Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
ÑEÀ CÖÔNG OÂN TAÄP HOÏC KÌ I
PHAÀN VAÊN HOÏC
Caâu 1: Caùc boä phaän vaên hoïc vaø
caùc thaønh phaàn vaên hoïc cuûa neàn
vaên hoïc Vieät Nam.
- VHVN goàm hai boä phaän: VHDG vaø
VH vieát.
- VHDG ra ñôøi töø raát xa xöa vaø phaùt
trieån cho ñeán ngaøy nay, bao goàm:
+ Truyeän daân gian: thaàn thoaïi, söû thi,
truyeàn thuyeát, coå tích, truyeän cöôøi,
truyeän nguï ngoân.
+ Thô ca daân gian: tuïc ngöõ, caâu ñoá, ca
dao – daân ca, veø, truyeän thô.
+ Saân khaáu daân gian: cheøo, tuoàng,…
- VH vieát chính thöùc ra ñôøi töø khoaûng
theá kæ X ñeán nay, bao goàm:
+ VH Chöõ Haùn: ñaäm ñaø tính daân toäc,
dieãn taû hieän thöïc cuoäc soáng, taâm hoàn
veû ñeïp taøi hoa Vieät Nam.
+ VH chöõ Noâm: xuaát hieän vaøo khoaûng
theà kæ XIII, phaùt trieån nhanh choùng, coù
nhieàu taùc gia lôùn vôùi nhöõng taùc phaåm
öu tuù.
+ VH chöõ Quoác ngöõ: hình thaønh cuoái
theà kæ XIX ñaàu theá kæ XX vaø phaùt
trieån maïnh töø nhöõng naêm 20 cuûa theà
kæ XX, ngaøy caøng phaùt trieån vaø ñaït
nhieàu thaønh töïu.
 Hai doøng VHDG vaø VH vieát phaùt
trieån song song vaø luoân coù taùc ñoäng
qua laïi moät caùch saâu saéc.
Caâu 2: VHDG coù taùc ñoäng quan
troïng ñoái vôùi VH vieát. Chöùng minh
baèng daãn chöùng cuï theå.
Nguyeãn Du dieãn taû cuoäc ñaùnh ghen
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
Troïng , moät phöông thöùc löu truyeàn cuûa
boä phaän vaên hoïc naøy laø truyeàn
mieäng.
- Moãi teân goïi chæ nhaán maïnh moät ñaëc
tröng cuûa VHDG. Teân goïi VHDG laø ñeå
chæ VH ñöôïc löu truyeàn trong daân, laø
tieáng noùi cuûa ñoâng ñaûo daân chuùng
lao ñoäng trong xaõ hoäi. Vì vaäy, teân goïi
VHDG hieän nay ñöôïc söû duïng roäng raõi
nhaát.
Caâu 4: Taïi sao trong lòch söû VHVN,
doøng VHDG laïi ra ñôøi sôùm hôn doøng
VH vieát sau ñoù vaãn tieáp tuïc toàn taïi
vaø phaùt trieån cho ñeán ngaøy hoâm
nay?
Trong lòch söû VH caùc daân toäc, doøng
VHDG ra ñôøi sôùm hôn doøng vaên hoïc
vieát , ngay töø khi loaøi ngöôøi chöa coù
chöõ vieát, khi caùc loaïi hình VH ngheä
thuaät chöa ñöôïc chuyeân moân hoùa, khi
con ngöôøi chöa coù yù thöùc veà söï snaùg
taïo ngheä thuaät cuûa mình. Do ñoù VHDG
coù nhöõng ñaëc ñieåm nhaän thöùc vaø
phaûn aùnh cuoäc soáng moät caùch ñaëc
bieät. Sau khi VH vieát VN ñaõ hình thaønh
vaø phaùt trieån , VHDG vaãn toàn taïi vaø
phaùt trieån maïnh meõ bôûi noù coù nhöõng
ñaëc tröng rieâng vaø giaù trò nhieàu maët.
Hôn nöõa khi môùi ra ñôøi, VH vieát söû
duïng chöõ Haùn laø ngoân ngöõ maø
ngöôøi bình daân khoù coù theå söû duïng.
VHDG ñaùp öùng nhu caàu bieåu hieän yù
thöùc coäng ñoàng, nhu caàu sinh hoaït vaø
snaùg taïo taäp theå. Maët khaùc, noù cuõng
1
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
nham hieåm cuûa Hoaïn Thö: bí maät baét
Kieàu veà laøm hoa noâ haàu haï Thuùc
Sinh, beà ngoaøi vaãn noùi cöôøi nhö
khoâng tuy ñang thöïc thi moät quyû keá raát
aùc ñeå haønh haï caû Thuùc Sinh vaø
Thuùy Kieàu: “Beà ngoaøi thôn thôùt
noùi cöôøi
Maø trong nham hieåm gieát ngöôøi
khoâng dao”.
Caâu 3: VHDG coøn goïi laø vaên hoïc
bình daân hoaëc vaên hoïc truyeàn mieäng.
Theo anh (chò) caùch goïi naøo noùi leân
ñaëc tröng cô baûn nhaát cuûa boä phaän
vaên hoïc naøy?
- Vaên hoïc bình daân nhaán maïnh ñneá
ñoái töôïng saùng taùc , gìn giöõ, löu truyeàn
cuûa boä phaän vaên hoïc naøy laø ngöôøi
lao ñoäng bình thöôøng. Khaùi nieäm naøy
raát coù yù nghóa khi noùi veà VHDG thôøi
kì xaõ hoäi phaân hoùa giai caáp.
- VH truyeàn mieäng nhaán maïnh moät ñaëc
tröng quan
Caâu 6: Taïi sao tröôùc khi Ñaêm Saên vaø
Mtao Mxaây ñaùnh nhau , hai beân ñeàu
goïi nhau laø “dieâng”?
Vì ñoù laø caùch goïi toû thaùi ñoä lòch söï,
toân troïng ñoái phöông thöôøng coù trong
söû thi vaø phong tuïc giao tieáp cuûa ngöôøi
Taây Nguyeân. Ñoù cuõng laø caùch theå
hieän thaùi ñoä toân troâng ñoái vôùi coäng
ñoàng laùng gieàng maø nhaân vaät söû thi
cuûa hai beân ñaïi dieän. Tuy nhieân, ñaèng
sau caùch goïi naøy coøn haøm aån yù gieãu
côït, ñaõ laø “dieâng” maø Mtao Mxaây
coøn ñi cöôùp vôï baïn.
Caâu 7: taïi sao cuoäc chieán ñaáu cuûa
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
ñaùp öùng nhu caàu snaùg taùc vaø thöôûng
thöùc VH baèng phöông thöùc truyeàn
mieäng cuûa daân chuùng, nhaát laø taàng
lôùp bình daân.
Caâu 5: Caàn phaûi laøm gì ñeå baûo toàn
vaø phaùt huy nhöõng giaù trò cuûa di
saûn VHDG coå truyeàn trong ñôøi soáng
vaên hoùa hieän nay.
Ñeå baûo toàn vaø phaùt huy nhöõng giaù trò
cuûa di saûn VHDG coå truyeàn trong ñôøi
soáng vaên hoùa, VH hieän nay chuùng ta
caàn söu taàm vaø toå chöùc löu giöõ nhöõng
taùc phaåm VHDG ñang löu turyeàn trong
daân gian; giôùi thieäu caùc giaù trò VHDG
cho coâng chuùng ñeå moïi ngöôøi cuøng
hieåu vaø yù thöùc giöõ gìn.
Hieän nay vaãn coøn raát nhieàu taùc phaåm
löu truyeàn trong daân gian chöa ñöôïc söu
taàm vaø giôùi thieäu, nhaát laø taùc phaåm
VHDG cuûa caùc daân toäc thieåu soá. Ñoù
laø nhöõng hoøn ngoïc quyù raát caàn ñöôïc
söu taàm vaø baûo toàn.
Caâu 10: Qua nhöõng truyeän thaàn thoaïi
Hi Laïp ñaõ hoïc, anh (chò) thaáy Uylitxô
khaùc vôùi caùc vò thaàn ôû nhöõng ñieåm
naøo? Söï khaùc nhau ñoù theå hieän giaù
trò gì cuûa söû thi OÂñixeâ?
So vôùi caùc vò thaàn trong thaàn thoaïi Hi
Laïp, hình töôïng Uylitxô ñaõ coù söï phaùt
trieån khaù xa. Caùc vò thaàn vôùi quyeàn
löïc sieâu nhieân laø söï phaûn aùnh theá
giôùi quan thaàn linh chuû nghóa cuûa
ngöôøi Hi Laïp coå ñaïi. Uylitxô chæ laø
moät ngöôøi bình thöôøng nhöng baèng söï
khoân ngoan, trí tueä saéc saûo ñaõ vöôït qua
ñöôïc voâ vaøn trôû ngaïi ñeå trôû veà vôùi
2
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
Ñaêm Saên tuy coù muïc ñích rieâng
(giaønh laïi vôï) nhöng laïi coù yù nghóa
vaø taàm quan troïng ñoái vôùi lôïi ích
cuûa toaøn theå coäng ñoàng?
Muïc ñích cuûa ÑaêmSaên chieán ñaáu laø
ñeå giaønh laïi vôï nhöng cuoäc chieán ñaáu
ñoù cuõng mang laïi söï giaøu maïnh vaø uy
danh cho toaøn theå coäng ñoàng:
- Tình tieát truyeän ñaõ döïng laïi caûnh
buoân laøng ÑaêmSaên ngaøy caøng ñoâng
ngöôøi, nhieàu cuûa caûi.
- Lôøi noùi cuûa nhaân vaät ÑaêmSaên
chöùng toû ÑaêmSaên raát löøng laãy, uy
danh.
Caâu 8: Theo anh chò caâu noùi cuûa
Uylitxô “Thoâi , giaø ôi! Giaø haõy keâ cho
toâi moät chieác giöôøng ñeå toâi nguû
moät mình…” laø noùi vôùi ai vaø coù
duïng yù gì?
Khi Uylitxô noùi “Thoâi , giaø ôi! Giaø haõy
keâ cho toâi moät chieác giöôøng ñeå toâi
nguû moät mình…” thöïc ra laø noùi vôùi
Peâneâloáp. Tröôùc ñoù Peneâloáp ñaõ noùi
“Cha vaø meï coù daáu hieäu rieâng ñeå
nhaän ra nhau, ngöôøi ngoaøi khoâng ai bieát
heát”. Uylitxô noùi nhö vaäy laø ñeå gôïi yù
cho Peâneâloáp nghó ñeán chieác giöôøng bí
maät. Neáu Uylitxô giaûi ñaùp ñöôïc bí maät
veà chieác giöôøng töùc laø chaøng ñaõ
chöùng minh mình ñuùng laø Uylitxô.
Caâu 9: Khi nghe Uylitxô giuïc nhuõ maãu
keâ giöôøng, Peâneâloáp ñaõ noùi gì? Taïi
sao naøng khoâng baûo nhuõ maãu laáy
moät caùi giöôøng naøo khaùc?
Khi nghe Uylitxô giuïc nhuõ maãu keâ
giöôøng, Peâneâloáp ñaõ haønh ñoäng raát
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
queâ höông xöù sôû, ñeå giaønh laïi haïnh
phuùc cuûa mình. Hình töôïng Uylitxô
chöùng toû ngöôøi Hi Laïp coå ñaïi ñaõ yù
thöùc ñöôïc söùc maïnh cuûa con ngöôøi,
khaúng ñònh vò theá cuûa con ngöôøi trong
cuoäc ñaáu tranh vôùi thieân nhieân.
Caâu 11: Rama cöùu Xita vaø ruoàng boû
Xita vì lí do gì?
Rama cöùu Xita vì danh döï nhöng buoäc
toäi roài ruoàng boû naøng cuõng vì danh
döï. Khoâng theå khaúng ñònh raèng, Xita
khoâng coøn trong saùng nhöng Rama cuõng
theå chaáp nhaän baát cöù moät söï môø aùm
naøo coù theå laøm aûnh höôûng tôùi danh
döï vaø vinh quang cuûa chaøng. Ñoái vôùi
caùc anh huøng thôøi xöa, danh döï laø yeáu
toá quan troïng nhaát, bôûi vaäy tuy vöøa
cöùu Xita xong laïi ruoàng boû naøng nhöng
nhöõng haønh ñoäng cuûa Rama vaãn nhaát
quaùn.
Caâu 12: Sau khi Xita duõng caûm böôùc
vaøo ngoïn löûa haõy hình dung taâm
traïng cuûa Rama trong hai tröôøng hôïp
sau:
a. Xita ñöôïc thaàn löûa cöùu soáng.
b. Xita cheát trong löûa.
Rama ñaõ khoâng ngaên caûn Xita böôùc
vaøo ngoïn löûa. Ôû ñaây caàn phaûi hieåu
vaán ñeà theo buùt phaùp söû thi. Rama
khoâng heà coi thöôøng Xita nhöng chaøng
haønh ñoäng vì loøng keâu haõnh vaø cuõng
laø ñeå laøm saùng toû leõ phaûi.
Neáu Xita cheát trong löûa, Rama coù theå
ñau ñôùn nhöng khoâng hoái haän vì danh
döï vaø vinh quang cuûa chaøng ñöôïc baûo
toaøn.
3
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
khoân ngoan. Naøng khoâng baûo laáy moät
chieác giöôøng naøo khaùc maø laáy chính
chieác giöôøng cöôùi ñöôïc thieát keá ñaëc
bieät (khoâng theå dòch chuyeån choã
khaùc)maø chæ coù hai ngöôøi bieát. Coù
khaû naêng xaûy ra:
- Neáu Uylitxô thaéc maéc thì ñoù chính laø
choàng cuûa naøng.
- Neáu Uylitxô im laëng thì ñoù chæ laø
moät keû giaû maïo.
Caâu 13: So saùnh söï gioáng vaø khaùc
nhau giöõa hai tình
huoáng maø Rama vaø Uylitxô ñaõ traûi
qua.
- Gioáng nhau: keát thuùc caâu chuyeän ñeàu
höôùng ñeán caûnh doaøn vieân vui veû.
Moïi nghi ngôø ñöôïc côûi boû hoaøn toaøn.
- Khaùc nhau:
+ Uylitxô phaûi tìm caùch chöùng minh
mình vôùi vôï.
+ Rama laïi chöùng minh söï trong saïch
cuûa vôï ñeå baøo veä cho danh döï cuûa
mình.
 Con ngöôøi ñeàu mô öôùc coù cuoäc
soáng aám no haïnh phuùc theo quan nieäm
“ÔÛ hieàn gaëp laønh” , caùi thieän nhaát
ñònh seõ thaéng caùi aùc.
Caâu 14: Haõy cho bieát vai troø cuûa AN
Döông Vöông trong söï nghieäp giöõ
nöôùc?
- Vieäc dôøi ñoâ töø nuùi Nghóa Lónh veà
Coå Loa ñaõ chöùng toû quyeát saùch saùng
suoát vaø baûn lónh vöõng vaøng cuûa
ADV.
- ADV cho xaây thaønh, ñaùp luõy, ñaøo
haøo, cheá taïo vuõ khí toát ñeå chuaån bò
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
Neáu Xita khoâng cheát. Naøng ñaõ ñöôïc
thaàn löûa cöùu soáng. Ñieàu ñoù chöùng toû
naøng hoaøn toaøn trong saùng, khoâng heà
phaûn boäi Rama. Moïi moái nghi ngôø
ñöôïc gôõ boû. Rama haún ñaõ raát vui
söôùng trong caûnh ñoaøn vieân.
baøi hoïc ñaét giaù veà moái quan heä coâng
daân vaø caù nhaân. Mò Chaâu coù voâ tình
gaây toäi thì cuõng khoâng theå coi laø voâ
toäi voâ toäi. Lôøi keát toäi cuûa Ruøa
Vaøng laø tieáng noùi saùng suoát vaø
nghieâm khaéc cuûa coâng lí, cuûa nhaân
nhaân ñoái vôùi nhaân vaät naøy.
Caâu 17: Giaûi thích yù nghóa hình aûnh
“Ngoïc trai – gieáng nöôùc”?
Hình aûnh “Ngoïc trai – gieáng nöôùc”
khoâng phaûi laø bieåu töôïng cuûa moái
tình chung thuûy.
Mò Chaâu tröôùc khi cheát ñaõ nhaän ra
raèng mình bò Troïng Thuûy löøa doái, lôøi
khaán cuûa naøng cho thaáy ñieàu
ñoù:”Neáu moät loøng trung hieáu maø bò
löøa doái thì cheát ñi seõ bieán thaønh haït
chaâu ngoïc…” söï nheï daï cuûa naøng
phaûi traû giaù baèng moät sinh maïng
naøng, ngöôøi cha thaân yeâu vaø caû nöôùc
Aâu Laïc.
Hoân nöõa tröùôc khi cheát Mò Chaâu ñaõ
yù thöùc ñöôïc toäi loãi naëng neà cuûa mình
neân khoâng xin tha toäi , chæ xin “hoùa
thaønh chaâu ngoïc ñeå röûa moái nhuïc
thuø”. Lôøi khaán cuûa naøng ñaõ öùng
nghieäm, cho neân chaâu ngoïc ôû ñaây chæ
coù yù nghóa minh oan.
Hình aûnh ngoïc trai gieáng nöôùc chaén
4
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
choáng giaëc theå hieän tinh thaàn caûnh
giaùc.
- Vieäc nhaø vua ñoùn môøi cuï giaø bí aån
vaøo hoûi keá xaây thaønh, ra cöûa Ñoâng
ñoùn xöù Thanh Giang, nghe ruøa Vaøng
dieät tröø yeâu quaùi theå hieän thaùi ñoä
troïng hieàn taøi.
- Nhieàu laàn chieán thaéng quaân Trieäu
Ñaø, khieán Ñaø phaûi xin caàu hoøa theå
hieän taøi quaân söï cuûa ADV.
Caâu 15: Nhöõng yaáu toá kì aûo trong
truyeän ADV – MC – TT:
- Cuï giaø töø phöông ñoâng tôùi baùo tin
söù Thanh Giang Ruøa Vaøng giuùp nhaø
vua xaây thaønh oác, cho moùng thaàn.
- Noû thaàn baén moät phaùt cheát cheát
haøng vaïn teân.
- Maùu Mò Chaâu chaûy xuoáng bieån loaøi
trai aên vaøo bieán thaønh haït chaâu.
- ADV khoâng cheát maø ñöôïc Ruøa Vaøng
ñöa xuoáng bieån.
Caâu 16: Trong truyeàn thuyeát ,Mò
Chaâu laø moät coâ gaùi trong traéng,
moät ngöôøi vôï hieàn, nhöng thaàn Ruøa
Vaøng laïi keát toäi naøng laø giaëc. Theo
caùc em lôøi keát toäi aáy coù nghieâm
khaéc quaù khoâng?
Mò Chaâu laø moät ngöôøi vôï hieàn, moät
coâ gaùi ngaây thô, torng traéng. Ñoù laø
phaåm chaát toát ñeïp cuûa coâ. Song trong
moät ñaát nöôùc nhieàu giaëc giaõ, laïi laø
moät coâng chuùa ñaát AÂu Laïc thì chæ
coù phaåm chaát aáy khoâng chöa ñuû maø
maø coøn phaûi coù tinh thaàn yeâu nöôùc
vaø tinh thaàn caûnh giaùc giöõ gìn bí maät
quoác gia. Caùi cheát cuûa Mò Chaâu ñaõ
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
chaén khoâng phaûi laø hình aûnh cuûa
moái tình chung thuûy maø chæ laø chöùng
minh cho söï trong saïch cuûa Mò Chaâu
maø thoâi.
Caâu 18: Maâu thuaãn giöõa Taám vôùi
meï con dì gheû phaûn aùnh moái xung
ñoät gì trong xaõ hoäi?trong truyeän coå
tích thöôøng ñöôïc giaûi quyeát nhö theá
naøo?
Maâu thuaãn giöõa Taám vôùi meï con dì
gheû phaûn aùnh moái xung ñoät giöõa
thieän vaø aùc trong xaõ hoäi. Taám ñaïi
dieän cho nhaân vaät thieän, coøn meï con
Caùm ñaïi dieän cho nhaân vaät aùc.
Xung ñoät aáy thöôøng ñöôïc truyeän coå
tích giaûi quyeát theo höôùng: caùi thieän
thaéng caùi aùc. Coâ Taám chaêm chæ,
löông thieän ñöôïc höôûng haïnh phuùc; meï
con Caùm ñoäc aùc, tham lam, ích kæ thì bò
tröøng trò ñích ñaùng.
Caâu 19: Keå teân nhöõng laàn hoùa
thaân cuûa Taám. Söï hoùa thaân aáy theå
hieän öôùc mô gì cuûa ngöôøi daân lao
ñoäng?
Taám ñaõ traõi qua boán laàn hoùa thaân:
chim vaøng anh, xoan ñaøo, khung cöûi,
quaû thò.söï hoùa thaân aáy theå hieän mong
öôùc ñaày laïng maïn cuûa nhaân daân, theå
hieän moät tö töôûng nhaân vaên saâu saéc.
Nhaân daân quan nieäm “ÔÛ hieàn gaëp
- Söû duïng caùc cöû chæ, haønh ñoäng gaây
cöôøi.
- Söû duïng hình thöùc chôi chöõ gaây cöôøi.
Bình luaän nhaân ñònh sau ñaây cuûa nhaø
vaên Nga A.Ghec-xen: “ Trong truyeän
cöôøi coù moät caùi gì ñoù raát caùch
5
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
neâu
laønh” coâ Taám löông thieän, hieáu thaûo,
chaêm chæ khoâng theå cheát oan uoång,
phaûi choáng laïi caùi aùc ñeå soáng haïnh
phuùc. Söï hoùa thaân aáy coøn theå hieän
mô öôùc veà söï coâng baèng, veà chieán
thaéng tuyeät ñoái cuûa caùi thieän, caùi ñeïp
theo quan nieäm daân gian.
Caâu 20: Mieáng traàu coù yù nghóa nhö
theá naøo trong ñôøi soáng vaên hoùa cuûa
ngöôøi Vieät Nam?
Mieáng traàu ñoái vôùi ngöôøi Vieät Nam
coù yù nghóa vaên hoùa, gaén vôùi phong
tuïc hoân nhaân. Ngöôøi Vieät Nam nhaän
traàu laø nhaän lôøi giao öôùc keát hoân,
traû laïi traàu laø tín hieäu töø choái hoân
nhaân.
“Mieáng traàu laø ñaàu caâu
chuyeän”
“Mieáng traàu aên ngoït nhö
ñöôøng
Ñaõ aên laáy cuûa phaûi thöông laáy
ngöôøi”
“Traàu naøy traàu nghóa traàu tình
Cho loan laáy phöôïng cho mình laáy
ta”.
Caâu 21: Haõy phaân tích caùi ñaùng
cöôøi trong haønh ñoäng vaø lôøi noùi
cuûa thaày lí trong truyeän?
Khi thaày Lí “xoøe naêm ngoùn tay traùi uùp
leân naêm ngoùn tay maët noùi: Nhöng noù
laïi phaûi … baèng hai maøy”, chuùng ta
cöôøi.
- Cöôøi vì phaùt hieän ra baûn chaát gian
tham cuûa thaày Lí
- Cöôøi vì haønh ñoäng ra hieäu raát taøi tình
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
maïng”.
Truyeän cöôøi naøo cuõng coù tính chaát
pheâ phaùn, nheï thì pheâ phaùn söï laàm
laãn cuûa tö duy, söï hôù heânh, lô ñaõng
trong haønh ñoäng cuûa nhaân vaät; naëng
hôn thì pheâ phaùn thoùi hö taät xaáu cuûa
caùc loaïi ngöôøi trong xaõ hoäi traùi ngöôïc
vôùi quan nieäm ñaïo ñöùc thaãm mó cuûa
nhaân daân. Duø pheâ phaùn baèng tieáng
cöôøi nheï nhaøng hay saâu cay thì pheâ
phaùn cuõng coù nghóa laø phuû ñònh caùi
cuõ ñang toàn taïi ñeå ngaàm thöøa nhaän
caùi môùi hôïp quy luaät, thích öùng vôùi
quan nieäm ñaïo ñöùc, thaåm mó cuûa nhaân
daân. Vì vaäy ñuùng nhö nhaän ñònh cuûa
nhaø vaên Nga A.Ghec-xen: “ Trong truyeän
cöôøi coù moät caùi gì ñoù raát caùch
maïng”.
Caâu 23: Taâm traïng cuûa chaøng trai
nhö theá naøo khi tieãn chaân ngöôøi yeâu
veà nhaø choàng?
Taâm traïng chaøng trai khi tieãn ngöôøi
yeâu veà nhaø choàng:
- Taâm traïng quyeán luyeán, nuoái tieác tình
yeâu.
+ Qua lôøi noùi ñaày caûm ñoäng: xin ñöôïc
nhuû ñoâi caâu, daën ñoâi lôøi, xin keà voùc
maõnh, uû laáy höông ngöôøi,…
+ Qua haønh ñoäng saên soùc tình caûm
thieát tha: Moät laùt beân em thay lôøi tieãn
daën, con nhoû haõy ñöa anh am74, beù xinh
haõy ñöa anh boàng…
- Taâm traïng boái roái ñaày maâu thuaãn
vöøa muoán níu giöõ tình yeâu vöøa phaûi
tuaân theo taäp tuïc.
+ Duø quyeán luyeán ngöôøi yeâu nhöng anh
6
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
cuûa cuûa thaày, “xoøe naêm ngoùn tay traùi
uùp leân naêm ngoùn tay maët” ngaàm noùi
raèng “noù ñuùt nhieàu gaáp hai laàn maøy”;
- Cöôøi vì lôøi noùi ñaày maâu thuaãn cuûa
thaày:leõ phaûi (hay chaân lí) chæ coù moät,
laøm sao coù theå “maøy phaûi … nhöng
noù laïi phaûi … baèng hai maøy”? thì ra
caùi ñuùng – sai, phaûi – traùi ôû ñaây phuï
thuoäc vaøo cuûa ñuùt nhieàu hay ít maø
thoâi.
Caâu 22: Truyeän Tam ñaïi con gaø gieãu
côït ñieàu gì trong ñôøi soáng? Maâu
thuaãn gaây cöôøi laø gì?
Truyeän cöôøi Tam ñaïi con gaø gieãu côït
caùi thoùi doát vaø thoùi giaáu doát cuûa
ngöôøi töï coi laø hay chöõ.
Maâu thuaãn gaây cöôøi ôû ñaây laø maâu
thuaãn giöõa caùi doát vôùi caùi giaáu doát,
caøng giaáu caùi doát thì laïi caøng boäc loä
caùi doát hôn. Laàn ñaàu Thaày nhìn chöõ
keâ khoâng bieát laø chöõ gì lieàu daïy troø
“duû dæ laø con duø dì” . Laàn sau, Thaày
nghó mình sai baûo hoïc troø ñoïc kheõ
thoâi. Laàn ba hoûi Thoå coâng thaáy chaéc
chaén baûo hoïc troø ñoïc to leân.
Caâu 22: Vaøi neùt ñaëc saéc veà ngheä
thuaät truyeän cöôøi:
- Söû duïng ngoân ngöõ ngaây ngoâ, phi
logich ñeå gaây cöôøi.
- “Röøng ôùt, caø, laù ngoùn” keát hôïp vôùi
nhöõng ñoäng töø “ chôø, ñôïi, ngoaùi
troâng”  Ñau khoå day döùt, tuyeät voïng
nhöng vaãn khoâng thoâi hi voïng ôû töông
lai.
 Söï beá taéc, ñau khoå cuûa coâ gaùi khi
veà nhaø choàng.
Caâu 25: Lôøi tieãn daën cuûa chaøng
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
vaãn hieåu “Cuûa khoâng mua leõ ñaâu
ñöôïc giöõ lieàn tay”
+ Tieãn ngöôøi yeâu nhöng trong loøng anh
luoân suy nghó: “anh ñnaøh loøng quay laïi”,
“anh chòu quay ñi”,…
 Taâm traïng roái bôøi ñaày ñau khoå khi
phaûi ñöa tieãn ngöôøi yeâu veà nhaø
choàng. Chaøng trai vöøa bieát phaûi tuaân
theo taäp tuïc laâu ñôøi cuûa daân toäc, vöøa
muoán choáng laïi taäp tuïc ñeå giaønh laïi
ngöôøi yeâu.
Caâu 24: Taâm traïng, tình caûm cuûa coâ
gaùi:
- Coâ gaùi rôi vaøo tình huoáng eùo le, baét
buoäc vaø baát khaû khaùng: phaûi veà nhaø
choàng khi chöa gaëp ngöôøi yeâu ñeå noùi
lôøi töø giaõ:
- “Vöøa ñi, vöøa ngoaûnh laïi, vöøa ñi vöøa
ngoaùi troâng, loøng caøng ñau nhôù” 
boàn choàn ñau khoå khoâng yeân.
Caâu 28: Noãi nhôù thöông ngöôøi yeâu
cuûa coâ gaùi:
- Nhaân vaät tröõ tình trong baøi ca dao laø
coâ gaùi, ñang trong taâm traïng nhôù, lo
phieàn cho ngöôøi yeâu.
- Ngheä thuaät:
+ Hình aûnh nhaân hoaù, aån duï: khaên ,
ñeøn, maét.
+ Hình thöùc laëp laïi: laëp ngöõ phaùp,
caâu, hình aûnh, nhòp ñieäu, töø, nhoùm töø.
 Söï nhôù thöông ngöôøi yeâu da dieát
cuûa coâ gaùi.
Caâu 29: Nghóa tình ngöôøi ñi keû ôû:
- Ca dao thöôøng möôïn hình aûnh caây ña ,
beán nöôùc con ñoø ñeå dieãn taû tình caûm
con ngöôøi.
- Hình aûnh bieåu tröng:
+ Caây ña, beán ñoø : ngöôøi ôû laïi
+ Con ñoø: ngöôøi ra ñi
 Khaúng ñònh loøng chung thuyû cuûa con
7
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
trai:
a. Lôøi tieãn daën ôû phaàn ñaàu ñoaïn
trích: Gaén vôùi chöõ ñôïi
Lôøi heïn öôùc cuûa chaøng trai gaén vôùi
nhöõng hình aûnh quen thuoäc
- Thôøi gian ñöôïc tính baèng muøa vuï:
thaùng naêm lau nôû, nöôùc ñoû caù veà, ….
- Thôøi gian chôø ñôïi tính baèng caû ñôøi
ngöôøi: khoâng laáy nhau muøa haï, ta laáy
nhau goaù buïa veà giaø”
 Ñôïi laø hi voïng ôû töông lai theå hieän
tình yeâu chung thuyû saâu saéc nhöng
ñoàng thôøi cuõng theå hieän caùi baát löïc,
chaáp nhaän soá phaän.
b. Lôøi tieãn daën ôû phaàn cuoái ñoaïn
trích: Gaén vôùi chöõ cuøng
- Ñoâi ta cuøng gôû, ta vuoát laïi, troâi noåi
ao chung, cuøng baùt, chung moät maùi song
-Ñieäp ngöõ “ta yeâu nhau”  mong muoán
thoaùt khoûi taäp tuïc.
- Ñieäp ngöõ “cheát thaønh”  tình yeâu
maõnh lieät , ñaày thaùch thöùc, khaùt voïng
maõnh lieät ñöôïc soáng cuøng nhau  toá
caùo taäp tuïc hoân nhaân daõ man thôøi PK
 Thaùi ñoä phaûn khaùng taäp tuïc hoân
nhaân vaø khaùt voïng töï do yeâu ñöông
cuûa chaøng trai, coâ gaùi Thaùi.
Caâu 26: Khaùi nieäm vaø ñaëc ñieåm
cuûa ca dao daân ca
1. Khaùi nieäm :
Ca dao daân ca laø nhöõng saùng taùc tröõ
tình, daân gian, dieãn taû ñôøi soáng noäi
taâm cuûa con ngöôøi.
2. Ñaëc ñieåm cô baûn cuûa ca dao:
- Ngaén goïn
- Moãi baøi ca dao ñeàu coù neùt rieâng,
neùt ñoäc ñaùo.
- Giaøu hình aûnh so saùnh
- Ngoân ngöõ gaàn guõi vôùi ñôøi soáng
cuûa ngöôøi bình daân.
Caâu 27: Öôùc muoán gaëp gôõ, thöông
yeâu
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
ngöôøi nhöng ñoâi luùc laïi trôû neân nghòch
caûnh “caây ña cuõ, ñoø khaùc ñöa”.
Caâu 30: Vì sao ca dao thöôøng möôïn
hình aûnh caây ña – beán nöôùc – con ñoø
ñeå dieãn taû nghóa tình cuûa con ngöôøi?
Ca dao thöôøng möôïn hình aûnh caây ña,
beán nöôùc, con ñoø ñeå dieãn taû nghóa
tình cuûa con ngöôøi vì:
- Ñaây laø nhöõng hình aûnh thaân quen
gaén boù vaø ñeå laïi aán töôïng saâu saéc
cho con ngöôøi ôû moãi laøng queâ Vieät
Nam xöa. Caây ña, beán ñoø laø nôi hoø
heïn, nôi gaëp gôõ hoaëc chia li, nôi löu giöõ
nhieàu kó nieäm queâ höông.
- Ñaây laø caëp hình aûnh ñi lieàn nhau,
dieãn taû nhöõng yù nghóa öôùc leäveà tình
nghóa maø noù bieåu hieän.
Caâu 31: Haõy giaûi thích nghóa cuïm töø
“Naéng möa” trong baøi ca dao soá naêm
vaø neâu vai troø theå hieän chuû ñeà cuûa
cuïm töø ñoù trong ca dao?
Trong baøi ca dao soá naêm coù caâu “Boä
haønh coù nghóa , naéng möa cuõng chôø”.
“Naéng möa” ôû ñaây tröôùc heát theå hieän
söï thay ñoåi baát thöôøng cuûa thieân
nhieân.
“Naéng möa” cuõng chæ nhöõng khoù khaên
, traéc trôû cuûa cuoäc ñôøi.
“Naéng möa” coøn nhaèm chæ söï phoâi pha,
ñaèng ñaüng cuûa thôøi gian.
Chæ moät cuïm töø “Naéng möa” thoâi
nhöng ñaõ theå hieän ñöôïc söï kieân ñònh
cuûa nhaân vaät tröõ tình vaø neâu baät
ñöôïc chuû ñeà tình nghóa trong ca dao.
ñeå laøm ñieàu baát chính.
8
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
- Moâ típ :
+ Coâ kia…muoán sang…cho sang.
+ Öôùc gì….
- Hình aûnh:
+ Doøng soâng heïp,caàu caønh hoàng 
laøm quen muoán keát baïn, toû tình töï
nhieân , teá nhò. Chieác caàu vaø doøng
soâng laø nhöõng hình aûnh bieåu töôïng
cuûa tình yeâu.
+ Doøng soâng heïp, caàu daûi yeám 
öôùc muoán yeâu ñöông taùo baïo, chaùy
boûng cuûa coâ gaùi.
+ Göông, côi, cau töôi, traàu vaøng  öôùc
muoán hoaù thaân ñeå ñöôïc gaàn guõi
ngöôøi yeâu.
Caâu 32: Ca dao than thaân:
1.Thaân phaän cuûa ngöôøi phuï nöõ
trong xaõ hoäi phong kieán:
a. Baøi 1,2:
- “Thaân em” : thaân phaän nhoû beù, yeáu
ôùt, ñaéng cay, khoâng ngöôøi chia seû.
- Hình aûnh so saùnh töôïng tröng:
+ “Taám luïa ñaøo” : ca ngôïi neùt ñeïp,
duyeân daùng.
+ “Gieáng” : gôïi veû ñeïp trong maùt, neân
thô.
- Boái caûnh söû duïng: “Giöõa chôï, giöõa
ñaøng”  söï may ruõi cuûa ngöôøi phuï
nöõ, khoâng nôi baáu víu, phuï thuoäc hoaøn
toaøn vaøo ngöôøi mua, vaøo caùch söû
duïng cuûa caùc loaïi ngöôøi khaùc nhau
trong xaõ hoäi.
 Dieãn taû thaân phaän, cuoäc ñôøi bò
phuï thuoäc, khoâng ñöôïc quyeàn quyeát
ñònh cuûa ngöôøi phuï nöõ.
b. Baøi 3:
- Hình aûnh aån duï: “ñoït muø u”:chæ
ngöôøi con gaùi coøn raát treû.
- Böôùm vaøng ñaäu ñoït muø u : coâ gaùi
coøn raát treû ñaõ phaûi ñi laáy choàng.
- Tieáng ru buoàn laø taâm söï rieâng khoâng
bieát chia seû cuøng ai.
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
+ “Nöôùc trong, nöôùc ñuïc”: hình aûnh aån
duï maø con coø phaûi löïa choïn.
* Taâm söï con coø:
- Coø khao khaùt ñöôïc soáng.
- Coø löông thieän, chaêm chæ nhöng gaëp
ruõi ro, hoaïn naïn.
- Coø löïa choïn caùi cheát trong danh döï
bôûi nghó ñeán söï ñau loøng vì hoå theïn
vôùi con chaùu.
 Con coø trong ca dao thöôøng mang hình
aûnh töôïng tröng cho ngöôøi noâng daân
vaø cuï theå hôn laø töôïng tröng cho ngöôøi
phuï nöõ.
Caâu 33: Caùch noùi ngöôïc trong ca dao
haøi höôùc coù yù nghóa gì?
- Taïo neân tieáng cöôøi haøi höôùc, giaûi trí,
mua vui, theå hieän tinh thaàn laïc quan
trong cuoäc soáng.
- Cheá gieãu, pheâ phaùn nhöõng hieän
töôïng phi lì, ngöôïc ñôøi nhieàu khi dieãn ra
trong thöïc teá.
- Coù theå ngaàm mang moät thaùi ñoä coù
tính caùch maïng, muoán thay ñoåi, laät
nhaøo nhöõng traät töï, söùc maïnh ñang
hieän haønh trong xaõ hoäi phong kieán.
Caâu 34: Nhöõng bieän phaùp ngheä
thuaät tieâu bieåu trong ca dao haøi höôùc
vaø yù nghóa cuûa noù:
- Loái so saùnh töông phaûn taïo söï baát
ngôø ñoái vôùi ngöôøi nghe.
- Loái so snaùh phoùng ñaïi, loái noùi ngoa
duï; loái chôi chöõ; loái noùi ngöôïc…
Caùc thuû phaùp naøy khi thì duøng ñoäc
laäp, khi thì phoái hôïp vôùi nhau khaù chaët
cheõ taïo neân caùch noùi dí doûm, tieáng
cöôøi haøi höôùc nheï nhaøng nhögn yù
nghóa chaâm bieám laïi saâu saéc , coù taùc
9
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
 Caûnh ñaùng thöông vaø soá phaän ñau
buoàn cuûa nhöõng coâ gaùi bò taûo hoân.
2. Tình caûm thaàm kín, noãi lo sôï cuûa
nhaân vaät tröõ tình:
- Ñoái caûnh sinh tình: töø caûnh lieân heä
ñeán tình caûm, taâm traïng.
- Hai caâu ñaàu noùi veà söï bieán ñoåi cuûa
thieân nhieân tröôùc thôøi gian hoaøn caûnh
huoáng chi laø tuoài xuaân cuûa con ngöôøi.
- Boán caâu sau laø noãi lo laéng, e sôï cuûa
coâ gaùi qua nhöõng hình aûnh so saùnh:
+ Noãi sôï cha, meï ñöôïc saùnh vôùi “bieån”
, “trôøi”  söï xa xoâi roäng lôùn, ñaày
quyeàn uy.
+ Noãi sôï ngöôøi yeâu “maây baïc” laø aån
duï veà tình caûm cuûa chaøng trai  ñeïp
nhöng moûng vaø mau tan.
 Maâu thuaãn giöõa nieàm khaùt khao
haïnh phuùc löùa ñoâi vaø thaân phaän
ngöôøi con gaùi khoâng laøm chuû ñöôïc
cuoäc ñôøi.
3.Tình caûnh ngöôøi ñi kieám aên trong
hoaøn caûnh ñaëc bieät:
* Tình caûnh con coø:
- Con coø ñi aên ñeâm  traùi vôùi quy
luaät töï nhieân  cuoäc soáng ngheøo
khoå, khoù khaên, baãn baùch.
- Vieäc kieám aên ñeâm raát deã gaëp ruõi ro
“loän coå xuoáng
ao”.
+ “Toâi coù loøng naøo”: lôøi thanh minh vì
ngheøo ñoùi maø ñi kieám aên caû ban ñeâm
chöù khoâng phaûi möôïn boùng ñeâm
Caâu 36: Xuùy Vaân coøn laø moät coâ
gaùi raát ñaùng thöông:
- Cuoäc hoân nhaïn giöõa Xuùy Vaân vaø
Kim Nham laø do cha meï saép ñaët voäi
vaøng, coâ hoaøn toaøn khoâng coù tình
yeâu.
- Xuùy Vaân luùc môùi veà nhaø choàng
cuõng muoán laøm moät ngöôøi vôï toát.
Coâ laøm taát caû moïi coâng vieäc trong
nhaø choàng: quay tô,deät cöûi, vôùt beøo,
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
duïng giaùo duïc cao.
Caâu 35: Taâm traïng cuûa Xuùy Vaân
theå hieän qua lôøi haùt:
- Taâm traïng töï thaáy mình ñaõ lôõ laøng,
dôû dang.
- Töï thaáy mình laïc loõng voâ nghóa trong
gia ñình Kim Nham.
- Thaát voïng giöõa öôùc mô gia ñình haïnh
phuùc vôùi thöïc taïi choàng maõi meâ ñeøn
saùch, thi cöû, boû maëc coâ moät mình vôùi
gaùnh naëng gia ñình.
- Taâm traïng aám öùc , beá taéc, coâ ñôn
cuûa Xuùy Vaân.
- Nhöõng caâu haùt ngöôïc ôû cuoái ñoaïn
trích theå hieän taâm
traïng ñieân daïi , vöøa gôïi hình aûnh ngöôïc
ñôøi trôù treâu, ñieân ñaûo, thöïc giaû laãn
loän cuûa xaõ hoäi.
+ Nam quoác sôn haø – Lí Thöôøng Kieät.
+ Phaïm Nguõ Laõo, Traàn Quang Khaûi
Caâu 39: Vaên hoïc Vieät Nam töø theá kæ
XV ñeán heát theá kæ XVII:
a. Boái caûnh lòch söû:
- Chieán thaéng giaëc Minh, nhaø Leâ thaønh
laäp laáy Nho giaùo laøm quoác giaùo
- Noäi chieán xaûy ra, ñaát nöôùc bò chia
caét.
b. Veà maët vaên hoïc:
- Hình thöùc :xuaát hieän chöõ Noâm
- Theå loaïi: thô luïc baùt, song thaát luïc
baùt, söû kí, töïa thô, baït, phuù…
- Noäi dung: Tö töôûng nhaân nghóa , chuû
nghóa yeâu nöôùc, chuû nghóa anh huøng.
- Taùc phaåm, taùc giaû tieâu bieåu:
+ Bình ngoâ ñaïi caùo – Nguyeãn Traõi
+ Hoàng Ñöùc quoác aâm thi taäp cuûa Leâ
Thaùnh Toâng
+Baïch Vaân quoác ngöõ thi – Nguyeãn
Bænh Khieâm
10
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
khaâu vaù,…
- Laø moät coâ gaùi lao ñoäng gioûi, mong
öôùc moät cuoäc soáng gia ñình haïnh
phuùc. Gia ñình coù vôï coù choàng, ñaàm
aám, choàng caøy vôï caáy, ñneá muøa luùa
chín thì choàng ñi gaët, vôï mang côm.
- Nhöng cuoái cuûng Xuùy Vaân cheát thaät
ñaùng thöông.
Caâu 37: Trong cheøo coå coù moät loaïi
nhaân vaät raát ñaëc bieät goïi laø heà
cheøo. Haõy cho bieát coù nhöõng loaïi
heà naøo? Ñaëc ñieåm cuûa nhöõng loaïi
heà ñoù?
Heà cheøo laø loaïi nhaân vaät ñaëc bieät
trong cheøo. Heà khoâng phaûi laø nhaân
vaät ôû tuyeán chính, coù vai troø phaûn
aùnh chuû ñeà, nhöng heà luoân taïo ra
tieáng cöøoi vui veû, maïnh meõ, theå hieän
söï thoâng minh,linh hoaït vaø mang noäi
dung pheâ phaùn nhöõng caùi ñaùng cöôøi
vaø nhaân vaät ñnaùg cöôøi trong xaõ hoäi.
Heà cheøo coù hai loaïi: Heà aùo ngaén vaø
heà aùo daøi
- Heà aùo ngaén (heà gaäy, heà moài, heà
theo thaày) chæ loaïi heà ôû taàng lôùp xaõ
hoäi thaáp keùm. Trong cheøo heà, heà aùo
ngaén laïi laø nhöõng ngöôøi thoâng minh,
hoùm hænh, luoân mang boïn ngöôøi xaáu
ôû taàng lôùp treân ra cheá giaãu cöôøi côït.
- Heà aùo daøi (thaày boùi, thaày ñoà, thaày
ñòa lí, xaõ tröôûng, ngöôøi nhaø giaøu, quan
laïi) laø nhöõng keû thuoäc taàng lôùp treân
trong xaõ hoäi nhöng laïi ngu ngoác, hôïm
hónh, thöôøng töï boäc loä nhöõng caùi
ñaùng cöôøi cuûa mình hoaëc bò heà aùo
ngaén loâi ra laøm troø cöôøi.
Caâu 38: Vaên hoïc Vieät Nam töø theá kæ
X ñeán heát theá kæ XIV:
a.Boái caûnh lòch söû:
- Nhaân daân vöøa giaønh ñöôïc ñoäc laäp
tieán leân xaây döïng neàn vaên hieán.
- Thôøi kì coù nhieàu toân giaùo cuøng toàn
taïi.
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
+ Truyeàn kì maïn luïc – Nguyeãn Döõ
Caâu 40: Vaên hoïc Vieät Nam töø theá
kæ XVIII ñeán nöûa ñaàu theá kæ XIX:
a. Boái caûnh lòch söû:
- Cheá ñoä phong kieán khuûng hoaûng
traàm troïng
- Phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân
noå ra khaép nôi ( tieâu bieåu laø phong
traøo Taây Sôn)
b. Veà maët vaên hoïc:
- Hình thöùc: Chöõ Noâm phaùt trieån ñeán
ñænh cao
- Theå loaïi: truyeän thô noâm vaø ngaâm
khuùc nôû roä
- Noäi dung:
+ Phôi baøy hieän thöïc xaõ hoäi baát coâng
+ Quan taâm ñeán soá phaän con ngöôøi,
ñaáu tranh ñoøi quyeàn soáng, quyeàn ñöôïc
höôûng haïnh phuùc
- Taùc phaåm, taùc giaû tieâu bieåu:
+ Truyeän Kieàu – Nguyeãn Du
+ Hoa tieân – Nguyeãn Huy Töï
+ Sô kính taân trang – Phaïm Thaùi
+ Chinh phuï ngaâm – Ñaëng Traàn Coân
+ Cung oaùn Ngaâm – Nguyeãn Gia Thieàu
+Hoaøng leâ nhaát thoáng chí – Ngoâ Vaên
Gia Phaùi
+ Xuaân Höông thi taäp – Hoà Xuaân Höông
+ Thô Huyeän Thanh Quan.
Caâu 41: Vaên hoïc Vieät Nam nöûa cuoái
theá kæ XIX:
a. Boái caûnh lòch söû:
- Thöïc daân Phaùp sang xaâm löôïc
- Cheá ñoä thöïc daân nöûa phong kieán.
b. Veà maët vaên hoïc:
- Hình thöùc: chöõ quoác ngöõ xuaát hieän
- Theå loaïi: vaên xuoâi chöõ quoác ngöõ
phaùt trieån maïnh
Hoa.
Caâu 45: Haõy cho bieát vaøi neùt veà
chöõ Noâm.
- Chöõ Noâm laø loaïi hình ghi aâm keát
11
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
b. Veà vaên hoïc:
- Hình thöùc: chöõ Haùn chieám öu theá
- Theå loaïi: chieáu, hòch, bieåu, taáu, vaên
bia, vaên xuoâi chính luaän phaùt trieån
maïnh
- Noäi dung: Khaúng ñònh vaø ca ngôïi daân
toäc, lòch söû, neàn vaên hieán coù truyeàn
thoáng yeâu nöôùc.
- Taùc phaåm , taùc giaû tieâu bieåu:
+ Thieân ñoâ chieáu – Lí Coâng Uaån
+ Duï chö tyø töôùng hòch vaên – Traàn
Quoác Tuaán
+ Lónh nam chích quaùi – Traàn Theá Phaùp
- Noäi dung:
+ Thô vaên yeâu nöôùc choáng Phaùp
+ Thô vaên choáng tö töôûng baûo thuû,
phong kieán.
- Taùc phaåm, taùc giaû tieâu bieåu:
+ Thô vaên Nguyeãn Ñình Chieåu
+ Thô vaên Nguyeãn Khuyeán
+ Thô vaên Traàn Teá Xöông.
Caâu 42: Caùc ñaëc ñieåm cuûa VHTÑ
Vieät Nam:
- Gaén boù vôùi vaän meänh ñaát nöôùc vaø
soá phaän cuûa con ngöôøi.
- Luoân haáp thuï nguoàn maïch vaên hoïc
daân gian.
- Haáp thuï tinh hoa vaên hoïc Trung Hoa
treân tinh thaàn Vieät hoùa, taïo neân nhöõng
giaù trò vaên hoïc ñaäm baûn saéc daân toäc.
Trong khuoân khoå thi phaùp trung ñaïi,
vaên hoïc vaãn luoân vaän ñoäng theo
höôùng dnaâ toäc hoùa vaø daân chuû hoùa.
Caâu 43: Vì sao goïi VHVN töø theá kæ X
ñeán heát TK XIX laø VHTÑ?
Tröôùc heát VHVN theà kæ X ñeán theá kæ
XIX khoâng phaûi laø tieáng noùi rieâng
cuûa giai caáp thoáng trò maø ñaïi dieän cho
tieáng noùi cuûa daân toäc, cho nhöõng nhaø
tö töôûng, nhöõng ngöôøi ñaïi dieän nhaân
daân tieáng boä. Vì vaäy khoâng theå goïi
laø vaên hoïc phong kieán.
Khaùi nieäm coå cuõng heát söùc mô hoà
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
hôïp vôùi phöông thöùc bieåu yù baèng
caùch duøng chöõ Haùn, caùc boä chöõ
Haùn vaø moät soá kí hieäu bieåu yù khaùc.
- Chöõ Noâm coù theå xuaát hieän sôùm
nhöng ñeán TK XIII môùi ñöôïc ñònh hình
vaø ñöôïc duøng ñeå saùng taùc vaên hoïc.
- Töø giöõa TK XIX trôû veà tröôùc, cha
oâng ta goïi loaïi vaên töï naøy laø quoác
ngöõ, quoác aâm. Nhöõng khaùi nieäm
quoác aâm, quoác ngöõ ñöôïc duøng trong
caùc taùc phaåm nhö Quoác aâm thi taäp
cuûa Nguyeãn Traõi, Baïch Vaân quoác ngöõ
thi cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm…
- Töø giöõa TK XVII, quoác ngöõ ghi aâm
baèng chöõ caùi Latinh vaø thònh haønh
vaøo cuoái TK XIX ñaàu TK XX.
Ñeå phaân bieät ñöôïc chöõ quoác ngöõ ghi
aâm baèng chöõ caùi La-tinh vôùi chöõ
quoác ngöõ tröôùc ñaây, ngöôøi ta baét ñaàu
goïi chöõ quoác ngöõ ghi aâm baèng chöõ
Haùn vaø boä chöõ Haùn laø chöõ Noâm.
Caâu 46: Vì sao töôùng treû laïi theïn khi
nghe chuyeän Gia Caùt Löôïng? “Theïn
nghe chuyeän Vuõ haàu” ôû ñaây coù yù
nghóa nhö theá naøo?
Vuõ Haàu laø ngöôøi noåi tieáng mö löôïc,
trung thaønh. Oâng ñaõ hi sinh troïn ñôøi cho
nhaø Haùn, goùp coâng lôùn trong vieäc taïo
laäp vaø cuûng coá nhaø Haùn. Coù theå coi
Gia Caùt Löôïng laø moät “chính nhaân
quaân töû”, laø taám göông trung nghóa
ñieån hình.
Vì Phaïm Nguõ Laõo töï cho mình chöa traû
caùi nôï coâng danh neân khi so saùnh vôùi
Gia Caùt Löôïng, hieån nhieân oâng thaáy
mình chöa baèng ñöôïc. Ñaây laø caùch noùi
12
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
veà thôøi gian. Coå laø caùi ñaõ qua, caùi
ñaõ trôû thaønh quaù khöù. Caùi gì ñaõ qua
moät thôøi gian vaøi chuïc naêm ñeàu trôû
thaønh coå. TK XX trôû thaønh coå ñoái
vôùi TK XXI. Do vaäy, goïi vaên hoïc coå
khoâng phuø hôïp vôùi vaên hoïc TK X ñeán
heát TK XIX.
Thôøi kí trung ñaïi laø giai ñoaïn öùng vôùi
cheá ñoä phong kieán. Cheá ñoä xaõ hoäi
phong kieán VN hình thaønh töø TK X vaø
suy taøn ôû cuoái TK XIX ñaàu TK XX . vì
vaäy neân goïi VHVN TK X ñeán heát TK
XIX laø vaên hoïc trung ñaïi.
Caâu 44: Haõy cho bieát caùc taùc gia
Vieät Nam thôøi trung ñaò duøng chöõ
Haùn theo phöông thöùc naøo?
Chöõ Haùn coù hai loaïi: Vaên ngoân vaø
baïch thoaïi. Ngöôøi VN duøng chöõ Haùn
vaên ngoân ñeå ghi cheùp vaø saùng taùc
vaên hoïc. Vaên ngoân veà cô baûn laø loaïi
vaên vieát baèng chöõ Haùn thôøi Chu –
Taàn (TKXXI ñeán TK II TCN). Thôøi ñoù
ngöôøi ta duøng doa ñeå khaéc chöõ vaøo
ñaù hoaëc treân theû tre, duøng sôn ñeå vieát
vaøo da thuù hoaëc vaûi,… neân gaëp raát
nhieàu khoù khaên. Vì vaäy vaên phaûi
haøm suùc, coâ ñoïng, Hôn nöõa ngoân ngöõ
thôøi baáy giôø chöa phaùt trieån. Ngöôøi
ñôøi Ñöôøng thì duøng thì duøng chöõ Haùn
thôøi Chu – Taàn laøm cô sôû; thôøi Toáng
thì duøng Chöõ Haùn ñôøi Ñöôøng laøm cô
sôû ; thôøi Minh Thanh laïi duøng chöõ
Haùn thôøi Toáng – Nguyeân laøm cô sôû,
nghóa laø duøng vnaê töï cuûa thôøi ñaïi ñaõ
qua. Bôûi vaäy ngöôøi ta coøn goïi Chöõ
Haùn laø vaên ngoân töû ngöõ.
Ngöôøi Vieät duøng chöõ Haùn vaên ngoân
ñoïc theo aâm Haùn
Vieät . baèng caùch ñoù, chuùng ta taùch
daàn khoûi aûnh höôûng cuûa Trung Hoa.
Ñoái laäp vôùi vaên ngoân laø Baïch thoaïi.
Baïch thoaïi laø sinh ngöõ vaø phaùt aâm
theo ngöôøi Trung
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
khieâm toán, nhuùn nhöôøng, thöôøng thaáy
trong caùc taùc phaåm vaên hoïc trung ñaïi.
ÔÛ moät khía caïnh khaùc, caùch noùi ñoù
goïi laø söï khaúng ñònh, ñeà cao yù thöùc
traùch nhieäm cuûa PNL vôùi ñaát nöôùc
vôùi nhaân daân.
Caâu 47: Chöõ theïn trong baøi thô noùi leân
khaùt voâng gì cuûa taùc giaû?
“Theïn” nghóa laø töï caûm thaáy mình coù
ñieàu gìñoù khoâng neân, khoâng phaûi
hoaëc khoâng xöùng ñaùng.
Trong baøi thô naøy, PNL thaáy theïn khi
nhaéc ñeán Gia Caùt
Löôïng, cuõng coù nghóa laø thaáy mình
chöa xöùng ñaùng laø moät ñaáng nam nhi,
quaân töû. Töø lí töôûng ñaïo Nho maø xeùt
coù theå thaáy PNL raát yù thöùc veà traùch
nhieäm, nghóa vuï cuûa
+ Nguyeãn Coâng Tröù: noùi cuï theå caùi
chí tang boàng hoà thæ- nam nhi traùi –
coâng danh traùi ñoù. oâng khoâng döïa vaøo
taám göông coå nhaân naøo, töï tin vaøo taøi
trí cuûa mình seõ thöïc hieän ñöôïc giaác mô
coâng danh ñoù.
Caâu 49: Phaân tích baøi “Noãi loøng”
cuûa Ñaëng Dung.
1. Hai caâu ñeà: Hoaøn caûnh vaø taâm
traïng cuûa taùc giaû.
- “Theá suï du du”:vieäc ñôøi daèng
daëc,roái bôøi.
 coâng cuoäc choáng quaân Minh , giaønh
laïi non soâng xaõ taéc – moät coâng vieäc
voâ cuøng lôùn lao, khoù khaên vì nöôùc ñaõ
maát, quaân thuø ñang maïnh, ta thì löïc ít,
quaân moûng.
- “Naïi laõo haø”: giaø maát roài
 Caâu thô nhö lôøi than, nhö noãi baên
khoaên laïi nhö coù tieáng thôû daøi coù
phaàn löïc baát toøng taâm.
13
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
mình ñoái vôùi ñaát nöôùc. Ñoù cuõng laø
bieåu hieän cuûa khaùt voïng muoán ñoùng
goùp coâng söùc cuûa mình vaøo söï nghieäp
chung.
Caâu 48: Hình aûnh quaân daân thôøi
Traàn trong baøi thô “Toû loøng” cuûa
PNL.
- Caâu 1: Veû ñeïp cuûa vieân töôùng anh
huøng
+ Tö theá, taàm voùc lôùn lao, kì vó, mang
taàm vuõ truï.
+ Hình aûnh duõng töôùng oai phong laãm
lieät , caàm ngang ngoïn giaùo baûo veä ñaát
nöôùc.
+ Con ngöôøi xuaát hieän vôùi tö theá hieân
ngang , haøo huøng , mang taàm voùc vuõ
truï laán aùt caû khoâng gian baùt ngaùt.
+ Thôøi gian khoâng phaûi laø moät thaùng,
moät naêm maø ñaõ maáy thu, maáy naêm
roài.
- Caâu 2: Söùc maïnh ba quaân
+ Ba quaân: ba ñaïo quaân (trung quaân,
tiaàn quaân, haäu quaân)
+ Söùc maïnh ba quaân laø söùc maïnh cuûa
toaøn daân vaø ñaát nöôùc.
+ Vôùi thuû phaùp phoùng ñaïi, so saùnh
khaùi quaùt hoùa söùc maïnh vaät chaát vaø
tinh thaàn cuûa ñoäi quaân mang “haøo khí
Ñoâng A”.
* Chí laøm trai – taâm tình cuûa taùc
giaû:
- “Coâng danh nam töû”: söï nghieäp cuûa
ngöôøi ñaøn oâng.
- “Coâng danh traùi”: moùn nôï coâng danh
- Coâng danh vaø söï nghieäp ñöôïc coi laø
moùn nôï ñôøi phaûi traû cuûa ngöôøi ñaøn
oâng – phaûi laäp coâng danh, ñeå laïi söï
nghieäp tieáng thôm cho ñôøi, cho daân cho
nöôùc.
- Chí laøm trai coù taùc duïng coå vuõ con
ngöôøi töø boû loái soáng taàm thöôøng, ích
kæ vaø caù nhaân, saün saøng hy sinh,
chieán ñaáu cho söï nghieäp cöùu nöôùc,
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
- Taùc giaû giaûi toûa noãi buoàn baèng ca
haùt vaø say söa trong cheùn röôïu , tieáng
ñaøn.
2. Hai caâu thöïc:
- “Ñoà ñieáu”: anh haøng thòt, anh caâu caù.
- “Thôøi” :thôøi cô.
- “Vaän” : soá may, cô hoäi
- “Thaønh coâng dò”: khaùc thöôøng, ngoaøi
söùc töôûng töôïng.
- “AÅm haän ña” oâm haän ôû trong loøng.
- Söï ñoái laäp: “anh huøng” – “ñoà ñieáu”
 thaát thôøi, lôõ vaän.
 Gaëp thôøi vaän Gaëp thôøi thì nhoû hoùa
lôùn, yeáu hoùa maïnh. Thaát thôøi thì maïnh
thaønh yeáu , coù taøi thì cuõng khoâng sao
thi thoá ñöôïc taøi naêng  Ngöôøi anh
huøng ñaønh oâm haän.
3. Hai caâu luaän:
- Hình aûnh mang yù nghóa bieåu töôïng:
+ Phuø ñòa truïc: gaây döïng laïi cô nghieäp
+ Taåy binh … vaõn thieân haø”: muoán
hoaø bình nhöng khoâng coù caùch.
- Taâm traïng bi traùng cuûa nhaø thô ñöôïc
theå hieän ôû hai veá:
+ Bi: thöïc teá “löïc baát toøng taâm”
+ Traùng: khaùt voïng, hoaøi baõo lôùn lao
 Keû só haøo kieät khoâng gaëp thôøi
4. Hai caâu keát:
- Noãi saàu cuûa taùc giaû vì thuø lôùn chöa
traû maø ñaõ baïc xoùa maùi ñaàu.
- “ Maøi göôm döôùi aùnh traêng”: Chí khí
quaät cöôøng , tinh thaàn beàn bæ cuûa taùc
giaû vì lí töôûng cuûa mình.
Caâu 50: Caùch söû duïng ñoäng töø, tính
töø trong baøi thô “Caûnh ngaøy heø”
cuûa Nguyeãn Traõi coù gì ñaëc saéc vaø
dieãn taû ñöôïc caûnh ngaøy heø sinh
ñoäng nhö theá naøo?
- Caûnh vaät: coù caây hoøe giöông taùn rôïp
tröông, caây thaïch löïu nôû hoa, sen hoàng
döôùi ao,…
- Maøu saéc: maøu luïc cuûa caây hoøe,
14
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
trung quaân aùi quoác.
 Chí laøm trai trôû thaønh lí töôûng tích
cöïc coù taùc duïng to lôùn ñoái vôùi con
ngöôøi xaõ hoäi.
- Vuõ haàu Khoång Minh Gia Caùt Löôïng
laø baäc kì taøi, hieàn thaàn, ñaïi quaân sö
noåi tieáng taøi thôøi Tam Quoác, töø moät
trai caøy ñaát Nam Döông , giuùp Löu Bò
laäp neân söï nghieäp lôùn.
- Taùc giaû töï thaáy hoå theïn tröôùc taám
göông taøi – ñöùc lôùn lao aáy vì chöa traû
ñöôïc nôï coâng danh cho nöôùc, cho ñôøi.
 Caùi taâm chaân thaønh vaø trong saùng
cuûa ngöôøi anh huøng. Ñoù laø noãi hoå
theïn ñaày khieâm toán vaø cao caû .
* So saùnh lí töôûng coâng danh cuûa
Phaïm Nguõ Laõo vaø Nguyeãn Coâng
Tröù?
- Gioáng nhau: Chí laøm trai phaûi traû nôï
coâng danh, trung quaân aùi quoác laø leõ
soáng vôùi öôùc mô laäp coâng ñeå ñöôïc
nhaø vua phong haàu, phong töôùc.
- Khaùc nhau:
+ Phaïm Nguõ Laõo: noùi ngaén goïn, laáy
göông Vuõ Haàu ñeå noi theo.
thaïch löïu, maøu hoàng cuûa hoa sen.
- Höông thôm: höông sen.
- AÂm thanh: tieáng chôï caù lao xao, tieâng
ve daéng doûi,…
Caâu 51: Taâm traïng cuûa taùc giaû ñöôïc
theå hieän nhö theá naøo qua baøi “Caûnh
ngaøy heø”?
- Taâm traïng thö thaùi, thanh thaûn tröôùc
thieân nhieân
Baøi thô môû ñaàu baèng moät caâu luïc
ngoân chia laøm ba nhòp: Roài / hoøng
maùt/ thuôû ngaøy tröôøng.
Cuïm töø “thuôû ngaøy tröôøng” thöôøng
ñuco75 hieåu laø ngaøy heø daøi
 Traïng thaùi taâm hoàn thanh thaûn, yeâu
thieân nhieân.
- Taâm traïng phaán chaán trong nhöõng
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
maøu ñoû thaém cuûa caây
nhaø Nho tröôùc thôøi cuoäc.ngaøy xöa khi
thôøi thònh, vua saùng thì beà toâi ra söùc
phoø trôï, coøn khi thôøi suy , vua khoâng
ñöôïc loøng daân thì keû só ñi aån daät, tìm
nôi vaéng veû ñeå giöõ cho thaân theå an
nhaøn, taâm hoàn trong saïch.
“Thuù nhaøn” laø moät chuû ñeà raát phoå
bieán trong thôøi trung ñaïi. Ñaây laø moät
neùt tö töôûng vaø vaên hoùa saâu saéc cuûa
ngöôøi xöa. Soáng nhaøn laø soáng hôïp vôùi
töï nhieân, hôïp vôùi tu döôõng nhaân caùch,
coù ñieàu kieän saùng taùc vaên thô, coù
ñieàu kieän döôõng sinh keùo daøi tuoåi thoï.
Soáng nhaøn ñem laïi nieàm vui thanh cao,
laønh maïnh cho con ngöôøi. Soáng nhaøn,
tìm thuù nhaøn laø caû moät trieát luù soáng
vaø ngheä thuaät soáng cuûa ngöôøi xöa.
Veû ñeïp thuù nhaøn trong baøi thô cuûa
Nguyeãn Bænh Khieâm:
- Tinh thaàn töï do löïa choïn caùch soáng
cho mình, töï ñeà cao mình.
- Nhòp soáng cuûa con ngöôøi haøi hoøa
vôùi nhòp ñieäu cuûa thieân nhieân, boán
muøa.
- Veû ñeïp thanh cao:coi thöôøng danh lôïi,
phuù quyù, ñöùng cao hôn phuù quyù.
Caâu 55: Phaân tích nhöõng bình luaän,
suy tö cuûa taùc giaû trong hai caâu 3-4
cuûa baøi thô “Ñoïc Tieåu Thanh kí”.
- Xeùt veà caáu truùc thì ñaây laø hai caâu
thöïc nhöng trong baøi thô naøy thì tính
luaän raát roõ. Luaän veà nhan saéc, luaän
veà vaên chöông.
- Tröôùc heát noùi veà nhan saéc. Nhan saéc
laø caùi ñeïp cuûa hình theå, caùi ñeïp do
15
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
neùt buùt mieâu taû caûnh ngaøy heø sinh
ñoäng:
+ Caùc hình aûnh tieâu bieåu cho caûnh
ngaøy heø: caây hoa hoeø,caây löïu,hoa sen
ñoû, laàu tòch döông
+ Caùc aâm thanh muøa heø:aâm thanh chôï
caù,tieáng ve…
+ Caùc töø ngöõ gôïi taû: phun, lao xao,
daëng doõi, ñuøn ñuøn,
 Söùc gôïi taû maïnh meõ gôïi neân cuoäc
soáng ngaøy heø sinh ñoäng.
- Nieàm tha thieát lôùn ñoái vôùi ñôøi:
Caûnh ôû ñaây ñöôïc mieâu taû theo söùc
töôûng töôïng maïnh meõ cuûa con ngöôøi.
Caûnh quyeän vôùi tình. Nhaø thô nhö queân
ñi noãi buoàn chaùn vì phaûi ngoài khoâng,
phaûi soáng coâ ñoäc. Tình cuûa con ngöôøi
treû laïi, muoán ñöôïc soáng soâi noåi,
muoán ñöôïc gaàn boù vôùi ñôøi, vôùi con
ngöôøi.
Caâu 52: Cho bieát vai troø cuûa ngheä
thuaät ñoûa nghöõ trong hai caâu thô :
“Lao xao chôï caù laøng ngö phuû
Daéng doûi caàm ve
laàu tòch döông”
Trong moät caâu thô ñaûo nguõ, caùch ñöa
vò ngöõ leân ñaàu caâu coù taùc duïng gaây
aán töôïng. Trong hai caâu thô, caùc tính töø
lao xao, daéng doûi ñöôïc ñöa leân ñaàu caâu
nhaèm laøm noåi baät aán töôïng veà aâm
thanh, taùc ñoäng maïnh meõ ñeán ngöôøi
nghe.
Caâu 53: Tìm nhöõng chi tieát theå hieän
loái soáng nhaøn daät cuûa taùc giaû torng
baøi thô “Nhaøn”cuûa Nguyeãn Bænh
Khieâm.
“Nhaøn” khoâng ñôn giaûn laø söï nhaøn
roãi, khoâng coù vieäc gì laøm, khoâng coù
gì phaûi lo nghó nhö ngaøy nay ngöôøi ta
thöôøng hieåu maø laø moät neùt vaên hoùa
cuûa caùc baäc trí thöùc thôøi xöa. “Nhaøn”
laø loái soáng thuù vò cuûa ngöôøi xöa khi
con ngöôøi ñöôïc töï do, töï taïi, khoâng bò
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
taïo hoùa ban taëng. Ngöôøi bình thöôøng
deã voâ tình bôûi luoân caûm nhaän caùi
ñeïp theo quy luaät thôøi gian. Ñaõ coù caùi
ñeïp taát seõ coù ngaøy phoâi pha. Nhöng
vôùi ngöôøi ngheä só luoân coá gaén giöõ
gìn, naâng niu caùi ñeïp leân thaønh vónh
cöûu thì söï phai nhoøa khong 6theå cöôõng
laïi aáy laø moät maát maùt lôùn, nhaát laø
trong tình caûnh cuûa naøng Tieåu Thanh,
caùi ñeïp ñaõ bò laõng queân ngay töø khi
noù coøn toàn taïi, ñang röïc rôõ höông saéc.
Caùi “thaàn” cuûa nhan saéc chính laø ôû
ñoù. Vôùi yù nghóa saâu xa nhö theá thì
vieäc nhaø thô phaûi “ñoäc ñieáu” laø ñieàu
hoaøn toaøn coù theå hieåu ñöôïc.
- Son phaán coù “thaàn” neân vaãn xoùt,
coøn vaên chöông sao “khoâng meänh” maø
ñoát vaãn “coøn vöông”? Cuõng theo quy
luaät, vaên chöông coù theå “beàn“ hôn nhan
saéc nhöng
Caâu 57: Phaân tích ñieåm gioáng nhau
giöõa thaân phaän cuûa nhaø thô vôùi
thaân phaän cuûa ngöôøi kó nöõ – cô sôû
ñeå tac giaû töï coi mình laø ngöôøi cuøng
hoäi cuøng thuyeàn vôùi con ngöôøi
“phong vaän” kia?
“Noãi hôøn kim coå”- “Noãi hôøn “ cuûa
caùi ñeïp bò daäp vuøi, bò laõng queân.
“Noãi hôøn” cuûa giai nhaân. Trong quan
nieäm caùi ñeïp cuûa Nguyeãn Du caùi ñeïp
töï noù ñaõ mang maàm hoïa “Hoàng nhan
baïc meänh”. Beân caïnh nhan saéc caùi taøi
laø moät maàm hoïc khaùc “Chöõ taøi lieàn
vôùi chöõ tai moät vaàn”.
Nhöõng ngöôøi vöøa coù taøi vöøa coù
saécnhö Tieåu Thanh thì khoù coù theå
16
Tröôøng THPT Phuù Thònh Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
naâng cao
caâu thuùc, raøng buoäc, tìm ñöôïc söï hoøa traùnh khoûi soá phaän oan nghieät.
hôïp thieân nhieân xung quanh. ÔÛ ñaáy coù Tröôùc heát Nguyeãn Du ñaõ baøy toû söï
caùi thuù, caùi ñeïp, coù söï giaûi thoaùt caûm thoâng cuûa mình ñoái vôùi nhöõng
khoûi goø boù cuûa ñôøi thöôøng, cuûa danh
lôïi, coù söï hoøa hôïp giöõa tinh thaàn vaø thaân phaän chung, nhöõng caûnh ñôøi aáy.
theå xaùc. “Noãi hôøn” cuûa thi nhaân. Soáng torng
Caâu 54: Ñoái chieáu vôùi baøi thô “Toû thôøi loaïn laïc, chính Nguyeãn Du cuõng
loøng” cuûa PNL , chuùng ta thaáy hai lí ñaõ traûi qua bieát bao thaêng traàm. Oâng
töôûng traùi ngöôïc nhau.Vaäy giaù trò ñaõ töøng löu laïc khaép nôi, thaäm chí coøn
baøi thô cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm theå
hieän nhö theá naøo? bò baét giam. Loøng ñaày maâu thuaãn,
Hai lí töôûng khaùc nhau gaén lieàn vôùi hai hoang mang vaø chaùn naûn, khoâng bieát ai
caùch öùng xöû cuûa ñuùng ai sai,.. tröôùc heát oâng thaáy taâm tö
ñaây laïi laø vaên chöông cuûa Tieåu Thanh . cuûa mình khoâng ai chia seû ñöôïc.
khoâng chæ ngöôøi baïc meänh maø caû Chính vì vaäy maø Nguyeãn Du tìm ñeán
vaên chöông cuõng baïc meänh. Nhö vaäy,
soá phaän cuûa vaên chöông gaén vôùi soá vôùi Tieåu Thanh khoâng phaûi chæ ñeå
phaän cuûa con ngöôøi. Khoùc cho ngöôøi caûm thoâng noãi khoå cuûa naøng maø
maø cung khoùc cho vaên chöông, khoùc chính oâng cuõng ñang caûm thaáy mình oan
cho caùi ñeïp vaäy. khoå. Oâng tìm ñeán naøng ñeå tìm moät
Caâu 56: Taïi sao khi baøy toû söï caûm tieáng noùi tri kæ tri aâm.
thoâng ñoái vôùi thaân phaän oan nghieät
cuûa ngöôøi kó nöõ taøi saéc, Nguyeãn Du
ñaõ theå hieän tö töôûng nhaân ñaïo vaø
tieán boä?
Trong vaên hoïc trung ñaïi nhaø vaên
thöôøng thaáy ôû ngöôøi phuï nöõ taøi saéc
hình aûnh töôïng tröng cho nhöõng gì ñeïp
ñeõ, hieám coù mong manh cuûa kieáp
ngöôøi. Qua soá phaän cuûa ngöôøi phuï nöõ
taøi saéc, nhaø vaên nhìn thaáy söï baát
coâng oan traùi cuûa taïo hoùa, söï töông
ñoàng giöõa soá phaän ngöôøi taøi saéc vôùi
soá phaän nhöõng ngöôøi taøi hoa, trong ñoù
coù hoï, töø ñoù maø coù moái ñoàng caûm
saâu saéc. Thöông ngöôøi taøi saéc laø bieåu
hieän cuûa chuû nghóa nhaân ñaïo trong
vaên hoïc trung ñaïi.
Theá nhöng baøi thô naøy, Nguyeãn Du ñaõ
khoùc tröôùc thaân phaän moät ngöôøi phuï
nöõ cuï theå, xoùt xa cho caùi ñeïp cuûa
moät con ngöôøi cuï theå bò giaøy voø , bò
laõng queân duø raèng caùi ñeïp aáy cuõng

Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu 17

Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
ñaõ xa caùch nghìn truøng. Ñaïy cuõng laø
ñieåm chung cuûa Ñoïc Tieåu Thanh kí vôùi
Truyeän Kieàu. Thaân phaän cuûa con
ngöôøi cuï theå, Nguyeãn Du baøy toû söï
caûm thoâng saâu saéc ñoái vôùi thaân phaän
noùi chung cuûa ngöôøi phuï nöõ trong xaõ
hoäi phong kieán ñöông thôøi. Ñaây chính
laø yeáu toá nhaân ñaïo vaø tieán boä cuûa
taùc phaåm.
* PHAÀN TIEÁNG VIEÄT – LAØM VAÊN
Caâu 1: VAÊN BAÛN
1. Khaùi nieäm vaên baûn:
Vaên baûn laø saûn phaåm cuûa hoaït ñoäng
giao tieáp baèng ngoân ngöõ, do nhieàu caâu,
nhieàu ñoaïn caáu taïo thaønh.
Muoán taïo ra moät vaên baûn, ngöôøi noùi,
ngöôøi vieát phaûi xaùc ñònh roõ:
- Muïc ñích: Traû lôøi caâu hoûi “noùi ñeå
laøm gì, vieát ñeå laøm gì?”
- Ñoái töôïng: traû lôøi caâu hoûi “Noùi vôùi
ai, vieát cho ai?”
- Noäi dung thoâng tin: söï kieän, tình caûm,
thaùi ñoä maø ngöôøi vieát caàn bieåu ñaït
“Noùi vieát veà caùi gì?”
- Hình thöùc: traû lôøi caâu hoûi “Noùi vieát
nhö theá naøo?”
2. Ñaëc ñieåm cuûa vaên baûn:
- Vaên baûn coù tính thoáng nhaát veà ñeà
taøi,tö töôûng tình caûm vaø muïc ñích:
+ Ñeà taøi laø phaïm vi hieän thöïc maø vaên
baûn höôùng tôùi ñeå phaûn aùnh.
+ Tö töôûng , tình caûm laø thaùi ñoä , caûm
xuùc cuûa ngöôøi noùi,
Caâu 3: Taïi sao moãi vaên baûn coù theå
vaän duïng nhieàu phöông thöùc bieåu ñaït
nhöng khi goïi teân moät kieåu vaên baûn
ngöôøi ta vaãn chæ goïi teân thao moät
phöông thöùc naøo ñoù?
Moãi vaên baûn coù theå vaän duïng nhieàu
phöông thöùc bieåu ñaït nhöng khi goïi teân
moät kieåu vaên baûn ngöôøi ta vaãn chæ
goïi teân thao moät phöông thöùc naøo ñoù.
Coù theå noùi , moãi thao taùc chính taïo
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
ngöôøi vieát vôùi caùc söï vieäc ñöôïc taùi
hieän trong vaên baûn.
+ Muïc ñích: hieäu quaû taùc ñoäng vaøo
ngöôøi nghe, ngöôøi
ñoïc sau khi hoï tieáp nhaän VB.
- Vaên baûn coù tính hoaøn chænh veà hình
thöùc.
- Vaên baûn phaûi coù taùc giaû.
Caâu 2: Phöông thöùc bieåu ñaït laø gì ?
Coù nhöõng phöông thöùc bieåu ñaït naøo?
- Khaùi nieäm: Phöông thöùc bieåu ñaït laø
caùch thöùc phaûn aùnh vaø taùi hieän ñôøi
soáng cuûa ngöôøi vieát, ngöôøi noùi. Moãi
phöông thöùc bieåu ñaït phuø hôïp vôùi moät
muïc ñích, moät yù ñoà phaûn aùnh, taùi
hieän nhaát ñònh vaø ñöôïc thöïc hieän bôûi
moät thao taùc chính naøo ñoù.
Caùc phöông thöùc bieåu ñaït:
- Phöông thöùc mieâu taû; Phöông thöùc
bieåu caûm
- Phöông thöùc töï söï; Phöông thöùc laäp
luaän
- Phöông thöùc ñieàu haønh; Phöông thöùc
thuyeát minh.
nghóa cuûa moät lôøi noùi thoâng thöôøng
ôû choã :
- Lôøi thoâng baùo thoâng thöôøng coù giaù
trò thoâng baùo. Söï thoâng baùo aáy phaûi
ñaûm baûo tính chính xaùc, ngaén goïn, deã
hieåu.
18
Tröôøng THPT Phuù Thònh
naâng cao
neân moät phöông thöùc bieåu ñaït vaø moäi
phöông thöùc bieåu ñaït taïo neân moät kieåu
vaên baûn. Tuy nhieân trong thöïc teá , ít coù
vaên baûn naøo laïi chæ duûng moät phöông
thöùc duy nhaát maø laïi keát hôïp nhieàu
phöông thöùc. Taát nhieân moãi vaên baûn
ñeàu coù moät phöông thöùc chính vaø caùc
phöông thöùc coøn laïi nhaèm laøm noåi baät
phöông thöùc bieåu ñaït chính vaø giuùp noäi
dung vaên baûn theâm sinh ñoäng. Chính vì
vaäy, khi goïi teân vaên baûn ngöôøi ta vnaã
chæ goïi theo teân moät phöông thöùc naøo
ñoù.
Caâu 4: Phaân loaïi vaên baûn theo
PCCNNN
- Khaùi nieäm: PCCN ngoân ngöõ laø moät
kieåu dieãn ñaït maø ngoân ngöõ ñöôïc söû
duïng thích öùng vôùi moãi lónh vöïc vaø
muïc ñích giao tieáp.
- Caùc loaïi vaên baûn:
- Vaên baûn sinh hoaït
- Vaên baûn haønh chính
- Vaên baûn khoa hoïc
- Vaên baûn baùo chí
- Vaên baûn chính luaän
- Vaên baûn ngheä thuaät
Caâu 5: Phaân tích tình bieåu töôïng trong
ñoaïn thô sau:
“Moïc giöõa doøng soâng xanh
Moät boâng hoa tím bieác
Oâi con chim chieàn chieän
Hoùt chi maø vang trôøi
Töøng gioït long lanh rôi
Toâi ñöa tay toâi höùng”
(Muøa xuaân nho
nhoû – Thanh Haûi)
Caâu 6: Tìm hieåu tính ña nghóa trong
ñoaïn thô sau:
“Traêng cöù troøn vaønh vaïnh
Keå chi ngöôøi voâ tình
Aùnh traêng im phaêng phaéc
Ñuû cho ta giaät mình”.
(Aùnh traêng –
Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu
Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
- Vaên baûn vaên hoïc ngoaøi giaù trò thoâng
baùo coøn phaûi laøm cho ngöôøi ñoïc rung
ñoäng veà giaù trò thaåm mó, khôi gôïi tình
caûm, caûm xuùc cuûa hoï.
Caâu 9: Ñaëc ñieåm veà yù nghóa cuûa
VBVH
a. Khaùi nieäm: YÙ nghóa cuûa VBVH laø
yù nghóa cuûa hieän töôïng ñôøi soáng ñöôïc
nhaø vaên naém baét vaø gôïi neân qua hình
töôïng.
b. Caùch theå hieän cuûa yù nghóa:
- Theå hieän qua nhaân vaät, söï kieän, caûnh
vaät chi tieát qua caùch saép xeáp , keát caáu
vaø caùch söû duïng ngheä thuaät ngoân töø.
c. Caùc lôùùp yù nghóa cuûa VBVH
- Ñeà taøi
- Chuû ñeà
- Caûm höùng
- Tính chaát thaåm mó
- Trieát lí nhaân sinh.
Caâu 10: Phaân tích caùc lôùp nghóa trong
baøi thô oâng Ñoà.
- Hình aûnh muøa xuaân laëp ñi laëp laïi.
- Hình aûnh khaùch qua ñöôøngñoåi thay :
tröôùc taám taéc ngôïi khen taøi, sua thôø ô,
laïnh nhaïc.
- Hình aûnh oâng Ñoà cuõng ñoåi thay: ban
ñaàu hieän dieän vôùi nhöõng neùt buùt taøi
hoa phoùng khoaùng, khi ngöôøi thueân
vieát thöa daàn roài vaéng haún, oâng Ñoà
khoâng xuaát hieän nöõa.
Caâu 11: Phaân tích caùc lôùp yù nghóa
trong baøi “Uylitxô trôû veà”.
Caâu 12: Theá naøo laø toùm taét taùc
phaåm töï söï?
* Toùm taét taùc phaåm töï söï
- Toùm taét taùc phaåm töï söï laø duøng lôøi
vaên cuûa mình giôùi thieäu moät caùch
ngaén goïn noäi dung chính cuûa moät taùc
phaåm naøo ñoù.
- Muïc ñích : giuùp ngöôøi ñoïc, ngöôøi nghe
naém ñöôïc yù chính cuûa caâu chuyeän.
- Taùc duïng: phaûn aùnh trung thaønh noäi
19
Tröôøng THPT Phuù Thònh Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
naâng cao
Nguyeãn Duy) dung ñöôïc toùm taét.
Caâu 7: Tìm caùc taàng nghóa cuûa baøi - Toùm taét taùc phaåm phaûi ngaén goïn,
thô” Baùnh troâi nöôùc”cuûa Hoà Xuaân neâu ñöôïc nhaân vaät vaø caùc söï kieän
Höông chính ñaày ñuû hôïp lí.
Caâu 8: YÙ nghóa cuûa moät vaên baûn Caâu 13: Toùm taét taùc phaåm töï söï theo
vaên hoïc coù gì khaùc so vôùi yù nghóa nhaân vaät chính:
cuûa moät lôøi noùi thoâng thöôøng? * Khaùi nieäm nhaân vaät chính:
YÙ nghóa cuûa moät vaên baûn vaên hoïc - Laø nhaân vaät giöõ vai troø quan troïng
coù gì khaùc so vôùi yù trong vieäc toå chöùc vaø trieån khai taùc
* Caùch toùm taét chuyeän theo nhaân phaåm.
vaät chính: * Toùm taét taùc phaåm theo nhaân vaät
- Ñoïc kó vaên baûn chính:
- Xaùc ñònh nhaân vaät chính vaø caùc söï - Laø vieát hoaëc keå laïi moät caùch ngaén
kieän lieân quan ñeán nhaân vaät chính. goïn nhöõng chi tieát söï vieäc cô baûn xaûy
- Saép xeáp noäi dung chính theo trình töï ra vôùi nhaân vaät ñoù.
hôïp lí.
- Vieát vaên baûn toùm taét.
Caâu 14: Hoaït ñoäng giao tieáp baèng
ngoân ngöõ:
* Khaùi quaùt veà giao tieáp:
- Giao tieáp laø hoaït ñoäng trao ñoåi thoâng
tin giöõa con ngöôøi vôùi nhau trong xaõ
hoäi.
- Coù nhieàu loaïi phöông tieän giao tieáp
nhö: ñieäu boä, cöû chæ, hình aûnh, bieån
baùo… nhöng ngoân ngöõ laø phöông tieän
giao tieáp quan troïng nhaát.
- Duøng ngoân ngöõ ñeå giao tieáp goïi laø
hoaït ñoäng giao tieáp baèng ngoân ngöõ.
* Hoaït ñoäng giao tieáp baèng ngoân
ngöõ:
- Hoaït ñoäng giao tieáp goàm hai quaù trình:
+ Saûn sinh vaên baûn: noùi, vieát
+ Lónh hoäi vaên baûn: ñoïc , nghe
- Caùc thoâng tin trong vaên baûn:
+ Thoâng tin mieâu taû
+ Thoâng tin lieân caù nhaân.
* Caùc chöùc naêng cuûa ngoân ngöõ
trong vaên baûn:
- Chöùc naêng thoâng baùo
- Chöùc naêng boäc loä
- Chöùc naêng taùc ñoäng.
Caâu 15: Haõy chæ ra caùc nhaân toá giao

Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu 20

Tröôøng THPT Phuù Thònh Ñeà cöông oân taäp Ngöõ Vaên 10
naâng cao
tieáp trong

Giaùo vieân Nguyeãn Thò Thuùy Lieãu 21