ 10 dB za vlaan asfalt

L2 = - 4 dB za puteve koji nisu autoputevi

- 7 dB za gradske ulice1

1 Transport i okoli - Prof.dr Osman Lindov, UNIVERZITET U SARAJEVU,FAKULTET ZA SOBRAAJ

I KOMUNIKACIJE, Sarajevo 2011.

18
7. METODOLOGIJA MJERENJA I PRORAUNA NIVOA BUKE OD
CESTOVNOG SAOBRAAJA

Mjerenje nivoa buke je izvreno za dionicu ulice Safeta Hadi-a u gradu Sarajevu u duini
od 1400 (m), u intervalima mjerenja od po 15 minuta na visini od 1,2 (m) od povrine terena,
na ivici kolovoza, na udaljenosti od 30 (m) od ivice kolovoza i na fasadama karakteristinih
objekata. Za mjerenje ekvivalentnog nivoa buke koriten je mjerni ureaj proizviaa
Bruel&Kjaer tip 2260 investigator. Rezultati mjerenja su prikazani u decibelima (dB), na
osnovu mjerenja ekvivalentnog nivoa buke (Leq).

Mjerenje buke instrumentom je izvreno na 29 lokacija dionice ceste (na svakih 1000 (m)
dionice na ivici kolovoza i na 30 (m) od ivice te na karakteristinim objektima) u relevantnim
danima za mjerenje (ponedjeljak, srijeda i subota) u trajanju od 15 (min) u toku predvienih
termina za mjerenje buke (dan: 07-19 h, vee: 19-22 h i no: 22-07 h).

Modeliranje vrijednosti nivoa buke za postojee i budue stanje izvreno je pomou modela
R.L.S. 90. Prezentirani model buke R.L.S. 90 se pokazao da daje najbolje rezultate u smislu
prihvatljivosti modela evropskim standardima kao i da najbolje oslikava stanje buke prema

19
mjerenim vrijednostima buke na instrumentu, te se isti mogao iskoristiti za prognozirane
vrijednosti buke budueg stanje za 10 godina.

Navedeni model je pokazao da od izmjerenih vrijednosti u dnevnim uslovima stanja

saobraajnice i protoku na postojeem stanju daje modelirane vrijednosti koje ne odstupaju
vie od 1 %, od stvarne izmjerene vrijednosti. Ovakav nain prihvatljivosti ovog modela
buke, sa aspekta dobrih rezultata i sa aspekta prihvatljivosti za postojee stanje dao je i
mogunost primjenjivosti modela za budue stanje (za 10 godina).

Za modeliranje buke postojeeg stanja i budueg stanja za 10 godina bili su neophodni podaci
o saobraajnom optereenju, strukturi i veliini saobraajnog toka, pa je u tu svrhu izvreno
brojanje saobraaja na lokacijama na kojima se vrilo mjerenje buke instrumentom i na
karakteristinim raskrsnicama.

Radi pojednostavljenja postupka modeliranja prihvaene su sljedee pretpostavke: Povrina

kolovoza je ravna povrina, vozila se kreu jednolikom brzinom, ceste su bez nagiba, uticaj
barijera je zanemaren, povoljni meteoroloki uslovi (bez padavina, jakog vjetra).

8. IZMJERENE I MODELIRANE VRIJEDNOSTI BUKE OD

CESTOVNOG SAOBRAAJA

Tabela 5. prikazuje vrijednosti izmjerenog nivoa buke (aparat za mjerenje buke B&K) i
modelirane vrijednosti nivoa buke primjenom R.L.S. 90 modela u predvienim danima
istraivanja (ponedjeljak, srijeda i subota).

Pri izraunu modeliranih vrijednosti nivoa buke za postojee stanje uz saobraajnicu za R.L.S.
90 model koriten je izraz:

Lm 25 , basic 37.3 10 log M 1 0.082 p

Mjerenje buke instrumentom je izvreno na 29 lokacija - dionice ceste (na svakih 1000 (m)
dionice i na karakteristinim objektima) u relevantnim danima za mjerenje (ponedjeljak,
srijeda i subota) u trajanju od 15 (min) u toku predvienih termina za mjerenje buke (dan,
vee i no).

20
 PONEDJELJAK / MONDAY
Leq (dB) Leq (dB)
VRIJEDNOSTI NIVOA BUKE NA VRIJEDNOSTI NIVOA BUKE PREMA MODELU
OSNOVU MJERENJA (R.L.S. 90)
/ NOISE LEVEL ACCORDING TO / NOISE LEVEL ACCORDING TO MODEL (R.L.S. 90)
MEASUREMENTS Q1h=1522(veh/ Q1hev=566
Secti h) /Q1hni=113(veh/h)
on Q2h=1083(veh/ Q2hev=478 /
h) Q2hni=95(veh/h)
Q3h=1252(veh/ Q3hev=572
h) /Q3hni=114(veh/h)
p1 =3,2 % p1ev =10,5 / p1ni = 3,1 %
p2 =3,6 % p2ev =1 / p2ni =0 %
p3 =2,8 % p3ev =2 / p3ni =1 %
07:00-12:00 / 20:00-22:00 / 07:00-12:00 / 20:00-22:00 / 22:00-
13:00-19:00 22:00- 13:00-19:00
Lday Levening / Lday Levening / Lnight
Lnight
0+0 76,6 / 75,6 66,7 72,1 67,5 / 60,0
00
0+0 72,6 / 72,2 65,7 72,1 67,5 / 60,0
50
0+1 72,6 / 72,2 65,0 72,1 67,5 / 60,0
00
0+1 73,0 / 72,2 66,0 72,1 67,5 / 60,0
50
0+2 71,7 / 70,9 66,7 72,1 67,5 / 60,0
00
Q1h; p1

0+2 71,7 / 70,9 65,0 72,1 67,5 / 60,0

50
0+3 71,9 / 72,4 66,2 72,1 67,5 / 60,0
00
0+3 65,5 / 66,0 61,2 67,6 64,4 / 58,2
50
0+4 68,2 / 68,0 62,0 67,6 64,4 / 58,2
00
0+4 68,2 / 68,0 62,0 67,6 64,4 / 58,2
50
0+5 65,5 / 65,6 60,6 67,6 64,4 / 58,2
00
0+5 68,0 / 68,3 63,4 67,6 64,4 / 58,2
50
0+6 67,7 / 67,3 62,9 67,6 64,4 / 58,2
00
0+6 67,7 / 67,4 61,4 67,6 64,4 / 58,2
Q2h; p2

50
0+7 70,0 / 68,4 60,4 67,6 64,4 / 58,2
00
0+7 68,8 / 67,4 60,0 67,6 64,4 / 58,2
50
0+8 68,8 / 67,3 60,2 67,6 64,4 / 58,2
00
0+8 71,3 / 71,2 64,9 67,6 64,4 / 58,2
50
0+9 70,6 / 70,3 64,6 67,6 64,4 / 58,2
00
0+9 70,3 / 70,1 64,4 67,6 64,4 / 58,2
50
1+0 71,0 / 71,1 64,9 67,6 64,4 / 58,2
00
1+0 67,2 / 66,9 63,4 65,2 63,5 / 57,4
50 21
1+1 65,6 / 65,8 62,2 65,2 63,5 / 57,4
Q3h; p3

00
1+1 66,2 / 66,7 63,3 65,2 63,5 / 57,4
 Tabela 5. Vrijednosti izmjerenog nivoa buke sa vrijednostima nivoa postojeeg stanja prema modelu
R.L.S. 90.

U tabeli 6. prikazane su vrijednosti buke budueg stanja (za 10 godina) prema modelu R.L.S.
90.

22
 PONEDJELJAK / MONDAY
Leq (dB)
VRIJEDNOSTI NIVOA BUKE PREMA MODELU (R.L.S. 90)
/ NOISE LEVEL ACCORDING TO MODEL (R.L.S. 90)
Q1h=1522(veh/h) Q1hev=566
Q2h=1083(veh/h) /Q1hni=113(veh/h)
Secti
Q3h=1252(veh/h) Q2hev=478 /
on
p1 =3,2 % Q2hni=95(veh/h)
p2 =3,6 % Q3hev=572
p3 =2,8 % /Q3hni=114(veh/h)
p1ev =10,5 / p1ni = 3,1 %
p2ev =1 / p2ni =0 %
p3ev =2 / p3ni =1 %
07:00-12:00 / 13:00-19:00 20:00-22:00 / 22:00-
Lday Levening / Lnight
0+0 67,6 62,5 / 57,6
00
0+0 67,6 62,5 / 57,6
50
0+1 67,6 62,5 / 57,6
00
0+1 67,6 62,5 / 57,6
50
0+2 67,6 62,5 / 57,6
00
Q1h; p1

0+2 67,6 62,5 / 57,6

50
0+3 67,6 62,5 / 57,6
00
0+3 63,1 59,4 / 53,2
50
0+4 63,1 59,4 / 53,2
00
0+4 63,1 59,4 / 53,2
50
0+5 63,1 59,4 / 53,2
00
0+5 63,1 59,4 / 53,2
50
0+6 63,1 59,4 / 53,2
00
0+6 63,1 59,4 / 53,2
Q2h; p2

50
0+7 63,1 59,4 / 53,2
00
0+7 63,1 59,4 / 53,2
50
0+8 63,1 59,4 / 53,2
00
0+8 61,7 57,5 / 51,4
50
0+9 61,7 57,5 / 51,4
00
0+9 61,7 57,5 / 51,4
50
1+0 61,7 57,5 / 51,4
00
1+0 61,7 57,5 / 51,4
50
1+1 61,7 57,5 / 51,4
Q3h; p3

00
1+1 61,723 57,5 / 51,4
50
1+2 61,7 57,5 / 51,4
00
1+2
 Tabela 6. Vrijednosti nivoa buke budueg stanja za 10 godina prema modelu R.L.S.

Pri izraunu modeliranih vrijednosti nivoa buke za stanje nakon 10 godina od izgradnje
saobraajnice za R.L.S. 90 model koriten je izraz:

Lm , AND Lm 25 , basic C speed C roadsurface C gradient C ref ( dB( A )

Pri izraunavanju pojedinih nivoa buke za predvieni period uzimala se procjena rasta
motorizacije za naredni period, odnosno satnih protoka du saobraajnice i promjene stanja
kolovoza. Prema relevantnim prognozama oekivani rast saobraaja za 10 godina u odnosu na
postojei saobraaj iznosi 30%. Sa navedenim parametrima poveanja protoka kao i sa
ueem tekih teretnih vozila izraunate su modelirane vrijednosti buke du saobraajnice za
budui stanje (za 10 godina).

Prema rezultatima prezentiranim u tabeli 6. moe se konstatovati, da stanje buke za 10 godina

e biti smanjeno u odnosu na postojee stanje i kree se do maksimalne vrijednosti uz
saobraajnicu (na 25 metara od ivice kolovoza) 67,6 dBA u dnevnim uslovima vonje dok u
nonim satima prema modelu vrijednost buke iznosi oko 57,6 (dBA) (maksimalna
vrijednost).

24
9. PREGLED IZLOENOSTI OBJEKATA I STANOVNITVA BUCI
CESTOVNOG SAOBRAAJA

Na sljedeoj slici vidimo da su objekti izloeni buci koja nastaje od cestovnog saobraaja.

Za promatrano podruje provedena je analiza nivoa buke stambenih objekata odnosno vreno
je mjerenje buke na fasadama karakteristinih objekata na osnovu kojih je dobijeno niz
parametara koji slue za ocjenu izloenosti stanovnitva. Izloenost stanovnitva, odnosno
karakteristinih objekata, buci u postojeem i buduem stanju.

Analizirani dani u toku sedmice / Analysed days in Pozicija i

udaljenos
week tu
odnosu
Broj Broj stanov.
Vrsta objekta na ivicu Broj doma.
spratova / Number
/ Object type kolovoza / Number of
/ Number of
/ Position households
Radni dani / Work day Vikend / Weekend of floors population
and
dinstance
of road
border
Modelirana
Izmjerena vrijednost (R.L.S. Izmjerena Modelirana vrijednost
vrijednost 90) vrijednost (R.L.S. 90)
/ Noise level / Noise level / Noise level / Noise level
according to according to according to according to model
measurements model (R.L.S. measurements (R.L.S. 90)
90)
07:00 - 20:00 - 07:00 - 20:00 - 07:00 - 20:00 - 07:00 - 20:00 - 22:00 /
12:00 / 22:00 / 12:00 / 22:00 / 12:00 / 22:00 / 12:00 / 22:00 -
13:00 - 22:00 - 13:00 - 22:00 - 13:00 - 22:00 - 13:00 -
19:00 19:00 19:00 19:00
Lday Levening/ Lday Levening/ Lday Levening/ Lday Levening/Lnight
Lnight Lnight Lnight

25
 RESIDENTIAL
RIGHT, 5 m 3 2 3
RESIDENTIAL
RIGHT, 6 m 2 2 2
RESIDENTIAL
72,9 / 68,9 / 72,9 / RIGHT, 10m 2 1 2
69,7 72,6 69,7 72,6 68,9 / 59,8 RESIDENTIAL
RIGHT, 12m 4 2 4
72,6 59,8 72,6 RESIDENTIAL
RIGHT, 20m 2 1 2
RESIDENTIAL
RIGHT, 25m 2 1 2
RESIDENTIAL

Tabela 7. Pregled ugroenih objekata i stanovnika od buke iz saobraaja u neposrednoj blizini

saobraajnice (komparativni prikaz vrijednosti izmjerenog nivoa buke i nivoa buke nultog stanja
prema modelu R.L.S. 90)

10. MJERE SMANJENJA ZAGAENJA BUKOM OD CESTOVNOG

SAOBRAAJA

Pet je osnovnih grupa mjera za smanjenje nivoa buke od saobraaja:

1. smanjenje buke na izvoru,

2. saobraajno tehnike mjere za smanjenje buke,
3. smanjenje rasprostiranja buke,
4. zatita od buke na mjestu imisije,
5. ekonomske mjere i regulativa.
Prva grupa predstavlja primarne mjere, dok su druge sekundarne mjere zatite od buke

Smanjenje buke na izvoru

Mjere za smanjenje buke na vozilu (usisni sistem, izduvni sistem, gazei sloj gume, sistem za
hlaenje i dr.) su mjere koje proizvoai motornih vozila sukladno odgovarajuim propisima i
donesenim pravilnicima na nivou EU poduzimaju prilikom proizvodnje vozila. Kako nemamo
domau proizvodnju cestovnih vozila to je neophodno da se buka koju proizvodi odreeni
agregati, odnosno cjelokupno vozilo proizvodi, neophodno je kontrolisati u okviru tehnikih
stanica gdje se vri ispitivanje emisije buke od pojedinanog vozila i adekvatnim propisima
sakcionisala vozila koja emituju veu buku od dozvoljene.

Saobraajno tehnike mjere za smanjenje buke

Pod saobraajno tehnikim mjerama zatite od buke podrazumijevaju se izmeu ostalog i

regulativne saobraajne mjere ogranienja i zabrane odvijanja saobraaja. Ovdje se
prvenstveno misli na izmjene u reimu odvijanja saobraaja:

26
 smanjenjem protoka vozila du saobraajnice,

ogranienje brzine kretanja i

izmjenu strukture saobraajnog toka.

Promatra li se cestovni saobraaj, tada se povieni nivoi buke redovito pojavljuju kao
posljedica konstrukcije vozila te interakcije vozila i vozne povrine. Pri malim brzinama
kretanja vozila utjecaj konstrukcije vozila na nivo buke znaajniji je od onog koji ima
interakcija vozila i vozne povrine.

Pri brzinama veim od 30 (km/h) za putnike automobile i 40 (km/h) za teretna vozila utjecaj
kotrljanja pneumatika po kolovoznoj povrini postaje znaajan, dok pri brzinama veim od 50
(km/h) postaje dominantan. Istraivanja su pokazala da u urbanim sredinama gdje su brzine
30 do 50 (km/h), buka od rada motora vozila ima vanu ulogu, dok se kod autocesta navedeni
izvor buke moe zanemariti.

Smanjenje rasprostiranja buke

Graevine za zatitu od buke: Ukoliko pravilnim planiranjem (ili ne planiranjem) poloaja

saobraajnice i okolnih prostora nije postignut zadovoljavajui nivo zatite od buke, mora se
pristupiti projektiranju i izvoenju:

hortikulturnog ureenja sadnjom rastinja du saobraajnice

nasipi za zatitu od buke (merloni)

strmi nasipi

zatitni zidovi

djelimino ili potpuno pokrivanje saobraajnice i itd.

Uz sva dobra koja donosi, izgradnja ovakvih zaslona izaziva i dopunsko optereenje
investicija, kao i nedostatke koji se odraavaju na okolinu,kao i uslove vonje na samoj
saobraajnici. Neki od nedostataka su sljedei:

monotonija vonje izmeu dvaju zidova

teko ukljuivanje objekata u okolinu

smanjenje udobnosti okolnih stanovnika usljed ogranienja vidika i sl.

27
Sadnja rastinja du saobraajnice: Ozelenjivanje kao zatita od buke je najprirodnije, a
prema tome i estetski najpovoljnije rjeenje. Osnovna pravila kojih se treba pridravati kod
stvaranja ovakvih akustikih zaslona, samostalnih ili u kombinaciji sa ostalima su sljedea:

lice zaslona okrenuto izvoru zvuka treba da bude od gustih preklopljenih zavjesa lia

otvore treba izbjegavati na cijeloj duini zasaivanja ako se zasaivanje vri u

posebnim trakama, vei efekat se postie ako irina svuda ostaje ista razdvajanje
zasada u posebne dionice treba izbjegavati

Nasipi za zatitu od buke: Nasipi takoe predstavljaju tip konstrukcije koji je najblii prirodi i
prema tome mogu se smatrati estetskim povoljnim rjeenjem. To su dugake ozelenjene
zvune brane od zemlje ili ute. Nagib pokosa nasipa na strani cestovne saobraajnice treba
biti u omjeru 2:3, dok drugu stranu nasipa treba oblikovati tako da se nasip prilagodi terenu.
irina nasipa je 1 (m).

Strmi nasipi: Strmi nasipi imaju potporne betonske, odnosno kamene konstrukcije (prostorno
reetkaste konstrukcije) koje se nasipaju humusom i ozelenjuju. Takva potporna konstrukcija
je izvedena tako da omoguava znatno strmiju izvedbu pokosa zemljanog, odnosno humusnog
nasipa. Iz tog se razloga nasipi predviaju u sluajevima kada nema dovoljno raspoloivog
prostora za pravi zemljani nasip.

Zidovi za zatitu od buke: To su dugake graevine iji presjek odgovara stojeem uskom
pravouglu. Predviaju se kada nema dovoljno raspoloivog prostora za pravi zemljani nasip
ili strmi nasip te na mostovima. Udaljenost zida za zatitu od buke od kolovoza treba biti
takva da omogui potrebnu irinu zaustavne preglednosti te odgovarajuu slobodnu irinu
saobraajnice. Takoe potrebno je predvidjeti dovoljno prostora za djelovanje slubi za
odravanje saobraajnica, zimskih slubi te za postavljanje saobraajne signalizacije. Takoe
veoma je vana i estetska izvedba zatitnog zida kao i uklapanje u krajolik ili naselje to se
postie rjeenjima projekta Da bi barijera imala zadovoljavajui efekat ona mora da sprijei
direktnu vidljivost izvora buke i prijemnika. To nije uvijek mogue, naroito u gusto
naseljenim gradovima sa viespratnicama. U takvim okolnostima mogu se koristiti zatitni

28
ekrani tuneli, poluotvorenog ili zatvorenog tipa. Na ovaj nain buka se moe smanjiti i vie
od 20dB(A). U ovom sluaju najbolje rjeenje je sadnja rastinja du saobraajnice.

Zatita od buke na mjestu imisije

Ako ne postoji mogunost primjene metoda za smanjenje buke na izvoru te metoda za

sprjeavanje njezina rasprostiranja, potrebno je primijeniti mjere zatite od buke na mjestu
imisije. Navedena mjera zatite od buke obuhvaa koritenje zvunom izolacijom te veu
panju pri projektiranju objekata. Kod primjene zvune izolacije najvie se postie
izoliranjem zidova, prozora i vrata objekata. Upotreba zvunih izolacija kao zatite od buke
uglavnom se razmatra kao posljednja varijanta zbog visoke cijene kotanja.

Ekonomske mjere i regulativa

Ekonomske mjere zatite popraene regulativom obuhvaaju naknade za vozila iji je nivo
buke vea od propisane, poticaje kojima se podupire smanjenje nivoa buke, osnivanje
fondova kojih su sredstva namijenjena provoenju mjera zatite od buke, istraivanje i razvoj.
Iako se ekonomskim mjerama moe na jednostavan nain djelovati na smanjenje nivoa buke,
one se i u razvijenim evropskim zemljama primjenjuju ogranieno.

Prema rezultatima istraivanja vrijednosti buke i modeliranih vrijednosti buke znaajnije

mjere za smanjenje buke nije potrebno poduzimati stim da je neophodno na mjestima gdje
imamo prekoraenje buke pogotovo u nonim satima poduzeti adekvatne mjere zatite.

U cilju odravanja visokog kvaliteta ivotne sredine u kojoj ovjek ivi i radi, kontrola
saobraajne buke, koja podrazumjeva poznavanje metoda za predikciju imisije buke motornih
vozila, postaje jedna od glavnih mjera koju treba preduzeti. U cilju modeliranja saobraajne
buke i izbora odgovarajuih mjera za kontrolu buke neophodno je poznavati funkcionalni
odnos izmeu emisije buke i odreenih parametara saobraaja.

29
irenje motornih vozila je dovelo do ozbiljnih problema u urbanim podrujima, ukljuujui,
meu ostalim, zagaenje bukom. Stoga, kontrola buke motornih vozila ima veliki znaaj za
odravanje okolia.

Da bi se smanjila prometne buke motornih vozila na znanstvenu osnovu, potrebno je znati

funkcionalni odnos izmeu emisije buke i mjerljivih parametara prometa i cesta.

11. LITERATURA :

1. Transport i okoli-Prof.dr Osman Lindov, UNIVERZITET U SARAJEVU,FAKULTET

ZA SOBRAAJ I KOMUNIKACIJE, Sarajevo 2011

30
12. POPIS TABELA

Tabela 1. Dozvoljeni nivo buke od vanjskih izvora u prostorijama prema namjeni...................9

Tabela 2. Dozvoljeni nivo vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke...............9
Tabela 3. Buka u radnim prostorima od vanjskih izvora..........................................................10
Tabela 4. Korekcija nivoa izmjerene buke prije uporeivanja sa dozvoljenim nivoima u
tabelama 1., 2. i 3......................................................................................................................10
Tabela 5. Vrijednosti izmjerenog nivoa buke sa vrijednostima nivoa postojeeg stanja prema
modelu R.L.S. 90......................................................................................................................23
Tabela 6. Vrijednosti nivoa buke budueg stanja za 10 godina prema modelu R.L.S.............25
Tabela 7. Pregled ugroenih objekata i stanovnika od buke iz saobraaja u neposrednoj blizini
saobraajnice (komparativni prikaz vrijednosti izmjerenog nivoa buke i nivoa buke nultog
stanja prema modelu R.L.S. 90)................................................................................................27

31